Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Yaynevinin Notu
BRNC BLM
Komn Bilimcilerinin Eletirel emas
KNC BLM
Komn'n Kanuncul Douu (Siklus Temeli'nin Oluumu)
NC BLM
Siklus Temeli (Komn'n Elemancl Taban)
DRDNC BLM
Siklus'un lk Halkalar: "Tanrlatrma Prosesi
(Animizm - Totemizm - nsan Tanrlar)
BENC BLM
Komn Gc'nn Elemancl Geliim emalar
ALTINCI BLM
Komn'n Elemancl Geliimi
YEDNC BLM
Komn Gc'nde Elemancl Tasnif Yoluyla nsann nemi
SEKZNC BLM
Komn'n uurlanma Yolu:
Yabanclama-Sansr-Dejenerans ve Bilim
DOKUZUNCU BLM
Animizm ve Bilim
KOMN GC
BRNC BLM
KOMN BLMCLERNN
ELETREL EMASI
Burada komne bulam bilginlerin eletirisi deil, eletirel bir dkm
ematik olarak verilecektir.
Komnn elemanlar, insanlk tarihi boyunca prose halinde taranarak ele
Ancak bunlarn tm, asl insan toplumunun ilk komn kklerini iaret
etseler de; metafizik -rastgele nlerinde bulunan dokmanlar aamayanaratrma ve grlerin tesine geemiyorlard.
Antik Kent: Elbette komn ile medeniyet melezi bir giriftlik idi. Oradan,
Roma ve Yunan kentlerinden tarih ncesi komncl kentlere geilemedi. Oysa
geilebilirdi. Ama aile biimlerine takl kalnd. Oysa aile biimleri komn
iinde derleik canl bir proseydi.
8- Amerikal Lewis Henri Morgan daha verimli topraklar stnde, bizzat
komncl Kzlderililer iinde yayordu. Ve ii en derin kkleriyle ele alma frsatn
karmad. Onlarca yl yaad yerliler iinde yapt aratrmalarla "Komnal"
toplumu kefetmekle kalmad; insann ilk vahet ve barbarlk aamalarna canl
determinist bir ele alla yaklap tasnif etme stnl gsterdi. Komnden
medeniyete geie bile genel olarak nemli iaretler koydu.
nsan toplumunun ilk ekirdei; maddenin paralanabilir en kk ekirdei
gibi, canlnn en temel paralanabilir veya reyebilir ilk ekirdei, hcre
gibi kefedilince iler bambaka almlara giriyor ve o ekirdein iindeki
aile biimleri-dinsel-hukuksal-tekniksel zetle; insann retim ve reyim
proseleri ve o temellerde ykselen kltrel (dini) inan gidileri birbir ortaya
kabiliyordu.
Maddeci fizikiler, hcreci biyologlar ve toplumcu antropologlar da hep
ayn sezilerle yola kmlar ve abalamlard.
Marks ve Engels, Avrupa sosyal devrimlerinin gbeinde, devrimci dnce
ve pratik iinde toplumcu akla dolup tamadan yapamadlar. Ayn dokmanlara
boylu boyunca daldlar. Ama onlar iin realite; kendi alarn "tarihin lokomotifi"
saydklar devrimler asndan aydnlatmak biiminde ortaya kt.
Ve toplumun motoru olan retici gler elemann kefettiler. Ancak
bununla kalamayacak potansiyellere sahiptiler. Kapitalizmin izahndan bunun
Antik Tarih ve tarih ncesi kklerine dek uzandlar. Bilhassa Marks, Engels'e
vasiyet edecek derecede komn ekirdei zerinde younlayordu. Bu adan
Morgan'n byk kefine ve eserine olan ilgisini Engels'e at.
Engels, Morgan'n komn kefini ve eserini, yaynlanndan 7 yl sonra
Marksizm'e kazandrabildi.
Morgan eserini 1877 ylnda "Eski Toplum" balyla yaynlad.
9- Engels, ayn eseri, "Aile'nin, zel Mlkiyetin, Devletin Orijini"
balyla daha ok toplumsal evrim asndan zetledi.
* * *
nsann ilk komn ekirdekli cevheri, insan toplumunun btn geliim
yasalarn kendi iinde saklad iin, ok verimliydi. Aratrmalar bununla
bitmedi.
Komndeki aile biimleri ve hukukundan sonra, yine burjuva mantnn
metafizik illzyonlarna; bir konuyu dier paralarndan soyutlayarak gklere
karmak ve lime lime edip ayr raflarda paketlemek eilimine uyuldu. Ve
"Totemizm" ortaya atlp didik didik edildi.
10- lk kez Edinburg hukukularndan Fohn Ferguson Mc Lennan,
komnal toplumdaki "Totem" realitesini ve inanlarn ortaya att.
Mc Lennan, 1869-70 yllarnda "Hayvan ve Bitkilerin Tapna" adyla
bir dergide ne srd grleri, Tylor'dan daha orijinal biimde
kuramlatryordu.
benzer bir grne aldanmayla komn de, toplumu da "din" ile aklamaya
kalkt; ba yapt din saduyusuyla kt.
"Dini Yaamn lk Biimleri" 1912-1915.
Her eyi tersine evirdi. nanlarn toplumdan (komnden) deil, dini
inanlardan; totemizmden geldiini savunarak, maddeci antropolojiye ters
dt. Cinsel yasaklardan kma totemizmi, cinsel yasaklarn kayna sayd.
* * *
Kapitalizm,
Finans-kapitalizm'e ve emperyalizme evrildike, bu ilk
antropoloji okullar da daha hazr yiyici, n-poz-kr getirici, kendi iine dnk
masaba krkambar kitap fareliine brndler.
Ge gelmi Alman Finans-kapitalizm'ine uygun hrsta bir etnolog kt:
Franz Boas, 1858-1941.
20- Franz Boas, Durkheim ve Freud ile adat. Zengin, eitimli,
Almanlam bir yahudiydi.
"ngiliz Kolombiyas Hintlileri zerine lk Rapor" 1889'da yaynland.
1890'da ayn konu zerine "ikinci rapor"unu yaynlad. Morgan' tersine
evirdi; babahanl, anahanla kaynak yapt.
Oysa "Kwakiut Hintlileri'nin Kkeni"nde anaerkil olduunu gzlemlemi ve
savunmuken, bunu tersine evirmiti.
Grevi Morgan antropolojisine ve evrime kar kmakt. Amerika'da
ve Avrupa'da bunu okullatrd. Ama bunu bile bezirgan hilekrlyla ve
inkrclyla yapt. Alman okullarndan evrimci Darwinizm'i ve tarih ncesi
biliminin temel direi olan Morgan' kovmay baardlar. Alman rk grlerine
zemini hazrladlar.
21- W. H. R. Rivers, 1864'te ngiltere'de (Kent) dodu. Londra'da tp okudu.
Nrolojiye alt. Deneysel psikoloji hocas oldu,1897. Ama o da modaya
uydu. Hukukular, doa bilimcileri, psikologlar, zoologlar antropolojiye; komn
ekirdeine boylu boyunca dalyorlard. Rivers de girdi. Psikoloji-psikanaliznroloji-zooloji-jeoloji-felsefe-tarih... Neredeyse btn bilim dallar komnn;
ilk insan toplumunun temelleriyle ilgiliydiler; insan ekirdeinin cazibesi bu
denli glyd.
Rivers, gleri; toplumlarn birbirleriyle "kontak" kurmalar ve karmalarn
ne geirdi, hatta biricik temel etken yapt:
"Halklarn kontak (temas) kurmas ve kltrel harmanlanmas insan geliimini
yaratan gleri harekete geirerek, birincil etken roln oynuyordu."
Uzmanlar, karna gre teori yapard. Bilim namusu onlar iin ann
getirdii karlara gre yelken amakt. Evrimci okulla Alman tarihsel okulu
arasnda bir yerlerde boluk doldurmak, ngiliz antropolojisinin geldi noktayd.
Emperyalizm a hepsini byle etkiliyordu. Evrimciler ve Morgan geriletiyordu.
1914; "Malenezya Toplum Tarihi" ba yapt oldu.
22- Radcliffe-Brown: kisi de doa bilimlerinden geliyordu. Rivers
rencileriydiler.
Rivers ile Durkheim arasnda
kaldlar.
1930-31'de
"Avustralya Kabilelerinin Toplumsal rgtlenmesi"ni yaynladlar.
Yeni batan eski defterleri, uzun bir pratik Avustralya "alan almasyla"
kartrmalar nemli zellikleri oldu. Akraba evliliklerini bir kez daha gzden
geiriyorlard. Ana hukukunu ne karmadan, apraz kuzen evliliini ne
sryordu. Bylece, prose gzden karlyor, evrimin snr izgileri silinerek
evrim de tannmaz hale getiriliyordu. Ama btn bunlar, giderek geri lkeleri
Lewis Henry Morgan 1818'de New York Aurara'da dodu. Babas, zengin
kyllerdendi ve senatr idi. On kardein dokuzuncusu olarak yetiti. Hukuk
okudu. Fakat ocukluu Hintli gmenler arasnda gemiti. Hukuk stajn
(1844) New York yaknndaki Rochester'de yaparken, Irakua yerlileriyle tanr
tanmaz, komnn cazibesine kaplmaktan kendisini alamad. Hatta Irakua
adyla bir grup oluturdu ve rgtlendi. Washington'a kar Irakuallar', toprak
sorununda savundu.
1847'de "Irakualar zerine Mektuplar", 1851'de "Irakua Topluluu"nu
yazd. Komnde, Mc Lennan'dan nce ve daha ak bir ekilde "Ekzogami"
(d evlenme) olayn gsterdi. 1871'de "Kandalk ve Akrabalk Sistemleri"
balkl eserinde, komnn kavrann derinletirdi. 1877'de yaynlad, "Eski
Toplum" eseri, btn o sezi-derinliklerini, zengin evrensel belgelerle ispatlama
yolunu tutuyordu.
Morgan, daha 1865'te, 139 akrabalk sistemi ve 260'tan fazla akrabalk
biimi tasnif etmiti. Bu derleyii btn dnyay kapsyordu.
1871'de, byk eserini hazrlamadan nce, Avrupa'ya da gitti. Gereken
kaynaklarn asllarn ve konuyla ilgilenen rakiplerini bizzat ziyaret edip,
yakndan tand.
Maine, Mc Lennan, Lubbock, Darwin ve Huxley ile tanp, konusunun
hayvandan insana gei kkleriyle, medeniyete gei almlarna dikkatlice
eildi. Darwin ayn yl, "The Descent of Mand and Selection in Relation to
Sex" (nsann Treyii ve Cinsel Seleksiyon) kitabn yaynlamt. Yine 1870
ve 1871'de Tylor-Lubbock-Mc Lennan, Totem-Animizm ve Medeniyetin
Orijini ile ilgili almalarn yaynlamlard. Morgan ile rakiplerinin arasnda
geen, konuyla ilgili tartma ve tantmlar, Morgan'a eserinin derinletirilmesi
konusunda deerli uyarlar vermi olmalyd ki, 1877'de yaynlayabildii "Eski
Toplum" almas, komn hemen btn elemanlaryla ele alma yeteneini
gsterdi. Byk eserini tam 30 ylda tamamlam bulunuyordu.
Morgan'n dierlerinden byk fark, komn insan toplumunun ekirdei
olarak ciddiye alnda yatyordu. Bu yzden, kefine gereken deeri verdi.
Veya determinizmi, Avrupal antropologlardan ok daha devrimci bak
alaryla ykl olduu iin, komn ekirdeini douu ve snfsz topluma
kadar olan geliimi kanunlaryla sezmek apn onda rgtlyordu. Morgan,
bu uyankllkla, komn bir prose alarak, maddi temelleriyle ilemeyi sonuna
dek gelitirmeye alt.
inde bulunduu an belgeleriyle yapabilecei kadarn baard. a
itibaryla bu byk ilerlemeydi. Rakiplerinin hepsini gerilerde brakyor, kalc
gereklere ulayordu:
1- nsan toplumunun hayvanlar aleminden ayrlndan balayarak, Vahet ve
Barbarlk alarn tasnif etmesi, bal bana alamayan bir temeli sunuyordu.
ok genel kalan bu tasnif, o gn iin insanlk tarihi asndan byk aydnlk
getiriyordu. Ak gizli konuyla ilgilenen her dnr o tasnifi az ok ciddiye
almadan, konusuna giremezdi. Bugn o tasnifler, ayrntlarnda ve proseler ile
olgular arasndaki tanmlamalar daha gerekil yaklamlara evrilseler de, genel
olarak olgular tasnif edi (sentezlere ulatrarak, proselendiri) deimedi.
2- Komn aile biimlerinin geliimi ve kan tekilatlarnn geliimiyle
(yani cinsel yasaklarn iki yanl geliimiyle) birlikte ele alarak, diyalektik
kanunculuuyla aklad.
kinciAama; Marks-Engels'in,bilhassaMarks'n,TarihselMaddecilii,insanlk
tarihinin btn alarna uygulamak eilimiyle, Morgan'n eserini Marksizm'e
kazandrma abalaryla olutu. Engels, 1884'te konuyu ele ald zaman, konu
bir hayli materyal kazanm bulunuyordu: Maurer (ky-kent kurulular-Mark);
Latham (Etnoloji); Lubbock (Uygarln Kkeni); Bachofen (Analk Hukuku);
Mc Lennan (lkel Benlik), Maine (andmz eserleri) ve Morgan. Morgan ile
birlikte; komn, daha dikkat ekici hale gelirken, iin iine Tylor-Vestemarck
gibi yeni aratrmaclar da girmiti. Engels sonradan bunlardan da yararland.
Engels'in de belirtmekten kendisini alamad gibi, konu hakknda irdelemelerbelgeler sratle yeni ilerlemeler kaydediyordu. Marksizm'in de Morgan'a sahip
karak, komne el at, aratrmalarn evrensellemesini krkledi. Komnn
kefi ve irdelemesi, ister istemez sosyalist lke ve kuaklara da yansyacak;
Solon'dan Muhammed'e, Rousseau'ya ve Marks-Engels'e dek, hepimizi nasl
etkilemi ve hepimizi iine almsa, onlar da cazibe merkezine srklemeden
durmayacaktr. nk, insanln kayna ve geliimi bilinemedike, insanln
kendi kanunlarna "uyum mekanizmalar"gelitirilip sistemletirilemez.
MC LENNAN: "TOTEMZM" ELEMANI
Totem elemann gzlere ilk batran, Mc Lennan oldu. Edinburg hukukusu J.
Ferguson, Mc Lennan'n "Hayvan ve Bitkilerin badeti"ni 1869-70'de komn
elemanlar ierisinde sezerek, metafizik parlata uratyordu. Tylor'un ayn
dergide 1866'da yaynlanm "Vahi Dini"ni, daha orijinal yanndan yakalayp,
btn tarih ncesinde, hatta antik tarihte etkin olan totemizm somutluunda
ele alp gelitiriyordu. Totemizmin yer yer ata dini olduunu gzlere batryor,
komnn kendisini totem ile eletirdiini belgeliyordu. Totemizmin dinlerin ve
bilimin ilk temellerini oluturduu kanaatini dile getiriyordu. Eldeki belgeleri
tarayarak, Amerika-Avustralya-Hindistan kabilelerinde totemciliin kalntlarn
gsteriyordu. Tevrat'ta geen Adem-Havva-Ylan-rn yklerinin totem ile
balarn koyuyordu. Yzlerce sayfalk almas, hep totemizmin varln gze
batryordu.
Ne var ki totemizmin cinsel yasaklar ve animizm ile balants konulamad
gibi, insan ruhu ile olan balantlar da havada kalyordu.
Komn elemanlar reyim ve retim temelleri iinde, retici gler prosesiyle
taranp, kanuncul determinizmler (denklemler) ele geirilmedike, komnn
hibir eleman, hele totem gibi komn ile edeerlemi bir eleman aklanamazd.
Zaten Mc Lennan-Tylor-Frazer gibi uzman grleri yle bir problemi nlerine
koymuyorlard. Yldzlaabilecekleri elemanlar bulup parlatyorlard.
Akmlasyon (birikim) byle iliyordu.
1- Tarih ncesi bilimcileri, hemen hepsi, ngiltere'nin zgr-kariyer vadeden
sofrasndan besleniyorlard.
2- Ekmek veren eli srmayan uzmanlk, ister istemez metafizik bir yol
tutuyor; komne deil, komnn elemanlarn kendisiyle birlikte yldzlatrmaya
gz kesebiliyordu.
Bir tek "animizm"-bir tek "totemizm" eleman iin ciltler dolusu kitap,
ancak bu itici gler iinde doldurulabiliyordu: 1- Finans-Kapital (bilime hz ve
emek veren) itici gc, 2- Kii'nin (mlke ve kariyere hz veren) itici gc.
ROBERTSON SMITH: "KUTSALLATIRMA" ELEMANI
mi?
"Dilin orijini konusunu zmlersek, kltrn doada nasl boy verdiini
(hayvandan insan toplumuna nasl geildiini) ve bir kategoriden bir dierine
geiin nasl olabildiini anlayacaz."
Uzmanmza gre dil, bylesine verimli bir sihirli denek. Dilin evrimini
zerse, komnn evrimini de, toplumdan topluma gei biimlerini de
zmleyecek. Fakat;
"Fakat etnolojinin konusu deildir bu." diye iin iinden svveriyor:
"Beynin
yapsnn
ve
ileyiinin
kesinlikle
akla
kavumasn
gerektirdiinden, psikolojik, hatta anatomik ve fizyolojik bir konudur."
(Entretiens avec C. L. Strauss. 1959 Georges Charbonnier)
Hem koskocaman bir iddia ortaya atacaksn, hem de bu iddiann ispatn
bakalarna brakacaksn. te almndan yanna varlamayan antropoloji
okullarnn dtkleri ackl durum ve benzeriydi. in garibi, bunun farknda
bile deillerdi.
yl sonra ayn C.L.Strauss, "Vahi Dnce"yi yaynladnda, ne
gryoruz? Dilin kkeniyle ilgili bir ok belgeyi farknda olmakszn veya
anlamn yorumlayamayarak ortaya koyuyor. Demek dilin kkeni, "sibernetiin",
"anatominin-fizyolojinin-psikolojinin" ii deil, hepsinin yaratcs olan toplumun
iidir. Toplumun kkeni-ilk ekirdei de komndr. yleyse komn, insanlk
tarihi ierisindeki bakalamlaryla ciddice ele alnmaldr.
KNC BLM
KOMN'N KANUNCUL DOUU
(Siklus Temeli'nin Oluumu)
GD MOTORU VE
LKEL CANLILARDA "DNME YETENE"
Hayvanlarn dnme, renme ve duygulanmlar insanlar gibi btnlk
iinde (tez-antitez-sentez yarat ile) ilemekten uzaktr. Doann dorudan
etkileriyle, organcl determinizme sk skya baldr.
Hayvandaki pasif uyum zaruretleriyle (organcl bakalam gidiiyle)
oluan ve gelien igdler sistemi, hayvann pasif dnme-renme ve
duygulanmlarnn motor gcdr. Genellikle igdleri kendisinde rgtleyen,
temelde reyim temelidir. nsan dnme-renme ve duygulanmlarysa,
toplum motoruna, yani komnn i elemanlar diyalektiine sk skya bal
Bunlar irsiyet kazanm olurlar. Yani igdler, bir eit doa artlarn organcl
grev (uyum) olarak derleyip toplar ve anlatrlar.
2- Bu yzden, tr iinde dier yeler de ayn igdlere uyarlar. Bir trde
farkl igdler de olamaz.
3- Ancak, yine de srf igdler yeterli olamaz; iin iine pasif dncerenme-hafza ve duygulanmlar karmadan olmaz.
"Pierre Hubert'in belirttii gibi,
doadaki aa konaklarda bulunan
hayvanlarda bile, yarglama ve dnme yetisi, pek az da olsa, ou zaman
ie karr."(age, s.280)
Peki "yarglama", "dnme yetisi", "hafza" ve "duygulanmlar" yaratan
nedir? Darwin bunun zerinde durmaz. Zengin rneklerle, onun ortaya
koyduu doal seleksiyon kanunudur. Zaten bu da her eyi aklar. Yaama ve
reme savalar.
Biz biraz kafa yorabilsek, konumuz asndan daha verimli anlay ve
kavraylara ulaabiliriz.
Organcl determinizme yol aan doa artlar, igdleri yaratrken; hemen
yan
banda, renme-hafza-dnme-duygulanma-karar verme-tatmintatminsizlik gibi hcre eylemlerini de tekilatlandrr.
Bylece her igd, bir dizi renme-hafza-dnme-duygulanmlar da
gelitirirler. Bir ok igd, benzer hafza ve renmeyle birlikte dnme
ve duygulanmalar gelitirdiinde ise, kanlmaz olarak en aa konaktaki
hayvanlarda bile ilgin renme-hafza-dnme-duygulanma zenginlikleri
ortaya kar:
1- Yaprak bitleri (aphides) kendi dklarn karncalara yedirirler. Dk
tatldr. Karncalar tatl dklar yemek iin yaprak bitinin karnn duyargalaryla
svazlar. Yaprak biti dksn seve seve karncaya verir. nk dk yapkandr;
dk kar kmaz oradan uzaklatrlmazsa sahibine ar zorluklar verir. (age,
s. 282)
2- Polyerpes karncalarnn erkekleri ve dourgan diileri hibir i yapmazlar.
Ksr olan diileri ya da ii karncalar ise, kleletirebilecekleri Fuska tr baka
karncalar yakalamakta uzmanlamlardr. Ama onlar da kendi yuvalarn
yapmay ve kurtuklarn beslemeyi beceremezler. Bu ilerin hepsini, hatta g
etme zamanna karar verip, g etmeyi ve efendilerini azlarnda tamay bu
kle karncalar yaparlar (age, s. 294)
3- Fakat bu tr karncalarn, doa artlarnn bakalam olduu lkelerde
bu igdleri de, bakalaarak, yeni tr karncalara olanak vermitir. F.
Rufescens, hibir iini kendisi yapamaz, tamamyla klelerin eline bakar. F.
Sanguiena ise, daha az kle altrr. Yuvalarn ne zaman, nerede yaplacana
kendileri karar verirler. G zamann bilir ve karar verirler. Ve Rufescens gibi,
kendilerini klelerin aznda tatmazlar, tersine klelerini kendileri tarlar.
svire'de de, ngiltere'de de kleler zellikle kurtuklara bakarlar-beslerler.
Fakat svire'de baz blgelerde klelerle efendiler birok ii birlikte yapmak
zorunda kalmlardr. (age, s.298)
imdi bu noktada, en ilkel canl olan virs rneine geerek, hcre dahi
olamayan bir canlnn benzer taktiini inceleyelim:
4- Virsler: En ilkel, bildiimiz hcre geliimine bile ulaamam, canllardr.
nsan ve hayvan vcudunu arar ve kurban olacak hcreye kendisini yaptrr.
Hcrenin haberi olmadan, hcrenin zarn deler ve kendisini kromozomlara
en uygun bir ekilde yaptrr. Virs, kendi kendine oalamad iin, girdii
hcrenin ekirdeinin rettikleri materyaller vastasyla oalrlar. Ve bir milyara
kadar oalarak, hcreyi imha ederler. Bunlar ancak, baklk sistemindeki T
ve B hcreleri tanyarak, onlara kar sava verebildikleri iin; bir hayli sarsc
hasar brakrken, kimyasal alveri ve taktikleri geliir durur. llara kar bile
dayankllk gelitirirler.
Yukarda andmz en ilkel canldan ve biraz daha gelikin karncalardan
anladmz kadaryla, bir igd oluurken, kesinlikle baka igdlerin
yardmyla; yani ister istemez, hafza, renme, dnme ve duygulanma
kendililiklerinden yararlanarak, bir takm deneyler yapar ve bu deneylere gre,
kendisine yararl olan davran seer. ngiltere'deki karncalar, kleletirme
igdlerini ar safhalara karabilmiken, svire'dekiler daha fazla almak
ve paylamak zorunda kalmlardr; doa artlarna gre uyum, bu kadarn
gerektirmitir.
Demek bir igd oluurken, ister istemez, canl, hafzasn, renme
basaman kullanmak zorunda kalr. Bu elbette, insandan farkl olarak,
sadece organcl determinizm ile olur. Ortaya kan dnce de yine organlarn
organizasyonu ve yneliiyle oluuyor. Duygulanmalar ise, hcrelerin
ihtiyalarnn tatmini ve tatminsizliinin verdii canllk, cokunluk veya tersi
kknlk, sinirlilik halleridir.
Bu, en ok virsn davranlaryla aklanabilir. Virs hcre bile olamam
en ilkel bir canlyken, sanki beyni, dncesi, hafzas, duygular varm gibi,
davran-biim deiimi, zincirleri gsterir. Oysa virsn mikroskopik bedeninde
olan biten ey, sadece kimyasal asit ve enzim alverileridir. Ortamn artlarna
gre, enzim ve asitler canlya yneli kazandrrlar ve biim deiimi gelir.
Bir de ok hcreli, be duyulu, beyinli canllar dnnce, irdeleyince,
durum aydnlanr. Bu kimyasal tepkimeler, elektriksel akmlar da kazanarak,
haberlemelerini, hafzalarn ve renmelerini ilerletirler; kendiliinden
dnce ve duygulanm grnleri artar.
