I

Exhortacin dos santos pais a proseguir cara a perfeccin

1. Preguntou un ao abade Antonio: Que debo facer para agradar a Deus?

O ancin respondeulle: Garda isto que che mando: onde queira que
vaias, ten sempre a Deus ante os teus ollos; en todo o que fagas, busca a
aprobacin das Sagradas Escrituras; e onde queira que vivas, non
cambies doadamente de lugar. Garda estas tres cousas e salvaraste.
2. O abade Pambo preguntoulle ao abade Antonio: Que debo facer?. O
ancin respondeu: Non confes na ta xustiza; non te laies do pasado e
domina a ta lingua e a ta gula.
3. Dixo san Gregorio: De todo bautizado Deus esixe tres cousas: una fe
recta para a alma; dominio da lingua; castidade para o corpo.
4. Un dixo1 que un dos pais dixera: Unha comida habitualmente escasa e
mal condimentada, unida caridade, leva moi rapidamente ao monxe
ao porto da impasibilidade.
5. Dixo tamn2: Anunciaron a un monxe a morte de seu pai, e o monxe
dixo ao mensaxeiro: Deixa de blasfemar; meu pai inmortal.
6. O abade Macario dixo ao abade Zacaras: Dime, cal o traballo do
monxe?. E ti, pai, pregntasme iso?, respondeulle. E o abade Macario
1 O annimo auto desta sentenza e da seguinte Evagrio Pntico. O copista suprimiu o
seu nome sospeitoso de heterodoxia, mantendo estas das pezas na sa orde alfabtica
normal. A traducin latina conserva o nome de Evagrio. Estas das pezas son extractos
do Tratado prctico, nos 91 e 95; o n 4 lese as en Alph., e o n 5 en H.L., 38.
2 EVAGRIO, Tratado prctico, ed. Guillaumont, p. 700.

dxolle: Teo plena confianza en ti, meu fillo Zacaras, pero hai algun
que me impulsa a interrogarte. E Zacaras respondeu: Para min, pai,
monxe aquel que se fai violencia en todo.
7. O abade Isaas3 o Sacerdote dixo: Un dos pais dixera que o home debe
adquirir antes que nada a fe en Deus e desexar a Deus sen cesar, e a
ausencia de maldade, non devolver mal por mal (Cf. Rom. 12, 17), e a
austeridade, a humildade, a pureza, o amor dos homes, a caridade para
con todos, a submisin, a dozura, a longanimidade, a resistencia, o
desexo de Deus, e suplicar a Deus sen cesar con pena no corazn e
cunha caridade verdadeira para non mirar mais atrs, e atender aos que
viesen (Cf. Fil 3, 13), e non ser altivo nas boas obras, dicir no seu
servicio, e implorar a axuda de Deus causa do que lle sobrevn sen
cesar cada da4.
8. Un irmn pediulle unha palabra ao abade Isaas. E o ancin
respondeulle: Se queres seguir ao noso Seor Xess, garda as sas
palabras; e se queres que sexa crucificado con el o teu home vello,
debes apartar de ti, ata que morras, aos que te fan baixar da cruz; e
dbeste preparar ti mesmo a levar o desprezo e a tranquilizar o corazn
dos que te fan o mal, a humillarte diante dos que queren dominarte, a
gardar silencio e a non xulgar a ningun no teu corazn5.

3 Esta peza e as catro seguintes representan un estrato redaccional posterior (cf.

Recherches, p. 183-184). Sobre este Isaas, ver L. REGNAULT, Isae de Sct ou de Gaza?
Notes critiques en marge dune introduction au problme isaen, RAM, 46, 1970, p. 3334. Son prstamos aos Logoi de Isaas.
4 Schoinas, p. 41; Draguet, p. 402.
5 Schoinas, p. 167; Draguet, p. 426.

