BLOQUE II.

TERRITORIO E ACTIVIDADES ECONMICAS EN ESPAA

TEMA 1 Cambios e permanencias no sector primario
ESQUEMA DA UNIDADE
1.1. Os usos do solo e a sa distribucin: tipos e factores explicativos.
1.2. A estrutura agraria e as sas transformacins recentes (U.E.)
1.3. O desenvolvemento da gandera espaola e as sas transformacins.
1.4. A explotacin dos bosques.
1.5. As paisaxes agrarias: atlntica, mediterrnea, de interior, canaria e de montaa.
1.6. A pesca e os espazos pesqueiros.
TEMAS (pregunta terica)
Os usos do solo e a sa distribucin: tipos e factores explicativos:
- Tipos: terras labradas, prados e pastos, reas forestais, restantes usos do solo.
- Factores: condicins naturais (dominios atlntico, mediterrneo e subtropical e reas montaosas e
chairas) e estrutura da propiedade.
Transformacins recentes na estrutura agropecuaria espaola:
- A poboacin rural
- As explotacins agrarias
- Tcnicas e sistemas agrarios
- Estrutura gandeira
- Poltica Agrcola Comn.
PRCTICOS
- Comentario e localizacin dunha paisaxe agraria e humanizada, a travs de fotografa area ou outros
medios de reproducin.
- Mapa de espazos pesqueiros (rexins e caladoiros).
- Grficos e mapas sobre a producin agraria, gandeira ou pesqueira, e poboacin ocupada nestes
sectores.
VOCABULARIO
Acuicultura/ Agricultura ecolxica/ Denominacin de orixe/ Desagrarizacin/ Explotacin intensiva /
Poltica Agrcola Comn (PAC)/ Poltica Pesqueira Comunitaria (PPC)/ Silvicultura / Transxnicos. (9)

Ata o sculo XIX, Espaa, ao igual

que o resto de pases, mantivo un
claro predominio do sector primario de
forma que a maiora dos traballadores
desenvolvan o seu labor no mesmo.
Ao
longo
do
sculo
XX,
fundamentalmente despois dos anos
50, asistimos a un continuo proceso
de desagrarizacin, dicir, de
reducin do emprego no campo. No
2014 o sector primario s deu
ocupacin ao 4,3% da poboacin
activa e aportou s o 2,5% do PIB
nacional. A pesar de ser o segundo
pas de Europa, tras Francia, na
cantidade de superficie agraria til
(SAU), en Espaa vai diminundo de
xeito continuo o peso econmico do
sector primario, tanto en poboacin activa como en participacin no PIB.
As paisaxes agrarias espaolas, condicionadas localmente polas caractersticas do relevo,
pertencen esencialmente a tres mbitos agroecolxicos que podemos clasificar como: sistemas
atlntico-hmidos, dominio mediterrneo seco e dominio semirido, no que o grao de
desertificacin se acenta.
Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

1. Os usos do solo e a sa distribucin: tipos e factores explicativos

O espazo rural podmolo definir como aquel non urbano. Ata poca recentes as actividades
agrarias neste mbito non urbano eran case que exclusivas, pero na actualidade o nmero de
actividades multiplicronse e diversificronse, polo que o espazo rural hoxe en da moi variado
e complexo: residencial, industrial, de servizos, recreativo, etc.
1.1. Os usos dos solos e os cultivos agrarios
Podemos distinguir catro
usos do solo:
Terras labradas. Son
as terras de cultivo.
Anda
que
con
tendencia
cara
a
regresin, comprenden
o 34% da superficie
total.
Prados naturais e
pastos. Destinados a
producir herba para o
gando, ocupan o 16%
do total de terras. A
sa
extensin
mantense estable.
reas
forestais.
Correspndese cos bosques. Ocupan o 32% da
superficie rural e manteen unha tendencia ao
crecemento.
Outros empregos. Inclense aqu os terreos non
produtivos e os que se adican a usos urbanos e non
propiamente rurais: estradas, infraestruturas hdricas...
Chegan ao 18% do total. Manteen unha tendencia
crecente.
Os principais tipos de cultivos son:

Cultivos herbceos (esixen semente anual pois o seu

ciclo vital curto):
- Os cereais. Trigo, arroz, cebada, millo, centeo... que
se destinan alimentacin humana ou animal.
Excepto millo e arroz que se cultivan no norte e en reas enchoupadas do levante e sur,
os cereais prodcense no interior peninsular.
- Leguminosas. Fabas, feixns, lentellas, garavanzos... adcanse alimentacin humana
e animal. As sas reas de cultivo, normalmente, coinciden coas dos cereais, moitas
veces rotan con eles.
- Cultivos industriais. Prodcense para seren transformados nas instalacins industriais.
Destacamos o xirasol (aceite, alimento para gando, e biocombustible), a remolacha
(azucre e biocombustibles), algodn (tecidos), tabaco... A sa principal rea produtora
son os regados da metade sur da pennsula, excepto a remolacha que se cultiva no Val
do Duero.
- Hortalizas. Leituga, col, verza, allos, cebolas, tomates, pementos... Recollitanse
fundamentalmente para a alimentacin humana, ben en fresco ou ben en conserva.
Prodcense ao aire libre ou baixo plsticos no arco mediterrneo, ou ben en lugares
prximos aos mercados de consumo en toda a Pennsula.

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

Pataca. o tubrculo de maior consumo. Asntanse nos secaos atlnticos

suficientemente hmidos, nos regados do interior e nas Illas Canarias. A sa producin
dirxese, maioritariamente, ao consumo humano.
Cultivos forraxeiros. Alfalfa, millo forraxeiro, trevo... Teen como destino o consumo
animal tanto en verde como sometidos a diferentes procesos de conservacin. Prodcese
maioritariamente na metade setentrional de Espaa e nos regados extensivos do interior.

Cultivos leosos. Estn representados por rbores e matogueiras. Como teen un ciclo vital
moi longo, mesmo de centos de anos, como as oliveiras, non necesitan sementeiras anuais.
- Oliveira. Cultivo arbreo de secao ( moi resistente s secas estivais). Delas obtense
olivas para consumo en mesa ou ben para producir aceite. O cultivo das oliveiras sitase
principalmente en Andaluca (Xan e Crdoba), Estremadura, Castela a Mancha e litoral
mediterrneo.
- Vide. Cultivo de matogueira de secao que produce uvas para consumo en mesa ou para
fabricar vio. A rea de cultivo mis grande sitase en Castela a Mancha, pero existen
outros espazos onde as vides ocupan menores extensins, pero producen un vio de
grande calidade e estn acollidas s diferentes Denominacins de Orixe (certificacin de
calidade que se lle concede a determinados produtos de reas concretas e que aseguran
certas caractersticas comns e uns mnimos de calidade). Destacan A Rioxa, Ribeira do
Douro, Ras Baixas, Toro, Monterrei...
- Froiteiras. Cultivo arbreo cuxas producins se destinan ao consumo en fresco o
industria conserveira. Diferenciamos os ctricos: laranxa, limn, pomelo; as froiteiras de
pebida: maz, pera, marmelo...e as froiteiras de croia: cereixa, melocotn, pexego... As
froiteiras ocupan extensos espazos costeiros desde Tarragona ata Huelva con
importantes zonas no interior: Lleida, Aragn, Albacete e Baleares.
1.2. Factores
Podemos
distinguir
dous
factores
condicionantes, fsicos e humanos.
- Factores fsicos:
a) Relevo:
Espaa
conta
cunha
importante altitude media (segunda en
Europa tras Suiza) e con abundantes
pendentes.
Tales
circunstancias
supoen
dificultades
para
o
desenvolvemento da agricultura pois
facilitan a erosin dos chans e dificultan
a mecanizacin. Nas montaas o solo
sase para prados e bosques, mentres
nas chairas dominan as terras cultivadas.
b) O clima: En Espaa distnguense tres dominios.

Dominio atlntico, de clima hmido, con importantes extensins de prados e bosques.