Daha dorusu, beynin ve organlarn geliiminin temelinde hep bu enzim, asit
alverilerinin grev deiimleri yatt iin, beyin bu temellerin ve deiimlerinin
en yksek ifadesi olma yolunu tutar.
nsan beyni de bu ifade zincirinden kurtulamaz. Ancak insan beyni, geliimi
iin bambaka uyum yollarndan ilerler. Son durumada, doann ve toplumun
(kendini yaratan materyalin) ifadesi olur.
Eer enzim ve asitlerin diyalektik kombinezonlar olumasayd, ne hafzane renme, ne de onlarn gelikin halleri olan hcre kromozom zincirleri
ve ok hcreli hayvanlar, yani igdler ve organlar oluamazd. Dolaysyla,
"dnce yetisi" ilkel basamaklarn kamazd.
NSAN HCRES VE VRSLERDE CANLILIK
nsan hcreleri, uyum bakmndan daha zengin deneylere sahiptir. Bunlarn
en ilgin ve "bamsz" alanlarndan Tims (baklk sistemi) hcrelerini
ele alalm.
Tabii burada "bamszlk" grece bir deyimdir. T ve B hcreleri hibir
yerden emir almamakla bamszdrlar ama, insan bedeninde bulunmakla da
bamldrlar. Beyin ve beden hormonlarndan etkilenirler; zaten gelikin ve
aar. Dolaysyla, canlnn bedeninde bir neelenme hali ister istemez ortaya
kar.
Yani olan biten, gerekte; bir takm kimyasal elektriksel alverilerin
igdy oluturan hcre gruplarn ve beden hcrelerini kaplamasdengelemesi veya dengesini bozmas olaylarndan ibarettir. Bu adan byk
bir gereklik tarlar.
nsan, hayvanlar aleminden geldii iin; hemen btn bu igd ve
duygulanmlar TEMEL olarak miras almtr. Ancak, onlar kendine mal eder.
O mekanizma da hibir canlda daha nce grlmemi TOPLUM olgusudur
ve kendine has orijinal kanunlarla, elemanlar diyalektiiyle olumutur. Bu
geliimin ulat en byk sonu: Evrimin, btn basamaklarnn dm
ve zmn kendisinde tam oluudur. Bu yzden, yukardaki igd ve
duygulanmlarn ifadesi insan ile anlam kazanmtr.
DOAL SELEKSYON'UN ELASTK GELM VE ANMZM
Btn bunlar ksaca da olsa anmakszn, animizmin ilk biimleni kklerini
kavramamz; daha dorusu en ilk komnn dnce filizlerini ve ynelilerini
anlayabilmemiz olanaksz kalrd.
Animizmi nemsememek, onu anlayamamaktan ileri gelir. Animizm
anlalamadan, komn de yeterince anlalamaz. Bu, insan, dncesini
kavramakszn anlamaya benzer.
Totemizmi, kutsallatrma gidiiyle tanrsallatrmalar kavramak, animizm
anlalamadan yeterince baarlamaz. nk onlar, animizmden kp geliirler.
Kutsallatrmalarn beii animizmdir.
Animizm, totemizmden veya kutsallatrmalardan kp gelimez. Tersine
kutsallatrmalar, animizmden kaynaklanrlar.
Bu una benzer: Dil, dncenin aletidir. Ancak dilin kayna toplum,
dolaysyla dncelerdir. "Dil aleti", dnceleri bir bir ileyerek ifade eder
ve bunu yaparken, dnceleri de gelitirir elbette. Fakat dnce birikileri
ve zorlaylar olmasayd, dil de oluamazd. "Eer dil, dnceyi yaratm
olsayd?" sorusu bile ne kadar sama (abes-absurd) kmazlara dalmamza
yol ayorsa, "eer totemizm animizmi yaratm olsayd?" sorusu da ayn
kapya kar.
Totemizm, animizmin sadece bir arac-dntrcs ve onu din-felsefebilim-gerek bilim gibi yeniden retilere (en sonunda kendisini bilince
karmaya) gtren ilk kutsallatrma kprs-halkasdr.
Animizm, insan toplumunun, en doal olduu iin, z itibariyle, komn
kadar gerek ve kanuncul bir dnce sistemidir. Ve bir prose iinde geliip
dnr.
Bu yzden, onun dnmlerini ve aamalarn kavramak iin, en ilk k
kklerine girmemiz ve ilk halkas veya animizmin ilk manevi aleti olan totemizmin
nasl olutuunu ve tek tanrcla doru nasl bakalaarak dntn bilince
karmalyz, ki, felsefe-bilim ve tarihsel maddecilik adyla doan gerek bilimin,
o temeller ile olan gerek balarn zm olalm. Veya komnn kendisini
yeniden retirken; animizmini ve onun gibi temel elemanlarn da reterek, nasl
gerek bilime doru gelimi olduunu btn kkleri ve boyutlaryla kavrayalm.
Animizmin doal seleksiyon ve canllarn igdleriyle-renme-yarglama-
sava seviyesidir.
Buraya kadar daha ok igd erevesinde doal seleksiyonun gelitirdii
hayvancl-renme-hafza-dikkat-duygulanm ve dnme-yarglama esneklii
zerinde durduk. Antropoidin alet kullanabilme artlarn ve olaslklarn
kanuncul temellere indirgedik.
imdi benzer bir irdelemeyle, hayvancl reyim temellerinin, insanlamaya
doru bakalama artlarnn ve olaslklarnn kanuncul temellerini arayacaz
ksaca.
nsann reyimine yle, evrimin topyekn geliim kanunlar asndan
enine-boyuna baktmzda; imdiye dein insan toplumunun reyim temeli,
o kadar muazzam temellere oturmuasna kendiliinden tkr tkr iliyor ki,
insanolu reyimi problem bile etmeyerek, kendiliinden-seve seve evleniyor,
anne-baba oluyor; ocuklarn eitip yetitiriyor, karlat onca zorluklara,
eer aile-yani reyim yzndense, gkn bile karmadan neredeyse seve seve
katlanyor; reyimi sorun etmiyor, iine, retime bakyor. Bu durum grnte
byle olsa da; alttan alta yeni modern toplum biimlerinin geim artlarn
zorlatran ve ailelerin zerine insafszca dalar gibi sorumluluklar ykveren
dini iman kar Finans-kapitalizm rejimlerinin kymaya evirdii aile artlar
altnda bile reyimin hl devam edebilmesi, insan reyiminin ne kadar kkl
ve salam temellere dayandrdn dndremez mi? Onca oluk ocuuyla
ii-isiz ailelerin nasl geinebildiklerine yllardr aarak, eriilmez cesaret ve
metanetlerine hayranlkla bakar dururum. Bu inanlmaz gidiin, btn geri ve
doulu dediimiz halklarda geerli olduunu dnrsek, reyimin devindirici
(uuraltlarndan gdc) determinizmi sanldndan ok daha derinlerde ve
iddetlidir.
Aslnda evrimin mekanizmasna baklacak olursa, bunda alacak yan
yoktur. Evrim tek bir tr ierisinde olsun, trlerin geliiminde (halkalannda)
olsun, kendisini devam ettirerek, insan basamana doru kmak iin reme
yolunu kullanr.
Bunun derin anlam udur: Yaama savalar, aslnda reme savana
hizmet ederler. reyemeyen bir tr yok olur. reyemeyen trlerin yok olmas,
evrimin yoksullamas, giderek yok olmasdr. reyimi evrimin btn trleri
iinde alrsak; evrimi ortadan kaldrm veya en geri basamaklarna inmi
(yeniden baa dnm) oluruz. Evrim daha en ilk basamaklarndan beri
remeyi donatrken, yaama savalarn giderek remenin hizmetine alarak,
garanti altna almak yolunu tutmutur. Ve bu garantileni, insan toplumunda
daha komn oluurken; kendi nemini-gcn-garantileniini vurgulayacaksalama alacak btn elemanlarn, diyalektik biimde kskvrak (ekirdeki
biimde) kendi hizmetine alarak; en yksek llerinde olumutur. Baka bir
deyile, evrim kendi basamaklarn reyimi garanti altna alarak; en yksek
llerinde olumutur. Baka bir deyile, evrim kendi basamaklarn, reyimi
garanti altna alarak; en yksek llerinde olumutur. Yine baka bir deyile
evrim; kendi basamaklarn reyimi garanti altna alarak karken; hem bu
garantileniini komnn ekirdekil kanunlaryla kesin biimlere kavuturmu;
hem de bu gidiin bilinlere yansyacak ifadesi olmutur. nsan toplumu
bunu birka milyon ylda oluturmu, sebebini bile kendisine sormayacak
derecede garanti altnda olduu iin, retiminin geim yanna bakmtr. Fakat
retim, reyimi (evrimi) tehdit edecek Finans-kapital azgnlna girdii an
yarglamay) gelitirir.
2- Bunlarn btn, gelitike, yavaa reme sistemlerini etkiler.
a) Elastikiyet (dnce) aleti, alet dnceyi gelitirecektir. Dik yrme ve
kafatas geliimiyle birlikte, beyin daha fazla kvrmlarla korteksi gelitirir. Bu,
nce daha ok arka beyin, yani be duyularn ar hassasiyeti-kullanlmas
sonucunda oluur. nk insancl dnmeden henz sz bile edilemez.
Be duyu kullanm had safhada geliecektir. nk aletin ve dik yrmenin
verdii olanaklar, hayvancl dnmeyi daha ok gerektirir. Ve boyun kaslarnn
engellerinden kurtulan beyin, zgrce geliimin anatomik ve yaamcl yaylarna
kavuur. Beslenmenin yeni gelikin admlar da bu dinamizmin iinde yer alr.
b) Alet'n beyni, beynin aleti etkileme prosesi iinde; zaten taban olarak
varolan elastikiyet (beyinsel geliim), bir noktada aleti aar duruma geldiinde
veya bu dnmlerin belirli birikiminden sonra, yavrularn eitimi daha ok
zaman almaya balar. nk igdler artk yaama savana cevap veremez
duruma geldike, hayvancl dnceye daha ok i der olmutur. Alet, bu
geliimden hz alr ve bu geliime hz verir. Ama yeni nesillerin eitimi bir o
kadar zorlar. gdlerin eitime ne kadar ihtiyac yoksa, sonradan edinilmi
ve edinilecek bilgilerin o derecede eitime ihtiyac vardr. gd ile yetenekler
bu noktada ayrlrlar. Bir yetenei belirleyen grevcil deiimler, beyinde
yeni organizasyonlar, anatomik hcre rgtlenmeleri oluturup, yetenein
hayata gemesine gereken zemini tekil ederler. Fakat yine de bu hcrelerin,
yetenekler icra etmesi iin, belirli derecelerde renme zamanna ihtiya
duymalar kanlmazdr.
Antropoidlerde aletten sonra grlen beyin geliimleri, uzun yzbin yllar
boyunca hep be duyu (arka beyin) ynnde olmutur. Hi deilse Sapiense
dek grlen aama, daima bu yndedir. n beyin balantlarna u veriler
gelimi olabilse de, bu sre boyunca kafatasna yansyan beyin geliimleri
belirgince be duyu ynnde olmutur.
Bunun anlam; hayvancl dnmenin motorcul igdlerden, be duyu
beynine doru yer deitirdii veya igdlerin, cinsel yasaklar olmakszn srf
elastikiyet + alet + be duyu geliimiyle bask altna alnabildii veya tatmin
edilebildii gereidir. Bu igd, be duyu etkileimi, beyni gelitiren i
dinamizmlerdir. Tabii ki alet, dik yrme ve beyin geliimini gerektiren yaama,
reme savalarna bal olarak ilerler.
te bu geliim; ister istemez yavrularn eitimindeki grevli sreyi uzatr.
Sonradan renilmesi gereken eyler artar. Bunlar, be duyunun edindii
hemen her eyi kapsar.
c) Bu geliimler, sadece yavrularn eitim sresini uzatmakla kalmaz. Beyin
kvrmlar (korteks) ile birlikte, anatomik bedencil bakalamlarn btn,
diinin rahmindeki yavrunun, rahimde daha fazla kalarak beslenip gelimesini
gerektirir. Gebelik sresi de uzar.
Her iki geliimin de birlikte yrd sylenebilir. Yani gebelik sresinin
uzamas da, yavrunun eitim sresinin uzamas da yava yava birlikte gelimi
olmaldr.
lk alet kullanm, 1924 ylndan beri Gney ve Dou Afrika'da bulunan
Australopitesinler'in fosil belgelerine baklrsa, en az 3 milyon yl nce
balamtr. Demek Pitekontroplar'a dek geen 2 milyon yllk sre, ilk komnn
oluumu prosesi saylabilir.
NC BLM
SKLUS TEMEL
(Komn'n Elemancl Taban)
SKLUS TEMEL: DEVRDAM (DNG)
Komnn kanuncul douunu (orijinal: Kendisine has elemanlarnn
diyalektiiyle oluumunu) grdk.
imdi komnn elemanter (ilk elemancl) yapsn; kendisini
yeniden reten o ilk tabann (Siklus: devridaim temelini) daha
yakndan gzden geireceiz.
Komnn kendisini yeniden rettii kanuncul bir temeli bulunur.
O temeli, komnn kendi ierisinde yeniden rettii cinsel yasaklarn
balad yer ve zamana kadar olan elemanlarn diyalektii ierisinde
ele almamz yanl olmaz.
Geri vahet a boyunca komn, hep kendi yekpareliini
sklatrmak zere; ayn temellerdenpekayrlmaz. Fakat kutsallatrma
ve yabanclamann balad zaman, komn, kendisinin ilk temelini
hangi sebeple olursa olsun yeniden retmeye balam demektir. Cinsel
yasaklar ve kutsallatrmalarn ilk halkas olan totemizm balangc,
komn elemanlarnn zenginlemeye balad en ilkel bir reti adm
olmasna ramen; temel ile temelin yeni bir bakalama iine girdii yeni
aamalar zincirlerinin snr izgisidir. Bu ayrntlar da gz ard etmemek,
elimize komnn kanuncul gidiiyle ilgili yeni dnmleri ve ispatlar verir.
Snr izgisini grmezden gelsek de, Siklus temelini btn vahet ana
yerletirsek de, yitirdiimiz fazla bir ey olmaz. nk vahet a, komnn
yekpareleme veya kendi kanunlarn pekitirme adr.
te biz o pekitirmelerin bile en eski bir temele sahip olduunu bulup
gsterirsek, alabileceimiz dersler sanlandan byk olacaktr. nk tarihsel
proseler atlanrsa, insan toplumunun modern alarnda ortaya kabilecek
o temel kanunlardan gelme yansmalarn izahnda doacak boluklar, bizi
yeniden o en eski kanuncul temellerin eleborasyonuna gtrp, atlanan
proseyi yeni batan kefetmemizi ve yerli yerine koymamz gerektirecektir.
Siklus: embercil devridaim, ksr dng demektir. Komncl kanunlar
boyuna diyalektik bir Siklus ierisindedirler; boyuna "tekerrr" ierisinde
kendilerini yeniden retirler. Hayat, hibir zaman durduu yerde saymaz.
En durgun, yerinde saym grnen vahet anda bile, sonradan grlm
muazzam ilerlemelerin diyalektik yay hazrlanmtr. Burada anlatlmak istenen;
Sonra gelen komn iinde doan cinsel yasaklar, yine bu temelin kendisini
yeniden retiinden baka bir ey deildir.
LK KOMN: TOPLUM K VE RUH'UN LK OLUUMU
nsan hayvandan ayran zelliklerin banda:
"RUH"u olan bir "TOPLUM" olmak gelir. O da "KOMN"dr. Komn, ruhsal
bir toplumdur.
1-Toplum zellii, maddi retici g ise;
2-Ruh zellii, manevi gtr.
Ve her ikisi birlikte bulunur. Toplum maddesi ruh maneviyatyla kendisini
gsterir; ruh da toplum ile... Peki ya kii?
Ruh, kiide tecelli ederken, insan toplum halinde yaratld iin; kii ruhu
toplumun kanunlaryla olutuu halde, yani toplum dolaysyla kiinin iine
girdii halde; modern tarihin insan gnmz n yarglaryla bakt iin,
kii ruhunu (benliini) toplumun nne geirir: Olay tepetaklak kavrar. Bu
kutsallatrma prosesinden devamla-dnm ile gelir. Yerinde greceiz.
Kiiyi yaratan, reyim sistemiyle birlikte toplumdur.
Komnn toplum maddesi de, ruh maneviyat da ayn zamanda ayn
mekanizmalarla ayn temellerden uzun bir diyalektik sre ile yaratlr; kii de
bununla birlikte oluur.
O yaratc taban: nsanlaan reyim sistemidir. Buraya kadar, ister istemez
anlatm kolayl ile; komnn oluumunu, kanuncul gidi ile toplumu, ruhtan
ayrarak grdk. imdi ayn gidiin toplumun ve kiinin ruhunu nasl bir
mekanizmayla oluturduunu greceiz. Toplum-kii ve ruh ayrlmayan-birlikte
gelien ve bir tek reyim sisteminin bakalamna bal olarak zdr.
Komn ve kii en ilk aamasnda bile ruhsuz doamazd. nk o, yz
milyonlarca yllk doal seleksiyon tarihinin (evrimin), yepyeni, grlmedik
bir halkasna geiin, en doal geliimle ortaya kan kanuncul patlamas veya
sramasyd. Grlmemi bir toplum maddesi oluurken; RUH'unu gelecee
smarlayamazd. Ayrca, gelecekte oluabilecek bir ruhun kklerinin izah da
mehul kalmaktan kurtulamazd. Kii ise, toplumsuz ve ruhsuz olamazd.
nsann ruhunu var olan zeminiyle kavramak, insan toplumunu ilk
ekirdekil kanunlaryla kavramak asndan bizi ilgilendirmelidir. O komncl
kanunlarn iyice ele geirilii, toplum biimlerinin geliimine ve nihayetine k
tutar. Bu yzden konumuz hayatidir; uyum mekanizmalarmz ierir. Toplum
olarak ve kii kii!
Yeni batan hatrlayarak, adm adm ilerlemekten ylmayalm:
LK YASAKSIZLIK VE LK TOPLUMCULUK (Yceltimler)
nsan hayvandan ayran birinci zellik, "TOPLUM" olmaktr. Toplum olmak,
grdmz ve kantladmz gibi, balbana bir kanundur. Ancak toplum,
ya da daha doru olan deyimiyle ve bulunduu zelliklerin tmn en doru
biimde kapsayabilen anlamyla "KOMN", balbana bir kanun olmakla
birlikte, btn i elemanlarn ve kendisinin yaratcs deildir. Komn i
elemanlaryla birlikte yaratan ey, grdmz gibi, insanlaan reyim
sistemiydi.
3- nsan retici gcnn salam temeli olan kii, beyninin rgtleni tarzyla
(sonsuz geliimli olan uur-altuur tezadyla) komn-kiiyi ve tm evrimin
geliimini garantiye alabilecek potansiyelde: Srekli gelien BLN ile doar.
4- nsan retici gc en ilk i blmyle domaz. Komn imi
kolektivizm iinde, reyimin zaruretleriyle doar. Orada iblm potansiyel
olarak bulunuyordu. Ama ilkin komn, her eyiyle (kolektivizm ile) reyimin
zaruretlerine uymak ve problemleri gidermek zere seferberlik ile domutu.
Kadn-erkek i blm ayrt etmeksizin doal bir yekparelik iinde dodu.
5- nsan retici gc, en doal, en gereki, en kapsaml, en yaln dnya
gryle dodu: ANMZM. nsan kendisini doadan ayrt edemeyecek lde
doann doal bir ekiydi, parasyd, ocuuydu. Taptaze kolektif dncesiyle
her eyi kendisi gibi bildi: Tarih retici gc.
6- nsan retici gc, en doal, doadan ayrt edilemeyecek kadar doal
olan ve btnyle insan retici gcne (reyim mekanizmalarna) hizmet eden
potansiyel teknik retici gcyle dodu: ALET
7- nsan retici gc, reyim sisteminin kapsam iinde olan (reyim ile
derleik biimde) retim sistemiyle dodu: Bitki hayvan toplaycl-avcl ve
kadn-ocuk-erkek paylamcl
8- nsan retici gc, corafya retici gcyle birlikte fakat doadan
koparlml seilemeyecek derecede doa ve insan retici gcyle-alet
ile derleik olarak dodu: reyim sisteminin zaruretleri, insan barnan
hayvandan ayrarak ilerledi. Aalar zerinde yatak, yapraklardan yorgan
yapabilen insanms maymunlar, daha fazlasn yapmak zorunda kaldlar.
Daha geni blgeleri tandlar; blgelerinde daha ok canl-bcek-bitki, kkbyk hayvan tandlar; her eyi daha yakndan ve daha ok tekrarlarla
deneyip incelemek zorunda kaldlar; daha ok iliki, daha geni seme
olanaklar ve ihtiyacn kkrtt; bir tek eye ve blgeye ballk zorunluluu
giderek azald lde gler, barnm-yerleim-blgeyi koruma- temizlemesavunma-dzenleme zek ve davranlarn gelitirdi. Gelge corafya retici
gcnn yannda metodu insanda kalc oldu. Ve insan, iklim deiimlerine
uyum yollarn arama zaruretleriyle-olanaklaryla kuatlm olarak doduu
anda, corafya retici glerine ve daha nemlisi teknik yaratma ve kullanma
metodu gibi corafya retici gc yaratma-kullanma metoduna sahip oldu.
zetle: 1- Toplum, 2- Kii, 3- Ruh, 4- Animizm, 5- Yekparelik, 6- Alet
(Teknik), 7- Toplayclk-Avclk (retim), 8- Corafya retici Gc biiminde
ayrt edebileceimiz elemanlara her ynyle hangi adan bakarsak bakalm;
orada btn elemanlar ayrt edilemezce insan retici gc merkezli olarak
domu veya yaratlm bulunur. Ancak her zaman unuttuumuz bir gerek
daha kendisini sarsc bir ekilde gzlere batrr: Bizzat insann kendisi, reyim
sistemiyle, retici gleriyle ve komnn tm elemanlaryla birlikte doaya
gbek bayla smskca bal olarak domutur.
Bu yzden, kendisini yeniden reten komncl kanunlar temeli (Siklus)
en batan insan retici gc damgasyla doar. Fakat insan retici gcnn
bal olduu her ey, doann insan (komn) biiminde rgtleniinden baka
bir ey deildir.
Demek Siklus temelinin son durumada yeniden rettii ey, ilerleyen
biimde yine bu elemanlar olacaktr.
LK ANMZM-LK RUH-KUTSAL RUH VE YABANCILAMA
DRDNC BLM
SKLUS'UN LK HALKALARI:
"TANRI"LATIRMA PROSES
(Animizm - Totemizm - nsan Tanrlar)
SKLUS TEMEL VE KUTSALLATIRMA PROSES
Kutsallatrma (tanrsallk) prosesi zerinde, bir ok ynlerden skca
durmamz gerekiyor. Kutsallatrmalar, grdmz gibi komnn ve komn
meydana getiren kii elemanlarnn ilk oluumuna-doumuna-geliimine Siklus
(devridaim) temelinden SONRA katlm ve insann dnce sistemine adeta
kii mlkiyetiyle kanserlemi bir hcre gibi abartliindan ileri gelen bir
nyargnn, bilime sokuluudur.
Kii'nin ruhu-benlii, evreye, doa faaliyetlerine-canl-cansz her eye
yansmadan nce kiinin ruhu-benlii nasl olumutur?
ncelikle bunun zerinde durulmas gerekirken, dorudan kii zerinden
yola klmas modern dnrn, "modern kii" nyargsdr.
Animizm kiiden topluma yansmadan nce, toplumun kanunlar olarak
kiiye yansmtr. nk komnde kii eleman, komn yaratan kanunlarla
birlikte olumutur. Ancak kii komn ile birlikte, insanlaan reyim sistemi
kanunlaryla yaratlrken, komn daha aktif bir yaratclktadr. Kiiyi yaratan
da komn yaratan da; insanlaan reyim sistemidir. Fakat hayvann insan kii
olabilmesi iin, sosyal olmas gerekir. Komnde btn elemanlar, komncl
dediimiz ekirdekil bir rgyle kskvrak sarmalandka, elemancl grevlerini
yeterince gelitirememilerdir. Bu elemanlardan biri de kii elemandr. Bu
adan komn, en ilk aamada kii elemann yaratc bir adm daha fazla
stlenir.
Kii, hayvandan insana giden yolda hayvan bireyi olarak komnn
oluumuna yaratc katk yapmaz m? Elbette yapar. Fakat bu yaratclk,
hayvann aleti kefeden elastikiyeti derecesindedir. O elastikiyet bile hayvan
bireyin yaratcl deil, doal seleksiyon kanunlarnn at pasif dnceyarglama geliimi yoludur.
Komnn oluumunda da kii eleman komn yaratmaz: Komn de kiiyi
de yaratan reyim sisteminde yer alan, hayvancl olan her eyi yasaklayan ve
hayvancl enerjileri toplumcul ilere ynelten reyim zaruretleridir. Bu gidite
grdmz gibi, toplumcul olmak (yasaksz komn olumas) zaruretleri, kii
olmak zaruretlerinden daha nce gelmitir. Kiinin tefeci-bezirganlkla kendini
iyice gstermesi ve geliiminin gecikmesi de bunu her yanyla gsterir.