9. Dixo tamn: A fatiga, a pobreza, a vida no estranxeiro, a coraxe e o

silencio xeran a humildade, e a humildade suprime moitas faltas; pero
para o que non observa iso, a renuncia en van6.
10. Dixo tamn: Odias todo o que est no mundo e o descanso do corpo,
posto que al o que fai de ti un inimigo de Deus (cf. St 4, 4). As
mesmo, en efecto, como un home que ten un inimigo combate con el,
as temos que combater co corpo para non lle dar descanso7.
11. Un irmn preguntou ao abade Isaas sobre a palabra da oracin do
Evanxeo: Que significa: santificado sexa o teu nome (Mt 6, 9)?. E el
respondeulle: Isto concrnelles aos perfectos; posto que imposible
que o nome de Deus sexa glorificado en nos mentres sexamos
dominados por unha paixn8.
12. Dican do abade Teodoro de Fermo que adiantaba a todos en estes tres
principios: non posur nada, a abstinencia e o fuxir dos homes.
13. O abade Xon o Anano dixo: Gstame que o home posa algo de todas
as virtudes. Por iso, cada da ao erguerte, exerctate en todas as virtudes
e garda con moita paciencia o mandato de Deus, con temor e
longanimidade, no amor de Deus, con esforzo de alma e corpo e con
grande humildade. S constante na aflicin do corazn e na observancia,
con moita oracin e splicas, con xemidos, gardando a pureza e os bos
modais no uso da lingua e a modestia no dos ollos. Sufre con paciencia
as inxurias sen dar lugar ira. S pacfico e non devolvas mal por mal (cf.
Rom 12, 17). Non te fixes nos defectos dos demais, nin te exaltes a ti
6 Schoinas, p. 85; Draguet, p. 429.
7 Schoinas, p. 169; Draguet, p. 429.
8 Schoinas, p. 169; Draguet, p. 430.

mesmo, antes ao contrario, con moita humildade somtete a toda

criatura, renunciando a todo o material e ao que segundo a carne,
pola mortificacin, a loita, con esprito humilde, boa vontade e ascese
espiritual, con xaxn, penitencia, bagoas, dureza na batalla, con
discrecin de xuzo, pureza de alma, percibindo o ben con paz e
traballando coas tas mans (cf. 2Ts 3, 12) . Vela de noite, soporta a fame,
a sede, o fro e a nudez (cf. 2Cor 11, 27), os traballos. Encrrate nun
sepulcro como se estiveses morto, de modo que a todas horas sintas
que a ta norte est preto.
14. O abade Xos de Tebas dixo: Tres clases de persoas son gratas aos ollos
de Deus: primeiro os enfermos que padecen tentacins e as aceptan con
accin de grazas. En segundo lugar, os que obran con toda pureza diante
de Deus, sen mestura de nada humano. En terceiro lugar, os que se
someten e obedecen ao seu pai espiritual renunciando sa propia
vontade9.
15. O abade Casiano conta do abade Xon que ocupara altos postos na sa
congregacin e que fora exemplar na sa vida. Estaba a piques de
morrer e marchaba alegremente e de boa gana ao encontro do Seor.
Rodebano os irmns e pedronlle que lles deixase como herdanza una
palabra, breve e til, que lles permitise elevarse perfeccin que se da
en Cristo. E el dixo xemendo: Nunca fixen a mia propia vontade, e
nunca ensinei nada a ningun que non practicase antes eu mesmo10.
16. Un irmn preguntou ao abade Macario o Grande sobre a perfeccin. E o
ancin respondeulle: Se o home non obtn unha grande humildade no
9 En Alph., Xos de Tebas I, o texto contina. Mis destinada ao uso das comunidades, a
coleccin sistemtica non xulgou oportuno coroar especialmente esta terceira
categora, dificilmente compatible coas esixencias da submisin a unha regra comn
10 Retomado de CASIANO, Institucins cenobticas, V, 28.

