NDEKLER

AIKLAMA

11

TEZ

15

nsanln Bandan Geenler

15

Tarih ve retici Gler

17

Tarihsel Devrim-Sosyal Devrim

19

ki eit T a r i h s e l D e v r i m

20

Tarih " T e k e r r r " m d r ?

21

Barbarlk:

23

BRNC

Sosyal Gelenek-Aksiyon
KTAP

GENELPRENSPLER

25

BLM:I
TARHSEL DEVRMN TARHES
I- D n y a n n S o n u
II- D n y a n n n s a n s t Gidii

27
27
29

A) Yunanllarda

29

B) s l a m l k t a

30

C) Bat K a p i t a l i z m i n d e

31

D) s l a m R n e s a n s ' n d a R e a l i z m

33

III- D n y a n n n s a n c l Gidii

34

A) Burjuva Devrimi

34

B) T a r i h s e l

37

M a d d e c i l i k ve D e v r i m

C) T a r i h s e l D e v r i m P r o b l e m i
IV- T a r i h s e l M a d d e c i l i k t e n S o n r a s

38
40

A) T a r i h s e l D e v r i m ve I r k l k

41

B) T a r i h s e l D e v r i m ve S z d e Dincilik

.44

C) U z m a n D i y a l e k t i k

.47

D) T a r i h s e l D e v r i m ve S o s y a l i s t T a r i h i

51

E)Tarih

Filozofu

F) D o g m a t i k M a r k s i s t

53
55

B L M : II
TARHTE

METOT.

59

I- G e n e l O l a r a k

59

A) S n f l a n d r m a Bilimi Tarihi

59

B) Klasik T a r i h M e t o d u

61

C) Orijinal Tarih M e t o d u

63

II- z e l Olarak.

66

A) Barbar Neden n e m s e n m e z

66

B) B a r b a r n n s a n Deeri

67

C) B a r b a r n T a r i h Deeri

68

D) T a r i h s e l D e v r i m

69

E) T a r i h t e A k l a m a ve D e i t i r i m

70

BLM:

III

TARHTEKANUN

71

A) Kii Dilei-Tarih Gidii (radei C z ' i y y e - r a d e i Klliye)

71

B) ki Zt Tarih A n l a y

72

C) "Kii"nin Tek Bana Var Oluu (Robenson)

75

D) Kiinin Fikirleri (Zihin e m a l a r )

77

E) Kiinin " R u h " u ( V i s i o n = E r m i l i k )

78

F) Kiinin Kii le K a r l a m a s ( T e s a d f )

80

G) D a r v i n i z m i n M u t u l a y c s - s l a m Marks

81

KNC

KTAP

SOYUTGE
BLM:

87

IV

BARBARLIKTAN

MEDENYETE KLASK GE

89

A) Cinsel Yasak ve T o p l u m

89

B) A i l e ekilleri

90

C) " K a n "

93

D) A a B a r b a r l k Kona

95

E ) A a B a r b a r Hayat: A n a h a n

95

F) r n e k Kan r g t

97

G) O r t a B a r b a r l k Kona

100

H)Yukar BarbarlkKona

103

I)

106

Medeniyet

J) G e n e l K a n u n l a r ve S o n Bulular

110

BLM:

BARBARLIKTANMEDENYETEORJNALGE.

115

A) T a r i h n c e s i O k u l l a r

115

B) Irak'ta A a B a r b a r l k Kona

117

C) Birinci B a s a m a k :

118

D) Uruk ( b r a n i c e :
E) C e m d e t - N a s r :

E l - O b e y d (Ur) T i p i
Ere)

119

Ki

120

F) A r k e o l o j i T a s n i f i - S o s y o l o j i Tasnifi

120

G) E l - O b e i d :

122

Orta B a r b a r l k Kona

H) Irak O r t a B a r b a r l n n D i n a m i z m i

126

I) lk " K y a m e t "

129

J) Orta B a r b a r l k t a n - Y u k a r B a r b a r l a

132

K) Y u k a r Barbarlk:

134

lk T a p n a k ( T o p l u m Z e n g i n l i i )

L) Y u k a r B a r b a r l k S o n u :

M e d e n i y e t Ba

136

M) I r a k ' t a B a r b a r l k t a n M e d e n i y e t e G e i

140

N) S o n u l a r : T u f a n - S n f l a m a

142

0) M e d e n i y e t i n Y a r a t c l k E f s a n e s i

146

P) M e d e n i y e t i n K a r a k t e r i s t i i

148

R) Tez: T i c a r e t S a l t a n a t

152

S) A n t i t e z : S a v a S a l t a n a t

153

T) S e n t e z : Mezar S a l t a n a t

155

NC

KTAP

SOMUT GE

157

BLM: VI
KENTTENMEDENYETEGE

159

A) M e d e n i y e t e G e i Biimleri

159

B) Kent N e d i r ?

162

C) Kent'in K u r u l u u

164

D) Kent'in Y a a y

165

E) Kent Dini

167

F) Kentin Y n e t i m i

170

G) lk Irak Y n e t i m i

171

H) Kent'i Y a r a t a n r e t i m

172

1) Kent'te B e z i r g a n - T e f e c i Snfn
J)

Grek Medenilemesi

Douu

175
180

BLM:

VII

GEBELKTEN MEDENYETE GE

185

A) bni H a l d u n ' u n G e r e k Diyalektii

185

B) T a r i h D i y a l e k t i i n d e Bilin

189

C) T o p l u m u n A n a t o m i s i , Fizyolojisi ve K a n u n u

193

D) B a r b a r l k t a n M e d e n i y e t e G e i

196

E) " K a n " Y e r i n e " D e v l e t " i n Geii

199

F) B e z i r g a n M e d e n i y e t i n i n Y k s e l i i

206

G) B e z i r g a n M e d e n i y e t i n i n D u r m a s

207

H) Bezirgan Medeniyetinin k m e s i

209

I)Sonu

210

DRDNC

KTAP

GENEL SONULAR

211

BLM: VIII
T O P R A K VE BARBARLIK
A) Barbar Kurdu-Medeniyet Kelebei
B) Y u k a r

Barbarlk:

Kentte T o p r a k M e s e l e s i , Orijinal

213
213
Medeniyet...215

C) O r t a B a r b a r l k ve T o p r a k Meselesi (Tufanlar)

218

D) O s m a n l

220

R n e s a n s "Miri T o p r a k " l a r

E) Dirlik Dzeni

221

F) K e s i m Dzeni

223

G) ki T a r i h - k i Gidi

225

H) O r t a k T o p r a k l a r n a l n m a s

226

I) T o p r a k Gelirinin leimi

231

J) Modern Kapitalizmde Toprak Gelirinin leimi

233

K) Dirlik D z e n i n d e T o p r a k Gelirinin leimi

233

L) Kesim D z e n i n d e T o p r a k G e l i r i n i n leimi

233

M) Osmanllktan kamadmzn emas

234

N) e m a l a r n S o n u l a r

235

BLM:

IX

TCARET VE BARBARLIK

239

A ) B e z i r g a n l n r e t i m e Baskn k

239

B) B a r b a r l a r n M e d e n i y e t e s t n l k l e r i

242

C) T i p i k Bir B a r b a r A k n

244

D) B a r b a r l k ve B e z i r g a n l k

246

E) B e z i r g a n Y o l l a r n n A l

247

F) B e z i r g a n l B a r b a r n r g t l e n d i r m e s i

250

G ) B a r b a r n A m a d Y e r l e Kyas

251

H) Medenilerden

253

BLM:

Barbarlara vg

TARH VE BARBARLIK

255

A) Menediyet ve Barbarlk

255

B) B a r b a r l k N e d e n Y e n e r ?

260

C) T a r i h s e l D e v r i m i n S o n u

270

BLM:

XI

TARH ZNCRNN HALKALARI

281

A- AYRIMI
TARH ZNCRNN GENEL HALKALARI

281

A) Tarih K o n a k l a r

281

B) K a d i m T a r i h t e " O r t a a " l a r oktur

282

C) M e d e n i y e t l e r B i r b i r l e r i n d e n karlar

283

D) ki Zt Tarih A n l a y

285

E) Zt A n l a y l a r n z m

287

F) M e d e n i y e t i n E v r i m B a s a m a k l a r

289

G) Orijinal M e d e n i y e t r n e i

289

H) M e d e n i y e t R n e s a n s r n e i

289

I) S o n u

291

B- AYRIMI
TARHZNCRNNNHALKASI

292

A) I r a k ' t a n in'e Kltr.

292

B) n T a r i h s e l D e v r i m

295

C) Irak ve in likisi

297

D) Irak m, in mi Eski?

299

E) in ve A k d e n i z M e d e n i y e t l e r i

302

Son An

305

AIKLAMA
C o m p t e d e G o b i n e a u y l e diyor:
"Medeniyetlerin
pan

ve

ket,

hem

eli

ki,

altnda

dnc

dolarken

dmesi,

de

en

btn

ylesine

onu

Tarih

olaylarnn

kapkaranlk olandr.
muazzam

gzden

geirip

Zeka

ve

ylesine

inceler,

bir trl yorulmak bilmez."

ve

en

de

gze

rkten

esrarengiz

onun

(Compte

hem
ruhu
srr

bir ey saklar

evresinde

Gobineau,

dnp

ntrodu-

c t i o n I ' E s s a i sur I ' i n e g a l i t e d e s races h u m a i n e s , Paris, s.

Aratrmamzn

konusu

budur:

Medeniyetlerin

ar-

bu fela-

kurulu

35.)

ve

ykl

en o k d n d r e n ve

heye-

kanunlar!..
Medeniyet kuruldu
canlandran

iin y a k l m t r :
rulmutur.

ra

en

budur.

TEOR

inanlar o

Medeniyetlerin

yarnki

alnyazmz

"Muazzam",

aydnlatmak

iin

aydnlatmak urunda

hem

kerametli

bilimde

NCEDEN

se,

"Esrarengiz"
ulu

kiilerin;

olaylarn

GRLEbilir.

gidi

bir

kadar d a h a

sosyal

gerekli

ku-

18. y z y l

dahi,

b y k ve

yani

kadar,

Kollektif Aksiyon

R G T ve

beri

konu

deildir.

Her

izlenince varlacak sonular

ortasna gelinceye dein.

medeniyetine,

DEVRM"insanln

Grek ve

kanlmazd:

bilgi y c e l i i n e

nerer-

karlamaktan

alnyazs

(Teknik-Corafya-Tarih)

idi.

artlar

n-

yznden

mahkmdu.

Tarihsel Devrini (Bir m e d e n i y e t i n

ve t o p t a n yklmas) gidii durmutur.

ve

gereken

krdmdr.

B L N ile i l e y e m e m e y e

En az 300 yldan

bugnk

aklanmas

k o r k u n bir son yklla

"TARHSEL

son-

Demek aratrmamz,

olduu

"KEHANET"leri

kanunlar

kadar y k s e k bir madde

kurtulamazd;

zerine

bugn yaadmz

slm Tarihilerinin " K A O S " ve " K I Y A M E T " grleri

s a n l k ne

problem

bydkten

ise,

m e d e n i y e t d e e r ge y k l a c a k mdr?..

Burada

problem

doup

k a n l m a z bir alnyazs

insanlk gidiini

gerek

byk destanlar

ok ilgilendirmektedir.

dnk
hem

en

p r o b l e m bizi g e r e k teori, g e r e k s e p r a t i k e

BAKIMINDAN:

mutlak yklmalar

ada

insanl

Tarihin

b y k dinler ve

B u g n de ayn

sanldndan
1-

kurulal

problem

kr

krne

Modern ngiliz devrimiyle birlik-

te,

insanlk bir a a m a

DEVRMLER
yklp

(Bir

gitmesi)

daha

hayvanlktan

medeniyet
a

yklacana,

almtr.

de y a r m v e y a t m

kesince

Sosyal

bir

kurtulmu:

sosyal snf tahakkmnn

Kollektif A k s i y o n

R G T L E N M E y e ve

BLNCE

gc

ulamtr.

kontlarnn yahut Mister T o y n b e e ' l e r i n y e r y z n d e tmesini

baykular temeyeceklerdir.
iki

korkun Dnya

Sosyal aksiyonun

Emperyalizmin

Sava tersini

gidiini

ve

SOSYAL
bu yn-

Gobineau

bekledikleri

m e d e n i y e t i y k a c a k sanlan

i s p a t l a m a k l a sonulanmtr.

insan

bilincini

(Tarihsel

Modern

Devrimler

patlata-

rak), kadim kapal Hint ve in M e d e n i y e t l e r i n d e grlen S O S Y A L KASTLAMAlar

biiminde

"1000

YIL"

dondurabileceini

uman

faizm,

birka

10 yllk zorbalnn kefaretini, kendi kendisini fareler gibi b o d r u m l a r d a

y a k m a k l a demitir.

19. yzylkri a k a r a l m a z zrhl ve saval gsteri-

lerle, y a h u t n a m u s l u
bir sustal

aksn

bir nc

Dnya

insanlar n n d e h a p i s h a n e k l h a n b e y l e r i n i n

drmesini
Sava

da

andran;

ikide

"ihtill" ve asker k a r t m a l a r l a

patlatlsa, ada uygarlk y k l a m a y a c a k -

tr. Tarihsel Devrimler a en az 300 yldan beri kesince g m l m t r .

2-

PRATK BAKIMDAN:

19.

yzyl

ortasna

gelinceye

yetlerin ykllar hep insanst bir gce baland.

ve t o p l u m olaylar

iinde her trl

insanst

dek

medeni-

Bugn insan ilikileri

inanlar,

m e d e n i y e t tari-

hindeki ykl ve kurulularn y o r u m l a r ardna pusu kurmuturlar.

m e k hi deilse d n c e a l a n n d a olsun:

De-

insan k l t r n t e p e s i t a k l a k

d o l a m a d u r u m u n d a n kesinlikle k u r t a r m a n n ve btl itikatlar b o y u n d u r u u n u k r m a n n yolu, ister istemez byle bir a r a t r m a d a n geebilir.

GER

KALMI toplumlar bakmndan

konu

bsbtn

d n r ba-

lar atlatcdr.
1- G E N E L O L A R A K :
Tarihinden
modern

Geri

b a k a d r ? Niin,

kapitalizme

ulat

s a y y o r l a r ? J a p o n y a , nasl

lkeler Tarihi,

n e r e s i n d e Bat v e O r t a a

Uzakdou'da Japonya,

30 y l d a bir ultra-

halde, T r k i y e gibiler 300 yldr y e r i n d e

Bat E m p e r y a l i z m i y l e a t b a birlik g i d e r k e n ,

ayn U z a k d o u ' n u n i n h i n d i gibiler h e m e n ayn s o s y a l y a p l a r n a ram e n s m r g e l e m i t i r l e r ? vb...

2- ZEL OLARAK:
m

retim

tur?

Niin

Bezirgan

Geri

temelleri:
Corafya,

ilikilerin

kalm, d o n a

vb...

lkelerin

nsan,

ycelttii

Tarih

gnah

hemen deimeden

neresinde

eitlilikleri

styaplar,

kalm, s e s s i z ve dilsiz.

Babil Kulesi o l m u l a r d r ? Y z y l l a r
menin

hemen

Toprak dzenimiz

ortamnda

uluslar

-Y.N)

boyu

b o z g u n l a r l a s o n u l a n m t r ? vb...

"Ll'

ayn

Tefeci-

epkem" (aa

saplanma
i yaplar,

gelimekamuf-lajl

p a r l a k DI Z A F E R l e r , srekli

vb...

kal-

olmu-

b r a k a n l a n e t l e n m i birer

bataa

y a l n z yabanc e t k i l e r e y k l e n i p

g s t e r i l e r l e t a b u l a t r l d k a , nasl en

krdm

Btn
ahlaksal,

bu

ve

benzeri:

dinsel vb.

ekonomik,

problemler,

TARHN

GEREKL

lan T E Z ,

duvarcnn

ektii

hi d e i l s e y a y n l a n a b i l e n
ile ve

yaktrma

d z e y i n d e yeni
bir ipucu

Y a p y , btn o k u r l a r n elbirlii
sabr

sosyal,

bilimsel,

yorumlarla

z m yollar
olmaktan

kuracaktr.

btnn,

politik,

en

a l l m a d k bir ett y a p a r c a

filozofsal,

deil,

ancak

bulabilir.

Sunu-

baka

iddia

gtmez.

O n u n iin, o k u r d a n : Tezin

azndan

sonuna

dek aratrc

i n c e l e y i p eletirmesini ok rica

edeceiz.
Salacak:
Hikmet

01.05.1965
Kvlcml

TEZ
Aratrmann
dr:

alan Antika

[Bat

dilinde

bir " A N C E N " s z c var-

o n u n h a l k m z c a kullanlan karl " K A D M " d i r .

szc vardr:

halk ona

se de h a k k m z yoktur.]

" A N T K A " der.

Tarih:

..

Bir de " A N T Q U E "

Deitirmeye aklmz zen-

( s a ' d a n n c e ) 4 - 5 bin y l l a r n d a

balar, .S. (sa'nn D o u m u n d a n S o n r a ) 14. y z y l d a biter. Bu a l a n d a

a r a t r l a n balca konu:
ren

bir saat intizam

"Yeniden

alt-yedi bin yldr, insan

ile b o y u n a "Tekerrr" e d e n

kurulu"lardr.

Byle bir a r a t r m a

neden nemli oldu?

B u g n k Trkiye'yi

anlamak

dorusu

umutsuzlua d-

m e d e n i y e t " Y k l " ve

bir trl

iinden

iin,

onun,

kamad)

dn

iinden

Osmanl Tarihine

kt

(daha

inmek gerekti.

Osmanl Tarihinin m a d d e s i n e girince, onun slm Medeniyeti'nde bir "Rnesans" olduu

yetleri

gibi,

biriydi.

belirdi.

Kent'ten

slm

Medeniyeti:

(Cite'den)

tpk

km A n t i k a

lk Smer n c e s i n d e n

Grek ve

(Kadim)

(Protosmerlerden)

Roma

Medeni-

Medeniyetlerden

slm

Medeniyeti'ne

gelinceye dein sralanan A n t i k a Medeniyetlerin hepsi de hem birbirlerinin ayn, hem birbirlerinin gayri olarak birbirlerinden kagelirlerken, hep
ayn gidii-sreci (proseyi) gsteriyorlar ve bir tek kanuna uyuyorlard.
G n m z e dein
mesiyle nasl ta

uzanm btn

problemlerin, s e b e p - s o n u zincirle-

P r o t o s m e r l e r e dek dayanp kt d u p d u r u anlalma-

dka, hibir somut (konkret) Tarih olay

NSANLIIN
A k a n l a l m a k iin

gerei gibi

BAINDAN

alfabeden

aydnlanamyordu.

GEENLER

balayalm.

A ) T m y l e i n s a n l n b a n d a n geenler, iki b y k a a ayrlyor:

1- T a r i h n c e s i ( P r e h i s t o i r e ) :
me

Yazsz Tarih

adn

2- Tarih ( H i s t o i r e ) :
na

Protohistoire

M e d e n i y e t t e n n c e k i alar.

Bu bl-

verebiliriz.

m e d e n i y e t t e n s o n r a k i alar.

(ntarih)

G e r e k Tarihncesi ve
mesi ve

da

diye

gerekse

belgeler ylmtr.

bir geit
Tarih

Bu iki a n aral-

k o y a n l a r da

vardr.

zerine dalar gibi

bilim

malze-

Fakat, T a r i h n c e s i n d e n Tarihe gei'in ana

kanunlar; soyut (abstrait) sosyoloji b a k m n d a n az ok bilinmesine ramen, somut olan Tarih

b a k m n d a n y e t e r i n c e a y d n l a n m saylamaz.

B) Srf m e d e n i y e t l e r i

anlatan

Tarih,

daha

dorusu

Yazl Tarih

de-

y i n c e , o da iki b y k b l e ayrlyor:
1- Antika
yklna

Tarih

2- Modern
yan

bir

iveren
Bu

(Kadim

dek s r a l a n a n
Tarih:

tek

Bat

eit

Protosmetierden
konu

Ortaann

"Kapitalist

medeniyetini)
iki

Tarih):

"Medeniyetler"i

bitiinden,

Medeniyefini

Bat

Roma'nn

edinir.
gnmze

(Batda

d e k uza-

"Burjuva"

denilen

konu edinir.

m e d e n i y e t Tarihleri

aralna

da

bir M o d e r n " O r t a a " ko-

nuluyor.
G e r e k A n t i k a Tarih,
lar gibi

bilim

rihten

Modern Tarihe

bir y a n a

ve

belgeler ylmtr.

geiin,

soyut s o s y o l o j i

braklrsa, somut Tarih

aydnlanm
C) Antika
odur.

gerek Modern Tarih ve Ortaa

malzemeleri

A n t i k a Ta-

bakmndan

aklamas

ana

kanunlar

yeterince

saylamaz.
Tarihe

Orada

Tarihinin

bakmndan

zerine da-

Fakat.

(Histoire

bir

kendi

tek

l'Antiquite'ye)

birok

a n l a y n a gre

hayvan

trleri

zerine

d a l a r gibi

gibi

medeniyetlerin

de

deil,

ayr

malzemesi

birisinden

asl

saylr.

bu say deiir durur.

tutulan Antika

bilgi

gelince,

"Medeniyetler"

belgeler ylmtr.

tekisine geilerindeki

ana

her

Birbirlerinden

Medeniyet tiplerinden

ve

mak yle dursun, aralarnda herhangi

konumuz

Hatta,

beheri

Ama

kanunlar

bu
bul-

bir geit b u l u n u p b u l u n m a d

bile y e t e r i n c e a y d n l a n m s a y l a m a z .
Tek

szle:

insanln

belirli ( d e t e r m i n e )

geenler zerine olduka

alarn

birinden

dnlanm

tekisine GE

olmaktan

uzak o l d u u m u z u
Neden

bir

iinde

bandan

b y k ve a y d n l k bilgilerimiz var.

uzaz.

ksaca

kanunlar

(Bundan

sonra

zerine,
gelen

gerei

Fakat o
gibi

blmlerde,

aynasl

anlatacaz.)

uzaz?

Belki, o gei a l a r z e r i n e elde pek az m a l z e m e ve belge b u l u n mas

karanla sebep gsterilecek.

M a l z e m e ve belge ktl

n e d e n ileri g e l i y o r ?

Bu s o r u y a v e r i l e c e k en
rinde

durulacak

malzeme

ve

medeniyetin,

konuyla

belgelerin
YAZISIZ

basit t e k n i k karlk bile,

yzyze
az

getiriyor:

bulunuu,

(Antika

Gei

YAZIya

kutsallklarn

dayanarak
deyimiyle:

Barbar insanlarca alaa edilmi b u l u n m a s n d a n

(

*' " B A R B A R " v e " B A R B A R L I K " d e y i m l e r i n i n

lgat

bakmndan

yabanc

kimi

demektir.)

barbarlardan

altn,

" B a r b a r " dedii

ileri

ne o l d u u n u

ze-

zerine

ykselmi
"KTAPSIZ")

gelir.'*'

ilk v e

basit b i i m d e

aklayalm.

Yunanca'da " B A R B A R O S " szc

B a r b a r o s da,

bizi a n s z n
konaklar

Frenke

bilenlerin

S o k r a t e s der

ki:

g m akyor."

Perslerin

"YABANCI" anlamna
yaktrdklar
"Ispartallara

Buradaki

medeniyetlerini

gibi

gelir.
"Kzl

Helenlerden,

( B i z i m nl
Sakal" deil,
o k kere de

" B a r b a r l a r " Penslerdir.

v m e k iin u n u

gze

Sokrales

batrr:

"Is-

O zaman, Gei konaklarnn

miyet)

[Nicelik]:

y e t ) [Nitelik]

k a r a n l n d a yalnz bir Kantite ( K e m -

m a l z e m e ve belge azl deil, ayr bir Kalite (Keyfi-

b a k a l n n da y a t t n s e z e r i z .

Konumuz, o

nitelii

gden,

bir a d a n

b r n e gei

kanunlarn

aratrmaktr.
TARH VE

RETC GLER

Klasik Tarih, metafizik m e t o d u y z n d e n :

kemmel r n e k y a n n
nemsememitir.

ele

almtr;

dou

Diyalektik m e t o t l u

her a n y a l n z en m-

ve

anlarn

Klasik T a r i h s e l

yeterince

Maddecilik,

hangi

a d a o l u r s a o l s u n , insan T o p l u m u n u n , g e n e l o l a r a k v e son d u r u m a da,

"RETC G L E R " l e

hareket

ettiini

gstermitir.

her a d a ve hele bir a d a n t e k i n e g e i kona

z a m a n a g r e somut o l a r a k hangi
oynadklarn
ve

a r a t r m a ve

ancak olaylara
1- TEKNK:

ve

(usuller)

srf Bilim'e

doayla

Aygtlar,

rol

smarlamtr.

greinde

kulland

a v a d a n l k l a r (Aletler,

Toplumu

dorudan

doruya

mekn iinde evreleyen maddi ortam.

cansz

cihazlar)

aralar

ve

metotlar

dardan,

daha

dorusu

klim, Doa, vb...

partallarn zenginlii

Helenlerinkine gre bykse,

(Efltun: Alkibyades.

s . 48. 49).

ve s t n bir m e d e n i y e t i n ,
Bugn
kitapla

Batllar,
yle

Perslerinkine gre

hitir."

Demek, Yunanllar kendilerinden ok zengin

insanlarna "Barbar'' diyorlard.

dmz "Barbar" szcnn "Yabanc" anlamyla

akldan

nasl

artk Felsefe y e r i n e yalnz

[yntemler].

2- CORAFYA:

Bu

zellikle

balca drt b l m e ayrabiliriz:

Toplumun

kullanmlar.

G l e r " i n ayr ayr

bulma yetkisini,

dayanan

retici G l e r i

"retici

Ama

iinde, o y e r e ve

beenmedikleri

uluslara

pejoratif (ktleyici)

s v m e k iin

anlama

Bu

kitapta

kullan-

hibir iliii yoktur.

" B a r b a r " diyorlar.

gelecek "Barbar" szc

de

geemez.

" B a r b a r " srf bilimsel

deniyetten

sosyal anlamda

nceki Toplumda

B A R B A R L I K adr.

iki

Yeryznde,

yan t o p l u m k a l m a m t r .

sosyal

kullanlabilir. A m e r i k a l
a

ayrr:

Morgan,

birincisi V A H E T ,

ilk m e d e n i y e t d o a r k e n V a h e t an

Btn d n y a y

kaplayan insanlar:

r) o l m a k zere k o n a a a y r l a n B A R B A R t o p l u m l a r d r .

Me-

ikincisi
yaa-

(Aa-Orta-Yuka-

Bizim bu

kitapta sy-

l e d i i m i z barbarlk, o m e d e n i y e t t e n n c e k i i n s a n l n g e i r d i i hayat biimidir,

i n s a n o l a r a k b a r b a r m e d e n i d e n ok s t n d r :
bilmez.

Medeni:

yan insandr.

birbirinden

kopan,

Bu b a k m d a n T a r i h t e bir ulusa

m e d e n i l e r d e n ok stn
d e n i l e r her z a m a n

n k y a l a n , k o r k u v e eitsizlik

eitlik b i l m e y e n , y a l a n s z

konuma-

B a r b a r d e r k e n , insan o l a r a k o n u ,

k a r a k t e r l i b u l u y o r u z . V e g r e c e i z , g e r e k t e de, me-

b a r b a r l a r d a n ok d a h a gaddar, z l i m ,

m s t e b i t , a l a k , yr-

tc, ykc insanlardr. lkel de olsa, s o s y a l i s t bir t o p l u m olan

B a r b a r l n insan

ise yiit, c m e r t , t o l e r a n s l , f r e n k l e r i n v a l y e . A r a p l a r n G a a z i , T r k l e r i n A l p ,
d e d i k l e r i t e m i z lkc

kiilerdendir.

Bunu

byle bilelim. Y a n l a n l a l m a s n .

3- TARH:

Toplumu

iinde e v r e l e y e n
4- NSAN:
ortamn

dorudan

manevi ortam.

Toplumun

gerek

teknik-arala

ve i d d e t a n l a m l
Sosyoloji

ileyen

"G",

d o r u y a ieriden,

daha

d o r u s u zaman

G e l e n e k - G r e n e k kalntlar,

vb...

d-maddi

i-manevi

ortamn,

gerek

KollektifAksiyon

(Topluca

drt

GLER

Eylem),

Zor

dalndan

yal-

vb...

bakmndan

yukarki

RETC

nz birisini, T E K N K retici gc ele a l m a k m m k n d r ;

soyutlatrlm

(tecrit edilmi) sosyal olaylar hi deilse bir kerteye dek teknikle aydnlatlabilir.
teki

Hele

grup

modern
retici

a d a Teknik o l a a n s t

gler belirli

sre

iin

gelikin

olduundan,

d e i m e z saylrsa, yalnz

bana T e k n i k retici gler, sosyal olaylarn gidiinde j a l o n (yol gsterici

srk) roln oynayabilir.
Tarih

bakmndan

Teknikle

riyle zetlediimiz teki

birlikte,

(Corafya-Tarih-nsan)

szckle-

retici g de ele alnmadka yeterli aydn-

la kavuulamaz. nk Tarih son derece somut bir konudur.

masalndaki gibi tek bana
eylemidir. Gerek insan:
TICIdr. Tarih,
neklerine,

Robenson

kalm uyduruk insann deil, gerek insann

hem T O P L U M YARATIIdr, hem T O P L U M Y A R A -

o gerek insann,

iinde yaad

belirli

belirli gemiinden
Corafya ve iklim

kalma Gelenek-Gre-

artlarna

gre,

belirli

bir Teknie ve metoda dayanarak yapt y a a m a greinde, gene belirli

bir

seviyeye

ulam

Kollektif Aksiyonundan

doar ve

geliir.

Tarihte

her

insan

ak-

eye can veren bu Kollektif Aksiyondur.

Onun

iin,

siyonunu,

aratrmamz

SOMUT TARH o l d u u

m a n i v e l a g c y l e on

nii elbet bata tutacaktr. A m a

bana t e k n i k ,
Buna
leri,

insan

karlk,
iine

her

girdii

Kollektif Aksiyon

b y t e n retici tek-

hele A n t i k a Tarih T o p l u m u n d a , yalnz

u m u t s u z l u a d r e c e k kadar y a v a gelimitir.
toplumun

Corafya

Teknikten

zellikle A n t i k a T a r i h t e ,
hesaba

lde,

kat, y z kat, vb.

iinden

etki-tepkileri
hzl

drt

kt

davranmtr,
kme

Tarih

altnda

retici

Gelenek-Grenek-

gsterilmi,

denilebilir.

glerin,

insanca

Onun

drdn

iin,
birden

k a t m a k gerekir. Y a l n z t e k n i k , o l a y l a r n t m y l e a y d n l a n m a -

sn deil, e m a l a t r l m a s n
Modern T o p l u m d a T e k n i k :

bile y a p m a y a y e t e m e z .
Maddi

C o r a f y a ve

Manevi Tarih

retici

g l e r i n i y l e s i n e k k t e n v e kolaylkla h a v a y a u u r a b i l i y o r ki, T o p l u m
h a r e k e t i n d e y a l n z T e k n i k l e Kollektif A k s i y o n
bidir.

kar

karya

k a l m gi-

G e n e de, hangi t o p l u m b i i m i n d e o l u r s a o l s u n insan:

1- K e n d i n d e n n c e g e l m i g e m i k u a k l a r d a n arta
Greneklere
2- i n d e
3- Elinde

kalan

Gelenek-

gre,
bulunduu
tuttuu

corafya

Teknie

gre

ortamna
bir

gre.

Kollektif Aksiyon

baarr.

T m y l e insanla, drt bal retici gler iinde Teknik, en son durumada ar basmtr. A m a A n t i k a Tarihte her belirli Medeniyet iin: Kol-

lektif A k s i y o n retici gc azald zaman, Corafya retici gc d u r m u ,

g r e n e k ve gelenein retici gc dalm, Teknik gerilemitir.
Medeniyet karsnda: teknii daha gl olmasa bile, yeni

Byle bir

bir corafya

retici g c n temsil eden G e l e n e k - G r e n e k ve Kollektif A k s i y o n gleri

daha stn olan geri bir Barbar t o p l u m , kolayca zafer kazanmtr.
TARHSEL
Balca
rucu g

konumuz

Barbarlarn,

lenek-Grenekli
yeryznde
Dnya

olan

stn

az

Barbarlardan

ile

kaplanmtr.

b y k GET k o n a k l a r n d a ,
aldklar

Kollektif A k s i y o n l a r d r .
VAHET

(bal

yukarya
En

DEVRM

Toplumundan

anlamyla

mlekilik

Tarihin

Tarihncesi

bilimsel

en

DEVRM-SOSYAL

piirme)

doru;

Orta

Medeniyet

toplumu

zanaatn

gibidir.

k e f e t m i Aa-

Barbarlar ve

Etnoloji

vuGe-

doarken,

kalmam
Yukar

ilk G e l e n e k l e r ve Mitolojiler ( m a s a l

B e r o s e ve H e r o d o t Tarihleri de,

tek

sosyal

Barbarlar

bilimler)

(rk bilimi) ve A r k e o l o j i

gibi
(eski

e s e r l e r bilimi) a r a t r m a l a r da b u n u aklyor.
Antika

Tarih:

Irak'ta

Protosmerlerden,

Msr'da

P r e d i n a s t i k Top-

l u m l a r d a n M o d e r n aa g e l i n c e y e dein, belirli C o r a f y a ve Tarih retici

glerinden

hz

alan

Barbar y n l a r n n ,

yete geileri Tarihidir.

nbet sras

d t k e medeni-

Bir m e d e n i y e t t e n t e k i n e geiler:

yeni ve taze

(Corafya-Tarih-Kollektif A k s i y o n ) retici gleriyle eikte b e k l e y e n

Barbar T o p l u m u n A n t i k a Tarihe giriinden
Antika

Medeniyetin

benzeyen-

bir

eski

sosyal

gerici

kendi

"SOSYAL

iinde

DEVRM"

snf

devirip

medeniyeti

boan

akna balar.
nek-Grenek

retim

medeniyette
Yeni

bir

grlene

sosyal

snf,

kurtaracak durumda

ilikilerini

kknden

k a z y a c a k Barbar y n l a r

Barbarlar, T a r i h n c e s i n i n en s a l a m lkel Sosyalist (Gele-

ve

Kollektif Aksiyon)

retici

glerini

harekete

geirirler.

m e d e n i y e t d a y a n a m a y p , i n a n l m a z a b u k l u k l a yklr.

bir Devrimdir, a m a S o s y a l
ca

y e r d e y o k ettii

retici
ullandrd

NSANa
bask

nek-Greneklerle

ikisi

ona:

onu,

retici

Eskimi

verilebilir.

MADDEye,

medeniyetin

g nitelii

bakmndan

Kollektif A k s i y o n d a n y o k s u n

Onun
Bu da

m e d e n i y e t i kurtara-

TARHSEL DEVRM ad

(Teknik-Corafya)

dayanr.

insan g c n d a r d a n ,
bar asker,

D e v r i m i n z d d n a , eski

iin,

glerden

Kollektif Aksiyon)

Kol-

O z a m a n e s k i m i m e d e n i y e t i n retici

Eskimi m e d e n i y e t t e en az b u l u n a n e y s e zellikle o glerdir.

iin eski

bir

bir ey deildirler.

-Modern

imknszdr.

lektif A k s i y o n g c s a l a y a m a z .
glerini

baka

edince,

ikisi

(Tarih-

insan

stne

olumlu

B a r b a r l a r d a n s a l a m a y a kalkr. A y l k l

M e d e n i y e t kalesini iinden y k m a y a

balar.

Gele-

Medeniyet taze
Bar-

O zaman Teknik

retici
nce

gler,

dolambal

Medeniyet,

yoldan,

hammadde

dardan

kaynaklarn

rol

oynarlar.

nk

iletir v e t i c a r e t

daha

ilikilerini

g e l i t i r i r k e n , t e k n i k retici g l e r i n bir k o l u n u B a r b a r l a r iine atmtr.

T e k n i k retici

gler imdi,

i m k n s z olan
niyetin

eski

o dardaki

medeniyeti

k u r u l u u n u salar.

kolu

ykarak,

Onun

ile,

iinden

i n s a n l k iin

iin T a r i h s e l

dzelmesi

yeni

Devrim

bir m e d e -

medeniyetlerin

s o n u deil, bir k k n

m e d e n i y e t i n s o n u , d o a c a k bir m e d e n i y e t i n de

balangc olur.

en

Bylece

retici gler (Teknik,

Demek Tarihsel
atlar.

son

elverili

durumada

Corafya)

kesin

vermi

D e v r i m l e insanlk d u r m a z ,

Bu atlay, k e n

hkm

g e n e maddi

olur.

hz a l m a k iin g e r i l e y i p

m e d e n i y e t i n , B a r b a r l k iine att

maddi

re-

tici g kollarnn e i d i n e gre eitli s o n u l a r verir.

K

ET TARHSEL

Antika Tarihte grlen

o yaman,

DEVRM

korkun ve inanlmaz

Devrimler

balca iki tipe girerler:

A)

BRNC

Tarihsel
1-

ET

Devrimi

Yeni

TARHSEL

yapan

Corafya

ve

DEVRM

Barbarlar:
Teknik

retici

glerine

gebe

bir

lkede

yaayan;
2-

Yukar

Barbarlk

Kona

seviyesine

dein

ykselmi

KENT

(Cite)'den kan Barbarlar ise, eski yklm m e d e n i y e t i n yerine yepyeni

bir orijinal medeniyet kurarlar.

nk

iinden

ktklar

lke

maddi

re-

tici glere (Corafya ve T e k n i k retici glerine) geliim salar, iinden

ktklar Kent ise,

hem

Tarm

(Ziraat) l s n d e y k s e k teknikli ve

blml bir e k o n o m i temeli salamtr;

yap

iin

eski

m e d e n i y e t i n t e m e l l e r i n d e , eski

latt,

gereken

gerilettii

hem de yeni

i-

bir kltr ve st-

zenginlikte kurum ve kurallar kazandrmtr.

Yktklar

retim ilikilerinin b o d u u , dura-

retici gleri kolaylkla

serbest

braktklar

gibi,

ken-

di geldikleri C o r a f y a n n retici glerini de eskilerine alayarak daha

ileri T e k n i k retici glerin d o m a s n a kap aarlar. ken m e d e n i y e t i n
styap

kurum ve kurallarn

kendi

Kentlerinin

kurum ve kurallarndan

aa bulduklar iin, onlar hie sayar v e y a alt d u r u m a sokarlar.

Yukar
kileri

Barbarlar:

kurabildikleri

yktklar
iin

y e r i n e kendi

Kentlerinin

duklar

hem

eitten

iin,

ken

orijinal yeni

medeniyetinden

ve yktklar

daha

medeniyetin

ileri

retim

k u r u m ve

ili-

kurallar

k u r u m ve kurallarn d a y a t a c a k gte bulunmedeniyetten

daha

ileri

hem

bir m e d e n i y e t y a r a t m olurlar.

de

bambaka

B)

KNC

Tarihsel

yapan

DEVRM

Barbarlar:

C o r a f y a ve T e k n i k retici g l e r i n e g e b e o l m a y a n

bir l-

yaayan,

2- Orta
oban
niyet

TARHSEL

Devrimi

1- Yeni
kede

ET

Barbarlk

Kona

Barbarlarsa,
kuramazlar.

(Corafya
Toplum,

ve

nk,

Teknik

her A n t i k a
iblml

kamam

yerine

orijinal

iinden

retici

ktklar

gler)

lke,

medeni

ekidzen

Corafya,

ne yeni

deillerdir.

salayamaz.

retim temeli

Btn

ekonomi

temeli

bir T e k n i k retici
becerileri,

veren yksek retim

olan

benimsemek zorunda
ilikilerini

lerine ve
olurlar.

geldikleri

Tarm

gc

deildirler.

ekonomi-

Ne

styap
yeni

bir

sentezletirecek durumda

g e b e gidi g e l i l e r i n e en

uygun

gerekli

bol

ideal
rn

k e n d i l e r i n d e yoktur.

O y z d e n , ister i s t e m e z iine girdikleri k k n

rndaki

gler

inden

A m a T i c a r e t y a p a b i l m e k iin

e k o n o m i t e m e l i n i , g e r e k s e styap
egemen

mede-

retici

zerinde gelikin

verebilecek yeterlikte

kervancldr.

ktklar,

yeni

Src

bir

Kendi g e b e k u r u m ve kurallar da, y k s e k tek-

ilikilerine

Ticaret

yukar

medeniyetin

Medeniyetin

sine u l a a m a m t r .
nikli v e

seviyesinden

yktklar

kalrlar.

olduklar

medeniyetin, gerek

k u r u m v e kurallarn o l d u k l a r gibi

O n u n d i n i y l e dinlenirler. Y a l n z ,
kkn

medeniyetin

(kendi T a r i h n c e s i T o p l u m l a r n n

Kollektif A k s i y o n l a r n a

daha yakn

stne

ilk d o u z a m a n l a Gelenek-Grenek-

bulduklar

iin)

diriltmi

E s k i m i r e t i m ilikilerinin b o d u u , gerilettii retici gleri,

ilk m e d e n i y e t d o u u
lktan k m eski

sralarndaki

serbestlie

kavutururlar.

htiyar-

m e d e n i y e t canlanr, l m d e n s o n r a d i r i l i m e urar.

D a h a ileri ve orijinal

bir m e d e n i y e t d o m a z s a da, eski orijinal

niyet bir R N E S A N S a

mede-

u r a m olur.

TARH

"TEKERRR"

MDR?

A n t i k a M e d e n i y e t l e r i n be alt bin yl s r e n g e l i i m i n d e , t e m e l ekonomi,

daki

pek

az

Bezirgan

deiikliklerle
Sermaye

(Le

(Tefeci-Bezirgan)

Capital

Marchand)

Onun

iin g e l m i g e m i b t n A n t i k a

nomi

z e r i n d e yklp

Gerekte tekerrr yok,

bakmndan:

h a r e k e t ve

Kalite (nitelik)

kardeler"

erevesini

adn-

aamaz.

M e d e n i y e t l e r , o b e z i r g a n eko-

Tarihin

"Tekerrr" ettii

d e i m e vardr.

her m e d e n i y e t y k l n d a

daha medeniletii
geniler.

kurulduka,

"ikiz

sanlmtr.

Kantite

Barbar ynlarndan

(Nicelik)
bir bl-

iin, y e r y z n d e m e d e n i y e t alan gittike d a h a

bakmndan:

medeniyete

boyuna fethedilen

y e n i c o r a f y a v e d o l a y s y l a y e n i t e k n i k retici gler, T o p l u m u n ekonomi temelini

biraz d a h a

ileriye gtrr.

n s a n l k "Bir a d m geri,

iki

a d m ileri" de olsa,
Modern

M e d e n i y e t b a s a m a n a d o r u ykselir.

Antika
nuna

izafi o l a r a k , her s e f e r i n d e a z c k d a h a yol alarak,

M e d e n i y e t l e r i n , sra d a l a r gibi

dek e g e m e n

olan

ana

kanun

uzanp gidiine,

b a t a n so-

Tarihsel Devrimler Kanunudur.

Ta-

rihsel Devrimler, m o d e r n a l a birlikte s o n a erer. n k :

1) M o d e r n
lamt.
yeni

ada,

Yeryznde

her e y d e n
ne

nce:

insanln

Tarihsel

fethetmedii

retici g l e r s a l a y a c a k corafya blgesi

maddi

retici

nek v e

gleri

kendi

Kollektif A k s i y o n l u

Barbar ynlar

manevi
sosyal

retici

Devrim
belli

imkansz-

bal

kalmtr:

bir lke,

ne de o yeni

gleriyle (Gelenek-Gre-

retici

gleriyle)

gelitirebilecek

kalmtr.

2) O n a karlk, t e k n i k retici g l e r i n g e l i i m i ( b y k c o r a f y a keiflerinin s m r g e a p u l l a r v e uzak d t i c a r e t i n

b y k s e r m a y e biri-

kimi y o l l a r n d a n ) y l e s i n e m u a z z a m s r a y l a r yapt
T e k n i k g l e r i n geliimi T o p l u m iinde:
Kollektif A k s i y o n u )
mi s a l a d :

hem,

yuvarlanma
sosyal

glerinin

hem (Corafya+Tarih + Barbar

yerini

t u t a b i l e c e k maddi gelii-

m e d e n i y e t i ve insanl T a r i h s e l

kanlmazlndan

snflar

Modern

retici

ki, y a l n z bana

Devrim uurumuna

kurtaracak

Sosyal

Devrimci

ve

kanunlar

modern

yetitirebildi.

Tarihinin

kanunu olmutur.

gei

atlay

Sosyal Devrimler

M o d e r n a d a , m o d e m retici g l e r i n hzn, hibir

e s k i m i k k n r e t i m ilikisi s o n u n a d e k v e A n t i k a M e d e n i y e t t e oldu u kadar kesince e n g e l l e y e m e m i t i r . T e r s i n e yeni

g e l i i m i , T o p l u m iinde y e n i v e T a r i h s e l

retici g l e r i n d e v

misyonlarn, yarm yahut tam

bilinle sezip b e n i m s e m i v e k k n gerici snflara d a y a t m a y bilmi,

y e n i s o s y a l snflar yaratmtr. Y e n i
grei

sayesinde,

her z a m a n

Kollektif A k s i y o n retici g l e r i n i n

soysuzlam ve

d u r u m u n a g i r m i r e t i m ilikilerini o r t a d a n
gelecek

Barbar

Kollektif A k s i y o n u n a

ve

yetersiz

Tarihncesi

sosyal

v e g r e n e k l e r i n e hacet b r a k m a y a n yeni snflarn s o s y a l

siyon

retici

gleri,

t e k n i k g e l i i m e ve

yahut

kaldrabilmitir.

insanln

engel

Dardan
gelenek

Kollektif A k -

ilerleyiine

engel

o l a b i l e c e k eski e g e m e n gerici s o s y a l snflarn k k n i s t i b d a d n giderebilmitir.

nsanln,

kazanlar,

hibir Harp

ve

bilinsizlii

medeniyetle
v e y a Buhran

ve

patlang ortaya

m e d e n i y e t y k l m a k s z n , yeni ve d a h a

layan
17. ve

edindii

bir Sosyal Dzen

(rejim)

daha

ktka,
ileri

Devrimleri,

Modern

a'n

Teknik

hoyratl

her ihtilf [an-

eskiden

beri

var

r e t i m ilikileri s a -

insancl y o l l a r d a n

18. y z y l l a r d a k i KAPTALZM D e v r i m l e r i ,

SOSYALZM

Bilin ve

[Bunalm-Kriz]

ile y o k e d i l e m e y e c e k g c e e r d i i n d e n ,

lamazlk-uyumazlk]
olan

modern
[Sava]

kurulabilmitir.

19. ve 20. y z y l d a k i

SOSYAL

DEVRMLERdir.

BARBARLIK:

SOSYAL

GELENEK-AKSYON

Bu T a r i h T e z i n e kar son bir itiraz y a p l a b i l i r :

T a r i h t e her T a r i h s e l
lunabilmi

D e v r i m iin, m u t l a k a saf kan B a r b a r yn bu-

midir?

Unutmayalm,
hoyrat y a n n

biz

Barbar

derken,

onun

muhakkak

ilkel,

ykc,

deil.

1) T a r i h n c e s i

lkel

Sosyalist

Toplumun

Sosyal

Gelenek-Grenek

retici glerini az o k t a y a n ve b e n i m s e y e n insan;

2 ) k m e k zere olan
r

lsnde

son

medeniyet insanlarnda zulm ve zorbalkla-

kerteye

dek soysuzlam

retici g l e r i n i y a a y a n v e y a a t a n

bulunan

Kollektif Aksiyon

insan g z n n e g e t i r i y o r u z .

Y u k a r d a iaret edildii gibi, son d u r u m a d a keskin klcn m a s a n n

stne

koyan

hep

roln, k k n

Teknik o l m u t u r .

Y a l n z , A n t i k a T a r i h t e T e k n i k bu

m e d e n i y e t i n d o r u d a n d o r u y a iinde o y n a y a m a y n c a

d o l a y s y l a ( d o l a m b a l bir u ve yol) k u l l a n m ;

h k m n eski m e d e -

niyetin d n d a n , B a r b a r l k k a n a l y l a y r t m t r . G e n e l
orijinal

bir y e n i

medeniyeti

douracak Tarihsel

barlk K o n a n n Kent kozas

yeni

bir m e d e n i y e t

sre sonra
iki

ayr

ounlukla
iki

kutup

kanatlarn

az o k g e l i t i r m i

bulun-

O y z d e n , s o m u t A n t i k a Tarih y z e y i n d e bir

hep ayn

medeniyet a r p m

O zaman,

Bar-

iine g i r m i b u l u n a n retici gler, o r a d a

kelebeinin

d u u z a m a n baarmtr.

kural o l a r a k :

Devrimi, Yukar

z a m a n d a iki kutup d u r u m u n a

girmi

grnr.

medeniyetten

hangisi

bal

retici glerden

d a h a o k y a r a r l a n a b i l i y o r s a , teki d a h a a z y a r a r l a n a n y e n m i t i r .

By-

le k a r l a m iki m e d e n i y e t t e n her birisi, k a r s n d a k i n i n t e k n i k retici

g l e r i n i az ok kolaylkla e d i n m e n i n yollarn bulabilmitir.

(Bizans'n,

s u r l a r n d a n d a r y a kartt Macar, Fatih alp 1200 o k k a l k glle atan

topu

yaptrmtr.)

A m a Teknik

kesin f a k t r o l a m a d A n t i k a
teki

Aksiyon)
beple,

blk

retici

her z a m a n

hangi

sndakinden
alak

lde

gler

daha

glerin

tekisinden

"gen" ise,

glerine

farkl

yani

yksek Tarihncesi
retici

Modern
bol

a lsnde
bol

kalmtr.

hangi

Bu

se-

m e d e n i y e t kar-

(Gelenek-Grenek+Kollektif

sahip

ise,

medeniyet,

(Gelenek-Grenek+Kollektif Aksiyon+Corafya)

glerine sahip olan

bulunan

(Corafya + Grenek-Gelenek+Kollektif

bir y a n d a ,

medeniyet daha

Aksiyon + Corafya)

retici

Medeniyetler anda,

medeniyeti yenmitir.

A r a t r m a d a k i g d c d n c e z e t i n i n zeti

budur.

daha
retici

BRNC KTAP
GENEL PRENSPLER

BLM:I
TARHSEL DEVRMN TARHES
Antika

M e d e n i y e t l e r i n ykllar

z e r i n e insan d n c e s i Tarih

bo-

y u n c a ayr a n l a y g s t e r m i t i r :
1) M e d e n i y e t i n ykl d n y a n n

batdr:

2) M e d e n i y e t i n ykl ve y e n i d e n yapl i n s a n s t d n y a gidiidir.

3) M e d e n i y e t i n

k u r u l u ve ykl
I-

MEDENYETN
Destan'ndan
mas,

SONU

nce

insanlara

deniyeti

bu

DNYANIN

gerekten

gklere saldrmas
ln

DNYANIN

domutur.

bata

ve

SONU

SONUDUR

lk S m e r

medeniyeti
halde,

kavram

Medeniyeti'nin

"dnya"larnn

"TUFAN" dedi.

sonucu olduu

insan g c y l e yrr.

bat

gibi

sarlad.
Yunan

Me-

yklmas,

azgn

sularn

bomas,

gerekte;

sosyal

altst-

sebebi

gibi

grnd.

Her t o p l u m ,

Smer'den

sonra

D n y a bat s a y l a n

k e n d i n e gre

m i t o l o j i s i n d e D e u c a l i o n tuttu... T u f a n

keoloji

ykl-

Babil

bir " T u f a n ' " ta-

En son G r e k l e r i n de bir T u f a n c oldu. I r a k ' t a k i N u h ' u n y e r i n i

yer etti
dnya

s r p gitti.

geldi.

Bentlerin

g e l e n m e d e n i y e t l e r ayn b a t t a n k u r t u l a m a d l a r .
" T U F A N ' l a r da

Glgam

anszn

hikyesi

b e y i n l e r d e yle

ki, b u g n n g i l t e r e ' n i n E d i n b o u r g n i v e r s i t e s i - P r e h i s t o r i k A r P r o f e s r V.
batn

Uruk " K E N T "

G o r d o n C h i l d e gibi

bilginler bile, Irak k a z l a r n d a

b e l g e l e y e c e k izler ararlar.
(Cite'si) yeralt s u y u n u n

m e t r e a l t n d a balar.

Glgam

1,5

D e s t a n ' n n getii

metre altnda.

Ur Kenti

D e m e k , ilk m e d e n i y e t , s u y u n iinde d o m u t u r .

C h i l d e diyor ki:
"Erech

(Uruk):

barnlan

formlardan

havar

dizilmi

inenmi

tomruklardan

tekil

yer

yuyu

byle

anlatyor.

bir Kentin
20

batakln

dibi

tabakalar

edilmiti." (V.

P r e h i s l o r i q u e " , Paris 1935, s.

Sonra

ile

muntazam

Gordon

arasna
halinde

sahici platve

Childe,

ayakla

"L'Orient

129)

z e r i n d e "Tufan sondaj" a d y l a

metre derinlikte,

(yl

kazlan

belirsiz s e v i y e d e )

ku-

balayan

"ilk

kuyularn

artklar

bize

stne

bir

sezdirdikleri

taknn

s" (V. G o r d o n C h i l d e , a g e . , s.
Bunun
m)

blgeyi

ehirler

dna

kerttii killi

bir

frlatlm

kum

tabaka-

127) bulunuyor.

"Tufan" o l a m a y a c a

larla r t l d a d a

Tarihncesi

(feyezann)

anlalnca,

"Afrazi" dedii

Childe, Avrupa'nn

(Fas'tan

Hindistan'a

bol y a m u r l a r n T u f a n a e v i r e b i l e c e i n i

buzul-

kadar u z a n -

ciddi

ciddi

ne

sryor. (V. G o r d o n C h i l d e , age., s. 36)

Oysa Avrupa'nn
Glgam

Destan

k ..

buzullar a

en

az y z

b i n l e r c e yl

2000-3000

yl

amaz.

Smer

..

3 0 0 0 - 4 0 0 0 yllk olaydr.

Btn y a n l m a l a r , T a r i h t e m e d e n i y e t ykllarn
tan

ileri

ildir.
-

gelir. T u f a n ,

Medeniyet

lerdir;

ncesidir.

Medeniyeti'nin

- I r a k gibi

geleneklerin

ykllarnda
bentler ve

anlattklar

grlen

ve

anlamam olmak-

gibi

srf doa olay

tm sosyal olan

kanallar m e d e n i y e t i n d e sularn

da

k a r g a a l a s e m b o l i k ve popler o l a c a k konkret [somut]

de-

altstlkkatld-

bir ad ve

biim verilmitir. T u f a n n s e m b o l l e t i r d i i kargaal a l t s t l k , k e n bir

m e d e n i y e t zerine e v r e Barbar y n l a r n n d a l g a d a l g a saldrdr.
Nitekim, S m e r M e d e n i y e t i ' n i n yklnda, G l g a m Destan'nn ak
ak
sular

belirttii

gibi:

"Btn

boandrld" tasviri,

bentlerin
yaman

kazklar ekildi (... )

saldrlarn

doal

Byk havuzun
sonularndan

baka ey o l a m a z . T u f a n n anlatld tarihte S m e r kentlerine a r d a r d a

Elam ve S e m i t saldrlar Tarih ve a r k e o l o j i c e artk ispat edilmitir. Yunanllarn

Deucalion Tufan

yazl

belgeleri

nce

1529 ylna

olayn

ilerlettii
der.

rastlatr.

d'Herodote,

Paris

ise, o z a m a n l a r Irak ve Msr M e d e n i y e t l e r i

iin,

"Lycoree
1850,

O y l d a n 4 5 5 yl

Herodot Tarihi'ne gre sa

Larcher,
veya

ayn

1529 ylna

Deucalion

Doumundan

"Pelasgs'lerin g"

yerlemeye

gelir".

n c e Msrl

nacus, Argos'u

yl n c e Finikeli C a d m e e , T h e b e s Kentini (..

(..

1986 yl),

iin,

..

1925 yl Y u n a n i s t a n ' d a ,

m i n d e bir " T u f a n " olsa, o n u belirten

sun b u l m a m a y a i m k n

belgeleri

sulara

Msr v e y a

bildikleri

batma

G" d e n i l e n

Greklerde

"KAOS",

olay, T a r i h t e belli

k a l m a z d . T p k A n a - m e d e n i y e t blgesi Irak'ta

amalarna
bir y a n a
ekleri

slmlkta

baka

"Kyamet",

ey

"MAHER"

Barbar aknyla

byk

olamazlar.
adn

kn

en

alan
ince

Bu anlatlanlarn, anlatld zamandaki anlatcnn

uygun

brakp,

Barbar aknlarndan

bir m e d e n i y e t i n

a y r n t s y l a anlatr.

bii-

Finike'de ol-

g e m i " T u f a n " gibi, G r e k d n y a s n n t u f a n da, d o a s e m b o l l

"Uluslarn

21

1550 yl) k u r d u k l a r n a

g r e v e b u m e d e n i y e t t o h u m l a r n n t a y c l a r yaz y a z m a y
ve r e t t i k l e r i

(Histoire

Larcher, C h r o n o l o g i e d ' H e r o d o t e . )

drlmek

inandrc

istenmi

o l m a k iin

ele alan somut olaylar b l n

soyut

dnceler

az ok h a t r l a r d a

bln

k a l m ger-

gznnde tuttuk muydu,

"Kaos", " K y a m e t " d e n i l e n e y l e r i n , ak s e i k eski

yeni

medeniyete

kar,

B a r b a r l a r n a k n n d a n b a k a bir ey o l m a d k l a r ; y a p l m t a s v i r -

ler, v e r i l m i i s i m l e r l e dahi o r t a y a kverir.

Tek tk rneklerini aada greceiz.
olan

her " K a o s " ve " K y a m e t " i n

ise,

Bir A n t i k a

insanln

Medeniyetin sonu

veya

dnyann

sonu

o l m a d b u g n artk ( A v r u p a ' d a .S.

1000. ylda, d n y a n n b a t a c a n

nemle

meslektalarndan

iin

bekletmi

olanlarn

modern

baka)

kimse

p h e g t r m e s e gerektir.
IIMEDENYETLER

yet

DNYANIN
NSANST

NSANST

KANUNLA

GD

YRRLER

kans

medeni-

kadar eskidir.
A)

YUNANLILARDA:

Medeniyetlerin

de

kalka

gittiklerini

ilk d e y i m l e n d i r e n l e r G r e k l e r

olmallar.
"Yunanllar
ykseli
daha

ve

bir

putperestler

gelir.

takip

iin

Tarih

eder,

nk,

ifadesiydi:

balar.

Toynbee,

Bir

B.

D.

her
k

N.

II,

164)

bitkisel Irak ve

dan geenleri,

tekerrrn

ykselme

Yani srekli bir hareket." ( A r n o l d

A r a l k 1948, s.

keskin

hele

Msr A n a - m e d e n i y e t l e r i n i n

orijinal

balarn-

B a r b a r g z l e r i y l e G r e k l e r u z a k t a n en iyi g z e t -

leyebilecek mevkide [konumda]

kurduklar

bir

yeniden

idiler.

O Ana-medeniyet tohumlaryla

Grek Medeniyeti'nde grdklerini,

duyduklarn

en

iyi y a z a b i l e c e k k o n u m d a da onlar b u l u n u y o r l a r d .
O n u n iin, "Tarihin

B a b a s " H e r o d o t , ilk bilimsel Tarihini y a z a r k e n ,

u P r o g r a m l a y o l a kt:
"Ben

olaylarn

cam.

(... )

layacak
mi

olan

nice

Devletler
amaya

anlatma

Devletlerden
ise

gitmediini

yle

kan

veya

Anlatma,

az

edinerek,

Humbert'ce dzeltimli.

olduunu

gibi,

edeceim.
hie

birilerinden

insan
de

hi

zamanmzda

tekilerinden
H.

de

vaktiyle

mutluluunun

d'Heredote,

savunmaya-

kklerini

nk,

inmilerdir,

eydiler,

giriiyorum." ( H i s t o i r e

gemi

Devletler

devam
ou

vaktiyle

byle

byk

ieklenen
bir

de

Larcher

kucakieklendzeyde

eite

konu

tercmesi,

L.

Clio-5.)

Bu, Tarih g i d i i n i n en g e n e l k a n u n l a r n d a n birini seziti.

T a r i h i n d a h a zel
ve o r t a y a
rih

gidi k a n u n l a r n , s e b e p - s o n u l a r

k o y m a k erefi, G r e k ve R o m a

sahnesinde geilerinden

zere

b u l u n d u u n u sezen

sonra,

slm

Medeniyeti, insan dncesini

ile k e f e t m e k

M e d e n i y e t l e r i n i n bile bile Ta-

kendi

medeniyetinin

Medeniyeti'ne dt,

mitoloji e f s u n u n d a n

de g e m e k

ilk defa

kurtard.

slm

B) S L M L I K T A :
b n - r Rt ( 1 1 2 6 - 1 1 9 8 ) :

Kurtuba'da

henz G r e k f e l s e f e s i n i n Aris-

tocu etkisi altndayd. O kara y o b a z l k a n d a , insan d n c e s i n i n hakkn t a n t m a k iin.

"Dinle

Felsefe ile elien Din'in arasn b u l m a y a alt:

Felsefe,

arkasnda

dncenin

saklar;

Filozofun

mayan:

Profane

gereklerin

bilinci,

t o i r e de la

iki

kii

konadr",

saklanan,

tarafndan)

Tanrya

tapnan

diyordu:

cahilce

kavranabilir

Din,

(Kutsal

bir perde

eylere

klmak

zere

kendisidir. "(Emile

inan-

kefettii

Bre h i er,

His-

Philosophie)

Fakat gerek Bilim

ile Teoloji'nin

(lahiyatn) snrlarn

kesince ayr-

mak iin daha iki yzyln g e m e s i gerekti. O z a m a n ; slm Medeniyeti'nin

Aristotalisi

olan

bni-Haldun

(1323-1406)

kt.

O,

Grek d e k a d a n s n n

karmakark ettii a n l a m l a r a da, slm k n t s n n uyard kara yobazla

da

aldrmad.

Kitaplardan

gerek a r a y a c a n a ,

olaylar

olaylar

olarak ele ald. Zaman iin dhiyane bir incelikle Teolojinin bilim stne
uzanan elini ektirdi. Teoloji "Nakli ilim" idi.
aktarld

gibi

kabul

kartrlmamal
modern
"(... )

Kendi

kendimi
deer

duruma

ufuklarnda

dolap

ve

ve

Tarihsel

oturtulmu

ve

hl

geliimleri

glmeye

bile

boyunca

ele

bir

ve

ve

gn, Tarih,

genel varln

girdii

hi de

bni

Haldun:

birer " D n y a

bir paras

btn

bat",

diyalektik

gidi

olduunu,

ve

evrenin

dahi

byle-

Fasikl 6)

olarak,

mihverine

kendi

[eksenine]

medeniyet ve "Devlet

hatta

yet bat deil, t a m t e r s i n e , t e d e n beri v a r l n

bir

yap

gibi,

Saltanatlarda

kendi

baka

kklnde,

ksalnda,

yrrle

Devletlerde

durumdan

kiilerinin

uzunluunda

ykklnda
ve

evren

insanolu

hibir g c e u r a m a k s z n

bulunuyordu.

batlarnn,

hibirisi
grdke

Melpomene-

uydurulanlar

devrildike,

bu

zamanlarn

alarnda

dnda

imeyen

da,

koymayanlar

d'Herodote,

zerine

metodunu,
Herodot:

Haldun, M u k a d d e m a t , A h m e t Cevdet t e r c m e s i .

Bu s y l e n d i i
gleri

deiip

geer

vakit
ve

evresini

kurdu.

bir paralellik b u l u n d u u n u k o y d u :

bayndrlnda

dir." (bni

"Akli ilimler"le

Doa gidii ile Tarih gidii a r a s n d a g e n e l k a n u n l a r

deierek

hisarlarn

ispatsz, gelenekle

iledii,

ortaya

(Histoire

olaylarnn

zamanlar

byklnde,

Delilsiz,
aklnn

dnya
sebebini

Haldun, Tarih

Toplum

bakmndan tam
ve

ufak

alamyorum"

bni

ald. n s a n l k iin.
"Gnler

btn

en

glmekten
bulmad.

insan

tersine, gerekilik biiminde

hesabma

eylerin

demiti.

Asl

Bylece ilk saf " R a s y o n a l i z m " (Aklclk)

rasyonalizmin

akladklar
16)

idi.

edilirdi.

i n s a n l k ve

medeni-

her b l iin de-

"diyalektik" adn

koymadan

g s t e r i y o r d u . T o p l u m g i d i i n d e e k o n o m i t e m e l i n i n a n a rol o y n a d n .
M o d e r n T a r i h s e l M a d d e c i l i k t e n 500 yl n c e , i n a n l m a z bir s a d e l i k iinde ispat etli.

imdilik ayrntlarna girmeyelim.

Ondan

sonraki

artk hep bni

nein

slm

Haldun'un

Rnesanslarnn

getirdii

d n y a ve T a r i h

g r n d e n y o l a kt.

17. y z y l n ilk y a r m n d a Hac Halife ( F e z l e k e :

Doum:

1626),

G:

r-

1036. sa

18. y z y l n ilk y a r m n d a N a i m ( T a r i h n v i s l i e nasbi

[Tarih y a z a r l n a a t a n m a s ] : H:
dern

her t a z e d n c e ,

sosyologlarn

1121, .S:

"Organisizm" adn

1708): bni H a l d u n ' u , mo-

a l a c a k tahrifi

metafizik okulla-

rndan o k d a h a d r s t e v e realiste y o r u m l a y p gelitirdiler.

Bu geliim
d.

Batda a n c a k s l m d n c e s i n d e n a k t a r m a l a r l a

b n - r Rt'n. T e o l o j i n n d e

talya'dan,

Fransa'ya,

mu a b a l a y a n
Rnesans

Lehistan'a

a n c a k Hac

dek,

btn A v r u p a ' n n

kmltlarn

karnnda

Halife'den yzyl,

Felsefe d n c e s i n i

hakl

bala-

kar;

Derebeylik skolstiine boul-

gzlerini

duyan

a n s z n a m a y a vard.

Bat,

kavutu.

Naim'dan yarm yzyl

lk

Fakat

sonralar.

18.

y z y l n ilk ve son d r t t e birlerinde T a r i h i n k a n u n l a r n a y r a n iki a d a m

ktlar, t a l y a ' d a V i c o
sipleri",

1725),

(1688-1744)

Almanya'da

"Henz

metafizik
boyun

1789-1801).

kavramlarn

een

bir

egemenlii

olu

C)

BATI

Bir B i l i m i n
(Eseri:

Pren-

"nsanlk

Her iki d n c de:

altnda"

kavramn" (A.

t i o n la S o c i o l o g i e " , Paris 1936, s.

Vico,

"Yeni

Herder ( 1 7 4 4 - 1 8 0 6 )

T a r i h i n i n F e l s e f e s i zerine",
"Kanunlara

(Eseri:

idiler.

Curvillier

Tarihte:

"introduc-

12) o r t a y a attlar.

KAPTALZMNDE

Batda skolastikli

metafizik m d i s y o n a

(mdisyon:

Bilgilik,

-Y.N.) att:
"Filozoflar,

duru,

ktphanelerde
Descartes'n
zahmetle
cartes

ayrtl

ne

varsa

metodunca
her

byk

eyi
bir

sezileriyle
hepsini

ruhlar

masrafsz

yeniden

uyuturdular.

bilivermek

isteyen

maiyet peydahlad,

En

insan

[taraftar

ve

zahmetsizce,

buluvermeye
ksa

kalkarak

zamanda,

zaafmz

en

sayesinde

toplad.]

az
Des-

(Maugain'den

E. Brhier, s. 366)
Halkn

mitoloji

geleneklerini,

H o m e r o s ' u n k i l e r gibi

eski

Poemleri,

R o m a ' n n XII Levhas gibi ilkel m e v z u a t orijinal sayyor, n e d e n s e Keld a n K e h a n e t l e r i n i , O r p h i q u e D e s t a n l a r , P y t h a g o r e iirlerini, ncil Belgelerini, U z a k d o u ile, " V a h i " d e n i l e n lkel T o p l u m l a r d a n o sra akn
eden

bilgileri d e e r l i s a y m y o r d u .

Gene,

Tarihsel

medeniyet

olmasayd,

yacaklarn

itiraz

Maddecilie

olarak

hikmetli
ne

yaklarca:

kiilerle

"Daha

filozoflarn

sryordu." ( E m i l e

nce

bir Devlet ve

ortada

Brhier,

la P h i l o s o p h i e C. II. s. 3 7 0 " )
Fakat, t e d e Tanr

korkusunu Tarihin

bulunama-

"Histoire

motoru yapyordu:

de

"Tufandan
lerinden
r)

sonra

phe

insanlarn

edilir;

ancak

geni
hayal

dnya

ormanlar

gcnn

meyvesi

B a r b a r ve yrtc devleri zapt e d e b i l i r d i .

Jpiter'in

iinde

olan

srttk-

din

(Ter-

Kuvvet y l d r m l a r indiren

k o r k u s u onlar m a a r a l a r a s a k l a n m a k z o r u n d a b r a k y o r d u . "

(E. Brhier, age., s. 370)

Determinizmi
"Bir sens
ncesiz
halk,

a k l d a n g e l m e bir eye b e n z e t i y o r d u :

commun

(ortaklaa

bir muhakeme
btn

bir millet

duyuluyordu.

(Principi

natura delle razioni,

duyu),

baka

ki genel

olarak

btn

veya

tmyle

insan

tr

di

una

Scienza

1725) (E.

nuova

Barbarlarca
nn

Roma
tahrip

art arda

bulunmalyd.

Tarihi,

ediliine

gelen

safhalar

Demek

zaman

tam

baka

dngsel]

biimde kendi zerinde

Tarih

idi.

her milletle

stoisyenler zamannn

tarafndan

d-

btn

bir

tanyor

ve

commune

Haldun'a y a k l a y o r d u :

masallar

andan

bir btn

Tarihinde

(ember gibi

dnyor,

yeniden

bt-

bulunabilirdi

dnemli)

bir daha

balyordu:

allm gryd. "(E.

imparatorluun

tekil ediyordu.

her milletin

cyclique

corsi)

derin

Brhier, a g e )

krallarn

dein

deyile

bir snf,

d ' i n t o r n o alla

Filoloji kyaslaryla Tarih r n e k l e r i n d e n bni

"rnein,

bir

vard

dnyor (corsi e

bu

Efltun,

Brhier,

age.,

ve

[evrimsel,
ris-

Aristotalis
s.

ve

367)

H e r d e r ' i n z a m a n n d a , b t n bilimler, artk E v r i m T e o r i s i n i i l e m e y e

b a l a m l a r d . G o e t h e ve Leibnitz:

D o a y , e z e l d e n beri var o l m u de-

il, bir olu g c iinde geliir s a y y o r l a r d .

balktan insana

Fizyolojisi C a m p e r :

kadar nasl d e i e r e k g e l d i i n i

Beynin

resimlerle izerek gs-

t e r i y o r d u . Bu kiiyle a h s e n t e m a s e d e n Herder, E v r i m T e o r i s i n i benimsememezlik edemezdi.

kristalden
doru

madenlere,

rgtlenme

Tarihte:
gibi

ve

biiminin

"Btn

olmasn

tine ykselmitir." (E.

1772
pek

yl:

Haldun

rklar,

gibi

Brhier,

bir

age,

hayllerle,
sonunda,

ki birliin seziini ifadeye

"dilin
bir daha,

doada:

lemine,

medeniyet

tipleri
olan

insan
bu

taklit etmekten
olaylarla:

Brhier,

age,

Bu ve b u n a b e n z e r a k l a m a l a r ile Bat kltr

g e l i n c e y e dek, T a r i h s e l

insanlarn
Avrupa

olduu

medeniye-

olmak kadar doaldr" diyor,

doay

btn

alyordu." (E.

age)

493)

iin

nasl

hayata

Brhier,

medeniyet
s.

"Tatan kristale,

bitkilerden

grlr. "(E.

btn

istedikleri

gibi

bitki

ykseldii

"Dili icat etmek insan

ok airane

belirtiyordu." En

bni

madenlerden

doduunu

"Tanr
s.

niyetinde-

492)

19. y z y l o r t a s n a

D e v r i m l e r e d e e b i l d i i z a m a n onlar Tanr di-

leine b a l a m a k l a y e t i n d i . n s a n y n l a r o gizli y n d e ilerleyen otomat

heyetlerdi:

"Tanr,

yerinde

grd

heyetlerden

birini

datr. "(Etienne

heyeti de

her

rgtlendirir,

du P a g a n i s m e d a n s .

nemli

ilerleyii

baarmak

zere,

sonra,

belirli

grevleri

biter

Chastels,

"Histoire

de

la

geni
bitmez,

Destruction

L ' E m p i r e d ' O r i e n t " , Paris 1850, s.

371)

D) SLM

RNESANSINDA REALZM

slm Medeniyeti k e r k e n slm d n c e s i n d e nsancl gidi yoklamas yapld:

"Barbar as" yar

uyan getirmiti. Tarihsel

iyi ele alan gene slm d n c e s i oldu. n k Tarihsel

Devrimi en

Devrimlerin or-

tasndayd. slm kltr, "Tarihsel Devrim"leri, en btl itikatl ekil ve

adlar altnda anlatrken

bile, inanlmaz gereklikte zler verdi.

slmlk

iin Tarihsel Devrim soyut bir olay deildir. Basbaya: biimi, yeri, h u y u
s u y u anlatlan "Yecc M e c c " ulusunun kopard bir kzlca kyamettir:
"bu
aylar

iki

dan

ve

Ve

tm

Ve

anlarn

dnya
kim

arasnda,

yaban
yerlerdeki

dol

hibir

ier

ve

vakti gele,

her

ziyade

yeryz

(an
ol ad

halk

klnda

ve

kiilerine

bir

ylanlar,

canly

olmaz.

aklansn)
geen

hayvan

attrrlar

yaratklardan

gibi

tanrmn

yrtc

hayvanlar

halk

ldrmekten

phe

vardr

akrepleri

ekinmezler.

etmesiz

ki,

anlarnla

anlarn

zarar

eriserdir."

Yecc Mecc

ortaya

kmasyla

seddi yerle

bir

ede. "(Naima,

ki,

yerler.

"Kaanvaidinin

Tefsiri

Tibyan

ve M e v k i b . s. 25)
B u a n l a t l a n insanlar, tipik A a

Barbarlk Konanda yaayan top-

lum kiileri deiller mi?

O zamanki
dalar

haber alma

imknlaryla.

tesinde "in Seddi"ni

"Denildi

ki,

sin'in

yarata

ve sin'in

Denildi

ki,

olup,

Yecc

te

ol

zammiyle

(s

"in

"Sd":

harfinin)

iki

da

Mecc

ol

fethile

en

son

iki

M s l m a n yazar besbelli A l l a y

anlatmaya

da

Seddi'ni" y a r p

almaktadr:
ol eydir

"Sed":

kuzeyde,
tesinde

karak

ki,

oldur ki,
Trk

onu

Allah

an

insanlar yapa.

toprann

te-l

kesintisinde

kalmtr. "(age)

"Kyamefi

koparacak

olan

Yecc

M e c c byle bir b l g e n i n g e r e k uluslardr.

Kimdir b u
tan

geri

uluslar?

kalmaz:

lgat

ve

kaamet'i

de:

ok Z e y r e k :

kulak

szlerini

iaret

veya

"Yecc
yok

etme

Ve

Ulusu

ile

bir szce;
bir

ehaliden

Trk

Yecc

bina

edicek,

anlar

uyn

zeki
Ve

22
Trk

adyla,

yine

yabanc,

Denildi

ki

anlar

bulduklarn

ve

yerlerdi.

cemaattir,

bir sirye

(oymak

edden

darda

kalanlara

Anlardan

denilmitir.""(...)

bir

kabile

ncleri

rebi

Ve
Yfes

Belki

anlarlard:
dediler

tahrip

kuru

Mecc'ten

kabiledir.

szlerin

Zlkarneyn'e

ldrme,

yerlerdi

Garabet'i

yass!

kendilerine yaklalrd ki,

tercmanlar

komazlard,

aklamak-

bulundu.

boylar

kendilerimizin
adam

sanyla

bir ulus

olduklarndan)

Anlarn

yani bir

da

amannda

(dilleri

edicidirler.

ot

"cibil"dir,

dr.

onu

topramza:

fesat
yeil

eddi
ki,

Falin:

kavrasn.

yerde

Trkten

fitnatlaryn

tercmanla.

Mecc

kp,

Mslman

"Ol iki seddin

ve

(yaz)

yemiin
Nuh

blk)tr
Terk

edden

am'da,

ki,

ekinleri
gnlerinde

gtrrlerdi.

denildi ki
Bin

ill

Yecc Mecc
ocuklarndan-

ki;

Zlkarneyn

denilmitir.
darda
sakalar

terk

Denildi
oldu-

Horasan'da

olserdir.

Dou

Denildi

ki:

eytan,

yanndaki

bir

vakitte

aldatp!)
Yecc

Mecc'

olur ki,

anlar:

cin

yaratt...

ve ins

Szler a r a s n d a
c Y e c c

ve

Taberiye'deki

aieyhisselm

nutfas ( s p e r m i :

andan

ve Trklerdir.

rmaklar

dem

ve

ihtilm

tohumu)
Ve

uluslar

Mecc'lerin

s k e n d e r ' e Trkler,

bir

ucu

am'da,

b r ucu

Moollardan yaknm.

s.

aka

ile s k e n d e r ( Z l k a r n e y n )

Yce Tanr

yeryz

Yecc Mecc'tr." (age,

ierler.

(uykusunda

topraa kart.

birok

k a r g a a l k var. A n l a t l a n ,

in eddi

denizcii

olup

ortasnda

27-29)

ksa

boylu

Mool

kartrlyor. A k n -

Horasan'dadr.

Belki

Belki o da, s k e n d e r ' i n in

eddi'ni yaptrd gibi bir y a k t r m a . Ne olursa olsun. Tanrsal k y a m e ti k o p a r a n l a r :

lardr.

dili baka, huyu ve geimi y a b a n c , y e r d e y a a y a n ulus-

Bunlar:

"Tarihsel

Uzakdou'da

IIIA)

in, Y a k n d o u ' d a

Devrim'le y k a n T r k ve M o o l l a r d a n
DNYANIN

slm

Medeniyetlerini

bakalar deillerdir.

NSANCIL GD

BURJUVA DEVRM

MEDENYETLER NSAN GCYLE DOAR, LRLER:

"Fezleke"sini

bitirdiinden

bir yl

sonra doan

Hac Halife'nin

Bossuet (1627-1704),

a s i l z a d e k a d n l a r n c e n a z e t r e n l e r i n d e s y l e v l e r i y l e n ald.

Krallarn

tanrsal

eserinde

haklarn

hangi "Tarih

savundu.

"Protestan

Kiliselerinin

eitlilii"

F e l s e f e s i n i " y a p t anlalr.

M o n t e s q u i e u ( 1 6 8 9 - 1 7 5 9 ) , N a i m ' n n T a r i h n v i s o l d u u yl

19 ya-

ndayd.
"Montesquieu...
artistik

her

trl

dayanma

bellibal

insan

halinde

kavram:

faaliyeti

olduu

siyasi,

gsterilerinin

kavramn

dini,

entellektel

birbirlerine

aydnla

kard."

skca

(A.

ve

bal,

Curvillier,

" n t r o d u c t i o n ia Sociologie", Paris, 1936. s. 11)

Fakat,
ekonomi,
kanunu

kendisinden

350

yl

nce

btn

styap

endstri t e m e l i y l e " b i r b i r l e r i n e skca

olarak

koymu

bulunan

bni

gsterilerinin,

b a l " o l d u k l a r n Tarih

H a l d u n ' u n Tarih

kavrayndan

hal ok g e r i l e r d e kald.
Voltaire

(1694-1778),

L o u i s T a r i h i " gibi
durumunu
fikir kralln

bilince

para

eserlerinde,
kard.

ykseltti."

para

nsanst

(Jules

"12.

savunduu

C h a r l e s Tarihi",
iveren

bilinen

Michelet,

snfnn

Fransa

Fransz

Kralnn

Devrim

" 14.

"ilerleyi"
"yerine

Tarihi,

Fr.

Klsikleri, C. I, s. 133)
19.
geti.

yzylda,

"Tarih

Felsefesi" yerine,

belgeli Tarih

aratrmalar

d e h e m e n ayn y l l a r d a d o a n G u i z o t ( 1 7 9 8 - 1 8 7 4 ) , T h i e r -

ry (1797-1856),

M i c h e i e t ( 1 7 9 8 - 1 8 7 9 ) gibi T a r i h i l e r :

snflarn ve Snf g r e l e r i n i n
dek n a m u s u n u yitirmeyen

roln

kefettiler.

Micheiet iin

Tarihte Sosyal

Bunlar iinde s o n u n a

D e v r i m biricik a d a l e t t i :

"Adalet;
Ben

ki

olan

anamsn,

domu

10

iddia
ad

bulunan

milyon

verilen

bir

tek

bir

"nanc

kadnlarn

Devrimimiz

halk

Allah'la

olmasayd

kalabalndan

Michelet,

age.,

adalet gn

10

adamlar,

ebelerinin,

yapamazd.

babamsn,

s.
milyon

vcutsunuz.

asla

domayacak

birisiyim,

51)

uratt

bir

kime

nispet

"Bir adalet gn,

insan

Devrim

yaratt."

"Devrim"i,

btn

inanmayan

kar y c e l t i y o r d u :

gevek

sz

ve

putlatrmaya

b y k bilginlere
larn,

sen

insandan,

edeceim?" (J.

Romantik

hak:

Allah'a

grmyor

safsataclarn

kr ki,

ite

arasna dek sokuldu." (J.

musunuz

arasnda
imdi Devrim
Michelet,

ki,

sizlerin,

kaldka

her yanda

age,

siz

Devrim

s.

filozof-

hibir ey

halkn

arasna,

66)

Belki de bu lk, Fransz resmi k l t r n n " C h a n t de C y g n e " i (lm n e y a k n k u u n u n son baar l) oldu. O n d a n sonra iveren snfnn

biricik a m a c " D e v r i m " r u h u n u g m m e k t i .

Fakat T a r i h i n o z a m a n a d e k k a r a n l k t a g r n m e y e n sihirli a n a h t a r:

sosyal snflar b u l u n m u t u .

rimin a y d n l a t l m a s n i
En

veren

Snfnn

brakt

yerden

bilgi , C l a u d e Henri C o m t e de S a i n t - S i m o n yakt.

alevi,

Charles

Fourier

Dev-

Snf a d n a n c e " T O P Y A " c l a r ele aldlar.

(1772-1837)

"Phalanstre"inde

En

keskin

tututurdu.

Sa-

i n t - S i m o n ' u n r e n c i l e r i ( E n f a n t i n , B a z a r d , P. L e r o u x , B l a n q u i ) o r t a y a
ktlar:

Devlet, z e n g i n l i k l e r i n sahibi o l a c a k , irsi [ s o y d a n g e m e ] ml-

kiyet k a l d r l a c a k , s o s y a l ztlklarn y e r i n e e v r e n s e l o r t a k l k k u r u l a c a k ,
"Adalet"in

egemenlii,

"Her

kiiye

eserine gre" vermekle doacakt.

becerisine
Btn

19.

gre

ve

yzyln

her

beceriye

birinci y a r s n

bu "hayalci s o s y a l i z m l e r " doldurdu.

O y s a T o p l u m ve Tarihin

gerek kanunlar tannmadka,

btn

bu

S o s y a l i z m D e v r i m l e r i soyut ve s b j e k t i f iyi dilekler sergisi gibi kalyorlard. Ne D e v r i m e ak iln e t m e k , ne Devrimi i Snf a d n a i s t e m e k ,

Tarihin gidi k a n u n l a r
rtemeyecei

lde

aydnlatlmadka:
insancl

bir a n l a m

insan aklnn a l m a d bir ey:

tn

bilimsel, yani
kazanamyordu.

k i m s e n i n Devrimlerde

bilince s m a y a n , insan i r a d e s i n d e n s-

bir ey vard.
A n t i k a T a r i h i n D e v r i m l e r i de, M o d e r n T a r i h i n D e v r i m l e r i de, e n akla

gelmedik

bir gn,

anszn,

kendiliinden

patlak veriyorlard.

Kadim

Tarihte:
"Yahudiler,
torluklarnn
tam

snmek

kulanmyordu

Tanrsal
hibir

Vaid'in

zaman

zere
bile." (C.

sona

olduu
de

anlamn

iyiye

ermeyeceini

srada,

yorumluyorlar,
farz

mparatorluun

Gobineau,

l ' i n g a l i t d e s r a c e s h u m a i n e s " , s.

"ntroduction
38)

mpara-

ediyorlard.
ebediliinden

l'Essai

Roma,
kusur

Modern T a r i h t e i b a k a t r l o l m u y o r d u ;

v e s i k a l a r a eilen Tarihi

ayor:
"Yzyln
tasnda)
hi

ortasnda
herkes

kimse

baknca

(Fransz

ihtillin

ihtille

Ulu

Devriminin

kopacan

inanmyordu...

artk grnmez

tahmin

Uzaktan

olur." (J.

olduu

baknca

Michelet,

18.

etmiti.

yzyl

Yzyl
grnr,

Fransz

or-

sonunda
yakndan

Devrim

Tarihi,

Ve hi g r n m e d i i gn, 1789 yl Ulu D e v r i m patlak verdi:

Bylesi-

Fr. Klsikleri, C. 1, s. 86)

ne irrasyonel, akl sr e r m e z ey, n e d e n d i ? Bu yakc soru.

19. yzylla

birlikte insanlarn beynine girmi en etin p r o b l e m d i . O n u n iin er ge

z m l e n e c e k t i . Bunu, 500 yl nce bni H a l d u n ' u n bulup adn k o y m a d, Tarihsel

Maddecilik zmleyecekti.

Tarihsel

Maddecilii,

hemen

her ciddi d n c b u l u v e r e c e k t i . K. Marks'n s o n r a d a n f a r k ettii gibi;

kendileriyle h e m e n
"Jones,
kilerin
da

h e m e n ayn g n l e r d e bir bakas da b u l m u t u :

maddi

de

ve

retici

glerin

arkasndan

nasl biim

biim

deitirmesinle,

milletlerdeki

deitirdiini pek

iyi

moral,

dey imlendirir." (Karl

rien b e r d e n M e h r w e r t [ A r t d e e r Teorileri

ekonomik

sosyal,

siyasi

ili-

durumun

Marks,

Theo-

z e r i n e ] , III, s.

383)

ngiliz iktisats Jones ( 1 7 9 0 - 1 8 5 5 ) ' u n kendisi yle diyordu:

"Bir
rini

topluluk

de

srasnda,
yeni

kendi

ister istemez
teki

durumlara

ve

moral

retici

snflarla

yeni

girdiklerini,

refah

glerini

deitirir.
yeni

artlaryla

deitirdii

Bir

topluluun

bir

takm

sosyal

lde,

ilikilere

ve

moral

evrelendiklerini

rf ve

eitli snflar;

fark

girimi

olduklarn,

risklerle,
ederler."

adetle-

geliimleri
yeni

(R.

sosyal
Jones.

T e x t B o o k , 1852, s. 48)
G e n e ayn t a r i h l e r d e M a r k s - E n g e l s ' t e n de, J o n e s ' t a n de haberi bulunmayan

Morgan,

Tarihsel

Maddecilik

prensiplerini

Tarihncesinde

kefetmiti :
"Olay
Marks

udur

ki,

tarafndan

kavrann
vard

Morgan,

krk yl

kefetmiti.

ayn

sonulara

nce
Ve

kendi

yordamyla,

kefedilmi

balca

bulunan

noktalar

ulatrmt. "(Friedrich

Amerika'da
Tarihin,

stnde

bu

Engels,

L'Origine

kefini

F a m i l l e de la P r o p r e t e P r i v e et de L'Etat [Ailenin, zel

ve Devletin Kkeni]
Btn

bunlar,

19. y z y l n

birinci yars

Tarihsel

Karl

nce

yeni

de

la

Mlkiyetin

her e y d e n

din

arayc

"Hanef'lerin

"ok almetler belrdi" ve

biterken, gene birbirlerinden

Marks ( 1 8 1 8 - 1 8 8 3 ) ,

M a d d e c i l i i ayn z a m a n d a

kadalnn

Marks'n

Bracke 1931, Paris 1884 n s z )

Peygamberden

lleri t u t m a s gibi, " Z e m n e a l m e t i " idi.

a d a m birden,

yeniden,

materyaliste

Friedrich

h a b e r s i z c e iki

Engels ( 1 8 2 0 - 1 8 9 5 )

kefedip, y e r y z n d e d n c e ar-

stn o l d u u n a esiz r n e k v e r i r c e , l m d e n

s o n r a bile elele v e r i p keiflerini d o k t r i n ant yaptlar.

B) TARHSEL MADDECLK VE
Toplumun
"son

bysn

noktay koymak" zere

a n a izilerini
"Biz,
ele

Doa

Tarihi

Doa

ile

Tarihi

sanlarn

insanlarn

tanyoruz.

gerekiyor.
bu

kendisi

Maddeciliin

Tarih,
var

olarak

nk

ideoloji

tmyle
Tarihin

Ama

olduka,

birbirlerini

konumuz

bu

iki yanndan

blnebilir.

bizim

Tarihin

de,

ikiye

nsanlar

karlkl

Bilimi-

yahut

tasavvurlarn

faaliyetlerinin,

lunmas

ama
retici

retici

bir ey

ile

bunu

yapan

ya

bu

fakat

Tarihin

dn-

birisidir."

insann

bilinci

den
ise,

age,

s.

Devrimi

insann

bu-

fikirlerinin
geni

vb.nin
etki

yapan

biimlendirililerine

tarafndan

Bilin,

ilkin

dilinin

insanlardr,

en

alveri

insanlardr.
varl

neden

gerek
ve

(K.

239)

insanlarn

hayat

tasavvurlarnn,

insanlar

karlk

demek:

inkalp

soyutlatrlmasna

gerek

iki

doa-

artlandrrlar.

deildir,

yanlarndan

retimi

tarafndan

artlandrlan

demektir." ( M a r k s - E n g e l s ,
nsan

kendi

gleri

glere

deildir,

fikirlerin
alverilerinin,

nsanlar

retmenidirler

geliim

ve

maddi

demektir...

insanlardr.
dek

alverilerine

Engels, Die D e u t s c h e d e o l o g i e [Alman deolojisi] s.

"Bilincin,
maddi

Tarihi

girmemiz

Bilimi

Tarihi diye

deildirler.

Doa

deolojinin

Marks-F.

felsefeyle

v e r d i l e r ve T a r i h s e l

Tarih

ayrlabilir

evriliyor,

drlyor.

bilim:

-zellikle

Tarihine

yorumuna

arkada,

babaa

Tarihi ve nsan

birbirlerinden

nn

DEVRM

iki

belirttiler:

yalnz bir tek

alnrsa.

blk

bir

zen

bilinli

belirlendirilmi
varlktan

baka

gerekten

hayati

faaliyeti

kestiremez,

neden

Devrim

239)
nceden

insan bilincine r a m e n gelir, o l u r ? n k :

"Bir
mazsa,

kii

nasl

kendi

tpk

yle

(Devrim

besledii

bilinle

insanlarn

bilinci

kendisi

muhakeme

hen O e k o n o m i e

besledii

altstlk

edilemez...

deildir;

sosyal gerekliktir." (K.

hakknda

denilen)
tersine,

Marks,

[Ekonomi

da

Gereklii

insanlarn

Einleitung
Politiin

fikirle

belirlendiren

bilincini

zur

yargla-na-

kendisi hakknda
ey

belirlendiren

Kritik

der

ey

Politisc-

E l e t i r i s i n e Katk, n s z )

O n u n iin, D e v r i m olup bittikten s o n r a bilin o n u n s e b e p l e r i n i kavramaya

abalar.

"Tarihin
lirlendirici
timidir.

Bu

beslenmeye,
iin

kavranna
dorudan

retimin

retimi;

lke

timle:
(tekml

yanda

merhalesi)

iki

oalp
iinde

emein,
ile

Tarihin
hayatn

eittir.

barnmaya

retimidir;

trn

insanlarnn
bir

gre,

doruya

kendisi

giyinmeye,

gerekli aygtlarn

disinin
bir

maddeci

eleman,

yarayan

te

yanda

yaylmasdr.

yaadklar
te

yanda

artlanmlardr."

Famille etc, I. n s z VIII - IX)

sosyal

Bir

son

durumada
ve

yanda,

geim

nesnelerin
insan

ve

denilen

yeniden

kurumlar,

bu

bulunduklar

Engels,

bere-

aralarnn;
bu

nesneler

yaratn

Verili bir tarihsel a

ailenin
(F.

en

retimi

iki

ken-

ve

verili

eit

evrim

L'Origine

re-

kona
de

la

B u artlar a l t n d a
"Toplumun
d,

zamana

ilikileriyle
litiren

deri

ilikilerin
balarlar.

devrim

iken,

bir geliim
deitirip

hukuka
O

imdi

bu

ifadesi
engel

(dnce,

olan

retici

kesilirler.

myretim

mlkiyet
gleri

ge-

zaman

bir

b u kadar a k a ar bastk-

grmeyip,

ahlk,

ulatlar
mevcut

age)

maddi t e m e l l e r i , e k o n o m i s i

elemanlarnn

demek

vaktiyle

Marks,

halde i n s a n l a r n e d e n onlar

derecesine

olgunlatklar

ilikiler,
glere

adr balar. "(K.

Toplumun
lar

epey

iinde

ztlamaya

birer ekil

sosyal

gleri

dek

yahut

ilikileriyle

D e v r i m niin o l u r ?

retici

Devrimde manevi

hukuk vb'nin)

ar bastn

styap
sanrlar?

nk:
"eitli
eitli

mlkiyet

zelliklerle

kuruntular
ykselir.
sosyal
na

(illzyonlar)
Btn

iin,

ise,

kii

t
o

artlar

sra

temellerinden

styap

elemanlarn
gelenek

styap

temele

yaratr.

uygun

Tek

ba-

eitimle

aktarld

elemanlar

olduunu

Brmaire

B o n o p a r t e , [Louis B o n o p a r t e ' n 18 B r m a i r e ' i ] ,

Bylece:

[izlenimler],

kurulu
ve

ve

sebebin

Der A c h t z e h n t e

zerinde,

intibalar

yordamlarndan

maddi

belirlendiren

Marks,

geim

bir

elemanlar kendisine

aksiyonunu

tasavvur edebilir." (K.

sosyal

btn

dn

eyleri,

balayarak

btn

kendi

zerinde,
hayatn

ve

snf o

ilikilerinden

kii

ekilleri

ilenmi

des

Louis

1852, s. 49)

insan kiilerin, kendi ilemleri olan T a r i h ve D e v r i m , insa-

na kiilii d n d a n g e l e n bir y a b a n c etki gibi grnr.

C) TARHSEL DEVRM
Bir.
decilik.

PROBLEM

D o a olayn inceler gibi D e v r i m o l a y n ele alan T a r i h s e l M a d Devrimin

niin v e nasl o l d u u n u v e n e d e n yle y r d n

a k l a m v e b t n akla g e l e n p r o b l e m l e r i

b i l i m s e l s e b e p - s o n u ba-

laryla z m olur. Y a l n z m e s e l e bir n o k t a y a gelir d a y a n r :

Maddeciliin
nr

iinde

btn

kurucularnn

alma

derinletirilmitir.

isteine r a m e n

programlar

Morgan'n

Marks'a

"Modern

Tarihncesi

nasip o l a m a m t r .

Tarihsel

Toplum" s-

kefini

ilemek,

Engels T a r i h n c e -

sini ele a l r k e n der ki:

"Aadaki

fasllar,

Marks,

Morgan'n

kerteye

dek:

den

km

saklamt." (F.

adeta

bir

vasiyetin

aratrmalarndan

bizim

demeye

sonularla
Engels,

km

hakkm

balantl

olan-

olarak

L ' O r i g i n e de la

yerine

getirilmesidir.

sonular,
Tarihin

aklayp

kendisinin
materyaliste
yorumlamay

F a m i l l e etc,

Marks'n l m n d e n sonra, o n u n y z s t

Karl

-ve

bir

etdnkendisine

1884 n s z )

brakt t e o r i k ve pratik

binbir ii y k l e n d i i iin Engels, a n c a k T a r i h n c e s i zerinde k s m e n durabildi.

Eseri kapld halde a n c a k 7 yl sonra, l m n d e n 4 yl nce

ikinci basksn karabildi.

K o n u n u n nasl g e n i l e d i i n i yle anlatr:

"Bu
beri

kitabn,

bundan

tkenmitir

megul

olmam

bundan

ilkel

nceki

uzun

benden

alkoydu.

ailenin
age.,

ve

rica

kald

iin,

basm

hemen

yaynlaycs

Daha

yaynlanal

bilgisi hatr

1891, D r d n c

A n t i k a Tarih,

tirajl

oluyor

etmiti.

Birinci bask

biimlerinin

yksek

zaman

acele

beri,

yeni

alt

aydan

bir basm

iin

iler beni imdiye

dek

yedi

yl

geti,

saylr ilerlemeler yapt."

bu

srada

(F.

Engels,

M o d e r n Tarih

arasnda

Basknn n s z )

bildiimiz gibi T a r i h n c e s i

her iki Tarihsel

ile

M a d d e c i l i k k u r u c u s u da Tarihsel

Devrim

zerinde yeteri kadar d u r m a y a vakit bulamadlar. Yalnz. A n t i k a Tarihin

"Toprak Meselesi"

zerine

dayand

gibi

dhiyane

iaretlerde

buluna-

rak, Tarihin ok ilgiyle i n c e l e n m e s i n i her frsatta tleyebildiler. Tarihsel

Devrim Problemi ister istemez a s k d a kald.

Tarihsel

Maddeciliin

en t i k s i n d i i

ey:

genel, yuvarlak szle

bir

p r o b l e m i g e i t i r m e k t i r . T a r i h s e l D e v r i m p r o b l e m i de bir D e v r i m d i . Ve
Tarihsel

Maddecilik u ana

"Devrimler

Tarihin

kanunu koymutu:

lokomotifleridir."

(K.

Marks,

K a m p f in F r a n k r e i c h , [ F r a n s a ' d a Snf S a v a l a r ] .
Genel

o l a r a k Devrim

Prensip
yati

nedir?

zerine

bir zorunluluktur.

Ezilen

glerle,

lunmalar

var

gerektir.

devrimci

snfn

lenmesi:

eski

glerin

Klassen

olarak:

"Snflar ztlamas
retici

Die

1850. s. 90)

kurulu

her

snfn

kurtuluu

Toplum

olan

sosyal

ilikilerin

Btn

retim

aletleri

kendisidir.

Toplum

var olduunu

iinde
farz

ve

artk

Devrimci

en

elemanlarn
(K.

bir snf ha-

nce
var

byk

gelebilecek

ettirir."

P h i l o s o p h i e [Felsefenin Sefaleti], R.

ezilen
daha

birlikte

iinde

meydana
kabul

iin

iin:

edinilmi

olamaz

bu-

retici

iktidar,

snf olarak

rgt-

olan

Marks,

btn

retici

Miserede

P r o u d h o n ' u n "Sefaletin

la

Felsefesi"

eserine karlk, s. 228)

imdi
Devrim

burada genellikle deyimlendirilen

problemi

1- A n t i k a
lumdur.

Medeniyet

Orada

2- Klelerin
likileri

ezilen

"birlikte

deyimiyle "coeksiztans:
Antika

Medeniyetleri

trmtr.

Antika

rimci snf yoktur.

4- n k ,
rgtlenmesi"ni

Antika

zerine

kurulu"

bir

Top-

Antika

retici

var olamaz"lkyetmi

Glerle,
midir?

Antika

Hayr.
ne

retim

Bu

moda

kleleri,

kurtarabilmitir. T e r s i n e b t n y l e T o p l u m u

ne
ba-

Maddeciliin nc artna geliyoruz:

Medeniyetlerde

"En

byk

retici g olan

dev-

neden?
Medeniyetlerde

gerektiren

meydana" gelememitir.

iin

ztlamas

Klelerdir.

birlikte v a r o l u " i m k n s z l

Neden? Tarihsel

3- n k ,

"snflar

snf:

kurtuluu

arasnda

D e v r i m artlarn, T a r i h s e l

ile k a r l a t r a l m :

Ve

btn

retici

o yzden

"Devrimci
gler

medeniyet

elemanlarn
"eski

snf olarak

toplumun

batmtr.

iinde

T e k bana her k a d i m m e d e n i y e t iin d o r u olan bu kural, bir A n t i k a

M e d e n i y e t battktan sonra, baka bir A n t i k a M e d e n i y e t i n d o u u n u aydnlatmakta

yetersiz

kalr.

Bir medeniyet batmtr,

hibir vakit y e r y z n d e sona

ama

"medeniyetler"

A n t i k a Tarihin

hibir a-

nda insanlk btn ile m e d e n i y e t t e n uzaklap, e b e d i y e n

Barbarla

dnememitir.

Tersine,

ermemilerdir.

her batan

medeniyetin

yan

banda

yeni

bir

m e d e n i y e t , (hatta kendi zerinde bir R n e s a n s ) d a i m a douvermitir.

yleyse,
il,

ortada:

bir b i i m d e n

leri,

Irak'tan

medeniyetin

baka

baka

domadn,

en

Uzakdou'dan

t m y l e ve

hibir y e r d e ,

bamsz

srama

kesince yok olmas de-

b i i m e g e m e s i vardr.
grnen

olduunu,

Son

kendiliinden
Amerika

"Yerli"

daha nceki

arkeoloji

yeni

bir

belge-

medeniyet

kltrnn

mitoloji

bile

elemanlaryla

da d e s t e k l e n i n c e ispat e t m i gibidir.
lk

Irak

Medeniyeti'nden

Modern

aa

dek

gelmi

medeniyetin

zellikle geit k o n a k l a r n d a "retici g l e r " b a k m n d a n d u r u m

n e ol-

mutur?
Antika
amac

Medeniyetleri

belirli

deviren g, T o p l u m u n

kendi

iinden

bir sosyal snf o l m a m s a da, T o p l u m dndan

doma,

baka

bir

T o p l u m u n v u r u c u gc gelmi, eski m e d e n i y e t i basknla ykp yerle bir

etmitir.

Bu dardan gelen gce, Greklerin "Yabanc:

kullandklar "BARBAR" ad veriliyor.

yan

(Osmanl:

btn teki y u r t t a l a r a "ecnebi" derdi). Tarihsel

"G

lumun

(zor,

ac

ebesidir.

kuvvet):

Gcn

yeni bir Topluma

kendisi

de

bir

Ecnebi" a n l a m n a

a t a l a r n d a n dirliki olmagebe

ekonomik

Maddecilie gre:
olan

her eski

kudrettir. "(K.

Top-

Marks,

Das K a p i t a l , c. I, s. 680)
Antika
ykyordu.
bebi:

eski

Tarihte

"G",

Barbar

klna

girip

medeniyet Toplumunu

Bu en g r m e k i s t e m e y e c e k bir g z e batan olayd. Y k sem e d e n i y e t i n "Gebe" o l m a y n d a n ileri g e l i y o r d u .

deniyet ykldktan sonra, doan Yeni

nasl "ebesi" o l u y o r d u .

medeniyetin

hangi

Eski

me-

retici

g,

P r o b l e m bu idi. Y a l n z bu n o k t a n n a y d n l a t m ,

T a r i h s e l D e v r i m l e r i n en kr d m n z e b i l i r d i . Ne r e ki. T a r i h s e l
M a d d e c i l i i n kefedildii g n d e n beri.
cann

akar d e y i m i y l e "c'en etait fait":

IV- T A R H S E L
"i bitiklik",
lamaz

btn

19.

yzyln

toplumsal

limde

"saf gerek" deil,

kla

s o k m a k birinci

A d a m Smith

resmi T a r i h s e l bilimler ( F r a n s z ii

bitik)

duruma

MADDECLKTEN
ekonomi

bilimleri
gnn
oldu.

ve

salgn

SONRASI

siyaset
gre

Ekonomi b i l i m i n d e

( 1 7 2 3 - 1 7 9 0 ) ve David

krizleri

h a s t a l k gibi

karclna

girmilerdi.

balar

sard.

olaylar

ba-

A r t k bitannmaz

klasik i k t i s a t l a r n :

R i c a r d o ( 1 7 7 2 - 1 8 2 5 ) gibi

bilgin-

lerin " d e e r i y a r a t a n e m e k t i r " b u l u l a r n r t m e y e a l a n " V l g e r :

Baya"

iktisatlk

moda

oldu.

btn

abalar tek a m a c a

sayan

Tarihsel

silmek!

pan plajyac
etnolog
gog

Maddecilii,

Kltr a l a n n d a

Seferi'nin en

Sosyal ve

yneldi:
her n e

olursa

hie s a y a n

olsun

temel

tahtadan

bu " B i l i m s e l

Hallar

[eser hrsz, intihalci] A u g u s t e C o m t e " P o z i t i v i z m " i n d e n ,

"Rasizm"lerine

dek

sosyolog

buram

bilim

dmanlar:

Savamasnda,

"Formalizm"lerine,

buram

" O k u l " l a r n d a k i fikir, m e t o t v e y a r g

Sffiyn

gelien

S a i n t - S i m o n ' d a n s o n r a , o n u alp r-

"Organisizm"lerine,

Modern

bilimlerde

iktisat g e r e k l e r i n i

pahasna

her l y

parlak rnekleri:

Tarihsel

Klasik

alm

dnce

s e f a l e t l e r i n d e bulunur.

slm Tarihinin

yenileceini

dema-

metafizik

anlayan

lkc

bezirgan

an

gmen

M u a v i y e satlk

a s k e r l e r i n i n , m z r a k l a r u c u n a Kur'an Kerim'i b a l a y p s a m i m i

Msl-

manlar d u r d u r u l a r gibi, k e n d i l e r i n e en kaln " B i l i m " arlklarn siper

ettiler, ilerinde en sinsileri: T a r i h s e l M a d d e c i l i i d o n d u r u p p u t l a t r a n
"Marksist'lerdir;
yi,

en

masum

geinenleri;

olaylar z e r i n d e

dnme-

binbir "eser", " n o t " " p a r a g r a f , " r e f e r a n s " k m a z n a d r m e d i k e

a f o r o z e d e n zihin t r p c s
Biz,

("Erudition:

Bat k l t r n n T a r i h s e l

Bilgilik")

karasevdallardr.

D e v r i m l e r a l a n n d a " U z m a n " t a n n m iki

tipik m e y v e s i n e d o k u n m a k t a n

kendimizi

alamayacaz:

1) 19. y z y l n ikinci y a r m n d a C o m t e de G o b i n e a u ,
2) 20. y z y l n

birinci y a r m n d a

Profesr Arnold Toynbee...

A) TARHSEL DEVRM VE IRKILIK

Gobineau:
ne,

km derebeyi

snfnn

Ortaa

(ne o l d u k l a r n a n l a m a k s z n ) sla illeti

nak alr.
nn

Ona

geit

gre

"Medeniyetlerin

kanlmazl

bir felkettir." A r i s t o k r a t
d e h e t l e r iinde
lyor

"(...)

Ve

ki,

her

lenmekte

insan,

nlmaz

olduu

"Muazzam...

karamsarlyla

geliim

esrarengiz...

Tarihsel

elinde

olmayarak

kmelenii:

korunduu
bugn

lm" prensibini

zaman

dahi,
gizliyor."

unu

hatta

kay-

kona-

ruhu

Devrimlere

bile,

yaama
(C.

Yani o, bugnk modern Sosyal

Devrimler gibi

iyice

Toplumsal

de

Eitsizlii z e r i n e D e n e m e y e Giri, s.
Tarihsel

bilinsiz

rkten
baktka

kalr:

insan

komplikasyonlarla

deil:

dmesi":

Barbar gelenekleri-

(nostalji) e k i i n d e n

kavramak zorunda
varlarn

hastala

en

yakalanyor,

elemanlar

arasnda

Gobinau,

nsan

bir

biim"ka-

Irklarnn

36-37)

Devrimleri de, Antika

Medeniyetteki

bir "Kanlmaz lm" cezas sayyor. Yanlyor.

dern sosyal devrimlerde, deil

ka-

beceriklice

Mo-

medeniyet G o b i n e a u ' n u n kendi derebeyi

snflar bile lmemi, byk arazi sahiplii ve toprak iverenlii d u r u m u n a

d o r u deri deitirmitir. Yalnz, derebeylik ekonomisi ve iktidar yerine,
iveren ekonomisi ve siyasi iktidar gemitir. Bir noktada G o b i n e a u hakl:

1830,

1848,

1871

Bismarck'larn

Fransa ve

Kara A v r u p a devrimlerinde- Thieres'lerin,

kkrttklar

bunca

"Beceriklice

komplikasyon"lara

ra-

men, iveren snf e k o n o m i k ve politik iktidarnn da lm anlar alnma benziyordu. Onun iin Kont kendi kendisine soruyordu:
"Pekiyi
trd
mi

ama

sonu

yok

bu prensip

gibi

bakta

"Ama

insan

yle
sonra

lendirilebilmeleri
olmayan

bu

bir

ilkesi)
ve

buna

olumsuz

gzetim

yaplyor:

bir

takm

olan,

samimi
ama

bozukluklar

ter tayorlar. "(C.

O

(lm
mdr

nedir?

btn

Bu

prensip

medeniyetler

tpk
ayn

ulasebeple

olurlar?

"lk
dkten

yeknesak

cevap

vermeye

btn

bozukluklar

inkr

ve

de

Gobinau,

age)

Gobineau

(1816-1882),

Tarihsel

ondan

her zaman

" bozukluklar",

azck

arptryorlar.

edilmeleri

her yerde

yelteniyor.

medeniyetler,

daha
benzer

henz

sr-

Deyim az
bir

karak-

29 y a n d a

iken

M a d d e c i l i k t a r a f n d a n (retici gler) ile (retim ilikileri) ara-

sndaki ztla

balanp deyimlendirilmitir.

Fakat kont. filozof rahatl

ile, o d e y i m l e n d i r m e y i y a n n a bile uratmyor. Ve " B u d n y a n n gidiinde tanr p a r m a n " grr gibi oluyor:
"uras

su

gtrmez

snmez;

ve

ctuaire)

-yanllkla

arpc

btn

haraplklar

arifeyi)

soyut

birinci

Halkn

"Ne

kukusu yok.
Atilla'ya.

yersel

dzende

ki,

tanr

lml

olaylar

aklamak

uygulamak,

reken

bir gerektir

toplumlarn
iin

gibi

kullandklar

gereklerin

yanlmaz

Papa

da

aksiyomu

egemen
de

tanrsal

(san-

tutulan-baz

aratrmna

g e l i r s e A l l a h t a n " dedii

medeniyet

tapnaklarn

kutsal

bir gerei bildirmektir." (C.

c" adn v e r i r k e n byle d n m t :

hibir

eski

gznnde

Roma'ya "coup de grce:

Roma'daki

istese,

artna,

gze
(mte-

olmas

Gobinau,

alnyazsnda

ge-

age)
kontun

son l m v u r u u " n u indiren

"Flajellum dei:

Tanrnn

krba-

M e d e n i y e t l e r i batran, iledikleri

g n a h l a r d r . A n c a k G o b i n e a u , o b y k ve g k s e l sebep a l t n d a , y e r s e l
vesile de b u l u n a b i l e c e i n i aratryor.
milyon
ILIKtr.

insan

k u r b a n e d e c e k olan

O n a gre bir rk " T e m i z " ise,

Joseph Arthur Comte

kahramann
"Gzel

de

B u l d u u vesile;

20. y z y l d a 30

kanl f a i z m i n " b i l i m b a y r a " IRK-

Gobineau,

stn

gelir,

romanlarn

kirlenince alt olur.

yazd

"temiz"

rk

y l e anlatr:

miydi,

diye

mi

ama

melez

biraz

yanka

idi,

rengi

deildi:

gnete

olgun

soruyorsunuz?
asldan

meyve

Bir

gelme

melek

gibi

gzel!

Rengi

sonucu

olan

koyu

toprak

de

Gobi-

gibi scak bir yankt." (C.

neau, "Dic L i e b e n d e n v o n K a n d a h a r " , Berlin, c., s. 6 - s. 2 3 9 - 2 4 0 )

Byle st g e l m i saf bir rkn

kurduu

m e d e n i y e t neden d e r ? Ya-

hudi rkyla k a t m a k t a n . T e m i z rkn banda, s l m l n "Yecc M e c c "

adn takt Turanllar gelir.

(Hitler o n u Kuzeylilere evirir)

"(...)

Dou

amaya

balar

mekten

yazarlar,

(der

balamaz,

onlardaki

kendilerini

alamazlar. "(C.

Gzelim Turan
slml

rknn

henz

rklarna

zer.

batar.

Tarihe,

mez.

de

posu,

Gobinau,

olmamlard

katmlard

kylnn:

Demek gne dnya

bir g z n

sz

gzelliini

v-

age.)
batt?

bulamaktan:

ki,

iinden

bile..."(C.

"Gne

uluslarndan

yz

kurduu devletler neden

var

kuvvetle

B u g r , tpk
Batda

Trkistan

boyu

k a r a n " S e m i t " A r a p rkyla

"Osmanllar
slm

Gobineau)

ktklar

de

D o u d a n doar,

etrafnda

k a p a y p t e k yanl

Seluklular,

Gobinau,

age)

dolap,

d n y o r " kansna

baknca,

baka

ben-

ey g r l -

nce Hunlar Roma Medeniyeti'ni, sonra Moollarla Trkler slm

M e d e n i y e t i ' n i yktlar.

B t n Bat y a z a r l a r Hunlar, b t n s l m y a z a r -

lar

kadar irkin bulurlar.

Moollar eytan

G e r e k Hunlar, g e r e k Mool

v e T r k l e r , R o m a v e s l m M e d e n i y e t l e r i n i y k n c a , y e r i n e , a n c a k eski
medeniyetlerin
rk"n

Rnesans

stn v e y a

hncesinde sryle

geinen

Genellikle Semitlerin,
rihte,

Huri v e y a

deniyetleri
kad
di.

indirmi

slm

Devletler
deil,

kurmulardr.

"Turanl

M o o l l a r l a T r k l e r i n Tari-

gebe oban T o p l u m l a r

zellikle S e m i t " r k " n d a n

olduklarndan...

g e l m e A r a p l a r n , Ta-

M o o l l a r d a n o k n c e l e r i , d a h a eski " g n a h k r " me-

ykc

Medeniyeti'ni

grce"

saylan

eksik o l d u u n d a n

rol

oynadklar

kuranlar,
bulunan

Medeniyeti'ni

en

tartlmaz

kkn

Agade'li

kuran

Smer
Sargon

Semit

gereklerdendir.

Medeniyeti'ne
komutasndaki

kolundan Araplar:

Medeniyeti'ne ldrc vuruu yapan

Mekkeli

"Coup

Akde

Semitler-

kkn

Pers

Muhammet komutasn-

daki Medineli v e e v r e l l e r d e n b e d e v i S e m i t l e r d i . S e m i t l e r i n " t e m i z "

v e y a " k i r l i " rk o l d u k l a r n d a n deil, A g a d e v e y a
kelebeini
kma

kozasnda

kanatlandran

M e k k e gibi

medeniyet

Barbarln

kentlerinden

Yukar

gdcler buyruunda Tarihe girdiklerinden...

Eskimi bir medeniyeti y k m a k v e y a yeni bir orijinal m e d e n i y e t i kurmak yalnz kuvvetli, t e m i z , gzel rklarn ii ise, A k k a d ve slm Medeniyetlerini kuran Semitler de en az T r k i s t a n l , Altayl, Mool ve Hunlar
kadar temiz rkmlar d e m e k . Sonra neler bulap da kirlenmi, dnyay
kirletmiler ve b o z u l m u l a r ? Btn
"Semitleri:
problemi

biraz

bir ey o l m a z .
yaratt?

"-

mesele burada.

S m e r l e r , S m e r l e r ' i de bir b a k a rk b o z m u " d e m e k ,

daha
Yoksa:

Sorma,

gerilere "tecil" e t m e k ve geciktirmekten

"- Dnyay kim yaratt?

kfir olursun!" gibi

"-

Tanr.

dogmatizmalar,

"-

Dinler

baka

Tanry kim
iin

olsa

bile, bni H a l d u n ' d a n beri i l a h i y a t t a n a y r l m o l u m l u bilimler iin akl a m a deildir:

"Tololoji'dir.

D e r e b e y i art C e r m e n l i i n kafatasn g d k l a y p 30 m i l y o n insann

ban y i y e n

bilim

kalpazanl

rklk,

basit bir Tarih g e r e i n i t a h r i f

ediyor:

Tarihte gericilie

Tarihncesindeki
tin

lkel

karm

Sosyalizm

medeniyetleri "temiz"leyen
Toplumunun

yetitirdii,

( y a l a n + k o r k u ) z e h r i y l e h e n z b o z u l m a m olan

insanlar,

medeniye-

insanlard.

Mede-

niyete g i r m e d e n her ulus, kendi T a r i h n c e s i an y a a r k e n ayn kertede "bozulmam"t.

da,

S e m i t l e r de:

T r k l e r de,

M o o l l a r da,

Tarihncesindeki

snfsz,

C e r m e n l e r de,

Hunlar

korkusuz, yalansz Toplu-

m u n d a n g e l d i k l e r i iin, birbirlerini alp s a t a n m e d e n i l e r e " s t n i n s a n "

gibi

grnmlerdi.
B) TARHSEL DEVRM VE SZDE DNCLK
Mister T o y n b e e ' y e

lik

kalnts

gelelim.

Donkiotluk

yl

yaynlanan

nes

of Human

Morgan'n
Progress

iine

kaln

Savagery

eserini

belki

gmld

duvarlar

"Ancient Society,

from

tion" ( K a d i m T o p l u m )

Gobineau,

atosunun

or Researches

through

Barbarism

grememitir,

derebey-

arasndan,

1877

in

the

to

Civiliza-

diyelim.

Li-

(Engels'in

" L ' O r i g i n e etc." eseri de G o b i n e a u l d k t e n 2 yl sonra kt). Bay Toynbee iimizde yayor, 20. y z y l d a : T a r i h n c e s i bilimi, " M s r ' d a k i sar
Sultan'a

bile varln

iittirmitir. T r k i y e ' d e bile T o y n b e e :

en t a n n m Tarihisi",

diye a l k l a n a n

D e v r i m l e r e "Breakdown:

Alaa

yeni

km,

in'e

veya

yle

byle

hem
Hint'e
yer

ligent-service"
gemi

khne

olan

hi yer

(ngiliz

edili" adn
modern

vermez;

verir" d i y e r e k ,

Bat

hatta

ngiliz

casusluu)

Benim

"Tarihle
eritmeye

Rusya'ya

kanalndan

yeni bilimim" dedii

tm

Sosyal

[dnce

"Hem
tarz],

yahut Amerika'ya
ksm,

Amerikan

bile

"nte-

Uyrukluuna

'Bir

Tarih

beri 27 yldan

yllar zarfnda
daha

Toynbee,

benim

insancl

Toynbee,

Bir

ilerin

iin

ilk

geti.

Ve

ben

kln

deitirmitir.

Evren

tablomun

yle

hazrlamaya

olayn

bilincine

Ben

merkezini

anlal

iinde

Etd)

notlarm
u

"Ma science

balar:

biricik

Tarih

Etd

fazla

grm

iri ciltlik y a z l a r n d a :

bulularna

bilimleri,

muhtacz. "(Arnold

"Benim

Ruh

koymutur. A y r c a :
tasavvuru

vatandalna

Milyonlarca nsha baslan o n l a r c a

yol

"Dnyann

Kendisi Tarihsel

bir profesrdr.

nouvelle:

dan

bir "bilgin"dir.

baladm-

vardm

ilerledike,

tutmaya

ki,

din

bir

gelmitir."

(A.

age.)

hekimi,

karsndaki

kiide ilkin b u l u n m a y a n s o f u l u k d u y g u l a -

rnn y a l a n d k a a r t m a s n a "klk d e i t i r m e k " deil " M i s t i k h e z e y a n "

t e h i s i n i koyar.

Fakat Bay T o y n b e e ruh hastas deil, M s l m a n c a de-

yimi

"Hidyete ermi"tir.

ile

birden

Ve d i n l e r d e n

din

beenmeye

bula-

r [ s o y u n u r ] , der ki:
"Bununla
dnm

birlikte

deilim.

ben,

YAHUD

yetitirilmi

(Judaik)

bulunduum

dinlerinden

(Musa,

dinsel
sa,

grlere

Muhammed

dinleri.

Yakndou

dinleri

deildir.

Varln

esrarna

ederler...

te

kitabmn

d e m e k istiyor)
baka

son

drt cildi

mtr." (A. T o y n b e e , age., s.

O
yn.

"Baka
Tarih

bakmlar"

bilimi,

eyhlerinin

yollar

bu

bulunabileceini

adan

baklarak

kabul

kaleme

aln-

14)

srasna

Tarihsel

Firavunlar ann

"istihareye yatma"s

hretini bir kat daha

farkl olarak Hint dinleri tekelci

ulama

arttrm"

Maddecilik

"okkltizm'i,

gibi

(B.

bir ey
D.,

de

girer

olmutur.

agy.)

sanma-

[gizlicilii],

olan

tarikat

"Son

eseri ile

bilgin

herkesi

rahat rahat i m a n a arr:

"Her birimiz
hesiz

iin

kendi ata

sunduklar

bir

dinidir.

ulama

anlamna

gelmez.

geebilmekte

evren
Ama

esrarna

bu,

(tasavvuftaki
nsann

kazanlacak

'Vuslat")

kendi
ok

dini

eyi

yoktur." (A. T o y n b e e , age., s.

ulamann

her kii iin

en

baka
yollarn

kadar,

teki

vardr

ve

kolay

yolu,

baka

olan

hesaba

pdinlerin

katmamak

dinlerin

de

ilerinden

kaybedilecek

hibir

eyi

15)

Bylece Bay T o y n b e e [dini] btn bir Enternasyonaldir. Karl Marks'n:

"Btn
eyiniz

lkelerin
yoktur"

iileri

Tarih ve T o p l u m

birleiniz!

gibi

"Btn

bilimlerinde,

Zincirlerinizden

baka

dnya

birleiniz"

parolas!..

Kltr

"Zirve"leri,

1848'den

dinlileri
beri,

Bat

yitirecek

bir

bylesine "Zrva"lamlardr. Tarihin can a l a c a k yer ve ynlerini d u m a n

perdesi altnda y i t i r m e k iin, nasl en birbirini rten kyamet gibi fikir
ve olay kargaal y d k l a r n a en aheser r n e k T o y n b e e ' n i n
ciltlik "Bir Tarih Etd"dr.
noktada
1-

10 koca

Biz burada k o n u m u z u en ok ilgilendiren iki

birka r n e k v e r e l i m :
Tarihte

Determinizmi

Maskelemek:

Toynbee,

Toplum

hareketini

hibir m a d d i s e b e b e d a y a n m a z g s t e r m e k iin. T a r i h i n geirdii alar zel k a n u n l a r a u y m u ayr birer T o p l u m biimi s a y m a z . V i c o ' n u n en

o l u m s u z y a n n taklit eder: Tarihi
Tarih

ve T a r i h n c e s i

yahut

bir "tekerrr" sayar. T o y n b e e ' y e gre,

M e d e n i y e t ve

Barbarlk.

Tarihncesinde:

V a h e t v e Barbarlk, Tarihte: A n t i k a Tarih v e M o d e r n Tarih, T o p l u m u n

ayr maddi g e l i i m alar deil, hepsi bir arada, m a n e v i tecellilerdir.
Barbarlk:

"Ikla

karanln

birbirine

kart

bir blgedir":

Medeni-

yet: " B o u n a tekerrrler"dir. (A. T o y n b e e , D i o g e n e , 1956, 13. s. 50)

ne

srd

"Olaylarn
kat

birok

geri

geri

bir

"Yeni
tek

paralel
gidilerin

Tarih

srayla

olay

anlay":
zaman

serileri

iindeki

arasnda

("recurrence"larn)

hikyesi

gzetilecek
incelenimi

olarak

deil,

kyaslamalarn

olmaldr."

(A.

fave
Toy-

nbee, age., s. 54)

Vico'nun,
lece

zaman

b o z a r a k sa

iin

cebine

"Proletarya" s z c n

bir y e n i l i k
koyduktan

yerletirir.

olan

"Kyaslama

sonra,

Toynbee

iin

sol

metodu"nu

cebine

by-

de

Marks'n

"proletarya":

modern

kapitalizmin
Toplum

cretli

"D proletarya"drlar.
"Toynbee
1-

Snf

deildir.

snflar

bilimsel

gcn

el

kullanarak

iki

ile

Medeniyeti

Smer
herhangi

toprakbent

gibi

btn

Barbarlar

da,

abukluklaryla :

asllarndan

arasnda

Kle,

" proletaryadrlar.

birokturlar,

Medeniyeti

Medeniyetler

alt

Bu

btn

Medeniyetler

Msr

biimlerindeki

bir

nokta
beri

zerinde

birok

muasrdrlar

hiyerari

srar

eder:

kaldlar,

nitekim

[adatrlar];

kurulamaz."

(A.

2Toyn-

bee, age., s, 4 3 )
E n son a r k e o l o j i

bulular:

Msr'n, S m e r M e d e n i y e t i ' n d e n s o n r a

I r a k ' t a n e t k i l e n e r e k gelitiini

ispat d u r u m u n d a d r .

lenekler (Oziris Efsanesi gibi)

bu g e r e k l i i anlatrlar.

Btn en eski geFakat T o y n b e e ,

b u olaylar h e r k e s i n b i l m e d i i n d e n y a r a r l a n a r a k , m e d e n i y e t l e r a r a s n daki a n a oul

"bo

bir

2-

Tarihte

si-Riscorsi",
rleri
ne

ilikilerini r t b a s e t m e y e alr. O z a m a n b t n Tarih:

tekerrr"

de

Marks'n
iki

aklamaktan

bir de
bir

gidi

"Kkrtma"lara
"Onun
sz,

dalizmi

vermelerinin

ztlamalardan,

yaratc

diye

iki

g-

gidiinde,

bir "Dfi" ( k k r t m a ,

meydan
mistik zt

ne insan y n l a r n n

(bir

aznlk ile,

Toynbee,

deil,

"Coro

avu

gzde

kiinin)

eseridir.

pasif ve tl beden

kendisini belli eder." (A.

bir

Toynbee

olaylarnn

cevap verme)

"Aznlk Elite"in

O n u n iin T a r i h s e l D e v r i m l e r :
sndaki

b t n Tarih

kaarak:

bir

(ikicilii):
ruh,

Vico'nun

vardr.

ne e k o n o m i k g l e r i n ,

deil,

"karlk"

maddesiz!)

ztlkta

maskelemek:

"Repons" (karlk,

d a v r a n kefeder. Tarih,
yaratt

roln

"Tez-Antitez" a n l a y l a r

cebine yerletirerek,

olduklarn

okuma!)

olur.

retici glerin

dsincarn

(etsiz,

demek olan proletarya

can-

arasndaki

age)

retici g l e r l e , r e t i m ilikileri ara-

bir a v u g z d e "Elite"in

gevemesinden

ileri gelir;
"Elit,
lemekte
(1-

toplumun

yryen

baar

gstermitir.

Canllarn

evrelerine

ketlerin

olan

benzer

olur.
yaratc

Bu

H.

sefer,

aznlk,

K.]
o

hale

ynlarn

gelmesi,

laf, araya
dek

peinden

Bergson'un
2-

yalnz

ikna

Davran ve

bavurmak zorunda

elitin

hareket

(Neden

hare-

Eliti taklit

verdii hz

yoluyla

kalr.

srk-

"Mi-melisme"

karr. Yn.

"Bir an gelir ki yn,

zamana

baskya

insan

Burada

makine gibi taklidi, -Y.N.)

e d e r e k srklenir!
etmez

parasdr,
[Nasl?

ikna

takip
etmi
yolu

s k m e z ? Asl problem bu, ona z m a r a n a c a k y e r d e , o rtbas edilir II.

K.)

Bu

durumda

toplum,

hasm

snflara

kle-efendi, t o p r a k b e n t - d e r e b e y i
elite
de

kanmad
bir kopuma

defi'lere

(meydan

iin

ortaya

(rupturne)

kar.

H.

oluur.

okuyulara)

blnm

snflar yok,

karlk

K.)

olur.

O zaman,

Toplum
verecek

(Ondan

bask yok,
artk

hepsi:

nce;
yn

medeniyetin sinesin-

kendisine

kabiliyette

teklif edilen

deildir.

(Ni-

in? te yle.

Durup dururken!

maz bir dekadansa

"Barbar
medeniyet.
hasmca
iinde

ancak

el

kan
tirir ve

Din

tr

Devlet"

de

bir

karak:

budur.

yzyl ortasnda

toplumdaki

metanetsizlik

doan

ilikilerin

yerine

gelir ki,

savamalar sona

"Elit:

yol

tehdit

medeniyetin
erer.

Mede-

tekiler

zerine

g z d e " gericilerin

ihanet

btn

kendiliinden
balam

i proletarya

48)

(ilk

btnln

bir an

olur!)

Bylece ortaya

bulunan

"husumet"leri

ile

Toynbee,

proletaryay

age,

Mister T o y n b e e ' n i n

gdc

yznden

bilemedi

kurtarmak

mi,

iin,

koar,

tip

ila

s.

birle-

50-51)

nl "Tarih

olmaktan
bir ey

Felsefesi"

aznl,
cihat
dnya

toplum

yaratr.

alan

biliminde

Tarihin

gidii

Uzman tipi,

2-

UZMAN

Bu,
bir

roln
gstermeyi

ve

en

bir

am
onun

sebatszlk,
karlk

ver-

proletaryas,

kendini

medeniyetin

mzmin

Kilisedir. "(A.

miyiz,

Toynbee,

artk

glkler

Kilisesinde
evi

arlarak

bilememitir,
egemen

yaratc

olmaktan

baka

ezmitir.

hizmet

deil,

yardma

nk

gren

asker

ruhani bir savama

(papaz)
meyda-

177)

P a p a z l a r k o n g r e s i n d e mi?

sonra,

Modern

oynamaya

sonunda

takm

kendi

zerinde

basit T a r i h i l e r d e n

yeni

tepki

ndr." (A. T o y n b e e , a g e , c. V I I , s.
Tarih

toplumun

kurtarc

Toplum

olmayan
bu

budalalk,
okuyua)

28)

bulunan

"Yeryznn

bir

bir

km

biliyor ki,

egoizma,
(meydan

balar.

bulmaya

(Tanr)

nk

defi'ye

kmeye

"Bir T a r i h Etd", s.
"Yaratc

aznlk:

bir

yeni

baarszlklarna

hibir

kanun

iki

ett ekli

tip

iddias

bulunmayan

daha vardr:

1-

modern
Modern

Tarih Filozofu tipi.

DYALEKTK

U z m a n t i p i n e r n e k C l a u d e Levi
tn

s.

On c i l d i n d e n u c e v h e r zet ve s o n u l a r kar:

"Bir

C)

age,
dosta

Dosta!)

birisi,

s t n l k de.

yeni medeniyeti dourur." (A.

te 20.

meyi

yle

devletlerden
deil,

medeniyet deva bul-

medeniyetin

girer.

ile

ortaya

Toynbee,

ederken:

yokluundan
(Bu

Onun iin,

arasndaki

Barbar,

arlar

"Evrensel

arttrnca,

Ve

askerci

stn gelir.
altndan

dnya
kle

biimine

sava

blnd

kararlca

krp

geer.

K.)

urar." (A.

medeni

i proletarya

niyetin
ve

ile

Barbarlar

ilikiler

etmekte

(kntye)

dnya

H.

Marksistlerce" de tasvip

'tur.

grd

S a n s a s y o n yaratt ve "b-

sylenen

son

iekli

eserinde

Bay , k a r s n a ald nl J. P. S a r t r e ile, Bat dili kadar ilek bir mei

[bir

kl t r n ]

"Diyalektik ve
f e t v a s var:

kullanarak eskrim

Tarih" adl

koca

talimi,

polemik

bir f a s l d a Tarih

yok.

idman

Yalnz

yapyor.
Uzman

"Biz,
ise

etnolojide

etnoloji

bir

her

aratrmann

stesinden

prensibini

gelinecek

vemet biimindeki problemi ortaya

engel,

buluyoruz,

yahut

atyor." (Claude

Sartre

alacak

Levi

bir

"La

iin
muka-

Pensee

S a u v a g e " Plon, 1962, Paris, s. 328)

Bu
ti:

"Her

aratrmann

prensibini"

bir

u z m a n l n - k e r i m olan A l l a h ' n k i

tek

bilimde

bulmak

cesare-

k a d a r iine inilmez olan- " D e r i n

k u y u s u ' n d a n kar. Bu k u y u n u n karanlk dibini y o k l a y n c a , J, P. S a r t r e

gibi, C.

L.

'un da g s l e r i n e t a k t k l a r eref m a d a l y a s n

"Marksist"
"Her
Marks

buluyoruz;

olmak!

ne

ise

kadar
de,

ikimizin

bana

sonuca iletiyor." (C.

de

yle

Levi

derin

geliyor

dncemizin

ki,

a g e , s.

Marksist

yola

yneli

bizi

noktas

farkl

birer

325)

Marks, m a d d e c i Tarihin ba kurucusudur. Bay

iin Marks, g e r e k t e n

bir "yola k n o k t a s " mdr? Ksaca b a k a l m :

A)

Metot bakmndan

"nanyoruz
etmek deil,

ki,

yle

insan

diyor C.

L.

bilimlerinin

hedefi

fakat eritmektir." ( a y n e n :

insan

tekil

"Dissoudre")

(C.

(constituer)
Levi

age.,

s. 228)
M a r k s iin,

her t r l " k a f a d a n a t m a

i n a a t " yanltr. A m a bir ko-

n u y u e n son e l e m a n l a r n a d e k a y r d k t a n s o n r a , y e n i d e n
imlendirmek dorudur.

Hele,

yle

Bay 'in

i m l e n d i r m e k , y a e r i t m e k " diye t e k y a n l

i yoktur.

"Vyestnik Yevropi" yazarnn "Kapital" eletirmesi

"Bay
ken

yazar,

ve

benim

diyalektik
"Ne

kullandm

maddenin

uygun

zaman

olarak

ideal

maddeyi

zmlemeli,

sonradr ki,

biimde

Bu

baarld

aksettirilmi

eder-

anlatrken,

ina

ediliyormu

"Konstruktion" (ina

yap

ayrnts

ile

biimlerin

hareket,

myd,

bulunur,

sanki

aynen

konu

gerek

Das Kapital, N a c h w o r t zu Z w e i t e n A u f l a g e - X L V I I )
burada

Marks,

formel olarak aratrma

alnan)

bulunabilir.

priori)

eyi
dilekle

Marks,

Marks

(a

iyi

anlat,

kullanr.

ncileyinden

tarz

(ele

baarldktan

anlatlm

hayat

Nitekim,

bibi-

oluyor?

anlat

biimlerini

"ya

iin der ki:

verdii

bunca

anlatm

yazarn)

eitli

adn

metodu

Aratrma

Ancak,

maddenin

metodum

neyi

(bir

olmaldr.

izlemelidir.

kendisine

baka

olsun,

baka

benimsemeli,

gerek

metottan
olursa

tarzndan
ban

benim
ahsen

kurarca

kesip att gibi:

artk
bylece

gibi grnr. "(K.

yapma)

szcn

Bizim b i l d i i m i z , bir d o k t r i n i " H a r e k e t n o k t a s " s a y m a k , o n u n

m e t o d u y l a yola kmaktr.

Bay 'un eseri " D i y a l e k t i k " ' s z c n

kim-

seciklere brakmaz.

Fakat s z

ie e v i r m e y e g e l i n c e , d a h a

aratrma ve yazma

metotlarn

k a v r a m a d a n " M a r k s i s t y n e l i " iddia-

snda bulunuyor.

Marks'n

Marks iin:

1- ndksiyon:

aratrma

2- Dedksiyon:

anlat,

metodu,

yaz

metodu

birbirinden

ayrlamaz.

ki

" M a r k s i s t " kyor:

Sartre

dedksiyon

ucundan,

u c u n d a n t u t m u , biricik m e t o d u e k i t i r i p paralyorlar.
man,

M a r k s ' n t a m tersini yapyor,

anlat

dal

indksiyon

Hele Bay - u z -

b u d a k iinde c a n g l a

e v i r i p d a t m a k l a v n y o r . V e " H a r e k e t n o k t a s " bildii

pedz

Marks' d-

"eritiyor!"

B)

Tarihncesi bakmndan

"Tek
clan'n

izili"

ve

adlandrllar

sndaki yolun

Bay

unu

"exogamie"li
sistemi,

ortasnda

aklyor:

"clan"lardan

hemen

daima

bulunur." (C.

Levi

kurulu

dzenle

"La

toplumlarda,

dzensizlik

Pensee

ara-

Sauvage"

Plon, 1962, Paris, s. 95)

"Marksist

yneli"te

byle

"ekzogami"li

1861 yl. A l m a n " m i s t i k g e n e r a l ' i

"Mutterrecht"

(Anahukuku)

ve

"klan"

var

mdr?