Fakat buna ramen komnde eritilen, hayvan iken; sosyal hayvan yaplan
kii potansiyel anlamda komnn en salam temelidir. Gelecekte modern
komnn yaratlnda motor g kii olurken bile, asl determinizm yine
temeldeki kanunlar olacaktr; kii deil. Ancak o kanunlar bilince karabilen
kii motor grevini stlenecektir. Aksi halde kiiye gereinden fazla rol vermek,
kiiyi daha en bandan olgunlam farzetmek olur. Tylor'un-Freud'un-Wund
ve benzerlerinin yapt budur.
Darwin'in hayvan (doal seleksiyon) tabannda bunca srar etmesine
ramen ayn yanla katlmas, modern aydnda modern kii nyargsnn
direncini gsterir. brettir.
Komn ve elemanlarn yaratan kanunlardan ok, elemanlaryla
byleniler, determinizmin o kiideki seviyesini belirtir. Genellikle birikim
bilimleri bu tr metafizik aamalarndan geliirler. Genel kanunlarn tasnifine
giden yolu bilmeden parkeleyip malzemelendirirler. Onlarn bu konudaki
direnlerinin hakl yanlar, kiinin yaman bir salam eleman olarak komnn
temelinde, dier elemanlardan daha canl-aktif bir insan retici gc eleman
olarak yer alnda sakldr. Fakat onlar bunu da bilmezler; sezerler. Ama
kanuncul gidi ve kii prosesi bakmndan anlatsanz da anlamayacak kadar
metafizik bnle batmlardr. Darwin, onca salam bir doal seleksiyon
tabann yakalamken; Tylor'n "Rya" tezine hak verii bu bnln derin
izlerini anlatmaya yeter.
"Ruhlarn varl fikrinin douunda, ryalarn rol oynam olmas pek olas
bir ihtimal" imi.
Kutsal ruhu yaratan ey ryalar deil, insan ryasn da, insan psikolojisini
de yaratan ey, ilkin cinsel yasak temelini kuran reyim sistemidir. Sonra
gelen komn ii akrabalar aras cinsel yasaklar tretimleri de o en eski reyim
temelinden kp geliirler. En temeldeki reyimcil cinsel yasak hayvancl ve
ilh. gdlerini yasaklarken, sonra gelen cinsel yasaklar; akrabalar aras cinsel
alverileri yasaklayarak, en eski temeli pekitirir. Bu pekitirme insan ruhunu
yani beyindeki uur-altuur rgtleniini gelitirerek, soyutlama yorum gcn
arttrr. Ryalar, hayvancl gd seviyesini aarak, toplumcul seviyedeki
duygulanmlar kapsar. Rya ve lm duygulanmlar gibi, bedenden ayr
kutsal ruh sezileri de, kiiden km gibi dursalar da, toplumdan kiinin iine
girmilerdir. Hepsinin temeli, Siklus'ta yer alan ve boyuna kendisini yeniden
reten (hayvancl yasaklayan) cinsel yasaklardr.
1861-1865 yllarnda ne srlm bu fikirlerin, 50 yl sonra konuyu ele
alan Freud'da bile, hibir ilerleme kaydetmeyiine ne demeli? Oysa belgeler
ve yeni fikirler gibi bymtr. 1913 yl Freud'un "Totem und Tabu"
almas, konuyu bir adm olsun ileriye gtrmez. Oysa Freud, modern kiiden
yola karak, metafizik soysuzlatrmalar bir kenara braklrsa, pekala insann
bilin-bilinalt mekanizmasn ortaya koyan bir ilerleme iindedir. Demek,
kanuncul giditen ok, uzmann kendi alan spekle edilmektedir. Bu uzman
hastal o denli derindir ki, 50 yllk ilerleyiler bile onlara bana msn demez.
Modern burjuva aydnnn bilim iffeti, kazan getiren kariyerden ibarettir.
Kutsallatrmalarn, kutsal ruhun ve totem tanrnn yaratlmasna gemeden
nce, kafalarmzda modern toplumun yaratt "kii"cil nyargy biraz olsun
kaldrabilmek iin bu tr ibreti, anmalar kafalarmzdan karmamak gerekir.
Kii toplumun en salam temeli olduu lde, toplumu temsil eder. Siklus
temeli elbette kiilerde rgtlenmitir. Hayvanlmzn bastrl lsnde
toplumcul lklere yneliriz. Yetenekler, kahramanlklar, yeri geldiinde hep
kiiye ait olur. Hele snfl toplumda kii iyiden iyiye "evreniben yarattm"sanabilir.
Bu noktada, "ok ycelenme padiahm; senden byk Allah var!" sz gibi,
toplumcul gidi kanunlar hatrlanmal, hatta akllardan hi karlmamaldr.
Kii bilerek-bilmeyerek veya sezerek ancak o kanunlara uyduu lde snfl
toplumda ne frlayabilmitir. Ne var ki bu da son durumada geicidir. Modern
sosyal snflarn eriyip etkilerini yitirecei modern komna'da kii motor roln
oynasa da, yldzlama ortamn yitirip gidecektir.
"KUTSAL RUH" (TANRI) VE KAYNAI: CNSEL YASAK
"Kutsal Ruh" diyebileceimiz totem tanr (Ruhun) dan tek tanr ruhuna
kadar kutsallatrma prosesiyle deierek gelien ve giderek gkselleip iyice
soyutlaan; insan bedeninden, yani psikolojisinden apayr bir inan hallerini
alan tanrsal ruh, elbette insan ruhu'nun yansmasndan kp gelmitir. Fakat
bu geliim, hangi sosyal kanunlarla oluup proselenmitir?
Bu yle bir prosedir ki, insann kendi yaratt; sadece kendi psikolojik
gcnden domu gibi grnen tanrlar, insan onbinlerce yldr peinden
srklemi; klasik bilimin bile "muamma" saymaktan kendisini kurtaramad
en eski toplumcul kanunlar saklar.
K'NN ROLLER
Hayvancl reme ve yasama gdleriyle birlikte dnme-yarglama
duygulanm faaliyetlerine kendiliinden getirdii yasaklamayla, insanlaan
reyim sistemi "kii" beyninde, o zamana kadar grlmemi bir mekanizma
kurar: uur-altuur tezad, kiinin beynini (dnme-yarglama-duygulanma
yeteneklerini) sonsuz geliimli bir organ haline getirir. Fakat bu ilkin, reyim
sistemine bal kaldka, ok ar geliir. Ancak retici gler gelitike, toplum
biimleri geliimi hzlanr ve beynin geliimi de buna ayak uydurmak zere
mekanizma altrm hzlandrr. Ama yine de ilk temeller alamaz, kalr.
in bu yan, cinsel yasaklarn kii beynini rgtleyi yandr. Bu tek yanla
kalrsak, geliim kanunlarnn temeli olan Siklus'tan ve sonra gelen cinsel
yasaklardan hibir ey anlamam saylrz.
nsanlaan reyim sistemi, kiinin dnme mekanizmasn yaratrken, dier
yandan kiiyi kuatan ortam; komn yaratr.
Kii beyni, tek bana yaratlmamtr. Komn ierisinde, komnn en salam
insan temeli olarak, fakat komnn bir eleman olarak yaratlmtr. Bu yzden
kii, toplumcul giditen ve kanunlarndan bamsz dnp davranamaz. Bu,
her ada geerli bir genel kanundur: Komn'n insan toplumunda yaratl
kaynaklar asndan kanuncul hkm, ancak insan tr baka bir varla
dnebilirse tartlabilir duruma girer. nsan varolduka, toplumcul bir
yaratk olarak var olacaktr.
Bu noktada; "her ey toplumun egemenliinde iler" anlamn karmak
da, toplumcul kanunlardan hibir ey anlamadmz ak eder. Komn, atom
ve hcre gibi, kendi i elemanlarnn sentezinden baka bir ey deildir. O
halde komn i elemanlaryla; i elemanlar komn ile birlikte dnlmek
zorundadr. Diyalektik yaratllarn ve yaratlarn kk budur. Bu kke (Siklus
temeli) vakf olduka, insan toplumunun uyum mekanizmalar bilinlere
karlabilir.
Konumuz asndan, durum farkl deil; tersine daha fazla ince ayrnt ve
insanlk tarihi kadar topyekn (objektif) dnme gerektirir.
Kii eleman, komn ile birlikte, insanlk tarihi iinde gz nnde
tutulmadka, skolstik yaklamlardan kurtulmak hepimiz iin g olmutur
ve olacaktr.
Kii ilkin, sonra gelen retimin baskn olduu alardaki gibi, bilinlenmeye
balayan (sosyal hayvanlndan syrlan) bir eleman deildir. Tersine, henz
hayvanlktan syrlmaya alan, sosyalleen (komnleen) bir elemandr.
Dolaysyla; dier elemanlarda olduu gibi, komne giderek sonsuzlaan ve
kuvvetlenen balarla baldr. Yani, modern snfl toplumda olduu gibi, komn
paraland iin "bamsz" geliim tutturmu elemanlar sreciyle kartrlmaya
gelemez. Kii, modern amzn sorumluluunda ve sorumsuzluunda olsa
bile, sonuna dek bamsz geliemez; hepsi Siklus temelinin diyalektik yanyla
ileyip geliim bulur. Durum, modern kii iin bile byleyken; ilkel kii henz
Siklus temelinin iindedir; komnden ayrlmamtr.
te bu sebeplerle; kii ilkin bilinsizdir. Toplum (komn) davran, kiinin
bilinci yerine geer. Komn ne yaparsa, kii onu dnr ve onu yapar. Eer
kii komnden ayr ba ekiyorsa, o kii hayvancl cepheye kayyor demektir.
nk henz bln, insanlk ile hayvanlk arasndadr. uuralt hayvanlktadr.
uur (komn) hayvanl uur altna hapsederek varolur. Bunu da bilinle deil,
reyimin zaruretleriyle (cinsel yasak ile) yapar.
Demek cinsel yasaklarn, reyimden gelen dinamizmle insan beyninde
dnce-yarglama ve duygulanm yarat tek bana deil, toplum (komn)
dolaysyla olur.
Bunu akllardan karmadan ilerleyelim. Peki, nasl oldu da cinsel yasaklar
tanr (totem) inanna doru geliebildi?
Modern "kii" nyargmzdan kurtulduysak; yani komn biliminin gsterdii
gerekler dorultusunda Siklus temelini kavradysak, iimiz kolaylar.
Komn reyim zaruretleriyle ate-maara (teknik corafya) ilerleyileri
yapabildike, toplayclktan avcla doru bir adm daha geliim bulur. Komnn
konsantrasyonu bakalar: Komn, en ok avlayabildii ve ilgisini ekerek
alverite bulunduu hayvanda younlar. Dolaysyla "kii" beyni her eyiyle
bu hayvanla dolup taar. En ilk animizm alr, animizm genel canc anlayndan
syrlarak, bir tek tanrya (totemizme) doru evrime urar. nk, nce komn
henz kan tekilatlarna blnmemitir; komn ilk cinsel yasak ilerlemesiyle
sadece bir tek ana kan haline gelebilir. kinci cinsel yasak ilerleyii komn
yavru kanlara bldke, totem tanrlar tek tanrdan karak, ok totem tanrya
oalrlar. Sonradan bu teklik-okluk yeniden insan tanrlar iinde de tekerrr
edecek ve en son, gkselleen tek tanrcla dnecektir.
imdi tekrar baa dnelim: Bu gidite cinsel yasak geliiminin iki yanl
etkisini hatrlayalm:
1- Cinsel yasak, kii yanndan, kii beyninde uur-altuur rgtleniini yeni
bir soyutlama gcne karrken;
2- Toplum (komn) yanndan, komn genel danklndan, hayvancl
srye kaan rgtleniinden; daha insancl tekilatla doru srkler. Dedelernineler; anneler-babalar ve erkek-kz kardeler arasnda evlenme gruplar olan
bir tek ana kan tekilatna doru gelitirir.
Bu geliim, ate ve maara ve yeni ev elemanlarn hazmederek, yeni bir
an evrimini gelitirmeye hizmet ederken; kii beynini ve komn, animizm
anlaynda yeni bir evrime (totemizme) doru gelitirir.
Bu ilerleyite kiinin rol ne kadardr?
phesiz ki, cinsel yasaklar; hem kiiyi, hem komn yarattna ve
yeniden rettiine gre; dnce geliiminde komn kadar kiinin de pay
olmas gerekmez mi?
Bu nokta da doru yant: Kiinin toplum dolaysyla dnp etki ettiinde
aranabilir:
Unutmayalm,
henz
kii
daha ok potansiyel,
ilenip zamanla
olgunlaabilecek bir elemandr.
Bu prose hatrlardan karlmakszn, yle dnlebilir: Hayvan hayvan
iken, kendince bir dnme-yarglama ve duygulanma elastikiyetine sahip ise;
sosyal hayvan durumuna girmiken, bir takm iaretler diline, hatta iki heceli
dil geliimine ulam bulunurken, neden dncesiyle totemizmin kefinde
katks olmasn?
ok doru: Elbette kii, cinsel yasaklarla, daha dorusu cinsel yasak gibi
etkide bulunan reyim sistemiyle ve arkadan gelen komn ii cinsel yasaklarla
sosyallemi ve bir benlie (ruha) sahip olmusa; bu komnn oluumunda
etkiler. Fakat unutulmamaldr; bu geliim, komn olma zaruretlerinden bir
adm geriden gelir. Aksi halde komn kiinin yaratm olduu tartmalarna
bile girebilir. Bu, ok yanl olur. nk reyimin zaruretleri, hayvancl
bireyi komn olmak hedefiyle bastrmak zorunda kalmtr. nsanlamann
yay (Siklus temeli), hayvancl reme ve ilh. gdleri bastrarak, enerjileri
toplumcul yceltimlere sevketmek zere kurulmutur. Bu, kiiyi, toplumla
birlikte ancak bir adm geriden gelitirerek yaratr.
Bu kurallar akldan karlmadan ve olaylar ierisinde dikkatlice kullanlarak,
kiinin dnce paylar zerinde ok ynlce durulmaldr.
Toplum, kii beyni olmakszn varl bile dnlemeyeceine gre; daha
aletin kefinde bile; hayvancl dnme yetileri ak seikken, elbette en ilk
animizm inanlar da, sonra gelen totem inanlar da kii beyninde canlanp
tutunurlar. Fakat toplum (komn) dolaysyla.
Bunu, farkl alardan irdeleyelim:
SKLUS TEMEL-CNSEL YASAK-K RUHU VE
"KUTSAL RUH"UN DOUU
ncelikle insan ruhu yaratlm bulunmasayd, ne animizmin ilk aamas,
ne de totemizm aamas var olmazd. nk toplum, dolaysyla da olsa kii
ruhunun, beyinde uur-altuur rgtleniiyle gereklemesi olmakszn kutsal
ruh: Tanr inan doamazd.
Kutsal Ruh, son durumada toplumcul kanunlar dolaysyla da olsa, kiinin
ruhsal eilimlerinin abartlm yansmasndan olumutu.
Kutsal Ruh, son durumada ad zerinde, manevi bir "Ruh" idi. Ve her
yanndan insancl (toplumcul) aktivitelerin yansy akyordu.
Animizmin ilk canc kavray olmasayd, animizmin totemci (kutsal ruhu)
kavray da geliemezdi. Fakat her ikisi de insan ruhundan kagelmilerdi.
nsan ruhunu (uur-altuur tezadnn beyinde rgtleniini) yaratan ise;
cinsel yasaklard.
Bu noktada bir hiyerariyi tartrsak veya aydnlatrsak, kutsal ruhun
temeli olan insan ruhu daha iyi kavranabilir.
nsan ruhunun oluumu ve geliiminde imdiye dek iki eit cinsel yasaktan
sz ettik:
1- nsanlaan reyim sistemi dolaysyla, her trl hayvanla getirilmi
cinsel ve sosyal yasaklar btn. Dolaysyla, hayvancl btn enerjilerin
toplumcullamas yolundan komnn temel elemanlaryla olumas.
2- Komn iinde akrabalararas cinsel alverie kar getirilmi cinsel
yasaklar zinciri.
Acaba hangisi, insan ruhunu oluturmada ve soyutlama gcnde daha
etkin rol oynamtr?
Elbette birincisi daha temellidir ve ikinci cinsel yasak ilerlemelerini yaratan
da birincisidir. nk ok daha kapsaml geliim gstererek, komn tm
elemanlaryla birlikte yaratan reyim zaruretlerine sahiptir.
reyim zaruretleri, komn yaratan hayatn btndr. Hem yasaklad
hayvancl gdleri ve dnceleri kapsar; hayvancl elemanlar bastrarak,
insancl uuralt yapar, hem de komn yaratan elemanlar oluturarak, bilin
durumuna sokar.
Sonra gelen komn ii cinsel yasaklar, yine reyim zaruretleriyle olumakla
Totem tanrnn (kutsal ruh anlaynn) ilk douu, vahet ann hangi
evresine rastlar?
Bu tarih, en doru olarak belki atein en ilk kullanld Sinantrop ana
dek gtrlebilir. Sinantroplar, zamanmzdan yaklak 400 bin yl nce Pekin
civarnda yaamlar ve ate ile maaray kullanmlardr. Choukoutien maaras
ve iinde bulunan ate yaklm ocak, ta aletler, krlm kafa taslar, kemikler
gibi fosil belgeler (1921-1939) bunu ispatlamaya yeterli bulunmutur.
Bu a, aa vahetin sonlarna doru uzanr. Orta vahet ana geii
hazrlar. Ate-maara ve av hayvanlarnda ilerleme bu ada balam hatta
gelimi grnr. Fakat, henz buzullara kar ate kullanm sreklilik
kazanmamtr. Atein kullanmnn kurallat a, Neanderthal a (orta
vahet) olacaktr.
Sinantropus anda totem belgeleri bulunmaz. Neanderthal anda;
kimsenin inkar edemeyecei totem belgeleri ve l gmme, hatta ilkel de olsa
eyalaryla l gmme belgeleri, konuyu aydnlatr.
1- Bu aa ait olan, bulunabilmi, yeryznn bilinebilen en eski totem
belgeleridir. Emil Bahler 1903-1927 yllar arasnda Alplerin yksek tepelerinde
maara bulmutur. 1903-1908'de Wildkirchi maarasn; 1917-1922'de
Brachenloch
maarasn;
1923-1927'de
Wildermannlisloch
maarasn
bulmutur. Maaralardan birincisi ve ncs, deniz seviyesinden 2100
metre yukarda, ikincisi de 3000 metre yukarda bulunur. Ki, nc buzul
aras dneme tarihlenir: Zamanmzdan 75-100 bin yl ncelere kar.
kinci ve nc maaralarda 80 cm yksekliinde rl ta duvarlar
ve iinde zenle yerletirilmi "maara ays" kafataslar bulunmutur.
Kafataslarnn bazlarnda kk delikler vardr. Birisinin gz oyuklarna kendi
kemikleri sokulmutur. Bir dieri, yine kendisine ait kemiklerinin zerine
konulmutur. (Das Alpine Paleolithikam der Schweiz, 1940. E.B)
2- Almanya'da, Velden yaknndaki Petershhle maarasnda; dolap benzeri
blmelerde be maara ays kafatas, bacak kemikleriyle birlikte bulunmutur.
1916-1922 yllar arasnda, Konrad Horman'n kazlar. (Nrnberg 1923, p:
V.M)
3- Yine, yeryznde bulunmu bu en eski l gmme fosilleri de hemen
ayn tarihlere aittir.
Gney Fransa'da da (la Ferrassi'de) bulunan bir maarada, trenle gmld
anlalan iki yetikin Neanderthal insan ve iki ocuun mezar bulunmutur.
Yetikinlerden birinin kadn olduu dnlyor; bir ukur iine melmi
biimde gmlmtr. Bacaklar gvdeye ekilmi, kollar ise gsne dayanm
durumdadr. Dier yetikinin cesediyse, srtst, bacaklar toplanm durumda,
fakat bir ukur iinde deildir. Ba ve omuzlar, ta paralaryla korunmu
gibidir. Srt st yatan ocuklar ise; s mezarlar iindedir. Yaknlarndaysa,
kemiklerle, yabani kz klleriyle ve baka hayvan kalntlaryla dolu bir ukur
bulunur. (Henry Fairfield Osborn, "Men of the Old Stone, age, 1918)
4- Yine ayn blgede, on alt yanda bir gen, uykudaym gibi gmlmtr.
Ba sa kolunun stnde yatar, dzenlice paralanm akmakta paralarnn
zerine konulmutur. Burada nemli belge: ok gzel bir son dnem (ge)
alen baltas ile birlikte gmlm olmasdr. Balta, elinin hemen yanndadr.
5- Gney Fransa'da, Dardogne'de la Chapelle aux Saints'te, 50-55 yalarnda
gelir.
Animizmin aklayc mekanizmas veya teknii olan insan bedeninden ayr
"ruh"u izah yetmez. Yeni bir soyutlama, yorum gc gerekir. te bu aamada
Siklus, yeni bir cinsel yasak devridaimine girdike, beyin faaliyetleri bu gc,
kutsallatrma prosesine giderek bulur.
Bedenden ayr, doa faaliyetlerini aklamakta bilmeden kullanlan insann
ruhu, ruhu anlay, komnn angaje olduu (en ok yararland) nesneye
balandka ve onu aydnlatamadka kutsallatrr.
Animizm, bylece yeni bir halkaya girerek; kendisini kutsal ruh teknii
(totemizm) ile aydnlatmaya balar. Animizmin bu aamas yani totemizm, insan
toplumunun doadan grnmez bir ekilde bir adm da olsa bamszlamas
veya onu corafya retici gc olarak toplumcullatrmasnn belgesi olur.
Bu aama da, cinsel yasaklarn komn iine girmesiyle i ie geliir. Siklus
temelinde yer alan ve hazmedilen hayvanla kar kendiliinden reyim
sistemiyle getirilen yasak, artk komn iinde kanda akrabalararas cinsel
alverilere srar. Komn iinde cinsel yasaklar zincirinin birinci halkas,
kolay gelien bir ilerlemedir ve komn blmez; fakat yavru KAN tekilatlarna
blmeye hazrlar. Komn, birinci cinsel yasak ilerlemesiyle, drt evlenme
gruplarna (dedeler-nineler; babalar-anneler; ocuklar; torunlar) blnr,
fakat bu hl komn blmemi, kendi iinde evlenme gruplar halinde i
tekilatna kavuturmutur. Bu yzden, henz bir tek totem tanr yeterli olur.
Arkadan gelen ikinci-nc cinsel yasak ilerlemeleriyle, komn ayr
ayr KAN tekilatlarna (boylara) blnecek ve her kann ayr totem tanrs
oluacaktr. Bylece tek totem tanrdan, ok totem tanrya geliecektir.
Dikkat eken zaman aralklarnn yorumlar ve beyin rgtleniiyle
balantlar var:
lk totem tanr, en ok zamanmzdan 200 bin yl veya 600 bin yl geriye
gtrebilir ve daha da beriye, zamanmza doru ekilemez. yleyse, ilk
komn ile ilk tanrsalln arasnda en az 500 bin yllk bir zaman, animizmin
en ilk aamasnn egemenlii var.
Bu sre ierisinde, komn ii birinci cinsel yasan denenmemesi ve
tutunmu olmamas, pek akla yatkn dmyor. Bu bize, beyin rgtlenileri
zerinde biraz daha yakndan dnmemizi tler:
1- Siklus temeli, sandmzdan daha fazla kapsaml ve etkindir.
2- Komn ii cinsel yasaklar, sandmzdan daha az kapsaml ve daha az
etkindir.
Animizm bu yzden totemizmin anasdr ve ona bal geliir.
Kutsallatrmalar, sonra gelen cinsel yasaklarn yaratclndan ok, Siklus
temelinin yaratclna bal geliir. Cinsel yasaklar, retici glerden teknik ve
corafya'nn geliimini dolayl etkiledii halde, Siklus temeli (reyim zaruretleri)
dolaysz etkiler; onlar batan beri yaratan da Siklus temelidir.
Animizm bu yzden uzun bir ilk aama geirdikten sonra, totemizm ile
talanr veya totemizm tekniini (tanrsallatrma metodunu) kullanmak
yoluna sapar.
Bir baka artc grnen zaman aral: Totemizmin (tanrsallatrmalarn)
birinci halkasyla, ikinci ve nc-drdnc halkalar arasndaki zaman
aralklar son derece azalr.
Neanderthal insandan hemen sonra gelen Sapiens insan tanrsallamalar,
birden fazla totem tanr tanrlar. nk komn, ikinci cinsel yasak ilerlemeleriyle,
bir ok kan tekilatna blnm bulunur.
in daha ilginci, henz totemizm halkas en stn geliimini tamamlarken,
tanrsallk insanlamaya, ana tanrya dnmeye balar. Bu sre de
hazmedilmek iin birka on bin yla ihtiya duyduktan sonra, insann
tanrsallamas da sratle ilerler: Kadn-erkek tanrlar sahneyi doldururlar. Bu
srecin gksellemesi ve bildiimiz tek tanrya dnmesi artk birka bin yln
ii olur.
Ve animizm, ulu gksel tek tanryla nihayet bularak, bilime ve gerek
bilime (tarihsel maddecilie) dnmesi, artk birka yzyl ierisinde geer.
Bunun zerine, toplum ve beyin rgtlenileri alarndan durmalyz. Ana
halkay ve dnmlerindeki can alc diyalektii karmamalyz.