seu corazn e no seu corpo, e de non se medir el mesmo no que sexa,

senn mis ben de situarse con humildade por debaixo de toda criatura,
e de non xulgar absolutamente persoa senn a si mesmo, de soportar os
insultos, de arrincar do seu corazn toda malicia, de se contrariar a ser
paciente, til, amigo dos irmns, moderado, mestre de si mesmo -est
escrito, en efecto: o Reino dos Ceos est a ser violentado, e os violentos
repano (Mt 11, 12)-, de ver cos seus ollos cousas rectas, de gardar a
sa lingua, de afastarse de or cousas vanas e destrutivas para a alma, e
da xustiza das mans, a pureza do corazn con Deus, un corpo sen tacha,
e de ter cotiamente diante dos ollos o recordo da morte, de renunciar
ira e malicia espirituais, renunciar materia e aos placeres carnais,
renunciar ao diao e a todas as sas obras, pero con apego slido a
Deus, o rei supremo, e a todos os seus mandamentos, e de ser prximo
a Deus sen cesar en todo tempo e lugar e obra, el non pode ser
perfecto11.
17. O abade Marcos dixo: A lei da liberdade ensina toda verdade. E moitos
len esta lei segundo o coecemento, pero algns pnsana segundo a
analoxa do cumprimento dos mandamentos. Non busca a sa
perfeccin en virtudes humanas, posto que nelas non se atopa nada de
perfecto. A perfeccin desta lei, en efecto, est escondida na cruz de
Cristo12.
18. Un irmn preguntou a un ancin: Hai algo bo para que eu o faga e viva
niso?. O ancin respondeu: S Deus sabe o que bo. Sen embargo,
escoitei dicir que un pai preguntara ao abade Nisters o Grande, o
amigo do abade Antonio: Cal a obra boa para que eu a faga? E el
respondeu: Acaso non son todas as obras iguais? A Escritura di:
11 Cf. Thesaurus asceticus de Possevin n1 (PG 34, 232 D).
12 Retomado de MARCOS O ERMITN, De lege spirituali, 28-29 (PG 65, 909 A).

Abraham exercitou a hospitalidade e Deus estaba con el (Cf. Xn 18, 2ss).

Elas amaba o recollemento, e Deus estaba con el. David era humilde e
Deus estaba con el. Polo tanto, aquilo ao que vexas que a ta alma
aspira segundo Deus, faino, e garda o teu corazn.
19. O abade Pastor dica do abade Nisters do mesmo xeito que a serpe de
bronce no deserte curaba a quen a miraba do pobo(cf. Nm 21, 9), as era
o ancin: posuidor de toda virtude, mesmo sen dicir nada curaba a todo
o mundo.
20. O abade Pastor dixo: A garda do corazn, o exame de si mesmo e o
discernimento, son as tres virtudes que guan a alma.
21. Dixo tamn: Deus dou a Israel esta regra de vida: absterse do que vai
contra natura, dicir, da clera, dos arrebatos, da envexa, do odio, da
maledicencia contra o irmn, en resumo, de todo o que do pasado.
22. Un irmn preguntou ao abade Pastor: Como debe vivir un home?. E o
ancin respondeulle: A tes a Daniel, contra o que non se atopaba outra
acusacin, mais que o culto que daba ao seu Deus (cf. Dn 6, 5-6).
23. Dixo tamn: A pobreza, a tribulacin e a discrecin son as tres obras da
vida solitaria. En efecto, di a Escritura: Se estes tres homes, No, Xob e
Daniel estivesen al...(Ez 14, 14). No representaba aos que non posen
nada. Xob aos que sofren tribulacin. Daniel aos discretos. Se estas tres
se atopan nun home, Deus habita nel13.
13 Alph, Pastor 60, d un texto degradado onde hai catro instrumentos, con non
obstante a mesma referencia aos tres personaxes, dos cales Daniel, figura do
discernimento. ORW omiten
o
discernimento.
Anotarase
que No,
Job
e Daniel representan aqu os instrumentos da vida solitaria, aos que Agostio os aplica
s tres ordes de fieis (sacerdotal, monacal, conxugal), simbolismo retomado por
Gregorio o Grande (cf. Y. CONGAR, art. Lacat, DSP 9, 1976, col. 83) que
seguir toda unha tradicin medieval (p.e. JONAS DE ORLENS, De institutione laicali, II,
1, PL 106, 169 D-170 A).

24. O abade Pastor dixo: Se o monxe odia das cousas, pode liberarse
deste mundo. E un irmn preguntoulle: Que cousas son esas?. E dixo
o ancin: O benestar e a vangloria.
25. Dise que o abade Pambo, no momento de abandonar esta vida, dixo aos
santos varns que o acompaaban: Dende que vin a este deserto,
edifiquei a mia cela e habiteina, non lembro ter comido o meu pan sen
telo gaado co traballo das mias mans, nin de terme arrepentido de
ningunha verba que dixera ata o momento. E sen embargo, presntome
ante o Seor como se non comezase a servir a Deus.
26. O abade Sisos dixo: Desprzate a ti mesmo, arroxa fora de ti os
praceres, librate das preocupacins materiais e atopars o descanso.
27. O abade Cham, a punto de morrer, dixo aos seus discpulos: Non
vivades coma herexes, nin vos relacionedes con poderosos, nin
alonguedes as vosas mans para recibir, senn mais ben para dar.
28. Un irmn preguntou a un ancin sobre a vida. O ancin dixo: Come na
palla, repousa na palla, e durme sobre a palla, dicir, menosprzao todo
pero gaa un corazn de ferro.14
29. Un irmn preguntou a un ancin: Pai, como ven ao home o temor de
Deus?. E respondeu o ancin: Se o home practica a humildade e a
pobreza e non xulga aos demais, apoderarase del o temor de Deus.
30. Un ancin dixo: Que o temor, a humildade, a privacin de alimento e a
compuncin moren en ti.
31. Dixo un ancin: Non fagas a outro o que ti detestas. Se odias ao que
fala mal de ti, non fales tampouco mal dos demais. Se odias ao que te
14 A palla figura aqu como o abaixamento ao nivel dos animais: cf. XV, 131.