B a c h o f e n ilk defa

"Gynecocratie"

(kadn

Kadim Tarihte

saltanat)

olay-

larm k e f e t t i k t e n sonra, s k o y a l " k u r u h u k u k u " Mac L e n n a n ,

yl, kz karma (rapte) adetini ele alarak, baz T o p l u m l a r d a
kocalarn,
olarak,
larn

yahut

erkeklerin

baz T o p l u m l a r d a

kendi

kendi

gruplar

dnda y a b a n c

g r u p l a r iinde yerli

olarak aradk-

belirtti.

"Birincilere":

"ekzogam"

(ieriden-evlenen)
etc.

karlarn

ise

1865

kadnlarn

adn

(dardan-evlenen),

verdi." (F.

Engels,

ikincilere

"endogam"

L ' O r i g i n e de

la

Famille

11 n s z X X I )

Mac

Lennan

ldrmeleri

(okkocallk)

ve

n d a n ktn
1865

yln

Mac

bu a d e t i n

yznden

gelmi

Kadnhukuku

ise

ve

D e m e k C.
"Mac

toplumlarn
ve ayn

Engels,

da

L.

kz o c u k l a r n

sebeple

gene

hep

en s o n

"Polyandrie"
kadn

model

ktl-

kitabnda,

Lennanist yneli"tedir.

"genel olarak aile

rinci otorite saylmakta."(F.

ilkel

sayd

kurumlarnn

ileri s r d . . .

yaatyor

Lennan

sebebini,

ileri

Tarihinin kurucusu

age., X X V )

ve bu alanda bi-

olmasna

ramen,

kendi

eserindeki u a k l a m a y l a , kendi aklamasn kendisi r t m t :

"Kadn
baba
en

karmalarn;

izisi

belirli

ve

bildiimize
olduklar

zerinden
en

gre,

bilhassa

ifadeli olduu
ekzogami

hibir yerde

erkek

halef selef
ile

ocuklarn

cihetinden

olmann)

gze

arpar."

kadim

"uras

akrabalk

ekzogami

gaminin sebebi

bulunduu

ldrlmesi sistemlice

(yani
uluslarda

alacak bir olaydr:

biiminin

ildir." (Mac Lennan, S t u d i e s in A n c i e n t History,

Madem

akrabaln

hkim

yan

yaplan
1886, s.

olan y e r d e o c u k l d r m e sistemli

yana

var

bir i

de-

140,
deil,

o c u k l d r m e nasl olabilir? D e m e k Mac s t a d ,

146)
ekzoNas-

rettin H o c a m z gibi bindii dal kendisi kesmitir. " M a r k s i s t y n e l i " bu

k o n u d a ne d e r ? Bilimin d e d i i n i .
M o r g a n ilerine ye o l a r a k girdii ve 40 yl ett ettii A m e r i k a yerlisi r o k u a kabileleriyle y e t i n m e d i .

Btn d n y a m i l l e t l e r i n d e k i a k r a b a -

lk s i s t e m l e r i n i s o r u t u r m a k zere A m e r i k a n

Devletinin

resmi kanaly-

la t m A s y a , A f r i k a ve A v u s t r a l y a ktalarnda a n k e t l e r yapt.
sonular
yaynlad.
Human

1877 yl

da

"Ancient Society" Researches

Progresse from

Savagery through

eseriyle btn T a r i h n c e s i n i aydnlatt.

"Morgan'n
lantl
ler

ayrntlar

hatta

hibir

rn

gdk

yerde

geirmeye

lunan

grup

ana

tekil

halinde

ad

iinden

sayda

bu

kabile

ylesine
pekl

mecburdular.

ki,

bir

ama

suretle,

Kan

hkim

kadn

zetledi:
evlenir)

Kan'lar

bu-

kabile,

Kan

(gen-

kesin

bir sayda

kesinlikle

Fakat,

ada,

blnmt;

evlenme,

hi

"kabile"lerin

var olmu

bulunduu

kendi

kadar

bakala-

ispat edilmemitir.

erkekleri,

ne

yerine

verili bir sra

gruplarna

Kan'n

sal-

malzeme-

(Dardan-evlenme)

gsterilip

kanda

fazlas

toplanlan

(dardan

henz

Lines of

Civilization"

LXV)

yle

blkleri iinde

alabiliyorlard,
Bu

de

her yerde

evlenmenin

belirli

verilen

edilmiti;

gre,

to

fikirlerinin
age.,

Ekzogami

Ekzogam

hibir yanda

benzerliklere

cihetinden

tes)

dek

byk

ile

in the

birden

zamanlar

Engels,

fikrini"

etmezler.

imdiye

geree

byk

hipotezlerin

son

bellibal

amamtr. "(F

(eriden-evlenme)

bir antitez

var olduu

Ama

Barbarsn

1891 yl Engels u n u yazd:

yapt

kalmtr.

"bellibal

"Endogami

btn

zerine

Morgan'n
yol

Morgan'n
de

kard

1871 ylnda " S y s t e m s of C o m s a n u i n i t y and affinity" eseriyle

olarak

yasak

karlarn

kabile

dndan

ekzogam

almaya

(dardan

evlenir) ise, Kan'larn t o p u n u birden iine alan kabile dahi o kadar kesinlikle

endogam

kombinezonundan
Ona
vb.leri

(ieriden

son

ramen,

kalnt

uup

idi.

Bylece,

gitmiti." (F.

"Kitabnda

yazdklarnn

ama

asl

nk

Bachofen Alman,

Amerikal?

Amerikalnn

birinden

mutlak

en

(Bid'at:

byk

ayrntlar

her

ayrlm

ufak

bir

pheye

Dolaysyla

duman
nah]

eden

da

btn

Morgan,

bir

Levi

Strauss,

"kfr"e dmyor,
ortasnda"

tanr

eit

ilemi oluyordu." (F.

Claud
gaalk

ada

"gnah

Engels,
"Tarih

demek.

ve

dmek,

kalyor.

aykla(XXXII)

"Alman neyse ne, lkin

kesilir."

ekzogam

"Bir-

"kabileler"in

canicesine

bir

bid'at

mezheplerce ya da

Lennanc)

kebir" ( s a c r i l e g e )

age.,
iin

Fransz

sapkn dnce ve davran)

(Mac

dogmalar

toz

[byk

g-

LXII)

ve diyalektik" a d n a
Onun

LX)

itinalarla

susuluyor."

vatansever

Peygamber z a m a n n d a n sonra,

t a r i k a t l a r d a dine e k l e n e n v e dine aykr

idi.

idi:

ngiliz

endogam

k u y r u k olan
ok

zerinde

Morgan Amerikal

yapma

age,

Morgan'a gelince:

pek

keifleri

karsnda

surette

zerine,

(heresic)

kk

gerek

Mac Lennan'n
Engels,

Mac L e n n a n , ngilizler ve o n l a r a

iin, bir yol " s t a d - z a m " s a y l m t .

nyor,

varl

evlenir)
da

da

olsa.

"Tek izili" g r

byle

bir

"daima kar-

D) TARHSEL DEVRM VE SOSYALST TARH

Tarihsel
bir kla

D e v r i m l e r n n d e s o s y a l i s t g e i n e n Tarihiler, d a h a

a y d n l a n m deillerdir.

Bunlardan

en

mutlu

hayranlk uyandran

Wells, M o r g a n ' i n ayrd er konakl V a h e t ve B a r b a r l k a l a r n u

cmleyle

zetler:

"nsan
du.

ilkin

Sonra

lad.

Baka

taneyle

yava

(Neden
blk

insan,

beslendi.

amala

yava

gdas

bilinmez?
daha

Gebe

inek besledi. "(H.

K.)

gebeleti.

stten

Wells,

giderek,

yer

bir blk insan

aka

insan,

L.

peinden

H.

Oturuk

faydalanmaya

Esguisse

de

deitiriyor-

yerlemeye
eit

balad,

L'Histoire

bainsan,
srf o

niver-

selle, Payot, Paris, s. 74)

Burada,
toplum,

insanln avclktan k a n l a t l m a k isteniyor.

ilkin t a r m c

(taneyle beslenir)

dalanr) o l m u gibi gsteriliyor.

de,

sonra

oban

Fakat, avc
(stten fay-

Belli ki, ngiliz Wells, ngilizce yazlm

Morgan' ya o k u m a m ya da anlamamtr.
"ki

yaama

ganlarla

biimi,

gebelerin

dan

ikinciler,

d.

Gebelerce

zt

ynlerde

arpmalar,

Barbar sayld.
apul

ihtisaslat.
kanlmaz

Her
oldu.

Oturganlar yumuak,

edilmeleri,

pek

meru

durumda,

otur-

Birinciler
diilemi

sayld. "diyor.

tarafnvarlklar-

Wells.

(H.

L. Wells, age., s. 74)

Belli

ki,

s o s y a l i s t Wells,

okumam, ya

"Oturganlar",
insanlar,

rnein:

m? Y o k s a ,

bar t o p l u m l a r

bilimsel

sosyalizm

kurucusu

Engels'i

ya

anlamamtr.
Grek

Amerika

mdr? Ayrt yok.

"diileme"sine y e t e r mi? Yazar,

dnyasnn
yerlilerinin

Yukar Barbar

kentlerinin

"Baheli sistem",

Aa Bar-

S o n r a , srf " o t u r g a n l k " :

kendi

kitabnn 44.

Bir t o p l u m u n

sayfasndaki:

"Fa-

lanj halinde S m e r s a v a l a r (Ta k a z m a , S m e r M e d e n i y e t i ' n i n balangc)" yazl g r a v r n f o t o r a f bile, insan rktyor. lk m e d e n i y e t

kurucularndan
yllar boyu,

Smer

kentlerinin

Irak t o p r a k l a r n

oturgan'lar

d e m i r peneleri

bunlardr.

Bunlar,

altnda tuttular.

yz-

Arabis-

tan, A n a d o l u , H i n d i s t a n i k l i m l e r i n d e her trl g e b e " B a r b a r " uluslar

kul kle edip, m a d e n k a y n a k l a r n onlara ilettiler. Y e r y z n d e ilk defa,
en tehlikeli kervanlar iletme " e r k e k l i i n i " onlar gze aldlar. Y i n e , u
A n a d o l u kylarna dek k a r t m a y a p p , kent kuran G r e k o t u r g a n ' l k l a r ;
mitolojilerini
Kafkaslara,
kasp

ve

epopelerini

talya'lara,

kavurdular.

dolduran

Libya,

Finike,

"kahramanlklarla,
Msr'a

Truva'dan

dek o zamanki

dnyay

D e m e k , ok s o n r a l a r , " d i i l e m e " gibi g r n e n du-

rumun "yumuak"l, oturganlktan

b a m b a k a s e b e p l e r i gerektiriyor.

nl Tarihi oral bile deildir. Tarihsel Devrim olaylarn sarakaya alr:

"Arasra
msz

ve

nmze
hr

efin

gebelerin

biri,

yahut

kargaal

kabilenin
ortasnda,

biri

kyordu.

komu

ba-

airetlere

bir

eit

birlik

bana

dayatabiliyordu.

gelenlere!"(H.

L.

zaman,

Wells,

vay

en

yakn

medeniyetlerin

age.)

Kabileler n e r e d e ,

niin

Tarihimize gre:

H e r h a n g i yeni retici g l e r i n d o m a k zere bu-

derlenirler?

l u n d u u belirli blge v e y a e k o n o m i b c e i n i n b o y n u z l a r gibi u z a n m

t i c a r e t y o l l a r n n at y n l e r yoktur.
Her g e b e

kargaal,

her m e d e n i y e t i n bana

Her ey kr t e s a d f l e yrr.

herhangi

efin

dayatmasyla,

her z a m a n ,

bel a a b i l m i midir?

Byle sorular, Tarihinin kalemini d r t e m e z . O, hikye anlatacaktr:

"Birleik
sava
keye

gebeler,

geliti.
yerletiler.

landlar;

efendi

rndan

pek

arabas

bir rka

ve

ayrt
ilkel

evlenir,

dei

den

ilk

kral,

zapt

edilen

insan

Kuru,
gebe

hele

gzel

sanatlara

toleransl
iklimin

medeniyetin

halk

kefediyoruz;

onlar lehine

L.

efleri

da,

alkanlkla-

idman
ziraat

yaptlar,

iini

sktmz

bir

bir eyler yitirmeye

istil hazrlanr." (H.

gebe

havada

ve

sayfasnda

alkan

Gene

aristokrasi,

kesildii

zor-

aa

pay saydlar.

snf ile,

ve

demeye

eski

ak

almay

sertliinden
yerin

l-

hara

benimsediler.
boyu,

Fetihler,
edilen

yahut

zapt

Bir yandan

Avlandlar,

kitabnn

buluyoruz.

ederek,

efendisi

nesiller

atldlar.

yerde,

geldiler;

inceliklerini

girdiler.

gdc

yerleen

meye,
la

bir

haline

sakladlar.

medeniyet

almayan
bir

ey

vergi

bildirdiler.

birok

koularna
snfa

"Byk

btn

ovalara

gidecekleri

ehirliler,

olduklarn

Ama

ok

alp

hizmetileri

ve

ktlar.

sava

raa

ve

asil

sanatlarn

olmaktan

ak

Kyl
ve

tahkimatsz

ganimeti

gebelerin

prens,
yerin

sakin,

Fatihler

bir paras

Wells, age., s.

kuak

kanunlara

balar.

bir rejim
dayatt

birka
ve

haline

budur:

arasnda

pek

sonra,

top-

sayg

gster-

Yeniklerin

kurar,
dersleri

ey

yn

onlarla
renir.

girer.

kzlary-

din

fikirlerini

Bir szle

Derken

yeni

o,
bir

75)

T a r i h s e l D e v r i m zerine, b t n a k l a m a , b u s u d a n y z e y olaylarn izitirmektir. O y s a , b u r a d a iki satrla a n l a t l a n eyler, yalnz Bat'da

" U l u s l a r G",
saylabilir.

O r t a d o u ' d a C e n g i z , T i m u r saldrs

Tasvir Orta Barbarlk K o n a n d a k i

iin a z o k d o r u

bir t o p l u m u n ,

medeniye-

te giriidir.

Bu t a s v i r d e bile, 20. y z y l Tarihisi - i l e r i d e g r e c e i z - ad

iitilmedik

17.

Wells
O

ise,

blgede,

beler d e

yzyl

bunun

Dicle

Smer Medeniyetini

bulunmakla

Semitleridir.

Osmanl Tarihisinden,

"zellikle

birlikte,

Nitekim Grek,

Barbarlar, eski

ve

o k geri

Frat blgesinde"

tasfiye eden

ba t u t a n l a r :

anlayl

olduunu

B a r b a r l a r iinde,
Agade

kentinin

Klelik de,

ge-

oturgan

Roma, slm kentlerindeki oturgan Yukar

m e d e n i y e t l e r i y k p , y e r l e r i n e y e n i , orijinal

ler kurmulardr.

kalr.
yazar.

kent k u r u l m a d a n

medeniyet-

evltlk gibi

balam,

kent iinde y a v a y a v a alt snf d u r u m u n a g i r m i . A n c a k Y u k a r

Bar-

bar kent

kozas

iinde

biim deitirirken,
la

alp

geinmilerdir.

taslamalar,
kutsal

B a r b a r l k kurdu,

oturganlar uzun

aristokrasi

Kent

anda

balamtr.

iinde

kendi

kelebeine doru

topraklarnda tarm-

iinde Agadoy'iuk,

hazr yiyicilii,

tapnak (Toplum)

tirmesi,

Kent

medeniyet

sre

mlkiyetini

Kentin

Patrici'lik,

iinde

k e m i r e r e k "zel

k a n d a eitliin

Kureylik

bezirgan

snfn

s e r m a y e " birik-

medeniyetle zlp

dalmas

Barbarlar m e d e n i l e m e d e n nce daha "Tolerans-

ldrlar. vb... vb... " S o s y a l i s t T a r i h i " iin bu gibi eyler, z e r i n d e dur u l m a y a d e m e z . V e T a r i h i n e n b y k z e m b e r e i y o k saylr.

Her ey

a n l a m s z , t u h a f kr d v olur...
Neden?
nk

yle!

E) T A R H FLOZOFU
Tarih Filozofu t i p i n e r n e k Rene G r o u s s e t ' d i r . " B i l a n d e l ' H i s t o i r e "
(Plon

1946, Paris) e s e r i n d e , T a r i h s e l

zmans" s z c n

kullanyor.

D e v r i m l e r i a k l a m a k iin, "Tran-

Her filozofun

rek rastlanr bilim d e y i m l e r i znelleir.

daarcnda

byle

sey-

Fransz l g a t i n d e bu s z c n

karl a y n e n y l e d i r :
"Transhumance
da

da

inmek

zere

Bay
lunan

(transhumer'den

yksekliklerinde
yaptklar

Grousset'ye
oban

hayat,

barnmak

gelir);
ve

periyodik

(devir

gre:

devir)

"Periyodik

insan

sreklice

"stillar

(Barbar

aknlarn)

dirilten

(zaman

arlnn

devrilip

bir

nceki

arada

var

taa)
konakta

bininci

yl

olduruyor;

kltr artlarn

insanlarn

nk

step

alkorken,

( s t a d e ' t a ) idi." (Rene

scaklar-

oralardan

aaya

gler..."
halinde

yaplm

bir eit deca-lage

yuvarlan)dr;

bu hal,

bizim

Ortaamzn

Yukar

Asya'da

topraklar

Bilan

de

bu-

tutar?

ey bilhassa

gney

Grousset,

koyunlarnn

tranzmanslardan

gebe

chronologique
sa'dan

Ova

yaklarken

sanki

insanlaryla

Neolitik

oktandr

(Yenien

L'Histoire,

ileri

280)

Bu "La Palice'in h a k i k a t i " n i bulan Bay G r o u s s e t , A n t i k a D n y a l a r n

altn
gze

s t n e g e t i r m i o l a n olaylar m a h e r i
batan

yla

dek

ve

gler-

dan,

istillarn

dnya

skitlerin

( G r o u s s e t , age., s.
de

byle

hemen

olunca)

Grousset.

En

doru
sa'dan

Urartu

ve

"Ayn

olageldi.

Herodot'un

7.

vledya'ya

280)

ters

step

yzylda

yaptklar

18.

hareketi

gneye,

nce

mntkada

uluslarn

beri

kuzeyden

278, 279) ( H y o n g - N u :
age., s.

iinde " K a n u n " arar:

eski antikiteden

blgesinde

boyuna

mntkasna

ve

Kkasya'ya,

m?" (R.

yndr.

yuvarlamzn

hemen

kltrler

Kimmerlerin
ne,

olay,

istil

"lk
yz-

-istillar

mntkasnbelgelendirdii

Kafkas

gneyi-

byle

oldu."

Hun'lar. Tabgalar, T r k l e r
yne

evrilmi

hareketler

var

Kitabn " K a n u n " a r a d b l m n d e , b a k a bir C o r a f y a a k l a m a s

anlyor:
"Amerikan
larnn
nin

ritminde

rique

(hava

283)

bulmay
yerli

geiren

"Tekrar
insan
l

edelim,

fikrine

dnyorum)

varyor.

obanlk

gebe

hayat,

halinde

vasfl

bahis konusudur. "(R.

hygrometrik

yznden

parmak

284)

istil-

aklatmalar

diye

hayflana-

"erkeksel

nem,

ve

rlarn anp susuyor.

gneyden

Biz buna:
kuzeye

birlikte

adamakl-

Han'

ve

Kubily'

s.

285)

age.,

d e e r l e n d i r e m e k s i z i n , "siyasi
biraz " P e r y o d i k t r a n z m a n s " ,

rk" tellerini

Kendisi

s o r a r k e n , anszn s l m A r a p l a r n

tranzmanslar yaparak,

rklar (Cengiz

m o d e r n filozof, hibirini

ikircikte brakyor.

devir

Bununla

Grousset,

"hygrometrik"

de

s.

"Decomposition "(z-

s.

devir

alkoyuyor.

atlayarak,

rine

age.,

balmumuyla

Grousset
artlar

Ve

age.,

hygromet-

krmz

"Gebelerin

Grousset,

kompozisyon" stnden
bsbtn

kanunu,
Grousset,

adeta

"Siyasi

medeniyetler:

konaklarda pek erkeksel

Bylece,

Moollar

istil-

devreleri-

ilk g r n e d n y o r :

sreklice

aa

istillar

gsterdiklerinden,

nnde pisi pisine ldler" (R.

rak, y e n i d e n

gre

Trk-Mool
kuraklk

oluyordu." (R.

kanamyor.

denilebilir"

dal)

Ona

Tarihileri,

in'de

toprandaki

bir kanun

kanununa

arlmtr,

lp

denedi.
bal)
durumda

kapma)

Lattimore,

Moolistan

in

arlm

(nem

Owen

oluunu

nemine

Ancak

istilya
lar

corafyacs

periyodik

tngrdatarak,

debiraz

zihinleri

k u z e y d e n g n e y e inilerin tersini

gneyden

(Hicaz'dan)

kuzeye sald-

s l m l k t a n nce, Msr Medeniyeti ze-

km

aknlar,

Smer

Medeniyeti

zerine

d o u d a n batya Z a g r o s ve Elam Barbarlarnn inilerini. A n a d o l u ' d a Eti,

hele m e h u r T r u v a

Medeniyetleri

zerine batdan

m G r e k Barbarlarnn g ve aknlarn, vb. vb...

T e k szle,
bir

k e r a m e t yoktur.

"Medeniyet

ynnde"

ter d o u d a n ,
kmek

zmansna

saklanr.

olan

Antika

tek yanlca:

her yl,

yzyldan

nk,

15.

ster

by" -diyelim!kuzeyden,

gelmi olsun,
Medeniyetler

hi-

gneyden,

is-

B a r b a r aknlar

hep:

seirtmilerdir.

Bu

sr

her z a m a n

ekonomili

bir A n t i k a

g n l e r e d e k geri A s y a
medeniyete

yzyldan

ynne

gebeliinin

Tranzmans

isler

btn

Ynnde)

bir t e k y n d e :

igdsyle tranolaan

eydi:

Ne-

m e d e n i y e t l e r z e r i n e g ve istil y a p a m a d l a r ?

bezirgan
beri

katabiliriz.

E r b a a s n d a " (Drdz

"sihir ve

oban

balanamaz.

T r a n z m a n s son
15.

Btn

B a r b a r l a r her yl

nk

"Ciht'

ister b a t d a n

zere

seirtiler,
den

corafyann

d o u y a d o r u sra-

kar

beri, A n t i k a

o l a r a k son v e r e n m o d e r n

Medeniyet kmemiti.

l k e l e r i n d e dipdiridir:

neden

her t r l g ve istillar d u r d u ?

Bezirgan

retim Yordamna

kesin

k a p i t a l i z m gibi, d a i m a g e n i y e n i d e n r e t i m

y a p a n e g e m e n bir s o s y a l d z e n balad ve kendi i ztlklarn m e d e n i yet k m e d e n , z m l e y e b i l e c e k s o s y a l d e v r i m l e r i

mmkn

kld.

Sonra,

bay

aksiyonunu

Grousset,

grebiliyor.

douracak gte

Antika

Aldanyor.

Barbar aknlar,

Barbar

aknlarnda

Tarihte

asl

hi d e o b a n

lerden g e l m e m i , t a m t e r s i n e , s a p n a
den

kma Yukar

z e r i n e akn
su

yolcu

eden

ocuu

z e r i n e akn

Barbarlardan

eden Arabistan

ak y a a y a n g e b e -

kkn

bedevilerinin

o c u k l u u d e v e o b a n l ile g e m i Hz.

ve

Kentinden,

Bizans

babuu,

koan

bir

Medeniyetleri

M e k k e Kentinden,

Muhammed'di.

Barbarlar, m e d e n i y e t g n e i n i n batarken ekicileen

larn y a k m a k zere

Kentler-

Smer Medeniyeti

babuu, Agade

kkn Acem

gebe

medeniyetleri

kadar o t u r g a n t a r m c l

gelmitir.

Semit Barbarlarn
Sargon'du.

yalnz

orijinal

p e r v a n e l e r oldular.

na, kanat-

Hangi Tarih

konanda

olursa olsun, Barbarlar, u v e y a bu y n d e e m m e basma t u l u m b a gibi

ekip skan

m a k i n e gc:

nilen

kandamarlar

daki

sk

ilikilerde,

oynadklar;

m e d e n i y e t d e n i l e n kalp, "ticaret y o l l a r " de-

boyunca
yeni

iletmitir.
teknik

ve uzak h a m m a d d e ,

Medeniyetle

Barbarlar

ve sosyal retici glerin

koloni,

m e d e n i y e t l e r aras vb.

yollarnn zel o l a r a k oynadklar

karlkl

yanl

y a p l a c a k her u z m a n c l

dinamizmi a n l a l m a d k a ,

arasn-

genel

olarak
ticaret

rollerin ve etki tepkilerin

ok

v e y a filozoful

Tarih " K a n u n " l a r , kimi, A n a y a s a l a r n h k m l e r i gibi t e k yanl, uygulanmaz l d s t u r l a r d a n teye geemezler. A n t i k a Tarihte d a i m a a r p a n :
medeniyetin
F)

kalbi,

vuran:

lerin akntsnda rol

rih:

nabzdr.

DOGMATK MARKSST

Marks-Engels'ten
dlar.

Barbarln

Marksizmi,

sonra

gelen

gerek

Marksistler,

ada

hareket-

o y n a m a k t a n vakit ayrp, A n t i k a Tarihi aratrama-

hazr yazl

kitaplardan

Bir kitaba aklama yazan kii.

para

aktarp, "rihlik" (-

-Y.N.)le zihin t r p l e y e n d o g m a t i k

"Marksist'lerin ise, konuyu ne kavramaya, ne ilemeye aplar yetmedi.

Dogmatiklerin -bizde de evrilen- en nl rnei
Plekhanov,

hep

Marksizmin

g r n r k e n , sra A n t i k a Tarihteki

lektif Aksiyon
iin,

ii

ve

nedenlerle aklamaya
M a r k s v e Engels,

bir sr

oturukluu

retici
gibi

bilgincil y u v a r l a k szlerle

glerini
uydurma

ve

katamad

"Ekonomik"in

henz ocuk saylacak yalarndayken.

dzen

seziyorlar.

dnda

Dou

l-

Sonra ala-

bilim v e r i l e r i y l e e r i e b i l d i k l e r i l d e g e r e k " K a p i t a l " , g e r e k s e

"Ailenin, zel Mlkiyetin ve Devletin Orijini

lerinde,

hesaba

kalkr.

k e l e r i n d e bir ilkel e k o n o m i ve s o s y a l
rndaki

kondurmaz

Barbarlarn, lkel Sosyalist T o p l u m d a n gelme Kol-

Gelenek-Grenek

medenilerin

Plekhanov'tur.
toz

medeniyet ykllarna gelince, oturup

konuyu canl Tarihte aratracana,

sanki arplverir. Geri

G. V.

ekonomik determinizmine

konunun

bir blge olay

[ K k e n i ] " gibi eser-

deil, t m y l e i n c e l e n m e s i

bir s o s y a l d z e n o l d u u n u a k l a m l a r d r .

gereken

D o g m a t i k P l e k h a n o v , o se-

zii:

"Douya

has

retim

yordam",

yahut

"Doulu

lere e v i r i p derin bir keif y a p t n a inanyor.

v a r m v e o l u r m u gibi,
"Morgan'n
ra,

ilkel

Marks'n

arasnda

var

olan

Plekhanov,

zerine

retim

yazd

Yordam

ilikiler

inanmak gerekir. "(Georgi

gibi

klie-

Marks adna yle konuur:

Toplum

Antika

Devlet"

E n g e l s ' t e n ayr bir Marks

ile

hakkndaki

Valentinovich

kitabn

Douya
anlayn

Plekhanov,

Engels'in " A i l e n i n , z e l

okuduktan

zge

retim

sonyordam

deitirmi

olduuna

age.,

V.)

G.

M l k i y e t i n ve D e v l e t i n

K-

keni" eserini Marks'n vasiyeti o l a r a k yerine g e t i r m e k zere ve Marks'n

n o t l a r n d a n da y a r a r l a n a r a k y a z d n
yleyken
"Gerekte

de,

Kapitalizmin

bilmez olur mu?

s z n e d e v a m eder:
Feodal

zaferini

in'in

yahut

tim

Yordamnn

retim

gsteren

Eski Msr'n

yordamnn

Sosyal

ekonomik

ortaya

ekonomik

geliim

mant,

vard

halde,

rnein

Devrime

geliim

kmasna

mant,

hi

de Antika

gtrmemitir. "(Plekhanov,

reage.)

Ne d e m e k ?
nce

iki

(says

kark)

1- Feodal

retim,

2- Antika

retim...

Sonra

bunlara

"retim yordam" tipleri

bir n c

in-Msr retimi A n t i k a

"in-Msr" retimi

r e t i m i n t

kendisi

ne

srlyor:

katlyor...
deil

midir?..

Geelim.
O

retim yordamlarnn Tarihte

mza

dikiliyor.

gizli Tanrsdr. O ayr m a n t k l a r :

ulatryor;
taya

m u t l a k ve s o y u t "Mantk"lar

Ne o l d u u a k l a n m a y a n

in

kmasna

ve

bu "Mantk"lar,

kar-

Plekhanov'un

Feodal r e t i m i n i a d a k a p i t a l i z m e

Msr r e t i m i n i

gtrmemi"oluyor.

ise...

Ortada

"Antika
bir

retim

tercme

Yordamnn oryanl

yoksa,

b u son h k m d p e d z t e k e r l e m e d i r . n k i n - M s r retimi. A n t i k a
retimden

baka

bir ey deildir.

P l e k h a n o v o r a s n a a l d r m a y p der ki:
"Birinci
fndan

durumda

dourulan

ekonomik
Antika

geliimin
Toplum,

Douya

has

V.

srarla

rejimden
retim,

sosyal

rejime

var

iken,

olan

gelen

de

iki

ne idkleri
Has

bu

ve

onun

durum,
bize

ok

sunmaktadr.

gelmitir.
klnl

tara-

daha

sosyal

Ve

organi-

age.)
uyduruudur.
bir " D o u y a

Engels orahas

Sosyal

o r g a n i z a s y o n u d u r t u t t u r u p gider. Ve by-

belirsiz:

retim

tipini
sonra

yine

Plekhanov aldrmaz,

klnl

gelen
ikinci

organizasyondan

nce

Plekhanov,

belirtmitir.

Douya

ardndan

konusu

Morgan' tahrif e d e n l e r i n

nce gelen

lece ortaya

birbiri

sz

arada

klnl

"Klan" s z c
sn

bir

sosyal

zasyondur." (G.

geliimin,

iki safhas

Feodal

birbirleriyle

retim, Antika

retim,

Klnl

k a r m a k a r k Rus s a l a t a s n a

dner.

P l e k h a n o v ' a g r e , D e r e b e y l i k Bat A v r u p a ' y a z g e bir g r l m e -

dik rejimdir.

Smerler'den

beri

her m e d e n i y e t i n

bat ve d o u u n d a

g r l e n teki O r t a a l a r (Yklan A n t i k a M e d e n i y e t i n

zerine u l l a n m

B a r b a r l a r n y a r a t t k l a r geit a) P l e k h a n o v iin y o k saylabilir. Ve en

sonunda
"Bu
ise,
ya

bakla a z d a n kar:
iki

ekonomik

bunun

sebebi,

evresinin

tesiri

organizasyon
bunlarn

altnda

tipi,

belli

birbirinden

bal

teekkl

ayrt

etmi

son

edici

derece

almetlerinin

olmasdr."

(G.

V.

farkl
coraf-

Plekha-

nov, a g e . )
Hani

ya

P l e k h a n o v derin

B a h s e t t i i "corafya" etkisi

ve

k o m p l e k s "ekonomi" s a v u n u c u s u

konkret

[somut]

olarak nedir?

Nasl

idi?

baka

tip t o p l u m y a r a t m t r ?
"Temel Mesele"
ok

irendikleri

bu

"Corafya" s z c n n
v u n m a k iin
szlerinin

iken,

biimde

dogmatik

yuvarlak

bysn

s a v r u l m u olan

bu

neresi d o r u l t u l a b i l i r ?

Plekhanov,

Marks-Engels'in

bir "Ekonomi" o l m a z s a ,

yeterli

sayar.

deve

kadar iri

Szde,
ve eri

en

t e k e r l e k bir

Marksizm'i

sa-

kolay Marksizm

BLM: II
TARHTE METOT
Eski "Tarih", yeni bir g r l e v e r i l m e l i y d i . O n u n iin, ilkel k a v r a m n
aklamadka,

konuya

girmek doru

olmayacakt.

G e n e l v e zel

olarak ne y a p m a k gerekiyor?
IA)
19.
ler.

GENEL OLARAK

S I N I F L A N D I R M A BLM T A R H
yzyla

Olaylar

gelinceye dek,

derleyip toplayan

hemen

btn

birer bilgi

bilimler Biriki Bilimi idi-

ambar

gibiydiler.

Biriktirir-

ken, her olay - g e r e k t e hi a y r l a m a y a c a - teki o l a y l a r d a n a y r a r a k

soyutlatryorlard.

(Mekn

iinde

TECRT [ Y A L I T I M ] )

Soyutlatrlm

o l a y l a r n , g e l i i r k e n g e i r d i k l e r i d e i i k l i k l e r i n hepsini deil, y a l n z en
o k bilinen, en ok belli olan en o l g u n
ni)

ele alp,

iinde

biimini (en

m k e m m e l ekli-

duralatyor veya durultuyorlard.

(Zaman

TESPT).

Olaylar
sonra:

i n c e l e m e k iin
byle,

"Fixation:

nce:

"Abstraction:

DURALATMA" (Tespit)

FZK metot ( M b d t - t a b i t y y e usul,

Metafizik metot, nceleri
oalnca,

her olayn

SOYUTLATIRMA"
yollaryla

Fiziktesi yol)

kanlmaz bir yoldu.

gerekte

(realitede)

naslsa

(Tecrit)

eletirmeye

ve

META-

denir.

Z a m a n l a , birikmeler
ylece

kavranlmas

gerekti. G e r e k t e , her olay z a m a n n n btn teki olaylar ile az ok ilgili

ve ilikili idi; gene her olay ve her nesne h e m e n en olgun ( m k e m m e l )
biimiyle ortaya kmaz:

kimi y a v a y a v a d e i e n EVRM (Tekml)ler,

kimi anszn d e i e n D E V R M (nklp)lar geirerek, d u r m a y a n bir GELM (nkiaf) gidii-sreci

(prosesi)

ile b o y u n a olgunlar. Ve bu srada

birok b a m b a k a DEK biimlere girer.

den g e i r m e d i k e birisi

Biz bu olaylarn

hepsini

gz-

zerinde y e t e r c e a y d n l a n a m a y z .

19. y z y l d a : d o a , eya, fizik, kimya, m a t e m a t i k , tp vb. gibi "Sciences exactes" denilen

" m s p e t - p o z i t i f b i l i m l e r " kadar,

lum

bilimleri

(Societe:

Cemiyet)

de

birikmi

belge

ve

Tarih ve

Top-

olaylarla

tka

basa doldular.

O d a l a r gibi yl

deil, yer yer ve para

kidzene
artk,

uratmak

tm

gerekti.

(Classification:

Eski

d u r u m u n a girmeliydiler.

LK

(Mnasebet)

ve

DYALEKTK

metot

y z y l n sevgili
diyalektiin
man

bile,

oldular.

(eskilerin

23 Eyll

nemeci)

(Hareket)leri

(zarureti)

bilimin

klacaktr.

yahut

teorik bilime
bile

btn

onu

d e i i k B-

(Tarz)larn

inceleyen

yntem),

18.

G e r e k bilginler,

azlarna

kalktlar m,

ilerleyii,

nk,

hatta

almadklar

diyalektik yola

gittike

yle

en

daha

bir

dik

besbelli

ring B o u l e v e r s e l a S c i e n c e ,

de

emeimin

birikmi

dzenleme

dayatan

karakterini

belki

ynla

(keifleri)

diyalektik

mecilere)

ile,

bi-

i ve d

zagirer

1885 g n Friedrich Engels y l e y a z m t :

bulular

olaylarn

bir e-

bilimleri,

btn

"Cedel m a n t " d e d i k l e r i

bilmedikleri,

(Nazari)

yersiz

iin, o l a y l a r n

m e t a f i z i k m e t o d u y e r i n e geti.

adn

BRK)

deii Y O R D A M

o l u m l u bir a r a t r m a y a

"Teorik
hepsini

arada

kavramak

artk y e n i

TASNF-SINIFLANDIRMA)

Bunun

KIMILTI

(ekil)lerini v e b u

bile,

(Accumulation:

EKDZEN:

limleri
M

b i r i k m i olaylar t o p t a n

para e z b e r l e m e k iin

gibi

yaln

devrim

kafal

ounu

srf ampirik
bir

de-

kanlmazl

oluyor ki,

bu

devrim,

(dar

dene-

Engels,

Dh-

ampiristlere

ediyor." ( F r i e d r i c h

veya

(dar

[ A n t i - D h r i n g ] , kinci n s z , L o n d r a )

A n c a k b u i y i m s e r l i k , z e l l i k l e t a r i h s e l b i l i m l e r d e , bilinen s e b e p l e r l e
bir trl

gerekleemedi.

Bugn, her bilim gibi T A R H de " e k i d z e n bilimi" (Tasnif ilmi [Snflama bilimi]) o l a c a k birikie oktan ermitir, y l e y k e n , Tarih kitaplarmz d o l d u r a n olaylar kiisel (ahsi) ve s b j e k t i f e k i d z e n m e t a f i z i i n d e n
kurtulamadlar. Y e r y z n d e her lkenin Tarihi Y E R C E
baka

baka

YUTLATIRMA:

lkelerin T a r i h l e r i n d e n
Tecrit.

rnek:

Roma Tarihleri; y e n i l e r d e n

eskilerden

bir t e k lkenin

b a s a m a k l a r , ayn
vir)

art arda

karl

Frigya,

dalarla

sralanm

Msr,

Hint,

SO-

Rusya, T r k i y e
G e n e y-

baka t o p l u m ve Tarih

bile Z A M A N C A (devir de-

DURALATMA:

Elamlar, A k k a d l a r , Asurlar,

Lidya, yonya, Grek,

olarak)

in, Y u n a n ,

ayrlmtrlar...

baka

rktan g e l m i insanlar iin

birbirlerinden ayrt ediliyorlar:

Smerler,

Irak,

Fransa, ngiltere, A l m a n y a ,

Tarihleri yer yer birbirlerinden

lece

(mahalli

kesin snrlarla ayrt ediliyor:

Persler,

Tespit.
Medler;

rnek:

Irak'ta

Anadolu'da

Roma, Seluk, O s m a n l Tarihleri

Eti,

birbirle-

rinden k o p m u , biri t e k i n d e n h a b e r s i z m i e konulurlar.

Byle ayr b l m l T a r i h l e r y o k m u d u r ? Vardr.

Hatta, o n l a r z e r i n e

ayr e t t l e r ( m o n o g r a f i l e r ) d e yaplabilir. A m a

btn

z a m a n ve

etki,

rinden

mekn

tekine

n e m l i deildir.
lerin

iinde

gei

ve

birbirleriyle
atlay

karlkl

bantlar,

D a h a d o r u s u , o balar

bu "Tarihler"in,

sebep-sonu,

kendilerinden

daha

biaz

iyi a y d n l a n m a d k a , T a r i h -

kendileri de ister i s t e m e z y a r m a n l a l m kalrlar.

Bir t e k insanlk n e d e n
Bir b t n olan
Hele

Tarih

blmlerinin

"medeniyetler"in
grn

birok T a r i h l e r e

m e d e n i y e t niin

yznden

olu

ve

"Tarih

gzel

kalptan

olular

tekisine

biiminde

tekerrrdr"

" T e k e r r r " gibi g r n n

nsanl

birinden

yok

bir

blnmtr?

parampara olmutur?

iyz

geiler,

grnyor.

demeye

hep

Hatta,

bu

varlyor.

nasldr?

kalba s o k a n g e l i i m d e kr t e s a d f l e r mi, gelii-

gidiler y a r a t m t r ?

Y o k s a , d o a o l a y l a r n d a g r l e n e b e n z e r g e n e l k a n u n l a r a m uyulmutur?..
Btn bu s o r u l a r her g e r e k T a r i h i y i a r a t r m a l a r a itmitir.

En so-

n u n d a bu konu, gya " i b l m " ile Tarih biliminin dna atlm:

"Ta-

rih

ob-

Felsefesi" klna

sokulmutur.

j e k t i f bilim eksii vardr.

daha

smarlarken,

Felsefe

nereye

girerse,

orada

D e m e k , Tarihin gidi k a n u n l a r n " F e l s e f e " y e

bilgimizi

bilinmezlie

salm

oluruz.

Hi deilse, 19. yzyl ortalarna dein klasik Tarih yazarlarn, hatta,

Tarih filozoflarn knayamayz. A m a o z a m a n d a n beri, bilimlemesi gereken Tarih yazarl, bsbtn tersine gtrlmtr. Klasik Tarih yazarl
didiklenirce

ufalanm monografi

paraclna d k l m , Tarihin

byk

GD (Prosesi) sz yerinde ise, Tarih arlatanlarna braklmtr.

B)

KLASK TARH

Klasik

Tarih

METODU

Yazarlar:

larlar. Y a p t k l a r ,

kaba

yaman

layp, e n g e l d e y z m e y e ,
meye;

soyutlatrma

deyimle;
etini,

sonra dnp okurlara:

canl Tarihi

ve
nce

b a r s a n , derisini

"te Tarih d e n i l e n

a n l a y n ! " d e m e y e getirirler. O k u y u c u , b i r b i r i n d e n
kimisini

bellerken,

s a n l k olaylar

tekilerini

gibi

ayr

koyun

da-

boaz-

raflara dizbudur. V a r n

k o p u k , l o l a y l a r n

u n u t u p gider. Tarih

masala

karr,

in-

hibir y n e l i e d i n e m e z .

M e t a f i z i k - K l a s i k Tarih y a z s n a ,
Alman

duralatmalara
koyun

bilgini

Bertold

Spuler

en y e n i l e r i n d e n

"ran

bir r n e k v e r e l i m .

Moollar"Tarihini yazyor.

(Bertold

Spuler, ran M o o l l a r Tarihi, Leibzig 1939) S z e b a l a r k e n , e m e i n d e

nelerin " y o k " o l d u u n u y l e sralyor:
1-

"Moollarn

kimizin

dnda

lileri

yok:

Zaman

2- "Moollarn
tnordu

Sanat
diyor.

arazisine

in,

btn

"Burada,

Mavernnehir
gelimelerine

kapladklar

(Moollarn

ve

ne

ana

kadarki

Moollarn

Tarihe

varlklar,
dou

tetkive

ge-

duralatma)

Moollarn

Tarihinden

girdikleri

(Demek:

iinde

lkelerindeki

Moollarn
3-

ran

kalr" diyor.

ve

de

yer yok:

hkimiyeti
de

zerinde

Trkistan,

onlarn

durduklar

Moolistan

giriilmeyecektir"diyor.
Mekn
altnda
kltr
ran

veya Al(Demek,

iinde soyutlatrma).
yaayan

hayatlarndan

yok).

ranllarn

ne

bahsedeceiz"

4-

"Moollarn

diyor.

ranllk

(Demek,

5-

"Edebi

yor.

ve

(Demek,

6-

"dari

muhakkak

dini

tedbirler

unsurlarn

nerede
alnp,

ca

tetkik
8-

arasnda

dr.";

dieri

biimde

da

tetkik

evvelki

iki

konu

birok

ddr"

kalyor" di-

rani

uydurulmu

unsurun,

pek

olsun

unsurlar,

bulunuyor.

gerek

izmeye,

bakmndan

kltr

braklmak

yerde:

ile

(Kltr
yetkili

folklora

tede:

ran

istenmezse,

"Btn

mertebe

ait

"Btn

bu

(Tek

hedef

eyler deildir"diyor
snrd

daha

bir snr

(Ynetim

Trk-Mool

Bir

inkiaflar

unsurlarna
bu

etmek gerektir"diyor.

mmkn

ayn

rani

hakl

Mool

Bir

unsurlarla

olarak

nerede

all-

balyor,

bitiyor ayrt y o k . )

7- "Eer
ele

ait

Mool

oluturan

mamtr" deniyor.
ran

de

sentezi y o k ) .

hakknda,

veya

ksmlarn

yabanc

etkisi

dogmaya

Mool-ran

alnm

btnn

zerine

M o o l l a r n r a n ' a y a p t k l a r etki de y o k . )

kltr

her

bakmndan

kaynak

tetkikler

dediklerimiz
kltr

hayatndan

bunlarn
ve

eserlerin

bu

ve

ihtiya

erevesine

kltrn

toplu-

yok).

ilenmesine

ise

kitabn

rastgele

de

snflama

yaplmasna

iken,

biri

kk

vargirecek

folklor vb.

ediliyor.)

Tarih o l a y l a r n n n yok, s o n u y o k , b t n y o k , e v r e s i y o k , kartlklar y o k , s e n t e z l e r i yok...

Ne v a r ?
Bilginin bo vakti, y a r d m c l a r , basclar ok. Z a m a n Tarih g e r e i n i
d a r m a d a n etmi.

Biraz da

biz p a r a l a y a l m .

S a y f a altlarna

ne denli

ok " m e ' h a z " [kaynak, referans] y a r s a k , o denli " b i l i m s e l " oluruz.

Alman

bilgini:

"Fikrimce,
mmkn

diyor,

olmadan

bildiklerimizin

gerekten

"Bildiklerimizin
mekten

karlatrma

nce,

bir kere
ele

yapmak
belirli

alnmas

gerekten

ele

ve

bir

devirlere

noktadan

ve

gerektir. "(Bertold

alnmas":

olayla r

incelemek

belirli milletlere
Spuler,

geliigzel

ait

age.)
istifle-

[ y m a k t a n ] z i y a d e , o n l a r a e k i d z e n v e r m e l i , b u n u n iin d e

Tarih g i d i i n i n g e r e k k a n u n l a r

zerinde az ok aydnlanmaldr.

Tarih s n f l a m a s b u l u n m a d k a , u v e y a bu b l m n ilenii s b jektif yorumlardan

kurtulamaz.

Bilim d e t e r m i n i z m i gibi
yetkili

abalar

k o n u l a n s o y u t l a t r m a ve d u r a l a t m a l a r , en

bekledikleri

"karlatrma"dan

biraz d a h a

uzaklatr-

m o l m u y o r mu?
Bugn,
rusuna

"bir noktadan

gelince,

burada

incelemek mmkn"
bytld

z e m e k t l n d a n ileri g e l m e s e gerektir.
beri

bine,

Homer'den

beri

mdr,

deil

midir,

kadar a l m a z i m k n s z l k ,

somal-

Smerli Sin-lekke-un-nim'den

bine y a k n

Berose'lar, T h y c u c i d e ' l e r , Tacitus'ler, Sezar'lar,

yl

gemi.

Herodot'lar,

Bbr'ler bulabildikleri-

ni, g r e b i l d i k l e r i n c e d e r l e m i l e r . bni
Tarih y a z a n l a r artk Tarih
Herodot'u dnelim:
yup geim salam;

Haldun'dan

Ktip e l e b i l e r e d e k

kanunlar aramak zorunda

kalmlar.

yazdklarn Olimpiyatlarda

kara halka o k u -

g e n e A t i n a ' d a a k a l a n l a r l a birlikte arklar sk-

m, t a l y a ' d a T h u r i u m kolonisi gibi y e n i Kentleri. " B y k Y u n a n i s t a n "

y o k t a n var e t m e y e k o m u .
tapnak geleneklerinden

Bu maddi, manevi

ktlk o r t a s n d a , y a s a k

aheser yaratm ve Tarihe

metot v e r m i . . .

i m d i d a l a r gibi yl Tarih a m b a r n d a Tarih y a z m a k t a n b a k a hibir

g r e v l e r i v e kayglar
tion:

bilgilik"ten

ler kadar d e e r l i

bulunmayan

brakyor. Ve belki

C)

kuru "erudi-

B u " T e v a z u " bay S p u -

"yamur duaclarna, Tarih

mahrum

simyagerlerine

kendisini de, d a h a v e r i m l i o l a b i l e c e i

bo

bir m e t o t t a n

brakyor.
ORJNAL TARH

"ORJNAL"

TARH

METODU

YAZARLARI:

g e n e l l e t i r m e l e r e saparlar.

Klasiklerin

Tarihin

t e k i n i p a r m a k l a r n a dolarlar.
maya

bilginlerimiz,

midirler?

a r a t r c l a r n y e t k i l e r i n d e n T a r i h i n tasnifini

brakyor. A l a n , Tarih
yoksun

modern

teye gememeli

tersine

giderler.

ok yanl o l a y l a r n d a n

O t e k olayla, T a r i h i n

Ar

ok defa

bir

btnn aydnlat-

abalarlar.

M e t a f i z i k " O r i j i n a l " Tarihiler

"DEALST" (Fikirci,

spiritalist =

u, m o r a l i s t = a h l k , m a n e v i y a t ) iseler, b t n Tarihi:
(ruhiyata),

ya

tesadfe,

ya

yiit

kiilere

ruh-

ya p s i k o l o j i y e

(kahramanlara,

dhilere),

y a h u t d r l bir t a b l o gibi alan "Tanr'ya, m a j s k l l " F i k i r " e b a l a r lar;

MATERYALST (maddeci)

iseler:

yalnz

rkn,

yahut

corafyann,

y o l l a r n ve onlar gibi elle t u t u l u r n e s n e l e r i n T a r i h t e a n a rol o y n a d n

ne

srerler.
Orijinal

"idealist" Tarih yazna

Sakson

bilgini

dnyann

her

Aralk
1948)
dur.

Arnold

tarafnda,

1948),

fikirlerine

"Dnyann

en yenilerinden

Toynbee'dir.

en

verilen

tannm Tarihisi"
nl

bir r n e k :

"Memleketimizde

bol kymet

olarak k a m u o y u n a sunulan

Anglo

olduu

gibi,

lim" (B.

DO..

(Cumhuriyet,

Nisan

profesrn

iyi

dilei

sonsuz-

Bir y e r d e :
"Btn

imkn
ina

Bay

Msr'n

dahilinde
ettirdiler"

klelikten

idi",

kurtulmas

"Fakat

ve

rahat

batakiler yanl

bir

yol

bir

hayat

tutarak

srmesi
ehramlar

der.

O "yanl" gren olsayd, Msr Medeniyeti srp gelebilir miydi?

T o y n b e e , Y u n a n i s t a n iin

bir m p a r a t o r l u k k u r u l m a s n g e r e k l i

bu-

luyor ve y l e y a k n y o r :
"Yzlerce
na

altlar

sene
(...)

Yunanistan'n
Fakat

hepsi

en
de

kymetli

adamlar

baarszlkla

bu

maksat

karlatlar."

uru-

D e m e k " y a n l " g r e n l e r d e olsa, Tarih b i l d i i n d e n a m y o r . S o n r a ,

Msr'

batran d a n k Msr kentlerini d e r l e y e n m p a r a t o r l u k t u . Y u n a n

kentlerini

t o p l a y a c a k bir b a k a

lmezlie

kavuturaca

Nitekim,

"ifte

skender'in

mparatorluun, Yunan

nereden

boynuzlu:

Medeniyeti'ni

kestirilmitir?

Z l k a r n e y n " adyla

kutsal Tarihe

giren

13 ylda k u r d u u i m p a r a t o r l u k , G r e k kentlerini birletirdi.

"Ama

kendisi

lr

lald." ( T o y n b e e ,

s.

lmez,

mparatorluu

generaller

arasnda

pay-

1162)

R o m a m p a r a t o r l u u ne idi?
Heliopolis'teki

Aa-Msr

Krallnn,

Krallna g e m e s i

gibi, A k d e n i z

"Byk Yunanistan

"a

Romana:

Roma

ratorluu

da.

baka

(yani

talya'ya)

Bar" sunan

yzyllarca

Thebes'teki

Medeniyetinin

batl

Yukar-Msr

kk Y u n a n i s t a n ' d a n

gemesi

idi.

Yeryzne "Pax

R o m a gibi, d o u l u

korkun savalardan

ve

Bizans m p a -

kanl

ykllardan

ne g r d ?

Bir s z l e T a r i h e akl v e r m e k , Tarihi

a k l a m a k olamyor.

y l e y k e n , srtn T a r i h e d a y a y a n s a y n

profesr, z a m a n m z insan-

lna u tlsml m u s k a y s u n a r :
"Modern

insan,

duymaktadr"
larken,

Allahn

mlardr."

ziyade

Doast

"Zamanmzn
kudretini

inkr

bir

insanlar,
ettikleri

kuvvete

sosyal

iin

inanmak

dertlere

birok

gereini

are

srprizlerle

arar-

karla-

(age)

Doru
Yedi

en

der.

mu?

bin yldr g e l m i g e m i

medeniyetler "Allahn

k u d r e t i n e " g-

v e n m e d i k l e r i iin mi b a t t l a r ?
M e d e n i y e t beii

Irak'a

bakalm:

Ea

nc,

grnr

Tanr:

hayatn

efendisi"

Anu
aa
rn

Yaratctanr

hkmdar"

idi.

hakemi"

Sin:

ann

ve

ve

kudretli,

kvlcml,

ama

(ems):

gizli

eskisi,

hazinelerin

tanrlarn

babas,

efendisi,

ruhla-

ayda otuz gnn beyi" idi.

"Byk

motor,

naip,

yerin

gn

(Rahman)
beyi,

Tanr:

"Yerin

frtnann,

gn

kasrgann,

bakan,
su

bolluun

basmalarnn,

letiriimein

idi.

Nabu

Tanr:

bat

ile

Santandanu
cn

bilimlerin,

idi.

kanallarn

nein

beyi.

"Eskilerin

karanlklarn

"ef,

Tanra

Ramanu
ba"

(Demiurge):

beyi,

Gne

dnyann

idi.

dnyann

Ay Tanr

cisi,

"Zeki

efendisi,

dranlar

ezici

"Evrenin
douunu
(Samedni)
yadlar

yok

demirden

komutan,
art

arda

Tanr
edici,

doa

eserlerinin

buyurucusu,

g-

getiren" idi.
Ninip:

sz

efendi"idi.

"Yaman,

dinlemezleri

Yiitlerin

beyi,

g-

cezalandrc,

ba

kal-

nsan

bunlarn

lzumunu

hepsine

tapmakta

"Doast

bir kuvvete

inanmak

duymakta "idi.

Ne o l d u ? . .
Irak M e d e n i y e t i ' n i n bana ilk " T U F A N " o tanrlar, el birlii ile kardklarna

kendileri de aakaldlar.

"Ramanu
Byk
suz

gn

ra,

btn

tard.

dler.

Cin'ler

Anunaki

satklar

k,

kabard

ve

karde
bile

tanrlar,
lkeyi

kardei

birlikte

nsanlar
tar,

gibi,

iinde

birbirlerini
Ve

da

silip

snp
arayp

stne

(Gaston

Camille Charles

p e u p l e s de l'Orient ( 1 8 7 5 ) . s, 9.
dolu, A k d e n i z ,

Hint;

in

Maspero,

140.

Allahlar

Anu'nun

Allahlar

gibi

en

Onunla
orada

kvrlmlard."

Histoire

Tarih

by-

a n c i e n n e des

148) I r a k ' t a n s o n r a Msr, A n a -

Medeniyetleri;

a a d e k battlar, ktlar.

Artk

alad.

dktler.

birer kpek

dek

gitti...

D e s t a n l a r byle y a k n y o r ( G l g a m D e s t a n , T a b l e t il);
le yazyor.

ge

tanyamadlar.

kaderi

sonspr-

Allahlarn

takn

birer snak

gzya

korkularndan)

boandrd.

aknlarn

kaldryorlard.

Ramanu'nun

insanln

ruhlar

maviliinde,

su

yeryzn

yukar

karanlklar

korktular.

kasrgalar

Ninip

gtrdler,

bouyordu.

grmedi.

tanrlar

(gk

ykm

aydnl

ktlar.

Nergal
ekti.

mealeleri

kzla

Tufandan

katna

grledi.

kazklarn

drt yana

gndzn

gkte

yksek

ortasnda
bentlerin

hep ayn

"Tufan"larla

Modern

Hal en ciddi a r k e o l o j i bilginleri, otuz met-

relik k u y u l a r d a o " T u f a n " l a r n

korkun t o p l u m facialarn

mil t a b a k a l a r n tartyorlar.

a y d n l a t m a k Tarih

Bu

kanl,

bilimine d m e z mi?

M e t a f i z i k m e t o t l u T a r i h l e r d e n " K l a s i k " l e r "Tarih

kasapl" "Orijinal-

ler "Tarih a l " y a p a d u r u r l a r . T a r i h t e elbet, klasik b l n t , girintiler,

a y r n t l a r da v a r d r ; orijinal:
vb.

de

bulunur.

Ama

Tarih:

nsann

iinde"

kavramaldr.

1- Tarih
olsun,

Ruh, t e s a d f , talih;

btn

kendi yaaydr.

ok yanldr:

Barbar olsun,

Belli

aralar,
Canl

ada

k a h r a m a n : Tanr vb.

a m a l a r ve

Tarih

gler ortasnda

gereini

yaanm

her

"kendi kmlts

blgenin,

btn t o p l u m l a r n n her yanl o l a y l a r n

medeni
karlkl

e t k i l e r i y l e ele almaldr.
2- Tarih
karlkl

elikilidir:

e t k i l e r e yol

Her gidi
aan

gibi, Tarih

aknn

yay,

zemberei

a t m a ve a r p m a l a r (ztlk ve

kartlk-

lardr. B u n l a r n (iktisat, s i y a s e t , kltr, din gibi) her a l a n d a k i belirtileri

birbiriyle ilikili
3- Tarihin

o l a r a k izlenmelidir.

temeli retimdir.

biimde s a h n e y e karlarsa
lerini

aksettirirler.

atmal
ksnlar,

olaylar,
en

M e d e n i y e t balayal,

son

gereke

insan t o p l u m u n d a

e k o n o m i l s n d e geni etkili olamamtr.

Tarih ise, g e n i y n l a r n hareketidir.

hangi

durumada

ile,

ne

retim ghibir olay,

4-

Tarih

kesintileriyle

de

btndr:

Her

an

ve

medeniyetin

karakteristii kadar, bir adan tekine geii de nemlidir.

denli

zel

Her a, ne

bamsz ve esiz g r n r s e g r n s n , kendinden nceki ve son-

raki alara s e b e p - s o n u ilikileriyle baldr.

IIA)

BARBAR,

NEDEN

ZEL OLARAK

NEMSENMEZ?

T a r i h t e m e d e n i y e t l e r niin doar, byr, sonra y a l a n p lrler?

G e r e k sosyoloji b a k m n d a n

tek bana

bir

medeniyetin

nasl

k-

t , en az y z y l d a n beri a k l a n m bulunuyor.
Tarih b a k m n d a n

art arda

gelen birok m e d e n i y e t ,

niin

birbirinden

habersiz, da silsileleri gibi, bata ka y r m ? M e d e n i y e t geliimleri,

neden u v e y a bu y n d e dal b u d a k salarlar?
Bunun tam

karl

aydnlanmtr denilemez...

Neden?..
zellikle, medeniyetler, e v r e l e r i n d e k i Barbarlklarla ilgili ve bantl
olaylar gibi ele a l n m a d k l a r
hin t o p l u m s a l nedeni:
gizlenir.

iin, eksik anlalmlardr.

Metafizik Tari-

m e d e n i insann, Barbar insan k m s e m e s i n d e

Bu, tpk, A n t i k a T o p l u m d a

hr insann,

kle e m e i n i deerli

s a y a m a d iin, e k o n o m i deerini bir trl k a v r a y a m a y n a benzer.

M a r k s ' n not ettii gibi: A r i s t o t a l i s , her maln bir " k u l l a n m deeri",
bir d e " d e i i m d e e r i " b u l u n d u u n u sezdi. A m a d e e r i n
inden

doduunu gremedi.

t i m ilerini

kleler y a p y o r l a r d .

onun emei
ii

Grek toplumunda,

insan e m e balca

re-

Kle, a d a m y e r i n e k o n u l m u y o r d u

ki,

m e d e n i y e t i y a a t a n d e e r i y a r a t m saylsn. A n c a k hr

altrmak daha

David

nk

krl

olduu

gn,

ngiltere'de A d a m

Smith'ler,

Ricardo'lar, d e e r i n , insan e m e i n d e n ktn belirttiler.

Bu ekonomi
(Franszcada

politik olay, Tarih

bir " H i s t o i r e " (Tarih

t a m zaman, tarih gn).

Bilimi

iin

Bilimi) var,

de

doru

kalyor.

Tarih

bir de " D a t e " (bir olayn

Bizde ikisi iin de karlk "tarih"tir.

Biz "Tarih

Bilimini" yl tarihinden a y r m a k iin, majskl T ile "Tarih" olarak yazacaz.)

denince

Medeniyetten
vardr.

yalnz

medeniyetlerin

bandan

nce Tarih yok, Tarihncesinin

geenler dnlyor.

masal

bilimi

(mitolojiler)

Medeniyetle birlikte balayan "Tarih" iinde Barbarlar ancak "yk-

c" saylrlar.

Barbarlk gibi " o l u m s u z " (menfi) t o p l u m l a r a , medeniyetlerin

o l u m l u (mspet) alan olan Tarihte "yapc", " o l u m l u " rol verilebilir mi?
Oysa, Tarihte Barbarlarn oynadklar rol, A n t i k a Medeniyetlerin ekonomi t e m e l l e r i n d e klelerin oynadklar rolden aa kalmaz.
Medeniyetler ykselirken, evrelerini sarm m a s u m Barbarlar
ltan

geirip

kleletirdike,

Tarih

bu

olay

k-

"medeniletirici" bir "iler-

leme" diye
kendi

"yrtclk,
en

enlikle

kendini

az

kutlar.

yer.

kan

Ayn

medeniyet

B a r b a r akn

iicilik" olur...

gelip,

Dorusu,

B a r b a r l a r kadar v u r u c u ,

soymakta, ezmekte

zamanla

onu

medeniyetin

zaferlerine
B)

kanl

"VAHET"

savalar

BARBARIN NSAN
Kiinin

ve dzenini

bakalarn

kural o l d u u a l a r d a ,

"ZAFER" saylyor da.

Barbarln

DEER:
mi y o k e d i y o r l a r ?

h a y s i y e t ve a h l k n sfra

uuruma

gaddar,

bu

almakta

kalmazlar.

srkleyen YALAN,

indirip, t o p l u m u n dirlik

medeniyetin

bar y a l a n b i l m e z , uygar kii y a l a n s z y a a y a m a z . . .

Barbarn

der,
m,

deniyor?

Barbarlar, insan d e e r i n i
Tersine:

koparp

B a r b a r l a r da,

hi a a

Y a k p y k m a n n n n e g e i l m e z bir t o p l u m
neden

kaldrd

medeniyetler

krcdrlar;

medenilerden

yatalak

ortadan

zlim

saylmas

da,

grne

icaddr.

Bar-

U y g a r n ho grr,

aldanmaktr.

Barbar,

d d m a n a , y a b a n c y a kar ne kadar sert ise, kendi t o p l u m u iinde

o kadar eit kan kardeidir.
na y u k a r d a n bakar.

U y g a r y a b a n c y a yaltaklanr, kendi y u r t t a -

M e d e n i y e t i l e r l e d i k e , eitliin ve kan kardeli-

inin y e r i n e eitsizlik k a n u n l a p , z u l m geer.

ler,

Btn d r s t T a r i h i -

B a r b a r T o p l u m u n t e m i z v e y k s e k karakterli

sz birlii ederler.
"(...)

ocuklarn

yana

dek,

doru

sylemek."

"(...)

be

ocua
Yalan

insan y e t i t i r d i i n d e

H e r o d o t , B a r b a r Persleri a n l a t r k e n y l e der:
yandan

yalnz

(Histoire

balatrlar.

retirler:

ata

d'Herodote,

sylemekten

toire d'Herodote,

beri eitime

ey
daha

binmek,

yatan
ok

yirmi

atmak

ve

Clio-136)

utan

verici

bir ey

bilmezler." (His-

Clio-138)

C y r s ' e . I s p a r t a l l a r n m e y d a n o k u d u k l a r s y l e n d i i v a k i t , u karl v e r d i :
"(...)
lerini

yle

karlkl

mrmde

Kentleri
and

"Kumarda
ve

saade

eder.

'Sznde

Bu

alan

bulup,

iin

orada

dolaan

kendi

kendi-

kimselerden

ben

Clio-153)

Barbarlar anlatrken:

kaybeden,

daha

bir

aldatmak

korkmam. "(age.,

Tacitus, Cermen
gen

ortasnda

imelerle

gnl

kuvvetli

de

onlarn

ile,

kazanann

olsa,

aksilik

durmak'derler. "(Publius

kendisinin

ve

inadn

(ya

da

klesi

olur" der.

balanp

gsterir.
Gaius)

"Daha

satlmasna
Kendileri

Cornelius

ise

mbuna

Tacitus,

G e r m a n i a . s. 21)
"Onlarn
nunlardan
da

iyi

daha

yetime

ahlklar,

baka

tesirlidir. "(Tacitus,

bakmndan

toprak stnde yatarlar."

fark

yerlerdeki
age.,

gzetilmez.

(Tacitus,

age..

s.

(medeniyetlerdeki)
18)

Ayn
s.

"Efendi ile
hayvanlar

18)

iyi

ka-

kle arasn-

arasnda,

ayn

"Mongko
ile

(Byk

dinden

Han'n

konu

da

rini:

ardnda

C)

kendisine

batllarn

Ruysbrak'a,

ardnda

olan

Asya

(Nesturileri),

Taoistleri sayarak:

Cengiz

kei

yrm

Hristiyanlar

ri,

Mool),

aan

"Elin

Uluslar

ocuka
yryen

Cengiz

Federasyonunun

Mslmanlar,

Budistleri,

be parmadrlar!"der.

Dinle-

amanistle-

(Michael

Prawdin,

Han)

BARBARIN TARH

DEER

B a r b a r l a r n , T a r i h t e i l e r l e m e ve u y g a r l k k u r u l u u
leri

taassubu
ve

bakmndan

rol-

olumsuz mudur?
Yakndan

den,

doal

baknca,

Mezar kazclarn
ryorlar,

gryoruz:

lmleriyle

hatta

Tarihte

lmyorlar.

ise - m o d e r n

medeniyetler

Sz

yerinde

kendiliklerin-

ise:

ldrlyorlar.

d e v r i m l e r d e k i n i n t e r s i n e - dardan a-

para v e r i p elleriyle yetitiriyorlar.

Mezarclar:

Mede-

n i y e t l e r e , - F r e n k l e r i n " C o u p d e g r c e " d e d i k l e r i - son l d r c v u r u u

indiren

Barbarlardr.

Byle bir s o n u k a r s n d a ,
Yaz,

ne o l u y o r ?

m e d e n i y e t aracdr. Y a z a r ve Tarihi, u y g a r kiidir.

O yzden,

y a m a n B a r b a r aknlar t e k yanl olarak, yalnz y k l a n m e d e n i y e t i n gzyle grlp

lk Irakl
mas,

k a l e m e alnr.

Korku, tiksinti,

S m e r M e d e n i y e t i ' n d e "Tufan!",

"Yecc-Mecc"

kmas,

hep B a r b a r a k n l a r n n
" A l l a h n Krbac:

"eddi

Kopan

dur,

ama

yakc

ykclklar,

anlatlmak

Fesat k a r a n d r ] :

B a r b a r akn

istendii

s o n u deildir.

Medeniyeti'ni

Barbarlar Akn,

gibi

tasvirler,

Timur:

"Pr

kafiyesi o l m a d a n a z a a l n m a z .

yktlar,

gibi,

madalyasnn

taze

slm

can e k i e n

Medeniyeti denilen

Roma

k o n a k iin,

Mool v e T r k a k n l a r ,

sonu,

insanln
kurdular.

in,

Bat

M u h a c e r e t i A k v a m " dedii

M e d e n i y e t i ' n i ykt;

Uzakdou'da

sonu,

kan Araplar, r m

Medeniyeti'ni

modern

bir y z -

bir m e d e n i y e t i n s o n u -

dnyann

B a r b a r l k t a n yeni

A v r u p a ' n n "Ulu G " v e y a " U l u s l a r n G :

pa

yarlmas"

her " K y a m e t " v e y a " T u f a n " belirli

medeniyetin
Pers

in'in

F l a g e l l u m D e i ' " saylr. O s m a n l T r k T a r i h i s i iin bile

r ! " [ok U u r s u z ]
Gerekte,

lanetle anlr.

m a s a l l a m a l a r d r . A t i l l a ( s z d e kendi a z y l a ) :

C e n g i z , a n c a k " F i t n e Engiz!'dir [Fitne.

dr.

d e h e t ve

s l m l k t a " K y a m e t ! " kop-

imdiki Avru-

milletlerin t e m e l l e r i n i att.
Hint

khne

medeniyetleri-

ni, Y a k n d o u ' d a y a t a l a k s l m t o p l u l u k l a r n inediler, y e r l e r i n e Sar

I r m a k ' t a n T u n a ' y a dek yeni rlar ve d e v l e t l e r atlar... Y a l n z en o k
bilinen u

birka r n e k ,

medeniyetler Tarihinin geliiminde

Barbarlk-

larn o y n a d o l u m l u rol b e l i r t m e y e y e t e r d i .
Tarihin
meyiz.

tmn,

B a r b a r akn,

nyargszca
urada,

inceledik

burada

miydi,

km,

g r m e m e z l i k ede-

tuhaf,

arizi;

tesadfi;

g e l g e bir " k a z a b e l a " deildir.

deniyet doduysa,
bir

"determinizm:

hal:

orada

Btn Tarih

beliri;

belirlilik"

iten,

sonucudur.

boyunca,

amaz,
Antika

n e r e d e bir me-

srekli,

Tarihin

muhakkak

gidiinde

bu

b y k G E T v e A T L A Y I ' l a r (Tarih s e n t e z l e r i n i ) s a l a y a n balca

toplumsal kanunlardan

birisidir.

y u n d a ilk S m e r Kenti,
Tarihin

akn

duraklatan

Medeniyeti'nin

en

Acem

nl

engel,

(Agade'li

"Tufan" ad

rmak

bo-

ile yarlmtr.

Smer

S a r g i n a ' n n ya

kendi-

ile i n s a n l n en

doldurmutur. Avrupa'da, Ortaaa

insanln

dklen

B a r b a r klc

B a r b a r akn

s i n c e ya a t a l a r n c a g d l e n )
nesini

Krfezi'ne

m e d e n i y e t e v a r p , s o n r a k m a z a girdii gn,

byk efsa-

kap a a n " U l u s l a r G",

b a n d a n g e m i e n son " T u f a n " o l m u t u r .

M o d e r n a:

b u gidie son vermitir. A m a M o d e r n a a g e l i n c e y e

dek. Tarihte Barbarlkla uygarlk: ayn d n y a n n gecesi ile g n d z gibi,

birbirlerini

k o v a l a y a r a k Tarihin akn yaratmlar,

btnlemilerdir.

D) T A R H S E L DEVRM
D e m e k , yazl T a r i h i n d e kalka gidiini
sanln

bir

yayndan

medeniyetten

boandran

tekisine

"vurucu

g"

k a v r a m a k istedik mi,

sraynda,
olarak

Tarih

Barbarla

in-

zembereini

deer

vermek

z o r u n d a y z . Y o k s a , elikisiz, y a l n k a t , y a v a n g r m z l e arr kalr;

Tarihin

btn "Kyamet'lerini,

b u l u t s u z g k t e a n s z n y l d r m g-

ren v a h i l e r gibi y o r u m l a r z .
Gelin grn

ki, A r i s t o ' n u n kle e m e i n e d e e r y a k t r a m a d gibi,

m e t a f i z i k Tarihi de,
yemedi.

O yzden

Barbarln Tarihte oynad

eski

gibi g k s e l " T u f a n " l a r a

medeniyetlerin
balad. Yeni

kkl rol n e m s e -

klerini,

doan

Keldan

Papazlar

m e d e n i y e t l e r i de, ya

" r k n " zellii, y a h u t ( G r e k M e d e n i y e t i iin s y l e n d i i gibi)

d m " M u c i z e " sayd.

bir

bir lkeye

D o l a y s y l a Tarih, k a n u n l a r belirli, e k i d z e n l i

bir bilim o l a m a d .
Bu bakmdan, Antika Tarihte Medeniyetlerle Barbarlklar arasndaki
ilikiler, a t o m l a r a r a s n d a k i i m i k [ k i m y a s a l ]
ilikileri gibidirler.

ilgileri a k l a y a n e l e k t r o n

B a r b a r a k n l a r , Tarih g i d i i n i n n k l e e r g c d r . Y a -

a m a s a v a n d a k i c a n l l a r n i g d s ile iler.

D e n i z l e r i n karalara, a

kurtlarn z e n g i n s r l e r e h o y r a t a saldrsn andrr.

m a s z geer.
adlarn alr.
lere

Masalbilim

etin,

kanl, ac-

( M i t o l o j i ) l e r d e "Tufan", d i n l e r d e " M a h e r " vb.

Biz, B a r b a r l a r l a m e d e n i y e t l e r a r a s n d a p a t l a y a n k y a m e t -

"TARHSEL

DEVRM"(TARHI

NKILP)

adn

vereceiz.

T a r i h s e l D e v r i m : T o p l u m s a l D e v r i m deildir; o n u n zdd, ikinci kert e rn, - s z y e r i n d e ise- " E r s a t z " ( A l m a n c a : Y e r i n e k o y m a , -Y.N.)

vekili " d e r i v a t i o n " u
Toplumsal

(itikak, s a p a y o l u ) d u r .

D e v r i m l e yeni

D e v r i m " seli taar. T a r i h s e l

bir s e n t e z e v a r l a m a y a n y e r d e , "Tarihsel
Devrimlerden sonra,

ok d e f a t o p l u m s a l

bir DRL_

(RNESANS:

bir MEDENYET gelir.

YENDEN

nk,

TOPRAK ekonomisindeki

DOU),

greceiz:

kmazlar

lam T E F E C - B E Z R G A N

eski

kazyan,

ilikilerinin

yahut

yeni

toplumlarn
o temel

btn

Tarih

bilimine

cek ekidzen
ve

olay

(fait)lar

bilinen

zerine

(sosyal,

siyasi,

kavrad

bozmakszn)

olduklar

dnlatr,

eder

izah

davranlarla

ve
Bu,

bakmlardan

bilinen veri
belki

Kristof

verile-

(donne)ler
Kolomb'un

DETRM

olaylar

gibi

yarar

zel

b o a gitmeyebilir.

ele

(aklar);

insan

hukuki,

kesen a n c a k

k o n u o denli e n g i n d e n i z d i r ki, pek o k

E) TARHTE A I K L A M A VE
Bilim,

genel

bir m e t o d u ,

uygulamaktr.

basittir. A m a

Kolomb'larn yelken amalar

Modern

olan

klc olabilirdi.

iaret e t t i i m i z

(TASNF):

yumurtasndan

orijinal

zerinde azgn-

ilmi, felsefi, ahlki, e d e b i , dini) G o r d i o s k r d m l e r i n i

Barbar aknnn yaln

ve

temeli

nce,

alarak,

sonra

ve

(kiisel

dncemize

sebep-sonu

bulduu

dncesi

gerek kanunlara

ynnde

gre

balaryla

ay-

uygun

geliimlere

uratr.

(Deitirir.)
Yamurun
yamur

hangi

sebep-sonu

kanunlaryla

yad

bilinmedike

yadrlamaz:

1) D n y a n n

n e r e l e r i n d e ka trl y a m u r y a d n

rasathaneler-

de saymak, yamuru aklamaya yetmez;

2) Yamur duasna

kmak, yamuru yadrmaya yetmez...

A t o m ekirdeinin yaps
1) D n y a d a

ka eit

atom enerjisini

b i l i n m e d i k e , t a t a n altn y a p l a m a z ;

m a d d e ve

2) S i m y a g e r l i k l e t a altna
Bugn

birleim

bulunduunu

saymak,

rasathanecilikle,

ne y a -

bulmaya yetmez;
evrilemez...

insan, y a m u r y a d r a b i l i y o r .

Ne

mur duas

ile... Ta da altn edebiliyor.

Ne s i m y a g e r l i k l e ,

gerlikle...

Olaylar arasndaki

gerek olaylardan
Tarih

Biliminde

y a m u r duacl
getirmek

karan

dnen

ve

dnceyi

bilimle.

olaylara

srp

g e r e k ilikileri

ne k i m y a -

kar

ya

gitmektedir.

yamur
Tarihi

rasathanecilii,

modern

bilim

yahut

durumuna

iin:

1 - G e n e l olarak: Tarih s i m y a s n Tarih k i m y a s n a e v i r m e k ,

2- zel o l a r a k :
zamansz

Tarih

kimyasndan

"Nkleer" T a r i h e

gemek,

artk

saylamaz.

Nkleer Tarih:
m n d a n Tarihi

MEDENYETLERLE

BARBARLIKLARIN

ele a l m a k diyalektiidir.

GRE

bak-

BLM: III
TARHTE KANUN
A)

DLE-TARH GD

(RADE
Btn

CZ'YE-RADE

olumlu

dular.

nk

giden

genel

olmas

bilimler

kavradklar
ve

zel

KLLYE)

birer "ekidzen

[snflandrma]

olaylar b i r t a k m

kanunlarla

iin, byle g e n e l ve zel

sebep-sonu

yrrler.

Tarihin

"ekidzen

ey;

ynelme gdsdr.

d a v r a n r k e n ayr

B a k a yaratklar,

akntsna yakalanp srklenirler.

ve

ile

Bilimi"

Eskilerin "ra-

sei y a p m a g c ,

iradeleri

dndaki

bilinle

nedenlerin

n s a n l n gidii de kiilerin

d n c e ve

duyu,

yleyse, Tarih;

hibir belli zel, yahut genel kanuna u y a m a z m?

m a n t k ve m e t a f i z i k m e t o t l a insan

le d n m e k olabiliyor,
Beride

ise

yimler;

dek, T a r i h
tirler.

"Talih",
bilinli,

hatta d o r u ,

yahut

"Kader",

iradeli,

iinde en

"eamet",

ngrl

grnmez

hatta

uymamtr.
ilerine b a k n c a ,

r t l e m e z gibi
"Tesadf" gibi

insanolunun

by-

geliyor.

ynla

de-

hi d e i l s e i m d i y e

kr k u v v e t l e r l e itilip

kakldn

belir-

D e m e k , insan tek kii o l a r a k ne k e r t e d e bilinli, iradeli b u l u n u r -

bulunsun,

toplum

kendi

Bilin ve

"radei

klliye"

"radei
lirlilik,

dileklerine

"irade"

"bilin" d e n i l e n
T e k yanl

sa

ol-

k a n u n l a r var mdr?.

n s a n , v a r l n teki p a r a l a r gibi " o t o m a t " deildir.

de-i cz'iye" d e d i k l e r i

bilimi"

zincirlenii

bir

iinde

Dileyii

bulunduu lde, toplum olarak boyuna

dna

srklenmitir.

Bu s r k l e n i e eskiler:

demilerdir.

klliye" sznn
kanuniyet

iinde

bilimin

"determinizm" dedii

bir be-

gizleniyor.

Bu d e t e r m i n i z m nedir?
"Belirli kiiler,
tim
lardr.

yapan

Ampirik

yapmakszn
(kuru
tn

(belirli

kiiler,
(dar

retim
belirli

ban

ilikileri
sosyal

denemeci)

(karsndakinin

dnceye)
retimle

gstermelidir.

siyasal

gzlem;

safl

sapmakszn,

iinde)

ve
ile

ampirik

her

belirli bir tarzda

ilikilerde
olayda

oynamakszn),
olarak sosyal

Devletin

sosyal

ve

rgt

re-

bulunmumistifikasyon
speklasyona

siyasal

rg-

daima

belirli

kiilerin
kendi
gibi

hayati

deil,

grdkleri

gerekte

ken,

belirli,

etki

yaparken

gels,

faaliyetlerinden

kendilerini

kagelir,

gibi,

olduklar

maddi

ve

gibi,

sosyal

rgtlenmeye

nsann

"igd"s,

nce

maddi

retim

bamsz

artlar

kaynak

kiiler
onlar

hi

de

grdkleri

ve

etki

yapar-

ve

snrlar iinde

olmulardr."

(Marks-En-

237)

toplumun

ancak bizden

buradaki

bakalarnn

yani

dileyilerinden

Die D e u t s c h e d e o l o g i e , s.

dehmz,

ama

yahut

grnmez

kurallardr.

k u r u l m u aralar v e

Zekmz,

kurallar l s n d e

kmldayabilir.
Tarih, her t e k kiinin (bu kii

Firavun, N e m r u t da olsa) a k l n a gel-

dii, c a n n n istedii gibi o l m a z . n s a n n a k l n a g e l m e s i , c a n n n istemesi

bile,

tek

kiilii

dnda

amalar y n n d e ortaya
"nsanlar,
tikleri

gelenein
l

kendi

artlar

verdii,

kuaklarn

ker." (K.

Tarihlerini

iinde,

kotarlm

kar.

kendileri yaparlar,

serbeste
(gemiin)

gelenei,

Marks,

yapmazlar,
miras

ama
belki

brakt

yaayanlarn

beyinleri

Der A c h t z e h n t e

1852, S t u t t g a r t ,

itiler ve gdler,

a r a l a r ve

nk:
onu,

artlar

doruya

iinde

stne

Brumair des

kendi se-

dorudan
bir

Louis

yaparlar.

kbus

gibi

Bonaporte,

1914)

n s a n n kendi d n d a , kii dilei, iradesi s t n d e etki y a p a n e v r e si, insan d o m a d a n vardr. n s a n , y a a r k e n de, k e n d i s i n d e n n c e var
o l m u e v r e s i n i n a r t l a r n a g r e kmldar:
"nsanlarn
si gereken
doasna

kendi

nceden

var olu
var

aralarn

olmu

tabidir." ( M a r k s - E n g e l s ,

retileri,

(evvelden
Die

ilkin

mevcut)

Deutsche

yeniden

retilme-

aralarn

niteliine,

deologie,

s.

10)

B u d u r u m k a r s n d a bilim n e y a p m a l d r ?
B ) K Z I T T A R H A N L A Y I I
Her e y d e n n c e ,
nu z i n c i r i y l e
bulmak,

bilimin

t o p l u m gidii

insan

uzandn,
birinci

alnyazsn

yani T a r i h i n

grevidir.

i z e n gidiin
hangi

Fakat T a r i h

hangi

kanunlarla
bir bilim

sebep-so-

yrdn
oldu olasya,

z e r i n d e b a l c a iki zt a n l a y s r p gider.

1- Tarih Bilimi de, her bilim gibi kendi inceledii o l a y l a r n k a n u n l a rn

b u l m a l d r ve bulabilir.
2- Tarih, insann rol o y n a d bir alan o l d u u iin, insan ise, kapri-

sine ve aklna geldii gibi d a v r a n d

iin, Tarih a l a n n d a

h e r h a n g i bir

kanun o l a m a z ; o l m a y a n ey de aranp b u l u n a m a z .
Birinci a n l a y a r n e k :

b y k s l m Tarihisi bni Haldun'dur. kinci

a n l a y o kadar y a y g n bir hastalktr ki, ona az o k t u t u l m a y a n Tarihi

k a l m a m gibidir.
sl s u d a n

Srf T a r i h t e her t r l d e t e r m i n i z m i n ve k a n u n u n na-

b a h a n e l e r l e inkr e d i l e g e l d i i n i g s t e r m e k iin,

bu i d d i a n n

tiryakisi

olmu en

son

ibret verici

seme fikirlerinden birkana

bni
Daha

Haldun

zamannda

dorusu,

yoldu.

bni

insan

Haldun

olduu

Akliye"

iin,

leterek,
tank

ve

blmek,

kanlmaz

nyarglardan

kurtarmak

bilimleri

eydi.

iin

"Akliye" ve

tek

"Nakliye"yi

kald ve y l e dedi:
Bilimleri):

yanl

teknik

belgelerini

ikiye

kanlmazlkla

(Akl

doruyu

anlan

bilimleri

dncesini

ikiye a y r m a k z o r u n d a
1. "Ulmu

r n e k olarak, A r n o l d T o y n b e e ' n i n ,

dokunacaz.

ayrt

bilimlerin

ve

"nsan

edebilerek,

(fenlerin)

retim

yollarn

yalnz

soyut

dnce

duyu

konularn
bulup

sahibi

glerini

ve

i-

problemlerini,

karabilir"

Bu, m s p e t , o l u m l u bilim yoludur.

2. "Ulmu
cusundan

Nakliye"

aktarma

gc yetmez." (bni
A.

Nakli

bilgilere
Haldun,

Cevdet Tercmesi,
bni

Haldun,

yapm

dnyasnn

bulunmad

"Ruh
dkerek

sayp

(zu'umlar)

iyi

yoktur.
ki,

"Nakli

bn-i

alp

Haldun

bilimler"in

Nitekim

bilinmez

kuru-

yarglamaya

"Fasl

Slis",

karakteristiini

yle

artlarndan

(Yakyniyyt

bni

kendi

olduundan,

anlarda

baka,

durumuna

yoktur." (bni

biri;

sylenti

olmas,

snrlar

belli

belge

baknca

H a l d u n , age., s.

26.,

bni

Haldun,

F k h - F k h - K e l m adl

ykmle-

bulunmasdr.
(zatlklar)

yolu,

biliniverirliini

baknca

ile

tndkleri

gsterme

H a l d u n ' u n " N A K L I " ( a k t a r m l ) dedii

Hadis-Usul'

blnn
konusu

ise,

art

kendi szleriyle

maddelerden

ruhaniyyenin)
teorik

ve

szleri

belgenin

filozoflarn

her

evveliyye)

(zevt'

adlan-

kuru

teorik

bir

ayrntsyla

aklca

filozoflarnn
nk

ak

bilip,

"ztlar"

din

tekniinde

daha

ksaca

tmlkleri

deyimi salamaz.

mantk

ryadan

dnyay

dzenlemekte

tndklerinin

delilinden

kan

bu

alemindeki

(mahmullerinin)

ruh

doru

onunla

bir bilim

belgenin

biliniverir ey
rinin

renimi

akln

Ktphanesi)

varlna

drarak,

bellidir

nce

iin,

kavrayamayz."

orada

"Bilimlerin

onlar

Mukaddemei

Kprl

daha

olur;

bulunur:

"Ruhlar
belge

(aktarml):
bal

ve

eriat

belirtecek

belge

Mukaddemat)

bilimler:

Kraat -Tefsir-

bilimlerdir.

Bugn Tarihin genel gidii zerine sz eden " O R J N A L " Tarihi Bay
T o y n b e e de,

ilk bakta

Doayla t o p l u m bilimlerine " k y a s l a m a " meto-

dunu uygulamak dncesindedir.

"Kyaslamal
dr;

ve

dorusu,

antropolojinin,
bilimleri

(bnyesini
meleri

insan

insan
ben

gerektiine

btnne

bilim

ekonomi

biliminin

metodu

de

iin,

burada

tarihin

metodu,

bilimleri

kefetmek)
ve

lkin yle der:

metot,

bilimlerinin

sosyolojinin,

gibi

snrlanr;

(comparative)

olaylarn

verilerin

Tarihilerin

inanyorum.

Tarihle

ve

da

olgularn

(donne'lerin)
teki

psikolojinin,

budur.
yapsn

kyaslamal

bilginlerle

sosyal

uygulanmal-

teorisinin,

bilimler

uygun

Doa
bulmak

etd ile

adma

arasndaki

girbl-

n,

ireti

(beklenmedik)

geldir.

Geleneksel

ilerinin

biricik

ayrma

anlay

bir blnmdr
son

vermeye

iinde

eritmeye

ve
ve

ihtiyacmz

"Ce g u e j ' a i e s s a y de faire", Diogene, s.

D e m e k bilgin,

doa

objektif karlatrma

olaylar

kavrayn
Tarihle

en-

bilimleri insan

vardr. "(A.

Toynbee,

13, G a l i m a r d , 1956)

gibi, t o p l u m

(kyaslama)

ilerlemesine

sosyal

olaylar

y a p m a k ve

Doa

arasnda

da

bir

bilginlerine adm

u y d u r m a k istiyor. Geri " B e n " d i y e r e k , T a r i h l e S o s y a l bilimler a r a s n d a

yzyl nce yaplm,

uygulanm "uygun adm"

ilk defa

kendisi

ke-

f e t m i g r n m e k istiyor. A r c a bilgin " d a l g n l " m? y l e olsayd, iyi

niyetine

balanrd.

Fakat, sayn bay T o y n b e e , insan m i d e kapltan o b y k s z l e r i n den

sonra,

aratrmalarnda

n e y a p m a k istediini

y n c a , e n i y i m s e r kiiyi hayal

anlatmaya

bala-

krklna u r a t m a k t a n e k i n m e z . n -

ne y d on ciltlik heybetli eseri i i n d e n , h o k k a b a z k l a h n d a n r d e k

karr gibi u

hi b e k l e n m e d i k s o n u c u karr:

"Yirmi yedi yl
nim

dnya

tir." (A.

Toynbee,

liklerine
olarak

akn

tablomun

zamandan

iinde,

zel

koca

sosyal

bni

o l a r a k Tarihi

bylece 500 yl s o n r a M o d e r n
Bunun

(...)

ben

Din

(...)

orta

ilerledike,

yeri almaya

be-

gelmi-

age.)

dek M s l m a n

Bilimi,

beri

bir yol daha

sebebi

Haldun'un

kurtarmaya

500 yl

alt

n c e genel

"Nakli"

durum,

bir bilgin t a r a f n d a n t e k kar yol saylr.

zerinde

hi d u r m a y a l m .

bay T o y n b e e ' y e hak v e r m e m e k e l d e n

gelmez.

nk

zaman

O g r e v i n i y e r i n e ge-

tirecektir.
Fakat bu grevi yerine getirirken hangi bahaneleri ne srer?
Tarih
duklar

kanunlarn
balca

dolatrlr.
mesele

inkr e t m e k

grnler

Medeniyetten

hep

nceki

isteyenlerin

"kii"

(Fert)

zerinde
evresinde

en

ok dur-

dndrlp

s o s y a l i s t t o p l u m d a " k i i " diye

hibir

yoktu.

En son e t n o g r a f y a , etnoloji a r a t r m a l a r n a gre, kiinin t o p l u m d a n

ayr " a d " bile y o k t u . M e d e n i y e t l e birlikte "her koyun kendi b a c a n d a n
a s l n c a " ortaya ayr kii m e n f a a t l e r i gibi, ayr kii d a v r a n l a r , kii d n c e l e r i kt. " K i i s i z " d i r diye,

medeniyetten

100 misli

uzun s r m

insanlk hayat, T a r i h n c e s i y o k saylabilir mi?

Medeniyetten

sonra

ortaya

kan

"Kii" hangi

d u r u m d a d r ? Sahiden

t o p l u m d a her trl belirlilii "Kii" y o k edebilmi midir?

Tarihte kanun
tada

b u l u n a m a y a c a n ne srenlerin

iddialar drt nok-

zetlenebilir:

1- Kiinin

tek

bana

var

olabilecei

(Robenson),

2- Kiinin ezeli fikirleri (Zihin e m a l a r ) ,

3- Kiinin " r u h " u (Vision:

Ermilik),

4- Kiinin kii ile k a r l a m a s ( T e s a d f ) .

C) "K"NN TEK BAINA VAR OLUU

Btn

kltr s p e k l a s y o n l a r n n

ne dayanr.

(ROBENSON)

kk,

hep gelir "hr kii" hikyesi-

M i l y o n l a r c a kiilik y n l a r n , uluslarn,

milletlerin o y u n c a k

gibi s a v r u l d u k l a r Tarihte tek "Kii'nin nasl " H r " olabildii, hep "hrriy e t " s z n n t e r s i n e k u l l a n l m a s n d a n kmtr.
leliin

bulunduu yerde

bir insana, e k o n o m i k ,
Klelik;
n

ekonomik,
iletip

politik v e y a

politik v e y a

smrmesidir.

kiiyi

bir m e s e l e olur.

Smrmek;

moral

moral

bir insann

baka

b a k m d a n kle o l m a m a s d r .

bakmdan

bir kiinin

ksntya s o k m a s d r .

"Hrriyet", a n c a k k-

"Hrriyet";

bir insann teki

srf kendi

yararna

insa-

baka

bir

D e m e k smrme o l m a y a n y e r d e , kii

davas da y o k t u . Kii kiiyi s m r m e s e ,

kimsenin

k i m s e y e kar

hrri-

yeti s a v u n m a s n a yer o l m a z . "Kii"nin s a h n e y e k da byle olur:

"Smith
na

ile

(izole)

girer.

Bu

ince

Ricardo'nun

avc,

kuruntular

elenmi

ilkel

dn

Kontrat'
bir

bir

ve

tetik bir grndr." (K.

l'Economie Politique.
Robenson

bir

etmekten

zel

yavan
hayal
ve

uzak

gibi,

anlalm

bir
Ro-

bir

anlama

Rousseau'nun

"Sosyal

Robenson

masallarnn

introduction

arca

birtakm

kiileri,

geiren

ba-

srasna

kt

bulunan

bamsz

tek

ettii

zerine

Paris, s.

ve

kuruntular

(natralizm)

Marks,

masallaryla

hayli

ilikiye

byk

1928.

aldklar

tepkiyi

doadan
ve

doaclk

kk

ele

yzyln

Tarihisinin

basit

buluturan

byle

grntr,

18.

Nitekim,

ile

da,

kar

ifade

masallardr.

(convention)

balarken

medeniyet

dnceye

hayata

benson

sze

yahut balk,

la

yaslanmaz.

sadece

es-

Critique

de

305)

lkletirilmek

istenen

szde

"Hr"

kii,

belki ufak o c u k l a r e l e n d i r m e y e , " O r m a n K a n u n u " T a r z a n c l n a imr e n d i r m e y e yarayabilir. G e r e k d u r u m u ile, ssz a d a c n d a t e k bana

kalm

Robenson

dnceleri,
son

dahi,

geldii t o p l u m u n

bilim a r a t r m a l a r n a gre,

K e n t l e r i n d e yle,

kar

( u c u b e kii) yoktur.
"Bir yanda
yldan

beri

Tarihte
kii,

iinden

g r e n e k ve gelenekleriyle

ne
ve

bir paras
genilemi
malarndan

yeni

olarak
aile

Toplumunun
gelimi

ve

meydan

metotlar,

baklrsa,

en

ne A n t i k a T a r i h i n

o k u y a c a k bir " M o n s t r e "

grnr:
olan

kii,
ilkin

hep

age.,

kadar
daha

bsbtn
kma
s.

te

glerden

bir kabilenin

kaynamalarndan
Marks,

erimesinden,

retici

karsak

retmen

demek

un parasdr." (K.

ne T a r i h n c e s i n d e ,

iin t o p l u m a

kadar yukarlara
dolaysyla

Aslna

kide bir n e s r l e n " H r " kii:

derebeyi

yeni

aygtlar,

kmldar.

daha
byk

doal

16.

olarak

aka
bir

sonra

biimlerdeki

yz-

kmt.

grrz

bir btnn

olarak

parasdr;
eitli

yanda

rn

ailenin
kabile
bir

ki,

baml
ve

ztlatoplulu-

306)

B u n u n en r t l e m e z , en her g n l k ve trajik belgesi, h e n z airet an y a a y a n t o p l u l u k l a r d a

bugn "herkesi" artan

"Kan dava-

s" g d m l e r i d i r .

O, T o p l u m u hie s a y a r c a

y a n s z d e " H r " kii

k u r u n t u s u , u n u n uras birka y z y l g e m e y e n

modern

kapitalizmle

kyasya

birbirine

"Robenson
ve

18.

Toplumu"na

masallar,

balarndan

daha

nceki

mie

deil,

doaya

zel

iin

fakat

basit

ise

sz

bir ey

ve

onlarn

insan

kii,
Tarihin

kmeleniinin

bir

ara

tek

harfine

hayvan

deil,

bana

sonu

Bu

kii,

anlaylarna

Doaca

s.

kii

genel

ortaya

306)
nnde,

ken-

zorunluluk

grn

artlarn)

anlamyla
fakat

Toplum

bir

olaydr

medeni

kii

de,

tek

kiinin

ve

ancak

imiler

reten

a,

en yksek ge-

toplum

yapmas,
uzun

boylu

politikon'dur,
iinde

so-

bana

kiilerce

glerine

dinamik-

yolunu

hep

dilin

zoon
Toplum

tek

bir semtte

olmakszn

zerinde

bir

ancak

dnda

yaban

retim

kiiler

Bunun

tarihsel

doasn

ve

ge-

adr.

harfi

konuan

Bir

age.,

ta-

varl

grnmtr.

deil de,

imiler

bakmdan

hayvandr.

ndir

omuzlarnda

eitli sosyal ilikiler kiinin

bir

olur.

iinde

kiisi,

grnmtr.
gibi

olmu
arada

yapan

"veren

ise,

insan

yzyl

noktas

gr,
(ve

en

bir

yaplmas

bir

gibi

birer

ulatklar

sosyalleebilir

sahip

hep

bu

szn

yutlatrlabilecek

bir

iin

yzyldadr ki,

derecesine

grlr

18.

Marks,

"nsan,

hazrlk

balar

iktisatlarn)

bu

bir kii gibi gzkyordu. "(K.

da sosyal artlarn

retim

ngiliz

(ideal)

Tarih

dikilirler,

snrl

retilmi

18.

kiileri

yryen

Toplum

doa

tarafndan

amalar

adl

beri

doru

rekabetli
o

ve

iin,

yola

grnd

tam

yalnz

belirli

(klasik

lk

gibi
liim

yzyldan

serbest

grnr;

kiiyi

Tarihin

verdii iin,

"Ancak
di

bir

fakat

konulmu

16.

rekabet"

yaratdr.

yapmlard.

Ricardo'yu

uygun

karlk

"Serbest

olgunlamaya

gibi

yzyl peygamberleri

dayanan

gibi

ederler.

kopmu

alarnda

ile

18.

ziyade

admlaryla

paras

"Smith
yan

domu

"Cangl Kanunu"nun

daha

dev

nclk

doa

btnleyici

birlikte

dren

yzylda

bamsz davranlar tasla-

bir

arada

gelimesi
durmak

yitirdii

vakit

yaayan,

kadar

mn-

faydaszdr."

(K.

M a r k s , s. 307)
Antika

Medeniyetin

eriyordu.
kertede
ii

datt

Fakat, t e k bana
"Hr"

altran

davranan
iyerleriyle

"Kan

kardei" Toplumu,

iveren snfnn T o p l u m a

sermayesi,
retim

modern

glerini

bin yldr

kar

inanlmaz

medeniyette,

binlerce

sosyalletirdike,

ister is-

t e m e z d a h a y k s e k bir insancl T o p l u m y a r a t y o r d u . Y a l n z b a n a
olay

bile, T a r i h i n

yetiyor:

ne y a m a n

lkel S o s y a l i z m i n

nsan
Toplumun

diyalektik k a n u n l a r l a

inkr,

Yce S o s y a l i z m i n

yrdn
mjdesi

bu

ispata

oluyordu.

kii, da b a n d a dahi t e k ve y a b a n i y a r a t k deildir. G e l d i i

u f a l m bir parasdr.

D)

KNN

FKRLER (ZHN E M A L A R I )

Kii fikirleri ve zihin e m a l a r

azndan
"(Une
biri,

Etude

insan

nereye
nn

de

L'Histoire)

ilerinin

dek

bilimsel

gtreceini

bulunmadn,

dncenin

Devlet,

fikir

mesele;
insan

harp,
sahibi

zihin

ne y a p t n

ileri alannn

Dikkat edilirse,
dnda

yok

ve

ema-

savunmayacaktr;

n-

Tarihi,

emalarn

m,

deildir;

yoksa

Asl

g e r e k t e var olan

soyutlatryor,

Cemiyet,

kullanmakszn
ekimeli

belki bu zihin

bir ksmn

bilgin, d o a olaylar gibi

beni

hibir

hibir

gibi zihin

mu

amalarmdan
metodun

dncede

U n e E t u d e de L ' H i s t o i r e , s.

gemi,

MASI" a d y l a

insan

bu

bir tek satr yazamazd.

var m,

tmn

ve

ciddiyetle

emasdr

savama,
ve

Etd)'ndeki

Tarihsel

kimse

bir zihin

emalar

Tarih

usuln snamak

belirtmekti.

olamaz

mektir." (A. T o y n b e e ,
cesi

(Bir

etd

muhakkak,

kendisi

Klie,

bir tek

z e r i n e A. T o y n b e e ' n i n

dinleyelim:

rterler,

bil-

kendisi ve d n -

nceden:

m p h e m l e t i r i y o r ve

onu

13)

kiinin

eyleri,

olan

emalar

"ZHN E-

"Zihin

emalar"n

canl T a r i h e uyguluyor.
S a n k i f i k i r l e r kiinin

beynine

kendiliinden

d o m u ya da

gkten

inmitir.
" Z i h i n e m a l a r " m z T a r i h t e , " i n s a n ilerinin t m n n v e y a bir ksm n n " d n d a , d e i m e z , e b e d i , ezeli
Byle iddialar e s k i d e n
"Bay
larn

Proudhon'la

dzenine

Tarihe

art

arda

prensibi

gze
11.

arpt

ortaya

kmtr.

imi,

yoksa

prensibi yapan

rine,

Tarih

gibi prensipleri

deil de

ister istemez
onlarn

tihsal

tarzlar),

yaama
lar

artlar

inceden

hem
tasna

aktr

veya

ihtiyalar,

o
deil

gibi

Tarih;

midir?

daha

olursunuz.

gidersek,
kansna

"zamanprensiplerin

11.

yzylla

gsterirken,
nk,

insanlar

ve

nihayet,
bu

bunsorular

(kutsallksz)

yazar,

Tarihlerinin
sahici yola

yoluna

(is-

btn

btn

Btn

profan

hem

ney-

yordamlar

nelerdi,

kalr.

kendi
Tarih

filan

yzyl insanlar

retim

bir dnemele,
byk

ze-

neden

18.

gerek,

kendi dramlarnn
Ve

Bunun

prensip

diye soruldu muydu,

ilikileri

mecbur

insanlarn

yzprensip

kt

gleri,

insanla

(bu-

18.

Tarihi yapan

falan

ortaya

retici

otorite

prensibi

varlabilir.

iin,

yzylda

geirmeye

yzyldaki
insanlar,

deil

mesel,

(kiicilik)

ilk maddeleri nelerdi,

insann

gzden

sonuca

kurtarmak

18.

retimlerinin

her

varm

Tarih

ayn zamanda

inceye

gstermek

gerek

kategorilerin,

vardr,

individualite

de

sonucunda

Tarihini yapmak,

ki,

fikirlerin,

bir yzyl

Sonutan

karlkl

derinletirmek,
gibi

11.

insan,

diler,

edelim

iinde

yzylda,

ylda

yzylda

kabul

Tarih
geliidir."

"Her prensibin
yurma)

birlikte,

gre

p r e n s i p l e r midir?

beri g r l m t r :

kmak

hem
hem

aktr
yazan,

nok-

zere

ilkin

tutturduunuz

ezeli

prensipleri,

brakmsnzdr bile." (K.

ideologun

Marks,

(fikriyatnn)

M i s r e de

la

sapt

Philosophie,

la P h i l o s o p h i e de la m i s r e de P r o u d h o n , s.

yolu

Rponse

148)

S a p a yolu s e e n Bay T o y n b e e ise, kendi " e m a " l a r n a u y d u r a m a d g e r e k Tarihi " k a n u n d" e d e r c e , bilim s t n e karverir:
"Dorucas,
n

veren,

bu

bizi 4.

Incilvari

der,

aslna

dnyorum

uygun

yzyldan

kavranna

4. yzyl

ki,

burada

(authentique)

17.

yzyl sonuna

gtrr."(A.

dek Batca

Toynbee,

17. yzyl

Batda

varl-

kabul edilmi

ve

Tarihin

age.)

Derebeyliin yklarak Kapitalist s-

nfnn siyasal iktidara g e m e s i adr.

Kadim

yeni bir eyin

eylemleri karsndayz,

Roma'nn Barbar aknlaryla yklarak Hristiyan O r t a a n n

kurulmas adr.
ne

biz,

yarat

ne

Modern

Bilginin tek yaratc sayd a,

m e d e n i y e t l e r a

deildir. Tek "otantik" yarat,

Bat derebeylii fikirlerinde bulunur.

Neden?
n k artk bilginin g z l e r i n i fikir da

kamatrp yormaktadr.

O b a k a derinlikler, loluklar, karanlklar a r a m a k t a d r .

Bu k a r a n l k olsa

olsa t e k kiinin ruhu olabilir.

E)

KNN "RUH"U

(VSON-ERMLK)

Bildiimiz ve g r e c e i m i z gibi her e r m i l i k ,

kendi a n n en o t a n -

tik r n v e rneidir. T a r i h i n d e t e r m i n i z m i n i r t m e k isteyen

iin, t e r s i n e , bir e r m i i n a kendi o t a n t i k yaratdr.
n u s u n d a fikir a d a m l a r n A l l a h l a t r a r a k aydn z u ' m u n u
k a z a n m a k isteyen

Bay T o y n b e e ,

burada,

dinci

rak tezini " d e m o k r a t i k oy o u n l u u " ile hakl

"Gene

gryorum

derinliklerinden
km

ki,

fkran

(der)
iir

ve

kanunlar aklamyorlar." (A.

lkin Tarih,

insan

ruhunun

peygamberce
Toynbee,

(kuru s z n )

ynlar Allahlandra k a r t m a k ister.

altbilinci

gr'ler

age,

hi de byle g s t e r m i y o r .

bilgin

Kiinin fikri ko-

s.

(subconsci-ent)

(vision'lar)

birta-

14)

G l g a m Destan gibi lyada

ve Odise de, Hazreti sa gibi Hazreti M u h a m m e d de kendi a l a r n d a ,

m a t e m a t i k d e n e c e k kesinlikte sosyal
lardr.

Bunu

Enbiy",

Peygamberlerin

Bedevilikten
Tarihncesi
sevdii

herkesten

sz

iyi

sezen

sonuncusu,

(Barbarlktan)

olduunu

sebeplerle fkrmkendisinin,

"Htem'el

sylemitir.

nk,

M e d e n i l i e giren t o p l u m d a o y c e

kiiler k a l m y o r d u .
uydu:

ve tarihsel
Muhammed,

"M ene,

Gene onun

iin,

Hz.

ill beern mislikm:

lkc

M u h a m m e d ' i n en
Ben

sizin

gibi

in-

san kiiden b a k a bir ey d e i l i m ! "

iirin
ka t r l

kendisi, T a r i h i n
olamamtr.

hibir a n d a T o p l u m u n

Medeniyet afanda, Toplum

b u l u n m a d k l a r z a m a n , iir h e r k e s i n orta
gerei

yazar:

istediinden
kiileri

ba-

ayr-seili

malyd. A m e d e e T h i e r r y u

"lk
alan

Macarlarda

bir

yahut
ve

eit

herkes

rbap

bakalarnnkileri

arkcs

atalarn

ve

Ve

Ortaa'da

arkadalk
Yalnz

kalnmazd,

sylenirdi.

herkes,

gitarla

arrd.

olmakla

arks

airdi

veya

ederek

bakalarnca

herkes

sk

her ailenin

sk

adn

msralarn,

yaplanlarn

kendi

airne

Kobza

kendi
arksn

atlar

iri

sylerdi,

(analleri)

var-

d." ( A m e d e e Thierry, c. II, s. 348)

Medeniyetle

birlikte,

zik+dans)la

balayan

altbilincinde

snd.

sonucunda
ve

Artk

Barbarlarla

azlanmasna]
salgn

knde Yukar
O gn

uygarlarn

her

davrann

hem toplumun

insanln

boumalar

destanlar t r e d i .

Akkadlarn

insanolunun

"Altn a",

hem

kiinin

i atmalar t r a j e d i l e t i .

Bunun

" m e z b u h a n e " [ b o a z l a n r gibi,

ne denli

b y k s e o denli

Smer

Medeniyeti'nin

Glgam

Destan'n,

bo-

ulu

"air"ler

knde Yukar

Barbar

Truva-Frigya

Medeniyeti'nin

B a r b a r G r e k l e r i n saldr, l y a d a v e O d i s e ' y i yaratt,

b u g n d r , y e r y z n d e bir l y a d a d o m a d .

bulunmadndan

m?

Evet.

gelmemiti

altbilinci

bir d a h a geri

Orta

Barbarl y e n i g e m i H u n l a r n

kylarna

(iir+m-

iinde,

dek b t n

nk.

Homer'in

gerektiren

Roma

Helen

Uygarlnn

altbilinci

kentleme
knde,

saldr, s k a n d i n a v y a ' d a n

Kara A v r u p a s ' n

Ren

(Atli-Atla-Athil-Athel-Hettel-Et-

zel), yani (Atilla) d o l u d e s t a n l a r : A t l - M l , A t l a Q u i d a , Q u i d a G u d r u n a

vb.

e p i z o d i k p o e m l e r kaplad.

D e m e k en

kii

ii

s a y l a n " i l h a m " da,

kii de T o p l u m u n tecellisidir.
Tarih

dmdz

gitmedi.

Fenike

Destanlar,

Grek

Destanlar

kadar

gl o l a m a d . n k Fenike, G r e k l e r Mitolojisi z a m a n n d a k i kadar yaznn

o k yayld

ada

temeline sahip o l m a d .

ve

Helen

retimden

kentleri

G e n e T h i e r r y , iirin bir b a k a a n o m a l i s i
"te
cklarnn
iinde

bylece,
evcil

Auguste

Macaristan,
Ama
lar

bir aksiyonla

anlar

lyada'yi

Roma

bir

ne

Eneid,

Greklerle

sahiptiler.

talyanlarn

bal
Eneid

domadan

ld.

Ama

kroniklerde,

altnda

hl

tannr

kalm

retmek

Homer

maher

paralay

bilir." (A. Thierry. age., s.

ve

aristokrasisinin

bir lyada

Malzemeler

bir retim

zerinde durur:

(hareketle)

dourttular;

zamanndaki

ne

Ortaa'da,
eye

ortak

kadar "orijinal"

ok, ticaretle y a a d .

ve

kk
milli

Grek
bir

kral-

ereve

gsterilerine

adand.

mutluluuna

eremedi.

Virjil'de

halinde

kaldlar.

lejandlarda,

nihayet

birka ansonda

sahip

olduk-

Macar

Eneid'i

Ltin

bir Eneid

nesrinin
buluna-

363)

Neden?
Metafizik Tarihiye sorulsa:

"te, V i r j i l ' i n iir d e h a s , altbilinci

Ma-

c a r l a r d a y o k t u da, o n d a n " d i y e c e k . n e m l i olan ise, Macar t o p l u m u n d a H o m e r ' i , Virjil'i b o a n , yeni olan, G r e k l e r d e , R o m a l l a r d a b u l u n m a yan

s o s y a l ve t a r i h s e l

sebeplerdi.

Macarlarda,

tektanrl

Hristiyanlk;

oktanrl

mitolojiyi

kfr s a y y o r d u .

Smer, Grek,

Romen alarnda

ise, h e n z hibir e v r e n s e l t e k t a n r l din o r t a y a k m a m t . O n u n iin;

o k t a n r l t o p l u m l a r , kendi

karanlk Kent m a c e r a l a r n mitoloji

de T a r i h l e t i r i p a n t l a t r a c a k " a l t b i l i n " l e r i n i
Modern

bir deiir.

Psikanaliz

(metafizik s o y s u z l a t r l m a l a r bir yana) bilimsel g e r e i n d e ;

insann en

umulmaz

iir, t o p l u m
(dalgnlk,

eilimleriyle

dil

srmesi

ve

kesin

determinizm

sihir,

iir gibi Altbilin yaratklarnn

ranlkta

fkrm

emeinden

daha

bulunduunu
beklenmedik

her on

biimin-

gelitirdiler.

ylda

ryalar gibi)

ispat eder.

artk "s/r"lar

yarat

keramet,

by,

kalmamtr ve o

nbetlerin, Tarih

"authentique

altbilin olaylarnda

Kehanet,
iinde

eylemleri"

insan

ka-

Bilin ve

olamayacaklar

iyice

anlalmtr.
F)

KNN

K LE K A R I L A M A S I ( T E S A D F )

G r n l e insan a l d a t m a n n en son silah "Tesadftr.

Bu

hem en

laik, hem en popler silah bay T o y n b e e de yle kullanr:

"Benim

kendi

yle

eyler

yda
lim

kanunlarna

daha

ok

ondan

kanaatime
var ki,
boyun

insann

nceki

gre

(der);

onlara

emiyorlar...

olaylar

tmyle

Byle

iinde

bilseydik

bir

bile,

biri,

bir hayli sa-

nk

onlar bi-

sanrm,

tesadfn,
sonucu

iki

hatta

nceden

veya
btn

kestirile-

14)

Bay bilgin burada rnek vermiyor.

Eer bu Tarih

ileri

Bu eylerden

rastlamalardr.

mezdi." (A. T o y n b e e , a g e , s.

insan

emalar uygulanamyor,

kiilerinin

Hangi t e s a d f t e n bahsediyor?

karlamas

ise, T a r i h t e bir R o b e n s o n ' u n

rol o y n a m a s yle d u r s u n , kendisi dahi yoktur. T a r i h t e d a i m a T o p l u m lar T o p l u m l a r l a k a r l a a r a k y r n m t r . sa'nn d o u m u n d a n bu u k y z y l nce s k e n d e r ' l e Dr'nn k a r l a m a l a r , sa'dan drt b u u k
yzyl

sonra Atilla

bilinince

ile A e t i u s ' n

karlamalar,

k e s t i r i l e m e y e c e k ey deildirler.

ondan

nceki

O r a l a r d a Tarihi

olaylar

u v e y a

bu

y n d e y r t e n l e r , belli t o p l u m l a r n , g e n e belli T o p l u m l a r a kar Kollektif A k s i y o n l a r d r .

kiiyi
ondan

Tarihin

her K o n a n d a

yaplrd.

(topluluklar)
yaplrd.

olurdu.

uygun

"tesadf,

yalnz

iin t e s a d f saylmtr.

iinde t e s a d f n e z a m a n y e r l e m i t i r ?

"Toplumun

tnda

Kollektif A k s i y o n l a r , g e r e k i n c e artlara en
semitir.

nceki olaylar v a k t i y l e b i l i n m e d i i

Toplum
laa

Bu

ister i s t e m e z

Ama

hkim

olabilme

menleri

rnn

btn

aa

Tketim
iinde
Bu

konaklarnda

de

rnlerin

retim
imknn

veya

retim
ok

dorudan

kamuluu

retmenlere,
ne

az

doruya

(ortak

retimlerinin
balard.

olduunu

bilirler,

esas

byk
retim)

ve

Ilkel

en

rn

rejimi

al-

dar snrlar iinde

seyri

kollektivitenin

tketirlerdi;

ortak-

kollektiviteler

letirilmesi

rnlerinin
sosyalist

itibariyle

sosyalist

rn

zerinde
retellerin-

den

kmazd.

retmenlerin
kuvvetlerin

heyulas

kanlmaz

mi

girdii zaman,
en

son

be

deil,

Bundan
ne

hkim

mezler.

zamandr
ve

olan

de,

br

ispat

etmi

Toplum

de

lerini gden

kanunlar buna

(mstahsil

ve

gibi dikilirler.
larn

Arapsan

gelir.

Bugn

bir plana
devir
lizmleri

ticaret

(ykllar)

Tek

yzne

zmek

Toplumun

deil,

kr

ad

zel

Mallarn
o

buhranlarnda

geir-

bir

dnyann

bile,

alan

bir zorunluluk

iin
Doa
ve

retmen
ve

iin

ve

bilinmez

retimi,
temyiz

dayatrlar. "(F.

epeyce

deiim

doru
ihtimal-

deimenin

kanunlar yabanc

kudretler

kalrlar.

derinletirmek
ortaklaa

dzenlenmitir,

hkm

gibi kendilerini

verilen

mahiyetlerini

topyekn

kanunlarla

tm-

ele

grnrse
vardr.

tannmaz

ve

pazardan

retimin

kudreti

retim

bana

kar

bir,

bilmez.

braklr.

gibi

her

rn-

sayca

kalmazlar,

ayn

olarak

girer.

yaptn

ortamlarndaki

samimi kanunlar

benzer.

ne

bilmez.

arac

Bezirganlar

iin

rn-

olduunu
da

bir hale

gemekle

zorunluluk

dorudur.

ne

bezirgan

tesadfe

gibi,

deiim

retmen,

onun

Bezirganlar

de

deil,

tekinin

ele

kudretler ilkin

glkle
hl

gre

gelen

bu

iin

karmaal

tesadf hkim

mbadilin)

Hatta

artk

kendi

kutbuna

uygulanan

iin

ekono-

hibiri,

elden

olduumuz

tesadf iinde

ey,

bezirgan

yava

kararszlar.

yitirirler.

dahi

iblKiice

birlikte

da

bsbtn

retmenler

Doada

yava

kiiler

deitirdiler.

myd,

daha

yalnz

yava

Bylelikle,

tketim
el

parayla

retmenler,

tesadf,

kutbudur.

ve

kudretini

rnler

"Fakat
bir

mallar

olma

ve

ykseltti.
Yava

ahsi

ilerinden

giderler.

muntazaman

andrd.

olarak

istemez

sistemi

okturlar;

da

iine

ne

yabanc

kollektivitesini

yaratt.

kard

kaderleri

byle,

pazara

tarznn

bu

rn,

kar

geldi.

birlikte,
ister

para

deiim

srece

yzlerine

ise

ekli

haline

elinden

arasna

yapld

Medeniyette

benimseme

gdm

rnler

iin

zerinde

retmenlerin

retim

ve

ekonomi ile

deiim

lerin

dikilirdi.

biimi

yapld.

retmenlerin

de

(mbadeleyi)

retim

"Bezirgan
retim

temel

olur.

Sosyalist

hkim

deiimi

hkim

ne

retme

benimsemeyi,
arasnda

bu

taar,
yle

Ilkel

sokuldu.

retim
gibi

surette

"Ama
m

Ve
dna

bu

edilemez
Engels,

Onlzm

hazrlanm

kanunlar
doa

devir
katak-

L'Origine

de

la F a m i l l e de la P r o p r e t e P r i v e et de L'Etat, s. 2 3 0 - 2 3 2 )
G)

DARVNZMN

MUTULAY1CISI-SLM

MARKSI

Bat M e d e n i y e t i n i n iki b y k ve lmez sentezi,

tasnda

dodu,

canllar biliminde

m i n d e M a r k s - E n g e l s doktrini de

Darwin'in

19. yzyln t a m or-

doktrini

de, T o p l u m

bili-

1859 yl ilk nemli e m e i n i y a y n l a d .

s l m M e d e n i y e t i ' n d e bu iki Bat bilgininin bulularn bir t e k kii t a s l a k

o l a r a k be yz yl nce sentezletirdi.

bni

Haldun ayn e m e i n d e hem

D a r v i n i z m i m u t a l a d , h e m s l m Marks adn a l a c a k d e e r d e k i sosyal

doktrinini
Bat

kurdu.

Ortaann

sonlarna

(sebep-netice) zincirlemesi

doruydu,

bni

Haldun,

neden-sonu

d e t e r m i n i s t e gidiin, g e r e k D o a v e ge-

r e k s e T o p l u m o l a y l a r n d a tpk o l d u u n u yle belirtmiti:

"Yitik
gibi,

Dnya

bu

bir

(lem'i

evren

bir

dzenli zincirleme

nesne

(ufuk)

lirtiler

(yn)

elverilidir.
ufak

gidi

ve

st

helezona

ve

maymunun

her
ve

dnp
ve

Haldun,

(zevat)

kendi

ve

kendinde
olan

s.

be-

oluundan
ve

ufak

hayvann

toplam

bulunan

insana

Mukaddime,

her

ve

komusuna,

zme,

kavray

anlatmas

kotarlm

bulunsun

evrilmeye

elemanlar

hurmaya

ve

tmlkler

bildirdiimiz

zere

ister bileik

gelen

komusuna

sezile

konusunda

tuhaf davran

ister basit,

tabakann

dncesi

gibi..."(bni

ve

arkada

gelme

sedefe,

dahi,

rili olduklar

olup,

yanndaki

arkasndan

bilinmezler)

yordam

tabakasnda,

Nitekim,

bitkinin

gayb:

acayip

dnmeye

elve-

18)

bni H a l d u n , D a r w i n gibi srf c a n l l a r a t a k l p k a l m a d . n s a n l a Hayvan

arasndaki

sosyal yan
"Insan
ile

tr

ayrtl

iini

anatomi

hayvan

eylemitir,

(emr'i

mas,

ayrdn

bulunduunu

ve

iin

yararl

fikir

H a l d u n , a g e , s.

fizyolojiden

olup,

insan

hayvandan

retmesi,

bunun

ve

stn

bir

teknik ve

aklad:

cinsinden
ki

maa)

iyiletirmeye

da

ve

gereken

ancak

kendi

sosyal,

olmala...

yaratc

yn

an

eden

ey

srf;

ayrt

cinsinden
insancl

sanayi

bu

olanlarla

topluluu,
fikirden

ol fikr
geim

yardmlave

sonunu

kagelir." (bni

19-20)

n s a n n h a y v a n d a n fark; yalnz d n m e s i deil, zellikle teki insanlar v e y a r n n d a d n m e s i ,

sonunda

dnceyi

yardmlamas...

ilerletmesi, iyiletirmesi ve n n d e

sanayi ve retim emrinde

bir

szle

sosyal hayvan

kullanmas,

insanlarla

olmasdr.

B u r a d a " f i k i r " m i nemlidir, " m a d d e " mi?

bni

Haldun,

insan

sosyalletirmekle, o soyut meseleyi

kap

dar

etmitir. T o p l u m Tarihinde objektif ve somut gzetim, ona M a r k s i z m d e n

be yz

yl

"Amma,
doru
mesi

"Ekonomik determinizm"i
Doulularn

nedeni,
ve

geinim

bildirdik
ve

uyarak,
rinde

metotlar
onlar
ve

ve

ve
ve

iinde,
baka

i prensibi

durularnda

dahi

ayrntlayp

gerekse

din
ve

vardr ki,

(dstur'l

onlar,

ve

insann

olmasdr.

durumlarda

treleri

erdemli

trenlerinden

aydnlklarnn

imdi

buldurmutur:

Batllardan

uygarlk

zek

barnm

edilenlerde

takm

ancak

bilincinde

nusunda
la

nce
der,

ve

dnya

Nitekim,

endstri

zel

ki;

ve

uygar

snr

ve
ve

gelko-

gerek

yaplanlar-

uluslarn

davranlarnda

tutarlar

geilmez

yle

ilerinde

greneklerde

amel)

olmalarnn

parlaklk

inceleriz,

btn

tesine

stn

aklna

btn
hudut

bir

onlara

hareketlesayarak,

ilers-ne
g

ap

ve

nilen

gemezler.

kurallar)
sanayi

(Nefs'i
nat

zeyreklik

kolayca

alp

tepki

Btn
zek)

ve

zek

gelitirerek,

anst

pratik z m n

"Bilimlerin

renimi,

kabilindendir...

bir

okluuna

olur

rite

ve

gre

rinden

art

lemesi

endstrinin

rede

(zid,

yerleme

(diyye'i
Bundan
netim
insana

yarar olan

renimi arabuk
s.

24)

d i y a l e k t i k etki-

ve

zere
ol

uygarln

eklerinden

olgunlua
ilerler

karsa,

(fazla)

kalrsa,

ve

Kentteki

kar,

(sanayi)
bayndrln

olan

problemi dahi geim

reyip

ve

prospeii ze-

olmas

ve iler-

olup,

her ne-

gzelleme-sslenme

problemi

ermesine

ana

bal

gre sanayi dahi oalm

ileri

ve

(orada)

endstriler

endstri

okluu,

vakit ki bir milletin

bilimler

ve

karlkl

bir keyfiyet olduundan,

ortaya

artk

ve
sa-

"Tavuk mu y u m u r t a d a n

ten e' m)

uygarlama

her ne

ilerinden

ve

retimin

ve

dolay,

bayndrlk

fazlalk)

tecemml)

Bilinte

Bilin bir baka

age..

olduumuz

endstrinin

(tereffh
ve

bilemekle,

bir y a n a atar, O n t o l o j i k m a z ola-

aklam

ve

sanayii

(grre-

bir yeni dn

annla

Haldun,

trenler

ve srasyla

bulur:

Kentte

yararlanma

zihni

etki Bilince

metafiziin

m t a v u k t a n " s a m a s n

ve

gelen

akl dahi bilimi

da

yumurta

treler

endstriler

kazandrarak,

kabul etmekle,
zeky,

bu
toruna

ki o

ve elverili olur." (bni

sanayi

yoluyla

birlikte,

dededen

bir etki brar,

(keskin

kavramaya yatkn
Bylece

aa,

kabilindendir.

Natka'da)

yaman

Bununla

adan

ve

egin ve girikin (mtesarrf) olurlar." (bni

gleri geim

geinme

retime

iinden
ol

vakit

Haldun, age, s.

olur.

ve

y-

daha

ok

(insanlar)
25)

Bir de bizim en dhi g e i n e n l e r i m i z i n yz yldr, elli yldr "Maarif ile

dnya k u r m a k u r u n t u l a r m z g z n n e getirilsin. G n m z e 500 yl geriden bile b a k m a y r e n e m e d i i m i z kendiliinden anlalr. bni Haldun,
m a d d e s i z a n l a m , endstrisiz r e n i m o l a m a y a c a n a rnek de verir:
"uras

bilinmelidir

bozulmasndan
diinden
ma

ki,

dolay,

bilimlerin

kertesine

Bat

genel

ve

(Marip)

olarak

tekniin

yaklamtr. "(bni

topranda

endstriye

retim
Haldun,

slm

eksilme

dayana
age.,

ve

dahi

s.

Devletinin
yitme

Batllardan

gelkop-

20)

S a n a y i r e t i m i n e dayal e k o n o m i t e m e l i ile btn teki g e i m , bay n d r l k , bilim, m e h u r " M a r i f , b a r n m , gzel sanatlar, ss ve din, ve
dnya

ileri a r a s n d a b u n d a n canl

slm

Medeniyeti'nin

nemeyeceini
"Dman
rinin,
biraz

karlkl

geim

bant

kaygsna

kurulabilir m i y d i ?

boulmuun

bilgi

edi-

de rnekliyordu:
istils

prosperiteleri
yerler

Marks,

kald.

nedeniyle
ve

Onlarn

kaldramadklarndan,
H a l d u n , a g e . , s. 23.

okluk
12)

gnden

bayndrlklar
ahalisi
baka

dahi

gne
azalarak,
ynetim
ey

Endls'te
yalnz
ve

slm
deniz

geim

dnemez

Kentlekylarnda

iinden

oldular."

ba
(bni

Bu

metotla Tarihe

gereini,

insanlarn

bakan

bni

v e s o s y a l g e r i l e y i t e n geldiini
"Baya
insanln
ltan

kimseler
biricik

Haldun,

eit d o d u k l a r n ,

(avam'i

olan

Hmanizmanm

en

ekonomik

h a y k r r c a anlatr:

ns),

gerekliinde

bir ey sanrlar." (bni

orada

bilimde gerileyiin,

bunu

(Bat-Dou

farkllktan

Haldun,

age.,

tr

s.

farkn)

olutan

grnce

ve

yarat-

25)

Bat U y g a r l 500 yl s o n r a , y u k a r d a k i kanlar ve p r e n s i p l e r i y l e

belirtecektir:
"Her trl
sibi,

insancl

insanlarn

kesine

varr.

baka

eyler gerektir.

aralarn
olay,

binlerce

getirmeye

mecbur

ihtiya

nceden
insanlar

anlamyla)
gzel

ana

kiilerin,

balarlar:

bu
Tarih

srf insanlarn
yerine

udur:

kendisi

her

bi-

ve

daha

aar...
gn

yeniletiren

bu,

arasndaki

bu

saatine

olay

giderme

kadnla

ilikidir,

er-

(tarihsel

davranlar

artlarn

ayrmaya

rgtlerini

kendileri

Her

kiinin

gene

belli

Tarihi

bilinle,

retmekle,

kendinden

ne

ile

gelince,

geliiistedii

nce

kurulu

dzenli

te

(seonunla

kendi

balamaz,

bu

admdr.

dorudan

istenirse

onlar;

balar

balamlardr.
bir

(istihsl)
canlarnn

yaratr.

retmeye

artlandran

ve

(muayyen),

dinle,

kendilerine

kendileri

gerek retim

tremeleri

insanlarn

nsanlar

doruya

kendi

geim

kendilericismani

kendi

geim

maddi

hayat-

yani tek kiilerin

(fert-

retirler,

"Bu
lerin)

retim
fizik

yordam
var

geirilecek ey
muayyen

kiileri
ridir.

"kinci

ildaha

hem

ve

de,
saati

kap

reyip

deildir.

nsanlarn

hayvanlardan

bir

bugn

ihtiyalara

ocuklar

ve

ihtiyalar

yaamalarn

oalmas),

hayvanlardan,

olu)

(bedensel)

den

gnne,

remeye

artlar iinde,

kanunlu)

edilebilirler.

larn

yeni

barnacak

retmektir;

-giderilmenin

kendi

(nfus

ve

artlarn

aleti-

geliigzel

yapmalar"

aralar

"nsanlar,

ni

henz

ilk pren-

gerektir,

temelli artdr

arttr...

babalarla

ve

(var

gibi

Tarihin

ailedir."

bep-sonu
ayrt

Tarihin

temel

yapmaya,

"Tarih

dzen

olay;

kendisini

gn

ki...

insanlar

Gerek reme

tek

gibi

udur

Tarih
t

giderilmez

giderme

art

arasndaki,
"II-

giderilir

giyecek,

iin,

bulunduklar

edinilmi
baka

birinci

olduu

her trl

yaayabilmeleri

iecek,

her trl

beri

de

iin,

hayatn

edebilmeleri

daha

"nc
kek

Demek,
maddi

yldan

devam

ile

"bilmeleri
yiyecek,

tarihsel bir olaydr,

yaamaya

dolay s

yapa

Yaamak iin;

retmektir,

sahiden

rinci

varln,

"Tarihi

deildir.

tarzdr,

deyimlendiren,
Demek

bu

(retim

olularnn,
hayati

gsterisi
ey,

retimle

basite,

geimlerinin

daha

tarif eden

gsteriler,

tarz)

maddi

ok,
olan

bu

anlamnda

tek kiilerin

bir

onlarn
olduu

retimi
belirli

gz-

faaliyetlerinin

yordamdr.

Tek

bu

yaamsal

gsterile-

kadar,

retimin

niteliini,

doas

ile

man)

de,

retim

bulunur.

yordam

Demek

(retim

tek

tarz)

kiiler,

ile

de

retimlerinin

bir arada

(hemza-

maddesel

artlarna

uyguludurlar.
"Yaamann,
nn

kiice

yaamasnn

arpar.

Bir

kan

doal,

gre;

bir

Kollektif Aksiyon

tarz,

Kollektif Aksiyon

tarznn

ebildii
mek,

retici
insanlk

Tarihi

bir

de

toplumsal

her zaman,
ile

gdlerek

bni

ki,

yordamnda,

teki

durum

her ite

onlara

onlar,
ra

tesine

gelen

bidir.

barnmda,

ve

geilemez
ve

dzenli
yeni

"imdiye
sosyal

kadar az
Tarih

ilkesi

olarak

snr saylr.

kurallar,

ve

eriDe-

deiimin

ett

edilmelidir."

18, 19)

dnmeler

ve

ve

adan

kafay

dek

Tarihiler,

yaayn,

tanm

gre

maddi

neticede

olurlarsa

bilimsel

ok,

Bylece,
aynasna

"Ruh"u da,

arpm Toplum

grnlerinden

baka

ilikilerinin
grnen

katnda yze vuran,

sistemli sonularndan

baka

Hal-

Tarihncesini,
ve

ve

En

mad-

demir
s.

35)

Kiinin en y kiinin

[hayali,

beyin
sanal]

kiice "kapris" v e y a

byk Toplum

kanunla-

elle t u t u l u r d e r m e a t m a

bir ey deildir.

ne

zellikle

silahlarn

tun

fantasmagorik

da

temellerini

iinde erir.

olaylar,

(bni

deologie,

gstermez.

gi-

(nefs'i

dolaysyla

a l a l t m l "Bilinalt" da,

hibir eyi

"mucize" gibi

k k kii

en

bilincine

Tarihin

ta,

Deutsche

torunla-

(endstri)

geliimini,

(aletlerin)

kiinin rol, gittike t o p l u m u n

(sublime)

"ilham" y a h u t

Die

vardr

kmldarken

atalardan

edindirir."

deilse

dayanarak

eylem-

Nitekim:

gerek

hi

aygtlarn

aratrmalara

olarak bldler. "(Marks-Engels,

celtimli

retimin

olsunlar,

dururken,

insan

yamanlk

ve

kurallar

sanayi

bilemekle,

btn

ve

aa,

renilen

zekya

ilerde

metotlar

uyulur

srasyla

endstriler,

aratrmalarndan

desine

bulunur.

nsann

artlandrr.

17,

dnyada,

bir dizi

M u k a d d i m e ) d e r k e n bunlar anlatmtr...

btn

rnn

dinde,

greneklerde

emek

grg

Tm

natkaya)
dun,

ortak

(sanayinin)
10,

gze

Bundan

Haldun:

"Geim
lerde,

o...

g"tr.

incelenmeli,

( M a r k s - E n g e l s , Die D e u t s c h e d e o l o g i e , s.

gibi

bir sanayi seviyesi;

ile

durumu

endstrinin

ba

belli

bakas-

iliki

ilikidir

seviye

retici

ve

bir

bir

yahut

sosyal
"bir

tutar,

ift

sosyal

yordam,

belli

retimi,

retimi

yandan

retim
kendisi

Tarihi

iinde

iinde

te

veya

glerin

(mbadelenin)

emek

yetitirme

yandan

sonuca

yaamann

dl

veya

KNC KTAP
SOYUT GE

BLM: IV
BARBARLIKTAN MEDENYETE KLASK GE
A)

CNSEL YASAK VE TOPLUM

T o p l u m iinde ilk y a s a k , cinsel

sak,

Tarihncesinin

byk ve
insan

geni

insan

insann

bir bilinen Bilin,

ve t e z a d

verir.

"Psikoloji" d e d i i m i z ey,
gzel

Toplumun

btn

Totem ve

styapsnda

Tabu g e l i i r k e n ,

bir de b i l i n m e z Enkonsiyan (bilinalt)

y a r a t a r a k her t r l

sanatlara

Bu ya-

tasavvur edilemeyecek lde

bu y a s a k t r denilebilir.

ikilii
den,

ilikiler z e r i n e k o n m u t u r .

hayatnda

s o n u l a r yaratmtr.

yapan

iinde:

sosyal

bu

Yceltim

sosyal

kadar b t n

(Sublimation)lere

yasan

lkclklerin

imkn

yaratdr.

Dinler-

kayna

budur.

da

Bilin d, bilince r a m e n e n g e r e k e t k i - t e p k i y a p a n

mekanizmalarn

b a n d a g e n e bu y a s a k gelir.

Btn o y a s a k -

larn t o p l u m e m r i n e v e r d i i
a l m d i n a m i z m l e r l e kii
Asl b u r a d a k i
derini
me

de
ile

iine ileyip,

Cinsel

Sosyal

yasaklarn

rgtlenmelerdir.

sosyal geliim basamaklar

kadar elstiki
ekillerinin
O yzden
[evrim]

kalmaz.

kiiyi

kaynak

insanlatrrlar.

k o n u m u z , cinsel y a s a n ( d o r u d a n d o r u y a kii ka-

belirlendiren), Toplum

ekilleridir.

ekilleri

Bu k a d a r l a da

sosyalize yceltimler, Toplum'dan

iinde y a r a t t
en

dolaysz,

Aile

ekilleri

ile en sk

ilikili

g e l i i m ve r g t l e n sosyal

sonular:

ekonomik

bulunmasna

temel

Aile
ve

ramen, o

m e s s e s e l e r d i r ki, T a r i h n c e s i n d e k i ve T a r i h t e k i T o p l u m

u v e y a
sanki

bu

snrlar

iinde

e k o n o m i ve T a r i h t e n

kesin

olarak hapsedilemezler.

b a m s z m gibi

bir e v o l s y o n

gsterirler.

O y s a bu g r n t r . styap ilikilerinin o u iin de ayn elastikiyet

ne srlebilir.
grndkleri
deildirler.

Hatta e k o n o m i k ilikiler bile, s o s y o l o j i s o y u t l a m a s n d a

kadar Tarihte:

biri y o k o l m a d a n

br

sahneye kmaz

S o s y a l i s t bir lkede yalnz kapitalist e l e m a n l a r deil,

kapi-

t a l i z m ncesi b e z i r g a n iliki e l e m a n l a r n n da, hatta b e z i r g a n l k ncesi

kapal " D o a l e k o n o m i " e l e m a n l a r n n da b u l u n m a s onu gsterir.
B u n a karlk, aile ekilleri: T a r i h n c e s i t o p l u m u n u n en n e m l i sosyal r g t l e n m e l e r i n i n b r y z d r .