Estndese polo norte e oeste peninsular.
Dominio mediterrneo, no resto da Pennsula e nas Baleares. Caracterzase polas
escasas precipitacins, cunha estacin seca no vern. Aqu dominan as terras labradas.
Dominio subtropical canario, coa aridez como principal condicionante ags nas zonas
expostas aos alisios.

c) Os solos: na sa maior parte, Espaa conta con solos pouco aptos para os labores agrarios,
e ademais, a erosin reduce a fertilidade.
Todos estes condicionantes negativos seguen a dificultar as actividades do campo, pero grazas
ao desenvolvemento tecnolxico cada vez teen menos capacidade de influencia. Por exemplo,
Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

a seca palase con regados; os solos pouco aptos con abonos qumicos; as xeadas con
invernadoiros...
- Factores humanos:
a) A estrutura agraria: infle moito na distribucin dos tipos de cultivos, no seu grao de
tecnificacin e nas paisaxes. Ata os anos 60 a estrutura agraria caracterizbase por
empregar unha gran cantidade de man de obra moza que desenvolva as sas actividades
en pequenas ou grandes explotacins normalmente de maneira extensiva: grandes
extensins de terreos traballadas con tcnicas pouco evolucionadas, con baixas inversins e
que xeran producins escasas e rendementos non moi elevados. Na actualidade a estrutura
ben distinta: traballa un pequeno nmero de persoas envellecidas nunhas explotacins de
tamao crecente, normalmente de carcter intensivo: pequenas extensins de terreos con
altos niveles de inversins e tecnificacins que aportan importantes producins e
rendementos.
As
explotacins:
unha
explotacin

a
unidade
econmica que agrupa todas as
parcelas traballadas por un
mesmo agricultor ou gandeiro
tanto se as terras son sas como
se non o son, como se estn
xuntas ou dispersas. Dende os
anos 60 asistimos ao descenso do
nmero de explotacins (dende os
2,9 millns no 1962 ao milln
actual debido ao abandono das
terras dos xubilados, dos emigrantes ou dos que cambiaron de
profesin, e aos procesos de concentracin por venda ou
arrendamento) e ao crecemento do tamao destas ata chegar
s 25 hectreas de media. A pesar deste tamao medio,
seguen existindo grandes contrastes rexionais: as rexins de
secao ou devesa teen maiores extensins medias (Castela e
Len mis de 50 hectreas; Aragn, Castela a Mancha, e
Estremadura mis de 30). As rexins hmidas e mis
orientadas cara a gandera presentan explotacins de menores
tamaos, o mesmo que os regados do Mediterrneo e as illas:
menos de 12 hectreas en Galicia, Pas Vasco e Murcia; e
menos de 5 en Valencia e Canarias.
O espazo rural est organizado en parcelas, que son as
unidades mis pequenas da explotacin agraria. As parcelas
poden ser regulares ou irregulares, e abertas (sen separacins
entre elas xerando unha paisaxe agraria coecida como
openfield), ou pechadas (separadas por valos ou sebes
creando unha paisaxe agraria coecida como bocage).

Propiedade: elemento xurdico que fai referencia ao dono

da terra. Existen grandes contrastes entre os latifundios e
os minifundios.

Parcelas abertas e pechadas

Os latifundios: grandes propiedades rurais (mis de

100 hectreas). Orixnanse nos repartos de terras da poca da Reconquista e
consoldanse coa desamortizacin do XIX. Predominan na metade sur do peninsular e en
Extremadura. Adoitan seren traballados de maneira extensiva por xornaleiros
asalariados.
Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

 Os minifundios: pequenas propiedades (menos de 10 hectreas). Teen a sa orixe nas

sucesivas reparticins das herdanzas. Predominan no norte da pennsula, no litoral
valenciano e nas illas. Dificultan a mecanizacin e a prctica dunha agricultura de alta
rendibilidade.
b) Rxime de tenza: explica a relacin que existe entre propiedade e o uso da terra.

Tenza directa: 70% das terras traballadas. As terras son traballadas polos propios donos
das mesmas ou por medio de asalariados.