Siklus Temeli'nin olutuu srada, insan toplumunun ve beyninin rgtlenii
ne durumdadr? ematik olarak grdk: reyim sistemi insanlatka,
hayvancl reyim sistemine ait igdler, btn yaama gdleri ve bunlara ait
olan dnme-yarglama ve duygulanma esnekliklerinin tm, insan toplum
hayatnn retici gler diyalektiine sahip bambakalyla yavaa bask altna
alnr.
Hatrlarsak, bu bask altna aln, 2 milyon yldan az bir zamanda
gerekleemez. Antropoidlerin ilk alet kullanlarndan, beyin geliiminin
en az 6-7 endekslik bir srama yapt Pitekantroplara veya 8-9 endekslik
(39,2) bir srama yapt Afrikantroplara kadar olan sre, 2 milyon yldr.
lk komnn oluumunu bu tarihlere oturtmak yanl olmaz. nk, kendisi
de Pitekantroplardan saylan Sinantrapus, ekvator kuandan, in ilerine
dek (kuzeye) km ve ate ile maaray kullanmtr. Beyincil geliimi de 40
endeksi am, kafatas hacmi 1050 cm kp civarn bulmutur.
Demek komn hayat, ok daha nce balamtr ki, beyincil geliim grlmemi
sramalarn yaar. lk yasaksz komn Caval Pitekantrop zamannda (bir
milyon yl ncelerde) balam saymak, ne eksik ne fazla, yerli yerinde bir gr
olur. Antropolojiye baklrsa, Sapienslere kadar olan insan trlerini insan bile
saymamak eilimleri zayf deildir.
Yasaksz komn ne kadar aa veya ne kadar yukar zamanlara ekerseniz
ekiniz, u gerekten kurtulamazsnz: Hayvancl reyim sisteminin, insancl
reyim sistemine dnrken; hayvancl tm reme ve yaama gdlerinin
dnme ve duygulanmlarnn, insan toplumuyla bask altna alnmas
gerei.
Saknca urada balar: Komn ierisinde ba gstermi olan cinsel yasaklar,
yeni bir yol ayrm aar. Bunun kesin tarihlemesi ise, Neanderthal insan
trnn son dnemleri olan, zamanmzdan 75-100 bin yl nceleridir.
lk alet kullanm belgeleri (3 milyon yl nce) ve Neanderthal cinsel yasakla
ilgili kutsallatrma belgeleri ortada durduka, ilk yasaksz komnn dou
zamann Pitekantroplardan aaya ve yukarya ekmek, insanlaan reyim
sistemi gereini (toplumcullama olgusunu) deitiremez.
Bu hesapla, toplum ve beyin rgtlenilerinin temelleri, biraz daha gvenilir
ayrntlara ve hiyerariye kavumu olur.
Pitekantroplar zaman, yasak tanmayan en ilk komn aamasnda,
yekpareleme prosesine henz girmi bulunulan insan toplumu aamasdr.
Ve ister istemez, hayvan bireycilliinin etkilerini, zerlerinden henz kesince
karikatre eindi."
"Sonralar, insan vcudunun temsilinde daha ok zerafet ve daha az
kalabalk grld."(s.46/2) (Wells, L'Histoire niverselle)
"(Byk hayvanlarn yan sra), beyaz bayku, sansar, balklar, tavan
gibi kk hayvan resimleri de bulunuyor." (H. Khn, Auf den Spuren des
Eiszeitmenschen, 1953, s. 88-89)
Btn belgelerden anlald kadaryla, Sapiens'lerin Totem Tanr'lar birden
fazladr. Ve ar tabiat olmalarna ramen, bir tatmin (doyum) noktasna da
ulalmakta ve ANGAJE'nin totem tanrlardan NSANTANRI'ya doru kaymakta
olduu anlalmaktadr.
Onlar, antropolojinin sand gibi zevk ve estetik duygulanmlaryla deil,
komnn kutsallatrd ve dolaysyla grevlendirdikleri totem tanrlar
olduklar iin, resmedilmilerdir. Realizmlere gelince; Totem tanrlar, bir zorba
deil, komnn eitcil-gnllerince seilmi ata sembolleriydiler. O sembol
tanrlar, dolaysyla komn kutsallap korunuyordu. Dolaysyla tanr resimleri
de eit, zgr, lkc bir psikolojiyle, gereki biimde, gerei eip bozmadan
yaplyorlard. Ancak angajelerinin gnlllk iinde; isteyerek totemlere
kaymas (kii ve komn ruhunun isteyerek totem tanrnn gdmne verilmesi),
gelecekte kacak problemlerin (yabanclamann) balangc olacaktr.
TANRILARIN NSANLAMASI: NC HALKA
Siklus temelinin bir baka yansmas da, insan trlerinin geliiminde grlr:
Vahet alar boyunca komn biimlerinin geliimi, Siklus'un devridaimleriyle
olurken, bu geliim insan trlerinin bakalamna yansr. leri bir insan tr,
geri insan trlerini yok ederek ilerler. Fakat kendisi de daha ileri bir insan
tr, geri insan trlerini yok ederek ilerler. Fakat kendisi de daha ileri bir insan
trnn bakalamn; kendi komn hayatyla (Siklusuyla) tohumlandrp
hazrlarlar. nk trler, reyim kanalndan bakalarlar. nsan tr, vahet
anda henz imi reyim zaruretleriyle devridaim eder.
retim zaruretlerinin, reyim zaruretlerinin barnda, batan beri
tohumlandrlm olan elemanlarn filizlendirii, vahetten barbarlk ana gei
ile olur. Cansz maddeler gibi, canl bitki ve hayvanlar da toplumcullatrlr.
Bahe ekimi, hayvan evcilletirilmesi balanglar. Ve insan anatomik
bakalamn tamamlayarak, bir tek insan tr iinde (trn bakalatrarak
deil), toplum biimlerini bakalatrarak ilerler.
Ki o zaman bile, barbarln aa evrelerinde (ilk binli yllarnda) o
yansy; aa barbarln yukar vahet insann yok ediinde (yamyamlk
geleneklerinde) grebiliriz. Oysa elbette barbarlk vahetten kp gelimitir.
Aa barbar insan, son durumada yukar vahi Sapiensler'den tremedir.
Vahet anda geri bir insan tr, ileri bir insan trne hem kpr, hem
de kurban olur. reyim zaruretlerinin dramatik ilerleyii, ancak RETM
zaruretlerinin, reyim zaruretleri iinde ileri bir adm atyla son bulur. Bahe
ekimi-hayvan evcilletirimi-mlekilik-ak havada uzun saz ve kerpi evler
grlr.
Fakat, reyim zaruretlerinin, Siklus temelini basks altna alabilmesi,
ancak modern tarihin geliimiyle (uzun onbinlerce yldan sonra) mmkn
olabilecektir. Bu geliim de, Siklus dnda olumaz. Sadece Siklus, bu kez
BENC BLM
KOMN GC'NN
ELEMANCIL GELM EMALARI
KOMN GC'NN BAKALAIM EMALARI
Bu blmde; komn'n genel olarak ve zel olarak elemanlaryla
deiip-gelimesi veya bakalaarak kendisini yeniden retii, ematik
olarak ele alnacaktr.
ematik ele al, konumuzun kaleme alnndan nce matematiksel
zmlenii verir. Yazana, gdc sentez basamaklarn verdii gibi, okuyana da
aklda tutucu ve konuyu kavratan ipularn verir.
emalatrma iki basamakta verilecektir:
A) Komn'n ematik Bakalam (Genel olarak)
B) Komn Gc'nn Elemanlaryla Bakalam emalar (zel olarak)
Komn gc, kiiyi hayvan kertesinden, sosyalite gcyle sosyal hayvan
kalitesine ykseltirken (kii'yi toplumcullatrrken) kendi ierisinde hesame
okunmazca hazmeder.
Kii'nin
sosyal
hayvan
biiminde
hazmedildii
sre,
komnn
yekparelemesi srecidir de. Komn yekpareletike, kii hazmedilir. Kii
hazmedildike, komn yekpareleebilir. Kii ile toplumun diyalektii komnn
gcn yaratr. Fakat bu genellik bize ne kiiyi, ne toplumu, ne de komn
gcn kavratabilir. Komn gcnn kii ile toplum arasnda gidip gelen dier
elemanlarn diyalektii kavrandka, kii ve toplum gerektii gibi kavranabilir.
Marks'n dedii gibi kii, komnn en salam elemandr: "Kii komn'n
temelidir." Kii olmazsa, toplum diye bir ey kalmaz. Fakat balangta kii
toplumu yaratmaz, toplum (komn) reyim tabannn itici gcyle doduka,
kiiyi hayvanlktan kurtarr, sosyal hayvan yapar; dolaysyla kii toplumu
deil, toplum kiiyi yaratm olur. Ve kii toplumsuz yapamaz. Bu yzden,
komn bal bana bir kanun gcdr. O'nu i elemanlarnn diyalektiiyle
tekrar tekrar kavramak yerli yerinde bir aba olur.
A) KOMN GC'NN
FMATK BAKAIATMT
I- VAHFT ATNTN KOMN GELM
EOLITH: TAAFAT NCFSt
Aa Vahet: Pitekantroplar
Yasak tanmayan komn
n Animizm
(Zayf ortak mlkiyet)
Yekpareleen Komn.
Aa Vahet Sonu:
Ate ile birlikte cinsel yasak eleman
ve Eantrop-Piltdowm-Heildelberg komn
trleri. Ate: Sreksiz-kesintili.
(Animizm Ba)
BARBARLIK AI'na GE
II- BARBARLIK AININ KOMN GELM
(Bir tek insan tr; birok insan rklar)
Aa Barbarlk
Anahanlk-mlekilik.
(Yekpare Komn) nsan Irklar
glenen ortak mlkiyet
hl oynaktr.
Orta Barbarlk
Babahanlk-obanclk.
(Yekpare komn bozulur.)
nsan rklar. Oynak ortak
mlkiyet
Yukar Barbarlk
Babahanlk-Tarm ve Sanayi
Kent: Yekpare komn daha ok
Bozulur. nsan rklar
Yerleik Ortak Mlkiyet
MEDENYET'E GE
III- MEDENYETLER AINDA KOMN GELM
Irak'ta ilk Kent'lerle Birlikte
DESPOTK KOMN
Ar Kolektif Emek ve
Temsilcisi Tanrlaan
Komn efi (Tapnak)
Semit-Fenike-Msr-in-Hint
Kent Despotik Komnleri Irak'tan Mtak: dallar
Grit-Grek
Despotik gelenekli Demokratik
Kent Komnleri
Irak-Fenike-Msr'dan
Giden kent tohumlaryla.
Hun-Macar-Cermen-Frank
Sakson-Vandal-Viking-Norman
Gebe komnleri
(Roma medeniyeti zerine
Tarihsel Devrimlerle)
Roma Demokratik
Kent Komn
Despotik gelenekli:
Troya'dan kaan Ene dlyle.
Slav-Bulgar gebe
Komnleri
Malezya
Adalar
Anadolu-Fenike-Filistin (Yahudi)
Hicaz Kent Komnleri: Despotik
Tabanl
Seluk-Osmanl Gebe
Komnleri
Glenmeye alan
Toplum Eleman
Zayf Maara-Ate
(Corafya retici Gc
ve Alet Eleman)
Kurallaan Maara ve
Ate Eleman
(Corafya ve Teknik
retici Gleri)
Kurallamaya balayan
Cinsel Yasak Eleman
Ruh Eleman
(Kii ve komn zerinde ycelen
bamszlaan Ruh ve Animizmin
Glenmesi)
l Gmme
Aile Biimleri
Gelien
Kan Tekilatlar
Dil
Totemizm
Kutsallatrma
Eleman
(Animizmin Temsilcisi)
Gelien Benlik
(Komnde eriyen Benlik)
Gelien Ruh
(Animizme ve zellikle
Totemizme yansyan ruh)
Dil
Dil
Totemizm ve
Zayf Ana Tanr Filizlenii
Gelien I.blm
Ev-Av ileri eleman
Gelien Kutsallatrma
Eleman
Kutsallaan Dil-SanatTrenler
Gelien Mit ve Animizm
Aa Barbar
Komn yayllar eliinde
bakalaan nsan Irklar
Babahanlk Eleman
Gerileyen Anahanlk ve Totemizm
Gelien Kutsallatrma ve
Baba Tanr'ya gei
Gerileyen Ana Tanr ve
Totemizm ve Animizm
Arkadalar-Avaneler)
Tabu Eleman
(Erkei kollar-Kadn geriletir)
By-Sihir Eleman
Erkei stnletirir.
Kadn Alaltr.
Katmerleen Kutsallk
Bakr leri
Eleman Tapnaklama
Tarm ve Sanayi blm
Eleman
Kk Ekinci
Kk Esnaf
Ululama
efleri
Askercil Demokrasi
efleri
Tabu-By-Sihir Elemanlar
(Snfl Toplum)
Medeniyete Gei : Komncl Paralan
(Tarihsel Devrimler Devridaimi Balangc)
Semit-Mool-Trk Gebe
Tufanlar ve Kast Sistemleri
Filistin: Semit
brahim Gebeleri-Yahudilik
(Ksmen Demokratik Geliimli)
Zaman: Birikim Eleman ve Ksmi
Demokratikleme
Topraa yerleirler.
atolarlar.
e d kar
Savunmal
Kk ekinci
ve Kk
esnaf "kolon"lar
Biriken sermaye
gcn satn alp
Kapitalist olur.
Mlkszleme
ileir.
XI- KAPTALZME V A R A M A Y A N D O U L U
K O M N TPLER V E E L E M A N L A R I
Despotik komn tabanl Irak-in-Hint-Msr medeniyetleri zerine gelen Tarihsel
devrimci Komnler
Despotik in Medeniyetleriyle
oka ilikide olan Gebe Komnler
Trkler-Moollar. in'de AI yaparlar.
(Rnesans medeniyetleri)
Yine despotik tabanl ran-Irak-MsrBizans zerine gelirler. Yine despotik
medeniyetlere oka bularlar.
A yaparlar. (Rnesans) Derebeyleip
Serfleirler.
slamlarlar.
Kutsallatrmalar
Katmerleir.
Slav-Gebe Komn
Despotik tabanl Bizans
Medeniyetiyle oka bulamadan oka ilikili olur.
Derebey despotizmi ar
basar. Kiisel mlkn zellemesi yavalar. Kyl
isyanlar ileri fikir giriimler
boulur Yozlama-ry
olarak toplumu sarar.
Hristiyanlar: Kutsallatrmas
katmerleir ve doulu komn
geleneklerine girer. Ekonomi
taban olarak Bizans' canlandrr. III.
Roma gebe Komn Kle-efendi
sistemine varmaz; Derebey-serf
(toprakbent) sistemine varr. Fakat
modern Avrupa ortaa gibi
kapitalizme geemez. nk
taban despotiktir: Kii mlkiyeti
yeterince zlemez. Yine de az
bulat ve son gei olduu iin,
ALTINCI BLM
KOMN'N ELEMANCIL GELM
PASF UYUM'DAN AKTF UYUM'A
Genel olarak evrimin, zel olarak doann ve toplumun gidi kanunlar
ylesine zengin, etkileyici, kuatc, ynelticidir ki; brakalm canllar, cansz
nesneleri bile canlymasna hareket ettirip; olaylar manzumesi biiminde
onlara anlam (hayat) kazandrr. Ki, canl hayat da cansz saydmz o
olaylardan yeerir, filizlenir, can bulur. Ancak bu yava geliimli olur.
Fakat bir kez canl yaam dodu mu, evrim akl almaz boyutlarla hzlanp
kalitelenir. Eleim [seleksiyon] ve uyum sava her yan kaplar. Uyum
dememi geliim proselerine kadar uzanr; hatta doaya kadar. Bu yzden, "kii"
(beyin) dipsiz kuyular. Neyin ne zaman nerede nasl kabileceini, kiinin ne
kendisi, ne de karsndaki bilemez-anlayamaz olur. Kii dnce ve davranlar
ele avuca smaz (zapdedilemez), aknlk verici bir hal alr. Komn gelenekleri
iinde yaayan peygamber, bunlar sezilerle yakalasa da, gidi kanunlarn
bilmedii iin; "nefis" (kii psikolojisi) incelemesine bile girmek zorunda kald
iin, iin iine girdike armadan, kendisini bile tanmakta sonu gelmez zorluklar
ekmeden yapamyor. Ve Allah'n elisi olmas itibariyle ald bu dersi, insanla
duyurmaktan ekinmiyor. Daha fazla derinletirmeden konumuza geelim.
Uzunca olan bu hadisin nemli vuru nktesini buraya almzn sebebi;
ilkel toplum ekirdeinin ne denli ele avuca gelmez, ele geirilmesi zor bir yap
olduunu vurgulamak iindir.
"Kii", komn ekirdeinde yer alan, fakat hemen hibir esamesi (varlnn
izi) bulunmayan, toplumla tamamen kaynak potansiyel bir elemandr.
Kii, komnn snfl topluma paralanyla birlikte topluma kar-ondan
ayrymasna tepkiler- varlklar gelitirmeye balar. Oysa kii, ne denli
ahbazlarsa ahbazlasn, toplumun en kk parasdr o kadar. Fakat yine
de toplum ile i bitmez. nk kii ve toplum, komn ekirdeinin insancl
diyalektiini olutururlar. Ne toplum kiisiz, ne de kii toplumsuz yapamaz.
Komnde kii yokmu gibi dursa bile, kii, en ilkel toplumda bile gizli (potansiyel)
motor grevlerden birini stlenmitir. Ve komn snfl topluma zlr zlmez,
o potansiyel g, akl almaz ahbazlklara giriir. Allah'lklar-Peygamberlikleri
bile stlenir. nsanl birbirine katmakla kalmaz, doal afet ve rahmetleri bile
stlenir.
Bunu "kii"ler yapar gibi durur. Oysa hatrlayalm, komn ierisinde
gizli-potansiyel bir g de olsa, "masum", ismi-cismi bile belirsiz, komnn
elemanlarndan birisidir. Yani bu komn btnlnn iidir.
te komn bylesi bir ekirdek gtr. erisinde "dipsiz kuyu" denecek
llerde potansiyel eleman gler ve kanunlar sakldr. Hepsi ayr ayr bir
ie yaramazlar. Birlikte muazzam-inanlmaz almlar yaratrlar. Bu komn
ekirdeinin, elastiki-esnek, her yana her eye uyum yapma dinamizmine
sahip gcdr. Bugne dek gelien toplum biimleri, hep o komn temellerinin
kendisini yeniden retiinden halka halka ykselen devir daimli almlardr.
ELEMANLARININ BTNLYLE KOMN
Komn, topyekn tek bir organizmadr. Ama o organik btn, i
elemanlaryla birlikte var olur ve bakalam geirir. Tpk atom gibi,
hcre gibi, atomun elektron-proton i ztlklar, atomun tmln
yaratr. Koullara gre bu i elemanlarn en ufak bakalamlar,
atomun yapsn ve oluturduu maddelerin cinslerini deitirirler...
Hcre i elemanlarnda da gidi farkl olmaz. Hcre i elemanlarnn
ztlklarndan gelien hcre tml doar domaz, er-dii; bitki hayvan
ztlklar biiminde canl hayat gelitirip ykseltir.
Toplumun ilk komncl ekirdei de, i elemanlarnn ztlklarndan
bir kez domu bulununca; yine o i elemanlarnn doaya ve toplumuna
inanlmaz uyum yetenekleriyle (komn), aa: avc, orta: ger,
yukar: tarmc barbar aamalarn ve snfl toplum biimlerini yaratp
gelitirir.
Komn i elemanlaryla iyice tanyabilirsek; 100 yl akn bir
sredir, cazibesine dayanlamayp, yeniden, tekrar tekrar kefedilmeye
allrken, tannmaz hale getirilen komn nasl nerede neden tahrif
ettiklerini kolayca aydnlatabiliriz.
Komn, canl bir organizmadr. Elbette bu yzden o'nu dou prosesi
iinde ele alp tanmak en doru yol olur. Ancak burada metafizik yapmak
zorunluluuna katlanarak konumuzu ksa kesmek zorundayz. Baka yerlerde
bol bol ele aldmz o proseden yararlanarak burada, komnn i elemanlarn,
yine canl geliimlerini de yanstmaya alarak vermeye almalyz.
KOMN'N DOU VE GELM YNLER
1- Komn, dou prosesi bakmndan, doadan kp gelitii, doann doal
ama toplumsal ocuu olduu hatrlanrsa; demek bir yanyla kendi kaynana
doru uzanr.
2- Komn, geliim-alm-paralan, toplum biimleriyle kendisini yeniden
reti prosesi bakmndan ele alnrsa; demek dier yanyla komn bugnk
toplum biimleri geliimlerine doru uzanr.
Komne binlerce-onbinlerce yl sonra kubak bakldnda, kabaca ilk
grlen canllk ve ztlk budur.
Elbette zt gibi duran bu geliim, doal, gerek, gelitiren, diyalektik bir
ztlktr. Doa ve toplum ne denli zt olsalar, ztlarn birlikte geliimini olutururlar.
Ve bir tek komn tmln ve geliimini ilerler.
1- Burada komn' ilk kaynana gtren balca bir i eleman yakalayp
ileyebilirsek;
2- Yine komn paralayp yeni toplum biimlerine gelitiren bir veya birka
i eleman yakalayp aydnlatabilirsek; komn btn i elemanlaryla canlca
daha kolay kavrayp aydnlatabiliriz.
Komn hatrlayalm; canl bir tek btn organizmadr. Paralamakla, bir
tek i eleman abartarak onu anlatmann olana yoktur. Zaten antropolojik
uzmanlklarn yapt budur. Komn her bir yanndan ekitirip, her biri kendi
tutulduu yan abartarak, tannmaz hale getirmesidir.
Biz o tr uzman metafiziklerin bir dkmn karabilmek ve yeri geldiinde
dikkate deer olanlarn tehir etmek iin, komn i elemanlaryla didaktik bir
tanmlamaya uratmak ihtiyacndayz.
Bu yzden, bir tek veya birka elemann yldzlatrmak durumunda deiliz.
Ama her yapnn bir geriye eken-ileriye gtren ztlkl elemanlar olur. O
elemanlar komnde de bulunabilir. O elemanlarn zerine dlrse, komn
dinamizmi veya dou-geliim prosesi daha iyi kavranabilir.
Bu amala baknca, yadsnamaz iki yzn belirttik: 1-Komn'n dou
kaynana giden yan; 2-Komnn toplum biimleri geliimine (ileriye) doru
giden yann grmezden gelemedik.
UNUTTUUMUZ "NSAN REYM"NE DKKAT!
O halde bizi geriye-kaynaa gtren, ve ileriye, toplum biimleri geliimine
doru gtren komnn belirgin-ne km elemanlar da bulunabilir diye
dnebiliriz.
Bunu aradk; bulduk.
Bunu burada ele almadan, bulduumuz elemanlara dikkat ekmeden
nce; bilhassa birini ne denli uur altmza bastrm olduumuzu zellikle
hatrlatmalyz.
Yllardr, duraksz, her vesileyle zerine eildiiniz bir konu olduu halde;
komnn bile elemanlarn ayrntlarna girerek tasnif etmeye; her bir eleman
daha alt elemanlarna ayrmaya-i balantlarn kurmaya altmz halde,
ana sentezi gzden kardmz ve bunu da gayet doal olarak bin yllardr
uur altmza bastrm olduumuz iin yaptmz ararak tespit ettik.
Marks ve Engels, hep ilemilerdir. Engels, Morgan'n kefinden-byk
eserinden sonra, bir kez daha gzlere batrmtr. Ve bunu hepimiz adeta
ezberlemiizdir:
"Tarihin en son durumasnda belirlendirici eleman, dorudan doruya
hayatn retimi ve yeniden retimidir. Bu retimin kendisi iki eittir. Bir yanda,
geim aralarnn; beslenmeye, giyinmeye, barnmaya yarayan nesnelerin
ve bu nesneler iin gerekli aygtlarn retimidir. te yandan, insan denilen
yaratn kendisinin retimi; trnn (nevi'nin) oalp yaylmasdr. Verili bir
tarihsel a ve verili bir lke insanlarnn iinde yaadklar sosyal kurumlar,
bu iki eit retimle: Bir yanda emein, te yanda ailenin bulunduklar evrim
kona ile artlanmlardr."(Ailenin, zel Mlkiyetin ve Devletin Orijini'ne
nsz.)
"Hayatn retimi", ksaca ona "retim" deyip geiveririz. Engels, Morgan'dan
ailenin geliimini rendikten sonra, konuya daha da scak grnyor: "retim
"insan "reyimi"yle birlikte bulunur.
Bizim iin konu bsbtn uyarc olmasna karn, konuyu alabildiine
farkl boyutlarda ilemek zorunda oluumuz gelitike, ister istemez "reyim"
temellerinden ayr dtk. Ayr dtke unuttuk.
Ama dikkatimizi eken bir ey oldu: "reyim'i ne kadar kolay
unutuvermiiz.
Bunun sebebi, binlerce-onbinlerce yllardr onu bastrm oluumuzdan
gelir. reyim sorunlar boylu boyunca bilin alanna veya nce "hayat" alanna
ktka, sonra bilin alanna tamadka da bu bastr kendiliinden gelenekil
bir ekilde srecee benzer.
