Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
DENGAN
MET ODE MATRIX
CETAKAN KETIGA
IJiiQ
Buku ini ditulis un tuk mengenang j asa para Guru dan Mahaguru y:mg per
nah mengajar dan mendidik kedua penulis, karena tanpa jasa mereka,
buku ini tidak akan mungkin ditulis.
PRAKATA
Sejak kurang lebih 25 tahun yang lalu, Analisa struktur telah mengahrmi
akhir-akhir
ini
banyak penulis
menganggap
bahwa
konsep
dan
yang klasik.
Pada buku ini, masih ditempuh cara transisi, yaitu antara lain masih diper
kenalkan struktur s tatis tertentu dan statis tidak tertentu. Hal ini ctilakukan
agar mereka yang terbiasa dengan cara-cara klasik. masih dapat mengikuti
cara baru ini. Seperti diketahui, sesungguhnya pacta ana!isa struktur ctengan
-:ara matrix sulit dibedakan struktur statis tertentu dan st a ti s tidak tertentu.
Adapun urut-urutan penyajian adalah sebagai b eriku t
Bab
Bab
II
Bab III membahas Metode kekakuan dan dil engkap i dengan contoh soal.
Bab IV membahas tentang cara mencari kekakuan elemen
analisa struktur:
Bab V
Bab VI mem baha s tentang cara mencari gaya Nodal Ekivalen. yaitu untuk
struktur pacta mana pem bebanannya ti dak tepat pacta titik nodal.
membahas Metode Flexibilitas
nya.
ir. Sheila R.K. yang telah dengan tekun menyi apkan dan memeriksa konsep
Pacta kesempatan ini para penulis ingin mengucapk.an terima kasih kepada:
.mtuk Jiketik: :\f y. E .Ko m ariah yang t elah d engan sa bar dan t ekun menge
tik nasbh buku; p:.lf a juru gambar Sdr. I nd rawan N gadi. Sdr. Ab dul Azhar,
Sdr. Wa kldj o dan Sdr. Sa m idjo yang tel ah menyiapkan gambar- gambar: dan
Sd r. E ll y Tjahjo no ya ng t elah membac a ulang nask ah akhir.
\1u d ah- mudaha n buku ya ng sangat sed erhana ini, bersama-sama denga n
buku !Jinnya y:mg sejenis, dapat menjadi a wal b agi perubahan d i bi dang
A nalisa struktur di Indo nesia dari cara klasik ke cara ya ng modern. d emi
untu k g enerasi seka rang d an yang akan da tang.
VI
1980
Bab 1 .
[ 1
I I
( A ]*T
[A]
[A]+
[A] -1
a i j
bij
cij
dij
eij
[I]
Matrix.
Determinan.
= Transpose Matrix [A].
= Conjugate dari [A].
= Adjoint dari [A].
=
Invers dari [A].
=
El emen dari [A J.
=
Elernen dari [ B J.
=
Elernen dari [ CJ.
=
Elernen dari [DJ.
=
Elemen dari [ E].
=
\Iatrix satuan.
=
Bab 2 .
{ D}
[ FJ
{ Q}
[K]
=
=
=
=
Bab 3.
[A]
[B 1
{.D}
{ d}
{H}
[KJ
{Q}
[ S]
Matrix Defonnasi.
Matrix Statis.
=
Lendutan dititik diskrit.
=
Deformasi dari elernen stmktur.
=
Gaya dalam elernen.
= Matrix Kekakuan Stmktur.
= Gaya luar yang bekerja dititik diskrit.
=
Matrix kekokohan intern elernen.
Bab 4.
[A]
A
[D}
Av
{Oj}
=
=
{Of}
=
=
:ob}
E
[F]
G
[yy
[zz
=
=
[K]
[Kj]
=
=
Koer!sien Kekakuan.
=
=
=
=
fQ
{Qb}
{ Qf }
-
'
{Qj}
(Q
sJ
1
=
=
=
=
[T ]
TX
viii
=
=
Panjang Eiemen.
tx
\)
Vx
vx
{D}
{ D r 0}
{D
.,
'
J
':ct}
[dI 1
J
FO
o]
[H
I
[H
[M]
[P] ]
O
(P
(P1T
{ Q}
iR 1
[*J
Matrix
Matrix
Matrix Fleksibilitas.
Matrix
Fleksibilitas
pacta
e!emen-elemen
akibat
konstruksi
statis
\H }
[ r]
Bab 5.
[F]
[do}
FI
=
=
=
=
=
gaya-gaya luar.
=
gaya redundant.
=
Matrix Kompatibiliti.
r
'H
Bab 6.
\
0
[Qil
(QjO]
[Qijl m
[Qijls
[S1
=
=
[QijJ
[Qijl
DAFI'AR lSl
Ha1aman
Prakata .............. ......................
Notasi
V
vii
Bab 1.
1. I.
Penda.huluan ...............................
Introduksi.............. ...................
.)
1.2.
1
..,.
14
14
15
17
17
20
20
1 3
.
Pcnydes:lian
susunan
:\latrix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
!.3.!. Pengcrtian Umurn ............................
1.3.2. Cara penyeh:!>aian susunan persamaan 1inier .......
33
,
.)
..,
.)
35
36
38
40
43
. . . . . ... . . .
51
2. I.
..., ..,
53
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
54
2.3.
Metode Fleksibilitas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
55
2.4.
56
Bab 3.
\-fetode Kekakuan
..
63
65
3.2.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Introduksi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Derajat Ketidak tentuan K ine ma tis . . . . . . . . . . . . . .
3.3.
Dasar Perhitungan.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. Aplikasi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4.1. Konstntksi Balok Menerus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
3.1.
Metode Kekakuan.
66
76
76
88
103
\ 18
xi
Bab 4.
-i-.1.
4.2.
4.3.
4.4.
Introduksi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1etode Inversi untuk menurunkan Matrix Kekakuan
Matrix Kelcakuan Elemen Balok . . . . . . . . . . . . . . . . .
Transformasi Vektor Linier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5 .
Superposisi dari Ma trix Kekakuan Eleme n dan Syarat
Batas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6. A.plikasi pada Analisa Balok dan Portal Bidang . . . . . .
4. 6.1. K onstr uk si balok menerus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.6.2. Konstruks i portal bidang tanpa penyangga dimana
.J.. 7.
4.8.
4.9.
Bab 5.
5.1.
5.2.
5.4
5.3.
Bab
6.
o. i.
6.2.
n.3.
Metode FleksibiJitas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Introduksi..................................
Dasar Perhitungan.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
! 41
143
143
149
169
173
1 79
1 79
2 04
214
185
255
265
':287
289
.:n
289
316
335
340
Daftar Kepustakaan. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
}47
dal ekivaien. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xii
Halaman
. . . . . . ...... . . . . . .. . . . .. . . .. . .
337
341
349
1
PENDAHULUAN
1.1. INTRODUKSI
2.
Lendutan dari struktur dianggap sangat kecil sehingga analisa dapat dilakukan sebagai struktur yang belum dibebani.
2.
3.
4.
5.
Untuk keperluan analisa ini, ada tiga macam alat hitung dapat dipakai.
yaitu :
1 . kalkulator elektronik:
2 . mini komputer;
3. komputer berkapasitas besar.
Sebagai konsekwensi dari kecenderungan di atas, perlu dipelajari lebih
3
y + 3 z
- X + 2 y -
( 1 .1 )
maka koef isien d ari persamaan linear ini d apat d ituliskan atau d ike
lompokkan d alam suatu cara penulisan y ang lain, yaitu d alam bentuk
jaj aran bilangan, sebagai d itulis di bawah ini :
3
- 1
matrix,
11
21
a
a
12
22
a
a
13
23
nl1
m2
2j
. . . .. . . .
. . . . .
. . . . . .
. . . . .
ij
mj
. . .
. a
. .
lj
. . . . . . .
JTI3
a
3j
. . . .
. .
i2
. . . . . .
i3
a
33
i1
a
32
. . . . . .
a
31
( 1 .2)
2n
a
3
. a
. . .
ln
ri
(1.3)
in
mn
nama
,.,
..
c
D
3
2
menang
seri
kalah
0
0
,.,
nilai
4
3
2
( 1 .4)
3
2
3
2
-E--
<tf---
T T r T T
c
Ol
c
CO
c
(1)
I...
(1)
Vl
..c
CO
CO
kesebelasan A.
kesebelasan B.
kesebelasan c.
kesebelasan D.
( 1 .5 )
Matrix di atas In! mempunyai empat baris dan Iima kolom. Empat
baris tersebut masing-masing menyatakan satu kesebelasan yang
ikut bertanding, sedangkan Iima kolom masing-masing menyatakan
keadaan "main'', "menang", "seri"'. "kalah ", ''nilai".
Karena matrix dapat memberikan suatu jalan yang cukup sederhana
dalam memecahkan berbagai macam persoalan, maka mempelajari
matrix menjadi su:.tu ha! yang mutlak penting dalam berbagai bidang
pekerjaan. Sebagai contoh, seorang sarjana teknik ingin mer ;ncanaka
E1emen-elemen a11, a2 2
elemen diagonal utama.
2. Matrix baris, bila m
[ 1
.,
.)
( 1. 6)
= 1,
6 l
1 baris saja.
( 1 .7)
kolom saj a.
1
2
3
4
5
6
4. Matrix nol, bila aij
(1 .8)
0
( 1 .9)
ll
a
..
13
2 3
a
a
14
24
a
34
a
44
a
33.
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
ln
2n
3 n
(1.10)
4n
a nn
Lower Triangular matrix, i a1ah suatu matrix di m ana semua elemen di atas diagonal utama sama dengan nol.
ll
21
3.
a 22.
0
,..,
'-
12
. . . . . .
a
3l
a
41
a
0
a
3 2 3 3.
a
a
a
4 3 44
42
ml
22
ffi2
m3
ffi4
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
. . . . . .
(1.11)
mn
] ..
0
0
0
. 2 ... 0
0
0
.3
0
0
0
0
.:.
J
}
( 1. 12)
. '2..
o
0
0
0
z...
0
0
0
o
. ' 2
(1.13)
0
0
6.
a
a
11
(1.14)
0
)
12
..........
....... ..
.. . ......
22
0
.............
.......
21
0
3 4
3 3"
44
....... . .
a n- 1 . n-1
. ... a n. n- 1
(1.15)
a n- 1 . n
a n.n
l . Kesamaan m atrix.
Du a m atri x [A ] dan [ B1 dikatakan sama. bila
U ij = bij
dim ana
aij i al ah elemen dari matrix (A 1 :
b ij i alah el emen dari matrix [ B l .
Contoh:
[A]
[ B]
r2
3
3
]
l
( 1.16)
2.
Penjumlahan matrix.
cjj
(1. 17)
aij + bij
Contoh:
[A]
5
2
[B]
5
[C]
[c J
[
[
[A] + [B]
[C]
2-1
3+2
1 +4
1 +2
5+5
3-3
10
]
l
3.
Perkalian skalar.
( 1. 18)
Contoh:
[A]
k
[D] =
(D] =
3
3
5
- 3
k. (A]
r-
- 9
- 3
-15
-:
1
l
4.
k ([A) + [B)) =
(2). k ([A) + [B)) =
dim an a k ada1ah ska1ar.
k [A) + k [B);
+[B)) k :
([A)
Perkalian matrix.
Suatu m atrix [A) denga n orde (m x p), dan m atrix [Bl dengan
orde (p x n), dapat diperka1ikan menghasi1kan suatu matrix baru
[E)
[A]. [B) dengan elemen
=
atau
eij
dim ana:
p
z
k=l
ei j
au
bij
ai k
( 1 . 20)
b kj
j
k
(1.19)
=
=
1,
3,
2, 3,
2. 3.
1 , 2,
L
.. . .. . . .
. . . .. . . .
.,
.,
..
m:
n:
p.
(l)
[A)
11
12
21
22
31
10
3 2
[B ]
[ : 1 : 12]
21
22
[E]
[A]. [B]
a
a
[E]
21
12
22
a 2 1b 1 1 + a 2 2 b 2 1
a 2 1 b 1 2 + a 2 2 b 2 2
. bll +
5
2
a:l
b
"3 2 . 2 1
l)
[B]
[A]. [ B ]
[
[
:l
J. 3
[]:
3 ( -l ) + 2.2
I
12
1 . b l2 + 2. b 2 2
H I
4
2 . 3 + J ( - J) + 5 . 2
11
a ll.b 12 + a ,z .b zz
3 1
a ll. bll + a 1 2 b 2 1
[A]
22
12
21
( 2) .
11
4
2
2 .4 + J. 2 + 5. J
1 .4
3.2 + 2 . J
II
[P]
men ang
Kesebe l asan A.
B.
11
11
c.
11
D.
se r i
k a lah
{ }f2
[N]
men ng
+-se r 1
+-
ka l ah
i lai
[P]
[N]
[E]
[P]. [N]
A
-t-
..... 0
t
Cl
c
ro
c
C)
"1
l
I
[E)
:::
I...
Q)
Vl
c ....
l j
+-
menang
+-
seri
+-
kalah
J:
ro
ro
ro
.::(.
1. 2 + 2.1
0 .0
1 . 2 + 1 . 1 + 0 .0
1 . 2 + 0.1 + 2 . 0
0.2 + 1. 1 + 1. 0
<
+-
lj
n i la
+-
+-
+-
(3
(2). ([A]
:i::
( B] [A] :
(5). [A] [B] = 0. belum tentu m engakibat kan [A] = 0 atau [8] = 0:
(6). [A] [B] =[A] [C]. belum tentu mengakibatkan [B] =[C].
13
Apabila [A] adalah suatu matrix dengan orde (m ) n). maka yang
dinamaka11 transpose matrix [A] (dengan tanda (A] T) adalah matrix
bermde (n x 111 l dim:::ma baris dan kolom matrix [A] menj<ldi kolom
dan baris matrix [A] T.
[B ]
b
[A]T
IJ
(1.21)
Contoh
[A]
(1).
(2).
(3 ).
(4).
( [A]T)T = [A]
(k.[A] )T = k. [A] T
+
I.
[A]T
ajj
Contoh :
[A]
[A]
"
[A]
( 1.22)
aJl
[_
9
2
7
9
2
- 2
7
3
T
[A]
14
[A]
f1.23J
Contoh
(A]
komplex
bila elemennya
Contoh
[ A]
I
II
2 + 3i
+ i
2"
di mana
V-"1
conjugate
[A]*
Contoh
[
[
(A]
[A]''"
2 + 3i
1 +
2
-
3i
]
l
:,atu matrix
I A I*
[A]
[A]
: sebaliknya
3.
([AI
*l
disebut matrix
[AI
hermitian
di m ana
[A]*
( [A]*) T
[A)
=
=
Contoh:
[
[
[
[A]
[A]*
( [A]'-) T
l
l
l
2 +
2 -
2 2 +
3
2 +
- i
[A)
- [A]
( 1.25)
[A].
( [A]*)T
l-1 + i
=ll
l
I
16
- i
0
-
-1
0
-
)
l
l
I
)
I
- [A]
\.
Suatu
memenuhi hubung:m :
[A] [A] T
[A] T [A]
:::
orthogonal t)ill.:
[I]
( 1.26)
[A]
T
=
[A].[A]
[[
[
cos e
si n
sin
cos
cos
- sin
s in
cos
0
:J
l
1
e
[I]
Su atu matrix komplex buju r sangkar [A] d ise but se bagai matrix
bila memenu hi hu bungan :
T
[A] .((A],)
([A) ,':)T_[Aj
[I]
(1 .27)
d im ana[I] menyatakan matrix sa tu an.
unitary
Contoh :
[A]
V3
l -
f3
f3
-
f3
Suatu matrix unitary de nga n ele men riil akan meru pak:m matrix
orthogonal.
Determinan dari sua tu matrix hu j u r sm,zb: [ .\ l. ditu!iktn :;eb2.gai
1.2.7. DETERMINAN.
17
a
a
lA /
ll
21
a
a
12
l 3
22
23
..... .. a
.... . .. a
ln
2n
a
3
a
3 2
a
33
. .. .. .. a
3 n
.. .. .. . a
nl
n2
n 3
(1.28)
nn
:J
[A]
I AI
ad - be
Contoh :
( 1 . 2 9)
[: l
2
[A]
/AI
l . 4 - 2. 3
4 - 6
- 2.
[A]
2
1,
7
18
+
Bila Mij diperkalikan dengan ( - I)
cofactor dari aij, yang diberi notasi Cij
ci
J. ,
( -- n i+j Mu
(1.30)
I AI
il
. c.
I l
+ a.
12
.c.
12
+ a.
I 3
.c.
I
dapJt didefinisikan
+ a. . c .
1n
1n
atau :
(1 .3 1 )
k=l
+ a ..C .
a . . C . + a .C
:3 J
3 J
2j 2j
lJ
lJ
atau :
/A/
+ a .. C
nJ
n
I
nj
(1.32)
k=J
( 1 ). Apabila dua baris atau dua kolom dari matrix [A] adalah sama.
maka /A/
0
yang lain (atau kelipatan dari kolom yang lain), maka I A I tidak
berubah.
(4 ). Apabila d ua kolom dari matrix [A] ditukar posisinya. maka I A I
mengalami perubahan tanda.
( 5). Detenninan dari matrix [A] akan sama dengan detenninan
matrix transposenya.
19
Adjoint dari sa tu matrix bujur sangkar [A], yang diberi notasi [A]+.
ialah satu matrix 'kngan orde yang sama. yang didapat Jen2:an meng
ganti elemen dari [A]T (transpose dari matrix [A] ) dengan cofactor
dari elemen yang bersangkutan.
a
[A)
[A]T
[A]+
l l
21
3 1
11
a
c
12
13
ll
12
1 3
12
22
a
3 1
a
3 2
22
2
2 3
a
33
21
l 3
a
33
21
c
3
c
3 3
c
3 2
22
3
Contoh :
[A)
.20
r
I
!
i
3
")
-
3
3
4
II
I
I
J
[B]
[A] . [B]
[A] . [B]
[:
[
- 2
0
2
maka di katakan :
[B]
[A]
atau :
=
=
l:.
- 3
[A] -1
[B l - l
)
I
[:
- 2
I
[I]
- 3
0
Metode Adjoint.
dimana[A] --1
[A]+
!A I
( 1.34)
=
=
=
J adi. i nvers dari satu matri x [A], bisa di dapat Jengan mern bagi
adjoint dari matri x bersangkutan Jengan Lkterminannya sendiri.
21
Contoh:
[A]
3
4
3
3
3
4
- 1
3
=
( 16
1.
9 )
( 12
9 )
( 9
12
11
12
1 3
21
') '")
"- -
22
2 3
4
3
3
4
3
4
4
3
3
3
3
4
3
L,
3
3
3 1
3 3'
11
12
l 3
c
c
c
21
22
2 3
- 3
- I
-
3 1
c
32
c
3 3' .
- 3
0
I
[A] - I
[A]
IAI
[-
- 1
d ima na I A \
2.
Metode pemisahan.
- 3
- 3
0
a 12
a 22
a3 2
: "1
a 12 II
a 2 2 II
a3 2 -t1
a1 3
a3 2
a33
[A)
a 11
a21
a3 1
23
a3 3 )
Lakuk an pemisahan :
[A]
a 11
a21
a3 1
-- - - -
(1 .3 5)
- --
A1 1
[A]
-- -
A2 1
1I
+
I
I
I
A12
---
( 1 .3 6 )
22
A1 1
A 12
A2 1
A
24
22
( 1 .3 7)
a3
a3 3
a3 2 ]
Bila dimisalkan [ A ] - 1 = [ F ]
maka akan terdapat hubungan :
[ F] . [ A ] ::::
[I]
a tau
( l .3 8 )
Fu
Al l
Fl2
A2 1
F2 1
Al l
Fz z
A2 1
Fl l
A12
F 12
Az z
Fz 1
A12
Fz z
Az z
0
0
( 1 .39)
Fu
An
Frz
Fz l
F zz
-1
+ A u - l A 1 2 ( A z z - A z l A l l - 1 A 1 z ) - 1 Az 1 A 1 1 - 1
-1
- A l l - 1 A 1 2 ( Az z - Az A l - 1 A
1z)
l
l
- ( A z z - A z 1 A l l - 1 A 1 2 ) - 1 Az 1 A l l - 1
( Az z - Az 1 A u
-1
( l .40 )
-i
A12 )
( 1) .
(2) .
( 3) .
(4 ) .
(S} .
H i t ung
H i t ung
H i t ung
H i tung
H i t ung
Al l-
An
-1
A1 2
Al l
A2 1
-1
{ Has i 1 ( 3) } . A l 2
A zz
Has i
I (4) }
15
F22
{ Has i l (5 ) }
( 6) .
Hi
t un g
( 7) .
Hi
t un g
( 8) .
F2 l
Hi
t un g
F12 = -{
( 9) .
H i t un g F 1 2 {Has i l
( 10 ) . H i
- F zz
. { Has i
Has i l
Contoh :
[:
[
( 3) }
Lakukan p emisahan :
[A ] =
_
_
I 4
A
26
11
12
r\
21
22
[l
3
3
3
j_]_j
3
:J
}
]
l ( 3) }
F 22
(2) }
Fl l = A l l - I - { H a s i
t un g
[A]
(9)}
(1 .4 1 )
(1)
(2) .
( 3)
(4 ) .
(5 ) .
(6) .
(7) .
1
Au- = 4
Az 1
A 12
A1 1- l
A1 1 - I
[ I
0 ]
[ 3 ] =
22
22
[1]
(_ ) (_ )
4
[_
[ I
A1 2 =
-1
- [1 ]
J{ : }
3 ]
[ I
[ 1
- 3
{:}
[ 4 ] - [ 3 ]
=
{:}
J
[ I
0 ]
[ 3 ]
[ 1 ]
[ 1
0 ] =
[ -1
0 ]
( 8) .
( 9) .
0 ]
j
o)
( 1 0) .
27
[F)
[ F)
F 11
21
---
F 12
I
I
- 3
- 1
____
- l
j- - I
1
I
22
- 3
l__
[ F)
3.
- 3
- l
Metode Gauss-Jordan.
Langkah-langkah pent ing yang perlu diam bil untuk mencari invers
d ari m atrix [ A ] dengan orde n x n secara garis besar adalah seba
gai berikut :
( I ) . Am bi1 m at rix satuan [ I ] d engan orde n x n .
(2). Dengan cara operasi baris, ubahlah m at rix [A ] menjadi m a
t rix satuan . dengan tahapan sebagai beriku t :
( a) .
28
sekarang
(b). J u mlahkan baris ke-2 dengan baris ke- 1 y ang telah d iper
kalikan d engan ( - a 2 1 ) , sehingga a2 1 sekarang m e nj ad i
no!.
Ul angi langkah (b) untuk baris ke-3 , 4, 5, . . . . . , n .
Sekarang kolom ke- 1 m e njadi no! semu a kecuali a 1 1 = I
(c).
(e).
5, .
. .
, n.
[ A
ope ra s i ba r i s
Contoh :
[ A]
( 1 . 42)
F ]
iI
I
l
l
l1
\
4
3
T
A
0
0
l H, (- l)rl l
l
,...,__,
3
3
-1
J
2Q
l
1
3 1
(- 1 )
( -:3
H 13
[A
4.
J ad i
3 I
I
I
I
-1
1 1 -1
0
0
0
0
..--.._.,;
-3
-1
-1
--1'--
]-1
[:
12
)
( -3
- 3
- 3
0
Metode Cholesky.
3 I
-3
1 1 -1
-1
D asar dari met ode Cholesky ini ialah terletak pada kenyataan
bahwa setiap matrix bujur sangkar dap at diubah sebagai p erkalian
dari sat u lower t ri angular matrix dengan satu upp er triangular
matrix. D engan demikian invers dari m atrix bujur sangkar tersebut
dap at diselesaikan dengan mencari i nvers dari masing-masing
triangular matrix , dan ini bukanlah suatu pekerjaan yang sukar.
D alam analisa struktur dengan metode matrix, akan selalu dijum
pai matrix yang simetris. Suatu mat rix simetris, akan selalu dap at
diubah menjadi p erkalian dua triangular matrix yang satu sama
lain merup akan m atrix t ranspose.
Bila ( A ] menyat akan suatu mat rix simetris. dan [ L ] menvatakan
suatu lower t riangular m atrix. maka :
[A] = [ L] . [ L] T
a
a
ll
21
n1
a
a
a
12
22
nz
at au secara keseluruhan :
a
a
.
1 3
33
a
a
a
a
2n
Q,
1n
r'1
nn
Q,
=
X.
11
21
3 1
Q.
n1
0
9,
9,
22
3 1
x.
n2
0
0
X.
3 3" .
X.
n 3
0
0
(\
Q,
21
X.
22
nn
Q,
9,
.Q,
3 1
3
n2
1v
X.
n
33
9,
nn
( 1 43)
30
. 9,n 1
. .
a. .
I I
Da r i pe r sama a n ( 1 . 4 3 )
[A (
( 1
[A
Bi
1
=
1
[A ] -
ma ka
d i ma n a
= 0
ij
11
21
0
i
22
3 1
33
2
t
n2
n 3
11
A,
.u
21
u
u
t
3
32
ll
1 1
22
+ ,l
ll
3
. .
..
.u
u
nn
Un
. ...
(j .
u
3 3' 3 l
"'
( 1 44)
( 1 . 46 )
( I 47)
( I . 48)
22
2
n2
u
3 3' .
u
. . .u
ll
u
3 1
oj
o =i o
I :
,)\ lo
0
0
nn
,)
( 1 50)
=
t2
21
r:
0
+
i >
untuk
(1 . 4 5 )
21
21
. .
u
3
21
I U
1 1
=
+ t
1 r . J. r
( 1 . 49)
S e t e 1 a h d i j a ba r kan
0
"'
1r
r\-:: 1
un tuk
;2
JJ
[ L ] . [ U] = [ I ]
a t a u seca ra kese l u r uhan
i.
T 1
( [ L ] . [ L] ) l
l T
( [L( )
[L(
1
[L] T
[ F] = [U] . [ U ]
[U]
la
-1
r=1
j-1
a. . l j
... .
I
.u1 1
t
22
.c 3 1 u 1 1 + Q. 3 2 U 2 1
3 3'
'
a t a u se ea ra umum
U. .
n
"-
I I
I I
r
r= l
u . = - -
..
IJ
I
i-1
i.
r . rJ
u .
U I J
un t u k
un t uk
i) j
(I .51 )
(j
SUSUNAN
PERSAMAAN
LINIER
DENGAN
METODE MATRIX.