Daha d o r u s u , ayn s e b e p (cinsel

yasak),

iin

Aile

rgtn gerektirmitir.

kii hayat

Bizi

ikiz kardei A i l e

k a v r a m a k iin o n u n

biimini,

sosyal

hayat

iin

Kan

(Gens)

b u r a d a zellikle i l g i l e n d i r e n Kan r g t biimleri

z e r i n e birka sz

edilmelidir.
A i l e ekilleri,
beri sylenir.

her o c u a e z b e r l e t t i i m i z d e m - H a v v a f k r a l a r n d a n

Fakat, Kutsal kitaplarn b t n y a z d k l a r , ya d n l m e -

den ezberlenir, y a h u t g e n e d n l m e d e n masal saylp geilirdi.

ken

Bachofen

( 1 8 6 1 ) , Ana

hukukunu,

yani:

Der-

Babahanlk (patriyarka-

lizm) a n d a n n c e bir A n a h a n l k ( m a t r i y a r k a l i z m ) a, bir " K a d n l a r

saltanat" (gyncocratie)
buldu.

Morgan

btn
him,

bulunduunu Antika Grek edebiyatnda

(1871-1877)

ilk aile ve Kan

Tarihncesi g e r e k l e r i n i
Lt f k r a l a r n n

aydnlatt.

(Gens)
zaman

rgtleri

yoluyla

eski, d e m ,

bra-

her t o p l u m d a g r l m olaylar o l d u u anlald.

Bugn Tp bilimi, yakn a k r a b a arasndaki e v l e n m e l e r i n , ok defa clz, (dejenere) dl yetitirdiini (kapal Y a h u d i ve h k m d a r ailelerindeki
rnekleriyle) ispat e t m i bulunuyor, ilk insann ilek zeks da bunu sezmekte g e c i k m e m i .

S a l a m nesil y e t i t i r m e k iin, e v l e n m e yasaklarn

gittike sklatrm. O n u n iin, Morgan'in d e y i m i y l e cinsel y a s a k l a r :

"Doal arnm
gsteren

(La

mkemmel

selection

bir

naturelle)

rnektir. "(Friedrich

prensibinin

Engels,

tesir edi

L'Origine

F a m i l l e , de la P r o p r i t P r i v e et de L'Etat, s.

tarzn
de

la

26)

Bu d o a l a r n m p r e n s i b i , T a r i h n c e s i n d e n beri balca 4 eit aile

biimini o r t a y a k a r m a k t a , e k o n o m i s e b e p l e r i y l e ibirlii y a p m t r :
1- K a n d a
2- Ortakl

aile,
aile,

3- S e n d i y a z m i k
4- T e k k a r l

aile,

aile.

B) A L E E K L L E R
lk " h o r d e " h a l i n d e y a a y a n
nrlanmann
unlar

bir maarada

kardeine

adeti

zre

balarna
gn,
gitti...

en

eski

i n s a n varlklar
kutsal

iin,

kitaplardan

hibir cinsel

s-

reniliyor.

Tevrat

Byk kz,

kk

yazyor:

"Lt,
kz

olmad

dedi:

bize

arap

gece,
Lt'un

kendisi

doru
iirdiler

babalarna

ve

"Babamz
gelecek
ve

hibir

byk

arap

her iki kz

da

iki kzyla

ihtiyar
kz

iirdiler

ve

barnd.
bu

erkek

yok...

babasyla
ve

babalarndan

blgede

kk
gebe

her

Kzlar

yatmaya
kz,

gece

gitti...

babasyla

kaldlar." (La

memleket
baErtesi
yatmaya

Saint

Bib-

le" (Kutsal Kitap: T e v r a t ve ncil), Par Le S e c o n d , 1962, Paris, T e v r a t ,

G e n e s e (Tekvin, Y a r a t l ) , Bap 19-30, 31, 33, 35, 36)

Geri Tevrat branilerin

tekkarl

(monogam)

geleneklerdir.

aile

Onun

en

keskin

biimini

iin

Babahanlk gnlerinde,

yaadklar

kzlara:

"Babamzn

sad" ile kendilerini s a v u n m a frsat v e r i y o r ;

ne

zaman

yattn,

karar" karyor.

ne

zaman

Fakat olay

kalktn

soyunu

baba

fark

ister bir yanl,

mutlak

g n l e r d e yazya

korumak

iin de:

etmedi"

yanl

bir

"gyap

olsun:

z a m a n , d n y a y a g e t i r e n l e r l e d n y a y a g e l e n l e r a r a s n d a cinsel
m e n i n o l a a n ey b u l u n d u u n a
Kanda Aile

(La

Famille

Lt z a m a n n d a
s n d a k i cinsel
"Burada,
lar

ocuklar

bir belgedir.

h e n z k a l k m a m g r n e n e b e v e y n l e o c u k l a r ara-

btn

da,

babalarn

Lt

birle-

Consanguine):

iliki, s o n r a
evlenecek

iinde

kutsal

mak-

"Lt, kzn,

gibi

ister iki

gemi

kesin o l a r a k y a s a k l a n y o r .

gruplar

nesillere

dedelerle

yani

nineler

babalarla

ocuklar

da

oluturacaklardr." (F.

analar

gene

Engels,

gre

ayrlmlardr.

aralarnda
da

yle,

tpk

yle

nc

L ' O r i g i n e de

Aile

snr-

kar-kocadrlar.
kar-kocadrlar.

bir
la

Onlarn

ortak

Ana-

evlenme

Famille,

de

kua

la

Propri-

kz

kardei

ete Prive et de L'Etat, s. 24)

"Davud'un
vard.
gel,

Ve

olu Absalom'un,
Davud'un

olu

benimle yat" dedi.

ve

benim senin

deini

sonra

(Kzn

olmama

kovunca)

seninle mi yatt? imdi,

gzel

Amnon

karl)

"imdi,

"Kardei Absalom

kz kardeim,
II.

slm geleneinde Havva,

ikinci
kald.
rece

rica

ederim,

krala syle

dedi:

"Kardein

kardeindir;

Bap

her k a r n d a

"kzkardeim

yatt

o senin

Samuel,

bir

(Amnon

kza

sus,

adnda

(Amnon)

13-1.

kzkarAmnon

bu ie

11,13.

20)

bir kz,

bir e r k e k d o u r d u :

"rgtn

birinci ilerlemesi ebe-

k a r d e l e r birbiriyle evlendiler.

Ortakl
veynle

Tamar
sevdi...

kar koymayacaktr".

kadar ok gnllenme." (Tevrat,

ve bu

ve

onu

aile

(La

ocuklar
ilerleme,
Bu

daha

Famille
karlkl

erkek

ilerleyi,

Punaluenne):
cinsel

kardelerle

ilgililerin

nemli idi,

pek

ama

alveriin
kz

kardeleri

byk

birincisinden

belki bir rahimden gelme yani

ana

dnda

ya
daha

tarafndan,

tutmaktan

hari

ibaretti;

tutmaktan

eitlikleri yznden
gt

de;

karde-kz

ibaret

son

de-

kademeli olarak,
kardeleri

cin-

sel alveri dnda brakmakla balad." (F. Engels, age., s. 26)

b r a h i m A l e y h i s s e l m , Msr'da F i r a v u n ' a v e Msr d n G u e r a r ' d a
Abimelec'e
ya

"Abimlec
demekten)
te

kars

Sara'y

hep "Kz kardeim" d i y e r e k tantt

ve y a t m a -

brakt.

phesiz

(demitim,)
benim
benim

kz
karm

Abraham'a
maksadn
hi

Allah

kendi

dedi:
korkusu

kendime;

kardeimdir,

"Byle

davranmaktan

neydi?"Abraham
yok,
ondan

babamn

olmutur. "(Tevrat,

karlk
karm
baka,

(kz

verdi:
yznden

uras

memleket-

beni

ldrrler,

muhakkak

kzdr;

yalnz

anamn

Genese,

Bap

20-10,

kardeim

"Bu

kz

ki,
deildir

11,12)

Sara
ve

Demek Anahukuku
"Babasnn

kz,

olsun"yasa
Tekrar)

yrr.

yahut anasnn

kz

bundandr. "(Tevrat,

olan

kz

kardeiyle

Deuteronomie

B e n e d i c t i o n s et m a l e e c t i o n s , s.

yatana

(Tesniye,

lanet

Yasann

27-22)

Filistin'de e v l e n m e k isteyen ve kz b u l m a k iin t Irak l k e s i n d e k i

akrabalarn

arayan:

"Yakup,

yola

lad

Rael'i

7 yl

bedavaya

doru

gtrd.

kt

hemen

ve

Dou

sevdi.

alt.

En

Yakup

son

kza

bulmad

zrlyor,

O zaman

iin

hizmet

(...)

Yakup

K.)

etmedim

mi?"

yle yapt.

"Biraderler
m,

tir.

Fakat,

pacak

"Laban

len

rim

biraderin

silinmemi

hakkn
herifi

kullanarak

kadn

benimle

ynbiraderine

yaklap,

mn

tkrecektir.

yzne

kalkndrmak

bazen

boyuna
gittike
Bu
tirilmi,
Kur'an,

iine

Fakat,

Kan

daha
daha
tip

brakmakszn

kendisine

alarak

Ve

ok

[bir]

kars

vardr...

bir kadnlar ortakl,

dtkleri
(Gens)

karklklarda,
gelitike

kalabalklatka,

ve

"Ben
nnde

karacak

aile

kolay

biimi,

e v l e n m e ve

bulunduu

boanma

slm

ve

ada-

"Kardeinin

evini

evine

s.

iin yalnz

gzde ka-

keyfi bir zina

artlarn

"birader" ile

az

boanmann

zerine,

gibi gren
rol

olma-

"kzkarde" snflar

eidinden

Engels,

bir "iddet" (sre)

srail'de

25-5-10)

olarak evlenme

bazen

evlenmesine

bu
ka-

[kibal aile (La famille

sendiyazmik

ok kuvvetlenmi olmaldr." (F.

ad

kadim-yallar
ki:

adamn

Grup
bu

ki o

istemezse,

"Kaynbirade-

kadim-yallar

Deutronomie,

ya-

doan

Kaynbiraderlik

derse

diyecektir ki:

yaplr. "

kar
ilk

almak

istemiyor. "ehrin
direnip

ola-

28)

evlenmeyecek-

tayacaktr,

ayandaki pabucunu
byle

oul

diyecektir:

yengesi

kar

27,

reddediyor.

Adam

zaman
sz

25,

yengesini

karak,

geir.

Kadndan

adn

Famille s y n d y a s m i q u e ) :

balca

kuralsz

misyonerlerin
mtr.

onun
adam

ile

kzla
ona

erkekle
onu

Lea

gece

Rael

"Erkein karlar arasnda (henz hi de "favorite:

denmez)

bunu

Ve

adama

Sendiyazmik aile (La

rs"

Yakub'a
Bu

yannda

bu

biri

ecnebi

kalkndrmay

evi denilecektir." (Tevrat,

apparie)]:

bir

evlenmek

adamn

istemeyen

Pabusuzun

bu

alp

Laban
23,

evlenecektir.

konuacaklar.

istemiyorum",

29-1,

gidecektir,

kapya

adn

kendisiyle

almak

doru

Eer

Haftay

rast-

Laban'a

grsn?

"Senin

sonra

ilerinden

onunla

doru

kardeinin

arp,

Bap

halefi olacaktr ve

kadim-yallara
srail'de

ona

olarak

olsun.

(...):

darda

Lea'y
ne

dedi:

ile bitirdi;

Genese,

asla

kz

akrabas

inkr e d e c e i n e ,

Laban'a

otururlarken,

kars

kaynbirader

srail'den
kadn

arada

Laban

dedi

gitti. " Orada

kaynata

Ertesi sabah

evlenmeleri

Haftay Lea

kaynbiraderleri

ve

ocuk,

bir

lenin

lkesine

iin

"akam

Yakup,

rak kz Rael'i verdi. "(Tevrat,

ld

almak

yaklat.

imi" (Tevrat d o r u
H.

oullarnn

Onu

age.,

birlemeler

s.

38)

olaanst

basitle-

pek yaklar.

Nitekim

koyar (en

ok ay),

boanma

szcnn

gelir. Y o k s a kadnn
"Ey

Peygamber,

sakn
rei

evlerinden

Talak).

Tercmesi"
aslnda

karl

"Talak" s a d e c e

kap dar e d i l m e s i
kadnlar

boarsanz,

kartmayn

(Nedense

metnine

"L

zmirli

"iddetleri

bulunmayan

iddetinde

tuhrichnne

smail

den" k a r l a m a z !
rlmayan

Kendisinden

kadn:

Onlar

byuti-hnne"

(Su-

Bey "Trke Kur'an Kerim

onlar

evden

kartmayn"

diye

Bu Tanr s z n aka tahriftir.)

(. Hakk, T r k e K u r ' a n - K e r i m t e r c m e s i , st.

K u r ' a n n incelii o r a s n d a d r :

boayn...

min

Hakk

bitmeden

bir katk yapar.

"el ekme" a n l a m n a ,

m u t l a k s u r e t t e y a s a k edilir:

1932. s. 841)

kadn e r k e k ayrlabilirler, kadn "evinel ekildikten

sonra

bile,

a n c a k s e n d i y a z m i k aile iindeki

evinden

ka-

kadar y k s e k hrlk

ve sayg g r e n kadn olabilir.

T e k k a r l aile (La
"Barbarln
zamanlarda,
lenin

rine

ailede

ok

C)

miras

daha

taraf arzusu

sfatyla

salaml
Engels,

gibi Kan

(Gentes)

daha

kabile

gl

ze-

ocuklarn

do-

sahip

kmalar
monogamik

ve

ban

iki

60)

birbirlerine

tipler

iki

"Morgan'n
gibi,

knden

gelir.

(Kural
Kan

Djanas,

Anglo-sakson

dilinde
akrabal,

Grekede

bir

Genos

doal

bedence

ilerleme

olarak

ve

moral-

halinde

olan

kafalar

ve

yeni

dein

ge-

deyimlendirmek

iin

yeni

iine

kanda

alncaya

gruplar

Grekede
hepsinde)

Cermencede

Anlam:

Gota

evlenmeler,

yeteneklerini

bu

(dillerin
olarak

Kyn,

k u r u m u da,

iki

39)

kelimesi,

olur.)

Sanskritede
ayn

olarak

Aryence

tutarak

ve

age.,

Gens

alan T a r i h n c e s i

getiriyordu;

melekelerini,

genel

adn

yaplan

meydana

Engels,

Latince

kelimesi

rk

katyorlard

kabilenin

kulland

(Gens)

M o r g a n der ki:

arasnda

bir

niliyorlard." (F.

Gens,

age.,

ocuklar

hkimiyeti

fark,

bulunmas

ai-

almetlerinden

"KAN"

"Kan'lar

hep

servetine

aileden

ba

cinsel y a s a n yaratdr.

yerini

baba

gren

tekkarl

babalktan

nk,

sendiyazmik

nikh

bir

erkein

istenir:

zlememesidir." (F.

A i l e biimleri

ce

gtrmez

srarla

snr hizmetini
doar;

karakteristik

bulunan

bir gn

ailenin

byk

ile

itiraz

kurulmu

bir babalk

Tekkarl

arasnda
aileden

medeniyetin

bilhassa

gayesiyle
yle

doruya

gerekmitir.

konaklar

sendiyazmik

balayan

aile;

getirmek

temel atar.

rudan

Yukar
aile

zaferi:

Tekkarl

dnyaya

ve

monogamik

kesin

biridir.

Famille m o n o g a m i q u e ) :

Orta

dnyaya

(yukarki kurala
ngilizce

Kin,

nesilden

gelmeyi

szckleri

zellikle

ayn

anlama

ortaklaa
K

harfi,

bulunan
Aryence

getirmektir.
gre)
Orta

Kuni,
Yukar

deyimlendirir.
ortak

gelen

Genos

G AN

k-

harfinin

Gens,

Genos,

eski kuzeyli
Almanca
Fakat

bir nesilden

ve

Knne,
Latincede
(kabilenin

ortak

babasndan)

selerle

zel

bir

kullanlyor;
btn

gelmekle
topluluk

bununla

birlikte

Tarihilerimiz iin

Kan

vnen

halinde

ve

baz

birlemi

bu

sosyal

asl

nitelii,

topluluun

insanlk

-hi

ve

Engels,

o l d u u , yalnz A r y e n l e r d e deil,

uluslarda

aa y u k a r

labilir. A r a p a n n
"Jenos"u
baka

ile

ayn

"Cann:

Gene Arapadaki

bir kimsedir ki
cin

derler

ve

haktel
ylan

s.

95)

sonras

teki

iin
dein

insanl-

Semit ve Yafetik
anla-

S a n s k r i t e n i n " C a n a " s ve G r e k e n i n

kkten gelmie benzemezler.

zrriyetine

imdiye

fonetikle yaam olmasndan

"Cins" s z c

bir gibidir.

messe-

(insan)

age.,

deilse Vahet

- k a d a r eski
da

dinsel

bir grup

karanlk kalyordu." (F.

messesesinin,

ve

bulunan

"Can" ve "Cin" s z c k l e r i

de,

S z l e gre:

an

oddan

cinsinden

(ateten)

bir ak

yaratmtr

ve

ylandr."

Bylece Can kelimesi, C e n n e t t e Havva ile A d e m i kandran ve btn

Yakndou

m e d e n i y e t l e r i n i n a f a n d a ziraat tanrs v e s e m b o l olarak

en b y k rolleri o y n a y a n ylana kadar gider.

"Cinn:
ve

gizlenmek

dahi

znden

Can

ve

rtl

oullarndan

rtl

bir

olduiyn

el-Karahisari, Ahteri-i

olmak

taifeye

anlara
Kebir,

ve

cin

Can-Cin-Cins

mnasna

dahi

dem

olunun

derler. "(Mustafa

Bin

gelr
g-

emsddin

272)

Her Kan r g t n n teki K a n l a r a kar

nlrse,

evvel

dahi denr ki,

kelimeleri

kapal, " r t l " kal d -

arasnda

bir

kk

ball

bulunduu

rtlemez.
Y a f e t i k T r k e d e hl y a a y a n Kan s z c , C e r m e n c e " K a n " n ayndr.

lk o y m a k eflerinin Han sfatlar, a s l n d a H ile K harflerinin

rm

ile

balar.

rgtnden

lk T r k kabileleri

"Hkan" s z c n n

ka-

iinde d o m u Gens-Kan ayrlk ve

geldiini

sylemek,

pek aykr

sayla-

maz. O n u n iin, biz, bu kitapta Gens karln h e m e n hep Kan s z c ile karladk. Ve bu k u l l a n m , hibir a n l a m karkl y a p m a d .
Y a l n z , G r e k l e r d e de,
(Gens-Genos-Kan-Han)
kunun)

alt

edilip

L a t i n l e r d e de, G e r m e n l e r d e de, T r k l e r d e de

kelimeleri,
Babahanln

Tarihe gemi bulunuyor.

toplumda

stn

Onun

Anahanln

geldii

(ana

alardaki

iin Kan s z c ,

huku-

kullanm

ile

erkein tekelinde,

b a b a c i h e t i n d e n a k r a b a l k iareti gibi grnr. O y s a , K a n ' n ilk ekli ve

anlam

ana

tarafndan

"Vakalarn
Ortakl

(Punalua)

"Daha
kibinde
yoluyla
gre,
yani

byk

ve
KAN'
KAN

ORTAKLI

bulunduunu
o

asln
iin

belirtir.
Gens

aileden km grnr." (F.

yukarda,

neyin

akrabalk

ounluu

biim
tekil

evlenme

eden

kurucusunun

aileyi

konu

grmtk.
btn

nesli

iinde

ederken,
KAN'n

dorudan

ayn

s.

bir KAN'n
iinde

ister istemez

ahslar
olurlar.

kurumu,

Engels, age.,

hkm

muayyen

doruya
30)
ilkel

ORTAK
sren
kabile

ter-

evlenme
fikirlere
anasnn,

"O

biim

mu

ailede

ocuklar

babalk

hesap

belirsiz

edilir.

yabanc

lerinden,

laysyla,

KAN'n

dna

kadnlardan
derler.

kuaktan

ancak

kzlarn

nesilleri

Han'larna geerler. "(F.

D) AAI
nfuslarnn

ikinci

kabilelere

Kan'lar
raba

Kan'lar

tan

sosyal

ihtilflar,

tebilir,

ykln,
iin,

ne

hak

ile

davas

hem

de

kulluk

iin

etmek,

bir

hak

av

kadar sama
lkl

snflara
"(...)

ev,
talist

hak

de

pirog

hukukularla

mlkiyetinin
'ahs

Sosyalizmde),

de

yalnz

vazife

burada,

ve

bi-

hem

ne

b-

hkimiyet

eride

katlmak,

henz
bir

anlamay

Bunu

bilmek

amak,
midir,

kabilenin

kullanlan

her

kan
kabul

diye

ona:

bir

yemek,

sorusunu
ve

ey,

Demek,
icat

zerine

edilmesiyle

amak

Kan'n

ayrca-

deildir.

gibi...

iktisatlarn

emeinin

midir?
bir konu

mdr,

olur ey

hl

ve

vazife

iinde

kabiliyetlidir.

iinde

kompozisyonu,

byle

(kayk)

yok

ilerine

akyara-

toplum,

rgtnn

onun

eski

onu

koymaya

bulunmamasdr.

kamu

bir

bir

Gene

yaplan

uzun

iin

bahane:
kel

blnmesi

Ortaklaa

bahe,

lamak

bir

ey,

yoktur:

yoktur;

rgtl

Kan

bir-

tekrar

rgt,

kabilenin

eremez.

ka-

kendisi

Konfederasyon

basit

dzene

bir yerin

yoksa

bir

b-

(phratrie:

ounlukla

Bu

Sava,

yahut

grnecektir.

iinde

Kan'lar,

Kan'lara

Kabilenin

der;

yapan

fark

avlamak

her

analarnn

ilkel

kz

Fratri

hallerde,

bir

sona

ufak

iin

biri

bu

(yavru)

geer;

uygun

darln
en

mdr,

do-

iinde

nesilleri,

blnr;
rol

balar.

halleder:

girimek,

Yerli Amerikal

uyumak,

baz

atmay

arasnda

gtmeye

konu

her

deilse

kullatrlmasyla

vazife

yerine

tamamyla

Sava

ama

hukuku

96)

birok

Ana-Kan'n

yeniden

trl

95,

ikiye

biri

onlarn

birbirlerine

her

ana

grubunun

oullarn

s.

ou

her

hi

artlara

doabilecek

KAN

do-

evlendik-

KONAI

blm)

blnr,

buluyoruz:

kalr:

kadndan

kzkardelerle

ocuklar,

Demek

age.,

kyaslannca

derece

yalnz

kardeler

domu

Kan'lara,

arttka,

onlarla

bilenin
ok

birok

says

lnrler,

Engels,

BARBARLIK

"Bir kabile,

kaldndan,

Erkek

meyvesi

olan

orada

henz

ve

bugnk

son

yalanc

en

mlkiyet" forml
bir

mlkiyettir:

Topluma

ettikleri

yasland

ortak

uygar

deer

uygukapihukuki

burada

tar." (F.

(l-

Engels,

age., s. 205. 206)

E) A A I
"Kan,
liti,

B A R B A R HAYATI:

vahet

elimizdeki

halinin
bilgi

geliiminin

doruuna

bu geliim

konandan

orta

ANAHAN
konanda

kaynaklarnn

Barbarln

dodu,

elverdii

yukar

lde

aa

konanda

eriti.

balamalyz. "(F.

Engels,

age.,

konanda

bildiimize
Onun
s.

iin

204)

gegre,
biz,

Bu.

V A H E T denilen

dorudur.

Kan r g t

nomi temeli
"Nfus

a,

insanln

son

derece

bu

seyrektir;

yerin

nispeten

evresinde

yaylr,

sonra

gelir.

blm

mutlak

surette

iki

arasnda

iblm

vardr.

tutar,

onu

beslenmek

ev eyasn

teki

iin

tedarik

eder.

yemek piirir,

larnda:

erkek

kara

avcl

iin,

ok

aletlerin

defa

birok

evin

kadn

yer,

ekokabile

av

arazisi

tarafsz

orman

(spontanee)dir;
yapar,

bakmn

ava

ele

diker.

iin

alr;
Her

erkek

eyalarnn

icap

besiyi
biri

ve giyimi

kendi

Ev

(Banecroft'a

balk
ettirdii

kendi alan-

silahlarnn,

sahibidir.

yalnz

gider,

Her ikisi de

efendidir.

ortaklaadr

ancak

halinde

koruyucu

btn

sahiptir:

ev

iin

ve

diki
evde

kadn

aile

Charlotte adasndaki
evler bulunur.

maddeyi

mlkiyetine

aletlerinin,

ayran

kendiliinden

e irir,

ormanda,

kulland

olduu
daireler

Erkek sava

Kadn,

iplik

sk

gepgeni

kabilelerden

gerekli ilk

hazrlar,
ve

Barbarlk Konann

yledir:

merkezidir:

cins

fosiller b e r i s i n d e y a a m a d

iinde y a a y a n A a

yapt

balk

ve

birok

kii

gre:

kralie

H a i d a h l a r ' d a ayn atnn a l t n d a yedi y z kiilik

N o o t k a l a r ' d a bir k a b i l e n i n t m insanlar ayn at altn-

da y a y o r d u . ) " (F. Engels, age., s. 205, 206)

Byle

bir "Kamu evinde" ( S o s y a l i s t

(Anahanlk:
"Sosyalist
Hakiki

demek,

gelir.

Kadnn

iktidar,

yalnz

ana

kadndadr.

kadnn
deil,

hkimiyeti

yksek

erkee
en

demektir.

bulunduundan,

anann

bize aktardklar
zgr

kadnn

imknsz

yani

Toplumda

filozoflarnn

durumu

iinde

tanmak

kadnlarn,

lk

yzyl

evin

kesinlikle

tannmas,

lamna
18.

ev"

babay

anann

evde)

Matriyarkalizm):

kle

bir

grmesi

an-

olduunu

sama

fakat pek

itibar

zel

dnmek,

fikirlerden

itibarl

idi

biri oldu.

de."

(F.

En-

gels, a g e , s. 4 1 )
Uzun
Wright

yllar

"Bunlarn
oturduklar
Kan)

henz

zamandaki

egemendi,

alyorlard.
orta

kadar

bana
sahip

hayta

gelenlere;

kafa

altna

scaklk

iinde

misyonerlik

basard.

olduu

gibi,

miktar
kirii

ne

olursa

kracak
kendi
bir

yneten
erzaka
olan

yapan

Arthur

sosyalist

evlerde)

klanna

bir

Clan'lardan
kadn

clan

partisi

idi;

erzaklar

deni

getireme-

kocann

veya

says

veya

olsun,

(adam)

sokulabilirdi.
onun
bir

vay

her an
Hem

dnmekten

evlenme

idi

ev iinde
bohasn
sakn

dayanamayaca

(Kan'na)
yeni

(bir

(Kan'lardan)

ocuklarnn

iini

toplulukta

daima

kendi payna

duruma

evin

aileli

orada

baka

adamn

kalkmasnd;
baka

evi

beceriksiz

iinde

(birok

(...)

kocalarn

ortaklaa

yahut

Herifin

evler'de

gelince

olarak

bu

evin

alp

tutmaya

'Uzun

ailelerine

Genel
fakat

olduu eylerin

koltuu

eski
kadnlar

(...)

malyd:

yecek

kez

rokua-Seneca'lar

anlatyor:

ola

kertede

yahut

aramaktan

ok
ba-

ka

yapacak bir ii kalmazd.

tidardlar.
bir

Baka

efi

grevinden

d." (F.

Klanlar (Kan'lar)

her yerde

de

iinde

yleydiler ya...

azlederek,

basit

bir

kadnlar,

cabnda

sava

byk ik-

tuttuklar

safna

gibi,

indiriveriyorlar-

Engels, age., A r t h u r W r i g h t ' t a n N a k l e n , s. 41, 4 2 )

F ) R N E K KAN R G T
"Morgan,

Kan'n

Seneca'larda
"17-

en

buluyor.

Kurt,

2-

Balkl,

Ay,
8-

klasik

Seneka'larn
3-

eklini,

hayvan

Kaplumbaa,

Doan...

Her

4-

Kan

rokua'larda

adn

tayan

Kunduz,

iinde

ve

5-

zellikle

Kan

Geyik;

vardr:

6-

ulluk,

Prensipler grenek

ve

ge-

leneklemiti:
"1-

Kan

kendi

sachem'ini

(askeri

kumandann)

Saem'in

Kan

tarafndan

Kan

ortaklaa

iinden

Saem'in

hibir

ZORLAMA

lesinin

ra

ras'nn
hi

yesi

cek

de

emirleri
"2-

lederdi.

idi.

herkes

btn

Askeri ef,

resmen

teki

Irokualar

iine

dndan

Irokua'larn
oturtuluyordu.

oluyordu.

Ayrca,

ancak

kii,

yerine

babaca

Onun

Senekalar
alan

da

sava

efini
katlr.

btn

yoktu.

Kan

efin

ve

seime

seilen

sonra

srf moral,

vastas

Askeri

Yalnz

Onaydan

iktidar

gene

bilirdi.

bakann)

erkek

mecburiydi.

(coercition)
ve

zamanndaki
Kadn

tarafndan

iindeki

yesi

da

seilmesi

(Konseyi)

Kan

seilmeye

(...)

onaylanmalyd.

ras

(...)

(bar

seer.

kabi-

Federasyon

seilebilir,

bazen

seferlerinde

verile-

olurdu.

Kan,

kadn

erkek

Kabile

ras

da

toplantsyla

saemleri,

saemini

hatta

ve

Kan'n

efini

isteyince

dileine

kar

da

hibir

haklar

azolsa

azledebilirdi.
"3-

Kan

Kan'

yelerinin

birleik

tutan

"4-

lenlerin

"5-

Kandalar

yabanclarca
luydular.
nin

Kan'

btnyle
Kan'

teklifleri,

ok
kabul
urayan

ldreni

takip

kiinin

Kan'na

"6Kan'dan
kandalk

kalkrd.

toplantsn
eseflerini

Kan
hibir

belirli

ikyet

adlar

kullanma

olduunu
haklarn

veya

ldrmekle

hemen

grevliydiler.
hakk

veya

ieriyordu.

kapanm

cn

yabanc
lkin

yaparak

birok

hakkna
belli

bir

bildirerek

mesele
bir

birbirlerini

[satamann]

almaya

yoktur.

kalyordu.

etmeye,

birisini

edilirse,
edip

Kan'n
yalnz

svmenin

ra

tecavze

kandalara

yardm

yelerinden

kere

Hediyeler

iinde

bir

evlenmeye

budur."

teki

birbirlerine

Kan

ldrenin

iinden
kural

mlkiyeti

yaplan
(...)

Kan

temelli

ldrd
bir

m,

araclk

lenin
nemli

borye-

denenirdi.

Kan'na

uzlama

hediyeler

sunuyordu.

Kabul

edilmezse,

olurdu.
alc

korumaya,

almaya

tayin

ediyordu.

ldrlnce,

Bunlar

idam

edilen

onlar

kabile

kalmyordu.

bir seri

adlar

sahipti.

yle

ediyordu.

Bir

vard,
ki,

ki

kiinin

kandan

ad,
ad,

hangi
hemen

"7-

Kan,

lenin

iine

tarafndan
ye

yabanclar
de

kabul

olunca,

bul,

kabul

edilince,

Kan

kandalarn

karde

diye

etmi

kadnn

olaanst
raz
linde

ve
kii

kabul

zerine

tiriyordu,

rokualarda,
Kamu

merasimi

pratikte:

"8-

grevleri

iinde

yllk

icab

dorsal

[trensel]

"9-Kan'n
cuklarla

gmlmesine
riyle

bir mezarl

srada

gmlyordu,

ve

herkes
baka

"10-

eylerle

Kadn

dalarn

erkek

demokratik

saemleri

nucular' iin
kararlatryordu.
Kan

"Amerikan
"Btn
mi

efler,

hibir

laryla

birlemi

Kan'n
tem

btn
en

Senekalar'n

az
ilkel

sasen-

bir

ve

kan-

vard.
'nan

Bu
Savu-

ldrlmesi
kan

kabul

sylevle-

erikin

ras

dvas

zeribedelini

ediyordu.
vasflar

hrriyetini

Ksacas,

eittirler.

topluluk

asndan
zapt

Ne

ile

grevlen-

saemler,

Hepsi

kan

oluturuyorlard.

Kan,

birlikte,

bir sosyal

temeli

ne
ba-

Hrriyet,

olmakla

btn

Toplumunun

idi.

sisYerli-

edilmez

bamszlk

ruhunu

Engels,

age.,

95-101)

bir Fratriyi tekil

Ay

bunlardr.

savunmakla

formlletirilmemi

tannm
tanesi

o-

cenaze

bulunamazlar.

ey budur. "(F.

Kan'lar

ana,

cenazesine

teki

bir Kan'n

iddiasnda

bal

deil,

btn

Kan

yahut

iine

Yerli Amerikan

dnyaca

efleri,

Onlarn

lenin

kandan

bakmndan

Kendi

vakarn aklayan

oluyordu.

ve

iktidard.
tipik

temel prensipleriydi.
rgtlenmi

bir

tekisinin

zaman

Kan'lardan
gre

ncelik

Baba

sahip

bir

Fidye)

Kan'n
egemen

haklar

kardee

ispatlamak

bal

saemleri

azlediyordu.

ra,

hibir

davran

trden

olduunu

mezarla,

hakkna

ve

idi.

biri

ahs

Eitlik,

birlii,

lerdeki

seiyor

grlen

yeleri,

hr kiilerdir.

Kardelik,

iinde

(...)

olan

(Wergeld:

Yerlilerinde

Kan

oy

demek

Yabanclar

rgt

kabul

Kanlara

rokualar'da
oluyordu.

ayn

byle

diyetini

var

ok

vard.

megul

hepsi

bu

kan

Kabile

yzden,

giriyorlard.

gidiyordu;

efleri

ek-

gerek-

edilmesi,

Kan'n

birden

toplants

ve

de

decek

ra,

hep

Kan'n

edilmesi

bulunuyordu.

ortaklaa

ayn

her

kalm,

bir

oluyordu.

trenlerinin
az

kzkabul

edilmeyi

kabul

yapmak

trenleri

veya

bana

kabul

tasvip

adam

savunucular'srasna

grevleri

ynla

yaplyordu,

tren
din

tek

Ka-

olarak

Kan'lar baka

kabul,

iine

bayramnda,

'nan

defa,

yelerin

resmen

zel

alt

evlt

ok

ve

kyordu.

karde

olan

Kan

oluyor

yabancy

Kan'n

dinsel

sahip

kabi-

bir

ye

yabancy

resmen

dinsel

Yerlilerin

rokualar'n

ra

bir

Kan'larn
Ama

bir

kabilesine

zerine,

gelen

oturumunda

btn

esirleri,

kimselerin,
azalm

Kan'a

gibi,

sava

btnyle

yaplyordu.

sayca

kuvvetleniyorlard.

gtr.

teklifi

oradan

edebildii

Senekalar

haklarna

olan

zerine

ras'nn

ne

olarak

kabul

ldrlmeyen

btn

etmi

teklifi

iine

kabile

durumlarda,

olmas

kendi

ettirebilir.

Geyik'ti.

s.

ediyordu.
teki

ve

"Gelenee

Kanlar

bunlar-

dan

kmlard."

Fratri'nin

(Kan

grevleri

says

ksmen

veya

sosyal,

olabilirdi.)

ksmen

"rokualarda

dinseldir."

Fratrinin

her
toplu

t o p o y u n l a r , a s e m v e e f l e r d e n d e r l e i k r a s , S a v a t a ayr b a y r a ,

niformas,

leri

barta:

(din t a r i k a t n

kan

Bir a r a y a g e l m i olan
kii t u t a n

davas,

Batllarn

andrr) mystere'leri (esrarl

Fratriler de n o r m a l

kabileleri (la Tribu) olutururlar.

medecine-lodges d e d i k -

yinleri)

vard.

o l a r a k 2.000

il

26.000

Her k a b i l e n i n y e r l e i p av-

land bir lkesi ( C e r m e n l e r ' d e :

orman, Sev'lerde:

l, C e r m e n l e r ' l e

Danimarkallar

Almanlarla

arasnda

denburg

a r a s n d a : jarnve,

kelimesinin

asl-

slvlar

branibor ( k o r u y u c u

orman)

geni, t a r a f s z bir blge ile teki k a b i l e l e r d e n ayrlr.

birer lehesi, o r t a k l a a din gibi

-Bran-

adlarn

alan)

Her k a b i l e n i n ayr

mitoloji d n c e l e r i , t r e n l i o y u n l a r ,

d a n s l a r , kadn hatiple d a v e t e d i l e n r a s vb. vardr. 3 - 5 kabile birle e r e k ayn

"Ve

kurabilirler.

Kan

safl

bu

uyandran
nf

ruh ve r g t l e K o n f e d e r a s y o n

(aristokrasi)

olmakszn,
meler,
ya

kendi

kavgalar

aralarnda

iin)

ekonomisi

tindedir;
yoktur.

Her

lar,

ailelerde

kk
de

bahecikler

bizim

ilgililer

teklifi

ne

eit

ahsi
duklar

ve

reddetmeleri

lamam

bir

ve

drstlk,

hayranlkla

bize

adet)

sava

zgrdr,
da

ne
den

Ve

her eyi nceden

ki,

vakit,

teklifinde
yenilenler

erkekler,
btn

Gene

yer yoktur.

ne

karakter gc
ispat ederler." (F.

ve

yiitlik

Engels,

ev

klelere

de,

yl

onlara,

ya-

rokua-

eit haklarla
Ancak

bu

kovuldular...

yetitirdiini,
Barbarlarda
niteliklerine
s.

ve

mecburiyetlerini

1651

age.,

ihtiya
eskiden

dzenleyiverir.

lkelerinden
bu

edilmitir.

ortaklaa

bulundular.

kadnlar

beyazlar;

vardr:
mlkiye-

hallerde

kar

Me-

(kandalar
iler

tahsis

ou

are

Vendettamn

cihazmza

muhta kii:

yendikleri

girmeleri

evlere

dahil.

ve

son

kabilenin

ynetim

Kabile,

karr.

Oysa,

yarallarna

kadnlar
hacet

Millet"i

iine

ne

en

ortaklaa

toprak

eki-

ya

cezamz,

fazla

olarak

Btn

araya

deildir.

karmak

olabilir,
ve

zerinedir
ii

ve

rf ve

fukara

"Tarafsz

Toplumun

Yerlilere

vakar,

ey

kararlatrverirler.

hastalara

konfederasyonlar

Bylesine

idam

daha

kesin

geni

(usage:

iinde

Erie'leri

bir

asiller s-

Kan,

Ancak

vendetta)

sakncalaryla

baka

kabileleri kullatrmaya

kendi

bakarlar.

(la

ortaklaadr;

eyi

Herkes

ve

meseleye

bir

ihtiyarlara,

tanr.

ya

ok

bir grenek

banc

gider.

attrlr:

eklinden

hi

dzenin

Kan

yolunda

kestirilip
gtme

hayranlk

ne

ne polis mdrleri yahut yarglar

zamanmzdakinden

yalnz

iken

valiler,

polis,

topluluka

yararlar

sra

ve sadeliiyle
ne

her ey

her

toplumu

kalma

ne

Kan

btn

ocuka

jandarmasz,

davasz

Kanlar

medeniletirilmi

yle

krallar,

pek seyrek kullanlan

deniyetteki

ev

ne

btn
Askersiz,

hapishanesiz,

btn

olarak,

Bu

anayasas,

bir anayasadr.

soysuzgrdkleri

kar

duy-

113-114)

G)

ORTA BARBARLIK KONAI

"(...)

nsanlar

ye

elverili

mak

iin

dana,

ava

hem

srf hayvan

lma

"(... )

oban

ve

zamanlar

steplerdeki

muhafaza

deve,

eek,

Semitler

sr,

ve

de

Frat

ve

yakala-

her yl bir
bir

haylisi

evcilletirmeyi,

daha

kendilerine

ve

sr

kaynan
s.

bellibah

a-

koyun;

kei

yle bir mlk e d i n m i l e r d i ki, bu maln:

ve

Pencap

sularyla

Dicle

hayvan

gelitirdi

yetitirme
ve

yepyeni

48)

Hindistan'n

Ceyhun

hem

207)

age,

Aryenler,

Seyhun

s.

yetitirilme-

diisini

kabilelerden

ilkin

etmeyi

bir zenginlik

Engels,

uluslar:

ileri

evcilletirme

bilinmeyen

Beygir,

birlikte

En

Turanllar-

age.,

sonra

srnn

evcilletirilince,

veriyordu.

Engels,

sosyal artlar yaratt. "(F.

Yaban

Hayvan

hayvanlar

dek

evcilletirilmeye,

hatta

yetitirip

dnyada

zamana

st

belki

kolu yaptlar."(F

"Eski
o

gerekli.

stelik

Semitler,

ilkin

karlatlar.

gidilmek
de

-Aryenler,
sonra

Asya'da,

hayvanlarla

domuz

srleriyle

Ganj

vadisinde

ve

ok

daha

boylarnda

yer

zengin

bulunan

kazanyorlard.

her gn d a h a kuvvetle y e n i d e n

remesi iin, en bolca et, y a gdasn s u n m a s iin s a d e c e bir g z e t i m e

ve en k a b a s n d a n baz b a k m l a r a ihtiyac vard. O g n d e n beri gdalar
elde e t m e k iin d a h a nceleri kullanlan btn aralar arka plana atld.
O n d a n nce bir z o r u n l u l u k olan av, b u n d a n sonra bir lks oldu.
"Bu
Ama

yeni

zenginlik

srlerin

Musa'nn
baba

zel

birinci kitab

brahim:

srlerinin
tyla

kendi
bir ey

yoksa
da

dokmanl
insan

davar

demek

mlkiyeti

haline

gelmi

"Zira

deersizdi.

barlk
ler

klelik

ya

Konanda

di

lks

sra

yahut

kabileye

Davar

yetitirmenin,

raatn

Topluma

zerine

trl

kabilesi
yahut

saylacak
ilemenin,
i

gtr.

Muhakkak

modern

uras

da

anla-

muhak-

Barbarlk sanat

derecede

Amerika

aile

Barbarlk

ve

en

eflerinin

karde

ada

insan

fazla

rn

zamana

iin
Bar-

Yenilen-

olarak

kalm

dokumacln

bakalat.

Yukar

davranyorlard.
iine

kadar

Kona

Yerlileri,

hayatta

kabul ediliyorlard.

madenleri

girmesi

ayn

kendi

ba sfa-

avadanlk]

(...) Aa

bambaka

yenenlerin

hatr

baka

anlatt

icab

geme

kelimenin

aitti.

gerektir.

buluyoruz.

yaayan

evlendiriliyorlar,

masrafndan

soydan

[mallar,

klelerle

srler

hukuk

beraber her yanda:

icat edilmiti

zel

kestirmek

artikeller

olan

yapldndan

kadnlar

onlar da

bakm

bu

Nitekim

ldrlyor,

ediliyordu:
birlikte

de

eyalar,

fiilen

Ondan

Kan'a
olsa

eser yazarnn

olarak

bunu

yok

gelimi

biz brahim'i,

eiiyle

sonunda
zel

ev

Tarihin

madeni

phe

denilen

ba

midir,

udur ki,

rnleri,

kle

Tekvin)

bir mlkiyet sahibi saymamalyz.

kaktr ki,

hi

erkenden

bir Kan'n

sahibi

Aslnda
daha

Topluluunun

srlerinin
varsa

aitti?
ok

(Genese:

bir aile

sahibi midir,

olan
myla

kime

mlkiyeti

kabul

ocuklaryla
igc,

ken-

getirmiyordu.

ve

nihayet zi-

dek

kar

edin-

mek
ve

nasl
satn

kadar kolay

alnyorduysa,

mlkiyeti

haline

davarnki

kadar

san

bir ey

tpk

gelince,

iin,

"(...)

oban

Birinci

retim

kabileler

yapmakla

de

rettiler.

et,

st rnleri,

oalan

kalmadlar,
ayrca

birtakm

pekl

ta
lerini

inkr

gtrmez

zanaatkarlarn
Bu

konakla,

deiimin

hi

olayd.

Burada

bir

ayrldlar

linde

iin

gerekli

geliip

Balangta
aracl
bireysel

myd,

salamlamas
deiim

ile

kabileden

yapld;

deiim,

olup kt." (F.

iin

ama

gittike

alet

ok

fazla

besinler

miktarda

Bylelikle

bulundu.

st,

kabile

oban

kabile

deiimin
gereken

muntazam
artlar

alyorlard.
baka

olarak

en

bir
ender

tekilerinden

arasnda
bir

mlkiyet

basarak

beceri-

kylerindeki

deiim

olmu

karlkl

zel

orada

kabileler

yeleri

yerlerde
yapmn

hesabna
olan

becerikli-

aletler

deiimden

iinde

tersine,
baka

defa
rast-

bir

Yerli

topluluun
olagelen

ilk

yalnz

birok

Ama

(bugn

gibi),

ar

zel

Nitekim

akmaktandan

kabileye,

Engels, age., s.

ayrld-

daha

baka

yapmnda

srler
daha

pek

ettiler.

aabilirdi.

besbelli

ise,
ve

daha

ve
yol

olamazd;

artlar

kopup

yalnz

teki Konaklarda

yaplmakta

baka

in-

ayrca

49-50)

kabileler

elde

kalntlar

yaptklar
iinde

doabilmesi

bir

olmas

atlye

fazla

hem

Bundan

girecek

sanatkrlar

hl
kabile

grlen
yol

Silah

zamanlarna

mkemmelletiren

da

oldu.

bir iblmne

son

daha

ynlarndan

avantajlar:

zel
says

kei kl gibi ilk madde yn ile birlikte

dokumalar

olabiliyordu.

iin

s.

Barbarlardan

stn

yn,

mmkn

gelge

ann

gsteren

oban

teki

deri,

iplikler,

deiimler

lik,

Barbar

ailenin

yelerinin

kullanlabilirdi,

age.,

kalan

artk

Aile

bakmak

esiri hem

oldu.

teki kabilelerden

dzenli bir deiim

gele

geri

Byk blm

kazand.

Engels,

deeri kazanm

hele sr

Srye

sava

davar gibi dl de yetitirebilirdi." (F.

lar:

de,

deer

artmyordu.

Onun

imdi bir deiim

igc

bsbtn

abucak

gerekiyordu.

iken,

yle

deiim

messese

ha-

bitmi

buluruz.

Kan

eflerinin

haline
sonunda

geer

gemez

biricik

ekil

207-208)

E n g e l s ' i n , metot g c y l e sezdii v e e l i n d e k i b e l g e l e r e r a m e n ger e e d a h a u y g u n o l a r a k y o r u m l a d iki olay var:

1-

"Topluluun

hesabna

alan

sanatkrlar":

medeniyetin

zuhu-

r u n d a n s o n r a l a r a kadar g r l m t r . (Henri Limet, Le travail du metal

aux pays de s u m e r au t e m p s de la III. C. d y n a s t i e d'Ur, Paris,
Limet,

birok m a d e n filizinin

bulunduklar

1960)

memlekette Smer Tapnak

t o p l u l u u adna eritilip az ok artldn tespit eder.

2-

Daha

ziyade

Semit

rneklerine

bakarak

"kiicil deiim"i

B a r b a r l k K o n a n a d e k k a r m a k da a c e l e olur. A r k e o l o j i n i n
zlar.

Medeniyet Irak'ta

krallnn III.

kurulduktan ok sonralar.

S l l e s i n e d e i n ) "Damgar",

rak deil, T a p n a k ve T o p l u l u k a d n a

son

Orta
ka-

( L i m e t ' y e g r e Ur

B e z i r g a n l a r h e n z kii ola-

d ticareti

yrtyorlard.

Me-

deniyetten
ilikileri
olsa

n c e gibi

yanltc

bile,

grnen

olabilir:

onlar " s a f " deil,

snda yllarca

temaslar yapm
mlkiyeti

gibi

kiicil

deiim

kiicil

deiim

kanlmaz

medeniyetten

belgeleri

mlkiyet ve

Semit gebelerde

Irak M e d e n i y e t i ' y l e

mekik d o k u m a n n

nsanlk lsnde
a r k e o l o j i

Semitlerin

rnein

nce

kld

kiicil

Orta

bulunmad-

medeniyetle uzun sre

Barbar Toplumlardaki
de y a p m a

ara-

b u l a k ilikilerdir.

deiimin

ile ispat edilmitir. A m a

deiimini

Msr M e d e n i y e t i

soysuzlama,

olarak erkenden

elbet

kii

getirebilmitir.

S e m i t r n e k l e r i yalnz b u n u gsterir.
Nitekim Engels'in
"Srler,
kiyetinde

konakta

in
ve

kleler

dii

btn

le

erkein

nimetler,

birlikte

zenginlikle

le

kadn

getiriyordu.
iindeki
mas
idi,

kadn
"(... )

darna
baba

ii,
ii

Ev

kar

iinde

erkein

duran

sonuncu
toplum

(monogamiye)

ezeliletirildi.
kopma

bir yrtlp

karsna

tehdit ederce

yapt:

de

salyordu.

ile

Bu
zel

dikildi." (F.

ile

Ana

eski

aile,

bir g

Engels,

dzenlenmiti.
altn

age.,

stne

Kadna

ev

katlan-

andan

itibaren,

Erkein

Erkein

ii

hep

mutlak

ikti-

hukukunun

sendiyazmik

durum,

ikinci
erkek-

idi.

birlikte

birlikte,

ikinci
edindi-

ilerine

yitiverdi.

ykld.

mlkiyet

gelen

iinde

ilikilerin

bir halkas

erkek-

kadn

Aile

ev

sokulmas,
gei

sivrilip

bakalamt.

nnde

getir-

da

oban,

sebep:

otoritesi

engel

iine

de

ayn

belirsiz

fiili

doru

salamlatrlp

iblm

gc

belli

erkein
matahlar

bir

sonra

iblmleri

imdi

stnln

retici

erkeinkinin

hukukunun

rlla

erkein

doru

paylamn,
ama
olan

kadnn

edemezdi.

zenerke-

meydana

kadn

kadndan

mevkie

iindeki

alnan

mlayim' saylan

ikyet

mlkiyet

erkein

zerinde

evde,

'Daha

salam

Bunlardan

bunlar

avc,
birinci

aile

imdi

ev

retimin

kalmt,

otoritesini

sebebi,

kadnn

gibi

nk

ilk

imdi

Ama

baka

retilmi,

oluyordu.

ile

ve

bu

itibariyle

her zaman

edilerek

bundan

arasndaki
olduu

Kazan

tarafndan

dyordu.

kuvvetlenerek,
Kadn,

erkek

esas

srler

oldu.

ml-

getiler,

olay

dei

yetinmilerdi.

iteledi.

blm

mal

bu

srada,

ortaklaa

haline

davarla

erkee

'Vahi'sava

tutmakla

mevkie

vastalar

yararlanyordu.

yoktu..

mevkii
i

de

Ama

devrim

da,

Kan'n

mlkiyeti

bilmiyoruz.

bir

gerekli
Davar

veya

eflerinin

olmaldr.

iinde

ie

olmutu.

Kabilenin

aile

gelmi

aile

Bu

nasl,

hibir ey

husule

iiydi.

ve

bana

dek

birlikte

mlkiyeti

pay

tek

imdiye

ginliklerle

kendisi de, b a k a bir y e r d e u n u belirtir:

vakit

iken

konuda
bu

ne

aileden

erkein

s.

tek

mutlak

kandalk
haline

dmesi,

dzeni
gelerek,

207.

208.

ka-

iktidar
iinde
Kan'n
210.

211)
Bu,

Toplumun

geii idi.

ANAHANLIK

gdmnden

BABAHANLIK g d m n e

H) YUKARI
Yukar

BARBARLIK KONAI

B a r b a r l k K o n a n d a iki t e m e l l i e k o n o m i k olay, her eyi ye-

niden t e r s y z etti:
1- Ziraatn

kefi ve

2- Kentleme
Btn

teki

Kent y u v a s
burada,

tede

s a v u n u l a c a k Cit

olarak,

zerinde

ilikileri

lsnde

Toprak,

neticesi

toprak

styap

yarn

durmutu.

onun

yoluyla

ister

oturukluk.

istemez

geliecekti.

Orta

"Hneberdu:

Evi

Ziraat t e m e l i n e

Barbarlk
srtnda"

gebe

(Vatan)

ve topran

gezgincilii

olmutu.
kabile t o p r a k l a r n d a n Kan ve ailelere a y r l m

k k b a h e c i k l e r Ziraat deildir. A r k e o l o j i n i n en son

gibi,

bugn

z e r i n d e n y a r a r l a n l p g e i l e c e k yer deil, l e s i y e

A m e r i k a yerlilerinde,
belirtildii

gre,

Konann

daha

verimi

z i y a d e ev k a d n l a r n n

geince

braklp

apa

baka

bulular

ile t e b e r i

yerlere

ile de
ekmesi

gidilmesi:

Aa

B a r b a r l k K o n a n n d a h a ok A m e r i k a y e r l i l e r i n d e g r l e n , a m a d n yann

baka

O n u n iin

her y e r i n d e

has bir ey gibi

ler

Konaktaki Asya

Barbarlarna,

ekimi,

daha

Orta

bir

olarak

iin

retildi

ise

gene

daha

erzak

iin

kuzeyindeki

toprak

sonra

teye

geilemezdi.
konan

en

ok

du.

Bu

insan

de

iin

de

mlkiyeti

emanet

edilmiti.

yararlanma,

idi:

giren

ilenmesidir.

Bakr

olanlard.

ancak

demirle
Altn

kullanlmaya

balanmt.

kazanmaya

balamt

"retimin,

btn

oalmas,

rnler yaratma

Tun:

olmakla

oldu.

gm,

Ve

ta

bakra,

ey

elverili

Demirin
tunca

ise
ziyneti

nispetle

Kan'a,

(Tasarruf:

ama

tasarruftan

zellikle
olan
ve

yerini
ve

nemli-

eritilmesi

aletler
elde

Ekilen

ilkin

karm

aygtlarn

taktrma

davar

gecikmedi.
iin

filizlerinin

ikisinin

kullanmaya

birlikte,

mmkn
ve

ve

Ka-

ilkin

tasarrufa

iki

elverili

oldu.

Buday

olabilirdi,

maden

kalay

hayatna

olmakta

haklar

baheve

bir art

kullanm

ikincisi

elverili

etin

Birtakm

-Y.N.)

ile

mj-

uzun

byledir.

arasna

nemli

sanayi

koucusu,

gerekli

bir gda

kabile

kalan

nde

oban

ekimi

bu

yabanc
iklimi,

edilmedike

hububat

fetihleri

bilinmiyordu.

ghnda-

yaylalarn

tezghdr,

edinilmesine
nz

iin

ziraatn

dokuma

Birincisi

madenlerin

stepler

kiilere

ileyip

tedarik
ve

bir

besbelli

Konakta

yksek

ayr

bile,

hl

Topra
"Bu

Turanl

yem

Onun

radeniz

sonralar,

fkrd.

iin

deildir.

k k b a h v a n l k balangcdr.

pek s a y m a z :

"Aa
decisi

dir.

de grlen

Engels bile, bu eit g e l g e b a h v a n l A m e r i k a y e r l i l e r i n e

ile
tun

silahlar

tutamyor-

edilmesi

he-

sslenmelerde

yksek

bir

deer

bile.
dallarnda
insan

kabiliyetini

-davar

yetitirmede,

igcne

kendi

veriyordu.

Bu

geimi
hl,

iin

ayn

ziraatta,

ev

tez-

gerekenden

ar

zamanda

her Kan

veya

ev

tarn

da

nir

topluluu

oldu.

Birinci

Yeni

iin

iin,

btn

olarak,

klelii

snfa:

efendilerle

Btn

ler.
mir

Kahramanlk
balta

olarak
nu

rol

en

ilk

demir

byk

getirdi.

alana,

bunlar azar azar [yava

daha

Yalnz

de,

ta

riye
ve

hi

abuk

ilerledi.

tuladan

kabilenin
da

Bu,

kabileler

ve

korunma
artt.

Ama

maclk,

madenleri

ileme

ve

teki zanaatlar,

retime

verdi.

hububattan,

byle

zeytinya

Bylesine

eitli

bir

iblm

ortaya

kt.

mas
nn

ve

onunla

deerini

bulunan

ve
ii

artk
Tezgh

basit

birer yardmc

lalarla

atlye

dalna

paralanmas:

iine

srld.

ancak yava

yava

ortadan

fakat

yl

1066

Ama
sk

bir

ktlar,
Ziraat

doruya

deiim

haline

ayn

zaman-

bir alametti.

daha

Doku-

fazla

ve

ayrlan

mkemmellik
baka,

arap

bun-

da

sundu.

kinci

byk

boyuna

art-

artmas

insan

igc-

henz

dou

halinde

eleman

haline

dzinelercesi
ve

ta
ehir,

biimindeydi.

retimin

konakta
esasl

evler,

makam

arttna

bedaha

kapanan

fakat

eitlilik

ayrld.

ve

yaplm

meyvelerden

retkenliinin

retimin:

zamandan

iine

idi,

bir

Hastings'te

kopuntularla

yrtemezdi:

nceki

Btn
tuntan

gittike

insan

sistemin

sundu.

merkez

ve

tarla

henz

ayn

olmaktan

dorudan

maddenin

renilen

emein

sosyal

bilinir

hibir
demir

hazrlanaca
Ziraattan

Bundan

imdi

douu-

arca

byyen

patatese

ziraatn

zenginlii

sebzelerden

de-

Tarihte

stnde

ilerleyi
da

ve

demir,
nemlisi,

tuladan

kii

geer-

blgelerinin

mazgallar

birbirlerinden

nasl

birlikte

Kleler

bu

gittike

bytt.

klelik,

bir

ihtiyacnn

arabuk

dan

ve
ve

gtr-

devre

ok defa

konfederasyonunun

adamakll

Zenginlik

Tarm:

ta

kuleler

Konana
bu

en

gsterdiler.
az

iki

byk

orman

aleti

deil,

defa

demir saban

baka

daha

de

surlar,

mimarlkta

tehlikenin

boy

Kendileri

yaplm

ve

ta silah

duraklamakszn,

yahut

geldi.

yzden

alasonu

Toplumun

girmiti:

ilk demir,

trksnde

baltalar savamalarda

ilerleme,

abuk

oldu:

208-209)

ama

[topraklar]

(prodk-

zorunlu

ilk

Barbarlk

yaygn

tan,

evrildi.

iin,

iinde

alaryla

keskinlikteki

yava]

Hildebrand'n

s.

Yukar

birincisi

hibir

ve

kolay bklebilirdi.

yitti.

age.,

Daha

sathlar

sertlikte

tm

hizmetine

maddelerin

klelere

[retkenliini]

demir adr,

demirdir.

iste-

esirleri

iblmnden

kahramanlk

ve

mik-

smrlenlere

bizi

Demir insann

oynayan

dayanamayaca

Engels,

gndelik i

igleri edinilmek

zenginlii arttrd

byk sosyal

adm,

kl

sonuncusu

almasn,

da

smrenlerle

ilk

da.

sava

retirciliini

uluslar hep

a:

adr

devrimci
kadar

Birinci

den

yeni

tarihsel artlarn

dodu. "(F.

kltrl

sundu:

iin

bu

gelen

Toplumca

dolaysyla

klelere,

sonra

yeleri bana

sava

ve

getirdi.

lde paralanmas
"Ondan

aile

zaman,

iblm,

arttrd

yayd

d.

glerini

byk sosyal

tivitesini)
nn

yahut tekil

arttryordu.

birden

Tezgh

diye

iin

retim

geldi.
tar-

iki balca
yapmay,

bezirgan
kabile

retimini
iinde

Ticareti

(la

ve

dourdu.
madenler

balar.

Bununla

"Hr

ve

yznden
ginlerle

egemen

kle

ve

ve

deil,

ra

oturmasn)

bir daha

Bsbtn
va

geri

zel

zorunluluunu

malar

her

yerde

a:

reis,

geldi.

Henz

ra,

halk

Toplumun
byle
grevleri
artk

ve

etmek

zorbaca
ve

tedir.
kudretini
adeti,
denir),

surlarn

ykseltir.

byledir.

Askeri

yava,
girer,

sonra

(babadan

kuleleri

bu

talep

hele
bu

(Arap-

ve

halk

halk

yahut

mzrak gibi

iin

ihdas
tolere

sonunda

gasp

st

bir

araziyi

maksadn

gder

ayn

iinden

gi-

seme
beri

olsun

kralln

temeli atlmtr.

iine

alt askeri eflerin

[kurulal]

(yle

edilir:

surlarn

beklemek-

medeniyetin
aile

edileli

ehirlerin

bu

am
ve

ta-

srf herhangi

deildirler:

edilir

etmeyi
kamlar.

mstahkem

azn

uzanarak

haleflerini

elde
hrsn

Vaktiyle

Yeni

apul savalar,

bundan

muntazam

kazanmaktansa,

talan

gelir.

ef,

kanda

nk

yetersizleen

yalnz

mezar

aristokratln)

bulunan

zenginlik

haline

Askeri

hayatnn

uluslarn

grnr.

hi

memur

fkrd.

demokrasiydi:

iin,

nce

bir

gelimi

alarak

babahukuku
En

daimi

meclisi

haline

imdi

eflerin

veraset

edilir.

oula

birbirine

erefli

anayasann

birbirleri-

thiudans

iin

haline

kabilelerin

bir
kur-

basileus,

sayan

tehditkr surlar,

kanda

de

yava

raset ekline
letin

ieride

almak
sava,

(sanayi)

dikilen

iinde

Ve

cn

daha

sk

rex,

zenginlikleri,
biri

daha

halinde

askeri

onlar
ve

yaplan

endstri

ucuna

hendekleri
rerler,

kolay

iin

daimi bir

balar

Komularn

de

topraklar

de

Bu

gayelerinden

gaspln

geniletmek

ya-

Toplumun

millet

rgtlendirilmesi

Barbardrlar;
daha

yava

ailesi

Konfederasyon

arabuk

demokrasi

oldular.

ieride

lzumlu

yerde

savan

biricik

Herifioullar

pek

askeri

olmutur.

hayatn

lan

olmad

temsilcileri

sava

oldu.

askeri efi:

babu)

meclisi:

[datld].

ailenin

Kii

birok

daha son-

olundu

kabilelerin

topraklarnn

Ulusun

var

gibi,

Kanda

zorunluluk

kabile

Trke:

efleri

barnakta

tefviz

geliti.

zen-

aile

bir sre iin,

[ikibal]

olarak

olduu

getirdi.

gerekti.

ailelere

iblm

balad.

darda

bir

kaynamas,

zel

sendiyazmik

yeni

olarak

(bir

de-

edilirler.

yznden,

Kii

topluluunu

paralel

olmaya

sklamas,

kaynamas

gei,

geiiyle

ballk
ne

ev

yerleti.

olmaya
klk

[toku]

bana,

da

gelikindir.

henz

ayrlmas

Ekilebilir toprak ilkin

alnamamacasna

birimi

"Nfus

yan

yoluyla

az

mal-para

dei

snflara

gelip

kadim

eritti.

mlkiyete

monogamiye

ekonomik

da

pek

baslmazlar,

gre

birlikte yalnz

deniz

matah-para,

farkn

yeni

onunla

artk

henz

diye

arasndaki

fark

arasndaki mlkiyet farklar

ailelerin

evrensel

yeni

arasndaki

de

arlklarna

insanlar

ve

fakat

hepsi

henz para

Toplumun

fakirler

deil,

bunlarn

birlikte,

gizlenerek

marehande)

zerinde

Fakat

Kymetli

itirmeyle

production

snrlar

ve

Bylece,

ve-

bakalm
irsi asakanda

anayasann
kkleri

organlar,

ufaktan

zddna

evrilir:

zenleme

rgt

rgt
halk

olur.

iken,
O

imdi

gayeye

aletleri

yelerini

zenginlerle

kendi

gsnde

mlkiyet

ile

kazanma

byle

bir deiiklik olmazd. "(F.

I-

kap

bir

dan

doruya

birka

iblm

tek

ile

kendi

tutma

organizmalar
bamsz

eer zenginlie
olsayd,

bizzat
ztlna

hayatn

apulculuktan

age.,

s.

Kan'n
evir-

kendi

emei

daha

anayasasnda

ve

susay,

yelerinin

ve

Kan

tk

deiim

bir

buluyoruz.

mlkiyet

mlkiyet,

muntazam

zamanda

bundan

ileri

gelir.

barln

Yukar

tek

luluk

eref

hibir zaman

211-215)

zg

katt:

snf:

Bezirganlar

maz.
yeter.
Parayla

Artk

imdi

Ama

Ticaretle
birlikte

de

balayp
ve

deil,

biimlenip
birlikte

madeni

dnyaya

retici olmayan

para,
kiinin:

retim,

gelir.

Bar-

da

byk

iin

reti-

ileri gelir.

hayati

bir zorun-

Medeniyet,
nce

ehirle

var

(Antika

olmu
ada

o l a b i l i y o r d u . ) Eski ibolmleri-

srf rnlerin

ibl-

uraan

bir

(...)

geliim

byk

bir nc

deiimiyle

getirdi.

ilk

kendisini pek

arasnda

bundan

iin

gelir.

sundu.

farkl

deiim

artmas

nemi kazanan

bulunan

bu

fazlalk

daha

kuvvetlendirdi.

bulunduumuz

yazlm

iin

kazanmaz,

ileri

kendisinden

hkim

balca

(merchands)

alnna

gitgide

btn

ky ehre

retimle

doruya

ileri

zerinden

davar

iki

bundan

Toplum

bundan

fazlalk

kabileler

olan

arasnda

boyuna

olagelen

bir

srsz
var

[elii]

deiimin

de

aan

doru-

Arada

kazanr

de

Dorudan

rnnn

olan

ulam

henz

tezgh

salama

Ortaada

mn

bir deiim

oaltarak,

iblmlerini

"Geri

yana

arasndaki

ztl

medeniyete

ticaret,

kalm

yan

ykselmesi

arasndaki

ehir kye,

geri

Birbiriyle

ancak

uluslarn

nem

uluslarla

karr.

kalm

oban

ihtiyalarn

Medeniyet,

insanlar

yapyorlard.
elde

olduka

ahs

emek

retmenler

retim

tesadfen

ziraatla

nmze

bulunuyoruz.

konakta

Konanda,

Muntazam

bir ksm

dzeyine

bulunan

ancak
Srler

Kona,

varm
aa

iin

Orta

oban
buluyoruz.

mi yaplan

En

olarak

bir iblm

bir iblmn

eiine

ihtiyalar

Barbarln

ne,

kar

artk

lyk

Engels,

alr.

yaplyordu.

ky

yaylmas

amasayd:

medeniyetin

yeni

Tek

btn

birliini

d-

altnda

halkna

blmemi

kendi

serbeste

rgtn
Ama

bulunan

tam

MEDENYET

"Bylece,

Ayn

bask

girer.

bir kleye

bir

komular
kendi

kleliin

ilemi

anayasa
ilerini

da,

kar

iine

kendi

kp,

zrtlere

yalnz

saymaya

ve

haline

krc

kabile
kanda

olarak

fark,

ve

olayn

apul

uygun

Kan

ve

tmyle
kabilenin

olmaktan

organizmalar

bulunsayd,

fratri

ve

gayesi

bask

memi

Kan,

sklr

vaktiyle

iradesinin

hkim

halk,

ufaa

derecesinde,

eylerin

lzumlu

klar,

ki

bastrlm

nakit

(sikke)

retmenle,

[ve

gen

nsezisini
bu

ta-

da

onun]

ona

doar.
yapt-

retim

mallar

zerine

yeni

alan

mallarn

iine

arzu

edilir

(Para).

ve

Onu

kesten

nce

mezhebi,
larla
narak

edilmi

olan

tutan,

retim

tutan

tapnla

mal

secdeye
yapt.

zenginliin

birer grnten

ve

olduu

yamanlk

alma

olduu

kadar,

baka

niteliiyle

usulnden

hibir zaman
ve

kageldi.

Ondan

sonraki hibir kanun

koyucular

kadar

acmakszm

lnn

ayaklarna

rf

ve

adet,

zorlamaya
"Malca,
da,

arazi

kiilere
sine
ait

klece

yan

zenginliin

de

ettii

toprak

parselleri

zerinde

ki,

iin,

haklarndan,

kendileri

kay

syrmak!..

yeni

arazi

si]

idi.

[yetkisi]

kabilenin

mmtaz

ykmaz,

ba

kopard.

tinin

da

ada

satlan
ti

ve

ihdas

Alftelik
yryorsa,

yakay

da,

mlkiyetinde

yoktu.
dek
Bunun
parann
konulan

Ama

ne

icadyla

edilir edilmez,

ipotek
ve

yle,

arazi

de

fuhu
andan

icat edilmiti
nasl
beri

olabildi.

bile.

tekkarlln
ipotek

de

[yetkikarlma

sahibi,

Kan'n,

engeli ykar
arazi

bulunan
mlkiye-

itibaren

toprak,

Arazi

mlkiye-

(Atina'ya
ayak

arazi

anlamna

elden

olan

andan

ve

tahditsizce

melikesi

zel

ya-

ardndan,

balam

kiiye,

zerin-

btnyle

onun

demek

matah)

ylekiilere

her eyden

[yetkisi]

zlmezce

akland.
(bir

hakk

ve

mlkiyetinin

olduu,

ban-

kabilenin

haklardan,

karma

mlkiyeti

topraa

demek

bir mal

(Hetairisme)
tpk

yeni

yan

hemen

melikesi

kald srece,

tutulmu]
kendisini

eden
Topran

elden

hibir

olarak

[ksntsz]

hakk]

topra

kendiliinden,

abalar

ama

syrdlar.

kanun
alacak-

yer parselleri

tekil

mutlak

satn

tefecilik

baka

veya

soycul

kurtardlar

de

servetin

zamanlardaki

engel

[kullanma

[stn

olan

rehine

bir

topraa

bir anlam

zamana

son

ve
Roma

tasarruf

sanki

hoyratlk

tefeci

Kan'n

topluluunun

yakalarn
de

Toprak Kan'n

melikesi

iin

yalnz

tasarruf etme
onun

parseller

Kan

Engelden

mlkiyetinden

[snrszca]

bu

kiilerin

deki

gelmiyordu:

paraca

genlik

faiz

gcnden

Aslnda

gerilmiti:

mlkiyeti,

banda,

nn-

o
mallar

ve

ikisi

ekonomi

iin,

para
ilkel

borluyu

gsterdi.

ynde

tamamyla

Atina

kendini

balanmt
Onun

birlikte

bunlarn

olarak,

dodular.

emanet

olmutu.

Hem

hukuku

en

Parayla,

dnle

malbula-

etmek

Para,

daha

koyucusu,

bavurmakszn
mlkiyeti

bir

ve

teki zenginlik

olan

deildirler.

affetmeksizin

kapandrtmad.
grenek

salama

nce

ve

belli

demek

her-

topraa

btn

gstermemitir.

dn alma

mallarn
toza

ki,

cisimlemesi
hibir ey

kendini

sonra,

etti

Paray

elindedir ki para

olduklarn

ispat

teki
btn

bulunmutu:

idi.

btn
nnde

zorunda

gibi
baka

tlsm

Bezirgann

para

Btn

istenilince,

efendisi

Bezirgan,

olarak

olur.

dnveren

Bezirgan.

kapanmak

de

anda

kimdir?

Pratik

domu
matah):

dnyasnn

retmenlerinin,

ekilleri,
basit

eylere

tapn sigortaland.

btn

geleni

vastas

(matahlarn

arzu

paraya

elinden

mal

elinde
elinde

birlikte

bir hkimiyet

izleri

bakla).
stnde

mlkiyetinin

ayak

izleri
ni

stnde

grmek

George

Dandin!'

evlenen
'Bunu

"te

istedin
byle,

derlenip

zenginlik

topland

rk

(Atina'da,

ve

insanlarn

eski

Yunanistan'da

para

says

artt:

ile

tefecilik,

bir snfn
en

nce

gre

yerli

kleler saysnn

da

zamannda

ile

ilerleyi
kentli

muazzam

ile
a-

zrt-

buydu.
aristokratl-

lde

bln

sz;

mlkiyeti

rk

olarak arka plana

snflara

kadnla

alabildiine

fakirleme

kaynamad
kesin

arazi

abuk

istedin

bir

syledii

elinde

yanbanda

Germenlerde)

mreffeh

istedin!'"

mlkiyeti-

kendin

yksek

kendisini

ile

az

toprak

sen

kendi

(babadan

daha

servetlerine

'Bunu

kendin

grlen

asilzadelii

Roma'da,

en

sen

zenginliin

abuk

asaleti

hr

Atina'nn

Dandin,
de

satlabilir

kendinden

her sille, y e d i k e

ticaret yayldka,

zenginlik:

eski

ve

buyrun...

piyesinde,

George

alabildiine

"Yeni
),

hr

Pekiyi,

(Molyer'in

yayldka,

ler yn

Tamamyla
ha.

kahramann,

sen

ipotek
buk

yrd.

istemitiniz,

asaletini

itti.

Ve

yannda,

bir art

oldu.

kadn, o c u k dahil, t m

bilhassa
(Btn

hr v a t a n -

dalar 9 0 . 0 0 0 kii idi. O n l a r n y a n n d a her iki c i n s i y e t t e n 3 6 5 . 0 0 0 kle

ve 4 5 . 0 0 0 m e t e k (snt) s a y l y o r d u . )

(F.

Engels, a g e , s.

146)

Kle

says, en parlak an Korint e h r i n d e : 4 6 0 . 0 0 0 , Egine'de 4 7 0 . 0 0 0 idi:

her iki

halde de hr y u r t t a l a r n

10 misli!

(talik b l m

F.

Engels'in

dipnotudur. -Y.N.) Bu klelerin zorla altrlmalar: yle bir t e m e l d i ki,

Toplumun

btn

"imdi,
atalm.

sosyal

Kan,

kendi

darsz

kalmt.

ayn

toprak

Bu

oktan

mlard:

styaps o n u n

bu

dnda

Kan'n

ilk art,
birleip,

bitmiti.

Her

yayorlard.
sidence)

Barbarln

sabitlii,

ticaretin,

artlandrd
Kan

bir

toplant

elverili

haklar

olduu

devrim
ve

ve

dzenine

iblmnden
kat bu
lelere

var,

yoktu.

ha

sosyal

olmakla

kaynak
zel

gruplardan
mensup

ha

menfaatlerin

dourmutu.

yabanc

ehrin

gibi

ihtiyalarla

yeni

kalsa

ne

alm

her birisi

kiilerden

rgtteki

Bu

ihtiyalar,

elde

az

eylerde

Kan'n
yan

deiiklikler
ve

birtakm

derlenmitiler,

baka

(re-

yznden

zere

ve

ihtiyalar

da

kye

fratrilere,

yabanclar

Kan

kyordu,

rgtler istiyordu.

Kan'lara,

ilerinde

arl

kadim

menfaatleri,
yeni

byle

ilikilerindeki
yeni

kar

artk

yle

menfaatler,

btnyle

gruplarnn

yana

mlkiyetindeki

yeni

kar-

durak

korunmasna

banda,

arazi,

yan

kararszlk

nemli

sanat

baka

ve

arazi
bakmak

ihtiya
iyi,

ayn

edilen

ve

gz
ikti-

oturmasyd.

birbirlerine

ilerine

srarla
en

kabileler

hareketlilik
ortaklaa

bayramlar

dolaysyla

menfaatler

olan

Din

ve

yelerinin

yabanclar kenttalarla

deikenliinin

kendi

olduuna
karsnda

kendilerinin

Konanda

oynaklk,

yeleri,

toplaamyorlard.

kabile

yalnz

Kan'lar

ne

elemanlarn

veya

orada

Orta

Kan'n

yeni

melekler,

Ancak

kopmutu.

altnda

Kan

yerde

kleler,

intikallerin

etkisi
fkrm

zerinde

her yerde

zerinde y k s e l i y o r d u .

devrimin

bile

kar
Fakabivard.

Demek
ve

beklenen

sonra

kar
cilerle

bulunan
ayrca

da

vermi

szle,

zorlama

Kan
o

topyekn

yle

iyi,

du.

Byle

olabilirdi;
nc

bir

zerine

zemin

gitmeye
m

Kan'n

toplumda

"Demek
iblm

iki

olay

ile

kucaklayan

ve

kendisinden

Engels, age., s.

kinin

ne

tm

zerindeki

"Fakat

bilmez...

insanlar,
zorunda

grei
var
yer

kalsa

mecbur-

iinde

alarak,
olsa

bir

biimde

blmnn

ekonosrp

ve

Kan

O
kamu

olsa

altnda

var

olabilirdi.

ibl-

atlyordu.

oldu."
yle

olan

bir

geliim

kiiler

retimi

en

Toplumu,

derecesidir

arasndaki
uygun

ki,

deiimde

geliimine

btnyle

(... )
biiminin

tmyle

btn

age., s.

230-231)

gibi

kimse

altst

grnrlerse
ne

yaptn

retmenler,

hkimiyetlerini

tesadf,

retim

(kanuni)

hakim

toplumda

rnler

br kutbudur.
gan

eye

bir

yaptn

geiremezler.

nceki

kle

blnmek

orave

bu

kavumu-

etmitir."

(F.

229)

"Bezirganlar (her
Byle

greinin

"legal"

sonucu

bezirgan

hibir

varlnn

ak

snflar

etkisi

kmt

dnda
ki,

altnda

dolmutu.

olugelmiti.

vardrmaya

ve

Toplumun

onun

daimi

blnn

haline

Toplumdan

haddine

gibi

DEVLET,

medeniyet,

da

lukturlar:

snflara

geen

kapal,

uzlatramamakla

zerinde

mr

edileme-

insanlarla

snflarn

basyor

kabul

topluluklar:

kmt

ztlklar

hkimiyeti

Roma'da

gelebiliyordu;

kamuoyu

diye

son

yabancs

kendiliinden

ortaya

snflarn

atk

denildii

brakyordu.
yerine

tur;

ar

zerinde,

sonucu

Kan'n

grnte

ufak

bir

Kan'n

bu

bsbtn
o

ufak

hr

yalnz

iktidarn

de

aristokrasi

smrlenler

ancak

haline

tanmayan

bir Toplum

ki,

nc

bir

yznden:

ztlklar

toplum,

iktidar,

atmalar
mik

yahut bir

berbat

zrt

nfus,

kanda

tefe-

toplantda,

topluluun

vaktiyle

uygundu.

ise

Toplum

tersine,

kar

banda
iinde

yaptklar

yabanc

kuvvet

arasna

hibir ztlk

artlar

bir

bir

yna

Topluma
Beride

ekonomik

iinde
bu

yan

heyetin
zrtlerin,

kanda

taknyorlard;

rejimi,

eit bir

kabile
Buna

snflarn

Bu

Demokrasi

smrclerle

kalmt.
ne

lkel

Zenginlerle

ayn

ayr

onun

her kanda

katlyordu:

iinde

ehresini

arac yoktu.

zengin

da

kabilelerle

bulunan

ancak

ve

kalabalktlar.

loncalar

dnda,

tede,

buluyordu.

yn

kanda

imtiyazl

Kan

memleket

kadar

anayasann

hissettiriyordu.

haddini

nfus

gibi,

yecek

ayn

son

yeni

olduu

Tek

kendini

borlularn

ekime

kanda

kar ekillenmeliydi.

ekimeleri

bu

ve

rgt,

ona

yitirirler,

kendi

retim

tesadfe

br

kutbuna

zorunluluk

Bezirgan
eitli

medeniyet

ve

retiminin

geliim

devresini

ok-

hibirisi

te-

retiminin

hkimiyeti

ele

braklr.
ad

verilen

ekonomi

derecelerine
bu

[sayca])

ortamlarnn

bezirganlar

ve

de

bilemez:

kanunlar

gre

bir

dnyann

kanunlar,

bezir-

deiirler,

gderler. "(F.

ama

Engels,

"Medeniyete
kmdan

birlikte para
snda

sonunda

meli

faiz

retimin

kesin

kadn

olur.

kyler

olan

bezirgan

kmasyla
ve

zerine

Vasiyetin

2)

stn

gelen

tmyle

salama

bile malna tasarruf eder."

(F.

Bezirganlar:

Toplumda

balanmas,
ile,

s.

ba-

onunla

uygun

ara-

4)

K-

den

ve

(monogamidir;

ekonomi
trl

birimi
(...)

kiicil

ehirlerle

iblmnn

mlkiyet sahibi lmnden

Engels, age.,

J- GENEL KANUNLAR VE SON

ipotek;

zetlenir.

her

ve

retmenlerin

ve

Medeniyete

Devlet iinde

kmas

ekonomik

Madeni para

aile ekli tekkarllk

stnldr.

ortaya

kona,

1)

zel arazi mlkiyeti

biimi olur.

toplum,

arasndaki ztln
olur.

3)

hkim

olarak

Medeni

retimi

ayrtlanr:

tefecilik:

snf haline gelirler:

almas

erkein
aile

ortaya

sermaye,

arac

lelerin
en

balang

unlarn

tesonra

233)

BULULAR

1891 yl elde b u l u n a n bilim v e r i l e r i n e gre Kan a n a y a s a s n n nasl,

ekonomi
gibi

temelindeki

yava yava,

dhiyane

bir

durulukla

Tarihncesinden

paralel

belirtilebilirdi.

Aa

olarak,

ile A n t i k a T a r i h i n

Barbarlkta

btn

rejimli

en

gren

ancak bu

yazl T a r i h e

(mlekilii

i s t e m e z Anahanlk ( m a t r i y a r k a l i z m )

gne

eridii;

Tarihncesinin

G e l e n e k - G r e n e k icab

ledilmi e l e m a n l a r
lanmtr.

deiikliklere

kimse farkna v a r m a d a n

ve

kar

kadar

dolaysyla

aktarlarak

krdmleri

ma-

aydn-

bilen A v c T o p l u m d a )

ister

ana

olan

hukukuna

temel

Kan r g t , Orta B a r b a r l k K o n a n d a ( g e b e o b a n T o p l u m d a ) g e n e
ister i s t e m e z Babahanlk ( b a b a

hukuku)

bahanlk:

rejimine temel

edilmitir.

Ba-

btn

kendisinden

nceki Toplum dzenini

kknden

silip

u n u t t u r m a k iin

ana-tanrnn

yerine

gklere

kartt

baba-tanrlar

g e i r t m i , (Irak'ta A n u , Msr'da On, G r e k l e r ' d e Z e u s , R o m a l l a r ' d a Jpiter gibi), A n a - t a n r y G l g a m D e s t a n ' n d a k i N i n s u gibi y e r i n altna
gmemedii

zaman,

s i n d e Meduz,

m a s a l l a r d a k i Devanas gibi

yiyen

ardnda

k o r k u n bir c a n a v a r o l a r a k yeni

mitir.
ve

baba-tanrnn

Bu gidile z i r a a t n

Kent

kurma

getirince,

kuaklarn

Grek

eviren,

mitolojiinsan

ocuklarna

eti

ktle-

kefi, t a r l a l a a n t o p r a k z e r i n d e o t u r u k l u k

yollarndan

nayi-Ziraat iblm

brakm,

insan t a a

Yukar

Barbarlk Konana

B e z i r g a n snfn

geilmi,

Sa-

pek gerekli

bir arac d u r u m u n a

m e d e n i y e t i n b t n fazilet v e rezaletleri

(Para-Faiz-Tefecilik-

Toprak Mlkiyeti-potek-Borlunun

Klelemesi-Kle-Efendi

sosyal

s-

nflar ile son h a d d i n e v a r a n K l e - Y a b a n c - S n t - A z a t l - P l e b e = M s l i m ,

P a t r i i - K u r e y vb.

s o s y a l ztlklar;

bezirgan y n n e elverilice
Morgan'n Tarihncesi
levhasn i z e n T a r i h s e l
y e n i bulu,

b t n bu m a h e r z e r i n d e d e n g e y i

k u r a c a k Devlet vb.)

keiflerini

domutur.

a y n e n ele a l a r a k bu antsal

gidi

M a d d e c i l i i n a n a g r n d e i t i r e c e k hibir

1891 y l n d a n

beri k m a d . Y a l n z a y r n t l a r z e r i n d e pek

 o k d e i i k l i k l e r n e srlebilir.

B u n d a n d o a l bir e y de o l a m a z . n -

k Engels eseri iin der ki:

"Grek
olaylarla
lerle

ve

Roma

dnyasyla

yetinmedim:

Germenlerle

elime

ilgili

lgili

blmlerde,

geirebildiklerimi

blmler

ise

de

Morgan'n
araya

esasnda

sunduu

kattm.

benim

Kelt-

eserimdir. "

(F.

Engels. age., 1. n s z )
O

zamanki

bilim

Cermenlerden
virlerindeki

verileri:

tesini

ilikiler e r e v e s i

d e m e k olan T a r i h s e l
t. A m a

azck d e i e c e k t i .
ve

Romallardan,

aydnlatamad

alamazd.

Maddeciliin

m e s e l e Tarih

Arkeoloji

Greklerden,

yeterince

ispat

bakmndan

Keltlerden,

Tarihin

de-

Gerek Diyalektik Sosyoloji

iin o

konulunca,

kadar y e t m i a r t m i a y r n t l a r d a da olsa,

Hele 20. y z y l d a y e n i bir bilim dal o l a r a k g e l i e n

benzeri

alanlardaki

aratrmalar,

y l a n yeni v e r i l e r l e , y u k a r k i g e n e l gidiin
rihsel

iin,

ister

istemez

kimi y a n l a r n ,

her gn

bizzat Ta-

Maddeci gr daha ok kuvvetlendirecek y n d e deiikliklere

ve gelimelere
Engels'in

gtrecekti.

planna

giren

Grek-Roma-Kelt-Cermen

yetin en s o n d a n bir nceki b a s a m a k l a r n a girerler.

olaylar,

medeni-

Btn bu

uluslarn

Y u k a r Barbarlk K o n a n a e r i e b i l m e l e r i iin DEMR'in kefi artt. nk

Hayvansal Medeniyetler adyla

b e l i r t m e k icap e d e n
bulunduklar

bu

yerlerdeki

madka, sbtropikal
topraklarn
kinci
rinde

srp

ormanlar

ekemezlerdi.
blm

Barbarln

Konan,

hakl

Engels'ten
maksal v e y a
lar

gebe

iyice

syla

yarm

nce,

Bitkisel

Ziraatn

getirecei

obanlndan

kendi

yaman

Yukar

olkat

bolluk ve
lkele-

Barbarln

KENT

Bu z o r u n l u l u k l a Engels, Y u k a r Barbar-

belgelerle

Kentte

aratrmalar,
boylarnda

verebileceimiz

at

Antika

Ziraatn
ele a l m a -

kalm,

daha

hatta

gerek olmutur.

yeni

Yalnz

ilk d o u l a r n d a ziraat ve ti-

b a k a t r l e l e m a n l a r l a gelimitir.

insanlk D e m i r o l m a k s z n

Ira-

snfn ticareti

rtlemez

Medeniyetlerin

Hayvansal

gelimi:

ana geliim kanunu:

bezirgan

elbet y r r l k t e

bsbtn

Antika

caret t e k n i k b a k m d a n

rmak

sfatn

Engels'in

Barbarla,

Irmaksal-Bitkisel

olmakszn

demir saban

millerine hi b e n z e m e y e n

y z y l l k bilim

Medeniyet

Medeniyete geiler;

ve temelli

tarlalatramazlar,

sbtropikal

aydnlatmtr.

kefiyle Y u k a r

durumlarn

o l a r a k Demir Devri sayd.

sonraki

Medeniyetlerden

hareketli
d e m i r balta

olmadka, Akdeniz ve Avrupa

(Cite) o t u r u k l u u n a a l a m a z d .
lk

o y n a k ve

medeniyetler,

rmak boyu

Byk Sosyal
Orta

daha

sonraki

medeniyete geebilmitir.

Asl

Bu arada,
medeniyete

ilk gei de bunlardr.

M o r g a n ve

Engels'e k a y n a k olan

hayvansal

m e d e n i y e t l e r nicelik ve

nitelike a n c a k sa D o u m u n d a n 500 yl n c e s i y l e 500 yl sonrasn ku-

c a k l a y a n ve y e r y z n n A k d e n i z e v r e s i
gelien

m e d e n i y e t ve

kadar k c k bir p a r a s n d a

Barbarlk ilikileridir.

Irmaksal-Bitkisel

Medeni-

yetler ise sa'dan 3 - 5 bin yl ncesini ve ( I r a k - M s r - H i n t - i n ) gibi yeryznn

bilinen en geni alanlarn

hayvansal

medeniyetlerin

A n a - m e d e n i y e t olan
larn,

kaplamlardr.

Nicelik ve nitelike

be misli b y k olan ve onlar d o u r m u

r m a k s a l - b i t k i s e l m e d e n i y e t l e r zerine sklan k-

ufak t e f e k y e n i l i k l e r g e t i r m e m e s i n e imkn y o k t u .

Engels'in

ken-

beri

insan

disi de, kendi z a m a n iin:

"Morgan'n

ana

Toplumunun
ti." (F.

eseri

Tarihi

kt

kal

zerine

geen

elimize

14

geen

yldan

malzemeler

ilkel

ok

zenginle-

bilimin ad

bile iitil-

Engels, a g e . , II. n s z . s. X X X V ) der.

Kald

ki, o z a m a n l a r h e n z arkeoloji d e n i l e n

m e m i idi.
geiler
sonra

B u g n asl

zerine

a l a c a k ey,

bulduu

Engels'in T o p l u m

genel gidi

kanunlarnn

biimlerindeki

btn

keiflerden

b s b t n yerli y e r i n e o t u r m a s v e k l a s i k l e m e s i d i r .

Her d r s t

bilgin bu g e r e i bir yol d a h a b e l i r t m e k t e n kendini a l a m a z . r n e k :

"uras

gznnde

antikitesinin

ekonomik

H.

de

Genouillac,
Tumturakl

insaniyet

(humanite)
ki:

bir toplumun
Orta

ki,
hayat

daha

ivlerinin
olaydr

tutulmaldr
ve

teknik

tadn

ile

hayatn

deitirir. "(H.

Barbarlk Konanda
adna

ediyordu.

ekonomi

ortaklaa

2- "Kiicil d e i i m " :
ilerledii

ret T o p l u m
bir

eit

iin,

Orta

III.

adna

sanayi,

memur-mteahhit

Yakndou'daki

erken

durumunu

age,

s.

daha

Oysa,
biim
9,

fazla

bilinen

bir

deitirmesi,

13)

gelitii

alarda

kalabilmitirler.
S m e r M e d e n i y e t i ' n d e d ticaancak

Moollar gibi

ilikilerin
iki

Msr'la Irak aracln:

(... )

bir kamu hizmetidir.

Barbar Semitlerle

benzeyen

Ekonomi ar-

ok

m e d e n i y e t l e birlikte geliir ise de, m e d e n i y e t i n

yaptrlan

ler:

eseflenerek:

medeniyetin

Ur Sllesine dek,

me

eilmilerdir.

artlarnn

Limet,

Dou

az

iaret e t m i t i k :

bile hl k a m u iletmeleri d u r u m u n d a
hayli

buna

Tarihiler,

pek

[semelerinden]

teslim

aralar

olarak

zerine

ok yllar nce

kral anllerinden

retim

1- T o p l u m

genel

grlmesi

lk bezirgan

sonralar

Onun

kiicil

deii-

bir zellik tar.

Semit-

toplumlarda,
ayr

byk rmaksal-bitkisel

(Damgar)

edinir.

medeniyetin

arasnda,

Moollar: Y a k n d o u m e d e n i y e t l e r i y l e U z a k d o u

medeniyetleri arasnda, slm, in, Hint ilikilerinin aracln y a p m a k ta

gibi

uzmanlamlard.

Onlarda

olaylar, g e r e k t e n tek kii

spontane geliimleri
y e r i n d e isene

kiicil

ilikileri

yapmam,

retim ve

durumunda

dedikleri

kiicil

deiim

bile olsalar,

kendi

medeniyetlerden

-sz

bulam saylabilirler.

Btn belgeler:
lumda

bunu

grlen

retim,

m e d e n i y e t ve b e z i r g a n tip b e l i r m e d i k e , ilkel t o p ne

leim

bakmndan

kiinin-kii

ile

tek

bana

ilikiye

gememi

(patriyark):

ne

olduunu,

Smer Toplumunda

kadar ar basc

davranrsa

gsteriyor.

davransn,

niyetle en ok " b u l a m " G r e k l e r d e bile uzun sre.

rasnda

dahi,

yetinmi

grnr.

ancak

lkin, Y u k a r
olmamtr.
bulunan

bir

Medeniyeti'nden

gln

kysnda

ekilenin

ekiyorlard.
kiye

nc-szcln

yapmakla

nce

Fayoum

stasyonlarnda

izleri

insanlar:

dahi

rndan

topluluunun

mede-

Kent ilikileri s-

B a r b a r l k ve m e d e n i y e t z i r a a t n a g e i iin D e m i r art

Msr

"Byk
bugn

aile

Babahan

kiici

ayn

Ekini

aa

biimlendirilmi
depo

kzlca

sapa

(...)

buday

dili

biiyorlard.

gibi,

H.

ediyorlard..."

K.)

(V.

Keten

(paule)

yerletirilmi

oraklarla

kylerinde yapld

rtl silolarda

oturuyorlard.

olan

Gordon

Msr'da

ayn

akmakta

Hububat
topraa

ve

ile

arpay

yarmala-

(Bugnk

kazlm

Tr-

zerlerine hasr

Childe,

L'Orient

Pre

H i s t o r i q u e , Paris 1935, s. 62)

Fayoum'lulardan
"Merimde'lerin
lama

metotlar

"Birinci

slle

ilerinde

aygtlar

yumrular

ra

oyma

blme,

bakr

seyrekti.
(...)

depokuyular-

lamlar,

byk
ehir

1)

alet.

disk

talar bulundu. "(V.

Ehramlar

ilk

(Dekupaj:

Bu ilemleri yapan

kaba

Hatta

bahsetmezsek,

tatand.

dekupajla

2-

oraklar,

ve baka yarma

Yalnz

yerletirilmi

65)

aygtlarndan
henz

iinde

ilemi.

sabanlar,

irs)

bile

ziraat

kullanlan

akmakta

s.

hasr

balad:

zamannda

anda,

benziyordu.

dibine

C h i l d e , age.,

Medeniyeti'nin

ramitler]

lerce

Silolar,

Gordon

m e d e n i y e t e y a k n olan:

Fayoum'unkilere

bakadr.

dan ibaretti." (V.

Msr

bir b a s a m a k d a h a

oraklar

biiminde

Gordon

yerlerinde

Kesme,

-Y.N.)

parala-

yaplm yz-

kazyclar

Childe

[Piinaat

age.,

(gratos.

110)

Irak'ta bu olay d a h a a k a g z e a r p a r :
(Erech'te,
bsbtn

El-Obeyd'te,

oturuk

oturuklarn)
artlarndan
Paleolitik

ulusa

bylece
kagelir.

(Eski

yontulmu
ve

obsidyenden

lar,

Fayoum'da

hayvann
monte

ene
edilmi

eldeirmeninde

bir

Balangta

olduu

bulunarak

sert
taklit

hayatn

yle

aa

sanayi

byle

kolu

etmi

Gordon

"Kolonlarn

ekici

elverili
Childe,

bakmndan

da

hayatn

ziraattr.

andran
ta)

(gmen

geen
apa

Kuartzitten
zerine

ilgi

iinde

temeli

volkanik

hasat yapmaya

tlyordu."(V.

kulbesiyle yetinmeyen

bataklk

srlyordu.

feldspat

gibi

kemiklerini

bu

baltasn

(potast

"Artk gebe
teknik" vard.

kklemesi,

yarmalaryla

Y a l n z ziraat deil,
gelmitir.

yerleip

Taa)

kuartzit

Ur'da)

uygun

Tarlalar
biiminde

(silikat

testere
deil,
balk

ta

dili yarmagevi

getirici

oraklar

zerine

bulunuyorlard.
age.,

s.

Tane,

131)

Demir medeniyete

ge

(Ur,
bir

Laga,

Umma

yzyldan

binlerce
bilecek
tnyle

az

tabletten
artlar
ele

medeniyetinin

Kentlerinden

zaman

renilmitir.

gsteriyordu.
..

kusv

haddine

medeniyet

kndr.

Hemen

snr,
ondan

(...)

3000.

az

Demek
baka

yla

[son

demirin

doru

snrna]

demirin

Yeni-Smer
balam

iaret
ilk

denile-

devri

bulunan

b-

sanayi

oluyordu.

[ortaya
ad

"Gerekte

basamakllatrlm

dokmantasyon

bu

zuhuruna

sonra

belgeler):

kronolojikman

Ondan

alnnca,

yksek

derlenmi

zerinde

Bu

en

kmasna]

defa

ya-

anlmaktadr. "(H.

Limet, a g e . , s. 20)
"nc
m,
n
ad

Ur

kalay
arsenik

metinlerinde
maline
ler:

kullanlan

Sugun

antimuandr.

Demir
demir ad

daha

geiyordu.

[kullanlmna,
Ur'da

bulunan

(J.

haner

Khafadje'de
namlusu

Kral

Demirin
Botero:

ekonomik
"Bize

altn,

tanklk

ilk
bir

bulunan,

maden

yak-

belgelerde
ve

fiyatn

arkeolojik

belki

ilk

Demir isti-

nesne,

filizinden

hi

Kapadokya

demir

eden

gelme

g-

geree

egemenlik devrin-dedir);

Devri)

karlm

daha

kullanlyordu

Mezarlndan

(Agade

yerden

bakr,

kurun,

Mari'de

kullanlna]
ve

metaller:

belki

(...)
nce

belge" Samsu-iluna'nn

demirdendir.
bir

anda

Sugun'dur:

veya

gemez.

gsteren

sllesi

ve

belge-

meteorik

ithal

edilmi

eritilmiti."

(H.

Limet, a g e . , s. 2 9 - 3 0 )
Demek,

Smer

Medeniyeti

Demirsiz

medeniyettir.

Gktandan

( m e t e o r ) a l n m ss e y a s gibi d e m i r p a r a s , r e t i m d e rol o y n a y a n
d e m i r deildir.
demir

belirir.

Agade

Devri:

Narm-Sin

Smer

hkimiyetinin salama balanmas" ( M i c h a e l

s.

Medeniyeti'nin

(2768-2712),

ondan
Prawdin,

da
H.

ykld
G.

des.,

15-2) devridir. y l e a n l a l y o r ki Demir, bir B a r b a r (Mari:

Semitleri)

zaman,

ok sonra

"Agade
c.

I,

orta Frat

icaddr.

B t n bu ve b u n a b e n z e r d e i i k l i k l e r M o r g a n - E n g e l s plannn ana
i z i l e r i n d e d e i m e y a p a m a z . A n c a k en son yeni
eletirimini

k a n l m a z klar.

bulularn, o adan

BLM: V
BARBARLIKTAN MEDENYETE GE
A) TARHNCES

OKULLARI

T o p l u m u n Barbarlktan M e d e n i y e t e ' * ' geii Irak'ta o l a a n s t orijinal ve biricik olmutur. Bilginler o u n l u u , T a r i h n c e s i ile Tarihi blmlendirirken,

bu orijinalliin

etkisi altnda

kalarak, A m e r i k a l

Morgan'n

yzyl kadar nce h e m t e k n i k ve e k o n o m i t e m e l i n e , hem styap ilikilerine d a y a n a r a k y a p t gereki tarifleri n e m s e m i y o r l a r .

ngiliz O k u l u (V. G o r d o n C h i l d e ) , Irak M e d e n i y e t n c e s i n i 3 k o n a a
ayryor:
1 - E l - O b e i d ve Ur,
2- Uruk (Tevrattaki:
3-

Ere),

Cemdet-Nasr...

Bu k o n a k l a r d a n sonra gelen ilkel M e d e n i y e t e " C a r l y d y n a s t i c : A r a i k

Slle'ler a adn veriyor.
drmak:

Fransz O k u l u
ve snr
ra,

Byle sosyal konaklar yer adlaryla adlan-

bilimin snflama zaafn ve ilkelliini gsterir.

belirsiz

(Andre

Parrot),

koyuyor.

M u a l l a f a t ve J a r n o k y l e r i n i n

dalklarndan

asl

Irak T a r i h n c e s i n i

Shanidar Maaras'na

Irak o v a s n a

bulunduklar
iniyor.

ok daha

geni

kadar k t k t a n

Dicle d o u

son-

kollar aras

Pek kesin ey k o n u m a m a k l a

birlikte:
1-

Hassuna,

(*) M e d e n i y e t :
Tarih'i

aan

Bezirgan
toplum

yaz-para-devlet

d e i l - KLTR t e r i m i
ok

kez,

deyip

kyorlar.

lan

bu

arasn

ile

Yaz-Para-Devlet
Tarihncesinde:

bulunmadndan,

k a r l k verilebilir.

medeniyetin

kakafonisi en

snf

biimidir.

Bu

bulunmad

yzden,

basit a n l a m l a r

bezirgan

an

Ne y a z k ki,

Tarihncesi

anlatmak

znn

ne

yaayna
bilginlerin

kltrlerine

biimidir.

Kltr terimiyle

hemen
de

hepsi,

medeniyet

konuda

snrszlk,

Bilerek,

bilmeyerek yap-

Medeniyet:

toplumunun

anlabilir.)

ne

-medeniyet

istedikleri

olarak ayryoruz.

Tarihncesi

asl

snf

b i r b i r i n e kartryor.

k a r g a a l a d m e m e k iin biz M e d e n i y e t s z c
kesin

bulunduu
sosyal

ile K l t r s z c

yalnz yazl Tarihin

yaama

ieklenii

ise

terim

sln t o p l u m

medeniyet

deil

2-

amara

mevkilerinin

lang y a p m a k istiyor.
arasna

Bu

bulunduklar
ilkel

K u z e y Irak b l g e l e r i n i

Irak T a r i h n c e s i

2 0 0 0 yllk bir " P r o t o h i s t o i r e " ( n t a r i h )

histoire a,
snrnda

ilkin

iki

ayr

konakta topladklar

k l t r l e r i y l e bitiyor;
Belki
arca

ngiliz
serttir.

g n e y snr u c u n d a

Eridu

ba-

Medeniyeti

sokuyor.

blgenin

Proto-

en

kuzey

k l t r l e r i y l e balyor;

Uruk (Ere) ve C e m d e t - N a s r

orta yer O b e y d - U r oluyor.

blmleyii

srf Teknik-Ekonomik e l e m a n l a r

A m a Arkeoloji kazlarnn

bakasna daha uygundur.

uygunca,

Irak

Irak'ta " S m e r l k e s i " d e n i l e n

Halaf ve en

ngilizlerin

ile

Belki

rtlemez

16

ele a l a r a k

basamak-ta-

Fransz b l m l e y i i , ulusal g e l e n e i n e

srf Din-Mimarlk e l e m a n l a r n

ele

alarak daha

mphem

[be-

lirsiz] ve snrsz kalyor. A m a n s a n ve n a n c gibi s o s y a l styap ilikilerini g z e arptryor.'*'

Neolitik (Yenita) a e g e m e n olur o l m a z ,

y e r y z n d e n V a h e t (Paleolitik:
silinmi g r n d k l e r i n e gre,
yalnz

Barbarlk

Ekonomiyi,
zamanlar
Yakn

ve

(Yenita)

gerek Sosyal
iin

Eskita)

burada

adr.

Morgan
btn

toplumlar

ve

Engels,

gerek Teknik-

faktrleriyie nemseyerek,

uygun

yeraltndan

yaayan

ilgilendiren Tarihncesinin

styapy

bilim v e r i l e r i n e en

Uzakdou'nun

anda

bizi

sentezi yapmlard.

karlm Antika

Sonra

Medeniyetleri,

bilim a l a n n a y e p y e n i v e m u a z z a m olaylar y d l a r / * * '

Tarihin

Bitkisel

Medeniyetler dndaki

m olan ve Tarih gidii

mi
ve

bulunan

genel

sentezde

Fransz T a r i h n c e s i

olaylar ele alnrsa,

alarna

d a y a n a r a k yapl-

iin h k m her e y e r a m e n
Barbarln

Okullarnn,

henz deime-

kona

yorumlarndan

vardr:

ok,

ngiliz

dayandklar

M o r g a n - E n g e l s s e n t e z i n e gre rak T a r i h n c e s i n e

d a h a y n l e k i - d z e n verilebilir.

'*> T a r i h n c e s i n d e
verilen
kita)

iki

b y k a

adlar deiiyor.
a,

2-

Neolitik

1-

ramadmz

incelemede

a,

Vahet;

Vahet

sosyolojinin

(**) Y a k n d o u ' d a :
Mavi

rmaklar,

Sbtropikal
layarak,

leri

boylarnda

kara

ar

bakmndan

buraya almyoruz)

gene

Bu

satrlara

Eskita

Sind ve Ganj,
ile T a r i h t e
bir

zel

(Essd-

dedii

Yenita

bitkinin

in'de:

a,

dedii

gerekti.

Grek

canllar tarihi
Incelenimini,

Sar ve

bir y e r t u t a r l a r .
kklerinden

" K o p u n t u s u z " m u gibi

d a h a " O y n a k " orijinal

vardr.

alara

Sosyal b a k m d a n

teknolojinin

Bu A n a - m e d e n i y e t l e r e

vermek

bu

Paleolitik

adr.)

nicelii

doru

1-

ayrlyor;

Teknolojinin

Hint'te:

Konunun

nemi

ikiye

Medeniyetler:

budana

Medeniyetler a d n

deniz ve

kyaslama
116

verdii

Yalnz

Tarihncesi:

ikiye a y r l y o r .

adr;

" S b t r o p i k a l Irmak"

Irmak

diye

grdk:

Frat-Dicle,

Medeniyet d e m e k g e r e k i y o r .
iin

verdii

bir y a y l g s t e r i r l e r .

Bitkisel
gibi

unu

Barbarlk a d n
Nil v e

Barbarlk d i y e

biz

adn

g v d e ve dal

benzeyen
den

2-

herkes gryor.

bakmndan

(Yenita)

Tarihncesi:
sosyolojinin

olduunu

Teknoloji

ba-

byyne

benzerlikleri yzn-

ve

Roma

Medeniyet-

m e d e n i y e t l e r e Hayvansal
ile

sosyal tarih

fazla

arasnda

s o y u t gibi

geldii

B)

IRAK'TA AAI

BARBARLIK KONAI

Irak'n .. ( s a ' d a n n c e ) 3 0 - 3 5 bin yllarn t e m s i l e d e n S h a n i d a r

Maaras:
bir

"Bugne

duvar

gravr,

dek

ister

hibir

( A n d r Parrot, S u m e r , Paris,
En eski Irak kyleri:
bulduu
kiidir.

Paleolitik,

sklptr,

1960, s.

1955 yl M.

Muallafat mevkii

ister

hibir

ile,

1948

Neolitik

alara

modelleme

kollarndan Yukar

Zap'la A a

B r a i d w o o d ' u n Erbil eyaletinde

ylnda

b u l u n m u olan Jarno

Zap a r a s n d a

Jarno:

hi-

vermedi. "

39)

R.

Her ikisi de Krdistan dalarnn arzal yerleridir.

a r a s n d a Jarno bulunur.

ait

iareti

Erbil. A a

karbon deneyi

mev-

Dicle'nin dou
Zap'la

Dicle

hesabyla .. 4 8 5 7 ile

4 3 2 0 yllar arasna d e n bir kltrn temsilcisidir.

Jarno'da:
"Toprak,

kendisinden

Modellerde:
olan,

birtakm

insanln

(nvoquer:

biimcikler

hayvanlar
ilk

admn

nsann

att

tipi

de,

gnden
2-

zere

muhakkak
beri

arnd

Bavurmak,

tannr."(A.

Toplum

hatta

kefedilen

bir

varlk

(invoquer)

-Y.N.)

Parrot,

amza

ate

veren)

iinde ilk cinsel y a s a k l a r l a

ve sk sk ye-

age.,

s.

39)

dek srmtr.

kullanm,

kadncl

(erkein

veya

anacl

Orta V a h e t K o n a n d a n

kadna

deniyetten

ok s o n r a l a r a

gnlnden

bir trl

Irak'ta A a

dek,

stn

olaca

beri

efsanesine

"Hukuk", Anahanlk (Matriyarkalizm)

insanln

Bu k u r u m da me-

gelenek-greneklerinden ve

sklp atlamayacaktr.

Barbarlk Konann

nan Hassuna s e m t i ;

devam:

ylabilir. S a m a r a ..

balangc:

1911'den

beri

5000 ylna konur.

kesinlemesi

balarna

geldiine

nr

zerinde

..

gre,

4000

balayan

bu

devir

bulusa-

M u a l l a f a t ile J a r n o , .. 6 0 0 0
ylnn

(ntarih:

1943-1944'te

bilinen Samara s e m t i

ylnn s o n u ile 5000 ylnn b a l a r n a rastlar.

Medeniyetin)

be-

balam, medeniye-

a n n karakteristii olan A n a t a n r a ' y yaratmtr.

ular

modellenmiti.

dinsel

( D a r v i n i z m i b e k l e m e k s i z i n ) h a y v a n a t a l a r d a n geldiini

lirten T o t e m :

son

ilk

kartlmak

bir

1- Y a r d m a a r m a k ,

niden-rettii Anatanra'nn

te dek,

ve

Irak'ta y a z n n ( d e m e k :
sonlaryla

Protohistoire):
2000

yl

3000

ylnn

"Tarihncesinin

kadar srp

gider. "

s(A.

Parrot, a g e . , s. 4 0 )
1911 yl

b u l u n a n Halaf kltr ..

5000

il 4 0 0 0 yllar a r a s n d a

yaar:
"Orada
lar

srf ve

iri ynlarla

yalnz
ilenmi,

kadnlar
ekilip

uzatlvermesi

taslaklatrlm,

amurun

edilememitir.

larla

ve

pek seyrek

bitkilerle

halvet

ok

ar

gitmeye

cesaret

grlr:

sarkan

(...)

melmi,
Balar

gibidir.

"Halaf insanlar

(communion)

olarak siluetletirirler." (A.

defa

memelidirler.

halinde

Parrot,

Sonuna

Doayla,

iseler de,

age.,

vcuttamamyla

s.

insan
61)

dek

hayvanbiimini

Btn
bilindii

bu

girilmitir;
imcii

anlatlan

iin, V a h e t
Kadndan

kutsallamad

rek z o r b a l a t Orta
Aa

tekine

klm,
baka

iin, e r k e i n

seramique)

Barbarlk ana
hibir insan

sr

bi-

sahibi

kesile-

Barbarlk Konana henz gelinmemitir.

Demek

Barbarlk

ngiliz T a r i h n c e s i
den

mlekilik ( p o t e r i e ,

andan

(Anahandan, Tanradan)

ilenmedii,

Toplum:

toplumlarda:

(Paleolitik)

Konandadr.

bilimi y e r a l t n d a

kopuntusuz tekml

kalm Irak t o p l u m l a r n ,

merhaleleri

[geliim

birin-

basamaklar]

olarak, balca 3 b a s a m a k t a t o p l u y o r :
1- E l - O b e y d v e y a Ur,
2- Uruk (Tevrat'ta

Eve),

3-

Cemdet-Nasr.

Bu

tip t o p l u m u n , a y r n t l a r n a g i r m e k s i z i n ;

n c e a n a izilerini
C)

BRNC BASAMAK:

Ziraat
biimidir.

ekonomisi
Tarla,

la srlr.

aklda

k a l m a s iin,

kabaca zetleyelim.
E L - O B E Y D (UR) T P

olmadka

yaayamayacak

kuartzit t a n d a n

O r a k da,

dili

apa

ilk

k u a r t z i t t e n , g e v i getirici

b e n z e y e n balk sapl bir alettir.

oturuk

Toplum

biiminde yaplm sabanlar-

Hayvanlardan:

hayvan enesine

kei, d o m u z beslenir.

Balca aygtlar: ta ulu ok, yay, grz ( y u m u r t a biimi t a t a n ) ; bakr

andrr bir m a d e n d e n
ine (diki);

zpkn,

pimi

balktan

balta,

kemikten

gzl

i (iplik e i r m e ) , hasr (rme)'dir.

nsanlarn Aa

Barbarlk Konandaki sanatlarn gsteren sepet r-

gsn andran zembil gibi kulplu seramikler, ince ve pembemsidir.

O m u z u p l a k kadn,
heykelcikler,

harika

bitmden

kadn

d e r e c e s i n d e modern

perukas;
izili

byksz u z u n sal

svelte

[uzun ve

narin]

v c u t l u , kz m e m e l i , kedi g z l , t a v a n bal h e y k e l c i k l e r : T o p l u m gzel

sanat yceltimlerinde, A n a h a n

yaadn

geleneinin

Irak M e d e n i y e t i ' n i n y e r y z n e b a l k t a n
ca

ilk m h r :

eritiini

henz

btn

gcyle

belirtir.
bezirgan damgasn vura-

a l v e r i i n artk y e r l e i k bir d z e n

kurumu seviyesine

gsterir.

Kulbelerin

kaln

gittii y e r e kendi

kerpi

duvarlar,

gene

Irak

Medeniyeti'nin

k a r a k t e r i s t i k d a m g a s n t a y a n stildedir:

her

zerlerine

konik pimi balk ivilerle hasr p a n o l a r aklmtr. Y r k kilimlerinin

desenlerini andran
n

bu stil, Irak t o p l u m u n u n ,

d o a l ve z o r u n l u

k o r u n m a tedbiridir.

ve topra dnda sonradan

stili,

iinde k u r u l d u u

bata-

r u t u b e t i n e kar besbelli b u g n k tecrit m a d d e l e r i n i a n d r a c a k bir

belki s e b e b i n i

hem alacak,

Fakat, o n u n etkisi

kurulacak medeniyetler:

unutarak aynen

ile Irak iklim

bu ana yadigr

k u l l a n a c a k l a r d r . A r k e o l o g l a r iin.

h e m ipucu o l a c a k bir konu saylacaktr.

D) URUK (BRANCE:

ERE)

Y e r y z n d e m e d e n i y e t e d o r u a t l m ikinci
adl

yerdeki

geliimdir.

Burada

placak s e v i y e y e e r m i t i r :
olarak

Ziraat

ziraat

apalamal

basamak,

artk s u l a m a

Uruk (Ere)

kanallaryla

gelge ekinciliin

yerini

yakesin

almtr.

A l e t l e r d e n ta g r z e uzamtr.

14. t a b a k a d a : T e k e r l e k b u l u n m u -

tur. 8. v e y a 5. t a b a k a d a m h r s t n e kazlm S a v a A r a b a s (ar)

bile grlr.

5.

tabakada

"en eski bakr nesne" ele geer.

mun karmndan cam hamuru

birinden

kefedilir.

k o p m a y a r a k d e i e g i d e n s e r a m i k eitleri:

geri e v r e B a r b a r l a r a r a s n d a sk sk k o p a n
cezirlerin ablonlar,

Soda

ile

ku-

st ste her t a b a k a d a , birilerlemi kltrle

b i t m e z t k e n m e z m e d ve

iaret talar gibidir.

Dardan geldii tipinden belli bir aznlk, ieridekilerle kaynar. Uruk

b a s a m a n a gelmi m e d e n i y e t i n en gze arpan zellii vardr:
1- Mlkiyet T o p l u m u n
tarlmamtr.

elindedir.

Silindir mhrler,

Andra

andra

zel

pimi al t a b l e t l e r d e k i

kiilere
mal

ak-

listeleri,

say kaytlar ilkin T a p n a k t a (zel kiiler d n d a ) biriken z e n g i n l i k l e r i n

geliimini

izletir.

2- Piktografik yaz:

Tapnakta

biriken

dilerini andrr b i i m l e r d e izilir.

ram (fikri
da

belirten

saylar

snrl

iaret)
ve

d u r u m u n a girerler.

belirli

s i s t e m icat edilmitir.

nesnelerin

listeleri

S o n r a y a v a y a v a bu

ken-

Henz bugnk anlam-

f o n e t i k iaretler olan

14. t a b a k a d a

nce

biimler ideog-

ktip okullar

harfler yoktur.
bile almtr.

Ama
Ra-

k a m l a r ( s o n r a k i T a r i h i l e r i v e aratrclar a k n a e v i r e c e k zellikle)
yalnz:

6, 10 ve 60 saylarn gsterir. Sfr (0) h e n z yoktur.

3- Tanr ve Tapnak:

Toplum

stnde

cak i n s a n s t l k kutsal yerini

alr.

duran

metreyi

Zigguraflarn

boylar

20

Devlet yoktur.

nsan

evlerinden

geer:

17x22

Ona n c

da

ola-

gibi y k s e k

metre

apnda

d r t g e n iine bir balk, bir zift t a b a k a s y a r a k y k s e l t i l e n y a p m a tepeciin drt kesi ( D o u - B a t - K u z e y - G n e y ) y n l e r i n i gsterir. Zigguratn en s t n d e k i p l a t f o r m u n yar geniliini artk insanlarla bir hizada
k a l a m a y a n Tanr iin y a p l m zel ev tutar.
12.

t a b a k a d a Ea, Anu A l l a h

bakadaki Tanrevi,
tur:

O Irak kadar tasz,

kendisine.
geri

besbelli

iin y a p l m Aktapnak vardr.

Ea'dan

baskn

km

bir A l l a h a

13.

ta-

mahsus-

b a t a k l k e d e srf Kalker'den t e m e l y a p l m t r

14. t a b a k a d a , st ste d e f a e l d e n geirildii, belki ileri-

B a r b a r l k med ve c e z i r l e r i y l e ikide bir y a p l p y k l m b u l u n d u u

anlalan
Bu

iki

ilk insan

Kzltapnak

ykselir.

basamakta Arkeolojinin

bulduklar

k l t r n n e n v a n t e r i n i verir.

Irak l k e s i n d e y a a y a n

E) C E M D E T - N A S R :

kinci defa, g z e a r p m a m a s n a i m k n o l m a y a n bir kopu,

s a m a k t a kendini dayatr. Irak T a r i h n c e s i
ve cezirli
yklr.

gelime

Anlam

dolusu

basamaklarndan

bugn

TUFAN budur.

sonra,

anszn

hal

iyice

kavranlamam

Gene

ileri

bir

kltrl T o p l u m u ,

k k n d e n d e v i r i p y k m , eski

gesi

bir "dnya" d e n g e s i

yerine,

daha

ile

Dinler

geri

bir

Uruk (Ere) d e n -

kurmutur.

g e l e n l e r Elamllar mdr, S e m i t l e r midir?

Kesin
veya

yepyeni

bir d saldr

D e s t a n l a r ve

Barbarlk t o p l u m u t
Yeni

bu ba-

kltr, g e i r d i i u z u n m e d

h k m v e r e c e k belgeler yeterli

ulus

karakteri

ne olursa

olsun,

saylmyor.

insanlk iin

Fakat gelenin
nemi:

rk

bir orijinal

kltrn k m e s i ile y e r i n e yeni bir baka orijinal kltrn gemesidir.

T o p l u m iin a n l a m da g e n e aktr: Yeni K e n t l e m i e b e n z e y e n Barbarln

ncl

dardan

altnda y a p l a n

sanki

bir

b y k "Uluslarn G" harekt,

Ziraat g e n e Kuartzit a p a , balk sapl orak, o b s i d y e n

rtlr. Y a s s

eskisini

"Tarihsel Devrimle" yenmitir.

haner, a r m u t biimi

keski ile y -

( d i s k o i d ) ta grz h e m e n

hemen

ayndr.
Yalnz

seramik,

artk m l e k i

tornasyla

yaplr.

Motifler asllarn

yitirip (X) v e y a (D), y a h u t t e k t o n i k ve en sonra, Girit M e d e n i y e t i n e kadar g i d e c e k olan

cam

m e h u r ift balta

hamurundan

inci,

kpe gibi

biimleriyle basitleirler. Ta vazo,

ssler,

t a l a r d a n ekartrler, silindir mhrler,

lpis;

kornalin ve y u m u a k

kulakkl ve motifleri g e o m e t -

rik, hayvanl ta vazolar, t a t a n ; f a y a n s t a n ,

kemikten:

insan, g v e r -

cin, inci biimli a m l e t l e r (uur n e s n e l e r i ) oalr.

Eski

p i k t o g r a f i k (resimli)

Smercenin
yaklar.

Arp

ilerlediini
"Dalarn

eei"

lir ( r b a b ) ,

yazs
altn

il

denilen

hayvann

kans:

iki

dertli

tesinde,

kale, 48
unu

(Cenk),

f o n e t i k l e d i r (ses ve

ivi

hece

( k n e i f o r m yaz)
tabak;

iaretli):
durumuna

g z e l s a n a t ve

lksn

gsterir.

Anadolu'nun
Frat

yaz

klasik B a b i l o n y a

tepesine

92

at

olmas

tekerlekli

merdivenle

m e t r e l i k Saray,

kz

klan

"Kent"in

da

akla

arabas

(200x400)

gelir.

sahnededir.
metrekarelik

ilk " C i t e = M e d i n e " n i n

dodu-

gsterir.

F) ARKEOLOJ

SINIFLAMASI-SOSYOLOJ

Irak T a r i h n c e s i n d e :
iin A r k e o l o j i n i n
kltrler,

yeterli

Aa

Barbarlk

SINIFLAMASI

Konandan

- m e t a f i z i k tecrit ve t e s p i t m e t o d u
bir

snflama

olmaktan

uzaktr.

C e m d e t - N a s r ) b a s a m a k l a r n G. C h i l d e ayrr. A.
d e t - N a s r b a s a m a k l a r n birletirir.

sonraki

geliim

ile- v e r d i i tip tip

(El-Obeid-Ur-Uruk-

Parrot, Uruk ile C e m -

Fakat ne o ayrm, ne bu birletiri-

mi niin y a p t k l a r n pek a k l a y a m a z l a r . A m p i r i z m l e yetinirler.

Irak T a r i h n c e s i

ise,

byle

hem

toptan

sosyal

prensibe dayanmayan

gindir.

Hi deilse y a p l m kazlarn

erevesine uymaz.

ksa

ve y u v a r l a k ,

Gerek

de

hibir

h k m l e r e s m a y a c a k kadar zenrealitesi, ne s r l e n y o r u m l a r n

Bu u y g u n s u z l u u g i d e r m e k iin, olaylar o l d u k l a r

gibi z e t l e m e k , sonra olaylar a r a s n d a k i

dan

hem

ilikileri s o s y a l yap

bakmn-

k a r a k t e r i z e e t m e k gerekir.
Irak'taki sosyal geliimin

na

dek

zaman

ve

birok

karakteristik

aa

vurur

ve

bulmak mmkn
Paris 1935, s.

ronluk

izileri

en

olur." (V.

Gordon

Childe,

L'Orient

manevi

bir

ondan
G.

Prhistorique,

damgalanmakszn:
sembol

nce

gibi

geliim

grnen

grlebilir

gelmi

Childe,

pat-

bylelikle

El-Obeid

s.

144.

145)

hep

derece

derece

yoluyla

anszn

Ur'a
ve

bulunan

age,

metafizik anlamda

yava yava)

Onun

olmakla

Nannar'n

ile

sreklilik,

"kopuntu"

(yeniden

kendini
elemanlar

s r e k l i l i k l e de g l e n d i r i l i r :

yapm

tanras

ehri

mak basamak,
ikide

kylerinde
sreklilik

128)

Smer

yrmtr.

"Smer Medeniyetinin

El-Obeid
kadar

ay

bu

kadim
zamanlara

arasnda bir ba kurulabilir." (V.

Yalnz

ilk g n n d e n s o n u -

srekliliidir:

tarihsel

mbala

eden

tarihsel

iinde

orada

Fizik sreklilik,
"Burada

M s r ' d a k i n d e n fark:

mekn

olmam,

tam

patlak v e r m i

ky
(basa-

tersine,

sramalarla

iin, alan a r k e o l o j i k k u y u l a r d a y u k a r d a n a a y a

e s k i y e ) doru

II

en t a b a k a l a r seilmitir.

ile X V I I I a r a s n d a

b a s a m a k b a s a m a k dei-

Bay V. G. Childe, bu sray t e r s i n e e v i r e r e k :

en eski t a b a k a y a I, en y e n i s i n e 16 sra n u m a r a l a r n verir. Her nasl hesaplanrsa

h e s a p l a n s n , Irak T a r i h n c e s i n d e b i r b i r i n d e n ayrt e d i l e b i l e n

16 t a b a k a n n b u l u n u u , hi u n u t u l m a m a s g e r e k e n birinci olaydr.
Bu

16 t a b a k a n n b i l g i n l e r c e b l m l e n i l e r i , s o s y a l

bir d i s i p l i n e de-

il, y a z a r n t a k d i r i n e g r e deiir durur. E l - O b e i d ile Ur, g a h ayrlr, gh

birbirine

katlr.

Uruk ile

C e m d e t - N a s r da

ayn

muameleye

uratlr.

Niini de pek s o r u l a m a z . O n u n iin, n c e , bu 16 t a b a k a n n T a r i h n c e sindeki

sosyal

kurtarmaldr.

h i y e r a r i d e t u t t u k l a r yerleri
Burada Tarihncesinin

za ve ondan nce Aa
1-8.

bulunduumu-

B a r b a r l k K o n a n a m o l d u u m u z a gre:

arkeoloji tabakas

da Y u k a r

sbjektif yaktrmalardan

Barbarlk anda

Orta

Barbarlk Konana

Barbarlk Konana,

9-16.

tabakalar

karlk derler.

G e r i 6. t a b a k a ile birlikte E l - O b e i d a s o n a e r m i , Uruk (Ere)

a

balamtr.

Fakat bu

atlayn

bir kyametli

r a m e n , T o p l u m u n s o s y a l s e v i y e s i , 6, 7, 8.

kopuma olmasna

b a s a m a a d e k kkl bir

d e i i k l i e u r a m a m , E l - O b e i d t e k n i i ve ilikileri O r t a B a r b a r l k Kona

durumunu

amamtr.

El-Obeid tekniini

aan

ilk belge:

a n c a k 8.

r e t i m n e s n e s i Bakr ile o r t a y a k m saylr.

tabakada

bulunan

ilk

Nitekim, m l e k i l i k de,

9 . t a b a k a y a g e l i n c e y e d e k E l - O b e i d t e k n i i n d e kalmtr.
"El-Obeid
uzaktan
Laa'ta,
ka

mlekilii

bir gz

El-Obeid'te,

mevkiinde

de

Cemdet-Nasr'da
Onun
onun

atld

pek

myd

Meraijib'te,
bulunmutu.

iin,

Uruk (Ere)

ann

zenini

Ur'da,

ilk

ann

Bu

2-3

7.

8-9.

Childe,

tabakada

birka ba-

ne

age,

hatta
Eridu'da,

Ki'te,

s.

136,

balam

ne
137)

bulunmas,

Ur,

E l - O b e i d a l a r gibi,

da

henz

Orta

Barbarlk

Kona

Uruk

Barbarlk Kona

d-

am saylamaz.

Bu

hesaba

gre

Yukar

ve 9. t a b a k a d a m l e k i t o r n a s n n
nstlk)
yapld.

t a b a k a d a Ak Tapnak,

Kzl Tapnak

15 ve

16.

birbirini

tabakalarda;

ancak

Uruk

13.

kovalad.
surlu,

Devrinin

bakr n e s n e n i n b u l u n u u

kefi ile balad.

ilikilerinin belgesi olan t a p n a a

12.

tabakada
nan

Smer'in

lkelerinden

n c b a s a m a olan 8 . t a b a k a d a e n eski

Kenti

ve

alanna

mlekilik

tabakaya dek muhafaza etmek-

bakmdan,

basama

kaz
Bu

Ere'te

Gordon

karakterini

le y e t i n d i i n i gsterir.

ve

tannverir.

Fakat Akkad

boy gstermez." (V.

E l - O b e i d a

(Ere)

karakteristiktir
hemen

lk dinsel

(insa-

b e n z e r tanr d u r a s o n r a

tabakada

Kalker Tapnak,

Cemdet-Nasr

sarayl,

kuleli

14.

adna

bala-

ilk Y u k a r

Barbar

dodu.

Bu iki: Orta ve Yukar

Barbarlk Konann

maddi

manevi

hazrlk te-

melleri daha nce atlmam olsayd, Medeniyet denilen ey kurulamazd.

Ve y e r y z n d e esiz, rneksiz ilk geliim olduu iin, Irak'n

Medeniyet

denilen i zorbalklar ana geii, baka hibir yerde, hibir zaman grlmedik derecede g ve uzun bir prose [sre] oldu.
M o r g a n - E n g e l s snflamasnca

Gene onun iin,

belirtilmi bulunan genellikle

Bitkisel

Me-

deniyetler, zellikle Irak Medeniyeti dndaki Orta ve Yukar Barbarlk Konaklarna oranla Irak'taki benzerleri ok daha orijinal karakterler tad.
G)

EL-OBED:

ORTA BARBARLIK KONAI

Klasik M o r g a n - E n g e l s ' e g r e ;
nan

Babahan

btn

egemenliinde

Orta

B a r b a r l k Kona:

Gebe-oban

insanlk iin d o r u olan

kural

budur.

l k e l e r i n i n en tipik r n e i olan Irak'ta O r t a

van

evcilletirimi

ile

yan

yana

k a r a k t e r i n e d o r u yol ald.
rada belirir.
kal

ekincilik

dzenidir.

srye dayaIrak

dndaki

Fakat S b t r o p i k a l
B a r b a r l k l a birlikte,

de

rmak
hay-

a r a b u k ZRAAT retimi

Irak g e l i i m i n i n birinci orijinal zellii bu-

Orijinalliin sebebi:

C o r a f y a retici g l e r i n i n s b t r o p i -

r m a k b o y l a r n d a g s t e r d i i zelliklerdedir.
Klasik

Morgan-Engels

ufak b a h e c i k l e r a p a l a m a

tasnifine

gre,

tek tk hayvan

k a b i l i n d e n Orta ve Y u k a r

besleme ve

B a r b a r l k Konak-

larnda
Aa

g e l i e c e k sr ve ziraat retimi t a s l a k l a r v e y a t o h u m l a r

Barbarlk

liim

Kona'nda

her z a m a n ve

a r a t r m a l a r da
ada

en

deildir

ve

hayatnn
ekiminin

ekirdek

iftilerin
d
Bu

kan,

ayan,

aygtlar

oraklar,
daha

tane

ten

kaplar

bunca

ekiminden

bilgincil

ile

ve

verip

doru
adr

krklar

Childe,

sala-

ekermi.

desteklenir

gibidir.

altnda

obanlar,

vazo

Gordon

tane

obanlarla

ya-

akmaktanbulunan

age.,

s.

ekin52)

" h i p o t e z " v e y a " t e o r i k l e r e hacet y o k t u r :

z i r a a t e gidi,

glerinin

emek

nk

kullanan

deirmenleri

az belirli iz brakrlar. "(V.

Gerekte,
retici

deri

kk,

iletme:

ekinci,

bitki

destekleyen

ziraat ise

Katk

olmaz;

oban
varm

ve

edilmediini

mahiyeti

yerinde

ile

evcilletirmenin

evcillemeye

dokmanlarn

ve

desonra

oybirliine

avclarda,

gelebilirmi;

ziraat

henz

tasavvur

hayvanlar,

saymak

sulamal
ekiminden

yaratlnda

domumu.

ileri

arkeolojik

bahvan

hayvanlar

evcilletirme

yabani

muhakkak

kemik

cilerden

ya

gre:

karan

g d u r u m a

kkenlerinde

kanlar

tarafndan

yiyenlerde

besledii

bunu

bitki

Mengbin,

Ona

ipucunu

son

desteklerler.

konusunda

kaynamasndan

son

dan

kany

ekonominin

(baie)

besiyle

Ama

kart

grup

ge-

Bunu en

anlalmas

zaman

olan

tek

destekler.

ve

her

Cherry

Profesr

bir

olamaz.

daha

doru

rnek:

ekim

rol

yukarya

sosyal yap

konuyu

retimi

oynadklar

grnmezler.

de,

iinde

medeniyetlerin,

sulamal

gda

oradan

elifine tpk

O yzden

yksek

ki,

Perry

"Temeli

okulu

dorular:

kendilerini alamazlar.

"Olaycas,
gelir:

Fakat

her y e r d e elifi

bilginler binbir hipotez

sokmaktan
mek

belirir.

bir "Tasavvur" r n

kanlmaz sonucudur.

deil,

Irak c o r a f -

apa ekimi,

b a k a , Ziraat

bakadr:
"Bugn
ture)

hl

biimi:

byk Afrika

vanlk

ekimi

olarak

kadnlar

tarafndan

kadar

tohumlanr.

luncaya
Bir yerin
bir

(culture

gc

blge

Demek

rkler." (V.

ekim

maraichere)

tkendi

kullanlmaz

gelirler.

yzeyinde

Genel olarak apayla

apayla
Toprak

miydi,
hale

pratik

yeni

anlr.

ilenir

ve

bir para
ekinciler

hasadn

biimidir.

Irak'ta

ne

arazi

alp

yeni

bir

ekim:

51,

ekim

houe)

Kk

(culbah-

araziler,

genel

kalitesi

bozu-

gbrelenmitir.
ekilir.

yere

gebelii

veya

Btn

yerlemeye

ardndan

s-

52)

Bu, ilk A m e r i k a Y e r l i l e r i n d e de g r l e n A a
ekim

la

srlmtr,

apayla

G o r d o n Childe, age., s.

bir basit

adyla
ne

gelince,

olarak,

kullanlan
(culture

Barbarlk K o n a n d a k i

El-Obeid ve Ur alar o n d a n

ileriye gemitir.

Bu da s b t r o p i k a l rmak boylarnn g e r e i y l e olur:

"Fakat
yand)
zorunlu

yle
bir

olur

vaha

deildir.

ki,

ekilen

yahut bir
nk

blge

vadi

tarlalarn

terminal

yata
zerine

(sularn

olur.
suyun

zaman
getirip

en

son

da-

artk gmek
brakt

mil,

topran
zam
s

erdemlerini

olup

da

yamur

yeniler.

elverili

yalarnn

gren

topraklar

hemen

kanlmazlar.

rarlanmak

zere

nel

olarak

burada

Engels'in
"Btn

zetledii

bir

"Sermaye yatrm"

mez

ba

iinde

ibirliini

hi

takn
hemen

olanaktan

yaare

byle

emeiyle

topraa

ve

bir

sulama

kurar.

Bu

iler

Gerekli
gc

ser-

ileri,
su

gesosyal

miktarn

(sanksiyon)

ge-

52)
"ekonomik

yoktur.

nk,

yalnz

ne

bir ba"

retimde
yeter

deil,

de

lzum

kalmakszn
canbirlii

ba-

kefedip,
her a l a n d a

artar

"modern" anlamda

yaamaktadr.

ile

Morgan'n

kanbirlii,

dnmeden

eer

yetersizliine

gerektirir.

salamaya

zorbalna

kankardei,

trl

Ekinci,

yaptrm

sulanma-

yaplmas

gidemez;

dayanma"y

ibirliini"

halde,

su

(drenaj)

bir

hacet

kuruntusuna,

mekanik ekonomi
toplumu

bir

"Kan" r g t

topluluun

olur.

ibirliini

eline

de

ve

giderme

"sosyal

"Marksizm"ine

her

brakp

ekonomik

topluluun

Bu

salad

munta-

tarlalarn

yerleim

aktarmak

zorunlu

G o r d o n C h i l d e , a g e . , s.

Bilginin
lay

bir

topluluun

douran

irtir." (V.

yeter.

aktp

suyu

bir

imkn

tutmaya

isteiyle

Ar

(feyezan-takn)

kageliyorsa,

istikrarl

amak

tarlay

btn

dayanmay
snrlama

suyu

kanallar

yatrlmt.

ayrca,

Sulamann

fazla

bereketlendirdii
maye

yerini

ekilmise,

iin,

bulmak

Eer,
mevsimde

bile.

Ne

insanst

bir

B a r b a r insan

kendi

lsnde en

zl-

Toplumun

"Sanksiyon"u

o kan k a r d e l i i n d e n d o d u u iin, bir t e k kiinin dahi itirazna uram a k s z n y r r l e girdii

deil,

tam

tersine:

iin, kutsaldr. Y a n i :

kutsallk t o p l u m s a l l

toplumsallk kutsall yaratr.

lk

insann

inanla-

rndaki d a y a n l m a z g de b u r a d a n doar.
Byle bir t o p l u m u n

Frat-Dicle i k l i m i n e d t n

g z n n e geti-

relim. A v r u p a ' d a b u z u l l a r n z l m e s i n d e n s o n r a , A t l a s O k y a n u s u ' n u n

bol y a m u r l a r p a t l a t a n
zeye, A v r u p a ' y a

siklonlarnn Yakndou

kayd o g n l e r d e s b t r o p i k a l

lkelerini

s i n d e gittike k u r a k l k t a n l l e m e y e gidildii olay

O zaman

ku-

belirir.

ne o l u r ?