Komnn i elemanlarn gelii gzel aklmza geldii gibi yazmaya baladk.
phesiz ki, ncelikle retici Gleri baa aldk ve ayrntlara girmeye baladk.
Ardndan, kii-totem ayrntlarna girerken, birden "reyim"i genel sentez olarak
atladmz fark ettik.
Oysa Komn i elemanlarna ayrrken, retici glerden nce, komn
retim ve reyim olarak genel tasnif sentezine uratmamz gerekirdi.
Bu anmz, sadece "reyim" dediimiz, insann tr olarak kendisini
devam ettirmek iin yeniden retmesinin sandmzdan daha fazla "srlar"
saklayabilecei zerine parmak basmak iindi.
nsann geim, yaama koullarn retmesi, bildiimiz "retim" biliniyor,
anlalyor da; "insan reyimi" daha fazlasyla bildik-tandk, hatta basit,
aa, ayp sayld iin zerinde bile durulmaya demez geliyor ve bir kenara
braklveriyor...
Burada sadece unu belirtmi olduk: Teknik retici gcn zellikle komn
iinde takip etmek, bizi komnn o anki aamasna ve gelecekteki aamasna,
hatta gemiteki hangi aamadan gelitiini kavramamza giden yolu aabilir.
Bu, dier retici gleri gzard etmemiz anlamna gelmez. Dier retici glerle
birlikte ele alrken, tekniin bu zellii metod olarak akllarda tutulmaldr.
Hepsi bu kadar.
Tersini dnelim: Corafya retici gcn takip etmek, bize ayn yollar
yeterince aamaz. Yine teknik izlerle birlikte, corafya izleri bize yardm edebilir.
nsan ve gelenek grenekleri (dili-kltr) de bize, tekniin olduu kadar, ayn
yolu aamaz.
nsann scak ekvator kuandan kalkp, souk in ilerine-maaralarna
geiini, sonra daha kuzeye ve Avrupa'ya ulamasn ve aamalarn bize atein
kanunlarndan baka daha iyi hangi retici g aklayabilir?
Claud Levi Strauss uzman tipi, insann alet ile aklan yerine, "kltr"
ile hem de "dil" ile aklann benimsiyor. Yeri geldiinde greceiz. Dil,
aletten ok sonra geliebilmi bir alt elemandr. Ve daha baka totem gibi
kan tekilatlanmas-aile biimleri gibi elemanlara, en ilk animizm gibi,en
ilk mantk sistemlerine bal kalrlar. Ki, bu elemanlarn hepsi dilden nce
gelimilerdir. nsann ilk ayaa kalkt zaman bile, alet izleri belirmitir.
Ve ayaa kalk, beyinleme veya beynin insanlamasn yaratrken, alet
kullanmnn sreklilemesiyle paralel gelimitir.
Dahas, ate gibi tekniklerin kullan gelimeseydi, Neanderthal insan da,
kendinden nceki Eantrapus gibi yok olur giderdi. Buzullar Avrupa'y bastka,
Neanderthal insan, lk gzel iklimde yaamaktan vazgeip, ate ile aylar
maaralardan karp kendisi yerleti. Belki cinsel yasaklar bundan sonra
gelitirdike, dnce ve dilini de gelitirip l gmmeyi; maddeden ayr bir
ruh sezisini gelitirebildi.
nk insann uurunu-kltrn yaratan, retici gler tmldr. nsan
uuru ve kltr, o maddi hayat yaratamaz. Ve bu retici gler iinde de
tekniin rol komn ileriye aan bu gidilerde ne kmadan edemez.
4- "TOPLUM"DA "K" ELEMANI: DOAYA GDEN YOL
Tpk teknik gibi, bizi bu kez komnn k kaynana doru gtren bir
eleman vardr. Teknik retici gcn izlerini takip etmek bizi nasl yeni toplum
biimleri geliimine gtryorsa, tpk yle "kii" eleman da bizi komnde dou
kaynana gtrr.
Teknik bizi komnn dou kaynana gtremez mi? Komnn hangi
elemanndan kalksanz, elbette komnn hem kaynana, hem de komnn
paralanna: Yeni toplum biimleri alna doru gidebilirsiniz.
Ancak bu yol, gsterite en yetenekli elemanlar bulup, onlarn zerine
gidebilirsek, komnn saklad kanunlara daha salamca ulaabilir ve
yolunuzu kaybetmeyebilirsiniz. O zaman, 1850'den beri zerinden yzyl
akn sredir yzden fazla antrapolog ve arkeologun alma yaptklar eser
verileri ve tannmaz hale getirdikleri komn, anlalmaz olmaktan kar. nsan
toplumunun ilk ekirdei olarak nem kazanr.
Ve onbinlerle ylm tarih ncesi bilgileri ve yzlerce ciltlik birikim bilimleribilim adamlaryla birlikte bir rpda tasnif oluverir.
"Kii" eleman, komnde yok denecek kadar az rol oynar grnr. Kii'nin
komnden, kan tekilatlarndan ayr bir ismi bile yoktur. Kii, komn toplumuyla
etle trnak gibidir; ayramazsnz. Hepsi kan kardetirler ve totemlerince
kutsallatrlmlardr.
"Her
kii
kendi
Kan'nn
totemcil
atalarnn,
ruhlar-kular-yldzlarmemeliler-mlek ve aletler ve bunun gibi adlarn tar. Ayn kiinin 30 veya
daha fazla ad olabilir."(Bateson, s.127, La pense Sauvage C.L.S.)
Bu durumda; kii eleman nasl olur da bizi komnn k kaynana, eskileredoaya dek gtrebilir? Burada grlyor ki kii, en yercil kan, karde, akraba
balln belirten-aklayan bir tarzda adlandrlmtr. Ve stelik bu komnn
yaamyla-tekniiyle, her eyiyle, atalaryla kutsallatrlarak gelitirilmitir.
Kii, itenlikle hem atalarna-totemine-hem de akrabacl-toplumsal yaamna
balanarak, onu adlarn tayarak yaatr, gelenekletirir ve yeni kuaklara
ezberlenmi biimde aktarr. Olaylar bile aralar gibi adlara yanstlarak, yaatlr.
Ve grnmden fazlaca derinlikli, iten, duygusaldr, kutsaldr. "Kzkardeim"in
anlam hem akrabal yanstrken, hem de "dokunulmaz" anlamn yanstrken,
komnn ekirdekil griftliini anlatr. Komn ancak kendi i tezatlar
paralayabilir.
Kiinin adlar sistemi bile, komnn her elemanyla ne derecede kaynak
ekirdeki ama o denli de uyum yetenei gsteren tek bir organizma olduunu
gsterir.
Buna karn kii eleman, komn iinde potansiyel ayr bir varlktr. Tpk
teknik eleman gibi, gnein altndaki yerini alabilmek iin, birikir, yetenekleir.
Snfl topluma paralanma gelmeden dahi kii, kendisini, sr-oban-orta
barbarlk aamasnda erkek cinsinin ne gemesi ve stnlemesi alt slnde
gstermeye balar. Snfl topluma zl esnasnda kii, tm psikolojisiyle
teknikten daha ar bir ahbazlk potansiyeliyle ortaya atar kendisini.
Tevrat ve Kur'an, yazl lmsz komn hayatnn ve zlnn
belgeleridir. Orada kiilerin ne denli birbirlerine bal ama ne denli de ayr
ayr birer sosyal varlklar olduklarn izleyebiliriz. brahim toplumu: Gebe
komnn, Muhammed toplumu, snfl topluma doru zlp kelebekleen
kent komn kozasn yanstr. Kiilerin, ne yaman potansiyel gler olduklarn
kutsal kitaplardan izleyebiliriz.
Ama burada, kiinin RETM aksiyonu asndan ilevleri, bizi komnn
dou kaynana gtremez. Kii eleman, asl REYM aksiyonu bakmndan
bize kaynaa doru giden yolu verebilir. Bu sebeple, kiinin komn iindeki
toplumsal varoluunun yanklanmay veya potansiyel bir g oluu zerinde
fazla durmamz, bizi varmak istediimiz yere gtremez.
nsan, hayvandan farkl olarak, beyninde dnce gelitirme mekanizmasna
sahiptir. Bu, toplum oluundan ileri gelir. Ve toplum olarak deil, kii kii
beyinlemitir. Toplum, kendiliinden gelimi kanunlaryla kii beyinlerini,
kendi kurallarna gre ileyip uyumlatrr. Fakat yine de her kii, ayr beyin
hcreleriyle, ne denli toplumsal uyumla belirlendirilmi olursa olsun, ayr
geliim potansiyellerine sahip bulunurlar.
Bu yzden, kiiyi i psikolojisinde irdelemek, bizi iki ynl alma
gtrr:
1- nsan beyninin, hayvan beyninden ilk farkllat doal kaynana kadar
derin kklere uzanrken, dier yandan;
Beden ile ruhun tanrlara dek uzanan tezadn lm veya rya ile izah etme
giriimleri, bu yzden sebep ile neticeyi kartrarak, karlkl balantlarn
kuramayitan ileri gelir.
nsann lme deer verii, insann kendi beyninde bilinir-bilinmez kutuplarn
(tezatl benliinin) rgtleniinden ok sonralar gelitiine baklrsa ve giderek
l gmme anlaylarn zenginletirdiinin de dorulad gibi; insann kendi
ruhunun gelimesiyle, kendi ruhunu, kendi dnda bir ruhun varlna olan
inancn, paralel biimde kutsallatrma halkalaryla glendiriine baldr.
nsann gerekte amac kendisi olduu halde, kendi ruhu zerine, kendi
ruhunun dnda, kendi ruhundan yansma bir ruh varln kard iin,
amacn bu ruha balam ve o ruhun vastasyla amacn gerekletirmeye
almtr. Bylece komnn tanrsallklar amac haline gelmitir. Komn
veya komnden kagelmi antik medeniyetleri anlamak iin bu gidii tek
yanl tanrsallklar (ruh) iinde ele almak, meseleyi tepetaklak koymak olur.
Tersine o ruhun maddesiyle (asl insan toplumunun gidi kanunlarndan gelen
amacyla) koyulmas gerekir. nk o ruh veya tanrsallklarn sunduu dini
semboller, hep grnrde, bilin kabuuna yansyan cinsel ve toplumsal
yasaklarn tanrsallatrma halkalar biiminde gidiidir. Asl determinizmin
kanunlarn ruh-din gidiinde deil, komndeki kii-beyin iindeki ruhu oluturan
cinsel yasaklar, toplumsal yasaklar gibi komn elemanlarnda aramak gerekir.
nk komnn ycelttii totem-ana-baba ve benzeri tanrlar hep o temellerin
diyalektik etkileimlerinden fkrmlardr.
Rya da, insann giderek ryalara nem verii de ayn mekanizmaya dayanr.
lmn beden ile ruh tezadn aklamay gibi, ryalar da aklayamazlar.
Tersine ryalar aklayan da ayn mekanizmalar olur. Freud'un metafizik
dondurular bir kenara braklrsa, ryalarmzn da insann (kii ve toplum
ztlyla birlikte olumu bulunan insan beyninin) bilin-altbilin tezadnn
yansylar olduu psikanalizce ortaya karlmtr. Tekrar hatrlatmak
gerekir ki, komnde tek bana cinsel yasak eleman diye bir ey yoktur,
olamamtr. Komnn dier elemanlaryla ekirdekil bir btndr. Komn
ve paralanlarn bilemeyen psikanaliz, sadece bu alana metafizikletirdii
kii ruhu asndan girebildii lde kendisini var edebilmitir. Kii kiiyle
aklanamaz. Kii, toplumla birlikte aklanr, sz doru ise; kii de toplum da,
komn anahtarlarnn insanlk tarihinin her problemine veya kilidine sokulup
alyla zmlenebilir. Bu yzden komnn paralanlar kadar, komn
ekirdei zerinde de durmalyz. Ki, neyin nasl paralandn bilebilelim.
GZEL SANAT OLAYI: nsan toplumunda, Sapiensler kadar, her iki
Kromanyon ve Grimaldi toplum gidilerinde de bu denli ressamlk tiryakilii
belgelerine rastlanmamtr.
Yukar vahet ann bu komnleri, korunakl maaralarn derin, ulalmas
zor derinliklerine, ky yarlarnn ykseke kayalarna, kutsalla yatkn
kayalklara; ilkin insan deil, hayvan resimleri-desenleri-figrleri-heykel
kabartmalar yapmlardr.
Solutre, Paris'in gneydousundaki Saon ehrinin Maon kasabasna yakn
bir yerdir. Vahi komnlerin ilk sanat eserlerine bu yerde rastland. Bu devre
yerin adna uyarak, Solutreen devri dendi. Ki, yukar vahi aama iin en
doru belgeleri yanstt sylenebilir. Dier maara resimleri dikkatle tasnif
edilebildike, vahet barbarlk geilerine k tutabilir.
veya kprsyle kendi enerjisini ruh sansna dntrr ve her eyde o ruhu
grmeye balar. Ruh giderek animizmi, totemleri, kadn tanrlar ve dolaysyla
komn glendirir. Ama komn tek tek kiilerin benlikleri ve ruh sanlar
araclyla kendisini totemlere-tanrlara balar. Onlar kendi gerek ruhunun
zerine karr. Bu aamada bedenleri henz kiilerin yani topyekn komnn
kendisinindir. Sadece ruhlar totem tanrsnndr veya oraya balanmtr.
Drdnc buzul devri sonrasnda, buzullar yeniden zldke her yan
kaplayan ayrlar ikliminde yaban atlar, yaban srlar, mamut, bizon, ren
geyikleri oalr ve kuzeyi glerle kaplar.
Sapiens insan ister istemez geim-av peinde gnln bunlara kaptrr. Bu
onun animizmi (ilk gz ars) dr. Fakat cinsel yasaklarn da yeniden reterek
kesinletirdike, toplum tekilatnn sembollerini de yine bu gnln kaptrd
hayvanlardan seer. Bylece doacl ak yine toplum dolaysyla bir kez daha
toplumcullatrarak, komn sembol olan totemin hizmetine girer. Ve bu
toplumcul ak, hafife kutsallatrd, bedenini deil ama ruhunu balad
totem tanrlarna akarak, onlar resim-heykel sanatlarnda yanstmaya
dnr. Bu bir by-sihir eylemi deildir. Komnn isteklerinin gereklemesi
iin totemine kar saygl-sevgili davranmaktr. Yani evresine uyum
mekanizmasdr. Zira komn insan n mantk olarak gelitike, kendisinin
doadan kaynaklandn, iinden kt bitki ve hayvanlar ata tanr (totem)
yaparak ifade edip yorumlamtr. O a iin determinizmin ifadesi-dile gelii
byle olur.
Burada vahi sanat, plack olarak, cinsel yasaklarla bask altna alnm
hayvancl i gdlerin, kii bilincinde enerji kazanarak komncl aka ynelirken,
komnn sembol totem biiminde yceli sentezi olur. Bu sanatta toplumun
otoritesi totem ve kadn tanrlarn veya kutsallklarn egemen olarak yansmas
bu yzdendir.
Grlyor: ekirdekil eleman olduu iin, dier elemanlarla ve dou
damgasyla smskca-ayrdedilmezce baldr. O'nu ekirdekten koparmak
olanakszdr.
Koparp incelediinizi sandnz kltr, komnn asl
kanunlarn
yanstamad lde tannmaz hale gelecektir. Hem komn elemann, hem
de o eleman yaratan kanunlar ayrdetmek zorlaacaktr. te uzmanlklarn
bir yerde yaptklarnn olumsuz yan budur. Fakat bilerek bilmeyerek btn
canllarda olduu gibi, insann da asl amac; kendi toplumuna ve yaad
evresine derken, toplumuna iinden kp bamszlam gibi durduu doasna
uyum yapmak zorunluluklar olduu iin; uzmanlklar da, komne bulatka,
oradaki elemanlarn birbirleriyle ilikilerini kurcalayp anlamaya alrken,
ileri bsbtn kartrp ortada ylece kaldrlmas gerekli p gibi braklrlar.
Ama ylesine ayrntl ve ok ynl bir ptr ki bu; dikkatle tasnif edildiinde
o p ynndan dupduru gerek kanunlarn formlleri karlabilir. Kanlmaz
gidilerinin olumlu yan da budur: Tasnif iin gerekli BRKM BLM.
Ancak bu birikimlerden onlarca yl sonra ayn eylerin tekrarlanmas; yani
tasnif aamasna geilmesi gerekirken, hl ayn eylerin beyin deirmeninin
talar arasnda tlmeye braklmas, iki tarafl zararl sonulara gtrr.
Beyinde ayrntlarda papaanlama. Bellek-ezber malll ve konu asndan
da tasnife olanak vermeyecek ayrntlarn bile tannmaz hale gelii. Baka
deyile dnce deirmeninin talar ypranr, i gremez hale gelir, ezberci,
srf bellekle i gr, hastalk getirir. Talar arasnda tlen buday artk
unluktan karak ekmek yaplamaz hale gelebilir..
Bu adan en az yzyldr birikmi bulunan birikimler tasnif gayretiyle ele
alnabilirse, ilerletici deerler tayp geliime yol aarlar. Kafalar bu ynde
yorulmaldrlar.
12- KOMN'DE " BLM" ELEMANI
Antik ve modern toplumlarda, toplumdan sz ederken, ekonomileriyle,
maddi temelleriyle o toplumlar ve kltrlerini kavramak ve aklayabilmek
kolaylar. Hatta bu kavray ve kolaylk modern toplumlara kldka had
safhalara ular.
Batl modern Finans-kapitalizm rejimleri, toplumlarn adeta ii-iveren
snflar arasnda eritebilmilerdir. Sebebi, teknik gelikinlikle izah bulur.
Doulu toplumlara doru kayldka koensiztanslar artar. Teknik aklamalar
yetersizleir. Hatta tekniin neden geri kald izahn yapmak bile gleir.
"Teknik, doulu toplumlarda derebey azgnlamasndan ileriye gitmemitir."
Demek, meseleyi zmez. Antik tarihin ezeli probleminin sadece kaps
alnm olur.
Derebeylik douda neden talamtr? Yine teknik gerilikten, diyemezsiniz.
Bu samalk olur. Ta baltal ngiltere neden ilkel sosyalizmden kapitalizme
geebiliyor da; binlerce yl medeniyet grp geirmi (gn grm) Osmanl
mparatorluu toplumlar, kapitalizme gemek iin, batnn Finans-kapital
kasap engellerine (smrge-yar smrge satrlarna uramak zere) aslmay
bekliyor.
Sebebi, giderek insan retici gcnn kollektif-canl olmaylarna
kaydrmak zorunda kalyoruz.
Dou'da neden insan retici gc canlln yitirip derebeylik mezarlnn
mistik havasna brnmtr?
nsanln komn ekirdeinin canlln, tefeci bezirgan medeniyetlerle
neredeyse sonuna dek absorbe edip kendisine benzetildii iin.
Yine batl toplumlar onca ilkel sosyalist barbar geriliklerine-derebeyliklerine
karn, neden ard ardna sosyal devrimlerle kapitalizme geebilmiler? Komn
ekirdeinin zelliklerini sonuna dek derebeyletiremedikleri iin:
Bu ve benzeri izah genellikleri de, sadece problemin kapsn almaktan bir
adm ileride, problemin iine girmek olur.
Fakat artk izahn yn, teknikten insan retici gcne doru kaym
bulunur. nk modern tarihten gerilere antik tarihe gidildike, izah, barbarlk
ile medeniyetlerin diyalektik dnmlerine boylu boyunca girmek zorunda
kalr. Komn ekirdei iin iine ne kadar karrsa, manevi insan retici gc
ile izah o denli zorunluluk ve arlk kazanr. Zira komn btn retici gleri
ekirdekil diyalektiiyle iinde barndrsa bile insan ile izah bulur. Ad zerinde:
lkel Snfsz Toplum; ksaca komn, dendiinde, teknikten ok insan anlatan
bir kavram-olgu ifade edilmi bulunur.
Yetmez elbet, komnn elemanlar sonuna dek analiz ve sentez metoduyla
ayrtrlp-birletirildiinde de ayn sonuca ulamaktan yakamz kurtaramayz:
Komn teknikcil bir toplumdan ok, insancl: manevi retici gleri ar basan
bir toplumdur.
maara yaamn srekliletiren orta vahet a insandr. Aletler-giysilerbarnaklar-hatta iki heceli dil ve llerini gmme geliti: Orta vahet:
Almanya
6- Drdnc Buzul Sonras: Sapiens: Buzullar geri ekilir. Daha beyinli
insan, totemcil anlaylar, maaralardaki kutsallatrd totem resimleriyle, kadn
heykelleriyle, mzrak, ine, dme, lam gibi kemik aletleriyle grlr. Yukar
vahet: Gney Avrupa, spanya-Fransa-talya.
Buzullarn bir saldrp bir ekilmeleri insan soktuu yaama savanda ister
istemez, ilk basit ta-labut kullanmaya itiinden (ekvator ikliminden) ok farkl
yaman bir kefe itmi grnyor: ate!
Buzullar anda ate, yine doann kendisinden olduu gibi alnp kullanld.
Ama atei kullanmak iin bile alet gerekti. Ate ile corafya eleman da geliti.
Yiyecekler piirildi. Giyim soua kar kurallat. Maara topluca kullanlan
ortak ev oldu.
Fakat btn bunlarn temelinde, yaman buzul saldrlar ve ekilmeleri,
yani iklim altstlklerinin tezatlan yer alyordu. nsan doaya kar toplum
dolaysyla etki-tepki gsteriyordu. Fakat doa koullar ve yeryznn evrimi
ylesine zengin diyalektik sentez zincirleriyle geliiyordu ki, ister istemez
o geliim ile kuatt canl varlklar sratle ayklamaya uratyor, kendisini
uyum zenginlikleriyle donatanlar yeni trlere doru ykseltirken, uyum
yapamayanlar eliyordu. nsan ilkin bir canl gibi plack bu doal kanun ile
kar karya kalmt. Ve bu kanun ile dp kalkarken, ister istemez kendi
geliim kanunlarn yaratmak zorunda kald. Ama insan toplumunun kendi
geliim kanunlar da doann baka bir yansmas olmaz m? nk hepsi doa
temellerinden devirilmektedir. Bambakalam olular bu en temel gerei
sadece arca unutturmutur; yoksa bu gereklii deitirememitir.
15- KOMN'DE "TR" VE IRK" ELEMANI
nsan "tr"leri vahet anda batp-karlar. nsan, "tr"leri ile insan
toplumuna doru bakalarken, PASF NTBAK iinde bulunurlar. Pasif
uyum (intibak) demek: Doann DORUDAN etkisi altnda pasife deiiklie
urayarak uyum yapmak demektir.
Diyalektik "veraset" kanununun rettii veya bulduu uur: Btn bitki ve
hayvanlar, evre artlarnn edindirdii grev deiimleri, sonraki nesillere organ
deiiklikleri biiminde gei SENTEZ verir. Bir organ deiimi canlnn "nev'i"ni
(TR'N) bakalatrr. Canl tr deiikliiyle doaya uyum yapar. Doa'nn
dorudan doruya etkisi altnda pasife intibak (uyum) geliimi budur.
nsan da bu pasif deiim ile uyum kanunundan nasibini almadan toplum
basamaklarn kamam grnyor. yleyse insan teki canllardan veya
yksek memelilerden ayran zellii nedir?
AKTF NTBAK (uyum), insan hayvanlardan ayrd eder.
Doa, insan da dorudan doruya buzullar ayla cenderesine alm
grnyor. Ama insan, kendi toplumsal geliim kanunlaryla bu dorudan doa
tepkilerini DOLAYLILATIRARAK organ deiikliine gitmeden aktif uyumunu
gelitirebilmitir.
Yine de vahet a, insan toplumu (komn) ierisinde trlerin batklarna sahne olur.
Doa'nn insan toplumu zerindeki etkileri ve balar ilerideki konularmz
havanda su dvlen spekle konu da din alan olunca, uzman grlere ipazar alan kar. "By" konusuna bir zamanlar bu yzden elini atmayan
uzman brakmama benzer. Tylor, Frazer, Spencer, Gillen, Freud, Malinolski
ve hemen komne bulam tm uzmanlar.
"By" bir meslektir. "En eski meslektir." Diyenler yine kendileri,
uzman babayiitlerimizdir. yleyse komnde bynn doabilmesi iin, kii
elemanlarnn dnce ve dil sistemlerinin bir hayli gelimi; soyut dnceye
geilmi olmas gerekir.
Ayrca by bir aldatmacalar (komplikasyonlar) halkalarn ierir. Komnde
kan tekilatlar istediklerini elde etmeleri iin bir takm "sahte" (aldatmacal)
proseler gelitirmek zorunda kalan bycye bavururlar.
Bycnn ortaya kyla by oluur. Komnn totemine dua edii-yakar
ile bycnn bys bu yzden kartrlamaz. Totemin (kan tekilatlarnn)
oluturduu andan balayarak, komn ve kii kendi ruhunu totemine balar.
Burada zel bir arac henz gereksiz olduu kadar, geliemeyecek derecede
de komn yekpare: monolit ekirdekil zelliinin ilk temellerini kuvvetle
srdrmektedir.
James Frazer'in byy "Sahte Bilim"gibi grmesinin altnda yatan budur.
Byy, uyum mekanizmasnn totemden daha ileriye varm bir aamasnda
bulabiliriz. Bu da en azndan Vahet'e deil Barbarlk ana denk der.