1.3 . 1 .
PENGERTIAN UMUM.
"
b il an ga n a n u " ,
12
( 1 . 52)
[ 3
7 ]
[ I2
( 1 . 53 )
3 X
5
7 Y
12
( l . 54)
( I 55)
.
33
11
+ a
+ a
+ a
n1
+ a
11
12 2
22 2
3 1 1
21
3 2 2
+ a
+ a
+ a
3 3
n2 2
+ a
12
: 3 "3
X
n 3
'3
+ ...... + a
1n n
+ . . . . .. + a
.
...... + a
X
2n n
n n
+ . . . . . . .+ a
nn n
( 1 56)
a
a
21
3 1
n1
22
n2
3 3'
... .. a
.
.. . .. a
.
.. ... a
.
2n
3 n
ln
nn
( 1 57)
[A]
. xt
{ B}
( I 58)
.
D engan pengertian :
[A]
{X}
{B }
1.
Disini m at rix
aij = aj i
2.
-1
-1
i
A
i
X
i
B
[A ]
0
0
T
A
3.
12
11
X
3
X
i
X
7
9
5
21
i
B
I.
[ A]
diperkalikan d e ngan
(A ( 1 [A ]
36
{ X}
{ B}
[A] - !
{ X}
( A ] - l {B}
[ I ] { X}
[ A f 1 {B}
{ X}
(A ] - l -{ B }
(I . 5 9)
Contoh :
[:
l
-2 I
)
{ } {: }
T
A
[A]
/AI
= [:
==
3
-2
(A
2 ( -2 ) - 3 . 3
- 13
]-1
:
[ l
-2
-=-13
-3
3
13
2
13
{ s}
{ x}
==t
=
71
[A ( 1
{ B}
jJ
X
= -
3
13
26
I3
]__
13
l3
13
l3
y
1.3.4. METODE CRAMER
D ari persamaan ( 1 . 5 8) :
[A]
{ X} = { B}
D engan metode Cramer akan didap at :
.
X .I
dim ana:
Xi
D 1
D
=
=
D.
I
D
( 1 . 60 )
Contoh :
2 x
3
3 y
2 y
[ : _: l { : } { : }
"T
38
[A]
{ B}
I AI
2 (-2) - 3 . 3
=
-13
r---,
I 7 I
I
I
I
I
I
L _-l
-2
7 ( - 2)
3 .4
- 26
02
,--
1
I
I
I
I
I
: 4 :
, j
_ _
=
=
2 . 4 - 3. 7
-13
X .I
39
maka :
X1
D
.J.
D
- 26
-1 3
-1 3
-1 3
1 . 3.5.
METODE GAUSS-JORDAN .
atau
40
[:
T
A
3 y
2 y
_: l
Gauss-J ordan
pada proses
7
4
{:} {:}
-
T
X
T
B
dan { B}
B]
(A
-2
[AJ
7
2
3
2
H( )
l
-2
3
2
7
2
C/?
_ _!]_ _ .!J.
( - ...,. )
2
12
(./')
7
2
( - 13).
(./')
r - .,
I
2 I
I
I
I
I
I
I
I
I
! j I
L-:_j
t-- x
(2 ) .
3 y
4 y
3 y
3 Z
3 Z
4 Z
21
(- 3 )
-2
3
2
'r
H
0
-2
0
B)
-2
-2
r-......:J
42
0
0
0
0
T
B
[A
-2
(- 1 )
21
-2
3
0
r--...:J
-2
r-- - ,
I
I
I
I
I
-1 7 I
I
I
2 I
I
1
... _ _ - ..J
12
-8
0
0
r--..._;
(-3)
0
H
3 1
(- 1 )
(-3)
H
1 3
<---)
1.3.6.
-1 7
11
+ a
+ a
12 2
22 2
1 3 '3
2 3 '3
b
3
33
( 1 . 61 )
( 1 . 62 )
( 1 . 63 )
11
12
22
13
23
33
:>';
X
X
b
3
b I
33
33
) I a 22
43
x.
I
a nn
L:
(b. I
un t uk
n -
a .I J. :X.J. ) I a .1 .1
+ 1 s amp a i den ga n n .
( 1 . 6 4)
+
+
4 y
3 y
3 z
4 z
r 1 r 1
'[: J r r
=
-z
i
X
44
[ A
B ] =
-2
-2
H
3 1
H
21
(- 1 )
( - 1 ) ('..)
3
0
0
-2
2
,.. - .,
!L- -3-..J:
Kebet u l a n p u l a seca ra l an gs u n g d i da pa t
y
Jadi :
3 y
3 z
-2
3 (2 )
3 (3)
-2
-17
-1 7
(2 ) .
4
3 y
2 y
2 y
__
..
13
+ 3 z
14
+ 5 z
22
_ ..,
2.
T
A
dan
2.
14
22
akan dida p at :
X
y
5
13
14
=
13
22
45
2
]
(- 1 /5)
2
(__../'")
H
3
I
l
( 5 /2 4 )
11
_
5
11
5
43
5
-4
-4
-20
14
11
y +s
.
43
5
3 =
.il
y =
4)
H (
3 2
,..--...._;
-+6
= 3
14
-5
- 1 1 -43
-4
-4
43
5
11
5
1J
22
3 1
14
13
(-4 )
Hzl
( - 3)
H
22
Subsitusikan ke baris 2
y +
13
0
0
14
14
l l
0
0
24
5
-2
14
43
5
72
5
I :
Subsitusikan ke baris
X +
y +
X +
2.2
14
3. 3
14
y
z
Lih at satu
maan
a
a
21
ll
X
X
1
=
1
l
+
+
a
a
12 2
22 2
a X
3 2 2
x
n2 2
..
.. ......
........ ...
2 3 "3
a
33
3 "3
x
n 3 "3
.. .........
ln n
x
2n n
a
X
3 n n
x
nn n
b
3
11
b
22
a
33
( 1 .56) :
P ade
1 .3 . 7 .
nn
- a
- a
12 2
21
- a
- a
1 3 "3
X
3 3
. ..... - al X )
n n
- a
24
b
3
- a
- a
x
x
x - a
3 1 1
3 2 2
3 4 4
- a
...... - a
2n n
- a
x
3 n n
x - a
x - a
x
n1 1
n2 2
n 3 3
( 1 . 65)
47
I a
11
22
- a
21 1
4 y
+ 3 z
4 X
7 y
+ 4 z
15
3 X
4 y
+ 4 z
11
12
- 0,8 y
- 0 , 57 X
- 0 , 75 X
Putaran I : y
48
2,4
0 , 57 z
2,14
2 ' 75
2, 4
2,4
menghasilkan y
(J )
0
X
menghasilkan ,
0,6
(2 )
-0 , 57 . 2 , 4 + 2 , 1 4
0 , 722
menghasilkan
Putaran l i :
2 ,4
0 ' 722
z =
menghasilkan
l , 685 6
1 , 685 6
0 , 228
menghasilkan y
(1 )
0 , 228
x =
menghasilkan
0 , 228
0 , 722
(3)
z =
(2 )
1 , 05
l , 685 6
I , 05
(3)
0 , 43
Pu taran Ill :
X = 0 , 99
Putaran VI I [
X = 0 , 98
Putaran IX
X = 0 , 99
1 , 06
1 , 04
y ::; 1 , 03
z = 0 , 95
z = 0 , 97
z = 0 , 98
Iterasi dihentikan.
49
50
0 , 99
1 , 03
0 , 98
2
METODE MATRIX UNTUK ANALISA
STRUKTUR
kan keu ntungan bahwa hasil analisa satu elemen, dapat dip akai u n tu k
elemen-elemen lain yang sejenis. Kemudian digabu ngkan sifa t-sifat
53
dari elemen itu dalam satu model matematik dari konstruksi. dan
mt:nyatakannya dalam suatu kondisi yang tergabung, di m ana dalam
hal
ini
\.
kesetimbangan
3.
1.
2.
metode
f1eksibilitas
(flexibility
method,
[K]. {D}
{Q}
{Q}
(2.1)
diberikannya lendutan
Tentu saja gaya
{Q }
{D}
kekakuan
54
demikian uru tan kerjanya secara garis besar adalah sebagai berikut :
1 . kompatib iliti; yaitu mencari hubungan an tara deform asi dengan
lendutan. atau secara t egasnya mencari d e form asi apa y ang t erj adi
'
pada elemen-elemen dititik-t i t i k ct i skrit akibat diberikannya len
dutan pada struktur dititik-titik tersebu t;
..,
persam aan hub ungan stress dan strai n . yaitu mencari hubungan
mengenai gaya-gaya dalam yang timb ul sebagai a ki b at adanya de
formasi pacta eleme n-elemen struktur terse but;
3. keset i m b angan: langkah terakhir y ang m e n ya takan hubu ngan gay a
luar d i titik diskrit dengan gaya-gaya d alam . atau m e ncari b erapa
besar gaya luar diuj u ng elem e n yang tepat diim b angi oleh gaya
gay a dalam elemen d ititik-titik diskrit.
Dengan m e nggabung ketiga langkah ini, akan didapatkan hubu ngan
gaya dan lendutan sebagai dinyatakan oleh p ersam aan (2.1 ).
Perlu kiranya ditam bahkan di sini. karena m e t o de kekakuan ini anali
sany a dimulai dengan lendutan, kem udian mencari hubungan p acta
gaya-gaya yang tim bul dititik-titik diskrit, m aka akan sangat me ng
untungkan untuk m e m akai m e tode ini menganalisa suatu konstruksi
dim ana ketidak-ten tuan kin e m a tisnya (yang b erhubungan erat dengan
deraj a t kebebasan atau degree of free dom ) adalah lebih kecil bila di
ban dingkan dengan ketidak tentuan statisny a. Dengan dem ikian,
konstru ksi-konstruksi statis tak tentu yang sering dijum p ai pada
umumnya. akan lebih me ngu n tu ngkan b ila dianalisa dengan metode
kek akuan ini . kare n a umumnya konstruksi-konstruksi ini mempunyai
derajat ketidak-tentuan statis yang besar.
2.3. METODE FLEKSffiiLITAS.
{D}
[F]. {Q}
(2.2)
\lle tode tleks i b ilitas i n i juga dise b u t sebagai metode gay a (fo
rce
method ) karen a anal isa dirnulai dengan ''gaya. yai t u gaya-ga ya diti
tik
dis krit. Ini ad alah kebalikan dari m e tode kekakuan . sehingga u rutan
kerja analisa secara garis besar dalah sebagai b e rikut :
I.
tung gaya d alarn y ang timbul pada elemen -e lemen struktur a kihat
55
..
3.
dari
cteforrnasi
yang
terjacti
pacta
elemen-elemen
struktur.
Dari tiga langkah ini, akan dictapat suatu hubungan seperti yang ctinya
takan oleh persamaan (2.2).
56
(1)
'
l I t 1 J. ;
rnl_B
; ! I
metode fleksibilitas
k etidak-tentu
an statis
ketidak-tentu
an k inemat is
(force method)
I
I
I
'
pertama
(displacement method)
t- . - .L-J
- -.._-._
- :-:-:- - ----+1-----, ..-t
s::ruktur
metode k ekakuan
'
-,.
.-
Langkah
q4
-- -1 -0 ------ - -fT-<
j
NI
kedua
+ FQ
3
'B'
IT
2
qi
+ --
4EJ
0
qi
Q+KD
Kese t i mbangan
Hasi 1 anal i sa
K.D
K
Kompatibi1iti
; -
--
) :-Q-_il _l_<-:-:--:
i..i-'1-i!_t_:j'
i
ij
ot3
1i8ET
4iJ>r
_,.,
or' /
L.BEI
mendapatkan oesa r 1 en
diujung elemen
57
(2 )
t
2 .
! tode fl eks i i
1 (force method)
1.
' :--;tu:-11me
b 1
1 metode kekakuan
(displacement method)
i tas
I statis
I
.II
entuan
:
i
:
::
Struktur dasar
I
Langkah pertaf!\3 '!:2it x-=-
_..
3
='
50'+
q.4
-
-t
1
L hl
tFQ
1
I
:} (ttr;
lH I H
F =
.e3 '48EI
---
__
..-- -w
!I
= _!_
48
I
v l
q. .2
1
2
- w ot
, \
"' .
os
.
..I'
.-,
I
QBc - DC'/
,,
+ KAsDs
Q'sA = KsADA+KssDs
Q' se = KssDs + Ksc De
Q'c = Kc8Ds+ Kcc De
KAA=Kss=Kcc=
..!..
2
KAs=KsA=Ksc=Kcs=
BE I
2E I
-'-
2
4E I
k
58
--
Q (.
DB
C /
','iS --;\
=
i o"t:
/ Q = KAADA
II
d1
Q8c=Tiq(2.) 2
QsA = Q c
._L_a_n__k_a_h_k_e_d _u_
a __._____ _--:----- -
g
tQ
,._-
fr----l
QA
El
I
1!
--
1,
'-"----- -
l,
I
1'
I
Kompa t i b i
1 i ti
D + FQ
-
0
qt
,1>
Da ri
,.,,
\LJ
(3)
Q' = 0
c
(1).
384
(2)
dan
(3)
El
Has i
I ana 1 i sa
UJ
t'J:..Ll.Ll
J
_.:::''21..
JF___
__
q
8 L
mendapatkan
besar
ya dititik diskrit
mendapatkan besar
1endut
an dititik diskrit
59
(3)
A
'
UJlUJ.lt
q
l! H
x--'2::___--7
_!_i
2
_!_i
ke t idak tentuan
stat is
1 kwdek
(displacement method)
(force method)
3
ti:"
I
Langkah pertama
- --- ---T
I
Laogkah
ked"'
D'
A
D'
B
FBAQA+FBBQB+FBCQC
QsA
D'
c
F CAQA+FCBQB+F CCQC
Qsc
F AA
3fT
=FBA
F AB
FAC
FBB
F
BC
Fee
60
l6E!
;::
. CA
1iEET
+
KBB
= _i_
F CB
t
3IT
=+-
6EI
.2.2
"i6fl
KBB.DB
KBB. 0 B
==
1
i
2
.!.
---:----- -,--Kompa t i b i I i t i
DA + D'A =
tJ)
(2)
(3)
DB + D'B =
DC + D'c =
(I)' ( 2 )
Oar i
QA
QB
<le
=-
1iE"
qi
qi
1
1jg"
(3):
dan
qt
Kese t i mbangan
DB =
Has i 1
ana1isa
L2
i-Bq
=r-___,>
.(..
I
rnendapatkan
l..q!. 2
48
besar g
va-gaya d it i t ik diskrit
..
... __
__......->::zs:
mendapatkan
an d it it
DB 0
ik
be sa r 1endu_!
diskrit
61
.
M ula mula d iadakan ''ke kangan-ke kangan . . sehingga struk tur tidak
-
"
"
62
"
METODE KEKAKUAN
3.1. INTRODUKSI
Metode kekakuan iaiah suatu cara untuk analisa stru ktur, dimarra
J abm p roses peru m u sa n dari analisanya, diambil lenJutan diti tik-titik
diskrit seb agai besaran "anu" yang hendak dicari .
Metode kekakuan i n i sebenarnya b u ka n meru pakan cara analisa y ang
bam . karena sebenarnya m e t ode ini sudah dikenal sejak tahun 1880.
Tapi m e m an g m e t ode i n i baru menjadi berkem bang p csat dan disu kai
orang pada w ak t u akh:r-akhir ini, yait u seiring denga n kemaj ua n pesa t
d ari penggunaan komputer elektronik otomatis. yang ternyata sangat
m e m udahk::m op erasi-operasi m atematiknya.
B erhubung dengan hakekat dari m etode kekakuan ini, maka analisa
stru k t u r akan selalu dim ulai denga n m em berikan pada struktur ber
sangkutan beberapa besaran "anu" yang dalam ha! i ni ialah mempakan
lendutan pada titik diskrit sebagai besaran yang hams dicari. Sesuai
dengan tahapan-tahapan yan g telah disinggung pada p asal 2.2, m aka
dalam p roses analisa terse b u t akan mengenal beberapa matrix yang
penting sebagai beri k u t :
(I) Matrix deform asi [A), suatu m a t rix yang m e n y atakan hubungan
[ A ] {D}
( 3 .1)
= [S] {d}
( 3.2)
Q}
= [ B ] {H}
U .3)
65
Bila ketiga m atrix cti atas cti gabungkan, maka akan ctictapat hubungan
{ Q}
{Q}
{Q}
{Q}
{Q}
[B) {H}
[ B J ( [S] {d} )
[B] [S] ( [A] {d}
lK} fD}
[B]
[S]
( 3 .4)
(3 .5)
[A] {D}
(3 .6)
(3 .7).
[ K]
-1
l:J;
[A]
(3 .8)
samaan (3.8).
[ K]
menurut pc!
"
Pacta struktur dua dimensi ( bidang) dengan titik hubung kaku, pada
umumnya akan timbul lendutan translasi (linier) d an rotasi (anguler)
d it i ti k-ti tik d iskri t .
Lendutan translasi selalu dapat d in yatakan oleh dua komponen yang
saling tegak lums, sedangkan len dutan rotasi dinyatakan oleh satu
komponen anguler.
Dengan demikian pacta satu titik pertemuan secara lengkap akan ada
tiga kom ponen lendutan.
Untuk struktur tiga d im ensi (ruang) d engan titik hubung kaku . pada
umum nya secara lengkap akan ada enam buah komponen d ititik bebas
dari lendutan yai tu tiga m e nyatakan lendutan translasi, dan tiga iain
nya lendutan rotasi.
Pada bangunan rangka batang d engan sam bungan engsel. m aka kompo
nen rotasi dengan sendirinya tid ak acta.
66
----
r.v==
Derajat ketidak-tentuan j
kineatrs
'5I
I (b)
I
I
Il(c)
1
......::...
--_,
67
Koonen bebas da r i
lendutan dititik
pertemuan
Derajat ketidak-tentuan
ki nemat is
(d)
(e)
dengan mengabaikan
defonmasi axial da
ri elemen.
68
Dalam pasal ini. akan dijelaskan secara mende tail um t-umtan analisa
dari suatu konstruksi bidang ( dua dimensi) dengan m endasarkan p ada
metode kekakuan.
Sekarang d ilihat sat u konstruksi seperti ditu nj ukkan gam bar 3 .2. (a).
Sdanjutnya akan diikuti umtan dari proses analisanya.
/""
r
111:,
l
.
r--J*u'w'ut*------l------ ----\_r------- - ----_Jt
.
Subsitusi harga
x3
dan
EI 1
t,
'
'
--...-
ke persamaan ( 1 .61) :
El2
\2
- a
X
12
- a
EI3
\3
X
3
) I a
11
e) d iberikan
D1
1 satuan
(g) diberikan
D3 = l satuan
merupak an
dikebng
yang
elemen
terhadap
reaksi
diberikannya deformasi { d}
Kon st mksi ini ial ah b al ok menems d i atas empat perle takan . sat u
je p it d an t iga sen d i. merup ak an sua t u k onstruksi denga n deraja t
ke t idak-ten tu an k inematis se besar 3 (gam bar 4.2.b ).
Langkah pert am a ial ah menyel id ik i k om p at i b i 1itas d ari struk t ur,
dengan jalan mem berik an berturu t -turut len d u tan 01 = 1. 02 = 1
dan 03 = 1 (gam b ar 3.2.e. 3.2.f dan 3.2.g).
dz
d3
= ol
(3. 9 )
{ d} = (A] {D}
(3. 10)
1
0
0
t
D1=1
0
t
D2=
dz
d3
+-
t
D 3=1
dl
+-
[A] =
d4
ds
d6
(3. 1 1)
d1
Hlll
1
3
EI 1
--
- 6
E l1
--+
EI 1
(3.12)
Hzll
1
3
Hl ll
1
dz = 6
HzL1
EI 1
Hl
Hz =
.,,.,
t_
4 EI
Ll
El 1
Ll
dl +
dl +
El 1
Ll
4 EI 1
L1
dz
dz
( 3. 13)
dan
H3
H4
Hs
4 E12
Lz
El2
Lz
4 EI
d3
d3
ds
Lz
4 E12
Lz
L3
2 El2
d4
(3. 1 4)
d4
El3
d6
L3
(3 . 15)
Hs
2 EI 3
L3
ds +
4 EI 3
d6
L3
4 El
1
_L_l_
_L_l_
E l1
H1
__l _
L
H2
_L_1
H3
H4
L2
L2
Hs
H6
Cl
E11
4 E1
1
dl
d2
d3
d4
4 E1
2
E12
"""[2
L2
2 El2
4 E1
2
a tau
{ H}
2 EI 3
_ _3
L
__3_
L
2 EI 3
4 EI 3
4 EI 3
[ s] id}
L3
L3
ds
d6
( 3. 1 6 )
73
[ s]
t
dl=l
t
d3=1
t
d..,=]
4 El3
El3
t
ds=l
d4 = 1
I
ialah
L3
_..
lSl
4 El3
L3
EI 3
L3
L3
.._
dEi= I
I
(3.1 7 )
berapa bcsar glYt Lbbm {H}yang timbul diujung demen bila dititik
titik tersebut clibcrikan satu satuan deformasi
t dt.
Langkah ketiga,
gaya dalam.
Melihat gambar 3 .2. !i):
.
Ql
Q2
Q_,
H,
H4
Hf>
H3
+
+
Hs
(3. 1 8)
74
(3. 19)
a tau
{ Q}
[ B ] {H}
(3 . 20)
dimana,
0
0
=
[B]
0
0
1
(3. 2 1 )
{D}
[ K] = [ B ]
[S]
(3 . 2 2 )
[A]
(3 . 2 3 )
[ B]
[A] T
(3.25)
------------------------Q
;':
Cambar 3 .3.
gaya virtuil .
75
{Q'}
{D }
,_
{H'}
{d }
(3.26)
D engan melih at :
{d}
'''
{Q }
dan
=
=
[ A ] {D}
,,
[ B ] {H }
(3.27)
(3.28 )
T
T
T
{Q'''} = {H'''} [ B ]
atau
(3.29)
{H>':}
[B]
.... T
T {
D} = {H"} [ A ] {D}
(3.30)
[B ] T = [A]
[ B] = [A] T
(3.3 I )
atau
D engan dem i kian persamaan (3.23) akan b isa d ituliskan
[K)
[A ] T [S] [A)
(3.32)
:
(3.33)
Deng an d em ikian persam aan (3.8) telah diperm udah k an. yaitu untu k
menuru n kan ma trix ke kakuan f K ], cukup hanya m enurun kan d u a
matrix pembentuknya, yaitu matrix deformasi [ A ] dan matrix ke
kokohan intern elemen [ S] .
Untuk mengh i tung g ay a dal am, d igunakan hu bunga n
atau
{H} = [ S ] {d}
{H} = [ S ] [ A ] {D}
(3.34)
(3.35)
dim ana {D} ialah matrix l endutan d i ti t i k d is kri t yang d iperoleh dari
p e rhitungan b e rdasarkan p e rsam aan (3. .24).
3.4. APLIKASI
3.4.1.
nnn:Fnfnn*n*H"ti'**HH
r
J
er=
/'
600
kg/m
10 M
8 M
'
------1--t
)(l)C
t)C
... 5 000
- 5 000
\( I
)\j;
... 3200
- 3200
; -
t-
MBC
-M
CB
(0
:CS.
1
12
.600.6
- T2 .600.4
1
= -5000 kg.m
----tl
-3200 kg.m
--
--i----7-
1,
1800
kgm
D1
1 satuan
77
(g) d i ag ram
H- d
[ A) =
+-
+-
++-
dl
dz
d3
d4
D1=1
Da ri gamb a r 3. 4 . (g)
4 El
[S]
-- 0
2 El
4 El
10
10
....
I
d l=l
78
2 El
10
d 2= 1
4 El
-8
2 El
--gt ;
d 3= 1
+-
+-
2 El
tr
4 El
d 4=1
+-
+-
Hl
Hz
H3
H4
[S]
( 0,4
Ef
0 ,2
0 ,2
0,4
0 ,5
0 ,2 5
"
25
0,5
T
[ K ] = [ A ] [ S] [ A ]
0,4
0 ,2
0 ,2
0 ,4
0 ,5
0,25
{
[K
[K]
(l
0 ,4
0,2
0, 5
oJj
0,5
El
EI
0 , 25
0,9 E l
0 , 9 El
{D}
{ D 1}
D1
[K] - l {Q}
[ O,
200 0
El
EI
n-_
] { 1 800}
'i
,/
[S] [ A ] { D}
79
{H}
0,4
0,2
0 ,2
0,4
0,5
0,25
0,25
0,5
0
El
2000
El
0,2
. 2000
0,4
0,5
0,25
Hl
4ob
Hz
800
H3
100 0
H4
500
Hl
Hz
400 kg.m
800 kg. m
H3
100 0 kg . m
H4
500 k g . m
AIV
')\.
'
L.OO
)(:&)E
800
1000
r+--4oo
l
I
I!
: +
,"''
ooo
L -i- _SOG_j
Boo
- r -500 1
-
I
I
i
\
I
-4200 kg.m
-"-5000
-
3200
-t-4200 kg.m
-2700 kg.rn
+3200 ;
!._ ____,.!
"
,-.
more n
p r : me r
!) \...!tt..l...:
tl
(_)"
'11
+ 5400 kg.m
'1
n1on1t..\ll
titik.
1 a :: xx;.. kg
4M
-----; 8
1:::
--
--
.:;,.
f:
-+-- --------------
I
'
--------
\.......?. 02
;4
'cl
;po,
f:
:o ..I
i
-
! d) diberi kan D 1
.,.._
sa tu an
81
( e ) J iberikan o = 1 satu an
[A] =
r:
82
6
1
4
1
4
t
01 =1
0
t
02 = 1
dl
d2
d3
d4
[ s]
2
3
I
3
El
I
3
El
2
3
2
4
2
2
3
I
4
[ A)
[ S)
[ A)
2
3
- 6
- 6 4
1
3
1
3
2
3
'
- 6
1
2
- 6
- 6
El
1
1
- 6
- 6
- 6
:dr.L, Ji;flrtr i
El
83
---- ------
fK]
[ K]
D}
0 '
- 1
!(
1
0.36 1 7 El
{ Q}
361 7
E I
....
46 07,85
I
'
575
El
l
I
1
1,6667 J
0 , 2083
I 0,208 3
'
[KJ
{D}
r 0 ,2 4 3 0
-0
i
"
'
,
El
-o,2os3
'I" I'-
',boo;
-0,208 3
0,2430
6 66 7
?o
-0 . uu5
2 0 83
0 ,2430
"!