calumnia, non calumnies aos demais. Se odias ao que te despreza, ao

que te inxuria, ao que te rouba ou te fai calquera outro mal semellante,
non fagas nada disto ao teu prximo. Basta gardar esta verba para
salvarse.
32. Un ancin dixo: A vida do monxe o traballo, a obediencia, a
meditacin, o non xulgar, non criticar, nin murmurar, porque est
escrito: Ama Deus aos que detestan o mal (Sal 96, 10). A vida do
monxe consiste en non andar cos pecadores, nin ver cos seus ollos o
mal, nin obrar nin mirar con curiosidade, nin inquirir nin escoitar o que
non lle importa. As sas mans non se apoderan das cousas senn que as
reparten. O seu corazn non soberbio, o seu pensamento sen
malevolencia, o seu ventre sen fartura. En todo obra con discrecin. En
todo isto consiste o ser monxe.
33. Un ancin dixo: O que non recibe a todos os homes coma a irmns
senn facendo distincins, ese non perfecto.15
34. Dixo un ancin: Pide a Deus que poa no teu corazn a compuncin e a
humildade. Ten sempre presentes os teus pecados e non xulgues aos
demais. Somtete a todos e non teas familiaridade coas mulleres, nin
cos nenos, nin cos herexes. Non te fes de ti mesmo, suxeita a lingua e o
apetito e prvate do vio. E se algn fala contigo de calquera cousa, non
discutas con el. Se o que che di est ben, di: Si. Se est mal, di: Ti
sabers o que dis. E non disputes con el do que falou. E as a ta alma
ter paz.
35. Un irmn interrogou un dos pais: "Que a vida? Este respondeu: "Unha
boca sincera, un corpo santo, un corazn puro, non ter pensamentos

15 Cf. XXI, 64 (dobre)

que volven cara ao mundo, unha salmodia con compuncin, vivir no

recollemento e non pensar en nada mis que a espera do Seor".
36. Un vello dixo: Exerzamos a dozura, a resignacin, a longanimidade, a
caridade, posto que niso o monxe.
37. El dixo tamn: A definicin de cristin ser imitador de Cristo 16.

16 PG 31, 1028.

II
Dbese procurar o recollemento con todas as forzas
1. O abade Antonio dixo17: Os peixes que se deteen sobre a terra firme,
morren. Do mesmo xeito os monxes que enredan fora da sa cela, ou
que perden o seu tempo coa xente do mundo afstanse do seu
propsito de recollemento. Convn pois, que o mesmo que o peixe ao
mar, volvamos nosa cela o antes posible. Non sexa que enredando
fora, esquezamos a vixilancia interior.
1. Dixo tamn: O que permanece na soidade e o recollemento librase de
tres xneros de loita: a do ouvido, a da palabra e a da vista. Non lle
queda mais que un s combate: o do corazn18.
2. O abade Arsenio, cando anda estaba en palacio, orou ao Seor dicindo:
Seor, condceme salvacin. E escoitou unha voz que lle dixo:
Arsenio, fuxe dos homes e salvaraste.
3. O mesmo, unha vez incorporado vida monstica, orou de novo coas
mesmas verbas. E escoitou a voz que dica: Arsenio, fuxe, cala e practica
o recollemento; estas son as races para non pecar.