Uzmanlarmz genellikle Morgan'n Vahet-Barbarlk sentezlerini atlamay
adet edindikleri iin, 19. yzylda tek tk orada burada komn yaamn
srdren toplumlarn aamasn kartrrlar. "Yaban" (Vahi) saydklar bu
toplumlar oktan barbarlk konana girmilerdir. Bylece komn elemanlar
da, komnn olu prosesi gzden karlrsa karmakark hale getirilir. Her
eleman, hem seilmezleir hem metafizik kurban haline getirilir. "By"
elemannn dierlerinden daha fazla bana gelen budur.
"Yalan", "Hile", "Sahtekarlk" barbarn bile henz gelitiremedii medeniyet
icatlardr aslnda. Bu yzden "by", "sihir", "tabu" gibi komn elemanlar,
komnn olduka gelitii aamalarda ortaya kp tutunmu kabul edilmelidir.
nk hepsi, komnn analk dzeninden babahanlk dzenine doru evrim
geirdii altstlkten sonra ortaya kan, kiinin kii zerine kt yer ve
zamandan daha nce geliemeyecek kadar "kandrma"yla ve kiiyle ilgilidir.
"By" elemanna "Yalanc bilim" denii tesadf deildir. By yaplabilmesi
iin, by yaplacak ey hakknda elden geldiince geni-gereki bilgiler
edinilmesinden sonra, tasavvur-tasvir-ama gibi (olgular) soyutlayabilme,
sentez karabilme yeteneinin gelimesi ve btn bunlar kiinin zihninde
btnletirebilmesi gerekir. Ki bunlar, dorudan psikolojiyle ilgili sezilerin
gelimi olmas demektir. Ve bunlar "yalan" ile de dorudan olmasa da dolaylca
ilgili hale gelmeye balar.
"Tylor'a gre by'nn prensibi: "deal bir ilikiyi yanl olarak gerek
bir iliki diye almak'tr. Baka bir deyile, varolan-gerekte naslsa ylece
olup biten olay, iyi bir ekilde "taklit" etmek anlamna gelir. Bu ilkin doay
kandrmakla, ikna etmeye almakla balar, sonra aka kendi istekleri iin
her eyi yapmaya-hileye-sahte davran ve dnleri gelitirmeleri ierdii
lde, kiileri-kanlar kandrmaya kadar gider. Bu medeniyetin yalan ve
kancklndan ok farkl bir eydir. Dorudan uyum mekanizmasnn gelimi bir
arac-teknii, sanatdr. Ama anlalabilir ki vahinin yapabilecei bir psikolojik
balar.
Yukar barbarlk (kent) aamas; kankarde yeler ierisinde zel mlkiyetin
douu; yeryznn ilk kenti veya kentleri ierisinde ele alnabilirse ve ondan
sonra yine o ilk kentlerden km ana Irak medeniyetinden dal alp alanm
sonraki kentler geliimi btnlklce ele alnabildii lde, daha iyi anlalabilir:
Ortak mlkiyet yerleikleir.
O btnlk gz nnde tutularak diyebiliriz ki, komn sanldndan daha
dayankl bir kolektif insan dinamizmine sahip olmutur: Mlkiyet o gcn
paralanm haliyle bile, emein kolektife benimseyileriyle ykldr.
zel mlkiyet bu adan en gelikin evrelerine girdii yer ve zamanda bile,
kolektif insan gcn karsnda bulmadan edememitir. Bu bakmdan burada
ortak mlkiyetin zel kii mlkiyetine paralann ksaca ilerken, mekanik
anlaylara kap amaktan ekindiimizi belirtelim. Komnn kolektif insan
dinamizmi karsnda, zel mlkiyet paralanlar ve kutsallatrmalar geici
ve ok ksa sreli bir ders kalmaktan teye geemez. Konumuzun banda
andmz Morgan'n szleri hibir zaman akldan karlmamaldr: Komnn
ierisinde otuz yl yaayarak kefeden ve bununla da yetinmeyip ktalar
aras llerde komne ait ayrntl bilgilerini pekitiren Morgan, komnden
kalkan insanln yine ekirdekil kanunlarn dna kmayarak, daha gelikin
biimde kendisini yeniden retmekten geri durmayacan byk bir inanla
bildirmitir.
Kent: Barbarln yukar aamas, medeniyet denen snfl toplumun snr
izgisidir. Kent kozasna barbar kurdu olarak giren insan toplumu, kozasn
delerek medeniyet kelebei olarak kar.
Fakat bu snr izgisi antik tarih boyunca bir tek kez almaz; 6500 yl
boyunca olup biten hep kent ve gebe komnlerin snfl topluma geileri:
Barbarlarn-medeniyetlerle grei tarihidir.
Bu yzden kentte zel mlkiyet geliimi, komn elemanlar ve komnn
paralanlar tarihi gz nnde tutulmadan anlalmaz kalr. Anlalamayan
yan, komnn ekirdekil insanlk temeli oluudur; kent zel mlkiyete
zlr zlmez komnn ii bitmi saylr.
Bu sakncay anlayarak kentte zel mlkiyeti imdi ksaca anabiliriz:
Kent nce orta barbarlktan gelierek snfsz bir toplum olarak doar. Topran
mlkiyeti tanrnndr. Otorite tapnaktadr. Komn efleri tapnan glgesinde
hkmet edebilirler. Dar yeniden retim tarm ve zanaat (sanayi) ilerini ayracak
ve yeni bir i blmn getirecek kadar gelitirse bile, snfsz bir toplumda elde
edilen rnler kandalar arasnda eite paylaldka, kimse zel-ayrdl bir
ZENGNLK biriktiremezdi.
Demek snfl topluma geite de mekanik kavraylara yer yoktur. Tarih ncesi
bilimi, btn canl elemanlarnn diyalektiiyle kavranamadka, "mlkiyet"
elemann anlamak bile olanaksz kalr.
Kentte zel mlkiyetin douu, somut ilk Irak kentlerini gerektirdi. Irak
kentlerinde, Subtropikal rmak (Frat-Dicle) "BEREKET" olumlu-pozitif kutup
idi. Ama kent geliimi iin gerekli kereste, ta, maden yok denecek kadar
"KIT" idi. Bu da kentleri gelitiren diyalektik negatif-olumsuz kutup idi. Bu
iki kutup arasnda gidip gelen akm, medeniyet mnasebetlerini yaratmadan
nce, tapnak emrinde grevli-memur BEZRGAN (TAMKARA) elemann
yaratt.
snfl topluma gei, bir tarihsel devrim (Ulu Tufan) ile ama bu denli tapnak
(sosyalist toplum) malnn bezirgan kanalndan imknsz derecesinde zoruzun arlmasyla gereklemitir.
Komnde kent eleman bu derece hassas bir aama olarak snr izgisinde
bulunur. Somut insanlk tarihi iinde baklnca, bu yzden komnde kent
eleman, sanldndan daha byk ve bin yllar boyu sren roller stlenir.
Snfl topluma geilince komnn ve i elemanlarnn "ii bitmi" saylr.
Bu skolstik ve metafizik yavanln tarihin zerinden atlayverii ve tarihin
oyunca haline geliveriinden baka bir ey deildir. Komnn i elemanlaryla
birlikte, Irak balklar arasna Kafkas geitlerinden Frat-Dicle boyunca
dverii, bambaka bir kent sentezi yaratm ve arkadan gelecek kentleri de
kendine uydurmutur. Bylece komn elemanlar arasna yeni elemanlar yeni
diyalektik geliimler katmaktan geri durmamtr.
Komn, saplant (obsesyon) hastalkl-metafizik uzmancklarn kafalarnn
alamayaca kadar dayankl bir temeldir. Ve ekirdekil kanunlaryla
kendisini srekli yeniden reterek, varoluunu srdregelirken, elemanlarn
zenginletirip bakalatrr. Kendisinden kma medeniyetleri de, bu i
elemanlarnn dinamizmine uydurarak temellendirir ve snfl toplum
biimlerine aar. Yani hem medeniyeti etkiler, hem medeniyetten etkilenerek,
i elemanlarn zenginletirir.
Biz burada komn asndan i elemanlarnn zenginleme diyalektiini
gzlere batrrken, snfl toplum (antik ve modern medeniyetler veya rejimler)
almlarna da dokunmu olacaz.
23- KOMN'DE "ASKERCL DEMOKRAS" ELEMANI
Yukar vahet komnnde bile insan trleri hatta cinsleri arasnda savalar
olmu grnyor. Aa vahete geri gidildike de trler aras savalar;
yamyamlk, trlerin birbirlerini yok etme savalar olmam saylamaz. Ne var
ki bu aamalarda dzenli bir savatan sz edilemez. nk komn henz cinsel
yasaklarla kendi i tekilatlarna kavuamam; dzenli-demokratik ordulama,
hayvancl sr dzeyi henz ald iin, olanaksz kalmtr. Neanderthal
insan (orta vahet) l gmme belirli bir otorite istediine gre, demokratik
kan tekilatlarnn (cinsel yasaklarn) domu bulunduunu ve savalarn daha
dzenli yaplabileceini artrrlar.
Nitekim Sapiens insan (Yukar Vahet) Neanderthal' yaad maaralardan
karp kendisi yerlemi grnyor. Sapiens aamada komn hemen btn
kurumlaryla-i elemanlarnn ekirdeiyle doduu iin, askercil demokrasi
ekirdei de kurulmu bulunur.
Aa barbarlkta, Heredot'un Mesajet'leri-Tomris Analar, dzenli savaan
kadn dzenleridir. Girit Kadncl Dzeni, Atina Babahan ordularna duraksz
savunular yaparlarken, hep komnn aa barbar aamasndaki askercil
demokrasi elemannn gelitiini aklar. Gebe komnlerinde sava ve
komnn topyekn sava dzeni (askercil demokrasi) daha da geliir.
Kentler aamas iyiden iyiye kentlerin sava tarihini yaad iin, askercil
demokrasi komnde en gelikin aamasn bulur: nk artk "Yurt" (vatan)
edinilmi, toprak oynak olarak deil, yerleik ortak mlkiyet olarak lm-dirim
kararlyla benimsenmitir.
Komnde sava bir yaam biimidir. Komn, doduundan beri, sava gerei
iinde yaam gibidir. Sava, komnn en byk ortak grevi ve emei olmak
zorundadr. nk baka trl yaayamamtr. Bu yzden, komnde askercil
demokrasi, komnn tarihiyle geliip kent aamasnda en yksek olgunluuna
ulamtr denebilir.
Fakat vahette (ve Aa Barbarlkta) yamyamla yaslanarak, sava bir
retim biimi gibi ele almak yanl olur. Sava, retim-tketim-reyim gibi
sreklilik arz etmez. Gerektiinde komnn kanlmaz savunuu, ayakta
kalmasnn n art olarak, sava kanlmaz olur. Bu yzden sava (komn
yaratan eleman olarak askercil demokrasiyi) abartamayz. Sava, komn haline
geldike dzenlilemek zorunda kalnan bir aratr. Askercil demokrasi de bu
yzden komne yaslanmak zorundadr. Askercil demokrasi, komn deil,
komn askercil demokrasiyi yaratm bulunur. Komn doal bir varlk iken bile,
hayvancl sr igdsnden daha ileri bir sistemle: Toplumsal metodlarla
savar. Yani daima toplum dolaysyla davranr. Bu sebeple yamyamlk-savaaskercil demokrasi, retim; hele reyim yerine konamaz.
Askercil demokrasi (Engels'in deyimlendirii), komndeki varolan demokrasiye
yaslanr. Komn ortak davranndan, kolektif aksiyonundan hayat bulur. Doal
demokrasi, sava zorunluluuyla; askercil demokrasiye dnr. Bu prosesiyle
de, askercilik de demokrasi de, doal komn temeline ve elemanlarna fazlasyla
ihtiya duyar ve o elemanlarn dinamizminden doabilir-geliebilir. Kimi savadevrim-ete zorlama ve zorlatmalarnn (hatta tapnlatrmalarnn NazizmFaizm gibi, onlardan da eski Blankizm-Bakuninizm gibi) nasl deil, ayaklar
havada klaryla dncesiz davrandklarnn en temeli derin kkleri ortaya
kar.
24- KOMN DEMOKRASSNDE "DESPOTK" ELEMAN
Komn de demokrasi, tasavvur edilmeden yaanan doal bir
ortamdr-kollektif aksiyondur. Baka trls dnlemez, nk
komn, ad zerinde kolektif aksiyonla, dolaysyla demokrasiyle
domutur. Hibir i tekilatna kavuturamad iin, dzenli bir
kolektivizm ve demokrasi gdemez ve salayamaz. Ama bizzat douu
itibaryla, doallyla kolektif ve demokratiktir. O potansiyel gc ve
zemini olmasayd, i tekilatyla birlikte dzenli bir kolektivizme ve
demokrasiye de kavuamazd.
Cinsel yasaklarla birlikte komn kan tekilatlanmalarna uradka, kolektif
davranlar da, kendiliinden demokrasisi de geliir.
Bu geliim giderek totem (ata tanr) otoritesiyle hem dzenlenir- hem
kutsallar yani ruhunu totemizme balayarak, rgtleir- dzenlileir.
Babahanllkla birlikte tabular: ruhunu bedeniyle birlikte eflere-baba
tanrlara balanarak, rgtlerini ykseltip dzenler. Ama demokrasi olmaktan
kamaz; tersine askercil demokrasi dzeni daha geliir.
Peki byle askercil demokrasi iinde "DESPOTK" eleman nasl-hangi
olaylar iinde geliebilir?
te bu noktada, komnn elemanlarnn medeniyet (snfl toplum)
geliimiyle birlikte, yeni bir bakalamaya girdiini ibretle buluruz. Nasl komn
gebelik-sr ekonomisiyle birlikte yeni i elemanlarna: "Tabu" - "by"
komn aile mlkiyetine sevk eder. Aile mlkiyeti tasarrufuna sahip olduu
topran yan banda gelitirdii retim aralarnn mlkiyetine sahip olduka,
arazi olarak topran mlkiyetini de benimser ve zamanla gelitirir.
3- Son bin yldan ar bir zamanda, gebe komnlerin tarihsel devrimleri
sahneyi doldururken, nemli olumluluk, klelerin yerine yar kle: serflerin
ortaya kdr. Bu durum, tamamen demokratikleme ve zel mlkiyet
geliim tabannn (harman yerinin) hazrlandr. Kapitalizm hem bu komn
hrriyetlerine, hem de kan helal isizlerin, komnden bamszlam kyl ve
esnaflarn iiletirilebilmesine tutunarak gelimitir.
Demek asl olan komnn var olan demokratik-eiti-sosyalist-ortak
mlkiyetli yapsdr. Komn eleman ne kadar az medeniyetle yozlamsa fakat
bir o kadar da medeniyet talamalarndan dersini almsa, o denli kapitalizme
gemeye (yani sanayi boluunu doldurmaya), hazr olur. Bu yzden burada
komn elemanlar gz nnde tutulurken, komn elemanlarna son bin
yl iinde katlan gebe komn tiplerini ve hemen ondan evvel katlm
demokratik Grek-Roma tiplemelerini yabana atmamalyz.
Kapitalizmle birlikte ortaya kacak "ulus" tipleri, o komn tabanlarnn
bir kez daha kaynap sentezlenmi, demokratik tabana indirgenmi veya o
komn tabannn gelitirilmi halleridir. Ve o haller en son durumada kent
veya kr (gebe) komnlerinin ayr geliimli ve isimli tiplerine yaslanrlar.
Komn ekirdei
kendisini, temel elemanlarn, girdii ortamlara
uyumlatrarak bylece yeniden retir. Ve yeniden retirken kazand yeni
toplum biimleri gelitirir. Tannmaz hale geliine aldanmamak gerekir.
Zenginlemesi-sadeleeceinin,
kendi
temel
elemanlarna
dneceinin
iaretidir... Soluklanmay srdrelim:
Medeniyet henz ortada yokken, unun uras 7000 yl nce, yeryz seyrek de olsa aa ve orta barbarlk aamasn yaayan komn toplumlaryla
kaplanmt. O zaman onlarn adlar bilinmiyordu. nk medeniyet denen
snfl toplum ve onun yazs ortada yoktu. Komn medeniyete dedii yerde,
adyla sanyla tarihe girmi oldu. nk medeniyet onu yazyla anmayatabletlerine yazmaya balad.
Medeniyet, son kent medeniyetine Hz.Muhammed ile birlikte ulatnda (ki
bu yzden son peygamberdi.) Tefeci-bezirgan medeniyetlerin evrencil kprs
kurulmak zereydi. Ve yeryznde ne kent kuracak barbar, ne de tarih ve
corafya koulu kalmamt. Kentten kma-zlme medeniyetler, Asya'da
in-Hint-Irak-Fenike-Anadolu ile gebe barbarlar kuatm, etkileimlerini
arttrmlardr. Afrika'da Msr medeniyeti, slam medeniyetleriyle birlikte ayn
eyi Afrika komnlerine kar yapmt. Avrupa'da yine Irak'tan Fenike ve
Msr'dan tohumlanm Grek-Roma medeniyeti ayn eyi Avrupa'da yapm,
medeniyete amadk yer brakmam gibiydi.
Tarihin bu aamasna kadar antik tarih kent komnlerinin tarihi oldu
denebilir. Arada gebe barbarlarn tarihsel devrimleri olsa da, kentten
medeniyete gei, yani orijinal medeniyet yaratlar silsilesi arasnda boluk
doldurmaktan te bir rol oynayamadlar. Antik tarih Hz.Muhammed'in slam
medeniyetine kadar be-alt bin yl boyunca kent komnlerinin medeniyete
geiini taban yapt.
Be-alt bin yl boyunca geride pusuk duran gebe barbarlar kalmt.
Aa barbar geleneklerinden kopuamam gerilikteydiler, nk Irak'n
KOMN GC'NDE
ELEMANCIL TASNF YOLUYLA
NSANIN NEM
BRNC TASNF: YEKPARE KOMN SINIRI
lkin unu aramalyz:
Komn nerede balar? Nerede biter?
Grdk: komn doadan gelir, modern toplumlara dek uzanr. Yenilir ama
yok edilemez; srekli geliip dnen canl bir organizmadr.
O halde hangi komn aamasnda, hangi komn anda komn kanunlarn
arayabiliriz? lk tasnif, komn prosesi iinde yaplmaldr.
Ulaacamz kanun veya kanunlar bize ne kadar komncl (ekirdekil)
kanunlar verebilir. Snr izgisi nede balayp nerede bitebilir?
Balang snr besbelli: DOA'dr.
Biti snr belirsiz: srekli geliiyor.
Biti snr neresi olabilir? Biti snr yok, ancak komnn asl kendi
kanunlarna basarak gelimeye balad bir snr izgisi olmaldr.
Bunun en akla yatkn yant: Komn'n YEKPARE'liinin bozulduu
aamadr.
nk bu aamadan sonra komne katlan yeni elemanlar, hi deilse
komnn kendi i kanunlarnn dinamizmiyle olumu saylabilir. Misal:
Babahanlk-Sr ekonomisi-Tabu-By ve sihir. Eer komnn iblm
seviyesi, doadaki evcilletirilebilecek hayvan sezip sr haline getirilebilecek
seviyeye ulamasayd, grnen elemanlara ulaamazd; komn yekpareliini
bu elemanlarla birlikte yitirdi.
Komnn yekpareliini yitirmesi, komnn kendi i geliimiyle, uygun
dt corafya ve tarih ortamlarnn da yardmyla, paralanmaya doru
eginlemesidir de. Bu aama, komnde ilk gedik ve atlaktr. Yekparelik
atlamtr, giderek snfl topluma zlme ilerleyebilecektir.
O halde ilk tasnif: Komn prosesi-aamalar iinde kabaca yapldnda
ince bir elemeye girmeden bile, bize yekpare komn snrnn bittii yeri
gstermektedir.
Komnn i elemanlarn dzenleyip yaratan ve yaratc ileyie sokan
kanunlar, yekpare komn snrlar ierisinde aranrsa, yerinde bir ekonomi
(tasarruf) yaplm olur. Bu, indirgeme veya sadeletirmenin birinci
aamasdr.
Demek tasnifin ikinci aamas daha da kolaylar. Artk snrlarmz bellidir.
Fakat yine de btn insanlk tarihi gzden rak tutulmamaldr.
kinci tasnif yaplrken, yekpare komnn birdenbire olmu-bitmi bir
yap olmad akldan karlmamaldr. Yekpare komn prosesi, en az 500800 bin yl: Aa vahetten yukar vahet sonlarna kadar srm olduu gz
nnde tutulursa, ne yaman ve ar bir gidi sz konusu olduu hafzalarda
canlandrlabilir. Bu yzden ikinci tasnif komnde yekparelemenin younlat
aamaya ynelmelidir. Komn elemanlar, bu aamada youn ve hareketlidir.
bir srama grlmez; en byk keif ate ve maaradr. Bylece insan, beikten
mezara kadar bugnk insann yaaynn ilkel temellerini kefetmi oldu: Her
iklimde yaad, buzullara kar savat; hayvanlar veya vahi doa koullarna
kar dokunulmaz gce ulat; giyinen canl oldu; barnan-barnakl canl oldu;
yiyeceini piirerek yiyen canl oldu, btn bunlarn yannda artk belirgin
ileyiiyle ortaya kan ve tm canllardan insan ayrd eden benlik (ruh) sahibi
canl oldu; dolaysyla llerini gmen (mezar olan) yaratk oldu.
Bu zet tasvirde u komn elemanlarn sralayabiliriz:
1- retim Aksiyonu: retimin temeli olan atee-maaraya sahip
olunmakla birlikte, hl toplayclk alamamtr. Doadaki nesneler, ate
bile, deitirilmeksizin hemen hemen olduklar gibi kullanlr. retim, reyimi
karlayacak yeterlilikte olamamas bir yana, "retim" adn bile henz alamaz.
nk srf tketimin ve insan reyiminin yani komnn ar basks altndadr;
n koul insan emei deil, komndr. retim, insan toplumu var olduu iin
ve srf tketim veya insan reyimi iin yaplr. Bu, hayvann kendisini retmesi
iin (remesi-varolmas iin) yapt tketimden bir adm daha ileride, toplum
dolaysyla yapt tketimdir. Bu toplumcul sebep yznden, Marks'n
belirttii gibi komnn kendisini yeniden retmesi bile, bir retim olduuna
gre, reyim iin-varolmay srdrmek iin retimdir. O halde retim-reyim
kaynakl iinde, reyim baskn durumdadr.
2- reyim Aksiyonu: 200 bin yl kadar, belki daha fazla srm grnen
orta vahet anda insan reyimi ka kuak retmitir? 100 ylda 4 kuaktan,
1000 ylda 40, 200 bin ylda 8000 kuak retilmitir. nsan toplumu binlerce
kuak reterek, kendisini tr olarak bakalatrrken, tketimi iin yapt retim
200 bin yl iinde hemen ayn; toplayclk erevesini-atei-maaray-bilinen
doal saylabilecek aletleri aamamtr. Fakat insan tr Neanderthal insan
tipleri basamaklanarak, beyin ve dier di-deri-baparmak-ty-dik yry iin
gereken iskelet yaps bakmndan Sapiens insan trlerine yaklaan evrimcil
geliimlere urad. retim aksiyonu reyim aksiyonuna hizmet ediyordu.
Hemen btn elemanlar kapsayan genel retim-reyim elemanlarnda
denge, reyimden yana iler grnyor. Daha zel elemanlara girdike durum
deiir mi? Tersine reyimin ilkel komnde yaratc mekanizmalar gze arpar.
Elemanlarn diyalektiiyle izleyelim.
3- Maddi retici Gler: Komnde manevi insan retici gleriyle sonuna
dek (organik) kaynaklk ierisinde bulunurlar. Ate-devirici aletler ve maaraav evresi olarak zetlenebilirler. Bunlar, doa ile de kaynak durumdadrlar.
Eer manevi insan retici gcn gelitirici kullanm bulunmasa, doadaki
doal hallerinden bile kolay ayrd edilemeyecek bir seviyededirler.
4- Manevi retici Gler: nsan gc, gelenek grenekten arca gldr.
Tarihi gelenek-grenekler (Mit) henz olumak zeredir. nsan retici gc iki
balkldr: Kii ve Toplum olarak iler.
5- Toplum ve Kii: Ate ve maara ile YEKPARE'lemeye balamtr. nk
cinsel yasaklar, bu ortamda geliim bulmutur. Ve toplum, kii ayr-gayrlklarn
bir tek komn ierisinde daha sratle eritme ortamna kavumutur. Komnn
yekparelemesi bu aamayla birlikte hzlanm grnr. Bu ilerleme, yine
retim sisteminden ok, reyim sisteminin itici gcyle olur.
Ate ve maara ortam, cinsel yasaklar; yani insan toplumunun reyim
aksiyonundaki byk ilerlemeleri yaratm saylmaz. Tersine, insan toplumunu
birlikte bu elikiler daha ok toplum iine girer oldular. Benlik daha ok yeniyoun elemanlarla tezatlaip sentezleme olana buldu. Ve dnce-dil geliimi
kanalndan gelenek-greneklerin nakli kolaylat-hzland ve kalite atlad.