/
I
.,
i
i
'
000
0
"-
J'
9
( s ] [A ] { D }
( "'
1
3
3
1
2
El
3
3
L
-'"\
"
L
I
l -
,,
;-
"7
..
.,
<
d
3
8
84
6 9 7 '8 2
El
57
f
I
I
I
1
2
0
'
I
s
::;
I"
46 07.8 5
E l
575,89
El
1
I
I
l
.
H1
9 60
Hz
1 1
H3
-1 1
52
52
-14 4 0
H4
:J
/'--
9 60
i152
. -------"6--'- M_:__
j'
../
1152
L. M
ll.L.O
.,.______2-- -------
___ __
MA
B ila
=
960 kg.m
MB
= - 1440 kg.m
M eA = - M c B = 1 1 5 2 kg.m
dibandingkan hasil
1000.6 .4 2
MA
[02
=
ini dengan
9 6 0 kg.m
-- 1000 .624
1440 kg.m
[02
Tcrnyata hasilnya sama.
Contoh 3 .3 . :
Pada contoh soal yang selanjutnya ini. akan dipcrlihatkan bagaimana
A t.
1 1000
C.
---------------
-----------------------
kg
6M
(a) konstruksi yang akan dianalisa. dengan sa tu
perletakan elastis dimana k = 0.5 El
85
1' o,
Q:- -1000
o,
---+--
( 1.')
Persoalan pada contoh soal ini sebenarnya sama dengan contoh 3.2,
karena mempunyai elemen batang yang sama dengan derajat kebebas
an yang sama pula. Maka proses analisa tidak akan mendetail dibahas
lagi di sini, dan langsung akan mendapatkan matrix kekakuan :
[ K]
[K
-1
)
0 , 2430
0 , 2 08 3
0 , 2083
1 , 66 6 7
1
0 , 3 61 7 E I
El
1 ' 66 6 7
- 0 , 2 08 3
- 0 , 20 8 3
0 , 2430
{ :}
Dl
{Q}
0' 3 6 1 7 E l
1 , 66 6 7
l - 0,208 3
'
1
. 1 , 66 6 7
0 , 3 6 1 7 El
Dl
Dl
[ K) -
l r ( - 1 000
J
I
0
0 , 24 30 J
- 0 , 208 3
l
I
I
kD
)l
j
i
( - 10 0 0 - kD 1)
1 ,6 6 6 7
( - 10 0 0 - 0, 5E I . D 1 )
0 , 3 6 17 E l
4 6 08
El
- 2 , 3 0 4 D1
4 608
El
-1394, 7/E I
87
Dz =
..
D2 =
0 ,36 7 E l
1 74 , 3/EI .
{HJ
- 6
=
- 6
El
HlHz
3
2
3
8
3
- 1 394 , 7/E I
1 74 , 3/E I
290 , 5
348 , 7
-384 , 7
H3
-435 , 9
H4
\'leA
YlcB
MB
290 .5
348. 7
= - 348.7
-435 .9
=
kg .n 1
kg.m
k g. m
kg.m
Da lam pasal ini akan d ib ahas an al isa Jari k on stru k si p ortal b id a ng.
Dik etah u i d ua macam kon st ru k si p ortal b id ang. yaitu p ortal tanp a p er
goya ngan dan p ortal Jenga n p erg oyanga n , sep erti d itunj u kkan ol eh
gam b ar 3.9 . I
88
'
-'
. . (
rI
,///
,_
-------.,
l l l J _l l.LI.! J. J .l f! Jl L
.
2 El
600 1<&
600XG
El
/.
El
3. 00
-///h w
..
A B
B A
MD C
60 0 . 3 . 2
5
60 0 . 3 . 2
2
5
2
Ma c =
MCD
Mc s
- M64
- A B
=
=
iz
- 2 8 8'f kg . :n
+4 3 2 k g . m
300
- 4 3Z k g . m
+ 2 88 k g . m
- 6 2 5 kg . m
...
625
288
1 c) Momen primer.
----------
\
432-625
625 -432
=-
193 kg.m
193 kg.m
91
( f) Di berikan D 1
satuan
( g ) D iberikan D 2 == l satuan
-\
\..
) H,
_
_
( h ) D iagram H-d
( i ) Di agram
kesetim bangan.
Cam bar 3 . 1 0
Portal simetris.
'
+-
+-
[A ]
+-
+-
+-
0
0
D 1= 1
D 2= 1
4
5
[S]
2 El
El
--
r
I
I
I
I
\
dz
d3
d4
ds
d6
2
5
2
5
4
5
2
5
4(2)
5
2 (2)
5
i 0
I
+-
dl
2(2)
5
4(2)
-5-
4
5
,.,
1
I
l
I
I,
)
3
4
5
5
Me1 i h a t pe r s a '!la a n ( 3 . 33 )
[ K]
[A]
[ S ] [A]
93
[ K]
-5- [ ]
2E 1
5
{: }
{ D}
[ K] -
..
94
D2 j
o,
2E I
36-4
64ET
1 -
i
I
1 r
{- 1 544 l
1 544
{ Q}
8TI5 l
96
965
SE I
I -2
-2
6
1{ }
-1 93
)
I
1 93
Dl
02
96 5
- SIT
Dari persamaan (3 . 3 5 ) :
{ H}
[ S] [ A ] { D }
2
2E I
5
0
=
H2
H4
Hs
H5
0
0
1
0
0
96 5
- 8E I
965
+ BIT
19 3
-41 93
- 48 , 2 5
Hl
H3
- 96 , 5
- 96 , 5
96 , 5
96 , 5
48 , 2 5
(c).
m a k a akan d id ap a t :
95
- 48 , 2 5
96 , 5
96 , 5
I
I
MC D
MD
l
I
, - - - -,
96 , 5
96 , 5
48 2 5 I
_:_ _ j
I =
, - - -,
2 88
I
I
43 2
- 625
1
I
625
432
t
H
288 I
_:_
= - 5 28 , 5
239 , 75
_j
kg . m
kg . m
528 , 5
kg . m
-5 28 , 5
kg . m
528 , 5
kg . m
- 2 39 , 7 5
kg . m
momen p r i me r .
Contoh 3 . 5 :
Sekara ng akan dibahas an alisa portal pada gamba r 3. 1 1 di
bawah ini :
= 6001< G / M '
400KG
ot2_E_IEC
I
El
-+-
2. 00
. 5.00
2.00
5 . 00
( al
5 .00
-
' ',,-,----------------------i
c
t-.;
1 h l S t ru k t u r
Momen 8 r i me r
: ME D
ME F
- M FE - 1 2
kg . m
+z. 60 0 . 5 2
- g 1 000 . 4
1
- 1 2 50 IKg m
.
=
- 1 2 50
- 500
kg . m
kg . m
BOO( :'"1250
I
.I
7ml
r-=o ,
1250 1250
DC
I
soo
1 251(
( 02
I
\.
'
l
(d) Derajat ketidak-tentuan kinematis : 2
( defonnasi axial diabaikan ).
//
dengan lendutan D .
'
'
R.'
( [) Diberikan D = 1 satuan
(g ) Diberikan D 2 = 1 satuan
'
0
0
0
El
= , T
d4
d5
+
+
d6
d7
ds
D 2= 1
2
0.
4 ( 2)
2 ( 2)
2 (2)
-5-
4 (2 )
-5-
4
4
2
4
2
4 ,
4
4
El
d3
0 )
D 1= 1
d1
d2
0
0'
[A] =
[S ]
0
0
0
8
4
0
0
0
0
0
8
0
0
0
0
0
0
2
0
0
0
0
16 8
8 16
0
0
0
0
0
0
0
0
3
4
0
0
0
0
0
0
0
0
10 5
5 10
0
0
0
0
5
5
0
0
0
0
0
16
8
7
4 (2 )
2 ( 2)
-5- -54 ( 2)
2 (2 )
5
0
0
0
0
0
-5
'1
'")
"-
3
4
II
Jj
5
5
99
Ei
10
[ K l = [ A ] T [S] [ A l
0 t .o
0 0 0 1
o o o o
[ K]
:::
TO
-1
El
10
ET
4
8
0
0
0
0
0
0
8
16
16
8
8
0
[K}
8
4
0
0
0
0
0
0
9 44
0 0
0 0
16 8
8 16
0 0
0 0
0 0
0 0
0
0
0
0
10
0
0
0
0
5
5 10
I
I j
42
-8
0
0 0
0 0
10 5
1 00
0
0
0
0
0 0 16 8
0 0 8 16
2 36 E l
{ D } = ( K] - l { Q }
0
0
0
0
0
0
0
0
0
l
0
1
j
I
'
{ D 21}
236 El
- 7 450
- 4200
{H}
01
-37250/236 El
02
-21000/236 El
[S]
[A] {D}
r
El
10
=-
16 8
8 16
10 5
5 10
16 8
8 16
II
3 72 5
- 236
37250
236EI
21000
236EI
ll
2100
- 236
0
16
. . !'
I .
101
- 63 , 1 4
- 1 26 , 2 7
- 3 2 3 , 73
{H}
- 26 8 , 6 4
- 88 , 9 8
- 44 , 49
... ...."'
- 1 4 2 , 38
- 71 ' 19
D engan m em perh at ikan momen primer d ari elemen-elemen struktur.
m ak a akan didapatkan :
r-=
4;
j
,1 - 1 26 , 2 7
I
I
l
ED
M F
E
MF
MF
MF
0
-323 ,73
I - 26 8 , 64
I - 88 , 98
I
l - 1 42 , 38
I
i
MC
4 4 , 49
- 71 , 1 9
_ _
I
I
I
!
1 i
I _
t
I
kg . m
+ 800 I
kg . m
- 1 2 50
9 2 6 , 2 7 kg . m
+ 1 2 50
kg . m
f - - -l
- 1 5 1 8 , 64 k g . m
I
I
- 500
4 1 1 , 02 kg . m
- 1 2 5o
1 1 0 7 , 62 k g . m
+ 500
- 5 44 , 49 kg . m
]
I
+ 1 2 50
_ _ _ _
_j
- 1 32 1 , 1 9 k g . m
t
mome n
pr i me r .
\t E
\1 F =
=
1 02
\l t: A + \t E D + M E F
800 + 9 6 . .2 7
1 6 . .2 7
1 memen uhi ).
:VI F B + M Fc
- 1 5 1 .64 + 4 ) 1 .0 + 1 1 0 7 .6
0 ( I11 L'Il1 C ll llh i ).
\1 F E +
PORTAL
BIDANG
DENGAN
PERGOYANGAN
Setelah pada pasal y ang l al u d ibahas analisa portal tanpa pergoy angan
m aka pada pasal 3 . 4 . 3 ini akan d icoba menganalisa konstruksi po rtal
de ngan pergoyangan . dim ana d e f01m asi ax ial m asih d iabaikan.
Contoh 3 . 6 . :
D i b awah i n i d iberik an satu c o ntoh analisa portal sederhana dengan
pergoyangan m endatar,
___
&'X> kg
1CDO kg
D
c
;__----'---L-----, --l.OO kg
2 El
El
El
A
ZM
I
_..
_,.___
_
_
2M
tC:H----------:',\:1D
!'
J,
'. .
_.-/
500 / ' i)
Momen o r i me r
1
M e = - M D = 8' 1000 . 4
C
o
,=
500 kg . m
I c ) Momen p rimer.
1 03
-\,..,..
,.. Q -z :: - 5 00
( f) O i berikan 0 1
0"2
d3 -
l satuan
l
i
fgl
1 04
D i b e rikan 0 ,
I a t u a n .
'
( h ) Diberikan 0 3 = I satuan
"",""" H L.
dt.,
------' 5
"'
.--d
s
\
( i l D iagram H-d
[A]
"
4
"'I
I
!
- dl
+-
+++-
+-
0
)
d2
d3
d t.;
ds
d5
D 3= 1
1 05
1f
4 (2)
-4-
2 ( 2)
-4-
1f
1f
1f
[ S]
El
El
4 ( 2)
2
=
2 ( 2)
2
3
2
5
Selanj u t n y a b is a d ih i t u ng m at r i x k e k a k u a n s t ru k t u r [ K ] .
[K] =
I
- 2 I 0
1 06
'
I 4
I
I 2
El
[A] T [S] [ A]
0
0
o I
4 4
0
I
!
I
I
j I
I
I 0
0
0
l
0
4
4
1
ol
jI
0
0
I
I
El
El
[K ] -
El
3.
24
24
rl
1
1248
512
- 48
- 48
- 48
-15
-15
63
- 48
63
512
-48
- 48
- 48
63
-15
- 15
-48
[ K ] Ja n f K ]
1
1 56 E l
SL te Lth
[ K(
El
4
=
[ K]
63
\I
l d ih i t u n g.
m aka besar k n d u t a n d a n g ay a-
g: y a d a Ll m e k a n d a p a t U l' ngm m u d a h d i t e n r u k a n .
{D}
(
\
D
U )
"
i'
'
\,
c1
?
/
[ K) -
! 56
{Q }
5 12
t. l
- 43
48
- 48
63
- l
1+ 8
'
1 0 0 0 'l
- I
5
;) 3
- 500
1...
5 0 0 Ii
1 07
5 1 2000
D1 =
02
03 =
=
- 5 5 7 , 69 /E I
5 7 , 69/E I
[A] { 0 }
2
El
{H} = 2
0
0
it
, 4
I o
0
0
r1
4
2
< - 1 1 73 , 07
2
3
1 - 673 , 0 7
l 1 20 1 . 92
1i
0
1
4
1
]282 . 05
- 5 5 7 , 69
: j.
4
92
5
9 1
6 73 . 0 7
I 4 :
3
I 1 1 73 . 07
1 08
- 9000
3282 , 05/E I
{H } = ( S ]
{H}
- 8 7000
5 7 . 69
] 2 82 , 0 5 / E I
- 5 5 7 , 69/E t
- 5 7 , 69/E t
- r- -1
D engan memperhatikan momen primer dari elcmen-cle men st ru k tur, m aka akan didapatkan :
MA
MC A
MC D
M DC
M DB
MB
r 9 5 9-;-1I
I
I
6 73
,o7
1 - 1 1 73 ,07 l
l -673 ,07 I
!
I 1 1 73 ,07
l
2 I
Ll 20 1 , 9_j
+
H
_ _
Contoh 3 . 7 :
I
- I
J
I
kg . m
I
I.
- 500
o
+ 500
= -
I
I
I
I
momen
673 ,07
kg . m
- 1 1 7 3 , 0 7 kg . m
kg . m
L _o_ .J
+
kg . m
kg . m
p r i me r
6 00 k g
2000 k g
D
+_,___/\
;.______...____
.
2 EI
!.00 kg
El
El
c_o_2
(a)
4c
/. //.
dengan
=
1 E l .
'
-o,
o,
\ --... a ,
---- ----,-
o 1 - k . O,
O -z
.#
[ K]
I
I
l
I
E!
1
[ K} -
r- 1'
24
I 512
I'
- 8
) 0 c:. i
"
1 10
- 48
24
- 48
'
- 48
"J )
- !
)
- l
:)
' _;
'J
"\
I
I!
{D}
[ K) -
Dl
D1 =
51 2
- 48
-48
- 48
63
-15
-15
- 48
1 56 E I
03
{Q}
Dz =
Un tuk k = 4 E
1 00 0
1 ?6 E t
1 56 E l
3 70 0 0
500
63
48
- 9'JOO
48
k. D 1
- 5 00
5 1 2000 - 5 1 2 k . D 1
k.D1
k.D1
( 5 1 20 0 0 - 5 1 2 k . D 1 }
D 1 = 3 2 82 , 0 5 / E I - 0 , 8 2 0 5 D 1
1 , 82 0 5 D1
Dt
Dz =
Dz
03 =
3 2 8 2 , 0 5/ E I
1 80 2 , 8 2 / E I
l
1 56 E l
( - 8 7 000 + 4 8 .
- 4 1 9 , 0 1 /E I
1
1 56 E l
( - 9 000 + 4 8 .
DJ = 80 , 9 8 6 / E I
{H }
[ S J [A] { D }
3
4
3
El
2
4
3
.,.-
2
4
0
0
:l
2
kD 1
4 5 0 , 7 0 kg .
E l . 1 80 2 , 82/E I )
E l . 1 80 2 , 8 2 /E ! )
i 1 80 2 , 8 2 / E I
I
4 1 9 , 0 1 /E !
80 , '3 8 6 / E l
1 1 1
{ H}
466,55
2-757,57,0404
-257,04
57,0 4 J
7716,55
2
3
4
5
"A
MC A
M
' 'c D
MD C
MD B
' s
-- -
I
I
I
I
I
Contoh 3 . 8. :
I =
I
I
I
l
= LJ
, Olf
I
I
I
!
I,
I
l
__
_j
kg . m
kg . m
kg . m
kg . m
kg . m
kg . m
momen p r i me r
600 kg
k
.l[)O gc
2 El
roo 9
k
3M
El
'
1M
(a)
l J:
'
---+--
l. OOkg
B
lM
2M
2M
L. M
"
D
'
A
( b ) S tru k t u r clasar yang d i ke kang.
400
c
6 00 ---4
o
'
' 500
'"'
soo
5 00 /
'
,-----t 400
c
Pru
Pe s
.,
.
1 /\
c;nn
V ( (J' 1
_ \..1\.J _- "u
t.. >-
Po : SOO
A
( e ) Gay a Q d i t i t i k d i s kri t y ang koresp o n d i n g denga n
lendutan D.
..; u
tx sOO =
8 33, 33
l 13
i 0,
I
--+--...J..___..._
o,- 1,
-d ,
I
fJ
'
'-......--'
4 H1
( g ) D iagram H-d .
G am b ar 3 . 1 4 Portal d e ngan kaki m iring.
Dengan m e m p erhatikan gam ba r 3 . 1 4 dan rn e m perhat i kan bahwa de
fo rm asi <l k i b a t Jiberikan nya l e n d u t a n D dan D , Jdalah sama cle n gan
r
c ont oh-c o n t oll yang l alu . m e1k a akan clapat d i t ur u n kan m a t r i x [ A l dan
[S] .
14
1
4
[A ]
n
5
? 5
5
' -. )
t
DJ=!
l I
.... d 1
.... d 2
.... 0 4
cl'
:J 2 I
d3
os
0
t
D3= l
<- d 6
"
-,
.,_
'
4
-
3
--
!
I
IJ
2
4
[s]
o o
4 ( 2) 2 ( 2)
Ll Ll
2 ( 2) 4 ( 2)
Ll Ll
10
o o o
1
1 0
20
10
[S)
j
I
20
0
10
1
8j
[A)
sl f * l
I
10
0 20 1 0
0 1 0 20
- J
10
El
[A ]
10
1+ 1+ - 3 - 3 3 3
0 1
Se l a n j u t n y a
El
4
4
= TO
10
[ K}
_;_
Lf
-1
3 0
1 15
,.-
t
4
::
El
10
15
15
4 4
-10
-10
10
20
10
10
20
4
1
3
1
3
1
1 1 , 20 8
[ K ] = TO
-6 , 25
1
El
I 16
-6
-6 , 25
30
10
-6
10
28
6 8 70 , 1 7
El
- 3
740
1 15
1 17'5
1 15
2 7 7 ' 82
- 74 , 58
1 17,5
- 7 4 , 58
297 ' 1 8
1 , 077
0 . 1 67
0 ' 1 71
0 , 1 67
0 , 40 4
-0 , 1 09
0 , 1 71
-0 , 1 09
0 , 43 3
0 ' 1 67
0' 1 71
0 , 404
- 0 ' 1 09
- 0 ' 1 09
0 , 433
r333.34
l -1
00
500
{H }
= [ S ] [A]
{D}
20
10
10
20
10
10
= a
E1
15
4
15
4
= a
EI
0
3
1
0
3
4 8
4 2 7 , 82 3/ E I
-10
20
10
-10
10
20
- 3 8 , 9 2 1 /E I
1
r
- 22 1 , 5 1 4
1 0 1 . 560
3 9 8 , 45 1
2 3 4 , 790
Momen a kh i r
MC
MC
MC
MD
MO
B
=
=
=
=
=
=
r -- -l
l'I
I
I
- 4oo I
! -22 1 , 5 1 4 -
- 5 00
1 0 I , 560j -
+5 0 0
'
398 , 45 1 1
_:_7 9 0 j
L_
H
284 , 1 5 2 / E
::J
'
- -
'
-1
1 40 , 9 7 3 k g . m
12I
400
, 5 1 3 kg . m
kg . m
==
2 78 , 48 7 kg . m
- 3 9 8 , 4 4 0 k g , ,1]
398 . 4S l kg . m
2 8 4 , 7 90 k g . m
"lomen p r i ne r
38 , 92 1 /E I 1
f 2 J , ) f )\
I
I
1
'
4 2 7 . 82 3 / E
r i4o.9DII
I
2 8 4 , 1 52/E I
121 ,513
10
1 40 , 9 7 3
{H }
1i
1
1i
1
- 3
1
- 3
lj
3.4.4. KONSTRUKSI
HUBUNG
ENGSEL.
Pada pas al-pasal y ang lalu. telah dibahas a nalisa struktur dengan sam
bu ngan kaku dimana d c form asi normal m asih diabaikan.
Sekar:.mg akan dapat d ianalisa konstruksi rangka batang yang j us t ru
dianggap hanya m e ngalami d e fo rm asi normal (axiall saja.
Sebenarnya p roses analisa adalah sama dengan yang telah dilakukan
pad a p asal-pasal yang lal u . hanya berbeda pad a cara m em beri kan
vektor lendutan d i m ana hanya ada vcktor lendutan translasi saj a .
dan p a d a m at ri x S yang menyatakan hubungan gaya dalam clan
d eform asi. baik gaya d alam m aupun d e form asi yang t im bul hanyal ah
bersifat axial saj a.
Sekarang lihat contoh d i b aw ah i n i .
Contoh 3 .9 :
A
AE
OOOKG
AE
AE
AE
""'--?>
2 . 00
2 00 0
2 . 00
: I . 50
KG
lbl
',
-.__./
o, LD-2
5
D3
Ic)
i18
D L.
Q r = - 1000
( e ) Diberikan D 1
1 satuan
( f) D iberi kan D2
sa tuan
i g ) D iberibn D 3
I h 1 D i beri kan
atuan
s a t u an
1 19
--
( i ) Diagram H
Gambar 3 . 1 5
-d
d2
d3
d4
d5
=
=
=
=
=
d
d3
d4
d5
=
=
=
=
Dari
d4
LL
gam bar
c ,
d,
d3
d4
d,
! 20
=-
0
l
0
0
0
-I
- 1.
Sin
Sin
a =
Cos
Cos
a =
a =
3 . 1 5 . h . untuk D 4
0
0
0
0
' -
.) / )
3/5
=
I.
l.
a=
4 5
-4 5
J alii mauix [ A ]
-1
-1
3
5
3
5
4
5
4
5
[A ] =
0
Dz = l
D1=l
....
D4 = l
D3= l
dl
d2
d3
d4
ds
Sesuai dengan apa yang telah d isinggung d i bagian depan pada pasal
ini. maka elemen-elemen pada konstruksi rangka batang ini hanya
menderi t a deformasi axial saja. yang dengan d em i ki a n hanya m cn im
bulkan gaya dalam norm al saj a. K arena d isini mem b ahas konstruksi
yang elastis, m aka hukum Hooke akan berlaku karenanya.
AE
Gam bar 3. 1 6
I :.
lI d
'I
Dengan d e m i k ia n :
H
AE d
.
L
U . 3 7)
A E
1 1
L
1
0
A2E
[S]
I
l
A E.3
3
L
3
...
'
f
d l= l
A 4E 4
L4
d 4= 1
d 3= 1
A E5
S
L
s
d 2= 1
H1
H2
H3
H4
Hs
d 5= 1
-1
1 .2 2
3
0 -1 - l 5
5
0
AE
l
II
I
I
I 0
I
4
5
\I
4
5
2
3
0
II
l
2
0 0 0 0
l2
0 0 0
0 0 3. 0 0
3
0 0 0 3. 0
5
0 0 0 0 3.
5
0
2
3
25
25
J l
I
JI
0 -1
3
5
4
5
25
(AE )
3
0 -5
4
5
-1
-1
3
5
4
5
3
5
4
5
l
I
[ K] = AE
2
3
3 58
3 75
2
3
2
3
0
64
1 25
[ K]
Af
0
1
- - - - - - - - - -
-
3
:
:
0
0
- - - - - - - - - - - -
375
64
1 25
(i)
1 r- 1 1
J
J l
0
3
2
2
3
(i i )
1 :23
{ Ha s i 1
( i i i ) } . K12
K2 2 - { H a s i 1 ( j V ) }
(l
(i i i)
1
-0
[!
l :
( j V)
0
0
( 36
I
m
0
Bi 1a
di
d i ma n a
1 :' 4
(v )
t e n t uk a n
[ F]
[ K] - 1
maka
F zz
-1
= {Has i 1 ( v) }
36
1 25
1 25
- F22
F2 1
64
{ Ha s i 1 ( i i i ) }
3b
1 25
(Vj )
3b
1 25
3b
(Vj j )
Fzz
-1
36
r 1 25
l
I
I
i
I
I
F12
1 25
F 1 2 = - { Has i 1 ( i i ) }
-1
.., 6
1 25
II
1 25
64
(V j j i )
!
I
{ Has i 1 ( i i i )
r 1 25
0
0
1 25
1 25
- 36
"
I'
Fll
-1
Kl l -
{ Ha s i 1 ( j X )
[ ] [
[m
l
0
( i X)
- 36
1 25
0
36
r
l
l--------1-------- - 1
79
36
[F)
l
AE 1
__
I
l
I
I 25
36
I 25
36
i 1 25
o I I 36
1 25
64"
1 26
[ K] - 1 { Q }
(
I
Dl
Dz
D3
l
I
D4
= AE1
11
{H }
[S]
3b
1 25
Selanj u tnya :
36
1 25
1 25
64)
2000
AE
- 3 4 7 2 , 22
3906 , 2 5
{D }
1
2
1
2
2
3
6
25
- 1 000
- 49 7 2 ' 2 2
1
-
[A ]
36
1 25
r
1
- __
25
- 1 000
208 3 , 3 3
1 r\
1
8
25
8
25
- 4972 , 2 2
- 3 472 , 22
3 906 , 2 5
-4 1 6 , 67 '
_., ,
1_
Jadi :
Gaya batang nomor
H1
0
R2
0
H3 = 1 000 kg
H4 = 20 8 3 , 3 3 kg
H5
4 1 6 67 kg
=
4
5
=-
( te kan)
( tarik)
( te kan)
Con toh 3 . 1 0
_...__
I
?,M
I
----
GM
GM
t g Cl = 3 / 4
(a) Rangka b atang yang akan d ianalisa (dengan luas p enam pang
batang dalam c m 2 ) .