Tenza indirecta: 30 % das terras traballadas. Propietario e traballador da terra non

coinciden. O propietario da terra cdelle esta a outra persoa a cambio dunha porcentaxe da
colleita parceira- (na actualidade esta situacin
tende a desaparecer) ou polo pago dunha renda
arrendamento-.

c) O desenvolvemento do cooperativismo: nas

cooperativas os propietarios, os socios, poen as
sas terras e/ou producins en comn. un
sistema moi recomendable para conseguir
explotacins agrarias de maior tamao e tamn
mis produtivas. Existen hoxe preto de 4.000
cooperativas que aportan o 45% da producin
agraria.
2. A estrutura agraria e as sas transformacins
recentes (U.E.)
Dende fin dos anos sesenta do pasado sculo Espaa
abandonou os seus tradicionais rasgos agrcolas de tal
forma que a agricultura tradicional, insuficiente e de
autoconsumo, deu paso a outra especializada,
mecanizada e aberta aos mercados internacionais. Ao
mesmo tempo o campo espaol foise despoboando,
reducindo o nmero das explotacins, desenvolvendo
o arrendamento, racionalizando o regado...
2.1. A poboacin rural
Desde os anos sesenta do s. XX a mecanizacin e
industrializacin da economa espaola provocou un
forte descenso do emprego agrario e o xodo rural
(desagrarizacin). Desde 1970 os ocupados no
sector primario son menos cos de calquera dos outros
sectores. Na actualidade o sector primario s emprega
arredor do 4% da poboacin ocupada, xerando arredor
do 2,5% do PIB. Porn, a producin agraria un 30% superior de hai un sculo, grazas ao
aumento dos rendementos.
O descenso do nmero de
traballadores no campo presenta
unha gran diversidade territorial:
en Extremadura e Murcia anda
representan un 10% do emprego
total, superando tamn o 7% en
Andaluca, Galicia, Castilla y Len
e Castilla-La Mancha. Porn, en
Madrid ocupa a menos do 1% e non chega ao 3% no Pas Vasco, Catalunya ou Baleares.

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

Nas ltimas dcadas contina o descenso demogrfico e o envellecemento da poboacin

rural, anda que en determinadas zonas aprciase un rexuvenecemento debido ao asentamento
de inmigrantes e s novas actividades no espazo agrario (residenciais, industriais, de servizos).
A actual crise tamn contribe ao freo do xodo rural e, mesmo, ao asentamento de poboacin
procedente das cidades.
Nas ltimas dcadas incrementouse a agricultura a tempo parcial, que combina a ocupacin
agrcola ou gandeira co traballo na industria, na construcin ou nos servizos. un fenmeno moi
estendido, sobre todo nas periferias urbanas, por afeccin ou para obter mis ingresos, en
pequenas explotacins.
2.2. As explotacins agrarias
O espazo agrario organzase en parcelas e explotacins
agrarias. As parcelas son terras cuns lmites precisos
pertencentes a un propietario. As explotacins son o
conxunto de parcelas traballadas por un mesmo produtor
agrario, estean xuntas ou separadas, e sexan ou non da
sa propiedade.
Tal e como dixemos arriba, as pequenas explotacins
predominan no norte da Pennsula e no Mediterrneo. Nuns
casos trtase de minifundios tradicionais con baixos
ingresos e noutros casos son explotacins modernas,
hortofrutcolas ou baixo plstico, con altos rendementos. As
grandes explotacins predominan en Castilla-Len, Aragn,
Extremadura e Castilla-La Mancha. Nos latifundios
tradicionais practcase unha agricultura extensiva, de baixos
rendementos, mentres outros convertronse en grandes
empresas capitalistas.
Na actualidade diminuu o nmero de explotacins e aumentou o seu tamao medio, debido ao
xodo rural desde a dcada de 1960 e a poltica agraria da Unin Europea, que fomentou as
prexubilacins e o abandono da voluntario da actividade agraria. No 2013, o tamao medio das
parcelas era de 24,6 ha, anda menor a media europea. Ademais, as explotacins estn
formadas por un alto nmero de parcelas, moitas veces separadas entre si, anda que a
situacin mellorou coas concentracins parcelarias.
2.3. A modernizacin dos sistemas de cultivo
As principais transformacins foron as seguintes:
-

Mecanizacin: incremntase o nmero e a variedade

de mquinas empregadas nas tarefas agrarias, en
moitos casos de xeito non adecuado, pois moitas delas
estn infrautilizadas.