17 Esta comparacin, tomada da Vida de Antonio, c. 53, foi recuperada moi a mido
mis tarde. Un s exemplo, interesante porque non remite tampouco a Antonio senn
s Escrituras: "Posto que as Santas Escrituras nos din que o monxe non puido vivir fra
do seu claustro sen pecado mortal, non mis que o peixe non pode vivir sen auga
(HUGUES DE DIGNE , sermn de 1254, recollido por JOINVILLE, Histoire de saint Louis,
citado en Cahiers de Fanjeaux, t. 10, 1975, p.73)
18 Conservamos , que se le en todos os manuscritos, e as en Alph., Antonio
11; pero quizais se tera que ler , segundo XII, 21 onde, despois da mesma
triloxa (falar, escoitar, ver), o combate indicado o da aceda.

10

4. O abade Marcos dixo ao abade Arsenio19: Con que obxectivo foxes de

ns?. O ancin dxolle: "Deus sabe que o amo; pero eu non podo estar
con Deus e cos homes. Os milleiros e milleiros das alturas non teen
mis que unha soa vontade, mentres que os homes teen moitas. Eu
non podo pois abandonar a Deus e ir cos homes."
5. O arcebispo Tefilo, de feliz memoria, veu un da co xuz ao abade
Arsenio. E o bispo interrogouno para escoitar unha palabra del. O ancin
gardou un momento de silencio, e respondeulle: Se vos digo unha
palabra, cumprirdela?. Prometronllo as. E o ancin dxolles: Se
ouvides dicir que Arsenio est en determinado lugar, non vaiades al!.
6. Outra vez, o arcebispo quixo velo, e enviou antes a preguntar se o
recibira. O ancin mandou que lle responderan: Se ves, recibireite.
Pero se te recibo a ti, recibirei a todo o mundo. E entn, xa non
pertencerei mis a este lugar. Ante estas palabras, o arcebispo dixo: Se
vou a facer que este home se marche, nunca xamais irei a ver a ese
santo varn.
7. O abade Arsenio chegou un da a un canaval, e o vento axitaba as canas.
O ancin dixo aos irmns: Que iso que se move. Son as canas,
respondronlle. Certamente, se un se atopa en pleno recollemento e
escoita o canto dun paxaro, o seu corazn xa non posuir o
recollemento. Sendo isto as, que ser de vos co rudo desas canas?20.
8. Contbase do abade Arsenio que tia a sa cela a das millas de
distancia21, e que rara vez saa dela, pois outros se encargaban de
traerlle o que necesitaba. Pero cando Scitia foi devastado, marchou de
19 A versin latina da esta sentencia en XVII, 6.
20 Cf. XVI, 23, onde un santo ancin non se molesta polas palabras indecentes
pronunciadas diante da sa ermida.

11

al chorando e dixo: O mundo perdeu Roma e os monxes perderon

Scitia.
9. Unha vez que o abade Arsenio se atopaba en Canope, veu de Roma
unha matrona virxe, moi rica e temerosa de Deus, para velo. Recibiuna o
arcebispo Tefilo e ela pediulle que intercedese ante o ancin para que
a recibise. O arcebispo chegouse a el e dxolle: Unha matrona veu de
Roma e quere verte. Pero o ancin non consentiu en recibila. Cando a
dama recibiu a resposta, fixo preparar a sa cabalgadura, dicindo:
Confo en Deus que ei de velo. Na nosa cidade hai moitos homes, pero
eu vin a ver non a un home senn a un profeta. E ao chegar cela do
ancin, por disposicin divina, o ancin atopbase providencialmente
fora dela. E ao velo a matrona arroxouse aos seus ps. Pero el,
indignado, levantouna e dxolle mirndoa fixamente: Se queres ver o
meu rostro, mrao!. Pero ela, chea de confusin, non o mirou. O ancin
continuou: Non oches falar das mias obras? Iso o que hai que mirar.
Como te atreviches a facer unha travesa tan longa? Non sabes que es
unha muller e que unha muller non debe sar a ningures? Irs a Roma e
diraslle s demais mulleres: Vin a Arsenio, e converteras o mar nun
camio para que as mulleres vean a verme?. Ela respondeu: Se Deus
quere que volva a Roma, non permitirei a ningunha muller que vea
aqu. Pero roga por min e acrdate sempre de min. Arsenio
contestoulle: Pide a Deus que borre do meu corazn o teu recordo. Ao
escoitar estas palabras ela retirouse chea de turbacin, e ao chegar a
Alexandra caeu enferma a causa da tristeza. Comunicouse a sa
enfermidade ao arcebispo, que veu para consolala e preguntoulle que lle
suceda. Ela dxolle: Oxal non fora al! Dixen ao ancin: Acrdate de
min e respondeume: Pide a Deus que borre do meu corazn a ta
21 Adoptamos das millas, dada por O soamente contra HWl e tamn Alph., Arsenio
21, xa que trinta e das millas sera inverosmil.