CD
1 28
/.
- - -
( d ) D i b eri k an D 1
I
j
'
.\
' o, 1
ct5 . ,
_ 1__
\\
1 s a tuan
( e ) Diberi kan D2 =
1 satuan
( f) Dibcrikan D3
I satuan
( g ) Di bcri kan D4
-=
s a tuan
1 29
---- ---
---
Ds
( i ) D i agram H-d
Gambar 3 . I 7 .
=
=
0.8
0
0.8
=
=
0.6
0
= 0
=
0_6
I.
D ari gambar 3 . 1 7 . f,
u n t u k D
1.
u n t u k 04
1.
ct , = 0
d2 = 0 , 3 8 5
d3
0.385
d4 = 0
=
:;
-1
dl
d,.,
d3
d4
d
s
0
0 9 3
- 0.923
Gam bar 3 . I 7. h
untuk D5 .
d2
d3
d4
ds
= 0
ct ,
0,923
0.6
1.
Jadi m atrix [ A ] :
[A]
0,6
0 , 38 5
0 , 923
0 , 38 5
- 0 , 923
0 , 923
0,6
0,8
[ S]
-0 , 6
0
-1
D 1=l
0 2= 1
0,8
AlEl
L2
0
A 2E 2
...
...
0 3= 1
L3
0
A4E4
0
d2
d3
d4
ds
O s= l
dl
0 4= 1
L4
0
0
AsE s
Ls
I}I
li
il
I
25 E
0
0
0
0
2 . l 000
65 E
0
0
0
0
4 . 6so
65 E
0
0
0
0
4 . 65 0
65 E
0
0
0
0
4 . 65 0
55 E
0
0
0
0
6 . 550
[s ]
(S]
Ma t r i x kekakuan
(K]
[A]
( 025
2 0 00
I
I
I
l
1 3 .2
0
50
0
0
0
[s ] [A]
0,8
o.B 0
0
0,6 0
0 -0 , 6 0
0 0 , 385 0 , 385 0 - j
0 ,923 -0 ,923 0 o
0
0 , 92 3 0 , 6 0
0,6
0
0
0 0 , 38 5
0
0 0 , 385
o , 8 -0 , 6
0
0,8
-1
0
0 ,923
- 0 , 92 3
0
0
0
0
0
25
0
0
0
50
0
0
[ K]
0
0
0
l
I
4
5
0
0
0
0
33 , 33
',
25
0
0
o
0
0
50
0
0
0
0
0
50
0
0
0 l
0
0 ,923
0,6
0
0 0
0 0
0 0
25 0
0 33 , 33
2000
E
2000
20
20
15
-1 5
1 9 , 25
1 9 ,25
0 , 385
0 ,923
0 , 38 5 - 0 , 9 2 3 0 , 9 2 3
-33 . 33
0
15
"1'
0,6
12
18
-9
48. 1 5
1 7 .77
as. 19
12
0 , 8 -0 , 6
- 33 , 33
65 , 33
-33 , 33
\..
0,6
46 . 1 5
E
( K) =
2000
0,8
46 ' 1 5 - 4 6 ' 1 5
0
1
K] -
33 , 33
-9
- 4 2 , 60
51 '6
1 7 . 7 7 - 4 2 , 60
0 , 086 3
-0 ,0544
0 . 1 02 9
0 , 0 999
s yme t r I s
-0 ' 0726
0 ' 1 4 36
-0 , 0544
0 , 04 7 3
-0 . 0726
0 , 0 59 1
-0 . 1 088
0 , 09 4 7
-0 , 1 452
0 , 09 4 7
0 ' 1 89 1
1 72 , 6
- 1 08 , 8
205 , 8
yme t r i s
1 99 , 8
- 1 45 , 2
2 87 , 2
- 1 08 , 8
94 , 6
- 1 45 , 2
1 18.2
-21 7,6
1 8 9 , il
- 29 0 , 4
I 89 , 4
3 78 , 2
Lendutan vang t e r j ad i
ID\
[K]
-I
I Q}
133
------
- 1 72 , 6
{D }
+ 1 08 , 8
1 00 0 0
- 1 99 , 3
-- - -
+ 1 08 , 8
Dl
D2
D3
D4
.... D
s
+2 1 7 , 6
Se 1 a n j u t n y a
{H}
;::-
--
2000
[S]
[A] { D }
15
20
- 1 72 , 6
1 08 , 8
1 9 ,25
46 ' 1 5
1 9 , 25
-46 ' 1 5
46 ' 1 5
"
20
33 . 33
-15
0
0
-
- 9 1 00
5874 , 8
5874 , 8
H}
33 , 3 3
\,
- 9 1 00
4533
15
1 08 , 8
217,6
2
3
4
5
J a d i d i d a o a t g a y a - g ay a b a t a n g
- 9 1 00
Hl
H2
H3
1 34
- 1 99 , 8
k g ( t eka n )
5874 , 8 kg ( t a r i k)
5874 , 8 kg ( t a r i k)
H4
- 9 1 00
kg ( t e ka n )
Hs
4533
kg ( t a r i k )
1 00 0 0
E
Contoh 3 . 1 1
A.-4-----+--____. B
3 000 kg.
D:J
I-..J.(S)s,;...4-.-- -- --71(,--- 0
02
(0
D2
b I d c r.>j a t
kc ti dak- t e n tu a n
ki n em at i s : 3 ( m e n gi ngat adanya keadaan
sime tris pada rangka batang ini)
-+---+.c;
Q3 ?-r ..:Q: 3 -:
I'
l
,
\c)
0
-=
Oz
Q 2 f0
v c kt or
y ang
korespond i ng d e nga n w kt o r l e n d u t a n
gay a
luar
1 35
\
I
( d ) diberikan
I satu an
'/
l e n d u ta n
se besar
1 sat u an
- 0.8
( e ) d i berikan
l s a t u an
l e n d u ta n
se besar
( f) d iberikan
1 sa tuan
kndutan
D:1
se besar
0. 8
I \
I
\
I
I
Gam bar 3 . 1 8
1 36
03 = 1
satu:m
,
d
[A]
0 ,8
- 0,6
0,8
- 0,6
0,8
- 0,8
- 0,6
0,8
- 0 ,8
- 0 ,6
Ar E
[S]
J.
AE /
..)
I
I
I
AE/
0
5
AE
I
I
5
AE /
[A
(K]
"
f-- d
E---
I
D
of---
- 2
D,
6
AE
]T :sJ
AE
1 00 0
[AJ
38 1
256
256
5 ', _?
1 92
95 4 , 6
j 92
I
I
J3.7
{ Q}
{ D}
[ K]
[ K] { D}
1
[ K ( { Q}
==
==
-1
4 , 66 5
2 , 333
0 , 93 3
2 , 333
3'1 14
0 , 467
0 , 933
0 , 467
1 , 2 38
AE
D
D
[ K]
==
-1
1
AE
'
Jad i
D
D
1 38
4 , 66 5
2 , 333
0 , 9 33
3 000
2 , 333
3'1 14
0 , 46 7
0 ,933
0 , 46 7
1 , 2 38
1 3 995
1
.A.E
'
6 999
2799
1 3 995
I AE
( -1-
6 999
I AE
2 799 I AE
D
3
D
k i r i a ra h
kanan a ra h
-+
+
1 39
4 . 1 . INTRODUKSI
a k a n bi c,a
di
lcbih m e n d e t a i l d i bawah
i ni .
{ Q}
[ K] { D }
cbagai bcrik u t
1 43
(4. 1 )
dimana
{ Ql }
dan
merupa
kan him punan beberapa gaya dan lendutan yang koresponding satu
sama lai n . dan m atrix
f K]
[ K] =
[---f----]
K2 1
(4. 2 )
K2 2
I
I
I
TA HAP l
A!n bil D t
Dt
D2
=0
J:a F 1
l Karena
{ Ql }
dan { D
1}
{ Dl } = [F1 1 )
(4. 3 )
{ Q1 }
{ Q1 }
{01}
b ila d i ke rja
{Ql }
! Ft l !
{Ql }
m aka
T..\ HAP 1 1
1 44
lK!
l J =
- I
{D l}
1 :
[Kl l]
{Dl }
lF1 1 I - 1
1 4 .4 )
(4.5 )
1 4 .6 )
{ Q2 } { Q2 } =
a tau
d im ana [ A ]
[A ]
[A ]
{Ql } = 0
{Q }
1
m e ru p akan
hubungan antara { Q2 } dan
(4 . 7 )
(4.8 )
{Ql } .
(4.8)
{ Q2 } = [ A ) [ K l l ] { D l }
(4 . 9 )
{ Q2 } = [ K 2 1 J { D l }
[ K2 1 l = [ A I [ K 1 1 l
1 4. 1 0)
(4. 1 I )
Am bil D 1
-=
0. D2
( 4 . 1 2)
D2 .
h u b u ngan :
{ D2 }
a t au
{ Q2 }
[ F 2 2 ] { Q2 }
(4. 1 3 )
[ F2 2 ] - 1 { D 2 }
( 2. 1 4 )
{ Q2 }
m aka
[K22 ] { D2 }
( 4. 1 5 I
. t
-.
( 4. 1 6 I
f K ] se
0.,
CD
- o,
1 45
TAHAP ! I
0 1 + 02 = 0
02 = - 0 1
02 = A
a kan jelas bahwa :
A =
01
M e l ih a t p ad a persamaan ( 4 . 1 1 ) :
A . K1 1
K 1
K 1 = - l. k
Jadi
TAHAP I I I
K = - k
T AHAP I V
]T
D ar i Hukum Hooke :
0
k. D
akan d idapat p u l a :
K, , = k
De ngan d e m ikian sdcsailah proses secara kLseluru h a n . dan d id a p a t
m atrix [ K j .
[K]
[ _: : J
-
oW E = Q . o D
oW E = oQ. D
(4. 1 7)
(4. 1 8 )
nyat:tkan sebagai
( 4 . 20 )
(4 . 2 l . a)
(4 . 2 I . b)
( 4 . 2 1 .c )
f4 . 2 l . d )
nx
Nx
vx
Vx
mx
momen l e n t u r v irtuil.
Mx
tx
rn o m e n t orsi v i rt u i l .
Tx
L
A
Av
luas pe n am p an g elem e n .
=
m o d u l us dastisitas d a ri b a h a n .
1 48
6W 1
( n o rma l )
oW 1 ( g e s e r )
5W 1 ( l e n t u r )
a t au
oQ. o
L
f
GJ
L
0
L
dx + f
0
.V
GAv
dx + f
.M
El
dx +
(4 . 2 3 )
dx
Am b il
t .T
. 1
EA
L
f
.N
EA
L
dx + f
0
.V
GAv
L m .M
L t .T
X
X
X
X
dx + f
dx + f
dx
El
GJ
0
0
(4 . 2 4 )
L:x
... ..
12
G am bar 4 . 2 .
r
I
n N
L v V
L m M
X X d
X X d
X X d
x +
x + f
x + f
o
EA
o
GAv
o El
dalam hubungan m e nuru n ka n m a trix kekakuan K dari
ini, b e b erap a asumsi akan d iam b il . a n t ara lain :
L
f
L t T
f dx
GJ
o
eleme n b alok
Ql
t4;
I
I
I
I
I
I
I
K 2 1 I K 2 2 II
I
I
I
I
I
I
I
I
- - - - - , - - - - - - ,
Q7
Q
- - - - -
01
Kl 3
K1
I
4
I
I
I
I
I
I
- - - - - r - - - - - - r - - - - -- - r - - - Kl l
02
s
Ql 2
K1 2
I
I
I
I
Q4
K32
K3 1
Q3
Q 5
I
I
I
I
I
I
I
I
K2 3
- - - - - - -
K3 3
I
I
I
K2
K4 1
Q9
K4 2
I
I
I
I ----r
I
I
K3
Ql
[K l l
J
Q2
Q6
Q. 1
02
DE
o,
K34
D12
---
(4 . 2 5 )
04
D3
--
K4 4
1
j
--
Ds
-- - - -
01o
+- - I
-r- -
----4 X
Ds
Ql l
Se karang d i ti njau :
06
-----
I
I
I
I
I
I
I
07
I
I
I
- ----r---- - - r - - - - - - - r -- - --
Ql o
02
Dg ,
On
( 4 . 26 )
Oz
06
+
Q z (GAv
L3 )
3 E I zz
L 1 ( - Qz . x )
(4 . 3 0 )
dx
E I zz
(4.3 1 )
2 E i zz
Melihat akibat b ekerj anya gaya 06 :
(4 .3 2 )
06
2E l zz
E l zz
l
L . Q5
dx
E l zz
Q5. L
--
(4.33)
E l 72
L
EA
0
- +
GAv
L2
3 E 1 22
2 E 1 22
'
L3
L2
2E i n
L
E l zz
M elihat
L
- +
GAv
3 E 1 22
L2
2 E l zz
akan didapat :
L3
L2
2 E l zz
L
E I zz
\
I
II
I
r Ql l
Qz
Q3
Qz
.L
Q6
(4.34)
L
r_
{ : }f
Qz
Q6
Qz
Q6
=
I
I
GAvE I zz
II
I
I
I Z ( E i zz ) 2
I,
EI
zz
L
2E l zz
2
L
ZE I LZ
E n
2
L
ZE l zz
02
3
L
L
GAv .,. 3 E l zz
D fi__
l_
I
I
I
)
---...----
1 2Ein
L"
-- +
GAvL 2
1 Z ( E i zz ) 2
L_
"' _
o { J + 7. )
'
1 2 ( E Lzz )
__
J ad i :
1 2 ( E i zz )
r
I
l
I
L2
2 E izz
,;:, q o,i
L3
L
=-+ ::.Av 3 E l zz
l 6
(4 . 3 5 )
l Z E 1 2z
"22
6E !-zz
,( s
4
I
;.
...
'r i
E i zz
L
4 . 36 )
!53
r
<1-z
d im an a
1 2 E 122
GAv L
kl l
0
0
EA
[Kl l
1 2 E l zz
6 E I zz
( 1 + z ) L
' ) L2
( 1 + q;-z
(1 +
<t7.
(4.3 7 )
) L
IQ
IQ
IQ
z
Ql + Q7
Q2 + Q e
- Q6
Qz . L
Q12
(4.3 8 )
Da r i pe rs amaan ( 4 . 3 8 )
Q7
Qe
-Q l
-Q z
Q l2 = L . Qz
(4 . 3 9 )
-
Q6
( 4 .40 )
-1
atau :
( 4.4 I l
dimana :
[A)
-1
-1
L
(4.42)
-1
( 4 .43 )
tap i
(4 . 4 4 )
(4 . 4 5 )
maka
-1
EA
L
-1
-1
1 2E I zz
( 1 + z ) L 3
6E Izz
( l + z ) L 2
6 E I zz
( 1 + z ) L2
( 11
+ z ) E I zz
( 1 + z ) L
1 55
EA
1 2 E I zz
[ K2 1 J
6 E i zz
( 1 + z ) L2
1>
( 4 + 1> ) E l
z zz
( 1 + z) L3
1>
6 E I zz
( 1 + z) L2
[ K 1 2 J = [ K2 1 J T
( 1 + cp z ) L
1>
( 4.46 )
(4.47)
r EAL
[K2 2 J
l
i
0
0
1 2 E I zz
(1 +
cl>
z) L
6E I zz
( 1 + <!> z) L 2
6E I z z
( 1 + 1> z ) L 2
(4
(4.48)
1>
z ) E I zz
(1 +
1>
z)
G ,nn b a r 4 . 6 bal o k
Dari
l urus
yang terkena
m omen
torsi.
p e rsamaan ( 4 . .2 5 ) :
( 4.49 )
1 56
L t x . Tx
dx
D4 = !
0
GJ
L 1 . Q4
= !
-- d x
GJ
(4 . 5 0 )
GJ
GJ
(4 . 5 1 )
De ngan p roses yang sam a seperti p roses m enunm kan persam aan
( 4 . 2 9 ) sampai d e ngan persamaan (4.3 5 ) . a kan d id apat :
1 2E I
k33 =
k3s
kss
J im ana :
<P
(1
<P
ks3
(4
) L3
(1
+ <P
(1 +
cp y
1 2E I
GA L
6E I
yy
+ <D y ) L
(4 . 5 2 )
) E l yy
) L
( 4 . 53 )
d imana :
[A]
r -
'
J ad i :
[ K4 3 ]
-I
-l
-I
GJ
L
6E I
(I
cl>y )
[ K4 3 ]
4l y )
(4 . 5 6 )
yy
( I + cl>y ) L
[ K3 4]
II
yy
( 2 - <P y ) E I
yy
(I +
I
II
6E I
( 1 + q,y ) l 3
II
1 2E I
(4. 5 5 )
(4 . 5 7 )
GJ
L
0
l 2E I
6E I
yy
(r +
6E I
( l + <P) l
[ K2 3 ]
[0 ]
[o J
[ K2 4 ]
[K3 d
[K32]
[ K4 1 J
[ K4 2 J
1 58
?
q,y) L
+ <P) E I
( I + ) L
[o ]
[K1 3]
[K1 4]
(4
yy
yy
[0 ]
.
yy
. (4. 5 8 )
[K]
.I
I
'
:k l
I
kl.
k2 . 1 2
7
I
77
k r, . 1 2
:k 2
:k 6
k 72
k75
ka 1
k1a
12
k1. 12
ka 2
k a G :ka1
k s . 12
kss
k l2 - l k 1 2 - 2 k l 2 . 6 k l 2 . 7k ! 2 - B k l 2 1
- - - - - - - - - - - - - - - - - ------- ---- : 1
0
-- -------------
--- - - - - - - - - - - -
-- - - - - - - - - - - - -
k ..
----- -----------
k4 3
k ., s
: k4 . 1 0 k 4 9
k4 . 1 1
k 34
k33
k 3 s : k 3 . 1 0 k 39
k3. 1 1
k s4
ks3
k s s : ks . I o k ss
ks. 1 1
- - - - - - - - - - - - -- -
---------- ------
k 1 14 k 1 1 3 k ! ls: k 1 1 1o k 1 19 k1 1 - 1 1
(4
0)
sebagai berikut :
(
I
r
I
[K]
kll
k22
k33
ks3
k62
k7J
k a2
k., ..
kss
i me t r i
k66
kn
ksG
kss
kg 3
k ss
k9 5
k 10
.4
k ns 0
kl\11
kl
k 1 1.5 0
" 1 2-B
k1
. '
0 J.J
k 1 26
k 1o. 10
I
I
k t 2 12
l
I
1 59
(;)'
EA
L
2
0
4
5
6
(K]
9
10
11
12
0
0
0
EA
L
0
10
11
12
1 2E lzz
( l + ) L3
0
6E i yy
( 1 + <1> ) L 2
y
6E 1 zz
( 1 + <1>z )
l ZE I
zz
( l +<l> z ) L 3
s i me t r l s
GJ
L
0
( 4 + <1>y ) E I yy
( l +<t>y ) L
6E I z z
( 1 + <1> ) L 2
z) E I zz
( l +<t> ) L
z
( 4+ <!>
6E I zz
1 2 E i yy
( I + <I>y ) L 3
1 2E I
yy
( 1 +<1> y ) L 3
0
6E I
YY
( I +<I> y ) L 2
0
0
GJ
- L
0
0
6E I
yy
( I HY ) L 2
0
( 2 - <I> y ) E I yy
( I +<!> y ) L
0
( l +<t> z ) L 2
EA
L
I ZE I zz
( I + <1> z) L 3
( 2 - 'P z ) E I z z
z L
( IH )
6EI zz
( I +<!> ) L 2
I ZE I yy
( I +<t> ) L 3
y
0
6 E I yy
( I + <!>
0
y) L
GJ
0
0
( 4+ <!> ) E I yy
( I +<!> y) L
0
( 4 + <t> z) E I z z
l <l> z) L
(+
(4 . 6 1 )
10
11
12
EA
L'
1 2E
l z:z
_
L_
3
I ZE I
- -r
6 E 1yy
0
6
0
EA
[K]
6E i zz
L'
{)
1 2E i
zz
3_
L_
l0
:r
d i mana :
L
i\
ly
L
yy
--
6E i
zz
6E 1 z z
- _L_
2_
yy
_L_3_
2E I
0
zz
6E !
L
yy
-0-
GJ
0
6E l
2E i y
y
zz
4E i y
y
0 --
L
0
4E I
0
zz
{4 6 2 )
.
panjang balok
l u as penam pang balok
m o m e n in ersia te rhadap s u m bu y
m o m e n inersia terhadap sumbu
l zz
E
1 2E i z z
_L_
3_
1 2[ 1
L'
6E I
GJ
6E i
EA
Y O __rj_
Y_
3
2
L
L
_
_
4E l z z
I ZE I
0
4E ' vv
i me t r i s
--
GJ
YY
3_
_
L
m o m e n i nersia polar
161
d an
J i m a n 1.1
( 1 + \.) )
14 . A 3 l
u = p e c a h a n p oi sson d a ri b ah a n .
m cl ain kaJ'
dan g a y a adalah
s e p e r t i t erl i h a t p a d a gam h a r 4 . 1 .
B c r d a s a rk a n p e rsam a an
(4.62 ),
m a k a m a t ri x
k c k a k u a n c k m e nn y a
EA
L
0
[ K)
- EA
L
0
0
1 2E I
s i me t r i s
L3
6E I
4E I
-L-
- 6E i
- 1 2E I
?
2E l
6E l
.=1
( 4 . 64 )
EA
T
0
1 2E I
-L
- 6E I
4E I
L
G ambar 4 . 7
-6Jb
-.
+
1 :::.=---=--- . ==--.-==--
--
....,f
3 +_
2__-
4.
1 62
,-
D,
...
Gambar 4.8
elemen
balok
lurus
dengan vcktor
g.aya
kn
Hookl.
bila
Ql. L.
01
(4.6:\)
EA
Ql
EA
(4.66)
Q1
Q4
Q4
Ql
(4.67)
2 akan didapat :
(4.68)
EA
Dari per samaan (4.68) :
Q4
EA
L" . o4
(4.69)
Ql
EA
D;
( 4. 70 I
Bila persam aan (4.66), t-+.67). (4.69). (4.70) disusun secant m atrix.
akan mcnghasilkan hubungan :
(4. 71)
163
Sekarang akan d il anj u t kan dengan p roses menu nm kan kekak u an len
tur dan geser.
Q6
= - Q
(4. 7 2 )
3
= - \/
5
L
Q
Q,
--- --- -( I
3
\_1
.!._
......
.....
.., _
Qs
d :m 2
Peru b ahan b e n t u k ( anguler ) y ang terj ad i d i titik d iskrit
dcngan s end irinya adalah se b a gai akibat gaya m omen Q3 dan g<' Y a
geser Q2 .
Akibat gaya momen :
Q3 . L
( 4. 7 )
3
( 4 . 74 )
11
1 1
06
G . Av
(4. 75 )
Q3 L + Q3
D 3 = 3ET
GAvL
(4. 76)
3 . L Q3
Q
D 5 = + GAvL
(4. 77)
0,
Qo L + Q 5
D 3 = '6Ei GAv L
L Q5
Q6
Do = 3fT + GAvL
(4.78)
(4. 79)
(4. 76)
dan
L
1 )
+ ( 3fT
( - ffi +
B i l a d i nya t a kan s e ca ra mat r i x
D5 =
GAvL Q 3
6 I +
L
}ET +
B ila p ersamaan (
Q3 l
r
I
Qo \
JE
L
6E l
3E I
) Q6
1
GAvL
Gvl
GA vl
1
4.82 ) d iinversibn a k a n d id ap a t :
1_
(_L_I _GAvL
t;; L 1
6fT - GAvL
l 1r Q 3
j
I
) l_
,
Qo
1
1
GAvL
1
GAvL j l D o j
_
_
J f
Dg
(4 8 1 )
( 4.82 )
)
( 4. 8 3 )
1 65
dimana
L
("'i'2ET
3EI
L
El
GAvL)
(1
12EI
.Gi_!_
GAvL)
(4.84)
?;; ==
2 2
12E 1
Jengan pengertian
(4.85)
(l + <P )
12EI
q,
==
GAvL2
(4.86)
(4.87)
Dari persamaan (4.83) dan (4.87):
( 4.88)
--
2EI
(4.89)
(4.90)
2EI
2EI
166
v er t
i kal pada
Gam bar
4. 1 1
Gambar
Q2
L , I ,G, E.
4. 1 1
(4.9 1 )
S u bsitusi persam aan (4 . 9 1 ) k c pcrsam aan
'Z ( 3IT
+ GET)
02
Q6 = '2" ( 6 E I + 3ff)
02
Q3
(4.83) :
L
L
Bila d isederhanakan :
(4.92)
'Z
Q6 =
(4.93)
D2
2E I
Q2 =
Qs =
\
D2
,..
El
D2
c;
(4.94 )
El
2E I
2E I
Ds
D5
Ds
El
i b7
= "Z
l
Qs
Ds
ET
(4.9 5 )
Ql
Qz
Q
Q ..
Qs
l
I
I
I
I
I
EA
- --c
'
l
13ET
l '
CE l L
--2
l
2 c;E I
Avl
L
6 I
EA
l
l
Z c;E I
2 C f
I
2 t: E I
- --c
t;E ! l
EA
EA
I L
-::' 6E I
i . L
ZC: 1
l
t:E I L
GAvl )
L
"2 3 1
I
HE I
...
03
04
I
I
2 .:;E I
Ds
l )
D2 I
I
I
I
I .
GAvl)
06
iI
( 4 .96 )
dim ana
dengan pengcrtian
GAvL z
eE l
'C.l-.
J
'
SE !
L 3 ( l + :!> )
( I + q, )
0
SE I
'-
....
\. ! '"!"'
- ( I+
EA
0
1 2E I
L2 { 1
DE i
'
2- El
-J - 1>
L
0
-
S t: i
P)
( H )
4+ E l
l + ., l
I ZE !
;__ ( l
EA
- L
l 2E I
( K]
ll+
5E J
L '"' ( i + ? )
!)
2. -
c. ::.. t
(I+
)
;)
tl
L
1 2 :
L3 ( 1 +
' -.