Especializacin da producin: cntrase a producin

nos cultivos con maior rendemento. Partindo desta
premisa pouco a pouco substituuse o policultivo
(prctica agrcola que consiste en cultivar distintas
plantas no mesmo espazo) polo monocultivo (sistema
agrcola especializado nun nico cultivo).

Emprego de sementes seleccionadas e de cultivos

transxnicos coa idea de aumentar as colleitas
traballando a mesma extensin de terras. Os cultivos transxnicos son aqueles que teen as
sas caractersticas xenticas alteradas para que poidan producir mis, seren mis
resistentes s secas, a determinadas pragas...

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

Potenciacin do emprego de abonos e fitosanitarios. Posibilitan incrementar os

rendementos e combater as pragas que son prexudiciais para os cultivos.

Desenvolvronse diferentes prcticas para minimizar os efectos dos condicionantes naturais:

a extensin de invernadoiros (cultivo baixo plstico), os areados (cultivos en area: sobre
unha capa de esterco estndese outra de area. A area filtra a humidade, que ser retida polo
esterco, e ademais impedir que se evapore), cultivos hidropnicos (son aqueles que non
empregan solos pois as races das plantas introdcense en grava ou area e sern
alimentadas con diferentes produtos qumicos).

Ampliacin dos regados. Permitiu

a diminucin do barbeito e a
extensin da agricultura intensiva a
conta da extensiva. O regado
consiste en aportarlle aos cultivos
mis auga que a procedente das
precipitacins. Os sistemas mis
empregados para regar son: a manta
ou
por
inundacin
(a
auga,
transportada por canles, distribese
pola superficie a regar. Esta quedar
cuberta por unha capa de auga de
altura variable. un sistema pouco
adecuado, pois altamente consumidor), por aspersin
(a auga, canalizada ata os instrumentos de aspersin,
ser lanzada a modo de chuvia sobre o solo) e por
goteo (a auga ser transportada por unhas tubaxes con
buratos ata o propio p da planta e al ser depositada
pinga a pinga. Este sistema ten das vantaxes
principais: o escaso consumo de auga e que ao mesmo
tempo que auga a planta poder recibir abonos ou
fitosanitarios).
Hoxe en da rganse unha quinta parte das terras
cultivables, pero delas obtense os 2/3 da producin
agrcola total, as terras regadas son altamente
produtivas. O barbeito unha prctica tradicional que
consiste en deixar descansar a terra un tempo variable. A superficie a barbeito estase a
reducir en Espaa grazas extensin dos regados e dos produtos fertilizantes.

Mellora da formacin dos labregos. Permtelle aos traballadores do agro estaren ao da

nas novas tcnicas e seren mis eficientes.

2.4. A PAC (Poltica Agraria Comn)

Para tentar corrixir algns dos mltiples problemas que sempre tiveron as reas rurais xurdiron
ao longo da historia diferentes polticas agrarias: desamortizacin do sculo XIX; as reformas
agrarias da II Repblica; a concentracin parcelaria, iniciada en 1952, que tia como finalidade a
reordenacin da propiedade para limitar o minifundio; expansin dos regados; Lexislacin de
grandes propiedades: no ano 1975 promulgouse esta lei para limitar a existencia de explotacins
incultas ou mal aproveitadas. Os propietarios destas deberan confeccionar un plan de mellora
nas sas terras ou veranse forzados a arrendalas.
A pesar destas polticas agrarias, o mundo rural espaol segue a ter graves problemas, os mis
importantes son os seguintes:

Escasa competitividade: Unha boa parte dos produtos do agro espaol non son
competitivos, e s podern seguir explotndose mantendo o apoio e as subvencins da UE.

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

Esta escasa competitividade provoca que os traballadores do campo tean uns salarios
considerablemente mis baixos que os da industria ou os dos servizos.