12

memoria. E morro por iso de tristeza. E o arcebispo dxolle: Non te das

conta de que es unha muller e que o inimigo combate aos santos polas
mulleres? Por isto te falou as o ancin. Pero el rogar sen cesar pola ta
alma. Deste modo quedou curado o corazn da boa muller e volveu
sa casa chea de alegra.
10. Dous vellos vieron un da onda o abade Arsenio e pedronlle que lles
dixese unha palabra a propsito dos que viven no recollemento e non
reciben persoas. O ancin dxolles: Mentres a virxe permanece na casa
de seu pai, todos a queren desposar; pero se ela comeza a sar, xa non
gusta a todos: uns menosprzana, outros louvana, e as ela non ten a
mesma consideracin que antes, cando permaneca agochada. As lle
sucede alma: se se mostra ao exterior, non pode satisfacer a todo o
mundo.
11. O abade Diadoco dixo: Igual que as portas dos baos continuamente
abertas fan sar moi rapidamente a calor fra, as a alma, cando fala con
todos, mesmo se fala de cousas boas, disipa a sa propia calor pola
porta da palabra. pois bonito, o silencio oportuno, xa que a nai dos
pensamentos mis prudentes22.
12. O abade Dulas dixo: Se o enemigo se esforza en facernos abandonar o
recollemento, non o debemos escoitar, pois nada se lle pode comparar.
E a privacin de alimentos nese ao recollemento para combater ao
enemigo, proporcinando a sa agudeza mirada interior.
13. Dixo tamn: Suprime a frecuentacin das multitudes, para que o teu
espritu non se disperse e non se turbe o teu recollemento 23.

22 Tomado de DIADOCO DE FOTIC, Chapitres gnostiques, 70 (SC 5 bis, p.130).

13

14. Un irmn preguntou ao abade Isaas: Como ten que recollerse un na

cela?. O ancin respondeu: Recollerse na cela, lanzarse un mesmo
presenza de Deus e facer o posible para oporse a todo pensamento
sementado polo inimigo: porque estar na cela fuxir do mundo?. O
irmn dixo: Que o mundo?. O vello respondeu: O mundo, o
estorbo dos asuntos; o mundo, facer o que vai contra natura e realizar
a ta propia vontade segundo a carne; o mundo, pensar que se
permanece neste sculo; o mundo, a sucidade do corpo en detrimento
da alma e glorifcase en que abandones. E non digo isto por min mesmo,
senon que Xon o Apstolo quen o di: Non amedes o mundo nen o
que hai no mundo (1 Xn 2, 15).
15. Dixo tamn24: O que vive no recollemento debe preguntarse a si
mesmo a todas horas para saber se escapou aos que, no aire, o reteen,
e se se liberou deles mentres anda est no corpo. En efecto, mentres
permaneza sometido sa escravitude, non pode vivir no
recollemento.
16. Un irmn preguntoulle25: Que debe facer o que vive no recollemento?.
E el dixo: O que vive no recollemento precisa de tres obras: ter un
continuo temor de Deus, imporar con perseverancia, e non separar o
seu corazn do recordo de Deus.
17. Un dica do abade Isidoro o Sacerdote que cando un irman a sa casa,
l refuxibase no interior da sa cela. E os irmns dixronlle: Abade
23 Tomado de EVAGRIO, Rerum mon. Rationes, 8 (PG 40, 1260 C); atpase das veces
en Alph., Evagrio 2 e Dulas 2. Aqu parece ser atribuda a Dulas.