!..: .4..
oE i
L - { 1 + 1> )
;
, ..,
El
L
14.97 J
1 68
0,
m a k a akan dida
Untuk harga <P yang cukup kecil atau diam bil <P =
patkan satu m a t ri x ke kakuan elemen yang sam a dengan seb agai ter
tulis dal am p ersam aan (4.64).
4.4. TRA.lSFORMASI VEKTOR LINIER
y
V
G am b a r 4 . 1 :2
1 4. 9 8 )
1 69
d a n da l am s i s t i m koo r d i n a t
s eb a ga i
vwz
(4. 99)
Sekarang a k a n d ip erlih1 tkan bagaim ana h u b u ngan an tara sistim yang
satu d e n gan yang lain.
Tinjau rotasi sumbu y ke s u m b u vw d i m an a sum bu z sebagai s u m b u
putar, dcngan sudut rotasi sebesar a
Dalam h a l i n i . hubunga n sistim
yang satu terhadap yang lain dapat d i t uliskan d al am hubunga n m atrix
sebagai berikut :
(4. 1 00 )
a tau
'
L 3
2
12
13
22
(4. 10 1 )
23
33
dim ana
L
L l 3
12
[L ]
L :5
(4. 1 02)
I-
--
u. x +
L2 l . X +
L3
X +
Y +
1:2" y
L22
L3
2. V +
'
L
l 3.
23 .
3 3.
(4. 103 )
v =
w =
1 70
x
x
Cos
Sin
(- S i na ) +
Y.
ex
Cos a
(4. 104 )
Ll l
L1
L
L 22
Cos a
Sina
l3
L2
=
=
L 23
(4. 1 05)
L..
S i na
C o sa
31
L 32
a t au
[L ]
Cos a
Sin a
Sin a
C os a
(4. 1 06)
:J
[T ]
(4. 1 07 )
( 4. 1 06 )
Untuk suatu balo k l u rus deng:an dua belas deraj a t kcbe basan seperti
pada gamba r 4 . 2 . m aka m a t ri x tra nsform asi yang scsuai untuk balok
te rsebut dapat dituliskan sebag:ai :
[T ]
r
l
I
(4. 1 08)
l71
[ L]
dimana
d in y a t a k a n o l e h persam aan ( 4 . 1 06 ).
vw
(4. 1 09 )
[T ]
d i m ana
[L]
I-
Cos a
Sin
Sin a
Cos a
l
j
( 4. 1 1 0 )
[T]
[K]
dalam h u b u n ga n n y a m e n t ra n s for
m a t ri x k e k a k u a n e l e m e n
d e n ga n m atrix k e k a k u a n
masikan
[ Kj ]
{Q. }
[ K. ]
{0. }
I
{ Qs}
[K ]
s
m e n y t t a k a n m a t r i x kekakuan d ari e l e m e n ke
y m g t e l a h d i-
{D }
m e n y a t ak a n m a t ri x l e n d u t a n d a r i l'lem e n ke
y a n g telah d i-
maka
d i n a t n y a s e n d iri
kocrd i na t n y a send iri
koord in a t n y a s e n d i r i
masikan ke s i s t i m k oord i n at s t ru k t ur a 1
h u b u n ga n
gaya-le n d u t a n
h u bu ngan Ji b a w a h i ni :
{Q. }
I
[ K .I l
t,
D. }
I
a kan
d idapatkan
b '- t ln; n g c r,
( 4. 1 1 1 )
(4. 1 1 2 )
1 72
{Q, }
[T ] { Q }
5
(4. 1 1 3 )
[T] { D }
5
(4. 1 1 4 )
[T ] { Q }
[T ] - l [T ] { 5 }
{ Q5 }
(4. 1 1 5 )
[ K . ] [T ] { D 5 }
I
1
[T ] - [ 1\ ] [ T ] { D s }
i
(4.
(T ] - 1 ( K . ] [T ] { D }
I
1 16 )
(4. 1 1 7 )
{ Q5 }
[T]
(K ]
S
dimana
[T]
[ K . ) [T ] { D 5 }
I
(4. 1 1 9 )
1 1 2). m ak a :
[T]
(4. 1 20)
( K . ] (T ]
I
dengan [ K j ] dan [ K 5 j .
koord i n a t
yan g sam a
( sistim
koord i n a t
st ruk t u ral ).
rn a k a
1 73
{Q } . = [K ] . {D } .
S I
S
(4 . 1 2 1 )
{ D5 } i
2
3
7
B
J t c u
><
( b l T i njauan pad a tiap demcn dari struk tur pada ( a ) t erhadap sis
tim koordinatnya se n d i ri .
X
z
4. 1 3
koordinat struktur se t e l ah
sesuai dengan g a m b ar ( a ) .
S t ru k t u r y a n g
a t as dua p e rl e t akan s e n d i .
7
d il a k u
b a t a n g l u ru s
4. 1 3 (h).
4. 1 3 .c. 4. 1 3.d).
4. 1 3.d.
4. 5.
4. 5.
4.
1 75
ACB
CB
AC
Eleme n
I . -')
I.
4. 5 . 6
3. 1 4.
5.
61
I.
14 .
5.
3.
6.1
1 . 2 . 3 . 1 4. 5 . 6 . 1 7 . 8 . 9
Vcktor b e b as pacta s t ru k t ur
keseluruh an
Tabel 4 . 1
3.
4. 5.
7. 8. 9
Dengan p roses superposisi ini, aka:-: J ict ap at kan suatu m a t rix ke kakuan
stru k t u r ctengan orcte 9 x 9 s esu ai d engan jumlah ve ktor bebas pada
struktur AC B .
2
3
4
K
AC B
5
6
7
8
9
{Ds
{ Qs}
[Ks]
{ Ds }
[Ks]-
(4 1 2 3 )
.
a tau
(4 .1 2 4 )
{Qs }
01
02
03
04
Os
06
"
1
l.
'
Ql
Q2
Qj
Q4
1
[Ks]-
Q6
07
Q7
Os
Qg
0'3
Q9
'S
(4.125)
Qs
)5
{O;}
[T]
(4.126J
{05}
( 4. 1 2 7)
dan
dimana :
{ 05}
[T]
{0 i }
(4.124)
matrix
lendutan
1oka1
pada e1emen
[K i]
{ Qi}
matrix-matrix
yang
(4.124).
177
{ D}
d i m ana :
(4. 1 2 8 )
{ Df }
{ Db }
[K)
(
I
\
dan
{ Q}
K ff
Kb f
- - - - - -
'
+
I
Kfb
Kbb
{ Of }
{ Db } ,
( 4. 1 29 )
- - - - - -
{ ---- }
(4. 1 30)
Dengan dem ikian p ersamaan (4 . 1 24) akan dapat ditulis kan seb agai :
(4. 1 3 1 )
[ Kf f ] { Of }
[ Kb f ] { D f }
+
+
[ Kf b ] { Db}
[ Kbb ] { Db }
(4. 1 3 2 )
(4. 1 3 3 )
M e ngingat
Maka persam aan (4 . 1 3 2 ) dapat d isederh anakan m e njadi :
{ Of}
atau
d im ana
1 78
{ Qf }
[ K f f ) { Df }
[ Kff ) - 1 { Q f }
m enyatakan gaya-gaya
be bas.
!4. 1 34)
14. 1 3 5 )
(4 . 1 36)
(4. 1 36)
D i bawah ini akan d i b ahas suatu co ntoh a n alisa de ngan m e tode super
posisi untuk kon stru ksi balok m c nerus yang scclerh ana.
Con toh
4. 1 :
i
*
;;r
( b ) s truktur dasar.
I)C
_ sooo
::r/\ +
1 "' (
.. 5000
...... 1
,
( c ) m omen p rimer
1 3000
- 3200
)C]
.. 3200
3000 t t
2 L. OO
2 L. 00
dua pcrle
takan.
1 79
)A
l
;)B
)c X
--------e
(g) g:aya luar sesuai vektor bcbas (hanya ditinjau satu gaya
sesuai dengan deraja t kebebasan struktur)
Gam bar 4.14.
dengan
metode
superposisi
kekakuan
demcn.
Melihat g:ambar 4. I 4 CO. dengan mudah bisa didapatkan kckakuan dari
masing-masing ekmen AB dan BC
't
(
12E I
[ KAB]
6EI
4EI
l2EI
6E I.
-0
6EI
2EI
12EI
-0
'
180
6E I
2
L
6EI
6EI
2EI
12EI
0
6EI
-T
6EI
2
l
4EI
L
/
12
= EI
{ Ks c
li
El
5
12
J o3
6
'
10
10
=EI
1 03
1o
10
10
-
10
1 03
6
10
1 03
-
10
12
12
10
-
1o
J
4
,012
, 06
-,012
, 06
, 06
,4
- , 06
,2
-,012
- , 06
, 06
,2
- , 06
'4
82
12
3
1 2.
83
82
6
- 83
12
82
- 82
6
,01 2
83
6
2
- , 06
82
2
12
83
- 82
6
6
2
4
18!
El
::::
:r
5
,02 3
' 0 9375
- , 02 3
' 0 9375
3
- ,02 3 - , 09375
- ,09375 ,2 5
, 0 9375
, 02 3
- , 0 9375 ,5
,09375
,5
- ,09375
, 25
4
EI
Ks
'4
_ __
I ,012 ,023
T
,4
k a n s v a rat b a t as :
1 8:
',.
i
'
.;
1 , 06
2 ,2
j
, 06
,2
, 0 3 0 75 - , 09 3 75
-1, -, 0-_ - -- -- 1 2 , 06 - , 0 1 2
0
i
I
I
I
, o6
,4
, 0 30 7 5 - , 0 1 2 - , 0 6
5 , 09 3 75 1
6 ,25
l
I
- . o6
{ Df}
- -
, 0 35
- , 02 3
, 09 37 5
- , 02 3
, 02 3
, 09 3 7 5
' 09 3 7 5 - ' 09 3 75
{ 1 800 }
, 25
,5
E I (0 , 9 ] . { D f }
1
-1
. { 1 80 0 }
= IT [ o , 9 ]
2 00 0
_E_I_
[K. )
I
{D. }
I
lJ n tu k batang A B :
1 83
El
r
1
0.012
0,06
-0,012
0,06
0,06
0, 4
-0,06
0,2
-0,012
-0,06
0,06
0,2
0
0
0
2000
-0,0(
0,012
0,4
-0,06
El
'
[KBc
1 (
'
El
0. 02 3
0,09375
-0,023
0,09375
0,5
-0,09375
-0,0 9
0,023
-0,02 3
0,25
IJ,09375
rQ31 r
Q,
I Qs
,
!84
187.5
'
-0
r"
Qs
)gc
1000
-187,5
500
'093 75
0,09375
0,25
0,09375
0,5
1;
i
2000
El
'
i
\
I
0
0
l
I
{Q}
matrix saya
p er! u
I
I
I
+ Boo
I
I
M. ,..
bt...
+i ooo
+
_J
-- --,
+120
I
I
+ 5coo
- 3200
i
I
... 32CS
-187,5
I
I
i
- -----.;.
1 -
I
l
I
300
L:_240
___
_J
+3120
kg .
lI
+2880
kSJ.
I
I
+2587 .5 kg.
I +2212,5 kg.
___
reaks i
m II
kgm.
kg .
----
2700
I
I
kgm.
r
I
I
l
42oo
+ 4200
! -
primer
+ 24oo
+ 300n I
-!20
D
" ,..1...
mome n
-=tiOO-kgm .1
..
....
I
I
,)'.
- 5000
I
I...-- - --I
Q
-
500
__
r----
---,
+ 400
dijumlahkan
per I e
reaksi
lI
I
perletakan
takan e I emen
pada keadaan
narnya
struktur dasar
Contoh 4.2. :
600\cg
GOOkg
El
El
3
'
!
--
+-
:0"7/ '77/
( b l struktur dasar.
-288,
( c)
186
mome n
1 r
pr
i me r .
./-----.288
0
'\
b'j)
--
388,8
75ot
388,8
388,8
2)1,2
211,2
- D
+
7SOI
hso
(d)
388,8
(---
11
A
3
.
z
10
12
:;;J
_,J
*;e-
--
----
--
--
-6- -_ .-,4--4
--
i_
5
..
A;:-'-
3r 1 c
'1
0/y----5
,
..
( n vektor
gaya-lcnduian
pada
dcmcn
batang
masing-ma:,ing
187
'
/s
G
..
c
7
9
7
y
12
10
..
( h)
1 88
ga y a luar
asc
.._
___:_____:_______
_
_
C
CD"27
o
(i) sudut transfom1asi hatang elemen.
Gamhar 4.15
portal simetris.
EA
L
0
[KAB
J I
0
EA
L
0
0
'
12EI
6EI
6EI
4EI
12EI
6EI
6EI
2EI
EA
L
0
12EI
6EI
6EI
2EI
L..
EA
L
0
12EI
6EI
6EI
4EI
189
0
2
EI
12
25
25
25
4
12
25
2
b
25
12
m
-
2.
25
12
25
4
25
sin
-s i n a
cos
cos
0
TA
cos
s in
-s i n
cos
-l
0 .;
f)
f)
\'
1 90
-I
Me l i h a t pe r s a rna a n
__ _ _ _ _ _
( 4 . 1 20 )
_A__ _
-1
_ __ _
--.,. / - - -
12
1 25
'
0
0
0
0
\Q
6
25
12
1 25
- 6
25
0
0
12
- 6
- -1 2 5
25
6
25
2
5
25
25
L1
5
12
- 1 25
6
25
25
r- - - --
-A- - -- - - - - -- -
0
-1
- -- - -
----""--- - - -- - - - ........,_
-1
El
-1
0
0
0
[ KAB ] s = E l
12
1 25
6
25 0
12
1 25
-1
0 -
25
2
5
- 11 22 5
25
12
1 25
25
2
5
0 -
2s
25
I
l
= EI
4
5
6
1 92
0
0
12
25 - 1 25
25
-- . .
2
5
12
1 25
12
1 25 0
2
5
25
25
25 I
6
0
6
25
12 0
1 25
1,(\,'/
,/
25
[KBC] i
[KAB] i
\
TB
C
[KBC]s
[TBC]
0
24
125
[T
B C]
[KBC] i
0
0
12
25
12
125
0
24
125
12
0
12
2s
4
2s
El
7
ol
24
125
12
2s
12
2s
. 4,
5
24
m
-
12
25
12
25
8
5
/
[KCD] i
[KAB]i
193
-1
\D
'
-1
'
[K CD]s
12
125
0
6
9
=
2s
El
10
1 1
12
[T
(KCD] i
-
(T
C D]
12
125
0
6
2s
12
125
CD]
2s
12
125
2s
0
2
25
10
11
E
0
2
5
6
--g
0
4
12
194
--/
I
I
I
1_ 6
E
1
1- :5
: 0
I
I
(K]
o
0
o
0
o
4
5
0
ol
2s
; ;
I
I
I
I
- --o
125
12
I
I
_1
0
12
121
12 I
24
25
_
12
E I
"
10
11
I
lo
I
I
6
I 25
12
'
2
TI
-25
2
5
12
6
-251
6
25
I
o l
I
I
5
I
__j
______________
10
ll
12
I
I
10
11
12
I
I
I
[K]
-------
-j- -
----
---
5
7
8
10
11
12
6
6
r
l--Kbf----
5
'
12EI
4EI
5
4EI
10
11
12
fb
----
:b-----
12EI
5
j ::1
l
3. 3 -
196
5
9
:I
..!1IJ...
3
-1
! :: )
3 EI
5
32E I
,
-
l-: )
[
2
-77
772
965
8EI
965
SET
9 65
-BET
Setelah lendutan dititik bebas diketahui. maka dapat dicari gaya-gaya
dalam pada tiap-tiap demen. dengan o perasi matrix berdc:sarka11 per
samaan
{Q.}
I
dengan pengertian
[K.] . {0.}
I
D2
Ds
197
r,
-T
0
0
r:
:1
:J
Ds
0
965
l- "SIT
0
0
El
0
l 9:5
II
I
- SET
)1
12
25
II
25
4
5
2
5
1 98
-1
l II .
D
6
25
2
25
- g
12
25
0
6
1!
l
I
,I
o
r
I
I
JET )
96 5
- 28,95
- 48,25
Q
:;
0
4
'l;
28,95
- 96,5
;
h8
Untuk batang BC :
'
I
I
l
01
02
03
02
[T B
CJ
04
04
Os
Ds
D6
0
!
0
0
0
0
0
0
m
o
r:
0
1
,.
965
l .:5 J
BEl
199
02
0
0
Os
BC
Ql
Q2
"'f.l
Qs
0.,
BC
0
0
965
BET
12
8
12
m
0
24
-m
12
'
Q
2
Q3
0
0
0
12
25
4
25
25
24
Q4
965
BET
Q3
o.,
D5
0
0
0
0
- ')6,5
0
Q
4
Qs
Q,
200
JBC
:36. 5
0
24
-m
12
-25
0
24
m
12
-25
12
25
4
5
I)
965
- BIT
0
12
-25
8
965
BIT
Untuk batang C D :
D2
D3
=
D4
71
Ds
[T
D '9
CD]
10
Ds
Du
D6
12
s
-1
D2
DJ
D4
-1
965
3ET
0
0
0
96 5
BET
Ds
06
D1
201
El
12
125
6
6
25
II
6
25
12
125
Ql
28,95
Q2
9 6,5
'0
Q4
02
I I
;)
CD
CD
I
I
2 8,95
r
i
I
I
8' 25
jI
6
25
1 25
25
12
--
- 25
6
E
65'
6
25
25
BEl
r 48 2 5 l
,
I
;
- 1 -=a8l
I
- I
I
- 96 . 5
1 - 625
I
I
I
96 , 5
I
1
I
96 , 5
48 , 2 5
I
1-- - -
_ _
Q
r1 ---l
- 28 , 9 5
I
lI
0
I
I
1
28 , 9 5
--
'
_j
625
- 4 32
t_ _ 2 8
I
_j
I -2 1 1-
,21
I
I
750
I
I
21 1 ,2
- 750
-
_ _
\
I
.J
re a k s i pe r 1 e ta ka n s e
s ua i g amba r
4 . 1 5 . (d)
kgm .
kg m .
5 28 , 5
kg m .
- 528 , 5
k gm .
5 28 , 5
kgm.
- 2 39 ' 75
kgm .
_j
2 3 9 ' 75
- 528 , 5
momen p r i me r
+
_
4 32
- 96 , 5
mome n a k h i r
: 1-82--, 25 k-g
.
=I
1
750
= i 1 82 , 25
I
I_
1
L_
750
(+-)
kg . I ( t )
kg .
kg .
_ _ _ _ _
(t)
re a k s i pe r l e ta ka n
y a n g s eben a rnya
.2 0 3
9
12
,,
t:: v
Xs
.204
y.
Z.
, "' B
d ititik d iskrit
Gam bar 4 . 1 6
Ti t i k
lO
A
c
Ta be l
4.2.
10
10
10
20
10
koord i nat t i t i k d i sk r i t
a ra h u ru t a n
vek tor
ba t a n g
panj a ng
b a t ang
I
z
3
!
I
I
I
Mx
0 -+ C
10
- 1
10
M'{
diti tik
ke
uj ung
10
da ta t i a p e 1 emen
T a be 1 4 . 3 .
i
sin a
A -+ 0
0 -r B
cos
di ti ti
UJ ung
0
0
- 5000
ke
I
I
!
k
I
! Q
di ti t
ke
u J ung
0
-
0
3000
ik
I
II
I My
'x d i t i t i k
, UJ ung
ke I !
0
0
I
I
I
I
5000
1 1!
di ti tik
ke
UJ Ung
I Qz
d i t i t ik
uj ung ke
1 1
0
3000
beban ek i va 1 en pada t i t i k d i sk r i t
Tabe l 4 . 4 .
2
l
i
T2 q
l l
Qz I
2
1
t
T2 q
2
2
q .
1
- 12
+ 5 000 kgm .
:::
1
2
6000 . . 1 0
600 . 1 0
- 3000 kg .
2 =
- 5 000 kgm.
3 000 k g .
[ Ks ]
GJ
[ T]
[ K .I ] [ T ]
4E I
L
6E I
6E I
2
L
[K ]
5
[T]
GJ
1 2E I
J
0
2E I
L
6E I
2
L
6E I
- -2
L
1 2E I
GJ
0
0
GJ
2E I
6E I
6E I
- -2
L
0
0
0
4E I
L
6E I
1 2E I
-7
0
[T ]
6E I
1 2E I
(K ]
1 s
El
4
TO
6
1 00
TO
6
I 00
6
l OO
12
1 00 0
6
1 00
2
10
6
1 00
TO
6
- 1 00
12
1 00 0
6
l OO
12
- 1 00 0
6
l OO
0
12
1 000
5
6
207
vekto r n o m o r
P:1da m atr ix kekak u an elemen 1 d i a ta s i n i .
:1d alah kom poncn t orsi. j ad i sam a (k ngan nol.
r
[K
:;,
l:
(
[ K3 ] s
El
TO
2 00
6
1 00
TO
6
1 00
12
1 000
6
l OO
12
1 000
10
11
II
1 00 0
12
- 61 00
l OO
10
0
0
12
1 000
6
l OO
10
6
1 00
12
1 00 0
6
l OO
11
- 6l 00
12
1 000
12
TO
l OO
12
6
- 1 00 ' 0 - 1 000
208
2
TO
l
I
l OO
l OO
6
l OO
1 o o o
dan 5
12
TO
-
0
l OO
;'
0
TO
0
0
Ei
,,
10
- [o
la
0
UJ -
0
'-D
0
'-D
0
0
..;)""
0
'-D
I
0
\.0
0
'-D
0
0
..;)""
0
\.0
I
0
'-D
\.0
"'"'
0
\.0
0
\.0
0
0
..;)""
0
'-D
0
C)
N
0
0
N
0
\.0
I
0
'-D
0
0
N
0
0
N
"
lO
0
'-D
0
'-D
I
0
\.0
I
lJ')
.:t
0
0
N
0
\.0
0
0
00
0
'-D
0
'-D
0
0
..;)""
0
\.0
0
0
N
0
\.0
C")
.:::-
!f)
lO
\.
"
::::
CO
en
(/)
2 09
5
6
[K
3
7
8
9
10
(I 800
10
':J
12
II
I
II
400
60
I
I
K t- ,o
60 I
36
I
I
I
:
I
'
Kb f
Kb b
1 1
12
[ K ff j
f _!_Q_
I s
2 10
ll
l:
-1
{ Qf}
10
1 00
- TB
l OO
T8
1 000
27
I
I
I
I
i
!
II
J
I
El
1 000
Ii - soo o
(
jl :
{ Qf }
3 00
rI
10
DI
1
-
El
o,
-g-
'I
0
10
0
-
1 00
Tb
El
- 111111 '1
- 6250
1 6666 , 7
1 6666 , 7
- 111111,1
I El
I EI
1 00 0
- --
- 3000
TB
27
I
II
(0)
I El
- 5000
1 00
6250
=
V>)
( )
I:,
Q3
Q7
Q
Q
Q
10
12
- 60
60
- 12
200
60
11
200
- 60
1 000
- 12
200
60
- 60
- 12
/
- 54 1 6 , 7
0
958 , 3
0
1
2
- 3 3 3 3-, 3
333 , 3
79 1 6 , 7
0
1 708 , 3
212
El
10
11
12
fl-
6250
I El
1 66 66 , 7 I E l
1 1 1 1 1 1 ,1 I EI
Untuk m cndap atkan reaksi yang sebenarnya, { Qb} m asih harus diku
rangi dengan gaya luar yang bekerj a langsung pacta perletakan (tabel 4 .4 ).
t - - - --,
16
I - 54 ' 7 I
I
I
I
1
I
I
I
l
I
I
958 , 3
0
3333 , 3
333 , 3
791 6 ' 7
o
I
1
iI
l
I
I
I
1 70 8 ' 3
+- - - - ---L
{ Qb }
----j
0
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
- 54 1 6 , 7
0
0
o
0
o
500 0
0
I
I
I
I
I
I
t_:oo
i
kgm .
0
=
958 , 3
k gm .
0
=
- 3333 , 3
kgm .
333 , 3
kgm .
- 1 29 1 6 , 7
kgm .
0
4 708 , 3
kgm .
2!3
2
[ K. )
'
AE
L
AE
L
( 4 . 1 3 71
3
4
2 14
AE
L
AE
L
3
4
cos
CL
sin
sin
CL
cos
CL
(4. 1 3 8 )
c os
CL
sin
CL
sin
CL
cos
CL
k e k a ku:.m
stru ktur :
[K ]
S
[Ks ]
COS
CL
- sin
CL
sin
CL
COS
CL
(T]
[K. ]
I
[T]
-1
-1
0
AE
COS
CL
- s i n CL
sin
CL
COS
CL
COS
CL
sin
CL
- sin
CL
COS
CL
0
0
COS
CL
sin
CL
- sin
CL
COS
CL
:2 1 5
r
\
2
cos a.
cos a. s i na.
- cos
cosa.s i n a.
. 2
s 1 n a.
- cos a.s i n a.
2
- cos a.
- cos a. s i n a.
- cos a. s i na.
- s 1 n a.
. 2
a.
J
C
2000 .l<G
----;.-
3000 KG
cos a. s i n a.
. 2
s 1 n a.
(4. 1 3 9 )
I
/ 6. 00
Q)
AE
. 2
- s 1 n a.
2
co s a.