"Herhalde,
langc,

brakp

rmak boyunun evre-

iaret

gda

retimi

etmi
temeline

bulunduumuz
dayanan

iklimin

(yani

kuraklamas

yeryznde

ba-

hdayinabit

[ekilmeksizin k e n d i l i i n d e n biten] y i y e c e k l e r i d e r l e m e k l e y e t i n e m e y e n )
bir

ekonominin

kabul

su

akmlar

kaynaklar

ile

yaama

vastalar

da

halinde,

sr

toplayorlard.
snda

Bu

lehinde

aratrmay
l
ister

tevik

getirmeliydi.

toplama,

gerektiriyordu.

blgelerinin
istemez

'evcilletirme'szcyle

(ortaklaa

bir

kylarnda

st

tecrit

ste

yl,

Gordon

Gittike
enerjik

Hayvanlar

gittike

anlatlmak

g e i m ) getirebilirdi." (V.

daha

istenen

da,

ettikleri
insanla
bir

tarzda
insanlar

vahalar
hayvan

eit

Childe, age., s.

azalan

bir

iinde
ara-

'symbiose'
53)

"Byle

kolonlarn

yerlemeleri,
bu

(gmen

bataklklar

yerlemenin

kita

a)

mu

kuartzit

ekonomik

baltasn

glkle

yarmalarnn

verili

kurutulup

oldu

daimi

mu,

artlarn

yalnz

ve

hurma

aac

topraa

kullanlm

balanmasna

nceki

insanlar

gbrelerinden

muzlar
yayla

yordu.

av

Ur

lahitleri
idi.

ok

iine

Balk

ekil

av

belki

de

batakl

yaama

artlar

tarlalar yannda

salayabilirdi.
ve

Bununla

besleyici

Tahmin

meyvesiyle

edildiine

evleri

yabani

boynuzlu

gre,

imentolamakta

hayvanlar

hayvanlar,

gelme

ekil

lanlyordu.
bulunan

kayklar

dekorlu

temsil

keiler

eden

ve

do-

de

ok

bakr

hasrlardan
ve

kabul ettirir." (V.

hibir

madeni

nesneler

maden,

boyuna
pek

mezarda
bir

ne

vakit

kadar

Protosmerliler,

ne

ok

bulunurlar;

kadar

kt

artk

(V. G o r d o n C h i l d e , age., s.

ticaret

besbelli
133)

metalrji

s.

hazrla-

diki
ne

El-

(sites)

kymetli

Smer

gecikmi
bol

di-

130-132)

mevkilerde
henz

erime

henz

rgtlendirilmi

(7)

tabakalarnda,

yandan,

Ur'da,

beceriklilii

elbiseler

age.,

nk

'Zpkn' sahiden

pupas
rekeler

rg

deri

kadim

te

mekik

ve

topraktan

aa

ama

yoklanmtr.

bakr

Her

Ere'in

boumlu

mezardan

Frat'ta

ineler

Childe,

kullanlyordu.

yzeyler

kefedilen

ne

hal

ettirir,

bizler,

Gordon

ortas
bir

balanm iplikler kul-

Pimi
farz

ku-

tipler bulu-

yksek pruva

(chas)'l

bulunmad,

seyrek

yeniden

ufak

gz

Ur'un,

bakr

daima

nesnedir.

elvermeyecek

Kemikten

belki

yaprak
gecikmi

koymak

uzam

stilinde

biimde

bilindiini

kemikten

ve

bugn

yaryorlard.

anlalr.

ta

bakla)

gre,

(saval)

sanatnn

"Gerek udur ki,

Obeid'de

grzler

numuneye

gemicilie

dokuma

biimi

yaklak

tepeleni-

sunarlar;

El-Obeid'in

El-Obeid

biimciklere

bellum

talar

kesekler

gecikmi

belki

(masse)

rastlanr.

'dekilere

balk

sapanla,

bir grzle

sapan

armut

(ran)

delikli

yarayabiliyorlarsa,

kildiini farz

veya

82-b

Balk

cinsten,

(fusaioles)

biimi

57-a'daki

dokuyan

hayvan
seyrek

(Ur'da

(2).

avlanlmas

av

yumurta

iin,

talar yahut zpkn

mek

ziraat

bitiyordu

ularna

kremsi

Ere'te,

nuyor.

vurulan

mevkiler

kuartzitten

ral

mi

ve

lkenin
bu

bulunan

elveriyordu.

hayvanlarnn

yaplyordu;
Btn

biimli

bir

edilmi

ancak

tandmz:

yontul-

yetitiriyorlard.

"Bataklklarda

henz

tutulur:

(Protosmerler),

(1)

heykelciklerden

(Es-

kabaca

ekilebilir,

tabi

elde

lkesinde

Smerler'den

maya

glklerle

Balangta

srlyordu.

sulamaya

Smer

insann

ve

ve

sabitlemeleri,
Paleolitik

biiminde

vahada

barnma

birlikte

balk

drenaj

Tarlalar,

apa

ile

ortasndaki

yerde

kagelir.

oldu.

andran

yardm

bunca

ziraat

buuk

bir

artlarndan

temeli

az

"Bataklklar iinde,

yerleiklerin)

hayatnn

olan

lkesinde

El-Obeid

stili

yoluyla

elde

madde

edinilmesine

bulunuyor
sanatn

ise

edil-

de,

de-

biliyorlar

imi."

Irak'n

Orta

B a r b a r l k Kona

O b e i d ve o n u n g e c i k m i a,
(Uruk-Ere)
rin

Kltr a

geliinden

Yalnz

onun

Konanda
H)

kullanm

Onun

iin,

El-

tabakasndan

n c e bile bakr

k e f e t m i saylabilirler.

m u h a k k a k ok s o n r a l a r , Y u k a r

Barbarlk

geliir.

IRAK ORTA BARBARLIININ

Irak arkeoloji
seviyesinden 1
iinden

bir adr.

d e n i l e n z a m a n d a n , y a h u t Irak'a S m e r l i l e -

-be tabaka

bol

bylesine

Ur a , a r k e o l o j i n i n 8.

kazlarnn XVIII.

DNAMZM
(Tarihten nceki

l.) t a b a k a s

deniz

metre aadadr. Yani Irak Orta Barbarl topran su

karp kazanmtr.

lk Y u n a n

hilozoist

[Hilozoist:

Maddeyi ve

doay o r g a n i z m a gibi canl kabul eden ve her eyin sudan d o d u u n a

inanan hilozoizm (hyle:
-Y.N.]
her

filozofunun

eme

tana

land" deyimini
daki

bu

m a d d e , zoe: y a a m ) d e n e n f e l s e f e n i n taraflar,

her eyi su aslna

"Ve

kazmas,

geliimin

balamas, slm

minel me kll ey'in

besbelli,

hep

geleneklemesidir.

hayy:

ilk insan
Fakat

Medeniyeti'nin,

Her ey sudan

medeniyeti

can-

kaynan-

Irak Medeniyeti'nin

btn

g e l e n e k ve d e s t a n l a r n n d i n a m i z m i de gene hep o deniz seviyesi altnda

o t u r u k l u k g e r e i n d e n kar:

pek nl "Tufan" olaylarnn s e m b o l l e m e -

si sosyal altstlkleri sular altnda kalma biiminde konkretletirir.

Irak t o p r a n n

yeryznde

btn

bitkisel

sbtropikal

rmak top-

r a k l a r n d a n stn yan: yalnz l o r t a s n d a sazl bataklk o l m a s deil,

ayn z a m a n d a en n e m s i z e y m i gibi hi z e r i n d e d u r u l m a y a n petrol
anas zift (bitum) lkesi oluudur.

Belki zift o l m a s a , deniz s e v i y e s i n d e n

alak bir bataklk iine y e r l e i p ziraat y e r l e i m imkn da g e r e k l e e mez ve insanlk M e d e n i y e t y o l u n a

tecrit m a d d e s i o l a r a k kullanlan
Orta

ve Yukar

Irak insan

kolay kolay g i r e m e z d i .

zift,

denilebilir ki,

Barbarlk basamaklarnn

onun

deerini

herkesten

iyi

Bugn

hl

Irak M e d e n i y e t i ' n i n

alakgnll
a n l a m ve

imentosudur.

kullanmtr.

Ba-

taklk iinde ilk k u l b e l e r i n a r s a s n ziftle o t u r u l u r hale getirmitir.

kat hasr,

bir kat

ayakta tutmutur.

balk kerpile
En

ileri

kurduu

evlerinin

medeniyet anda

duvarlarn

m i m a r l k ss

Bir

ziftle

gibi s-

rp g i d e c e k pimi balk konilerle saz hasrlarn d u v a r l a r a akl stili,

g e n e zift y a r d m y l a
lkede,

n e m e kar

balk kerpileri

ykseltebilmek,

yirmi

a n c a k kerpi

retiyle b a a r l m :

ss

korumutur.
boyunda

aralarna

Biimcikler,

amzda

Irak K l t r l e r i n d e , suya

petrol

ne

batm balktan

zift en az o kadar n e m l i rol oynamtr.

zift

k o y m a k su-

evleri, t a p n a k yaplar

zift

h e y k e l c i k l e r gibi g z e l s a n a t

zift m a d d e s i y l e dayankllatrlmtr.

edinmilerdir.

Nihayet, o tasz

Ziggurat'lar biiminde

birer t a b a k a

ilk inan t e p e l e r i , tanr

s a y e s i n d e m m k n olmutur.
eserleri

insan
metre

n s a n l a r zift p e r u k a l a r l a

kadar n e m

kazandysa,

lk

bir m e d e n i y e t y a r a t m a k iin

Ur a ' n n ikinci
titirdii saz'dr.

k a r a k t e r i s t i k m a d d e s i , g e n e kendi t o p r a n n ye-

K a b u u s o y u l m u b a t a k l k l a r saz, o r t a s n d a n y a r l a -

rak uur, m h r gibi k u l l a n l m , m e d e n i y e t i n s o n r a her y a y l d y e r e

Irak'n

damgasn

vuran

silindir e l e m a n n a

p i m i konik ivilerle d u v a r l a r a a k l a n
ve Gneydeki Ur'dan Kuzeydeki

olmutur.

Gene,

de sazn y a r a t d r

Ki'e k a d a r btn S m e r - A k k a d lke-

sine, Dicle t e s i n d e H a f a c e ' y e ,

yaylp

kaynak

hasr stili

D o u d a Elam'a,

Kuzeyde Asur'a doru

gidecektir.

Y e r y z n d e ikinci bir Irak b u l u n m a d iin ve o n d a n s o n r a k i btn

g e l i m e l e r Irak etkisi a l t n d a y r y e c e k l e r i
bir d a h a
Irak'ta

ilk E l - O b e i d a , A a

la giri
yi

konadr.

doldurmakla

kadnn

nemi,

memitir.

B a r b a r l k t a n k ve O r t a

nk, toplum

iinde kadn

erkek tarafndan
estetie

kavumutur.

Anahan

yerine:

oturur durumdadrlar." (A.

Parrot,

Sumer,

"Facie o p h i d i q u e :
takldr.

Bay

Parrot:

Parrot,

h a y v a n l a r l a Anahan

Irak T a n r - k a d n n d a k i

ve

tapnanda
grnmez

oban

asas

ile

146.

Fasl

'l

taht

"Unnut,

"Kadnla

age.,

55)

melmi

Balarnda

der.

ziftten

bir

peru-

terkibi-bileimi

ortada

sentezlemesi

veya

sevimli

melez

Oysa,

bngl

ayakta

Gzleri

hayvann

55)

sembolnn
bu

Tavan s e m b o l

Yukar

tavan

bir tahta

dven

(fleau)

Kitab'nn

gzkr

bal tanra da
ce:

s.

Eski

biimcikler

esrar yok:

vardr.

Ve

ilk

Msr m i t o l o j i s i n d e ola-

b y k roller o y n a y a c a k t r :

"Denderah

orada

Yalnz

pskrtle-

kadn h u k u k u , A n a h a n l k l a b a l a d n ispat eder.

anst
sarlm

"Svelt

Tavan ehresi" olmutur.

esrarengiz kalyor."(A.
Totemin

sahne-

bulunur.

henz sahne gerilerine

teyze,

Totem

Barbar-

gene sosyal

birlikte e r k e k de artk boy g s t e r m i

ve gz alc

tombul

kalar

E l - O b e i d a

Hatta bu a kadn, b s b t n d a h a m o d e r n bir kvraklkla

cana yakn
bngl

iin, orijinal

tekerrr etmeyecektir.

ve

bal

(balk

baklar

Msr

15.

Nom'unun,

m e t r o p o l ) idi.

Denderah
Un

grnr.
Elleri
Ayn

Mumya

Oziris'e

tavan

resminde)

tutulur.

vard ki ad ' U n n u t v e y a

Hermopolites'in

tanr

bulunur.

tutar durumdadr.

vinvetinde
elde

bir

oturmu

ehrinin

Tavannn

bal

gzkr.

Denderah'ta

gibi

atfedilen

bir

tanr
Fakat
tavan

sahibesi'dir."

anakenti

(Grekler-

Tanr Un veya Unna adn alr."

(A.

Lang, M y t h e s , Cultes et Religions, Paris, 1894, s. 654)

" U n " hecesi M s r c a d a (Tavan, saat, ii, d v m e k , s r a m a k , a y a a
k a l k m a k , had a m a k ) a n l a m l a r n a gelir.
Oziris adl Msr tanrs ( m e d e n i l e t i r i c i

O b e i d g e l e n e i olan T a v a n ,

k a h r a m a n ) Msr'a y e r l e t i r m i

olmaldr. Oziris h e m o b a n asas ( h o u l e t t e ) : yani O r t a Barbarlk, h e m

Dven:

yani ziraat Y u k a r

Biblos'tan

Msr'a

B a r b a r l k ve M e d e n i y e t s e m b o l l e r i n i tar.

medeniletirici

k a h r a m a n o l a r a k g e l e n Oziris, t a n r -

larken Irak A n a t a n r a s n n s e m b o l o l a n t a v a n l a

kaynatrlr:

yi

"Unnu-nefer:

'Parlak

varlk' denir.

Bas

Oziris bulunur." (A.

El-Obeid

ve

anl

epoklarda

Lang,

tavan'

(aa

age.,

s.

demektir.

Oziris'e

alarda)

bazen

Un-nofr:

tavan

bal

65)

a ' n d a erkek h e n z

Msr'n Oziris'i

kadar ileri

gideme-

mitir.
Semit
gelecek

Orta

Barbarlarda

medeniyet

"Ylan,

daima

Adem-Havva

kltrlerde

bereket

S m e r 1960, s.
Yalnz,

ve

Kssasna

ziraat

fikirlerine

itirak

ve

tanrlna
etmi

btn

sonra

karacak

bulunur."

(A.

olan:
Parrot,

55)

erkein,

kadn

nfuzunu

b a l t a l a m a k zere

hoyratlklarna

b a l a d n g s t e r e n iki belirti o r t a y a k m t r :
1- H a s s u n a ' d a (Aa

B a r b a r l k t a ) v a z o l a r n azlar,

kadn

badr.

O b e i d t o p l u m u (belki kadnn y e r i n e erkei g e i r m e k c e s a r e t i n i

henz

g s t e r e m e d i i iin) k a p l a r d a her trl " i n s a n " t e m s i l i n i y o k etmitir. A.

Parrot

bunda;

aa

2- R o n d - b o s

Smerler'in

denilen

"Kaplar

rlyeflerde

kun ahsiyetler konu olur." (A.

Parrot,

laikletirdikleri"ni

"Muhayyel [hayali,
age.,

s.

gryor.

dsel]

55) Yani

ve kor-

Toplum

ruhu-

na zorba e r k e i n zlgd sapa y o l l a r d a n b u r n u n u s o k m a y a balamtr.

O b e i d a " g e n l i i n d e " o l d u k a konkret ve realisttir.
du

D e v r i n d e Soyutlap idealistleir.

plan

bu

zamana

tralizm

Eridu

repertuarla:
evron

dek
da

ehri

Yukar
hemen

lozanjlar

(avu

yetinmek

En son Eri-

son

kazlar ya-

m e v k i , Irak g n e y u c u n u n d e n i z e d a l m e n g n e y u c u n d a :

Enki adl sular t a n r s n n

"O

1 9 4 6 - 1 9 4 9 yllar

saylr.

Dicle

[ekenar

srmas)

gerekmitir.

Bu

blgesinde

toptan

kap

nice

dar

drtgenler],

gibi

eit

inkr

eit

el

gerilii

tutulan

na-

Geometrik

genler,

kombine

edilmez

st

edilmitir.

merdiven

edilmi
nasl

bir
veya

dz

izilerle

aklamal?.."

(A.

Parrot, a g e . , s. 63)
zah

Eridu

k a z l a r n d a n az ok renilebilir.

id a y a l a n m t r .
kentten
snr

3';

Eridu

Devriyle, Obe-

Nedense "Smer lkesi" denilen topraklarda

U r - U r u k - L a g a siyasi

s t n d e Nipur ile g n e y snr

merkezdirler. Ayn
s t n d e Eridu

lkenin

kuzey

kutsal, y a h u t dinsel

merkezlerdir.

Eridu yalnz st ste 3 t a p n a k l a deil, 6 iskn seviyeli

bir

"Hepsi de bu ayn

semttir.

kefedilmemiti." (A.
stste
bakalar

Parrot,

6 tabaka,

da

devreye karlk der.

age.,

s.

altstlk saylamaz

ile 6 t a b a k a

saylr.

(... )

Yaz

henz

63)
Bu

m?

be alt

Ur,

Obeid

tabakada

kaz

ta-

pek e r k e n

O r t a B a r b a r l k K o n a n d a o b a n l k ile ziraat bir a r a d a g e l i t i r e n O b e i d

Kltr evresinden
alt

belki

d a h a z i y a d e barl y o l l a r l a

" B a r b a r a s " y e m i saylabilir.

figratif'lemesi,

Obeid

kntye yaklatn

Kltrnn
anlatyordur.

Bu

b a k m d a n stilin

gittike

yalandn,

st ste begittike "nonhatta

bir -

Amerika

Yerlileri

Aa

yapmlard.

Aratrmalar,

Msr'dakine

ok benzeyen

id y e r l e i m l e r i

Barbarlk
Amerika
Gne

Konanda

ve Tavan

ilkin o s e v i y e d e sanld.

pimi t o p r a k t a n

kulbe

Yerlilerinde

yerleimleri

Irak'takinden

efsaneleri

saz

hasrlar,

kulbe m i m a r i s i n d e , saz, hasr ve a m u r kerpi t a b a k a l a r

girintili

kntl

konik ivilerle aklmt.

bir zellik m e y d a n a

geldi.

Bu

Irak a n a n n ilk yap stili a y n e n taklit edildi.

r

grld." (V.

Gordon

kat kat
sonraki

zaman

dahi,

Hasr, balk girinti kntla-

korni b i i m i n d e m i m a r l k m o d a s gibi d e v a m etti.

benzer bir safha

ilk O b e i d

Ondan

o t u r u k l u k l a r d a , saz hasr ve balk z o r u n l u l u u o l m a d

buna

Obe-

amur kulbelerin duvarlarna

tipi

konulduka

ziyade

buldu.

Childe,

"Elam

age.,

ve Asur'da

s.

146)

Msr'n ilk yaplar da ayn modaya uydu. (Msr'a medeniyetin Irak'tan

girdiine belge.) Bugne dek gelmi slm kutsal yaplarnn i ve d tavan kornileri hl Obeid stili kornilerle ssldr. T r k i y e minare erefelerinin altlarndaki dekorlar ayn stilden kalma benzetilebilir.
1911 yl O b e i d hep byle a m u r e v l e r d e n
er

bunlar yorulmaz

inaatlarm."

antsal y a p l a r

kii

tanr

t e k l i f s i z l i k ve

evi

arasnda
basit

sunular
k

bir

salon

masas

ile

odacklarla

gidilip

olmaktan
birlikte

bulunduklar

evleridir.

age.,

s.

Ve

evlerde

bu

53)

samimilik devam

etmektedir:

km,

bir

merkezi
Ama

salayp

ibaret s a y l y o r d u .

Parrot,

deil, t a n r

kuatlmtr.

gelinmeyi

kiler]

iin

(A.

kompleks
daire

saflarna

lyk

giri

Tanr
her

ile

trl

insanla
"Tanrnn

olmutur

autel-po-dium'un

saysz

kolaylatrr.

yap

"MeFakat

evresi

yerleri

(issue'ler)

maiyeti
itibarla

ve
k-

[emrindekarlanmtr."

( A . P a r r o t , age., s. 53)
"Irak'n
kendini

ilk

belli

krater-kupalar
nuluyordu.
olan

etkisi

etmi
tatan

Bu

bitenlerin

Dou

dalarnda,

grnyor.

Sse,

yaplr.

geliim

4.

yzlerce

Gene
bin

yl

gney
tan

de:

ylnda
zerinde

bol

ran'n

Elamllar

olduu

yerdir:

'Orada

balam

Obeid

olmaldr.

izlenmesi

iinde
kseler,

anda
Ve

mmkndr.'

bulu-

imdi artk
(A.

Par-

rot, age., s. 6 0 ) "

I)

LK " K I Y A M E T "

Ur da, O b e i d de l g m m e y i bilirler. Y a l n z O b e i d : c e s e d i u z a t l m
olarak gmer,

Ur:

kvranm

( c o n t r a e t e ) y a h u t m e l m i o l a r a k g-

mer. Bu iki tip T o p l u m , A r k e o l o j i n i n 2. ( X V I I I . ) n u m a r a s n d a n 5. (XIV.)

numarasna
deiir.

kadar:

en eskiden

beriye d o r u , 4 - 5

basamak durmayp

Deimeyi mlekiliin geirdii deiikliklerden okuruz.

lk

O b e i d s e r a m i i n i n iki a l m e t i v a r d :
1)

Gebelerin

ilk m l e k l e r i ,

rme

sepet

biimi

ve

zembil

kulplu olur. O b e i d m l e k l e r i , t a m o s e p e t taklidi kulplu s e r a m i k t i .

gibi

2) lk O b e i d s e r a m i i a k e s m e r r e n k t e idi. kinci t a b a k a d a n s o n r a
o

kulplu ak e s m e r kaplar a r a s n a

gittike

boyal m l e k paralar

kararak

artt.

Fakat 6.

(XIII.) n u m a r a l t a b a k a y a gelinir g e l i n m e z , boyal s e r a m i k

a n s z n y o k oluverir.
Bu ne d e m e k t i r ?
Besbelli

boyal

y a s a k edilmitir.
de a n s z n

ylan

nc

belirtileri

5.

tabakada

bir m h r d e t e k e r l e k l i

ilk sava

kans

insanlar a r a s n d a k i
anszn

hi d e i l s e O b e i d ve Ur b l g e s i n d e

bir k y a m e t k o p m u t u r .

Kyametin
bulunan

mlek yapm

D e m e k s e s s i z c e g e l i e n Irak g n e y i n i n insanlar iingzkmt:

bir s a v a a r a b a s

kazlmt.

kzmann

O zamann tank

kyametler

o tabakada

(char)'n

atas

sa-

s a y l a c a k kan,

koparacan

gsterir.

Bu

kopan k y a m e t iki eyi retir:

1- Irak g e l i i m i n d e
Toplumu,

Medeniyet balamadan

n i s p e t e n geri

dahi

bir T o p l u m u n y e n m e s i

nispeten

ileri

bir

m e d v e cezir b i i m i n d e

ritmiklemitir.
2- G e l e n e i n " T u f a n " dedii ey, Irak'n s o s y a l c o r a f y a s n d a n kma tipik bir altstlktr.
viyesi a l t n d a , su iinde,
B a r b a r akn
gn;

ziraat

iin

kerpiten yaplm olduklar

yaplm

kanallarn

iin, her y a m a n

set ve

bentlerini

ykt

insanlar ister i s t e m e z d e n i z e d m e sular v e d a l g a l a r a l t n d a

boulup

gider.

Bay A .

Parrot, O b e i d K l t r n " T u f a n " a v e r e n

"Smerler'in
nnde
lerin

gelii"

yenilip

Smerler'den

bakalar

ve

telerde

sayar.

kaybolma

herhalde

medii

Semit

meneleri

aranmas

"Boyal
ssler,
ki,

kanunlara

akla

efendiler,

lerinden

sonra

diler ve

miraslar

Hazer

kimseler
63)

hibir

yannda

Parrot,

tehlikeli

kendi kanunlarn

da

bizce

"Smerli-

eye

ve

age.,

ok

idiler.

da

kadar

esnaflarn

fabrikann
daha

eline

bir

iddiasna
temsilleri

bakmdan
O

oldu."

saylan

dayattktan

katmak
seyrek

getirici)
kald.
o

s.

bilinen

bertaraf edilmesi

tarafndan

temalar,

bir

age.,

tesi

"stilaclarn

gelen

benze-

belki
s.

daha

64)

ilk belgesi:

inanlarn

eyler

zorunda

dillerinin

lkenin

hoyrata

Suse'unkiler

ok

rakmak

Parrot,

Barbarlar:

Obeidliler:
Yeni

gerektii sylenebilir. "(A.

geometrik

nyorlard.

gre:

kaldlar.

olmadklar,

efendiler

kendi

seramii

zorunda

olan

seramiin

yeni

Ona

olamazlar. "(A.

Rejim d e i i k l i i n i n

mal

O b e i d ve Ur k u l b e l e r i ve y a p l a r d e n i z se-

sonra,

kaybolup
retimleri

pek

arml

ol-

dayattklar
Geri

Obeid

zararsz

gr-

(evocatrice:

yerini bir fabrikaya

bilinen

grndler...
Parrot,

boyal

tam

giritiler.
ile

daha

alelade

kald."(A.

"Demek

ifade

age.,

b-

gerekletirimArtistler
s.

gideril-

64)

Fakat, Irak'a bu s o n r a d a n g e l m e istilc S m e r l e r , g e l d i k t e n s o n r a ki y a r a t l a r n , ne s a y e d e g e l i t i r d i l e r ?

Kendilerinden nceki
nn

hazrladklar
"Smerliler

birok

(sresi aralksz 5 - 6 t a b a k a )

insan y n l a r -

g e n i kltr z e m i n i s a y e s i n d e .

kadar

kuaklarn

arabuk

tecrbelerinden

zirveyedek

ykseldilerse,

faydalandklar

iin

bu

baar

mmkn

oldu."

(A. Parrot, age., s. 63)

Biraz da dile kolay geldii
in, o n d a n n c e k i
hem

ok derin

adn

v e r m e k y e r i n d e olur.

bir a l t s t l k g e t i r m e s i n d e n
Daha

de biimlerin soyutlamalar:
gizlenmek,
yordu.

hem ok anszn,

geldi.

5 tabakann

aka

Ona.

"Tufan"

deiikliklerin-

canl v e s o m u t T o t e m l e r i n g i t t i k e

M o d e r n a d a , hr d n c e n i n y a s a k edildii

edebiyatla
andran

eski

nceki

ileri

bir b a s k d a n e k i n i l e r e k stilize e d i l m e k istendiini g s t e r i -

yeni sosyal
ni

iin, S m e r l e r d e a t f e d i l e n bu d e i i k l i -

5 t a b a k a d a k i d e i i k l i k t e n fark

snflar f i k i r l e r i n i f e l s e f e y l e ,

bsbtn

ifade s a p a y o l u n a y n e l i y o r l a r :
savunamayan

tpk

kadim toplumlar da

iaret ve izilere

bavurdular.

yle,

canl

Onun

l k e l e r d e , psrk

umutsuz olanlar da

iin

ana Totemleri-

b i i m y e r i n e onu
Kyametten

nceki

g e o m e t r i k l e m i m l e k ssleri

de, d a h a eski Irak T o p l u m u n a v e To-

temlerine

yabanc

dardan

rna

saylabilir.

delil

st ste b i n m i

toplumlarn
Yani,

El-Obeid

birok T o p l u m l a r n

e d e c e k kadar baka

baka

derece derece geliim,

anszn olmamtr.

gelip

geliimi

gittike

ar

bastkla-

bir t e k T o p l u m u n

deil,

hi d e i l s e be ayr t a b a k a tekil

zellikler g s t e r m i eseridir.

b u altnc t a b a k a d a k i

Yalnz

ilk

D e v r i m kadar y a m a n v e

Birincilere " T u f a n " d e n i l e m e y i i de o n l a r n belki bir

k e r t e y e d e k barl g e m i b a k a

baka

uluslar a r a s n d a k i

kaynama

olularndandr.
6. t a b a k a d a k i " k y a m e t i n a l m e t l e r i " n i
yusu" d e n i l e n
mezarln

kazlar verir.

altnda:

Bu

SIS V I I I .

t a b a k a d a d r v e buras

den 5.20 il 8 . 6 0 m e t r e yksektir.

iin:

deniz seviyesin-

Demek, sosyal kyametin kopmas

d e n i z s e v i y e s i n d e n bir m e t r e a a d a b a l a m b u l u n a n I r a k ' t a k i

g e l i m e , 8.6
yl

bize a r k e o l o j i n i n "Tufan ku-

kazya gre "Tufan", d i b i n e d o r u inilen

m e t r e y k s e k l i e d e k birikmitir.

rmaklarn getirip ydklar

Bylece,

5 tabaka

saval ve ykc

barl

sosyal

bin yllk A n t i k a Tarih

Bu

birikiin s r e s i

her

kalnl l l e r e k h e s a p l a n a b i l i r d i .

sosyal

biriki,

sray (Kyamet-Tufan)

boyunca

[dng, evrim sarmal]

mil

gdecei

tabaka

anszn az ok

ile insanln

be-alt

"cycle", " d e v r i d a i m " helezonu

Irak'n daha T a r i h n c e s i n d e balam bulunur.

Kyamet veya Tufanlar art arda gelecektir.

Her yeni Tufan bir n c e k i n d e n

daha byk ( y e r y z n n daha geni lkelerini ve daha ok insan ynlarn kaplam) olacaktr.

J)

ORTA BARBARLIKTAN-YUKARI

Arkeolojinin

6.

tabakasnda

bakasnda yeniden

BARBARLIA

kaybolan

o r t a y a kt.

boyal

Bunlar ara

s e r a m i k 7 ve 8.

sra

krmz

ta-

pentrleriyle

O b e i d m l e k i l i i n d e n farkl o l a n kzl s e r a m i k adn alacaktrlar.

Tufandan
riz):

nce

(buna

y e r l e i m kltr

duu yere yakn

(Abu

Sharai),

veya

ufak T u f a n

da

diyebili-

Dicle'yle b i r l e m e k zere bulun-

b a t - g n e y i n d e m e r k e z e y l m gibiydi:

2-

Ur (El

Tufandan sonra
zey D o u s u n a

istersek birinci

Frat r m a n n
Mugheir),

kltr h e g e m o n y a s

kar:

Kadim

1- Eridu

3- El-Obeid...
ayn

semtlerdeki

Uruk (Tevrat'taki:

Ere,

Frat'n

gelenekte

Kubelki

P a n t e b i b l i y a ) d e n i l e n s e m t i n ad ile anlr.
Destan
temsil
ji

kahraman

ettii

Glgam'n

adna

bal

a d a y e k p a r e deildir. T p k

bakmndan

il

(XII-VII)

"Gznnde
saylmasna
ilham

tutulunca,

medeniyetin

gsterilebilirdi.

tersine,

alacaklar

gibi

arkeolohayli

Bilinen en eski " K y a m e t -

altstlk:

eginlik

Smerliler,

Uruk kltrnn

numaral tabakalar arasnda

u z u n s r e n 5 b a s a m a k l bir g e l i i m gsterir.
Tufan'n yaratt

olan

O b e i d a

salamca

bir

tam

Bu

hi

bir
de

yerletikleri

kltr

merkezi

[dhi]

bir

gerileme
yle

lkeyi

yapmaya

haline

olmad.
btn

girmi
Gereki

komularnn

kendilerini

verdiler."

(A.

Parrot, a g e . , s. 64)
Onlarn
mizmleri
tannmt:
ncil'in
tercihe

"Dehakr

Irak'a

parlak

"1-

Uruk

Kidnun'u).
deer

"Bugn

ncil'in

uzmanlar,
nk

Parrot,

hizmetine

yaptracakt."

(Kral Kenti,

buluyorlar;

izmek g oluyor." (A.

ruhun

ilerleyiler

aradaki

age.,

A r k e o l o j i kazlar b a k m n d a n :

s.

Ere'i),
iki

girmi

"u

a
"2-

devreyi

snr

bulunan
iin

dina-

iki

evre

Cemdet-Nasr (belki

bir arada

ayracak

incelemeyi

iziyi

aklka

63)

a a d a n 7 . ( y u k a r d a n XII.) n u m a -

ral t a b a k a ile g e n e a a d a n 12. ( y u k a r d a n V I . ) t a b a k a a r a s n d a k i 7

numara-tabaka
III-II)

Uruk a d n a , o n d a n s o n r a k i a a d a n

numaral

ne kadar sarih
Uruk a d n a

tabakalarda

Cemdet-Nasr a d n a

15-16 ( y u k a r d a n

balanr.

Bu

ayrm

[ak, belirgin] o l m a s a bile a n l a m s z k a l m a z . Y e t e r ki

balanan tabakalardan

rnesans olduu unutulmasn.

ilk n u m a r a l a r n O b e y d

Bay A .

Kltrnn

P a r r o t ' n u n " g e r i l e m e " gibi g-

rnr dedii o r n e s a n s b i r i k i i n d e n s o n r a U r u k k l t r n n en b y k
orijinal
rabtal

eserlerinden
mimarlk:

ancak

Kalker
Vinci

Tapnak:
seviye

"Cidden

heyecan

uyandrc

ile

birlikte

balad."

(A.

ve

13.

numaral tabakadr. Kzl Tap-

Parrot,

S m e r , s. 65)
Yukardan Vinci tabaka, aadan
nak da bir sonraki

14 (IV) n u m a r a l t a b a k a d a kurulur.

Geri

Uruk ann

tabakalarda)
A) 7.
dr

ilk iki

iki yeni

tabakada

b a s a m a n d a (7-8 v e y a X I I - V I I

numara

nesne bulunur:

en

eski

mhr damgas:

kazlarn

bir t e s a d f m -

bilinmez.
B) 8. t a b a k a d a en eski bakr nesne'nin g e r e k l i i p h e l i saylr. A s -

lnda bu her iki b u l u u n O b e i d K l t r n d e n , hele O b e i d i n s a n l a r n d a n

d a r d a birer icat s a y l m a s n a da i m k n yoktur.
insanlarnn
gri

Uruk D e v r i n d e d e y a a m a y a

s e r a m i k birok d e f a l a r kendisini

gibi

kulplu

oluu

seyrektir.

Torna ve Frn y e n i l i k l e r i n i

Bu

Ur ana k l t r n n ve

d e v a m ettikleri

besbellidir:

gsterir yalnz Obeid

Devrindeki

srada

mlekilik byk sramayla:

icat etmitir. A m a o t e k n i k ilerleyiler g e n e

O b e i d y e r l i l e r i n i n eseri saylr:
"Daha
ninde]
takm

yeni

denilen

seramiine

dnlebilir.

bile

gelileri

gerekli

tirdiklerini

yeniliklerin:

yaratt

yeni

henz

tornann
artlara

"Herhalde

Hibir seviyede

yerli

gelenei

siyah,

devam

hatta

uymak

icat

azlktlar
krmz

ettiren

ve

ak

renk

seramie

Bilginin

Yeni

eyler

nk

ge-

not

Smer

emilmi

anak paralar

di." (V. G. Childe, O r i e n t Pre H i s t o r i q u e , s.

tekil

geirmek

edi-

istilsnn

kavranabilir.

arabuk

yahut gri

aznl

gibi

frnn

edildii

ki:
Devri

bulunmaldr.
ne

deildir.

dzeltilmi

zere

Uruk

yrrle

hazrlanm

gelmi

bir-

[kaynamas]

fatihler

ilerini

iin

syleyebiliriz

enfzyonu

kolaylatrm

zaman

istilclar sayca

lar.

bayndrlk

unu

bir

[kke-

inanmak

Medeniyetinin

fikirler

vaktiyle

ve

yalnz

gelenler

birikimini

birlikte

sylemenin

yeni

Yeni

meneinde

edildiine

El-Obeid

ve

byk

sermayenin

kendileriyle

icat

imdilik

baknca,

bir yeni kan

Medeniyetinin

iinde

bulunacaktr.

devirde,

gelenlerin
len

El-Obeid

kompleks

grbzletii

ettiyseler
iin

mhrn,
ayn

sebeplerimiz

Ere'in
ile

sonra
bulunan

nispetle

grnyor(tesson'lar)

okluk

deil-

140)

Medeniyet szcn Tarihncesi

kltr y e r i n e

kullan,

k a p i t a l i z m d e v r i n d e imi gibi " S e r m a y e b i r i k i m i " n d e n sz edip Z e n g i n lik ile S e r m a y e y i

istedikleri

birbirine

ak olaylardr:

kartrmas

bir y a n a

braklrsa;

A n t i k a Tarihte, T a r i h s e l

aznlk,

bir sre, y e n d i i

Toplum

iinde

retim:

almadan

ykseldii

zaman,

alt edilenlerle y e n e n l e r - A m e r i k a n Yerli

ma

lelerinde

grld

insanlarn eski

gibi-

kaynamayabilirler.

Henz

karsndaki

alt kast t e e k k l

balar.

zenginlik derlenmeye
olay,

budur.

Rnesansa

g e i n e c e k bir aznl

sosyal

snflar t e e k k l

ilk d u r u m u n u

besler duru-

st kastn

balar.

Tarihncesinde

edemedii

andran

her

uratr.

artk birbirlerine " k a b u l " t r e n l e r i y l e

Osmanl'nn

Reaya

kltrn

anlatmak

Devrimi y a p a n

bir

st

kabikatp
halde,
kast,

lehinde ve t e k e l i n d e az ok bir

Bay Childe'in " S e r m a y e b i r i k i m i " s a n d

"Sermaye" yoktur.

K) Y U K A R I

BARBARLIK:

LK T A P I N A K ( T O P L U M

ZENGNL)

lk T u f a n

Devrim)

bile

(lkel T a r i h s e l

olsa)

hegemonyas
hamleler

stn

altnda,

Glgam'n

getirmi

en

eski

Obeid-Ur

Yeni

gelen

ounluu

yenilenlere
uratt

zenginlik

insanstlk

birikimine

snfsz T a r i h n c e s i

Kltr

Fatih

diye

bir "Yeni Nizam"

Kenti

saylabilir.

gelitirmektedir.

stnln
yerlerde

semtini

ile

(henz

semtinin

yaamakta

v e yeni

Barbarlar

aznl,

dayatmtr;
daha

zorlamtr.

sk

Fakat

sosyalist t o p l u m u n d a y z .

doma-

Uruk-Ere

eski

kendi

ve

yerli

altrarak

belirli

unutmayalm:

Orada

ne kii

henz

mlkiyeti,

ne zel s e r m a y e icat edilmemitir. Y e n e n l e r de, en az y e n i l e n l e r kadar

lkel S o s y a l i s t d z e n i n
kendi

kandalarna

S a v a bitince,

kiileridirler.

kar

Kendi

(medeniyetten sonraki Tarihsel

men

beliren)

luu

o l u a m a z . Y e n e n l e r zafer tacn

Zaferi

kii,

toplum

kral,

bey i m t i y a z l a m a

D e v r i m z e r i n e he-

birka s i v r i l m i e

Kollektif Aksiyon

retici

hamlenin

retime verdii

hz ve

soysuz-

maledemezler.

yneltip,

byklkte

Bu

h e r k e s t e n nce

[ayrcalkllama]

lsnde rgt ve abalara

grlmemi
geirirler.

kiiliklerini

k u l l a n a b i l e c e k gce e r e m e m i l e r d i r .

zamane

glerini

dek

harekete

rnler b o l l u u

oldu

bittiye g e l m i i n s a n s t l k g c n n e m r i n e v e y e r i n e adanr.
"Daha

fzyon

medeniyete
Smer'in

(kaynama)

tamamlanmadan

gsteren

mkemmellemeler

geii
ziraat

ve

fine

antsal

yaplar

bu

kollektif

alma,

iilerin
n
etmek
iin

ve

de

bir
iin

tarlalar

sermaye

hem

bir

rmak

hendekleriyle

bataklk,

lkede

platformlar

kar

ehri kurtarmay

delerin

geni

lde

du.

Fazlaln

sofuluu
kyl

idi.

snf

ithaline

fazlal,

Kzl
zerine

diini bilemeyiz."(V.

ve

hem

gri

en

iyi

ve

veren

fetihlerin

en

age.,

s.

Gene

ksaca

fazlal-

amurlar

drene

girdirilmesi

yamurlarn

brakp

elveren,

tarafndan

gelme

sonunda
bu
ok

ne

takva

dik
feye-

ilk
ve

bereketlilii

ynetici

birikii

esasl

kurutma

ahalisinin

madsulama

salyor-

(piete)'si,

snfn

El-Obeid'in

kertede

aceleletir-

140-141)

Bilginin T a r i h n c e s i n d e k i T o p l u m y a p s n
yukarki aklamasnda

merkezlerinden
zahire

yrrle
ve

ereBesbelli

dnmesine

ey,

yapan
o

fazlalk:

olan

haddinden
garanti,

mlekilii

Childe,

ehirlere

salayan

retim

ilerinin

(dzlkler)

imkn

kartan
G.

kamu

lkenin

birikmesine

ve

arpyor.

ettiler.

merkezilemi

Ayn

Barbarlktan

tanrlar

koordine

bir

kylerin

zanlara

kanallaryd.

gibi

bile,

gzmze

abalarn,

birikiini

olan

[ieriyordu].

sulamak

gerekliydi:
olduu

imdi,

maksadyla

gerekli

ediyordu

gitmi

kylleri

ykseltmek

beslenimi

tazammun

balk

nce

ne

kadar n e m s e m e d i i

k u l l a n d s z c k l e r v e t e r i m l e r d e n anlalyor.

hatrlatalm:

1gei"

Obeid

andan

deil,

medeniyetten

Barbarla
2- Bu

Uruk

geii

gsterir.

gei

srasnda:

ana

nceki

gei

"Barbarlktan

ada

Orta

"Kylerin ehirlere

Medeniyete

Barbarlktan

dnmesi" yok,

Yukar

Aa

bar o t u r u k l u u n u n Irak S b t r o p i k a l c o r a f y a s n d a eritii Orta

lk

yerleimlerinden
3- G e n e

sosyal snflar ne
mazlar.

dnmesi

Uruk,

ne

diye

vardr.
ancak

medeniyette

Cemdet-Nasr alarnda

medeniyet

kurulduktan

Devrimlerinden

Dzeni"nin

ilk

domu

gnlerinde

1- " Y n e t i c i snf:
2- " K y l

sonraki

Barbar

"Devlet"lerde,

dzende

bilinmedii

Devrimlerden

toprak h e m e n

mlkiyeti:

iin-

retimle

geni

toplum

Uruk a y a a n r k e n ,
edilmemi

maye" olamam,

uraan

"Dirlik

hatta

insanln

-hi medeniyet soysuzlamas

olan

dahi

her t r l

Tanr'nndr.

ayn T o p l u m

bulunduundan,
ne

kurduk-

olarak tmyle T o p l u m u n

burada

sembol

birer " s o s y a l

Gene o yzden,

B a r b a r Fatihlerin

genel

lde

ne kiilerin,

hapsolunamamt.

sonraki

hemen

yle ve

daha

ortaklaa

icat

Tarih-

Osmanl

barta a s a y i (dirlik), s a v a t a d v ile,

ortaklaa mlk ise, tpk

lan

ola-

toplum:

s n f " her z a m a n y a l n z

btn Tarihsel

lar

ey

aknlarnn

rnein

snf deil, birer i b l m z m r e l e r i d u r u m u n d a d r l a r .

nasl

grlen

anlalr

Belki y e n e n l e r i n " y n e t i m " balamaktadr.

Ancak
sel

Kentlemeye

"Ynetici snf-Kyl snf"

Bar-

Barbar-

hibir

imtiyazl

zenginlik

Yeryznde

iinde snflara
birikmi

bir s o s y a l

Nitekim, yukardaki terim

para-

zenginlik "Sersnfn

tekelinde

kakafonisine den

Bay

C h i l d e d a b e l g e l e r i a k l a r k e n b u n u s y l e m e k ister:
"Yazl
ka

dokmanlar,

bir ey

rln,

Tapnan

birinci
o

antsal

tapnan

rafik

ve

tapnak

bir saray

iinde

bundan

yaz)

mlkiyetlerinin

dokmanlara

yap,

(resimli

age., s.

Tapnak

deildirler;

anas

gre

ruhbannn
yahut

bir

sonraki
olan

muhasebelerinden

retim

fazlal

emrindedir.

lahit

tapnak

deil,

ba-

daima

Bylelikle
fakat

muhasebe

bir

tapnaktr;

evraknn

bir tablet bulunmutur." (V.

tanEre'te
piktog-

G.

Childe,

141)

O b e i d - U r a ' n d a o l d u u gibi, E r e - U r u k a n d a dahi, insanlar ne

sivri kii karcln ne snf t e k e l c i l i i n i , ahlkn ve akln bir n u m a r a l
b u y r u l t u s u kertesine k a r m a k yle d u r s u n , h e m a h l k s z l n v e h e m
de akln en a f f e d i l m e z s a p t m a s s a y a n bir t o p l u m d a y a y o r l a r d :
"Ere'in
ykseltmeyi
fikir

12.

edindikleri

tarihsel

(VI.)

tasarladlar:

devir

[tapnaklarna]

Tanr Anu,
srasnda
bal

Devri

srasnda

yurttalar

yapma

Onun

zerine,

hakknda

henz pek

yahut onun

selefi inecekti.

Babilonya'nn
bulunan

Ziggurat'n

ve
ilk

Bu

bir

balk
az

ykselti,

hatta

Asur'un

tasla

(prototipi)

tepe

ak

bir

btn

sankterlerine
idi;

daha

imdiden
rlm

10

basit

metre
balk

ykseklikteydi.

keseklerin

G. Childe, age., s.
Ziggurat'n

st

O
ste

zift

yataklaryla

yl

birbirlerinden

tabakalarndan

kesi:

Dou-Bat-Kuzey-Gney ynlerini

kaplayacak
yaplm,

17x22

beyaz

metre apnda

drtgen

m o k r a t " olan Tanrnn

te
kesin

gsterdi.

zerine, yan y-

biimde

balk t u -

kire b a d a n a l Ak Tapnak g e l i y o r d u .

u z u n bir a v l u s u , birbirine g e i l e n g e n i o d a l a r ve...

merdiveni

(V.

Ur k u l b e l e r i n i n d u v a r l a r n a y a p l d gibi,

bo p i m i balk koniler y u m u a k mile s a p l a n m t .

ladan

bileikti."

141-142)

S a r p meyilli c e p h e l e r i n d e ,
zeyini

ay-

halk a r a s n a

Tapnan

ilkin arca " d e -

i s t e y i n c e i n m e s i n e elverili

bir de

vard.

Irak'n

nl

ortaklaa

dokunulmamas
Kapadokya'ya

Silindir Damgas

mal
iin

saylan

(empreinte

tapnaktaki

icat edilmi

ilk mhrdr.

(Orta A n a d o l u ' y a ) ve Girit'e, in

rine Irak d a m g a s n

o vurdu.

sal

yapan,

adak (consacre)

(dokunulmaz

klan)

odur.

Vurduu

de

tanr

Msr'dan

Hindi'ne kadar her ye-

her nesneyi

stndeki

her-

mlklerine

Yeryznn

yahut etnograflarn

Mhrn

cylindre):bu
toplum

dokunulmaz

deyimiyle

kut-

Tabulatran

iaretler belki

de

ilk ra-

k a m l a r d r : yazya doru gidi ilerlemektedir.

"Mlkiyet

ve

kiilik

C h i l d e , age., s.
ller

yeniden

mumyalanma
Bu
yeni

fikri,

uzatlm

benzerler,

prose Kan r g t

bir T o p l u m

bu

muameleyle

ifade

edilecektir."

(V.

G.

143)

birlii

olarak

gmleceklerdir.

Yalnz

balkla

paralel

gidecek

kimi de yaklrlar.
d n d a ve

sembol

stnde,

onunla

o l a r a k yeri y u r d u

belli T a n r n n d o -

mas ve g l e n d i r i l m e s i d i r . Tanr ve T a p n a : T o p l u m m l k i y e t i n i n deposu, d o l a y s y l a d a T o p l u m a l n y a z s n n

kutsal

mercii

[bavurulacak

y e r ] o l m u t u r . O r a y a el k o y a b i l e n , T o p l u m a el k o y m u gibi olacaktr.
Yukar

B a r b a r l k K o n a n a girilmitir.

L) YUKARI

BARBARLIK SONU:

M E D E N Y E T BAI

S o s y a l i s t T o p l u m kiilerinin Kan rgtleri y a n n d a b a m s z l gklere d o r u y k s e l t i l e n , T o p l u m u n r e t i m v e d e i i m ilikilerini

bir e k o n o m i

tekelinde tutup gden Tapnak,

elbet insan

mthi

kiilerin y -

n e t i m i n d e idi. leride, M e d e n i y e t b a l a d k t a n s o n r a , bu t a p n a k kiilerinin hangi

rolleri,

nasl o y n a d k l a r n a dair d a h a ak b e l g e l e r l e kar-

l a a c a z . Kan r g t

s t n d e insanln e k o n o m i k ve politik kaderini

gden tapnan, Toplum

iin

hem

z a m bir zaaf k a y n a o l d u u , geri

Toplumuna

m u a z z a m bir k u v v e t ,
Barbarlarn daha

ileri

hem

muaz-

kltrl Irak

kar z a m a n z a m a n giritikleri d a v r a n l a r d a n anlalr.

A k T a p n a k a
lumcuunu

ok s r m e z . Y e n i

bir B a r b a r akn g n e y Irak t o p -

t e k r a r altst e t m i g r n r .

eski

Obeid-Ur toplumcuklar

lum

kodamanlarnca

Belki

ilk Ak T a p n a k da,

zerine ullanm baka

biimlendirilmiti.

en

bir B a r b a r T o p -

Ak Tapnaktan

sonra

gelen

a l a r d a iki, (ve belki d a h a ok s a y d a ) B a r b a r akn ile iki T a r i h n c e s i

Tapna

paralel derler.

13 (V)

numaral tabakada:

t a n r n n d e v c e evi

Kalker Tapnak artk ad

san

( s a n k t e r ' i ) dir. T o p r a n d a akl ta

belli

olan

bulunmad

iin, A l l a h n insan bile (Yani T o p l u m g c n n m e d e n i y e t i bile) balkt a n y a r a t t Irak milleri o r t a s n a , n e r e l e r d e n

ler d a l a r n d a n )

b y k kayalar t a n m ,

Y e n i t o p l u m u n kollektif g c (Allah'):

b u l u n m u s a ( u z a k lke-

k a l k e r d e n t e m e l l e r atlmtr.

zifti, bal a n n a yeterli bul-

m a m , m a k a m n n d a h a m r l o l m a s iin kalker talar getirtmitir.

Bu

tapna
"ktidara

"Fakat

bu

s.

yeni
farazi

eri restore
mimarlk

"ekzotik kkenli" s a y a n
bir

etnik

fatihler,

ederek

veya

geleneini

(rk)
tpk

Jordan:

elemannn

Kassitler

bylterek

muhafaza

Dr.

ve

ederek

ve

ktn
surlular

kadim

gsterebilir"

gibi,

girintili,

kutladlar. "(V.

eski

kntl

G.

der.

sankt(kornili)

Childe,

age.,

143-144)
T o p l u m iinde eski g v e n k a l m a m olacak, daha d o r u s u yeni, te-

kelci

ve T o p l u m

ounluuna

kar

bir g v e n l i k g e r e k m i

o l a c a k ki,

mallara (henz kiilerin o l m a y a n o r t a k l a a = kutsal mallara) d o k u n d u r m a m a k iin nce a m l e t (uur ta), uur incisi sfatyla kpleri m h r leyen silindirler,
ba fkran
zere

gene insanlar y l d r m a k iin g v d e s i n i n

canavarlar oalr.

Bunlar,

birlemi Kan T o t e m l e r i

kpler,

ilk Elam

damgalarna

idi.

Ayn

ok yakn

144) o l d u k l a r n a gre, yeni fatihlerin

"Tapnaklarn
m

mallar

runmasn
sistemi

hazinelerinde
ynetmek

salamaya

yaratmlard.

C h i l d e , age., s.
14 (IV)
btn
azzam

Geriye

geirilmesi,

Childe,

age.,

s.

ve

tanrya

adan-

hizmetileri

dokmanlarn

ada

numaral

bir

kayt

icad

kalyordu."

(V.

G.

sisteminin

ko-

143)

numaral tabakada,

d i n l e r i n en g e n i ayrntl
Kzl

"ki karnl

G.

zenginlikleri

Daha

yaz

mhrleri tayan:

Elamllar olmalar akla gelebilir.

tanrln

mecburdular.

bir

rktmek

tipte" (V.

biriken

iin,

her u c u n d a

phesiz yabanclar

Tapnak'la

balam

evresinde

kopan

artk hi deilse, Y a k n d o u

kaynakl

ek ve b k l e r i n e d e k her eyleri
olur.
kzlca

Yalnz

tapnan

kyametleri

mu-

defa

elden

sezdirmeye

yeter.

D a h a V n u m a r a l t a b a k a d a A, IV ve IV B t a b a k a s n d a B, s o n r a C ve en
byk D

Kzl T a p n a k l a r ,

(Hors o e u v r e :

Irak T a r i h n c e s i

3 0 x 8 0 m e t r e , Orta n e f = s a h n :

sonlarna

doru

dizilirler.

II, 3 0 x 6 2 m e t r e )

"nemli
rot,

bir

kalabalk

Sumer,

s.

inananlar

66)

"Tabletler,

daha zevklice hakkedilmi

yaz

da

ekil

de, age., s.

ya

146)

toplantsn
kpler,

(Hakketmek:

o y m a k -Y.N.)

barndrabilir."

damgalar daha

Maden,

aa,

(A.

Par-

sanatkrca

ta

zerine

silindirlerle mhrldrler." (V.

G.

ve
elle

Chil-

Ta d e v r i n i n r e a l i z m i n e u y g u n h a y v a n t e o r i l e r i , b o y u n l a r d o l a n m
veya antitetik (kpn

iki y a n n d a

iki a r s l a n

fistanl, u z u n sa sakall insanlar, ilk askeri

balar),
yaz

elleri

arkada

(nesnelerin

sembollere)

hayvanlar, S m e r -

esirler s a h n e y e k m a k zeredirler.

ksa

biimleri)

harf d e i l s e

de

Piktografik

ideogramlara

(basit

dnmtr.

Dlllk
zi

gibi)

m a k s a t l arlar ( s a v a ara-

ve

(Temmuz,

bereket

tanras

Greklerin:

nnin,

Adonis'i)

Ate

gne

tanrs

ile t e z - a n t i t e z l e i r .

Dumu-

A r t k e r k e k de

"Tanrlam"tr.
leri

geri

katna

numaral
dir:

aknlarla,

gelinmitir:

Irak'ta Y u k a r

Arkeolojinin

Irak T a r i h n c e s i

Barbarlk Konann

Cemdet-Nasr a

tabakalarn

doldurur.

en y k s e k

(15-16.

(111-11)

C e m d e t - N a s r bakir-

y e r i n d e g e r e k A a , g e r e k O r t a B a r b a r l k kalntlar yoktur. Y a l n z

aa

Ki t a b a k a l a r n d a

andran

mleklerin

desenlerin)
evveliyatlar

mikrolit (ufak t a )

ve

belki de

"Baz

desenlerin,

Tell-Halaf ( K u z e y

vardr. "(V.

G.

Childe,

Cemdet-Nasr a'nda,

kimi
hatta

Bat

age.,

s.

m e d e n i y e t ncesi

aletlerin,
polikromik

Irak)

ve

sepetilii
(ok

Kuzey

renkli

Suriye'de

56)
kltrn

ulaabildii yer-

y z s e m t l e r i n d e en geni uluslararas ilikiler d o m u t u r . Ur a ' n d a n

beri bakr b u l u n m u t u r , a m a lkstr, s e y r e k kullanlr.

Kuartzit y a r m a s

apa, o b s i d y e n lam, balk orak d e v a m eder. Sap delii olan balta bulunmutur. Yalnz balktandr.
Cemdet-Nasr'n gelien dnya

ilikileri y l e z e t l e n e b i l i r :

I- El-Obeid ve

stnde

tabletler. O b e i d :

Ur'la:

ta

vazo

rlyefli

hayvanlar,

Fayans

d u d a a k o n u l a n ta d m e . Cill y z e y l i olan y e i -

limtrak m l e k i l i k . T a k l a c a k ine.

Uur talar

(insan, g v e r c i n , ay,

sikronom).
II- Uruk'la: Y a z b a l a n g c , h a y v a n motifli silindir, inci, kpe, f o n e tik d e e r l i

p i k t o g r a f i k yaz.

III- Elam'la:

Suse'un

al

vazolar

gibi

steatit t a n d a n

yaplm,

srt o y u k l u m u h t e e m ay. Yaz ve r a k a m .

IV- Msr'la:
neceine,
todinastik

Ucu

y u v a r l a k ine,

bir u c u n d a n
Msr

iaret olur."(V.

arasnda
G.

diskvari

grz,

a s m a y a y a r a r kulakkl

Childe,

bir

senkronizm

age.,

s.

154)

uzunlamasna

silindir:

(hemzamanlk)

deli-

"Bu ala probulunduuna

V-

Hint'le:

dmeleri

"Tersine

bulunan

ilgi ekicidir." (V.

evrilmi,

obturatrle

G.

kesik

konik

nds

C h i l d e , age., s.

biimli

ilerinde

Medeniyetine

tutamak

benzerlikleri

ile

152)

C e m d e t - N a s r a'nn sanayi ve ticareti bu derece ileri ve yaygndr.

T i c a r e t ilikileri ister i s t e m e z inan ve kltr ilikilerini de a r d n d a n
gtrp

getirmitir.

[inananlar]

A r t k Tarihin
lan

Tapnaklara

Irak'n

drt

bucandan

m'minler

tanrlar.

edilmi

hcresi

bir kenttir.

Kent d o m u t u r .
Langdow,

Cemdet-Nasr'in

kendisi

a l a c a k kertede ince,

drr d r t g e n t u l a l a r d a n y a p l m 2 0 0 x 3 0 0 metre a p n d a
m e r d i v e n l e klan t e p e s i n d e 4 8 x 9 2 metre a p n d a
medeniyetin

beii

o l a c a k ve

na s a l a c a k olan Kent'in

Irak'tan

sonra

ilk t o h u m u d u r .

Bu,

her buca-

kltr, evre

med ve cezirlerine kar s a v u n m a k ve b a m s z bir canl

zorunda

bir kale ile,

bir saray bulur.

yeryznn

Byyen

ta-

kiremidi an-

Barbar

btn o l m a k

kalmtr.

M e d e n i y e t i n en y k s e k kltr aygt o l a c a k yaz da

iyice b a g s t e r -

mitir. Uruk a n n Kzl T a p n a k listesi, Farah'tan beri okul m e t i n l e r i n e

kadar gelimitir.
Utnapitim
yarat)

Glgam Destan'nn uruppakl

(Semit geleneinin

kitaplar

medeniyetin

minyatr

gibi

Irak'n, g e r e k s e ona y a k l a k D o u k o m u s u
ledikleri

harf klkl

(Farahl) k a h r a m a n

Nuh A l e y h i s s e l m ' ) , t a n r s a l

ideogramlar (deogram:

nemle

Elam'n

(tapnak

saklar.

Gerek

nice y z y l l a r i-

Bir nesneyi ya da d n -

ceyi belirten iaret, -Y.N.) iinde en uygun olanlar a y k l a n a r a k gittike

basitletirilir.

E r e - U r u k r a k a m l a r s e k s t i m a l (altarl) say idi.

onarl

(desimal)

yerini

tutarlar.

rakamlar, z a m a n m z a
"Uruk

devrinde

fonetik deer kazanmlard." (V.

"ok anlaml
not

etmek

deil,

fakat

dnyevi
leri
lecei

en

ktiplerin
bir

age., s.

ne

kesin

imallarn

dnda

durum

bir yn

iin,

alet

de

G.

olarak

kotarmaya

soyut

bir

ne

s.

sava

de

eylemlerini

yani

ve

engelleyemezdi."

Okul

metin-

ama

intikal

(V.

iin

tapnaklardaki

ilgilidirler;

kayt

birer

etmek

yaratld.

muhasebeyle

fikirlerin

ifade

iin,

iin

semboller

148)

krallarn

kullanm

yalnz

varlarn

piktografik

age.,

[dogmalarn]

ilgili pratik

tabletler

gitgide

Yaz

naslarn

pratik

ynetimiyle
eski

kullanlan
Childe,

udur:

ilahiyat

Elamcl

dek g e l m e k zere altarllarn

bu

ettirilebi-

G.

Childe,

150)

Gryoruz:

ileride m e d e n i y e t e m a l e d i l e c e k b t n o l u m l u bulular.

B a r b a r l n yaratdrlar.
Cemdet-Nasr

devri,

Hele Y u k a r

Engels'in

Barbarln

son

"Demokrasi militer" dedii

basama
askeri

olan
yayl-

m a t e k n i i n i d e son h a d d i n e v a r d r m b u l u n u r :
"Herhalde,

militarizmin

lecek olan artlar da

domas

iin

gerekli

artk olgunlamt. "(V.

G.

ve

daha

Childe,

sonra

age.,

tarif edis.

146)

M) IRAK'TA BARBARLIKTAN
Irak'ta,

Barbarlktan

MEDENYETE GE

m e d e n i y e t e gei, y e r y z n n

rinde g r l m e d i k d e r e c e d e orijinal ve
Orta

Barbarlk K o n a n d a n Y u k a r

arkeoloji t a b a k a s n
barlktan

dolduran

Medeniyete

Cemdet-Nasr

Bu geileri
Tarihncesi

hangi

baka

Barbarlk K o n a n a

gei,

arada

gene

arkeoloji

tabakasn

insanlar yapmlardr?
bilinen

prejjeler

G e r e k t e , o geii

[pein

yarg,

bo

inan]

meseleyi

i n s a n l a r n y a p m o l m a s yeter.

1- ORTA BARBARLIKTAN YUKARI

U R U K ad

Bar-

dolduran

y z n d e n e n o k b u " I r k " m e s e l e s i n e n e m v e r d i k l e r i iin,

Irak'ta

Irak'ta,

olmutur.

bilginleri,

e p e y kartrrlar.

lkele-

olmutur.

ilk Uruk Devri'yle olmutur. Y u k a r

gei de

Devri'yle

kendiliinden

BARBARLIA GE:

ile anlan T a r i h n c e s i

buluntular,

hi d e i l s e bu-

g n e kadar y a p l m a r a t r m a l a r a g r e , pek dar b l g e l e r l e g z e a r p m,

hemen

"Uruk
ve

h e m e n srf Ere s e m t i n d e t o p l a n m t r .

Devri,

mhr

Ere

damgalar

dnda
ve

ancak

Ki'in

Ur'un

birka

mlek

mlek

krntlar,

krnts

ile

duvarlar

temsil

edilir,

(leride Elam'n ve A s u r ' u n da o n u n l a k y a s l a n a b i l e n birer safhas anlatlacaktr.)

ama

lardan

saylmaldr.

biri

svasna
etnik

gene

(enduit)

(rksal)

ne

Smer

Medeniyeti

ba

kurar.

Balk

stunlar,
sakslar

kat

(pots),

kuvafrlerinin
imiz

Araik

Uruk

Kalker

ve

Smer

Burada

eksik

olan

tek ey,

olsa
G.

Medeniyeti

medeniyet

arasndaki

Dorusu,
nnde

age.,

s.

gaga-

karabilirler.

sisteminin

Uruk ahalisinin

cepheleri

bulunmu

belirttikleri ey,

elemanlar

Childe,

kntl

orada
dek

ediliidir.

olsa,

en

numara

duruca
ilan

esasl

ispat edecek dokmanlardr. "(V.

safhasna

sanatn,

daha

Medeniyeti'nin

verilecek

El-Obeid

gtrmeyen
Tapnan

an-

krmz

mimarlna

Devri:

ile

esasl

mlekiliine,

ekzotik
Uruk

Kzl

El-Obeid

Medeniyeti'nin

gri

hasr motifleri

gzel

[balklarnn]

diden

phe
iviler,

ecerelerini

Smer

olsun,

dekorlayan

seramiin,

safhalarnn
tapnan

olursa

olduu

tula

onlar

mimarln,

Uruk Devri Smer medeniyeti iinde

lk

veya

anlam

ile
ve

de

ve

pek

Faerkek

iyi bildi-

daha

Smerli olduklarn
146-147)

Uruk D e v r i n d e y a a y a n i n s a n l a r n S m e r l e r mi, y o k s a b a k a l a r
o l d u k l a r , ikinci

meseledir. T

oloji t a b a k a l a r n d a ,
halde,

ilk O b e i d

Smerlilerin

bulunduunu

doamayacan

D e v r i n d e n beri, g e m i a r k e -

O b e i d ve Ur D e v i r l e r i n d e , y a p l m

bir U r u k K l t r n n

im-

bulunmaktayz.

k i m s e ne s r e m e d i i

keif ve icatlar o l m a s a y d ,

herkes

kabul

etmitir.

Demek,

m e d e n i y e t e v a r a n g e l i i m i n d o m a s iin illaki S m e r adn t a m bir

mucize-rk aratrmak,
nalizm" m o d a s n

biraz da

Modern

k a d i m z a m a n a da

ada

ortaya

kan

maletmeye kalkmaktan

"nasyoileri ge-

lir.

S m e r l e r olsa ne, o l m a s a nedir? K a d i m T a r i h t e bir milliyet yoktur,

airet vardr. A y n i rktan kabileler, birbirlerini tepelerler.

2- YUKARI

BARBARLIKTAN

Yukarda grdk.
balatr.

MEDENYETE GE:

Bay Parrot,

Bay C h i l d e ,

Uruk Devrini " S m e r l e r ' i n g e l i i " ile

Uruk D e v r i n i n

b a l a n g c n d a deil, s o n u n d a

bile

deil, U r u k D e v r i n d e n s o n r a g e l e n C e m d e t - N a s r D e v r i n d e S m e r l e r ' i n
Irak'a y e r l e t i k l e r i n i ispat e d e n belgeyi belirtir:
"Bu

belgeyi

d'Erech
Ur

ve

de,

Farah

hatta

halkalar

da

edilen

ile,

ki,

piktografik

ettikleri
bir

hayli

ekicidir:

ilgi

gelenek henz
Yukar

ahalisi

fonetik

numaralama

olumamt."(V.

G.

edinmilerdi
yaryorlard.

Childe,

byk zenginlikler yd

Bununla

zaman:

mal deildi; t a m t e r s i n e h e m e n

adl

sosyal

semboln

idi:

yani t o p l u m u n

t a b a n t a b a n a ztt

manevi

gre:

sorunun
mlkiyeti
larn

olarak:

btn

iken,

hangi

Bu

el

ile

szler

altl

uras
sistemle
ki,

bol retimler, tahibirisi

hibir

btn zenginlikler, Tanr

idi.

(consacre)

mallar

M e d e n i y e t ise,

bunun

kiiler adna

bir adr.

ylesine
karc

fikirleri

Bu

Bu

aslnda

yle

kutsallatrlm

kiilerin

ve

be-

a k a zt
bir

toplum

imtiyazl

snf-

kaydrlabildi?"

sorunun

e k o n o m i k karln

Kent b a h s i n d e

trlayabiliriz:

abukluu

ve

Muhakkak

bunlarn

z e n g i n l i k l e r i n zel

"Sosyalzenginlikler

ispat

kullanlan

148-149)

"Medeniyet nasl gerekleti?" s o r u s u

zetidir:
tekeline

ksmen

s.

ahsiyetine adanm
mlkiyetinde

zmrelerin tekeline gemi bulunduklar

duruma

Ere'te

age.,

147)

birlikte,

hkimdir.

kiinin

ortaklaa

s.

tabletlerle

Devrinde

B a r b a r l k t a geni i b l m s a y e s i n d e an

pnaklara

lirli

age.,

de

daha

hibir,

(hyperdoli-

deer

sistemi,

Cemdet-Nasr'da

Farah'ta

bulunmu

grnrler.

varl-

Cemdet-Nasr

kafa

Uruk

hecelemeye

mensup

onlu

halde,

Childe,

(2)'te

bir

yahut

ile
ak

iinde

gre:

ar-uzun

G.

(yani

mevkileriyle

Tarihncesi ehri

topraklar

Ki'te
bir

Ere

(Strate

mutlak surette

adna

Smerlilerdi.

szckleri

Smerceye

yaad

mevkide
ve

olan
kuran

yerin

(20)... "(V.

burada

gibi

pek Araik

zel

ilk

devir

fakat Akkad

(Irak)

kefedilen

(16)

oralarn

semboller

tercme

komu
bir ba

Cemdet-Nasr'da,

ancak

Cemdet-Nasr

edilmitir

deil,

Babilonya

ilk

kafatas bulunmutu

"imdi

birlikte

Btn

ile

sonraki

yalnz Smer mevkileriyle

halkalar

Khafaje

anlmtr...

cocefal)

Devrinden)
orada

Cemdet-Nasr'a

evre,

tarif edilmedi;

verir:

kuran

tesindeki
yeni

(Uruk

II)

buluyoruz.

Devriadyla
lahit

ba

(10)

Dicle

ispat

ondan

III
ile)

yani Ki

ve

de,

15-16,

greceiz.

Barbarlktan

ksmen

Burada

analitik b i i m d e g r d k ,

yalnz

medeniyete gei, Allahn

kadarcn
maln

k u t s a l c a a d a n m m l k i y e t i n i ) , b e z i r g a n l k k a n a l n d a n zel

ha-

(Topluma
kii

mlk

haline g e i r m e k t i r .
yetitii

B u geiri, hele h e r k e s i n a n a d a n d o m a s o s y a l i s t

bir t o p l u m

iinde, s a n l d n d a n o k d a h a - i m k n s z d e i l s e -

g o l m u t u r . Srf Tanr m l k n kii m l k e t m e k u r u n a 7 bin yllk

bitmez t k e n m e z
zel

boazlarca

lirse, o g l bir b a k m a
lk

savalardan

sonra,

hl

bugn

dahi,

kii k a r n a A l l a h ' n y z d e y z alet e d i l e m e d i i g z n n e getiriinsanln

Tarihler ve

karlan

arkeoloji

dnyalar

y a h u t a p a k kh g l n ,
Nitekim,
rinden),
hut

imknszlk s a y m a m a k elden gelmeyebilir.

edebiyatlar dolusu
kh

Irak'ta Yukar

Medeniyete

uruppak,

kalntlarnn

ok

bakasndan

ziyade

Barbarlk

bu

Medeniyet",

gei,

gene

ya-

bir

bsbtn

tarihsel

Devri,

sfat

det-Nasr
slleleri

ulu

gelir. "(V.

kltr

yazlm

[yazclar,
iin
G.

Tufan
bulmaya

hkmdarlar
'Kralln

bulunuyoruz.

yazmanlar]

bu yeni devre,

de,

ncil'deki

baka,

Demek:

ulam

onun

yerine

Childe,

Bu

iin

Ki,

genel olarak:
'Araik

age.,

ta-

Tufan'

iinde

Tufan-sonras

devre

hafif izleri

mhrler

anlmaktadr.

Devri

'Tufan'

anlatt

Ondan

tanesi,

ise

baz
kalan

Tufan

idi.

adlar

Onun

verildi

s.

Smer

157)

TUFAN-SINIFLAMA

medeniyet arasndaki
bir

sahneye

tufanla

sona

kmtr;

(Tufan + Kral = M e d e n i y e t )
sonulara

oldu.

zg

Babilonya

(skrib)'ler

Cemdet-Nasr

geleneinin

ehri

iki

listesinde

ketebe

Ur'a

Smer

kral

adlarndan

Ur Slleleri

Barbarlkla

ki,

II)

kertisinin

yahut

Utnapitim'in

Medeniyeti'Devri demek lzm

1-

kapal

( C e m d e t - N a s r Dev-

"Araik

7,

feyezan

slleler

N) SONULAR:

(9,

(uruppak):

kral

indii'

Slle

izlerdir

zerinde

sonralar gelen
ve

bir

oynayan

geen

gklerden

Birinci

yahut
biimine)

mevkilerinde
olan,

bu

tabakalarda

balyoruz:

Ere

Konandan

toplum

kadim

Farah

roln

srasnda
devir,

bugn

st

k o r k u n h i k a y e l e r i y l e doludur.

zerinde

daha

ederler.

sonras

Ere

hemen

bulunuyor.
temsil

gibi,

glklerin

gerekleti:

"Ki,

Nuh'un

gelenekleri

hep o

("Slleler Devri",

"Smer Medeniyeti" d e n i l e n

"Tufan"la

da,

bu

dengesi

olaylar

u uca

getirelim:

ermitir;

tufann

duruma

medeniyet

ister

istemez

ardndan

Cemkral

denilmitir.

aydnlatc

birtakm

varr:

Tufan:

Adn

alan

ey,

eskimi

g e l m e t a z e bir B a r b a r akndr. A k n l a r

bir

kltrn

baarya

zerine

urayan

dardan

Barbarlarn

efleri, bilinen e k o n o m i k , s o s y a l ve politik m e k a n i z m a ile krallarlar.

Daha

n c e t a p n a k ve

bezirgan

kombinezonu

[dzeni]

ile

iktidarn

s a l a m olan y a b a n c kral, yerli halk kullatrp, b e z i r g a n snfla tapna imtiyazlandrr.

Medeniyet:

s o s y a l snfl t o p l u m d o m u t u r .

2-

Bu

hile

[ok ackl

maletme dncesi

olay]

ortasnda

medeniyeti

bir t e k "rk"a

k e n d i l i i n d e n y o k olur. T u f a n n o l m a s iin en az

iki "rk", d a h a d o r u s u en az iki y a b a n c t o p l u m kar karya g e l m e lidir.

Ya

Smerli

medeniyetten
idiyseler,

olmamaldrlar.

n c e Irak insanlar

zerlerine

akn

eden

kuran Irak Slleleri

"Smer'' szc

"nsan" szcnn

kltr i n s a n l n n addr.

ulus,

yahut

insan da S m e r l i ise:
karl

" S m e r " bir ulus ad, bir kabile ad,

bir s o s y a l
"rk",

deildiler;

gelmiler Smerli

Uruk v e C e m d e t - N a s r insanlar d a S m e r l i , onlar ye-

nerek medeniyeti
kmdan:

Smerli

sonradan

kabile v e " t o p l u l u u n

Fransz:

belirli

Irak'ta

d e m e k olur.

Bu

ba-

hele bir " r k " ad deil:

nasl y e t m i yedi

buuk

bir b l g e d e har neir o l u u

ise, S m e r de yledir.
3- I r a k ' t a T u f a n

denilen

sosyal

altstlk,

nce

bir t e k s e m t i k t e :

Ur m e v k i c i i n d e , s o n r a o n a k o m u olan b a k a birka g n e y u s e m t i i n d e patlak v e r d i .

Dicle'nin

En s o n u n d a Irak " k u m s a a t i n i n alt g z n :

kk gney parantezini

Frat-

b t n y l e d o l d u r u n c a "Ulu T u f a n "

adn ald. T u f a n : A r a p a " Y a m u r ve sularn s t n gelip hereyi

lamas",

Latince " D i l i v i u m :

Irak ilkel t o p l u m l a r n d a k i

Domak", suda
sosyal

altstlkler,

s z c n en g e r e k a n l a m y l a da bir sahici:
olmutur.
su

nk

hele ilk Ur v e y a

iinde, d e n i z s e v i y e s i

y e r l e i m l e r iin
varan

altnda,

kargaalklar,

mecaz anlamyla

Uruk, y a h u t C e m d e t - N a s r gibi t a m
kanallar

hakiki

pten

iin pek y e r i n d e k o n u l m u ve d o r u

kurulu

ile b e n t l e r i n y k l m a s n a

bir " s u l a r a l t n d a

boulma",

T u f a n olur. T u f a n ad, Irak T a r i h n c e s i t o p l u m l a r n n T a r i h s e l

leri

deil,

sular a l t n d a b o u l m a hali

k e r p i t e n ve e r d e n

k u r u t m a ve s u l a m a

savunmasz

kap-

b o u l m a k a n l a m n a gelir.

Devrim-

k u l l a n l m bir terimdir.

4- Irak'ta b i n l e r c e y l d a n beri g e l e n e k l e r i n a n l a t t k l a r gibi.

bugn

h e m e n b t n o a n l a t l a r r t l m e z b e l g e l e r l e ispat e d e n a r k e o l o j i ,
e t n o l o j i , e t n o g r a f y a , T a r i h n c e s i bulular da g s t e r i y o r ki, ilk g e l i e n
daha

ileri o t u r u k kltrlerin, d a h a geri

altst

edilmeleri,

yapan

bir g e l i i m o l m u t u r .

d e m e k olan

medeniyetten

B a r b a r T o p l u m l a r n salgn
balam,

geliim,

m e d e n i y e t l e birlikte T a r i h s e l

Modern aa gelinceye dein

5- T a r i h n c e s i n i n
yan

Bu

nce

uluslarn

hazrlk

snf b l m l

toplum

Devrimler Kanunu biiminde.

hi a k s a m a k s z n y r r l k t e kalacaktr.

snfsz ilkel

kendiliklerinden

sosyal

ile

medeniyete

kandalk sosyalizmi dzeniyle yaa-

baardklar

e k o n o m i k ve sosyal

ilerle-

yiler, insanlar a r a s n d a i b l m klkl f a r k l l a m a l a r z e m i n i n i hazrlamtr. A m a ilk Kan a n a y a s a s sa kaldka, t o p l u m u n i ilikileri kendi

yerli

k a n d a ve

Efendi b l m n
dndan,

daha

kabiledalar

tarafndan

yaratmaya yetmemitir.
ileri

kltrllerin

aka ve
Mutlaka,

kesin

o l a r a k Kle-

ilerlemi t o p l u m u n

bilerek b i l m e y e r e k arlar

zerine,

ileri

kltrn

zayf n o k t a l a r n

zorlayan

basamak basamak gelierek, ondan

va

yava]

zaman
s

birikimle

zaman

hazrlanm

anszn

kesin

geri

Barbar Uluslarn

nce tedrili

bulunan

sosyal

snf f a r k l l a m a s n

bir snflama a t l a y n a

6- Ur,

Uruk, C e m d e t - N a s r t o p l u m l a r

iyiden

iyiye k a l k m a d s r e c e ,

v e bask y a p m a s , s m r c

saldrs

[derece d e r e c e , yauratmtr.

iinde s o s y a l i s t Kan a n a y a s a -

kandan

k a n d a a y u k a r d a n bak-

boyunduruk takmas

kolay o l a m a z d .

A m a n c e t a p n a k e v r e s i n d e b o y u n a a r t a n z e n g i n l i k l e r yls, s o n r a
d a r d a o z e n g i n l i i el a l t n d a n g r d t a p n a k ve b e z i r g a n
m a l a r y l a apul e t m e hrsna
de insann
zerine

insan

hor ve aa

ullanan

kkrt-

k a p l m B a r b a r akn, Irak t o p l u m u iing r m e s i n i arttrmtr.

B a r b a r fatihler,

yendikleri

eski

leri t o p l u m u n

kandalara

kar

onlar y u r t t a l a kabul e t t i k t e n , s o n r a bile- snt sayp a l a k g r m e

gcn

ve

hakkn

bulabilmilerdir.

kendi

Barbarlklarnda,

Y e n i l e n l e r de,

kendilerini

teseler yaatabilecek kudretteki

san,

st-insan

eit A l l a h

derken,

7- T a p n a k l a r n ,

yabanc Kan'dan

insan-st g k s e l

mevkiinde grmeye
her iki

yabanc

varlk,

ister i s t e m e z

taraf

da

asll

olularnda

isteseler l d r e b i l e c e k ,
Fatihleri,
en

sonunda

dileini,

smrmenin

yenilenin

yolunu

kollayp

kullama

bulmutur.

kendi

yararlarna

zorunluluunu

Yenen-Fatih

ile

bulunan

edile edile

[kutsana

hazmettire
di ilikisi
-fakat
prosesi"

tapnak ve

ettire,
klna

adm

toplum

eit

sonunda
hl

iinde

kandalara

dokunulmaz

sokulabilmitir.

banda

kul-

sonuna

dek

arasn-

karmakta

bezirgan-mteahhit evrelerce "consacre"

kutsana],
en

bir

yenenin

Yenilen-Esir

daki iliki, z e n g i n l i k l e r i t o p l u m u n o r t a k l a a m l k i y e t i n d e n
kar

da

katlanmlardr.

l a n m a y a elverili g e l e n e k l e r i , iki yanl ve ikiyzl e i l i m l e r i :

Allahlama

is-

stn-in-

Bugn

ilk

bakta

binbir r n e i n e

tam

doal

bir e y m i gibi

kutsallkta:

rastladmz-

snflamay

"kutsallatrmakta"

mitir. " Z e n g i n l i i A l l a h v e r i r " s z b u r a d a n ,

Kle-Efen-

inanlmaz

gelen

o "Kullama
gecikme-

kalmadr.

8- leride g r e c e i z : T o p l u m u n y k s e k i b l m , geni verimli retimi

de

sayesinde
tapnak

bezirgan

byk

zenginlikler

gibi

evresinde

toplannca,

kk

ekonomisi

" d e v l e t i l i k " ad

ve

verilen

ekonominin

pazar kanunlar:
sistem

retimin
ilkin

kld

tapnak emrinde

(Tpk

mekanizmalaryla)

bezirgan tipi yaratmtr. Z a m a n l a , y u r t t a l a r a

rgtlendirilmesi
kanlmaz

kar

bir Mteahhit-Memur
ieriden t a p n a k ,

d a r d a n k e r v a n b a bezirgan k u m p a s l a r : t o p l u m m l k i y e t i n d e k i zenginlikleri "usul dairesinde", en " m e r u ve k a n u n c u " y o l l a r d a n , t a m bir

"hukuk anlay"
va y a v a
gan Snf

iinde

kemire

s e r b e s t - m t e a h h i t ve

kemire

sivrilen

m e m u r - m t e a h h i t ya-

zel sermayeci d u r u m u n a

h e m de btn g c y l e d o m u t u r .

girer.

Bezir-

sterse t a p n a a , sterse

kendi t o p l u m u n a
Sosyal snflara
ounluu

kar evre

Barbarlara

kaleyi "iinden fethettirebilir."

p a r a l a n m a artlarn t m y l e biriktirmi bir t o p l u m u n

iine

bir

avu

yabanc

fatihin

girip

sosyal-katalizr

roln

o y n a m a s , anszn sosyal s n f l a m a y a atlay d e k l a n e eder [harekete

geirir]. T o p l u m u n e k o n o m i k ve sosyal yaps:
bar akn:

o gidii a b u k l a t r a n

Tarihncesinden
toplum

Tarihe

mlkiyetinin

zel

y a l n k a t bir gidi deildir.

tutulursa

aydnla

snflama

geii
kiici

tayin

s n f l a m a sebebi,

Bar-

vesilesi olur.

eden

toplumun

snflamas

ve

snflar t e k e l i n e a k t a r l m a s t e k yanl,

Btn o o k yanl ilikilerin t m g z n n d e

varlabilir.

Bu

yaplmadka,

Irak'ta

Medeniyetin

d o u u n u ele alan bilginler, e l i m e iinde kalrlar:

1) Ya, btn olaylar srf B a r b a r salgn
2) Yahut (aklamaya v a r a m a y n c a )
dursun,

kendilerini

tipik r n e i n i

bile inkra

Edinburg

kalkarlar.

niversitesi

ile a k l a m a y a

kalkarlar;

Barbar aknlarnn,

rol

yle

Bu eit m e t a f i z i k a b a l a r n

Prehistorik Arkeoloji

Profesr V.

G o r d o n C h i l d e verir.
nce meseleyi
"Belki

tihler t a r a f n d a n
doal

meyvesi

age., s.
Bu

iki zt ve u z l a m a z k u t u p gibi

medeniyet

Tarihi

iin

kurulmu

ilk

sllelerin

olmas)

bulunmu

olmas)

ile

k o y a r a k y l e der:

(gerekten

yabanc

(Smer ekonomisi

pek nemli deildir." (V.

fa-

artlarnn
G.

Childe,

167)
iki

faktr

(Smer

ekonomi artlar

ile

yabanc

Barbar

aknlar)

da T a r i h iin n e m l i d e i l s e , insanln gidiini a k l a y a c a k elde b a k a

ne kalr?
n k , btn
bu

olarak o

K a d i m T a r i h i n iki zt a m a b i r b i r i n d e n a y r l a m a z kut-

iki f a k t r karld

myd,

bir s s l A m e r i k a n o t o m o b i l i gibi
diimiz
gin,

mezarla veya

agnostik

mzeye

[bilinemezci]

ve sosyal dinamizmini
iki

rpda

1- "Babilonya'nn

"belki" s z c

deil,

rafndan

baarld.

Bir

ile T a r i h i n

Bil-

ekonomik

bamsz soyut nesneler d u r u m u n a

ncekinin

birlemesine

yeni
baka

eserini

bir ehrin
zpkt

hibir ey

bizi

doru
Semit

(intrus)

tamamlad." (Yani:

zor ebesi ve a c m a s z b y t c s
"Ama

iste-

bulunamaz.

her t r l Tarih a k l a m a s n a g e r e k e n "coup

(Irak'n)

tarafndan

2-

kolay

indiriverir.

bir yerli

yzyl sonra

motoru sklm

Ondan sonra o arabay

kaldrmaktan

birbirinden

sokup ldrdkten sonra,

de grce"

bir

btn Tarih,

kalr.

bir

arkadan

beyi,

yani

amorit
Irak'ta

gelen

evre,

Sargon

Hammurabi:

ta5

medeniyetin

hep B a r b a r akndr.)

istila

hipotezini

kabule

mecbur

etmez."

(V. G. C h i l d e , age., s. 166) (Yani: Irak'ta B a r b a r aknn kabul e t m e y e

bizi

kimse z o r l a y a m a z ! )

Dorudur:

Sargon ve Hammurabi

Childe'i s k t r a m a z . . .

mezarlarndan

kalkp klla bay

Hibir s o s y a l v e t a r i h s e l g d c fikri b u l u n m a -

y a n u z m a n bilginliin s o n u c u bu olur.
O)

MEDENYETN YARATICILIK EFSANES

i m d i T a r i h i n en
nolunu:

ibret verici

ilginliine g e l m i b u l u n u y o r u z .

Efendi ve Kle diye iki

t o p l u m a yeni

m t h i zt kutba ayran

olarak ne getirdi? v g s

nsa-

Medeniyet,

gklere karlan

medeniyet

- m o r a l ykllar bir y a n a b r a k a l m - t e k n i k i l e r l e m e b a k m n d a n hangi

orijinal y a r a t l a r a
Modern

k a v u t u ? ( u r a d a , be y z n c yln d o l d u r m a m

Kapitalizm,

anlamda

olsun

yiler ayr

siyasi " h r r i y e t " ad

son vereli,

konudur.)

altnda

dev admlar

be alt

atm

kadim

klelie

izafi

b u l u n a n t e k n i k ilerle-

bin yldr s r e g e l m i A n t i k a

Medeniyetin

btn getirdii yenilik nedir?

"Maden

ii:

Medeniyet

Cemdet-Nasr'da,

onlar

sava

"Bir tek szckle,

mut biimi
Birinci

sanat ve

Devrinin

kuvafr:

sayda

balktan

konilerle

(saval)
m,

biimde

gagal

vazo

kadar kar.
Ziggurat,
bir

mhr

bu

aa

kili bir ekonomi

sonucudur.

her

imdi

trl

ehirleri
eder.

haddi

Birinci
iin

valarn kkrtr.
sonunda

let,

btn

biimini

kopuntuya

aln

imha

Akkadl
ark

ve

Sargon

nokta,

pek

sonra

heceli

gerekte

grlebilirler.
daha
ile,

etdaha

bir

gelecek

vard

byk keifler gemie

teknik

Fakat bu
ereve
servet

ele

israf

alma

sa-

aklanabilir.)

geirecektir
bin

rgt,

Babilonya

kaynaklarn

bir hara
iki

mkemmelaskeri

olur.

byle

olan

dehas

deil,

K.)

"Slaleler"i
zorla

Smer

snr]

karlk

zel

stun,

son

Barbarlarn,

egemenlii

bellum
kullan-

sistemi,

kavramlarn,

rgt,

lkenin

komu

Ondan

H.

etin

pimi

tuladan

bir malzeme

zenginlii salar.

Hamasi

K.)

ve

(elaborasyonu)'dur.

askeri

savalar,

monarilerine

olacaktr.

ve

ge-

(H.

tan

Devrinde

Devri,

birlikte

uratan

emperyalizm,
(Avvan

Uruk

geirilmesi
Slle

siyasi
ve

daha

frn,

kaytlama

zengin

aylakl

arasndaki
Ekonomik

bir

malzeme

son

kalm

ilenimi El-Obeid safhasna

ve

ey,

(Medeniyetle

geliimi

(maden)

(ar-

ve hatta

sslenmesi,

vazolar iin

edebildii btn

[eriilecek

kp)

mimarlk

ve

taneleri ile

numaral

elden

vard.

silahlanma

miras

tuladan

yetkiledii
Birinci

Sllelerin

gerekli

En

hatta

uygulanarak

tapnak,

alardan

mleki tornas

gerekli

ilave

ve

kuvvetlendirilmesi

iin

bakmlardan,

kusv

aittirler;

ve

El-Obeid'de

bir ey yapmazlar.

balta,

belki metal

rgtnn

lde

"Birok

nceki

gerdanlk

hatta

yaratlmas

Medeniyetin

leme

ve

silindir

eserinin,

mimarinin
gemiler,

balta

ve seramik (gagal

baka

duylu

Tekerlekli tatlar,

yaznn

byk

fikirler;

yaz

kan),

geirmekten

temelli

delikli
soktu!

mimarlk,

balta,

Slle

sap

klna

grz, duylu

lenekleri yrrle
Byk

silah

ve

derleyici
yl

Devmakine

boyunca,

bi-

rinci

derecede

tr.

Keif ve

saylabilecek
icatlarn

C h i l d e , age., s.
Burada,
nsan

imkn
da

devrinde
hale

yazar,

(yani

"Ondan

de

va

III.

haddini

zamanda

Limet,

gG.

binlerce yllar iin

byk lde

zamanndaki

noktasn])

sanayici
Limet:
i

gelmez,

Childe'in
Kapitalizm

iinin,

Snfnn

Cemdet-

..

belirtir:
3000

apojesini
2

bin

yl

ana

can

ta

19)

getiini

edilirse,

ma-

hatta

m e t a l etc, s.

medeniyetin

gsterir." Ve

d e k , yani

anlamna

maden

kul-

grlr:

srf n i c e l i k e
topyekn

madenleri

sylemek,

olacaklar

kullanld

an

t e k n i k gericilii,

teki

bunu

Le t r a v a i l du

bulunan

yzyla

btn

Yalnz

Yeni-Smer Devri,

[son

19.

baka

kadar yaygn

ayn

balam

medeniyetteki

gibi

Barbarlk)

doru

deil, t

etmek

eritimidir." (V.

keif v e icatlarn

normaldir.

Ur Sllesi

Yukar

baka,

larna

bakr

gelecek

aletlerin

kaplar bol bol vardr." (H.

Ayn

btn eksii,

yaygnlamas

ta

Nasr

keif ayrt

demirin

bulamamasdr:

baya

nk

yahut
ile

m e d e n i y e t , yaratc z e k y da

Barbarln

"Cemdet-Nasr
denlerin

icat
alfabe

bin yllarn e f s a n e s i s n m o l m u y o r mu?

ldrmtr.

lanmann

tek

parla

186-187)

kle e d e n

yaymaya

bir

en

yl-

(kussayd

kadar bile

pahasna

insanlk

h a k l a r n s a v u n m a y a giritii g n e d e k , be alt bin yl s r d r r .

"Tekniin
talrjide

ilerleyii

(maden

ylesine

yava

ilenimi

oldu

sanayiinde)

ki,
az

XIX.

yzyla

bir gelime

dek,

me-

kaydedildi." (H.

Limet, a g e . , s. 20)
Metalrji dnda baka trl m oldu?
Bay A .
riyor.

Parrot, g k l e r e karlan

Eridu'da,

trken,

kadim

medeniyet yap

i i n d e n r n e k ve-

18 d e f a b o z u l u p y a p l m t a p n a n i r g t n anlaSleyman

Peygamber tapna

gibi

modern

Hristiyan

kilisesinin d e h e m e n h e m e n ayn plana u y d u u n a a a r :

"nsan
yapnn

iin

sankterindeki
zilik:
orta

yl

(impressionnant)

arya

[tapnaklarnda]

stunlar aras),

Hristiyan

yaslanm
tapna,

"Medeniyet
la,

verici

bin

kan

olan

ncelerden

ekonominin,

ey udur ki:
beri,

ilkel

kendisidir:

bu

Hristiyan

narthex'i

(Ba-

ar-ardiye b l m n d e n nceki dehliz), nef'i (kapdan mihraba dek

iki yanna

sre

heyecan

i plan,

ktleyip
Irak

(Barbarlk

yaplm

geriletti.

Slleleri
'Bu

diaconicon'u

bozuldu.

dz-kambur'

yastkk

tulasnn)

Parrot,

Barbarlk

biimi

tula

Vooley'in
devri

adn

(medeniyet

iyiletirilmesinden

(V. G. C h i l d e , age., s. 1 5 8 ) "

yeri)

ok,

s.

bile

eriilen
Ur'da

yllarca

mkemmel

adm

tu-

tulalara

medeniyet

tulas),
bir

65)
bin

bulduu

verdii

onun

ve prothese'i ile

Sumer,

keiflerini

Cemdet-Nasr zaman

anda

olan t a p n a k ucu),

(diyakos

Eridu tapnadr." (A.

bazen

gre ' p l a n - c o n v e x :
buydu.

merkez abside'i (koro ard

iki eki;

eski biimlerin
geri

giditir.'

S e r a m i k gibi

m e t a l r j i d e de yer yer g e r i l e m e l e r g r l d :

"yle

ki,

ne

geliyor

baklrsa,

baltalarn

yerine

srtnn

ucu

age., s.

Sargon

kalay

tedariki

kaba

kendi

Devrinde,

taklitleri

zerine

metal

uramt.

gemi,

kvrltlarak

nesnelerinin
O

bunlarda

elde

yzden
sap

edilmitir."

tahlili-

ilk

duylu

delikleri

balta

(V.

G.

Childe,

174-175)

Bugn

yeryznde

hal

"geri kalm

ranyorlarsa, bunlarn ou:

uya

Ur

kopuntuya

dnm

lkeler" s r n g e n l e r

gibi

kv-

hep A n t i k a M e d e n i y e t zokas yiye yiye tur-

insanlk kalntlardr.

en b y k "Tarih d e r s i " budur:

"lgililerin

bilgi" e d i n m e s i

gereken

H e m insan zeksn N e m r u d ' u n ta balta-

syla k k n d e n k a z m a k , h e m kalknan ileri lkede o l m a k , bu d n y a d a

hibir Firavun'un t u t t u r a m a d
cenin

gc A n t i k a

zorbal

bydr. Ya

insann

y e n e r ya A n t i k a

hakk ve d n -

z o r b a l k hangi

maskeyle

olursa, olsun e g e m e n s e , geriliin d a n i s k a s k y a m e t e dek s r e r !

P)

MEDENYETN

KARAKTERST

S o n o t u z yllk zellikle a r k e o l o j i
diye

dek a t f e d i l e n

s a n e deilse,

[mal

edilen]

bulular, Antika

stn

mutlaka grne aldan olduunu

ispat e t m e k t e d i r .

Hi d e i l s e ,

bilgin,

medeniyet

deerinin

sanldndan

bytlm

olduunu

ortaya

fazla
btn
cesi

yaratcln

keif ve icatlarn "fuzuli

rc

metotlarla

olduunu
"Bu

ile

yapt
baka

yazs,

geliimi
bir ey

Obeid'te,

endstri

aralkszca
deildir;

her

edildiini,
hemen

medeniyetin, Tarihn-

lkse evirip gz k a m a t -

de

arasndaki

grlen

birok almetler ile

Demek

kalm bir m i r a s y e d i

orantszlk
ve

ii,

seramii,

El-Obeid

endstri

miberi

sanatlarnn

geliiminden

nicelike,

Birinci Slle

gze

arpcdr.

Belki

Birinci

ile,

Slle

ondan

bugn

tasvir

ispatlanmtr." (V.

abartlm

edilmesini
G.

Childe,
deil

Barbarlnkinden

farkldr.

Tabii,

age.,

ile

Ur'da,

alarn

bulunuyor.

bekleyen

nitelike

de

tabakalarndan

nceki

teknii

ldresiye smrl,

elbisesi,
a'ndan

deilse

Ki'teki

zenginlii

medeniyetin

sayca

fark

Laga'ta,

tannmasn

maden

sanatlar,

izlenebilen

fakat hi

malzemenin

arasnda

tarca,

inceleyen

Irak olaylar

gerekletiini,

mhr kazy,

bulan

Ere'te,

yaynlanm
Ki'te

karmtr.

bir ef-

biraz d a h a

szestime

israf e d e ede d n y a y a y a y m a k l a

hret

Cemdet-Nasr

yakndan

fazla

igal" etmi,

her gn

o r t a y a karmtr.

an

marl

biraz olaylar

Barbarlkta

M e d e n i y e t e im-

teknik yaratclk g c n n

Elgelen

kalntlaUr'da

birer

geit

s.

da,

devresi

157-158)

a n c a k nicelike,
klelerin

mik-

okluu

Barbarln temiz zeksyla yaratt

ve

keif v e

icatlar z o r b a e f e n d i l e r h e s a b n a a l a b i l d i i n e o a l t m a k i m k n n s a lamtr.

Ama

bu,

gerek

bir yarat o l m a m ,

taklidin

taklidini

istif

etme olmutur.

B u g e r e i g r m e z l i k t e n g e l e m e y e n bilgin, a r a t r d k -

a ilave eder:
"Bununla
ki,

an

vcs),
yordu,
de

birlikte,

ruhu

en

yalnz

bilonya,

maden

rinde

yaplabildi:

etmek iin

Bizim

bu

ve

kullanmasna

eyler

arasnda,

sap-delikli baltay
edici aygt

srrn

bakr
en

Hint'le

olarak

a'ndan

imal

ve silah haline geldi. "(V.

G.

etmeyi

eken

ehirle-

ve

bir

Toroslar

kapal

muamelesini bile
forjeronu,

Smer'in
Bu

Childe,

kalp

baary-

daha

baka

karakteristii

balta,
age.,

Ba-

[alamn]

Smer

Elam

forjeronun

Smer

edebiliyordu.

[alam]
alyajn

Umman,

beri

dkalm-

Smer tuncudur.

da,

perdue)

Bylelikle,

metalrjidedir
(maden

kullanmakla

halita

tun,

Smerli

cire

elveriyordu.
metalden

bakr

kalayla
eski

El-Obeid

zellikle

kaynaklardan

kullanm,
(la

ve

paylayorsa

eitli

mum-yitti

ve

Smer forjeronu

kurunu

kaynaklar hakl
Tun

hatta,

sanayide

tandmz

tedariklerini

gsterilmitir...

usuln
la

elde

yapma

kefi,
diye

gm,

(28).

halita

derece

ifadesini bulur.

altn,

fakat tun

biliyordu

ikinci
yksek

olan

lkenin

s.

ayrt

174)

Bu bakmdan medeniyetin btn yapt, kefi Barbarlka yaplm bir

eyi seri halinde imal usullerine gre yeniden retmekti. A r a t r m a l a r m
mantk s o n u c u n a balarken, bilgin de bunu aklyordu.
Modern Bat Medeniyetinin ilk yaratcl d o k u m a tekniinde balad:
"18.
Msr'da

yzyl
ve

labilmiti."

balarnda

Avrupa,

douda

alm

(Antoine

ondan

1600

yahut

olan

dokumaclarn

Zischka,

Gizli

Pamur

Missisipi

Ovas'nda

1800

derecesini

Harbi,

ev:

yl

nce

ancak

bu-

Hamdi

Va-

rolu, 1936, s. 27)

"Pamuk

tarlalar

kitaplarda,
bu

esirlerin

mu
larn
eski
yok

skenderiye'de
almaya

olduklarn

'Demir
deer

ayrntlar

hemen
teknik

tmyle

bilinmez

var

pek

1500

ettii

bu

esirler'
ucuza

yl nce

olmutu.
btn

adamlar,

ve

altklarn
var olan
Hero'nun

teki

eski

kullanldn
o

okuaygt-

makinesi,

harikalarla,

birlikte

edilmiti.
"Bununla

Almanya

birlikte
ve

A n c a k 19.
"(...)

'makinal

Avusturya'da,

benzer aletler yapmna

ngiliz

Pamuk

balanmt.

3000

teknik

Devleti:
icatlar

age., s. 4 8 )

kleler'

fikri

yaam,

skenderiye'deki
(A.

gibi

Zischka,

Fransa,
'ate

age.,

ngiltere,

makinelerine'

s.

25-26)

yzylda:
yl

[ e g e m e n l i e ] ykselmiti.
ve

ve

Yazk ki,

alannda

uzandka,
ateten

biimde

hatrlyorlard.

alarn

ve

"(... )

yalnz

sren

(A.

bir

uyuukluktan

Z i s c h k a , age., s.

bin

ngiltere

yl
iin

nceki

in

korudu

ve

sonra...

tacidarla

alma

yntemlerini

46)

gibi,

gizledi.

(A.

Zischka,

"(...)

Biriken

yzyl sreyle,
iinde

ve

teknik

hemen

ilerleyi,

monotonca

srp

zamana

giden

kadar

yaay

krk

10

yl

deitirdi.

"..
lerde
lik

sermayeler

hemen

2000

oturan

ylndan,

olmamt.

dan

.S.

ynlarn

yaklak

yaama

Shakespeare

yahutKleopatra'nn

olarak

1770

standartlarnda

zamanndaki

skenderiyesinden

ylna

hemen

Londra,

kadar,

ehir-

hibir

deiik-

Sokrat'n

daha

konforlu

biila yaayan

bir ailenin

Atinasndeildi. "(A.

Z i s c h k a , age., s. 49)
A n c a k ngiliz Ulu
"Lancashire'de,
olan

Arkwright"

Devriminden sonra:

Preston'da,

1767'de

dokuma" bertn ald.

a,

denemelerine

(A.

balayp,

Z i s c h k a , age., s.

1769

13.
yl

evld
"Makinal

34)

A n c a k Fransz Ulu D e v r i m i n d e n s o n r a F r a n s a ' d a k i e l i m a l t h a n e l e r i

(el iileri a r a s n d a basit i b l m l ilkel i l e t m e l e r ) m a k i n e s a n a y i s i n e
hzla atlad.
T e k n i k mi d e v r i m i yaratt, d e v r i m mi t e k n i i ?
Elbet her iki g karlkl o l a r a k b i r b i r l e r i n i n h e m s o n u c u h e m sebebi

oldular.

yalnz

Ancak

her eyi

m a d d e c i y o b a z l k olur.

kuru

teknie

balayan

Canl T a r i h t e N S A N

mekanik

retici

d e r n s o s y a l d e v r i m l e r l e politik a l a n d a o l s u n , izafi, o baya

"HRRYET'ine

olsun

y e r i n d e saymtr.

kavumadka,

Geri

lkelerin

t e k n i k bin

gr,

gc,

mo-

kapitalist

yllk m e d e n i y e t gibi

ilerici-gerici "ilgililerine bilgi" b u d u r :

" K k t e n c i " p a l a v r a l a r l a , " d e v r i m c i " sz e b e l i k l e r i y l e , " d e v l e t i " g e r e k elerle

dahi

maskelense "FKRE

KELEPE" vuran

eilim,

dolaysyla

kendi y u r d u n u n ve kendi milletinin Babil a n d a b o c a l a m a s n salar,

yani

kendi

geriliin

kendisini v u r m u ,

batanda

bir avu avur z a v u r l u

manda saltanatna

derebeyi

artn

k a v u t u r m u olur.

A n t i k a M e d e n i y e t i n hi mi bir icad y o k ?
Klasik m e d e n i y e t tarifini

grdk:

N e r e d e , 1) T i c a r e t , 2) Para. 3) Y a z 4) Devlet v a r s a , o r a d a m e d e niyet vardr.

G e r e e baklrsa
deniyetten

nce

b u drt e l e m a n d a n t o p l u m g r e v l e r i n e me-

balamlardr:

1 - S a n a y i v e ziraat i b l m n d e r e t m e n l e r aras
min
m

muhta olduu

hi d e i l s e , d ticareti g e r e k t i r d i .

larnda

bu

alveri,

h a m v e ilk m a d d e t e d a r i k i , y a p m l

mekanizma

balad.

reti-

madde sr-

Irak'ta d a h a O b e i d devri son-

Cemdet-Nasr Devrinde:

iyice geliti.

(TCARET)
2 - G m v e altn gibi kymetli madenler, t r a m p a d a n t i c a r e t e d o ru

gelien

(PARA)

alveri

ilerledike

parann

grevlerini

z e r l e r i n e aldlar.

3 - T a p n a k iinde z e n g i n l i k l e r y l d
i d e o g r a m b i i m i n d e ilkel yaz
seldi.

belirdi.

gnden

lk altl

beri

piktogram ve

rakamlar onlulara yk-

(YAZI)

M e d e n i y e t t e n nce e k o n o m i k ve sosyal grevleri var olan bu eyler

medeniyet
nce

icad

saylamazlar.

kefedilmiti.

let idi.

Eleman

Barbarlkta

M e d e n i y e t i n y z d e yz "ihtira

devlettir, saltanattr.
devlet silahldr.

Barbarlkta

yle

btn

o l a r a k hepsi

grlmedik,

de

medeniyetten

iitilmedik tek ey:

Dev-

beratn" alabilecei t e k nesnesi

herkes silahl

idi:

y u r t t a l a r silahl

M e d e n i y e t t e yalnz

iken,

anszn

ilerinden

yalnz bir avu kiinin silahl kuvvet haline gelip, btn tekileri silahsz
ve zayf hale g e t i r i v e r m e l e r i ,
almayaca

bir y a m a n

t e k szle ayrd
veya

bu

olmamakla

Medeniyetle

sosyal

her e y d e n
devrimdi.

mthi sosyal

nce
te

devrimi

Barbar insann
Barbarlkla

b a a r m bir t o p l u m o l m a k

zetlenebilir.
birlikte

eylerin,

insanlarn,

ilikilerin

ve

rin olay o l a r a k m a d d e l e r i ve d o a l v a r l k l a r deil, s o s y a l

d e v r i l m i , altst o l m u t u r .
u s i l a h s z l a n d r p ,

D e v l e t i n zeti

ise:

me-

ounlu-

a z n l n e m r i n d e bir silahl a d a m l a r ve c e z a e v l e r i

r g t l e n d i r m e k olmutur.

Fakat d e v l e t y z e y d e

gerektiren

sebepleri, toplumun

sosyal

dncelekarakterleri

Bu d e v r i m i n en g z e a r p a n s e m b o l :

d e n i y e t t o p l u m u n u n zeti olan devlettir.

ilikilerden

aklnn

medeniyetin

devrim

bir aygttr.

Asl

onu

derinliklerinde gelien

domutur:

1) T o p l u m u n e k o n o m i t e m e l i n d e :
lektif z e n g i n l i e
d a y a n m kii

dayanm

sosyalist

O z a m a n a d e k e g e m e n olan kolmlkiyet yerine

zel

zenginlie

mlkiyeti geer.

2) T o p l u m u n

styapsnda:

O z a m a n a d e k b i r b i r i n d e n a y r l m a z ve

eit k a n d a b t n l y e r i n e , g e n e l

o l a r a k e i t s i z l i e d a y a n m snf-

l a m a ve zel o l a r a k b e z i r g a n snf doar.

Bu y a m a n s o s y a l d e v r i m i n B a r b a r l k l a m e d e n i y e t a r a s n d a nasl bir
kutup ztl y a r a t t n b e l i r t m e k iin

ksa bir k a r l a t r m a y a p a l m :

Olay

Barbarlkta

Medeniyette

nsan

Kankardeler

Efendiler-Kleler

Eit Y u r t t a l a r

Fakirler-Zenginler

Mlkiyet

Tanrnn

Otorite

Tapnak (herkes emrinde)

Devlet (aznlk e m r i n d e )

Kamu adna:

Kii a d n a :

Ticaret
Kymetli
Yaz

maden

(toplumun)
Rahipe

S u n u (Tanrya a d a k )
T a p n a k Sicili

Kulun

Para

(tek kiinin)
Bezirganca

(kar arac)

Bezirgan

Belgesi

Bu artlar a l t n d a
varl

Devlet ve

medeniyetin

Saltanat

hi d e i l s e A n t i k a T a r i h t e m i n y a t r

iinde

toplanr.

Medeniyetin

manna

[ O k y a n u s u n a ] b a l k l a m a atlan B a r b a r n :

kuzgun

l e e " deyii o n u gsterir.

devlet ve

saltanat

a saylr.
olan

kuran

Btn d a h a s o n r a k i

ilk Irak M e d e n i y e t i ' n i n

Mezar"

Irak'ta,

"Slleler"

olmutur.

frtnal

Um-

"Ya d e v l e t baa, ya

Msr'da,

Devirleri,

Hint'te, i n ' d e ilk

herkese

Medeniyet

medeniyetlerce aynen benimsenecek

3 b y k orijinal yarat:

Barbarlktaki

"Ticaret-Sava-

(Alveri-Sava-Mezar)

znden

m e d e n i y e t t e k i ( T i c a r e t - S a v a - M e z a r ) z n n fark b u s o n u n c u l a r n
Devletli ve s a l t a n a t l o l u l a r n d a toplanr.

O n u n iin, ( M e d e n i y e t i n en

nl balca orijinal y a r a t k l a r u balkta d e r l e n e b i l i r :

1- Ticaret

saltanat,

2- S a v a

saltanat,

3- Mezar

saltanat...

Bu

M e d e n i y e t e y l e m i

v e a y r l m a z olurlar:

A n t i t e z i , Mezar s a l t a n a t :
Savatr. S a v a :
R) TEZ:

bir t e k b e z i r g a n t e m e l i n

T i c a r e t saltanat:

g i d i i n d e birleik

Tez, Sava saltanat:

Ticaretin

Her ikisinin birden sentezidir. T i c a r e t :

Harpi Ticarettir.

Her ikisinin s o n u :

Barl

lm-Mezardr.

T C A R E T SALTANATI

Genileyen

iblml

r e t i m i n t e k g e l i m e art

alveriin

geni-

lemesidir. O n u n iin zel bir alverii snf, B e z i r g a n l k gerekir. Bezirg a n snfl

r e t i m i n can d a m a r

toplumun) elinden

haline g e l m i T i c a r e t i T a p n a n

kendi t e k e l i n e g e i r d i i gn,

(yani

medeniyetin alnyaz-

sn i z m e y e balar.
"Laga

beyleri

Magan'dan

bakr,

tasvir

caret,

ina

ediyorlard.

veya

(Hint'ten)
taneleri,

ettikleri

bu

ve

seramik

icatlar,

Asurya'ya,

rek

oralarn

mhrler
lere

olundu.

letirilerek

lerde

bir

fikir

ndus

ele

yabanc

yayld.

Smer

lkelerde

tipleri

bir

Babilonyal

da

akik)

ithal

yerlemilerdi.

yerli

yaygn

yer-

olarak

kolonileri

Sargon'un

edile-

de,

ulat.
kalsayd,

Kervanlar elbet uzak

bezirgan

ba-

mhr-silin-

Avrupa'ya

deiimi

ti-

Smerler'in

edildiyse

daha

Merkez

mallar

olurdu.

dolay

rnein,

kopya

Truva'ya,

geen

de

metal

olan

Umman'dan

Anadolu'ya)

bile

ile

Vadisi'nden

(krmz

ve

Bundan

(Orta

Vadisi'nde

deiimi anlalmaz
belki

28).

lkelere

Rusya'ya,

elden

konaklyorlard,

yerleimleri)

26,

Kapadokya'ya
Kimi

gney

"Ticaret sadece
bylesine

yabanc

yerlisi oldu.

tercih

8,

gerekli
ndus

kornalin

eyalar

Elam

kolaylatrdklar-

iin

Arkeoloji,

mamul

ve

nasl

beslenmesi

hakkedilmi

gibi

(5,

Suriye'ye,

vnyorlar
ithalini

rgtlendirildi.

[ylanta],

ve

kr ithal edildiini belgeliyor.

dir:

esanslar

ehir sanayisinin
suretle

serpantin
mhrler

kavraylar

kanallarla

Lbnan'dan

lke-

(gmen
(Tccarlar

uruna

sava

olaan
hut

eydir

ama)

(27).

stanbul'da

lemi

yerletikleri

bulunmalar

yalnz

emtia

gn

krl

Msr'da,
sk
rine

Truva'da

grlen
haline

devrimi

Bylece,

Bezirgan
nhitat)

kentleri

dnp

lum

iin,

sokmu

iinde
tat

engelli
yallara
lar

ayn

inciler

Bu-

ederek,

Hint'te,

be-

Babilonya'da,

(perller)7'n

bir hareketliliktir...

dolaysyla

yldz

sanayi

bu

ve

ehirlerde,

bir

sk

Smer bir

parlayan

Ticaret
yeni

sanayi

benzer

Saltanat

kentle-

Kentleri

ekonominin

proletaryas,

abuklukla

her trl
ve

Yalnz

Barbarlk

haya-

ngiltere'nin

oald."

ululuu

Devleti
o

(V.

G.

ve

kknl

hep T i c a r e t S a l t a n a t

Ticaretin

insannn

maddi temeli elbet

RETMdir.

Ticaret

kadar y a y g n c a

kervanlaryla atba
ve

zamanda

"Doal"

sarn

iyice

bir

Ziraattir.

gelitirdii

ikinci

birlikte g i d e n S a v a T o p -

sanayi,

"ldrme zanaat" haline

inelerle

rgtlenmi

ordunun

maledilen,

savas:

geliimi,

halinde

(askercilik)

bir zaman

Mari'de

baltas,

kamtan

elbiseleri

Babilonya'da
zorunluluuyla

oturanlarn

iin,

bir hafif

kral

gsteri-

bir karg

bir

bakr

Erler,

nce

mu-

boynuna
karglar,
Makedon-

gelen

falanj-

dvyorlard.
zenginlikleri
hakl

sanatkrlara

aknlarndan

ve

ve

olarak

bir

[sadak]

miferleri

vard.
yl

ve

oktanlk

genel

bin

bir Ur meve

omuzlarnda sarkan

biimlenerek

ilkin

savunmak

Kadim

bulunan

silahlanmlard;

fakat Makedonyallardan

kar

veya

baka,

derisinden

hanerlerle

alaylar]

efi

Ar piyadenin

fistandan
leopar

idi.

bir ar yayas

bir sava

harbiler,

tanyordu.

takl
ve

(Emir)

arabalar,

Karglarla

olaan]

baltalar

kumandan

Sava

arabas)

nnde

[mzrakl

sava
(c):

silahlanmt.

"Militarizmin

larn

seyahat

altn

yle

kervanlar

tarlar.

ekiyordu.

Medeniyetinin

kanlmaz

Barbarlarna
rizm

uzaklara

biimli

ve

grlene

bezirgan

[allm,

sava

Dou'da
iiler de

yer-

SAVA SALTANATI

ar (sava

hanerle

tpk

medeniyetinin

bulunan

yor...

disk

yani

mehur sanca

yayas

baka,

ya-

Ki'te

olmasdr.

"Kral,
zarnn

kimi

kld;

Yukar

S) ANTTEZ:
b y k olay,

Ur'da,

yerleiyorlar.

belki

dolaacaktr.

yaratan

Bezirgan

yerde

Kapadokya'da
Oporto'da

173)

( A z a m e t ve
evresinde

zanaatkarlar

olarak,

anda

Childe. age., s.

bezirganlarn

Smer ehirlerinin

paralel

yerlemeler

tccarlarnn

Ondan

gelmiti

mmkn

frsatlara

sanayi

yerli

sanatkrlarn

Ticaret,

gelmelerini

ratt

da

bu

ngiliz

fakat hr yahut kle

salad

dnya

"Bylece
line

deil,

asl

merkezi

btn

gibi,

tecrbeli

kullanlmasnn

zenginlik

gre,

bugn

mmkndr.

[mallar]

Yakndou'da

cerilerinin

hikyesine

Tersine,

ve

kabilir.
ve

ekincilere

saknlm

bulunan

da
MilitaElamltar-

lalarn

iyiletirmek

ve

tekniklerini

mkemmelletirmek

emniyetini

salad.
"Fakat,
tirmek

domakta

iin,

bulunmak

kullanlan

Oysa,

kendi

lasyla
maden

(aisance)

filizlerinin

inenmesine

ayn

gelmenin

bir

da,

bu

ii

ile

Elam

yardmda

ayn

zerindeki

de

ilham

ve

yazlar

ordu

smrgelerdi.' (V.

G.

gcne

snrlar
mstahkem

tapna:

Smer

fistan

iki

ant

arasnda
Childe,

se-

megul

be-

Ondan

ve

hasmlamalar
Smer

yaylmtr.

kuvafr

Smer

belki

de

'htimal

bu

hkimiyeti
Dicle
bir

kale,
silin-

ekilcikler

(fondations),

Fatihlerince

rma

nesneleri,
tayan

vakflar

nce

anlan

gelmitir.

tapn

'Ti-

getirme]

ticaretiyle

Smer

Smer
s.

stesinden

[salamlatrlm]

Smer

age.,

yola

dayanarak

tesine

Avrupallar

desteklemek,

amtr.

ileri

tarafndan

Bugn

literatrde

arasndaki

tar

Demek

Soubareen'ler

sefer

Sonraki

Asurya

(24)
gibi

bir

faz-

kesilmesine,

glklerin

metal

ulusuk-

rnler

kervanlar

vard.
kuvvetle

emperyalizmden

kendi

bir Araik

sunmuturlar.

kalm

ile

alp

Khafaje'de
(25)

zere

bulunabilir.

bir

Babilonya'nn

Asur'da
dirleri

Smer

ekonomik

gerekelerden
devirde

da

yar-Barbar

[uslandrma,

Kapadokya'da

bulunmak

olanlar

yahut

tertip

tedip

deil,
ediyordu.

aalarnn

Bu

silahl

bezemek

icap

mamul

topraklarnn
snrlar

karlayorlar.

Sargon,

yapm

veya
yahut

kanallar
Smerli-

lden

getirtilmek
yaayan

bezirganlar

byk

esanslarla

iinde

ve

tedariklerde

ithalat,

Malzemeler

zahireleri

birtakm

kar

bu

nadir

gerekle-

yeterli

yahut

olan

yahut

ettirmenin,

glklerle

amaktr.

zirganlara

gda

raz

caret hrriyeti'ni bozanlara

ferleri

rahatlk

etmenin

tarz

srerken,

gerekli

blgelerinden

kartlmasna

ikna

Afrika'da

ift

ilerleyiini

maddelerce

oalyordu.

nfuslu

etmeye

ilk

madenler,

hammaddelerini

dei

ekonomisinin

de

bsbtn

Suriye'nin

bolluk

lar,

iin

kymetli

zaman

veya

sanayi
dnda,

Tarlalarda

aygtlar

tapnaklarn

istedikleri
Elam

olan
snrlar

gerekiyordu.

aarken
ler

ovann

kurulmu

geri
hakiki

169-170-171)"

B e z i r g a n iin, m e m l e k e t i n b a y n d r l ve s a n a y i s i , i n s a n l a r n hayat ve refah diye bir ey y o k ;

vurguncu

kr ve

kumar

her e y d e n n c e srf ve y a l n z en y k s e k

lk

olduundan,

ortaln

ikide

bir y a k l p

y k l m a s , o u n l u u n ezilip s r n m e s i "kii k a r " u r u n a m u b a h saylr, ne o l u r s a o l s u n s a v a idealletirilip kkrtlrd.

"Kral,
zararna
ya]
m

esas
kendi

itibariyle
iktidarn

bakyordu.
bakmndan,

km

yok

edici

Childe, age., s.

verimli

Babilonya'nn
birtakm
ihtilaflarla
172)

bir Kentin

teyit etmeye
insanca

bamsz

efi

idi

ve

[glendirmeye,
zenginlii

ve

ehir-Devletler

[uyumazlklarla]

komu

Devletler

salamlatrmakudreti

arasnda

byk
hi

ks-

yoktan

berbat ediliyordu." (V.

G.

Sosyal

dayanmal
kolay

er e n e r j i d e

bir n t r o n l a

kana

da

Barbar T o p l u m

yaymaktan

yoktu:

bir

insanl

kiinin

iine

burnunu

zincirleme patlangc

sava

ateini

kanatmak,

nkle-

k k r t m a k gibi, ortal

bomaya yeterdi.

T) SENTEZ:

MEZAR SALTANATI

K a p i t a l i z m e g e l i n c e y e dek Bezirgan

Medeniyetinin

insanla s u n d u -

u en orijinal ve en b y k a r m a a n hayatta deil, l m d e tecelli etmitir:

Kral mezarlar! O n l a r da o l m a s a , imdi g e m i , g m l m karanlk

gnleri n e r e d e n r e n e b i l i r d i k ? Tabii, bezirgan m e d e n i y e t i bunu sonra

g e l e c e k "ilgililere

bilgi" v e r m e k

M e d e n i y e t l e r de, bir gn
z r l a m a k lksyle
arasna

ldrc

medeniyet:

iin

insanla

davranmadlar.

karde

yapmad.

Nitekim,

btn A n t i k a

m o d e r n sosyal d e v r i m l e r an
Tarihncesinin

kavgasnn

zel

kii

eit

kan

zehrini

ha-

kardeleri

aktan

bezirgan

o hayasz icadn hakl k a r m a k ve s a v u n m a k iin T o p l u m

y a a y n , m a n e n o l d u u kadar, m a d d e t e n de elle t u t u l a c a k bir m u h t e e m m e z a r l a e v i r m e k t e n baka her eyi hie sayd. Yeter ki, karclk parlasn, iinde l de y a t s a , d d e b d e b e l i ve t a n t a n a l olsun, beyin
ve gz k a m a t r s n .

M e d e n i y e t efendileri, snf stnlklerini

insanst

g l e r d e n k a y n a k alm g s t e r e b i l m e k iin, yani bask ve s m r l e r i n i

g i d e r m e y e bu d n y a d a insan g c n n asla y e t m e y e c e i kansn basit
insanlarn

beyinlerine k a y a l a r d a n

zar s a l t a n a t n a d m l e r d i .

lahitler b i i m i n d e o t u r t m a k iin

de iler-tutar yer sa b r a k m a m a k iin:

evine, m e z b a h a y a ]

me-

nsan d a v r a n l a r n d a dirilik, d n c e s i n z a m a n z a m a n s a l h a n e y e [kesim

evirdikleri ve her vakit yaldzl z i n d a n a benzettik-

leri, birka nesil g e m e d e n iinde zrdeliye d n d k l e r i m u a z z a m m e z a r

klkl S a r a y l a r a kendi kendilerini gmdler.
"Ahalinin
ne

genel

mezarlarda

Cemdet-Nasr'daki

gibi

yat,

ne

kskvrak

deyle dik a veya dar a tekil ederler."

"1928
hitleri,
te

yl

kefedilen

kkenlerini

farkl

bir

kavraylar

Abydos'taki Msrl
Bu

ev,

ulalan

12

kma
(1)

muazzam

kubbesi

dnyas

mezarlar

bir

kuyunun

drt ke

gibi kubbeli,

gerek

Baka
bir

(2)

her yerde

kemer

kilidi

deildir:

G.

iine
gibi,

Ki'teki

alma
nfuz
apnda

dibinde

ettiriyor.
ve

sval,

sonra

Mezarn

suretkendisi,
evidir.

eimli bir yzeyle

birbirlerine

ahapla

destekleniyordu:

kimi l-

bir yeralt

yaplm

kullanlmt.

Y'in

gv159)

mutlak

kalker kayalarla

kalker plaklardan
tula

iine

kurulmutur;

yontulmam

ile

tell

benzeyen

minyatr halinde

metre

uzun,

Bacaklar

Childe, age., s.

Mezarlar' ve

imento

bir kk mezar

rtlr.

'Kral

(V.

geleneinden

zerine

oluur:

cumba
Baka

beyle

kral

metre

odadan

Ur

Smer

El-Obeid'deki gibi rahata

bzlm

Kimi
bu

ina

paralel
edilmi,

dekorlanmtr.
gerek

bir kub-

durumlarda
prensibe

rt

Msr'n

nc

Sllesi zamannda

ilk

defa

rastlanr;

belki

daha

nce Asurya'da

biliniyordu.
"Kral'n
larla
leri

de,

de,

etmeye

adamlar

"Mezar

iinde

cidi

mezarn

bal

yerine
Ama

safha

br

Mezarnn

taktrm

getirilen

cenaze

insan

bina

ediliyor

baa

dokuz

bir

cesetten
6

asker

vard.

(2)

sonra,

kesilen
bir

m-

yoldalk

59

merasiminden

mezara,

da,

silahl

kadn

Kimi,

kzaksrc-

beylerine

kuyularda,

batan

(2).
ve

veya
onlarn

(kurtizanlar)

kurbanlar

dolduruluyordu

stne

deil,

dnyada

dndaki

takm

gene

safha

dalkavuklar

da

arabalar

hayvanlar

cesetler arasnda

mcevherlerini

dolduruluyordu.
yaplarak

bu

bezenmi

eki

saray

kadnlar
Kral

yatmyordu:

kymetli

almetlerine
Yalnz

da,

harem

mecburdular.

insan

ve

krallk

tanyordu.

silahl

zisyenler
az

ls,

mezara

mezar

baka
eit

trenler

cenaze

mlekten

mes-

mecra

ile

tutuluyordu.

"Bu

kubbeler

atld...

Bu

bana

bir

geirtmiti.

altnda

hipoteze

yabanc

gre,

zafer:

saray

hediye

etmiti.

Bu

zenginliin

yalnz

fatihlerin
ehre

yatt

bir insan

Kraln
bir

eline
ksm

varsaym

beyi ile
muazzam
lahit

ortaya

tapnan

iine

bir

yan

zenginlik

gmlmt."

(V. G. C h i l d e , a g e . )
l m n saray:

Mezar, h a y a t n m e z a r :

larn en b u n a k a b y k lkleri oldu.

S a r a y : A n t i k a h k i m snf-

Bu d n y a n n g e l g e s a l t a n a t n

akllarnca br dnyaya gtrrlerse "Ebedi"letireceklerdi.

O mezar

manisi,

her t r l

gmlme

lgnl

y a a m a ve direnme
speklasyonunu

hrsndan

imknlarn

ylesine

teki

ellerinden

bytmlerdi

fani

insanlarn
l

ve

mezar

ki, T a r i h n c e s i n i n

almlard.

en

hayati

keiflerini v e t e k n i k icatlarn t o p l u m d a n o k m e z a r l a r d a t o p l a m l a r d. O n u n iin, m o d e r n bilim, A n t i k a Tarihi m e z a r d a n kara kara. Tarihncesindeki sosyalist iyapdan gelme byk yaratcln en nemli
keiflerini, hep m e d e n i y e t d e n i l e n bilin ve y a r a t c l k m e z a r n n r n
sayd.
G e r e k t e , anl anl,
musallat

ettii

tek

nl

mrl

kadim bezirgan
"yarat"

lmn

medeniyetinin

insanla

destanlatrd

mezar

saltanatdr. Asl, i n s a n o l u n a yarar, y n l a r n r e f a h n a elverir yeniliklere,

keif ve icatlara h e m e n h e m e n

hi a l d r l m a d .

NC KTAP
SOMUT GE

BLM: VI
KENT'TEN MEDENYETE GE
A)

MEDENYETE GE

Marks-Engels

BMLER

"Manifesto"ya

szle

balar:

"Tarihncesi"nden

sonraki

"Tarih snflarn

g-

reidir."
"Tarih" szcnn

mna g e l d i i n i biliyoruz. T a r i h b o y u n c a ,
en

"Antika

Tarih ""Barbarlarn

"Barbarln

"Yazl T a r i h " anla-

15. y z y l a g e l i n c e y e d e k ge-

medeniyete

geileri

Tarihidir",

yahut:

m e d e n i y e t l e g r e i T a r i h i d i r " d e diyebiliriz.

"Antika T a r i h " denilen a d a k i T o p l u m s a l G i d i - S r e (Sosyal Prose)

iki

birbirine zt, a m a

Sosyal snflarn
gidi yay
i

budur.

aydnlatr,

olur.

birbirini

greidir.
Son

Bir

yaad

belirlendirir.

Birinci yay:
ar

basan

kinci yay:

Barbarln

medeniyetle grei

b r n e g e i s r a s n d a ar b a s a n

gidi yay

Derin t a r i h s e l ve sosyal artlar, A n t i k a snflar g r e i n i n btn

bir Sosyal Devrim s a l a m a s n a e l v e r m e d i i

d e n i y e t iindeki

k a d i m snflar g r e i

ileri, n e geri g i d e m e z :

iin,

haline gelir.

Dervilii bile insan o gidie k a t l a n d r a m a z .

yay

zembereinden

p l a n a kar.

bir an gelir, eski

boanr.

En

kabaday

kntlar Tarih y o l u

Stoisyenlik-

O zaman. Antika Tarihin

Barbarln

medeniyetle

n s a n l k bir a d m g e r i y e de atsa, k e n

g e i l m i olur.

me-

kr d v n e dner. T o p l u m ne

iinde y a a y a n i n s a n l a r n h e m e n h e m e n t m

iin d a y a n l m a z bir c e h e n n e m
ikinci

iler:
srece

k e r t e y e d e k t o p l u m u n o l a y l a r n snflarn g r e -

Bir m e d e n i y e t t e n

budur.

kovalayan ana yayla

medeniyet

s t n d e n t e m i z l e n e r e k , yeni

grei

st

m e d e n i y e t i n y-

bir m e d e n i y e t e d o r u

Bu gidiin o l a y l a r n a n c a k B a r b a r l n

m e d e n i y e t l e g-

rei y e t e r c e aydnlatabilir.
Bu A n t i k a Tarih gidii d o a d a g e c e y l e g n d z e benzetilirse d a h a iyi
a n l a l m olur:

Snflarn grei, g n d z n d n y a olaylarn a y d n l a t a n

g n e e benzer;

B a r b a r l k l a m e d e n i y e t i n grei, gece d n y a y a y d n l a -

tan aya benzer. A s l n d a ayn da g e n e g n e t e n y a n s t l m a d r .

A n t i k a Tarih b o y u n c a
doma

Tarihsel Devrim

ka t r l B a r b a r l n m e d e n i y e t l e g r e i n d e n

grlr?

y e t e ka trl gei o l m u t u r ?

Daha

dorusu

Barbarlktan

medeni-

Soruya,

insanlk d n c e s i n i

yazya

geirdii

gnden

mi dolayl k a r l k l a r d a n birkan h e r k e s biliyor.

beri

veril-

Bunlar iinde,

18 ve

19. y z y l tarihi ve i k t i s a t l a r n n k y s n d a n k e s i n d e n

kefettikleri

ekonomi

yepyeni

temeline

dayanm

snflarn

d o k t r i n s e n t e z i n e ulatran T a r i h s e l
aklama

olmamtr.

Toplum" e r e v e s i n i
Tarihsel

grei

program

Maddecilik,

yaptklar

kurucular

ve A m e r i k a l

M a d d e c i l i i T a r i h n c e s i n d e k e f e t m e s i ge geldii

Tarihten,

Modern Tarihle

d o k u n m a k frsatn
Barbarlk

en

bir

Maddecilikten baka ayakta durur

A n c a k Tarihsel

ana

problemini

dorudan

doruya

"Modern

Morgan'in
iin, A n t i k a

bantl

elemanlara

bulabildiler.

Konandan

medeniyete

gei,

Tarihsel

Maddecilii

en

o k d e v l e t i n d o u m u b a k m n d a n ilgilendirdi. n k , z e r i n d e e n o k
"mistifikasyon" yaplan
mele d a y a n m a d n
dayanarak devletin
men

konu

idi.

ispat e d e n
douu

Bilimin

olaydan

Engels, sk

iin

baka

hibir te-

bilim olay ve r n e k l e r i n e

3 tip geidi

ele ald:

Atina-Roma-Cer-

devletlemeleri...
"(... )

Atina

dorudan

bunun

doruya

snf ztlklarndan
aristokrasi

haline

birtakm

grevler

yordu.

Pleb'in

kntlar

zerinde

pleb

imparatorluunu

lerin

ne

kaldndan,

geldi.

Roma'da,
kalm,

yklenmi

faza

edilebilir:

daha

sonra

da

20.

geni

bir

biimine

asil

ve patrii
grld

bal

gre

marche

hanedanlar
kyl

L ' O r i g i n e de la
bakmndan

yzyln Tarihncesi

hemen

olduu
hatta

iinde

bir

fethedilen-

eskisinin

aydnlatan
tmyle

ciddi

temeli

F a m i l l e etc, s.

gerei

bulular

aileleri

doruya

ahaliyle

anayasas

iinde,

ile

Roma

hemen

boyunca

y-

hibir hki-

bulunmadndan;

ekonomik
yllar

sonra

dorudan

eski

fethedenlerinki

uzun

gibi

ne

bulunuonun

rejiminin

bir
ama

aristokratl

En

arazilerin

ftuhata,

kapal

yoksun

ederek,
Kan

Kan

devlet
gelimi

ortasnda

tahrip
iinde

devlet,

toplumun

anayasa,

toplum

gecikmediler.

iblm

Arazi

Engels,

devletin

derecesiyle

kalabalnn

yabanc

bu

dolaysyla,

Devlet biimleri
tipi,

Bu

Orada
iinde

hukuktan

anayasay

kaynamakta

geliim

[Dithmarschen'de]
genleir." (F.

kurdu.

Ama

ileri

kanda

pleb

kanda

Cermenlerde

fkrd.

daha

bir

kadim

verdi.
kendi

dnda

veremedii

ve

biimini

toplumun

stn

yenen

ekonomik

olduundan;

klasik

kendi

bsbtn

vastas

en
kurulu

geldi;

devleti

fethedilmesinden
gre,

saf,

doarak

zaferi,

birbirlerine

miyet

en

Ay'lardan

gibi

ayn
ayn
muha-

iinde

deiir;

Dithmarse'larda
bir sre

hafife

222)

Engels'in

gei

gznnde tutularak

( n s a n l k + T a r i h ) retici gleri b a k m n d a n ele alnrsa, balca iki tipe

indirilebilir:
I- Atina'daki
min tpksdr.

geliim,
Roma'daki

rnein,
geliim

Irak'n
ise

Smer kentlerindeki

Hicaz'n

Mekke-Medine

geliikentle-

rindeki g e l i i m i n tpksdr.
iinden;

Roma

grnen
iki

ve

ztlklar

Smer ve Atina'da:

Mekke'de
kan

kan

anayasas

rgtl
yerine

b i i m gei de K E N T ' t e n , Y u k a r

O n u n iin, A t i n a M e d e n i y e t i de,
yeti

Kan r g t l t o p l u m u n

toplumun

devleti

Barbarlktan

Roma

dndan

geirmitir.

gelmi

Ama

her

M e d e n i y e t e geitir.

M e d e n i y e t i de, s l m

Medeni-

de O R J N A L birer m e d e n i y e t o l m u l a r d r .
Kentleme,

Atina'ya:

Msr'dan

T r u v a ' d a n g e l m i Enee dl,

gelmi

Mekke'ye:

him dl ile mayalanmtr.

Cekrops

Irak'tan

D e m e k (Irak'n

dl,

Roma'ya:

(Urdan) g e l m i bra-

ilk adsz kenti bir yana b-

raklrsa) btn Kentler d a r d a n etkilidirler. A t i n a da, Roma da, Mekke

de:

ekonomi

ve

politika

bakmndan,

stratejik bezirgan yollar

stnde

en elverili Barbar o r t a m n a , d a h a eski ve ilk m e d e n i y e t l e r d e n s r a m a

kolonilemelerdir.
Kan
iken,

rgt
Orta

Aa

Barbarlk

Konanda

Barbarlk K o n a n d a

ANAHAN

BABAHAN ( P e d e r a h )

(MDERAH)
tipine

tipi

dndrl-

d. KENT dzeni d a h a d o a r k e n , h e m o B a b a h a n tipi Kan r g t n e day a n m , h e m onu inkr etmitir. ( B u g n k Birlemi Milletler'in pratikte
bamsz
Kentin
da,

devletlere

dayand

iinde d o a c a k olan

halde,

teoride

onlar

inkr edii

Devlet, o b a k m d a n A t i n a ' d a da,

gibi.)

Roma'da

M e k k e ' d e de KAN r g t n tahrip edecektir. Yalnz t a h r i b i n d e r e c e -

si, baka baka kentlerde, baka baka Tarihsel d z e y e eriecektir.

elikilerin
ten

izafidir.

ardan

Kan

iinden

veya

Kentin

kendisi

az o k " d a r d a n

gelmi yabanclar,

Mslim'lerden
Kureyi'leri

daha

gibi

az

Kan

Roma'daki

deildirler.

Atina'nn Aalan

dndan

Pleb'lerden,

Roma'nn

(Agadoy:

"asil"leri, a r i s t o k r a t l a r ) y a n n d a da, tpk

dnda

vahi

hayvanlar

gibi

gelmesi

yayorlard."

ise

gelme"dir.
yahut

kiileri,

Mekke'nin

yani

Kent'in

Pleb ve M s l i m gibileri

(Fustel

de

d-

Mekke'deki

Patrii'leri,

iyi

gerek-

Atina'ya

Coulanges.

"Kent
La

Cit a n t i q u e , t u d e sur le culte, le droit, les i n s t i t u t i o n s de la G r c e el

de R o m e , Paris, D u r a n d ,
Atina'nn "kt
labalkt.
"Kt
d.

( K h a k h o y ' l a r ) gittike o a l a n b y k ka-

air T e o g n i s , A t i n a ' d a

"yi

kii" (Aa)

kzlar

zenginlemi

kii"lerin " b a y r a m l a r n d a iip, s o f r a l a r n d a y i y o r l a r " diye y a k n -

En

olsa

1864)

kiiler"i

sonunda

olsa

socrate

mezarda

Demek, Atina

ile

(..

436-338):

"Byk Atina

aileleri artk

vardrlar"dedi.
R o m a ' d a d e v l e t biimleri

ne k a d a r b a k a o l u r s a

o l s u n , kkleri ayn ztlklara dayanr, m e d e n i y e t e gei Y u k a r B a r b a r lktan olur.