24 Schoinas, p. 167; Draguet p. 426.

25 Shoinas, p. 171; Draguet p. 435.

14

Isidoro, que isto que fas?. E el dixo: As bestas salvaxes tamn

escapan e fuxen cara as sas goridas. Dixo isto para proveito dos
irmns.
18. En Scitia, un irmn veu ao encontro do abade Moiss, para pedirlle unha
palabra. E o ancin dxolle: Vaite e sntate na ta cela; e a ta cela
ensinaracho todo.
19. O abade Moiss dixo: O home que fuxe do home semellante uva
madura; o que convive cos homes, uva amarga.
20. O abade Marcos dixo: O que quere franquear o mar intelixible
paciente, humilde, vela, domnase. Fra destas catro cousas, se algun
se esforza por avanzar, enturba o corazn pero non pode atravesar.
21. Dixo tamn: O recollemento til, porque rende os vicios ineficaces;
pero si, na oracin, adxunta estas catro virtudes como unha axuda
impasibilidade, nada mis rpido.
22. Dixo tamn: Non posible que o espritu se recolla sen fuxir do corpo,
nin suprimir a barreira que os separa sen o recollemento e a oracin.
23. Dixo tamn: porque non ve o que prexudica que o recollemento sexa
bo. O pensamento non recibe iso que non viu, e o que non se atopa nel
non pon en movemento o recordo pola imaxinacin, e o que non pon en
movemento a memoria non excita a paixn. E cando a paixn non
excitada, o home pose no seu interior unha serenidade profunda e
unha gran paz.
24. O abade Nilo dixo: O que ama o recollemento permanece invulnerable
s frechas do inimigo; mais o que se mestura coa multitude, recibir
frecuentes feridas. En efecto, estando tranquilo, a parte irascible vlvese

15

mais moderada, e o desexo, no recollemento, habitase a reaccionar

mais docemente segundo a razn. Nunha palabra, toda paixn que non
excitada progresa lentamente cara a mesura e cesa completamente,
esquecendo, co tempo, o que sen accin propia, e non lle quedan mais
que os recordos das cousas, a disposicin paixonal tea desaparecido.
25. O abade Pastor dixo: A orixe dos males a distraccin.
26. Dixo tamn: bo fuxir das cousas corporais. Pois mentres un est
enfrascado na loita corporal, parcese ao home que permanece de p
xunto a un lago moi profundo: o inimigo precipitarao nel facilmente no
momento que o estime convinte. Pero cando se est lonxe das cousas
corporais, parcese ao home lonxe do pozo: se o inimigo o arrastra para
precipitalo nel, mentres tira del con violencia, Deus envalle a sa
axuda.
27. O Abade Abraham, discpulo do abade Sisos, dicalle en certa ocasin:
Pai, envelleciches, acerqumonos un pouco ao mundo habitado. E o
abade Sisos respondeulle: Vaiamos onde non haxa muller. E o seu
discpulo contestoulle: Fora do deserto, onde existe lugar onde non
haxa muller?. Entn respondeu o ancin- lvame ao deserto.
28. A abadesa Sincltica dixo: Moitos dos que estaban sobre o monte
pereceron, porque as sas obras eran as do mundo. mellor vivir con
moita xente e levar, en esprito, unha vida solitaria, que estar s e vivir,
en esprito, coa multitude.
29. Un ancin dixo: O monxe debe procurarse sempre o recollemento para
facer caso omiso a posibles desgrazas corporais.

16

30. Un contou que tres philoponoi26,amigos entre eles, fixronse monxes.

Un deles escolleu reconciliar aos que tian preitos, segundo o que est
escrito: Benaventurados os que buscan a paz. (Mt 5, 9) O segundo
propxose visitar aos enfermos. O terceiro foise a vivir no recollemento
ao deserto. O primeiro, esgotado entre os preitos dos homes, non poda
pacificar a todos. Desalentado foise onde o que axudaba aos enfermos e
atopouno tamn desanimado, incapaz de cumprir o mandamento
divino. De comn acordo foron ao encontro do que se retirara ao
deserto, e contronlle as sas tribulacins e rogronlle que lles dixera a
que situacin chegara. Este quedou un momento en silencio, e
enchendo unha copa de auga dxolles: Mirade este auga; estaba
turbia. E pouco despois engadiu: Mirade agora como se volveu
transparente. Inclinronse sobre a auga e viron nela o seu rostro como
un espello. E dxolles: Isto sucede ao que mora en medio dos homes: a
desorde non lle permite ver os seus pecados, pero se recorre ao
recollemento, sobre todo no deserto, descubrir os seus pecados.
31. Un ancin dixo: O que quere permanecer na cela, que non fale de
relacin con ningun, sobretodo con ningun que lle faga dano.
32. Un ancin dixo: Aquel que ten preto del a Xsus e que se entretn con
el fai ben se non presenta a ningun na sa cela.
33. Un gran ancin,

indo cara ao ro, atopou unha zona tranquila.