2. 50
se
4
3
3
i
------ 5
( d). ve ktor
gaya
lendutan
pada
demen
batang m asing-masing
tg a 1
Untuk b a tang A C :
12
5
co s a l =
s i n al
cos a
2
[K
AC ] s
cos a s i n a
AE
- cos a
- cos a s i n a
AE
6 ,5
5
13
12
T3
cos a s i n a
sin a
- cos as i n a
-
sin a
- cosas i na
cos as i na
cos a
cos as i n a
sin a
2
co s a s i na
sin a
o , 1 4 7S
0 , 35 50
- 0 ' 1 4 79
- 0 , 3550
0 , 3550
0 , 852 1
- 0 , 3550
- 0 , 852 1
0 , 3 5 50
0 ' 1 4 79
0 , 35 5 0
- 0 , 852 1
0 , 3550
0 , 85 2 1
0 , 1 4 79
0 , 3550
18
- cos a
I
I
U n tu k batang C B : tg a 2
12
5
.L
cos a 2
13
s i n a2
3
: K,.. J
\,., B s
6,5
AE
5
6
12
TI
0 ' 1 4 79
- 0 , 3550
- 0 , 1 4 79
0 , 35 5 0
0 , 3550
0 , 852 1
0 , 35 5 0
- 0 , 85 2 1
0 , 1 4 79
0 , 3550
0 ' 1 4 79
- 0 , 3550
0 , 35 5 0
- 0 , 852 1
- 0 , 35 5 0
0 , 85 2 1
3
Untuk b atang A B : cos
sin
[K ]
AB s
AE
"'
2
5
6
AE
6,5
-1
-1
rl - 1 3
0
0
I ,3
-I '3
1 '3
219
<'
[K]
AE
b,5
II
I
0
! , 447 9
0 , 3550
-0 ' ] 11 79
- 0 , 35 50
-! '3
0 , 3 550
0 , 85 2 1
-0 , 35 50
- 0 , 8 52 1
- 0 , 1 4 73
- 0 , 3550
0 , 29 58
- 0 ' 1 4 79
0 , 3 5 50
-0 , 3 5 5 0
-0 , 8 5 2 1
-I ,3
I , 7042
0 , 35 5 0
- 0 , 85 2 1
1 u 79
0 , 3 5 50
I , 4 4 79
- 0 , 3 5 50
0 3 5 50
-0 , 3 5 2 1
-0 , 3550
0 , 852 1
,.
r-
[K]
;j
Q_
l
'
Q4 1
- -
1l
220
Q::,
Q
3
j'
AE
I
I
I ' 70 4 2
Kb
4l
--- - - - -
'
K fb
- -
Kb
AE
I
I
- -
o . o455
0
'
- - - - -
't
'
l
i
--
I 0 . 2 9 58
4 b,5
- - -
K f
b
---
....
l
!
--
0 , 2 622
AE I
I
I
o.
04 '
II
Jj
.o
r---r
1
I
::>
I
I
I
)
I
'\
0
0 , 0 1 1 93
D
3
}
1!
3 000
3 ,814
j
i
0 , 0455
2 1 , 98
( - J
- 20 0 0
6 5 94 0
=
JlE
762 8
- AE"
Dengan demikian sudah dapat dike tahui bahwa lendutan yang terjad i
dititik C ialah sebesar :
D
3
04
6 5 940
AE
7628
AE"
( -t )
-+
{Q . }
I
[K, ]
I
{o . }
I
Dl
Dl
02
S
D
= [T ]
AC
02
s
D
al
s i n al
01
s i n al
cos a l
02
cos
5
T3
s i n al
co s
al
0
0
T3
5
TI
TI
12
0
1 8 32 0
AE
6 3 802
7628
- t\E
(J
. l
T3
- n
D
3
D
6 5940
AE
12
AE
D1
[K C) i
A
02
0:3
04
Q4
AC
03
04
s
12
12
- n
sin al
T3
al
cos
b,5
-1
1 8 3 20
AE
6 3 80 2
AE
-1
AE
- 281 8
1
l:
281 8
0
AC
Dengan dem i kian d id apatkan bahwa gaya batang pada batang A C ialah
sebesar 2 8 1 8 kg. bersifat tarik.
Untuk batang CB :
0]
Oz
04
[T
CB J
04
Ds
06
223
T3
T3
12 0
12
T3
n - T3
12
T3
r
1
"
224
02
12
T3
T3
AE
D3
04
'
Ql
Q2
Os
AE
3 240 3
AE
579 3 4
o,
Q4
40
-
7628
- ll:E
[ KC B ] i
2
,
D3
04
CB
b,5
-1
( 3A240E 3
579 3 4
-1
AE
Ql
498 5
Q2
- 4985
Q4
CB
0
2
AB :
0
02
04
Jadi :
C B ialah
03
Ql
Q2
0
0
Q4
AB
me nghi tung
bisa digunakan
r 1
r
l j
Q
Q2
Q
(_
AE
b,5
0 , 3550
- 0 , 3 55 0
- 0 , 852 1
0 , 35 5 0 I
- 0 ' 1 4 79
- 0 , 852 1
0 , 3550
0 ' 1 4 79
- 0 , 3550
0 , 3550
- 0 , 852 1
- 0 ' 1 4 79
0 , 3 55 0
0 , 3550
- 0 , 8 52 1
b,5
(
i
AE
- 0 ' 1 4 79
I-
I I
j l
I
l
J
65940
AE
76 2 8
AE
- 1 08 3
- 26 0 !
-191 7
+460 1
Q
6
RA H
RA V
R BH
Rs v
1 08 3
kg .
260 1
kg .
1 91 7
kg .
460 1
kg .
(
(
(
...
+
)
)
t )
G am bar 4. 1 9 .
Penggam baran gay a
dalam d it itik C .
I H
I V
5 4 98 5
3000 - 281 8 T3
.
2000
281 8
12 T3
4 98 5
5
T3
T3
12
luar dan
gay a
"' 0
:0:
t2000
3000
1083
G am bar 4 . 2 0 .
Penggam baran gaya aksi dan reaksi
p acla rangka batang.
+--le----*
I H
L V
J2601
3000 - 1 083
2000 2601
+
1 9 1 7 "' 0
4601
0
:0:
r
C on toh 4 . 5 .
B
4
akan
di-
3000 kg
3
3
2
-+=::...._+--+- 5
Gz
'K
Gam b ar 4 . 2 1 .
dalam
Melihat gam bar 4 . 2 1 . (b) dan ( d ) . akan dapat dengan m udah diturun
kan m at rix kekakuan elemen sesuai dengan rumus.
B atang 1
tg
4
3
Ct
sin a
cos a
4
5
3
5
2 29
25
12
25
16
25
12
25
16
25
25
12
25
25
25
12
25
16
25
12
25
25
12
AE
[K )
l s
AE
25
12
12
16
0 , 0 96
- 0 , 0 72
- 0 , 096
0 , 096
0 , I 28
- 0 , 096
- 0 , 0 72
- 0 , I 28
- 0 , 096
0 , 0 72
0 , 096
- 0 , 096
- 0 , I 28
0 , 096
0 , I 28
2
a =
2 70
sin
a =
- I
cos
a =
2 ]s
AE
8
0
0
- I
2
230
25
0 , 0 72
Batang 2 :
[K
25
0
-
7
6
'
0
0
AE
0
0 ' 1 25
0
-
0 ' 1 25
[K ]
3
AE
0:
sin
0:
cos
0:
- 0 ' 1 25
,?
0 ' 1 25
_L
25
12
2s
25
12
25
12
25
16
25
12
2s
16
25
_L
25
12
25
9
25
12
25
12
16
25
12
25
16
2s
AE
tg
Batang 3 :
0 , 0 72
- 0 , 0 96
- 0 ' 072
0 , 09 6
- 0 , 096
0 , 1 28
0 , 096
- 0 , 1 28
- 0 , 0 72
0 , 09 6
0 , 0 72
- 0 , 096
0 , 1 28
- 0 , 096
0 ' 1 28
0 , 096
2
5
6
23 1
Batang 4 :
ex
00
s i n ex
cos ex
[K ]
4
5
6
AE
= r
-
0 ' 1 67
=
- 0 , 1 67
5
6
AE
3
2 3 :2
0 , 1 67
Batang 5 :
[K 5 ]
==
3
4
tg
sin
cos
3
5
0 , 0 72
- 0 , 096
- 0 ' 0 72
0 , 09 6
- 0 , 096
0 , 1 28
0 , 096
- 0 . 1 28
- 0 , 0 72
0 , 096
0 , 072
- 0 , 096
0 , 0 96
- 0 ' 1 28
- 0 , 096
0 ' 1 28
AE
3
Batang 6 :
[ K6 ]
AE
3
4
:::
tg
sin
cos a
3
5
0 , 0 72
0 , 0 96
- 0 , 072
- 0 , 096
0 , 096
0 , 1 28
- 0 , 09 6
- 0 ' 1 28
- 0 , 0 72
- 0 , 096
0 , 0 72
0 , 0 96
- 0 , 096
0 ,. 1 2 8
0 , 096
0 ' 1 28
8
233
IJ
w
+:>.
;;>;"' Vl
f\0 (0
::::3 (0
'0
(0
>-; ;;>;"'
'0
2
0 ' 1 44
lf
..... .
?l
(0
;;>;"'
::::3
(0
- Q , 0 72
- 0 , 0 96
- 0 , 0 72
0 , 0 96
0 ' 38 1
- 0 , 096
- 0 ' 1 28
0 , 09 6
- 0' 1 28
- 0 ' 1 25
- 0 ' 0 72
- 0 , 0 96
0 ,31 1
- 0 ' 1 67
- 0 , 0 72
0 , 09 6
0 , 09 6
0' 1 28
0 , 096
0 , 1 28
- 0 ' 0 72
0 , 0 96
- 0 ' 1 67
- 0 , 0 72
- 0 , 096
V>
(0
0 , 096
0 , 1 28
::::3
'<
[ K 5]
AE
- 0 , I 25
0
0 , 2 56
0'31 1
0
0 , 256
0 , 09 6
0 ' J ll 4
- 0 , 0 72
0 , 0 96
- 0 ' 0 72
0 , 096
0 , 09 6
- 0 ' 1 28
0 , 096
- 0 ' 1 28
0 , I 28
0
0 ' 38 1
(D'
2
7
8
(0
::::3
0..
Q;
;:.:
'0
"'
::::3
3"
Vl
(1)
UCI
(1)
>-;
0..
'0
;:.:
5
-
;:.:
"'
c
I
r
Ii
1
=
D
7
3
0,31 1
\
i
Q
Q
I
I
Q
Q
8
1
AE
0
0 , 256
- 0 ' 1 67
0
0
6
-0 , 1 67
0 , 0 96
t
l
- 0 ' 1 28
- 0 , 096
0'31 1
0 , 38 1
Kfb
5
6
bf
D
I
J
I
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
D
3
4
0 , 2 56 - 0 , 1 2 8
bb
3
4
5
6
7)
235
Jadi
sekarang
akan
diadakan
suatu pemisalan :
D
3
D
D
suatu
transformasi
u
3
4
8
D
3
D
D
D
D
4
5
[Z]
D
3
.1
l<
D
[Z]
J
0
0
- 1
0
0
0
0
236
0
0
'+
dengan
mengambil
[ Kf f ] u
[ Z ] T [ Kf f ] [ Z ]
3
0 , 95 6
[ Kf f ] u
AE
0 , 192
0 , 1 92
0, 51 2
0 , 2 56
- 0 , 25 6
0 , 38 1
p,
'
0
0
0
l ::
0
- 3 900
f u
[z ]T {Q }
f
0
- 1
0
0
0
0
- 3 00 0
237
Mengingat hubungan :
{Q }
f u
{U
}
J-1
{ Kf f u
r
1
"
u
3
u
[ Kf f ] u
[ Kf f ] u
AE
{ Q f} u
1 , 2 3 8 - 0 , 467 - 0 , 933
2 , 33 3
- 0 , 467
3,1 14
4 ,657
- 0 , 933
2 , 333
AE
1 , 2 38
=
{U
}
- 0 , 467
3, 1 14
0, 933
2, 333
- 0 , 467 - 0 , 933
2 , 333
4 , 657
0
- 3000
279 9
- 6 999
-
3971
{ D}
kem bali
dari
m atrix { U}
ke
m atrix
D
3
D
5
- 1
D
6
D
8
D
3
4
=
D
5
2 799
- 699 9
- 1 3971
2 799
AE
- 2 799
- 1 3971
2 79 9 I AE
-+
- 6999 I AE
( .} )
- 2 79 9 I A E
- 6999 I A.E
( +
- 1 3 7 9 1 I AE
D
4
D
5
1
AE
- 6 999
r;
3
- 6999
)
239
l
Untuk konstm ksi rangka batang mang ( tiga dimensl), proses analisa
secara garis besar adalah sam a dengan proses analisa pada rangka b a
tang datar.
Hanya t erdapat beberapa perbedaan yaitu :
Ada 3 vektor bebas d ititik diskrit pada ujung elemen . m asing
m asing sesuai dengan arah sum bu x. y dan z (lihat gam bar 4 . 2 2 ).
L
f
=;; f
!=:=E.=======/
/
Gam b ar d . 2 2 .
4 vektor b ebas pada alemen b atang d ari
s a u konstruksi rangka batang ruang.
r"
Y.'
Gam b ar 4 . 2 3 .
elemen batang OA dengan arah { a , b , c}
Gam bar 4 . 2 3 .
arah { a , b , c}
OZ { 0 , 0 , I }
2 40
'
X1
. =
{ a , b , c}
(4. 1 40 )
Karena sumbu Z ' terletak pada bidang XOZ, m aka koefisien arah sum
bu Z' dapat dituliskan
Z'
{Z'
0, z'} .
3
1'
(4. 1 4 1 )
{X'}
mak a :
{Z '}
{ a , b , c}
a Z'
1
+ c
Z'
1
Z'
3
(4. 1 42) -
{ z I , 0 , Z '}
1
3 .
=
Z'
3
=
(4. 1 43 )
0
-
(4. 1 44 )
Z'
{ -c , o , a}
(4 . 1 4 5 )
Jadi,
= {. I
X'
a
b
_
,-;:===== ,-;:===
c==
a 2 + b 2 + c 2 V a 2 + b2 + c 2 V a 2 + b2 + c 2
(4. 1 46 )
24 1
{-
-;=c===;;:.
+
a2
c2
14. 1 47)
{Y'}
-V;:(
14. 1 48 )
2
2
a + c
=========== =
==::...
2
2
2
a + c ) ( a + b 2 . c2 )
I 1-J;::(
sehingga dapat
{X'}
be
=================
c
2
2 ) ( 2 + 2 + 2)
a +
a
b
c
2 2 2
a + b +c
J 2 2 2
a +b +c
2 2
a +b +c
2
2
a +b 2+c 2
ab
J ( a 2 +c 2 )
(a 2 + b 2 +c 2 )
2 + 2
c
J( 2 2 ) 2 2 2 )
a +c
(a +b +c
...
,.
::
.b
(4. 1 49 )
r:
[N)
(4. 1 5 0 )
J a 2 +b 2 +c 2
J a 2 + b 2 +c 2
b
2 2
a +c
J( a 2+ c2 ) ( a 2 +b 2 +c 2 )
J( a 2 +c 2 ) ( a 2+b 2 +c 2 )
ab
a ta u [ N )
r:r::z
J a 2 +b 2 +c 2
c
J( a 2 + c 2 ) (a 2+b 2 + c2 )
be
J7::2
a
(4 . 1 5 1 )
..
Ya
Yo
(4. 1 5 2 )
x'
- x
z'
e l e me n b a t a n g OA
den g a n a ra h
{ X a - Xo , Y a - Y0
, Z a - Zo }
243
[ Ks ]
[T]
[K] .I
dan
[T ]
[ Kj ]
[: : ]
d i ma na
[T)
;;
(4. 1 5 3 )
AE
L
AE
L
( 4. 1 54 )
AE
L
AE
L
[ K]
244
J a 2+ b 2 +e 2
AE/L
ab
2
-ab
ae
-a
be
-ab
-b
-ae
-be
ab
ae
be
-ab
-ae
-be
ab
ae
be
-a
-ab
-b
-ae
- be
-e
ab
2
- ae
- be
-e
ae
be
e
a tau
[ K] s
ab
2
ab
ae
be
-a
-ab
2
-ab
-b
-ae
-be
-a
be
-ab
-b
-ae
- be
b
e
X.
J
X .I
Y.
Y.
z.
- be
ab
ae
be
-e
ab
2
-ae
- be
-e
ae
be
e
(4. 1 5 5 )
z.
-ab
-ae
ae
(4. 1 56 )
dimana titik i d an j mcrup akan titik uj ung elemen rangka batang ruang
seperti ditunjukkan gam bar 4 . 2 5 .
5
X
y
4.6 :
--- --
--
,..
0
G am b ar 4 . 2 6 .
'
Dalam contoh soal di atas inL akan dicoba m enganalisa satu rangka
batang ruang yang sederhana.
Ti tik
3V2
3i2
3 1/2
3'12
0
1n
2
Tabe l 4 . 5 .
i Ba tang
3
4
I
I
..
..
I
I
Tabel 4 .6 .
I Ti t
I
II
I
ik
pan j an g
keka k uan
ax i a l
#2
2
Tabel koordinat
a rah v e k t o r
1
I
AE
AE
Qy
Qz
Tabcl 4 . 7 .
ai
Df
0 , 3Vz
Cf
0 ,8
-0 , 3Vz
0,8
-0 , 3V2
o,8
0 , 3 V2
0,8
0 3
!- ,
vZ
- 0 . 3 Vz
0 , 3 Vz
0 , 3 Vz
I
I'
AE
AE
(L]
300 0
r
Berdasarkan data-data pada tabel di atas, dapat diturunkan m atrix
kekakuan dari elemen-elemen konstruksi, sesuai dengan rumus yang
telah diberikan.
2
l lt
1 3
(
, 18
[K )
1 5
l 3
l lt
15
" "'
l-: ""'
-,18
I - 18
,18
..
[K J
2
..
' 18
, 24Vz
1 '>
15
248
9
s
1 3
, 64
- , 24 Vz
- , 24 Vl
- , 64
- , 2 4Vz
,18
,18
18
, 24Vz
, 24 V2
- , 18
- , 24Vz
,18
'18
, 2 4Vz
- , 64
, 24V2
, 24Vz
, 64
- , 24Vz
- , 24Vz
'18
, 24Vz
-'18
-'18
1 3
,18
l lt
, 24Vz
15
-. 1
8
- , z 4 Vz
' 18
-'18
, 24Vz
-,18
18
, 24 Vz
-'18
'18
- , 24Vz
t 1 8
- , 2 4 Vz
, 64
- , 2 4 V2
- , 241/2
,18
L .
18
' I 8"
- , 18
-. 18
!4
, 2 4Vz
!5
. 18
- , 64
, 2 4 Vz
, 2 4 Vz
-'18
- . 24Vz
, 64
, 24Vz
, 2 4Vz
, 24Vz
-' 18
l 3
9
-. 18
, 24Vz
18
-' 18
, 24 Vz
18
- , 64
' 24Vz
, z4V2
:!. 5
14
.
18
- , 64
- , 24Vz
- , 24 112
-,18
I
I
I
I
I
, 18
- , 24 112
- , 64
- , 2 4Vz
- , 24Vz
, 64
,. 2 4
- , 2 4 Vz
-. 1a
-. 18
, 24Vz
,J8
AE
AE
-.18
,18
AE
'\
'18
-'18
I
I
- , 24Vz
- , 24 1/2
[K ]
- , 24Vl
, 64
i
7
-'18
,-
'18
, 24 Vz
- '18
. :>
- , 2 4112
1 -
, 2 4Vl
11
10
[K :. ] s
1 3
-,I8
- , 2 4 Vz
- , 2 4Vz
- , 64
- , 2 4 Vz
-.18
- , 2 4 Vz
-,I8
10
, I8
, 2 4Vz
'18
11
, 2 4 Vi
, 64
, 2 4Vz
12
,I8
, 24 fi
1 3
-. !8
14
- , 24
15
V2
, 18
18
- , 2 4Vz
- , 64
- , 2 4Vz
- , 2 4 Vz
-,18
15
1 '+
12
I8
18
,64
J8
- , 2 4 Vz
5
AE
,I8
241/2.
, 2 4Vz
- , I8
, 24Vz
,18
[ K5 J
AE
5
9
10
11
lZ
1 3
14
15
10
11
12
l 3
14
15
t-J
V\
0
2
3
'
' 18
. z v2 - , 1 8
, 2 41/2
, 64
- , 24Vz
- , 2 4Vz
, 18
- ' 18
10
1 1
12
' 18
, 24 Vi - , 1 8
-'18
' 2 4 Vz - ' 1 8
-,18
, 2 4 Vz - , 1 8
, 18
, 18
- , 18
, 2 4 Vz
' 18
, z 4Vi
,18
- . 2 Vi
,64
- , 2 4 Vi
,18
- ' 2 4Vi
,18
IU
1 1
12
. 24 v2
1 3
- , 18
i ll
- . 21/2 - , 64
I S
' 18
, 18
-, 18
, 24 Vi - , 1 8
. z Vi - . 2 Vi - , 64
, 2 4 Vi - , 1 8
- , 18
, 2 Vz
, z 4 Vi - , 1 8
-,18
- , 2 4 Vl - , 24Vz
, 2 4Vz
-,18
'18
-, 18
-,18
-,I8
, 2 4Vi - , 64
'18
,18
-'18
- , z 4 Vi
- . 2 Vi
,64
, 2 4 Vi - , 64
, 2 4 Vi - , 6 4
, 64
. z Ji - , 241/2 - , 64
, 18
, 2 4Vz
,18
-'18
- , 24Vz - , 1 8
, 72
- , 2 4 1/2 - , 1 8
- , 2 4Vl - , 1 8
, 2 Vz
,18
- , 24Vz
- , 2 4 1/2 - . 1 8
, 241/2
- , 2 4 112
, 2 4 Vi
-,18
,18
, 64
, 18
- , 2 4 Vz - , 1 8
, 2 4 Vz
- ' 24 Vz
15
'18
, 18
, 2 4 Vi - , 1 8
, 2 4Vi
1 3
- , 2 4Vz
0
2 , 56
0
- , 2 lt Vz
-,18
0
, 72
3 .
, 72
...
[ Ks ]
15
15
2 , 56
11
12
Kb f
AE
K bb
11
12
I
I
{Q }
f
[ Kf f
{O }
f
[K
{D
ff ]
1 3
ff ]
0 , 72
14
15
2 , 56
14
15
1 3
14
ff ]
f}
-1 {
Qf}
l
[K
3 :
1
I
[K
fb
I
o
o
, 72 . I
----- -- + - -- --- - -- -
14
14
- 1 =14
15
72
AE
5
0 , 72
15
l OO
l OO
256
72
5
AE
l OO
:!5 1
{ Qf}
3 00 0
[Kf
13
14
15
f]
-J
{ Qf}
1 3
14
15
1 3
72
l OO
14
J 00
256
15
1 3
14
15
l OO
I AE
2 0833
AE
15
2S2
-, 1B
- , 2 4 Vz
+, 1 8
- , 2 41/2
- , 64
+ , 2 4 Vz
+, 1 8
+ , 2 41/2.
-, 18
-, 18
+ , 2 4V2
-,18
+ , 2 41../2
- , 64
+ , 2 4 Vz
-'18
+ , 2 4 Vz
-, I8
-,I8
10
11
12
I AE
+, 1 8
./
+ , 2 41../2
- , 64
- , 2 4 Vz
+, 1 8
- , 2 4 Vz
-,18
10
-, 18
- , 2 4 Vz
-,18
11
- , 2 4 Vz
- , 64
- , 2 4 V2
12
-, 1 8
- , 2 4V2
-,18
l 3
14
15
Q
Q
75 0
kg '
l OO O I/2
kg .
7 50
kg .
( -!- )
( /)
253
Ti tik B
Ti t i k
::;:
- 75 0
1 0001/2
( / )
- 75 0
kg .
( -)
1 ooo\/2
kg .
( t )
750
kg .
( / )
- 7 50
kg .
(-)
254
10
l l
=
12
( t )
kg .
Ti tik
kg
( )
- 7 50
kg .
1 ooov2
- 75 0
kg .
( j
kg .
( / )
a.
Cara integrasi
Pada cara ini cl ilaku k a n Numerical integration. Dalam ha! ini
integrasi clilakukan irisan d em i irisan cle ngan anggap an A . I clan E
b.
Pada cara ini b alok-balok bertingkat J ianggap t e rd iri dari satu seri
balok-bal o k p ri sm at is dan analisa d i l aku kan dengan m enggunakan
kekakuan m asing-m asing segm e n .
255
1'
. 'r---------,
--t-------+---7 X
elemen 3
Q,---7
o,
-----7-
e 1 emen
.../''---
2
Q2 f-- 2
02 ---7 i
----:.
/
------7
e
Q2
02
l emen 2
----7
03
3 ---7 03
K
K
25 6
11
21
K
K
12
22
l [ :: l
(4. ! 57)
- Q2
Q.
[ I )
21
(4. 158 )
) [I l
3
12
K 3
22
21
D
3
11
2
12
K 2
22
K
11
(4. 1 59)
21
' 2
11
11
1 D
21
1
22
12
12
( 1 . 16 1 )
D
3
D
3
22
(4.160)
(4.16 2 )
(4.16 3 )
Kalau persam aan ( 4. 16 1) dij um 1ah dengan persam aan ( 4.16 2). m aka
didapat persamaan :
(K
22
1+ K 2) D + K 1 D + K 2
1
21
2
11
12
D
3
pe rkal ikan . ( K
D
- (K
22
11
2)-1 K
21
(K
22
+ K
22
l + K
ll
2)-l K
11
2 - 1
12
(4.164)
Misalkan ( K
D
22
- S.K
21
K
D
ll
2) -l
- S .K
s,
2 D
12 3
( 1 . 165 )
257
Sdanj utnya subsi t usikan persamaan (4. 1 65) ke da1am persam aan-per
samaan (4. 1 6 0) sampai dengan (4. 1 6 3 ) , m enghasilkan :
Q
1
11
(K
Q
3
12
12
1.s.K
1.S.K
2.S.K
21
21
(K
1
- K
11
- K
1 D
21
21
1 D
1) D
- K
21
- K
- (K
2.S.K
12
21
12
1.S.K
2.S.K
12
2 D
3
12
2) D
3
(4. 1 66 )
2 D + K 2 D
22 3
3
2.S.K 1 ) D + (K 2 - K 2.S.K 2 ) D
21
21
1
22
21
12
3
(4 167)
Dari persam aan-persam aan (4. 1 5 9 ). (4. 166) dan (4. 167) d apat ditu
runkan persam aan-persam aan sebagai berikut :
K
3
1
1
3
12
21
K 3
22
1
11
1 . s .K 1
1 21
12
l . s .K 2
12
12
21
22
2 .s
.K
2 - K
21
(4. 168)
21
z .s
.K
2
12
3
[K J
3
12
K 3
22
K 3
11
K 3
21
].
(4. 1 6 9 )
S elanj utnya akan dibahas lagi satu contoh balok non prism atis seperti
dibaw ah ini.
-------'- -----
L2
2
Lz
----4)
I em en 3
0========0
O======o
elemen 1
elemen 2
Cara mencari m a t rix kekakuan balo k non prismatis se perti p ada gam
bar 4 . 28 secara garis b esar adalah sebagai berikut :
1 . Mula-mula b alok dibagi dalam 2 b agian, m asing-masing elemen 1
ctan elemen 2.