II-

Engels, A n t i k a

Barbarlar
kolay

iinden

kolay

Roma

zellikle

Medeniyeti'nin
Cermenlerde,

kalkamadn,

"Uzun

zerine

Kanda Anayasann

yzyllar

boyunca

ullanan
bir t r l

korunabildiini",

hatta

arasra

yete Yukar

"Hafife genletiini" syler.

Barbar kentinden

yzndendir.
Hint

kadim

deil,

Bu

Orta

karakteristik,

R o m a v e C e r m e n l e r e has deil,
orijinal

dan sonraki

medeniyetleri

uzun vadeli

medeni-

Barbarlk Konandan

geli

btn Y a k n d o u ,

in,

zerine yaplm gebe aknlarn-

"Rnesanslar" ( G e n l e m e l e r )

de g r l e n

ge-

nel bir kuraldr.

KAN

rgt

yasna
talar
Kan

ve

anayasas:

sokulmutur;
arasnda

doru

kadar

BABAHAN h e g e m o n -

m u t l a k bir st r g t n

soysuzlatrlmamtr.
Aristokratik

Osmanl

O s m a n l T a r i h i n i n t o p r a k ve
orijinal

Barbarlkta

kent

Kiisel

kadar g olduunu,

Antika

Orta

henz

tlp

rgtnden

ne

ama

Naim'nn

hepsi

de

kerken,

be

Onun
iki

iin, A n t i k a T a r i h t e

geiin

"Tavr" gibi,

pek gzel

gebe

a k n l a r y l a bir y a n d a n anrlar, bir y a n d a n genleirler.

lar", ayr t i p t e bir B a r b a r l k t a n

Demokratik

rgtne

izdii

m l k i y e t ilikileri

medeniyetlerin

Sosyal

Devlet

gsterir.

Orta

Barbar

Bu " R n e s a n s -

m e d e n i y e t e geii t e m s i l ederler.

Barbarlarn

medeniyete geileri

balca

rnekte toplanabilirler:
1- Y u k a r
2- Orta
Ana

Barbarlk K o n a n d a n
Barbarlk

izileri

topluma

gre

k o n k r e t Tarih
gidii

(Kent'ten)

Konandan

ayn

olan

bu

iki

pek o k ayrntl
anlatlrken

m e d e n i y e t e gei,

(Gebelikten)
tip g e n e l

medeniyete

geiler yere,

eitler gsterir.

belirtilebilir.

gei.
zamana

ve

O n l a r a n c a k zel

ve

Burada t m y l e Tarihin

genel

zerindeyiz.

nce KENT'ten
B)

m e d e n i y e t e geii

KENT NEDR?

Yazl Tarihin
Yukar

ba,

medeniyetin

balangcdr.

Medeniyet,

insanln

Barbarlk Kona ile birlikte iine girdii ziraat a d m a l m a y a lyk

ziraat, t a r m t e m e l i n e
canl

inceleyelim.

bir v c u d a

d a y a n m b u l u n a n kentte doar.

benzetirsek, kent,

o vcudun

olur. Tarihi a n l a m a k iin, Tarihin canl

yaratc

Y a a n a n Tarihi
birimi:

Hcresi

hcresi olan kenti, - b i r a z soyut-

latrmak pahasna da olsa- ayrca inceleyip iyi k a v r a m a k arttr. n k ,

kent k u r u l m a d k a ,
Latince
karl
duvar,
l

ln

Greke

KENT olabilir.
m e z a r iti,

kubbesi",

cumuna
Ve.

m e d e n i y e t ve dolaysyla

"Cite",

kar

Bir de

koyun

"Sonradan
(...)

"Polis",

surlara

barln

itinden

gelir.

oturganln

Kurgan

Tarih balayamamtr.

"Medine"

veya

Korgan

szcklerinin
vardr:

al, A b d u l l a h

Battal T a y m a s ' a

(... )

ve

duvarlara

alem

B., s. 627) Bu b a k m d a n
al

Arapa

(Abdullah

gre

dmann
Battal

"trbe,
atl

h-

Taymas,

Korgan, d a h a ziyade g e b e Orta Barbar-

Kent ise,

karlar.

olmutur."

nihayet

tam

Krgzcada

a n c a k ziraata

pekbceinin

kavumu

kozasn

ren

Yukar Bargezici

kurt

gibi, Y u k a r Barbarlk T o p l u m u da kendi bana Kent kozasn rp iine

kapanr.

Orada,

Barbarlktan

p e k bceinin

m e d e n i y e t e biim d e i t i r m e s i olacaktr:

k a n a t l a n a r a k kozasn

medeniyete geen

delmesini

insanlk k e l e b e k l e m i e ,

andran

bir a b a y l a ,

Kent surlarn d e l e r e k Ya-

zl Tarih s a h n e s i n e kar.
Barbarlktan
larndan

m e d e n i y e t e k,

byk

lde

hanlk ( M a t r i y a r k a l i z m )
rgtnn,

nceki t o p l u m u n

yararlanr.

Aa

ad v e r i l e n A n a

aacak derecede gl

kurum ve

Barbarlk

Hukukunu temel

insancl

kural-

Konanda,

Ana-

e d i n m i Kan

rgtlln

grm-

tk. Z a m a n l a o ilk k a d n s a l k a n d a l k deiti. O r t a B a r b a r l k a n d a ,

sr

ile

gc

artan

e r k e k "Babahan" ( p a t r i y a r k )

olurken,

mez Kan k u r u m ve k u r a l l a r n b a b a h u k u k u n a u y d u r d u .
Dzeni

dodu.

makszn,

Erkek,

kadn

Kan'n

iktidarn

geiin o zamanki
mitolojiler uzun
Tsin

iste-

hibir d e i i k l i k y a p -

kendi

iktidarn

geirdi.

Bu

k a n d a l a r o r t a m n d a ne kadar g o l d u u n u b t n

masallarla

her hileye ve kla girdi.

bavurdu:

mekanizmasnda

devirip yerine

ister

E r k e k s e l Kan

anlatrlar.

E r k e k bu

ii

b e c e r e b i l m e k iin

S z y e r i n d e ise en " k a n c k a " d a v r a n l a r a

d i n i n d e ilk a m a n A n a h a n Amagat-AM idi;

rine er kii a k a g e e m e d i ;

bir y a n d a n A m a g a t - A M

kadnn y e -

ad y e r i n e Kam

adn a l r k e n , t e d e K a m da, e r k e k o l d u u halde, t o p l u m iinde sayg

g r e b i l m e k iin,
"Bu

kadn

kadnlama

mi]

cinsiyete

T r e s i , s.

klna girdi.

zorunluluunun

kadar

sevk

amanlar

ettii

maks

syleniyor."

(Ziya

[ters

evril-

Gkalp,

Trk

22)

Bir yol, T a r i h n c e s i n i n o y a m a n Kan r g t n d e bu kallee "Taklib'i

hkmet"i

beceren

B a b a h a n n , o n d a n s o n r a k i ileri

kendiliinden

ko-

laylat.
Yukar
olmasna

Barbarlkta Kan'larn
ramen

yerine

stne Kent geirildi.

getii

Amagat-Am

gibi

yle, Kent de, stne k m a y a alt Kan gibi:

her insan ve her eyi
cada:

kendisine yabanc

Nasl

(Grekede:

C a n l l a r d a hcre, e v r e s i n d e k i y a b a n c

sra

tpk
kalan

"Barbar", O s m a n l -

bir k a b u k l a

snrlanr.

Hcrenin

m a d d e l e r e kar " Z a r " gibi

iine

bir ey a n c a k o

s a n s r n d e n g e e r e k v e p r o t o p l a z m a fizik v e k i m y a s n a
bilir;

ise,

"Kendi" dnda

"Ecnebi") ve daima d m a n sayd.

saydam

uymayan

olur.

Kam, erkek

kadnlat

Kentin

n e s n e hcre hayat

iine de g i r e c e k o l a n

trenlerle

iin " e c n e b i

insan,

"Consacre" e d i l d i k t e n ,

yani

cisim",

zarn

u y a r a k girehatta " z e h i r "

hatta e y a l a r bile, a n c a k bir

kutsal

d i k t e n s o n r a girebilir. A t i n a ' d a bir y a b a n c n n

adanla

kenttala

kabul

edil-

k a b u l iin,

n c e btn k e n t t a l a r n y a p t k l a r t o p l a n t d a ak oyla kabul e d i l m e s i ,

sonra

6000

G e n e de,
bir

kiinin

gizli

oyu

ile

bu

kabuln

onaylanmas

gerekirdi.

k a b u l n o n a y l a n m a s n d a n s o n r a 9 g n iinde h e r h a n g i t e k

kentta

kabul

veto

ederse,

yahut

m a h k e m e y e verirse,

yabanc

kii,

kenttala alnamazd.

iinde e b e d i y e n

Consacre olmayan

Barbar, y a d , y a b a n c

insan ve ey,

kentin

kalrd.

Kent, o d e r e c e h a s s a s bir s o s y a l h c r e ve o r g a n i k Tarih b t n d r .

Medeniyetten

sonra

imparatorluklarn
hirler,

grlen

baka

oturukluklar,

"kasaba"lar,

K e n t ' t e n u u r u m l a r l a ayrlrlar.

O y z d e n , bilginlerin Kent (Cite)

adl

m e d e n i y e t n c e s i o t u r u k l u k ile ehir (Ville) adl

ras

oturukluu

ayn

anlamda

pek o k y a n l a n l a m a l a r a
C)

KENTN

byk

bir s n r n d a n b r n e d e k h e r k e s e ak d u r a n "e-

birer s z c k gibi

m e d e n i y e t son-

kullanmalar, Tarihte

kap a m a k t a d r .

KURULUU

lk Kent'in [ne z a m a n ] k u r u l d u u (o z a m a n yaz b u l u n m a d , sonra

g e l e n e k l e r sr gibi sakland
nice

Kent'lerin, efsaneli

Her yeni

Kenti

iin)

de olsa,

kuran t o p l u l u k ,

pek o k k u r u m ve kurallarn

bilinmiyor.
kurulular

iinden

Fakat Tarihte n y a p m
zerine ok ey biliniyor.

k o p u p geldii eski A n a - K e n t i n

birlikte tayp getirdii

halde, apayr

bir

t o p l u m gibi davranr. Setii v e y a ardna takld efin k o m u t a s altnda yollara der. Kent k u r u c u s u K a h r a m a n , bu nc kii olacaktr.
Glgam:
"Btn

lkeleri

ektiklerini
..

dolatktan

bir ant

(sa'dan

n a c u s , ..

tana
nce)

(kentine)
Tablet

1986 yl Y u n a n i s t a n ' d a A r g o s

Kurulan

k a h r a m a n , " T a k v a " (piete)

kentte onun

dillerinde

kendisini

geldi...
1)

kentini

daha

nce

ana

Kent'ten

sahibi

Msrl
1550

bir ermi " p i r "

k u t l a y a c a k zel

a n d r a c a k Destan vardr.

Kent Tanrs (divinite poliade) olacaktr.

Kentin,

ehrine
Destan,

Finikeli C a d m u s kurdu...

Her Kent kurucu

kuaklarn

Uruk

1578 yl C o r i n t h kentini Msrl C e c r o p s kurdu. ..

yl T h e b e s kentini
kiidir.

sonra

yazd. "(Glgam

Ayn

Tapna,

kahraman

Bylece, s o n r a d a n

getirdii

ilk,

asl

adn
ileride

kurulan

unutulmu,

her

insan

ve doa d gibi g r n e n Tanrs y a n n d a , bir de kendi insancl, zel,

kimlii besbelli

Kent Tanrs belirmi olur. n s a n s t g l e r i n i n s a n d a n

ve T o p l u m d a n k sreci ak seikleir.
Kent

kurmaya

klrken

hangi

( O r a k l ) ' a b a v u r a r a k kestirilir.
hep

h a t r l a n a m a y a c a k kadar eski

gtlerinin

ynde

yol

alnaca.

Kehanet

Bu kehanetler, y e r i n d e g r l e c e i gibi,
zamanlarda,

ilk A n a - m e d e n i y e t r-

B a r b a r y n l a r iine g n d e r d i k l e r i ve en s t r a t e j i k n o k t a l a r a

yerletirdikleri

Antika

Ana-medeniyetin

"istihbarat" y u v a l a r d r .

vcudu y e r y z n d e n

kehanet biiminde, gene

Yani,

kalktktan

Barbar y n l a r n

ilk
sonra

alnyazlarn

Kenti

kurmu

da,

"Ruh"u,

kendi

ekono-

mik ve b e z i r g a n geliimi y n n d e gder.

Varlan
rak,

lkede, y e n i d e n

sreklice

k a l n a c a k ve

Fal'lara

baklarak,

Uur almetleri

barnlacak yer seilir.

yerde

kollanakurbanlar

kesilir.

Herkes,

(Patria) adl
tin

yaklan

ukura,

toprandan

ateler z e r i n d e n

a t l a y a r a k arnr.

Alan

Yurt

k e n d i s i n d e n ayrlnp g e l i n m i b u l u n a n ana

alnm

ve

zellikle

getirilmi

ana-toprakla, yavru-toprak maddece

birbirine

bir

para

Ken-

kesek atlr:

k a y n a m olur.

Hemen

oraca bir Mihrap (autel) yaplr, iine A n a h a n l n l m e z s e m b o l A t e

yaklr. Yeni T o p l u m u n , Tarih hcresinin Oca y e n i d e n t u t m u t u r .
kenttalarn
Bunun

zerine,

Kent k u r u c u

kahraman

zel

kutsal

Eline ziraat retimi t e m e l i n i n , yeni g e i m p r e n s i b i n i n

saban
ni

alr.

Btn

ilk grevi bu oca, " K y a m e t e d e k " s n d r t m e m e k t i r .

Toplumun

ortasnda,

Kentin

en

unutulmaz

snr

boyunca

bayram

klna

girer.

kutsal s e m b o l

havasn

tayan tre-

e p e e v r e bir Herk (Sillon)

izer.

B u izisi z e r i n e a y a y l a b a s m a k s t a h l n g s t e r e c e k yerli y a b a n c
her insan s o r g u s u z l d r l e c e k t i r . Y a l n z , s a b a n d e m i r i n i n
geit yerleri Kap ( P o r t e a )
Sur (Hisar)
saylr:

kurulur.

olur.

Surun

Herk izisi

iki

yannda

birka a d m l k yer Promeurium

din y e t k i l i s i n i n b u y r u u o l m a d k a

Bu

dokunulmaz

ortasnda

genel

ina edilir.

kabuu,

"mahrem"

kimse o r a y a d o k u n a m a z .

kozas

Tapnak ( " K u d s - l - A k d a s

Btn

kenttalarn o

kaldrld

h i z a s n a v e y a az g e r i s i n e

manevi

iine

kapanan

Beyt-l-haram,

birlik yeri gibi,

t a z a m a n t o p l a n p her m e s e l e y i e i t e ve elbirlii

Kentin

Palatin")

bir de m u n -

ile t a r t p z m l e -

y e c e k l e r i m a d d i b i r l e m e yerleri: T o p l a n t yerleri ( R o m a ' d a :

"Domici-

lium", G r e k l e r d e : "Agora", M e k k e ' d e : " D a r u n n e d v e " ) ayrlp alr. Geri

kalan Kentin b t n T o p r a k l a r , Kent aileleri a r a s n d a en b y k eitlikle
letirilir. A i l e bana a d a l e t l i c e d e n her t a r l a n n m l k i y e t i , hi kimsenin

zel

kii

mlkiyeti

topran yalnz
yimiyle:
D)

iletilmesi,

"Tefviz" e d i l m i t i r

deil:

Kent T a n r s n n

"Tasarrufu",
(tasarrufu

sosyal

mlkiyetidir:

aile t o p l u l u u n a ;

Osmanl

de-

kiralanmtr).

KENTN YAAYII

Eski

Tarihncesi

Sosyalizminin

kanda

g e l e n e k ve

greneklerine

gre eite k u r u l m u bulunan Kent iinde, kenttalarn s o n r a d a n birbirlerinden

da

farkllamamalar

konulmutur.

Kadim

iin

m u n t a z a m ve sk d e n e t l e m e

R o m a ' d a "Le Cens", "Le

lkta " T a h r i r " (Yazm) ad verilen

bu genel

kontrol,

her yl

"Mal beyan"nda

demekti.

Yoklama

ailenin

mal, m l k , var, y o u ,

Bu

kaamaksz

gelmeyen
bir ceza
tutulan

kii,

bulunmas

yoklamaya

olduu,

sonra

toplumd

etmelerden

"Temizlik" denir.

soysuzlatrlm

toplantsnda

Temizlik gn

kovulur.

biimiyle

Bektai T o p l u m l a r n d a

anlalr.

bir eit, herkesin

her

nfusu, zenginlii sorulup hesaplanr.

kim olursa olsun, kentten

mthi "Aforoz" ve

metotlar

Lustration" Osmanl-

Bir

Kentliye

Bunun
bile

Toplantya
ne k o r k u n

Kilisenin

s r p gelen

"Ostrasizm"i

elinde
benzeri

(Ostrasisizm:

Eski Y u n a n i s t a n ' d a pheli g r l e n bir kentta on yl s r e y l e s r g n e

g n d e r m e k iin kent halknn verdii h k m . -Y.N.) u y g u l a m a k : "Atei,

suyu y a s a k e t m e k " l d r m e k t e n

beterdi.

len

kurtulurdu:

edilen, l d k t e n sonra da c e z a l a r n en b y n e urar;

Toplumd

m e z a r s z kalr,

her zerresi z e r i n d e n bitmez t k e n m e z laneti k a l d r a m a z d !

O n u n iin,

bu prensibi h a z m e d e m e y e n 19. Y z y l " S e r b e s t r e k a b e t " l k c s Fustel de C o u l a n g e . ac bir m e l a n k o l i y l e yle s z l d a n y o r d u :

"Topra
kamu

yitiren

yarar

ile

kii,
ayrk

her

eyini

bulunmas

yitiriyordu.
hemen

zel

hemen

kiiler

yararnn

imkanszd. "(Fustel

de C o u l a n g e s , age., s. 233)
B u n a karlk, k e n t t a l k hayat hi de 19. Y z y l b u r j u v a s n n zannettii

gibi

m e l a n k o l i k deildi.

Tersine,

Kent y a a y ,

trenler, l e n l e r ve b a y r a m l a r l a g e e r d i .
bayram vard:

Kent

Tarla, ift S r m e ,

kurucusunun

giyer,

bayram,

Kent H e r k i n i n

hibir i y a p m a z .

katldklar

"Refade

(kent

bar A r a p l k t a )
sonra]

Bayram,

Hep

birlikte yenilir,

Bu gibi t r e n l e r d e "-

be s i v r i l m i i m t i y a z l n n s e f a h a t i deildir, b t n

ayrlksz

gelmez

B a y r a m gnleri h e r k e s en zenli b a y r a m -

mutlak surette

iilir, oynanr, elenilir, koular, d a n s l a r yaplr.

len",

sonu

h e m e n her e y i n bir

Ekin E k m e , i e k A m a , Hasat B i m e , Ba B o z u m u

B a y r a m l a r birbirini kovalar.
lklarn

Orada

"Kamu

leni)
ve

Efendi

(.D.1786),

s.14)

"Tanr

cahillik zamannda

slamln

ilk gnlerinde

kesildi gitti." ( A h m e d

Abdlbaki

yemei",

el

iylm

Tercmesi,

el

kenttalarn

yemei"dir.

(slamlktan
dahi

vard.

Almei
yazmas,

nceki

Bar-

Bdeh

[ondan

Beldetullah-il

Harm,

Ahmet,

G:

1129

Kent y n e t i m i , y e r y z n n i m d i y e d e k t a n d e n s o m d e m o k r a s i
dzeni

o l a r a k balad.

demokrasi,

Sonraki

modern demokrasi

s o y s u z l a m a l a r bir y a n a
gsterilerinden

braklrsa, o

bambaka

bir g e r e k -

lik t a y o r d u . n k ilk Kentte her y u r t t a , yalnz " s i y a s i " k a b u k t a ve

lafta

deil,

ekonomik g e i m

k a n l a m y l a yazl
d e n e n m i ve

kandaa

kuaklar

boyunca

Nesiller

boyu

temelinde

kanun yoktu;
itirazsz

deildi.

"Anayasalar",

mini
hal

bir

harf

deitirmek,

bozmak,

kanunun

kanunun

insanlara

mi olur."(F.

kendisini

bir

de C o u l a n g e s ,

age,

Babadan

Bugn-

yerini

uratmaktr;

zamandaki
s.

vard.

oula

geiyor

tahrife

r a b b k e l - l e z i halek

" H a l e k a l i n s n e min alek

"kra, f e - r a b b k e l

ekrem,

idi."

uratl-

kutsal

deitirmek,

rit-

nk

byle

bir

biimini

yok

et-

224)

Kur'an'n b u g n tecvitle o k u n m a s n d a en ufak eksik, sutur:

"kra, bism'i

beri
"Uzun

Ezberleniverirdi.
szcn

fesada

akland

anayasa

u n u t u l m a m a k ve

m a m a k iin v e z i n l i , kafiyeli bir iirdi.

"Orada

eit b u l u n u y o r d u .

benimsenmi

kanunlar yazl

bilinen

de

a n l a m ve yararll a t a l a r d a n

"Ellezi

alleme bil-kalem,

" A l l e m e l i n s n e m lem y a ' l e m ! "

(Kur'an' Kerim, A l k S r e s i ( S r e no:

96, ayet:

1-5)

Anlam:
"Yaratan

R a b b i n i n a d y l a oku.

"O, insan bir kan p h t s n d a n yaratt.

"Oku!

R a b b i n s o n s u z k e r e m sahibidir.

" K a l e m l e yaz y a z m a y
"nsana bilmediini

retendir.

belletendir." -Y.N.)

Kur'an' Kerim metni, n e d e n eski

z m " iirlerini
tince

glgede

aslnda

kanun,

rafndan

bir

kanun

gerektir." (F.
Kanunu

"Kanun" szcnn

(msra),

Grekede

"nomoy"

kendisine

terimlerinin

de C o u l a n g e s ,

kanun

bilinmesi
age.,

s.

ve

olmak

iin,

aklkla

ta-

olunmas

bir "Kitap" biimi-

Kitap, o d u n d a n , bezden, y a h u t A t i n a ve M e k k e ' d e o l d u u gibi

kayaan

tatan

Sekiyne"leri,

olur.

Tahrife

Romallarn

u r a t l m a m a k iin Y a h u d i l e r i n

"ndigitamenta"lar

koruyuculuuna

gibi,

kutsal

ka-

Bugn, T a r i h n c e s i T o p l u m

hayatna deinir birka r t l m e z belge kaldysa, onu

E)

insan

herkes bellesin diye her Kent,

az ok r e n d i k e ,

s a l a r d a l m d i r i m s a v u n m a s y l a saklanr.
muslu

telffuz

225)

kimse a n l a m a s n diye deil,

bakrdan,
"Tbt'u

La-

ark)

[ n a m u s u ] , her e y i n s t n d e tutulur.

insann

m e d e n i l e m e y e b a l a r k e n , yazy
ne sokar.

(vouo:

bundandr.

Kentte k a n u n iffeti
"Bir

rnektir:

"Carmina"

k e l i m e l e r i n d e n gelii

k a n u n l a r n , en son " S e r b e s t na-

braktna

Kentin

bu

na-

borluyuz.

K E N T DN

Kentin zerinde en ok s p e k l a s y o n (dnce v u r g u n c u l u u ) yaplan

yan din anlaydr.
lde

Dorusu, btn dinler birer Kentle ilgili bulunduklar

kkl ve gl

kmlardr.

her anlay ve davran

gibi, din

kii

kaprisleri

tn

19. ve 20. yzyldaki

ile:

s.

sedii

vatan

234)

sylemi

der.

olurdu.

din

demekti." (F.

baklacak olursa,

da

kendi

stnde t u t m a k t e m e l i n e dayanr.

"Eskilerin

age.,

Yakndan

kavray

meslektalar

aklar,

"Gerek

inancyd",

kanun

vatan
itaat

de C o u l a n g e s , age., s.

psn u n u t m a m a k gerektir.

demekti." (F.
aklaryd" dese

koyucu:

"Kanunlara

de C o u l a n g e ,

b-

iin rnek o l a c a k bir mistisizm

dindarlklar

"Dindarlklar

F.

Kentin

i sosyal dzenini,

insan
etmek,

de

deil,

doruyu

insann

Allahlara

2 1 - 2 2 ) d e n i l i r k e n de,

Kanun saylan gelenek:

Coulanges,

daha

itaat

benimetmek

Kentin ya-

b i l i n e m e y e c e k ka-

dar k a d i m a l a r n d e n e n m i kurallar idi. O kadar uzak ve karanlklar

iinden

geliyordu

ki,

ilk

Kentin

o n d a n a k t a r l m kurallarn asln

kurduu

medeniyet

bilmeye imkn

kavranmadka,

kalmyordu.

Kentin

ruhani

bakan

(Tsin

"Ozan",

Batda

"Pontif"),

Ouzlarda

dininde
o

"Kam",

Yakutlarda

gelenekleri

Kent

ve ruhu b a k m n d a n en iyi t e m s i l ettii iin kutsal kiiydi.

Kentin

ilk g n l e r i n d e

hibir imtiyaz t a s l a m y o r ,

gklerden

inmi g s t e r m e k :

kimseyi

y c e l t m e k ve l k l e t i r m e k a n l a m n a gelir.
lutlar arasna k a r m a y a alan
verirken

elinde o l m a y a r a k ,

rnein:

"Allahlara,

tion) gnahtr." (F.

Bu
der?

kural,

btny-

bakp,

Kent

smrmeyen

Nitekim,

kural

Kent y a p s n

bu-

gksel

ilikilerin, i m i y e r s e l

itiraf eder.

budanmam

ba arabyla

de C o u l a n g e s , age., s.

bacl s a l a m a

sa

yapmak

(liba-

18)

balamaktan

baka

hangi

hedefi g-

Kent d i n l e r i n d e :

"Doktrinin
din

Buna

P. de C o u l a n g e ' n kendisi de, olaylar

Kentte en

ilikilerden aka k a g e l d i i n i

yarar

Hi deilse

gelenekleri,

le y u r t t a l a r n y a r a r n a y o r u m l a y a r a k g e l i t i r i y o r d u .
kanunlarn

"Omon",

Kamu

pek

demek,

demekti." (F.
Onun

yle

trenler,

nemi

yoktu.

ayinler,

nemli

merasimler,

de C o u l a n g e s , a g e . , s.

olan

tapn

pratikti.

Eskilerde

(culte:

ibadet)

195)

iin:

"Ne Allahlar insanlar

langes, a g e . , s.

seviyor idi,

ne

insanlar Allahlar." (F.

de

Cou-

198)

Sklnca, pekl d m a n Kentin A l l a h n a da yle y a l v a r l y o r d u :

"Sen,

ey

varyoruz.
pnaklar,
ve

bu

Seni
o

kutsal

benimkilerin

lerimiz
Eer

kenti

takdis

sana

yerleri

yanna

daha

byle

himayesi

ediyoruz:

yaparsan,

C o u l a n g e s , age., s.

terk

gel.

ho,

daha
senin

altna

alm

Ltfen,

ulularn

ulusu,

ulusu,

et;

onlardan

uzakla,

Bizim

kentimiz,

tapnaklarmz,

mbarek
erefine

bir

olsun.

Bizi

tapnak

sana

kenti brak;

yal-

Roma'ya,

ta-

benim

kutsal yer-

kanadn

altna

al.

kuracam. "

(F.

de

176)

Bu, H a c a a n n A l l a h l a p a z a r l n d a n d a h a az iten kalyor mu?

Ferah Ali

Paa'nn A n a p a

erkesleri

adl tanr a a c a birok vitler (Vait (Vaid):

gibi:

sefere

giderken

"Kodo"

1- Birini iyilie sevk ve kt-

lkten u z a k l a t r m a k iin k o r k u t m a , yldrma. 2- Cezasn s y l e y e r e k fenalktan s a k n d r m a , -Y.N.) y a p m a k , zafersiz d n l n c e kzp " K o d o " u
(tanr aac) k k n d e n kesip baka " K o d o " aramak... eski Barbar yntemiydi. (Cevdet T a r i h i , c. III, s. 208, 250)
Kent

Kanunlarnn

gkten

i n d i i n e r n e k o l a r a k Girit'te

n u n u n u n y l d r m tanrs J p i t e r ' d e n gelii n e srlr.

aratrmalar.
sinin dahi
III

Minos

Son

Girit'te ilkin J p i t e r k a n u n l a r n n deil, J p i t e r ' i n

izinin, t o z u n u n

b u l u n m a d n o r t a y a kard.

ka-

arkeoloji
kendi-

Orta

Minoen

Les

Religi-

D e v r i n d e Girit d i n i n d e :
"Kadn putlardan

baka

bir ey yoktu." (Charles

Picarci,

ons P r e h e l l e n i q u e s (Crte et Mycnes), Paris, 1949. s. 70)

"Aratrmas
gruplaarak

yaplan,

resmi

birok

dii

tanralar

dindarlktan

(piete)

tanrlarna

gelince,

gerek

tek

tek,

yararlanyorlard.

gerekse

(Charles

Pi-

card, age., s. 74)

Grek

mitoloji

lardan

nasl

ktklarn

en

onlarn

yakndan

hangi

grp

insancl

anlatan

kaynak-

b y k Tarihi

Herodot'tur:
"Pelasgs'ler
Dodon'da

bunu

her birisine
larn

ne

vaktiyle

Allahlara

rendim;

ve

ad,

ne soyad

hi iitmemilerdi.

tanrlarn

her eyi

Ancak sonralar,
uzun

sre sonra

zamanlar

lkede

nebilerden)
lecekleri
rinde)

Bu
bir

gelen

karln
bu

olarak,

Baks

Bu

tekti.

"(...)

kullandlar.

Dnyorum

nce

yaadlar.

kuranlar,

tanr

vakitten
Daha

lakaplarndan,

den

konu

aanlar

dan

nce

geldikleri

sylenen

dan

sonra

gelirler.

Adlarn

(Tapnann)
dediklerim

dii

benim

Allahlarn
V e sakn

tanr

ve

orakline,

Dodon

orakl'ine

eskisi saylr ve o
Barbarlardan

1850,

adlar

(ec-

Hesiodos

hi

benden

ve Allahlarn

ve

zerine

Homeros

duygularmdr. "(Herodote,

ile

400

grevlerin-

teki,

bence,

asllar

aldm,

ancak

eceresini)

tanr

onlardr;

deilse

(sakrifisle-

Pelasgslerden

(Tanrlar

izenler

edebi-

Euterpe-52)

tapnlarndan

airler,

n e r e d e n geldikleri

en

adlarn

rendikten

edemeyeceklerini sorunca,

Theogroni'yi

tanr

vakit Allah
adlarn

adlar zerine

Paris

ehrelerini

rahibelerinden
zel

tanr

Grekler ayn

Homeros
iirleriyle

Sebebi de,
tutmalaryd.

beri kutsal kurbanlarnda

sonra

Larcher,

ki,

Oysa,
ve

tanrlardan
adlandrldk-

ellerinde

Yunanistan'n

edip

ediyorlard.

zaman

diyorlard.

getirildikleri
teki

sefer de,

kabul

aldlar." (Histoire d'Herodote.

yl

yalnz

Pelasgsler Dodon

adlar

aldlar.

adlar

tanr

kanunlarn

orakl (kehanet)

bu

kurban
o

nk Allahlarn

Msr'dan

adn

rendiler.

danmaya gittiler.

evren

eyi
ama

Genel olarak Allahlara

ge

fakat

her

ediyorlard,

takmamlard.

dzenleyerek,

ok

renebildiler;

verilecek

dua

onlar-

ancak

onlar-

olanlar

Dodon

Hesiodos

age.,

zerine

Euterpe-53)

b u n d a n d a h a ak ispat edilebilir mi?

H e r o d o t inansz a d a m s a n l m a s n .

Btn eserinin deime-

y e n t e m a s , hep A l l a h l a r hakl k a r m a k t r . V e b u k o n u y a i s t e m e y e r e k
dokunduunu
sal

gzyle

ve

tanrsal

konudan
mecbur

yle

belirtir:

bakarlar.

Niin

eylerin

zerine

saknrm;

olduumdandr."

Muhammed'den

"(... )
kutsal

konumaya

konu

zerine

(Herodote,

bin

yl

Yabani,

evcil hayvanlara Msr'da kut-

olduklarn

anlatmak

kalkacam;
imdiye

age.,

dek

istesem,
oysa
azck

dinlerin

zellikle

sylediklerim

Euterpe-65)

nce yaadklarn

yazm

olan

Herodot,

a d m b a n d a bir Kent k u r u c u s u n u n nasl, Msr'dan v e y a I r a k ' t a n ithal

edilmi Antika Tanrlar yannda
"(... )
onun

Aristee,

yanna

Aristee

Melpomene-15)"

kendilerine
ad

k e n d i s i n e yer a y r d n

grnerek

verilecek

buyurdu:

bir heykel

dikiniz.'

grmtr:

Apollon

heykeli

(Herodote,

ile

age.,

F)

KENTN Y N E T M

G r d m z gibi, lkel Sosyalist T o p l u m d a Devlet (Silah t a m a imtiyazl

a d a m l a r ve cezaevleri

bulunan rgt) diye

rgt vardr.

Kent de,

dodu.

kenttatan ayr

Orada

sei

"Kentte hrriyet ve kii yok,

olarak

bir Devlet y e r i n e , T o p l u m u n

btn

"Siyasi

hukuk

de

Coulanges,

age.,

s.

Bireyin y o k l u u d a y l e a n l a t l y o r d u :

sahibi

olmak,

ite

hrriyet

seebilmek,

Bu gidi " s a d u y u " sahibi bilgine:

devlet var." (F.

269) h k m n k a r t y o r d u .

Kan

bir dzen

insanlar hep birden davranyorlard.

arhont

bir ey yoktur.

ilkin, Kan r g t n e d a y a n a n

oy

vermek,

denilen

ey

memurlar
buydu."

tayin

(F.

etmek,

de

Coulan-

ges, age., s. 269)

Silah t a m a imtiyazl a d a m l a r l a C e z a e v l e r i b u l u n m a y a n y e r d e Devlet var saylyor, fakat y n e t i m m e m u r l a r n seip her ite oy ve h k m
sahibi

olmak "hrriyetsizlik"

halktan

ayr

saylyor!

bir p a r l a m e n t o ve

sivrililerine yer kalmay

olsa

mento

Mahkeme

da,

H k m e t de,

btnyd.

Btn

gerekti.

Kur'ayla o l u y o r d u .

elimelere

Dorusu

Kentte,

sebep:

ortada " K i i "

ilkin:

de tek t e k kiiler deil,

Her ey t o p l a n l a r a k elbirliiyle

bile ok defa

bu

hkmet bulunmaynca,

Parla-

kenttalarn

kararlatrlyordu.

Seim

Kenttalar o kadar birbirleriyle eitti-

ler, iyi niyetliydiler ki, ilerinden h e r h a n g i birisini tekisine tercih edip,

dhi "kii" klmaya hacet kalmyor idi.
Kentte:

"ocuklar

ana

babalarndan

ok

Kentindir."

(Efltun)

an o c u k biimsizse, ldrlr. On g n l k iken ailesine braklr.

yana gelince
bast

Fratri'ye

(Kan'larn f e d e r a s y o n u n a )

m, zel trenle r e s m e n

Doal
larna

Kent Krallar

kadar,

yani

hi

da

hayalinden

badr.

m o d e m D e m o k r a s i c i l i e n e kadar

modern

benzemez.

Eldorado, S m e r ' d e akku,

f e d a k r kutsal

16-18 yana

Kenttala "Kabul" olunur.

Kent D e m o k r a s i s i , y a p m a

az b e n z i y o r s a .

alnr.

DoBirka

Devlet ve

Kentte

slmlkta mm,

Kenttalarna

kar

Hkmet Bakan-

Kral, A m e r i k a y e r l i s i n d e
kamunun

en

bir n u m a r a l

ufak " z o r " k u l l a n m a y

bile g e i r m e z . Y a p t t e k " e y l e m " :

"t" v e r m e k t i r .

Onu

d a " N a i d " o k u m a k l a y e r i n e getirir.

"Ktlerin
yanlara
Psaumes
dan

ve

dyle
alayclarn

(Mezmurlar),

iyidir." (Tevrat,

duracaz.
keseden

yrmeyene,
yannda

Senin
baka

ey

Mezmur

Davut,

de

bizimle

gnahkrlarn

oturmayana
1-1)

Mezmur
birlikte

bulunmayacak.

ne

yolunda

mutlu!"

"Dorunun az,
37-16)...

payn

olacak.

Olum,

onlarla

duralama-

(Tevrat,

Davut,

ktlerin bolluun-

"Evlerimizi ganimetle
Hepimiz
yola

iin

kma!"

dol-

bir

tek

(Tevrat,

S l e y m a n , P r o v e r b e s ( S l e y m a n ' n zdeyileri), Bap 1 - 1 3 , 14, 15)

G o l y a t devini y e n e n
Sleyman,

kendi

kral

D a v u d , t a h t n Yel

K e n t t a l a r n n d e byle kuzu

stnde yrten
kuzu

meler.

Kral

Onlarn

ba, m o d e r n l e r i n t e r s i n e , yalnz d d m a n keser... O n u n iin, me-

deniyete girmedike,
berleirler.
nunun

kendi n n e k o n m a s n d a n v e iki

ibarettir.
sna

ilk Kent krallar A l l a h l a m a d a n

Anaksimandrid'in

ayrlmak istemiyordu.
"Sana

teklif

dnceye

kar

karar

kadar k a r l m a -

olmad,

karsndan

da

uy,

yoksa

almaya

kar

zorlamandan

koymanla,

kork!"

Is-

(Histoire

Clio-40)

A n c a k ok s o n r a d a n ,
o

ocuu

Eforlar k a r s n a dikilip y l e k o n u t u l a r :

ettiimiz

kendine

d'Herodote,
baka,

peygam-

kiilik y e m e k y i y e b i l m e s i n d e n

Kral s a v a a en n d e atlr, b a r t a karsna

ses k a r a m a z :

partallar

nce,

s p a r t a kralnn b t n imtiyaz, l e n d e ilk y e m e k p o r s i y o -

halk d o s t u

Kent s o y s u z l a n c a

peygamberleri

alaa

sivrilen

bir a v u st ta-

etmenin yolunu

buldular.

Fakat g e n e de:
"Kral

ailesi

sarl kald. "(F.

iktidardan

mahrum

de C o u l a n g e s ,

G e t i r i n yle krallar,

olmakla

age.,

s.

birlikte,

halkn

saygsyla

209)

p e y g a m b e r l e r i , A l l a h l a r geri de hep t a p a l m !

Bu kadar ayr, b a m s z , hr ve er y a a y a n kentlerin birbirleriyle olan

ilikileri
"ki

k e n d i l i i n d e n anlalr.
kent arasnda

savmak

iin

ittifak,

yaplm

vakit olamazd. "(F.

O yzden

bir menfaat

gelge

de

birleme

Coulanges,

Kentleraras

G)

etmek

age.,

s.

veya

ama

bir

bir

tehlikeyi

birlik

hibir

239)

ilikiler e k i m e s i z g e m e z .

T o p l u m kararyla ve t r e n l e alnr.
ve A l l a h l a r

elde

olabilirdi;

H a r b e gidi:

Bar ve sava

Kentin btn insanlar

ile l m e , d i r i m e t o p t a n atl olur.

LK I R A K K E N T L E R

Ksa tariflerini ve k a r a k t e r i s t i i n i v e r d i i m i z Kent, en son ve en gelikin biimli

Kenttir. Y e r y z n n ilk "Kentfi I r a k ' t a

k u r u l d u . Ve d o a l ,

en ilkel b i i m i y l e h a y a t a girdi.
Bunu

nereden

anlyoruz?

Irak'ta ilk m e d e n i y e t k u r u l u n c a y a d e i n d e r e c e d e r e c e , b i r b i r i n d e n
kopmayan, tersine,

birbirini t a m a m l a y a n

bulunmayan,

iin

bir i l e r l e m e geliti.

gsteren

bu tipik g e l i i m artk her T a r i h i n i n g z n e a r p m a k t a n geri

kalmyor.

Parrot,

ilk A n a - m e d e n i y e t i n

Msr'da

Irak o l d u u n u

Andre

onun

Irak T a r i h n c e s i n i n

a r k e o l o j i k atsn

kurmaya

alr-

ken u n u s y l y o r :
"Ne
sure)

srekliliin
yok,

organizmann

zlmesi

yalnz

henz

gsnde

(solution

de

bsbtn

byme

olduka

normal

continuite),

ne

aamasnda

bir

gelime

krl

(cas-

bulunan

bir

grlyor."

(A.

Parrot, S u m e r , 1960, Paris, s. 95)

Irak M e d e n i y e t i , Frat-Dicle r m a k l a r n n tekil etlikleri batya d o ru az y a n y a t m ,

k u m saatini andrr bir alan

iinde geti.

Haritada

Frat'la

Dicle:

kuzey d a l a r n d a n

hayli yaklarlar.

Ovaya

Irak d z n e

iner i n m e z , t a m

b i r l e r i n d e n n c e u z a k l a r k e n , 36.
layarak
Kum

Badat

saatinin

birlerinden
ikinci

civarna

orta

doru

boumunu

uzaklaarak,

kk parantezi

32.

inerlerken
paralel

birbirlerine

s t n e d e k bir-

p a r a l e l d e n s o n r a y a k l a m a y a ba-

ok

byk

birinci

aar a m a z ,

paralel

izdikten

corafya zelliine gre,

36.

parantezi

izerler.

r m a k l a r ikinci

defa

h i z a s n d a en g e n i yeri

sonra,

attlarap'ta

bir-

bulunan

buluurlar.

Bu

K u z e y d e A n a d o l u , V a n ve U r m i y e glleri

K a f k a s y a ' y a d e k u z a n a n on on be tul

ile

[boylam] dairesi geniliindeki

l k e l e r d e o t u r a n insanlar, bir yol Frat ve Dicle, a r a s n a d t l e r miydi,

kuzeyden

r m a k snr boylarn t a k i p ede ede, t

d a r a c k y e r e kadar d e r c e ineceklerdir.

k u m saati

dibindeki

B u zelliin, g e b e uluslar

g n e y Irak'a d e k e k i p y m a k t a rol o y n a y a b i l e c e i akla gelir.

Smer

Medeniyeti,

yarsnda, A k k a d

gneydeki

Medeniyeti,

kk

ayn

Frat-Dicle

parantezin

parantezinin

st y a r s n d a

alt

yurtlan-

mtr. ki m e d e n i y e t i n c o r a f y a snr, h e m e n h e m e n p a r a n t e z ortasn k e s e n 32. paralel ile izilir. S m e r M e d e n i y e t i , k u m s a a t i n i n k k

gney gznn

dibinde domutur.

byk kuzey gznn

Akkad

Medeniyeti,

kum

saatinin

dibinde domutur.

lk insan m e d e n i y e t i , Irak rmaklaryla "Kzl Deniz" adl imdiki A c e m

Krfezi'nin k a v u t u k l a r n o k t a d a d o d u . lk Kentin, imdi d e n i z d e n 200
kilometre d a h a ierlek karalarda b u l u n a n Eridu mu, y o k s a onun az kuzey d o u s u n a d e n Ur mu o l d u u
oloji a r a t r m a l a r ,
m e v k i i n e yakn
yznden
suyun

kesince s y l e n e m i y o r . Yalnz arke-

Eridu'nun h e m e n k u z e y - b a t s n d a b u l u n a n El-Obeid

kuyu

at.

metre a a d a

Bunlardan
balyor.

birisinde,

Bu

hesaba

bir metre derinliini d o l d u r a r a k y e r l e m i ,

lk balca S m e r Kentleri u n l a r d r :

bakir toprak,

deniz

gre lk m e d e n i y e t ,
Kentlemitir.

1- Eridu, 2- Ur, 3- Larsa, 4-

Laga. 5 - U m m a , 6 - A d a b , 7 - Uruk, 8 - u r u p p a k , adlarn alrlar.

Balca A k k a d

Kentleri de u n l a r d r :

1-

Ki, 2- Sippar, 3- A k a k ,

4 - Opis, 5 - A s a d e . . .
H ) KENT' Y A R A T A N

RETM

T a r i h i n ilk hcresi Kent, ilk orijinal m e d e n i y e t i I r a k ' t a d o u r d u .

douta,

retici

o y n a m grnr.

g l e r i n T e k n i k iskeleti

olan

maden

en

Bu

b y k rol

Irak K e n t l e r i n d e , y a l n z ziraatn deil, s a n a y i n i n d e

g e n i ticaret ilikilerine yol a m a s m a d e n ilenimi ile sk skya baldr.

Smerce

(metalrjist)
anlatr.

szcnden
Irak'ta

gelme

sanayinin

Tamkara

ziraattan

(Bezirgan),

daha

hzla

Gurgura

gelitiini

Limet, T i c a r e t ve Kenti d a h a o k m a d e n iine balar:

"Talar
kalarda)

Tibira
tipleri

ve
yan

metaller ithal
yana

edilip,

bakr aletler,

hububat
zeytinya

ve
ve

yn

ihra

mineraller

edilir,
(maden

(vesifiliz-

leri)

toplam

metalrjidir.
metropol
a
hem

"Ticaretin
olmak

bir nfus,

ve

hem

yaplar,

verir;

tapnaklar

faaliyetti

Limet,

birinci

anlala)

bir hisar grlr.

sanayi

etmi bulunurlar." (H.

(kentlere

karakteristiini

kamu

mstahkem

ziraat

yaplmasna

ehirlere

(anakenti)

youn

ynetimi

yaplr."
Ticaret ise

kentlerde

antrepolar,

zaman

kentleri

Le t r a v a i l du

tamamyla
bir blgenin

bu

ve

te

Smer

sebep
kk

oldukbir efin

ifte

faaliyetli:

gerekten

m e l a l etc, s.

teekkl

15)

B u g n ele g e e n Ur ve Farah K e n t l e r i n e ait b e z i r g a n b i l a n o l a r n d a

okunan

Kent adlar, o u

"Baz

ehirler,

nayisi)

atlyelerinden

'metalrjistlerin
merce

duvar'dr.

hatta

kurulmu
Araba

llerin
Kral

Kentin
maden

orada

Bu

araya

uruppak,
refah,

izabehnelere

vadisi:

rneidir." (H.

ile

bile

[maden

Limet,

barl

mahallerin

Sippar

("Tun"

Nippur da

ergitme

Eridu

(S-

Btnyle

ilenimi

atlyelerine]
kuyular

sa-

Bad-ti-bira

ehir),

katlabilir.

filizlerinin

maden

(maden

rnei

ile

bl-

oralarda

baldr.

lkesi,

Vadi

bunun

iyi

bir

age)

ekonomi
uruna

Edom arasndaki

metalrji

Bu

maden

Sleyman'n

ilkmaddesi

kurulmu

almlardr.

'Urudu = Bakr'),

gelerin,

m a d e n i l e n i m i y l e ilgilidir:

adlarn

kuruluu

gibi

balca

a l m grnr.

sava, A r u b a

N.

maden

da

gene

G b i e d e ' e gre:

savalar

srail

kuyularndan

kt.

Asurlu

S a r g o n , altn v e g m u r u n a savat.
"III.
da

Ur

Kimas

Sargon'un
ele

Sllesi

semtine

geirmek

iin

da

ve

giden

madeni

maden

diye

tarihleri

tun

bir gn,

gibi)

Su-Sin'in

binden

gm,

tr." (H.

bakr

aknlar yapmas,

olmutur,

yazl

Bur-Sin

bakr,

sk

bulunan

(eski

Zagros

dalarn-

zamandaki

yataklarnda

dnmemeye

zengin

imkn

Agadeli
bir blgeyi

yoktur."

(H.

16)

"zerlerinde
sralanp

krallarnn

muharebeleri

Limet. a g e . , s.
lefleri

sk

birka
son

fazla
zerine

Ur forjeronlarna

Limet, a g e . , s.

yl

yllaryla
muhasebe

yaplm
20

bir

talent:

boyunca,

kral

bbi-Sin'in
piyeslerinde
itir."
alt

Sulgi'nin,

ilk

yllar

belli

"Su-Sin'in

yz

kilo

ha-

boyunca

bal

konu

beinci

yln-

bakr

datlm-

17)

Bu sonular, Irak'n 15 bin b e l g e s i n d e n karlanlardr.

Kentle m a d e n i l e n i m i n i n
luyoruz:
ayrm

Slleler

karlkl

(medeniyet)

ilikisini

devriyle

Msr'da da a y n e n bu-

birlikte

( m e z a r l a r n d a k i g m l l e r i y l e dahi)

Zengin-Zrt

belli olan

kii

K e n t l e r d e me-

d e n i y e t i n t e m e l i , g e n e s a n a y i n i n g e t i r d i i z e n g i n l i k olur:
"Endstri
masn,
cn
bakr

(gzel)

iktidarn

yanklar.
kullanlr."

az

Aygtlar,

sanatlarnn
ellerde
silahlar

"Bakrdan

iki

ilerleyileri

toplanmasn
ve
yz

hatta
keser

dahi,

ve

ehir

zenginliin
hayatnn

kaplar

iin

yass

baklar

harclem
daha

oalbalangolarak
nceki

bir

adan

Menes

alnmtr.

(ekil

Sllesi zamannda

t o r i q u e , s.

45)

leti, b o l l u u ve z o r b a l
"Sargon

ncesi

gze

kentleri,

derler.

bilhassa

nlerinde

G.

atal

madan
gene

baka
miller

A.

Esasen

kayda

defa
His-

byle

geirdii
ifte

veya
ve

unutmayalm.
ksaca

ok

kazyclar,

Sosyal

nelerin,
hayatn
(A.

ucu

de

teki

harbi

Silahlan-

zpknlar,

oltalar,

Telloh,

I.

kpelerin mutlu eit-

ifadeleri:

Kent,

On-

ve

oraklar ve

Genouillac:

bileziklerin,

tes-

madenli sap

baltacklar,

Parrot)" (H.

anladk:

oklarn

spatller,

(H.

perinle

katlacaktr.

kazmalar,

silah-

baltalar,

bulunmutu.

ular,

ular

bakr

sava

saplar

Telio'da

vardr.

efler g-

askerler

snflandrd

klklar,

eden

karglar,

silahlar:

ve

aygtlar:

124).

grrken

giden

tamamyla

kentler

ordular sevk

keli mzrak

kalemleri),

biimlerinden

biimde

kadeh)'ler de bulunacaktr.
Telloh,

insafsz ihtiaml

biimlenmi

baltacklar

biimli tesis depolar (vakflar)'dr.

"Kent"i

kar

ettii

mzraklar,

duylu

(nakka

Parrot:

liliklerini

ilk

Pre

b t n fazilet ve rezi-

ilkel

(charriot)

temsil

ziraat aletleri

bol (yuvarlak

ehirlere

keleri,

(dar-de)'lar,

kar

kar

salamca

arabalar

Childe'in

(javelot)'lerin

89;

komu

hanerler,

V.

sopa

medeniyetin

nmzde

donatlmlardr.

edilmi

lara,

22/9)

Orient

belirmitir:

'akbabalar steli'nin

miferlerle
pit

Kenttalarna

ada,

arpar.

Bazen

larla:

(.

Childe.

darda B a r b a r l a

s t n l gibi, ieride kendi

Bu

bakr olta
G.

109)

B y l e c e ilk m e d e n i y e t i n :

syrld

Ama

gzkr." (V.

bakr

figrckler

Limet, age., s.

snfsz

bir s o s y a l

19)
dzen

o l a r a k d o d u . S o n r a nasl oldu da, T o p r a n n mlkiyeti T a n r y a a d a n m eit k e n t t a l a r n lkel S O S Y A L S T d z e n i

iinde,

d a y a n a n z e n g i n l i i t e k e l i n e g e i r m i bir ayrcal

kii

mlkiyetine

b e z i r g a n snf o r t a y a

kabildi?
Son arkeoloji aratrmalar,
geti.

19. y z y l n s o y u t ve g e n e l t a s a r l a r n

nl a r k e o l o g l a r v e T a r i h n c e s i

uzmanlar

Morgan'in Tarihnce-

si s n f l a m a s n n e m s e m i y o r l a r . A m a ilk t a p n a k ,
t a s l a k l a r , Irak'n C e m d e t - N a s r d e n i l e n a r k e o l o j i
Yukar

Bu,

B a r b a r l k Konadr. S m e r l e r o n d a n s o n r a Irak'a b a s k n l a gel-

diler, ilkin t o p l u m d a bir g e r i l e m e oldu:

ardndan

Irak

varmas,

insann

balarn

ar

mlkiyeti

ve

Demek,

ilk hisar ve ilk Kent

katnda kuruldu.

Kentlerinde
parayla

bastran
zel

alnp

z e n g i n l i k gibi

"Smerliler,

ilikilerinin

satlmas,

"Tamkara"

adl

Kan

de

bir.

bilinen

balar

Bezirgan

karakterleri,

ilk m e d e n i y e t e a t l a m a k iin

sik u z m a n l a r a

s e r a m i k b u n u n iaretidir.

Kle-Efendi

ile

Snf.

Fakat

keskinlie

yerine,
Toprak

Medeniyet

kar
zel

balad.

Barbar Akn g e r e k t i .

Kla-

gre:
aa

Irak'a

IV bininci

(A. Parrot, S u m e r , Paris, 1960. s. 95)

yllar

ortalarna

doru

geldiler. "

Smerler
dan

bir " I r k " deil,

"medeniyet"

baka

bir t o p l u m s a l

getirmemilerdir:

hibir y e r i n d e

kategoridir.

nk

" M e d e n i y e t " yoktur.

insanlarndan

teknike

daha

Smerler'den

nceki Yukar

geri,

Gelenlerse,

gebe

Orta

dar-

yeryznn

Smer ncesi

Barbarlardr.

Barbar Kentlemelerinde,

m a k bereketi, t a ve m a d e n

Irak'a

tarihler,

Irak'n

sbtropikal

r-

ktl, a k m y a r a t a n pozitif ve n e g a t i f iki

kutuptur. Yerli ve d a h a ileri halk z e r i n e S m e r e g e m e n l i i b a s n c a , o

elikili e k o n o m i .
"Aa
maden

Irak'n
cevherini

gerekiyordu." (H.
Bu olay

bezirganlarn
Limet,

deil,

hibir

aracl

age.,

s.

izi

Onun

Demek
getirtmek

Irak'ta o z a m a n ,

iin "Bezirganlarn aracl-

alkanlmzla

sylenivermitir.

DOUU

bir t e k "zel k i i " A A

yle

yoktu.

blgelerden

u n u t m u gibidir:

bugnk

G e b e o y m a k l a r bir y e r d e n

75)

KENTTE BEZRGN-TEFEC SINIFIN

O zaman yeryznde,

maden

ile

bezirgan da yoktur.

ile maden getirtmek" sz

I)

M e d e n i y e t ilikilerine s r k l e d i .

topranda

belirten yazar, bir eyi

yalnz maden

Smerlileri
humuslu

tekine tanrken,

ad

iitilmemiti.

toplum

olarak alve-

ri, t r a m p a yaparlar. T a r i h n c e s i , E T Kan kardei i n s a n l a r n t o p l u l u udur.

zerine

Bugn

F r e n k e " S o s y a l i z m " ad v e r i l e n t i p t e mallarn ortakl

kurulu

bir d n y a d a

"zel

girikinlik" olamaz.

Oysa,

Irak'n

g n e y i n d e k i y a a m a , ilkel g e n i d ticareti g e r e k t i r i y o r d u .
O z a m a n , t o p l u m a d n a yetkili
artyla

bu

ii

organize

ettiler:

katlar, g e n e t o p l u m y a r a r n a o l m a k
toplum

emrinde

memur-bezirgan tipi

belirdi:
"III.
metinde

Ur

Sllesi

idiler;

zaman

bununla

bezirganlar

birlikte

ekletirmeye de izinliydiler." (H.

hkmetin

kendi

ahslar

Limet,

age.,

ve

hesabna
s.

tapnaklarn
baz

hiz-

iler ger-

77)

Eer, Ur Sllesi bir Devlet saylrsa, bu ilk resmi grevli b e z i r g a n lar s i s t e m i n e .

diyebiliriz.

Cumhuriyet Trkiyesi'nin

Unutmayalm

ki,

iindeki

kiiler z e r i n d e silahl

yoktur:

herkes darya

kar

adamlar
silahldr;

silahszlandrp cezaevine atamaz.

t e k otorite

Tapnaktr.

Nitekim

naklarn" derken Tapnan

rn d u r u m u n a uyar.

nce

Devlet T e e k k l l e r i "
Devlet, yani

ve c e z a e v l e r i

toplum

bulunan

rgt

kimse k i m s e y i t o p l u m iinde

Kent (Site)

burada

k u r u l d u k t a n sonra

Limet de " H k m e t i n

bile

ve tap-

H k m e t t e n stn yetkili o l d u u ilk ala-

H k m e t henz ve d a h a uzun sre T a p n a n "gl-

g e s i n d e " tutunabilir.

Onun

otoriteleri

yeryzndeki

"Tanrnn

"ktisadi

Medeniyetten

iin,

Osmanlla
glgesi"

d e k btn A n t i k a

olarak

Devlet

kalacaklardr.

Bu artlar altnda, sonralar A n t i k a Tarihi kurarak dnyay allak bullak e d e c e k olan

"zel kii" halinde etkili

B e z i r g a n l a r nasl t r e d i l e r ?

"III.

Ur Slalesi

kolayca
la

iki

deerlendirilen

(bezirgan,
ve

gm

mallar

bazen

mebl

fazla

daha

al,

metaller,

Irak

topranda

veya

pasifi

tekil

eder:

bir

szle

Irak'n

eyler

satn

olur,

aktif pasifle

(LAL-N)

veya

retimini

hur-

kalm

tekil

bir

eder

veya

eylerin

metnin
ama

g-

ikinci

b-

bilanonun

pek

(DR)

ve

bitum,

yapamad
Bu

(Zl-GA-AM)'dr,
'ak'

ekimin

bezirgan:

eit der;

bir

DAMGAR

buday,

(geliri)

sayede

paray-

yerli

kasada

bildirimi,

olan'

ihrac

arpa,

alacaktr.

deerlerinin

'sarf edilmi

Kimi

'temett'

mallar

veya

Onlar,

sonucu

aktifi

sonulanr.

bir

bu para

mallarn
deri,

muameleler

ki

hesaplanan

(gideri) 'dir.

hesaplar

edilmiti.

nceki

bulunmayan

arpayla

Bu
yn,

Bu

arpa

[emanet]

szyle

kokular,

mallar saylr.

blmde:

alnmtr.
rnleri:

(S-M-B)'ir,

(SA-GAR-GA-RA-KAM)

lmn

ele

eitli

Birinci

tevdi

yetitirmenin

balk,

saysz

ayrlabilirler.

ithalt)'ya

hayvan

ma,

tabletlerinde

blme

ok

defa

gsterir."

(H.

Limet, age., s. 76)

Arada
tndaki

dokunalm:

"Diri etme:

"kibar" szck,

Esirgeme" denen

Divan

besbelli A c e m c e y e S m e r l e r ' i n

edebiya-

" A k " (zarar,

z i y a n ) d e y i m i n d e n kalmtr. ( S i m = G m , gibi) Bu o bin yl n c e s i n e

nice uzak ve nice y a k n o l d u u m u z u n

belgesidir...

Anlatlan Gelir-Gider hesab, o z a m a n k i "D ticaret" bilanosunun t

kendisidir. O h e n g m e l e r anda, kurdun kuun hkmettii l ve Umman yollarnda btn s o r u m l u l u u zerine alm bir " D A M G A R "

(Antika

bezirgan) A l l a h t a n baka kim kontrol e d e c e k ? imdiki d ticaretimizin:

Temsil-Komisyon-Rabat-Masraf-Kr;

vb...

diye

uzanan ve

binbir fatura

oyunu ile en hafifinden Danae'nin dipsiz fs gibi dviz kaakl szdran m e k a n i z m a s g z n n e gelmiyor mu? En s o n u n d a Allah da " D a m g a r '
kontrolden cayarsa, yani
Ulularnn v i c d a n
NI'yi
ve

ve

DR g s t e r m e y i

rgt yoktur.

LAL-N'cikler ("temettler")

insaflarn

andrrsa,

bezirganla-Tapnak

s o n u kolay

n l e y e c e k T a p n a k inancndan

"Varlk b e y a n n a m e s i " ise,

"Meclis"ten ksa geri alnyor.

alt

kavranr.

baka

bin yldan

LAL-

hibir g
beri

henz

Bezirganlarla Ulularn (Rvet-rtikp-lti-

mas) z ile o y n a m a y a c a k l a r kumar ve suiistimal kalr m?

Bezirgann bulunmad
nilen

rnler

herkese

lkel S o s y a l i s t T o p l u m d a dar r e t i m l e edi-

eite

leildike,

kimsenin

bir " Z E N G N L K "

b i r i k t i r m e s i e l d e n g e l e m e d i , lkel T o p l u m u n b y c yetkili

Ulular

ile

a n l a a n b e z i r g a n , m e m l e k e t , v a t a n g r e v i y a n n d a , "bal t u t a n p a r m a n y a l a d " : " k e n d i ahs h e s a b n a baz iler g e r e k l e t i r d i " ve t o p l u m

iinde

hi

kimsede

medik "girikin
mas:

bulunmayan

DEVLET aygtlarn y a r a t t .

tereyandan

"zel Zenginlik" biriktirdi.

kii" z e n g i n l i i n i n l s :
kl

e k e r gibi

PARA,

O " s n f s z " lkel

kayaan

hesab:

Bu

grl-

YAZI, s a v u n -

Sosyalist Toplumda,

bir SOSYAL SINIF d o d u :

"Bylece
tekil

kazand
ticaret
veya

damgarlar

ediyorlard.
her

saraylar

bir
iin

yan

ve

idi." (H.

iyice

yaratldka,

karakteristik

eit

tekel

uzak

seyahatlerin

kayna,

yalnz

Limet, age., s.

ve

yksek

resmi

oldu.

bir

almak

tapnaklar
nemli

riskleri,

zerine

snf

geliim

zellikle

derece

muhtemel

masrafn

sosyal
bir

organizmalar,

udur;

btn

organlarn

eit

byk

Damgarlar,

resmi

Sebebi

desteklemek

ayrtl
sanayinin

tutan

yapyorlard.

finansmann

zenginlik

snf

toplumda

zerinde

lerin

(bezirganlar)

Bu

i-

zarar zi-

iin

yeterli

(Tapnak-saraylarn)

elinde

72)

D e m e k Damgar (Smer bezirgan),

bir eit " D e v l e t i l i i n " r n -

dr. lkin t o p l u m a d n a h a m m a d d e k a y n a k l a r ile y u r t rnlerini dei

t o k u e t m e y e "memur" kimsedir.
" m a a " yerine "ahsi
Bu

durum,

k e n d i l e r i n e " R v e t " vb...

y a s a k deildi)
yoludur.

M e m u r d a n t e k fark var;

iler g e r e k l e t i r m e "

ak b r a k l m

kapcklar

bulunan

Osmanl

kimseye

ak braklmtr.
resmen

(o

zaman

babacanlarnn

geim

Biraz da i m d i " 2 3 0 lira m a a " l a g e i n d i i n i u m d u u m u z k-

k m e m u r u n

yoludur.

Smer bezirganlar, t o p l u m adna

lir orta

kapc

mal

bezirgana

hazinelerin

kaptran

srtndan

toplum,

derlenmi, tapnaklarca yneti-

"zel zenginlik" s a l a m l a r d r .

sonra

kolunu

alamamtr.

kimse farkna varmakszn t m ekonomi,

politika,

kltr,

vb... vb... a l a n l a r n d a " A B D N L I K " [ B A Y I N D I R L I K ]

c s olan d a m g a r - b e z i r g a n n y e t k i s i
Bu yetki n n d e , kimsenin

Elini

Yava yava,
ahlk,

din

k u r u c u s u v e sz-

alm yrmtr.

bir lokma, bir hrka fazla var o l m a s n a

a l m a m , d a y a n a m a z olan lkel Sosyalist T a r i h n c e s i insan A n t i k a istibdat m e t o t l a r n d a n

baka

hangi

silahla s u s t u r u l u p yatknlatrlabilir?

D e m o k r a s i n i n o illerde yelleri esebilir mi?

Bugn
iki

Trkiye'de,

birbirinden

hibir ciddi
douu

apayr

"DEVLET SEKTR"
gidi var.

bilim a d a m n n

anlarndaki

ifte,

kukusu yok.
melez veya

anda

m,

Babil

"ZEL
ilkin

SEKTR"

yle

idiler.

Btn ayrlklar:

moda

in t a m hangi yllar o l d u u n d a toplanr.

S a r g o n d a n nceki

ile

S m e r l e r de

diye

Bunda

medeniyet

d e y i m i y l e " k a r m a " gidi-

ki s e k t r Irak M e d e n i y e t i ' n i n

zamannda

m? III.

Ur S l l e s i

z a m a n n d a m, y o k s a Larsa d e v r i n d e mi o l d u ? T a r i h i l e r yalnz orasn

iyi

kestiremiyorlar:
"Daha

mal

akm

iyor;

Presargonik
kabul

[Sargon

edilmek

br akmda

zel

ncesi]

gerekiyor:

zamanlarda
bir

kiiler arasnda

Die S m m e r i s c h e T e m p e l s t a d t . s.

akmda
dei

yle
mallar

geliyor

ki,

tapnaktan

ediliyor." (A.

iki
ge-

Schneider,

70)

T. Fish, W. F. L e e m e n s ve H. F. Lutz'a g r e :
"Babil'de
resmi

iki

cereyan

tapnaklarnki.

L.

ticareti

paylayorlard:

Oppenheim'a

kalrsa,

zel
o,

zel

teebbsnki
teebbse

ve
bal

ve

sermayedarlarca

III.

Ur Krallar

kunu

gdlen

ticaret

Zamannda

mnhasran

ise,

tapnaklardan

kavrayn

ithalatlar,

Larsa

trampa

alyorlard. "(H.

devrine
edilecek

Limet,

age.,

gtrr;

mallar stos.

77

Bu bilginlerin kartrdklar nokta: A n t i k a Tarihte Medeniyete bir tek

giri deil, birok giriler o l u u n u n mekanizmasdr. O y z d e n hepsi de
Irak Medeniyeti'ni y e k p a r e uzayan bir olu sanyorlar.

Metafizik metotla-

r yle gerektiriyor. Oysa Batnn 16. yzylna gelinceye dek, her Tarihsel

Devrim, yeni

bir B A R B A R L I K ynnn

m e d e n i y e t nbetine girerce,

Tarihi, batt sanlan y e r d e ileriye doru y e n i d e n gtrdr. u halde,

Tarih n c e s i n d e n geli bir tek defa deil, birok defadr. lkel S o s y a l i z m i n
D a m g a r l a r (bezirganlar)
kerrr" etmitir.

medeniyeti t a r a f n d a n

Dolaysyla:

paralan, sk sk "Te-

s o s y a l i z m d e n m e d e n i y e t e geiin ikiyzl,

ifte sektrl safhalar, bir defaya m a h s u s deil, her b a s a m a k t a grlen

bir olaydr. lk S m e r M e d e n i y e t i ' n d e olan ifte sektr, Smerler'i ineyen

Barbar akn

grlr.

III.

de, sonraki
Yzyl

zerine kurulan yeni m e d e n i y e t gidii

Slle Ur Z a m a n da,
Babil

a n d a da t o p l u m d a y e n i d e n grlmtr. Y i r m i n c i

Trkiyesi'nde

Irak t o p r a n a

iinde bir daha

Larsa z a m a n da, S a r g o n ' d a n nce

bile

melez

biimin

" t e k e r r r " ettii

dnlrse.

her taze t o p l u m u n "Barbar as" yapt a d a , lkel

Sos-

y a l i z m kalntlar k a r m a e k o n o m i ile byle tasfiye olunur demektir.

Antika

Medeniyet Tarihinde

iinde " z e l l e t i r m e " gidiini

madr.

Toplumsal y z

ZEL-KAMUSAL

kesim

ikilii,

toplum

s i n d i r e s i n d i r e g e l i t i r m e n i n geit basa-

bin

yllk

bir

dzeni,

anszn

b u n a e n g e l o l a c a k hibir siyasi g b u l u n m a s a

bile,

Kiiselletirmek,

insan a l k a n l k -

larn t e d i r g i n e d e r d i , lkel S o s y a l i z m i n , o o z a m a n l a r , t a p n k o n u s u
olan y e k p a r e l i i

nasl

blnebildi?

T p k "Her ey V a t a n

iin!", "Milletin li

runa

teori

bakmndan

kelleler

kyn

kyn

"girikinlikler:

olmalarnn salanmasyla
O

zaman

m e n f a a t l e r i ! " parolalar u-

uurulurken,

sermayenin

hibir s a v u n m a

rgt

"Bu

sistemin

ynetimini

karlar

ye abalarlar." (A.
Bu

iinde

tapnanki
veya

ilk

atlak

zararna

kandana

age.,

s.

kii"lerin

kaytsz " h r "

kar

zor y e t k i s i

kara d n e r :

zamanda

gelitirmeye

'sanga'lam

Schneider,

"zel

artsz

birikimi gibi!
ve

b u l u n m a y a n lkel S o s y a l i z m , g n e g r e n
ticaretlerini

pratikte

teebbsler" alannda

olur:

patesi'ler,

abalarlar;

oullar

sayesinde

veya
kontrol

kendi
tapnak
etme-

289)

bizim, Birinci C u m h u r i y e t a n d a , a s k e r kaputu ve gveli kal-

pakla yeni

k a z a n l m Kurtulu Sava anlar

henz dipdiri

iken,

kendi-

lerini ortaya a t a m a y a n kimi otoritelerin, karlarn v e y a oullarn, yahut sahici, y a p m a

akrabalarn "emlk,

d e s t e k l e y i l e r i n i n tpks deil

midir?

akar",

"i" k o m b i n e z o n l a r n d a

iin

k o n u a n bilgin, lkel S o s y a l i z m d e "ilk at-

lak" diye T a p n a k Ulularnn

Yalnz, S m e r etd

ettiklerini a n m a k l a , g e n e T a r i h n c e s i top-

lum geliimi
olan,

zerinde

s t n k r ve acele davranyor. T a p n a k z a m a n

ilk atlak deil,

belki

atlaklar.

T a p n a k yaps

toplumda

Totemlerin

"zel

Kii" y a r a r n a

son atlaktr,
Kent surlar

lkel S o s y a l i z m y a p s n n

iinde y k s e l m e d e n

kutsallndan

yararlanlarak,

yahut

ktye y n e l t i l e r e k ortaya karlan

ilk

ok nce,
Totemler

TABUlarla

ba-

lamtr. lkel S o s y a l i z m y a p s n d a k i ilk o l m a y a n , hsm akraba, e dost

kayrma

sistemiyle toplum

zenginliklerini "zel

girikin

adna birka imtiyazl t e k e l i n e szdrlma atla

kii

hrriyeti"

bir yol ald m, artk

o n u n n l e n e m e y e c e i , orap s k gidecei bellidir...

"Bylece
na

devam

ynetimini
onlarn

gittike

kiiler

dedikten

zel

tarlalar

yoktu.

ev

belki

kiiler

biraz

hasadn

Falkenstein,

Unuttularsa,

ile

nasl

kent

elde

(site)

fazlasn

gelince,

edebildikleri

[bor

ekonomi

(emlk-akar)

yoluilerin

tanrlarna

rdvans

Texte

ediyorlard.

aus

domu

Uruk)

kimi olur, elleriyle k o y d u k l a r eyi

grsnler.

Btn

Bat

gecikmezler.

retmen

ait-

taksidi]

sayesinde

bu-

Ortaanda,

d a m g a r l a r , parabeyi olur o l m a z ,

Toprakbeyi k e s i l m e k t e

birlikte

dnyevi)

(partiklyelere)

Archaische

gelsinler de,

palazlanan Avrupa

irerek

Krallar

Bunu

Tapnaa

meubles'

klasik bilginlerin "iffet"i,

lamaz.

kiilere

Toprak,

alyorlard.

'biens

Ur

(temporel:

olaydr.

satn

ticaret

evrim
yersel

zel

bir

gerektir. "(Adam
u

alacaktr,

olduklar

sonra,

Bylece

balayan

Sivil iktidar,

ele

Kiilerin

Ama

olsa

atlakla)

Parababas

bilinmiyor.
ti.

(ilk

edecektir.

arazi

ele ge-

kylnn

hasat,

rn fazlas paraya d n m e z ki, o para biriktirsin. S e r m a y e birikii, brakalm m o d e r n s e r m a y e birikiini,

her y e r d e ,

her z a m a n :

Tamkaralarla

t a p n a k otoritelerinin halka kar, belki aka s z l e m e d e n , gizli anlamalarndan

doar.

Kyl,

s e r m a y e birikmez.
Tarihleri yaz
na

kentli

ile b a l a y a n , d a h a

kavutuktan sonra

asillerindi.

aydnlna

Bezirgan

benzer mlkszleri

"Pleb"ler

kolayl-

K E N T (Site)
Hero-

K e n t i n d e t o p r a k "Patrii" adl
zenginleince,

kendilerine
M e k k e Ken-

oban

nce

kervancs, sonra

larnca

bezirgan
kutsal

kkrtp k a m u o t o r i t e s i n e y k s e l d i l e r .

deve

kszd;

Mekke ve

uluslarn

Roma

alverile

asillerindi.

man ve am ticaretiyle zenginleince,

tapmad)

trnandan

Homeros efsanelerinden sonra

kavuur.

t i n d e t o p r a k " K u r e y " adl

bir

diinden

dorusu YAZI

m e d e n i y e t e giren

maceralar Glgam Destanyla,

dot T a r i h i ' n i n

kk retmenin

Hi deilse Tarih, bu g e r e i t e k r a r l a r durur.

peygamber

kocas

(Topraklar

i p o t e k edilmi;

Bezirgan
(Hazreti

"Mslman'lar,

olmadan

Haticetl-Kbr'nn

olarak byk zenginlii

E v s - H a z r e adl Y a h u d i

mlksz duruma

Um-

Muhammed ocukken
grd:

paraya

tefeci

oymak-

d m ) Medine f u k a r a s

ile

elele verip,
cesi

Kabe o t o r i t e s i n i

K u r e y ' i n t e k e l i n d e n aldlar.

birer lke b y k l n d e t o p r a k l a r a

Fetihler:

ni-

hkmettirdi.

Seri halinde " t e k e r r r " e d e n daha yakn r n e k l e r e g i r m e y e l i m .

J)

GREK MEDENLEMES

T a r i h t e d o u srasyla,
MEDENLEMEleri,
rmak
e

corafya

gre

hep

retici

ktlar,

kylarna

Msr,

Smer

gleri

battlar.

B E Z R G A N yayllar
nizi

Irak,

ilk
O

in,

grlen

erevesinde

gelikin

bitkisel,

oradan

kurulan

temelleri, gene T O P R A K retimine dayanmakla

artlar S b t r o p i k a l
timinden

Kentlerin

sanki t o p r a k re-

dorudan doruya T C A R E T elemanna

d a y a n d . T i c a r e t i n ilk ve en a s l n a u y g u n biimi (Bat

dahi

grld

lkelerde,
yaratt.

gibi)

daha

Bu

KORSANLIK idi.

istikrarl

olu

De-

ekonomi

bu y e r l e r d e , yeni

Medenileme mekanizmas,

b a m s z l a m gibi,

rne-

birlikte, y e n i c o r a f y a

r m a k l a r n k i n e hi b e n z e m e y e n

tip g e l i m e l e r g r l d :

BTKSEL

medeniyetlerin

hele D o u A k d e n i z ve Ege

telerde

ve

SUBTROPKAL

y a h u t IRMAKSAL

d e n i z kylarna,

ulanca,

Hint " K E N T L E M E ' l e r i

lkesinde

Sonra,

biimlere

HAYVANSAL

K a p i t a l i z m i iin

Korsanln

girmesi

daha

geni

DEVLETLEME r g t l e r i n i

M E D E N Y E T L E R an

at.

Bitkisel-Ir-

m a k s a l m e d e n i y e t l e r d e n d a h a o y n a k , hareketli v e canl y r y e n Hayvansal

medeniyetlerin

elde b u l u n a n yazl

en

tipik r n e i n i

Grek

kentlemeleri

T h u c y d i d e , o hibir n y a r g t a m a y a n t e m i z g e r e k i
todu

ile,

aklar.

ilk G r e k d n y a s n n

rarlca

Hellade

oturukluk

(Yunanistan)

gstermiyor;

glerin

tiyatro

sahnesi

dalgas

nnde

yerini

karada,

ne

tarlasn

denizde,

olmuyordu,

kagelecek
o

baka

yer

gereken

nasl

Onun

iin

bakmndan
Bugn

ticaret
ancak
aa

H e r o d o t me-

Barbarlk d u r u m u n u

gl

kendi

ou

(bucaklar),

En

Beotya
blm
geri

gelenlerin

emniyetli

dikimi

ne

idiler.
ve

yeni

geimi
bile

iin

ve
kalan

mallarn

kalabalk

toprak,

yerleri

yarn

gn

gnne

geirebileceini
ne

baka

ahalisi en

semtler,

genellikle

zenginlik

geireceinden

herkes
ele

Ne
Herkes

nk,

ele

Kentleri,

G u e r r e de P e l o p o n e s e , les a u t e u r G r e c s , Paris,

geen

yoktu.

ektiinden,

olduundan,

iyi

daha

yaplmyordu.

denilen

istik-

gelip

brakveriyordu.

ulatrm

her zaman
byk

balangta

boyuna

gstermeksizin

ve

her yerde,

lke,

sre,

oturanlarn

Grekler,

Tesalya

Peloponez'in

ulus,

[korunaksz)

olsa

toprakt.

kantonlar

Her

tayan

uzun

dayan

bir yabanc,

kaynaklar
braklrsa

ve

istihkmsz

besiyi

nyordu.

oldu.

hatta

adn

buras

hep
hibir

kendiliinden

bolluu

reketli

ounlukla Aa

l k a Y u n a n i s t a n ' n d a ne K E N T vardr, ne srekli y e r l e i m .

"Bugn

ve

zerine

belgeler verdi.

sk

Arkadya

lkenin

d-

zenginlik
deien
bir yana

btn

be-

byleydi. "(Thucydide,
1886, s.

2)

Thucydide,
lamann
Antika
ne

daha

sebebini

adaki

balyor.

ok nfus
doal

kalabalna

olaylara

zelliini

ve

Kent

Irak-Msr-Finike Medeniyetleri, Antika

zerinde

binlerce y l d a n

beri

"Gemicilik
le

dek

adalar
kendini

bilinmezlikten

Kara

Yunanistan'

btn

Dou

olmaldrlar."
-

Greklerin

yedurmutur.

(Charles

ki:

akp

Picard,

bullak

bile

tamak)

ulus,

ras,

1200'lere

Avrupa

gelmi

age.,

Les

Bat

Origines

dek

etkilerden

s.

Girit,

Medeniyetine

Ege

ve

uyanrlarken,

genie

yararlanm

52)

pskrtld

eden

iin,

ryalar

ilk T i c a r e t

kara

muhafaza

Adallarda,

iki

Picard,

..

Efsanelerinin

Etolos'lerde,

korsanlk

(silah

neolitikler-

Trakya'dan

Grek Tarihncesi

iinde y o r u m u n u

an-

bekle-

s e z e n Tarihiler, G r e k

ilikilerine

KORSANLIK

adn

( K o r s a n l k ayp deil, karada,

v n l e c e k eydir.)

Ozolesler'de,

lk,

gelen

Dou

m a s a l l a r iinde bile g e r e k l e r i

"Zamanmzda
lerde

Girit'e

v e r i y o r l a r v e b u n u pek a z y a d r g y o r l a r :
denizde

atarak kentleme prosesini

Asya'dan

abuka

altbilincine
O

Kadim

1948. s. 93)
ok

Heyzod

allak

ile

gsterir."

Akdeniz'den

cak Homeros,

hareketi-

nce,

b e z i r g a n s t r a t e j i s i n e g r e Girit

medeniyet

gelinemez

az

(Charles

dnyasn

yolu
Ayn

P r e h e l l e n i q u e s , Paris,
"uras

kalabalk-

ekonominin

srf nfus

kentlemeden

koloni t o h u m l a r

etmitir...

Makedonya'ya

sosyal

s r d r p gelitirmitir.

ancak

mdahale

iin,

kurulularn

Oysa, Yunanistan topraklar

v e Ege adalar

n e m verdii,

balad

adalardan

d.

Karyallar,

ve

temizlerlerken

kendileriyle

uluslarn

btn

hep

bir

Belge:

arsnn

silahl

yaygnd.

(Hatayromenis),

yardan

Lokrino

"Korsannk

bu

imdiki sava

s-

bu

adada

Karyal

birlikte gml silahlarndan

semt-

yrmek

kalntsdr."

Finikelilerde

koloniletirmilerdi.

kaldrdklarnda

noktalarnda

hemen

korsanln

Karya

ounu

birok
ve

Bu

kadim

btn

Atinallar Delos'u
mezarlarn

edilmektedir.

grenekleri

hemen

rin

Yunanistannn

Akarnanyallarda

lenle-

olduklar

ve

hl

grl-

ulusta

g r l e n lahit t a r z n d a n tanndlar." ( T h u c y d i d e , age.. s. 5, 8)

Grek

dnyasnda

kertesine kartan
loji

korsanlk

(notikhos)
lmne

elde

efendi

ounun
kovup,

gre

ilk
kendi

gelsin

donanmas

en
etti

oldu.

kadim
ve

koloniletiricisi
oullarn

diye,

rgtlenince

DEVLET

Helen

Denizi

yapt.

geldiince

denizler gidi

deniz
gelie

Minos,

denilen

egemen

(protosoikhistis)
ba

Minos'tur:

tandmz

Kikhladonlara

oraya

elinden

olarak

bugn

Gene

kertesinden

kii, e f s a n e l e m i (Fakat b u g n A r k e o -

kazlaryla g e r e k l i i b e l i r m i ) b u l u n a n
"Gelenee

iyi

BEZRGNLII

ilk t a r i h s e l

oldu

oldu.

Tabii,

donanma
ou

ve

Oradan

Karyallar

kaldrd."

(daha

b-

onlardan

gelirler kendisine

korsanlarn
elverili

bir

denizin

seyr'i

daha
"Minos
se-

fer

edilir)

oldu.

smrgeletirdi
ok

Korsanlar srld.

(khatokhise

zenginlik

edinerek,

duklarndan

ar

daha

zenginleince,

(ehirlerini

hisarlarla

katlandlar.

Ve

ken,

sonra

Troya'ya

Sonradan

adalardan

insanlar,

yerletiler.

gl

uyruklatrdlar.

alttakiler

durum

kar sefer yapld." ( T h u c y d i d e ,

sahibi

gittike

age..

s.

besbelli Dkalyon a d n a

ke-

artar-

5,

Helen ( G r e k , Y u n a n l ) adn alan t o p l u m l a r n

sine y e r l e m e l e r i ,

olsur

sttekilerin

zenginliklerin

Bu

daha

kimileri

evrelerine

ve

olanlar,

ounu

artk

Hatta

dnerek,

evrelediler)

daha

zayf Kentleri

Minos,

yakn

yararlarn

ektiler.

daha

zaman

Denize

istikrarlca

kulluuna
silerek,

etti).

8)

Ege blge-

balanan Tarihsel

Devrimle

oldu. A n c a k o G r e k T u f a n n d a n s o n r a , Y u n a n i s t a n ' a y e r l e e n l e r Helen

adn
yol

aldlar.

Ana

kavaklar

Irak M e d e n i y e t i ' n i n

b y k Deniz ve

z e r i n d e u z a n a r a k k u r d u u son

Kara

b y k s:

va) s a v a n a g e l i n c e y e d e k , G r e k l e r n e y a y g n

Bezirgan

Troya (Tru-

kentlemeye kavutu-

lar, ne de kendi kendilerini bildiler:

"Troya
Hatta

savandan

sanrm

Ellinos'tan
ten

nce

okluk

adn

nce

bugn
bu

olan

adn

Ama

sralar,

ve

leriyle

ilikileri

kimi

bulunan

(Hele

kimileri

onlar

Kentlerden

aldlar.)

'Omiros''Helen'

ot

ilk

Onun
kar

iin
bir

geliyor ki,

belirlenmi

eitli

kabileleri

(Truva)

Savandan

[uzaklamalar,

ve

Truva

geldiler. "(Thucydide,

seferine

de

ettii

Ftyotidi'de

biri

kullanmyor

zerinde,

zaman

deillerdi.

meye

balamalar,

stn g e l m e s i

vakit,

kendi-

adn

aldlar.

anlalan

btn

ve

daha

age.,

s.

sonra

bezirgan

askerleri

Argeus,

Helenler,
o

dili

ad

birlikte

ok

deniz

Foti-

Aseus

henz

ayn

birbirlerinden

yznden

medeniyetlerle

demekti.

kendi

kuvvetlendikleri

arnca,

Asilin

Hasl,

sonra

zaaflar
ancak

masdr. T r u v a z a f e r i n d e n

olu

herkes-

topraa

Helen

Danaous,

idiler.

bakalarna

konuan

alanlar
tecerrt

hibir

yolundan

bu

Troyhon
edileri
yapama-

yararlanarak

3)

Truva Sava, Akdeniz'in A n a Irmaksal

dm

yapmadlar.
hele

arldklar
tercihle

yardmna

tekiler,

daha

nce

dlar.

igal

yardma

soyutlanmalar]

birlikte

ulusu)
oullar

her

szcn

yle

Helenlerin

ulus,

Kentlerin

beii),

adla

Dkhalyonos

b i r i n d e n s o n r a tekisi t e r c i h l e Helen adn

Helen

bana
tek

ve

uluslardan
baka

lke
Her

(Pelasg

T i c a r e t e t k i s i y l e (Ti o m l i a )

hibir

btn

bilinmiyordu:

Helen

baka

ortaklaa

alan

adlandrmla

Pelasgilhon

veriyordu.

(Fotid:

Grekler

Hellad

m e d e n i y e t l e r aras, T i c a r e t

Barbar Greklerin

Greklerin

geliimin

kyasya

Kentlemeye ve

G r e k Barbarl

B e z i r g a n G r e k Kentlerinin

en

bou-

Helenle-

iinde

kesince

bezirgan

p-

hesiz A t i n a oldu.
"Demiri
ilk

brakan

ve

daha

kurtulanlar Atinallardr.

yeni

c a y m ve

altn

nazik

(Zengin

agrafla

bir hayat
yallar

salarn

iin
keten

eit greneklerden
gmlek

kaldrr o l m u l a r ) .

giymekten
Lasedmonlar

(Ispartallar)
modaya
eyler

iin

Bu

tersine,

en

de

srnmek
piyat

ise

gre,

yaarlar.

ilk

plak

oyunlarnda

Asyallarda
lerin

az

bile
yl

kemerleri

Kamu

kanlar

ve

lir." ( T h u c y d i d e , age., s.

yerlerini
hl

bir

yenildiini

yazar.

Attik

kalitesi

ekimeleri

ayordu,

ayn

ise,

kemerle

insanlar

topraklardaki

yznden,

kimilerinin

kimelerinin

kyor.

Geri

gnderdi." ( T h u c y d i d e ,

ve

hele

dven-

imdiki

belgelerle

Barbar

ispatlanabi-

iin a b u k me-

topluluklarn

bereketsizlii

kalan

kiilerin

snflamakla

Ve
s.

en

deilse

uzaa

kentta

sonralar

yol

kan

hep

veya

emniyetli

gelmez

artn-

uratyordu.

orada

sava

kuvvetlileri,
Atina,

daha

edilmesine

saldrlarna

yznden

hi

gelir

ki,

biraz
tahrip

Yunanistan'dan,
en

ylesine
age.

gleri
yerlerin

darnn

kaldndan

ekiliyorlar.

arttryorlar.

Bu,

onlar

ekimesiz

kovduu

Atina'ya

bu

toprann

oturuyordu...

olarak,

rtyorlard.

srlr

oturanlarn

birok

Bereketli

zamanda

beri

nfusunu

Olim-

6)

ortaya

tersine,

zamandan

ya

hatta

belirtir:

"Topran
ca,

baka

ve

Barbar uluslarda,

Thucydide, Atina'nn orak Attik blgesinde olduu

deniletiini

ile

yapmak

Vaktiyle

dller ne

baka

imdiki

(pollous)

kimi

Yunanistan'da

olduu

kullananlardr.

onlardr.

iin

Kadim

adetleri

da

Bugn

gre

elbise

ayaktakm

nnde jimnastik

kalkt.

vardr.

benzer

sahipleri

greiler

nce

yumruklama

adetlerine

mtevaz

mal

eit

zere

grenek

ilkin

byk

bir
olarak

Yonya'ya

ayn

e-

snak
Kentin
koloniler

2)

G e r e e baklrsa, sonralar Roma iin Ostia Liman, Mekke iin Cidde

Liman ne ise, A t i n a iin d a h a nce Pire o idi. Korsan bezirganlar Pire'de
slenip A t i n a ' y a n t r e p o gibi

kullandlar. A t i n a ' n n

Kenti o l u u n d a n d . A n c a k A t i n a , en ge kurulan
oldu.

Babil'e A m o r i t l e r ,

..

1200 ylnda

baars

ideal korsan

Grek Kentlerinden

yerletiler.

biri

Pelasgs'lerden

Egiale, 2164 yl S i c y o n e Kentini kurdu. O n d a n 178 yl sonra Msrl nachus (..

1986'da),

Msr'a d a h a y a k n Argos Kentini bezirgan sna

yapt. Ve a n c a k o n d a n sonra Y u n a n i s t a n ' d a K e n t l e m e l e r aceleleti.

yl sonra I n a c h u s ' n kz kardei Korintfi ( E p h y r e ) kurdu (1950).

36

Buras,

h e m S a l a m i n , Ein ve C a l a u r e gibi adalar ile dolu ve n kapal S a r d o nik Denizi'ne, h e m d n y a n n en e m n i y e t l i ve y z l e r c e mil d e r i n l i i n d e

krfezi olan A l c y e n veya Crissa Denizi'ne e g e m e n , ortalkl bir berzaht.
(Berzah: nce, uzun kara paras, dil. -Y. N.)
"Korint,
oldu.
lar,
rint
Bolluk

nk
karadan

berzah
kadim
ok

topraklarndan
Kenti:

stndeki

yeri

Grekler,

ister Peleponez

deniz

yoluyla

geiyorlard.

Tokhoryon

sayesinde

ulam
Korint'in

afneyon'

her zaman
iinde,

yapyorlarken,
gl

derlerdi.

bir

vard.

kendilerini

yeri

olsun-

ister istemez

zenginlii
Grekler

ticaret

ister dnda

Ko-

airler
gemici-

lie

daha

yok

edebildi

ok

verdikleri

ve

her

Kent oldu.

Daha

yonyahlarn

muazzam

zaman,

iki

sonra,
bir

bir

ynden

donanmas

bir

pazar

olan

sunarak

Cyrus'un

Korint,

korsanlar

gelirleri

birinci Pers

kral

olu

donanmas

oldu. "(Thucydide,

gl

bir

Cambys zaman,
age.,

s.

13)

K o r i n t ' t e n 40 yl s o n r a ( 1 9 1 0 ) B a r b a r D o r y e n l e r i n saldrs zerine,

Phorones

olu

Spardon,

1796) A t t i k ' t e Eleusis'i

saylan T h e b e s

Kral

4 1 8 yl s o n r a (..

sparta'y

kuran

kii,

kurdu.
ayn

Oggyes'tir. Atina,

Ondan

88 yl

sonra

(..

zamanda Tufana tank olmu

ancak Argos'un

kuruluundan

1578) g e n e bir Msrl olan C e k r o p s t a r a f n d a n ku-

ruldu. A t i n a ' n n k u r u l u u n d a n 28 yl s o n r a ( 1 5 5 0 ) , bu yol bir Finikeli

olan C a d m e e kii
nl T u f a n
Zeus'a,
ruldu.

insanlara

atei

Bu

kurdu.

O n d a n 28 yl s o n r a G r e k l e r i n

Pelasgs'lerin

alp v e r d i i

iin

idi. A l l a h l a r n

Kaf d a n d a

atas

zincire v u r d u -

P r o m e t h e ' n n o l u T e s a l y a ' d a k a d i m Phtie kral o l a n D k a l y o n ,

Grek Tufannn
Da

Thebes kentini

patlak verdi.

olan

Nuh A i e y h i s s e l m

idi.

P a r a a s s z e r i n e oturttu.

Bindii

Kars

kay

Pyrrha

Greklerin Ararat

ile a r t l a r n a

her at-

tklar t a t a n bir kz ve bir o l a n d n y a y a g e t i r e r e k G r e k l e r i yarattlar.

Bylece Tarihsel

Devrim ve

stratejik kavaklar
attklar

tohumlar

B a r b a r l a r akn, b y k b e z i r g a n y o l l a r n n

stnde,
halindeki

kadim Irak-Msr-Finike Medeniyetlerinin

Kentletirici-Medeniletirici

nclnde Grek kentlemeleri tutundu.

da Grek Yukar

Barbarlar,

Antika Ana-medeniyetlere
d e geliip
lerinin

n c e T r u v a ' y yollar
kar-saldr y a p a r a k ,

kendilerince kertilmi

mirasna

koloniletirdiler.

kondular:

stnden

kaldrdlar.

bir b a s a m a k n l e r i n -

k a d i m Girit v e

Anadolu,

kahramanlar

A g a m e m n o n l a r komutasn-

Minoen

Medeniyet-

talya v e teki A k d e n i z

kylarn

BLM: VII
GEBELKTEN MEDENYETE GE
A)

BN

20.

HALDUN'UN

yzyl

mekle

beraber,

ortaya

GEREK DYALEKT

ortasnda

Bay T o y n b e e ,

onlarn

gerisindeki

koymutur." ( K o n f e r a n s l a r ,

"Olaylarn

sebepleri

A.

T.)

cereyan

tarzlarn bil-

kefetmenin

Olaylarn

faydalarn

sebepleri

kendi

ilikileri iindedir. O l a y l a r n " g e r i s i n d e " a r a n p , b u l u n a c a k ey:

st

k u v v e t , " yani " A l l a h n

meslekta Gobineau,
A n c a k bu
"Yersel

kudreti"dir. T o y n b e e ' d e n bir y z y l n c e k i

her eyi A l l a h a

bir g e r e k " o l d u u n u

"doa-

h a v a l e e t m e n i n "Birinci

derece

kabul eder.

kan:

gereklerin

aratrmn!

ksteklememelidir."

(Conpte

de

Gobi-

neau, Essai sur l ' i n g a l i t des races h u m a i n e s , s. 2) der.

O iki Hristiyandan ok d a h a inanl M s l m a n bni Haldun, kendilerinden 500 yl nce Tarih gidiini, H e g e l ' d e n d a h a laik anlayla bir " H a k
t e c e l l i s i " sayp, h e m e n gereki
alar"

ona

gre

Prose-Gidi"

ya

hakkn
gzellik

kma

halleri

letin

olur."

stn
baz

duru

ve

davranlar
aykr

ylar

aykrlklar

devletler

dahi

rak

aykr

kada

ol

Evren

o l a r a k bir "Vetire-

bulunan

gelerek,

durum
gelerek

ar
ve

sonra

ikinci

devlet

devletin

uygun

baz

devletin
sonra

(arkadan

derece

ve

devrimcil

edip,

ikinci

ettikleri

dev-

mahsus
olarak

olan
yrtp

adetlerine

uyarak,

davranlarna

uyma-

gene,

seleflerine
ve

zuhur
istila

ve
orta-

alar)
ve

kendlere

(yne)

bunlardan

haleflerin

dahi
dahi

sayarak,

basamak

yoluyla

deiken

adamlar

davranlarnda

grnler

(davranlar:

nceki

olup,

basamak

devletlere

bir

nence

lkin

gelme

alkanlklar

devletin
eski

ki,

ardndan

tavrlar

ve

benimseyip

dahi

saldrdklar

bazlarna

ve

adetleri"

yrrlktedir

birbiri

dnyann

"Bundan

davranlarn

byle

sfatlar

durular

geldikte,

aklamalaryla,
ve

uluslarn

hakk

an

uluslarn

(mnkalip)
devlete

erefli
ve

cilvesi gsterip

ve

bilim y o l u n u tutar. "Etvar' lem:

mem:

durumundadr.

"Cenab
olularda

"dt'

her zuhur

(ncekilere)
derece

gelenlerin)

uzak

eden
uyataba-

uygunluklar

tm

silinip

layp

yok olur ve

gider

ve

Bylece Tarih,
iinde

tren

ve lenleri

unutulur. "(bni
btn

birbirlerinden

(resm

Haldun,

paralln yitirir.

karak ve

ve

yinleri)

toptan

Mukaddemat,
Btn

s.

dura-

27.)

medeniyetler zaman

birbirlerini inkr e d e r e k t a m

diyalektik

gidile bir iplik b o y u n c a imi gibi (filiation) halinde geliir.

bni
"Karn"a

Haldun,

edinebildii

(Boynuza:

- lk karnda:

"Doup,

kinci

Karnda:
birinci

nlar (tavrlar)

bilgilere

dayanarak

ve

Rum, A r a p devletleri

ikinci karnlarda

bulunur.

kp

yrrlkte

kendilerinden

"kyaslama" m e t o d u n u

olan

batarlar.

(Filyasyon

kup, T e s e l s l , T r k e :

ve

davra-

4.)

ka y z y l n c e y a p l m bu iliklerihaberleri

biraz da y e r i n d e s a y m a y a

Toynbee apndaki

adetler

Haldun, age., s.

snflamadan-blmlemeden

filyasyonunu

Tarihi

slmlk.

V i c o ve H e r d e r :

layacaklar.

Fers,

tmyle yok olur." (bni

ne d e k g e r e k i

canl

olumlu

ayrd:

Siryani, Sbt, Kpt, srail, Fers devletleri

- kinci karnda:
- nc

aa)

smarlama
(Franszca:

Eklemlik):

olmad

eviren

mistikler ise T a r i h i n
Filiation,

iin,

b i i m d e anbtn

Osmanlca:

Tea-

Biri t e k i n d e n e v r i m y o l u y l a kan

iki tip v a r l n z i n c i r l e m e sreklilii, -Y.N.) g z d e n k a r m a k iin, ayn

"Kyaslama" metodunu
anlamda
bni

bir g z b a

gibi Tarihi

durdurucu ve ldrc

zorlayacaklardr.
Haldun, Tarihi d a h a ele alrken, akc

bir Gidi (Prose:

Vetire:

S r e ) halinde k o y m u , onun z a m a n iindeki f i l y a s y o n u n u kanunlatrmtr.

Bugn ilk bakta ok basit, hatta gelii gzel s y l e n m i e ben-

zeyen bni

Haldun'un y u k a r k i Boynuz (Karn) blmleyii, b u g n k

Tarih geliimi ve m a l z e m e l e r i a s n d a n g z n n e getirilirse, d h i y a n e

d e n i l e b i l e c e k bir sezi saylr.
1- Birinci boynuz:
lerini

iine alr:

Bitkisel t i p t e s b t r o p i k a l

Hint, S a r - M a v i I r m a k l a r boyu in
Bu
cak,

r m a k boyu

medeniyet-

Frat-Dicle b o y u Irak, Nil b o y u Msr, S i n d - G a n j boyu

ada,

sbtropikal

M e d e n i y e t l e r i gibi...

bitkisel

Semit geleneinde anlatlan

medeniyetler a r a s n d a k i
"Hazreti A d e m ' i n

ilikiler,

an-

Serendip adasna

g i d i i " gibi, " U m m a n d e n i z i " m a s a l l a r n a k a r m mitoloji olaylar seviyesinde

bir

kalr.

Nicelike:

h a m m a d d e ve

determinizminden
likte

iin,

aamaz.

hemen
ayr

ok seyrek,
aratrmas

gelmekle

beraber)

ok gelge ve
gibi

derin

o k kk ( t a m

ekonomi

tesadfm

kklerinin

s a y l a b i l e c e k nite-

kalmtr.

Onun
ri

koloni

Birinci

Boynuzun

Saydmz

birbirlerinden

bulunan)

yakn

sbtropikal

hermetikman

Tarihsel Devrimleri

de

rmak boylarnda,
(su

blge s b t r o p i k a l

szdrmazca)
rmaklar

lokal

yahut
kapal

arasnda

lle(hemen
kaplarda

olur biter-

ler:

Frat-Dicle ile Nil a r a s n d a Y a k n d o u T a r i h s e l D e v r i m l e r i ; S i n d ile

Ganj

Irmaklar

arasnda

Hindistan Tarihsel

Devrimleri,

Mavi I r m a k a r a s n d a in T a r i h s e l D e v r i m l e r i gibi...
rine,

bize en y a k n , yazy

medeniyetler aras
2-

kinci Boynuz:

rnei

Sbtropikal

medeniyetlerinin

dklar

Semitlerin
rmak

gelenek

ve

masallar

boylarndan

kopmu,

rmak

zorunda

kal-

retici gleri, az o k d a h a yerli y e r i n d e s a l a y a b i l m i HayvanBunlarn en iyi t a n n a n rnek-

G r e k l e r l e balayp, Romallarla biten A k d e n i z Medeniyetleridir.

Bu

an

Tarihsel

r e kavuur.

nk

Devrimleri,
ekonomik

ve

ise

ktalararas

lle-

rmaksal A n a - m e d e n i y e t i n

zellikle

ticaret

ilikileri

gittike

d a h a sk, d a h a g e n i i m k n l a r l a geliir.

Artk Ana-medeniyetlerin
uyandran,

sz y e r i n d e

b y k bitkisel v e y a

(Yakndou-Hint-in)
g e l - g e l i i n i yitirir:
ilgi

Irmakla

B u r a d a Mitoloji hkimdir.

u z a k l a r d a n t e d a r i k l e m e [edinme]

sal tipte d a h a hareketli m e d e n i y e t l e r d i r .

leri:

Sar

D e v r i m l e r ze-

en o k ilemi blge o l a r a k Y a k n d o u ' d a ,

Barbarlar

d u r u ve belirli b e l g e l e r v e r m i b u l u n u y o r .
boyu

Bu

lkeleri

hrs k a m l a y a n

birbirleri

iin

masal-lke

deil,

birer g e r e k dnyadr.

O n u n iin, H e r o d o t ' u n anlatt

Kimmer, skit vb. gibi Orta Barbarlar-

la, Libya'dan, Orta A s y a ilerine dek yaylm, ( A n a - m e d e n i y e t l e r snrlarnda

kol

gezen ve henz Anahanlk yiitliinin

babuda

temsil

eden) Aa Barbarlar:

zemini hazrlarlar.
Batdan

Douya

O zemin zerinde:
Grek ve

inanlmaz g c n T o m r i s

gleri

ve

Romallar adn

alm

ve aknlar kendi orijinal medeniyetlerini kurarlar.

rinden tr
ve bat

hayvansal

saldrlaryla

yalnz

D o u d a n Batya Med ve Persler,

m e d e n i y e t adn

Yukar Barbarlarn

Bu ok hareketlilikle-

hak e t m i A n t i k a

an

dou

m e d e n i y e t l e r i , btn mrleri b o y u n c a , hibir vakit t a m bilince

karamamakla
abalarlar:

birlikte,

bilinaltnn

alacakaranlnda

hep

bir uurda

rmaksal A n a - m e d e n i y e t blgesi arasndaki ilikileri kendi

monopollar

altnda sreklice ballk d u r u m u n a g e t i r m e k isterler.

Dou-Bat

abalar,

d n y a t i c a r e t yollarn
b y k bir T a r i h s e l

bir y a n n

kesin

stnln

ele g e i r m e v e a m a

salayamaynca,

gleri,

bsbtn

D e v r i m z o r u n l u l u u n u o r t a y a kard.

daha

Kapitalizmin

20. y z y l d a k i D n y a S a v a l a r gibi, B e z i r g a n M e d e n i y e t l e r i n sa Do u m u n d a n 300 yl n c e k i ve s o n r a k i T a r i h s e l

lar

biim deitirmelerle

A k d e n i z M e d e n i y e t i n i n s o n u , iki
I- A v r u p a ' n n

gney

D e v r i m l e r i de, y a r a t t k -

b e n z e r s o n u l a r verdiler.
byk Tarihsel

Makedonya

larn "ifte b o y n u z l u " s k e n d e r ' i ,

ucunda

ki

b y k orijinal

D e v r i m l e bitti:

Kentlemi

Yukar Barbar-

klasik G r e k M e d e n i y e t i ' n i silip s p r -

d. Y a k n d o u M e d e n i y e t l e r i n i n (ilk A n a - m e d e n i y e t i n ) at e n b y k
g e l e n e k s e l t i c a r e t y o l l a r n n en n e m l i s i olan ORTA
le Dnya

medeniyetlerini

YOLu t e m i z l e m e k -

birletirmeye yeltendi. Vakit dolmamt.

II- A s y a ' n n
niyetin

kuzey-dou steplerinden beriye doru, A n a - m e d e -

destanlar yaratm

bezirgan

kara yollar

zerinde,

gebelik-

leri y z n d e n en d o a l kervan aracl g r e v i H u n l a r a d y o r d u .

grevi

en

iyi

rgtlendirebilen

yar rehine g e i r e r e k :

kii,

Roma

Bu

bakentinde ocukluunu

m e d e n i y e t i n iini de en az B a r b a r l k kadar -

r e n e n Atilla oldu. Y a z k ki, setii, d a h a d o r u s u ister i s t e m e z d t yol, b e z i r g a n m e d e n i y e t l e r i n en uzun, en uzak, en az i l e n m i , en

sarp yolu:

in'den

taller y o l u :

F r a n s a ' y a dek u z a n m , V a h e t a n n

KUZEY YOL

Makedonya'nn Yukar
lar

da,

baardklar

Kapitalizmin

Birinci

LST adn

alan

ve

kinci

A t i l ' n n t e m s i l ettikleri
lar.

Fakat,

insanln

-paralel

3-

gibi,

Dnya

nce
iki

Savalar,

istikrarl

sosyalizmi:
a

yzylda,

D e v r i m de,
rejimini

SOSYA-

s k e n d e r ile
ktalar ve

salayamad-

b a s a m a k l a r a m a k t a n da geri

Muhammed

slmiyet

Barbar-

hazrladlar.

geniletti.

ktalararas T a r i h s e l

sonra

nc Boynuz:

20.

sonra

i l e r l e y i i n d e yeni

anlamda-

Orta A s y a ' n n O r t a
Devrimle zemini

kkrtt,

bezirgan yollarnn

kalmadlar. A t i l l a ' d a n
yetin

Barbarlar

b y k iki T a r i h s e l

dzenleri

m e d e n i y e t l e r aras

Neander-

idi.

gelecekti.

Bezirgan

Medeni-

MSLMANLIK oldu.
idi.

slmlk,

Tarihte

ilk defa,

U z a k d o u M e d e n i y e t l e r i y l e Bat a r a s n d a d n y a b e z i r g a n l n n en salam,

en

srekli

ve

slmlk d o a r k e n :
zorlad

ilek,

en

Kuzey-yolu A r a p s a n a

Arabistan
ve

en

Barbarlar,

dnm,

iin

derebeylemelerle

UMMAN Denizi

Yalnz,

Orta-yol, g e r e k Atilla'nn
tkal

hibir d e r e b e y l e m e n i n t k a y a m a y a c a .

Masallarn d e s t a n l a t r d k l a r

ganl

b y k istikrarl Kprs oldu.

gerek skender'in denedii

zerinden

idi.

Dinlerin

dnya

bezir-

ak ve ilek kalabilmi son GNEY YOLUnu setiler, y a h u t o

yol, A r a p l a r , d n y a n n bekledii ktalar ve m e d e n i y e t l e r aras bezirgan

y o l u n u , A d e m A l e y h i s s e l a m y o l u n u a m a g r e v i n e "atad".
Bu b a k m d a n , bni
nuz:

a) ayrrken,

dediini
ile

H a l d u n , s l m l a bal
kendi dini o l d u u

btn gereki

birlikte,

davranlar

gelmi

bilinci

gemi

tmyle yokoldu."

iin

bana bir (Karn:

kayrma yapmyordu.

ile yice k a v r y o r d u .

medeniyetlerin
Ne

bitkisel,

slm

"Yrrlkte

rmaksal

Ne

Medeniyeti

olan

blge

Boy-

adetleri ve
medeniyeti

kapall, ne ktalararas s a m a n alevi gibi a b u k p a r l a y p a b u k s n e n

istikrarsz b e z i r g a n l k ilikileri

k a l m a m t . O z a m a n iin bilinen t e k m i l

[tm]

arasnda,

yeryz

ayrklk
yerinden

medeniyetleri

bilmez
evreni

bezirgan

aydnlatan

slmln Allah

ilikiler ahdamar
islm

gnei

ileyecekti.

doup" s z

hatr

gibi

bir tek,

"Kurey

tan-

iin

sy-

lenmemiti.
Fakat bu g n e de b a t a c a k t . bni H a l d u n o n u Batda, D o u d a gzleriyle gryor,

elleriyle t u t u y o r d u .

"Hkm
Trkler

ve

ve

tasarruf,

Batya

Arap'n

Berberiler

H a l d u n , age., s.

dnda

ve

Kuzeye

Acemler
Efren

eline

istil

girip,

Douya

eyledi. "314

(bni

27) d i y o r d u .

T a r i h i n b t n l v e gidi d i y a l e k t i i , H e g e l ' d e k i gibi t e p e s i t a k l a k

deil, b t n g e r e k l i i ile k o n u l m u t u . O n d a n s o n r a s , s o n r a g e l e n l e re b r a k l y o r d u .
B) TARH
bni

DYALEKTNDE BLN

H a l d u n ' u n r e n c i l e r i de, T a r i h i n

kendisini g z n n d e tuttular.

ilerisini, " g e r i s i n i " deil, t

i n d e y e t i t i k l e r i T o p l u m o l a y l a r n n gi-

di k a n u n l a r n , hi iddiasz, o l d u k l a r gibi o r t a y a
Kendisini,

Osmanl

Hac

Halife

mr

tkettikten

sonlarnda
canl

lakapl

ile

ya,

sresi

(te'lif)

ve

fazlasna

ve

durma

toplumun

da

bu

k o y m a y denediler.

zrd

kitabn

eseri yazma

[yazman]

doal

(itim)

Buluum
bi

sonra,

ana

en

(Efkr hlef)

yazd.

sebebiyle

olmu"idi.

bni

sayan

"Sivari mukabelesinde
1058

(.S.

Haldun

1647)

yoluyla

Tarihi

ulusun

toplan-

benzetti:

"Her ahsn
ma

Mustafa,

ikinci halife

insanlara

yazarlarnn

mr

120

yldr.

de,

denemeler

bileim

(terkip)

eksiine

Onun
kuvveti

baklmaz."

(vukuf)

ya,

tavr

(davran,

gibi,

(ahbar)

ve k

veya

"Her

zf

insann

(inhitat)

a)

her

dolaysyla

v i m t t e v a r i h , Fide (Giri), E b u b e k i r e l y a z m a s .

mikdardr.

[zayfl]
byme

ya gibi,

vardr." 315

ol

sebe-

(nema)

her devletin

(Hac

Halife,

ve

Tak-

1081 ( 1 7 3 6 ) K p r l

Ktphanesi.)
Hac

Halife'nin, T o p l u m m r y l e insan m r n bir t u t m a s , bir ya-

ktrma deildir. T e v r a t :
"O

zaman

nk

insan

Ezeli
etten

dedi:

"Ruhum

baka

bir ey

insann

deildir

ve

iinde

daima

gnleri

120

kalmayacak,
yl

olacaktr."

(Tevrat, G e n e s e , Bap 6 - 3 ) r a k a m n v e r m i t i .
bni

Haldun'dan

resinde dolamt.

beri g r l m D e v l e t l e r i n m r l e r i " 1 2 0 " yl evBuna s l m T a r i h i n d e n gzel r n e k b u l u n a m a z d .

Mekke m t e g a l l i b e s i

(Mtegallibe:

Haksz o l a r a k ve zor k u l l a n a r a k

h k m e d e n l e r , zorba t a k m , d e r e b e y i . -Y.N.) Ebu S f y a n b e z i r g a n l n n

el

abukluu

ile

avorte edilen

[baarsz

(Cennetle "mjdelenmi", seimle

iktidara

klnan]
gelmi

"Hlefyi

ilk s l m C u m h u r b a k a n l a r a, gen l d r l m t :
O n d a n sonra, E m e v i y e :
Abbasi'ye
zaman):
Daha
"Tavif-i
a

Ridiyn"

p e y g a m b e r vekilleri)
39 yl yaad.

91 yl,

(Trk o y u n c a

olmadan

nceki

gerek

bamszlklar

111 yl,
Harun'er
Mlk"

almt.

Reit

Devrinde:

(Prenslik

"Endls

E m e v i l i i " ile s l m l n

Uluslar-Avrupa'daki

"Derebeyi

Krallklar")

Marip (Bat)
Beni

lkelerinde:

Mdrar (Gney

drisiye
Benu

(Fas):

Rstem

Benu Alep

Fas):

145 y l ,

135 y l ,
(Cezayir):

(Tunus):

159,

112 y l ,

Msr'da:
lk

Fatmiyye:

Beni T o l o n :

165,

37,

Memlukiler:

135,

erakese:

138 y l ,

Arabistan'da:
Haremeyn'de

Benu Ahzar:

99

yl,

Elcezire'de:
Benu
Krt

Hamdan
Mlk

Benu

Mervas

Beridiyun

(Musul):

9 9 yl,

(Diyarbakr):
(Halep):

(Basra):

105,

60,

26 yl...

ran ve tesinde:
Mecusi

(Celn):

Bvendiye
Mzendrn:
Beni

Thir (Horasan):

Smn:

131,
112,

Gazneviye:

166 y l ,

Seluklular.

Trkistan

25,

141,

Al'iBveyh:

lk

26,

115,

BeniSaffar:
Beni

97,

(Taberistn):

53,

Hakanl

(Al'i

Harzemiler (Cengiz'e

Goruyan):

kadar):

100

107,
k s u r yl...

En srekli grnen Osmanllk bile 100. ylnda T i m u r aknyla dt.

Bu

manzara

n n d e O s m a n l Tarihileri T a r i h e ne bir ey katm,

ne bir ey e k s i l t m i o l m u y o r l a r d . Tarih g r l e r i
rihilerinden

ikisini:

Hac

Halife

ile

Naim'y,

zerine O s m a n l Ta-

karlatrmak retici

olur. G e n e l h k m l e r d e Hac Halife ustadr, N a i m onu y z yl g e r i d e n

sayg
lar

ile n d e tutar:

Hac

Halife:

"Adem

ve

uluslar

arasnda

Allann

toplumun

durumunda

her snfn
ve

ve

bayndrlk

davran

ve

basamaklar
bayndrlk

yzylndan

bu

adeti

ne

budur

(grlen):

(mertebeleri),
basamaklarna

gelince(ye

gerei
fert

uygun

dein),

topluluk-

insan

trnden

ki;

davran

olarak

(Tavr:

(tek

ola."(Hac

a)

kii)

insann

Halife,

age.)

Naim:

"nsann

iler birbirine

denk

t p h a n e s i , ns.
Hac
gibi,

Halife:

sonraki

devletin

ve

icaplarna

dahi,

yoluyla

Her insann

gnleri

[ululuk]

(evket:

benzer

ve

Naim,

nice,

gz

ok

kere

Kprl

K-

gibi,

[makam]

her

(taassubu)
dnce

mallar

ile

geri kalmazsa,
dein

ynnde

Ve

gibi,

gn

(tpk

durma

yle),

her toplum

'Hayrl

umur

inanm

ve

dp,
s

adalete

arz:

dd

[sz

tanr

(hkmdarn)
yandan

bymektedir.

balayp

gittike yallk zf

topluluk

hali

zere

ortalardan

olur. "(Hac

Naim:
vard,
ma

sonucu

zamanna

kuvvetli

ve

di." (Tarih'i

olunur

Halife,

gitti.

Ve

stn

ve

bu

her lke

Ve

fimek-

yararls
ve

feyizli

iklim

ehiryrn

her insan

ve

yokadalet

gleri

durma

azalmaya

(tpk

yle),

her ulusun

de,

tamam

bu

minval

bazs

anlayl

Naim,

ns.

Naim

aldn

ok

gemeyip

yiitler gibi,
bu

kt

Devleti Aliyye

(rsih)

olmala

kme

zamanna

tedbir afeti

(Osmanl)
durma

ile

dur-

gibi

zaman

temeli

ge

gel-

11)
satmakla

kalmam:

Osmanlln

neden

t e m e l v e a d a m s a l a m l n se-

gstermitir).

Hac
lojik)

(celle)

olup,

bylesine

kme

toplumlar

uram

120 y l d a n o k y a a d n a k l a m :
bep

hakka

duruma

mrl

karsa,

Ve bir

hkmnce
yenfeun-nse

duygular

varnca

durursa,

age.)

adamlar

(Bylece

[yklenir].

vardkta,

baz

afete

hkmeti

H.K..) Ve

zre

kararl olur.

bu

bayndr ederler;

tefviz
nice

devlette

'Feemma

ola,

sonralara

"Seleflerde

ve

her

lyk
yana

bir zaman

bakalarndan

ile yeryzn

bir hal

elenir bekler olmaktan

gereince]

kme

nice

adamlar

devlet adamlarnn

ortasdr'atasz

gibi:

yeryznde

iktidarna

geip,

iyisi

padiahlar

dedii

ltfuna

bulup

(ya)larnda

ilerin

iin

[doruluk]

ki,

orta

egin

insan

tur' fehvasnca
ve

olgunluunu

evsatha:

kerametli yetin

fil

halk

yanda

yle),

ve

s i v r i l m e s i n e e v k e t d e m e k l e ok a n l a m l bir d e y i m yapmtr.
her ahs

devleti

(tpk

gnden

oy

dzenlenir.

mal

gelir, O s m a n l

ve

ve

her padiahn

ve

ya

icapla-

belirir.

olduu

herkese

yaklancaya

kme

aka

kandal

hazineler

ilerlemekten

ve

Ve her birinin

muhta

sonra

saland

diken v e b a t m a a n l a m n a

ya

grene

eitimine

ondan

gnlerine

ikbal

durma
vardr.

adamlarnn

olup,
toplad

orta

ve

id,
ana

sebepleri

ile

bymesi de

ilk

evket

ile

geim

kanunu

ve

ya,

tavr

zuhuru,

(tevn)

adalet

devletin

ve

da

aykr

baba

ayaklanmas

kullanma

byme

toplumun

kk yata

yardmlamas

durumuna

idgi... " ( T a r i h ' i

"Her insann

tavrn

her insan

ferdin

uygun

10.)

her devletin

r,

topluluu

ve

Halife:
s

olduundan

ve

"Yani
neme

kuvvetlere

duygu

ve

(rutubete)
ftur

kuvvetlerin
eksiklik

[zayflk,

kayna

gelince

bezginlik]

beden

olan

grizi

(fizyo-

beslen imi kusurlu

geldii

gibi,

grizi

ve

nem

yz

tutmakla

durumunda

kuvvetlere

oy

benzeyen

aksak)

olur.

arlam
olduu

Ve

gibi,
Eski

letmeye

ve

sava

gittike,

ederek,

lkenin

saygs

geip

Hac

barn

ykmn

gerektiren

gider. "(Hac

Halife

buraya

geen Osmanl

getirdii

Halife,

eitli

giyinimde

verme

padiahlara

grenek

seferin

ve

adet

kederine

eziyetler

tercih

glenip

toplum

g e n e gzleri

nnde

age.)
anszn

ile d z e l t m e k ister. Tarihin,

g e t i r e c e i n i fatalist bir kafayla

kknle

emberini geni-

rahatlk

huzuru

dek anlattklarn,

realitesi

ve

ve

akl

kendini

unvan

barnm

Zevk

dahi

sakal

de,

refaha

ve

ve

(muhtel:

(ihtill)
sa

eginlikleri

an

halk

olur.

devrim

ve

eksiklie

duygulara

devrik

almetleri

sse

herkes

orta

yaklam

durumlar

sse

sonra

ynnden

(tr),

yallk

adamlarnn
gider,

halinde

(rey)

ahsn,

bittikten

gp

nitelik

tedbirden

keyfiyeti arlatka

her

devlet

vekilleri

kt

halk

alaklk

zaman

mertebesine

olmakla,

devlet
ve

ve

Ve

duru

balar

ortaklk

bu

her

Durma

artar.

asker

bulunur.

iarettir.

olan

kusurundan

benimsemeye

mutlaka devrilme

kyamaz.

O z a m a n e dek hi a m a m medeniyet ykllar

niin n l e n e m e s i n ?

"Allahn adeti" y k l m a y gerektirir, a m a insana da anlay vermitir.

Hac

Halife , drt y z yldr sren O s m a n l g i d i i n d e n de c e s a r e t ala-

rak iyimserlesin Asl batn sosyal a d a l e t s i z l i k t e n geldiini, en s o n u n d a

y k l m a m a k isteniyorsa aklc siyaset g d l m e s i g e r e k t i i n i s a v u n u r :
"Geri kitabn
kemesinde

'her ey

her ortaya

edilmitir.

Lkin

varmak
yip,

Pes,
lzm

ld

gibi,

takdirce

olmayp,

evketleri
gsterirse

hazakatli

her
dahi

devletin
iyi

lnn]

tedbirli

art

ameliyeden)
kitab,

siyasetle

yaklat

peygamber

i grd:

iyi

olgunluktur,

bir ksm
(o

ve

Bu
olan

son

ediidir.

dahi ya

snneti
padiah)

gibi...
tanrnn

dahi

zaman

ylda

iyi

nce

geri geri

bavurur;

kanunu
ya

yol

gsteren

yahut

hazakatli

hekim

bekasnn

pratik felsefeden

Her padiah
teyidi

yahut:
ki

eriat

[destei]

yahut

bunun

dileini

siyaseti gibi;

dilei

edinir,

tpk

ih-

sonuna

tanr

verme

Her devletin

etme-

eceli ile

gider gitmez

sebeplerini

sonuna

tedbir

gittiler,

ahsn

akl ile,

padiahlarn

di-

yargs]

kalclamasna]

tedbirine
doru

tayin

kme

imza

(Tanr

adalet ilerinde

her

salk

ermesine

vekiller

ki:

yesbit'

[Tanr

mesleine)

[esenlikle

hekimin

siyasettir.

adam

kendisine

kknle

iin
gerekli

mah-

yargsyla]

ve

gelmeden

(cevr

bekasna

ahs

toplum

eceli

her devlet

[usta]

padiahlardaki

geen

Tanr

ol

yea

her ahs,

kalksa,

snmeye

selmetle

[ncesizlik]

[Tanr

askda kalan kaza

her

zorbalk zanaatna

vardnda,
ilgi

Fehv'Allah

bu

seleflerde

eyleyip

elbet

bir

bir

ezeli zl

eri kazasyla

deyiine gre,

belki zehir yutmaya

mal

sona

Kur'an'n

lerse t e s p i t e d e r )
olaandr.

lr' deyiince,

k,

gibi,
belge
yerine

[kalc(hikmet'i
er'i
ve

ola:
aklc

ile yardmlanp

zafer kazanp,
eriat

dnya

lsne

valarna

dt;

acklca
rna
gelir.

dt.

olan

'Dnya

bundan

ahiret mutluluunu

gstermeyip

hi phesiz

yataa

destek

ve

sayg

kfr

kaynak

tanrnn

Ve

ey,

hava

ile

almtr. "(Hac

zulm

de,

bilim a d a m , Tarihi

setiyle s o s y a l
nunu ortaya

nz "Devlet"

yara-

gstermesinden
Trk

ileri

atasz

insan adaleti ve akl siyaO n u n iin, O s m a n l

iki y z y l s o n r a Bat bilginlerinin her kab u l a n d r m a k iin

bambakadr.

b i l i n l e n d i r m e k iin

ile

padiah)

devletleri

age.)

k o n m u M o d e r n T o p l u m gidiini

konuyu yeniden

(ol

da-

koyu g e r i c i l i k ve kara cahillik g n l e r i n -

C) T O P L U M U N ANATOMS,
Naim,

sayg

m j d e l e m e k istemitir.

"Organisizm" a k m n d a n

deil, T o p l u m u

kp

ki,

nefsinin

yklr' dedikleri

rnek gstererek:

bilin an

Tarih b i l g i n l e r i n i n a n l a y l a r :
duklar

ortaya

ile

Halife,

G r y o r u z , O s m a n l l n en

her padiah
ve

kfir hkmdarlarnn

akl siyasetine

yklmaz,

Ve

hevesine

gayreti

btn

onlarn

buldu.

ve

nsan

uydur-

hayvanlatrmak

"kyas" yapar.

FZYOLOJS VE

KANUNU

b t n a y r n t l a r y l a g e l i t i r m e k ister.

"Toplum" pek ayrt

edilemez.

Devletsiz

He-

olamayan

s-

nfl T o p l u m u y l e tarif eder:

"Mlk

ve

rulmu)

Saltanat olan

insancl

Devleti canl
"nsann
zre

zaman"

bir nevi

(nev)

(Naim,

ibaret

olan

zaman,

itimai

durma

bir fikir v e r m e k k a y g s y l a
fizyolojisine
"nsann
telif

ve

"Drt

erkn

Bu
karlk
1-

heykeli

dediimiz:

(ku-

[toplumsal]

(vukuf)

zaman,

hali

kme

rtbe

(inhitat)

deil,

srf en

kaba d n e n e dahi

snf ve z m r e l e r i ,

insan

anatomisi

drt

Bilginler

eleman
insan

mahiyetinde
heyeti"

(ulem),

olan

balca

askerler,

drt

hlttan

"Drt para"dr:

tccar

ve

reaya-

age.)

snflama,

direkleri

sosyal

olunur. ""Sosyal

dr." ( N a i m ,

zerine

age.)

kyaslar:

duyulur

terkip

(yin)

age.)dr.

N a i m , Tarihi t a h r i f e t m e k iin
ile

trenler

ibarettir. "(Naim,

bir v c u d a b e n z e t i p , bir t a k m a l a r a ayrr:

Devletten

tazelik

Devlet,

toplamaktan

olarak,

hemen
vcut

btn

kadim

fizyolojisinin

medeniyet toplumlarnn
zaman

bilinen

drt

ana

blne

der:
Bilginler:

Kalpteki

"dem"

(kan)

ve

"ruh'u

hayvani"

(canllk

ruhu),
2- Askerler:
3- Tccarlar:
4- Halk:
aa)dr.

"Balgam",
"Safra",

(retmen

rey) " S e v d a " , " T r b i ve s f l i " ( T o p r a k s a l ve

B t n teki

blkler ve g r e v l e r bu b a l c a f i z y o l o j i k drt " e r k n " a

[esasa, t e m e l e ]
Sultan:

irca edilir [ i n d i r g e n i r ] :

"Tedbir

ve

tasarruf

nefs'i ntka)"dr. " N e f s :

dizgini

" a l t b i l i n " ve " p s i k o l o j i " karldr.

ayrld alt

En

[ok z o r l a y a n

pintilik-hrs-cehil

2- Nefsi levvme
suzluk,

[azap

taksak)-ikicilik-ign

verici

nefis:

nefis]:

[lham

4- Nefsi mutmeinne

bu

"nefs"in

el

marziyye

ktlkten

nefis]:

ktl

sonra

ie

huzur-

cmertlik-kanaat-alakg-

ayrt eden,

t e m i z l e n e r e k kiiyi

(katlanmak);

raz

olma]:

etek e k m e k ) - i h l s

keramet

[bakalar

(iyilik b a ) - z h t

(temiz y r e k l i l i k ) - v i r d

nimetlerinden el

brakmak)-telttuf

srkleyen

cd (bol c m e r t l i k ) - t e v e k k l - t e n e z z l (al-

[kendinden

k a m a k ) - r i y a z e t [dnya

ktle

baylk-zenginlik);

aklk g s t e r m e ) - i b a d e t - k r - r z
5- Nefsi rziye

insan

(amel);

[iyilikle

A l l a h ' a y a k l a t r a n kuvvet]:

Nefsi

bilgi

h e v e s - h i l e - u c u b (greni o k artan:

verici

nlllk-tvbe-sabr-bilim-i

6-

benlik:

bilgisizlik]-kibir-kin-gazap;

(karclk ve

3- Nefsi mlhime

(huyu

(konuur

byk kadim

nefis:

[cahillik,

rahatszlk v e r e n

(dnyadan

Bilin

blm evresinde toplanrd:

1- Nefsi emmre
nefis]:

olan

Bilin" o zamanki bilimce, daha ok bugnk

(haramdan

ekmek]-zikr;

tarafndan

beenilme

(yumuaklk)-tekarrp

hali]:

hulk

(yaklaklk)-tefek-

k r - s a f a ( y z ak ve ho o l m a k ) . . .
Bylece

Naim,

Devlet bakann, "nefs"e b e n z e t m e k l e ,

psikolojik durumlara
Vezir:

(Bakan):

Mft:

(Hukuk yorumcusu;

Hazine:
Sarraf,

" k i l e " (akl

"Mide",
vezzan:

(lc);

zabitlerdir."

gc:

"cazibe"
esnaf

" m d r i k e " (kavray y e t e n e i )

"msike"

" Z i k a " (Tad

Defterdarlar,

"Cmle

eden)

adliye):

"Hazinedar":

Muhsiller ( m l i y e ) :
"Hazm

btn

i v i l e m i olur.

dahi

(tutucu)
duyusu),

(ekicilik).
ktiplerdir;
hazineden

teki
(...)

kuvvetler:

baka

geinrler."

(Naim,

age.)
B t n bu b l m l e r d e n hibirisi t e k i s i n d e n aa s a y l m a z :
"Eer nicelik
ma)

peyda

atma)

ve

edip
teskin

veya

nitelik ynnden

bozuk
ile

(fasit)

veya

birisi redet
stn

(galip)

tedarik lzm gelr." ( N a i m ,

(ta

gibi

olursa

age.)

ar
ihra

derken

bugn-

k a n l a m y l a " e s n a f deil, d e v l e t z m r e ve snflarn d e m e k ister.

dzen:
dir.

gebe Trk'n

Her z m r e g r e v i

ilk k u r d u u

sosyal

kadar ar basar.

iblml

Bu

DRLK DZEN-

Bu a n l a y , a k a T o p l u m u n

e k o n o m i k t e m e l i ile Tarih gidii a r a s n d a bir paralellik yaratr.

T o p l u m u n iki balca snf

bas-

(karp

z e r i n d e en o k durur.

Nitekim,

1-

Bezirganlar,

2-

Halk " R e a y a . . . "

kinci

derecede:

3- Asker

me-

selesini de kor.
1- alan

Halk

Devlet d e n i l e n
"Yemekte

mideye

kalmasn"diye
yndrl

bo

komayp

kazantan

edip

Lkin,

dahi

zre

vergi

yanndan
olduu
Ara

samalasalar
Naim

sra

iin

zaman

itidalden
red

ve

ktlk

alp,

ve

tefeciler

tamah krlarla

kapatma

ile

evirseler,
iflas

zenginlere

halktan

tasasyla
Bu,

kasp

Antika

bo
iten

[lmllktan,

ve

ok

hastalklar
memlekete

kabarmakla

kendu
kez

zarar
afak

tabiatinde

baka

deme

hltlarn

halde

gelecei
atp

kolaydr. "(Naim,
Snf

kavgalar zu-

ldtasavvur

[fkelenip]

age.)

denilen

"SAFRA" ile

asker

Halk, s u l a n d r l m a m a l d r .
safra

(bezirganlk)

ve

ortaya

stn

kar.
ve

olsa,

Kezlik

krklk

haklar

tapanlar

[arya]

alk

ifrata
atei

yz

Medeniyetleri

ile

baka
bezirgan

ve

insan

saklamak

biimde],

vurguncu
ve

ve

ar

mal

kaarak

itidalden

yz

halk

dknleir

alr. "(Naim,
tefeci

veya

safrasnn

ayn

veyahut

yeryznn
renk

ve kokmu

[keza,

erise,

[agzllerle]
ve

alak
bedende

ve

age.)

denilen

sermayenin

kavuruudur.
(Balgam):

"Kaan

[ne

balgam

yaratl

Ve

krlp

Snf:

memleketin

3- Askerler
ki

parasnn)

ndir

Bezirgan

zarar

dnyaya

zrtlk

hazineyi

itidalden

serkelik

sevda

akn

ateleri

tccara

genileme

halk

kokmutuk

ki]

[lmllktan]

habire
kahrlanp

[bakaldrrlar].

tehlike

Sermaye

gel-

ederler

d e n i l e n " B A L G A M " d a n gelir.

[ne

mal

hkimlere

heyecanlanp

"Kaanki

ba-

olan

ve

ve

2- Bezirgan

bo

kamu

ekime

defedilmeleri
asl

dkp
halk

dkp

olan

yer yer toplantlar,

alan

bile

sevda

kalur.

(retmen

kaynak

gibi,

mallar

bo

biraz

[yerinde]

alan

refahndaki

demede

bozukluk

edilemez.

Ama

olsa,

[doasnda]
rc

fukaras

hazine

rknnn

dalak

[konumunda]

mesabesinde

rey

ile

sevda

bozuk

gda

kaldkta,
dar

(... )

makamnda

olurlar.

durumu

lllkten]

gelmese

"Mide

kaldkta,

tedarik

"Reayann
hur

gda

alr.

hazinesine

meyip,
ve

(rey):
mideyi d o l d u r a n besidir:

baka

nnda

zaman]

hltlar

her devletin

ve
dahi

insan

durma

yallk
ona

tabiatidir
evrilmiye

askeri ziyade

ola

yan

asa

soukluk

[doasdr,
meyildedir

ve

nemlilik

belirtisidir]
(...)

gelmitir." ( N a i m ,

Durma
age,

s.

(...)
zama30)

Bu a n l a y , b u g n bile d n d r c bir sosyal d e n g e a n l a y deil

midir?
N a i m da,
"Her
hikmetten

devlet

Hac

Halife'nin y o l u n d a n v e s z n d e n k m a z :

bekasnn

[bilgiden]

art
bir

siyasettir.

ksm

olan

Bu

dahi

hkmdarlarn

ya

akli
siyaset

ola:
bilimi

pratik
gibi;

yahut er'i

ola:

iledikleri)
"eriat
zulm

Tanr

ve

ve

adalet

hava

verilegelmitir.

ayar

ve

itibar

"yle
rn
ve

ki,

bir

neet

vaktin
kar

hallerine

alk

ve

olagelmitir.

devletin

etmitir

etmeyip

tanrnn

snneti

hal

kfr ile

[kaynak

Ve

ve

(syleyip

vakit

yzyla

zerine

ve

sayg

(Tarih'i N a i m , ilk m a t b a a basks.

ykgerei
tav-

keyfiyet

yolunca

gsterir

ile

gitmek

klmak:

(hilki,

M u k a d d e m e , s.

N a i m b u r a y a dek, a n a f i k i r l e r i n i Hac

bir tavrn

ve

olu

ile

bulunduklar

zemnelerindeki

bir yaratltan

sebebi

zulm

ve

uymak

ile

cezas

domutur].

ocuklar

icabna

uygun

kurulu,

kp

bekann

yklmaz,

aykr,

icab

(benlik)

kar

almtr,

yzyln

zamann

nefis

gayreti

devletlerindeki

Dnya

olur.

Zira,

mizacn

gizli hkm

itibar

uyanlara

hali sonraki yzyla

tavra

larda

Peygamberinin

hkmdarlarnn

sonraki

uzlak

Tanr

lsne

etmeleridir.

dedikleri bundan

daha

ve

hevese

Kfir

akl siyasetine
lur,

kitab

gibi...

yaratk-

cibilli)d/r."

34)

H a l i f e ' d e n aldn s a k l a m a -

y a c a k k e r t e d e bilgin d r s t l tar:
"Bu
ilmi

mahalle

gelince

zikrolunan

kelimelerdir" ( N a i m ,

Sonra,
kendisi

Hac

Halife'nin:

grdkleri

a " a ayrr.
her u l u s u n
D)

ile

Sayd

"Tavr

Halife

(Tazelik-Durma-kme)

her Tavr, Orta

urad

Hac

szlerinden

se-

der.

bildiklerinden

kararak

Barbarlktan

dedii

"Tavr:

a,

Davran:

medeniyete geite

konaklardr.

BARBARLIKTAN

1-

fideler

age.)

MEDENYETE GE

Evvel":

Dou sralarnda bir Devletin " S a h i b i " vardr. O, bizim bugn anlad m z d a n apayr bir "Sahip"tir. T a m A r a p a aslndaki a n l a m y l a Devletin:
"Yolda ve gzc" (Mustaf bin A h m e d
d e m e k olan sahibidir.

Karahisri, A h t e r - i

Kebir, s.

Sahip s z c n n ilk a n l a m n d a n

zt a n l a m a gelii, t o p l u m u n zellikle toprak ilikilerindeki

d e r e b e y l e m e gidii
manl

ile geirdii

Dirlik Dzeninde

da" iken,

ilk T i m a r

derebeyletike,

mlkiyet sahibi" kesilmitir.

soysuzlama,

deiikliklere ayna olur.

sahibi,

bugn

Naim'ya

ifti

gre

Nitekim, Os-

topraklarnn

kanunlara

574)

kay, gittike

"gzc

kadar s o k u l a n

Birinci Tavrda

yol-

"Topran

Devletin

"Sa-

hibi", g z c yoldadr:
"Devleti
(lkeyi
fer

vaktidir.

maktr.