Despoboacin do campo: en Espaa en xeral, e en Galicia en particular, o campo estase

despoboando. A poboacin activa pasou duns 2,2 millns en 1985 (20% do total) a 992.000
no 2015 (pouco mis do 5%)

Avellentamento da poboacin: S un 5,3% dos agricultores ten menos de 35 anos e o 30%

supera os 64 anos. Entre o 2007 e o 2013 soamente se incorporaron actividade agraria uns
10.000 novos, case na sa totalidade pertencentes explotacin familiar.

A evolucin do sector agrario espaol nas ltimas dcadas non pode entenderse sen a entrada
de Espaa na CEE en 1986. A Poltica Agraria Comn (PAC) marcou a evolucin de cada un
dos sectores produtivos. A entrada de Espaa estivo condicinada polas imposicins dos
socios mis antigos en funcin dos seus intereses, ben para facer de Espaa un mercado
para os seus excedentes, ben limitando a producin espaola nos sectores mis competitivos,
coma o do leite.
Cando se creou a PAC nos anos sesenta o principal
obxectivo era incentivar a producin europea e evitar
dependencias externas. Para iso establecronse uns
prezos de garanta altos que estimularon a producin.
Cando entrou Espaa a PAC xa era cuestionada e
ditronse unha serie de medidas (cotas, lmites de
producin...) para intentar corrixir os desequilibrios
provocados polos altos excedentes en determinados
cultivos. Desde entn a PAC ter sufrido numerosas
modificacins que crean gran inseguridade entre os
labregos.
A primeira gran reforma produciuse en 1992, enfocada
cara unha maior liberalizacin dos mercados
rebaixando os prezos de garanta, reducindo os
aranceis... En 1998 profundizouse nesta va rebaixando
mis os prezos e aumentando as axudas directas para
abandonos ou xubilacins anticipadas. No mesmo
sentido fixronse outras reformas nos anos posteriores.
En conxunto supoen a eliminacin de case todos os
mecanismos de regulacin dos mercados, o que ten
sido moi grave para a agricultura espaola, pouco
organizada e competitiva.
Como compensacin, a UE aportou a Espaa uns
pagos que acadaron uns 165.000 millns de euros
ata o 2013. Do 2014 ao 2020 estn previstas unhas
axudas directas de 35.000 millns, outros 8.000 para
desenvolvemento rural e outros 3.000 para apoiar os
mercados. Hoxe as subvencins convertronse
nunha peza clave para manter as rendas, ao
supor arredor dun 30% da renda agraria total.
Pero esta procentaxe enganosa xa que mentres
algunhas producins contan con axudas moi elevadas, coma o caso do algodn ou o tabaco,
outras non teen recibido axudas directas ou estas son moi pequenas, como na avicultura, o
porcino ou a maior parte das froitas e hortalizas.
O sector mis prexudicado pola poltica comunitaria o do leite de vaca. A Comisin
impuxo a Espaa unha cota de 4,5 millns de toneladas mentres a producin acadaba unhas
nove millns de toneladas. O obxectivo era converter a Espaa nun mercado para os
Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