' Selanj u t nya ctihitung K 1 dan K 2 ctengan cara yang sama sepert i
y ang ctiperlihatk an ctim uka,
3 . El eme n 1 ctan elemen 2 ctlgabu ng m e njacti elemen 3 . dan K3 dicari
d e ngan cara yang sam a sepert i d i m uka. yai t u dengan persam aan
(4. 168):
ll
3
12
3
21
K 3
22
pacta mana
11
-K
12
-K
21
22
1 . S. K
12
12
1 .S . K
21
2.s .K 1
1 21
2
(K
21
22
2 .S.K
+ K
12
11
2) 1
259
------
-- - -----
--L
lh
--t-h
I
-+----
G ambar 4. 2 9 .
El
I b I
-----
I
I
Gam bar 4. 29 me nunj ukkan satu elemen non prism atis linier sim e tris,
yang dipengaruhi oleh param eter a dan B.
Persamaan garis linier dikedua uj ung elem e n dapat dim isalk an sebagai :
y
ax + b
(4. !70)
al
- Bh
- Bh
Pacta
ax + b
0 + b
al
- Bh
(4. 171)
a .al + b
0
0
a
260
a .al - Bh
2.b_
al
b I
--r-r
(4 172)
Bh
-x -
Bh
Bh
al
atau
al
(4.173)
(4.174)
;:
Pada
al
ax
a(L
b
Pada
al)
al)
- al ( l
a)
- Sh
a(L
- Bh
(4.175)
ax + b
al + b
(4.176)
- Bh
- Bh
a
al
(1
al
al (I - a )
-
(4.177)
al
Dengan demikian,
b
b
b
Bh
Bh
Bh
al
_1!!_
a
(4.178)
261
8h
---
Sh
8h
X
- al
--
al
(4.179)
- 1 )
a tau
(4. 180)
ot:.L
o(.L
Gambar 4.30.
1 1
k
32
k
33
[K].
syme t r is
22
3
(4.181)
41
k
52
262
44
k
5 3
k
52
5 3
55
k
55
55
6
5
/
EA X
d im an a
El
EA
0
0
EI
EA
1::
1...
1::
1...
+ y
)3
h + y
)
h
bh3 I 12
bh
( 4. 182)
( 4.183)
(4. 184)
( 4 . 185 )
k41
k44
ks z
k65
k66
- k
zz
k:, 3
kss
k62
- k 11
ku
2
k 22
(4. 186)
k3
2
- k
3 2
k
33
263
[ K] .
11
s ymetris
k
32
k
33
k
32
- k
32
- k
0
0
11
- k
22
22
k
32
63
(4.187)
11
22
k
33
Dengan cara yang sama akan bisa diturunkan j uga hanm koefisicn
koefisien kekakuan untuk ele'men non prismatis parabolic;;. sererti
Jitunjukkan pada gambar 4.3 !.
Zz
j z,
0 L-
1
---
-:,
:: r- 5
.
-- ---- -
x,
Gbr. 4.33
pandangan frontal suatu
elemen b al o k m elingkar
oQ.o
f
0
.N
E A
f
0
mYY.MYY
dx +
YY
.V
G A
dx
dx +
f
0
T
J
zz Mzz
.
X
dx
zz
(4. 1 8 8 )
Amb il elemen kecil d s , dimana ds adalah panj ang busur yang b erha
dapan d engan sudut pusat dij> . Elem en ds m em punyai p osisi m em
b entuk sudut seb esar </> d ari posisi titik 1 (gam bar 4.34.). D ari hubung
an m athem atik, d apat dituliskan :
ds
d<P
(4. 1 89)
dx
6Q . D
f
0
zz
.M
I
zz
zz
Rd4> +
mYY.MYY
X
E I
yy
Rd<t> +
f
0
t .T
X
G J
Rd4>
(4. 19 0)
D engan m elihat pada persam aan ( 4. 2 5 ), sekarang ditinjau :
(4. 191)
Di bawah ini d ib erikan tabe1 momen dan t orsi yang tim bul sebagai
akibat beke rj anya gaya luar Q dan gaya virtuil
oQ, sesuai dengan
gam bar 4. 3 4.
267
gy vi rtui 1
gy 1
=====-=--=============-==-=-======-=
6Q 1
Ql
6Q6
Qr
oQ 2
aQr
zz
11
+ y
Myy
+ y
y
my
+ y
Q2
Tabel4.9.
_
E__
I
zr.
i
f
R3
___
1
zz
268
a
{ R( 1
a
R3 ( 1
(t
zz
zz
* sin
zz
zz
zz
zz
I satuan
d<P
2
2 cos <P + cos
a - 2 sin a +
zz
zz
I satuan
cos <P
o-
zz
I satuan
y ds
'"'
- X
Q6
+ y
Q6
=====m=-===
Q6
+ y
+ y
Qz
oQr
Q2
t5Q2
DQ6
6Q6
zz
Qr
Tabe14.8.
6Qz
uar
2 a)
d<P
(4.192)
El
zz
D zl
cl
cl
Er z 061
z
a.
zz
E I
R3
R3
zz
a
012
E!zzD22
(
(
cos
( l
zz
0
,a
11
1
cos 2
cos 2
a.
<b
<P
drjl
I
a.
lo
... l)
. 4
14.193 )
) R dljl
0
(4. 194 )
) ds
D2 1
cp
t ex.
i
!
QJ
) R dcj>
cp
cos
yx
a.
cos
1 sin 2
- 2
1 sin 2
sin
<P
<P
sin
'
sin
cos
c:;
( l
<P . R
cp
R2
=
R3
ds
ds
sin
xy
cos
D 12
EI
R3
D51
a.
02 1
a.
(4. 195 )
fa x 2 ds
f
0
R3
l .
2
-<P
l sin
2
- 4
cfJ
a
l
0
269
0 22
El
R
E I
zz
R
3
l
l
fa - 4 sin 2 a )
\ 2
zz
062
a
f
El
zz
016
El
zz
R
E I
zz
026
zz
0 66
R
E I
) ds
l0
(4.197)
(4.198)
a
f
zz
a
1 .ds
f
) ds
(4.199)
a
R d$
f
(4.196)
a
y ds
f
062
( cos a - 1 )
0 66
0 61
026
El
016
- R2 ( - cos <P )
06 2
1
l
(-a - 4 sin 2 a )
2
(4.200)
[F]. {Q}
{D}
Dl
02
(4.201)
[F u].
R.D5
dimana [F 11
]
berikut:
[F u]
1
J
Ql. R
Q2 .R
Q6
(4.202)
R
E I
bl
CJ
bl
zz
al
dl
al
el
2 stn
a - I
(4.203}
el
a
yang mana:
al
bl
CJ
dl
el
a - sin a
cos a
la
2
1
.
2 sin a +1j'"
s1n 2 a
(4.204)
a - -sin 2 a
4
1
cos a -
Dari
{Q}
dan
{Q}
[Kll ]
m aka
1
fr1 .{o}
[Kl.{D}
[Fll ]
(4.205)
(4.206)
(4.207)
Misalkan:
Q2
Q6
E I
R3
A'
Bl
C1 R/a
B'
01
E 1 R/a
2
H 1 R /a
zz
Gl
C' R/a
1
E' R/a
1
(4.208)
6
271
dengan pengertian :
Gl
al e l )
+ al ( bl el - al dl )
2
2 a1 e 1 ) - a1 d1
A1I
B
d an
c1
01
El
H'
2
d1a - e 1
- ( b a al e1
1
b1 e l
a1 d1
2
cl a - a l
- ( c e
a1 b1
l l
2
c l d1 - bl
(4.2 09)
(4.2 1 0)
A1
B.
"
) +
}d
l l
la
- a e /a.
b
, l
1
a d - b e
l l
1
2/ a
a
c
1
l
c, e
a b
1
1 1
2 c d
b
1
l 1
J.
- 2a e /c. ) + c ( eL/a 1
l
1
l
l 1
2
d
e /a
( b
J.
(4.21 1)
[K 11]
C 1 R/ a
=
ClR /a
E1 R /a
(4.212 )
l:
x2
y2
z2
+ Q cos a
1
Q sin a
2
Q sin a + Q cos a
8 1
2
l2
Os , Ql 2
0
=
Q 6 + Q R ( 1 -cosa)
1
(4. 2 13 )
0
Q R sin a
2
(4. 2 14)
- co s
- sin a
sin
- co s
co s
a-1
R sin a
atau:
[A ] .
(4. 2 1 6)
273
Dl
Q7
(4.218)
02
[ A]. [ Kll]
Qg
06
Ql2
Mengingat persamaan (4.25) :
.
Q7
Qa
Ql2
[ Kz1]
m aka
E I
[Kzd
k'
71
k'
86
k'
12. 1
k'
12.2
k'
1 2.6
274
[ A]. [ Kll]
zz
k'
71
(4.220)
k'
72
k'
76
k'
122
k'
126
81
k'
12. 1
( A 1cosa + B 1sina
I
D1sina
A1 sina
B1cosa
B1sina
D1 cosa
k'
86
k'
82
k'
C1cosa + E1sina
k'
76
(4.219)
02
06
- \ B1cosa
k'
72
k'
82
( K21 l
R3 G 1
dimana:
k'
81
Dl
C1sina
{ A1
{ B1
{ c1
(
(
R/a
E1cosa ) R/a
cosa -
+ B1sina
C1/a } R
cosa -
+ 01sina
E1/a
cosa -
+ E1 sina
2
H 1} R la
(4.221)
( 4.222}
E1R/a
C 1 R/ a
- E 1 R/a
K22
J.
(4. 2 23)
J, [K2 1 J dan
gambar 4.36.
vektor mo men dan
uraiannya pada po
isi titik S.
275
==-=== ===================-:=
gy vi r t .
gy luar
zz
=
=======:.::====r
===============
z
Mz
myy
Myy
=======----===========
=
=== ===
OQ!
oQ,
5Q
6Q
oQ
oQ
2
0
Q
Q
4
4
6Q
"
Q
Q
oQ
5
oQ
5
5
.5
Q
5
Q
Tabel4.12.
6Q
6Q
oQ
cQ
6Q
oQ
sin<j>
+ cos+
sincj>
sinq,
sinq,
-.
sin$
akibat
Q4
cos <I>
yy
yy
coscil
yy
coscj>
yy
+ 5in+
yy
sin.P
yy
sin.P
YY
si n<l>
xsin<P-
ycoscj>
satuan.
cos
cosci>
+ sincj>
sincj>
cosci>
CO cj>
xcos<+
coscj>
0
0
ysin
sebagai
+ C05cP
coscj>
xs in <I>-
ycos<P
akibat
+ 5 in<j>
yy
yy
sin+
+ sinfjl
l satuan.
Os
xcos
ys in
xsi nr
ycos<jl
ys in <I>
xsin
ycos<l>
XS in <I>:ycos <I>
sin cil
cos <I>
XCOS
XCOS
ysin<P
xcos <P+
ys i ncj>
xcos <P+
ys in<l>
xcos<jr+ys in cj>
Q3
yy
cos.p
yy
cos
cos+
+ cosql
=================--==
276
sebagai
sin<l>
sin<l>
cosljl
xcos <I>+
ysin a
dalam
Tabel gay a
5Q
6
oQ
Tabel4.11.
oQ
+ y
= -mr-====
cos <I>
+ sin cl>
j n :j>yco5 cl>
XS
xsinq,ycos cj>
xs in
cl>-
ycos ci>
XS in q,ycos 4>
satllun,
rmam
yy
(lt_.4)
(4.225)
(4 .226)
2
sin <!> R d<l> /El
yy
t a - f sin2a
a
R/4EJ
D ss
f
0
. 2a
R ( 2a +115'"
3 ..
Dzs
D55
/GJ
yy
(4.227)
+R f
0
yy
i a + t 5in2a )
a
s i n2 .P d(241) /4GJ
(4 .228)
+ R
/EI
yy
I
I
( Z a - 11 s 1. n2a ) /GJ
yy
(4.234)
(xsin.P-ycos<P)cos.pR d4>/GJ
2
cos - cos 4> ) d4> /GJ
D!s
yy
- R/4GJ ) ( cos2a - I
2
cos R d,P /E I
I
5 in2 d(24l) /4 El
yy
1
1
+ R ( 4> + -4 sin2<j>
2
+ R
YY
2
cos 4> R df /GJ
l 0/EJ yy
/E I
- R f
R (.!. 4>-.!.
4 sin24> )
2 .
R (
f
0
<t sin2a - t a)
/EI
+R
YY
( sin a -
t sin a
- .!. a) /GJ
2
(4.229)
(4.230)
(4.231)
(4 .232}
277
D
35
(xcos**"ysin+)cos.RdQ./EI Y
R2
(1
D
D
D
0
l 3
2 3
"'
6"3
4
(xsin+-ycos,P)sin.PRd/GJ
(sin<;cossin.P-sin.Pcosqi)cosd<P/El
1 - cos211
)/4EJYY
R2
c:
YY
2
(sin tli-cos<P+cos2<;1)sinq)d/GJ
( f- cos11
i cos2c: )
/GJ
(4.235)
(4.236)
(4 .237)
(4 .238)
D
3 "
(4.239)
0
5 3
D
3 5
0
33
f
o
(4.240)
(1
(1
yy
( 1 - cos+ }
3
R ( t 11- sinl11 )/Ei
yy
3
R ( t 11- 2si0!1 +
d,P /GJ
t sin2a
)/GJ
(4.241)
(F
33"
1
J
(F
33
278
[.:
2
2
(4.243)
dengan pengertian :
a
b
54
3 5
45
(4.244)
D
2
4 3
44
55
3 4
53
33
Mengingat :
[K
33
.1
[K
d im ana
33
[F
33
-1
l
I
D
D
maka dimisalkan :
A
[K
G2
33" .
:..
(4.245)
(4.247)
1-I
.- I
!
(4.246)
2.
dengan pengertian :
dan A
3'1
c
d f
2 2
b (b f
2
--
"
- -
2
a d
2 2
(4.247)
- a
2 2
- e2
- ( b f
2)
e
(d f
B
c
- a d
2
e
2 2
279
:::
2 2
E
2
- a2
( c
- a b
2 2
- b2
(4.248)
2 2
2 2
gambar 4.37.
tampak frontal dari suatu ballok
melingkar, dengan tiga fixed end
forces pada masing-masing ujungnya.
L: Q 2
x
Q-
+ Q si na + Q (xsina-ycosa) + Q cosa=
L: Q
Y2
I: Q
Z2
Q
11
10
10
11
+ Q
Q sina + Q (
Q ( - cosa )
(4.249)
(
3 .
cosa ) + Q
+ Q (
5
sina )
sina
+ Q R ( cosa
3
1 )
(4.250)
10
ll
- cosa
=
sina
0
R ( 1 - cosa)
R si na
sina
cosa
0
Q
3
(4.251)
'
10
[A]
11
(4.252)
3 .
dimana:
[A]
R(
- sina
- cosa
- cosa
sina
(4.253)
- 1
1 - cosa )
sina
10
[K ]
.
[A]
11.
33'
10
[K ]
43
11
jadi
(4.255)
[K ]
4 3
[K ]
.
[A]
(4.256)
33
k'
k'
k'
k'
k'
k'
k'
k'
k'
10.4
[K ]
(4.254)
tapi
G2
4 3
11. 4
94
10.3
10. 5
11.5
11.3
95
(4.257)
9 3
dengan pengertian :
k'
k'
A cosa
10.5
10.4
-
cosa -
2
2
sina -
sina -
2
2
R(1 -cosa)
R(1 -cosa)
281
k'
- C
10.3
k'
"'
k'
11. 4
11. 5
2
2
sina -
k'
94
- E
k'
95
kI
9 j
- D
slna
C s ina
2
k'
11.3
cosa 2
2
2
- H
sina
cosa -
cosa -
E R
cosa
- H
R(l-cosa)
R sina
s
lna
R sina
(4.258)
34
(4.259)
'+4
G;
- 8
c
- B
- E
- E
2
(4.260)
2
2
Q-
Q12
4
----
---
-1
------
I
I
t
1
------
K
33
------
282
12
I
I
----- ...i-------rI ------4-- - --l
!
I
0
I
0
I
I
K
K
I
22
I
I
21
I
I
I
11
1
I
I
I
'+'+
2
D
_0_5__
7
8
--12
04
D
5
0
_ _3_;,_
D
10
0
11
D
9
(4.261)
0..
::l
11
2
s
k
[K]
61
71
k
8I
N
00
w
,, 3
53
62
72
0..
'1:1
......
'
5'
55
02
0
12. 1
k
33
22
0
......
.
12.2
9 3
I 0 ,3
11 .3
0
9'
10. '
ll.
0
k
k
lmetrl s
"'
::l
"'
('!)
0"
(JQ
...
....
66
76
77
k
tl6
67
86
0
k
99
10.5
11 5
()
e:
......
12.6
12. 7
12.8
10. 9
11. 9
0
10. 10
11. 10
0
11. 11
0
12. 12
(4.262)
dengan pengertian :
k
k
k
11
=
21
=
22
k
33
k
k
k
k
k
k
k
k
k
k
k
k
k
k
k
k
k
284
43
=
44
D
H
.E I
53
=
54
=
55
12
1
2
.E I
/G
A /G
61
=
62
=
66
=
71
=
72
=
76
k
k
81
27
82
=
86
=
87
=
88
=
k
k
/G
/G
C .E I
zz
E .E I
zz
zz
::::
67
zz
28
68
-
A cosa
+ D
cosa
( C cosa
1
sina
El
zz
sina
EI
zz
1
1
E sina
cosa
El
zz
cosa
EI
zz
C sina - E cosa
EI
sina -
zz
/ R3 G
EI
zz
1
2
IG
IR 3G
1
3
/R G
1
/ aR 2G
El
zz
A sina -
/ R 3G
-
.E I
/aR 2G
1
2
/aR G
::::
78
RG
!R 3G
18
k
3 9
/G
26
/ R3G
16
17
45
zz
A .El
77
H .El
/ R 3G
zz
D /G
B .El
k
3 5
/ R 3G
1
k
34
zz
=
9 3
IR3G
1
IR 3G
I R 2G
zz
ic
k
k
94
95
99
1 0 .3
1 c. 5
59
{- S cosa - D sina - E R
2
2
2
5. 10
4.
11."
k
k
11.9
11
5. 11
11. 11
k
k
12.6
{B
2. 12
{A
I. 12
12. 7
7.
c
1
12
12. 12
Sclanjutnya :
A
a
( cosa -
( cosa -
8. 12
1
.El
.E
- E
k
12.8
) } /G
zz
s/d
s/d
s/ d
s/d
Rsina
/G
2
2
2'
+ B sina - C /a}
( cosa -
{C
6. 12
/G
1 0. 11
12. 2
- cos a
E Rsina
- B /G
2
2
) } /G
- cos a )} /G
/G
9. 11
12. 1
D /G
2 2
:osa
A si na - B cosa - c Rsina
2
2
2
- E /G
11. 10
k
- E cosa
B sina - D cosa 2
2
C sina
2
3 ; ll
C /G
9. 10
A /G
2 2
11. 5
E sina
2
A cosa - B sina - c R
2
2
2
{-
... l 0
11.3
( - c cosa
2
10.9
k
3 ; 10
k
10. 10
E /G
H /G
2
2
l 0 ...
- C /G
2
2
49
EI
E I zz/R2G
+ D sina - E /a}
+
2
/R G
E sina
1
- H
}E I
zz
/aRG
zz
2
/aR G
zz
.EI
/aR2G
zz
/aRG
(4.263)
(4. 2 I I)
14.:!641
(4::!65)
14 266)
pe rsamaan
(4.:!67)
185
5.1. INTRODUKSI.
S esuai dengan tiga tah apan di atas ini. m aka akan dijumpai beberapa
matri x sebagai b erikut :
{ H}
dimana : - { H} --
[P]
(C}
[ P ] . { Oj
(5. I)
{ d}
dimana
(5. 2 )
[ M ] . { H}
{d}
[M]
{H}
dimana :
{ D}
{ D}
[r]
{ d}
[ r ] . { d}
( 5.3 )
B ila tiga m a t rix d i atas dihubu ngkan kem b ali, maka akan didapat
hubungan
{ D}
{ D}
[r ] . { d}
=
{ D}
{ D}
{ D}
=
=
[r ]
( [ M ] . { H} )
(5 .4)
[ r ] [ M ] ( [ P ] . { Q}
(5. 5 )
[r ]
(5 .6)
[M]
[ P ] { Q}
[ F ] . { Q}
(5 . 7)
[ F]
[ r. ] . [ M ] . [ P ]
(5.8)
Tel ah d ikatakan di atas, bahwa kom patibiliti ialah satu syarat yang
harus dipenuhi oleh suatu struktur. bila mem ang dikehendaki satu
keadaan yang dapat m e w akili stru ktur yang sebenarn ya.
Dalam keadaan syarat kompatibiliti ini dipenuh i . m aka ke rj a luar yang
dilakukan oleh gaya-gaya luar virtuil yang b e kerj a pada stru k t ur hams
sam a de ngan kerj a dalam yang dilakukan oleh gaya d alam struktur
290
Q'<
H'<
(5. 9 )
{ Q*} T { D}
dimana { Q'<}
{ H'<} T { d }
(5. 1 0'\
{D}
{ H ,, }
{ d}
[P]
{H,'<}
{ Q'<}
( 5. 1 1 )
{ D}
[ r]
(5. 1 2 )
{ d}
{ Q"'} T
{ Q* } T
[ r]
{ d}
[r]
{ d}
T
.
( [ p ] { Q*} )
{
Q *} T . [ p ] T .
{ d}
{ d}
(5. 1 3 )
(5. 1 4 )
( r)
[P]T
(5 . 1 5 )
[F)
dimana [ F ]
[P ]
[M]
[P]
( 5. 1 6 )
[ P]
[M]
Jadi, seb agai kesimpulan d apatlah dikatakan, sesuai d engan y ang ditu
liskan pada persam aan ( 5 . 7), matrix fleksibilitas [ F ] sebenarnya m e
ngandung komponen-komponen fij yang m en yatakan b erapa b esar
lendutan t erjadi d ititik i akibat d ikerjakannya gaya satu sat u an diti
tik j .
Untuk j elasnya baiklah dilihat contoh-contoh pada pasal d ib awah ini.
5.3. APLIKASI PADA KONSTRUKSI STATIS TERTENTU.
2
X
1
(b) vektor gaya-lend utan
d ititik d iskrit
~
t R
t Ri
( d ) diagr am m omen seba gai
mua tan pada b alok , se
baga i akib at gaya satu
sat uan b ekerj a ditit ik 2 .
29 2
j3000 kg
.A
satuan dititik j .
A n alisa d im u lai de ngan m em berikan gaya satu sa tuan yang dikerjakan
dititik l .
Melihat gam bar 5 . 1 .(c ) . d iagram bidang m om c n dikerj akan sebagai
gaya pada balo k A B.
El
RB 1
L 2 ft L 2 % L2
f1 1
RA
f1
1i
L -
'
-- L 2
L3
L3
IT
293
El
f3 1
l
L - - L
2
RB '
T2
1
L
3
3
3
T2 IT
f3 J
E l fl2
f12
E l f zz
f2 2
T2
_!_ L
3
El
2 L
L
4
3
_!_
2
l
.L - - L
2
1 1
f3 2
f 32
- 2
2 L
l l
3
IT
f12
ka r e n a s i me t r i
L3
I 1
TI IT
294
l3
7
IT
l3
23
31
32
IT
=
l l
T2 IT
..,
33
f33
f1
3
( ka re n a
i me t r i
L3
IT
1j
[ F)
==
L
T2ff
1 1
1 1
16
1 J
l 1
d i be r i ka n
gaya 1
s a t ua n
d i ti ti k
l en d u t a n d i t i t i k 2
1 en d u t a n d i t i t i k 3
d i be r i kan
gay a l
s a t ua n
diti tik
d i be r i kan
g ay a 1
s a t ua n
diti tik
I l en d u ta n d i t i t i k
Ql
I
3 )
Q2
I
)
1 \f
D
Il
L3
T2IT
o,z
D
:
0
l
[ F ) { Q}
1/ 23000000 lf
10
{ D}
M e n u rut gam ar 5. 1 . ( e ). :
EI
_
__
[ I:
lf250
1 1
16
11
11
2000
3 l
00
:I
)
58 33, 3
39 1 6 , 7
295
Jadi
Contoh 5 . 2
1
=
4 2 50 L
5 8 33 , 3 L
39 1 6 , 7 L
I El
3
3
( + )
I El
I
El
l
)
- 19 , 3 E l I
l
=
Q
3
Cont oh 5 .3 . :
23 , l
-13,3
( t )
L3
1-
E I /L3
El
I L3
3000 \<g
El
1 3. 00
El
4 . 00
4 . 00
B
I
Too
---r-
o,
CD
Q1 = 3000 KG
( c ) ve k t o r gaya.
dan D, .
Q 1 d a n Q: . y a n g ko resp o n d i n g d e n gan D 1
sa t u a n d i k erj ak a n c! i1
17?77
a tuan d i k c rj a k a n
p or t a l s t a t i s t e rt e n t u .
d a n p u taran su d u t d i
( c ) d an ( f) . d e n ga n m u d a h a k a n b isa d i
le l i h a t p a d a gam bar 5 . 2 . i d ) .
t ur u n k a n m at r i x [ P ] .
[P ]
- 2
+ -
+ 2
1
I
Hz
H
:?
+ 1
H4
Hs
Hs
2
299
/,:rH,
H3
------L---
Gambar 5 . 3 .
d2
( 5 . I 7)
dl
__
AE
=
H L
H L
2
_3_
6E I
3E I
=
H L
H L
3
__
6E I
(5. 1 8)
(5. 1 9)
3E I
a tau
300
{ d}
LI
I
AE
6fl
3fT
6E I
[M]
{ H}
I I
3E
l
I
H
H
(5. 20)
H
)
\.
3
( 5.2 1 )
dimana [ M] i ialah matrix sifat bahan dari satu elemen balok lur1s
vang menderita bekerjanya gaya normal dan momen lentur.
AE
[M) .I
3E I
L
- bET
(5.22)
6E I
3E I
[M] .I
3IT
bET
L
3IT
6E I
(5.23 )
Sedangkan matrix sifat bahan sec ara struktural [ M ] untuk satu struk
tur dengan n buah elemen dapat dituliskan sebagai :
[M ]
[M ]
'
'
\.
\.
[M]
.?
'\
'\'
[M]
3,_ '
\.
'\
(5. 24)
'
'
[M ] .
'J
\
'\
\.