Bu

'Yzgeri

sfatdr.

ve

iinde

ellerinden

iin

ekip

almak

(intiz)

mdafileri kahr ile geri kalan

tavrda

devlet sahibinin

etmekten

Sznden

Geimde
brl,

bakalarnn

kaplamak)

sakndrmak

dnmekten,

hali
ve

almdan

giyimde

kaba

eylerle

salam

olup

yenmeye

yetinir,
ve

'tecek
bozulmaktan
ve

aclara
evkete

ve

mlke

iz ( s t n l k )

ahlk' sahibi
korumak

byklenmeden
ve
sebep

istil
ve za-

ekinir.

meakkatlere
olan

olonun
sa-

asabiyete

(kandala)
zafer

ve

tak

olup,

riayet edip,

ganimetleri
faydalar

etmemekle

hayr ve serde

elde

etmek

nefsine

anlama

ve

ulusu

ve askeri ile

ve paylamakta
kayrarak

uzlama

btn

kendini

yolunu

tek renk,

yoldalar

ile

yardmclarndan

tutar. '(Naim,

ve
or-

imtiyazl

age.)"

Tarihte yeni bir Devlet tanyeri aarrken karmza kan btn Orta
Barbar gebe efleri

bundan

gzel

anlatlamaz.

te

Hindistan

Fatihi

Babr, kendi cihangirlik yoluna kn yle yazar:

"Muharrem
den

aynda

kp,

Burada

Hisar

ve

hangi

yirmi

bir

kk,
Ellerinde

mide

200'den

Horasan'a

vilayetinin
yama

sopa,

Sefalet

vard.

Benim

adrm

yerde,

Horasan'a
ten
bir,

bir ergi
gitmek

ve

ve

ayaklarnda

yoktu.

ark

valideme

ah'in

2-

"Taassup".

Buradaki

"Taassup"

derebeyletii

dayanmas

lk" demektir.

tra

uldan

bu

fakat

Bana

bu

ise,

hibir

adrmz
her gittii-

otururdum.

biz

Vaka

bu

mitleniyorduk.
II, s.

idi.

iki

vaziyette,

haber getirir ve

ve

yaya

baka

ancak

ergide

Her-

byk

Ekserisi

bizim

indim.

oldum.

says

azd.

edilmiti.
de

1946, c.

vilayet-

Birka
de

gnde

mide

kap-

129)

iki e y z e r i n e k u r u l m u t u :

szc

z a m a n ald

lkel S o s y a l i z m i n birbiri
delerinin

ben

halktan

Bu d u r u m d a Kan kardelii
"Eitlik,"

tahsis

ki,

vilayetin-

Yaylas'na

defa

stlerinde

idi

adamlarndan
ve

Fergana
lek

ilk

biraz

ve

kmtk;

lrdk." (Bbr, V e k a y i , A n k a r a
1-

300'den

yaparlar ve

vilayet

olan

beraber gelenlerin

derecede

niyetiyle

Hsrev

birisi gelip,

niyetiyle,

vakit,

benimle

fazla

eyleri
miz

girdiim

kaplp,
biraz

gitmek

yaylalarndan

de,

kaba

"Sahip"

szc

gibi

u r u n a l m s e v e s e v e g z e alan
anlamna

sonradan

kuvvet a n l a m n a g e l m e z . T a a s s u p :
gelir.

Dorudan

doruya:

kan kar"Kanda-

H e r k e s eit o l d u u gibi, s a v a l a elde e d i l e n g a n i m e t l e r

d e -bir ksm d a h a g e n i T o p l u m y a r a r n a a y r l d k t a n s o n r a - s a v a a n lar a r a s n d a eite paylalrd:

"Ve
rp,

bu
kal'ayi

(bete

tarafta

Erturul

fethedp,

birisini)

ihra idp,

(pay) etti." ( M e h m e t Neri,

"Ve
ve

bu

Osman

adetiydi kim,

mazlum
giyirp

Gazi

kiileri]
donadurdu

ikdam

Tekfurunu

ve

edp,

hak

kaleyi

yama

(kalan)

mal'

bir

edp

Salih

[yi]

taam

piirdp

[toplayp],

dul avratlara

dim

teal

I, s.

Mslman

ve

fukaray

ve

beslerdi

sadaka

frsat

idp,

ve

ksmt

68)

dindar kiiydi
sulehyi

hem

virrd."

vi-

humsun

ganimeti gazilere

K i t b - C i h a n - N m , c.

gayet

gnde

cem

baki

beli
tutup,

[iyi,

yalncaklar
(Mehmet

Neri, age., s. 72)

Bu
Burada

tip t o p l u m

dzeni,

Engels'in

hkimiyet ahs veya

ile alnrd:

dl

"Askeri Demokrasi" dedii

zoruyla

deil,

rejimdir.

eit kandalarn seimi

"Biliyoruz,
maz."

teb'alar

"Gene

de,

zerine

her kan

terini muhafaza etti." (F.

Onun

Engels,

has

kan

rejimiyle

ilkel

demokrasi

karak-

Paris,

195)

olan

L ' O r i g i n e etc.,

1931,

uzlaa-

s.

iin A s k e r e f l i i n e r a m e n :

"ttifak,
St'te

hkimiyet kurmak,

anayasasna

ol

esnada

defnettiler.

turul

karnda

kend

kabilesi

Erturul

Osman'n

Tundar

inkyadn

gricek,

93

dahi

vech

halk

Tundar'

grp,

ortasna

beylikten

yanda

baz(s)

amuca(s)

Osman'a,

letiler.

bey

Ger e v l e r ( d e n )

el

bey

ol

idp,

baz(s)

Er-

istediler.

Ama

haber gnderp

halkn

dahi

intikal

ve

klmak

altndan

gelicek,

vaz gelip,

ahirete

Osman',

Osman'a

Osman

sy-

meyil

Gazi'ye

ve

biat etti."

(M. Neri, age., s. 78)

Bu d e m o k r a t i k rgtl

kollektif g c e , d o r u

z e m e s i n e d a y a n a n ilk k u r u l u ,
eski

zalim

Ridin

medeniyeti

Devri,

d e i n ilk "lb:
monyas
gne

siler.

Seluk

ve

slmlkta:

Hz.

Osmanllarda

dek sren

insan

Muhammed'le

"Sultan"

G a a z i " l e r Devri, A v r u p a ' d a ,

altnda

karakterli

mal-

ksr b o u m a l a r l a r m , b u n a l m
lkab

Hristiyan

sivriltilip

krallatrlan

"valyelik

Devri, A n t i k a T a r i h i n

Hlefyi

taknncaya

Kilisesinin

hege-

Barbar eflerin Ta giydikleri

bu

konanda

bize

en y a k n r n e k l e r i d i r .
"Din t a a s s u b u " hep sonraki
"Erturul
[emekli]
ganile

St'te

olup,

klasik Tarihilerin yaktrmasdr.

idp

diyar yurt idinp

[salyla]

Btn

skt

[makamndan
kffarile

megul oldu."(M.

baarnn

temeli,

mdar

Neri,

insanlar

d a h a bayndr ve rahat y a a t m a k t r .

age.,

din

ayrlp]

mtekait

[dostluk]

idp

zinde-

gzetmeksizin

biraz

s.

ayrd

68)

N i t e k i m O s m a n l l n k u r u c u s u da,

Hristiyan Bilecik T e k f u r u ile "Ayi n u " (Ay N: Y i y i p ime, elence, -Y.N.) d o s t l u u g d e r k e n , M s l m a n G e r m i y e n beyiyle can d m a nyd.

Her e y d e n nce sosyal adalet g c y l e t u t u n d u :

"Rivayet

ederler

ehri

malik

hile

kffara

hi

oldu,

ki,

karnda

huru

idelm?'Gndz

vilayeti uralm' dedi.

Osman

Karacahisar

evre

vilayetiyle

rap

olup,

ehrin

enlii iliyle

mak

reva

deildir.

idevz.

Nitekim

kefere

vetleri
safalar

kendu

oldur

tekvurile

mdar

iderdi.

Amma,

Kffr

Osman

Gazi'nn,

krederlerdi.
Osman

Zira

Gazi

ki,

idevz...

ile

Ve

ol

'Bu
imdi

dairemizde
ilini

evre

Germiyan

Ilca

ki,

ehir

evre

ha-

mdara
yannda-

muhkem

oluyla

ada-

adavetinden

kenduler

yresinde

Zira

ehrimizi yk-

konularmzla
oluyla

Germiyan

sebepten

Eskiehir'de

kendu

venev-

deildir.

urcak,

bilcmle

Eski-

ne

olan

rey savap

elimizle
Ve

fethidp

tedbir idelm,

'mdi

Gazi eytti:
olur,

Karacahisar
'Ne

eytti:

mamurdur.

Belki savap

Bileck

Gazi

eytti:

vard.
srp

mulard.

Osman

Gndz'e

pazar

emin

ol-

turgurup

etrafm
Gah

kfirleri

gah

hafta

Germiyan

Bileck'ten

pazara

Germiyanl

dahi

bardan

alub,

gelmiti.

Ve

hakkn

Osman

Gazi

hakkn

alverdi.

keferesine

zulm

Osman

dahi

mlard.'" <*>(M.

grp

ol

kfir

Trkini
ol

gelp,

itimad'

klli

Neri, age., s.

hem

bunlarn

Osman'a

bir

ikyet

muhkemlet idp
kim,

gsterdi

kfir-

kimesne

ki,

pazarln

itmein,

86,

bir gn
Ve

birisi

artt

adi

ttifak,

gelb,

getrdp,

kadar

pazara

dahi

idb

giderlerdi.

getrmilerdi.

Germiyanl'nun

dahi yasak

itmiye.

Gazi'ye

bardak

bu

Germiyan
Ve

avretleri

derlerdi.

ykle

virmeyb,

ol

maslahatlarn

dahi kimesneler gelrd.

gelp

lern

keferesinn

gelp

halkndan
kfirler

itti.
ck

pazarna

hatta

BileBileck

kenduler

idp

gi-

aman

inde

ol-

emn

88)

Naim'nn "Birinci Tavr" bu kadar gerek bir geit dnemidir.

E) "KAN" YERNE "DEVLETN GE
2-

"Tavr'

Sni":

lk Barbarn lkc karakteri a n m a y a balar. T o p l u m d a o z a m a n a

kadarki KAN tekilat y e r i n e , S I N I F L A R ve S I N I F d v g e i n c e :
ierideki
lk]

gerginlii

prensibi

dengeletirecek,

gden

eski

her e y d e

artk,

mareket [ortak-

G E L E N E K ve G R E N E K ' l e r Y A S A K edilecektir.

t o p l u m c a s e i m ve karar adeti kalkar.

Eski

Hepsinin oylaryla, d a v r a n l a r y -

la o r t a k l a a hareket edilen y a k n ve k a n d a l a r y n e t i m d e n uzaklatrmak

iin

Devlet zorunlular.

Naim'ca:
"Mlk

ve

Devlete

ketten

ve

halk

ilere

karmaktan

etmek)'ten
feriden)
istikll

kolaylatrldktan

(avene)

ve

gnah

mlki

zafer

kalabal

eit

ilemie

(mutlak

ile

davranla

vazgeirtmek

kudret

vaktidir. "(Naim,

age.) **

ulusunu

yardmclarn

karlk

vermek

(veri'idp)

kullann)
(

sonra,

baarda

ele

tek

mare(ensarn)
(muaraza

bana

geirmek

(mn-

(tasarruf)

ile

*> B u g n k T r k e y l e :
"Rivayet
olunca

ederler

kardei

"Ne

yol

Gndz
"imdi

ki,

Gndz'e
tulalm,

dedi

Osman
dedi

ne

Gazi

Karacahisar'

fethedip

Eskiehir'e

malik

ki:

biimde

kffara

yapalm

(ynetelim)?

ki:

snrlarmzda

(ynetimimizde)

olan

vilayetin

nahiyelerini

vuralm."

*> O s m a n G a z i d e d i ki:
"Bu

bak doru

ilini v u r u n c a ,
ehrimizi

deildir.

ykmak

dostluk etmeliyiz.

uygun

Nitekim

gl dmanlklar vard.

K a r a c a h i s a r e v r e iliyle

ehrin

deildir.

Ve tm evre yanndaki
lndan

nk

ehir harap olup,

Belki

enlii
doru

Bilecik T e k f u r u ' y l a
kefere

iliyle olur,
odur

nk o

evre

imdi

elimizle

kendi

komularmzla

ediyoruz..."

ile d o s t l u k e d e r d i .

Kafirler O s m a n Gazi'nin.

neelenip krederlerdi.

ki,

bayndrdr.

kendi

Fakat G e r m i y a n

oluyla

Germiyan oluyla dman-

nedenden

ki,

kendileri g v e n d e y d i 199

B y l e c e , e s a s d e i i k l i k , eski
tebit t e k kiiyi T o p l u m u n

K a n d a D e m o k r a s i y i y o k edip.

z e r i n d e sivriltmektir. A m a

ms-

Kandalk Toplu-

mu iin bir c i n a y e t s a y l a c a k olan bu d a v r a n , T a r i h i l e r i n hakl g s terebilecekleri

aklama

yana oynasn

da

gerektir.

Bundan

diye " k e m i k s i z " yaratlmtr.

kolay

yoktur.

nsanolu,

Dil

gcn

her

buldu

mu, k a r n a g e l e n en aykr d n c e ve d a v r a n n a en p a r l a k m a n t k
k r k n g i y d i r m e y i bilir.

Hele bu "ikinci T a v r " sras, B a r b a r kendi ba-

na k a l d k a belki o g e r e k e l e r i a k l n a istese g e t i r e m e z .

Lkin, iine

girdii f e t h e d i l m i lkeler, eski k m m e d e n i y e t l e r i n e n o y n a k m a n tk c a m b a z l k l a r n a

kle,

uak,

idmanldr.

Babuun

azatllar s a r m a k l a

kalmaz,

evresini:

m e d e n i y e t art

medeniyeti ykselten

de, -

kerten de btn o en h i n o l u h i n d n c e k u m a r b a z l k l a r da en meru, hatta en kutsal klklaryla s a r m bulunur.

Yukar Barbarlar iin,

medeniyetin

bilginleri

h o c a l k etti.

skender'e

babas, A r i s t o ' y u r e t m e n seti.

skender:
"Balangta
babasndan
yatn

en

az

byk

hayranl

sevmediini

almt,

Aristo

Aristo'ya

sylyordu,

ise

ona

iyi

kar

nk

bir

hayat

srmeyi

t a r q u e , V i e d ' A l e x a n d r e le G r a n d , Paris, s.
Orta Barbarlar iin

yetitiriciler:

besliyordu.

babasndan

Hristiyan

Onu

yalnz

ha-

retmiti."

(Plu-

38)

dnyasnda

kei

havari-

ler, s l m d n y a s n d a t a r i k a t eyhleri, e r m i l e r o l u y o r d u .
"Meer Osmanun
di.

halk

bi]

idi.

Velayeti

[bilgi

(ermilii),

[inanlan] idi." (M.

bir eyhi aziz

ve

ahlk

Edebli

kerameti zahir

olmiidi,

Halkn

mu'tekad

Neri, age., s. 80)

"eyh

'Ya

kim

yazu

eytti:
hak

teal

Ve

Osman
hafta

halkndan

da

ilerisi

bilmezem.

reyim'dedi." (M.

kfirler

Osman,

Saltanat

(Mrit T u r g u t
yazmak

Neri,
Gazi'nin

pazarna

mjdegni olsun!

verdi...
iin

te

ve

mektup

bir maraba

age.,

s.

kiiler g e l i r d i .
birisi

bunlarn

m a h k e m e edip

kfirlerin

Raslant,

ve

grp

bir g n

bir b a r d a n

bir klcm

hakkn alverdi.

bir g v e n

evldu-

sana

hell

eytti:

'Ben

var,

kurdurduu

giderlerdi.
Bilecik'le

sana

vi-

alp

hakkn

pazara

Bazen

pazara

Germiyanllar da

evre

Germiyan

kfirler g e l i p

gelmiti. Ve bu

vermiyor.

kfir de

V e d e y a s a k e d i p ilan

etti

ki,

kimse

O d e r e c e d e a d a l e t g s t e r d i ki, h a t t a

lecik k e f e r e s i n i n eleri d e p a z a r a g e l i p , p a z a r l k l a r n
Gazi'ye t a m

senn

O s m a n Gazi o G e r m i y a n T r k n g e t i r t i p ,

Bilecik keferesine z u l m e t m e y e c e k t i r .
Osman

ve

Mal Hatun

i s t e y i n c e ) : ' Osman

yresinde

ihtiyalarn

g e l i p , O s m a n ' a d u r u m u i k y e t etti.

Sana

kzm

82)

E s k i e h i r ' d e Ilca
gelip

hem

ykle bardak getirmilerdi. Ve ayn z a m a n d a

Germiyanl'nn

dirler-

o l g u n l u k sahi-

b a b u s e i n c e ( M e h u r rya o r t a y a kt).

oldu.

200

varidi.

bakmndan

Halk O s m a n '
na

ler.

arasnda

Gayet sahibi kemlttan

duyarak,

Bi-

kendileri yapp giderlerdi.

g v e n l i k iinde o l m u l a r d ,

-Y.N.)

Bu

styap

kanallarndan

baka,

Barbar

kendine eken

ekonomi

t e m e l i n i n dersleri b s b t n basknd. a l a n r e t m e n i h a r a c a balamay b i l m e y e n O s m a n Gazi, y l e y o l a getirildi:

"nki
suba
ti:

hutbe

dikildi,
'Bu

bazarn

(teki)
Gazi

eytti:

eytti:

aka

ve

bacn

bana
her

'Bire

in

kavli

eder?' d idi.
zaba

kii bu

nur!

kii

eytdi:

Bir kii ki,

rygn
'Ey

aka

hn!

nesneck
eytdi:

szi

virrler,

tanr

bunlardan

pazar
dahi

bana

mi

halayk

her kii ki bir yki sata.

(M.

Neri,

toku-

borcu

var ki
eytdiler:

adettr kim
olmya.'

iki aka

age.,

Gazi ga-

iidicek,

emekleri zayi

ve

ihdas

ziyanm

ne

bekliyenlere

padi-

buyruu

kend

ki sana

ola,

olur?'
Osman

vardur ki,

padiah

Gazi'den

bu

var ki

'Bu

turma

kesbitmi

Osman

virmesn.'"347

bir

(Osman)

virsn.

Eer

111)(*>

s.

e m e i ile n e s n e e d i n e n d e n ba a l m a y a k l n a s d r a m y o r .

Medeni vurguncular,
duklar

eliyle

mu

ve
eyt-

ne

alayn.'

tre i sultanidr.' Osman

arada

bunlarn

dersiz,

hi nesne

Barbar:

ki

iln

Kad
gelip

'Ba

aka

vilayette

eytdi:

her

bu

gerekmezse,
t

Her

olup

Gazi'ye

eytti:

almun

adettr.

'Evvelden

vire?' Bu
dahi

gelenlerde

ayrk

kend

nki yle

satmya,

eytdi:

Gazi
andan

alurlar.' Osman

maln

size

Osman

bunu

mukarrer

Osman

getrse,

'Bu

yoksa

'Yr,

adna

bir kii

satn.'

bazara

aka

midr,

Ol

gelb

Gazi

kim

kii eytdi:

her ykden

peygamber

Osman
vilayetinden

'Bazara

alursun?' O

ah

sikke

Germiyan

hazr y i y i c i l e r i n d e " b e k l e m e " e m e i diye u y d u r -

mantk yoluyla,

ye altryorlar.

B a r b a r k e n d i n e i s t e m e s e bile, o n u

smrme-

N a i m ' n n ikinci Tavr' a k l a y da b u r a d a n balar.

O r t a k ve eit k a r d e l i k n e d i r ?
"Devletinin
erefine
rette

zuhuruna

ortak

ve

Barbarlk

sebep
Devlet

(bedvet)

olan

kabile

ve

menfaatlerini
zaman

airet gibi ehali ki,

paylacdrlar;

alm

olduklar

zafer

olmayacak
ortakla

su-

gazlanp

*> B u g n k T r k e y l e :
"Osman

Gazi

kmdarlnn
nin

adna

ilan

hutbe

edilmesiyle)

kad

para

baslmasyla

ve suba

(yarg ve

(yani

bamsz

h-

gvenlik grevlileri-

ba) da t a y i n e d i l m i t i .
Germiyan vilayetinden
"Bu

pazarn vergisini

O s m a n Gazi dedi

ki:

bir kii
bana

m var ki

bunlardan

Osman

Gazi'ye gelip dedi

ki:

satn."

"Vergi nedir? (teki) syledi:

ondan aka alaym." Osman

n

okunup

Gazi dedi

ki:

para a l r s n ? " O

"Bre

kii

kii dedi

Pazara

bu

ki:

" B u adettir.

v a r d r ki, p a d i a h iin her y k t e n para alrlar." O s m a n dedi

mdr, y o k s a

kii c e v a p v e r d i :

" E s k i d e n beri s u l t a n h u k u k u d u r . " O s m a n Gazi f k e l e n e r e k dedi

"Yr ayrk (arpk)

her ilin

burada durma

padiah

Her v i l a y e t t e

ki: " B u Tanr e m r i ve

Peygamber sz
ki:

bunu

kim mal g e t i r i r s e

pazara g e l e n d e n alaca-

ki s a n a

kendisi

mi o l u t u r u r ? " O

bir z a r a r m d o k u n u r !

m a l n k e n d i eliyle alp k a z a n m s a b a n a ne b o r c u var ki bana

Bir kii

v e r s i n ? " Bu s z O s m a n G a z i ' d e n iiten h i z m e t l i l e r d e d i l e r ki: " E y Han!

r e k m e z s e de bu

pazar bekleyenlere,

e m e k l e r i boa

gitmesin

ki

karlksz para
Size ge-

diye bir n e s n e c i k

v e r m e l e r i a d e t t e n d i r . " ( O s m a n ) d e d i ki: " M a d e m k i b y l e e l i y o r s u n u z , bir y k n

satan

kii

iki a k e v e r s i n .

Eer s a t a m a z s a

hibir e y v e r m e s i n . " ' -Y.N.)

uzanma

ve

Canlar

istil

isteyince

zararl

irkin
krmak

kullar

gibi

tinde

anlar ile

almal.

Ve

kendi

ve

muayyen

sanlar

oy

olarak

kandalk
ve

ve

skender'e

Bununla

kullua

ve

kendini

girer

veren

ve

kandalk
gelenleri

akrabay

tek

parayla

sa-

ve

kullanlan

ikram,

dostlar

vermeleri

ey,

erefliliini

hizmette

hr kiiler

yap-

olmala,

ve

birlikte,

elele

aklad

balayp

geinen

ulatrr. "(Naim,

vak-

zapt altna

bir karndan

maara

hele

faydalara

kadar sinike

eden

ve

ykseklik

nimet karl

kabul

alnm

ihtiya

airet

ki,

hakiki sebeptir.

gelecek

bu

ve

bir arada

cret

satn

olgunlatrm

ve

kulluu

hkmne

intizama

yoldur)

burun-

ve

ve

yetkisini

olma

ktkta,

edip,
tedip

byklk

birliine

klelerle,

iin

kleler

etmelidir. "(Geri)
doru

mizacna

gider

da

ih-

mecaz

kuvvetlenirse,

age.,

s.

35)

besbelli, A r i s t o t a l i s ' i n

rettii:

"Herkese
timler,

ve

iktidarn

eskileri

disiplin

iktidar

gerektir.

ortaya

kimesneler peyda
toplaarak

tahsis

rzasyla

zel

balasalar

semtine

hareketler

mertebede

dnce

airetten

Naim'nn

ve

mutlak

etmeye

gnl

kabile

mutlak

yrtme

in

borlu

(tutulacak

ve

verilmesi

kalkp,
an

kurtarmal

ii

kul

ve

had

bir
ve

insanlarna

grl

alnm

uaklar

ve

nimet

ortaklardan

yaknlar

hkmiye

gzlerini sndrmak
ve

vehim

dudak

havalarn

yardmlaarak

evinin

gnl

dileklere
ve

bamsz

bir

tn

ve

ba

ite

Devleti

ve

eitli

davranlar

larn

gc

nazlanmya,

itahlanmalarn

iin,

ile

aklanmayan

insanlarn

daha

zellikle

dedikleri dersler" ( P l t a r q u e ,
ne KUL ve A A ,
bilim deildi.

gizli,

(eski

daha

ar

Grekede)

age.,

s.

3)dir.

sorumluluklu

epoptik

ve

KANDALIK

re-

apokromatik

balar

yeri-

KLE ve E F E N D ilikilerini g e i r m e k kolay edinilir bir

O hinoluhinlii

baka

kimse a k m a d a n r e n e n ak-

gz, eski Kan d z e n l i ET ve K A N D A t o p l u m u a n c a k atlatabilirdi.

bilgileri A r i s t o y a y n l a m o l m a l y d
ierleyen skender'e u
"skender'den,
kamuya
ka

ne

olursa?"

selam.

(Pltarque,

Bu

ksme

derecesinde

bilimi

kitaplarnz

Apokromatik

onaylamyorum.

stnlmz

hocasna

mektubu yazdrtmt:

Aristo'ya

vermenizi

ki,

kalacak,

Yoksa,

eer

bize

teki

insanlardan

rettikleriniz

ba-

herkesin

mal

age.)

Bu eitli etkiler altnda, eit gazilerden, valyelerden seilmi sava

babuu
"Fatih
lkelerin

beyleir-senyrleir, padiahlar-krallar.
ulusun
emniyeti,

kuvvetlenmesini
ne

girme

meye

en

dolaysz

darda

olduu

gerektiriyordu.

zaman

Franklardan

gelmi

idi.

Salien'ler

temsilcisi
gibi

Asker
Biim
iyi

askerlik
ieride

Fetihler ona yarar:

efiydi.
de

babuluunun
deitirme

rnek

olurlar:

oldu."

Zapt

babu
krallk
"Bu

deri

edilen

iktidarnn
biimideitir-

"Basit

yksek

deitiren

Frank

asker

babuluundan,

kralnn

ibaret

bulunan)

halktan

alp

ilk

halk

yapt

kendi[ne]

tbi

prenslie

(Zapt

edilmi

krallk

[bal]

(F. Engels, O r i g i n e etc, s.

Kraln

ey,

mlkiyetini

sahici

mlkiyeti

adamlarna

"alt o r d u

kalp

topraklardan

haline

peke

evirmek,

ekmek

oldu."

195, 196)

ilk "hadem haemi" [ h i z m e t i l e r l e

"kap kulu",

doru

maiyet

halk],

efleri", " a h s o l a r a k a s k e r i

b u n l a r n a r a s n a e s k i d e n beri

Osmanl'nn

m a i y e t " idi.

Sonra

R o m e n l e m i G o l v a l a r (dil ve yaz

bilen

R o m a " k e t e b e " s i [katipleri]) ile, "kral d i v a n n tekil e d e n ve i l e r i n d e n

kraln g z d e l e r i n i setii
Osman
zerine:

Gazi,

kleler, t o p r a k b e n t l e r ve a z a t l l a r " katld.

" b e y " seildi.

Kulaca

eyh-

kalesini y a k m a k ,

rak Y e n i c e s i n i t a l a n e t m e k ,

Edebli'nin

kzn

ald.

Bunun

K a r a c a h i s a r a l m a k , G y n k v e Ta-

Kprhisar Tekfurunu (Bizans Derebeyi-

ni) esir a l m a k gibi b a a r l a r k a z a n n c a , ilk ii, s e i m i n d e k e n d i s i n e , oy

v e r m i o l a n z a m c a s
"Bilecik
in'amlar
nip

idb

elin

kendunun

karvayp
'te

tarafta
dman.

olu
dahi

sz

Tundar

vardr." (Neri,
Amca

bu
age.,

Osman'n amcas

Osmana

s.

olmak

men' anlayp"

dem
eytti:

etrafn

kfirleri hep
yer

kalmaz'

hurucuna

kenarnda

yapma

kar

klna

bir

men
mezar

su

ortaklardan

koyacaklarn
kesilmesine

de:

engel

Besbelli,

koruma

"burunlarn

Neri

yok.

ok daha

dokunamamtr.

"Devleti

Nitekim

bey

kadar

bir gazi, v a k t i y l e b u n d a n

Kimse

hedeftir.

(bamsz

neman
Tundar

duracak

Kendunun

ldrlecek

herhangi

bahsettii

iin,

bu

yol

dahi
beyle-

94.)

deil,

lerini sndrmak" asl

geldi.

ki,

etdi.

bize

Anda

sylediinde

Naim'nn

mstakil"

ldrd.

eletiriler y a p m t r .

burada

ve

idicek,

gaazilere
Tekfurunun

diledi

mavere

(dman)

dman

idb...

Bileck

olup

Tundarla

aduv

urup

Dndar'n

Gazi

rencide

amusu

Bunu

ziyafet

Osman

ptrdne

Germiyan

okla

yaman

azim

tuta,

Tundarn

anlayp

bir b a h a n e ile l d r m e k oldu.

Osmana
pdrd.

elin

Tekfuru

bize
dedi.

Dndar'

Tekfuru...

emrinde

krmak

Osman'n

ve

gz-

"Hurucuna

olunacan

anlaya-

rak) bu cinayeti g z d a v e r m e k zere ilediini aklar.

O s m a n , d a h a n c e k e n d i s i n e kul
"Osman
cem
ya

olup

bahadr
Kse

cenk

dnb

Kfirlerinn

Mihali
itti.

dahi

gerek

olu

olanlar

Eskiehir

Tekfuru
olman

Mihal

olup

iderek

malikne

oldu.

halkn

Mihali

ldrmiye

dahi heman

muhibbi

beyinin

Kse

kle y o l d a l a r e d i n m i t i r :

'Hey!'diyince

can
Ol

Osmann

yanuna

mnhezim

klub,

tuttular.
kyamayub,

ve

dilden

Harmankaya

mtesarrflardr. "(Neri,

Andan

Osman

gnahn
Osman
dahi

af

beye
Kse

age.,

s.

hayli

yiit

HarmankaBey

Kse

idb

zad

Etbile

nker

Mihalin

imdi

76)

slmlkta, para ile slm olmu "Mellifetl kulb'ler, Kurey elebasnn olu Muaviye'yi sivriltmek iin, idealist m s l m a n Ali'yi ve sllesini
kuruttular. Ona ramen, Muaviye slm sosyal havasn b o a m a d iin,
lrse yerine

halife

semeyi

s z n v e r m e k zorunda

"mmet rs"na

parayla a d a m satn almalar y o l u n d a n

z a m a n vilayetleri

(halk meclisine)

brakma

kald. A n c a k , bylelikle vakit kazanp, balar,

Kurey aristokrasisini yeniledi.

oluna "Biy'at" ettirdi

(olunu

halife "se"tirdi).

ine

gelmeyenleri a c m a k s z n kltan geirtti. slmln beii Mekke'yi bile,

eski

kanda Kent g e l e n e k l e r i n d e n ayrlmad

tan

ekinmedi.

"Haccc-

Kuds'teki

Zlim",

iin y a k m a k t a n , y k m a k -

"Kubbetl-hazdr"y

"inne-melmslimune

ihve:

Kabe

phe

yapmak
yok

isteyen

mslmanlar

kardetir" iarna bal kalan 120 bin kiiyi kltan geirdi.

skender, J p i t e r ' i n
man,

Profet

(yalva),

Msr'daki
szde

o l u m " d i y e c e i n e "paidios:

nl A m m o n t a p n a n a v a r d

pek iyi

Jpiter'in

Greke

bilmedii

iin,

o l u " diye a r m t .

za-

"paidion:
Ona

ra-

men, k e n d i s i n i n A l l a h olu o l d u u n a kendisi bile uzun sre i n a n m a d .

Okla

yaralannca:

"Dostlarm,
an,

yaramdan

kan

likr deil" ( T l t a r q u e ,
len

sras

"Jpiterin

il mi?" ( P l t a r q u e ,

"Senin
vali.

damarlarnda

btn

bu

grltsn

hep

sen

age.)

deyince skender,

kan

kardelii

aykr ve belki y o l d a l a r n

dola-

gk

kendinden

yapyorsun

de-

eitliine

uzaklatracak bulduu

bu dal-

kar y l e bard:

beni

bakmyorum.

Tanrlarn

dedi.

g k g r l e y i n c e d a l k a v u k A n a x a r q u e ona:

olu

kavuk szne

akyor:

age.)

angaje

Sen

-Y.N.)

etmek

soframda

ba

tansn!" ( P l t a r q u e ,

yerine
age.,

istediin

satrap
balk
s.

gibi

ben

(Satrap:
yedirdiim

dostlarm

Perslerde
iin

benim

korkutmaya

il

yneticisi,

lenlerimi

alal-

28-29)

Fakat, bu k a n d a ball "Birinci T a v r " d a kald.

A r b e l M e y d a n M u h a r e b e s i n i kazanp, Darann kzn aldktan ve Pers
mparatorunun

yerine

getikten

sonra

iler deiti.

nce

biraz fazla

a g z l v e gsterii d a v r a n a n a r k a d a l a r n a :
"Unutuyor

musunuz

mektir." (Pltarque,
Amazonlarla

ki,

age.,

zaferimizin
s.

40)

uzlatktan sonra,

hedefi

diyen

adam,

yenilenleri
skitleri

taklit
de

etme-

kovalayp

kendisi " B a r b a r kyafeti" dedikleri

Pers

m e d e n i l e r i n i n klna girdi. Bu henz Pers ahlarnn tac, d o n u ve uzun

entarisi
kyafetti.

deil,

"Medlerinkinden

Gene

de

daha

"Makedonyallarn

az

ihtiaml" bir P e r s - M e d

bu

manzara

holarna

aras

gitmedi."

( P l t a r q u e , age., s. 44)
A r i s t o k r a t s i h i r b a z a n a s O l i m p i y a , olu s k e n d e r ' e gizli gizli y a z maya

balamt

bile:

"Genellikle
gn

dostlarna

onlar

ne

krallarla

imkn

iyilik

bir

veriyorsunuz,

(Pltarque,

Barbar yoldalnda
bu

kendilerine

ayn

asilce

davran;

ok

taraftar

Bylece

zamanda

kendinizi

ama

bu-

edinmeleri-

tecrit

ediyorsunuz."

age.)

" B a r b a r " insan

der

et,

ediyorsunuz.

(Burada

Greklerin "Barbar"

d e m e k istiyoruz)

mektuplar,

vakti

herkesin

deil,

her eyi

gelince

uygulamak

olduu

zere

Morgan'in

ak iken,

zere

sken-

arkadalarndan

saklyordu.
"Yalnz
aarken

bir

defa,

birlikte

Parmandan

adeti

okudu;

mhrn

skender

kard

Hephestion'la

arkadan

ve

birlikte

okumaktan

Hephestion'un

mektubu

menetmedi.

azna

bast."

(Pl-

t a r q u e , age., s. 39)
Bu hazrlk, sivrilen B a r b a r efin kendi k a n d a l a r n a kar k u m p a s t. A r t k okul

k i t a p l a r n a d e k g e e b i l m i deri d e i t i r m e , "kinci T a v r ' a

geme balayacakt.
lelie

"Afganistan'a
da

s k e n d e r , d zaferi s a l a r s a l a m a z , ieride kal-

balad.

oluan

dnnden

deiiklik,

sonra

silah

skender istedi ki,

btn

dnya

Makedonyallar

zillet

verici

"Tartma
Baka

bu

zerine,

ediyordu.
llar
ve

memleketlerine
koydu

aziz

ve

yollad.

teviklere

ok

ranl

muamele

oldu.
ksn.

isyan

ettiler."

Kuds'

ldrd.

s.

252)

evlenmeye

evlendi...

yerine,

iyi

ahlkn-

diz

Tarih,

kadnlarla

kzyla

Onlarn

bunlara

ve
neden

nnde

arkadalarndan

Asyal

Darys'n

ve

tapsn

koydu." ( U m u m i

kadnlaryla,

de

hayatnda

endielenmesine

[aalayc]
en

demir kafese

Pers

Kendisi

askerler

kendisine

skender,

bir arkadan

"Arkadalarn

skender'in

arkadalarnn

etti."

tevik

htiyar

Makedonya-

zabitler

(subaylar)

(Umumi

Tarih,

s. 252, 253)
"lkin

Tesalyallar

"2000

talent

verip

memleketlerine

yollad."

( P l t a r q u e , age., s. 42)
"Barbarlar (yabanclar,
harfleriyle
na,

retime

idmanlarna]
"Bu

on

sadk

skender'i Asya'ya
'Makedonyallar
luna

ikence

gidiinde

tasvip

adetlerine

yenilenler)
Makedonya

iinden
askerlik

30 bin

etti.' En

iyi

kald.'

Philotas:

gemeye

arasnda
yaparak-

yalnz

en

iki

azn
'Hi

byk

cephede

itibara

age.,

s.

Cratere

deilse
olu

47)
Hephesti-

'Daima

sahipti'.

lke-

herkesten
savalarda

ldrtt!" ( P l t a r q u e ,

Grek

[altrmalar-

mhrledii

dostundan

kkrtmt.' ki

delikanl seip

temrinlerine

tbi tutarak yetitirdi." ( P l t a r q u e ,

sultanlama

'Her eyi

sinin

ve

skender
age.,

ok

lmt.
onu
s.

-o48)

V e b y l e c e , A m m o n y a l v a c n n , Tanr olu s a y d skender, d e r e beyleip

gericilie

neyn" (ifte

dt

boynuzlu)

kutsal

adaki
kii

[haliyle],

oldu.

slmlka

da

"Zlkar-

"Ve

yes'eluneke

Yehd
ve

ve

bir sze

neyn

an

mrikler
gre

Zlkarneyn

(Senden

sormu:

"Ol skender Rmidir ki Fars

Douya

ve

denilmiti." ( K u r ' a n '

Grekede
beyazlkta

iki

Batya

Kerim,

boynuz:

"Nuh

Aleyhisselm

olundu...

Yrdnde

pdih

age.,

s.

nur

Ann
gidip

bu,

kavramtr.
gemiin

Onun

"Gemi

asabiyetten
ki

gerekince
kafa

iler

ve

liyakata
olmaya

ve

karmasn."

hizmetliler
tren

'Tarik'
giyimleri

ayrlm

Bylece,

Kan

BEZRGAN
"Tavr'

geni

ve

nafaka

kaleleri

(Tarih'i

sekin,

Ve

bu

bal

ki,

bir

olanlarn

bakal-

ayrm

zerine
itidalli

bakalarnn

ve

dayainayetle

hulsunu

sadakat

bir

icapla-

bakasnn

zellikler]

[yeterlilie]
muhtatr,

zel

ve

[ggven-

an

asl

kl

ve

kanun
hikmet

ve

kalem

oaltlmasnda

vesair
ve

tarzlar

birbirlerine

budur."

(Naim,

has-

ocaklarn

aykr

usullere

Tefsir'i

Tib-

36)

ek ve

baka

bir e y t a n m a y a n

k k l e r i y l e Devlet k u r u l m u t u r .

snfl

ve sultanl,

imtiyazl

btn Antika
uursuz]

Barbar topSnfsz

lkel

M e d e n i y e t e geil-

M e d e n i y e t l e r iin " m u k a d s a y l a n g e l i m e olur.

MEDENYETNN YKSEL

Slis":

"Rahat ve skn
etmek

kazan-

saltanatn

olsun.

[iyi

(meslek)lerinin

O n d a n s o n r a k i gidi

F)

baar

ayrlp

yardmyla

hasletler

der ve m e u m " [kanlamaz ve

3-

incelikleriyle

Naim)

rgtnden

btn

Sosyalist T o p l u m d a n ,
mitir.

ihtilf

[karanlk]

"Asabiyet'i sabka:

kavumak

hizmet etmi

olmasnda

y a n v e l M e v k i p , s.
iinde

ve

25)

braklmadka

birinin

(Osmanllkta)

ve

kurallara

gemite

(Tarih'i

ve

lum

gzel

tannan

Devlette

ve

s.

btn

kurulurken

defetmek mmkn

iyilikle]

edep,

gidiini

niteliklere]

ll

"Yce
lar

zulmet

Mevkip,

Devlet

herhangi

tutmasn

temizliini]

lerini

peygamberliinde

kardeliinden]

[iyi

herkese

[lml,
nl

ve

vlecek

nan,

[kan

haslamaya

rndandr,
imtiyaz

Saltanat,

yetler)

byklkte

anlatr:

seip

drmasn

iin

Rum'a
Zlkar-

kinayeydi.

ardndan

Allahlatrlmas

k a n d a t u t k u n l u u " bir y a n a

lamayacan
kavim

insann

ve

nedenden

olunacak

22)tan

an sarard." ( N a i m , T e f s i r ' i T i b y a n v e l
Naim,

Ol

soruyorlar)"

83-101.

hayran

evldndand.
nnce

idi.

Kehf Sresi,

"Miferinde

iki kanat" ( P l t a r q u e ,

Zlkarneyni

tamir

ve

emniyet vaktidir.

verite
eyleyip

N a i m ) alr yrr.

iktisat

ile

muhta

mal
olup

Mlk

ve mal

oaltma
hak

ve

edenlere

Bu, o r t a y a k a n zel

tahsil,

irad

byk

yaplar

elde

ba

ve

ve

ikram"

m l k i y e t ilikili,

kii

imtiyaz v e " h a k " l a r g d e n e k o n o m i temelidir. A r t k O s m a n Gazi:

"Ba da
borcu

var ki

ne

olur? Bir kii ki maln

aka

vire?" d i y e m e z .

kend

eliyle

edinmi

ola,

bana

ne

K i m s e n i n byle ey d n m e m e s i
"Sadk

ve

hulskr

[yetenekli]
lerin

kimesneleri

(memurlarn)

sipleri

olur.

[bamsz]
sayede,

dan

istemeye

bakaldramaz."
"nc

nomik geliim
muntazam
ne]

istibdat

olmaz.

Ve

(Tarih'i

tecrbe

ve

(dikta)
(kan

edilen

Askerlerin

ile

gidi

ve

ve

kimesne

bitiremedikleri

ba salanr.

Osmanl Tarihinin

alr.

tanzim"ederve

onlardan

itaat

yularn-

Naim)

budur:

maan

pren-

tedbirlerinde

kanunlar

hlle

hizmetli-

siyasi
yle

kardeliine)

deine

istidatl

ve

dzenin
ortak,

siyasi, idari y e r l e m e , n c T a v r :

devridir.

dek

ekimesiz

"Asabiyete

Tavr"klasik T a r i h l e r i n

dr. kinci Tavr:

Kanuni'ye

tam

usul

hacet

olduu
getirp...

geniletmek" yeni

sahipleri

ve

eski

iin de styap gelitirilecektir.

yrekli]
bana

maalarn

ler.

yardm

iin

"Devletin

mstakil
Bu

[temiz

bata

ikinci

drst

Kayrmadan

ok

ykseli

blmnde

mstebit;

Fatih'ten

ordu,

"mstehakna"

nk, toprak ekonomisindeki

a-

s o s y a l ve ekomemur

[hak

edeni-

"Dirlik Dzeni" re-

t i m g l e r i n i , eski m e d e n i y e t t e u r a d k l a r b a s k d a n k u r t a r m , a z o k
y e n i bir g e l i i m e k a v u t u r m u t u r . A m a klasik Tarihler, bu t e m e l olayla
pek

uramazlar.

G)

BEZRGAN

4-

"Tavr'

MEDENYETNN

nc

Tavrda

varlan

durmaktr.

Naim

bunu,

klk-Durgunluk]
hassas

en

uyu"

Sathtaki

ve

sayar.

ve

Msleme"

Toplum ondan
ile yrr.

"Selefleri

[yzeydeki]

yksek ekonomik ve

"Kanaat

[ d u r g u n l u k zellii]

"Gemilere

DURMASI

Rbi":

Yeni

[ncelleri]

politik

[Yetinme

n c e ald

seviyede
ve

Bar-

hzn

atalet

bir ey y a r a t m a k t a n

taklit"

g r n ok parlaktr.

ile

ok

geinilir.

"Byklerin zenginli-

i" gz kamatrr, a s k e r i n rahat y e r i n d e d i r . " H e r k e s " , (yani st snflarda

herkes):

"Yorucu
(Tarih'i

almalardan

hli

ve

farik

(aylak

ve

caym)

olur."

Naim)

A l t snflar,

rey gk d e m e d e n onlar iin a l m a k t a d r .

A m a o p a r l a k k a b u u n a l t n d a u f u n e t [irinleme,
mtr. " D u r m a y a l m d e r i z " :
leri" ("Tenfs:

sen ben

pis koku]

bala-

Rtbe a l m a . " k s k a n l k l a r v e e k i m e -

kavgalar) y a m a

H a s a n n b r e i n e alan ve

m a s r a f l a r b o y u n a a r t a n ulu kiileri t e p i t i r m e y e balar.

Btn debde-

b e [gsteri, a t a f a t ] v e s a l t a n a t , y u k a r d a n a a y a , b a s a m a k basam a k inen

hazr yiyiciler a r a s n d a

iini kztrr.
alist

Devlet A d a m l a r

kamlardaki

"teti'i irtia" (rvet

alp v e r i l m e k )

Eski n i s p e t e n [bir d e r e c e y e kadar] n a m u s l u , az o k ide-

devlet

ortadan

adamlar]

kalkm:
mutlaka

imdiki

mala

"Rical

[yksek

meyilli" efendilerdir.

maTabii

b t n sivil s o s y e t e n i n v u r g u n u a h l k haline getirdii bir t o p l u m d a , eli

silah t u t a n l a r n s o n u n a d e k seyirci
"tezvirt'

(dedikodular)

"Perde

k a l m a l a r g l e i r : A s k e r iten

duru

ve

hareketlere

balar. "(Tarih'i

Naim)

Gerekte "mzevirlik" [dedikoduculuk, arabozuculuk]

hrszlklarn

k a n l m a z sonucudur.

kimse onlarn ellerine geen

adl

"Alufe

ie

ile
resmi ve sivil

Yenieriler hep kabahatli

gsterilir:

Latince " c r e t " s z c n d e n g e l m e "salar"

[Ulufe]" (yulaflk)

parann

boyuna

kalplatrlan "Zyuf aka"

(enflasyonlu para) ile niin dendiini sormaz.

Toprak

dzeni

derebeyletike,

beylerin

ve

bezirganlarn

y o l d a n arp a n d r d k l a r t o p r a k geliri g i t t i k e azalr.

culuk,

Devlet gelirinin

hazinede bulunmayan
g s t e r m e k gerekir.

binbir

Bu t e m e l a p u l -

balca

kayna

olan

kymetli

madeni,

kalp a k a k a r a r a k o a l m

Fakat o z a m a n l a r para

toprak gelirini

modern

eksilttike,

m e d e n i y e t i n , in'i

zapt e d e n M o o l l a r a n d a n k a l m a kt para u s u l pek y o k t u .

Kalp-

latrlan a k e n i n ne k a d a r n n " z y u f o l d u u , g m e ne kadar bakr

kartrld
kan

kolayca

asker,

veriyordu.
iin

oyalamak,

normal

ve

iin,

ve

geldiini

pazara
reni-

bir t r l

azaltlamayan

askeri,

kar

kulla-

"d" maceralarla

" a n " ve "eref uruna

oyala-

Bu oyunu

N a i m ' d a n gzel a k l a y a n b u l u n a m a z :

kargaalk

ve

sefer

uratrlmalar
lkeyi

sarrafa

abuk artyordu.

"ganimet" p e i n e d r m e k ,

"(Askerlerin)
riyle]

Zyuf akayla

Devlet h r s z l n d a n

cretle karn d o y u r u l a m a y a n , halka

de says

mak gerekiyordu.
kaldrmak]

resmi

Honutsuzluk daha

O zaman,
nlmas

anlalabilirdi.

pahalln,

geniletmek

[sava]
bizzarure
ve

g bir kap alr." ( N a i m ,

ktlklerini
lzmgelr.

kfirleri
age.,

battal

meakkatleriyle

etmek

[ortadan

[skntlar,

glkle-

Dmanlardan

kahretmek

Mukaddeme,

behanesiyle
s.

almak

kapatlmas

38)

Naim, drst bilim adam olarak bu ilerin iyzn kimden rendiini

de

saklamaz,

mm

Makrizi'nin

"Kitabss/k Li Mafireti Dvel l

Mlk" (Devlet ve Hkmdarlar Marifetine Giri Kitab) adl eserinden anlar:

srf sivil i savalar t a v s a t m a k iin, slm Tarihi'nde " M u a z z a m do-

nanma ile A k d e n i z yallarna istil" yolu byle almtr. Bir orduyu, ieride
huysuzlanca, darda uratrmak Firavunluu, d e m e k Nemrut andan
ncelere kan bir Durma ana basm Antika Tarih
Olgunlaan

m e d e n i y e t , o y z d e n ateli

fer k a z a n d r s a :

metodudur.

hastala tutulmutur.

Za-

m o d e r n k r i z l e r d e n s o n r a g r n e n refahn, s o n r a d a h a

b y k krizleri getirii gibi, g e l g e , aldatc bir istikrar umulabilir. Zafer

gecikirse,

felaket tepeden

byk savalara

iner.

kap a a r a k ,

melinde tarm retimi, bsbtn

va,

i f e s a d ,

i f e s a t d

Her s a v a ,

i elikileri

harbi

kendinden

besler,

sonraki

kankranlar [kangrenleir].
kovalayarak,

rezil

" S e f e r l e r art a r d a gelip, z a h m e t l e r b o y u n a u z a r s a

daha

bytr. T o p r a k teemberini

mal

D sakurar.

kayb ve insan

telef e t m e " oalr.

Sava etmekten,

zaferleri

d e e r l e n d i r m e y e vakit

k a l m a z . O n u n iin N a i m , bu rezil e m b e r e d m e k t e n s e :
"Sefer gailesi
ileri
s.

bertaraf

dzeltmeye

[sava

himmet

skntsn

gidermek,

[abalama]]" (Naim,

bo

age.,

gnlerde

Mukaddeme,

36) d n verir. Tabii, k i m s e d e d i n l e y e c e k kafa k a l m s a . . .

H)

BEZRGAN

5-

"Tavr'

Durmu
me),

MEDENYETNN

medeniyetin

"tlaf" ( l d r m e )

"Kuren
beslenirler.
rulur].

ve

Toplanm

son

yakn

adamlar)

olan

Gariyp

yaplar ihdas
ve

Naim)

ortal

Dman

ve

ordusunun

[ortaya

baka

bu

Sermaye

Onlarn

"zaat"

(yitir-

cmerte

karlr,

itiha

ac

ku-

ss

ve

kaplar.

M e d e n i y e t l e r d e ileri
takyor.

"sraf,

hak etmeksizin

edilir

kadnlar

kardei" Tefeci-Bezirgan

H a v e n e " sfatn

Naim:

zetler.

hazineler

Btn Antika

konan

szckleriyle

(Batakine
Aciyp

ziynetler..." (Tarih'i
"ikiz

KMES

Hami":

Devlet

millet t o p r a n a

kerteye drten

sahiplerine,
makinesini

saldrmas

ekonomi

Naim,

"Hainler:

ele g e i r i l e r i n e ,

gibi

bir "stil" adn

veriyor. Ve kim ne d e r s e desin, ilkel s e r m a y e ile D e v l e t i n k a y n a m a s ,

memlekette en

korkun Alicengiz oyununa

Osmanllkta

ilk ayni irat [rn

"Dirlik Dzeni" y e r i n e
ni

stn

tezim,

getirmi

geirilen,
"Kesim

sarraf z l

olan,

nakdi irat

sarraf)

sayesinde

mallardan

Temeli

baka

age.,

Mslmanlarn
nizam

ml-

ortak

mlk

egemendir.

Yalnz

apulundan

mltezim,

kvranr.

Devlet

Devlet m a s r a f l a r n a :

etraftan

Mukaddeme)

Bezirgan-Derebeyi

toplanm

bedeni

angarya

ve

vergi-

yetmez.

farelerince

anm

b t n siyasi, h u k u k i , ahlki, felsefi, dini vb.

yer

sistemi-

mukataac,

kendisi deil, t e m e l i t o p r a k e k o n o m i -

mtegallibe

t a m bir T i m u r l e n g ' i n fili olur.

"Miri

stn tutan

Devlet d e p r e k a p i t a l i s t s e r m a y e (eraf, y n ,

ibirlii

ler" ( N a i m ,

btn

sistemini

o l a r a k gelir]

varlan:

b y k l d e aln

toprakta alanlar ve topran

sine d a y a n a n

[para

Dzeni" s o n u n d a

kmaznda,

miri t o p r a k l a r n

kap ayor.

o l a r a k gelir]

bir T o p l u m u n

teki

S T Y A P I S I N D A iler t u t a r

kalamaz.
"yi

yararl

zamanlarda
hizmetler

yannda,
tahlar

mal

kir].

verseler,
deyu

nail

Anlar

tevcihat

ym

(mallar)

sermayeye

Hkmdar

ve

olanlardan

ve

dahi

"Hanmanmz

feryade

vezirler

istikraz

[bor

balarlar." ( N a i m a ,

almak]

barkmz,
age,

Giyim,

Devlet

dem

[abasyla]

verilmi]

dilenin

almyla

zrtlkten
[evimiz

himmeti

[rtbe

yardm

mcevherler

olanlardan

[onlar]

ve

yaplm

vurup

olan
zahire

sayesinde
iktiza
cz'i

ocamz]

Mukaddeme,

s.

ve

[gereaz]

berbd
39)

ma-

muazzam

eder
[ok

ile

kimseler

ey
oldu!"

Artk
rer.

bouma

STKRAZ

MSADERE'ler
apulu

st

[kiiye

zenginler

kaderlerine
KOYU

tabakalar

yetmez,
ait

katna

SAVA

padiah

karr.

kabarr.

dn

adna

Onlar,

el

Yahut,

s-

almalarla

konulmalar]:

alan

Birbirlerine derler.

D N D A R L I K ayranlar

nlenemez,

DEREBEYCE

mallara

doru

ksemezler.

sarmtr.

arttrlr.

fakir halk gibi

Osmanl

usul:

N a i m ' n n g z e l c e anlatt

gibi,

kimi " H A C I L I A " , kimi Msr'a il y a v r u s u gibi karlar.

"ster
nr...

istemez

istikraz

adyla

Etraftaki zalimler dahi,

hur:)

Sermayedarlara

Devlet

lkelere

"Sava
ler."

rknt

atabeilerinden

uzak

mal

lukta

da

kimisi

ziynet

el

gelr.

hacla,
trl

ve

zuhuru

sefer

sakal

kederi

[tremesi]

diyarna

ile
veya

vururlar.

zerine
gibi,

kknlk

me-

olanlar

ba

olduu

daya-

(Ve

bol

Msr

hilelere

akl

t i s i d i r ] . " ( N a i m , age., M u k a d d e m e , s .

mal

kimi

trl

zenginlere

uzatrlar...

Memleketin

huzurunu,

sa

(ss)

yollu

iin,

bar

yall

msadere
bol olanlara

erefli

karmak

adamlar;

"Her ahsn

mal

tercih

eder-

sosyal

toplu-

nianesidir

[belir-

32)

V e son V U R U U y a p a c a k B A R B A R , t o p l u m u n , altl stl btn snf

ve z m r e l e r i n c e ,
I)

kurtarc gibi

SONU

Osmanl Tarihisi
bu

beklenir.

kadardr.

duu

dinler,

ellerinden

b u r a d a duruyor.

O zamana dein
Tarihncesini

G z y l e g r d k l e r i v e bildikleri

btn

m e d e n i y e t l e r ve o n l a r n

"Cahiliyet zaman" s a y a r a k

dour-

unutturmak

iin

geleni y a p m l a r d r .

O s m a n l Tarihisi, kendi bildii a l a n d a , balca k o n u s u ve hedefi olan

Devleti o l d u k a g e r e k anlatmtr.
1- Genellikte:
ekonomi

ilikilerini

aratrma

almazlar.

Tarihi

yalnz

Tarihin yalnz

son

durumada

Barbar T o p l u m u n

Sosyal (Kollektif A k s i y o n )

derinde,

daha

ve s o s y a l

Bu anlatta eksiklikleri udur:

Haldun'un Tarihte arad

politika

maddi temeli,

kabuu

zerinde

yaparlar.

2- zellikle:
iinden:
riyle,

Ustalar Ibni

kesince

retici

daima

Tarihsel

glerini

ileyen ve

ynelten

retici

(Gelenek-Grenek)
hesaba

katarlar.

gler
gle-

Asl

daha

pek g z e

b a t m a s a l a r bile, t a r i h s e l

g l e r e yol ve y n v e r e n

Corafya ve Teknik g l e r i

hi a z a almazlar.
Bu y z d e n
gidii
rine

b t n a n l a t t k l a r o l a y l a r v e k a n u n l a r asl

bakmndan
birinci

sebep

askda
olan

kalr.
retim

Kadim toplumlarn
temeli:

btn

muazzam

sebep-sonu
altstlkle-

TOPRAK MESELES

ile o p r o b l e m i iinden, k l m a z u u r u m a s r k l e y e n d e i i m ilikileri:

mthi

TEFEC-BEZRGN

Sermayenin

S e d d i ' n i d e l e n f a r e l e r gibi)

tm

Toplum

temellerini

k e m i r i p y k t k l a r a k l a n m a m kalr.

(Seb

DRDNC KTAP
GENEL SONULAR

BLM VIII
TOPRAK VE BARBARLIK
A)

BARBAR

Tamkaralar
de bulunan

"zel

kamusal topraklara

T a r i h i n nl:

atmaya

medeniyetler boyunca

bir B a r b a r klcyla

drlen Gordiyos'un
Topran

p a r a " edinip,

el

bir t r l z m n

Antika

hayatna

karmas,

medeniyetten

BARBARLIK Konanda TARIM'n

kalm

m e s e l e s i olur. T a r i h n c e s i n i n Y u k a r
bir n c e k i
Konadr.

bulmakszn,

k r d m olur, s r p gider.

toplum

YUKARI

BARLIK

mlkiyetin-

kesilse de, g e n e a r a b u k A r a p s a n a d n -

nce:

nandan

toplum

b a l a d k l a r vakit.

" T O P R A K M E S E L E S " balar. V e bir yol o r t a y a k a n t o p -

rak p r o b l e m i ,
arada

KURDU-MEDENYET KELEBE
(Bezirganlar)

konak " O B A N L I K

Orta

Barbarln

kefiyle

bir

basamak

balar,

lm

B a r b a r l k d e n i l e n son

DEVR" denilen

gebe

obanlar

ORTA
iin

koBAR-

Topran

T O P R A K o l a r a k deil, a n c a k O T L A K o l a r a k n e m i vardr. T a r i h t e eidi

o k olup, e n son Batda " U L U S L A R I N G " ( M u h a c e r e t ' i A k v a m ) ad
v e r i l e n o l a y l a r d a , uluslarn o kadar a b u c a k ve k o l a y c a l k e d e n lkeye kap
Tarm
dayinabit

kouabilmeleri
[ekilmeksizin

ceye dein
bahe

ondandr.

bir eyle k a r t r m a m a k . A A I
gelge apalanr.

ekimleri

"Tarm" adn

verim tkenir tkenmez

yen, topra

kendiliinden
Bunu,

BARBARLIK Konanda

biten]
en

toprak,

ok kadnlar yapar.

a l a c a k ZRAAT deildir.

braklp

gidilir.

verimi

Asl

insan

Bu

ilkel

topraa

ilkin t o p l u m a t e m e l y a p a n , gittike insann

h-

tkeninO

kk

ekimler,
perinle-

s t n e ka-

ran T A R I M ( Z R A A T ) : y e r y z n d e ilk defa G n e y Irak'ta P r o t o s m e r l e r

( S m e r l e r ' d e n nceki uluslar) z a m a n balar. T a r m l a t o p r a k :

ilenim,

s u l a n m , b a k m m u a m e l e l e r i n e urar; bir yol balad m, bir d a h a brak l m a m a k zere, nesilden nesile g e l i e n balca g e i m k a y n a olur.
Irak d n d a :
doada
mini

toplum

ancak DEMR

hazr b u l u n m a y a n tarlay

yerine getirecek yntemleri

aar;

k e f e d e r e k balta v e s a b a n l a
her yl t k e n e n t o p r a k v e r i -

uygular;

doay

toplumun

bir par-

as yapar. O z a m a n , insan e m e i y l e y a r a t l a n , g e i m k a y n a o l a r a k

tarm

ebediletiren

TOPRAK,

ister

istemez

KUTSALLAIR ve

gze alnarak S A V U N U L U R .

Topran

temsil

savunulmasndan:

lm

eden

Tapnak d o a r ;

g e t i r e n Snr doar.

airin:

v a t a n d r " dedii ey: V A T A N

KENT:
t a k mal

toprann
olmu,

"Toprak,

kurulur:

mlkiyeti

lm

toplumu

z e r i n e b a s a c a k kiiye

eer u r u n d a

len v a r s a ,

K E N T (Cit) d o m u t u r .

Tapnaa

adanm,

btn

yeleri eit hak ve g r e v l e r l e alan,

kutsal snrlar ile s a v u n u l a n , btn

Tanrlar;

kutsallatrmasndan;

Kurucu Yiitleri

kiilerin

or-

hendekli, surlu

( K a h r a m a n l a r ) ve

bitmez t k e n m e z trenleri ve lenleri ile ili dl, en, disip-

linli y a a y a n bir ayr ve t m dnyadr. Kent (Site) ne ehirdir, ne k o m n

v e y a ky, y a h u t O r t a a kasabasdr.
Kentta (Citoyen: V a t a n d a ) denir.

inde y a a y a n

Kan

kardelerine

Kent t o p r a n a zel izin ve t r e n s i z

bir y a b a n c n n a y a n deil, g z n atmas l d r l m e s i n e yol aabilir.

Y e r y z n n ilk Kenti g n e y Irak'ta d o d u .
ilk Buto gibi

Kentleri

dahi,

letirici Y i i t Oziris Tanr

t o h u m l a r n d a n kmtr.
bitml

hasrdan

Byblos adl

Msr'n delta a z n d a k i

Finike

geleneinden, yani

Kentiyle

ana

ilgili

Irak t o p r a n d a T a r m l a g e l i e n

arsa ve evli

Kent s a n a t l a r ,

Medeni-

Irak M e d e n i y e t i ' n i n
iblm ve

bir y a n d a n

kendi

ar

r n l e r i n i a r t a n ta v e m a d e n , a a , vb., h a m m a d d e i h t i y a l a r y l a dei t o k u e t m e k z o r u n d a kald.

gerektirdi.

brakamazlard.
lalaca

zere,

Finike h a r f l e r i n i n y a y l d a l a r d a y a z l a n l a r d a n anKentin e v r e s i n d e

kiiler d alveri iin

rnek:

Bu zor, a l v e r i g r e v i n i , " d a m g a r ' l

Kentin "yerli", y a n i "toprakl", "asil" insanlar y u v a l a r n pek

ipten,

kazktan

Atina-Roma-Mekke

Kentleridir.

Bu

kentlerin

dnda t r e y e n "AYAKTAKIMI", t o p r a k s z yabanclar,

tnda d a m g a r l k (bezirganlk)
"zel

kutsal

Kentin

snrlar

koltuu al-

grevini nce t o p l u m adna, sonra

kiilikleri" uruna b a a r d k a , "zel z e n g i n l i k " saladlar.

dikleri deerle, T a r m ve Sanayi

tan

kurtulma yabanc

biilmi kaftandlar.

kendi

Biriktir-

iblmleri arttka farkllamalar ar-

Kent asillerine ("yerli", toprakllara:

Roma'da

Patriilere,

Mekke'de

Kureylilere, Medine'de Ensr'a) bor para verip ipotek ettikleri topraklar ele geirir oldular. Vaktiyle yalnz "asil kiiler"e, Kente ilk y e r l e e n lere zg olan kutsal t o p r a k l a r n elden ele g e m e s i , sosyal farkllamay
b s b t n y a m a n l a t r p kesinletirdi. T o p l u m
r l m e m i S O S Y A L S I N I F L A R I yaratt:
(Para-Yaz-Devlet)
u

birka

kurumlaryla
iziyle

BARBARLIK bceinin
iinde Y u k a r

MEDENYET

anlalyor
kendi

B a r b a r kurdu,

ki

bana

iinde o z a m a n a dek g-

( K l e - E f e n d i - B e z i r g a n ) snflar ve
(UYGARLIK)

KENT:
rd

yava yava

bir

kozadr.

MEDENI,

delecektir.

Kent

kozasna

U Y G A R kacaktr.

YUKARI

Kent

kozas

m e d e n i y e t kelebei olur.

k e l e b e k , I r a k ' t a " D a m g a r " a d y l a , d t i c a r e t kanatlar

kozasn

belirdi.

Tarihncesindeki

insanlk

Bu

g e l i i n c e Kent

BARBAR girecek,

oradan

B- YUKARI

BARBARLIK:

KENTTE T O P R A K

MESELES,

ORJNAL

MEDENYET

Kent iinde m e d e n i y e t l e birlikte T O P R A K m e s e l e s i de balar.

A n t i k a Tarih

boyunca toprak meselesi

her m e d e n i y e t i n

Btn

hem yapcs,

h e m ykcs olur.
Antika Tarihte bitmez t k e n m e z toprak meselesinin
zm

yolu

"tekerrr" e d i p

I- KENTLER andaki

toprak meselesinin

II- M P A R A T O R L U K L A R andaki
Kentler a,
drmeye

unu

balca -

zm;

t o p r a k meselesinin

unutmayalm:

zm.

falan y l d a n filan yla

altmz a n l a m d a yekpare ve

btn yeryz

iki

durmutur:

donmu,

btn

d e k sr-

insanlk v e

iin bir kere olup, bir d a h a g r l m e m i t e k T a r i h olay

deildir. Y e r y z n n belirli b l g e l e r i n d e , belirli uluslar iin, Kent a lar v a r d r ;

NAL

bu bir. kincisi:

MEDENYETlerini

dahi gtr.

iine

ncs:

manl m p a r a t o r l u u

Kentler a, A n t i k a T a r i h i n b t n O R J aldndan

be

szckle

zetlenmesi

Kentler a, b u g n k T r k i y e ' y i d o u r a n Os-

ile d o l a y s y l a d a b u g n k T r k i y e g e r e k l e r i y l e

d o r u d a n d o r u y a ilgili deildir.
Ona

ramen.

Kentler a

zerine iki

s z c k e t m e k s i z i n , o n u n

s o n u c u olan m p a r a t o r l u k l a r an a n l a m a k i m k n s z o l a c a n d a n
blm

bu

ayoruz.

Kent kozasn, b e z i r g a n k e l e b e k d e l i n c e , Kentin a l v e r i ettii y n lerde ilikiler g e n i l e m i t i r .

Tapnak

ile

Damgar

nasl

Kent i n d e d alverii v g t l e n d i r m e k t e
ibirlii

yaptlarsa,

Kent

uzaklarna

doru

alp y a y l m da bu iki s o s y a l g : T a p n a k l a B e z i r g a n e l b i r l i i y l e baarrlar. T A P I N A K :

Kutsal-Gksel-Tanrsal gcyle,

-Yersel-Kiisel gcyle atba

S m e r l e r ' i n I r a k ' t a n kalkp, D o u d a :

da:

Finike, G n e y d e :

yayl,

Baya-

Elam, K u z e y d e :

Hint ( H a r a p p a ) vb.

Kaide, Bat-

b l g e l e r i n e t o h u m l a r sap

en eski ve ilk Kentler a n d a t o p r a k m e s e l e s i n i n z m l e r i -

ne rnektir.

Sonralar, Irak'tan

m e d e n i y e t l e r i ayn
deildir.

anlattklar,

altklar

M s r - F i n i k e - E t i - H i n t - i n orijinal

bize en iyi a n l a t a n r n e k l e r yazl

Geleneklerin

a m a Tarih

medeniletirici

sonra

m e k a n i z m a ile ayn y o l u t u t a c a k l a r d r .

O m e k a n i z m a ve y o l u
girmemi
sokmaya

BEZRGAN:

birlik yrrler.

yazarlarnn

Oziris

aknn

pek

ilk

Efsanesi,

gzel

ve

belirli

biimlere

yersel

biimde

s e b e p l e r l e gksel b i i m l e r e

Irak'tan

byk Yiit

aka

Finike s a h i l l e r i n e k m

(Kahraman-Tanr)

Destandr.

A y n a k n n en son ve en iyi bilindii iin en nl ve p a r l a k r n e k l e r i n i

ise. A n t i k a G r e k Kentleri z e r i n d e o k u r u z .
Gidi aa y u k a r y l e d i r :
olan

Tapnak,

h e m kutsal,

gze g r n m e z ,
h e m illegal (gizlilik)

en eski, t ilk S m e r K e n t i n d e d o m u
slmlkta

"n-Cin

yollarndan

t a y f a s " ad

eriebildii

en

verilen

uzak y e r -

yz

bucaklarna

doru,

tanrsal

uzanr;

btn evre

r m c e k alarn

B a r b a r lkeler ve uluslar iine

gerer.

Bu

MANEV

istil,

D a m g a r - B e z i r g a n l a n n alveri u r u n a atklar y o l l a r d a n ,
VAN

izlerine

basa

ticaret yollar

ile

basa

ilerler.

Barbar Aknlar

zamanki

ynnde,

bilinen

gerek

gerekte

Maddi KER-

dnyann

ekonomi,

balca

gerek

po-

litika ve sava b a k m n d a n en S T R A T E J K n o k t a l a r z e r i n d e k e n d i s i n e
birer yavru-snak
Delf T a p n a

kurar.

bir

rnein,

al

dibidir;

Herodot'un

ve

onun

tatl

tatl

stnde

anlatt

ilk

"dilleri anlalmayan"

( G e l d i k l e r i m e d e n i y e t dilini k o n u t u k l a r iin G r e k e k o n u m a y a n ) , iki

" s i y a h g v e r c i n " (Besbelli:
yonerleri)

konar.

Msr t a p n a k l a r n n k z o l a n kz zenci mis-

Y z y l l a r boyu,

olan " P Y T H I E " ( t a p n a k khinesi

tapnaktan
yal

fkracak ve

Pythie'nin

B a r b a r s k e n d e r Delikanl,

binbir s k a n d a l a

GREK dnyasn
bys,

(kehanetleri)

ancak delidolu

kalmayacaktr.

M s r - F i n i k e - E t i vb.

K e n t l e r i n d e n beri

rulup g e l e n ve tabii y e r e , ulusa ve z a m a n a gre eitli

ginleen,

btn

GRENEKleri

ku-

katklarla zen-

Antika TREN-LEN-BY-FAL-KEHANET-GELENEK

en

ustaca

ve

NAK ve O R A K L (Kehanet)
eli, g z ,

bu

Makedon-

y a k a s n a y a p p s r k l e y i n c e y e dek,

r a m e n , e t k i l e r i n d e n geri

Irak v e y a o n u n u z a n d

a l l a k bullak e d e c e k

k a d n ) ' n n oraklleri

en

bezirganca

yuvalar,

kula o l a n santrallerdir.

artk e v r e l e r i n d e k i

btn

kullanmay

bilinen

Bu y u v a l a r bir yol

B a r b a r glerini

K E N T L E M E Y E , sonra doan

dnyann

beceren
drt

TAPI-

bucanda

k u r u l d u l a r m,

manyetize etmeye;

kentlerin alnyazlarn

nce

izmeye ve topu-

nu birden, gh b o u a , gh bara iterek G T M E Y E giriirler.

Yeni

kurulan

Kent iinde,

atmalar byd

myd,

kendi

surlarn

a t l a t a c a k i e k i m e ve

K e h a n e t (Orakl)'li T a p n a k h a r e k e t e geer.

Birbirine g i r e n l e r i n y a p a b i l e c e k l e r i ii ve d a v r a n , t a n r s a l m e t o t l a r l a
i n s a n l a r a duyurur.
de t u t u l a c a k yol:
1-

Kk t o p r a a d a y a n a n elikilerin z m y n n barl,

B A R I I L yolun

ya

da saval olur.

klasik biimi

basittir.

Kent iinde eski

Kan

kar-

deleri, birbirine d m a n iki ble ayrldlar m, Kentin i sava kan ve

atei iinde y o k o l m a m a s iin T a p n a k bir Orakl (kehanet) buyrultusu ile
- M o d e r n a d a : A v r u p a din basksndan A m e r i k a ' y a ; sosyal patlamalar
n l e m e k iin, ngiltere'den A v u s t r a l y a ' y a yaplan gler gibi- ge yarayl

Dnyann h e n z Kentsiz duran blgeleri esrarlca iaret edilir.

Dman

blklerden

tanr

buyruunu

alan,

hazrlanr.

Ana

kentin

btn k u r u m ve kurallarn g s n d e t a y a c a k bir g t o p l u m u rgtlenir. A n a kentin z t o p r a n d a n da bir para almay u n u t m a k s z n bu g

t o p l u m u , ilk tanrlar ve kendisi de t a n r l a a c a k olan yeni kent k u r u c u s u
yiit'in ( k a h r a m a n n ) b a b u l u u altnda, kehanetin "anlam

pek airin

k a r n n d a " buyrultusu ile gsterdii yollara der. A r a n a n yer, belirli iaret ve

uur, tren

metotlaryla

b u l u n u n c a , oraca

Romls'n

Roma

kentini, Kusay'n Mekke kentini kurduklar gibi, gelinen ana kentin tpks, y a v r u s u yepyeni bir kent kurulur.
Barl y o l d a n t o p r a k p r o b l e m i n i n
modern anlamdan

kentler a n d a k i

bambaka anlamla-

zmne

K O L O N L E M E denir.

Bize e n

y a k n b u l u n a n r n e k l e r i y l e Hint v e i n ' d e b a k a trl o l m a m a k zere:

Irak'n,

Msr'n,

Akdeniz'i,
ri,

Finike'nin, G r e k ' i n vb.

Umman

Denizi'ni,

K a r a d e n i z ' i s a r a n inci g e r d a n l k l a r gibi

hep kent a n n t o p r a k m e s e l e s i n i

fj) a k a n barl

Kzldeniz'i,

kentlerle d e m e l e -

M E R K E Z D E N E V R E Y E (Santri-

metotla zmlemesidir.

2 - S A V A I L yol. T a p n a n v e b e z i r g a n n srtnda y u m u r t a
yoktur. Yeni
jinal

ulat ve

kentletirdii

bir m e d e n i y e t belirtisi t u t u n d u

a n a k e n t e srtn

kolayca

mu,

dnverir.

kfesi

B L G E ve U L U S ' l a r iinde, ori-

ilk klan A n a - m e d e n i y e t e ,

zaman,

daha

taze

kentler ile

d a h a a n m kentler a r a s n d a t o p r a k v e ona bal t i c a r e t p r o b l e m i n i n

z m saval

metotsuz yryemez.

k i t e r s i n e evrilir:
Taze

kentler,

EVREDEN

zamanki

M e d e n i y e t i n y a y l y n , san-

M E R K E Z E ( S a n t r i p e d ) a k n l a r balar.

evren ticaretinin

en

can

a l a c a k stratejik

d m noktalar zerine drt elle sarlm, a m a eskimi, i e k i m e ve

almalaryla

p a r a l a n m kentlerin t a m a h

uyandran

kutsal t o p r a k l a -

rn ve zenginliklerini, k r d m klla keserce, savala ele g e i r m e k

ister. G e n e bezirgan ibrenin y n e l d i i yerlere, en bata t a p n a n tanr
b u y r u u ( O r a k l - K e h a n e t ) itii ile d e s t a n l a r dolusu aknlar balar.
Finike harflerinin bezirgan
MTOLOJ
TARH
JNAL

klna

dolduran

giren
KARTACA

medeniyetlerin

" t e k e r r r " etmitir.

kolaylna henz t a m eriemedii ada

TRUVA

Sava;

Sava

doum

bu

sanclar

Medeniyetin

yaznn

tiptendir.
ve

oluundandr.

Smer,

kanlar

Msr,

Pers, Med, Grek, Roma, Hint, in, slm vb.

Barbarlk

Konana

tamamlam,

sonra

eriip

k e n t l e e b i l m i ve

kendinden

(Trkedeki

Finike,

yolda

a k m ve
BARBARLIK
bir me-

Elam, Asur,

medeniyetleri
kent iinde

nceki toplumu

alarn amlardr. Orijinaliteleri:

Her kent

bu

Barbarlarn baard

Kalde,

ada

klasik byk OR-

O R J N A L oluu, Y U K A R

Konana ykselip, K E N T L E M bulunan

denileme

popler o l d u u
En

savala

Eti,

hep Yukar

" k o z a " an
y u t a r a k kendi

kentten k m a olmalaryla aklanr:

"kendi" s z n n

tm

anlamyla)

" k e n d i " tanrs-

nn, yiidinin, t a p n a n n , buyrultularnn, kural ve kurullarnn, " k e n d i "

len ve t r e n l e r i n i n ZEL D A M G A s n ,
rak, oralarda " K E N D " benzeri yeni

btn

kaplad

bir dzen yaratr.

alanlara vura-

Orta

Barbarlkta

kalm, kentten g e l m e m i bir ulus, orijinal m e d e n i y e t kuramamtr.

B u g n k T r k i y e ' n i n " m e m l e k e t g e r e k l e r i " kentler a n d a k i t o p rak m e s e l e s i n i n z m

ile d o r u d a n d o r u y a deil, d o l a y s y l a

b u l u n d u u n d a n , b u a z e r i n d e d a h a o k d u r m a y a c a z .
luklarn

incelemeyeceiz.

ilgili

mparator-

C)

ORTA BARBARLIK ve T O P R A K MESELES

Trkiye'nin

toprak,

mparatorluu'ndan
leleri, A n t i k a

ekonomi,

gelir.

Osmanl

Medeniyetlerin

ykl a l a r n d a g r l e n
Orta

gerekleri

mparatorluu'nun

Osmanl

toprak

byk imparatorluklar andan

mesesonraki

zmlerdendir.

Barbarlk anda

rn, A n t i k a

(TUFANLAR)

politika

O B A N L I K ile

geinen

Medeniyetlerdeki toprak meselesini

GEBE

Barbarla-

k k n d e n z m yol-

lar iki t i p t e g r l r :
I- T U F A N tipi altstlkler,
II- D R L T M

( R n e s a n s ) tipi z m l e r .

I- T U F A N L A R :

A n t i k a v e k m e k zere o l a n

m e d e n i y e t l e r i n altn-

d a n girip, s t n d e n k a n d e v r i m l e r d i r .
Herkesin

bildii "Byk Tufan" ilk orijinal

S m e r Medeniyeti'nin

kent-

lemeden ileri imparatorluklar kurup i elikileriyle kmaza girdii ada

patlak verdi:

mitoloji

la anlattklar, a m a

ve

ikinci

geleneklerin

derece

kadar gzel

kutsal Tarihlerin

yersel slup-

srarla gksel biime

s o k m a y a altklar tufanlarn ilki, Nuh'un adna balanand. Greklerin,

Dkalyon adna baladklar kendi tufanlar da tanrsal klktan kamad.
Sonra ilk harfler kutsal t a p n a k kastnn hesaplarndan kp, zel bezirgan defterinin kolay yazs biimine girince, insanlar, balarndan geenleri az ok grebildikleri gibi

kaleme almaya baladlar.

O z a m a n tufan

olay "KAOS", "KIYAMET", " M A H E R " , " Y A Y I K " karanlklarndan kurtuldu.

" K A T A S T R O F " , " B R E A K D O W N " (ALAAI O L M A ) gibi
lna girdiyse de,

bugne dek,

insan ykllar

k-

amatrlerince "insanst" saylmaktan

kurtarlamad. Tufanlarn da A n t i k a Tarihte iki basama var:

1- Greklerin
olan

tufanlarda

halde,
gei

ba

bitirmi

na

geii

ifte

boynuzlu

ounluu

e k e n l e r s k e n d e r gibi, Y u k a r

kozas

peine takldklar
byk ynlarn

olan
olan

kentlerden
orijinal

demektirler.

kmlardr.

medeniyetlerin
Agadeli

Sargon,

Orta

SKENDER'e

Barbarlktan
Bu tufanlar,

byk

kadar

Barbarlar olduklar
medeniyete
kentler a-

i m p a r a t o r l u k l a r a-

Smer

Medeniyeti

nnde;

H e r o d o t ' u n anlatt C y r u s , Babil M e d e n i y e t i n n d e , Hazreti M u h a m med,

Acem

ve

Roma

"Medeniyeti

nnde

buna

benzer "TUFAN'lar

yaratmlardr.
2-

skender ve

verebileceimiz,
gemi
ile

bulunan

geinen

onlara tufan

"Tufan"larndan
ok

daha

sonraki

aydnlkta,

t u f a n l a r srf O R T A B A R B A R l

batanbaa
denmiyor.

ne y e r y z n n
kendilerine,

slm

nispeten

btn

GEBElerin
rm

Barbarlarn

Hristiyan kilisesi " T A N R I N I N

Tarih

gememi,

baardklar

R o m a Orijinal

g e b e Orta

"laik-tufan"
yazl

adn
nnde

OBANLIK

tufanlardr.

Yalnz

Medeniyetinin

zeri-

uratan ATLLA'larn

K I R B A C I " adn v e r d i . r -

m s l m Orijinal M e d e n i y e t i n i n b a n a b t n O r t a A s y a g e b e Orta
Barbarlarn ullandran Cengiz'lere, slm
T i m u r ' l a r a , " P R R " gibi

m e d r e s e s i " F T N E ENGZ",

kafiyeli y e t e n e k l e r y a k t r d .

ster " k y a m e t " gibi gksel, ister y e r s e l olsun, btn T u f a n l a r n ortak yn:

Kentler ann

BARIIL ve

SAVAIL metotlarla

T o p r a k Meseleleri z m l e r i n d e n sonra, her trl

dii

bir k m a z l a r a n d a

elverisiz, ta

kesilmi,

ortaya

kmalardr.

insanl ve Tarihi

ryen,

buzlarn zlmesidir.

Hele srf g e b e l e r i n r m m e d e n i y e t z e r i n d e k i etkileri

aama

iki

gsterir:

1- GEBE,
tin

19. Y z y l d a Go-

Mister T o y n b e e l e r i n mthi e s r a r e n g i z

" i n s a n s t " olay saydklar ey yollarn almas,

II-

her z m e

d u r u p g e r i l e m e y e zorlayan

b y k orijinal m e d e n i y e t l e r i bir v u r u t a krp atarlar.

bineau kontlarnn, 20. y z y l d a

Antika

hl aresinin t k e n -

MEDENYETLE

KAYNAMAMItr:

hibir sosyal k u r u m ve inancn

setine,

ne

insanna

inanmaz.

benimsemez;

Onun

kkn

medeniye-

ne d i n i n e ,

iin, k k n

ne siya-

medeniyeti

acmak

b i l m e k s i z i n t t e m e l l e r i n d e n ykar. A y r n t l a r bir y a n a , o y a m a n Orta

Barbar Aknlar:

eski

muazzam,

orijinal

medeniyetin

kurabildii

l-

mez g r n l y a p s n , srail P e y g a m b e r i n i n Babil m p a r a t o r l u u iin

syledii:

"Ayaklar

" k y a m e t " IIdr.

medeniyette

btn

2- G E B E ,
dndan,

kilden

daha

d e v " gibi

n n e gelen

ezer.

buz ederler.
Gz

istikrarl

ve kurallarn y e r d e n

KAYNAMItr:

gebe aknlar

tin orijinal deerlerini

balar.

V u r u c u , ykc
Bunlar,

k e n d i s i n d e n ok benimserler.
kaldrrlar.

O n u n dini

Mslman

alanlarnda, yeni yeni

olular

merkeziyetli

eski

gibi...

Eski

bitikleri,
alan

almken,

irili

slmlkta
ufakl

ar-

kurul

orijinal

medeniyet
Bunu on-

ister.

nk

100-150 yllk

Hristiyanlkta

"Feodalizm"

bezirganl yollan

b s b t n tkanmtr.

Burada

Tapnak

ile

Bezirganlk

z e r i n d e d e r l e n e n eski
uram

"Tavif-i M/k",

derebeyliklerle d o l m u , dnya

Cermenlerin

i m p a r a t o r l u k l a r denerler.

ortalk, bni Haldun'un ve O s m a n l Tarihilerinin o r t a l a m a

adn

bir
eski

medeniye-

O n u n sosyal

ile dinlenirler:

lardan, eski k m m e d e n i y e t i n RUHU olan din rgtleri

mr

Bu

kamatran

m e r k e z i y e t ker.

MEDENYETLE

Hristiyan, T r k l e r i n

d e v i r i p tuz

her eyi

yeniden

el

ele

verir.

Dkntler

m e d e n i y e t bir eit " D R L " e , " R N E S A N S " a

olur.

rnek:
"Roma
Fransa
yerletiler.
lardan,

mparatorluu

eyaletine:
Bunlar

kilise

ile

son

Vizigotlar,
iinde,
en

ok

gnlerinde
Burgondlar,

Fransa

Kralln

kur yapan

Galya

denilen

Franklar
ilk

kuran

Salyenlerdi.

ve

bugnk

Gallo-Romenler

Barbarlar,

Salyenler

toprak

Frankiin-

de

ne

veya

yaptlar?
byk

ormanlar

halk

Barbarlk,

Her

eyden

iftliklerini,
mlkiyeti,

el

gelinceye

dein

de tpk

byle balad.

byle

D) OSMANLI
Osmanl,

kald."

Romal
lkeleri,

orta

altndan

mal

kkrtt

(Tez,

RNESANSI:

let p r e n s i p l e r i n i

s.

76)

maliknelerini
hele

btn

haline

getirdiler.

egemen

krallk

Osmanl

Ve
haline

toprak

dzeni

"MRI T O P R A K " L A R
Mslmanln

ilk g n -

demokrasisini ve Toprak-Mlkiyet-Sosyal A d a -

k e n d i n e b a y r a k etmiti.

yayladklar

Medeniyeti'nin
Roma

mal,

btn

edilmemi

iliklerine d e k M s l m a n o l m u t u .

lerine has t e m i z insan

Gelip

unu:

taksim

millet

Hristiyanln
bu

nce

btn

yer:

Serhatti

Rnesansn

Medeniyeti'nin

yapp

[snr

artk

boyuydu];

ken

orijinal

Seluklularla,

slm
orijinal

R n e s a n s n y a p p artk k m e k zere olan

Bi-

z a n s l l a r t a m o n o k t a d a , ne ileri, ne geri g i d e m e y i p y r t n y o r l a r d . nlerinde:

Toprak

s l m - H r i s t i y a n iki A n t i k a M e d e n i y e t i n altn s t n e g e t i r t m i

Meselesi

Onlar,
baka

ile

ona

Mslman

bal

oldular

hibir lk t a n m a y a n

ile, savata

Sosyal Adalet d m
olal

yeryzne

ouz LBleri

barta y a n l a r n d a n

bulunuyordu.

"er'i erifi

(slm

yaymaktan

valyeleri:

Gaziler)

a y r l m a y a n Horasan Erleri (slm

Hava-

rileri) idiler. Kar karya gelip birbirlerini ve kendi kendilerini yiyen (slm-Hristiyan) d e r e b e y l e r i tutulur ey deillerdi:

yalnz nefislerini, se-

f a h a t l e r i n i d n e n , dnya varna gz dikmi, tanrnn kullarna a d a d

kutsal t o p r a k l a r gasp e d e r e k , alan halk kleletirmi zalimlerdi.
Osmanl,
yerine
daha

klca

gemeyi,

sarlp ykt

toprak

beyi

her T e k f u r ' u n

olmay,

(Bizans

Tekfurlamak,

iren bir a l a k l k ve e r e f s i z l i k s a y y o r d u . Y a n

sik o l m a y a n s l m
stne,

ilk s l m

Havarileri:

Derebeyinin)

gavurlamaktan
balarnda

ek-

" a n v e t e n " (zorla) ele g e m i t o p r a k l a r

"Hlefy'i

Ridiyn" anda

kurulmu "MRI

T O P R A K " dzeni prensiplerini y a y m a akyla dopdoluydular.

(slavlar-

da " k e f ' e d i l e n " M R " adl k a m u s a l t o p r a k da bu olabilir).

Miri
nin

toprak:

"Rakabesi"

deildi. T p k

adanm,

"Beytl'mli

Mslmanlarn

(yani:

ilk kentin

mlkiyeti)

m b a r e k [kutsal]

mslimiyn"in

ortak mal idi.

olarak

topraklar

hi

(Mslmanlar malevinin),

zerinde

her M s l m a n

kan,

m l k i y e t hakk b u l u n a n t o p r a k t a a d a m k a y r m a k , a h b a p l a r
etmek,

ve

btn

toplumsal
korusun]

gzya

ehidinin

savunulan

u b u k sahibi

ve y e t i m i n

kimse-

gibi t a n r y a

Kur'an'da
ift

her dul

kii

her M s l m a n n

dalkavuk beslemek "NEZBLLAH!"

[Allah

kfrn en by olurdu.

N a m k Kemal'in a r k l a t r d " 4 0 0 a r s l a n " (yiit lb)'le ie balanm idi. O n l a r n s a "bir l o k m a , bir hrka" g e i m l e r i d n d a d n y a malna

baktklar

yoktu.

T O P R A K oldu.
lkesinin

Onun

iin,

statistik

hemen

rakamlar

btn

ile

byk toprak geniliklerinde

[yiyiciliklere],

kitabna

ele g e e n

sayfa
miri

t o p r a k l a r MRI

doldurmayalm.
topraklar,

nice

u y d u r m a l a r a , "vakf hrszlklarna

Osmanl
irtikplara

ramen,

p a r a t o r l u u n son g n l e r i n e d e k o u n l u k t a kald. O n u n

im-

iin, O s m a n l -

lk fiilen miri t o p r a k l a r zerine t e m e l l e r i atlm bir R N E S A N S oldu ve

teki "Tavif-i M l k " gibi

bir yzyl iinde silinip g i t m e d i .

Miri t o p r a k l a r s t n d e O s m a n l l k ,
ni" ile d o d u .

daha

" U z m a n " profesrlerimizin

ilk g n d e n

"Dirlik D z e -

aadurduklar

gibi,

"Dirlik

Dzeni":
"Ne

zaman,

kim

beyhude." (Prof.

tarafndan

mer

Ltfi

yapld

Esrarengiz bir kr tesadf deildir.

Mekke-Medine
beri

kentlerinde

veya

yayldnn

aratrlmas

Barkan)
O s m a n l ' d a n 9 yzyl nce t ilk

gelimi ve

slmlktan

50

yzyl

nceden

her kentte tanrya a d a n m kutsal t o p r a k l a r dzenidir. Ve bu d-

zen, T a r i h n c e s i n d e n

m e d e n i y e t e yeni giren

insanlarnca bir d a h a tekrar edilmi en eski

her lkel Sosyalist T o p l u m

kurumdur.

O s m a n l l a r , t o p r a k z e r i n d e kiisel "zel
karlamayan gebe gelenekleriyle, Tarihte
rine

getirmekle

dnya

yetiniyorlard.

dengesinde

yle

var cismi

Ummanlara

bilmeyen,

ho

R n e s a n s g r e v l e r i n i ye-

yapmasalar

k l k u y r u k bir ismi

teye geemezler, Tunalardan

mlkiyet"i

Osmanl
yok

olamazlar,

kk devletten

u z a n m bir i m p a r a t o r l u u

kuru szle hi k u r a m a z l a r d .
E)

DRLK DZEN

Dirlik Dzeni
Dirlik
Fatih'in

nedir? drt s z c k l e z e t l e m e y e a l a l m .

Dzeninin
son

ana

RUHU
kadar,

gerekten
Osmanl

demokratik

padiah,

Sosyal

halkn

Adalettir.

emrinde sorum-

luluk tad.
"Gedik
Trk

Ahmet

-Devletl

dey

sul'i

Paa

vezirliinde,

Hnkr

galiyzne

kangunuzdur

[kaba

soru]

te." ( A b d u r r a h m a n eref, Tarih'i

Cumhuriyet
soru,

kurucu

denlerden

bir

[hanginizdir]?
ile

Divan-

Devlet'i

bir T a r i h i m i z e

aya

arkl

ikyetim

var!-

Hmyuna

Osmaniye.)

bile " k a b a

girivermek-

idi.

s v m e " gibi

gelen

ilk O s m a n l a d a l e t a n l a y n gsterir.

Dirlik

Dzeninin

z m e k l e zetlenir.
il,

ii

fiilen

Maddesi:

toprak

meselesini

alan

halk y a r a r n a

Dirlik D z e n i , t o p r a k d z e n i n d e snflar

kaldrmtr.-

nk

miri

topran

mlkiyetine

lfta de-

kimse

sahip

deildir. T o p r a k r e t i m i n d e iki b l k insan v a r d r :

1- F T :
ekincidir.

Bir F T k z l e s r l e b i l e c e k kadar t o p r a

ledii

topran

mlkiyetine:

Mslmansa,

ileyen

btn

hr

Msl-

manlardan

her biri

MLK

deildir.

Sovyet

Devrimi

kadar sahiptir.

ledii

tarla

Ama

iledii

yer k e n d i s i n i n

sadece TASARRUFundadr.

de t o p r a k m l k i y e t i n i

kii

elinden

MALI,

Geri

1917

kaldrmtr.

Ama

t o p r a n millet mal oluu, sosyalist bir t e d b i r s a y l a m a z .

Belki ideal bir

kapitalist adaletidir. T o p r a k gibi

zerinde,

doa vergisi

kapitalist s e r b e s t r e k a b e t k a n u n u

bir nesne

her

ile eit kr s a l a m a k ister. A r s a y a ,

t o p r a a yatrlan deer, arazi s a h i b i n e d e n e n

bir fuzuli

rak beyi d e n i l e n fuzuli

hazr yiyiciliini azdran

igalci

mtegallibelerin

haratr. T o p -

o z o r b a c a tekelin harac, s e r m a y e edilip, d a h a yararl ilere yatrlabilir.

Btn d n y a n n her m e m l e k e t i n d e t a r m n s a n a y i d e n geri ve ilkel kalmas, kr s t n d e ayrca

bir de R A T d e n m e s i n d e n

ileri gelir.

Dirlik Dzeni o b a k m d a n , s o s y a l bir g r e v karl o l m a k s z n , tarmn g e l i i m i z a r a r n a irat y i y e n l e r i

a m olur. O s m a n l

m r e f f e h ifti y e t i t i r e n insancl
ayr

kaldrm, yeni

bir s i s t e m o l m u t u r .

Hristiyan halk, O s m a n l y kurtarc gibi

ifti
ayni

M s l m a n s a yalnz R d e r :

[rn o l a r a k d e n e n ]

den b a k a
2-

bir k a l k n m a a

Dirlik Dzeni ilk l k c lbler d e r e b e y l e m e d i k e ,

O s a y e d e , dini

karlamtr.

aslnda "onda bir" d e m e k olan

v e r g i d i r ve tektir.

ifti

Hristiyansa, r-

bir de ba vergisi d e n i l e n il a k a y l a d e d i i Hara verir.

DRLK:

Toprak dzeninin

devlet adna

gdcsdr.

"Sahi-

bl a r z " ( t o p r a n s a h i b i ) diye de anlr. G e r e k t e t o p r a n deil mlkiy e t i n e , t a s a r r u f u n a dahi el s r e m e z .

Tasarruf:

rarlanma):

Mslmanlarn

k y l n n , Mlkiyet:

bir e y i n sahibi:
Oysa,

Arapa

Korumak).
revleri:
trl

"sahip" s z c n n

Nitekim

Dirlik

Trkesi

Dzenindeki

ileyip ya-

hakkdr.

korumaktr.

"koruyucu"dur

"sahibl

t o p r a k z e r i n d e adaleti

hakszlktan

karlk

(topraktan

Bugn

o e y i n m l k i y e t i n i e l i n d e t u t a n kii a n l a m n a geliyor.

topra,

zamandan

btn

arz"larn

ve t o p r a k t a

(Sahabet:
balca

g-

alanlar

her

Sahip szne bugn verilen anlam:

beri T r k i y e ' d e y a p l m t o p r a k h r s z l k l a r n n o k m a n i d a r

soysuzlatrmasdr.

lk dirliki:

aza

kanaat e d e n , gz t o p r a k t a o l m a y a n

millet fedaisi

bir halk m e m u r u " v a l y e " lb'tir. rat t o p r a k beyi s a y l a m a z :

1) T o p r a k mlkiyeti

yoktur;

2) Toprak zerinde tekelcilie

kalkamaz;

3) T o p r a n t a s a r r u f u n a el a t a m a z :
4) T o p r a k beyi gibi hazr yiyici de deildir.
Sosyal grevi:

Bar

zamannda

S o s y a l grevlidir.

toprak retiminin,

"ehil" ellerde

en

v e r i m l i y o l d a n y r m e s i , t a r m ilerinin asayii, kyde s o s y a l a d a l e t i n

salanmas

gibi

konular tutar.

Sava z a m a n :

iftiler t a r m

ileriyle

rahata u r a r k e n , dirliki, ilk a r d a atn, silahn kapp snr b o y u n da l m e gider. Ve o z a m a n , bu gidiler hi de krk ylda bir o l m a z .

Dirlikinin

btn

i m i n d e n bellidir.

h i z m e t l e r i n e karlk ne ideal

m e m u r o l d u u ge-

B u g n k m e m u r d a n yalnz ar l k c v e cann sk

sk a t e e atar o l m a s y l a a y r l m a z ;

ald m a a da, b t n i m p a r a t o r l u k

l s n d e eittir. V e y a n n d a y e t i t i r e c e i
ve Zeamet sahiplerinin sava d u r u m u n d a
mek zorunda olduklar

her c e b e l

(Cebel:

Timar

kendilerinden baka, gtr-

savalara verilen

ad.)

ka a k a yllk alrsa,

dirliki de o n d a n bir a k e f a z l a a l m a z .
S i s t e m bu idi.
y l e kald

m?

F) K E S M D Z E N
lk lkc, sapna
de

yprand.

kadar M s l m a n

Yldrm

den T i m u r ' a yenildi.

Bayezit,
Fatih

gaziler a n d k a ,

Dirlik

Mehmet,

Dzeninin

Dirlik Dzeni

derebeylemesi y z n -

Dirlik D z e n i n d e

Rnesans yapa-

bildii iin s t a n b u l ' u fethedip, i m p a r a t o r l u u cihangir etti.

leyman

zaman,

Dirlik Dzeni y e n i d e n

devleti y a a t a m a z oldu.
kucana

drd.

Bu

itilme,

Engizisyondan

derebeyleti.

devleti

Tefeci-Bezirgan

Osmanl

adaletine

Nsi'ler, M a d a m Roksalna'lar, Frenk beyleri:

r

sokup,

"Dolap" adl

t o p r a k beylikleri

arpnca,

Byk

Sosyal adaletin ald b i i m d e n bellidir. Pabile milletle

arkl T r k ' n " " P a d i a h

bundan

karlaamad.

padiahn

Fatih z a m a n

ierlettii A h m e t Paa'nn

byle p a d i a h m z n veryi

dan) d i n l e m e s i " icat edilmiti.

e v i r i n c e , gya

borca soktular.

kopardlar.

artk kafes a r k a s n d a n

"bir aya

Sermayenin

snm Y a h u d i

S a r a y iine dii entrikala-

b a n k a l a r kurarak, devleti

Kesim D z e n i n i n R U H U :
diah

Kanuni S-

Miri t o p r a k geliri

Kanuni,

kafesten

Dirlik Dzenini

gzne

(kafes arkasnKesim D z e n i n e

ihtiyarl y z n d e n , g e r e k t e halkn y z n e

k a m a d iin, g e n e bir paa:

" R s t e m Paa ilkasile [telkiniyle-ala-

masyla] divana k m a k adetini t e r k " etti.

Kesim Dzeninin m a d d i yapsn Koca S e k b a n b a yle anlatr:
"Her
miktara
re
lir]

bir

mukataann

bali

olmu

beher sene
kaydolunur

[gelirler]

taraf
ve

malikne

(kesimin)

[ulam]
miriye
rfi

[devlete]

rsumlar

sahibine

aari

ise

faiz

ol

[onda
miktar

eda

[sava

birlik]

mebla

(deme)

vergileri]

terki. "(Koca

kymetleri

mal
artyla

ve

ze-

irat

[ge-

kanuni

Sekbanba,

ne

olmak

avidler

Hlsatl

kelm Fi redd'l a v a m )
Bu d e y i m e gre, devlet eskisi gibi r n a l a c a k , yalnz baka toprak gelirlerini, "faiz o l a r a k " k e s i m c i y e brakacak.
sayan yer:

Kur'an'n

haram

sayd

O s m a n l c a artk r e s m e n tannmasdr.
bir e k o n o m i devrimi n n d e

kalrz:

Bu g r n t e tek ak-

" R b a " (Faiz)'in,

koyu

Mslman

Fakat iin i y z n e inince, y a m a n

Dirlik Dzeni t o p r a n d a yalnz iki

z m r e (ifti-Dirliki) y a y o r d u ;
iftiye balyd.

devlet hi aracsz,

kendi dirlikisiyle

Kesim D z e n i n d e o ba anszn kopar, r e t m e n l e dev-

letin arasna, iki sr baka y a b a n c ve t o p r a n filenmesi] grevi ile

ilgisi b u l u n m a y a n insan snf girer:
1- KESMC

(Mukataac),

2- T E F E C - B E Z R G A N

(Mltezim,

sarraf v e a v e n e l e r i

[yardmclar,

yardaklar])...
Dirlik Dzeninde t o p r a k yalnz ifti

ile dirlikiyi

beslemekle yetinir-

ken, Kesim Dzeninde ifti ile devletten (rn alr) baka, ekonomi
kanunlarna gre eit aslan pay isteyen, fakat pratikte aslan pay-stnde kaplan, srtlan, tilki paylarn da kopartarak retmeni bitkinletirecek
olan iki yeni S O S Y A L SINIF kalabal peydahlanr.
Kesim

D z e n i n d e t o p r a k " h k m e n " g e n e "miri

y e n e " denirse

de,

elbet

kayrlana

m a l " saylr.

"ste-

"malikne" o l a r a k " t e f v i z " ( t a s a r r u -

f u n u k i r a l a m a ) ilemi yaplr. T e f v i z e karlk iki ey alnr:

1- "cret'i muaccele" (erken kira): topran "bedel'i misline yakn" para;
2- "cret'i meccele" (ge
Pratikte:

kira):

her yl

denen

para.

bu paralarn belirli ls insafa kalmtr. Tefvizin sresi:

Koca S e k b a n b a ' n n d o k u n d u u gibi, eriata, kesimci, devlete verdii

paray geri alr a l m a z , t o p r a k da devlet e m r i n e gemelidir.

Bu da, yap-

lan h e s a p l a r a gre be yl g e m e z . O y s a , " m a l i k n e " l e r , kesimciye

" k a y d hayatla", yani m r o l d u k a maledilmitir.

Kesimci onu, ldk-

ten sonra dahi dilediine d e v r e t m e n i n y o l u n u bulacaktr. A y r c a , hazine

her t k e z l e y i t e

resmi

k a l p a z a n l k d e m e k olan

" Z Y U F A K A " karr,

yani parann kymetli m a d e n i n i a l a r a k kalp para srer. O y z d e n , her

eyrek yzylda Osmanl

paras y z d e y z deersizleir.

simcinin

parann ad

devlete dedii

g e r e k d e e r i n i n ok altna der;
sa girer.

O z a m a n , ke-

d e i m e d i i n d e n , tefviz cretleri

devlet kesimciler k a z a n s n diye ifl-

Bylece kesimci, b e d a v a y a " m a l i k n e " sahibi olur.

Bunca imtiyazlarna

karlk k e s i m c i n i n hibir s o s y a l grevi yoktur.

T o p r a n ne asayii ile, ne d e v l e t s n r l a r n n e m n i y e t i ile k a y g l a n m a z .

D i r l i k i d e n fark budur. T o p r a k t a n fuzuli " R A D " adl haracn alr, yer.
Topran tasarruf hakkn
fiilen t o p r a a

el

ele g e i r m i t i r ;

srmemekle

mesi y a p m a m a k l a

iftiden

ama

ayrlr;

z i r a a t d a n ayrlr. T o p r a n

"zel giri kin" olan n s e r m a y e c i urar:

iletimi

ile y o r u l m a z :

ii tutup

tarm

iletmesiyle,

ad M L T E Z M d i r .

ilet-

bir eit

Kesimcinin

d e v l e t e d e d i i cretleri, m l t e z i m arar, bulur, k e s i m c i y e verir. S o n r a ,

avenesi "evba"n-ayak takmn,
ederek,

kesimciye verdiinin

M l t e z i m paray

nereden

kyl

retmenlerin bana

musallat

birka mislini kartr.

bulur?

SARRAFtan. Tabii sarraf da babas hayrna para, vermez: FAZ alr.

Bylece,

ortada

mltezim,

manl

miri

dzen

iinde a l a n :

rn,

topraklarndaki

onda

paylalrd.
Dzeni

g e n e ayn

dokuz

kendisi,

Hi d e i l s e ,

byle

sanda

verimden

Kesim

solunda

sarraf:

isterler ve alrlar.

FTdir.

onda

Osmanl

kurulmutu.

kesimci,

pay

Eskiden

Os-

Bu

yeni

iftinin y a r a t t -

bir d e v l e t a l m a k s u r e t i y l e

lblerinin

lkc

Dzeninde,

ikiye

alarnda

ifti,

Dirlik

d e v l e t pay

olan

V E R G ' d e n (r, h a r a ) ' t a n b a k a eyi, d a h a d e m e k z o r u n d a d r :

Kesimcinin RADn,
bir

eit

snfla,

m l t e z i m i n KRn,

toprak beyi d u r u m u n a

sermayeye

kr ve

sarrafn

giren

faiz

FAZini!

"kesimciler"

alan para

adl

Yava yava
irat

sosyal

beyi T e f e c i - B e z i r g a n

t e z i m - s a r r a f ) ikiz n s e r m a y e s o s y a l snflar trer.

(ml-

Bu iki s o s y a l snf,

o k d a h a kark ayrntlar, ekleri, bkleri ile, O s m a n l t o p l u m u n u her

g n biraz d a h a Babil
Kanuni
4'

anda

kesimci,

yl sonra
ktye

mltezim,

beytlmal

zmreleri

Kulesine evirecektir.

toprak

%34,

%3,3,

kyl

kararak

retiminin

sarrafa

devlet kastlar

%50,6

Osmanl

yzde

derken,

orannda

nesil

ve

20'si

ifti

beytlmale,

yzde

%4,

76

Kesim

pay alrlar.

miraslara

yzde

alyordu;

Dzeninin

Ve

bu

doru

gidi,

uzanp

30

snf ve
gittike

gidecektir.

( H i k m e t Kvlcml, O s m a n l T a r i h i n i n M a d d e s i , c. III, kinci Kitap)

G ) K T A R H - K G D
Miri t o p r a k e k o n o m i s i n i n
liim

kona,

Antika

mekanizmasn,

birka n o k t a s n a

Medeniyetler Tarihinin

hem de boyuna deitii

iaret e t t i i m i z
hem

iki

ge-

batp

kmalarnn

halde boyuna

"TEKERRR"

e d i i n i n s e b e p l e r i n i ve b i i m l e r i n i gsterir.
Dirlik
retim

Dzeni,

yordam

ekonomi

politik b a k m n d a n

zerinde,

e n d s t r i y e l aile a l m a s n n

r n " milli

i b l m y a p m D E V L E T - F T ilikisi
en

adaletli

topluma

ait

TOPRAK MNASEBETLERni
ORTAK

"doal ekonomi" d e n i l e n

RN RADI biimidir.

eder.

a r a b u k anr,

b t n sosyal

Devlet z m r e l e r i , kendi y a a m a t e m e l l e r i n i
LBlikten

TOPRAK BEYliine

getirdii

refah

ve

doru

verimde

kayan

gelimi

Fakat,

korumakta,

n e k l e r i n d e n b a k a hibir y a p t r m yoktur. O y z d e n
ortak mlkiyeti

ve

S o s y a l ve politik

ilkin, o z a m a n k i y e r y z n n

temsil

M L K Y E T biimini

"Birleik tarmsal

gelir olur.

snfla,

topran

insanlarn

gele-

kutsal t o p r a k l a r n

ilikiler d e r e b e y l e i r .
k u r t a r m a k iin:
yeni

sosyal

LKC

kuruluun

TEFEC-BEZRGN Snfn

belirttii

y n d e , baka kar yol k a l m a d n d a n , o z a m a n a gre en rasyonel grnen

larla

bir toprak devrimi yaparlar.

uygulad

Kesim

Bu,

Kanuni'nin, adna

katlan

kanun-

KESM DZEN olur.

Dzeni,

"PARA RADI" biimini

doal

ekonomiyi

getirir.

Bu

paralamaya

en

biim, A n t i k a T a r i h t e

elverili

olan

birok m e d e n i -

yetler tarafndan z a m a n z a m a n d e n e n m i , sonra

gibi

kanl

para

Roma'da grld

g e r i l e m e l e r l e a k s a m bulunur. Y e k p a r e ve h e m e n

irad

biimine ancak Avrupa'da,

modern

sermayenin

en

son

afanda

ular. O n u n iin, para iradnn iki biimi ile kar karya gelinir:
I- BATI A V R U P A ' d a para irad:
"Biimi

ile

rumlarnda
kn

olur.

emei

birlikte

byk
Ve

bizzat

smrtecek

Batda
modern

dorudan

farklar

ba

doruya

gsterir.

dorudan

aralar

ilk sermaye

elde

biriki

retmenlerin

Hi

doruya
etme

deilse

retmenlerin

imknn

temelleri

ekonomik

bu

byle

kendileri

mmyabanc

bulurlar. "(Fasl
atlm

du-

farklar

olur

XLII.)

ve

ondan

k a p i t a l i z m e yol kar.

II- A N T K A M E D E N Y E T L E R D E para
zeninde

olduu

gibi

derebeyleme

azgnca d a h h a m e l e m e s i
[abartl]

nsermaye

irad

ve

biimi, O s m a n l

Tefeci-Bezirgan

Kesim D-

nsermayenin

[irilemesi, imesi] y o l u n u tutar.

Mbalal

geliimi, A n t i k a para beylerini - O r t a a A v r u p a s n -

da da g r l d gibi- t o p r a k ve i m t i y a z l a r parayla satn alarak toprak

beyliine evirir.

Modern

sermayenin

en

byk dman

olan

nserma-

ye, A n t i k a M e d e n i y e t l e r d e kapitalizm geliimini imknszlatrr. O s m a n l t o p r a k ilikilerinin bugne dek sren zellii buradan gelir. T r k i y e ' n i n
iinde b u l u n d u u s o s y a l ve politik b o c a l a m a l a r n t o p r a k e k o n o m i s i bakmndan tarihsel sebepleri, en s o n u n d a bu noktada toplanr.
G e r e k Dirlik D z e n i n i n , g e r e k s e K e s i m
soysuzlamalar:

biri

sebep,

dieri

Dzeninin nnde sonunda

sonu

olarak grnen,

ise her ikisi de karlkl etki ve t e p k i y a p a r a k iki

gerekte

bitiik s r e l e zet-

lenebilir:
1- T O P R A K T A T O P L U M MLKYETNN eriyip kii mlkiyetine dnmesi;
2- T O P R A K MLL GELRNN gittike daha adaletsiz leime uramas.
Bu
son

iki

gidi

zerine

H)
knca

Osmanl

grlen

"iftiler
ileten

iaret y a p m a d a n

ZET e t d m z e

ileyen

iki

taraf da,
maya

topraklar

varamazlar

"Padiahndan,
zendeyiz.

Miri

m?...

"MRI"

topraklarna

ba-

topran

Dzeninde
iki zmre

dirlikiler
de

mlkiyetine
zmni

(sipahiler)

SOSYAL

sahip

SINIF sa-

deildirler.

[kendiliinden]

ki
anla-

"

andrmakta

"SAHPSZ"dir.

her

andrmakta

iftisine
topraklar

Dirlik

birlikte,

ilenen

byk

udur:

kyllerdir.

taraf da

trtklayp

durum

olmakla

"Miri

ALINMASI

mparatorluu'nun

genel

durumda

ylamaz,

le-

birka

ORTAK TOPRAKLARIN

"Koca

lar

de

vermeyelim.

dek,

herkesin

ORTA

kiisel

yararlk

grd

-bugn

Btn

de

kylmzn

Mslmanlarn

ortak

MALI
bir
sk

miri
a

kulland

mallarn,

toprakve

ilk

ddeyimMsl-

manlktaki

Mekke

gelenei

silinmi

"Osmanl
timdir.
usulleriyle

zamanki
deil,

Memleketi

kendileri,
d.

kk

hayalci
Fakat,

Eski

getiler.

Kk

kar

lkel

Sosyalizm

toplum

uydurulup,

rafa

kaldrld.

derebeylie

tekerlendi,

gaziler

lk

gitti."

-Cengiz

Dirlik

lne
kata-

kk

ekonomi

adaleti

balayp

gebe

ruhunu

kavutuka,

ilk

(idealist
lks

ihtiyalara

ve

olduu

sosyal

haline

fiili

Allah
sorum-

kadar

buyrultular

bylece,

Kvlcml,

ile
al-

kast

yararlanmay

Vurgun

sultana

"ipi

valyeler),

imtiyazl

aczinden

Dzeni

(Hikmet

Timur

uyuyorlar-

uygunca

kalma

eriatn

Tersine,
ve

Arabistan

durumundan

zorbalar

elverili-

deillerdi.

tpatp

lbler

engellemiyordu.

gtrd.

bimeye

reiletme

ruhlar,

rahatna
lkc

kk
byk

geleneine

bir

danklndan,

derebeyleen
oynamaya

ekip

yaamaya

"efendilerinden

oyun

ile

eginlikleriyle

zehirleyici

anlayl

ziraati

dman

prensiplerine

bulunmayan

hibir ey

zamanla
da

gden

topraklar

bezirganlk

oturuk

retimin

baka

tarlacklar

imrendirecek-

yol

kkn

eit insan

korkusundan
suzluk,

bir
var

medeniyetin

tlar.

edip

gerek
miri

bezirgan

Mslman

olmann

baka

geni

olan-

sosyalisti

st-insan

sanayii,

tarihsel

getirdikleri

buyruu

-nice

eski

kontrol

bilim,

unsurlar,

zemberei

kurmulard.
kuan"dan

gibi

gerek

ve

toplumlarn

Asya'dan

tanr

yitirdike,

halklar

retmen

gden

balca

Orta

rak

teknik

gebe

aknlarnn
sinmi

Medine

gitmitir.

mparatorluu'nun

dir.

ve

tanrya
kitabna

sosyalizme

Osmanl

deil

Tarihinin

M a d d e s i , c. III. Birinci Kitap. kinci B l m )

Kesim

Dzeni "sadre ifa" v e r e c e i n e [gnl r a h a t l a t a c a n a ] , "bet-

terin beterini" getirdi.

emrinde

bir kastt.

Dirlik Dzeninin derebeyi:

Onu

(Mukataac-Mltezim-Sarraf)

meli olan t o p r a a ve gelirine el

iki

k o y m u , yerli

almakta toplanyordu.

iftisinden
yemeyen

padiahna

domuz!"

dek

parolas

Onlarn

herkese

Kesim

sosyal snf olarak

s k l m e s i g mtegallibeler haline geldiler.

let maln

t o p r a k t a ireti devlet

padiah f e r m a n ykabilirdi.

Dzeninin

devletin

te-

kkl " e r a f - y a n " gibi

Mtegallibeliin kk:

Mil-

btn O s m a n l t o p l u l u u n a ,

attklar

iar:

"Devlet mal

deniz,

oldu.

Bu parola herkes gibi, belki en ok, iftinin de kulana ho geldi.

n k O s m a n l t o p l u m u b t n ile, hele iftilerle k e s i m c i l e r b s b t n
ayn sath mailden [eik d z l e m d e n ] kayyorlard.

Kesimciler, miri top-

rak zerinde " T E F V Z " y o l u y l a t a s a r r u f hakkn alnca, ifti

d u r u m a girdiler.

" z e r i n e y a p l a c a k bina, v e y a
m l k o l m a k a r t y l a bedel'i

dikilecek aalar ve

Bina

ve

aacn

mlk o l m a s

dalar ve

balar y a p a n n

misline y a k n m u a c c e l e d e n i l e n bir bedel

ile y a h u t s e n e l i k m e c c e l e d e n i l e n
aralarnda

ile benzer

Kesim t o p r a n n t a s a r r u f u :

uurumlar

cret." karl e d i n i l i y o r d u .

ifti

iin

de

aynen

kadar fark v a r d :

yle

NCELK

idi.

Geri

bakmn-

dan

FT

dnm

bir ift k z n

topra)

"malikneler"i
simci:

elinde

10

bin

hak e d e b i l d i i

tutuyordu.

reayay

k a d a r c k yeri

Berriyet

(iftiyi)

iine

amlya

(75

il

gre,

alabiliyordu.

150

kesim

Demek

ke-

750 bin ile 1,5 m i l y o n d n m miri t o p r a a k o n m u t u . Nitelike

fark d a h a az keskin

deildi:

s i m c i n i n havale ettii

ifti ileyendir;

kesimci iletendir. Ve

ke-

m l t e z i m i n p e n e s i a l t n d a a l a c a k olan, g e n e

ifti olacaktr. T o p r a n t o p l u m m l k i y e t i n d e n k a y m a s , m a l i k n e sahiplerini d e r e b e y l e t i r e c e k , iftinin

Ona
ile-

ramen

-bugnk

iki t a r a f su o r t a k l n d a

zerindeki

Ortak

b a n a iler aacaktr.

"Demirkrat" oyununu

Mlkiyetini

birleirler.
kendi

Btn

kii

andran

bir i g d

Mslmanlarn toprak

mlkiyetleri

altna

armak

iin, oybirlii ederler.

A k a T A S A R R U F (ileyip y a r a r l a n m a )
dorusu

hangi

hakk,

nasl o l d u da, d a h a

k a y g a n y z e y s t n d e itile itile " K M L K Y E T " de-

ilse bile ona y a k n

bir hak d u r u m u n a s o k u l d u ?

B u u z u n a r m a sreci, d a h a " K a n u n i " d e n i l e n S l e y m a n ' n Budin'i

ele geirir g e i r m e z ,
rultu

Budin

Defterine

ile b a l a m saylabilir.

E b u s s u u t eliyle y a z d r d

F e r m a n d a iki zt,

buy-

birbirini r t e c e k h-

k m bir a r a y a g e l m i b u l u n u r :
1- "Miri Toprak" k i m s e n i n
leyecei topran
2- "Menkule"ler

ahsi

mlk

ancak tasarrufuna
[tanrlar,

olamaz.

tanr deerleri,

btn bayndrlklar (Osmanl

ifti

bile fiilen

i-

sahiptir;
yani

toprak

zerindeki

iin ev de " t a n a b i l i r " s a y l y o r ) :

Evler,

balar, b a h e l e r vb. onlar e m e i ile y a p a n iftinin "kiicil m l k i y e t ' i n e

girer." (H. Kvlcml, a g e . , c. III, Birinci Kitap, kinci B l m )
alann emeini bayndrlk iinde kullanmasn tevik iin konulduu
besbelli olan bu kural, altranlar iin de otomatike yrrle girer.
"Kyl,

btn

maktadr.
ye

bile

kk

Bunu
oka

tarla

yalnkat

mrnce

iledii

bakalarnn

kalkmayabilir." O n u n
retimi

"tasarruf

sosyalleemez."
hakkn

topraa

keyfine

kendinden

brakacaksa,

iin

"Kara

yleyse

gittike

biraz

saban

ne

ok

eyler

topra
ve

kuru

yapmal?

daha

kat-

gbreleme-

geniletmek

kzle

Kylnn
icabeder."

(H. Kvlcml, a g e . , c. III, Birinci Kitap, kinci B l m )

Kk
ztla

retim

yordam

lendirilir. T a s a r r u f u n
1-

ile

toplum

mlkiyeti

arasndaki:

kar", o z a m a n h e n z s o s y a l rol b u l u n a n

"ekonomik

kan balar g r e v -

mlkiyete yaklamas u basamaklardan geer:

"EHL"den"BYKOUL"a:

iftiden

boalan

ift topran,

vaktiy-

le dirliki: yalnz "ehil" olana, iftlii en beceriklice ekip evirene " T A P U "
(Bat Ortaandaki " V A S S A L I T E " ) ile devrederdi. iftinin olu "ehil" deilse babasnn yerine g e e m e z d i .
art

kaldrlarak topran

Miri toprak d z e n i n d e ilk atlak, "ehil"

"Byk Oul"a t a p u l a n m a s

ile

balad.

"Yakndou'da
layan

Osmanlln

Karolenjiyen

Fransas

oynad
gibi,

(byk oul hakk)

konuldu." Bu

hi

nk

uramad.

Ama

ilk a d m

"Kk

bu srgit yryemezdi." (H.

kinci

rol,

Bat

Osmanllkta

Avrupa'da

da

'Le

byk gle,

oullar

aabeyi

Kvlcml,

age.,

d'ainesse'

ilk z a m a n l a r

babaah

c.

tekrar-

Droit

III,

sayyorlard.

Birinci

Kitap.

Blm)

2- BYK
doan

OULDAN

oullara"

"KK

OULLARA":

"apanage"(Trkesi

imine

yarayacak

(byk

oul

gelir),

ncelii)

Fransa'da,

"ekmeklik":

yahut

"sonradan

lnceye

"donnation" (ba)

lmlatrld." ( H i s t o i r e

dein

ge-

verilmek suretiyle

Generale

des

Peup-

les, c. I, s. 185)
Osmanllkta

Ebussuut'un

anda tasarruf hakkn

3-

"OULLARDAN

kalin

[geiin]

KIZLARA":

erkek

"i'ta" ( v e r i l m e k )

kar.

"Demek,

toprak

4- ANADAN

OUL'a:

evlda
huddan

(yahudi

LAP' (banka)

"Arazi

devletinin

1567

sokmaya

yl:

Sleyman

Kanunnamei
yzyl

975)

balad

adr."

usul

erkek

hak[k]

ev-

tannmtr."

kadar,

anadan

erkek

"Ukaly'i

Osmanl

(H.

inti-

"tapu'yi

Hmyunu")

Bu

Yusuf Nsi'nin

evlda

sonlarnda,

ylna

misliyle" olurdu.

"Babadan

kz

faydalanmas

(G:

"Tapu'yi

775

[bedava],

birinci

aklllarndan)

iine

" K a n u n i " adl

(G:

tasarrufundan

tasarruf intikali

daha

meccanen

(Atf:

Osmanl

bedava

1378

evlda

misli"ile
ldn

fetvalar,

teki " o u l l a r a " geirtir.

ye-

sarayn

Kvlcml,

'DO-

age.,

c.

beri

b-

III, Birinci Kitap, kinci B l m )

5yk

"BYK

oul'un

OUL"

toprak

Kayd

Kalkar:

tasarrufunda

16.

ncelii

balarndan

bsbtn

(ATIF'a

gre)

Kvlcml, age., c. III, Birinci Kitap, kinci Blm)

birbirine g e m i tarihli

"Artk
aln

ifti

karnca

terinden,

[kullanm
hibi)

gcn

hakkna

durumuna

"Dokunulmaz
n

korumakla

olur,

Hatta

"Tapu'yi misli" ile

ge-

basamak basamak gelimelerde:

toplum

ekonomi

sahip

iftlik kz evlda

kalkar.

er." (H.
Bu

erkek evlt yoksa,

yzyl

kayd

olan

mlkiyeti zahire

ve

Tarih

kii]

ambar...

ynnden

yava yava

alan

Hakkn
"Mutasarrf

"mlik" ( m l k i y e t

sa-

girer."
tm

grevli

Mslmanlar
devletllar

malnn

neden

kutsalln

susar

ve

gz

ve

btnl-

yumar."

(H.

K-

vlcml, age., c. III, Birinci Kitap. kinci B l m )

S o n r a oldu bittiyi

kitaba uydururlar. n k o n l a r da kesimci (MU-

K A T A A C I ) g r e v i y l e sessiz halk v e A l l a h n n d e b u y o l u a m a k t a hakl g r n m e y i

toplum
iin;

ve

baka trl salayamazlar.

kamu

mlkiyetinden

kk retmen

kylnn

kendi

Milyonluk topraklar,

zel

alnteriyle

kii

mlkiyetine

iledii

tarlay

i g d s n hakl karr gibi d a v r a n p , "efkr u m u m i y e " y i

nu]

h r s z l k l a r n a d e s t e k yaparlar.

kutsal

aktarmak
benimseme
[kamuoyu-

D a h a b a t a n , K e s i m Dzeni ile s a l a d k l a r
sarruf' s z
gibi

dururken

"Malikne" diye

(mlk

k a m u t o p r a k l a r n a "Ta-

sahibi

deilse

de

onun

bir e y i n yeri) a n l a m n a g e l e n yar A r a p , yar A c e m c e bir k a y p a k

a d t a k m a l a r niyetlerini g s t e r m e y e y e t e r d i .
"birinin

maliknesi" denildi

O R T A K MALI o l d u u n u
"mlk"dr,

mi,

kimse

d n e m e z bile;

sanlr. A v r u p a ' d a n t e r c m e

tanmakta

Mslmanlarn

sahibinin

bal

kanunlarmz bu oldu

sosyal-ekonomik heyelanda,

kyla, t a s a r r u f hakk birbirine karmtr.

Mslmanln

rumu,

aslnda

malikne,

gibi

bittiyi

gecikmeyeceklerdir.

O ok b a s a m a k l
nz,

B u g n h e p i m i z biliyoruz:

o yerin

kapkulu

MLKYET a l t n d a

lf

ortalkta

hocalarmz
(kiinin

1. "CAR" edilir

zel

(kiraya

dolarken,

kitabna
mlk)

artk m l k i y e t hak-

K i m s e iinden k a m a z . Yalbu

"eriata

uydurmulardr.
olan

bir ey,

a y k r " du-

Bildiimiz

sahibi

gibi

isterse:

verilir);

2. "MRAS" braklr (len mlk sahibinin mal kendi zel dlne kalr);
3. "REHN" edilir

( d n alnan

4. "HBE" edilir (mlk sahibi

5. "BEY'"
zel

edilir

kii,

mallar

karlk g s t e r i l i r ) ;

dilediine bedava

balayabilir):

(satlr).

kendi

mlk

t a n hibirisine s o k a m a z .
miri

bir p a r a y a

maln

(kamu

olmayan

bir eyi,

bu

be t r l

tasarruf-

Kutsal E R A T ' a gre (Tanrnn b u y r u u n c a )

mlkiyetinde olan topraklar)

padiah

dahi

olsa

hi kimse,

kii o l a r a k zel d i l e i y l e o be t r l t a s a r r u f a u r a t a m a z .

Kara-kapl

y l e yazar.

Ama

ilitiimiz

ylesine

basamakl

alr y r r

topraklarna,

mlk

yaplan

her ey;

adlarla

kitabna

ki,

en

(zel

toprak

sonunda

kii

hrszlnn

kitaba

tasarruf a l t n d a

mlkiyeti

altnda

uyduruluu

bulunan

bulunan)

b a k a bir ad t a k l a r a k pekl yaplr.

toplum

topraklara

Bu olay y l e

uydururlar:

Topran mlkiyeti

Topran tasarrufu

Anlam

car edilir

' a r e " v e y a " M z a r a a " edilir.

Kiralanr.

Miras braklr

" n t i k a l " i di"' ile geer.

Miras olur.

Rehin edilir

" F e r a b i l v e f a " ile verilir.

Rehin olur.

Hibe edilir

' M e c c a n e n f e r a " edilir.

Balanr.

BEY' o l u n u r

" B e d e l i ile f e r a " olunur.

Satlr.

Bunun

artk " m l k i y e t " v e y a " t a s a r r u f diye

Ama Allahtan
szde

baka

korkulup,

Peygamberden

adlar t a k l a r a k kutsal eriatn

bir fark

utanld
afokonu

kalm

iin, y a p l a n
bastrlr.

kalarak,

databileceklerine

nasl

Peygamberi
inanrlar?

ilere

Bir eyin

adn d e i t i r m e k l e , kendisi deitirilebilir mi? Kullar a t l a t a n l a r :

de Mslman

mdr?

hem

k a n d r a c a k l a r n a , y a h u t A l l a h ' al-

Olmu. "Mlkiyet: proprete" ile "Tasarruf: possesion" aa yukar her

dilde bugn karm bulunur. nk, btn dnya, bizim yoldan gemi,
toprak

zerindeki

kutsal

toplum

mlkiyetini

zel

kii

mlkiyetine

evir-

mitir. Laik ada bu oldu bitti, daha aka " k a n u n " gcn kazand.
I) T O P R A K GELRNN
"Dirlik

Dzeninde

dar basitti:
yeti de,
ran

Miri

dorudan

gelirinin

tasarrufu

doruya

paylalmas,
gibi

retmene

ondan

mlkiyetini

temsil

ve

kanunca

snrlar

belirtilmi

olmayanlardan

lblerin

elinde

gittike

ayrca

kaldka,

arttrlan,

devlet:

bir

ortaya

kamlki-

Miri topzmrelerine

CRET

(r,

Osmanl ynetimi l-

aldklar

vergileri

aitti.
kendi

YNETM
alrd...

dirlikilerin

toprak

iblm

deerlerin

reayaya)

eden

hara)

sosyal

doan

(iftiye,

kamu

"er'an"

Sonra

topran

mutlak

Mslman
kc

LEM

toprak

ey

devede

kt."

kulakt.

(Hikmet

Kvl-

cml, age., c. III, kinci Kitap, Birinci B l m )

K e s i m Dzeni ii b s b t n azttrd.
"Osmanl
arasnda
dern

miri

nasl
tarm

Bat

u
"1-

iftinin

iisine:
Arazi

"3-

Sermayeye

sahibinin

rld

zorunlu

irad

den

blmn,

"TOPRAK

ile

klasik

zmreler

iin,

bir

ekonomi

mo-

kyaslama
bakmn-

geimi

(modern

ziraatta

retmen

(rant);

pay:

Artdeer.

ekonomi

RETMEN'nin

balca

"a)

iki

Yaatan

unun

orta

veya

kazan

"b)

realitesinde

yaama

(ister

derecede
geim:

ve

yeniden

ikier

blme

ay-

kadar pay

lmez,

gelirinden

geim:

Toprak

mlkiyetini

(ii

arazi

sahibinin

"c)

veya
iletme
paydr.

Mutlak rat (La

sahibine

hep

geim

oluk

ocu-

karlayacak

cret

bu

seviyedeki
ona

yaamak

deil,
yararl

eline

geirdii

da

Rante

retmeni

alma,

ne

derecede

absolue):

gereken

pay

grev
ne

iin

veya

insann

denir.

grmedii

dorudan

"dolaysyla
vermek

cret

(modern

srnmek

iin,

vermeyen,
iki

ve

almas;

sosyalca

imkn

karlmas

ald

kendisinin

ve

iftiye)
rat

olsun)

ihtiyalarn

bildiimiz gibi,

baklnca)

srf topran
kapitaliste

ifti

insann

toprak

Hibir

retmene

alan

zorunlu

"TOPRAK RADI:

lan

ister

btn

yaar ama

standardna

ii,

olur.

Bir

normal

Srndren

kazanc ile

arazi

leimi

deilse

ve

edinmek

grlr.

creti,

de,

deer

hi

snf

fikir

cret);

"2"Bu

gelirleri,

eitli

ak

ayrlr:

retmen

toprak

gelirin

daha

ekonomisindeki

toprak

blmlere

milli

zerine

(ziraat)

yapmalyz.
dan

topraklarnda

paylald

hal-

doruya

retmen" sayhara

isteyen

olur:

Ekilen

en

demektir.

kt

topraktan

dahi

"d) Fark rad

iyi,

yahut

sulu

(La

daha

toprandan

kiralar;

ne

olmad
de

ok

olsun

sahibi

halde,

olan

orak

orak

kiraya

de

daha
bydke
topranda

te bu

Tarm

yksek

ehir
en

kt

irada

gelirinden

ald

irat

ehre
arsa

ile
uzak

ihtiyac

hibir deime

veya

fark

daha

Arazi sahibi

arsasn,

arsann

stndeki ar

SERMAYES'nin:

fazlalktr.

topraktan

balar;

karr.

getirdii irat

En kt topraa oranla,

salad

ehir iindeki

irat haracn

ate pahasna

topran

"TOPRAK

olursa

yksek

toprak

topran

yararlanmay,

kadar

toprandan
artt

Rante diffrentielle):

"yerinde" olan

en

az yerin-

irad

denir.

pay

da

ikiye

blnr:
"e)

Faiz:

talist)
nasl

irat

"f)

faiz

da,

nir." (H.

gze

alrsa,

tpk

mecbur

Sermayeci,

yle,

topra,

sermayeci
Toprak

dn para

alacak

girikinlii,

CRET-RAT-FAZ dnda

ekonomisinde

yapacak
kiralar.

alrken

igcn,
babas

bir pay

bekler,

insanolunun

retiminin,

kyl

geimi

retmenin

geimi

birliktir).

rini

alt

olamaz.

eit paraya
Ama

ideal

tlar verebilir." (H.

Sonra,

bir

fikir

ki

sosyal

D E V L E T kmtr.

bu

ideal

snflarn

D e v l e t e de ayr

kullanacaz:

DEVLETN

PAYI

ARAZ SAHBNE

111.

(Bu

elde

toprak

denli

ettii

toprak

art-deerle,

gelirinin

blmle-

'adilne' eit

olduka
Birinci

leimini

hesapta

geree
Kitap.

blnm

yakn

kinci

oran-

Blm)

t o p r a k gelirinin yalnz

gsterir.

her g e l i r d e n

Medeniyet
pay alan

a-

bir de

bir pay gerekir.

b e l i r t m e k ve u y g u l a m a k iin a a -

SERMAYECYE

EMEKYE

11

de-

z e r i n e g e r e k d e v l e t i n g e r e k s o s y a l snf ve

iaretleri

KR

Biz "bu payla-

bulunmaz;

iin,
bu

ema

stne,

z m r e l e r i n aldklar gelir paylarn

daki

masraflar

modern toplumdaki

yaplan

Bu altl gelir b l m

ona

snf ve z m r e y e eite le-

vermek

Kvlcml, age., c.
ema

paray

yapmaz:

iletmeyle

karlarz:

Gerekte

kapitalizmde

buradaki

birlikte,

ile

dndaki

ayrdk.

sosyal snflar a r a s n d a
yla

her s o s y a l

bir e m a

srf ematik

para

111, kinci Kitap, Birinci Blm)

bugn

r, adalet zere a y r l m , yani

"Burada,

de

yatrlacak

hayrna

gelir bu a n l a t t m z 6 t r l b l m e a y r l a r a k paylalr.
t i r i l m i s a y a r s a k yle

(kapi-

kiralarken

kalr.

gsterdii

Kvlcml, age., c.

Toprak

yatrm

bakalarndan

getirmekle

kendisine

zere

paray

demeye

Kr:

araya

iletmek

olduu

demeyi

sahibine
bir

Topra

muhta

ro c
f

J)

MODERN KAPTALZMDE TOPRAK GELRNN

1-

LER

VERGI

K)

DEMORATK

KAPTALZMDE

IRAT

DRLK

FAIZ

LK L K C

2- SON

VERG

DEREBEYLEEN

1-

V E R G (devlete)

VERG

DRLK D Z E N N D E

DIRLIKIYE)

DZENNDE TOPRAK GELRNN

2-

LEM

KYLYE

(DEREBEYLEEN

KESM

KYLYE

DRLK D Z E N N D E

V E R G (Devlete)

L)

KAR

DZENNDE TOPRAK GELRNN

1-

LEM

LK K A N U N

LEM

KESMCLKTE

RAT

SON

KYLYE

FAZ

KR

DEREBEYLEEN

KESMCLKTE

FAIZ

KAR

IRAT

(DEREBEYLEEN

KESMCLKTE)

KYLYE

KYLYE

M- O S M A N L I L I K T A N I K A M A D I I M I Z I N EMASI
OSMANLILIKTA

OLAYIN ANLAMI

BUGNK GNDE

EKONOM
1- ltizam

(Toplum ilerini devlet parasyla

hale

zel kiilere yaptrmak)

2- Tefviz

(Devlet imtiyazlarn kiilere balamak)

Tahsis

3- Murabaha

(Mallar pahalatarak zel kii

Vurgun

zenginliini arttrmak)
4- Tefecilik

(Faiz ve komisyon ykselterek zel.

(sarraf saltanat)

kiileri iratlatrmak)

5- "Miri mal deniz

Faizcilik
(Banka saltanat)

(Devlet gelirini israf)

"Devletiyiz"

MLYE
1- Kapkulu oalr.(Devletten geinenlerin nfus ve milli

Memur oalr

2- Zuyuf aka

(Parann deerinin resmen alnmas) . . . .Enflasyon

3- Rvet

(i denden kanunsuz faydalanmak)....

4- rtika

(Kamu malndan kanunsuz faydalanmak).rtikap

Rvet

5- Suiistimal

(Devlet yetkisinden

Grevini ktye

kanunsuzca faydalanmak)

kullanmak

YNETM
1- eriata aykr fetva

(Kanun diye kanun tepelendi)... Anayasaya aykr

kanun

2- Krtasiyecilik

.(leri savsaklama)

Brokrasi

3- ltimas

.(Adamn bul)

Kayrma

4- Suba falakas:. ..

.(Kanunsuz bask)

Karakol daya:

.(Sk kii ynetimi)

Dikta

stibdat
5- Tabiyet (vasalite)

(Kiiye, zora tapma)

Geri kalm lke

kompleksleri

SYASET
1- Kerametli eyh

..(Taplan ulu)

2- Dalkavuk mrit

..(ahsiyet yerine kulluk) ...

3- Tarikat gayreti

..(Hak deil karclk)

4- mmeti Muhammede: (Prensip yerine demagoji) .

eriat isterk!

Yanlmaz nder
..Alk mensup
. .Partizanlk
..Kuru kalabala;
Halkyz!