excedentes dos socios mis antigos. O resultado ten sido brutal para as pequenas explotacins
(como as galegas): de 140.000 gandeiros pasouse a 17.000. Desde abril do 2015 suprimronse
as cotas nacionais pero iso non fixo aumentar o prezo pagado aos gandeiros, ao contrario.
Os sectores que se teen beneficiado son dous piares tradicionais da agricultura mediterrnea, a
oliveira e a vide. As axudas europeas teen como obxectivo producir menos vio e menos
aceite, pero de maior calidade, establecendo axudas para reducir as superficies de cultivo.
Tamn se teen acadado melloras nos regados. E hai que destacar as producins que teen
gaado mercado sen axudas, coma o porcino, a avicultura ou as froitas e hortalizas.
En resume, anda que Espaa mantivo e mesmo aumentou as sas producins, con maiores
rendementos, a evolucin dos mercados fixo que a renda real dos agricutores tea baixado
desde o ano da entrada na Comunidade Europea, en 1986.
A PAC que infle enormemente sobre o agro espaol, concrtase nunha serie de accins:
Establecemento das Organizacins Comns de Mercados (OCM): son acordos
especficos que regulan a producin e o comercio dos produtos agrarios dos estados
membros da UE. As OCM pretenden estabilizar os mercados, garantir aos agricultores un
nivel de vida mnimo e incrementar a produtividade agraria. Unha das actuacins bsicas
das OCMs a de garantir uns prezos mnimos para os produtos mis representativos:
arroz, azucre, cereais, carnes de vacn... Cando eses prezos non se acadan, as
autoridades da UE interveen no mercado, compran ou almacenan produtos para limitar
a cada de prezos.
Os produtos importados de terceiros pases pagan un arancel comn, protexendo os
produtos comunitarios. Tamn se subvencionan determinados produtos, vendidos no
mercado mundial por debaixo do prezo mnimo establecido.
Os campesios espaois poden vender libremente as sas producins nos mercados
comunitarios, obrigndoos a ser mis competitivos.
Fxanse cotas de producin para evitar o incremento de excedentes agrarios, tal como
ocorre co leite.
Concdense
axudas
para
modernizar as explotacins. Os
agricultores e gandeiros recibiron e
reciben
enormes
subvencins
procedentes de distintos fondos
(destacamos o FEAGA: Fondo
Europeo Agrcola de Garanta e o
FEADER: Fondo Europeo Agrcola de
Desenvolvemento Rural), que se encargan de financiar as intervencins dos mercados,
de apoiar as exportacins dos produtos do campo europeo, de apoiar a reestruturacin e
a diversificacin dos mesmos, de conceder axudas directas aos labregos e de financiar
proxectos de desenvolvemento do rural.

Apianse as polticas de reforestacin de terras agrcolas para tentar mellorar o medio

ambiente e reducir a extensin dos terreos cultivables e a producin.

Problemas da PAC:

Os distintos Estados membros perden soberana, perden capacidade decisoria no eido

agrario.
A PAC absorbe unha boa parte do orzamento comunitario (recibe mis do que aporta ao
PIB comunitario).
As axudas non se reparten de maneira homoxnea, favorecen mis aos grandes
propietarios e a determinados produtos e pases.
As axudas da PAC supoen unha competencia desleal para os produtos agrcolas do
Terceiro Mundo que ao careceren de axudas, non poden producir a prezos tan
competitivos (proteccionismo comercial).

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

3. O desenvolvemento da gandera e as sas transformacins

Non menos profundos que os cambios que se deron na agricultura foron os da gandera tras os
Plans de Estabilizacin (1959) e a entrada do pas nun rpido proceso de desenvolvemento
industrial.
Ata fins dos 50 a gandera espaola estaba caracterizada polos seguintes rasgos:
a) Tia unha natureza extensiva e o aproveitamento dos pastos realizbase
maioritariamente a dente.
b) Atopbase integrada coa agricultura. A gandera produca forza de traballo, abonos e
aproveitaba os residuos das colleitas (restrebas por exemplo). A producin de carne e
leite era secundaria.
c) As cabanas gandeiras estaban conformadas por razas autctonas perfectamente
adaptadas aos seus respectivos espazos.
d) Mantanse vixentes prcticas seculares como a transhumancia (traslados dos gandos s
montaas en vern e aos fondos dos vales en inverno).
e) A gandera, pouco mecanizada, precisaba de moita man de obra e ofreca pouca
rendibilidade. A gandera aportaba pouco a Producin Final Agraria.
Desde os anos 60, en Espaa acontecen numerosas e profundas transformacins no eido rural
(xodo rural, modernizacin e especializacin na agricultura, desenvolvemento social e
adquisicin de novos hbitos alimenticios onde priman a carne e o leite, novas polticas
gandeiras postas en marcha polos diferentes gobernos do Estado...) que permiten falar da
defuncin da gandera tradicional e da aparicin dunha moderna definida polos seguintes
aspectos:
-

Aumenta considerablemente o nmero de cabezas de gando.