\.
'\
\
'
fM ]
30 1
U nt u k k o n s tru ksi
portal b i d a n g sep ert i gam bar 5 .:: . m a trix sifat
bahan secara struktural m erupakan superposisi d ari m at ri x si Lt t bahan
d ari elem e n -elem e n ny a .
-:
r-3, ---1
11
I
I
I
[ M)
_
_
I
I
3E I
l i- 6 E I
_:__!__j
-- ---2 \
r --
==
I
11
I
E I
2
1 '25
1 '25
- -
..,
E I
2
L
E
!
r - - - - - - ---r
1
3 E I3 3
'
6 E- I
3
0
-
2,5
2,5
-
2
rr --
302
,____
- 1
- 1
3
4
l
t\a t r i x f l e k s i b i l i t a s :
[ F]
[P ]
[ t1 ]
[P]
2,5
- 1 ,25
[M] [P]
3fT
- 5
2
3E!
[F]
(P
- 2
2
-
1
2
l
2
- 2
2
2
0
0
2
- 0 , 62 5
1 , 25
- 2
2,5
] T [M] [P]
(F]
- 1
2,5
2 ,5
0
l
=
1 ,25
r_
2
3E
2,5
5
4
- 2
- 0 , 625
1 , 25
- 2
2 ,5
3IT
303
{ D}
{ Q}
{ D}
{:J
[ F ] { Q}
3 00
[_
3E I
{ :J= [_
1
ET
D1
D2
14
5
4 1 25
6,5
2 8000
1 3 000
{3l :00 }
28000/E I
( ,._ )
1 3 000/ E I
( .{1 )
{ H}
( P J { Q}
0
- 2
{H}
304
0
l
2
I
2
0
0
{ 3:00 }
11
- 6000
6000
H4
Da r i
[ kg m ]
has i
d i a ta s
dapa t
d i ke t a h u i
MA
M
ti t i k
ti t
ik 2
Ms
6000
kgm .
0
=
Con toh 5 .4 :
3 1DN
3 TON
3
,7;77
: .t.. OO
I
_L
6
'/
3 TON
3 . 00
-l
3 .00
-t
3. 00
3 . 00
3 . 00
( b I. v e k t or gay a-lcn d u t an p a d a t i t i k b c b a s .
1 satuan
-3
-2
( C l.
gay a
sal u s a t u a n d i t i t i k
1.
1
..V
-2
+i
...,
-8
'
( d ) . gay a sa t u sat u a n d it i t i k 2 .
sa.t u a n
/
/1 '
I
...
-9
-8
-3
- ,1.
3
5
-2
_,
- 3
T2_
r2
5
.. 8
satuan
( e ) . gay a sa t u s a t u a n d i t it ik 3 .
- 3
- 2
.. 7
-1
-8
+6
T
I
I
. ..
sat u a r,
fi. g a y ;; s a t u SJ ! u a n d it i r i k ..:
yaitu
m a t ri >. y a n g m c n y at a k a n h u b u n g
a n g a y a d al :l m d a n g1 a l u :J r . : t au j e Lts n y a i al a h m c n y a t ak a n besa rn y a
gay a-gaa
b 1 t a n g
k : b:l t
dititi k bcbas.
b e keii a n y !
gaya
l u a r sebcsar satu
sa t u an
Lihat gam b a r 5 . 4 . ( c ) . g1 y a s a t u sa t u a n b e k c rj a d i t i t i k 1 . A k a n d e n ga n
m u d ah cl i t e n t u k a n h a rga { P i J } . y ai t u besarn y ;: g a y a b a t an g p a d a b a
t a n g k e-i a k i b a t g a y :J satu s a t u an b e kc 1j a p a cl a t i t l k 1 .
p
p
11
2l
- 1
- 20
307
p3 1
p 41
==
p51
D
' 5
- 20
==
20
==
l2
2.0
==
- 1i
p71
p 81
91
==
1
- 4
==
p1
=
-
12
20
p 22
p
3
p
p
p
p
p
p
308
42
==
52
72
92
_ ,L
20
18
2o
52
82
2
4
2o
2
4
2
4
3
l 3
3
- 1\
18
20
p
2 3
6
20
p
3. 3
p
4 3
p
'5 3
12
20
9
20
p
E 3
p
7 3
3
4
2
1\
p
8 3
- 1\
p
9 3
pl
p
24
p
3
p
54
- 20
12
20
44
- 1\
a
--'
20
3 09
p6
p7
4
p
p
20
1
84
- 4
94
[P]
1
= 2o
I : ':
I: , j
Il
gaya lua1
satu satuan
bekerja dititik
s
5
l-
- 10
- 15
- 12
- 12
+ 15
- 18
6
+ 10
+ 18
+ 12
+ 10
+ 15
- 15
- 10
10
+ 10
3
5
i i
+ 20
+
--
lil
HL
AE
(5.25)
[ H ) .I
L.
(5. 6)
A. E .
I
L,
AT
3 3
4
5
[H]
7
8
Lg
'" 150
A9E 9
9
311
[P] T [M] ( P ]
[ F]
5
6
6
1 )0
3000
l
[ F]
2o
60000
- 25
- 72
- 1 03
- 36
18
- ;4
25
75
36
1 08
72
36
54
72
-
25
25
25
75
50
50
75
50
50
50
- 3
6
12
-15
- 5
-12
- 9
-18
- 6
- 6
-12
15
10
20
18
12
-10
-15
- 75
36
- 10
10
- 50
5.4
.,.
- l OO
6
6
312
[ M] (P ]
.()
- 20
- 9
10
- 5
-10
72
l OO
54
13
25
-
25
25
[ P ] T [M] [ P ]
4 1 20
3 1 40
4035
1 70 5
3 1 40
7260
5 740
4035
4035
5 74 0
7260
3 1 40
1 70 5
4035
3 1 40
4 1 20
cm/ ton
15
,
Dengan dihitungnya matrix [ F ] , maka segera dapat dihitung lendutan
dititik bebas akibat bekerjanya gaya { Q }.
{ D}
[ F ] {Q}
Dl
1
Dz
6oooo
4 1 20
3 1 40
40 35
1 70 5
3 1 40
7260
5 740
40 35
40 3 5
57 40
72 60
3 1 40
1 705
40 3 5
3 1 40
4 1 20
39000
D1
03
6 0525
04
01
Oz
l
0 , 65
[cm)
( .}
1 ' 00 8 75
[ cm]
( -j.
l , 00 8 75
[ cm ]
i-
0 , 65
[ cm ]
.}
3
=
3 9000
60525
1
60000
Dz
{H}
[P I
-20
-10
-15
- 5
- 9
-12
-18
- 3
- 9
I'
0
-12
15
10
20
18
12
12
- 5
H
3
H
H
H
H
1
20
7
8
9
H
H
H
H
\
314
10
15
-10
10
- 5
- 5
-15
-10
- 7,5
- 6 ' 75
- 4 ,5
7,5
6 , 75
4 ,5
3 , 75
8
9 r
'
- 3 , 75
3
3
3
r ::
H
3
H
[ ton ]
l
Contoh 5 . 5 :
Bila konstruksi pada gam bar 5 . 4 . d i pegang sedem i kian rupa seh ingga
pada titik 1 dan 2 tidak terjadi lendutan vertikal. sedangkan pada titik
3 dan 4 dii nginkan teijad i lendu t an m asing-masing 1 cm kebaw ah dan
I /2 cm ke atas , m ak a un tuk m encari berapa b esar gaya yang h arus d i
kerj akan dititik bebas agar menim bulk a n keadaan seperti yang di
m i n t a , matri x yang didapatkan pada so a l 5 .4 dapat dipakai.
{ D}
[ Ff
{ D}
{ Q}
:::
[ F ] { Q}
[ Ff
[ F]
- 2
D4
:::
I0
3 , 208
6 , 547
- 5 , 36 2
- 3 , 66 9
0 , 04 1
6 , 40 4
- 3,51 5
- 3 ' 6 30
I , 85 1
- 1 3 , 2 47
9 , 48 1
6 , 542
3 ' 72 3
- 2 , 99 5
0 , 06 8
3 , 2 08
6 , 547
- 5 , 362
- 3 , 66 9
0 , 04 1
6 , 404
- 3,515
- 3 , 6 30
I , 85 1
- 1 3 , 24 7
9 , 48 1
6 , 54 2
3 ' 72 3
- 2 , 99 5
0 , 068
0 , 06 6
{ Q}
[ F]
-1
{ D}
10
{ D}
[F]-
-1
[ F ] { Q}
Dl
D2
0 , 06 6
315
Jad i
6,21
l
2
1 '7
10
3 , 5 2 75
'
3 , 029
35 , 275
to n
17
ton
62 ' 1
ton
30 , 29
ton
{ Q}
{ R}
]
[M
]
O
[P
3 16
=
=
=
=
matrix
matrix
m atri x
matrix
gaya luar
gaya redundant
sifat bahan
statis pada konstruksi s tatis tertentu akibat be ker
j anya gaya-gaya luar
[ P' ]
[ HO]
[ H' ]
[ dO ]
[ d']
r r-:- o ]
{d}
r *J
dant.
m atrix lendutan p ad a c l e m e n-ele m e n konstruksi statis
tert e n tu akibat be kerj anya gaya-gaya l u ar. dimana
vektor lendutan koresponcling de ngan vektor gaya
redundant
matrix lendutan pada elem e n-ele m en konstruksi statis
tertentu akibat be kerj anya gaya red u nd a n t . dimana
vektor lendutan k oresponding d engan vektor gaya
redundant
m at rix gaya d al am pada elemen-e l e m e n konstruksi statis
tak t e n tu sebagai akibat be kerjanya gaya-gaya luar
m atrix yang m enyatakan d e form asi
yang terj adi pada
elemen-elemen kons truksi statis tak t e n tu se bagai
a ki b at bekerjanya gaya-gaya luar
m at rix statis p ad a elem en-elem en konstru ksi statis tak
tentu se bagai akibat b e ke rjanya gaya-gaya l u ar
matrix fleksibilitas pada konstmksi statis t a k ten t u dalam
[F]
{ D}
{H}
[P]
gaya redundant
m a t rix gaya dalam p acta elemen-elem e n konst ruhi statis
[ F"]
{DR'}
Sesuai d engan sifat dari struktur d asar pacta a na! isa d engan m e n gguna-
317
kan m e tode fle ksibilitas ini, maka l angkah p ertama y ang harus dilaku
kan ialah menjadikan konstruksi t ersebut m enjadi suatu ko nstruksi
statis tertentu, d engan j alan m enghilangkan beberapa "anu " dan m en
j ad ikan redundant yang nantinya akan d ic ari.
Secara sistimatis langkah yang harus ditemp uh ialah se bagai berikut
(5.27)
( 2 ). T urunkan matrix [ P ' l , yaitu matrix statis pad a konstmksi statis
terte ntu , seb agai akibat d ari bekerj anya gay a-gaya red undan t ,
yang m em enuhi hubungan :
{H ' }
( 5 . 28 )
[ P ' ] . { R}
(M] z'
[M ]
==
'
0
'
'
'
' [ M ] .I
'
'
(5. 2 9 )
'
'
'
'
'
( 4 ). Tentu kan m a t ri x fle ksibili tas pada konstmksi statis tertentu aki
( 5.30)
Persam aan d i Jtas dapat dibu k t ikan d e ngan p rinsip kerj a virtuil.
{ R:} T { O R }
I
ko re s p on d i n g
3 18
ko re s p o n d i n g
==
==
[F1 ]
[P 1 ]
==
[M]
[P 1 ]
(5.3 1 ) .
{ R,}
{ R,}
{ R;}
J ad i
T
T
{ D R_}
==
. {d I}
( [ P 1 ] { R'} )
{ D R}
[ F I ] { R}
[F1 ]
{ H I ;}
==
==
{ R ,., }
[P 1 ] T [M]
[pl ]
T
T
[M] { H 1 }
[ M ] [ p I ] { R}
[P1 ]
(5.32)
{ DR 1 }
[ F1 )
. { R}
(5 .33 )
( 5 .3 4 )
(5.3 5)
[ F ' ] { R}
{ R}
[ F1 ]
-1
[ Fo ] { Q}
(5.36)
fH"}
( 5 . 3 7)
{H I }
[ P 0 ] { Q}
{ H}
[ P 1 ] { R}
[ p 0 ] { Q} + [ p I ]
(- [FI ]
[ F 0 ] { Q} )
( [ p 0 ] - [ p I ] [ F 1 ] 1 [ F 0 ] ) { Q}
-
(5 39)
.
( 5 .40)
{ H}
[ P ] { Q}
m aka
d im ana [ P ] ialah
tert e n tu .
( 8) . Selanj u t n y a akan dapat d i hitu n g m atrix t1e ksibil itas pada kons
truksi statis tak ten t u [ F ]
sebagai :
320
[ F)
[P )
[M)
( 5 .4 1 )
[ P)
{ D}
[ F ) { Q}
{H}
[ P ) { Q}
3000 Kg
El
r1 3. 00
I
I
---r-
4.00
4.00
/-
1 1 . 00
-------
----
O
=
z
Q
r------
Q1= 3000 Kg
'I
( c ) v e k t o r gaya
D 1 d an D 2
Ot
,j;
( e ) . D iagram m o m e n p a d a konstruksi y a n g s u d ah s t a t i s t e r t e n t u
a k ib a t b e k e rj a n y a
322
Rl
I satuan
( f). d iagram m omen pada konstru ksi yang sudah stati s terte ntu
akibat bekerj anya R 2
1 satuan
=
i'
I
I
(h ). sistim p e m b e b a n a n
tertentu .
1 s a tuan
se t e l a h
s ta t is
323
(i).
d i a gr am
Q1
\.
(j ).
Q2
( k ). d iagram H - d
Gam bar 5 . 5 .
mal i s a p o r t al s t a t i s t i d a k t e r te n t u t i n gkat 3 .
o
[P )
- 4
+ I
+--- H
1 r
[pI ]
H
3
4
5
6
Q2 .
Ql
-
- 4
- 4
+ 4
+ l
+ 4
Ll
t
R
+ 1
oE-
+ l
R
3
H
H
1
2
H
3
H
H
H
4
5
6
325
2,5
1 , 25
2 ,5
- 1 , 25
[M]
2
3E 1
--
0
2
- 1
- 1
0
2
1
2
[P]
- 0 , 71 5
- 0 , 30 2
- 0 , 74 3
- 0 , 09 1
+ 0 , 74 3
+ 0 , 09 1
H
3
+ 0 , 733
+ 0 , 4 34
- 0 , 733
- 0 , 688
+ 0 , 2 95
0 , 566
Qz
Ql
l
2
4
5
5
D ari persam aan ( 5 . 4 1 ). Jkan d idapat m a t rix t1e ksib ili tas u n tuk kons
truksi portal yang sebenarnya.
[ F]
2 , 288
El
- 0 , 0 89 6
326
- 0 , 0896
0 , 56 7
{ D}
{: }
[ F ] { Q}
3 00
{ Q}
1 :J
Dl
02
[-
IT
{ D}
2 , 288
- 0 , 09
0 , 09
0 , 56 7
] :oo
r )
6864
1
IT
- 2 70
6864/E I
- 2 70 / E I
( C' )
-j.
[ P ] { Q}
{H }
II -
0 , 71 5
- 0 , 302
0 , 74 3
-. 0 , 0 9 1
0 ' 743
0 , 09 1
0 , 73 3
0 , 434
0 , 73 3
0 , 566
0 , 688
0 , 2 95
I
J
3000
327
-r
-
:3. 1
2 1 45
2229
2 22 9
[ k gm ]
2 1 99
H
H
J ad i
:J
- 2 1 99
- 2064
MA
M ti ti k
2 2 29
kgm.
- 2 1 99
kg m .
M ti t i k 2
Ms
k gm .
- 2 1 45
+ 2064
kgm.
Contoh 5 .6 :
!
3. 00
3 .00
0
4. 00 1
A
l
l
t------o'---+---4 B
i
4 . 00'
_J_
I
I
c
3000 Kg
328
329
Q,
02 = 1
( e ). d iagram
statis
satuon
Crerno n a u n t u k 02
s a t u a n p ad a ra n gk a b a t a n g
t e r te n tu
-z
-3
5
----t--- Q 3
sat uan
-4
( f) . u iagram C rc m o n a u n t u k
s t a tis tertentu
Gambar 5 .6 .
.' 3 0
Q3
! sa t u a n p a d a ra n g k a b 1 L 1 n g
[P o )
5
]"
5
6
5
'[
5
6
5
- ]"
5
6
5
- '[
5
b
8
6
4
5
6
5
0
[M]
1
AE
5
0
8
6
33 1
5
- b
[P
5
- 6
5
- 6
+ 1
[F
[F
o]
I
l
[F
]_ T
[p [
...,.__
ra n g k a
{ 96
9AE
..:.---- H
8
+ 6
I satuan :
[M) [P I
5
6
96
253 }
30 7
9 AE
Selanj u t nya :
(p]
0 , 26 1
0 , 886
- 0 , 1 46
0 , 26 1
0 , 8 86
- 0 ' 1 46
0 , 26 1
- 0 , 364
- 0 ' 1 46
0 , 26 1
- 0 , 36 4
- 0 ' 1 46
0 , 58 3
0 , 583
0 , 2 34
- 0, 31 3
- 0, 31 3
- 0 , 82 4
[ F]
[ F)
[P]
AE
[M) [ P)
4 , 669
4 , 66 9
, 877
4 , 669
1 2 , 48 2
, 877
1 , 8 77
1 , 877
4 , 9 38
4 , 669
4 , 669
4 , 669
1 2 , 48 2
1 , 877
1 , 8 77
1 , 877
4 , 9 38
{ D}
[ F) { Q }
{ D}
AE
'\,
D
2 D
2 D
Jad i
AE
400 7
< 1 4 00 7
I
I\
56 3 1
, 8 77
3 000
0
0
( 1 400 7/AE
I
7 00 3 / AE
2 8 1 5/AE
l
I
...
'
-1-
333
2.-
1 Pz
----3
----
--
(a)
1 Pz
s
3
--------
4
(b)
Dari penjelasan cli a tas. dengan mudah dapat d il ihat bahwa cara analisa
dengan menam bah nomor titik dis krit yang baru akan juga menambah
(mem perbesar) ukuran matrix ke kakuan stru k t ur terse but. Hal ini ten
tunya mengurangi ukuran m aximum suatu stmktur yang dapat disele
saikan dengan su atu computer tert e n t u , d an j uga seperti d iketahui,
makin besar ukuran m a tri x , m akin besar j uga kemungkinan tcrjadinya
kesalahan .
337
Maka cara yang paling baik ialah mengubah beban pada elemen m en
j ad i beban beban e kivalen yang bekerja pada titik diskrit.
Cara penggantian suatu beban pada elemen struktur dengan beban
nodal kivalen d apat d ilukiskan seperti pada gam bar 6 . 2 .
( a ). Keadaan 0 .
( b ). Keadaan I .
Gambar 6 . 2 .
(c ) . Keadaan 2 .
Keadaan 0 dapat
dianggap sebagai kombinasi antara keadaan
dan 2. Karena kedua uj ung elemen 2 terjepit seperti terlihat pada
keadaan I . m aka Q 2 3 dan Q3 2 sebenarnya adalah fixed end reactions.
Q 2 1 dan Q 3 4 pada keadaan 2 dinamakan beban nodal ekivalen dan
mempunyai nilai yang sama de ngan Q2 3 d an Q3 2 . tetapi selalu d engan
tanda yang berlawanan . Disam p ing dua gaya d iatas, tentu saja j uga
fixed end mome n ts merupakan beban nodal ekivalen. Secara singkat .
cara m enganalisa frame tersebut d apat d iselesaikan dengan urut-urutan
langkah sebagai beri kut :
338
Langkah 1 .
elemen (jadi m isalnya hubungan jepi t , hubungan e ngsel dan seb agai
nya).
Langkah 2.
[ Q .I ]
[Q. ]
dimana [ Q i l
( QjO )
[ Q .I 0 ]
[Q. 0 ]
m=O
m=O
[Q
[ Tm J
(6. 1 )
[Q 1 J ] m
.
( 6. 2 )
[ Q ij ] yang
struktur.
[ Tm 1
( O ij l
lokal.
sesuai
yang sesuai
dengan sistim
dengan
koordinat
sistim koordinat
4-
beban 1 ua r
pada t i t i k 2
Q
penga r uh beban
pada e l emen 2 .
(6. 3 )
(6.4)
339
Di sini akan ditinjau suatu elernen batang lurus yang t erkena beban
terb agi rata secara axiaL q(x ) per satuan p anjang, p ad a m an a reaksi
reaksi uj ung d isebut Q 1 1 dan Q1 2
L
Gam bar 6 . 3 .
elernen lurus y ang dikerjakan gaya axial t e rb agi rata.
M elihat keseim bangan gay a pad a gam bar 6 .3 . :
!
0
( x ) dx
(6. 5 )
L N(
x)
EA
dx
(6.6)
N (x)
1
1
{ Q
EA
1
(6.7)
( x) dx
(x) dx }
dx
(6.8)
Rcaksi uju ng elemen u ntuk keadaan kedua uju ng tidak dapat bergeser
dapat d icari dari k e d u a persamaan ( 6 . 5 ) dan (6 . 8 ) tersebut d iatas.
Q
Q
3 40
1
1
(6.9)
a
(6. 1 0)
d i ma n a
f
0
q ( x) dx
L
f
f
0 dx 0
(6. 1
i '
q (x)
(6. 1 2)
( dx)
Ql
Ql
--o
=
Tabel 6 . 1 .
(l
1 o---a 2
Ke te rangan
1 e----o 2
1 2
-a
q (x)
( d x)
L
G am b a r
6.4.
I11 C I1 Lt 11J U k k an
sa t u
y
.-1'1
eIc m e n
Gam b a r 6 . 5 .
b a t a n g l u ru s J e n ga n b e b a n -
elem en
ngan
h a t a n g l u rus de
g a y a l u a r t ra n sv e r
sal.
L
34 1
a =
m aka
(6. 1 3)
( x ) dx
Rl
Rz
Rz
L /
Rz
L [
Rz
CL
f
0
q ( x) dx
(6 . 1 4)
(6. 1 5)
x q ( x) dx
(6 . 1 6 )
Li
q ( x) dx - jdx i q ( x) ( dx ) ]
(6. 1 7)
dengan p e n gertian :
( 6 . 1 8)
8
Dengan dem ikian akan didapat :
(6. 1 9 )
Bcrdasarkan persam aan ters e b u t d iatas . maka matri x rea ksi awal
{ H } dapat d i nyatakan se bagai :
0
342
{H }
0
Rl
R2
(6 . 2 0 1
8
Momen lentur yang bekerj a pada bal o k diatas d u a tump uan terse b u t
sej auh
( a - x )
J
0
( x ) dx
(6. 2 1 )
(6 . 2 2 )
dy
da
y
J J
K ons tanta c l
ba tas :
EI
IT
1
dan c2
un t u k
untuk
+ C1
da
(da)
+ c la + c 2
(6. 24)
(6.23)
O ,
0.
(6.25)
dl
d2
,
da
dy
da
2
L
IT
( f
6
2
L
El
( y - 3
0 )
( 6.26 1
(6 . .2 7 )
343
dim ana :
f d x 0f
da
L2
dx
.L
da
L3
1
L3
.L
dx
( x) dx
r
j
a
X
da
dx
da
r x dx
J
0
a
X
( x) dx
(x) dx
da
(6 . 2 8 )
,a
dx
.X
I
J
( x) dx
( x) d x
(6 .29)
'
.,.
/
',
(a)
Gambar 6. 7 .
'-:;. :_ ( S ]
(!)+ (&
H
H 2
(b)
p roses s u p e r p osisi p ad a e l e m e n t e rj e p i t .
( c)
H
3
H 2
2
H 2
3
J im an :! r
p a ct a b a b
[ s J
{ }
d
+ { H
( 6 .30)
s J i a l a h m a t r i x kc kokohan h ah a n y an g t e l ah d iu ra i k a n
3 . y a n g m asih h a ru s d is e m p ur n a k a n lagi sesuai dengan
( H0 )
3 44
lJntuk
dapat
yang
berbeda-beda. matrix
3/L
3/ L
2E I
L
[ s ]
(6.31)
- 3/L
- 3/L
---o
()---o
de ngan c a ta t an :
3E I
L
[ s J
[ s ]
[ s ]
3E I
L
1 /L
( 6.3 2 )
- 1 /L
1 /L
- 1 /L
----
rn e n y a ta k a n perlc t a k a n tcrj e p it
--o
rn e n y a t a k an perl c t a k a n e n gsel
(6.33)
( 6.34)
345
H
3
2 (
( y - 2 6 ) + f3 n}
1 +2 n 3
L
{ 2 ( y - 3 6 ) + ( s - 2 y ) n}
1 +2 n
E>
pe r l e t a k a n e n g se 1
J
0
H2I
q ( x ) dx
- f
1
2
L
1
Tabd 6 . 2 .
Sama
11 2 1
Hz
bisa
J
0
f3
dx
J
0
1
L
!
0
q ( x) d x
uj u n g
elemcn
pada keadaan
d id a p a t
d en ga n
d i !J a s i l k a n p e rh i t u nga n d ia t as .
a k i b at
pcm b e b a n a n
rr
pembebanan
maka
0
a .- H 2 1
'
'
axial,
X
L dx
q ( x ) dx
J
0
X
X
X
L dx
J dx 0J dx J q ( x ) dx
0
0
R e a ksi
d e ngan
e kivalen
dx
'
o--o
L
1 + 2 n { ( s -4y+6 6 ) + ( S- 2y ) n} (
2 +n 6+ 3 6 - 3Y )
pe r I e t a ka n t e r j ep i t
1
y - 6 ) + f3n}
-{
2 n [ 3 ( f3 - 2 6 ) + S n }
2+n 6 (
1 (3 -6 6 )
0
- -(
2 +n
--
H 2
2
H 2
t ra nsversa l .
ga y a
nodal
m cm b a l i k r e a k s i uj u n g el c m e n y a n g
12 (1 + 1 ) 1
A L2
....
Daftar Kepustakaan :
1.
3.
4.
5.
6.
8.
9.
10.
1 1.
1 2.
1 3 . J . D Todd : "Stru ctural Theory and Analysis ". The Macmillan Press
Ltd . 1 9 74.
.
1 4.
1 5.
16.
17.
Be nj a m i n Sugij a
tas
Teknik Un iversi
I n d o nesia. 1 9 7 8 .
347