5- Katliam

(kna yerine yldrma zoru)...."Tedip" (Bayar)

1- Medrese kafas

(Yaratclk yerine karakapl)... Skolastik

2- Taassup

(Dnce zrtl-Fikir yasa)..ovenizm

3- Divan Osmanlcas

(Halk dman kast dili)

4- Emir Kulluu

(Fikre deil mevkie nem)

KLTR
(Kitabna uydur)
Ar dil
uydurmacas
5- Kitap ve Dnr yakma..(Toleransszlk)

Prensipsiz itaat
rgt, kitaplk
vb. basma

N)

EMALARIN

"I-

Tarihte

(ama

SONULARI

kk

retmen

bugn Trkiye'de

s z d e iftinin deil:
salayan

kk

gelii]

ilk

kesimcilikte

lardakinden

derebeyleen

kapitalizmde

olduundan

mutludur:

nk

kapitalizmde
sa,

tam

da

Dirlik

dan

kanuni

de

retmen

pay

daha

Fakat ilk

lkc

ngiltere'nin

kapitalist

ve

kk

lkc

(bir

balang

iin

ZAMANLARA

ESK

sonraki

ngiltere'de
dern

hatta

Dzeni,

bir

medeniyetin
slm

derebeyi art

para

beyileen
zaman

kyl

hl

sahibi

bundan-

Blm)
b i l m e z a-

Kvlcml, age., c.

bir

gidip
oldular;

"ERAF",
birlikte,
bir
misli

kendin-

soysuzlat.

beyleri bile

aa

"SAHP"

Osmanlnn

adaleti

Osmanllkta

ister istemez,

geri

"Mo-

Osmanl-

"YAN"laarak
Dirlik

Dzeni,

kapitalizmde
yksek

lkc lb

veya

geim

zlemektedir.

"SAHB'L,

deMede-

Avrupa'da bamsz

toprak

"Bununla

yerine

bir Antika

akyla

sermayeci

olduundan

deil,

sosyal

Dzeni,

bir ara

Osmanllkta,

DEVRM" geidi,

kylye

kendisine

"EFEND"

fedakr,

idi.

Tefeci-Bezirgan,

bile,

rdnden,

Kesim

A"dr.

oluu

smrmesi

baka

arazi sahipleri,

soysuzlatlar.
Dzeninde

"3-

Osdoru-

abuk geen

konu oldu.

eylerin

kapitalistleip,

Kesim

men

Dirilii)

basamaklarna,

konu

yerine

Dirlik

biiminde

ve

gibi,

"ALTIN

Birinci

derebeyi

gei

DEVRM" geidi oldu.

BEYL"ne

kle

bir

ister istemez

smrmesine

derebeylemi

kanaatkar

ol-

toprak-bent-

yaama,

HASRET

Kitap,

tarmnda,

"SOSYAL

derebeyletii

sahip,

misli,

olduundan-

kafal", "ne ettiini

ifti iletmesi bir

byk

tersine

"TOPRAK

olduu

anda

gerekten

III, kinci

yzyl

Lord

geliim

LORD"

lkta,

Dirlik

Rnesans,

retmen

den

ileri
ifti

Dzeninde

ngiltere'de
yzylda

kyl-ifti

gm Antika

"TARHSEL

15.

ve

15.

orta

bir

a-

deildir.

adr.

niyete gei

olduundan
Dzeninde

dorusu

kurulduu

ilk

retmen

Dirlik

Kesim

[sz

teki

demokratik

halde,

dzende

(TAR-

faraza

btn

gibi

derebeylemi

B o y u n a d o k u n d u r u l d u u gibi "geri

rebeyleip

adla

oranda pay alr.

dr." ( H i k m e t Kvlcml, age., c.

"2-

ald

derebeylemi

yksek

GELENEK

kn" o l u u n d a n

iftinin

normal

devlet,

ve

kesimcilik

kesimci

misli,

hr iftliklerin

doruya

Devletle

kaldklar

Orada

iki misli

ve

fazla

Avrupa'da,

Dzeninin

Kylnn,

misli
3

daha

babaa

olduundan

misli,

Bat

kalkp

manl

4
da,

misli

"Demek,
liin

gene

ideal a:

gei adr.

dirlikilik

olduundan

duundan

en

sahiplerine sahtece verilen

iftinin)

MEDENYETE)

kanuni

iin

O s m a n l Dirlik D z e n i n d e bir ift k z l e g e i m i n i

retmen

HNCESNDEN

kyl

b y k arazi

d-

Buradaki

(valye-Gazi)

ARZ"lardr."

(Hikmet

111, kinci Kitap, Birinci Blm)

Dzeni

kylye yar yarya

hi

deilse,

yaatan

ilk

normal

(geimden

"Kanuni" konanda,

stn

bir

pay)

ret-

devlete

de

ondan

ncekinin

misli

devlet

reformu

sayesinde
mi

Dirlik

kar

Dzeninde:

ayaklanma

isteniyordu.

Anadolu

"Kesim
'ZLMLER'e
mesi

bu

yaman

kar

boaz

sefahatlerde

herhangi

kabahatli

zapt
yal

sk

edilmesi,
adaletin

mtr."
"4-

Kesimci

Dzeninin

zenindekinin)
Devlet

kastlar

Kylye,

byle

beri

tabakalarda

alt
kann

bir,

ey

budur.

ler.

an
"Lkin,

giren

hem

halkn

zamana
dikleri
geimin
NUN'

ve

dek
hale

geldi.
indi.

gelir

leimi

"Kylnn

ses

Kyl,

grerek,

ilgisizlii,
aa

-Y.N.)

dmeye-

Mukataac

aralarnda

arz ve t a l e p

st
"KY-

bey-

byk

kanunu

bir

ile)

leir-

sosyal

snflar

budur.

kontroln

bir yol

sahipleri,

yaman

Kendisini

etmeye

kylnn
darla

yaatmaya

Kesimci

geirip

kalpazanlk

topraklardaki

retmen

bile

ele

arabuk,

ve

byk

kk

memnundur.

yardan

kendi

D-

salanr.

braklr.

SINIFLARI:

sahipleri,

rekabete yakn

grlmedik

altna

Dirlik

taraf tutmaz.

kaytszl,

son
belirir.

parayla

olmadn

gelirinin

KESMCLK

(enflsyon)

geirdikleri

Kyl

ile

aka

geim

aldrmaz,

arttr-

Blm)

Kesimcilik

pein

olsa,

deiiklik

toprak

Sermaye

sermaye

zyuf aka

ellerine

kalan

"KANUN"lii
retimin

durumuna
ile,

Lkaytl:

stnleecek

(serbest

bir

gtrmesine

Geri

Tefeci-Bezirgan

hakkaniyetle,

gveni
Birinci

emada
de

adna

kylce sos-

(Derebeylemi

de

kelle
nce,

padiah

BABA'ya

ve

hazine

deyip

hele

Kitap,

KANUN

hem

srndren

gvdeyi

blmn

lerle,

halka,

iki

nceki

gelir,

durumunda

L LAKAYTLII" ( K y l
denilen

ondan

kadar

mel'uni'

(LMYE-SEYFYE-KALEMYE-MLKYE)

yle

eskiden

misli

ilk

ait

milyonluk

hkmete

'DEVLET

karakteristii

dme-

grevinde

Tanzimat'tan

111, kinci

Dzenine

devlete,

iki

ol

bakmdan
ve

sznn

saray

vezirleri,

malnn

saylm

Kesimcilik

Kesimcilik balarken

cek

kimsenin

( H i k m e t Kvlcml, age., c.

DEREBEYLEM

kartacak
balaynca

(Msadere:

girimeleri o

tecellisi

ta

ayanlamaya
BABA'

zlim

edilmek

yararlklarn

saylabilir.

Padiahlarn,

'Bre

derebeylie
alet

kesim

fethetmi

grnce;

bir

kanuni

'DEVLET

domutur.

'Msaderelere'

-Y.N.)

gerekte

derebeylemesine

yetimi

sk

bir

iinden

tokluuna

yzer

ve

ile

grn

Derebeyle-

"CELL"lere

ilk

azndan

ile

yolu

kyl,

soysuzlamaya,

halkn

mekanizma

uurmalar

aramak

dirliki

Bu

sonulandrabildi.

kylsne

eski

grnmektedir.

ile

gsteren

isyanlarn

kapkulluunda
ve

ile

baar

Anadolu

Dzeni,

smr

gelir salyor

"MEHD"

eginligi

Devlet,

gsterip,

bir

ile

stn

alttan,
sayesinde,

uzun

kanunlamay

hem

zararna
dp,
deil,

sermayeci

stten

ilerletirler.
'YERLERN

srndrmeye

arasndaki

zedelendi."
HAKKI

yani

GC

yoktur.

ilk

vurgunlar
vde

ile

devletin,
Kyl
ESR'

o
de-

yetmeyen

'ADALETL

KA-

"Ya

en

"nk
paylarn

kesimci

da

alrlar.

kardaki
bey

stteki
onlar

su

Aada

efendilerin

neden

olarak

susarlar?

yaplan

Tefeci-Bezirgan

devlet payndan

ve

beyler

orta
kendi

elinde

hrszlktan

Sermayeye

hesaplarna

geirirler.

bulunduundan,

ses

"KI-LI"larnn

kaptrdklarn,
Devletse,

karmaz."

yukesimci

(Hikmet

Kvl-

cml, age., c. III, kinci Kitap, Birinci Blm)

"5-

Kesim

Dzeninin arabuk soysuzlamas,

s o y s u z d e r e b e y l e m e an
yllk

denemelerle

Dirlik D z e n i n i n e n

bile a r a t m a k t a g e c i k m e d i .

"GELEN

GDEN

ARATIR"

sz,

H a l k m z n bin

60-70

yzyldan

beri s r p g e l e n bu olu " T E K E R R R " l e r i n d e n kmadr.

"Ne

yaplabilirdi?

"Kesimcilik

kylnn

letin

payn

eski

ilk

LET

olmaktan

da

yar

lkc

lblerin,

sosyal

geim

doru

yollarn

kesmitir.

budamtr.

Ama

Dev-

artk

devlet

Mslman

valye

Gazilerin

DRLK

DEV-

KESMCLER

DEVLET

olmutur.

Koltuu

altn-

snflarn,

salayacak

aa

aalara

km,

yetitirdii

almalarn

kleden

yardan

her

iktidar

gn

biraz

durumuna

daha

byk

aslan

girmitir. "(Hikmet

pay

Kvlcml,

age., c. III, kinci Kitap, Birinci B l m )

A r t k ii y o k s a , i m p a r a t o r l u u n
Hristiyanlktan
"KO

dnme

B E Y " l e r yle

"Elhamdlillhi
le

mal

Cmle

ve

biri istihkak

tel,

Seadetl

ihtiyac

Seadetl
zere,

yolu

ile

deildir ki

memleket sahibi
slm

pulluk

riyet

ve

halifesi zerre

satlp,

memleketi harap

bir

ve

alay

yebap

senden

ki

z e r i n e kan a l a y a n ,

"KO" olmu)

namuslu

sorulur,

hazretlerinin

mansplar

kulu

ve

olunur.

ibadullah

muti

hafz

yararlanm

hin

hazineler

olcak,

lyk

gele.

da,

defineler

Lyihas,

Her

ve

kullarnn

olmya

ve

maku-

lzm

fermanberidir.

(tanr

kadar

ol

verilmek

Byle

ideler. "(Koibey

Yahut padiah Allah'la

"Zlimler

iken

Padiahm

yoktur

Padiahmzn

yucusu)
pulluk

her b o z g u n u

"KOO"

haykrsnlar:

menle

lem

(belki

seza
koru-

mansplar

derliyeler

s.

ve

74)

korkutsunlar:
vekilinden

deil!"

(Koibey, age., s. 4 8 )
"Ceza
de,

gnnde

bunlarn

tur.

Bir

sorumlu

alay

olmak

"At alan

cmlesi

dzeni

ile

deersiz
ne

seadetl

kaytlanmak
zevk

ve

ve

sefada

revadr?"(Koibey,

skdar'

padiahmdan
farz

olup

age.,

g e m i t i r . " Halkla

s o n r a d u m a n ve kan perdesi inmitir.

sorulur.

vacip
s.

da,

Ol

takdir-

mesabesinde

olmu-

seadetl

padiahmz

75)

p a d i a h a r a s n a n c e kafes,

Kesim Dzeninin yaratt "sos-

yal snflar, h a d d i n i b i l m e y e c e k " D E V L E T L U " y u , p a d i a h da olsa S e l i m

III gibi
bile

boar,

lekelerler.

hatta

G e n O s m a n gibi,

rzna d e k el

attrp l s n

BLM IX
TCARET VE BARBARLIK
A)

BEZRGNLIIN

Antika

RETME

Medeniyetler Tarihinde

pek k e s k i n c e

belirlendirdiimiz

mek, e k o n o m i t e m e l i n i n

en

ysyla

daha

RETM'in y e r i n e ,

M f a k t r n ,

yani

BASKIN

IKII

bezirganln, ticaretin
kadar b y k rol

kesin f a k t r

ticareti

ikinci

nce

ne

sr-

olan retici glerin ve dola-

derecede gelmesi

geirmekle,

bundan

oynadn

gereken

acaba Tarihsel

DE-

Maddeciliin,

sosyal e k o n o m i k a t l a r n d a k u r d u u hiyerariyi, rasyonel b a s a m a k l a n b o z m u o l m u y o r m u y u z ? Baka d e y i m l e , ticareti ve ticaret yollarn

Tarihin

(Antika Tarihin)

ibresi ve " p u s u l a s " d u r u m u n a

d o k t r i n yanl, y a h u t doktrin

dzeltmesi

yapmaya

getirmekle

m u y u z ? Daha d o r u s u , bezirgan - M o l i e r e ' i n "Zoraki Hekim"!

tika Tarihin zoraki nderi y a p a r k e n T a r i h s e l
rece bir f a k t r d e e r l e n d i r m e d e olsa
Bu biraz f a z l a c a

m e d r e s e kokan

bir

kalkm o l m u y o r

Maddecilii

gibi- A n -

- p e k ikinci

de-

bile- y a n l m s a y m y o r m u y u z ?
mantk,

her e y d e n n c e T a r i h s e l

Maddeciliin

iliklerine d e k realist d i y a l e k t i k a n l a y n s k o l a s t i e evir-

mek olurdu.

nce Tarihsel

maktan

Maddeciliin

kurucular

k o r k m a y a n , hele y a n l d k l a r z a m a n

kadar y a n l m ol-

bunu dnyann en temiz

itenlii ile h e r k e s t e n n c e kendileri, k e n d i l e r i n e t a k l a r a k a k a itiraf

etmeyi

seven

tek deer:

ikinci

bir d n c l e r ekibi

g e r e k olayndr.

yani bir f o r m l g e r e k olaylara u y m u y o r s a :

olaylar deil f o r m l d r .
yazl, u v e y a
larla

bu

g s t e r m e k gtr.

Onlarca

Eer olaylar bir f o r m l d o r u l a m y o r s a ,

d e i t i r i l m e s i g e r e k e n ey

F o r m l n g c ve y e t k i s i - u v e y a bu kitapta

o t o r i t e c e s y l e n m i o l m a s n d a deil- g e r e k olay-

uygun dmesindedir.

Mutlak gerek:

dogmatizme dayanmaz.

Antika Medeniyette ticarete ve bezirgana o y a m a n nemi verirken,

son

durumada

mayan

idam

retici

karar

Medeniyet" b a h s i n d e

gibi

glerin

m e d e n i y e t l e r iin

uygulandn

genie

amak

zerine y o u n l a t r m a y a almtk.
il,

gerek olaylar adna yapmtk.

b e l i r t m i ve

zere,

imdilik

istinaf-temyizi

ol-

k o n u y u "Toprak ve
okuru

bir

nokta

B u n u d o k t r i n disiplini a d n a de-

Yerinde

grdk.

O n u n d n d a , klasik T a r i h s e l M a d d e c i l i k , A n t i k a T a r i h t e t i c a r e t i n v e
bezirgann oynad

m u a z z a m rol, u n u n

bunun

uyarsna

hacet b-

r a k m a k s z n v a k t i n d e g r m v e iyice izah e d e r e k e n edebi g z e l l i k t e

a k l a m t r da...
ilemitir.

bakmndan
tn

Yalnz

aklamay,

kendi

olaylarn

amaz

konusu

altst e d e n , T a r i h s e l

incelenimine vakit bulamamtr.

kr d m l e r i n i

noktada

bu

O n u n , A n t i k a Tarih

iinde
Devrim

Fakat A n t i k a T a r i h i n

z e c e k e l e m a n l a r vermitir.

Bu

b-

elemanlar

didaktikletirebiliriz:

1- Bezirgan snf d o m a d a n nce, sosyal snflarn biimlenii: srf ve

dolaysz olarak retimden kaynak ald.

Bezirgan snfnn

kendisi

de ge-

ni iblmne uram retmenler arasndaki dei t o k u ban kurma

z o r u n l u l u u n d a n dodu. A m a bir kere doar d o m a z i tersine dnd.
2-

Medeniyetle

birlikte

retimin

genel

kendileri de b e z i r g a n n e m r i n e girdi.
a l a k g n l l bir arac gibi s o k u l d u .
yadaki

btn

retimin

kayman

gdm

de,

retmenlerin

B e z i r g a n , iki r e t m e n i n a r a s n a
H e m e n , her iki

smren

r e t m e n i ve d n -

snf oldu.

Ve Tarihin

en

k a h r e d i c i d i y a l e k t i i b e z i r g a n snfta tecelli etti.

3- "Yapt

iyilik r k t t

k u r b a a y a d e m e y e n " b e z i r g a n , retim

b a k m n d a n y e r y z n n en parazit snf iken;

m u n e n yararl

snf

durumuna

r e t i m iin dahi t o p l u -

girdi. Y a p t ,

en aalk smrclkt! Yd

hibir e y y a r a t m a y a n

m u a z z a m zenginlik lsnde, en

y c e an v e e r e f l e , bizzat r e t i m e her g n biraz d a h a e g e m e n oldu.

Modern ekonomi

krizlerine dek...

Bu nokta Engels'in canl s l u b u n d a y l e a k l a n y o r d u :

"O

zamana

lunan

btn

retime
daha

katlanlar:
kk

olarak,

genel

kullatrd.
len

bir

zahmetinden,
snf

gerek
srf o

yapanlar,

diye

ikiye

katlmayan

geirdi

(mstahsil)

arasnda

smryordu.

kurtarmak

bahanesiyle

bahanesiyle,
clz

yabanc
ve

yzden,
daha

kalan

retimin
o

de

oranda

medeniyet
byk

sosyal
byk

lde

bylece

parazit

ilk

bir sosyal

retime

kesideiim

rnlerini
en

yiyici)

uzak
yararl

bir sosyal

karlnda,
arabuk

nfuz
her gn

hkim

arac

nfusun

ekerek,

sresince,

reti-

bakmndan

retmenleri

(hazr

ve

ve
defa

kt.

lzumlu

hizmetlerinin

kayman
a

byk

bahanesiyle,

ve

cidden

daha

ekonomi

pek

bu-

elemanlar,

Burada,

snf ortaya

retmenleri

retmeni

iki

sunmu
Bu

yahut

ayrmt.
bir

ve

noktalar

balydlar.

her

Pek

her gn

gidim

retime

retmen

gelmek

zenginlikler edindi
reflere,

ele

zarar ziyanndan

haline

Gene

retime

srmlendirmek

snf biimlendi.
yerli,

ve

retmenler

surette

ki

teekklne

mnhasran

gdcler

ynetimini

snf,

pazarlarda

snflarn

lde

hibir

min

dek,
elemanlar

gerek
muazzam

tesir kazand.
daha

olmaya

yeni e-

arld.

ki

en

sonunda

kendisi

dnyaya getirdi." (F.

retimi
nelere

de,

kendi

Engels,

zel

rnn:

L ' O r i g i n e de la

dnya

Fam.

ticaret krizlerini

Etc.

s.

216-217)

b y l e s i n e k s k v r a k eline g e i r m i bir snf, o n u n g i d i i n d e

kadir o l m a z ?

Modern
pitalist

retimle dolaysz

snfnn

iktidar

ilgili

eline

de, t o p l u m u da, d o l a y s y l a

sanayici

geiriine

kendi

kapitalizm

dek,

a n a ve

parazit

kendisini de kast

ka-

snf retimi

kavurdu. Ancak,

t a r i h s e l g r e v i bitmi b e z i r g a n snfn diktas ile, o n u en h a y v a n c a ve

en z a l i m c e kr
ngiliz,

18.

krne destekleyen

yzyl

d e r e b e y l i k iktidarlar

Fransz Sosyal Devrimleri t a r a f n d a n

17. y z y l

alaa

edilene

kadar ( h a t t a e d i l d i k t e n s o n r a bile, geri l k e l e r d e hl) b e z i r g a n snf

insan t o p l u m u n u
Devrimler a

m a h e r y e r i n e evirdi d u r d u :

oluunun

Klasik Tarihsel
sonra

arkeolojinin

zerine yepyeni

balca

sebeplerinden

Antika Tarihin
biri

Maddeciliin yzyl

nce

yeraltnda

"br dnya"lar

maddi

gml

belgelerle y e n i d e n

Tarihsel

oldu.

gsterdii

bu

olay, yzyl

karmas

ispat edilmi d u r u m a

girdi.

K o n u s u n u n uzman bay Henri Limet, insan u m u t s u z l u a d r e c e k kadar uzun sren A n t i k a Tarih karanlndan ele g e m i arkeolojik belgeleri bir sraya koyup d z e n l e m e n i n g l n anlatr; H a m m u r a b i ile A s u r
krallar a r a s n d a g e e n z a m a n n bile C h a r l m a g n e ile 14.

Louis arasnda

g e e n z a m a n kadar uzun o l d u u n u hatrlattktan sonra yle der:

"Konuyu
mek)
yon)

mekn

esast...
seyrektir:

metalrjide
defa

baka

kyaslamalara

zaman

alarn

ve

belirlendirmek

ak-net

ylesine

sanayide)

bavurmak

Limet,

iinde

birlikte,

teknik ilerleyi

(madeni

baka

lnd." (H.

ve

Bununla

az

yava

oldu

gelime

deilse

Le t r a v a i l du m e t a l etc.

19. y z y l , b y k s a n a y i

ki,

s.

et-

(dokmantas19.

kaydedildi.

medeniyetlerin

zorunluluunda

(determine

belgelenme

yzyla

dek

iin,

ok

Onun

metinleri
bile,

ve

olaylaryla

eiliminde

ka-

20)

ile d o r u d a n d o r u y a r e t i m e bal ser-

best r e k a b e t i k a p i t a l i z m i n , hi d e i l s e ileri Bat l k e l e r i n d e , o z a m a n

iin,

r e t i m l e d o l a y s z ilikisi

d u u adr.

O zamana

glerin

iskeleti

Modern

u z m a n l k orasn

saylan

bulunmayan

kadar,

b e z i r g a n l k t a n iyice kurtul-

m o d e r n a d a harikal T E K N K retici

metalrji yerinde saymtr!

aratrmyor.

Tarih,

Hangi

metalrji

sebeple?

geliimindeki

y a v a l k ile b e z i r g a n snfn r e t i m e kaytsz, artsz e g e m e n o l u u n u n

ayn

o l d u u n u yazyor.

ki

olayn

birbirinden

habersizce

paralel

g i t m e d i k l e r i n i , t e r s i n e , birbirleri z e r i n e en keskin e t k i - t e p k i y a p t k l a rn a n l a m a k iin

Bugn
yasnn

ne

k e r a m e t sahibi o l m a y a hacet var mdr?

soyut mantkla

dnlse,

m u a z z a m zarar ziyana ve

are ki Tarih, m a n t k ve bilinle deil,

insanlk iin
israfa

bezirgan

patlad

kendi gereklii

hegemon-

sylenebilir.

Ne

iinde y r d .

B u n d a n sonralar

iin o m u a z z a m israftan ibret dersi karlabilir:

be

alt bin yl y e r i n d e sayarca arpa boyu ilerleyi, elbet 20. yzyln insan
gidii
dan

olmamaldr.
maymuna

Darvinizmce:

evrimlemitir.

hayvan

imdi,

tr

kedi-kpek basaman-

bilim yle syler diye

maymun-

dan, insan yetitirir gibi, s o s y a l i z m s e v i y e s i n e ulam bir d n y a d a kimi

geri

lkelerin

bezirgan fideliinden

kapitalist r e t m e s i i m k n s z , hatta

gln bulunabilir. B u g n k t e k n i k ve bilin s e v i y e m i z l e alt bin yl nce

yola k l m a d iin Tarihe akl v e r i l e m e z .
Antika Tarihin gerekliinde ticaretin ve bezirganln oynad
y k rol, en y a k n ve iyi

bilinen T a r i h s e l

b-

D e v r i m l e r iinde d a h a a k a

grlr.
B)

BARBARLARIN

Barbarlarn
ri

iin yeterli

yerde,
belirli

Barbar olular,

s e b e p tekil

herhangi

dnyann

MEDENYETE STNLKLER

yalnz
bir

belirli

medeniyetlere

edemez. Tarihte

Barbar yn

tarihsel

y e r l e r i n d e ve Tarihin

stn

her z a m a n ,

bir rol

belirli

gelmele-

herhangi

oynayamaz.

alarnda,

gene

bir

Ancak
ancak

Barbar ynlar, anszn bilinen k o r k u n a k n l a r n a girimilerdir.

T e k szle hibir Barbar akn

Tersine,
Tarihin

kendi

her B a r b a r aknnn

her a l a n n d a o l d u u gibi

minizm

(gerekirlik-belirlenim)

B a r b a r l n stn gelii,
bilmesinden

ileri

gelir.

bana ve belirsizlik iinde g e m e z .

belirli

artlar ve

belirli

Barbar a k n l a r n d a

s e b e p l e r i vardr.
da t a m bir deter-

h k m srer.

Medeniyetin zemedii problemleri ze-

Barbarn zd

balca drt p r o b l e m , Tari-

h n c e s i n d e insanln y a a d lkel S o s y a l i z m p r e n s i p l e r i n d e n gelir.

1- Medeniyet,
tir.
ve

Z e n g i n l i i ve
teki

kiiler a r a s n d a e k o n o m i k v e sosyal eitsizlik d e m e k iktidar

elinde t u t a n

insanlar a r a s n d a

haline gelir.

korku

azlk,

yaratt

kendi
iin,

m e y e n insanlarn yetitii

K o r k u y u ve y a l a n bil-

B a r b a r l k t a k i y k s e k insan karakteri, m e d e -

niyetle r t c a l a k l k l a r a g m l m insann
stn

hiyerari

bir z o r u n l u l u k

Btn bireyleri eit olan Barbar T o p l u m d a kimse k i m s e d e n

k o r k m a d iin, herkes birbirine d o r u y u syler.

lk,

arasnda

yalan

irade ve h a r e k e t kabiliyeti yaratr.

inmeli d u r u m u n a
Barbarlk,

kar-

medeniyette

b u l u n m a y a n t e m i z , taze, kuvvetli insan m a l z e m e s i n i s a l a m olur.

Bu,

Barbarn

2- M e d e n i y e t t e
herkesin

kaderini,

ilikilerine balar.
d m a n sayar.

Gelenek-Grenek
retimin
ne ve
Onun

Bu g e n e l

kii

kim

retici

olduu

hibir ey i n s a n l a r n

altnda,

bilinmeyen

iin, h e r k e s birbirini

stnlktr.
plansz y a p l m a s ,

p a z a r ve

bezirgan

m a d d i , m a n e v i rakip ve

g v e n s i z l i k iinde s o s y a l

m o l m a k , insanlar zt k u t u p l a r a bld.
ka

glerindeki

mlkiyeti

snflara

paralan-

M e d e n i y e t t e ise, z o r d a n ba-

Kollektif A k s i y o n u n u

salayamaz.

Bu

"zorla

gzellik",

medeniyeti en

gcnden,
de,

anszn

kritik a n d a ,

mahrum

Kollektif A k s i y o n

edebilir.

Barbarlkta

isteyen t o p l u m

retim

de,

tketim

hatta y z l e r c e kiilik e v l e r d e b a r n m da t o p l u c a olur. S o s y a l snf

ayrlklarnn
darda

bulunmay,

t e k bir v c u t

Barbarn

Kollektif Aksiyon

3- Antika
nr.

Toplum

imi gibi
retici

Medeniyetin

Toprak mlkiyetinin

iindeki

btn

insanlarn

dnp davranmalarn
glerindeki

hemen

btn

ieride,

salar.

Bu,

stnldr.

retim temeli topraa daya-

aznlk e l i n d e t o p l a n m a s ,

o zamanki

retici

g l e r i n s e v i y e s i y z n d e n h e m t o p r a n v e r i m i n i drr, h e m g e n i
retmen

ynlarn

Her d e e r i
mrs,
par.

geim

alnr satlr

artlarn

hale

t o p r a k ilikilerini

dayanlmaz

getiren

bezirgan

bsbtn

iinden

derecede
ilikilerin

klmaz

gletirir.

t e f e c i l i k s-

krdm

B a r b a r insan, Y u k a r B a r b a r l k K o n a n d a k i Kent insan ise:

ileyebilecei topraktan
ou

kamu

mlkiyeti

ise t o p r a n

aile

fazlasna

olur.

retimi

gz d i k m e z .

Aa

iin

Ele g e e n t o p r a k l a r n

Barbarlk Konandaki

benimsenmesi

medeniyet altnda

nlarna toprak,
Corafya
4mas:

retici

Bilhassa

nucu

glerinden
Antika

toprak

kk retmen

meselesinde

Medeniyetlerin

iki

nemli

halk yBarbarn
mekaniz-

hele d t i c a r e t

Medeniyet Tefeci-Bezirgan ekonomisinin

bu

Bu,

stnldr.

Ekonomik

b a y n d r l k f a a l i y e t l e r i y l e , t i c a r e t ve

olarak derebeyletike

kmaza

alnm

Z a p t edilen

Her iki halde de,

parasz, y e n i d e n ve a d a l e t l i c e datlr.

s a n a y i ve

faaliyetleridir.

topraklar

gebelerde

bile yoktur.

h e m e n b t n t o p r a k l a r n mlkiyeti orta mal saylr.

ken

ya-

kendi

k a n l m a z so-

iki f a a l i y e t de t o p r a k e k o n o m i s i

gibi

girer.

a) M e d e n i y e t ,

ilk g n d e n

beri

en

hayati

hammaddelerini

(Irak'ta

o l d u u gibi tan bile) d a r d a n g e t i r t m e k zorundadr. Bu y z d e n , sonralar,

madenler,

bulunduklar

ithal e d i l m e y e baland.
milerse,

Barbar l k e l e r i n d e ilenip kle halinde

Barbarlar,

kendi t o p r a k l a r n d a

hele

bulunan

Yukar Barbarlk s e v i y e s i n e gel-

hammaddeleri

m e d e n i y e t hesa-

bna i l e y e c e k l e r i n e , kendi h e s a p l a r n a ileyerek, kendi t o p r a k l a r n d a k i

yeni c o r a f y a retici glerini de t o p l u m a kazandrabilirler. O y z d e n ,
g r e c e i z , her Y u k a r Barbar akn, Tarihte rol o y n a d m, bu roln az
ok kendine

has

bir yeni

Teknik retici g g e t i r e r e k o y n a y a b i l d i .

b) M e d e n i y e t , d ticaret ilikilerini, Irak'ta " D a m g a r " ad verilen tipte

nce k a m u m e m u r u n a , sonra zel
gemi

seferleriyle yaptryordu.

kervanlar ve gemi

bezirganlara kaldrtt kervan veya

Barbarlar,

seferleri y a n n d a ,

glerle gelip g i d e r k e n , doal

ekilde

medeniyetin

kendilerinin
bezirgan

artlar altnda

benimsediler.

ok defa,

gemiciliklerinin

kolay kolay u l a a m a d k l a r

kaldrd

pahal

her z a m a n yaptklar

grevini

medeniyet
lke ve

daha

elverili

kervanlarnn

veya

semtlere,

sapa

en

ve tehlikeli

yollardan ticareti

Barbarlar gtrdler.

Medeniyetin

refah

a l a r n d a , daha elverili ticaret araclna alan ve bu yolda az ok

kolay bir geim yolu da e d i n m i bulunan

Barbarlar, m e d e n i y e t i n , dere-

beyletike her trl e k o n o m i k iliki gibi ticarete de engel olduu k

sralarnda,
ilikilerinin

medeniyet

en

sadk

de, T i m u r da,

ekonomisinin

temsilcileri

slm

balca

kesildiler

ve

zemberei

yle

M e d e n i y e t i ' n e saldrrken,

olan

bezirgan

davrandlar.
medeni

(Cengiz

beylerin

Mool

bezirganlarna kardklar glkleri sava sebebi olarak ne srdler.)

B u drt bal f a k t r l e r g z n n d e t u t u l u r s a ,
greinin
oynad

mekanizmasnda

anlalr.

Btn

hangi

Medeniyetle Barbarlk

ekonomik temel

Tarihsel Barbarlar (Tarihte

sebeplerin

rol

oynam

rol
Bar-

barlar), b u b a k m d a n g e n e m e d e n i y e t y e t i t i r m e s i saylrlar. G e l d i k l e r i
yerler

daima,

zamanlardan

sonra
beri

zerine

akn

edecekleri

ap ilettii t a r l a l a r a

medeniyetin,

benzer.

o k eski

Oralardan

ilkin

me-

deniyet, h a m m a d d e kaynaklar ileterek eya ve (korku yalan bilmez

Gelenek-Grenekte,
etmitir.

Kollektif A k s i y o n u y k s e k ) t a z e

Byle uzun y z y l l a r boyu,

medeniyet,

insan

gc

Barbarl

ithal

ileride ya-

p a c a a k n a kendi eliyle hazrlamtr.

S m e r l e r z e r i n e ilk aknlar y a p a n B a r b a r l a r :
Semitler.

Kassitler hep, Irak'n

e v r e l e m i adi,

Dou,

Kuzey,

Elamlar, Zaroslular,

Bat

(Lbnan) yanlarn

kymetli ta v e m a d e n l e r l e k e r e s t e vb...

hammadde-

lerin ilenip getirtildikleri d a l a r n ve s e m t l e r i n insanlardrlar.

Glgam

Destan,

medeniyetin

Barbarl

bu

bakmdan

ileyiiyle

Barbardr:

"Onu da-

doludur.
Engidu,
lar

ele g e i r i l e n tipik;

yetitirmitir...

Memlekette

yacaktr." (Tablet

I)

yapl

ormanda

Humbaba

aalar

gl,
en

Humbaba,

devirelim" (Tablet

dalar

oturuyor.
II)

karakterli

kuvvetli

odur.

bekleyen

Onu

Senden

Barbardr:

ldrp...

"Humbaba,

onun

hi

ayrlma"Ejderha

kendimize

brts

katran

Tufandr."

(Tablet II) (Bu da T u f a n n B a r b a r l a r d a n geliini g s t e r i r ) . a m a gkten

seslendi:

larmn

"Durmayn,

ocuklar

olan

ilerleyin!"Humbaba

aalarmn

rzna

bard:

geen?"(Tablet

"Kimdir o
111)

da-

(Glga-

m D e s t a n , T a b l e t I, II, III.)
Barbarln ekonomi temeli zerinde oynad
iin en

iyi

bilinen, T a r i h s e l

pek ak g r e b i l i r i z .

Devrimlerden

rol, e n son o l d u u

Mool A k n l a r n a

bakmakla

C e n g i z y n l a r n n T a r i h e girileri y l e anlatlr:

C ) T P K BR B A R B A R A K I N I
"Tatarlar,
kimsenin
sel

gibi

tarife

steplerin

tanmad
akyorlard.
smazd. "

geni

dnyann
Ve
"teki

geitleri
bir

grndkleri
uluslar

zerinde

ucundan
yerde

birlikte

ilerliyorlard.

geliyorlard.
dnyann
srkleyerek

Denize
kapld
ilerliyorlar.

Onlar
doru
dehet
En

byk
rini

souklarda
hibir

bile

set

kendilerine

drtnal

durduramyor.

kar

gelenleri

ge de M a r c o Polo, s.
Bu yryen

ve

inenebilecek

yorulmak

ldryorlar. "(Victor

bilmeyen

svarile-

her

yiyorlar,

eyi

Chklovski,

Le

Voya-

56-59)

muazzam

r e n m e k istiyor.

koan
Onlar,

Kollektif A k s i y o n

1245 yl

gcn

Bat

Hristiyanl

Papa n n o c e n t IV t a r a f n d a n ,

Lyon

Konsili

karar ile, T a t a r l a r a f r a n s i s k e n keii (dervii) Plan C a r p i n gnderiliyor.

Tarih:

Cengiz

kralln
atein

Han'n S h a ' l a r n

devirmesinden

iinde

aksiyon

halinde

C a r p i n ya da G i o v a n n i
"Kuatm

Cengiz

Han,

kadar

m t t e f i k olan T a n g u t

n c e y e dyor.

inceleniyor.

bakenti

uzun

Carpin

yalnz

Chklovski,

ki,

on

age.,

s.

bir

du

gnleri

savalarn

kiide

Orta

(Jean

Barbar,
Plan

de

Historious) Cengiz'in

iinde kuatt

srd

taynlarn

tusunu kartt." (V.

iki yl

Piano C a r p i n i ) , ( L i b e l l u m

Kidane'lar mparatorunu
Ve

Kinlerle (Cinle)

(1227)

anlatyor:

yiyecekleri

kiiye

kt-lat.

verilmesi

buyrul-

60)

Hangi o r d u d a , bir kii y e r k e n d o k u z u a d u r u p d v r ?

A n c a k her kiinin kendisini t e k i l e r d e n en ufak ayrtl-ayrcalkl bir
varlk s a y m a d
ordusu

"Kuatlan
myla

Tarihncesi

b y l e bir d e n e m e y e
ehirde

yiite

atmaya,
almak

umutlar

edenlerden,

kazdlar." (V.
Yani:

Barbarn

biliyeti,

makinelerle,
taarruz

baladlar.

nk

uzun

savamalardan

kuatm

Tatarlar,

Chklovski,

sosyalist

kalmaynca,

boaltmaya

Neticesiz
kesilince,

kanda

kendilerini

Talar

gm

doluydu.

muharebe

oturanlar

savundular.

erimi

ginliklerle

Toplumun

insanlarnn

katlanabilir.

yapanlar

kentin

oklarn

yard-

edenlere

gm

ehir

sonra,

dardan

ortasna

dek

birok zenehri

surlara

zorla
kar

bir yeralt

galerisi

age)

Kollektif A k s i y o n u e z i l m e m i zeks

ile t e e b b s ka-

m e d e n i y e t i n t e k n i k s t n l n e kar, suru yer a l t n d a n evi-

recek yeni

bir sava t e k n i i y a r a t m a k t a g e c i k m e d i .

Byle insanlarn o r d u s u n d a :

r g t , Disiplin, Sava M e t o d u , m e d e n i

o r d u l a r n son g n l e r d e m u a z z a m l a t k a her k a f a d a n bir ses kan Babil

Kulesine d n m o r d u l a r n d a k i n d e n

kat kat s t n d r :

rgt:

grubun

yor,

"Cengiz

(bildiimiz
kumanda

on

ste

Han

her

onba)

ediyor.

On

Bu

ama

onlar

sava

manga

yzbaya

bir ef kumanda

bulunuyor,

10

bir

ediyor.

daima

bir

adamlarnn
st

Btn
tek

bana
on

kumanda
ordunun

kapitene

bir adam

tanesine
ediyor.
banda

koyu-

bir yzbaEn

sonra

kapiten

itaat ediyorlar." (V.

Chk-

lovski. age., s. 61)

Disiplin:

"Savata,

yorlar.

Btn

lyor.

Ksaca,

lar

on

onluk

mterek

boazlanlyorlar.

gruptan

kiiler kaar

da

mutabakat

Savalardan

biri,

ikisi,

yznc
karar
biri,

kalrsa:

kaarsa

gene

hepsi

ile

ricat

edilmezse,

ikisi,

cesaretle

ldrlldrkaankavgaya

atlnca,

mangada

rlyorlar.
hepsi

geri

Birisi

esir

ldrlyorlar."

ele

geirmeye

sanlar byle

kalanlar

edilir

Teknik:

en
ve

kaytan

geirerek

bir

lerle

baka

nesneler

dolduruluyor.

yerletiriliyor.

nsanlar

ren

gemi

atn

srlyor.
mi
Neleri

varsa,

Silah:
zere

bir ip

byk

"Sanyorum
danlk,

(ran'dan)

"2

deriden

zrh

veya 3 yay

ve

[sadak],

kendileri

zrh
demir

dikil-

mecburdur.
balarlar.

age.)

hi deilse iyi bir yay ile

balta

ve

makineleri

ekmek

age.)
ancak

gmlei
mifer

veya

bir

rmaa

iyice

kapatp

Chklovski,

ortasna
kuruluve-

zere

torbalar

azn

likler
elbise-

nesneler
Bylece

bulundurmaya

doldururlar,

Chklovski,

Tatarlarn

yay,

torba

stler

iine

yzmek

deri

geerler. "(V.

okdanlk

bulunur. "(V.

bir

iine

rma

Her s a v a d a

dolu

yle

sert

hayvan

in-

62-63)

alyorlar.

yapyorlar,

ve

birer

s.

geiyorlar:

deriyi

oturuyorlar.

ve

salam

tulumun

asarak

Eerler

ganimet

Tatarlarda

age.,

yle

byk

uval

yerine

balanyor

sava

bir

yuvarlak

orta

savalarn

Her

kuyruuna

ok

da

kuyruuna

Zrt

bulunur.

Atn

eit

byklerini

ld-

gitmezlerse,

yenilmedike

gerekir.

Chklovski,

dz

ap

gitmezlerse,

kurtarmaya

olarak

ldrlmeleri

hatta

yuvarlak

onu

kesin

da

ldrlrler. "(V.

"Irmaklarn
demek)

ardndan

yoldalar

"Dman

balayanlarn

acmakszn

(binbalar

atlanlarn

de,

pek

istihsal

az

silah,

ederler.

gnderildiini

bilhassa

Tatarlara

grdm."

(V.

ok-

Pers'ten

Chklovski,

age., s. 6 4 - 7 5 )
Sava
ceklerini

Metodu:
bilseler

esirler

vardr. "(Carpin:

"Dmana
talar

yollarlar.

en

iyi

dmana
lar

kar

hileleri

dr." (V.

tekil

Ama
icat

tarafmzdan
seve

ldrlmeye-

seve

evirecek

ok

yaplm

k-

edecekler

Chklovski, age.

s.

ktalar

taraf,
ve

daha

Tatar

gnderip

Bylece,

birden

"Eminiz

esirlerden

birka

saldrrlar.

hasm
sanr."

aldklar

belki

edilmi

her cephede

dvtn

sava

yanna

solundan

kar

bizim
kar

uluslardan

ktalarn

sandan,

deillerdir.

orduyla

eitli

Bu

iinde,

efendilerine
64)

savalardan

dmana

bile

"Tatarlar

silahlarn

savarlar.
evrildiini

ki
iyi

hi

ember
Bazen

faydal

Sonra,

grnmeden
iine
pek

hissederek

Tatarlar baka
ve

katarlar.

daha

aldk-

kalabalk

byk

bir

kurnazca

eyler yapacaklar-

64.)

Byle az a m a z bir Barbar o r d u n u n , m i l y o n l u k m e d e n i y e t ordularn

it d a l a m keiye evirdikleri g r l d z a m a n alr m? Barbarn,

m e d e n i y e t t e n ald silahla m e d e n i y e t i y e n d i i anlalyor.

D)

BARBARLIK VE

BEZRGNLIK

B u kyasya " l d r m E n d s t r i s i " g e l i i g z e l y e r d e , m a k s a t s z ilemez.

Bu keskin silahla g e n e a k a ve d o r u d a n d o r u y a m e d e n i y e t i n

yaratt, sonradan

krlettii ticaret ilikileri ve yollar a l a c a k t r :

"Birka
iinde

yl

sonra

birletirmi

dek

renildi

kervanlarn

Chklovski,

K t l k y a p m a k ne
hatta

mtr.

yol
age.,

Temir

dostunun

buyursun,

tuplarnz

ho

ve

anlatp

gnderip
rahat

yanmza

ve

Barbar,
plan

b e z i r g a n l a r uzerinden

sava-

bir d a h a t k a n n c a a y n e n

dahi

Carlos'a

tu tasnz.

Farsa

kral

ka-

egemenlikte
muharrem

ve

tarafa

kalasnz.

olur.

zor

Baka

ettik.

edesiniz

ki,
bi-

tutarsak,
izzet

arl gelmesin.
diyelim,

Cevdet,

te ikisi s e l m - k e l m ,

nice

c.

3,

s.

bizim

ve

ikramla

nk

yllar

hicri sekiz

te biri

ne

mek-

bezirganlarnz

ve

tarih,

Her

Hmyun

ikraml
siz

yaver
Ondan

yolladk.

ne

Yazld

l mkerrem sonu." (Tarihi

Mektubun

talihinin

haberdar

da

ve

ok sevin-

zebun

Sizin

ve

onlar

Fran-

getirdi

ycelik

Kumandan

izzetli

ve

(Frer)

anlatt.

katnza

ulu

onlar

Vesselam.

ve

lzmdr ki:

giderler

kimsenin

bayndr

varp,
kahr

salnzdan

dahi

Dualar bildiril-

kral mektuplarn

Civan'

siz

Fransa

isterim.

ve ann

ile

Fri

imdi

selmet

zerlerine

bezirganlarla

ordu

dileini

belirtilir ki Fri

Ve

bykln

nasl biz

ol

uras

geldi.

murahhas

Ve

iyi

dilekle

dmanlarmz

syler.

gnderilip

iyi

oyuna

kalabalk

bizi

ve

ok

yana

sizin

olsun.

bezirganlarmz
ya

bu

ehrinin

size

gnlmz
zim

ktlk

uzatsn,

selamn

kadar

iyi adn

bizim

Sultan

bin

kumandann

reticisi

dahi bildirilir ki,

gitmesiyle,
olduysa

Krm'a

bezirganlara

kral A l t n c

mrn

yz
dnya

yce

din

komutann

sonra:

Fransz

Krkn,

bunu

sonra
adl

dik.

imparatorluk

yazd:

"Buradaki

ulu

tek

64)

Her T a r i h s e l

m u h a k k a k b e z i r g a n l a r n izdikleri

"Babu

dikten
siz

s.

bir

Okyanusu'ndan
ve

C e n g i z ' i n g e l e n e i n i , b e z i r g a n yollar

mektubu

siskos

lkeleri
Pasifik

veriyorlar

kelime?

bir d a h a y r t e n T i m u r l e n k ,

bul

btn

Tatarlar,

gemesine

yapmyorlar." (V.
runa,

ki,

bulunan

dn-

devlet

yz

be

ve
yl

320-329)

i o l a r a k y a l n z bezir-

g a n l a r iin yazlr.
E)

BEZRGAN YOLLARININ AILII

Mool
Cengiz

aknnn

Han'dan

Krm'a

dek"

zirgan

Marko

hangi
be

ekonomi

on

uzanm

yl

byk

Polo'nun

faktrlerine

sonra,

Tatarlar,

bezirgan

anlarndan

bal

yollarn

ilgili

olduu

grld.

"Pasifik O k y a n u s u n d a n
atlar.

pasajlar yle

Venedik

be-

sralanabilir:

( K r m ' d a n y o l a klnca):
"Yava
Seyyahlar
ka

bir

Greklere
konuan

yava
krktan

lehe
ve

ilerleniyor.
fazla

iitiliyordu.
bazen,

Goth'lara

aitti."

Ve

ato

birok

grdler.
nk

atolarn

nnden

Her atoda

bu

atolar

vaktiyle

Rusya

(V.

Chklovski,

steplerini
age.,

baka

Cenovallara,
igal
s.

eden

65)

geiliyordu.

bir

dil,

ba-

Venediklilere,
ve

Cermence

"Polo'lar
ve

zaman

atolar

her

eit

rndryordu." (V.

(Polovetzler)

matahlar

satan

Chklovski,

byk gezegen

"Stepte

keeyle

ak

otuz

nyordu.

Ve

araba

ayak
y

ayak

Yan

Bu

ev,

develer

Chklovski,
henz

"Arabalar,

zerlerinde

yzleri

'tatan

kadnlar'

bulunan

Chklovski,

dilli

gemiti

bezirganlar

yayorlard.
hi

ba-

koulmu

ta-

geiyordu.

iki yanda

koulmu

Baz

bozulmadan

aya

her

arabadan

yirmi

ve

Byle

kz

sandklar

be

araba-

yklenmi

age.)

Anahanlk

belliydi:

d." (V.

yirmi

ikier

mezarlarndan
kupa

aras

kier

banda

yaayanlarn

Bunlar

bulunan

oluyordu.

geliyordu."(V.

ok

adrlarda

byktler.

tekerleklerinin

oturtulmu

geni

ekiyordu.

arabalar

tekerlekli

geniliinde

stne

daha

alan

Tatarlar

komuna evlerinde yayordu:

rtl,

araba

ve

yerine

age.)

S t e p insan,
adrlar
bir

Kumanlarn

geleneklerini

douya

evrik,

duran

brakmadklar,

gbekleri

mezarlarn

nnde

nnden

bir

geiyorlar-

age.)

Bezirganlar bu konuksever lkel T o p l u m kucanda rahattlar:

"Venedikliler,
aracl

seviyorlard.
Bir

Tatar

sayesinde

beylerinin

onlarla

Bezirganlara

efendi

kmz

baryordu.
kolaylatrmak

iin

lar ekilince

yn

'Kmz',

ierken,

Kmzlar

nezdinde

kle,
her

srarla

konaklamay,
balmumu

mayalanm

yudumu

ekiliyordu:

boaz

geniletilmi

Ve

bir

st

Tatarlarn

sunuluyordu.
'Ha!'

kmz

dediine
(V.

tercman
sylemeyi

hizmeti:

davetlinin

oluyordu."

bir

fiyatlarn

ksrak

ektike

sunuluyordu.

kulaklar

insann

ve

diye

tatmasn

gre,

kulak-

Chklovski,

age.)

Mool, bu "Ha b a b a m ! " havas iinde b e z i r g a n a r l y o r d u . Snrlar,

bezirganl

engellemiyordu.

zaryerleriydi.
evleriyle

kn

zamanlar ancak

kalyorlard.

ediyorlard.

Gz

muazzam
ler

bir

cvata

ve

ortasnda

makl

bir

"Polo
"Hakan
geirildiler,

emniyetli

drt yol

az

pa-

Hanlk b a k e n t i s a y l a n a k

evle

yuvarlak

kentin
Evler

kule

vard.

ayrlklarda

evresinde

yardmyla
bir

birka cami

davarlaryla

kazanyordu.

tamponlar

kardeler,

500

Yazn

gelmez,

merdivenle

sunmaya

yordu.

gelir

canllk

ehrin

larn

en

kysnda

Bulgar e h r i y d i :

"ehirde
hassa

Kentler,

Buna rnek, Volga

ta

adrlar

ve

tercih

dikiliyor,

kent

kerestedendi.

tututurulmu
dikiliyor,

Oturanlar bilsrtmeyi

Kereste-

kalaslardan

tepesine

iinden

yaplyd.
72

basa-

klyordu.
geldiklerinin

ertesi

gn,

hkmdara

en

iyi

mal-

gittiler.

(Barka)

Sanda
nlerine

Bizans

erguvan

vasal-baml
zel

tek

kumayla

hanlar
ayak

rtl

bulunuyordu.

masalar

zerinde

tahtta

oturu-

Bezirganlar

bir

soluna

etle

hidromel

(bal

ikisi)

karld.

ka,

Mcevherlerden

Venediklilere

ald

ve

byk

mallarn

"Kuzeyli
Araplar,

Ruslara

bir

bedellerini

iin

maa

[seyretmek,

etmek

gkyzn
"Cinayet
vcutlar

erkeklerle

boyunlarndan

"Ticaret pek
balmumu,

bile

elde

kardelerin

bir

ehirdi.

ticaretini

ele

nuyordu.
an

eyleri

de

birlikte

hatta

te-

dek pespembe

kalan

yapyorlard.

drt

diree

baltayla

balanyor,

yarlyordu.

deierek pek

ucuz

ti-

mucizesini

geliyorlard.

banyo

bir

Ama

bezirganlar

doa

sabahlara

talarla

ve

btn

gelmiyordu.

Arap
o

ayaklarndan

Kymetli

yol

ki

ok

bulunursa

"Moskova'ya
"Bu,

iyi

mal,

kara

hele

tilki postlar

bir air

gitmek krl

iti ama
Rus

orada

Buhara:

"Kent
Acemler,

iten

Hintliler,

bir

Sudak

getiriyordu.

yle

kurucusu

kadar uzak
ve

Denizi'yle

ipek

ortasndaki

bulu-

Moskoval-

oldu.

Bu

yle souktu

ki...

yetitirdi.
ve

kleler
hatta

yld." (V.

yoluyla

ve

ilikilerinde

yannda,
kr

kurulehrinin

ihra

ediliyordu."

Novgorod'da

Chklovski,

bile

vergi

age.)

e n g e l s i z ilerliyordu:

Hazer

gemicilik

yeni
Kiev

Romenler,

ailesinin

topraklarnda,

b e z i r g a n yollar
rmak

balmumu

yaptklar

(Derbent

Semerkand:

ok

ticaret

mehur

gemilerini

ykseliyordu.

Kremlin'in

Orada

deri,

vard.

retiyorlard.

Bu

Don'daki

Cenovallarla

elileri

Ruslara

btn

gitti.

Aa

Tucev

nfus yazm

Demirkap
"Cenovallar

Tuna'da

Duge

kalitede

Orta Asya

edilmi

orada

Tatarlarn

almak zere

ve

vard.

Venedikli

Moskova'ya

talan

Moskova'da

sanatn

yzylda

Rusya'dan

arkadalar

geiriyordu

mahallesi

19.

pazarda

ve
iin

Tatarlarca

dkme

sanlyordu

leyip,

ksa

Ayrca,

kalalarndan

talyanlarn

bezirganlar
aile

denli

izlemek]

tutkal

Bar-

ediliyordu.

"Polo

lara

balk

seyretmek
kadnlar

canlyd.

Getirdikleri

nefis"buluyorlard.

elleriyle

konuuldu.

dedi.

geliyorlard.

hayran

ileyenler,

bal,

mu

Bulgar'a

hayran

"Hamamda

ve

matahlardan

gsterdi.

bol

geceleri

"beyaz

caret yapmak

mal,

kabul

bol

Kaman'n

geceleri

ve

bu
ticareti

tepenin
kara

Kafkas
denizin

arasndaki
kylarna

geit):

dek

srk-

yapyorlard."
stnde

setreli

bir

Yahudiler,

mstahkem
inliler

ato
byk

krlyorlard."
"Yol

boyunca

seyyahlara

mahsus

menzillere

rastlan-

yordu. Su tedariki iin t a m bir gn at srtnda yol a l m a k gerekiyordu...

Drt bir y a n d a y e d e k atlar b u l u n u y o r d u .
bitkin bineklerinin eerlerini

Hakann ulaklar, y o r g u n l u k t a n

kaldrp, taze beygirlerin zerine koyuyor-

lard. Bir koca bezirgan, bir eli, bir prens, y o r g u n d m atn s r e r k e n

iyi bir at zerinde birisine rastlad m, svariyi indiriyor ve onun bineini
teklifsizce zapt ediyordu.

Kimse sesini k a r m a y a cesaret e d e m i y o r d u .

Hami:
gn

"l

srdn

in'de

Budist

nemli

bir

F)

gei

bir

kltr

transit

nn

lkede

her

veya

bir

ulan

rerek

iki

gnde

"Yol

en

dular.

Ama

Atlar,

bir

Yolda

saysnn

nesne

veya

yetkililer

bir

saatinde
kamlarla,

bir

eksildi

sopalar

sopalarla

yulaf

Hann

ulak-

konak

bir

kye

et

ve

acmakszn

mecbur-

gidiyorlard.
satyorlard.
gidiyorlard."

vardlar
meyve,

getirilecekti.

myd,
binekleri

Ulaklar

nbetiler

koru-

dikilirdi.

zarar ziyann

vardklar
gnn

krbalarla

kocabalar

yol

brakp

mal sahibinin

bezirgan

yol almaya

oturanlara

zere

ulaklarn

ve

ld-

20

ok

hanl-

iki beygir

hayvanlar

getirmezse,

Kubilay

yolu,

orada

bakmak

Eer

yerin

il

iin

mi,

hemen

balayan

Bir

kadar)

kasabaya,

kadar

beygirlerine

olsun

Yahut

den

yetecek

eyi

15
etini

adamlar

ediyorlard.

olursa

lyorlard.

ile

gsteriyordu.

kilometre

gnde

ehre,

hayvan

istenen

bat

Dou

istiyordu.

alaca

mesafeyi

(40

geberirse

ve

ve

tazmin

dilerinden

direkler
kez

bir

almak

ederim."

yorgunluktan

misline

bagajlarna

in'i

rgtlendirilmiti.

haber
gnde

ok

Kendileri

mak,

ka

geldiler.

RGTLENDRMES

tercih

yakn,

ulaklar

kard.

ki bezirganlar yolun
Hami'ye

ehir,

bir atla

konak

ulaklar

bu

menziller

abuk

dikilmi
10

kye

"Adetti,

pek

almasn

geberirse,

emir

ve

salam

az

srmt
sonunda

olan

BARBARIN

posta

boyunca

En

idi."

noktasndan

lar gnde

kadar uzun

merkezi

yeri

BEZRGNLII

"Btn

kesti rem edil er.

yer

veya

ahalisi

ken-

gecenin

iitilmedik

getirtiliyordu

Bir
mahalli

ve

hangi

tarzda

dv-

ulaklar

bunlar

dvdryorlard."

Hakann bakenti, hatta saray bir bezirganlar enternasyonali idi:

Kubily'n
saray

Saray:

evresinde

kimse,

silahl

"Suriyeli

nbetilere

mecburdu." (V.
Hakan

yle

iin

inliler,

durana
en

az

Ermeniler

yolu

den

dil

bilmeye

drt

B a r b a r Mool,

Batya

metelik v e r m i y o r -

Lous'ye R u b r u q u i s eliyle g n d e r d i i

mektupta

yazyordu:

"Ezeli
ve

vermek

hann

age.)

gml

M a n g u , 9.

Moollar,

Byk

cevap

Chklovski,

Kendi o r t a a n a
du.

Nesturiler,

toplayorlard.

tanr

enlik

gcyle

iinde

gndoudan

birleti

miydi,

gnbatya
ne

yapmak

dek

tekmil

istediimiz

dnya

Kubily'n, p a s a p o r t y e r i n e altn t a b l e t l e eli o l a r a k g n d e r d i i

kardeler,
"Bizim
putperestlerle
kanununun
adam"

bar

anlalacaktr."
Polo

Papa'dan:
Hristiyan
ve
en

dinimizde

konuacaklar
iyi

kanun

isteyeceklerdi."

retim
baka

olduunu

yapm,
kiilerle

ispat

yedi
iyice

etmeyi

sanat

bilen

ve

ve

sa

tartmay
becerecek

yz

kadar

"Semerkand'taki
yorlar
me

ve

kar,

"Filistin
da

rasathane

gnein
t

daha

ve

yz

ilginti.

daha

gzel

eline

kanlmaz

nan

durum

zere

bili-

nk

mesel,

alanlarda

epey

Ora-

sava

geri

bu

efendimizin
adam

geiyordu.
olunabilirdi.

Ve
yapmak

kalm

sipari,

lhdi

bulu-

bsbtn

zerinde

ya-

grevlendiriliyordu."

her yer y l e s i n e

bezirgan

Barbar "Tufannn

cennetine dnmt.

Her

C e n g i z nn u r a m a d y e r l e r d e ise, ayn gnler,

yleydi:

"(Marko
Krall

Polo

iine

bir

heyeti)

girdiler.

evresinde

larn),

Tton

"Hallar,
gibi

kereste,

Frank

ediyordu.

lere

ve

Her

boyunca

bezirgan
nemli

"Polo

Ermenistan

(Malta

kaldlar.
tarikatl-

grlyordu.
pek

mehur Aya

Ermenistan'da

matahlar
ve

yerde,

btn

vergi

acenteleri

batan

bulunuyordu.
Lbnan'da

demeden

rastlanyordu.

kardeler,

veya

vard.

baa

Ermenistan
byk

muaf olan

Cenevizlilerin
Venediklilere

Ermenistan'da

ama

"Ayas'tan

anca

La-

uzun

ayorkei

olan

Cenoval
bezirgan

kayrlan

kl,
atlar
eli-

yollan

imtiyazlar

deildi.

kullanyorlard,
adn

Templier'lerin

kylarn,

kervanlar

zm

temsilcilere

snrn

yol almak zorunda

geirmilerdi."

gelen
kuru

abuk

atolar

gney

ele

lkesinin
az

baronlarnn,

Bat Avrupa

demir,

ihra

daha

valyelerinin

limanlar

Orada

Tatarlar

Orada

Anadolu'nun

"Arabistan'dan
lard.

kadar

ap
ahit

zerinden yarm yzyl gememiti.

getii

e y t i c a r e t iindi.

va

baz

incelibir

B A R B A R I N A M A D I I Y E R L E KIYAS

gibi

Drt

yollar

braklamayacandan,

getirtmek

C e n g i z akn

Bylesine

ederdi?

savamalara

oluyordu. ""Kuds'te,

lambadan
G)

ne

edilebilirdi:

sanat

her

yldzl

veriyorlard.

bezirgan

arasnda

angaje

ykmak

inlilerin

Orasn

Araplar

Hristiyan

surlar

nan

oradan

haber

raklarda ki sefil Avrupa

Hristiyanlarla

birka

bilginleri,

tutulmalarn

atlar

Suriye'ye

iin

Kubily

para

getiler.

Han'n

demeye

Buraya

ulaklar

mecbur

unvann

kalyorlard.

Araplar Assham

("sol

k-y")

vermilerdi.

"Filistin

zaman

kallar,

zeytinyalar,

halar

mehurdu.

banyo

fiyatlar

olduu

iin,

deillerdi.

mreffehti.
muzlar,
Yabanclar

ok yksekti.
sarnlarda

Yalnz

atolara

rinde

tutmadklar

tahsil

etmeye

bir

glkle

Kuds'e

bademleri,
ora
Ama

pazarlarna
mahsuller

muhafaza
hakkiyle

lkede

gl
ve

ucuzdu.

emniyetini

porta-

iin

Kuds'te

Hallar

kabiliyorlard.

oluyorlard.

baheleri,
afyon

kouyorlard.

olunuyordu.
sahip

yollarn

muvaffak

yakn
erikleri

ve

su,

kt

pek
Hi

gzetmeye

ha-

Otel

kudretli
de

ve

ellevergi

"Geni
pek

in

fukara

kylerinden

ve

boucu

ler." (Victor C h k l o v s k i ,
in

Polo
Ama

kardeler tatan
mkemmel

kaldrml

zmlerini

Le V o y a g e de M a r c o Polo, s.

Kuds'

takdir etti-

67-90)

bakayd:

"Elilikler
da

sonra

buldular.

ve

yle...

itibari (tibari:

deeri

deiimi

"Kubily'n
toleransl

bir

oistleri,

karadan

ticaret

iin

yle o l m a d

itibaridir.'

(TDK)

geliyorlard.

parlak

bir

Bezirganlar

oldu:

Moollar

hlde yle s a y l a n , s a y m a c a :

-Y.N.)

deer

tedavln

ve

d-

gelitirdiler. "

saltanat
rejim

hem

ederek

denizden,

hkimiyeti

Gerekten

'Kt parann
aryla

misyonlar

Mool

anl

kabul

Budistleri

ve

etti,

huzurlu
ayn

himaye

yerel savalarn

nne

oldu.

in

zamanda

etti

ve

gemeye

iin,

hem

inlilere

alt."

hakan

aydnlar,
silah

geni

hem

Ta-

tamay

(Maxim

yasak

Petit,

Histo-

ire G n r a l e s . L a r o u s s e ed., c. I., s. 377)

H)

MEDENLERDEN

Orta

Barbarla

BARBARLARA VG

kkn

d i n l e m e k her e y d e n

medeniyeti,

daha

ilgintir.

gzleriyle

grm

Dnya T i c a r e t i n i n

olanlardan

kuzey yolunu

a a n C e n g i z atas Atilla iin, koyu Hristiyan C h a t e a u b r i a n d yle der:

"Bakenti

bir

Boyunduruklad
lard.

Sofrasn

gm
lksz
bul

tahta

yardmna
ba,
gne

ama

Yalvaranlara
komaya

kck
yan

genlikleri

Ksa

seyrek
ilan

ateliliini
boyu,

sakal,

Hun,

generalleri

[uyruklarn]

dkn." ( A m d Thierry,
Arcadius'n
"Tasavvur

Bu

adam,

ki:

bilerek

ettii
daha

salar,

bil-

kimsenin
da

bask

Romallarn,

"imparatorlarn

imparatordurlar!"

ka-

oturuyordu...

geni
burnu,
vn-

general-

(Franois-Ren

29)

Thierry,

Adamlar

iflasa

srkleyen

ihtiamlarla

M. Histoire d'Atilla, s.

elendirmeye

60)

olu T h e o d o s II:

edilebilecek
iinde

m a y a yolluyor.
Tarihisi

gs,

ve
arka-

karlk:

"Tebaalarn

klan." (A.

geni

altn

elilerini

Barbarlar
kabul

ald.
tutuyor-

Tatar,

dizginlemeyi

aarm

diyordu

bu

Bizans'n

inanlln

de C h a t e a u b r i a n d , t u d e s Histoire, s.
Ona

ve

bir

nbet
donatp

orada

mehul

ediyordu...

bu

Atilla'nn

yemeklerle

deil,

yufka,

bycek

srayla

te

Roma'nn

eliler

hazrd.

ilikisiyle

uaktrlar,

kaba

toplantda

rengi asln

(...)

ve

brakyordu.

yrei

gzleri,

yaplm

kapsnda

oturup,

yannda

tiryakisiydi

geleirdi.

leri

iskemleye
iki

keresteden

tabaklar

arkadalarna

ediyordu,

Sava

yahut

barakasnn

tahta

vazolar
bir

kamp
krallar

her

alakl,

her

irtikb-yiyicilii

egemen,

age.)
naslsa

namuslu

Maximin'i

seip Atilla'y

kandr-

D e l e g e l e r a r a s n d a o a n en ilgin e s e r i n i y a z a n G r e k

Priscus g r d k l e r i n i

anlatyor:

(Atilla,
lar

biraz da t a h t a l k y e b e n z e y e n

bakentine girerken,

kadn-

kouyorlar):
"Balar

stnde

tuyorlar.
lar

bu

Altlarndan,

sylyorlar." (A.
Bu

sradan

kar

yedierli
Thierry,

manzarayla

"Saray

dairevi

nnde

bir it

uykusu

bir

adam

beyaz

bezler

yryerek

vg

tu-

ark-

kaan

Maximin,

sabah

erkenden

Priscus a n l a t y o r :

duvar iinde

birok

evler"den

bir n b e t i s i

grnyor.

( P r i s c u s armtr.
mu.

uzanm

saflar

hibir hizmeti grnmyordu." (A.

(Dnyay sarsan adamn

tral

kz

age.)

gece

Priscus ' h e d i y e l e r l e yolluyor.

l idi.

sraya

gen

ibaret.

Thierry,

bile y o k !

Rumca:

"Kahire,

"it kapa-

age.,

s.

92)

N e d e n s o n r a ba
sizi

selmlar!" diyor.

R u m l a r hep t a r a n m a m sal, partal elbiseli olur-

Bu a d a m giyinik, nasl R u m o l u r ? S o r u y o r ) :

"Hunlar

arasnda

Adam
"Bu

Barbar

hayat

ekmeye

hangi

lkeden

geldin?"

cevap veriyor:
soruyu

"nk,

neden

ok

iyi

atnz?"
Rumca

konuuyorsunuz

da... "

O z a m a n tral, g i y i n i k a d a m g l e r e k balyor a n l a t m a y a :
"yi

bildin.

evinin

Ben

Grek'im.

kurucusuyum.

Sava

mutluluumu

Mesie'nin

Zengince

bir

uurdu." (Esir

Viminacium'undanm.

kzla

evlendim.

olmu.

Zengin

Bir

Mutlu
esirler

prenslere

eflere d y o r m u . A d a m , d t efendisiyle s a v a a girmi.

llara

kar

dime

zamandan
oldu.

bitti

miydi,

derse,

insann

kurtulu
yasak

huzurunu

ediyor.
tabanszl

baa

hi

kalr.

engel

hara

olamazd

ya!

hayat

bar

zaman

Roma'da

kanun

Herkesin

silah

Bununla

birlikte,
onlarn

herkes

hepsinde
bir

Hkmeti,
nk,

silah
ne

tamasn
kadar yiit

kimine

Romallarda

yannda

buram
iin

ise,

bilgisizlik,

bar

savan

deil.

Baka

eflerizama-

ktlkleri

bir lkstr,

alr.

ne
Hibir

[uyruunun],

brakmal.

tattklar

Kimine

Romallarn
buram

Roma

tebaasnn
zere

artla-

bahtna

dvmez.

besliyor.

savunmak

Ve ne-

sava ii bir yol

kendisini

himmetine-abasna
kendisini

baklrsa,

belasdr balar,

bizi
Roma,

savayorlar.

oluyor.

srlr.

ocuklarm

gemiteki

"Oh! Evet,

kimse

Sava

kendilerine

felaketlere

nk

yanlmaz

tebaann
kt

gelen

bir

ettiriyor.

bakalarnn

evlendim.

artlarm,

toplanr)

karmaz.

Kanunun

olsunlar,

derlenip

iflas

istedim.

bavekilinin) sofra yoldaym.

hayat

ve

Roma-

Barbar efen-

hrriyetimi

kadnla

rahat rahat kullanr:

yaayanlar
umudunu

bir

imdiki

kaygsz

onu

bir kanun,

olursalar

Rum

ganimet edinince

gereince,

Barbar

baklsn,

Hunlarda

insan

ynetiminde
zalimce

oldum.

edilir." (Biraz

"Yeterce

kanunu

(Atilla'nn

baklrsa

tercih

ey

hr

Onegese'in

rma

savam.)

skitlerin

beri

resinden

nin

yiite

gtrdm,

ticaret

yayordum:

bir

da-

trls

de

Bir zengin

yahut

iktidar

sahibi

ufak

bir

kanun

kanunu

ceza

formalitelerini

sn;

Oh!

anas

alamaktan,

dp

Ceza

lsn

emrettii
bel

eyi

salayacak

yahut

Roma'da

bir paray

Rum'un,

hangi

pein

bir

"Kanunu
lah
daha:

topra
daha

dan

ve

vardr?

znden

iflas

bir

rpda]

hkm

aktr.

Herkes

nunlara

itaat

delil

ama

kamu
var.

onlar
eder.
btn

iflasa

uramaktan

bir davada,

ve

kanunlarn

bence

urayn,

dayanlr

ne

avenesine

mahke-

yal

kazan

bir

hkm

herhangi

97)
ayrlamayan

dndkleri

emniyetini

ihdas

medeni

bunlardr.

ettiler

Ona

srlarna,
Kt

beter
kt

hkimden

bilir

veya

bilebilir,
cezasz

milletlerde
dolay

kpeklerine

bu

ne

kadar

uzamasna

[dnp
kere

kalmalar

iyi
y-

gelince,

Kanunlar ak

kendisi

ithamnz,

Hem

yakasn

dava

tanmadan,

iyidir.

imparatorun

byledir.

cezadan

hakszlk

lerin
bin

tarafn-

ne

atklar

ceffelkalem

veren

besleme-

davac

var da,

olsunlar...

bir hkim,

oluturdular].

kartmasnda

avc

davaclar

"Si-

bir snf

koruyanlar

avukatlarn

maan

kar.

olurlar."
baka

[kurdular,

kendisini

"Hkimlerle

oban

korumu

koyucularmz

snfn

tarafndan

Byklerin

yetersizliinden

ile

kalnca,

"Kanun

bu

ediyorlarsa,
bekleten

grkadar

etmedike

zerine

olabilir?"

kyl

atna,

hkmn

dorudur,

ne

kadar krl

s.
hr

kolonlar snf

hakl

Svari

(...)

yaayan

askerin

bakarsa
eh,

eken

yapmaya
bitinceye

edebilmesi,

hkime

en

fukara,

ey

urarsanz

teslim

age.,

idmanllar"

sayesinde

sinden

pein

dava

bir

davas

olduu

elde

de

bir

tr

Ama

m e d e n i y e t i s a v u n m a s d a yle o l u y o r :

koruyanlar

kullanmakta

Askerlik

ne

medeniyet

kar G r e k T a r i h i s i n i n

bir

tecavze

Barbarlardan,

ken

yle
Meerki

hakl

deyerek

Thierry,

dt

insan

gelmez

hakszlktan

yararlanr.

biner.

nsann

yaklaabilirsiniz,

bekleyebilirsiniz." (A.
Esir

bir

sonu

para

olduu

hakszlktan

ensesine

kurtulsun.

ayrca

kapsna

yapm

bilmeyen

hemen

de,

deildir.

me

inerse,

grmeksizin

fukara

kurtarmyor

bile

ka-

geri
da

kimi
bazen

mu?"

(A.

T h i e r r y . age., s. 96, 99)

Derken, O n e g e s e grnr.

Kendisini h e d i y e l e r l e satn a l m a y a gele-

c e k olan M a x i m i n ' i n a d r n a kendisi gider. Ve o r a d a y l e barr:

"Pek
Romas'nda
age., s.

ok

yanlyorsunuz.

saadet
100)

ve

servetten

Atilla'nn
daha

yannda
tatl

gelir

klelik,
bana."

(A.

imparator
Thierry,

BLM X
TARH VE BARBARLIK
A)

MEDENYET VE

BARBARLIK

B a r b a r l n T a r i h t e k i r o l n d a h a iyi g z e a r p t r m a k iin, n c e siyasi Tarih b a k m n d a n olaylar, naslsalar yle ve ksaca h a t r l a y a l m .

Barbarlk,

bildiimiz

gibi,

MLEKLKin

biimi o l a r a k 3 k o n a a ayrlr.

icadyla

giriilen

Toplum

M e d e n i y e t d o d u u z a m a n , V A H E T ta-

rihsel a n l a m y l a , y e r y z n d e n silinmiti.

Buna karlk.

k o n a n d a y a a y a n t o p l u m l a r vard.

H e r o d o t ' u n Tarihi, A a

barlk Konan

henz g e m e m i t o p l u m l a r l a

Barbarln her

doludur. A n c a k ,

Bar-

Medeni-

yete d o r u d a n d o r u y a d e e n ve etki-tepki g s t e r e n Barbarlk, Tarihte

en az M e d e n i y e t kadar rol o y n a y a n Barbarlk: son iki konaktaki. Barbar
toplumlardr.
ORTA

Onlara

BARBARLAR

ile

OBANLIK
TARIM

(Site = M e d i n e )

kurabilmi

aknda n e m i

b y k olduu

1- O R T A B A R B A R L I K :

ekonomisine

(tam

ziraat)

bal

YUKARI BARBARLAR denir.

iin,

GEBE

ekonomisine

yaayan

ulam,

Bu

KENT

ayrmn, Tarih

zerinde g e r e i n c e durulmaldr.

r m e y e yz t u t m u eski

medeniyetleri ya-

man seller, " T U F A N " l a r gibi y k a n aknlar iin yaratlm GEBElerdir.

Y k m a k t a o denli esiz o l a n O r t a Barbarlk, ykt

M e d e n i y e t i n ye-

rine, o z a m a n a d e k g r l m e m i t i p t e " O R J N A L " bir yeni

Medeniyet

k u r a m a z . T e r s i n e , z e r i n e y o k e t m e hncyla s a l d r d eski

Medeniyet

tarafndan
dii

eski

eit

kolayca yumuatlarak,
medeniyetin

Medeniyetin,

f i l i z l e m e y e benzer,

yandan

gibi

Medeniyetin

uu,

RNESANS'I

diyebiliriz.

En

iyi

en

ok tannan,

Orta

bilindii

nunculardr.

en

B a r b a r aknlar
iin en

Batda,

S o n u n d a , eski
Gebe

lmden
byk
sonsuz

M e d e n i y e t bir

B a r b a r akn

altndan,

aa gvdelerinde

f k r m dallar

ile k m

Tarihte

olur.

b u d a n a n yal

deyimi

kaplayan

ilenerek, emilerek, temizle-

kalbna dklr.

BARBAR AISI yemi

y k l m eski

iine

peyda

olur.

s o n r a DRL'i,

nl

yeniden

do-

gk grltleriyle
efsanelerin

az e f s a n e l e e n O r t a

kayna

yeryzn
olmutur.

Barbar Tufanlar,

Hunlar n n d e " U L U S L A R I N

grlen

Buna,

en so-

G " (Muhaceret'i

Akvam)

adyla

orijinal

Roma

Medeniyeti'ni

nnde " Y E C C - M E C C T A F E S " saylan,

Timur "KIYAMET'leri
Atilla'nn

orijinal

Hunlar,

Akdeniz

Medeniyetinde

Sonraki

Macarlarla

m a n e v i fosili

olan

Medeniyeti'ne
yeni

in ve slm

Roma-Bizans
Cermenler,
Roma

krallklar yaratabildiler.

heyulas
Orta

ka t r l

sonulanmad.

Eski

Roma

Medeniyeti'nin

eski

orijinal

elinden

Roma

ta g i y m e k l e

sonucu,

Avrupa

Mool ve T r k aknlar d a h a ba-

orijinal

krallklar

orijinal

yaratamadlar.

Barbar a k n l a r n n

iin t o p r a s r m e k oldu...
Ortaa

PAPA'nin

ykar.

nceki

bile

k a y n a a r a k , yani

Ortaa

ancak Avrupa

km

Moollar

gelmi Cengiz ve

slmlktan
Rnesans

ancak

Hristiyanla

uyarak,

bir

Douda,

Medeniyetlerini

adl

stnkr

ykar.

art a r d a

in-Hint-slm

gibi

Medeniyetlerinde

az ok D R L l e r s a l a y a b i l d i .

in'de, Hun atalarn g e l e n e i n i ele alan T i m u i n , C e n g i z Han (Hanlarn

Han)

olup ykt

bile T r k i s t a n ' a

medeniyetin

(aatay'a),

mirasn

brakt

Kubilay z a m a n n d a

Kuzey K a r a d e n i z ' e ( K p a k ' a ) ,

[yine,

az

o k bir R n e s a n s - Y e n i d e n dirili g e t i r e b i l d i . ] ran ise bal bana kald.

in'deki
lesinin

BYKHANlarn
geleneksel

in

kurduklar Y E N

Medeniyeti'ni

Sllesi,

Rnesansa

ykt T A N G

uratt.

Sl-

Hint'te, T r k

M a h m u t G a z n e v i ' n i n s r d eski Hint M e d e n i y e t i t o p r a n d a k i Mslmanlk sabannn

izleri

boyunca yerleen

M O O L L A R a, k m orijinal
du.

lk A n a - m e d e n i y e t

aknlarnn

ykntlar

renmeye

hacet

kayna

Mool g e b e l e r i n i n

Hint M e d e n i y e t i ' n i
Yakndou'da,

zerinde, A v r u p a
gstermeyen

Orta

Barbar

Derebeyliklerinden

"TAVAF-I

BYK-

Dirilie k a v u t u r -

MLK"

(gebe)
hibir ey

(Kral-Kalabalkla-

r) ve en son S e l u k , O s m a n l t o p l u l u k l a r , s l m " R N P A P A " s y e r i n d e

olan ve orijinal s l m M e d e n i y e t i ' n i n
"HALFE"si

elinden

nu, f e r m a n n ]
Orta

"MENUR"

konaklarn

miti,

emrini,

rolndeki

mhrsz

Badat

mektubu-

a l a r a k s l m r n e s a n s c k l s a l t a n a t l a r kurdular.

B a r b a r l k niin

ORJNAL Medeniyet kuramaz?

n k o a d a insanlk, T a r i h i n
lum

heyulas, fosili

[Sultann

bilinle

ikier

ancak teker teker

kurulu

basamaklarn, sosyal top-

ikier a t l a y a b i l e c e k o l g u n l u a

kabiliyordu.

Orta

Barbarlk

gelme-

basama

ile

M e d e n i y e t b a s a m a a r a s n d a , z e r i n e b a s l m a d a n g e i l e m e y e c e k , bir
Yukar Barbarlk Kona
Barbarln
trls

hatrn

ellerinden

terminizm

yle

Orijinal

bir

maddi o r t a m
ni

gelitirmi

sistemlemi

vard.

Tabii,

insanlar bunu

s a y m a k iin y a p m y o r l a r d .
gelmiyordu.

Sosyal

dnerek, Yukar

yle o l m a k t a n

baka

d e t e r m i n i z m v e e k o n o m i k de-

gerektiriyordu.
Medeniyet

(Tarm

adn

sanayi),

ne

k u r m a k iin
alacak Tarm

Orta

Barbarlk

ve

Kent

de manevi o r t a m

kendisine zg

k u r u m l a r ve

Konanda

ne

iinde

iblmleri-

(Kentleme

derecesinde

kurallar) y o k t u .

Btn

eyleri, ykt eski y e r l i - k k l

r e n m e y e ve almaya
den

M e d e n i y e t t e n o l d u k l a r gibi e d i n m e y e ,

mecburdu.

Orta

Barbar, y k n t l a r iinde y e n i -

kurduu t o p l u m ekline, devlet ekline yalnzca

vuramazd.
eyi

nk onun

bilmiyordu.

Kent gibi

Kendisi, k k n

kendi d a m g a s n

bir yaps y o k t u ve

Devlet d e n i l e n

M e d e n i y e t i n gz k a m a t r a n , t a m a h

u y a n d r a n arca ileri v e stn r e t i m , leim, t k e t i m , g e i m , d nm, davranm

car ve

mhrleriyle damgalanacakt. Avrupa'da gebe

Cermenlerin

ekonomik, sosyal,
ve g r e n e k l e r i n i

ve

Trklerin

DRLTMe

politik,

km

hi d e i t i r m e d e n ,

nimsemeleri

ve

RNESANSa

kendilerini

Asya'da

gelenek

gebe

Mool

Medeniyeti'nin

kltrel vb.

eko-

g e l e n e k ve

o y n d e d e i t i r e r e k be-

uratmalardr.

bir t e k e r r r d r " d e m e k c e s a r e t i n i ,

den a l a n l a r syleyebilir.

Elbet Tarih

deimedii

Barbarlkla

deil,

cehaletlerin-

bir sre de b y l e c e yol alr,

ka b a s a m a k l a r atlar, az o k d e i e g i d e r .
orijinal

bir

ba-

S y l e m e y e a l t m z ey,

medeniyet

deiikliine,

Orta

neden varamaddr.

II- Y U K A R I B A R B A R L I K :
snda

kltrel vb.

bir d e i i k l i k o l m a z ?

B u n u a n c a k "Tarih

Tarihin

Ma-

Medeniyeti'nin

o ynde deitirerek

slm

ideolojik, a h l k i , dini,

greneklerini
Hi mi

Roma

kendilerini

uratmalardr.

Mslmanlamalar:

nomik, sosyal,

km

politik, d e o l o j i k , ahlki, dini,

hi d e i t i r m e d e n ,

benimsemeleri
ve

Hristiyanlamalar:

iblm T A R I M ve

ilerlenilmitir.

Medeniyetin

rukluluunu yerletirip

Orta

Barbarlk Kona

ENDSTRyi

keif v e y a

toprak ekonomisi

kkletirecek olan

ile M e d e n i y e t araicat e d e c e k k a d a r

temeli

zerindeki

Kent ( S i t e = M e d i n e )

otu-

hcre-

sini b t n zel k u r u m l a r ve kurallar ile, b t n t a p n a k l a r , hisarlar,

Allahlar,
eviren
Yukar
yal

kahramanlar, yaamay ve almay tkenmez bayramlara

s o n s u z t r e n l e r i ve l e n l e r i

Barbarlk,

temellerini,

Medeniyetin
daha

o temeller z e r i n d e ,
sivrilecek

dorusu

bezirgan

snfn,

piirilip

ile y a r a t m t r .
maddi,

imknlarn

hi y o k t a n

zrca fkrtacaktr. Y u k a r
kovanlarnda

btn

gibi,

barlk o
ve

Orta

onunla

Barbarln

kotarlm

birlikte
bal

Medeniyetin

durumu

atmtr.

ile

Medeniyet

mteahhitlie

Yazy-Paray-Devleti

arlar

imknlar

Barbarlktan yukarya

kertede,

ortaya

bir araclk g r e v i n d e n

D n y a n n B a r b a r l , tpk Y e n i D n y a d a k i
lar

Bu

manevi, e k o n o m i k , sos-

gibi

ha-

iledikleri

Kent

olsayd,

Eski

gelimemi

(Amerika'daki) toplumda-

kamam olurdu. Yukar

eiine varm,

kapsn

alan

Bar-

artlar

ilikilerle doludur.
En

son

arkeoloji

aratrmalar,

Grek Tarihilerinin ve

mitolojilerinin

drste pekitirdikleri g e l e n e k ve greneklerle karlatrlrsa daha duruca grlr ki:

Yukar

Barbarln

Kentleri,

bir kere

Irak'n

Kzldeniz

(Eritre = Basra krfezi) kysnda a m u r d a n , ziftten ilk UR Kenti doduktan sonra, Tpk Darvinizmin canl "Tr"lerinde bulduu srele, hep o ilk
Kent hcresinin

iskizogonisi

(yarlp

blnmeli

t o h u m l a r sa ile reyip tremitir.

kolay anlalr

klmak

yzletirebiliriz.

iin,

Modern

Tarihteki

bambaka

lk M o d e m Bat A v r u p a A N A V A T A N l a r :

de-pazar ihtiyalarn, e k o n o m i k ve sosyal

dsyle, A v r u p a dndaki geri
kat,

oal) veya evresine

Bu gelimeyi kaba benzetile daha

bu s m r g e l e r daha

tip

gelimeyle

kendi h a m m a d -

i ufunetlerini g i d e r m e ig-

kalan y e r y z n smrgeletirdiler.

kurulurken

balayan

Fa-

etki-tepkiler s o n u c u n d a ,

hatta A m e r i k a Birleik Devletleri'nde olduu gibi A n a v a t a n y l a ayn dil,

din,

kltr ve

ekonomi

ortakl

tadklar

halde,

ilk A n a v a t a n a

kar

direndiler, ayaklandlar ve kendileri birer modern V A T A N o l m a n n yolunu

tuttular.

Bat

smrgeciliine

kar

sz t o p l u m l a r ortaya kardlar.

kurtulu savalar

y a p a r a k bam-

Kadim alarn, ilk Medeniyet ocaklarn-

dan uzaklarda filizlenen Kentlemeleri, "Kolonilemeleri", onu andrr bir

merkez-kaa
ile

(santrifj)

yrmtr.

dirler;

olu,

"adem'i

Mitolojilerin T A N R I l a r ,

Yarm-Tanrlar,

Kahramanlar

merkeziyet:
hep

Yavru-Kent'in

sosyal

temel,

MODERN SERMAYE'ye

lumda, S E R M A Y E d e n stn hibir ey yoktur.

kaytsz egemendir. Tanr, sermayedir.
temel,

TOPRAK EKONOMSne dayanr.

dr ve o toprak ekonomisini

1- Modern ada

dayanr.

Modern

top-

Her eye s e r m a y e , artsz

Kadim ada e k o n o m i k ve sosyal

Geri

bir kadim

allak bullak eden

elikten sert, g r n m e z cenderesi

temsilcisi-

kurucu yiitleridir.

Modern an, Kadim alardan ayrd u n d a n d r :

e k o n o m i k ve

desantralizasyon"

eski Ana-Kent'in

s e r m a y e de var-

arz ve talep

kanununun

iinde, k a d i m e k o n o m i y e ve t o p l u m a

u r a t m a d k ikence brakmaz. Geri k a d i m s e r m a y e de, moderni gibi, bir

BEZRGAN

EKONOM

sermayedir,

RETM

yaratmtr.
sermayesi

Ama

Kadim

Sermaye,

srf BEZRGAN

deildir, yalnz T E F E C - B E Z R G N

SER-

MAYEdir. O sfatla, d o r u d a n d o r u y a RETM tekeline geirmi Modern

S e r m a y e n i n taban t a b a n a zdd ve can dmandr. T e f e c i - B e z i r g a n Sermaye, yaratt bunca Tek Tanrlara ramen, Modern S e r m a y e gibi toplumun tanrs olamaz. T o p l u m u n rzk ve kaderi Toprak retimindedir. Topran efendisi olan, t o p l u m u n tanrs saylr. O n u n iin, toprak efendilii
ve T o p l u m Tanrs daima Demoklesin Klc gibi, T e f e c i - B e z i r g a n S e r m a yenin ba ucunda durur. Gene onun iin, Kadim T e f e c i - B e z i r g a n S e r m a ye, frsatn bulur bulmaz kendisini t o p r a a yatrr.

Bezirgan S e r m a y e n i n

sahibi e g e m e n olma y o l u n u toprak efendiliinde bulup derebeyleir.

2- Modern a d a , S e r m a y e yalnz iinde gelitii T o p l u m a deil, t m
evrene de artsz, kaytsz egemendir.
dern

gelime s o n u n d a , y e r y z n n

girilirken,

kapitalizmin

Hi deilse be alt yzyllk mo-

her kar topra.

e k o n o m i k ve sosyal

egemenlii

Yirminci Yzyla
altna girmitir.

Bu y z d e n ,
nilebildi.

Modern S e r m a y e n i n

Milyarderler

kalesi

kurduu

ABD'de

Medeniyete

bile,

KAPTALZM

de-

"Bir Tek Dnya" kaderini

ka-

nlmaz bulan Wandel Wilkiler kar. Y a r m yzyl

iinde, btn dnya

uluslar,

SOSYALZM

"TM

NSANLIK" dncesi

d e m e k olan

salvat g e t i r m e d i k e , en keskin demagojileri

Kadim
misi,

alarda,

ne

ne de y e r y z n

politika

s i s t e m i vardr.

imparatorluklar,
skk,

gelikin

batan

ve

en

snepe

dar b l g e c i k l e r iinde

e k o n o m i n i n , skk s o s y a l

generalin

dzenin,

manevi

teye

Modern
ye

(BEZRGNLIK)

zlar

oaltlan

iyi

(KAPTALZM)

arasndaki

Modern

daha

kadar

Bylesine

kk

alanda "BR TEK DNYA"

gibi, a n c a k ka-

DNler d z e n i n d e n ve d z e -

Gelmi,

kmal

doduu

ile,
ve

Kadim Tefeci-Bezirgan

benzeri

Medeniyetten nceki

okunur.

batp

bu

gidi,

Medeniyetin, Tefeci-Bezirgan
iinden

byk

geememitir.

Sermaye

tutulursa.

en

bkecei

tpk " C i h a n g i r ' l e r i

b l g e l e r iinde lokal kalm t e k t a n r l

yinden

saylan

dudak

mekik dokumulardr.

arayan T M NSANLIK dncesi:

pal

retime dayanan sermaye e k o n o -

baa t u t m u bir tek toplum dzeni v e y a

" C i h a n g i r " (Evreni t u t m u )

bugn

nnde

bile ele a l n m a z buluyor.

Kentin

kesin

Serma-

ayrtlar g z n n d e

Kadim Medeniyetlerin alnya-

g e m i " M E D E N Y E T L E R " diye says

sosyal

ve

ekonomik anlamda

M e d e n i y e t i n i n gidiidir.

(Diyelim

ki Atina'nn)

Eski

bir t e k

Medeniyet:

geleneksel

Kurum ve

Kurallar ile ( D i y e l i m ki H e l e n i z m kadar) saf, t e m i z bir g n e gibi doar.

lk saf B e z i r g a n

ilikileri, z a m a n l a ,

(diyelim

ki,

Fenike, A n a d o l u ,

A k d e n i z lkelerini ele g e i r i n c e ) t o p r a a e g e m e n o l m a k z o r u y l a Derebeyleince,

dourduu

Kentleri " T i r a n l a r " n

ar a r t l a r l a

dta d e s t e k b u l m a k iin
rin, A c e m K i s r l a r n n
Orta

Barbarl

Boynuzlu

henz

kendilerini

Orijinal bir

ten

Ene

gen bir b a k a

azndan

getirdikleri,

o l a r a k (tpk
sahnesine

ipten

bezirgan

bir z a m a n k i A t i n a

kar.

Kendi

biraz d a h a a c e l e l e t i r m e k t e n

kurmalar

karlp

Kent,

ift

M e d e n i y e t i ' n e ge-

n k skender'le yola km Orta

Medeniyet

eliyle

Makedonya'dan,

Orijinal

Msr', Irak', A c e m ' i ele g e i r m e k l e bezir-

O zaman, Greklerin yktklar Truva

Tohumlarnn

bulunan

kkn Yunan

D e r e b e y l e m e srecini

bir s o n u g e t i r e m e z .

barlarn,

p a r a y l a sattklar d m s t e b i t l e -

iyice g e m e m i

tirdii " B A R B A R A I S I " da,

baka

Btn Grek

ile i ilikilere

[ H k m d a r l a r n n ] o y u n c a olurlar. o u n l u u

gen skender'in,

gan ekonominin

m a h e r y e r i n e dner.

(Kalle M s t e b i t l e r i n ) , ve d o l a y s

orijinal

Medeniyeti'nden,

ekildii

saptan

ilk A n a Irak

uzak t o p r a k l a r d a k i

nispe-

kurtulma avantriyelerin

apulcularna
gibi)

Bar-

imknszdr.

daha

kullandklar

Kurumlar

ve

emniyetli

Roma

Kurallar

Osti
depo

Kenti, Tarih
ile

eski

Grek

M e d e n i y e t i ' n i siler, atar. O n u n y e r i n e , birok b a k m l a r d a n K a d i m G r e k

M e d e n i y e t i ' n i n h e m ayn,

h e m gayr, h e m d o s t u , h e m d m a n , h e m

b e n z e r i , h e m zdd olan nl " O r i j i n a l " R o m a M e d e n i y e t i ' n i

kurar.

K a d i m T a r i h t e saylar o k g r l e n btn orijinal Medeniyetler, byle

art arda,

batp k m a l a r l a y r m l e r d i r .

niyet de kalka
u

hlde,

Gerekte

n s a n l n ve

B R O K orijinal t i p l e r d e

yalnz Y u n a n
deildir.

ilerlemitir.

insanlk ve

Medeniyetin

basamaklanmas

M e d e n i y e t i ile Roma

mede-

BR T E K oldu-

bundandr. Ve

bu

M e d e n i y e t i a r a s n d a g e e n bir iliki

Btn Kadim M e d e n i y e t l e r i n ister i s t e m e z gidiidir. Orijinal ilk

Smer Medeniyeti'ni ykmakla

kalmayp yerine yenisini

kuranlar, Yu-

kar B a r b a r l k K o n a n a erikin A g a d e K e n t i n d e n , bir su y o l c u n u n olunu

babu

edinerek,

Onlar, Y u k a r

insanln

Barbarlktan

en

nl

geldikleri

ilk "TUFAN"n d o u r m u l a r d r .

iin,

orijinal A k k a d

Medeniyeti'ni

kurabilmilerdir. O n d a n s o n r a k i her orijinal m e d e n i y e t , hep yle Y u k a r

Barbarln g e l i m i b u l u n d u u yeni
A z o k orijinal

Elam

yeti S U R , S A Y D A vb...
kenti

gibi-

Nil

Gney

Irak'ta

rmakla denizin

doan

kalay gibi

verii,

Fenike M e d e n i -

Msr M e d e n i y e t i ilkin - I r a k ' n Ur

b u l u t u u y e r d e Buto, s o n r a

k e n t l e r i n d e n yaylmtr.
medeniyet,

hammadde kaynaklarna

nnn bakr,
taneleri

bir B A " K E N T " t e n fkrmtr.

" S U Z " kentinden,

kentlerinden,

aznda,

Delta t e p e s i n d e O n
Hindistan

Medeniyeti

denizde

h a m m a d d e l e r i al

efsneler ykl

kklerini

uzatmtr.

UMMAN

III.

Arabistan

Ur Sllesi

ve

zama-

ile, y a p l m n e s n e ve besi
Denizi'nden

olmutur.

Ama

M e d e n i y e t a a c n n asl karalara y a t k n g v d e s i , n c e dik y u k a r , Frat

ve

Dicle

boyunca

evresini
inmitir.

Kuzeye ykselmi,

bulmutur.
Dou

rmaklarn

O r t a ve U z a k A s y a ' y a
Bu
Kara

yaman

Kargam'tan

de G r e k ve

Roma

ufakl

hcreler gibi

Medeniyeti

de,

B)

Van

Gl

kylarna

sonra.

Dounun

byk

Batnn A k d e n i z kesimlerin-

hep rmak v e y a deniz b o y l a r n d a

tremi, Yukar

Barbarlk kentlerinde

irili

maya-

En son "kr' k a d i m " [eski z a m a n ii] orijinal s l m

bildiimiz,

adn

M e d e n i y e t s z n e t a k m "Medine"

Barbarlk k a b u u n u

ilk b y k k p r s n

atlatm.

Dnya

ile

Mede-

kurmutur.

BARBARLIK NEDEN YENER?

G e r e k Tarih
hindeki
Nasl

yle

byk roln

kavranamad.
d.

Medeniyetleri,

Medeniyetleri,

Mekke k e n t l e r i n d e Y u k a r
niyetinin

Msr

g d e r e k E l a m v e ran y a y l a s n a t r m a n p

Ortadou Ana-uygarlklarndan

lanp almlardr.

"Cennet"i

Fenike ve

kol atmtr.

k e s i m l e r i n d e Hint, in
ham

Semitlerin

Batya

Tarihte

geti.

Yazl Tarih,

nemsemedi.
hibir

kanun

her t o p l u m u n Tarihi,

Barbarln

O yzden.
bulunmad

M e d e n i y e t Tari-

Tarihin

gidi kanunlar

iddiasna

bir a v u i m t i y a z l n n ,

d e k sapl-

kanl y a h u t iki-

li

ziyafet sofras

yeryznn

gibi yazld

ise, tpk

yle,

bir a v u m e d e n i

insannn

hikyesi

yzeyde

grnmese

ru gibi)

insanl g t r e n

durgun
ba

de

(kir,

mucizeler ve

masaln

kuaktan

ne t e r s i n e

iin,

kuaa

otomobil

kmldatan

dndrld.

moto-

ikide bir

Barbar ynlar
Doruyu

hesa-

bir esrarl

ve

g e r e k yi-

s t n e o t u r m u y a l a n aznl,

Tarihin

"insanst"

glerle

belletmekle geindi. Tarihse,

spiritalizmlere

nlarnn ve

anlatld. T a r i h i n

kr t e s a d f l e r i n cirit o y n a d

kyametler alanna
dayatmak

gibi

kaybolmu

halk y n l a r ve y n l a r

drtp

koca Tarih,

itlii b o a r a k i n s a n l n grtla
stnln

iinde

motoru:

bataklk l m n d e n

katlmaynca,

ya

her M e d e n i y e t Tarihi de,

aldrmakszn,

konkret

kendi

gdld

ne dpedz,

[somut]

insan

y-

B a r b a r l a r n d i n m e z v u r u l a r y l a y o l u n u ald.

Tarihte geri

bir t o p l u m olan

Barbarlk, nasl oldu da ileri bir t o p l u m

olan Medeniyeti, hem de o kadar sk sk, rakkas dzeniyle alt edebildi?

"Tarihi

Maddecilik" adna konuanlarn

"Tabu

konu" saymaktan

srer.

Barbarl

binbir ve

s o n s u z ayrtlar

uzun

Barbarlk,

geri

ztlndan

srer.

( i n d i v i d a l i z m ) , " H r r i y e t " gibi

bir dzendir.

bu s o r u n u n t a r t m a s

M e d e n i y e t e stn getiren g,

Tarihi T o p l u m a r a s n d a k i sosyal yap

ln

bile " K i t a p t a y a z m a d " iin

kurtulamadklar

ve

ileri

Ksacas:

gzel

ilkel

de

gelir.

M e d e n i y e t Kii karckuatm

Toplum karcln

(kol-

lektivizmi) s a v u n m a y a bile k a l k m a k s z n y a a y v e r e n bir rejimdir.

d e n s e zerinde hi d u r u l m a k i s t e n m e y e n bu g e r e k , btn Tarih
lerini a a c a k biricik anahtardr.

ile

ki d z e n i n

bir szle giydirip

olsa

uzun

Tarihncesi t o p l u m u

Nekilit-

Barbarlk, yrtcl ile, y a h u t insanst

talihi ile deil, elinde b i l m e y e r e k t u t t u u o "lkel S o s y a l i z m " adl altn

a n a h t a r l a r d r ki, Tarihin,
O

Barbar I l a r n ,

bile

binbir ihtiaml

(FETHlerini)

M e d e n i y e t kaplarn

bugn

en

basit ilkokul

amtr.

kitaplarnda

i z l e m e k g s a y l a m a z .
B u r a d a u z u n a y r n t y a g i r m e m e k iin,

m e s i n e balca s e b e p olan en
memiz

Medeniyeti yen-

ilgin iki olay

belirt-

yetecektir:

1- B a r b a r l n

"manevi gc"

2- B a r b a r l n

"maddi gc"

1-

Barbarln

k a r a k t e r i s t i k , en

BARBARLIIN

sosyal

gcdr,

ekonomik

gcdr.

MANEV-SOSYAL GC:

yaratt insan kiilii ile zetlenebilir.

Sosyalist

Herodot'tan

beri

bir t o p l u m u n

olaylar

olduk-

lar gibi y a z m a k t a n e k i n m e m i btn n a m u s l u Tarih y a z a r l a r n d a n ve

grdn
tr:
rir.

saklamayan yazarlardan

Barbar T o p l u m u

hibirisinin

gznden

kamam-

ruh ve b e d e n c e esiz d e e r d e stn insan yetiti-

M e d e n i y e t t o p l u m u ise - b t n o kiiyi ( i n d i v i d ' y = f e r d i ) a b a r t m a

abasna

ramen,

uratma-iriletirme)

daha

dorusu

abas

dahhameletirme

yznden-

insan

(hyper-trophie'ye

bedence

ve

ruha

al-

altr.

Barbarn

gelir.

Medeninin

dan

ileri

gelir.

insanlndaki

stnlk:

insanlndaki

eitliinden,

alaklk:

Barbar t o p l u m d a ,

btn

eitsizliinden

doruluundan
ve

yalancln-

kiiler g r e v l e r i n d e k i

ayrtllk

ne olursa olsun, n o r m a l bir v c u d u n her canl hcresi gibi birbirleriyle

eit hakl

kardeler durumundadrlar.

yet T o p l u m u n d a

kiiler,

nsan

bir v c u t t a

birka

b n y e s i n d e olan,
hcrenin

Medeni-

tekiler z a r a r n a

b y m e s i gibi, a l a b i l d i i n e " H r " v e " a h b a z " davranrlar. A r

bymesine,

h e k i m l i k t e " U R " denir.

Medeniyet,

ni" b y l t e c e i m diye kanserletirir.

hcrelerin v c u d u
nunda

haraca

hem vcudu,

bir h a s t a l k s a ,

Kanser nasl,

k e s m e s i ve arca

hem dolaysyla

medeniyetin

bir aznln

hcre

"Kiilii-

bir sre iri, y a m a n

bymesi

iken, en

so-

kendisini y o k o l m a y a s r k l e y e n

ortaya k a r d

imtiyazl

kiiler de,

insan

t o p l u m u iine cangl k a n u n l a r n s o k m a k l a , insanln i ilikilerini hayvanlatrp,

yerine,

kiilii

g e l i t i r m e k t e n o k kangrenletirir. Y a l a n d o r u n u n

k u r n a z kallelii zeki yiitliin y e r i n e g e i r i n c e en s e k i n

alaklklaryla
nsannn
Yalan

kii

rr.
Medeniyetteki

soysuzlama

mekanizmas

aktr.

niin s y l e n i r ?

Karsndakini
Bir insan

a l d a t m a k iin.

n e d e n a l d a t l m a k istenir? O n u n k a r n a aykr

davranl-

d ve g c n d e n de k o r k u l d u u iin.
Bir insann y a a d ayn t o p l u m iinde teki
v e ayr g l o l m a s
Aralarnda

sahici

i n s a n d a n ayr

karl

nedendir?
kardelii

s r d r e c e k olan

bir eitliin

bulunma-

masndan...
D e m e k , Barbar insan ile m e d e n i insan kiilikleri a r a s n d a alan derin

uurum,

KLEler ve

en

bata

sosyal

eitsizlikten

doar.

E F E N D l e r diye ikiye ayrd gn,

doru ve yiit insanlk kalmaz.

M e d e n i y e t insanlar:

ne klede,

ne e f e n d i d e

Barbar t o p l u m d a kle ya yoktur, y a h u t

aile iinde eksilmi bir kiinin yerlerini tutan

yedir. A i l e l e r ise m u t l a k

bir eitlik k a y n a m a s y a a d k l a r n d a n , Barbar insanlar hep birden

de d u r u m u n d a d r l a r .
ten

ayrt e d i l m e d i i n i ,

Kan davas,
btn

Barbar t o p l u m d a tek kiinin

toplum

kiilerinin

kar-

herkes-

Kan Kardei olduklarn

ispat eder. M e d e n i y e t , eit kardelie d a y a n a n her trl ilikileri ykt,

toplum

iinde zt ve d m a n

ilikileri

kanun ve ahlk hlinde yayd

iin, insanlar k o r k u y a kaplp, y a l a n a bavururlar.

B a r b a r l a r hi mi y a l a n s y l e m e z l e r ?
Tabii b u r a d a ,
tutuyoruz.

katksz T a r i h n c e s i

sosyalist dzenin

kiisi

insan olan B a r b a r g z n n d e
Barbar,

kendi

toplumu

iinde,

kendi K A N D A l a r n a kar y a l a n s y l e m e y i b i l m e z . O y z d e n de, t o p l u m iinde s i h i r b a z v e b y c gibi

ileriki snf a y r l k l a r n a y e r y a p a n

kiilerin

s z l e r i n e bile,

srf k e n d i s i n d e n

olduklar

iin

kolayca

inanr.

A n c a k kendi t o p l u m u d n d a k i d m a n y a b a n c l a r l a s a v a r k e n " S a v a h i l e s i " kullanr. O h i l e s i n d e dahi, B a r b a r n

daha
nur.

yiit v e

cmert

S a v a hilesi

kullanlr.
dnda

davrand

baar

kazanncaya

Dman yenildi

medeniden

dahi d o r u d u r .

her T a r i h

mi, ona

daha

d e k ksa

kar

dahi

balaycdr.

Bylece TARH

M e d e n i d e n her z a m a n ,
sayfasnda
Barbar,

Dostluu

(unutmayalm:

aka

bir sre, ac

oku-

il gibi

harp k a n u n l a r

gibi

dmanlnda

Yazl T a r i h ) s a h n e s i n -

de, y e r y z n t u t a n iki zt tip insan o r t a y a k m b u l u n u r :

1- Yalanc,

korkak medeni

2- D o r u , yiit

insan,

B a r b a r insan...

artsz, kaytsz btn Tarih y a z a r l a r bu gerei rtbas edemezler.

Bu neden

byle o l m u t u r ?

Elbet, insann, b o y u n a iddia edildii gibi, K o l a r a k kendi " D o a sndan", " C i b i l l i y e t i n d e n " deil. nsan hep ayn " d o a " varldr.
i n d e y a a d t o p l u m deimitir.
e y a a d k l a r
eitsizlie
Tarihte,
ini

iin karde olurlar.

dtkleri

dnk

atlayp,

iin,

birbirlerine

karde tutumlu,

azck ayr

sei

Barbar t o p l u m d a

Medeni t o p l u m d a
dman

insanlar eit-

insanlar, zt karl

kesilmilerdir.

d o r u - y i i t Barbarlar,

geinmek medeniyetine

Nitekim,

M e d e n i y e t eibulatlar myd,

gittike, eitlikleri ve k a r d e l i k l e r i y l e birlikte, ister i s t e m e z , d o r u l u k larn, mertliklerini, yiitliklerini de yitirirler.

yan

b a k a n , y a l a n c , k o r k a k ve bu

Gn gnden,

birbirlerine

ruh a a l n n b e d e n e v u r m a s y l a ,

d a h a hastalkl, d a h a az sa, esen, d a h a o k g e b e v e y a clz olurlar.

Bunun
ni

zerine, artk en

insann

grld,
tumunu

elinde
gibi,

daha

m k e m m e l t e k n i k ve rgt i m k n l a r

bir ie y a r a m a z .
Tarihncesi

az yitirmi

II.

Mehmet'in

gelenek ve

olan

toplum

stanbul'u

greneklerini.

insanlar,

mede-

Fethinde

B a r b a r l k tu-

ok eski

ve y k s e k

m e d e n i l e r i n ellerindeki t e k n i i de, r g t de o n l a r d a n alp onlara kar

baaryla

kullanrlar.

B a r b a r l k t a , ilkel de olsa, s o s y a l i s t bir t o p l u m u n d o r u , yiit y e t i tirdii

her kii,

kendiliinden

kahramandr.

Medeniyette

m u m l a yiit

aranr, en u c u b e k i i l e r d e n zorla k a h r a m a n k a r t l m a y a abalanr. Orhan

Gzi'nin

btn yoldalar,

skender, A v r u p a ' d a n A s y a ' y a

larna datt.
geite

Osmanoullarndan

skender'e

evresinde

karlk

lkletirdii

davranlaryla,

kendisi

hibir eski

Fatih

lblere

o r t a k diye

btn

varn

Makedonyal
eit a r k a d a -

Mehmet, Asya'dan Avrupa'ya

davrandn

belirtirken,

letirdi.

Her iki

varn

younu

" C i h a n g i r " de,

bu

m e d e n i n i n (Ne A c e m Kisrsnn, ne B i z a n s

K a y s e r i n i n ) y a p a m a d eyi y a p m l a r :
da

kadar Gazi idiler.

gemeden,

bilen T a r i h n c e s i

Barbarl, mal da o r t a k , can

Sosyalizminin

geleneini

diriltmiler-

dir.

M e d e n i y e t t e "Mal

c a n n y o n g a s " olup, can da alnr satlr n e s n e

d u r u m u n a g i r i n c e , ne d o r u l u k kald, ne yiitlik.
nan

dleklerle,

sfra

insanlktan

indirdiler.

kardklar

Jan J a k R u s o ' n u n ,

kul

M o d e r n a

d e n i y e t i n insan y k s e l t m e y i p alalttn
mtr.
iyi

Kendilerini A l l a h sa-

kleler " K " h a y s i y e t i n i

aan

ispat ettii

nk o zaman, "doruyu syleyeni dokuz kyden

bakmayan yeni

sosyalletirecek

bir snf insan, y e n i

gidii,

Kadim Toplumlarda,

Kapitalizmi

Medeniyet ilerledike,

insann

hain,

girdiini T a r i h l e r a k l a m a k l a

korkak d u r u m a

Barbar Toplumlar,

d z e n l e r i n i yitirip
"CENNETTEN
neklerinde
Barbarn
lmez,

ac

KURNAZ,

ac

retimi

daha

ele aln-

kalle, a l a k ve

bitiremezler.

Ter-

bir yol, eski eit k a r d e lkel S o s y a l i s t

Medeniyete kardktan sonra:

KOVULMU"

kovmaya"

savunuyordu.

olan Z e k s n yitirip,

sine, b t n

me-

kazan-

bir e k o n o m i d z e n i n i ,

m a z k e r t e d e , yaratc

bulurlar.

anlatrlar:

Gebe

dem'le

M e d e n i y e t e giriini, bir t r l

kendilerini, anszn
Semitler

Havva'nn
kendi

ezeli

gele-

"EYTAN"a

uyuu:

kendisini affedemeyiinin

belgesidir.

II-

BARBARIN

MADD-EKONOMK GC:

san, yalnz o m a n e v i g c y l e k a l s a y d , koca

bilir

nl tezi,

iin dl

Doru,

yiit

B a r b a r in-

koca m e d e n i y e t l e r i y k a -

miydi?

Asla.
Medeniyet,
yenmek,
Hi,

bir b a k m a :

doruyu yalanla

saf B a r b a r n

manevi

gcn,

s o s y a l d a v r a n n y o k e t m e kolayn
Ka d e f a l a r defas, "te y a n a
Y e t e r ki,
lerinin

bomak,

yiidi

kallee

aslan tilkiye y e d i r m e k dzenidir.

"eytan'dan

gz

kamatrc

daha

lkel

Sosyalist ahlkn,

bile g e m i t i " .

aldatc

bolluunu

stn

m bulamazd?
Geiyordu, geecekti.

maddi

temeli,

salayan

maddi

Medeniyet nimettemeli,

ekonomisi

kmesin...
Demek,

Barbar insann

medeniyet temeli

olan

medeniyete

kandrc

stn

ekonomi

gelmesi

geliiminin

iin

birinci

durmas

art,

ve

k-

mesidir. Yalnz bu art, Tarihte Medeniyetlerle Barbarlarn altst gidileri

iindeki akmn olumsuz (menfi) kutbudur.
akm

Soyut eksi

kutup, bir elektrik

iin nasl yetersiz ise, tpk yle, Tarih altstlklerinin gidii

de tek bana

Medeniyet e k o n o m i s i n d e k i

k y e t m e z .

iin

Barbarln, o

ykla kar art elektrik kutbu gibi, olumlu bir ekonomi gc getirmesi
gerekir. Ve nitekim, getirmitir de...
n s a n l k Tarihi,

Sosyal-

Ekonomik

Determinizm

kanunlaryla

yrr.

B u d e t e r m i n i z m R E T M t e m e l i n e dayanr.

r e t i m i n iinde y a l n z ya-

ayan

gemi gelecek kuaklarn

geinen

bir k u a n geim m a d d e l e r i y o k t u r ;
insanlar

da

vardr.

Maddi

e k o n o m i k ilikiler d e y i n c e :

1) Maddi r e t i m kadar,
2) n s a n retimi de akla gelmelidir.
Geim
inen
bu

m a d d e l e r i n i y o k t a n var e t m e y e basite RETM d e r s e k ,

insanlar y o k t a n var e t m e y e

iki

alanda,

reyim ve

REYM adn v e r e b i l i r i z .

retimde o l u m l u

olduu

iin

ge-

Barbarlk

maddi

g ve

t a r i h s e l rol oynar.
Barbarn

insan

reyimi,

o l u u m u n d a n anlalr.

bundan

nceki

" m a n e v i " d e d i i m i z sosyal

Barbarlk, doru, yiit insan retir.

Doru, yiit

insanlardan k u r u l m u s a l a m Barbar rgt, bir sr yalanc, korkaklarla

dolu ordular b o z g u n a urataca bir o r t a m d a , e k o n o m i temelleri ken
Medeniyet n n d e Tarihsel

grevini

baarr.

Medeniyet e k o n o m i s i

ve-

rimli kald srece, lkel S o s y a l i z m i n insan retii, m e d e n i y e t nimetleri

denilen

eytann

"iv"sna

[ayartma,

azdrma,

batan

karmasna]

urar. Gelir, m e d e n i y e t zalimlerinin e m r i n d e aylkl asker olur. Onun iin,

insan bilincinin arz ve talep kanunu ile nesnelerin gidii stne k a m a d, " m a t a h l a r fetiizmi"nin her eye ar bast
larnda, insan

retimi

bir kar yol g e t i r m e d i k e etkili olamaz.

Barbarln,
dii

retim

kmaza

gc,

Kadim Medeniyet a-

ne kadar deerli olursa olsun, m a d d e retimine

girmi

gene,

Maddeler insan ezer.

kadim

medeniyet ekonomisine

Tarihncesi

Toplumunun

getir-

lkel Sosyalizm

ya-

p s n d a n ileri gelir.
Her e k o n o m i n i n
ekonominin

z,

bir

retim,

bir de

Mlkiyet ilikileri

mlkiyet ekonominin

olur.

retim:

biimidir.

z m nemlidir, b i i m mi? M u h t e v a (ieride o l a n ) m e s a s rol oynar, ekil

mi? Z a r f m, z a r f l a n a n ( m a z r u f )

mu?

A n c a k s k o l s t i k v e m e t a f i z i k d n c e iin t k e n m e z e k i m e konusu olur. G e r e k t e her iki

z

biimden,

maddi-sosyal
zarf

biim

kutup en az birbiri kadar " n e m l i " , "esas"tr.

zden

ayr

dnlemez.

Varln:

canl-cansz,

her a l a n n d a o l d u u gibi e k o n o m i n i n de z

ile m a z r u f u ,

E T K I - T E P K I vardr.

muhtevas

ile biimi,

ile ekli a r a s n d a ayn n e m d e karlkl

Biim nasl i z e k i p e v i r i r s e , y l e c e z de bi-

i m e kendi d z e n i n i verir.
zn
iyzlerini

(muhtevann)
bilen

biime

h e r k e s tanr.

hepsi de p r o t o n l a r n

etkisini
Kurun

binde biri

imik
atomu

[kimyasal]
iinde,

elemanlarn

( p r o t o n l a r deil,

kadar t u t m a y a n ) e l e k t r o n l a r 82 ta-

nedir. Bu e l e k t r o n l a r d a n , o k deil iki t a n e c i i n i k a r t s a k , k u r u n cva

olur,

t a n e s i n i k a r t s a k k u r u n altn olur.

Demek madde varlnn

i z n d e , m u h t e v a s n d a 164 binde 1 il 3 d e r e c e s i n d e ufak d e i m e ,

maddenin
altn

biimi

arasndaki

olarak kavradmz gerekliinde

deiiklikler derecesinde y a m a n

kurunla

cva v e

b a k a l k l a r yapar.

Tersine,
Gene
drlar.

(eklin)

bakmndan

ze

Bu

protonla

Rntgen

(muhtevaya)

e l m a s da,

kisinde de ne proton,

yoktur.
dr.

biimin

kimya

ne elektron

elektronlarn

ile

baklyor.

etkisi

grafit de ayn

iinde

Elmas

daha

az o l m a z .

KARBON

s a y s n c a en

bulunduklar

atomlarnn

eleman-

ufak d e i m e

biimler baka-

biimi

"tetraedre"

( d r t - y z l ) d e n i l e n gen piramitler eklindedir. O n u n iin e l m a s pek

sk yapldr:

dansitesi-younluu

effaftr ve elektrii g e i r m e z . . .
eli) ortas

kalkk (decale)

3514'tr,

en

b y k lde serttir,

Grafit, otura " h e k z a g o n l u " (alt

k-

p r i z m a l a r b i i m i n d e a t o m l a r d a n yaplmtr.

O n u n iin d a n s i t e s i 2 0 0 0 ' e der, kolayca pul pul olur, e m d i i n d e n

kapkaradr, elektrii geirir.
Bir szle, l e r i n d e k i p r o t o n l a r ve e l e k t r o n l a r ayn olan ayn
bon

eleman,

ald

k m r e dner.

b i i m e gre e l m a s

iken,

kar-

srf b i i m d e i t i r m e k l e

Bu en y a l n k a t ve en y c e varlk k a n u n u , canl, c a n s z

v a r l k l a r ve insan t o p l u m l a r gibi, e k o n o m i

ilikileri

iin de a y n e n y -

rrlktedir. T o p l u m e k o n o m i s i n i n z r e t i m , biimi M L K Y E T t i r derken b u n u a n l a m a l y z . T o p l u m r e t i m i n d e ne z a m a n d e i i k l i k olsa, er

ge, t o p l u m e k o n o m i s i n e b i i m v e r e n m l k i y e t d e ona u y g u n c a d e i mitir. T a r m v e s a n a t l a r i b l m , T a r i h n c e s i

ekonomisinin

zn,

ieriini d e i t i r i r d e i t i r m e z , o B a r b a r S o s y a l i s t T o p l u m u n u n O R T A K
M L K Y E T biimi
doallkla
geti.

ZEL

yerine,

gnete

MLKYET,

Ekonominin

biimi,

karn

kadar g r l t s z c e ,

MLKYET

denilen

zn

deiimine

uymazsa,

M e d e n i y e t l e r i n b a l a r n a g e l e n olur.
ran

erimesi

ekonomi
btn

biimi
Kadim

Elmas parlaklnda gz kamat-

bir M e d e n i y e t g i t g i d e k m r l e i v e r i r .
Bugn,

insanlk,

grafiti, e l m a s a

atom

ekirdeini

evirmenin yolunu

zecek

bulamad.

kadar

ilerledi.

Henz

Ekonomi

zn,

biimin

s o y s u z l a t r m a s o kadar y a m a n d r . Yedi bin yldr, e l m a s gibi insan kuaklarn; y a l a n , korku k m r n e evirmitir. lk s o s y a l i z m b i i m i n d e k i

deime
yllarnda

a n c a k fark edilebilip
insanolu,

hep

bilince

karlyor.

C e n n e t lks

ile yeni

Geen

uzun

Z E L K

ikence
biiminin

uratt biimsizlie kar s a v a m a k t a n bir trl geri k a l a m a d .

ekonominin

zn,

Modern

aralarn

elverdiince,

virmenin

yolunu

ekonomi

zne

bir eit simyac

zorlamtr.

Bir kere

evirinceye

abasyla,

grafitleen

dek,

grafiti
eski

Kadim
elindeki

elmasa

e-

medeniyeti

el-

m a s l a t r a m a m s a da, m e d e n i y e t dnda yeralt elmas m a d e n l e r i gibi

duran

az

ok krpe

Barbar y n l a r n d a n

her d e f a s n d a

ald

elmas

e l e m a n y l a , yeni ve azck d a h a ileri bir baka M e d e n i y e t prlantas ilemitir. S o n r a o prlanta da, biimi, i z d e i m e l e r i k a p s a y a m a d iin,
k m r l e m i , a m a insanlk, Barbarln gittike azalan e l m a s m a d e n l e rinden taze e l e m a n l a r alarak, daha

baka

M e d e n i y e t prlantalar yont-

maktan

bkmamtr...

Edebiyat y a p m y o r u z .

En

kark Tarih

olaynn

anlalr o l m a s iin, en basit Doa olay ile paralelliini belirtiyoruz.

Barbarln,

kmrlemi

bir m e d e n i y e t e k o n o m i s i n d e k i

iflsa

ra-

men y l m a y p Tarih alanna koyduu (doru-yiit insan o l m a s n d a n baka), retim zn y e n i d e n prlantalatracak, insanl yeni ve d a h a ileri
bir

Medeniyete

klmaz

ulatracak olan

krdme

sosyal rnesanstr.
lkenin

gze

evirdii

ekonomi

Toprak

biimi,

Dzeninde

Medeniyetin
anszn

iinden

baarverdii

Barbarlk o rnesans, bugn bile d e m e geri kalm

alamayaca

derinlikte

"toprak

reformu"nu,

mu" ad v e r i l e b i l e c e k devrimle birlikte gerekletirir.

"insan

refor-

Btn gc ve b-

tn baars buradadr.

Barbarlk, T o p r a k ve insan r e f o r m u n u , b u g n k

anlamyla

d n e r e k deil,

bilerek v e y a

olarak (bilinsizce),
lumunun

hem

daha

dorusu

otomatik

hem

sz y e r i n d e

iinden

ise " i n c o n s c i e n t "

kageldii Tarihncesi top-

ayk davranl

bir eit

uykuda

yahut cezbeye kaplm, k e n d i n d e n g e m i misyoneri gibi yapar.

gezeri,
Hun ve

C e r m e n l e r i n , yar a, yar plak ordular hlinde, en iyi silahlara, zenginliklere bilgi ve t e c r b e l e r e , d n c e ve kltrlere sahip m u a z z a m Roma
m p a r a t o r l u u ' n u t a l a n a gidii g z n n e getirilsin.
llerinden, T r k l e r i n
la, y a y a n "Kzl

"Horasan

Elma"l

Moollarn in snr

illerinden" "yaradana snp" ok ve yay-

Bizans' v u r m a y a gelileri

g z n n e getirilsin.

Bu iki gebe aknn Tarihe t a m ortasnda, cinlerin aklna g e l m e z Hicaz

llerinde u n u t u l m u Mekke kentinden, krk kiicikle, "El A r b ' e e d d
m i n e n n s " (Arabistan'n g e b e Barbar bedevileri insanlarn en y a m a n lar)

dediklerini

kervana

katp,

mutlak imparatorluklarn
getirilsin.

Eski

mek erliini

aka

bilmedii

yazyla

zamann

"dine d a v e t " eden

en

kudretli

slmlk g z n n e

Medeniyetler gibi kahpelik bilmez. A k a amacn bildir-

de n c e d e n

gstererek,

haberlice saldrr.

(Bedevileri) peine t a k m slm Yukar

Orta

Barbarl

Barbarl, Tanr adna

Bedir'de

be on kiiyle babalar oullara kestirerek, ilkin kendi z Kentinin kervanna

basknla

ie

balar.

binlik Medeniyet ordularn

ete

savalar)

hep

DOU-BATI

hi g z d e n

gznne

Sonra,

getirilsin.

Btn

byk kervan yollar

karlmasn.

Bat

z l e m e m i ve z l e m e z gibi
Hac-valyeleri de

binlerce

"Mmine"

bozduran " m u c i z e " dolu

ncekilere

katlsn.

inanlmaz

stnde tozu

Ortaann
duran

yz

(kutsal

hengmelerin

dumana

kattklar

z l n d e srlar

hl -

"Hal
Bu

(inanma),

"Gazve'ler,

Sefer"lerinin

gidilerde,

gz

dnm

insan ynlarnn,

akl, fikir, d n c e , m a n t k t a n ok, n d e n ekici, a r k a d a n itici g r n m e z

glere uyup akan deli sellere d n d kolay anlalr.
Barbar aknnn ele geirdii, daha d o k u n a k l deyimi ile " F E T H " ettii
(yani
nceki

Barbar
Kadim

Sosyalizmine

at)

lkeler,

Medeniyet topraklardr.

hep

DEREBEYLEM

Bir avu ve

saylar

daha

azaldka

soygunlar

ile

basklar

(slm

deyimiyle:

"Zulm"leri)

artan

imtiyazl

efendiler, o topraklar orak le, alanlarn (Osmanl d e y i m i y l e ) "Yerlerin Esiri"ne evirmitirler.

Bu prlantann kmre d n :

deniyette ZEL M L K Y E T a n l a y n d a n
bozulmasdr.
byle

lkel

bir yana- t e k szle YOKtur.

MLKYET" yapmay
yalletirdii, yani

iyi

Kt

Barbar,

Barbar T o p l u m u n u n

benliinde

btn

gelen

mdr?

Barbar, zapt ettii yerleri

umursamaz.

"eref" d u y g u s u , yahut "Din" abas

kald

midir?

k a d i m me-

bir biim y z n d e n zn

S o s y a l i z m dzenli T a r i h n c e s i n d e n

bir K MLKYET - k a v r a m

mtr.

kma

kiilerine

Barbarda
Gevezelii

kendisine " Z E L
lkletirip
malettii

iinde can verip, an

sosOrtak

almaya

kan-

ok defa z ekirdei - N m k Kemal'in "400 a s l a n d a n bu V a t a n

bize y a d i g r ! " arksndaki

kadar- kk bir lbler (Gaziler) toplu-

luudur. O bir avu d e n e c e k gz pek insan - a m a Medeniyetin bir avu

imtiyazls gibi yalnz kendi v u r g u n u n u ve t o p l u m zararna

keyfini

d-

n m e y e n Barbar insan- zel kii karcln bilmedii iin (Tarihncesi

T o p l u m u n d a yle eyleri

pek r e n m e d i i

iin), n n e gelene g v e n ,

sempati ve a n t u z y a z m (sevgi, sayg ve evk) veren v u r u c u gtr.

Bir

v u r u t a , koca koca lkeleri, ktalar n n e seri vermitir. Nasl o l d u u n u

kendisinin
dna

de

inand

bilmedii, a n c a k kutsal
btn

hepsini Z E L cebine mi
I

("ahsi

biraz da

haysiyet krc

ncln,

"Peygamberlii",

malna parayla pulla s a t m a k , her kutsall

rya

isyan e t m e k , ykt

zlim

krl

(valyeliin)

gnl

krleten

gelir.
dnya

hepten y i t i r m e k , yahut Tan-

inanszlarn alak d u r u m u n a d m e k ,

b e n i m s e m e ve t k e t i m alkanlklar
a n l a l m a z bir m e d e n i y e t illetidir.

Timurta'n

bala-

bir hrszlk gibi

dolays ile de Gklerin G a z a b n a u r a m a k gibi gelir.

gnll

kendisine

kazanlm nimetlerin

Barbar insan iin, lbliin

deer alaltc,

Doru-yiit T o p l u m

glerin
inerce

indiriverecek? Byle kk bir K I K A R C I L I -

m l k i y e t " anlam):

snna y a k m a z ,

gizli

gkten

Barbarn ok alak-

iin de ZEL K t a m a h -

Timur, ezdii

Osmanl

Paas

hazinelerini g r n c e , sava tedariki y a p a c a n a bunca

mal

y a n zihniyeti tiksintiyle knar. "Ne verirsen elinle, o gider s e n i n l e " slm prensibi,
Onun
lenen

Barbar s o s y a l i z m i n i n l d r l e m e m i geleneidir.

iin, zafer kazanlr k a z a n l m a z ;

t n d a k i topraklar, bir v u r u t a hrletirilir.

N a m u s l u v e erefli lbler, T o p l u m
den g e l d i k l e r i

iin,

Kii

hastalna

Mlkiyeti

YETleri

km medeniyette temiz-

bir a v u stn z l i m d e r e b e y i t a b a k a s n n Z E L M L K Y E T al-

altna

medenileri

sokmay

Kii t a k n t l a r n d a n kurtarlr.

Mlkiyetli T a r i h n c e s i S o s y a l i z m i n kerte g z

gayrimeru,

MLKYET?

Barbara

daha

Sosyalizm

hi

kimsenin,

grenek ve geleneklerince,

ZEL MLK-

"eriata aykr" sayarlar.

Kimin o l a c a k b u n c a y e r l e r i n
gre

kararm duruma sokan

b u l a m a d a n , geni topraklar

dorusu,
herkesin,

iinden
yani

gelinen

toplumun

lkel
ORTA

MALI

o l a c a k t r yerler.

ile:

(Gazilere

topraklarn

bir

Arap Yukar

kuru

"RAKABE"si

Mslmanlarn

(MLKYET)

M a l e v i n e ) der.

i e r i a t "Fkh" ( M e d e n i
(Toplum

Mlk)

olan

Barbarlk, T o p l u m
deil,

tasarrufuna

Barbarlnn

Mslman

g e i m l i k t e k t k paylar d n d a
"Beytlml'i

dsturu

kalan)

mslimin"e

geni
(btn

O s m a n l g e b e l i i n i n A n a y a s a bildi-

K a n u n u ) g e r e i n c e M s l m a n l a r n orta mal

"Miri

Toprak"lara

mlkiyetine

(kullanlp

Padiah

adad

bile

sahip

topraklarn yalnz

iletilmesine)

dahi

el

atma

kamaz.

mlkiyetine
hakkn

ken-

dinde grmez.

M a d e m k i kendisi, lb de olsa, g r e v i insan y a a y n d a

hak ve adaleti

salamaktr, topra

s a r r u f hakk, t o p r a

bilfiil

dan

ne

nce

sahibi
at

Barbarlar,

olmay

stnde

bir l o k m a

ekmekle

geirmezler.

zulm

stnde

ne

de

Btn

dnyasna

pala

Topran

ta-

M e d e n i y e t illetine t u t u l m a -

ZEL MLKYET,

akllarndan

[geirerek]

bilfiil i l e m e y e c e k t i r .

ileyenlerindir.

KSEL T A S A R R U F

istedikleri,

mrlerini

adalet saabilmekti;

sallayaca

atn

yalnz

beslemeye

ancak

yetecek (Osmanl eriatnda Zaime - b y k beylere- 50.000, Tmarlya

3000 aka... 100 a k a 1 kuru, 10 kuru 1 g m lira h e s a b y l a , yll
50 lira) bir "Dirlik"tir.
ayrca,

ayn

lde

Fazlas gelirse, o n u n da a k a s n a d o k u n u l m a z :

(beylerle

m u t l a k s u r e t t e eit)

bir " C e b e l " Halk ve Hak bekisi, " e r i a t " fedaisi

Barbarln,
ka

getirdii

derebeylemi

sosyal

dzen

d a h a nceki m e d e n i y e t i n
yeryznden

topluca

saltanat ykntlar

budur.

Sonraki

akayla

yetiecek

d a h a beslenir.
zerinde

kalan

soysuzlamalar

hal-

bir y a n a :

K S E L Z E L T O P R A K M L K Y E T , o n iin

kaldrlmtr.

sz L K E L S O S Y A L S T M L K Y E T

Yerine

Barbarln

kendiliinden

iddiasz,

geirilmitir.

kar-

Buna

biz,

M o d e r n S O S Y A L D E V R M i n ersatz' (Ersatz ( A l m a n c a ) : Y e r i n e k o y m a , Y.N.),

karl

Devrimle,
anda

o l m a k zere

nceki

TARHSEL DEVRM a d m v e r i y o r u z .

m e d e n i y e t t e yerlerin

klesi

m u t l a k surette eit t o p r a k t a s a r r u f u

ve b a s k d a n

olmu

bulunan,

Tarihsel

halk ynlar
imanszca

k u r t u l m u r e t m e n l e r d u r u m u n a girdikleri

iin,

bir

soygun

Barbarla-

ra kucak a m a z l a r s a , kafa da hi tutmazlar. T a r i h s e l Devrimle, nceki

medeniyette derebeylii

K S E L - Z E L mlkiyet k a b u u altnda,

(kaln

elik pabu iindeki inli kzn aya gibi) sklp d u m u r l a t t r l a n R E T M

z, yeni
lerin,

batan

btn

kaplaynda
durmu

k u r u l m u sosyal

dzene

insanl

harman yangn

ve

doan

bulunan

yeni

medeniyetin,

gelimeyi yeniden

Bylece m a n e v i

kavuur.

kadar artc
km

ele alndaki

M L K Y E T ilikileri

ile maddi

Tarihsel

Devrim-

abuklukla

sarp

medeniyette

artk

"MUCZE" belirir.
RETM

ilikileri ara-

snda z a m a n z a m a n g r l e n birbirini N K A R v e sonra N K R I N N K R I

biimindeki

ETK-TEPKler,

su, M o d e r n

M e d e n i y e t t e n nceki insanlk Tarihinin gidiini belirlendirir.

Kadim

M e d e n i y e t l e r Tarihinin,

daha

doru-

C) TARHSEL DEVRMN

SONU

ki a d m ileri, bir a d m geri y a p a n z i k z a k l a r l a T a r i h i n g i d i i n d e :

bir Barbarlk,

khneleen

kendisi d e k u r d u u
nilir.

bir eski

m e d e n i y e t i yener.

Sonra

medeniyet kmaza girince baka

B y l e c e K a d i m Tarih:

hep

Barbarn

B a r b a r l a r a ye-

B a r b a r y n l a r n d a l g a d a l g a m e d ve cezir-

lerle M e d e n i y e t e allar Tarihi olur.

Bu gidite

Barbar, srf B A R B A R

Y a b a n c yrtc g) o l d u u iin deil, T a r i h n c e s i T o p l u m u n u n S O S Y A LST insan o l a r a k rol oynar.

N A N a dayanr.

Rolnn

bilinci

kafasnda BLNten ok

D a v r a n n n ne s e b e p l e r i n i , ne s o n u l a r n

kavraya-

m a d iin, y a l n z mistik ( g e r e k l e ba belirli o l m a y a n ) bir:

insanlar

y o l a g e t i r m e k , " D n y a y d z e l t m e k " b y s n e kaplr.

K a d i m t o p l u m u n B a r b a r o l s u n , M e d e n i o l s u n her insan iin o batp
kmalar (TARHSEL
FATALZM

gibi

DEVRMLER),

her t r l

gelir. A m a T a r i h i n

kendisi

determinizm

iin,

ortada

dnda

bir

hibir f a t a l i z m

y o k , en kesin D E T E R M N Z M vardr. O d e t e r m i n i z m , K a d i m T o p l u m u n
R E T M t e m e l i n d e n ileri gelir.
lk S m e r Kenti
dndaki

btn

UR'dan

RAK e k o n o m i s i n e dayanr.
sidir:

beri,

her m e d e n i y e t i n

medeniyetlerin)

balca

Modern

retimi,

(Modern

bezirgan

Medeniyet
ilikili

insan bilinci ile deil, mallarn arz ve t a l e p k a n u n l a r y l a

Ancak,

Modern

vardr.

Kadim

retimle A n t i k r e t i m
medeniyetin

bezirgan

me S O S Y A L S T mlkiyet dzeni
KK RETM olmaktan
i oluu,

kanlmaz

TOP-

Kapitalizm de bir bezirgan e k o n o m i arasnda taban

ekonomisi:

gdlr.

tabana

ztlklar

Tarihncesinden

gel-

iinde k k kyl ve esnaf ii olarak

bir trl k a m a z .

KSELL:

Kk retimin t e k kiilik

bir y a n d a n

retimin

verimini t e k ki-

inin g e l e n e k ve g r e n e i e r e v e s i n d e snrlandrr, tek kiinin e m e i n i

k k aygtlar ve dar y n t e m l e r e r e v e s i
herkese yontulduu
cesinin

iin

sosyalist mlkiyetini

paralayp

yok

kapitalist e k o n o m i s i , tersine, g e l e n e k s e l
gre bitii

iine hapseder, te y a n d a n ,

kimse f a r k n a v a r m a d a n andrlan T a r i h n eder.