8- Yekparelik eleman: totem ve ana tanr elemanlaryla daha da
glenmitir. Ancak bahe ekimi ve yan banda birbirlerini etkileyerek
gelien hayvan besleyicilii, yeni bir aamann (obancln: orta barbarln)
hazrldr. Ki bu alm, komnn yekpare gcnde ilk gediin alacann
habercisidir.
9- Ortak Mlkiyet eleman: Yekpareliin gc ierisinde (kutsallatrlm
her elemanyla) baka trl bir benimseyie hl olanak tanmaz. Fakat
kadnn gc, alttan alta erkek elemannda (benlikte) kart bir g imrenii
beslemeden yapamaz. Bir ileriki aamada sr ekonomisinin iekleniinde
erkein tanrlamas ayn kutsallatrma hedefiyle fakat kallelik yolundan
nankrce ilerleyii bunu dorular.
Artk komn elemanlarnn gelierek komne dar gelii hemen btn
sinyallerini aa barbarlkta vermi bulunur.
10- retim ve reyim aksiyonlar: Komnn btn elemanlarn kapsar.
yle btn elemanlar gzden geirilince kolayca grnen, yine reyim
elemanlarnn ve dolaysyla en temelde cinsel yasaklar mekanizmasnn
belirleyici yaratcldr.
Ksaca tasnif ederek hatrlamaktan bkmayalm:
Komn, grnen-bilinen yzeydeki elemanlaryla ele al, derinlerdeki
sebeplere inilmedike ok eski bir alkanlk olmaktan kurtulamyor.
bni Haldun'dan beri tarihsel maddecilie kadar 500 yldr genel felsefe ve
maddeciler arasnda grlp kaybolan, tepetaklak kanun ve tarihsel maddecilik
ile su yzne kan gerek u oldu: Tarihi, ekonomik-maddi temelleri iinde ve
prose halinde ele almak.
Tarih ncesi iin durum nedense farkl geliti. Yazl tarihte maddi temeller
pek tannm grnmedii halde, tarih ncesinde aratrmaclarn alkanl, tarih
ncesi alar maddi temelleriyle tanmlamak biiminde geliti. Marks-Engels'in
Alman deolojisi'nde dikkat ektikleri gibi tarih ncesi, Ta-Tun-Demir alar
biiminde adlandrlp tanmland.
Bu alkanlk, Morgan ve Engels'e yabancgelmedi.Tarih ncesini ok zengince
aklamalarnn yannda, teknik geliimine gre tasnif etmek alkanlklarnn
dna kmadlar. alarnn icabnca yrtmekten kurtulamazd. Ne belgeleri,
ne de aydnlattklar olaylarn gidi kanunlar buna olanak tanmyordu.
Fakat tarih ncesinde gidi tersten balam, tarih iine girildike maddi
temeller retim ile birlikte ne kmaya balamt. Tarih ncesinde retim ve
maddi temeller yok denecek kadar azd.
Hemen btn aratrmaclar Marksizm'i yazl tarihte inkar ederken,
kallee-sinike susu atmosferinde bountuya getirirken, tarih ncesinde
elbirlik
etmiesine,
yazsz
tarihi
maddi
temellerle
tanmlamaktan
kurtulamyorlard.
Oysa yazsz tarih ncesinde maddi temeller ileyiin sadece bir yzyd.
retimin dier yz reyim idi. Ve belirleyici ana halka buradayd: Tarih
ncesinde baskn retici gler insana dayanyordu.
Komnde insan retici gleri, kii ve kan tekilatlaryla dinamizm
buluyorsa, bu elemanlar kii ve kan yapan kanuncul g de cinsel yasaklard.
geliimlerine
Tarm, artk gelge bahe ekimi deildi. Topra sistemlice temizlemeksrmek-dinlendirmek-tohumlamak-sulamak-rn kaldrmak-harmanlamakdepolamak-alverie sunmak-hava artlarn izlemek-hesaplamak-yeni toprak
kazanmak-tohum ve bitkinin zellikleri kadar topra da tanmak-bataklklar
kurutmak-l alanlarn sulamayla verimlendirmek gibi bir ok yeni-komplike
metodu ieriyordu. Ve zamanla yannda sanayi denebilecek yeni bir iblmn
yaratmaktan geri kalmad. Her ikiside birbirini besledike, maddi retici
glerde yeni byk bir ilerleme daha gerekleti.
Bu byk ilerlemenin getirdii dz mantkla, olaylarn gidi kanunlarnolaylar ierisinde izlemeksizin, akl yrtseydik kolayca yle bir "sentez"i
taprabilirdik: Tarm ve sanayi iblmnn getirdii verimliliklerle maddi
retici gler, manevi retici glerin nne geme kolaylklarn buldu ve
giderek paralanan komnn snfl toplum gidii iinde eritilmesiyle maddi
retici gler kesin stnln kurdu.
Hayr, gerekliin ak dz manta smayacak kadar zengin ve manevi
insan retici glerini daha da glendirecek yollar buldu. nk tarihncesi,
eleman ilikileriyle gzden karmadan izlemeye altmz kadaryla, her
yanndan ispat bulmu bir ekilde, ziyadesiyle insan retici gcnn doayla
greinin sentezi olmutur. kan sentez bugn doa gleriyle tehizatlanm
insan toplumu oldu. Bunun ierisinde doann toplumcullatrl ve ileniinden
kan maddi retici glerde bulunuyordu. Fakat manevi retici glerin doal
biimde gelimi olan kontrolndeydi.
Bu sentez yzbinlerce yln eseriydi, kolayca bozulmad. Komn FratDicle rmak boylarna dnce harikalar yaratmaktan geri durmad. Biricik
gc, kolektif emeini altrma ve erimlendirme frsatn buldu. Onbinlerce
ylda gelitirdii tecrbelerini ve fikirlerini Frat-Dicle deltasndaki balklarda
yzlerce yl yeniden ve yeniden denedi. Demir tekniine ihtiya duymakszn,
insan gcyle tarm aamasna girdi.
Yukar barbarlk kona da bylece yeryznde ilk kez daha ok insan gcne
dayanarak kuruluyordu. Sonradan komnn ilk Irak kentlerini bu youn kolektif
emek ile kuruu, gelenekleri kutsallatrmalar ve ortak mlkiyeti bsbtn
tutkunlatrp dayankllatrmakla kalmad, yeryznn baka rmakl ve
hayvancl kent tohumlarna da temel tekil etti. Manevi insan gcnn komndeki
basknl tarihe byle yansyarak, kendisini bir kez daha ispat ediyordu.
Irak'ta yukar barbarla gei, ei benzeri grlmemi orijinallikte kolektif
insan emein arlmasyla gerekleirken, bu geie yine manevi gleri
perinleyen baka bir gereklik elik etti: D barbarlarn (komnal glerin)
tarihsel devrimleri.
Irak'ta orta barbarlk da orijinal verimlilikler sunuyor, gebelikte
olgunlam ve adeta sraya girmi d komnlerin azn sulandryordu.
Irak'ta yukar barbarla geerken eseri, bir tek komn gc tamamlamad.
leri bir aamaya gelmi fakat yorulmu rahata ulam Irak yerleimlerinin
eserini d taze komn gleri tarihsel devrimlerle tamamladlar. Bu barl ve
saval geliimlerle olurken, geri bir komnn ileri fakat yorgun bir komn
yenmesiyle veya uzlaarak yerini almasyla oluyordu.
Irak'ta medeniyete gei de baka trl gereklemedi: Tarihsel devrimlerin
byk rolleri oldu. Komnde insan gc bu denli basknd ve Irak'n bereketli
fakat ortak emein arlamasna ihtiya duyan balk deryas corafyas bu
Burada bir
noktalayalm.
nefes
alp
geri
dnerek,
konuyu
can
alc
yerlerinden
ulaabilirdi.
yle oldu. Daha ileri vahi komn kendi ileriliini de geriliini de sezdi.
Komnn kendisini iinden geldii doadan ayrmayii, kendisini hayvanbitki kertesinde grnden gelmiyordu. Tersine, iinden kt doasndan
stn olduunu bu ekilde ifade ediyordu. Bizim mantmzla deil, animist
mantyla bunu gerekletirirken, kavryordu. Dnmeden yapyor, yaptktan
sonra yaptn nice birikimlerden sonra dnebiliyordu. Ama dnmeden
davran hibir sezi ve kavray tamadn gstermiyordu. Hayvan hayvan
iken, dostunu dmann deneye-snaya her eyiyle sezip kavrar, renip hatta
bunu gdlerine dek organcl determinizmle geirebiliyorsa, insan toplumcul
bir varlk olarak bunu hem organlaryla, hem de iletiimsel davranlarnn
beyninde yaratt sezilerle neden baaramasn? Vahi insan yaad tabiat
evresini de, toplum ortamn da derin pratik anlaylaryla kavrad ve ona
gre davrand. Vahiler aras altstlklerin yamyamlk ile sonulanmas,
yamyamln sebep olarak yorumlanmasn gerektirmez. Yamyamlk vahette
ileri ile geri toplumlarn altstlklerinin sebebi deil, sonucuydu. leri bir vahi,
geri bir vahiyi yamyam olduu iin yok etmiyordu. leri bir aamay egemen
klmak iin, yok ediyordu. Bunun biimi yamyamlk ile tecelli ediyordu.
leri vahi komn, insan retici gleri kanalndan, komn elemanlarnn
yekpareliini salad lde, geri vahi komn maaralardan ve av alanlarndan
kovabiliyordu. Kovmakla kalmyor, yamyamlk ile yok ediyordu. nsan fosillerine
bu denli az rastlanmas, yamyaml doruluyordu. Fakat bu sadece altstln
biimiydi.
Vahi altstln (ilerinin geriyi yok ediinin) sebebi, yine insan retici
gcyd. Komn insan, retici gcnn btn elemanlarla tekilatlanndan
ibaretti. Komnn amac: Ayakta kalp kendisini srdrmekti. Fakat bu
amacn sebebi, kendi i geliim kanunlaryd. Kendi i geliim kanunlar da yine
kendisinde rgtlenmiti. Yani insanlk tarihinin balangcn oluturuyordu. ster
istemez o balangc hangi komn daha ok gelitirmi bulunuyorsa o komn,
daha geri henz kendi sebep ve amacn tam olarak yekpareletirememi
komn yenip yok etmesi mukadder oluyordu.
Bu gidi, vahetten barbarla gei sresince de kendisini gsterdi.
Aa barbar toplum, yukar vahi Sapiens toplumunu rastlad her yerde
ortadan kaldrd. Her ikisi de yekpare komnd. nsan retici gleri komn
elemanlaryla ekirdekil geliimini tamamlamt. Fakat aa barbarln
retici glerde kendisini bir adm daha yeniden reterek ileriye gtrmesi,
btn dengeleri altst etmeye yetip artyordu. Sapiens hl maaralarda
yaar-zpkn ile avlanrken, aa barbar toplum ok ve yay ile birlikte yepyeni
av alanlarna ve ak havada yaamaya uyum yapmt.
Komnde eleman zenginlii beyin elemanlarnn zenginliini de getiriyordu.
Soyutlama, gc, aa barbar toplumu yeni teknik eleman ve metodlara
kavutururken, daha geri Sapiens insan ortadan kaldrma olanaklarn da
veriyordu.
Demek insan retici gc eer dejeneransa uramamisa, tarihi aan
vurucu bir g olmutur ve olacaktr.
Yani yine ayn gerekle kar karya kalrz.
O halde komn elemanlaryla kavramak ve onun gidilerinin tarih boyunca
izlemek hi de bouna bir aba olmayacaktr. Komn tarihte de ayn vurucu
SEKZNC BLM
KOMN'N UURLANMA YOLU:
YABANCILAMA-SANSR-DEJENERANS VE BLM
Yeri gelmiken ksaca deinelim: kinci byk savatan sonra, Avrupa'da
"DEJENERANS" szc yaygnlat. zn bozulmas anlamnda da kullanlyor.
Asl: Nesillerin-soyun bozulmas, soysuzlamasndan gelir. Dejenerasyondejenere; Trkesi yozlamak-soysuzlamak. Bir de "yabanclamak" var.
Yabanclamak ile yozlamak ayn anlam vermiyor. Eksakt: Ak-tam aslna
(olayn geliimine: prosesine) uygun bir anlam ortaya karmyorlar.
Anlamlar tam olarak bilinmeyince de, ortaya eksajere (mbalaal)
anlatmlar-kavraylar kyor. Demek olayn asl-prosesi koyulmadka,
kavram kargaalnn n kesilemiyor.
Yabanclamak ile yozlamak ayn anlama gelmez. Konumuz itibariyle
biz komnn yozlamas: dejenerans zerinde duracaz. Ancak yozlamak
ile yabanclamann diyalektiklerine, biraz olsun deinmezsek tek bana
dejenerans da anlalmaz kalr.
Komn "doacl" yapsyla karacahildir. Ama kmsenmeye-ktlemeye
gelmez. Komn doal yapsyla en zengin en gereki "animizm" anlayn
yaratmtr. nsan varolduundan beri, evresine aktif uyum sava verdii
animizmden bellidir.
Ancak animizm, doal-karacahil (bilimsiz) bir dnya grdr. Kendisinin
doadan geldiini, dnmeksizin - davranrken yorulmay- vermitir.
Toplumun (komnn) ekirdekil kanunlaryla gidiinden ald kii ruhunu
evresine-doaya yanstm, canl cansz her eyi kendisi gibi ruhlu-cansz
saymtr. Sonra animizmi, en ok ilikide bulunduu-yararlanp sevdiikorktuu bitki ve hayvanlarda sentezletirdike totemizme ulamtr.
Totemler, komnn ruhu zerinde tanrlatka totemler insann amac haline
gelmitir. Bylece insann kendisinin yaratt her ey aletleriyle-maarasylainsanyla-renkleriyle-saylanyla-corafyasyla her ey totemin yaratym gibi
olur. Totem artk insanda ata tanrsdr.
Gerekte bu, insann en byk gerei yakalay ve biz modern insanlara,
onbinlerce yl nceden kendi diliyle bildirmesidir: nsanolu toplumuyla,
kiisiyle ve tekniiyle-her elemanyla-doann ocuudur; bu gerek ayn
zamanda insan toplumunun en byk gereidir. nsan toplumunun hibir
eleman bu gerei gzard ederek fazla uzaa gidemez. Giderse kendi
gereine yabanclar ve giderek yozlap elekten der.
lk insan toplumu, bunu davranyla-komn hayatyla onbinlerce yl
nceden yapt ama yaptn bilmeden-bilincine karamadan, tersine btn
doa ve komn kanunlarn bilinaltna bastrarak yapt.
Bu yzden komn, kendi kanunlarnn yaplna katld halde, iinden
kageldii doann ve toplumun kanunlarna yabanclat.
Yabanclamasnda en byk etken, karacahillii oldu, demek bize hibir
ey kazandramaz. Nasl oldu da yabanclama nbetlerine, halkalarna,
devridaimlerine girdi?
Yabanclama Siklus'larn zmek, insan toplumunun gidi kanunlarn bir
bir zmekle mmkn olur. nk insann yabanclamas, kendi kanunlarn
(ki onun ierisinde) doacl kanunla da sakldr; kendi yaratt kanunlar
bilinaltna bastrmas, bilincini de bilinaltn da cinsel yasaklar kanalndan
tanrsallatrma prosesine kaptrmasdr.
Oysa yozlama bambaka bir eydir. Komn kendisine yabanclarken
yozlamaz. Fakat yabanclamann belirli birikilerinden sonra yozlama
devridaimleri kapy alar. nk yabanclama, insan kendini bilmedike-kendi
kanunlarn yaratt halde, o kanunlarn etkisine maruz kalmakla sonulanr.
Komn kendi kanunlarnn veya elemanlarnn etkisiyle ilerlerken, giderek
onlarn tutsa olur.
Cinsel yasaklar eleman, komn insannn alet gibi-maara gibi kendi
yaratt bir elemandr. Fakat kii dndan toplum tarafndan konulan bu kural,
insann hi bilemedii bir ekilde kii iinde bir ruh: uur-altuur rgtlenii
yaratmtr. Yani toplum tarafndan, kiinin iradesi dndan gelmitir. Ve hi
beklenmedik bir sonu: Kii iinde ruhu yaratmtr. nsan bu ruhu bilemeden
yine baka bir "ruh" ile karlar: inde yaad her eyi ruhlu-canl saymaya
balar. Bunu kendi ruhunu doaya yanstarak yaratmtr. Fakat kendi
ruhunu bilmedike evresini yorumlamada bilmeden kulland ve giderek
kutsallatrd bu ruhu da bilemez. Bylece komn ruhunu totem tanrsna
teslim eder. Yabanclamann geri dn olmayan balangc kutsallatrmayla
balar.
Kutsallatrma beraberinde, yava-sessiz fakat derinden ileyen sansr
mekanizmasn da kurmu olur. Her ey kutsallatrmaya hizmet ettii iin
totem tanr komn yekpareletirirken, komn elemanlarnn i ileyiini
kendisine balayarak kanlmaz bir sansr mekanizmas yaratr. Komnn
ileyi kanunlar uuraltna bastrlrken, uur tanrsallkla dolar. Bylece
determinizm alt uurdan etki ederek tanrsallk yorumlaryla birleerek totem
gelenekleri bilin yerine geer.
Anatomik
insanlama,
veya
komnn
oluumu
(hayvanlmzn
sosyallemesi) diyebileceimiz vahet a boyunca, kutsallatrma ve sansr
btnlklce ele alrsak, evrimcil bir deer tadn grr ve buluruz. Toplum
gidiinde en kk bir halkann evrimcil bir tercmesi olur ve gemi kadar
gelecei de iinde saklar. kinci aamann bir yz DEJENERANS ise, deer
yz gerekten NSANLAMAK (hayvanlktan kurtulmak)tr.
Dejenerasyon gidii, oluum ve yozlama btnl ierisinde anlam
kazanabilir. O halde:
1- Vahet a: nsan toplumunun hayvanlar alemini geride brakp,
ANATOMK NSANLAMA aamasdr. Komn tekamln tamamlar.
Aa Barbarlk: Hayvanla geri dn kapar ve sosyal hayvanln
giderilmesi aamasna geii veya dejeneransa geii hazrlar.
Orta ve Yukar Barbarlk: kinci aamay; yani hem dejenerans hem
sosyal hayvanlktan kurtuluumuzu birlikte ieklendirir.
Medeniyet (snfl toplum) btn olarak: Antik a yozlamay ve
bilinlenmeyi yeryzne yayar ve dejenerasyonu-bilinlenmeyi birlikte ilk
temellerini srer. Modern a: Srlen topra yeniden ileyip derinletirir:
yozlap soysuzlama yeryz lsnde yer kazanrken, bilinlenip tekilatlanma
da kart cepheyi oluturmaktan geri durmaz: Sosyalist lkeler ve kurtulu
savalar.
Bu gidii ematik olarak da olsa btn insanlk tarihi iinde izlemeden
kavrayp-kafamzda canlandrabilmek zor olur.
Ksaca srasyla grmeliyiz.
VAHET'TE ANMZM AAMALARI
Vahet anda dejenerasyon yok, komnn oluumu: yekpareliinielemanlarn tamamlay vardr. Anatomik insanlama: hayvanlar aleminden
insan toplumu kanunlaryla ayrl gerekleir.
Bu yzden alet veya teknik eleman corafya retici gc yerine geen
maara-av sahalar-toplayclk-barnm-yaam alanlarn birletiren corafya
eleman tekaml: teknik ve corafya retici gc olma aamasndadr.
Dejenerans yok, komnn yekpareleerek kendini tamamlay (oluumu)
vardr.
Yozlama yok fakat yabanclama balangc vardr. Yabanclama balangc
totem ile yani kutsallamayla balar. nsan kendi ruhunu toplumun cinsel yasak
kurallarndan gelen doal sonularla, beyninde bilmeden uur-altuur biiminde
rgtlendii iin, evresine yanstt ruhunun enerjisinin nelere kadir olduunu
bilemez; kendisinin evresine yanstt ruhu canl cansz olaylarla tekrar
kendisine bakalaarak (doa varlklar ve olaylar olarak) dnd iin, bambaka
bedenden apayr bir ruh anlayna doru evrim geirir. Cinsel yasaklarla beliren
totem sentezi bu ruhu giderek kutsallatrr ve insan kendisine bu kutsallaan
ruh vastasyla yabanclar. nk insan kendi ruhuyla kutsallatrd totem
ruhuna teslim olmutur.
BRNC AAMA
Cinsel Yasak Tanmayan Komn'de
Toplumu Kuatan Tabiat
Toplumcullama
(Sosyalleen Hayvanlk)
nsanlaan reyim Taban
Kiide Beliren n Ruh
(gdlerin Toplumcullamas)
evreye Yansyan Kii Ruhu
N ANMZM
(Canc grn belirmesi)
Bu aamada, en byk ilerleme insanlaan reyim tabandr. reyim
insanlatka, komn dier elemanlaryla birlikte kendini yeniden retiini
hzlandrmak zorunda kalr. Ve elemanlarn i diyalektii cinsel yasaklar ve
komnn yekpareliini kkrtr.
KNC AAMA:
(Cinsel Yasaklar Gelitiren Komnde)
TABAT
Komncl Yaam
Cinsel Yasaklar
Kii Ruhu: uur-Altuur
evreye Yansyan Kii Ruhu
ANMZM
(Ruhlu Canc Gr)
Kiinin ve toplumun gr ve fikirlerinde srama olur: Her eyin ruhlu
bir canllk iinde alglan yeni bir dnya gr tabann oluturur. Ve bu
kiiye, komne yansyp gelitike, cinsel yasaklarn kesin kural haline gelii,
fikir bakmndan garantilenir. Birinci garanti: reyim tabannn insanlam
olmasysa; ikinci garanti: kii ruhunun cinsel yasak denemeleriyle
kesinlemi ve animizm grne elvermi oluudur. nk bu nc aamay
besleyecektir.
nc aama: Animist grn giderek bir tek bitki veya hayvann
kutsallatrlmasyla monizme ulamasdr. Yani kiilerden yansyan insan-komn
ruhunun en ok ilikide bulunarak yararlanlan bitki veya hayvanda younlamas
suretiyle onun kutsallatrlmas ve komnn ata tanrs yaplmasdr. Ki
bu aamada Birinci Byk Sansr de insann kendisine yabanclamas da
balam olur. Fakat bu yozlama: dejenerans anlamna gelmez. Komn henz
yekpareleme halindedir.
SANSR VE YABANCILAMA TABANI
Tabiat
Cinsel Yasaklar (reyimi) Baskn Komn
Kutsallatrma Sansr ve Yabanclama Pekiir
Analk Dzeni ve Ana Tanr (Kutsallatrma nsana Ynelir)
Yabanclama ve Sansr Koygunlar
Cansz ve Canl Nesneler zleri Deitirilerek Toplumcullatrlr
Ok-Yay-mlek-Bahe Ekimi ve Hayvan Evcilletirimi.
Toplum ve Tabiat Yozlatrmna Hazrlk
ORTA VE YUKARI BARBARLIK DEJENERANS BAI
Erkek, sr ekonomisiyle birlikte kadn-analk dzenini alteder. Uzun bir
prose balamtr, ezen-ezilen insan ile ilk gedik alr: Komnn yekparelii
bozulur.
Yabanc insan eleman: Babahann yannda oban-yardmc-kahya gibi alt
insanlarla ezilen-ezen insan gediini bytr.
Canl Nesnelerin Toplumcullatrl: Bitki ve hayvan evcilletirimi sr
ekonomisiyle say ve kalite atlar. Doann zn deitirmede de gedik
byr.
Bylece komn ekirdeindeki bu iki gedik, dejeneransn balangc
olur.
Sansr ve yabanclama, kutsallatrma geleneinde yoluna katmerlenerek
devam eder. Dejenerans, kutsallatrma-sansr ve yabanclama tabanna
yaslanarak srama yapacaktr. Bu, "kt kabuunu tekmeleme" biiminde
ilerler.
Yukar barbarlk bu gidii arlatrr; tarm ve sanayi iblm doa ve
insann zn bozup-deitirmeyi gelitirmitir.
Cinsel Yasaklar, tek eli aileye ularken, reyim aksiyonu, retim aksiyonunun
kontrolne girmek zere belirli bir evrim doygunluu kazanr.
retim aksiyonu, tarm verimliliiyle, topran benimseniiyle ortak mlkiyet
oturuklar. Kalc bir taban oluturur.
Dejenerans yayndan boanmak zere hazrln tamamlayp bir adm daha
atmtr. Medeniyete gei, bu gediklerden andrarak yeni doa ve toplum
artlaryla gelir gelmez, dejenerans koar adma geer. Peyzaj, insann doay
toplumcullatrrken ileyiidir.Ancak uursuz ileyi dejenere edii besler.
TEFEC-BEZRGAN MEDENYETLERN
EMATK YOZLATIRMA PROSES
Antik medeniyetler, tefeci bezirganlk yolundan yozlatlar. Maddi retici
gler, insan toplumu sosyal snflar paralanna urad lde ste geldi.
Kutsallatrma gelenekleri matahlar fetiizmine yn deitirdi. nk manevi
Tarihsel Devrimler
Tarihsel
Devrimler
Tarihsel
Devrimler
Tarihsel
Devrimler
Tarihsel
Devrimler
skender Aknlar
her yan bir makastan kma ayn durumda deildi. Komnal gelenekler
sryordu. Burjuva sosyal snf en barbar ve zgr kalm Avrupa kentlerinde
doup geliti; burjuva sosyal devrimi en zgr ve barbar kalm ngiltere'de ilkel
sosyalizmden kapitalizme srad.
nk:
1- Komn insan, kavray asndan, yrecil ve evrencil determinizm
kanalndan, iine girdii ve yaad a sratle emip yorumlama ve ana
uyum yapma zenginliklerine sahipti.