Establecndose al, cortou pequenos xuncos no ro, e trenzou unha

corda que lanzou no ro. E fixo as ata que chegaron as xentes que o

26 Sobre os philoponoi, membros de cofradas relixiosas que participaban

activamente na vida das sas igrexas, ver Ewa WIPSZYCKA, Les confrries dans la
vie religieuse de l'glise chrtienne, en Proceedings of the Tweth International
Congress of Papyrology, Toronto 1970, p. 511-525.

17

viron. Entn retirouse. Non traballaba, en efecto, porque o necesitara,

senon para a pena e o recollemento.
34. Un ancin dixo: Igual que sobre un camio frecuentado non medra
ninguna verdura, mesmo se se tira al a semente, porque o espazo
pisado, as vai tamn para ns: abstente ti de todo asunto e vers sar
cousas das cales non sabas que estaban en ti, xa que as pisabas.
35. Un dos santos dixo: imposible ao home, cando goza moito tempo da
dozura do mundo, gozar da dozura de Deus. Que probe ao contrario a
dozura de Deus, e odiar o mundo, segundo o que est escrito: Ningun
pode servir a dous donos (Mt 6, 24). E para ns, cando queremos moito
tempo a frecuentacin dos homes e o descanso do corpo, non podemos
gozar da dozura de Deus. Agora ben, digo isto: se algun permanece na
sa cela e practica al o silencio, atendendo con toda a sa alma
oracin e ao traballo, pode ser salvado neste sculo.
36. Un irmn preguntou a un ancin: Que o recollemento e cal a sa
utilidade?. E o ancin dixolle: O recollemento permanecer na cela
con coecemento e temor de Deus, mantndose afastado do rencor e
do sentimento de superioridade. Un recollemento tal xerador de todas
as virtudes e protexe ao monxe das frechas acesas do inimigo (cf. Ef 6,
16), non permitindo que sexa ferido. Oh recollemento, progreso dos
solitarios! Oh recollemento, escaleira celeste! Oh recollemento, camio
do reino dos Ceos! Oh recollemento, nai da compuncin! Oh
recollemento, que procuras a penitencia! Oh recollemento, espello das
faltas, que lle amosas ao home os seus pecados! Oh recollemento, que
non impides as bagoas e os xemidos! Oh recollemento, que tornas a
alma luminosa! Oh recollemento, que xeras a dozura! Oh recollemento,
compaeiro da humildade! Oh recollemento, que conduces ao home a
un estado pacfico! Oh recollemento que fas falar cos anxos! Oh

18

recollemento que alumeas o espritu! Oh recollemento asociado ao

temor de Deus, vixiante dos pensamentos e compaeiro do
discernimento! Oh recollemento que xeras todo ben, apoio do xaxn,
freo da lingua e obstculo gula! Oh recollemento, escola de oracin e
escola de lectura! Oh recollemento, calma dos pensamentos e porto
protexido! Oh recollemento que conmoves a Deus, arma dos novos, que
mantn un pensamento do cal un non se arrepinte e que conserva sen
trastorno aos que queren permanecer na sa cela! Oh recollemento,
iugo levadeiro e carga lixeira (cf. Mt 11, 30), que descansas e levas a
quen te leva! Oh recollemento, xoia da alma e do corazn! Oh
recollemento que non se preocupa mis que do que lle concirne, que lle
fala a Cristo, que ten sen cesar a morte diante dos ollos! Oh
recollemento, freo para os ollos, as orellas e a lingua! Oh recollemento
que cada da e cada noite atende a Cristo, conserva a lmpada acesa (cf.
Mt 25, 1-3) -porque, desexando a Cristo, cantas sen cesar: O meu
corazn est pronto, oh Deus, o meu corazon est pronto (Sl 56, 8)!- Oh
recollemento, que suprimes a frivolidade e que, no lugar da risa,
procuras as bgoas a quen te posee! Oh recollemento, inimigo da
impudicia, que odias a familiaridade e que atendes sempre a Cristo! Oh
recollemento, prisin das paixns! Oh recollemento, campo de Cristo
levando bonitas segas! Si, irmn, adquire esta virtude, e salvaraste da
morte27.

27 Este longo eloxio do recollemento unha ampliacin de Alph. Rufus 1, sen que
sexa posible saber se esta exhortacin abreviada por Alph, ou se, ao contrario,
non mais que unha glosa posterior.

19