Modern

k k retimin

K M L K Y E T d o k u n u l m a z l a m , zel

iinde doar;

fakat retimi

sosyalletirmekle

ie

medeniyetin
kendi

boyuna

mlkiyet ilikileri

balar:

KOOPERAS-

Y O N yolu, daha birok esnaf bir at altnda blml i p a r a l a r n a gre

uzmanlatrrken;
VERMni arttrr;

bir y a n d a n da
te y a n d a n

ayn

iin

sosyal

(topluca y a p l m a )

iyerinde gelien

iblm

nitelii
her gn

gelien u z m a n l a uygun yeni yeni aygt ve a v a d a n l k l a r n keif ve icadna yol aar, b y k retime, m a k i n e l e m e y e gider.
Kadim

bezirgan

ekonomisi

k k retimin y e r i n d e s a y m a s y z n -

den bir DAR Y E N D E N RETMdir.

ve

makineletike sosyalleen

lemeye ein-yatkn

M o d e r n Kapitalizm, gittike b y y e n

b y k retim s a y e s i n d e ,

bir G E N Y E N D E N R E T M salar.

daima

geni-

M o d e r n kapi-

t a l i z m de, insan bilinciyle d z e n l e n m e k t e n uzak, mallarn arz ve talep

kanununa

gre

urad

inip k m a l a r a ,

yaratt

krizlere,

snflandr-

malara, t e k e l l e r e r a m e n retimin sosyal karakteri, geni y e n i d e n retimin yalnz hzn kesebilir, a m a gidiini, her gn yeni keif ve icatlarla
daha

bol ve ar

rn y a r a t a n v e r i m i n i d u r d u r a m a z .

ekonomisinde, tersine,

retim t e m e l i ,

her orijinal

Kadim

bezirgan

m e d e n i y e t iin

zel

apta belirli snrlar b u l u n a n dar y e n i d e n retim olduu iin, t o p r a n

ve e n d s t r i n i n salad rnler, her m e d e n i y e t t e bir snra kadar geliir. O snra gelindi mi, ne maddi R E T M , ne m a n e v i M L K Y E T ilikilerinde

medeniyetin

hibir sosyalleme

retimin zrhlatrd

imkn

kalmaz.

Tersine,

kk

kiisel mlkiyet k a b u u , her gn biraz daha

ka-

lnlap katlaan d e r e b e y l e m e ile, retim z n biraz d a h a skp ezerek d u m u r a

uratr. A r t k i l e r l e m e k yle d u r s u n , her e y d e g e r i l e m e k ,

k t a l m a k [ b o a z l a m a k , s a v a m a k ] aztr.

Kadim m e d e n i y e t l e r i n btn

trajedisi gelir, hep dar y e n i d e n retim alnyazsna dayanr.

Aradan

binlerce yl

getii

hlde:

ilk S m e r k e n t i n d e k i

Msr, Babil, Fenike, Med, Pars, Eti, Girit, Ege, G r e k , Y u n a n ;

ziraatla,
Hint, in,

R o m a , s l m " o r i j i n a l " m e d e n i y e t l e r i n d e o l d u u gibi, A n a - m e d e n i y e t lere o r a n l a

bir g e r i l e m e olan A R A A l a r d a v e o n l a r d a n

R N E S A N S l a r d a , en sonuncu A v r u p a Ortaa
retimi T E K N K b a k m n d a n

hemen
modern

gelen

hemen farksz denecek d u r u m d a -

drlar. V E R M b a k m n d a n d u r u m d a h a da ackl olur.

z e r i n d e gelitii t o p r a ,

sonra

ile O s m a n l l k t a t o p r a k

deyimi

ile:

Her m e d e n i y e t ,

"EROZYON"a

uratt

iin, i l e r l e m e a r a b u k g e r i l e m e y e yz tutar. Ve insanlk, yeni bir med e n i y e t k u r a b i l m e k iin, az o k z i r a a t n t o p r a k v e r i m i n i telfi e d e b i l e c e k t a z e , " E R O Z Y O N S U Z " t o p r a k l a r a d o r u alr.
rmak boylarndaki cmertlii, daha sonraki
Her yl,

rman

tad t a k n

Doann Sbtropikal

m e d e n i y e t l e r iin yoktur.

millerle t o p r a n

doal

olarak gbre-

l e n m e s i , g b r e l e t i r i l m e s i , Irak, Msr, Hint, in ana r m a k l a r d n d a

grlemez.

Onun

iin

bu

lkelerin z e n g i n l i k l e r i ve bolluklar

a a d e k dillere d e s t a n o l m u t u r .
vleri, sulama

kanallar gibi

Modern

Fakat o r a l a r d a k i

m e d e n i y e t kr d-

ileri t e k n i k e l e m a n n

bile i n s a n l n ba-

na " T U F A N " aar hle s o k m u t u r ,

insan

rtmtr.

Bu

ry

" B a r b a r a s " bile iyice g i d e r e m e m i t i r .

Bereket,
gemitir:

bir kere S m e r ' d e ve

Babil'de at

alan

insanlk skdar'

Irak'n madencilikte baard gl g e l i m e , sbtropikal ik-

lim dnda tarm m m k n klan demirin kefiyle demir balta ve s a b a n ,

insan ve topra anm y e r l e r d e n telerde t a r m a yol amtr. A n c a k ,
yeni yerlerde az ok daha yeni tek tk teknie d a y a n a n orijinal
niyetlerin, sbtropikal

rmak imtiyazlar

daha a b u k grlmtr.

bulunmad

mede-

iin, " e r o z y o n " l a r

M e d e n i y e t i n d o d u u noktada d u r m a y p , yer-

y z n n d a i m a daha
g etmesi
in)

kzolankz blgelerine doru, b a s a m a k b a s a m a k

gibi, sonraki

rmaklar

medeniyetlerin

m a m a l a r da bu m e k a n i z m a y a dayanr.
manl snrlar
ve

sbtropikal

(Irak,

b o y u n d a d o m u m e d e n i y e t l e r kadar uzun
iinde yedi

Medeniyetlemeler,

Hint,
ola-

B u g n k T r k i y e ile, d n k Os-

bin yldr d o m u , l m btn

birka

Msr,
mrl

kuak sonra,

kalma toprak verimini a r a b u k tketmitir.

demirin

Kentlemeler

kazd

ormandan

Her lkel S o s y a l i z m d e n gel-

mi yeni yerlerde alan tarlalar, Tarihte, "Tavif-i Mlk" d e d i i m i z devletiklerin

lerdir.

mrleri

kadar ksa

sreli

birer tarm verimi

salayabilmi-

Kk retimin topra g b r e l e m e abalar ve nadas brakmalar:

ilk sosyalist Barbar insan, zel

mlkiyeti kii d e r e b e y l i i n e kardrdka,

daha y e t e r s i z kalmlar, eski o r m a n yarat bereketli e k i m topran bir

daha

geriye getirmemitirler.

Tarlalarn verimi

tkendii

oranda

insa-

nn e m e i n e ullanan g d c st snflarn, bezirganlkla el ele v e r e r e k

mal iradn para iradna ve tarlacklar " M a l i k n e l e r e , (Latifundia tipinde
byk

Kesim-Mukataa-iftliklerine)

srlatrc

basksn ve

evirmeleri,

ktlklar a r t t r m a k t a n

kle

ekonomisinin

k-

baka sonu vermemitir.

Kadim a d a en byk, en yaygn g e i m yolu olan ana retim T A R I M

bu olunca, tarmn

st snf lksne yarar bir eki gibi

o l m a k t a n teye g e e m e m i bulunan sanatlar,

loncalar tipinde

kastlatrp

kk sanatlar,

dondurmutur.

Ss veya

byk bir t o p l u m u n geimini

kalm, esnaf ii

kk retim karakterini
sava endstrisi

prosperite, refah d e r e c e -

sine u l a t r a m a m , o u n l u u n y a a m a standardn y k s e l t e m e m i t i r ;
bir avu imtiyazlnn lks ve israfna dahi gn gelmi yetmemitir.
Byle kt, g d k bir R E T M temeli
gibi

m TEFEC-BEZRGN

stne, bcekler, kara sinekler

ilikilerini

g z n n e getirelim.

En

ilk

S m e r Kentinde retmenler henz eit t o p r a k ve hak sahibi Kan kardeleridir T o p l u m u n elbirlii ile byk iler b a a r m a r u h u n u s e m b o l l e t i r e n
tapnaklar, kk retmenlerin h a m m a d d e bulma ve alm s a t m ihtiyalarn organize eden kutsal kooperatiflere benzerler.

Kentte, m e d e n i y e t

geliiminin

gnderip,

fazla

rnlerini

uzak " B a r b a r "

lkelere

oralarn

m a d e n ve talarn, kereste ve baka h a m m a d d e l e r i n i g e t i r t m e k grevini organize ederler.

Bu o r g a n i z a s y o n d a alan retime y a r a m a z kiiler,

tapnak ynetimiyle

uyuarak, o

rini
olur.

zerlerine alrlar.

kutsallam s o s y a l - e k o n o m i

O z a m a n , III.

grevle-

Ur Sllesi z a m a n n d a grlenler

Kutsal t a p n a k l a r n t o p l u m s a l alverilerini srekli bir grev olarak

zerlerine alan laik kiiler nce basbaya

cdrlar.

Gittike, tpk

Devlet k o l t u u n d a :
kumar,

rvet,

bugn

geri

birer t o p l u m hizmetkr ara-

kalm lkelerdeki

"mteahhit"lerin

kaaklk, karaborsa, tahsis, himaye, hava o y u n u ,

irtikp, suiistimal

gibi "meru", " g a y r i m e r u " y o l l a r d a n

" Z E L S E R M A Y E " biriktirdikleri o r t a m geliir.

Kaldrdklar her k e r v a n d a ,

T a p n a k bapapaz ve a d a m l a r

ile a n l a a r a k , t o p l u m

zararna " A H S

T E E B B S " l e r i n i nalnc keseri gibi hep kendilerine y o n t m a y becerirler.

T o p l u m u n orta maln, btn yurttalarn T a p n a k t a birikmi ortak zenginliklerini
toplum

kimsecikler s e z m e d e n ara ara, t o p l u m

mlkiyeti dnda,

mlkiyetine zt bir KSEL M L K Y E T yabilirler.

Okuryazarl-

n, " H r " Basnn, Dnyay cin gzyle kollayan r a d y o n u n bunca ilerledii a m z d a ulu orta yaplabilen eylerin, ilk kentlerde - i n s a n yalana
ve eitsizlie ne kadar a l m a m olursa olsun- y a p l a m a y a c a ne srlemez.

Hele o alarn, z a m a n m z a dek ar b a s a g e l e n korkun btl

itikatlar, gz gz g r m e z bilgisizlii, t a p n a k l a r a ve Tanrlarna

inan-

m o u n l u a , v u r g u n c u l a r n el altndan ydklar zenginlikleri " A L L A H

V E R G S " olarak g s t e r t m e y e b s b t n elverilidir.

Bezirgan snf arka-

sn T a p n a a d a y a y a r a k , varln kendisine T a n r d a n geldiini "ispat" etmekte herhalde i m d i k i n d e n daha ok glk e k m e z .

nk, dpedz

T a p n a n ulusu ve Ulusun Beyi olan Tanrnn t kendisi, barahip eliyle

onlara grev, yetki, baht ve hak sunmutur.
hitleri; tanrnn yakn hizmetkrlar:
sonra

m a m , sonra

Sultan,

Kral

S u n d u u n a en

byk a-

Kentin ba rahibi (ilkin Peygamber,

olacaktr), onun

kars ve y a m a k l a r ,

Kehanet (Orakl) g s t e r e n Tanr s z c s kadn, d a h a e s k i d e n beri

iine yaygn,

imdi

T a p n a k glgesinde

geinmeye

mecbur

halk

bycler,

sihirbazlar, kerametli kiiler, cinler, eytanlar, periler, devler hep TefeciBezirganln su ortaklardrlar.

En gz pek eli silahl krallar bile, Tarih

s a h n e s i n d e t u t u n a b i l m e k ve zorbaln

k u t s a l l a t r a b i l m e k iin, T a p n a k

rgtl T e f e c i - B e z i r g a n a o r t a m n d a , sk sk d a n m a l a r n , s n m a l a rn " s u n u " (kutsal hediye) ile bezer, tanr haracn derse tutunur.
Medeniyetin
nun R U H ' u n u :
BEDENini:

ilk T e f e c i - B e z i r g a n

snf,

geri

kalan

insan

ounluu-

k r d m o l d u u Kehanetli T a p n a k l a r l a silahszlandrr;

seimle

gelmi

krallarn

yerine

oyunla

geirttii

mstebit

yrtc k o m u t a n l a r a kul kle eder. Bezirgan s e r m a y e kehanetli t a p n a n

manevi

zrhlarna

silahlaryla
k retimli
de:

brnr;

savunur;
kadim

silahl ve hapishaneli

Toplumun
ekonomiyi

kl

mstebitlerin

kmr geimine

alabildiine smrr.

maddi

g y e t e c e k kModern

sermaye

e m e i e m d i k e ien, itike d a h a ok e m e n slktr, a m a geni

y e n i d e n retimi y z n d e n , teknii b o y u n a g e l i t i r m e k , fiks [sabit] serm a y e yatrmn

yer yer atlatr.
dar y e n i d e n
toplumun

boyuna

kiisel

retimli e k o n o m i y i e m d i k e , halkn

maddi

temellerini

andran fareler gibigerilemesi

arttrmak yoluyla,

mlkiyet kabuunu

Kadim T e f e c i - B e z i r g a n S e r m a y e sistemi, k a d i m clz ve

de

-Arap

kann

k u r u t t u u gibi,

Mitolojisindeki Y e m e n

surlarn

kazyp kertirler: T o p l u m g e l i i m i n i n d u r a l a y p

pahasna Tefeci-Bezirgan

S e r m a y e n i n t o p r a k beyliini

t r m a s , yalnz T a p n a k ve S a r a y hazinelerini ve sslerini

arttrr;

aztzel

mlkiyetin bezirgan k a b u u n u , grzle krlmaz kaln d e r e b e y i kaarlanmas ile b s b t n y a a n m a z bask ve s o y g u n i k e n c e s i n e evirir.

lk eit t o p r a

ileyen, eit hakl, eit haysiyetli, d o r u , yiit Kan

kardei

kenttalarn

Ortaa

Rnesansnda

er'i

(Orta

r ve insafl

mreffeh

haracndan

mteahhit)

vurgunculuundan,

Devriminden

b a k a vergi

basks
uak,

kendisini t o p r a a " b e n t " e t m i , t o p r a k l a

aalarn

t e k n i k ve

rgt

obanlarnn

kaptrmtr.

iin kendi e t i n d e n , d e r i s i n d e n b a k a s a t a c a k eysi

salad

bezirgan "ml-

eri,

nce ipotek etmi, sonra

uyduran Tefeci-Bezirgan "eraf ve "yan"a

ken

b i l m e y e n az o k

retmen,

" m u h s i l " ve avene,

alt t a r l a s n

yerlerin yahut beylerin,

sonraki

T o p r a k z e r i n d e eit t a s a r r u f l u , eit hakl,

iftilerin) y e r l e r i n d e yeller eser.

t e z i m " (eski
na

Barbarln Tarihsel

ise:

klesi

kalmaynca,

birlikte y a h u t ayrca
olmutur.

stnl

ile,

kitab-

Geinmek

Medeniyet,

evre

kendi

satm,
doar-

Barbarlar

vura,

kra yn yn esirler g e t i r d i k e , m e d e n i t o p l u m z e n g i n l i k l e r i , hrslar

artt

l d e saylar

gibi

ruh ve b e d e n

gleri

de e k s i l e n

bir a v u

imtiyazl s o y g u n c u z l i m E F E N D ( B E Y - A A ) ile o n u n kapsn kollayan

K U L L A R I v e her t r l v e r g i y e , a n g a r y a y a ,
t r l m ( c o r v e a b l e et t a i l l a b l e )
yiyip kemirdii
Tarihncesi
ce

bir " M A H E R " y e r i n e ,

toplumunun

kesilip b i i l m e y e y a t k n l a -

KLE-TEB'Alarn

lkel

kaynat,

birbirlerini

bir " B B L K U L E S ' n e dner.

Sosyalist mlkiyeti ve

Kan

balar

paraland, ZEL mlkiyetin gc gcne y e t e n e CAN

HRRYETni

cangllardaki

orman

kanununa

iyi-

Dmanl

evirdii

iin,

btn

insan ilikileri sr igdl hayvan ilikilerine dnmtr. Yerlilerle yabanclar, yallarla

genler,

babalarla oullar, alarla toklar, zenginlerle

zrtler, toprakllarla toprakszlar, ehirlilerle

lar,

kyller,

ustalarla

kalfa-

kayrlanlarla yadrgananlar, silahllarla silahszlar, klelerle efendiler

gz a t r m a m a c a s m a

birbirlerine girerler. A d m

banda d e i e n Allah-

lar, Tapnaklar, Kehanetler, Tarikatlar, Misterler bu z l e m e z kargaal

bsbtn k r d m e eviren yolbalar ve gzbalar haline gelirler.
"Anack,

baback g n " d r ki,

ne A t i n a A r k h o n t u

Drakon'un

insan

Bir
ka-

nyla yazd zlgt, ne us p e y g a m b e r i Solon'un (Solon: .. 6. yzylda

A n t i k A t i n a Kentinde reformlar y a p a n devlet adam.
lularn tekelini

d u r u m u n a den
reform,

ne

Hukuk alannda soy-

krd ve borlar altnda kvranan, b o r c u n d a n dolay

kylleri

Lykurgos'un

boyunduruktan

kle

kurtard.) getirdii toleransl

(Likrge (Lykurgos):

A n t i k Sparta

Kentini, ii-

ne girdii snfl t o p l u m r m l n d e n k a r m a k iin g r e v l e n d i r i l m i

efsanevi y a s a k o y u c u ,

reformist, -Y.N.)

sparta'ya

u y d u r d u u demir di-

siplin, derde srekli deva olabildi. Y e r y z n n dzelmesi iin G k y z n den ie balayan Konfys'n in Medeniyeti'ne, Buda ve Brahmalarn
Hint

Medeniyeti'ne,

Musa'nn

Kadim

Msr Medeniyeti'ne, sa'nn

Kadim

Roma

Medeniyeti'ne,

deniyetler harman

M u h a m m e d ' i n A c e m - B i z a n s Medeniyeti'ne ve me-

Ortadou

insanlna

satklar T E K T A N R I c

"vahiy"leri, "yet"leri, sayfalar, kitaplar

insanl

dinlerin

birka kuaktan daha

uzun sreli, gelge o l m a y a c a k kesin bir istikrara sokamadlar.

slmla

gelinceye dek, T e f e c i - B e z i r g n Snfn iten, dtan sunular ve adaklarla,

gizli

ak " s t i h b a r a t " ebekeleriyle "yola

getirip"

hazineletirdii

Tap-

nak ve Orakl (Kehanet) kurullarn ve kurallarn, her Kentte "ZEL'liin

ve "KSEL"liin en insafsz ve hayszca daniskasn temsil eden ideal "K", yalan ve korku " k a h r a m a n " tiranlar, kk mstebitler, Kent
zalimcikleri tretti;

birok Kenti ve Allahlarn

devirip ayn

Panteonda

(Tanrlar kararghnda) bir hizaya getirip hiyerarilendiren krallar, imparatorlar, ahlar, padiahlar, hanlar, hakanlar, Cengiz'ler fkrtt.
yet snrlar geniledike,

Medeni-

insan ezilip soyulmas ve s o y s u z l a m a s ,

her

snfta kullama ve klelemeyle orantl olarak d a y a n l m a z kertede artt.

kide bir, T o p l u m kazann patlayacak hale getiren basn, y u k a r d a n ihanetler, aadan m e z b u h a n e [boazlanrcasna, son mit ve son kuvvetle
rpnla] a y a k l a n m a l a r biiminde sonu g e l m e z sarsntlara yol at. nl
deyimiyle

"HUZUR"

kuu

medeniyet,

yuvasndan

utu, her yerde, her ite " E M N Y E T " kalmad.

yordu.

geri

gelmemecesine

Kimse kimseye g v e n e m i -

stikrar zorla s a l a m a k isteyen medeniyet g d c snflar, me-

deniyetin

iinde " s a d k " beki

kpeklii

edecek a d a m

bulamaz oldular.

Medeniyet d n y a s n d a doru, yiit insann ktlna kran girmiti.

imdi

ne o l a c a k t ?

O z a m a n , Tarihin diyalektii z e m b e r e i n d e n y a y l a n d :
limleri,

medeniyet

kendilerini

bulamadklarn

kendi v a t a n d a l a r n a

kazclarn" kendi
niyetin

iinde

elleri

ile

kar

kotardlar.

iinde y e t i m e d i k l e r i

iin

s o y g u n c u z-

m e d e n i y e t dndan

k o r u y a b i l m e k iin,
Yalnz

dardan

bu

aldlar;

kendi "mezar

m e z a r kazclar mede-

geleceklerdi.

Doru,

yiit

o l d u u iin gvenilir insan, m e d e n i y e t i e p e e v r e saran lkel Sosyalist

T o p l u m Barbarlkta vard. Y a k a l a n m v e y a satn alnm Barbar esirler
ve kleler, inanlmaz lde drst ve sadk kullar o l u v e r i y o r l a r d . Ayrca, Barbar insan, m e d e n i y e t n i m e t l e r i n i n b o l l u u n u t a t m a d iin, ok
aza

kanaat eden a l a k g n l l f e d a i l e r oluyorlard.

benzemesin
ordularndan
tmen

zengin
altm

anavatan
kere

ordular

pahal

beslemek, anavatanda

nasl

olduundan,

M o d e r n an, ya

smrge ve yarsmrge
geri

memlekette

altm

bir t m e n ayakta t u t m a k t a n daha "eko-

n o m i k " ise ve a n a v a t a n ahalisini d a h a ikin

bir rahatlkla oyalayabili-

yorsa, tpk yle, btn k a d i m medeniyetler, son d e m l e r i n d e c a n l a r n a

o k u y a c a k y a b a n c "aylkl asker", y a h u t stn
me "yenieri" tutmaya

balad.

evre

na s o k u l m u kiiler, ufak bir g e i m l e ,

unsura d m a n , devir-

Barbarlar v e y a
kafasnn

Barbar d u r u m u -

iine s o k u l a c a k bir iki

y c e T a p n a k inanc ve g s n e t a k l a c a k bir iki

m u h t e e m saray ss

ile, m e d e n i y e t e f e n d i l e r i n i n elinde korkun bir silah o l u v e r i y o r l a r d .

are ki, o k o r k u n l u k iki y z kesen bir silaht.

Ne

Kle v a t a n d a l a r o u n -

luunu e z m e y e pek elverili olan beki kpei, m e d e n i y e t i n T e f e c i - B e zirgan v i r s ona da zehrini

bulatrdka, sk sk k u d u r u p sahibini de

sryordu. " m e r a " ' ( K o m u t a n l a r ) isyanlar, Y e n i e r i kazan kaldrmalar, " K a p k u l u " ihanet ve basknlar, ilk z a m a n n m a s u m kle a y a k l a n m a larna ta kartt. n k bunlar hem silahl, h e m klhl rgtlydler.
M e d e n i y e t i n btn kilit noktalarn t u t m u , biricik s a v u n m a gcydler.
Tefeci-Bezirgan

soygununun,

kendi "alfe"lerini

( g n d e l i k ve aylklar-

n) t r t k l a m a s n a gz gre gre seyirci k a l a m a z , efendi y a m a l a r n d a n

yal

pay a l m a m a z l k e d e m e z l e r d i .

nk,

k a d i m t o p r a k r e t i m i n e Te-

f e c i - B e z i r g a n S e r m a y e n i n iyice iledii para irad a n d a , " Z y u f a k a "

o y u n u halk kadar kapkullarna da trpan atyordu.
M e d e n i y e t efendileri,
kere d a h a

bindii dal

derebeylemi Tefeci-Bezirgan

kesiyordu.

idi, bir blgenin kentlerini

linen

evreni

tutmu

Medeniyet,

kaplayan

"irpene"ye

M e d e n i y e t insanlar;

hcreleri ile mikroplara d n m l e r d i .

bir

iken "sivilce"

krallkta "kan ban" o l u y o r d u ;

imparatorluklarda

kzlyaraya] evriliyordu.

ekonomisi

Kent iinde

bi-

[aslanpenesine,

irin, cerahat iinde v c u t

Ne h c r e l e r d e n bir hayr beklene-

bilirdi, ne m i k r o p l a r d a n . ( D e r e b e y l e e n imtiyazl st snflar) m i k r o p l a r

kadar bilinsizce yalnz kendilerini, kendi rahatlarn, keyiflerini y a a y a rak, zehirlerini s a m a y a ve s r d r m e y e bakyor,

medeniyet vcuduna

verdikleri hastal d n y a n n en doal, en faziletli, en erefli, en d o r u ,

en iyi, en gzel dzeni sayyorlard.
ounluu:
lacklara
niyet,

M e d e n i y e t n f u s u n u n b y k halk

c e r a h a t iinde mikrop zehriyle b o u l m u yan l a k y u v a r -

ve s o y s u z l a m

mikrobuyla,

parankima

hcrelerine dnmlerdi.

hcresiyle a t l a c a k bir irin

o l m u kmt.

Medensanlk

g v d e s i n d e k i bu cerahati, c e r a h a t i n kendisi, m e d e n i y e t a t a m a z d .
D e r e b e y l e m i m i k r o p E F E N D l e r snf:

Lykurgos'larn, Solon'larn,

Muhammed'lerin reform veya devrimlerine gnl

mazlard.

Ekonominin eksildike eksilen

h o l u u ile k a t l a n a -

DAR Y E N D E N

RETM teme-

li: t o p l u m gelirini st snflarn a r t t k a a r t m ihtiyalarn g i d e r d i k t e n

sonra,

artan

fazlalkla

zere y e n i d e n

Klelik v e d e r e b e y i
makl,

her biri

"Klahn
Bu

alt

snflar

oyalayacak

bir t u t a m

ot v e r m e k

l e t i r i l m e y e gittike d a h a e l v e r i s i z klyordu.
tekini

kurtaran

ayaktakmnn

dzeniyle turuya
atlatmaya

kaptandr" diyen
tutunduu
en

elvermez;
sonu

birbirini

bir a y a k t a k m

kk retim

g e r e k hibir lk ve d a v r a n a
alak bencilliklerle vnr;

d n m halk:

yeinir,

binbir basa-

tutmayp
kara

kemirir,

kalabalktr.

kadar k k g r
en

kahredici

ufku,

ksrlkta

en

g e l m e z ve o l m a z pis karclkla

avunur. Ne maddi, ne m a n e v i d u r u m u bilinli ve r g t l bir yeni d n y a

kuracak dzeye eriemez.
la, h e r h a n g i
yapy

O n u n iin ikide bir k o p a r d a y a k l a n m a l a r -

bir S O S Y A L D E V R M y a p m a k y l e d u r s u n , eski

bile y k a m a z ,

yalnz

d a h a t a v l a n d r m a y a yarar.

gerilemeyi
nk, o

ve

gericilii

kolay

kk ve dejenere

sallanan

bir z a f e r l e

mazlumlarn

eski s o n u s u z t a l a n a eilimi, o r t a l k t a k i var y o u , d z e n l e m e k deil,

hemen apul

edip

ne y a p t n

inine e k i l i v e r m e k t i r .

Niin

bilmeden,

kapldn

basn, d a h a z a l i m c e yeni

hrs ve korku

bilmedii

birka

bir s a l t a n a t k u r m a y a

ile

kararm

mazlum

ele-

brakvererek, onun

a n a k y a l a y c d a l k a v u k l u u ile t a b a n y a l a m a t a p n a n g k l e r e karr.
Sonra

da,

"Gelenin,

gideni

arattn" grerek

ktmser umutsuzlu-

u n en derin k u y u s u n d a k e n d i n e en ufak g v e n c i n i de gmer.

Bylesine rm medeniyet kalabalndan daha

ne bekleyecek-

ti i n s a n l k ?
M e d e n i y e t i l e r l e d i k e irini ve ufuneti a r t y o r d u . " Y o k idi
baht

kara m d e r i n i " m e d e n i y e t i n ,

nsanlk yankaralarla

kurtaracak

kendi iinden.

lecek miydi?

Hayr.
D a r d a n bir c e r r a h b e k l i y o r d u . T a r i h i n k a d i m c e r r a h :

medeniyete

b u l a m a d l d e d o r u v e yiit k a l a b i l m i olan lkel S o s y a l i s t e v r e

Barbarlkt.
evre
Olumlu,

Barbarlk,
olumsuz

bulunmutu.

En

maddi,

elverili,

kervan y o l l a r n n
mt.

medeniyetle

nice

uzun

manevi,

hammadde

kavaklar, Yukar

Bu g e l i m e y l e

Barbarn

sre

bouna

teknik,

kltrel

kaynaklar

dvmemiti.
alverilerde

blgelerinde,

srekli

Barbar k e n t l e m e l e r i y l e n o k t a l a n -

hem g c a r t m ,

h e m g z almt.

ine gidip geldii m e d e n i y e t i n , z e n i l e c e k ve i r e n i l e c e k btn iyzn, her srrn k a v r a m t . A t i l l a ' n n rehin o l a r a k g t r l d Ulu Roma
M e d e n i y e t i ' n i ksk Mool o c u u gzleri

i n c e l e r k e n , khne m e d e n i y e -

tin btn zayf ve kuvvetli y a n l a r n i n c e l e m i , t a r t m t .

Mekke'den
aralara

kalkan

kervanla

kutsal

medeniyet errinden

mbarek
nbvvet:

iki

krek

kemii

kam kei " R A H P

arasndaki

Peygamberin mhr.

Muhammed'in,

Kuds b e z i r g a n l y o l l a r n d a ,

Hz.

"Mhr-

nbvvet"i

Muhammet'in

ma-

BU-HEYR"lardan,
(Mhr-

iki o m u z ba ara-

sndaki et beni. -Y.N.) g s t e r e r e k o c u k y a t a r e n d i k l e r i :

btn ka-

dim

Yemen'in,

medeniyetlerin,

Habe'in

Msr'n,

" U L U L U K ve

iyzleriydi. Atilla Orta

h a m m e d Yukar

KKNLK"
Barbarl

Barbarl
Kent

Bizans'n,

Acem'in,

("grandeur et

decadence")

dolu

( g e b e Hun o y m a k l a r n ) , Hz.

Mu-

( M e k k e - M e d i n e Kentlerini) t e m s i l e d i y o r d u ,

i s k e n d e r ikisi ortasyd. n k
"sivilce"lemi Yunan

Babil'in,

M a k e d o n y a Barbarl ile, k k n l e m i

Medeniyeti

karmasyd.

ok daha

khne

imparatorluklar
sn

"irpenelemi" Yakndou

gene ocuk yata, Grek Kltrnn

medeniyetler kumkuma-

a n s i k l o p e d i s i n i y a p a n "Hcc'i

evvel: N R E T M E N " (Hacc-i evvel (ilk ya da n r e t m e n ) :

bilimsel ve d n s e l k a l k n m a s iin eitli

bilgileri

Milletin

b a s i t l e t i r e r e k hal-

kn kolaylkla a n l a y a b i l e c e i bir dille y a y a n k i m s e . -Y.N.) A r i s t o t a l i s ' t e n

bellemiti...

D e m e k , btn m r l e r i sona e r m i t o p l u m v e t o p l u l u k l a r

gibi,

m e d e n i y e t l e r de kendi A z r a i l l e r i n i , can a l a c a k "kendi

kadim

me-

zar kazclarn", insanln c e r r a h balarn kendi elleriyle yetitirdi.

Bir y a n d a

hasta

(Medeniyet):

illetleri,

kvranr, haykrr, her v e s i l e ile o p e r a t r

ayaklarna
yetin

kapanrca

karlar,

eline t u t u t u r d u u

b a r s a k sanclar

bekler,

tede cerrah

neteri

bileyip

ile

inler,

b a z e n arr, b a z e n

(Barbarlk):

zalam

hep,

medeni-

( Z a l a m a k (Kla-

l a m a k ) : Ta z e r i n d e b i l e n e n bir kesici a r a c n , keskin y z n e y a p a n

o k ince elik p a r a l a r n

( z a - k l a y ) , aracn

iyi

kesebilmesini sa-

l a m a k iin, y a l a n m y u m u a k taa s r t e r e k k a l d r m a k .
ca

ameliyattan

erefleri

(Tarihsel Devrimden)

dnyalar,

-Y.N.) y a p a -

ahiretleri,

snlar,

kazanacak.

Daha

d u r u l u r mu?

Frigya'da

eski

kan

boyunduruuna Gordios,

k r d m atmtr.

Bu, i n s a n l n boazn gittike d a h a ok skan, b o a n eski m e d e n i y e t

i e l i k i l e r i n i n

idam

ilmiidir.

Onu,

ince s a n a t k r usta

eli

oturup

skender semboll

Makedonyal

m e d e n i y e t i n en dhi

ince e l e m e ,

bilgini, en

sk d o k u m a l a r l a

B a r b a r klc

gerektir.

zemez,

kl, T r u v a

n l e r i n d e , s k e n d e r ' e s n m a teklifi y a p a n , A c e m e aylkl a s k e r yazlm G r e k l e r i bire kadar d o r a d gn, G o r d i y o s ' u n k r d m kesilip

atlmtr.
dou
en

Barbar, satlk a d a m ,

geleneksel

O r t a Yol,
niyet

k e n d i s i n d e n de olsa, istemiyor.

ile A k d e n i z a r a s n d a , d n y a b e z i r g a n l n n en
Ege

ORTA YOLu

Makedonyallarn

Denizi'nden

Orta

derebeylemelerinden

melez bir Y u k a r
Denizi'nden

temizlenip

B a r b a r l k ve

Akdeniz'e

Asya

ve

geecekleri

Hint

alacaktr.

topraklarda

dek

Davran
Onun

"orijinal"

Uzakilek,

yollardr.

boylarna

Kent girikenliidir.

dek y a y g n

b y k , en

Bu

medeolduka

iin,

Umman

bir

medeni-

y e t t e n z i y a d e , yer yer d a n k , C e n g i z Han s o n r a s g e l i m e l e r i n i a n d rr,

HELENZM

rnesansklar yaratacaktr.

Grek topraklarndan
uzakta,

talyan

(Grek

yarmadas

Barbar g e l e n e k l e r i n i y a a y a n

Medeniyeti'ne

ortasnda,
bir kent:

orijinal m e d e n i y e t i n i n top atei altnda.

yonsuz" topraklar
su yollar

ile k a d i m

iine

kaldrmlar,

bezirgan

btn

bulak y e r l e r d e n )
bamsz

Yukar

ROMA sahneye kacak,

kendi

byk

Bat Barbar ynlar ve "eroz-

kprler,

ilikilerini

daha

kemerli

uzatacak;

kervansaraylar,

Byk Britanya'dan

A f r i k a ilerine d e k y a y l a c a k , sonra kendi i elikileriyle;

bunalacaktr.

Ortasndan

atlam kvanodon

r p n a n iki p a r a y a ;

adl

ilk y e r y z d e v c a n a v a r

gibi

B a t - R o m a ve D o u - R o m a ' y a blnecektir.

O z a m a n A t i l l a s e m b o l l Hun B a r b a r l a r T u n a b o y l a r n a inerler. Onlarn

yolu Tarihncesinde

(in'den)

Batya

yoludur. A m a

Orta V a h e t

(Avrupa'ya)

atei

Kona

tadklar

insanlarnn
geleneksel

Doudan

doal

m e d e n i y e t iin e p e y s a p a , e n a z ilek K U Z E Y Y O L U d u r .

Kuzey Y o l u , A k d e n i z t m y l e m e d e n i y e t g l o l d u k t a n s o n r a , U z a k d o u

medeniyetlerini,

Hazer,

Karadeniz, Tuna

stlerinden Ortadou ve

A k d e n i z m e d e n i y e t l e r i n e ulatrr. G e t i i Orta A s y a ' d a , s l m l n Yecc-Mecc diyecei

ufak t e f e k boylu

H u n - M o o l v e T r k l e r otururlar.

Y a k n d o u ' d a en ilk Irak ve Msr M e d e n i y e t l e r i a r a s n d a k i g e b e Barbar S e m i t l e r ne rol

oynadlarsa,

beleri de U z a k d o u

ile Y a k n d o u ' n u n en eski

ayn rol oynarlar.

Hun akn,

Mool ve T r k g e -

medeniyetleri arasnda

R o m a ' n n son g n l e r i n d e ORTA

O r t a A s y a ) k p r s yklmtr.
katan

Orta A s y a ' d a k i

Uzakdou

YOL ( A n a d o l u - r a n -

N e kadar C e r m e n Barbar v a r s a n n e

Medeniyetinden, Orta Yola

d n y a b e z i r g a n l n a K u z e y Y o l l a r n a m a abasdr.

uramakszn,

Bat T a r i h i l e r i n i n

biricik s a n d k l a r A v r u p a O r t a a ' n a m a k l a y e t i n i r
Uluslarn
gibi, eski
rnn lokal

G,

medeniyetlerinde

d e m e k olan

arabuk

Y o l ' u n iki ban

douda Ssni,

kutuplatlar.

kestiler.

evet):

M e d e n i y e t l e r i n i n bir

am

Bizans m p a r a bulunduu

Orta

kalyordu?

"Kal bel!"dan (Kal bel (Kal:

onlar dediler;

Bel:

1- Ruhlarn y a r a t l d k t a n sonra, A l l a h ' n " b e n sizin Rabbiniz deil

2-

mec.

o k eski

beri vardr, ilk S m e r l e r ' i n e f s a n e l e r l e d o l d u r d u k l a r

caretini, sonra
Umman

iki ucudurlar.

zaman,

U m m a n ti-

Msrllar o r g a n i z e etmilerdir. A n a - m e d e n i y e t l e r c e ikisi

de K I Z I L D E N Z ( E R T R E ) adn alan A c e m
nizleri,

yaptklar

B a r b a r ala-

Kuzey Yolunu A v r u p a derebeylii tkamt.

m i y i m ? " s o r u s u n a v e r d i k l e r i " e v e t " cevab.

-Y.N.)

defa

batda

skender'in

D n y a b e z i r g a n l iin hangi yol

GNEY YOLU:

ka

BARBAR AISI yapmlard.

R n e s a n s l a r ile K a d i m R o m a ve Babil

eit hortlaylar
torluklar

Yakndou

dnyaya yeniden

[Basra] ve ap

[Kzl]

De-

b e z i r g a n l n n Y a k n d o u A n a - m e d e n i y e t l e r i n e ulaan

Bu iki u a r a s n d a k i A r a b i s t a n y a r m a d a s tekin deildir.

B u g n k p e t r o l n d e n nce, z e n g i n yeralt m a d e n l e r i , binlerce yl medeniyetleri

beslemitir. A c e m - K z l d e n i z i

ksa

Orta Yola

bal ve Irak

M e d e n i y e t i ' n i n elinde o l d u k a , a p - K z l d e n i z i , G n e y Yolu o l a r a k Msr

ve Finikelilerce kullanlmtr.

Eti, Asr, Med, Pers aknlar Orta Yol ya-

rarna G n e y Y o l u n u tkamlardr.
Orta Y o l u n

iki

O sra S s n i l e r de,

ucuna A k d e n i z ' l e A c e m

iin. G n e y Y o l u z e r i n d e de e k i m e k t e d i r l e r .
Denizi'ne

girdii A d e n

Boaz'nn

Bizansllar da,

Denizi'ne e g e m e n

olamadklar

U m m a n t i c a r e t i n i n ap

dousunda Yemeni, Acem

Kisrs,

batsnda Habei, Bizans Kayzeri k e n d i n e evirir. Onlar birbirleriyle uraa dursunlar, A d e n

kilidinin az k u z e y i n d e b e z i r g a n l k tarafsz bir ge-

it bulur. Y u n a n A t t i k ' i n i n
benzeyen Arabistan
ap

D e n i z i ' n d e en

Roma

Pire, talyan

Hicaz'nn

Cidde

L a t i u m ' u n u n Ostie l i m a n l a r n a

liman

Umman

bezirganl

iin

biilmi kaftan olur. Y u n a n i s t a n ' n A t i n a , talya'nn

k e n t l e r i n e tpk tpks b e n z e y e n

t i c a r e t i n i n a n t r e p o s u olur.

Mekke kenti o z a m a n k i d n y a

Rakip H a b e i s t a n , Y e m e n ' d e n g e l m i sald-

rlara, ar "Fil" o r d u l a r n a , kular kadar evik, ele a v u c a s m a z " E b a bil" t o t e m l i B a r b a r g e b e l e r l e kendini iyi savunur.

Deve o b a n l n d a n

M e k k e ' n i n en b y k Kervan kaldrclna alnnn teri ve d o r u , yiitlii

ile y k s e l m i Hz.
vahyi

M u h a m m e d "El Emin", b y k T a r i h s e l g r e v i n i Cibril

ile duyar.

Mekke-Medine toprak davalarndan

Kentlerinin Y u k a r
n, " B e d e v i ' l e r i

Barbarl

birletirir.

ile A r a b i s t a n

llerinin

g a l a r a k Hicaz
Orta

Barbarlar-

Dine d a v e t l t i m a t o m l a r n a a r a k hasralt

e d e n k h n e krallklar v e i m p a r a t o r l u k l a r , Atilla v e s k e n d e r c e y l d r m
savalaryla,
n btn

iskambil

kdndan

atolar gibi devirir. Y u k a r

Barbarl-

kent k u r u m ve kurallaryla orijinal s l m M e d e n i y e t i doar.

Eskilerin en eskisi btn Y a k n d o u m e d e n i y e t l e r i n i n g e l e n e k ve gren e k l e r i n e d a y a n d iin, s l m l k kutsallarn en kutsal olur.

Hazreti
Enbiy:

Muhammed'n

Peygamberlerin

znde ondan

sonra

dstur alm,

orijinal

list insanlar
deniyetlerin

mucizesi

Kent

torluklardr.

gerekleir:

k u r u l a c a k bir yer,

sonuncusu

yolundan

slm
olur.

Medeniyeti
slm

bildirir.
ne

byk rnesanslar, A n a d o l u
Avrupa'da

"Htem-l

nk yery-

Kent

Ulularndan

doal

sosya-

k a d i m t i p t e orijinal

Medeniyeti

kmeye yz tutunca,

s a y e s i n d e birok B a r b a r alar

son v e e n

daha

medeniyet kuracak Tarihncesinin

kalmamtr.
en

benzerlerinin
aknlar

ne

bir

sonuncusu" olduunu

de,

kadim

Orta

Barbar

urad

a l a r a k r n e s a n s l a r geirir.
Seluklu ve Osmanl

d e r e b e y l i k yklp

kadim

me-

btn

bezirgan

En

impara-

medeniyet-

leri a s o n a erer. S O S Y A L D E V R M l i m o d e r n K a p i t a l i z m doar.

BLM XI
TARH ZNCRNN HALKLARI
A- AYRIMI
TARH ZNCRNN GENEL HALKLARI
A) TARH

KONAKLARI

Klasik Tarih u

b l m l e r e ayrlyor:

I- A N T K veya

LKA

zerine k u r u l m u b u l u n a n
Bu

an

genel

(Kadim zaman):

Efendi-Kle e k o n o m i s i

h e m e n btn en eski

karakteri:

uygarlklar iine alr.

"ehirlerin kylere stnl"(F.

Engels)dr.

A n c a k buradaki "ehir", m o d e r n a n l a m d a k i ehir deil, lka'n

niyete ilk hcre olan Kent'i (Cite'si)'dir.

ini y a p a r s a k , diyebiliriz ki, A n t i k a a d a :

stndr;

Derebeyi-Toprakbent ekonomisi

dzendir.

Klasik a n l a y t a :

Medeniyet arasndaki
zel

olarak

"Kylerin

geit konadr.
ehirlere

Tarihncesi Toplum veya

III-

MODERN

A:

stn

gelir;

genel

En
Bu

eski

Uygarlklara

Sermayeci-i

zerine

kurulmu
Modern

karakteristii,

genel

olarak

gene:
burada

stnleir.

ekonomisi

Bu a d a y e n i d e n :

olarak,

stndr.

uygarlklarla

an

stnl"dr;

Uluslar,

en son Bat Uygarl ile balar.

kylere

zel o l a r a k KENTler KYlere

genel olarak U Y G A R L I K , T a r i h n c e s i T o p l u m l a r n a

II- O R T A A :
toplumsal

mede-

Bu adan lkan karakteristi-

zerine

kurulmu

zel o l a r a k ehirler

Uygarlk, T a r i h n c e s i

Toplum

veya

Uluslarna stn gelir.

B u n d a n n c e l e r i de, A n t i k a a d a kyler e h i r l e r e stn

iken, tek-

rar e h i r l e r i n kylere stn g e l i l e r i n d e n m o d e r n a d a k i ehir stnln ayrt e t m e k istersek, diyebiliriz ki:

lere kesin olarak, yani
IVa:

SOSYALZM

bir d a h a geri
AI:

SOSYALZM AI g e l m i

Bugn

M o d e r n a d a ehirler ky-

d n m e m e k zere stn gelmitir.

herkese

bulunuyor.

grlen

Klasik T a r i h e

bir

drdnc

henz

tescil

edilmeyen
lerin

bu

an Tarihsel

bir dzeye gelmeleri;

A n t i k a ve O r t a a
lerinin

Karakteristii:

genel

kalntlar

olarak

gibi

zel

btn

o l a r a k ehirlerle ky-

Tarihncesi

kalntlar,

u y g a r l n snf kartlk ve

blnt-

giderilmesidir.

S o s y a l i z m a ' n d a ne e h i r l e r i n k y l e r e , ne de k y l e r i n e h i r l e r e
stn

gelmesi

y a s a l , vb...
B)

gerekmez Gerek ekonomik,

z o r u n l u l u k l a r her t r l

gerekse toplumsal

v e si-

a y r n t l a r s i l m e y e eginleir.

KADM TARHTE " O R T A A " L A R OKTUR

Konumuz:
Tarihe dein

ne

sosyalizm,

gelen Tarihin

ne

de

GD

modern

kapitalizmdir.

KANUNLARI

Modern

zerinde alyoruz.

G e r e k lka'in, gerekse Ortaa'n klasik anlatllarnda, gerei iyice y a n k l a m a y a n glgeli, hatta karanlk noktalar vardr.
lkin
gidi

ksaca

oranlannca
Tarih
son

lka

kanunlaryla

Ortaa'a
iin

bilmeyen

hem

ilka'a a y r l a n

ayrlanlardan

zerine yazlanlarn

taplar

eden,

ok b y k ve u z u n sreli

kitaplarnda

lka

deyiverdiimiz Tarih,

hareket

byle olan

yoktur.

srmlerdir.

bile

eyin,

Modern

l k a elli,

ksadr.

ile

Nitelike

Nicelike
bal

kendi

Modern

bana

zel

Tarihle

bir evrendir.

u drt be y z yllk en

Hele

Modern

a Tarihleri,

misli tutarlar. A n c a k , T a r i h

i n s a n l k iin
onun

altm yzyl

O y a m a n , on misli say

olan

sayfalar,

birka y z

hem

de

bambaka

Ortaa'

trl

beer,

ki-

getiini

altar y z y l

doldurur.

(nicelik) fark

iinde b y k bir zellik (nite-

lik) fark yatar. O n u ksaca b e l i r t m e d i k e , T a r i h i n g e n e l gidi k a n u n l a rn a y d n l a t m a k g olur.

KLASK ORTAA:

IV. ve V. y z y l l a r d a n ( k i m i l e r i n c e 395,

kimile-

rince 4 7 6 y l l a r n d a ) balar. XIII. ve en o k XIV. y z y l l a r a d e k uzanr.

(Hemen

belirtelim,

bu

sre y a l n z Bat A v r u p a

iin

dorudur. Yoksa

" M o d e r n " m a s k e l i n e O r t a a l a r n p u s u d a yatt u n u t u l a m a z . )

Tarih

Klasik

kitaplar, srf bu 8 - 1 0 y z y l l k s r e y e " O R T A A " adn verirler.

Neden?
nk,
rih

kitaplar Bat A v r u p a a s n d a n a y a r l a n m l a r d r .

anlayna

Ortaa'

ve

gelir;

yazna

Avrupa

gre:

Modern

Ortaa'ndan

nce

uygarlktan

Bu Ta-

nce,

Avrupa

ise s l m v e eski

Roma

U y g a r l k l a r vardr. s l m M e d e n i y e t i ' n d e e n son r n e i n i v e r e n btn

lka

uygarlklar

hep

kle-efendi

bunlar bir t e k A N T K A A
A N T K A A,
gidi

ayr

ayr

temeli

zerine

iine sokulabilirler.

Bu

kurulduklar
bakmdan,

m e d e n i y e t l e r e p a r a l a n m olsa

bile,

iin,
btn

hep

bir

gstermitir.

Gerekte,

be alt

tek karakteristii

bin yllk A n t i k a a, ayn n s a n l k T a r i h i n i n , bir

tayan

TARHSEL DEVRM adr.

Ama

bu

a,

ne

"yekpare:
birtakm
deil,
Bu

monolit:
art a r d a

tektal",
gelmi

birok u y g a r l k l a r n

sralanan

Fakat,

her

dnd:

sralandklarnda

uygarlklarn

byk

ne de "yeknesak:

monoton:

b e n z e r bloklar deildirler.
hepsinde

kimse

"ehirler

medeniyet yklnda,

kukuya

kylere

anszn

tektonlu"

lka'da

bir t e k
dmez.

stndrler.

hiyerarinin

tersine

" K y l e r i n e h i r l e r e s t n " g e l d i k l e r i bir olaydr. te, bir uy-

g a r l k t a n t e k i n e gei kona olan bu eski u y g a r l a zt olay z e r i n d e

ne k a d a r d u r u l s a azdr.
nk,

Roma

tpk t p k s n a
da

grlmtr.

Uygarl

Uygarl

ile M o d e r n

uygarlk arasndaki

pek b e n z e r r n e k l e r btn
S m e r Uygarl

ile A s u r Uygarl

kadim

ile A k k a d

Perslerle Grekler, G r e k l e r l e Romallar vb...

pek ok baka

Demek, Antika Tarihte "ehirlerin

boyuna

O r t a a l a r girmitir.

"kylerin

O n u n iin,

Roma ve slm

kylere

kle-efendi

Babil

Persler,

hep yle bir sra,

tek fark,

iki

me-

geldii" zamanlar,

klasik " O R T A A " t e r i m i y e r i n e , zelgeirmek,

Uygarlklar

yerinde

olur.

Modern

a r a s n a sktrlan A v r u p a Or-

derebeylikten

medeniyeti yerine,

s t n " geldii

stn

t a a n a , M o d e r n O r t a a adn d a v e r e b i l i r i z .
ortaalardan

arasnda,
Medlerle

arasnda

ehirlere

"AVRUPA O R T A A I " deyimini

Uygarlkla

Etiler,

O R T A A ' l a r patlak vermitir.

deniyet arasna
likle

Uygarl

arasnda, Asur'la

ORTAA'a

m e d e n i y e t l e r arasn-

M o d e r n O r t a a ' i n eski

tekrar geriye

dnp

ileriye gidip i i - s e r m a y e c i

yeniden

medeniye-

tine kap a m a s n d a n ibarettir.

C)

MEDENYETLER BRBRLERNDEN

Klasik Tarih, yalnz A v r u p a O r t a a

etki-tepki
taneleri
ba

balarn

gibi,

bulunmayan

siyonu

srekli

aralarnda
uraya

bulur.

belirli

IKARLAR

ile M o d e r n U y g a r l k a r a s n d a k i

Ondan

n c e k i Tarih,

(determine), yani

buraya

dalm,

soyut

kopuk tespih

kanunlam

hibir

m e d e n i y e t l e r kolek-

saylr.

Bu u y g a r l k l a r a t o p t a n b a k l n c a , ayr ayr hepsi de, nce ba gsterip byr, s o n r a d u r a l a y p devrilirler. A r a l a r n d a n az o k uzun sren
birer "Fetret: Anari",

yahut Avrupa'da

"Derebeylik",

slm

dnyasnda

"Tavif-i M l k " adn alan d a n k d e v l e t i k l e r d n e m i gelir. Bu " K a d i m

O r t a a " d e n i l e b i l e c e k " g e i t " kona a r d n d a n , yeni y e n i
imleri grnr.
O

"devr'i

diimiz

Derken onlar da yklr.

daim:

Modern

Tarihisi bni

boyuna

adan

dnen",

nceki

u y g a r l k bi-

Daha b a k a l a r kurulur...

"Tarihsel

an

uygarlklar"

iik T a r i h i s i

H a l d u n ' l a r n da g z n d e n

adn

Herodot

gibi

verson

kamamtr.

G e r e k Tarihin, o "Tarihsel D e v r i m " l e r l e bata ka gidii iki u kavraya

yok

yol

at:

denecek

Antika

kadar

Uygarlklar,

birbirlerinden

ya

bamsz

aralarnda
sayldlar

kanunsal etki-tepki
(indeterminis-

me);

yahut

bilinmez

kerrr" s a y l d l a r

bir

ortak

(Fatalisme)

alnyazlar
(Kaderci

yznden

Bu iki u kavray, g e n e hep olaylar (Ya:

karlatan
gelir.

metafizik

mantn

Gerekte Tarihsel

Tarih

birbirlerinin

"te-

determinizm).
Evet!, Y a h u t :

gereini

Devrimler ann

Hayr!)'la

perdelemesinden

sradalar

andran

ileri

uygar-

lklar a r a s n d a " T E K E R R R " h e m vardr, h e m yoktur. A n t i k U y g a r l k l a r

gibi T a r i h s e l
mezler;

D e v r i m l e r dahi,

birbirlerine hem

h e m baldrlar, h e m b a m s z d r l a r .

benzerler,

hem

benze-

Bu d i y a l e k t i k gidii, bni

H a l d u n ' u n d e y i m i ile bu " V E T R E : "yi ( P R O C E ) ' y i , [ S R E ] ' i g e n e kendisi en basit ve a n l a l r c a aklar.

Demek,

Antika

uygarlklar

T e k m l " ve " G e l i i m :
riminde

Darvin'in

Tarihsel Devrimler

Tarihinde

n k i a f vardr.

belirttii

kanunu

"Seleksiyon";

ile,

b i l d i i m i z Tarih zincirini

"Tekerrr"

deil,

"Evrim:

Bu g e l i i m d e , h a y v a n trleri ev-

uygarlk

istf:

Eleme"

eitleri

halka

kadar
halka

keskin
uzayp,

kurarlar. A t i n a ile Pire L i m a n , R o m a ile Ostie

Liman, M e k k e ile C i d d e Liman a r a s n d a corafi e k o n o m i b a l a r n d a k i

benzerlikler, Y u n a n ,
kmsetemez.
vius Tullus,
tama

Roma,

in'de

Buda),

Muhammed:

kanunkoyuculukla

yeni

uygarlklar

Bat

Solon,

(Konfys),
Roma

ilk bakla
bir

arasndaki

Lykurgos, Atina'da

K h u n g - f u ts

(Sakyamuni:

kerken

slm

sparta'da

am

Hint'te S i d h a r t a

kerken

hep ayn

bakalklar

Roma'da

sa,

sosyal

ran

SerGun-

Ssnilii

kmazlar nnde,

kiilerdirler.

Fakat

pek

benzer

s o s y a l elikiler iinde bu a l m rlarn g e t i r d i i uygarlklar, b a k a

baka

h a y v a n trleri

Bununla

kadar b i r b i r l e r i n d e n

birlikte, g e n e d e A n t i k a

b a k a olmulardr.

uygarlklarn

h e p s i n d e o r t a k olan

bir Z ve bir B M vardr.

ORTAK Z:
Toprak
de

Antika

Ekonomisidir.

Tefeci-Bezirgan

uygarlklarn

leim

ikiz

kardelerin

yzden, Antika Toplumlarn

ilerleyici

bir

geni

B u zellie,

Antika

(kt'avi)

ba

ve

retim

(mbadele)

alar

iinde

temeli
hepsin-

kapaldr.

Bu

hibir v a k i t b o y u n a artc ve

olamamlardr.

uygarlklar,

Modern

belirtilecek

iklimler,

ck b l g e l e r iinde

birer

aa

gelininceye

Blge

Medeniyeti

dek.

olmak-

Hepsi de, d o a n n T o p l u m c o r a f y a s n a en el-

bulunduu VERlerde dodular.

aabildikleri

balca

deiim

ekonomileri

retim

szyle

tan kurtulmamlardr.
verili

ve

kitabn T o p r a k b l m n d e deinildi.

ORTAK BM:
KESMSEL

yeniden

hepsinde

(tevzi)

yeryznde

dnd

dolat.

tmn

kaplayamad.

(Avrupa

M e d e n i y e t i ) o l a r a k kald.

Modern a

En

bugn
Hibir
bile,

byk Antika "Cihangir'lerin

gln

denecek

kadim

uygarlk yeryznn

kadar

u z u n c a s r e blge

Geni yeniden

ufa-

uygarl

retimi g e r e k l e t i -

ren m o d e m s a n a y i , b a l a n g t a , r m a k l a r v e y a m a d e n l e r gibi c o r a f y a
a r t l a r n a sk skya bal idi.

D ) K ZIT T A R H A N L A Y I I
Eski

Tarihilerin

kullanmalar

"Medeniyet"

szyle

az ok k a n l m a z d :

"Devlet'

Tarihiler,

szn

d n d a b a k a bir t o p l u m d z e n i b u l u n a b i l e c e i n i
gelmi gemi

medeniyetlerin

bir

anlamda

iinde y a a d k l a r d z e n
bilmiyorlard. Ayrca

hep t o p r a k retimi

temeline dayanm

T e f e c i - B e z i r g a n e k o n o m i e r e v e s i n d e kallar, d e i e n i n t o p l u m deil,

Devlet imi s e z i s i - i z l e n i m i v e r i y o r d u .
Bugn,

Medeniyet ve

Devlet t e r i m l e r i n i

dnr olamaz,

gibi

paras biliniyor.

y l e y k e n , iki t e r i m bol

maz.

Byk slm

geliyor.

Medeniyet

Medeniyeti

birbirinden

bir t m
bol

ayrmayacak

(kl),

Devlet o n u n

k a r t r l m a k t a n kurtula-

iinde s r a l a n m

Emevilere, Abbasile-

re, hatta O s m a n l l a r a " E m e v i y e D e v l e t i " " A b b a s i y e Devleti", " O s m a n l

Devleti" denirken, A n a d o l u ve
letlerine:

"Acem

y e t i " tabirleri
talizm

M a r i p ' t e s r a l a n m b a k a s l m dev-

Medeniyeti", "Endls

k u l l a n l m a k adettir.

bir o r t a k m e d e n i y e t

Medeniyeti",

Gene bugn,

iken,

"Seluk Medeni-

btn

o r a d a "ngiliz

Bat

iin

Medeniyeti",

kapi-

"Fransz

M e d e n i y e t i " , " t a l y a n M e d e n i y e t i " d e y i m l e r i olaandr... A n c a k , y a z a r a

gre deien

bu

kullanmlar,

toplumsal

lm M e d e n i y e t i ' n i n de, M o d e r n

incelenime

uratld

m,

s-

M e d e n i y e t i n de h e m bir b e e r i - i n s a n a

z g b t n o l d u u n a , h e m b i r b i r l e r i n d e n ayr b u l u n d u u n a varlr.
Tarih iinde btn bir a a ve bir sra d e v l e t l e r e d a m g a s n v u r a n o
t e k ve btn olay n e d i r ? A m p i r i k o l a r a k ok basit g r l e n
orijinal

m e d e n i y e t farklar,

B a r b a r l a r ilikisi T a r i h i n

metafizik

akndaki

kavrayla,

rol

ile

hele

bu ayn ve

medeniyetler-

belirtilmedike zlmez,

b u l m a c a gibi s o n u s u z t a r t m a l a r a yol aar.

Baron

Robert H e i n e - G e l d e r n der ki:

"Kadim
teoriyi,

medeniyetlerin
ldkten

rnn

temeli

intikalinden
kadim
And

kalmas

gerekeceini

alt

karakterleri,
gt

ve

yanlar
bizi

domu

yahut yedi
ehircilik

bulunan

ve
bu

olabilirler

szde

Minoen

bamsz
ve

Harappa

in

bu

srer."

(A.

'lkel

tanesini
Babil
bamsz

Toynbee,

ekiir

aratrmalatoplumlarn
ayrt

Medeniyetleri,

listede
J.

can

tarihsel
ve

alt

Medeniyeti

da

diyen

kendi

eder:

Amerika'da

Medeniyetinden
medeniyet
A

ola-

Study

Or

131-184-188)
kadim

uygarlk,

(urbanisme),

bilebildiimiz

artan

onun
ne

var

Toynbee,

medeniyetlerden

Babil,

deilse,

H i s t o r y , c. I, s.
"Bu

Toynbee

Hint'in

(kma)

kkenleri

dirilten

orijinal

Msr,

Medeniyeti...

mtak
rak

yapar.
domu'

dnyada

bamsz

sonra

lde
ok

ruhani

defa

medeniyetler
mi?

Yoksa,

kavramlar

ayrntda
sahiden
bu

derin

ekonomi,
bile

farklarna

ramen,

toplumsal

ve

bakmndan
tpklk

medeniyetler

ne

bunca

(ayniyet)

birbirlerinden
de

rortak

gstererek

bamsz
olsa

genel

siyasal

olarak

ortak

bir

kaynaktan

gelmi

olamazlar m?

btnyle

evrimini

kavraymz

Bu,

bizim

iin

nem

Tarihi

ve

tayan

insan

kltrnn

bir sorudur." (B.

R.

H. G e l d e r n , Orig. s. 106)
Burada iki k a m p a ayrlm b u l u n a n Tarihilerin e k i m e l e r i tipiktir:
I- TARH
yedi

NSANST

sebeplerle

aklayanlarn

uygarlk bamszdr, demeleri, olaylar dnda

ldr.

(Toynbee),
bir Tarih

alt,

inaat-

nk:

a) BRNC

GEREK:

medeniyetten
tikalinden

Tarihte

saylmayan

domu"turlar.

Seluk

Turanl toplumlardan
orijinal

slm

uklularma

orijinal

ve

de

uygarlklar

ou

Osmanl

"intikal" e t m i t i r l e r ;

Uygarlnn

tam

yalnz

devletlerin

bununla

Galya

lkel

ayr

birlikte

in-

gebe

her ikisi

Batda, A n a d o l u

Merovenjiyenleri

de
Sel-

gibi, T r k i y e

O s m a n l l a r ' n a t a m karlk d e n Fransa K a r o l e n j i y e n l e r i :

ebe ilkel t o p l u m l a r n d a n " i n t i k a l " e t m i l e r d i r ;

deil,

toplumlarn,

Devletleri,

birer geliimidirler.

karlk d e n

"ilkel

C e r m e n g-

b u n u n l a birlikte her iki-

si de, sz y e r i n d e ise, Hristiyan Bat U y g a r l n n ilkel geliimidirler.

b) KNC GEREK:
"Medeniyet"
efendi

adn

Amerika'da,

verebilmek

ilikilerinin

ve

ayr

y a z n n , devletin y e r l e i p

keiften

iin,
bir

orada

nce

grlm

toplumsal

tccarlar snfnn

kklemi olmas

bulunmas,

gerekir.

lar v e z o r l a m a l a r b u u n s u r l a r n A n d t o p l u m l a r n d a
e d e m e d i i n e gre, A m e r i k a n

kltrne

kltrlere

snf o l a r a k kleparann,

Btn y a k t r m a bulunduunu

m e d e n i y e t adn

ispat

vermek,

t e r i m k a r g a a l n d a n ileri gelir.
c) NC GEREK:
garlndan
ortadan

"mtak

kaldryorsa:

deniyetinden
mektir.

baka,

nk,

kitabmzda

bulunduklarn

Harappa

yeryznde
" b a m s z ve

artk

btn

grlecei

Medeniyetlerinin
Bu

Hint'teki

[ t r e v ] " (dal)

dahi,

Medeniyetinin

olmas,
Irak'taki

(Babil

orijinal"

arkeoloji

"Babil"

Uy-

b a m s z l v e orijinallii
deil!)

S m e r Me-

hibir m e d e n i y e t y o k de-

belgeleri

gibi)

en

Irak

Medeniyeti'nden

("Tarihin

bamsz gsterilen

Balangc"

Msr ve

"itikak" e t m i

Minoen

[tremi]

aklarlar.

bakmdan,

Tarihsel

Devrim

Medeniyetlerinin

olarak, sanki g k t e n z e m b i l l e inmi o l m a d k l a r

"bamsz"

her g n d a h a

iyi an-

lalyor.
II- T A R H N S A N C I L s e b e p l e r l e a k l a y a n ana tezler, g z l e m e dayanyorlar. Y a l n z ,

kar

kamp,

belirli

kar

kampn

bir a k l a m a y l a t a m c e v a p l a n -

drmyorlar.
A)

Bir defa

ediyorlar.

in

Medeniyeti'nin

onlar da,
kadar,
de,

Hint

slm

alt,

Medeniyeti'nin

Medeniyeti'nin

de

yedi

de,

medeniyetini

Minoen

bir kimlii

kadar.

kabul
Roma

bulunduunu,

m e d e n i y e t l e r i n saysn altya, y e d i y e i n d i r m e n i n s b j e k t i f l i i n i ,

hatta

keyfiliini ne s r m y o r l a r . A m e r i k a ' d a keiften n c e klasik bir m e d e niyet b u l u n d u u n u d a t o p l u m s a l

B) Y a l n z ,

bu

medeniyetlerin

bakmdan

reddetmiyorlar.

birbirlerinden

bamsz olmadklarn

ispata alyorlar. A m a b u ispat k e n d i l e r i n i " h u z u r a " k a v u t u r a m y o r .

"Bizi

artan"

caklarn

dedikleri

"tpklk"larla,

"derin

C ) kinci

kamp

" a r t a n " ey,

olaylarn

metafizik manta, Tarihin smaydr.

" g a y r " m d r l a r ? s o r u s u n a " h e m ayn,
buluyorlar. T a r i h i n ,

bir m e d e n i y e t t e n

garlk-Barbarlk tezadnn
yekpare

bir

uzay

elikilerinden
Barbar,
E)

gibi

doma

ne nceki

nasl

aklaya-

gryorlar,
sentezin

"bamsz"

Medeniyetler arasnda

tekine

g r m e k istiyorlar.

Bu

gei

Uygar-Barbar

medeniyetin):

ne

nceki

grnce "aryor"lar!

etki-tepki

grmemi
Ama

anlamna

gelecek

birbirlerinden

gze batan orijinallikler nereden

gelir?

i n d i r m e k i s t e y e n l e r i n son s n a k l a r

olan

bam-

m e d e n i y e t s e n t e z l e r i vardr.

orijinallikleri

kona

Uy-

Tarihi,

ZM

orijinallikler g s t e r e n

jinalliklerdir.

urad

gznnde tutmuyorlar.

m e d e n i y e t l e r g e r e k t e n yoktur.

gkten

ziyade,

h e m g a y r " karln " s a m a "

(her y e n i

Uygar olmadn

birbirinden

Medeniyetleri

gerekliinden

M e d e n i y e t l e r , " a y n " mdrlar,

tekine srarken

gizli y a y n

ZIT A N L A Y I L A R I N

Yeryznde,
baka

farklaf

bilemiyorlar.

k a v r a m a k iin,

Tarihsel Devrimlerin

rimlerden ayrdm y a p m a k , sonra

bir orijinal
nce

mekanizmasn

bu ori-

uygarlktan

toplumsal

dev-

btn gereklii

ile

ele a l m a k gerektir.
Tarihsel

Devrim,

iaret e t t i i m i z gibi, T a r i h i n

bir eit t e r s i n e d-

n, bir z a m a n B a r b a r l a r y e n e n m e d e n i y e t i n , s o n r a anszn B a r b a r lara y e n i l m e s i d i r . A r t k y e r y z n d e y a l n z M e d e n i

ile B a r b a r kalmtr.

Neolitik insan, U s - i n s a n n y o k edeli, T a r i h t e rol o y n a m v a h i yoktur.

Herodot'un
Barbarlk

anaah

emrinde

anlatt

Mesajetler

dahi,

ancak Aa

Konandadrlar.

Her T a r i h s e l

Devrim,

mutlaka

yeni

bir "orijinal medeniyet' d o m a -

sna yol a m mdr?

Hayr. Bize en y a k n r n e i alalm:

Hicaz A r a p l a r b e d e v i l i k t e n , yani

gebelikten ve "zaman' cahiliyet" denilen,

kyorlard.
dndan

Yakndou

orijinal

slm

medeniyetlerini

Medeniyeti'ni

M e d e n i y e t i ' n e saldrdlar, A b b a s i l e r i
d e n i y e t i " deil, s l m v e in
yeni

devletler

dursun,

kurdular.

Arap

kurdular.
yktlar:

Kent B a r b a r l n d a n yeni
Barbarlar
Mool

ama yerine "Mool

Medeniyetlerinin erevesi

Ayrca,

yktlar;

gebeler,

Barbar aknlarnn,

ar-

slm
Me-

iinde p a r l a k

medeniyet

Devlet kurular dahi, ya g e l g e ya srekli oldu.

Bat

yle
Roma

M e d e n i y e t i ' n i y k a n B a r b a r l a r n b a n d a Hunlar geldi: Atilla ile birlikte

devleti

d e s n d . A n c a k ka k u a k s o n r a g e l e n

Macarlar Hristiyanla-

n c a ( m e d e n i y e t i n etkisi altna d n c e ) , teki C e r m e n l e r gibi ilk derebeyi krallklar

kurdular.

Cengiz

ve A k s a k T i m u r

aknlaryla

kurulan

i m p a r a t o r l u k l a r da, A t i l l a m p a r a t o r l u u n d a n d a h a m r l o l a m a d l a r .
Byk aknclar lnce:
derebeyliklerine

evrensel

devlet paraland;

ocuklar Avrupa

b e n z e r "Tavif-i Mlk" d e v l e t i l i k l e r i n d e n

teye

pek

g e e m e d i l e r . s l m l a (eski m e d e n i y e t i n etkisi altna) g i r e n S e l u k l u larla, O s m a n l l a r d a h a srekli

Btn

bu

eitli

b y k s l m d e v l e t l e r i yarattlar.

sonular geliigzel

olmad.

Derin

determinizmini

T o p r a k ve Medeniyet b l m n d e incelediimiz bu sonularn en ok gze

arpan ak belirli sebeplerini, yalnz Barbar aknlarnn karakteristiinde
buluruz. Tarihsel Devrimleri Barbar T o p l u m u n gleri yapar. A m a Barbar
var, Barbarck vardr. imdilik yalnz u kadarcn syleyebiliriz:
1- TARHSEL
de

olan

DEVRM

Kentten

YAPAN

geliyorlarsa,

Konanda,

az

(Ticaret v e

Medeniyet

konusunda

rine

dtkleri

lde)

uygun

ok

BARBARLAR:

toplumsal

Tarmsal r e t i m e

ulam

Romenlerin

Roma

yktklar

Medeniyeti"ni,

Barbarlarsa:

ise,

toplumsal

obanlk r e t i m i n e
cak

bir

bal

Barbar as

ok

defa

medeniyetin
Roma

yerine yepyeni
kentinden kma

M e k k e k e n t i n d e n k a n A r a p l a r n sBARBARLAR:

deyimiyle:
Barbarlarsa,

diyebileceimiz

s a n s ) getirirler. Y e n i orijinal
medeniyetin

eiinBarbarlk

kurular gibi...

2- TARHSEL DEVRM YAPAN

Barbarlar

Vukar

b e l i r t m i o l d u u m u z ticaret y n l e -

bir s e n t e z h l i n d e orijinal bir u y g a r l k kurarlar.

lm M e d e n i y e t i ' n i

Medeniyetin

deyimiyle:

erevesi

Orta

eskimi

etkiyi

Kentlememi gebe

Barbarlk

Konana

ken

yaparlar,

ermi,

medeniyete
bir

Dirili

an-

(Rne-

bir u y g a r l k deil, z e r i n e k t k l e r i eski

iinde yeni

bir devlet kurarlar.

D e m e k , her t o p l u m s a l konak, k e n d i s i n d e n H E M E N s o n r a g e l e n kon a k t a orijinal

bir g e l i i m e erer.

F) MEDENYETN

EVRM

BASAMAKLARI

G e n e l o l a r a k m e d e n i y e t i n , zel o l a r a k orijinal
ve geliimleri u evrim (tekml)
1- Dank kapal Kentler kona:
lum, maddi, manevi
vunur.

(Barbarlk

2- Kentlerin
anm

Barbarlktan

gelenekleri

kent snrlar,

(Medeniyet

3- Kentlerin
kentlerin

tm

km

olan

top-

stn)
kona:

Medeniyet

Barbarla

en

kentler t a r a f n d a n ele g e i r i l e r e k f e d e r a s y o n
ratlr.

yeni

kent snrllklarn d o k u n u l m a z kutsallklar gibi sa-

kmelenileri

bulunan

medeniyetin doum

k o n a k l a r n geirir:

gelenekleri
allar

federasyon

(en

olduka

gen)

olan

biimli d e r l e n m e l e r e u-

stn)

kona:

snrlar

etkileriyle
yakn

da

lk

byk

y o k edilir.

Barbar

aknlar

ile

eski

(Barbarlk gelenekleri stn)

4- mparatorluklarn
evrensel
5-

bir

Orijinal

hle g e l e n
ile

yok

kurulu

kona:

imparatorluun
medeniyetin

Kentler

merkezi

k:

olur.

elikileriyle

byk medeniyet, rkln

olur.

(Barbarlk gelenekleri

ehirleirler.

Bakent,

(Medeniyet gelenekleri stn)

ayakta

rettii

duramaz

Barbarlarn

akn

stn)

Beinci k o n a k d n e m i y l e birlikte, Tarih y e n i d e n , sanki birinci konaa dner.

ya,

Daha d o r u s u , 5. k o n a k t a eski m e d e n i y e t i y k a n Barbarlar,

Kent d z e y i n e

km Yukar

niyet,

g e b e l i k t e n g e l i y o r s a y e n i d e v l e t tipleri,
balar.

gelii gibi,

Kentten

yahut

Barbardrlar.

batan

Barbarlar

Barbar,

Orta

yeni

aamam

orijinal mede-

saydmz konaklara

B y l e c e , T a r i h i n g i d i i n d e , g e c e y l e g n d z n art arda

M e d e n i y e t l e B a r b a r l k birbirini

G) ORJNAL

kovalar.

MEDENYET RNE

O R I J N A L U Y G A R L I K ilk r n e i n i

I r a k ' t a verir:

1- Frat I r m a y l a Basra Denizi a r a s n d a

si b i r b i r l e r i n e kar
2- D e r k e n ,

12 kadar Kent belirir.

Hep-

Daha g n e y d e olan

Eridu

kapaldrlar.

ilerinden

Uruk Kenti sivrilir.

v e U r kentleri d a h a e s k i d e n
zeyde,

obanl

geliyorlarsa,

medenilemi grnrler. A m a daha

(Barbarla daha yakn) olan

a r a s n d a k i a l m a z snrlar anr.

Uruk, I.

Bu

Slleyi

kurar.

ku-

Kentler

ilk kentler f e d e r a s y o n u d u r .

3- Uruk iinde anszn II. Slle sahneye kar. Kandalk sllenin kk

olduuna gre,

Smer kentleri

iinde

4- A r k a s n d a n , II. S l l e n i n 3.
buluyoruz.

Prens

imparatorluklarn
deniz

kylarna

lunduu

Lugal

en

indii,

kendiliinden

5- Geri,

ki a d m ileri,
kld gibi

Marda'nn

akncs

ve

oraya

ilk Tarihsel Devrim

balamtr.

Prensini, Halep Kentini f e t h e d e r k e n

anda

bydr.
Fenike

bu, t a s a v v u r e d i l e b i l e c e k
Halep'i

alann,

Dou

kentlerinin t o h u m u n u

anlalr.

ilk u y g a r l k yayllar,

bir krn

bir a d m geri s a k a r gidili olur.

kolayca da y e n i d e n

dnyay

yoklaydr.

Kent snrlar

Bununla

Barbarlarn
Hint-in

uratabi-

birlikte, S m e r U y g a r l son o l g u n l u u n a v a r n c a , S e m i t

byk

Bylece

kolay y-

kurulur. " B a r b a r a s " d i y e b i l e c e i m i z

ufak bir krpe insan akn, k m Kenti, sk R n e s a n s l a r a

lir.

Ak-

a t m bu-

akn

alan

karl

ile

cycle

olan

kertilir.
Modern

Batdaki

aa

dek yuvarlanacaktr.

Grek-Roma

Medeniyetleri

ayn

Douda
cycle'in

c o r a f y a retici g l e r i n e gre d e i e n eitleridir.

H) MEDENYET

RNESANSI

RNE

D R L D E V L E T I son r n e i n i A n a d o l u ' d a verir.

Birinci Konak:
dar

Erturul

Ouzlardan

400

adrlk

Kay

Obas,

kandalaryla,

Kayaalp torunlarndan
kmek

zere

olan

DnSeluk

lkesinin

bat

snrna geldi.

Karaaac

(Domani,

y u r t , S t O v a s ' n klak e d i n d i . (G. 630. .S.

"Elli

yldan

gibi

Seluk

ve

arkadalar

"Tekfurlar
diler.

ile,

alnnca,

Gazi

bir

tayin

Bunun

de

zerine

ile,

edilmeye

toplanmasn

arttrd." (H.
"Hisar",

Pazarda
verdi.

Rum

memlekette
baland.

da

Osmanl

Barbar al

"Hisar"

Edebali'nin

mezi

ve

din

gn

olu

gzetmeksizin

Trk
tbi

lehine
halkn

devir-

Karaca

hkimine

Erturul

Bu

Kvlcml.

bir eit

eyh

Hristiyan

Osman
Hristiyan

toplar gibi

erdi.

kavmiyet

"Bizans

lb

kentlerini,

armut

Bir cuma

Bilecik

savat."
gebe

yaayan

Kaynatas

Osman,

btn

konu

Buradaki

etti.

ekimede,

derliinden

grbz

ellerinden

oldu.

ona

Mslman

km

Rum'larla

gelmi

bir eit kentlemeye

"Bey"

grevini

adna

zorbalkla

"Beylerin

toplum

fakih"i imam

arasnda

devletin

Mslman

Osman

teb'asndan

melikleri

Horasan'dan

rk

Barbar

dzeni koruma

drd.

Seluk

kyor.
iki

Bylece

"Tursun

beri

da

Emirda'n) yayla

1233)

beyi Aliir'in
bir

Hristiyan

davay

sonulan-

Osman'n

Hak

g-

Karacahisar pazarna

Tarihinin

Maddesi)

"Kent" olmutur.

kzolankz "kent" deildir, a m a gebe " R n e s a n s ' n a

Karacahisar,

uramtr. Y a r m

yzyl iinde Orta Barbar, y e r l e m i , k e n t l e m i ( u y g a r l a m ) olur.

kinci Konak:

Osmanl

lbleri,

bir y a n d a n

sosyal

eitlik ve

enlik

n, te y a n d a n keskin r g t ve kl g c gibi stn B a r b a r g e l e n e k leri s a y e s i n d e , ark kurnazl e n t r i k a c l k t a n b a k a g v e n c i

b u l u n a n z o r b a B i z a n s ' n , n c e A n a d o l u snrlarn, s o n r a
lerini

kalmam

Rumeli

lke-

dank

Ms-

kentleri ve y o l l a r y l a ele g e i r d i .

Osmanl:
lman

yeni-toprak

"Tavif-i

Ankara'dan

ve

yenieri

Mlk"n,

Kosova'ya

hem

dzenleriyle
Hristiyan

dek t o p a r l a m a k t a

hem

derebeyi

gecikmedi.

toplumcuklarn
Yldrm

ilk lkc lblerin

Beyazid

zamannda Osmanl ynetimi,

her b a k m d a n

g e l e n e k l e r i n i yitirmi, y e n d i i

Mslman-Hristiyan derebeylerinin

Barbar
b-

tn reziletleri ile (iki ve s e f a h a t t e n rvet ve siyasi baskya dek) kaarlanmt.

Kendi bana kalsa, O s m a n l ' d a n nce gelip g e m i yzler-

ce Tavif-i M l k ' t e n biri olarak, Naim ve Hac Halifelerin bitikleri 100

ksur yllk m r c n

bitirip s n e c e k t i .

nk

h e m sosyal adaletini

u n u t m u t u , h e m de b o y u n d u r u k l a d blgeler, eski kentlerin A r a p s a na d n m lokalizmleri

nc Konak:
Sinop'a

ve

[yerelcilikleri]

iinde a l k a n y o r d u .

Bereket, T a r i h i n en ilek kervan yollar

zmir'e

dek

byk

Uzakdou-Yakndou

z e r i n d e idi, ve g e n e b e r e k e t , A k s a k T i m u r gibi

aknc

(Karkam'tan
ticaret

yollar)

bir Orta Barbar

seli g e l i p g e i v e r d i .
Muhammediyeler

"1300'e

varmam,

1400'e

kalmam"

demilerdi.

1300 (G. 688) yl kurulan O s m a n l l k , 1400'e v a r m a d a n az kalsn kyordu. T i m u r ' u n "Kahir y z n d e n

ltuf [ktlk y a p a y m d e r k e n iyi-

lik] eden Barbar akn,

1402'den

dan girip s t n d e n kt.

Nece s u n t u r l u

derebeyi

kalntlar v a r s a aklad ve birbirine d r p

krdrd.

ylesine

1420'de

Modern Avrupa'nn

eyh

1413'e dek, O s m a n l Devletinin altn-

Btn t k a n m t a r i h s e l kervan yollarn at.

kkten

bir t e m i z l i k l e
Jan

kan

Hslerini

gvdeyi

glgede

gtryordu

brakan

ki,

Simavnal

B e d r e d d i n ' l e r yer ve g k snrlarn " i p t a l " g r e i n e ktlar.

Drdnc

Konak:

leme gidiinin
8

yllk I.

Kaarlanmak

Mehmet'in,

lumsal devrimini b o d u .
beylerini geri

zere

bulunan

Osmanl

derebey-

kabuu atlamt.
30

M s l m a n Anadolu derebeylerini ve T r k topyllk II.

att. A n c a k Fatih II.

ve dzen reformu g e r e k l e t i r d i .

Murad'n,

Mehmet,

Sonra

Hristiyan

n c e ieride

e s k i m i orijinal

Rumeli derekkl

Toprak

Bizans

mpa-

r a t o r l u u ile, f a r k n a v a r m a d a n Bat A v r u p a d e r e b e y l i i n i n l m ann ald. O s m a n l l k , bni H a l d u n g r y l e 150 yl g e m e y e n "Tavif-i

Mlk"

devletii

olmaktan

kt.

Evrensel imparatorluk oldu.

Bir y z -

yl d a h a g e m e d e n , Kanuni I . S l e y m a n , Y a h u d i T e f e c i - B e z i r g a n as
ile,

Osmanl

Kesim

toprak ekonomisinin

(Mukataa)

Beinci Konak:
halkasdr,

dzenbazlnn
Osmanllk,

iradn

Tarihsel

rn irad y e r i n e

geirdi.

Devrimler

zincirinin

son

diyebiliriz.

Osmanl

mparatorluu'nu

ortadan

Toplumsal

D e v r i m l e r a n n "Bat

bakmdan

g e n e de, T r k l e r d e n

Barbar geleneklerinde
kuzey S l a v l a r n n
rol

Dirlik D z e n i n d e k i
para

nispeten

aknlar,

k a l d r a c a k bir

B a r b a r l k deil,

M e d e n i y e t i " olacaktr. A m a T a r i h s e l

daha

sonra

daha

taze

Osmanl

Barbarlktan

kt

iin.

bir g s a y l a b i l e c e k olan

mparatorluu'nun yklnda

az

oynamayacaktr.
Bu

SANS

konaklar,

yeryznn

devletlerinin

likleri

gznnde

aynen

bulunur.

btn

Tarihlerinde
tutularak

teki

gebelikten

(Corafya-Tarih)

yaplacak

gelmi

retici g

"KIYASLAMA"

yoluyla

RNEdeiikaz

ok

I) S O N U
Her

medenilemenin

D a h a birinci
Mlkler",

bu

be

kona

gemesi

Derebeyi

dern Ortaa:

dzenleri,

batda T o p l u m s a l

da s m r g e l e m e y e vard.

nc

konakla

garlk n i m e t l e r i n d e n
modern

Mo-

M o d e r n U y g a r l k , "Aknc i m p a r a t o r l u k l a r a
bir y a n d a n kendi iinde uy-

uzak kalm, sz gelimi

Devrimlerine, tede,

"Barbar" durumuna

kurtulu h a r e k e t l e r i n e yol

B t n "Tavif-i

birlikte snerler.

Devrimler ayla kapitalizme, dou-

benzeyen Emperyalist savalardan sonra:

rn T o p l u m s a l

m u t l a k olmayabilir.

k o n a k t a T a r i h t e n s i l i n m i kentler oktur.

ikinci

B a r b a r l a t r l m snfla-

d e r e c e d e de olsa,

bir eit

sokulmu smrge ve yarsmrgelerin

at.

Lkin, Tarihsel
la

dek,

Devrimler anda:

nemli

am

lk S m e r l e r den, son O s m a n l -

Orijinal

Uygarlklar ve

Evrensel Devletlerde

iaret e t t i i m i z 5 kona b u l m a m a k elden g e l m e z . Z e m i n , z a m a n bakalklar

binbir t e f e r r u a t ayrl verebilir.

B a r b a r l k - U y g a r l k gelileri T a r i h s e l

Her t o p l u m

Devrim ann

iin

nbet nbet

o b j e k t i f gidiidir.

B u c y c l i s m e v e y a p e r i o d i s m e ( e m b e r gibi d n e m l i k ) u y d u r m a deil, gerektir.

Bu gerek insanst

mdr?

H e m evet, h e m hayr.
1-nsanstdr:

nk,

insann

duygu,

d n c e ve d i l e i n e bas-

kn k m kr g l e r i n zoru a l t n d a insan, T a r i h g i d i i n e ister i s t e m e z

uymutur.
2- nsanst
san

duygu,

gidiini

deildir:

nk,

gerek

d n c e ve d i l e i n d e n

insan

baka

retici

gcnden,

hibir g ve

etki

in-

Tarihin

gerektirmemitir.

Tarihsel

D e v r i m l e r a n n " a k t r de insandr, mellifi de". Y a l n z ,

insan kendini Tarih g i d i i n e bir yol k a p t r n c a , b y l e n m i e s r k l e n mitir.

nsan

arz ve

talep

bilinli-otomat y a p a n
kanununa

i n s a n d a " m a l fetiizmi" d e n i l e n

nsan "kendi yapp,

altna

dt.

Bu

unu

Barbarlk

Uygarlklar

genel

geimini

Ekonomidir.
mala,

ve
Bu

Devrim

blmnde,

nasl

kaderini
ekonomi

paraya t a p m a

kendi t a p t " e y l e r i n

koulun Tarihsel

Toprak

blmnde

insan

Bezirgan

puta t a p a r c a

h u n u yaratt.

ve

sebep:

zincirleyen

a n d a niin

olduunu

ru-

egemenlii
oldu-

Barbarlklar

ve

grebiliriz.

B- AYRIMI
TARH ZNCRNN N HALKASI
A) IRAK'TAN N'E

KLTR

lk m e d e n i y e t aac Irak'n g n e y i n d e kk sald. A c e m Krfezi kysndan

kuzeye,

Krdistan'a doru gvdeleti.

b y k ve uzak dal
1- Bat

b y k dal

2- D o u
lecei
lebilir.

atlan

tipi

temeli

doduu

v e Mavi

benzeyen

Irmaklara,

Medeniyetleri

tohumlarndan,
iin,

Uzakdou'ya salan

Msr'dakine

Medeniyetleri;

kapal Hint-in

Kent

Z R A A T retimi

medeniyet

ak Akdeniz

b y k dal

Akdeniz'e

D a h a ok s a a , sola iki

b u d a k sald:

zerinde
ona

ancak

ileyebi-

arca T C A R E T geliimli

HAYVANSAL

Kent t o h u m l a r

sbtropikalimsi

oldu.
demirin

bir

deni-

ise, y e n i d e n tpk Irak ve

rmak

Hint'te n d s v e G a n j

m e d e n i y e t tipi
(in'de

Sar

Irmaklarna) dt

boylarna

iin,

in ve Hint M e d e n i y e t l e r i a n a Irak M e d e n i y e t i gibi

dular.

H i n d i s t a n , Irak'a

boyuna
leri

ok d a h a y a k n

ilk S m e r M e d e n i y e t i ' n d e n

bulunmasna

eklemi,

ramen,

fakat

ve Sosyal Snfl t o p l u m

sram

H a r a p p a vb.

Hint'te T a r i h n c e s i

Bezirganln

gelitirdii

d e m e k olan

B T K S E L tipte ol-

bulunmasna ve nds rmak

Kentleme-

kltr g e l i i m l e r i

(Para-Yaz-Devlet)

tam

bir

medeniyet

ger-

zl

Hindistan'da

i n ' d e n o k sonralar belirmiti. O n u n iin, nasl, d a h a n c e g e l e n Irak

Medeniyeti'ni

izlemek,

Msr

Medeniyeti'nin

gidii

z e r i n e az

fikir e d i n m e y e y a r a r s a , tpk yle, d a h a n c e g e l e n in

izlemek,
lir.

Hint

Medeniyeti'nin

Genel Tarih yazm

gznnde

gidii

z e r i n e az

bakmndan btn

tutulmadka

birisi

zerine

Burada,

genel
her

hkmlerle

medeniyetin

hkm

yetinmek

ayr

ayr

ok a y d n l k g e t i r e b i -

m e d e n i y e t l e r ayn z a m a n d a

tr. A n c a k bizim bu e t d m z n dar plan

karlm

ok bir

Medeniyeti'ni

v e r m e k elbet y a n l -

iin, a y r n t l a r a g i r m e d e n ,

imdilik

kanlmaz

inceleniminden

olmutur.

ok medeniyetle-

rin gidi k a n u n l a r a r a n d n d a n , m e d e n i y e t l e r i i n d e n g e n e l gidii en

k e s t i r m e c e v e r e b i l e c e k olan e n tipiklerini ele a l m a k l a y e t i n i y o r u z .
Haritaya
deltalar
paralel

b a k l a c a k olursa,

ile Msr'da

z e r i n e derler.

ds I r m a n n
30.

Irak'ta

Frat-Dicle'nin

Nil'in d e n i z e d k l e n deltas,
Hindistan'da

P e n c a p kollar

girer.

bu

denize

dklen

hemen hemen

paralelin

30.

z e r i n e y a l n z n-

G a n j I r m a d a h a g n e y d e kalr;

paralel H i m a l a y a Dalar z e r i n d e n ap in'e geer.

in'de,

Frat-Dicle ve

Nil

deltalaryla

hemen

hemen

ayn

30'uncu

paralel stne gelen s b t r o p i k a l b y k rmak, Mavi Irmaktr. yle iken,

ilk in kltr geliimleri
olmutur.

Eer in

Mavi I r m a k b o y u n d a deil, Sar I r m a k b o y u n d a

M e d e n i y e t i , Irak'taki

Mavi I r m a k b o y u n u tutard.
kadim

medeniyetler

gibi

kendiliinden

geliseydi,

Bu tersine olay, corafya retici glerinin

zerinde

oynadklar

kesin

rol

dnlrse,

kr

t e s a d f e b a l a m a m a k gerektir. in'de Tarihsel gidiin yeni bir d e t e r m i nizmi var demektir.

Biliyoruz;

bulutuklar y e r d e UR vb.
M e d e n i y e t i de,

ilk Irak M e d e n i y e t i :

kentleriyle d o d u .

Finike kylarndan

denizle Dicle-Frat'n

O n d a n sonra gelen

Medeniletirici

Msr

k a h r a m a n Ozirislerin

tadklar k e n t l e m e t o h u m l a r y l a geliti, I r m a k s a l Msr Medeniyeti de,

tpk Irakl

benzeri ve sebebi gibi:

bulutuklar y e r d e Buto vb.

denizle s b t r o p i k a l

rman

(Nil'in)

Kentlerle d o d u . I r m a k s a l m e d e n i y e t i n ka-

rakterini t a y a n in geliimleri,

niin Irak ve

Msr deltalaryla

hemen

ayn paralele rastlayan Mavi I r m a k t a n nce Sar I r m a k t a g z k t ?

Dorusu,

in'de

imparatorluk

birlii

aan

Ts'in,

Uzakdou'nun

s k e n d e r ' i y d i . A n c a k s k e n d e r z a m a n , sanki s k e n d e r ' l e b i r b i r l e r i n d e n

habersizce

Hindistan'a

etti ve o n d a n

doru

s o n r a d r ki,

r a n d e v u l a m gibi, T o n k i n ' e

Mavi

Irmakla

Sar

kadar akn

I r m a k boylar

ayn

in

Medeniyeti'nde
y u n d a geti.
Sar

bulutular.

in'in

Bundan

ilk Orta

daha

ilgin

olay,

Barbarlktan nceki

Denizle birletii y e r d e b a l a m a d .

Sar

I r m a k bo-

kltr, Sar I r m a n

Bu, A n a Irak ve Msr M e d e n i -

y e t l e r i n i n t e r s i n e bir giditi.

S a h i l d e n ok ierilerde, Sar I r m a n t a m

ortalarnda,

kk drtgen

kuzeye kntl

mendirein

g n e y i n d e Or-

das b l g e s i n d e ilk in

( M e d e n i y e t i deil!) y e r l e i m kltr t a s l a k l a t .

Ondan

Neolitik Kltr de,

hayli

sonraki

gene

Sar

Denizden

yzlerce

k i l o m e t r e kara iinde geliti. G e r e k Mavi I r m a k t a b a l a m a m a k , gerekse kara

inli

ilerinde b a l a m a k olaylar, in

insanlar gibi

Moolistan

kuzey batdaki

M e d e n i y e t i ' n e t o h u m u n , tpk

M o o l i s t a n ' d a n geldiini anlatr.

kltr t o h u m l a r n

nereden alm olabilir?

G o b i l d o u d a braklrsa, batya d o r u iki kar yol g r n r :

1- Altay, Z u n g a r i ,

B a y k a l aklar,

2- S i n k i y a n g (in T r k i s t a n ' ) z e r i n d e n T a r m I r m a v a d i s i y l e
Pamir

geitleri...

Bu iki yol da S e y h u n - C e y h u n I r m a k l a r n n suladklar ideal otlak ve

sr d z l k l e r i n e kar.
gidiip

gelimeler

Bu d z l k l e r l e Irak a r a s n d a S m e r l e r ' d e n beri

herkese

kabul

olunuyor.

te,

Mavi

I r m a k yerine

Sar I r m a k t a , Sar I r m a n da d e n i z e d k l e n az d u r u r k e n t orta yerine gelen Ordos, d a h a sonra

Honan b l g e l e r i n d e kltr e l e m a n l a r n n ,

h e m de Bat A s y a r n e i n d e b u l u n m a s , in g e l i i m i n i n Irak'tan k a y n a k
ald tezini d e s t e k l e s e gerektir.
in

n e r e s i ? Irak n e r e s i ? d e n e c e k . A r a d a k i

raa y a p t k l a r

ziraat e k o n o m i s i

Topraa yerlemek bakmndan

iin

uzaklk,
ksmen

insanlarn t o p -

doru

saylabilir.

hibir e k o n o m i k v e s o s y a l

zorunluluk

y a a m a y a n t o p l u m l a r iin, Irak'la in a r a s n d a gidip g e l m e l e r V a h e t

(Paleolitik)

andan

medeniyet

dnyasn

beri

olaan eydi.

bir allak bullak e d e n skitler iin

"Kimmerleri
r

kovalamak

Clio-103)
getiler.

Avrupa'dan

onlar

(Hem
Medler

de)

"Btn

Clio-105)

"Hazer'in

m:

Mesajetler

Clio-204)
yiit

ve

kardr.

"(...)
Onlar

"(...)

gm

onlarca

da

skitler
hi

olan

gre

giyinirler,

byk
bu

ikide

yayan

atla

lkelerinde

bir

yoldan
(age.,

ova

var(age.,

bir Devlet

tesinde,

kalkanlar
ve

uzun
geti."

kaplarlar."

koskoca

Ceyhun

kaanlaHerodote,

yneldiler." (age.,

geni

ksmn

uluslar

saymaya
gibi,

daha

skitler'e

alabildiine

Douda

skit rkndan
kullanlmad

brakp

de

skitler Msr'a

gzn

lkeleri
gibi

dalarn

ovann

Sylendiine

srasnda

sarp,

atldlar:

(Histoire

imparatorluu

sahip

mesafeli

epcevre

zerine

getirdi."

Kafkas
Asya

dousunda

cesurdurlar.

201)

ve

Asya'ya

Asya

lkesine

"(...)

yenildi

batya

H e r o d o t der ki:

kovarak,

Medler

Clio-104)

Grek Kentlemeleri

kuzeyde doudan

var." (age.,
savarlar.

de

olup

sodon'iara

bulunmaz.

Clio

Demirle
Ama

altn

ve

ler.

Srleri

bakrlar

boldur." (age.,

ve

Ceyhun'un

Clio-215)

bol

bol

"(...)

sunduu

Topra

balkla

hi

ekmez-

geinirler. "(age.,

Clio-216)
H e r o d o t ' a baklrsa, Mesajetler, Persler'in nl e f s a n e yiidi C y r u s ' u
y o k e t m i v e ortal t i t r e t e n skitler'i

kartm,

A n a h a n l k an y a a y a n ocuklardr.

skitler:

"Asyada
Mesajetlerden

oturan,

ve

yldklar

iin

ne geldiler." (age., c.
Tuna'dan

(ster)

IV,

kendileriyle
Ceyhun

s.

Don

sralanrlar.

durumunda

Irman

geerek

bulunduklar

Kimmer

lkesi-

12)

(Tanabis)

b a k a , Ekinci skitler ( B o r i s ' t e n :

gebe skitler ( D o u d a

sava

Muhteem Tomris'in

r m a n a dek, a h a n e s k i t l e r ' d e n

Dinyeper'den

D i n y e p e r koluna

Kuzey D o u y a

kadar 14 g n ) ,

11 g n ) ,

Kzl

skitler

Don t e s i n d e yedi eit skit ulusu uzanr:

1- Sauromate'lar

(Yrmeyle

15

gn,

aasz

yer),

2- B u d i n ' l e r ( K u z e y i 7 g n l k l, bol a a l k ) ,
3- Thyssagete'ler
4- ygae'ler

(ln

tesi),

(ok a a l k ) ,

5- a h a n e s k i t l e r i n

boyunduruundan

k a m baka

skitler,

6- tesi d a etekleri.
"Kadn

erkek dazlak,

vri giyinirler. "(age.,

Bunlar besbelli
7-

Argipee'ler:

"Her

biri

vardr.

bir

burun

c.

IV,

bizim

aacn

Ellerinde

s.

ene

uzun,

zel dilleri

var,

skit-

239)

Moollardr.
altnda

hibir

yass,

saldr

barnr
silah

(... )

Otlakszlktan,

az

davarlar

yoktur. "(age.)

H e r o d o t , bu u l u s l a r d a n t e s i n e t c c a r l a r g i d e m e d i i iin, bilgi elde

e d e m e d i i n i yazar. T i c a r e t i n b u l u n m a d y e r d e , g e b e l i k yol alr.
B)

NTARHSEL DEVRM

Yeryznde

Paleolitik

(Eskita)

denilen

V A H E T a,

Neolitik (Yeni-

ta) denilen B A R B A R L I K a t a r a f n d a n yalnz rejim olarak deil, btn

insanlar ile de y o k edildi. M e d e n i y e t l e uzaktan y a k n d a n ilikili b u l u n a n
lkelerde

Paleolitik an ve V a h i

insanlarn

izlerine genellikle a n c a k

fosil o l a r a k rastlanlyor. n k , Barbarln Neolitik t e k n i i n d e k i stnlk, V a h e t i n

Aa

Kona:

tirdii

sr

insan

m l e k i - a v c d z e n i de:

zenginlii

brakld.

barln

Paleolitik t e k n i i n i ykt,

Orta

nnde

Barbarlkta

ANAHANLIK dzeni

Orta

hi deilse
gelien

kadar

bakalatrd.

BABAHANLIK dzeni, A a

insancl

S r n n getirmi o l d u u ar

ge-

m e d e n i y e t l e r e v r e s i n d e saf
ve

gnlden

o l m a d ise de, T o p l u m d z e n i n i n i ztlklar Y u k a r

bymedi.

Barbarln

Barbarlk Konann

bolluk,

bir

Bar-

sosyalizm

Barbarlktaki kadar
kadnn ana

igd-

snden

g e l m e feragati

Demokrasi

ile k a r m a

ile

birleince,

(Amerikan yaama

standardnn

E m p e r y a l i z m i n i ynlara e m p o z e e d e b i l m e s i gibi

bir m e k a n i z m a

ile)

c a n a v a r l k gibi

gstermeye

benimsendi.

Emperyalizmin,

kalkmasn

bugn S o s y a l i z m i

andrr g d y l e

ve

bir

gidilikle:

B a b a h a n l k k e n d i n d e n nceki daha insancl A n a h a n l : " A d e m eti y i y e n

D e v a n a s " b i i m i n d e masal
obanlk ekonomili

Orta

reklmnda

ktledi.

Barbarlk ile Ziraat e k o n o m i l i Y u k a r

Bar-

barlk a r a s n d a k i gre, bu iki d z e n d e n birisinin kesin yenilgisi ile kolayca

sonulanamad.

Bir yol,

her iki

k o n a k da

B A B A H A N L I K dzeni

idi. Yalnz, Y u k a r Barbarlkta: ayn t o p l u m u n iini blen geni ZRAATS A N A Y b y k sosyal

iblm

i ztlklar, Orta

B a r b a r l k t a k i y l e kyas

e d i l e m e y e c e k kertede arttrd.

G r e k Kentlerinde kuaklar ve

arasna

ve

sk sk giren

atma

kopumalar,

ayrlma,

Kenttalar

yabanda

yeni

koloniler amalar, bu gidiin en iyi bilinen rnekleridir. Orta Barbarlkta

bylesine i p a r a l a n l a r y o k t u . O y z d e n , tpk m e d e n i y e t l e r l e Barbarlar a r a s n d a en kesin biimlerini alan farklar, d a h a ufak l d e , Y u k a r
Barbarlarla,

Orta

Barbarlar

arasnda

grld.

(Corafya-Tarih-nsan)

retici gleri b a k m n d a n Orta Barbarlar stn b u l u n d u k l a r vakit, Yukar

Barbarln

d.

Medeniyetlerle

srf Teknik s t n l yeteri

Barbarlar

arasnda

kadar kuvvet s a l a y a m a -

grlen

Dengeleme-Dengesizlik

d n e m l e r i , Barbarlarn Y u k a r ve Orta konaklar a r a s n d a art arda geldi.

Medeniyet andaki
Tarihsel

Devrimleri

kadar net ve y a m a n

olmasa

T a r i h t e n nceki a l a r d a T u f a n c k l a r belirdi.
sel

Devrimlerinden

d r m a k gerekir.

bile, t a s l a k halinde

andrr altstlkler ba gsterdi.

ayrt e t m e k iin:

Ontarihsel

Medeniyetten

Bunlar

ve

M e d e n i y e t i n Tarih-

"ntarihsel Devrimler" diye

adlan-

D e v r i m l e r ( R e v o l u t i o n s P r e h i s t o r i q u e s ) , Irak

gibi in'in de M e d e n i y e t t e n nceki a l a r n d a e f s a n e l e m i bulunurlar.

Irak'ta,

Berose'un derledii gelenekler, daha ok A k k a d Semitleri-

nin K e n t l e m e l e r i n i anlatr. V a n G l e v r e s i n d e k i " C E N N E T " l e r i n d e n ,

cehennem

sca

Krfezi'nden)
O A N N E S kt.
li

hem

Irak

Ovas'na

balk,

hem

inilince,

insan

bal

Kzl

Deniz'den

medeniletirici

Bu, S e m i t l e r e K e n t l e m e y i r e t e n ,

Smer koloniletiriciden

bakas

olamazd.

Orta Barbarlktan Yukar Barbarla gemeyi retti.

taki

insanlara

i n a n l m a z ilerilikler r e t e n

balk t o t e m Kentlemeyi,

B u alt b a s a m a k -

kii, T a r i h n c e s i n d e ,

( s k e n d e r ve A t i l l a gibi stn g e l e n l e r ) T a r i h iinde,

A m e r i k a Y e r l i l e r i n e g r n d gibi:

belki

Semitlere

(Basra

kahraman

hatta

Kristof K o l o m b ' u n

N S A N S T , Tanr v e y a T a n r s a l -

lk o l a r a k g r n d .
"Bu
arasnda

ilk

Tanrnn

uzun

fasla

ortaya

geti. "(Gaston

ile

bir

efsane

Camille

ire a n c i e n n e d e s p e u p l e s d e O r i e n t

sllesinin

Charles

(1875).)

ortaya

Maspero,

Histo-

Fasla

sonunda

balayan Tufan

ncesi

10.800, en ok 64.800 yl mr sren

ilk Semit

Kentlerinin

krallarydlar.

krallklardan

beheri

en

10 kral adna baland.

Medeniyet

krallaryla

az

Bunlar

aralarnda

ad

b e n z e r l i i n d e n baka hibir ortak yan yoktu. Gene de, Kent ii ztlklar

ve e k i m e l e r o kk krallklar
ylda

(Mitolojinin

Kyamet"

ikide bir ykt.

Irak'ta

her 50-100 bin

rakamlan ayrca g s t e r i l e c e k zellik tar)

koptu.

10

kraln

birisi Anodaphos adn

alan t a m

tarihsel-Devrim yklnn
Tarihncesindeki

aralarnda:

2'si

Oannes,

bir "Kzlca

2'si Annedotus ve

be " S a h i p - z u h u r " tanrsallk kt.

a r d n d a n yeni

ntarihsel Devrimler'in

bir kurulu geldi.

nemini

gsterir.

Bu

n-

gidi Irak

Bata

ka

Se-

mit Kentlemeleri y o l u n c a yrd...

Ayn

gidii,

in'in

Sar

Irmak boyunda

buluyoruz.

gibi y a k n bir m e d e n i y e t t e m s i l c i s i yoktur.

kmdar:

in'de,

Smer

lkin 3 O u z , s o n r a 5 H-

insanlar B a r b a r l n aa k o n a n d a n y u k a r k o n a n a d o r u

gelitirirler.

En son iki h k m d a r (tabii:

denileince, Tarihncesi

eflerini

ad " H k m d a r " . n s a n l a r me-

kendilerine yaktrrlar):

belki

Bat

A s y a ' d a n Sar I r m a k b o y u n a m l e k i l i k t e n d o k u m a ve metal iine kadar bulular t a m bulunurlar.

3000

ylnn

sonlaryla

A n c a k onlardan

2000

sonra,

..

D o r u l u u p h e l i t a r i h l e r e gre; ..

ylnn

balarnda

2000 ylnn

yaam

balarnda

gsterilirler.

veya

ortalarnda

in'in Kral Slleleri d e n i l e n olaylar s a h n e y e kar. in en ilgin yan:

ilk

Slle

kurucusu

sdr.

"Tufan" ad,

sona

ererken,

ulu

in

bu

Yu'nun

"Byk

Medeniyette

sllenin

hayli

Tufan

Yenicisi" adn

tama-

ilerleyip de T a n g ' l a r Slalesi

c a n n a o k u y a n ve s l m t a z e o r d u l a r

ile

in'e kar a n t l a m a y a p a c a k olan Tibetli B a r b a r l a r n addr. Ve "Tefsir'i

T i b y a n " d a pek gzel anlatld gibi, s l m l a r iin T a r i h s e l D e v r i m i n en
aslna

uygun

temsilcisi

olan Tibetli

Barbar a k n c l a r n n

adlar,

Edebiyatnda

her trl T a r i h s e l

Devrimin yersel-gksel

yerlemitir.

Burada

olan y n , y z d e yz Irak yaps

ilgi

ekici

slm

karl o l a r a k
olan

T u f a n olaynn Sar I r m a k boylarna d e k y a n k l a r u y a n d r m ve in Mit o l o j i s i n e girmi b u l u n m a s d r . i n ' d e T u f a n y e n i c i s i Ulu Y u ' d a n sonra,

in'in

K e n t l e m e a n a giren

tiranlk ve a l t s t l k l e biter.
larnda, g r l e n

NTARHSEL DEVRMLER'den

C) IRAK VE N
Uzakdou,

daha

Yakndou'nun
di

kabuklar

Her sllenin s o n u

akas:

in

Ana-medeniyetiyle

baka

ve

bir ey o l a m a z .

Hint IRMAKSAL

ilikileri

Hint

Japon

geleneine

medeniyetleri,

bakmndan

iine kapal b u l u n d u k l a r n d a n , y a l a r ,

m i l y o n yla varr.

bir

LKS

" d r a m a t i z e " edilmitir.

4

3 slle balar.

Bu altstlkler, Irak'n T u f a n n c e s i krallk-

gre

ok

ken-

kadimlikleri

az

hayli

Brahma'nn

Dairi'si T e n s i o - d a i - t s i n ' i n k i

egemenlii
milyon

362

bin yl, i n ' d e k i p e r y o d l a r n n b a l a n g c

2 m i l y o n 276 bin 4 7 9 yldr.

K a l d e e n l e r i n M o n d e n a 720 bin, Babillilerinki 4 7 0 bin, Pers M a r j l a rnn 100 bin yl vb. vb... srer. (Felix V e r n e y , Hist. Univer. T a b l e t t e s
Achronologiques,
Sanki,

U.K.

bir T o p l u m

eskiden

beri

stnde

kalan

gerektir.

19.

101050.)

M e d e n i y e t e ne

medenilemi
rakamlar
yzyl

kadar ge g i r d i y s e , o

olduunu

bir

ne

lnn

sonuna

dek,

srmtr.

yanl

medeniyet,

kendisini d n y a

M e d e n i y e t l e birlikte balamtr.

kurulal

beri

grnyor,

medeniyet de eskimelidir!

arttrann

anlamndan

her T a r i h s e l

gre dnya

kadar o k

Bu

Devrim

ileri

sonu

uygar saymtr.

gelse

kurulan

n k ona

M a d e m k i , d n y a ok eski

G e r e k yl r a k a m l a r , 20. y z y l d a a r k e o l o j i b u l u l a r y l a az ok mod e r n l l e r e sd. in'in, C o r a f y a retici gleri b a k m n d a n a l n y a z s m i z e n iki

b y k s b t r o p i k a l rma v a r d r :

1- Sar

Irmak

2- Mavi

Irmak

in, Sar
syrlr.

(Huang-ho),
(Yang-ts-kiyang).

Irmak boylarnda

R o m a . ..

d e n i y e t e girii,
ylabilir.

..

8 4 1 yllar,

"Ordos

k u z e y e kntl

b y k drt ke

gelen:

blgesinde

kazlar,

bir

Paleolitik

medeniyetin

etti." (Victor Duruy, H i s t o i r e G e n e r a l e , Paris 1891, c.

O r d o s blgesini e v r e l e y e n blgeler:
neye

kntl

Irman

byk mendirei

kaynana

iinde Kansu,

doru,

Ordos'un

batya

la

En
akm

kk

akraba
araik

ince

ad

iek)'tir.

orada

inliye

inli

Batda,

Sar

Klasik Tari-

hemen

ileri kl-

beylikler" yahut

ong-kuo-jen

"medenilemi"

beylikler adn

(tercmesi:

Orta
(jen:

kahramanlar
beylikler

veriyorlard.

imparatorluk)
insan)

denir.

ve

neolitik

yetti.
Bat

bir

kazlar-

gzetimleri,

vermeye

Orada

Asya

Me-

dndrSar

bir konfederasyon

bu
da

ilk

nispeten

sonraki

bulunduklarn

btn

Epey gevek

ve

daha

neolitiklerin

sahip

ykseliyordu;

ieklemi)

ong-kuo

ileri,

yaygn

izleri

hkmn

medeniyete

efsaneleri

pek

kemiklerin

olduklar

yerletirir.

"Merkez

kelimesine:

karlm
tipi

bir

Kansu'da

medeniyetin

mleki

in

zerine

prenslikler

(ong-kuo)
si

hele

ve

Neolitik

Mool

nesneler,

deniyetleriyle
orta

Gney

k k drt ke m e n d i r e i n

ile kartrd O r d o s ' u n k i n d e n

Honan

bir

Yeraltndan

oturanlarn

bulunan
yor...

kntl

K u z e y i n d e g n e y M a n u r y a vardr.

ile

(homojen)

ispatland.

in'de

ispat

37-1)

blgede grlr.

"Gney Manurya
cinsten

izlerini

1, s.

D o u d a Sar I r m a n son, g-

g n e y i n d e Honan:

hin g e n e " M e d e n i y e t " s z c

trler bu

bulutlarndan

ilk G r e k k e n t l e m e l e r i n d e n o k n c e l e r e k m a m sa-

Sar I r m a n o r t a s n a d o r u

mendireine

mitoloji

752 yl k u r u l d u u n a gre, in'in T a r i h e , y a n i Me-

kendi

kelimebugn

ong-kua

Avrupallar

eden

kendilerine

(Kta:
in'in

Irman

tekil

"La

de

(Orta
Chin"

adnn,

sa'dan

nce

Ts'in

adndan

sllenin

3.

yzylda

geldii

imparatorluk

dnlyor.

dirliini

kurmu

Ortaada

kuzey

bulunan

in'e

Kat-

hay (Moolca Kitai, T r k e Hatay, ki bugn Ruslar t m in'i bu szckle

anarlar),

Gney in'e de Manzi ad

Haritadaki
olitik)

duruma

a var.

nesnesiyle

Onu

veriliyordu." (V.

bakalm.

Sar

drt y a n d a n

Bat A s y a , Y a k n d o u ,

Duruy, age.

s.

32)

Irmak ortasnda Vahet

saran

B a r b a r l k (Neolitik)

daha dorusu

(Pale-

kltr,

Irak k l t r n e a k r a -

badr. Irak'la in a r a s n d a s o n r a l a r p e k Y o l u adn a l a c a k m a d d e ba

O r t a A s y a ' d a n geer.

B u yol

s t n d e Tarih

boyunca Atilla-Cengiz-Ti-

mur M o o l l a r at o y n a t a c a k t r l a r . in'e Neolitik k l t r n bile O r t a A s y a

y o l u y l a geldii ortadadr.
"Bu
rk

gepgeni

yoktur.

lkenin

inliler

de pek baka
Batlnn

ahalisi bircinsten

"sar

baka

bir istil sonucu

Klasik T a r i h e gre:
rk"a

tiplere

olduu

sadece

kendi

(homojen)

Mool grubuna

rastlanyor.

fikri,

(kafasna

ve

Bu

deildir.

balanyor ise

ahalinin

Duruy,

ivilemek

iin

inli
lke-

Orta Asya'dan

bir hipotezdir." (V.

stnln

Bir
de,

gelmi

age.)

icat

ettii)

" I R K " s z c , elbet hibir eyi a y d n l a t a m a z . lk insan t o p l u l u k l a r n n

hareket

halinde yaadklarn

Pekinensis a d a m

in'de

d n m e k yeter.

bulundu.

Avrupa'ya

Pitekantrop

ilk giren

Cava'da,

insanlar,

Orta

A s y a g l l e r i n d e n v e K a r a d e n i z k u z e y i n d e k i g e i t l e r d e n atladlar.
olitik akn:

D o u d a n Batya oldu.

Pale-

Neolitik a k n n B a t d a n D o u y a gel-

mi o l m a s ayn d e r e c e m m k n d r . Sar I r m a n G o b i l t e s i n d e
M o o l i s t a n ' l a , T s a y d a m t e s i n d e (Tarm I r m a n d a n
Trkistan
Baykal

ile

evrelendii

k u z e y ak alanlar,

g a n a vb.

dnlrse,

Saydam,

bereket alm)

Karakurum'dan

Zungari,

Khotan, Yarkent zerinden

ipek yollar

z e r i n d e ran Y a y l a s

kadar y e r s i z

olur.

gidip

gelmelerde

gidip g e l m e l e r kadar sk ballk b u l u n m a s a

g e v e k bir ballk b u l u n d u u n u

Bu

ile in a r a s n d a gidilip g e l i n m e l e r i n

olmadn sylemek, Altayllarn Tarihncesinde yaamadklarn

etmek

Fer-

geitleri d o r u S e y h u n - C e y h u n I r m a k l a r n a yol verirler.

Irak'la

iddia

Msr a r s n d a k i

bile, Irak'la in a r a s n d a

d n m e k sade

bir h i p o t e z deildir.

D) I R A K MI, N M E S K ?
in'le Irak a r a s n d a ballk b u l u n u n c a , kimin ana, kimin oul olduu, g e l i i m T a r i h l e r i n d e n anlalabilir. sa
bin

yldan

nceleri

1-

Fu-hi,

2-

Niu-kua,

3- e n - n o n g
:
leridir.
arlar,

in'de anlan

gibi,

onlarn

D o u m u n d a n nceki

birinci

" Ouz" ( O g u s t e ) :

ardndan

gelen

" B e Hkmdar" dan

ilk

( H a n g - t i , u a n - h i u , Kao-sin (yahut T K ' u ) t m y l e mitoloji tipBunlarn

evler,

dokuma

"Zamanlarnda:
vb.

mlekilik,

kefedildi. "(V.

Duruy,

metal
age.)

eritme,

silahlar,

Bu

keiflerin

ve onlara

b i n l e r c e yl

n c e Bat A s y a ve Irak'ta

li g i d i l e r i y l e getirildikleri d n l e b i l i r .
tpk

kefedildikleri

pek a k r a b a o l d u k l a r g z n n e getirilirse, i n ' e g e b e ge-

Grek dnyasndaki Yukar

Btn o keifler, hep birden

Barbarlk Konana

gei e l e m a n l a r -

drlar. " B e H k m d a r " iinden y a l n z son ikisi:

"Gerekten
deil,

tarihsel

Bakanlarna

diler.

Onlara

balanan

(amenajman)
sllesinin
sinden,

kiilikler

geirdiler.

kimi

Byk

erkek

oula geti." (V.

temsil

rivayetlerin

efsanesinden

kurucusu

gibi

Dnyaya
bir

kar.
Yu

haylisi

hep

topran
yenicisi

sonra

iktidar

ama

oullarna

dzen

byk

Ondan

kardee,

Duruy, a g e , s.

ktidar

insanlar arasna

Tufann

oldu.

kardeten

edildiler.

ve

prensip

ver-

tesviyesi

Hia

krallk

erkek

olarak

izi-

babadan

373-2.)

T o p l u m aamas b a k m n d a n yukarki olaylar bize unlar aklar:

G e r e k kiiye

benzeyen

Yao

2 1 4 5 - 2 0 4 3 ) , uen

53-50 yl

am

Bunlar,

grnrler.

getiren
yuna

yarm

indikleri

rya

efsane
iin,

Msr'a

kurucular

2357-2256 yahut
Sar

Irmak boyuna

r m a k (Sar

medeniletirici

Irmak)

kahraman

geldikleri
olurlar.

..

iin,

daha

2328 y l n a

ilk Msr

ok G r e k l e r i n

Evrensel Tufan

(Irak
Ne

Kent

Medeniyeti'ne

(Julyen T a r i h i y l e 2386,

e l e b i ' y e g r e 2242 y l n a ) d m gsteriliyor.

bo-

Oziris t a n -

g e r e k T a r i h t e ilk S m e r l e r deil,

yaam

b y k B a r b a r l a r akn)

Noelitik a

Sbtropikal

inen

ok sonra

an

(..

2 2 5 5 - 2 2 0 6 y a h u t 2 0 4 2 - 1 9 9 0 ) ya-

besbelli,

kiileridir.

benzetilebilirler. A m a

Medeniyeti'nden

1 0 2 - 1 0 3 yl

(..

kadar (tabii

Ktip
Bat

iin) k a r a n l k t a k a l m o l u r s a o l s u n , in insanl da o T u f a n l a ilgilenmi

ve

Kentleme

balanglarna

S i c o n e Krall 2 1 6 4 (Jlyen:
nachus'n

gelip,

..

(Jlyen

1986

yenicisi" s a y l m a s ,
n gsterir.
"in

Barbarlar

zerine

sizdir.

bilgilere

daha

geri

bir

serhat

blge

ilk

Tarihilerin

bir

medeniyet
age.)

" I r k " lf

tesinde

konu

bir y a n a :

k u r d u u yl

g e l e n e k e "Tufan
sonucu

olduklar-

(Sar I r m a k e v r e s i n d e k i ) :

dilde

Duruy,

Yunanistan'da

kentini

krallnn

geliimlerinin Tufan

kadim

gre,

saylabilir.

ilk A r g o s

i n ' d e Hia

G r e k ve in

Deniz',

(nculte)

yor." (V.

2728)'dir.

Klasik T a r i h e g r e :

'Drt

kmsz

Pelasgs'ler arasnda

konfederasyonunun

yordu.

ulam

2 5 5 0 ) yl belirir. A s l M s r ' d a n k o v u l m u

'Drt
acayip
anlamna

braktklar

edilenlerin

halinde

Deniz'in
yaratklarn

kalm

yaba-

lkeyi

bilgiler

olaanst

belir-

rklar m,

yoksa

mi

"Orta iek" e v r e s i n d e k i

oturduklar

gelir.

inli olmayan
ahali

Barbarlar

olduklar

evreleyen

kartlam-

insan y n l a r n n A a -

B a r b a r l k t a n y u k a r k m a d k l a r k e n d i l i i n d e n anlalr. n k d a h a
ileri

bir T o p l u m o l a n

Barbarlk Konandan

"Orta

iek"in

kendisi,

k m a k zeredir.

kltrl Irak z e r i n e aknlar gibi

Belki

bir a k n l a ,

h e n z yeni
Smerler'in

yeni A a
Protosmer

Neolitik bir t o p l u l u k , Sar

Irmak

blgesine

evre

Barbarlar

kltre y e r l e i n c e , y a r l a n
tr.

Her ne o l u r s a o l s u n ,

t m n d e "Anaizisi" (demek:
Babahanln

(Orta

"Erkek karde"ler a r a s n d a
"2000
zere
d.

Bu

(..
yerleti

ise

de,

Ulular,

len

prensin

slle

in'de)

seebiliyorlard,

400

yl srd

erdi."(V.

ve

Duruy,

yerine
Yu,

s.

Onlardan

kiilik t a y a n

dnyas

da y e n i d e n

kabiliyetli

olan,

Sllesine
dm

bala-

iren

bir

11)
Engels'in "Askeri

Demok-

Yin (veya

B e r o s e ' u n sralad T u f a n ncesi krallklar

farklar:

1 1 2 7 - 1 0 4 9 yllar

Tarihsel

dzeltmek

30 kralla 644 y a h u t 507 yl sren

a n g ) Sllesi de, Irak'ta

andryorlard.

getirdi.

edip

en

Hia

berbat kargaalklara
age,

baa

telfi

Bu b a k m d a n , 27 kralla 4 2 9 v e y a 4 3 2 yl sren

Hia Sllesi de, 23 v e y a

A n c a k ..

seim

miras

imparator

iktidarn

bellidir.

imparatoru

S e i m l e ef o l m a k , M e d e n i y e t t e n n c e k i :
rasi" dedii dzendir.

I n a c h u s gibi, in

iyice k u r u l a m a d :

dein,

mstebitlikle sona

Msrl

deitirmesinden

veraset

arasndan

rmaksal

Barbar Anahanl) egemendir. Yu

beri

(correctif olarak)

oullar

Aa

Barbarln)

el

yapm,

evreyi sarp kapatm-

kuran B y k Yu z a m a n n a dek, in'in

ylna

zamandan

baskn

Grek dnyasndaki

Sar I r m a k b l g e s i n d e ilk krall

ile dahi

yararak

Barbarlar yeniden

Tufandan

sonra

gelmi

b a l a y a n eu Sllesi

olmalaryd.

ile birlikte, in'in

krallar s a h n e y e kabildi. T a m o y l l a r d a , G r e k
byk altstlklere

urad.

1140 yl A e o l i e n T e r

Pelasgsleri Lesbos a d a s n d a n k o v a r a k , Lesbos Kentini k u r d u l a r ;

1130

yl ( A p o l l o d o s ve E r a t o s t e n ' e gre) nl onyallar g yapld.

(Grek

Barbarlar A n a d o l u ' y a getiler) A r a d a : A e o l i ( 1 1 2 0 ) , Milet v e C o l o p h a n

(1119), Cyme'lilerce
miros d o d u .
ler (1116).

Neon-Tiohos

(1112),

zmir Kentleri

kurulup

Ho-

L a k o n y a h l a r l a Ispartallar Melos a d a s n a koloni g n d e r d i -

Derken A g i s :

lotlar b o y u n d u r u k l a d ( 1 0 9 1 ) ve g n d e r d i i

Patreus g d m n d e k i koloni ile A c h a i e ' d e Patras Kentini k u r d u ( 1 1 8 2 ) .

Filistin'de Saul, srail

kral " s e i l d i " ( 1 0 8 6 ) .

canienTeri

Grekler

1059).

kovdular,

Zancle

v e r d i l e r (1058).
birinci kral:
tn

Kentine,

cra

(Thucydit'e

kurduklar

gre:

Messene

D a v u d : Y u d a k a b i l e s i n c e kral o l a r a k t a n n d .

Barbar y n l a r n n

dolaysyla

bucaklarda

ile A k d e n i z b l g e l e r i n d e h e m e n

bile,

geliimler geirdiini

da,

Kentlemeye

insanlk Tarihinin

ve

B-

h e m e n ayn

Medenilemeye

birbirinden

birbiriyle o r g a n i k o l a r a k ilgili ve

adn

(srail'in

1055), sonra btn k a b i l e l e r c e kral t a n n d (1047).

yepyeni

girdiklerini,

S e c u l e ' l e r S i c i l y a ' d a n Si-

yerletiler

Secule'ler yeniden

bu olaylar U z a k d o u

yllarda

Sicilya'ya

en
az

habersiz
ok ilikili

gsterir.

Irak'ta, a r k l a r en az bin yl n c e i l e m e y e b a l a m T a r i h d e i r meninin

altndan,

nice

iin de, o n d a n n c e k i
derlenmi

(btn

sular a k t k t a n

sonra

ilk T a r i h s e l

in

krall

b s b t n e f s a n e krallklar iin de b u g n e d e k

bilgiler,

Omiros'un

Grek Kentlemeleri

iin y a z d

destanlar amaz.

Btn o in "Krallklar", Y u n a n i s t a n ' n " A r k h o n t l u k -

lar" saylabilir. T a r i h i n o n d a n bin yl n c e s i n e geri gidilirse G r e k ve in

Kentlemelerinde
shakku

olan

bitenler,

"Yin

Sllesi

lara girerler.

kadim

(1899

kabuklar

epigraflar

(Kitbeciler)

rn

ounu

kz

bir ana

nu

sylerler.
ile

sin

bir

dnemin

Tarihi

man

kral

lenin

de

Mu,

tanyan

iktidarlar

Gk

denilen
Bu

ilkel

dinsel

dzendeydi

Gkyzne

sonra

Msr'da

grlen

yetlerle

Barbarlar arasndaki

lere girdi.

in'in

olu)

tarlar.
olunan,

Yukarnn

atmaya

sl-

Belli

bal

uyulan

h-

Egemeni

Ouz

age)
Irak'ta,

gelmi

ilikileri

balad;

bu

kahra-

Ba-

nce

ardnca

saldr-karsaldr
kalbi

olan

kartmakt.

Duruy,

tpk

birbiri

yok
Her

(V.

de:

eu'larn

renilir...

ve

eu-

Kronolojik

balca

takvim

in'de

de T a r i h s e l

ekilde

muteber bir

ile g n d z gibi

yenen

Sllenin
lkabn

yalnz

(perdition)

anlatlr.

K e n d i s i n e tabi

kurbanlar sunmakt."

geliimden
gece

romanndan

kzolanbulunduu-

dknlkleriy-

Yin'leri
feci

adla-

sonuncusu

elenceye

ayndr.

hep

bir yiti

Yin'lerin

gzkr:

(Gn
beylere

eu'lar,

Ulu Ata'lar

sayesinde

inli

balad

ve

tpksdr.

Yeu

(Metb:

btn

ve

kap-

stnde

bir
de

zaman-

kazyla

Kemiklerin

Kie,

kalntlar

bir serven

Tien-lsey

grevleri metb ( s z e r e n )
lca

birbirinin

eu-sin'inkilerle

ancak

krallar

kmdar.)

[zevk

bir kral

ve

Tarihsel

krallarna

Yin'lerinki

sonuncusu

gelenein

Kie

Yin'ler
domu

egemenlii gibi

balangcnda

kraln

Slalesi

Hia'lar,

eserlerinden

Efsaneler

andrr:

Sllesi

bulundu.)...
Yin

sefihlikleriyle

airce

olaylar
eu'lar

kycnde yaplan

Tarihin

Hia'larn

ve

alrlar.

zuhuru

Honan

bildiler...

erer.

gaddarlklar

le]

Kentlerinde Tapnak egemeni

(...)

kemikler

Gk'n

Hia'larn

sona

bir

ve

okumay
ile

grnr

yl

lumbaa

kral

Smer

(Smer Barahibi) evresindeki

sonra

Medeni-

yazl

biim-

Tarihsel Devrimler

ark, saat i n t i z a m y l a y r d .
E ) N V E A K D E N Z M E D E N Y E T L E R
Hindistan'da Tarihsel
rnyor.

Hindistan'n

D e v r i m l e r ekli, i n ' d e n d a h a ge ilemi g-

g e r e k T a r i h n c e s i , g e r e k Tarihi, "Kapal

Medeni-

y e t " olan i n ' d e o l a n l a r n d a h a ge ve d a h a ufak l d e s a h n e y e konmasdr.

in'dekileri

m a k iin ayrca

z e t l e d i k t e n sonra, g e n e l Tarih

gidiini

aydnlat-

H i n d i s t a n ' a g i r m e y e c e i z . in'de, m e d e n i y e t l e birlikte

ba g s t e r e n T a r i h s e l D e v r i m nbetlerini burada uzun boylu i n c e l e m e k

zorunlu

deildir.

in'de,

3 Tarihncesi

slleden

sonra,

btn

anla-

myla m e d e n i y e t e girilmitir. in Tarihi, o n d a n bu y a n a artk a l a c a k

kertede benzerlikle, A k d e n i z M e d e n i y e t i n i n geirdii g e l i i m b a s a m a k larn art a r d a y a a d .
Akdeniz
yalnz

Medeniyetiyle

balklaryla

Burada - b i r a z e m a l a t r m o l m a y g z e alarakin

Medeniyeti

iaretleyeceiz.

arasndaki

GD

paralelliini

N'DE
I-

AKDENZ'DE

Klasik Tarihte:
a ) Be

b) S a v a

II-

devri"

I-

Btn
emrine

Ftuhatn

II-

I r m a k kentlerini

Kendisine "Gk'n

Olu" dedirtti.

III-

Ts'in alt kralln askerlerinden

yapmt.

bakas

ikinci

Zeusun olu"

lr l m e z

kurduu

ykld.

Generaller

Devletleri

dank askerlerini

tek

bir o r d u

yapmt.

bir a s k e r i ef

birinci H a n l a r o n d a n

d e k uzatt.

skender Makedonya ve Yunanistan'n

l n c e 8 yl a n a r i s r d .
Anariyi durduran

yutuu

kentlerini

dedirtti.
32 yanda

Devletleri

geirdi.

Kendisine "Paidyos:

lr l m e z m p a r a t o r l u u

t e k bir o r d u

Grek

Pencapa

cihangirlik

HAN

Yunanistan'

Btn

Ftuhatn

Medeniyeti"

muharebeleri

emrine
uzatt.

ykld.

III-

"Grek

hegemonyas

Makedonya'nn
skender:

geirdi.

Tonkinedek

50 yanda

Tarihte:

b) Poleponez

Kuruluu

Sar

Klasik

a) Atina-Isparta

Krallklar

mparatorluun
Ts'in:

"Derebeyi

hegemonya

sonra

l n c e 2 2 yl a n a r i s r d . A n a r i

bir

s o n u n d a g e n e -Msr,

Hanlar Devletlerini

krallkklarn

Makedonya

kurdular.

kurdu.

IV-

TANG'lar
in'deki

slalesi

IV-

krallklar

birbirine

kaptrarak dodu.
f t u h a t l a e s k i in

Budist-askeri
lkelerini

Srf a s k e r i f t u h a t l a Y a k n

Tibetli Tufan

barbarlaryla

nnde

(Kitanlara
ile " M o r a l

kaptrarak dodu.

Birmanya'ya
barbarlar

BZANS

Eski

gelenekilik

"Hristiyan

kt.

MNG'ler slalesi.

Roma

nnde

ve alar

bir d e n g e d e v l e t i

oldu.

brokrasisi

stnde

Devlet"ilii

yaad.

Osmanl Tr aknyla

Osmanllar.
VI

kt.

imparatorluu

Barbar salgnlar

topist

Yuanlar.

dek yayld.

g"

ortasnda

Devlet"ilii yaatt.

rmak

kara y o l l a r n

Hunlarla, teki "Uluslarn

Niu-enleri).

Muhafazakar ve
Cengiz aknyla

havzasnn deniz ve

Atilal

V-

birbirine
kar

at.

anlam

kt.

Dou

birletirdi.

yollar gibi kaldrml

d e k yayld.

SONG'lar slalesi
Barbarlar

VI

Akdeniz

O r t a a s y a ' d a " p e k Y o l u " at

ilh.

kaptrarak dodu.

lkelerini

mparatorluk ndus'e
taze slam

mparatorluu

birbirine

birletirdi.
ind

ROMA

M a k e d o n y a y l a Y u n a n i s t a n ' ve

Rnesans Avrupas.

kt.

Biraz T a r i h o k u m u olanlar, y u k a r d a s a y d m z her b a s a m a k geliimin

ortasnda

daha

kk,

sonunda

daha

b y k birer Barbarlar Ak-

n o l a y n n g e m i b u l u n d u u n u iyi hatrlarlar. Bu a l a r n a y r n t l a r n a
girildike

rastlanan

z a m a n v e yer d e i i k l i i n d e n

b e n z e r l i k l e r kadar artc

grnmezler.

ileri

g e l m e farklar,

Birbirlerinden

haber almalar

iin binlerce yln g e m e s i g e r e k m i lke ve t o p l u m l a r n g e n e l g i d i l e rindeki o s z l e m i e ve h e m e n h e m e n ayn plana g r e a l a n o b j e k t i f

gidiler,

Tarihin

determinizmini ve

biricikliini anlatr.

Onun

iin,

bura-

da U z a k d o u in ve o n u n m i n y a t r olan Hint M e d e n i y e t l e r i z e r i n d e
a y r c a d u r m a d k . A l t m z k l t r n s l m v e Bat
ve Sosyal

Devrimler ana

kltrlerden

kltr olduunu

geildiini

gznnende

t u t a r a k , en ok bilinen r n e k l e r i f i l m l e t i r m e k l e y e t i n d i k .

SON

ANI

1- Antika Tarihin sonucu:

lizme gei,

en

az,

bir

K a p i t a l i z m oldu. A n t i k a T a r i h t e n Kapita-

medeniyetten

t e k i n e gei

kadar nemlidir.

K a p i t a l i z m e g e i t e B a r b a r l n rol, k a d i m m e d e n i y e t g e i t l e r i n d e old u u n d a n d a h a g z e batc getii halde, o k d a h a a z n e m s e n m i t i r .

O yzden,

Kapitalizm:

ya

bir " I R K " n g s t e r d i i

mucize yerine

konu-

lup, i n s a n a n a t o m i v e f i z y o l o j i s i n e b a l a n m a k i s t e n m i t i r ; y a h u t kendi
k e n d i s i n e var olan bir " T e k n i k " harika gibi a n l a l a r a k , g e l i i m d e k i insann
tr.

roln otomatla evirebilecek mekanik grlere

Onun

iin,

buraya dek anlatlanlarn t a m a m l a n m a s

K a p i t a l i z m i n d o u u n d a ( C o r a f y a retici gleri
zellikle n s a n ve Tarih
si

artt.

SOSYALZMDEN

ikinci

roln b e l i r t i l m e -

cilt o l a r a k b a s l m a k t a

olan

"LKEL

K A P T A L Z M E " ( S z edilen eser "lkel S o s y a l i z m d e n

K a p i t a l i z m e lk G e i :
2- Antika Tarihin
ve

bir y a n a braklrsa),

retici g l e r i n i n o y n a d k l a r

Teknik sebeplerle

kap a m bakmndan:

ngiltere"dir.) e m e i o eksii g i d e r e c e k t i r .
SOSYALZM

neresinde? denecek...

Her y e r i n d e

hibir y e r i n d e . . .
T a r i h i n hibir y e r i n d e S o s y a l i z m y o k :

yalizmin

bittii,

k m d a n Tarih:

Snfl T o p l u m u n

nk

M e d e n i y e t , lkel S o s -

b a l a d y e r d e gelimitir.

Bu

ba-

insanln lkel S o s y a l i z m i n e r e d e b u l u r s a o r a d a gittik-

e y o k ediidir.
T a r i h i n her y e r i n d e S o s y a l i z m var:
abalarna

ramen,

lkel

nk, btn o sonsuz " M H A "

Sosyalizmin

Gelenek-Grenek ve

A k s i y o n gleri, T a r i h i n g i d i i n d e n bir t r l s i l i n e m e m i t i r .
deniyetler Tarihi" boyunca

ilkel

de olsa

Sosyalizm,

Kollektif

Btn " M e -

insanln

mesa-

m e l e r i n d e [ g z e n e k l e r i n d e ] y a a m ve en son Bilimsel S o s y a l i z m iin

katalizr, a n a - m a y a

roln o y n a m t r .