2- O gne dek 6500 ylda yeryz lsnde gelimi manevi maddi retici
gleri hamile olduklar yeni geliimlere aabilme olanaklarn yakalayp
gelitirdi.
nce kapitalizm de tefeci-bezirgan medeniyetler gibi lokal geliti: ngiltere'den
Fransa'ya-Almanya'ya-Avrupa'ya-Amerika ve Japonya'ya atlad.
Bu blgeler, medeniyet yozlatrlar bakmndan en bakir saylabilecek
alanlard. Kapitalizm olabildiince bakir kalabilmi retici glere (komn
elemanlarna) tutunarak filizlenip gelitike, eski tefeci-bezirgan medeniyetlerin
turuya evirdii alanlara srad. Oralarda smrge ve yar smrge yolundan
ilerledi.
Kapitalizm, tekelci Finans-kapitalizm haline geldiinde, smrge ve yar
smrge alanlar kapitalizme alyordu.
ok gemeden bir kez daha anlald: Antik tefeci-bezirgan medeniyetlerinin
fazlaca "tekerrr" ettii yerler, dejenerans alanlaryd ve yozlama derecelerine
gre kapitalizm arabasna kouluyorlard. retici glerin de canllk
derecelerine gre smrge ve yar smrge durumuna girdiler; kendilerine
zg yaplarna gre eitlendiler.
in, en eski bitkicil medeniyet tekerrrlerine uram yerlerden biriydi.
Fakat Irak gibi-Hint gibi smrge yolunu tutmad; yar smrgelik yolundan
kapitalizme geti. nk Mool-Trk gebelerinin alaryla canlanm
durumdayd. Irak ve Hindistan btn barbar alarna ramen, smrgeleme
yolundan kamayacak kadar derebeylikte talatrlp-kastlatrlmt. AfrikaAmerika-Uzakdou bakirliklerine ramen gerilikleri lsnde smrgeletiler.
Fakat potansiyel canllklar, sonraki geliimlerinde derece derece rol
oynamaktan geri kalmad. arlk Rusyas, medeniyetlerde dolayl-az ilikileri
yznden ve medeniyete geiin son halkasn oluturduu iin, en canl yar
smrge yolunu yrd. Trkler, Ruslar'dan bir nce medeniyete gemiti.
Fakat medeniyetlerle ilikileri dorudan ve youn olmutu. Ayn yar smrge
yolunu yrmelerine karn Ruslar, sosyalizm, Trkler Kurtulu savan in ile
birlikte atlar.
Dejenerans (ve uurlanma) prosesi bu denli nem tayordu. Komn
elemanlarnn tarihi prose ierisinde gsterdii bakalamlar, somuta gz
nnde tutulmadan retici gler, toplum-snf, ulus, kii, ekonomi, tarih,
devrim, sosyal kanunlar hibir konu yeterince aydnla kavuturulamazd.
5- Emperyalizm ve Sosyalizm Aamasnda
Emperyalizm, anavatanlarnda, smrge-yar smrge apullaryla insan
ve doa dejeneransn modern maskeli en rezil seviyelere kard ve yayd.
Geri lkelerde, retici glerin geliimini engelleyerek, hava oyunlar, bask-
DOKUZUNCU BLM
ANMZM VE BLM
ANMZM VE TARHSEL MADDECLK
Animizm, hatrlayalm: Komnn ilk elemanlarndandr. Ve dier
elemanlar gibi komnn oluumunu ve geliimini etkiler. Animizm
komnn ilk "dnya gr"dr. Gr bir eleman olabilir mi? Komnn en
salam-temelli eleman olan "kii"yle dolaysz ilgili olduu lde animizmin
gr, yzbinlerce onbinlerce yl boyunca komnn "dnya gr"
olmutur. nk kiiyi hayvanlktan kurtararak sosyal hayvan haline getiren
dolayszca komn olmutur. Bu yzden, animizm komnn btn elemanlarn
kapsayarak-i elemanlarn geliimiyle de zenginleerek bakalaan; komn
kadar gl bir i eleman olmutur. Animizmden sonra ard ardna gelen
insan toplumunun dnya grlerine de yataklk eder. nsann ana gre,
en geni kapsaml-btnlkl bir dnya gr olarak animizm, ilk gz ars
olarak kalmayacak kadar zengindir. nsan, kendi ruhundan yansma "kutsal
ruh" tandka, animizm totemizme, insan tanrlara, en sonunda gkselleen
tanrlara ve tek tanrya dnerek, bilimsel dnya grlerine elverir.
Bunu animizm mi yapar? Elbette hayr. Klasik bilimin soysuzlatrmalar
o yndedir. Maddi temellerinden koparp iirdii her eleman sihirli bir g
haline getirir.
Animizmi yaratan komn tmldr. Ancak animizm a itibariyle, evreye
uyum sistemi olarak "dnya gr" kavramna smayacak gerekliktedir.
Gnmz dnya grleri, "iki hkmdar bir dnyaya smaz" didimeleri
ierisinde paramparadr. Animizm, btn zenginliiyle ilkel komnn en
doal uyum mekanizmalarnn, en karacahil durumdayken bile kendiliinden
yapabildii en doal yorumudur.
Bu yzden animizm gr-inan, gnmz dnya grleriyle
kartrlmadan kavranmay hak eder.
ncelikle en saf-en doal-kendiliinden bir yorum tad iin, derin
anlamlaryla ve prosesiyle zmlenme ciddiyetini ister. Animizm laykyla
zmlendike, komnn dier elemanlar ve komn de zmlenebilme
(aydnlanma) kolaylklarn kazanr. Dolaysyla gnmze k tutar.
Konuyu bir benzetmeyle aarak, genel bir kavray vermeye alalm.
Animizm karacahillik-Marksizm gerek bilimdir. Hi benzemez, ztlk iinde
gibi dururlar. Oysa benzerlikleri benzemez yanlarndan farkldr. Ve bundan
alabileceimiz dersler sanldndan daha oktur. Bir gz atalm:
Her ey gibi animizm de bir prose, tarihcil gidi, bakalaarak gelien bir
olgudur.
Klasik bilim, sebepilii bile kendi amacna gre alglad iin, her olgu gibi,
komndeki animizm elemann, kendi dou rahminden ve teki elemanlarla
etkileen diyalektik beiinden koparr. Bylece animizm zlemeyen gizemli
bir "muamma" haline gelirken, onun peine dm metafizik uzmancmz
da nemli bir bilgin postuna brn kolaylatrr.
Tarihsel maddecilik, olay-olgu neyse ylece, olduu gibi; sebep-netice
zincirini en derin kklerine kadar aydnlatma yolunu tutar. Bu yzden, iliklerine
kadar sebepidir. nk amac menfaat deil, olaylarn gidi kanunlarn, insan
toplumunun uyum mekanizmalarnn bilince karlmas (doum sanclarnn
lmlandrlmas) adna arayp bulmaktr. Bu yzden, iliklerine kadar toplum
kahraman bilginidir. Bu iki karakteri derin kklerde ruhunda ve toplumsal
hayatn btnln kendisinde klasik bilginlerden daha koygunca tayor
ve yaatyor demektir. Tarihsel maddecinin yaama uyumu ister istemez o
btnlk determinizmi dorultusunda olur. Baka trl isterse de yaayamaz.
Dnyalar karsna dikilse o, doal ve toplumsal hayatn kendisinde koygunlam
btnln yaayacak-yaarken kendisiyle ann elikilerini en derin
sebepilii ve en safane toplumculuuyla birletirerek zmeye alacaktr.
nk kendisinin yaama (ana) uyumu (determinizmi) byle kurulmutur.
Determinizmindeki elemanlarn keskin ve youn diyalektiinden tr, bunu
erkenden sezer, sonra giderek en aydnlk biimlerde bilince karr. Ve bunlar
hep en derin sebepilii ve toplumculuu iinde yapmaktan kamad iin,
determinizmin (evrimin) en yetkin ifadesi olur, determinizmin kanunlarn
ortaya koyar.
Burada klasik bilgin ile tarihsel maddeci bilgin arasndaki fark, snfl toplum
ile komn arasndaki fark gibidir.
Komn ilkin dinsizdir. Cinsel yasaksz ve totem (tanr)szdr. Henz
"kutsal ruh" elemann yaratmam ve totem tanrsnn peine taklmamtr.
nk cinsel yasaklar bulunmad iin, beyninde uur-altuur rgtlenii de
keskinlememitir. Yani kendi ruhu da henz geliememitir. Belki greceiz,
reyim geliiminden tr bir n ruha veya n benlie sahiptir. Fakat bu,
henz cinsel yasaklarla keskinlemedii iin, evresine belirgin bir "ruh" olarak
yansyamaz; "kutsal ruh" (totem tanr) yzbinlerce yl sonra oluacaktr.
Dolaysyla komn ilkin "ama" deildir. Kendiliinden toplumcudur ve
kendiliinden sebepidir. Bu iki olgu insan ve toplumunu srekli beslerken,
"amac" kendiliinden yaad "evresine uyum yapmak" olduu anlalr.
Tpk tarihsel maddeciliin safane douunda olduu gibi, en derin sebepler
ve toplumculuk ile beslenirken, kendisinin uyum savan veriini ve bunun
toplumcul determinizmle ayn ey olduunu buluu (toplumcul kanunlarn
ortaya k) gibidir.
Komn btn elemanlarnn diyalektiiyle gldr. Ve animizm anlay
kendiliinden o diyalektik iinde ykselip komnde elemanlar: Komnn
determinizminin ifadesi olur. Sebepilik ve toplumculuk, komnn btn
elemanlarnn bulutuu baka bir anlamdr zaten.
Tarihsel maddeciliin toplumculuu ve sebepilii de, doal ve toplumsal
hayatn btn elemanlarn yle keskin diyalektikler iinde kendisinde
kendiliinden birletirmitir ki, sonunda sratle bilimsel yorumlara ulamadan
edemez. Ve bu yorumlar animizm ile inanlmaz paralellikler tar. Birka
basamakta analm:
sansr ile beslenerek gelen dejenerans, snfl toplumla birlikte aztrken, en eski
kklerimizi (toplumcul gidi kanunlarn) bilince karan tarihsel maddeciliin
bata-ka gelien sansr: kinci byk sansr oldu. Ve komnn-animizmin
gerek anlamlarn maskeledi.
ANMZM-DN-BLM VE GEREK BLM
"Animist aamada, insanolu mutlak gc kendi kendisinde grr; dinsel
aamada, insanolu bu gc tanrlara brakmtr (...). Bilimsel aamada artk
insann mutlak gcne yer yoktur;."
Freud "Totem und Tabu" almasnda fikirlerini hibir toplumcul yasaya
aldrmakszn yuvarlarken, komn-animizmi ve gerek toplum bilimi olan
tarihcil maddecilii maskeler. nsan retici gc neyin nesidir? Bilinmez.
Animizm soyut-metafizik bir aama deil, tarihsel prosedir. Ve komne;
retici gler tmlne yani komne ve elemanlarnn i diyalektiine dayanr.
Komn yerine animizm-din-bilim elemanlar abartlr veya soyutlanrsa, sosyal
gidi kanunlar arap sana dndrlm olur.
Animizmin, ilk komncl aamas baka; Barbarlk aamalar daha bakadr.
Ve animizm, dinsel aamay da byk llerde kapsar; dinin taban totemci
komnde balang bulur. Ve animizmden kagelir. Bilim ise, antik an
nefes ald her yere her eye sinmi din prosesinden (o kabuu) atlatarak
ve dini kullanarak doar. Hepsi komnn prosesine bal olarak geliir. Komn
elemanlarnn diyalektii, Tarihsel Devrim devridaimlerini (cycle) aar; komn
snfl toplum almlaryla paralana paralana erirken, komn i elemanlar
bakalar ama yok olmaz; kendisini yeniden retmek zere alp kapanarak
Modern Sosyal Devrim devridaimlerine girer. Ve komn modern biimlerde
kendisini yeniden retmek zere sonuna dek paralanp dalrken, derlenii
evrenselletirir.
te bu prose iinde komnn dnya gr veya daha dorusu, yaad
evrene uyum mekanizmalarnn keifleri de komn ile birlikte bakalar. Antik
ve modern devrim devridaimleriyle alp kapanr, ama hep en temeldeki
gereklere veya zaruretlere tutunarak-onlar zmlemek zere ilerler; onlar:
Evrene uyum mekanizmalardr. Kah saptr, kah doru yola girer; birikir ve
atlar; son durumada en temeldeki animizm safln modern biimlerde
retmeye varr. Gereklerin inatl daima komn elemanlarnn diyalektiine
bal kalr. En byk inatlk insan toplumunun ekirkdekil kanunlarna aittir.
Animizm elemannn doal-kendiliinden ekirdekil (komncl) bir yarat
oluu, onun doruluunu kantlamaya yetip artar. Modern tarihsel maddeci
bilimin doruluu da, insan toplumunun gidi kanunlarn die vura vura
buluuyla ve o kanunlar ynnde toplumu deitirim savayla ispat bulur.
Animizmde de, gerek bilimde de hayata (evrene) uyum, temel olan biricik
gerekliktir; animizm, kanunlarn zaruretiyle domu bulunan komnn
kendiliinden o kanuncul zarureti kii kii ilerinde duyuundan ve her eyi
kendisi gibi grnden ileri gelirken, tm komn ve evreni kapsar. Tarihsel
maddeciler de toplumu aklarken, tm evreni aklamay ve deitirmeyi:
Sosyal kanunlar neyseler ylece onlar bilmeyi ve onlara uymay dnrler.
Her iki anlayta da belirleyici determinizm "kii" aklndan-benliindenruhundan km gibi grnse de; Animizm ve Marksizmdeki sebepilik de,
toplumculuk da sadece toplum determinizminden, kii iine giren-yansyan
eylerdir.
ANMZM VE KLASK BLMN "K "S
Klasik bilim bunu anlayamaz, nk burjuva bilimi ama veya faydacdr;
iine nasl gelirse kanunlar yle kullanr. Sosyal kanunlar aramak yle dursun,
arptarak kendi amacna, karlarna kullanmak biricik tuttuu yoldu. O'nun
Allah' bylesine incelmi; her trl gsterinin ardna pusu kurmu karclk
idi. Evrim teorileri bile son durumada (btn dorularna ramen) bu ince
Allahl yanstmaktan kurtulamazlar. Evrimi bile ama biimde yorumlar:
Her ey ykselmek ve mkemmellemek iin evrilir ve ilh.
Klasik bilime gre Animizm de, toplumcul determinizmin yasalaryla
domaz, kiinin merakndan ve hkmetmek ihtiyacndan (yani karndan)
doup geliir.
"Bu arada unu sylemeliyim ki, insanlar ilk kozmik sistemlerini (animizmi)
yaratmaya iten eyin, yalnzca speklatif bir merak, yalnzca bilgi susuzluu
olduunu sanmak yanl olur. Dnyaya hkmetmek gibi pratik bir ihtiya da
bu abalarda rol oynam olmaldr." (Sigmound Freud, "Totem und Tabu",
s.121)
Kiinin merak da-egemenlik ihtiyac da toplum determinizmiyle kii iine
girer. lk animizm elemannn douu srasnda, kii hayvan kertesindeyken
toplum tarafndan sosyal hayvan durumuna henz sokulmu bulunur. Ve bu
yzbinlerce yl kaplayan doal seleksiyon etkisinde gelien yllar olmutur.
Bu yzden, kii, en ilk aamasnda bile, toplum determinizmiyle var olur. lk
komnde kii, ruhu bile tanmayacak kertede sade-saftr; yekpareliinin en ilk
aamasnda bulunur belki. Fakat kendisine yabanc deildir. Kendi karn da
egemenliini de bilemez. Hayvancl igdlerinin yaratt ayrdklar toplum
iinde kendiliinden hibir yasak tanmayarak uzlatrmaya mecburdur. reyim
zaruretleri onu toplumcullamaya zorlam ve toplumcullatka da toplumun
gidii neyse, onun determinizmini edinmitir. Komnde kendi karn ada
burjuva yaktrmas gibi bilemez. Hele egemen olmay aklndan geiremez.
Sadece evresine uyum yapmak zaruretiyle kskvrak yakalanm canllar gibi,
boyuna kendiliinden en doal biimde (ne "speklatif: kurmaca merakyla, ne
de egemen olmak ihtiyacyla" davranr, sadece) evrenin zaruretlerine uyar.
Bu uyum zaruretleriyle toplumcullamtr. Toplumcullarken organize olmu
nbenliiyle, her eyi kendi gibi bilmek durumuyla, kendiliinden karlaverir.
nk toplum olmak zaruretlerinden kagelirken, o uyum zaruretleri, toplumcul
determinizm iinde elemanlamtr. te o elemanlarn diyalektii kendiliinden
(doal olarak) sebepi ve toplumcudur. Kii iinden km grnen animizm,
bylece aslnda toplum determinizmiyle kii iine girmitir. Ve bu yzden modern
burjuva biliminin kendisinden esinlenerek, sand gibi ne karcdr veya
amadr, ne de egemenlik peindedir. Kurgucul: Speklatif merak da sonradan
geliir; ilkin merak-bilgiye olan al da, burjuva meraklarmza-bilgi aklarmza
benzemez; uyum zaruretlerinin (hayatta kalmak ihtiyalarnn) yaratt en safdoal merak ve bilgilerdir. Komn kendisini iinden kt doadan ayrd etmez.
Klasik bilim modern kii kanalndan, komnn kiisine parendeyle
atlayverirken, faydac-amaldr. Yani sosyal kanunlarla deil, karlaryla
hareket eder. Brakalm doayla btn olmay, toplumla bile balarn, burjuva
oldu.
lk canllk, hcre sentezine vardka, uyum zaruretleriyle ilk hcreden
grev deiimleriyle yeni canllar (organlar-beyinleme ve ilh.) tredi.
Bu kimyasal alverilere, yer yer elektriklenmeler de katld. zellikle beynin
alma yordam, elektriksel ve kimyasal tepkimelerle geliti.
Beyin de bir organd, ancak, organcl geliim yeterli olgunlua erdii yer ve
zamanda, sinir sisteminin stlendii refleksif yaam beyin senteziyle gtme
aamasyla olutu. Bu sebeple beyin hem bedenin tm organlarnn, hem de
reme ve yaama savayla (doal seleksiyonla) olumu btn igdlerin,
duygularnn ve hafzalarn kumanda merkezi oldu.
Ne var ki, hayvanlarn en yukar memeli trlerinde iyiden iyiye belirginleen
ve olgunlaan organ-igd btnl; ancak insan toplumu ortaya ktnda,
insan beyninde dnceleerek, bilin altbilin haline gelerek ve dilleerek hangi
anlamlara geldiini zmleyebilecekti.
nk insan beyni, insan toplumunun kanunlar dolaysyla (cinsel yasaklarretici gler ve ilh. elemanlarn etkileimiyle), tredii insanms maymunlarn
beynine kyasla ar gelimi olmasna (veya insanlam) ramen, temelde
insanlaan beyin, insanms maymunun beynidir.
Fakat insanms maymunlardan (Antropoid) geriye gidildike; her trn tpk
insanda olduu gibi, tredii atasnn genel tipini muhafaza etse de, tredii
atasnn igdlerini ve dier organlarn kendisine benzetmek zorunda olduu
gereiyle karlarz. nk hepsi ortak bir atadan tremilerdir. Darwin'den
daha nce bile geliim olarak sezilmi bulunan bu gerekliin ileyi kanunlarn
Darwin ortaya koyar.
Bu yzden, insan, toplum ve kii olarak damgasn tad doann en
verimli ve biricik izahn da barndrr.
Doa bilimlerini bir yere kadar hakl klan bu gereklik, insan hayvanlardan
toplum zelliiyle kesin biimlerde ayrr; doa bilimleri canllarda saplanp
kalr.
Hayvanla insan toplumunun birbirine kart bu noktalarda animizm, izah
bulabilir:
1- Hayvanlarn igdleri-duygulanmlar-hafzalar ve dolaysyla bir eit
pasif de olsa, dnme renme yetileri de bulunur.
2- Eer yle olmasayd, insan toplumu yukar memelilerin bulunduu o en
gelikin basamaa basmadan, insan toplumuna srayamazd. nsan, tredii
atasnn (insanms maymunlarn) organlarn ve igdlerini insanlatrdn
hatrdan karmamaldr.
3- Tabii ki daha geriye giden prose de hatrlanmaldr: Antropoid
maymunlarn da kanguru ve farelere dek uzanan daha alt memelilerin organ
ve igdlerini kendisine benzetmitir. Bu zincir, memelilerden kularasrngenlere, kurbaalara ve balklara, sonra da ilk canlla dek uzanr.
4- Demek hayvanlarda grlen, pasif uyum kaynakl pasif dnce-renme
ve duygulanmlarda en alt basamaklar trmanarak gelirler.
5- Dolaysyla hayvanlar da insanlar gibi, benzer kimyasal alverilerle
beyinsel ilevlerini hayata geirirler. Ruh hekimliinde kantlanan seratoninadrenalin-strojen-testosteron-dopamin
gibi
kimyasallarn
dnce ve
hafza ve duygulanmlar zerinde byk etkisi olduu gibi, ayn ve benzer
salglarn, hayvanlarda da benzer etkilere yol at, saysz deneylerle ortaya
karlmaktadr.
6- Demek, ilk canllkta grlen asitlerle enzimlerin diyalektii, evrimsel
geliimle zenginleerek, insana dek uzanr.
7- nk: Toplumcul (germinatif) hcreler (reme hcreleri), atacl tipi
muhafaza ederlerken, bedencil hcreleri deiime uratrlar.
Doa artlar, canlnn fizyolojisini-bedencil hcrelerini, uyum zaruretiyle
deiime zorlar. Beden hcreleri, en yetenekli olanlar kanalndan yeni gelien
artlara uyum gelitirir. Canlnn fizyolojisi deimeye balarken, igdleri
de yeni artlara uyum yapmak zorunda kalr. Bu fizyolojik deiimler yavaa
geliirken, bedencil hcrelerde olan bu deiime tohumcul-reme hcrelerine bu
ynde bask yaparlar. Bu kez reme hcreleri kendi atacl hcre tipini korurken,
yeni kuaklarda (kendisinden treyen yavrularda) bedencil hcreleri deiime
uratarak, ilksel tipi yeni bir tr haline getirirler.
Yeni tr canl trevi atasnn organlarn ve igdlerini kendisine
benzetmeye balar. Fakat son durumada, tredii atasnn izlerini tar. Hangi
canlnn hangi atadan tredii bu izler takip edilerek bulunabilmektedir.
Omurgallarn, hi olmazsa ocuklar tarafndan bile grlebilen organcl
benzerlikleri ortadadr: skelet ve i organlarn sadece biimleri deimitir.
Organcl deime yannda, konumuzu ilgilendiren igdler-dnce-renme
ve duygulanmlar yani beyin organ iin de durum farkl deildir.
Beyin, benzer hcre temellerinde bakalaarak, beyin kabuuna-arka
beyne ve n beyne giderek, olanaklar daha fazla verir.
Bu, insanda tecelli ettii zaman ortaya bilin-altbilin: Sonsuz gelitirici
mekanizma km olur. Bunun anlam; evrimin giderek kendisini insan toplumu
(ve beyni) ile yorumlama: Bilince karma ve kendisini bilin ile kontrole alma
yolunu tuttuudur.
Animizm, bu temel gidi iinde aydnlatlabilir:
nsandan nce pasif de olsa bir igd-renme-dnme-duygulanma
geliimi ve taban olmakszn, insan toplumuna ve insan beynine sramak
olanakszdr. Bu yzden, Antropoidlerden insana geerken; igdlerinrenmenin, hafzalarn-dnmenin ve duygulanmlarn toplumcullamas
yolundan insann en doal evrencil yorumu: Animizm: canclk kavray ortaya
kar.
Doa bilimleri, insana kadar olan bu geliimi, ayrntlca doyurucu biimde
bir asrdan ar bir zamandr aydnlatmaktadrlar.
Darwin, 1871 ylnda "Die Abstammung des Menschen" (insan soyu) adl
almasnda konuyu yle zetlerken, sonuna dek hakldr:
"Organizmalar, doal seleksiyon yoluyla; zamanla yaamn eitli artlarna
uyduklarndan, organlar gittike fazla eitli grevler iin farkllaacak ve
uzmanlaacaktr ve bu (uzmanlaan farkllamalar), fizyolojik grev taksiminin
salad bir faydaya gre ayarlanr. Ayn organ ilkin bir ama iin, daha
sonra ve uzun bir zaman izleyerek, baka ve tamamen ayr bir ama iin
bakalamaktadr. Bu suretle btn organlar giderek daha fazla karmak
bir hal almaktadr. Ama her organizma, her zaman iin tredii yaratn
yapsndaki GENEL TP KORUR."
Doa bilimleri, sonradan bu kany destekleyen ve gelitiren deneyleri
her alanda oalttlar. Fakat insan beynini gelitiren kanunlara gelince;
kendi uzmanlk alanlarnda toplumcul kanunlara gre kk bir adm olsun