Xa non est integrada coa
agricultura, unha actividade
totalmente autnoma.
Difusin de razas forneas
mellor
adaptadas
s
necesidades (por exemplo, a
raza rubia galega foi substituda
por outras especies como a
frisona para producir leite). Nos
ltimos tempos estase a retomar
nalgunhas granxas o traballo coas
razas autctonas na procura dunha maior calidade da producin (carne de raza cachena en
Galicia, por exemplo).
A transhumancia ten unha presenza s testemual.
A gandera est a asumir importantes melloras tcnicas, sobre todo aquelas ligadas s
melloras xenticas e a potenciacin da mecanizacin (esta mecanizacin fai que se reduza a
man de obra necesaria). Permite aumentar as
rendibilidades e por conseguinte o aporte desta
actividade Producin Final Agraria (hoxe no 40 %,
anda que inferior media europea, que se sita
no 50%).
As
explotacins
cada
vez
estn
menos
condicionadas polo medio xa que a alimentacin a
base de penso cada vez cobra maior importancia.
Esta circunstancia permite, por unha parte romper a
relacin directa que haba entre tamao da
propiedade e nmero de cabezas existentes (s
habera as cabezas que a propiedade puidese

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

10

alimentar), e por outra a existencia de explotacins gandeiras sen practicamente terra

(animais encerrados en granxas, por exemplo galias, coellos, porcos, vacn...). a
denominada gandera industrial, un tipo de gandera intensiva que non resposta a
condicionantes naturais, s lxica do mercado.
A gandera est condicionada pola PAC, que establece cotas de producin e normas de
seguridade alimentaria, benestar animal e coidado do medio ambiente.

- Gandera bovina. Dende 2004,

excepcin feita de 2007, o nmero de
cabezas descendeu ata chegar s
6.020.161 actuais (Galicia 16,3%). O
80% delas teen orientacin crnica e
o 20% restante orientacin lctea
(actualmente a cabana vaca atpase
ante graves problemas debido a
entrada de leite a baixo prezo dende
o exterior, polo que a tendencia ser
ao descenso do nmero de reses). O
bovino de orientacin crnica ten
unha maior presenza no norte
peninsular, reas de montaa e
devesas estremeas e salmantinas
en
rxime
extensivo,
e
nas
proximidades dos contornos urbanos, Aragn e Castela Len e Catalua en rxime intensivo. O
gando bovino de aptitude lctea desenvlvese, en rxime extensivo ou mixto, no norte
peninsular e Andaluca, e en rxime intensivo, preto dos ncleos urbanos.
- Gandera ovina. Na actualidade, tras un descenso continuo dende o 2000, esta cabana ten un
censo de 19.952.282 cabezas. As ovellas adcanse fundamentalmente a producir carne, leite e
s residualmente la. As reas de maior presenza deste gando son as das Castelas,
Estremadura e Andaluca.
- Gandera caprina. Esta cabana est
composta por 2.959.329 animais (Galicia
1,7%). este un nmero que se mantn
estable no ltimos anos. Adcanse
producin de carne e leite. A principais
reas produtivas son: Andaluca, CastelaLa Mancha, Canarias e Extremadura.
- Gandera porcina. Foi aumentando o seu
nmero e na actualidade a cabana porcina
est composta por 26.025.672 cabezas
(Galicia 5%). Cranse para producir carne
que
se
consumir
en
fresco
ou
transformada: embutidos. A maiora da
producin porcina realzase en granxas
intensivas en Galicia, Catalua e Murcia, pero anda se mantn o aproveitamento de porcino
libre en devesas de Extremadura, Salamanca e Huelva, lugares onde se adican producin de
carnes de alta calidade (xamn ibrico), e en Galicia estase a recuperar o porco celta, nun
rxime de semi extensivo.
- Gandera avcola. Cra de galias e polos para a producin de carne e ovos. a cabana que
mis medrou nos ltimos anos, at chegar a 722.782 sacrificios anuais (Galicia 11%). A
gandera intensiva claramente maioritaria e as principais reas produtoras son Galicia,
Catalua, Castela Len e Aragn.
Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

11

4. A explotacin dos bosques

O terreo forestal ocupa en
Espaa 18,8 millns de
hectreas, das cales un 45%
son madeirables. Espaa o
quinto de Europa con maiores
recursos
forestais.
A
superficie forestal espaola,
que ocupa aproximadamente
o 30% da extensin total do
pas,
aumentou
296.000
hectreas
en
2007.
Aproximadamente
dous
terzos dos bosques espaois
son propiedade de dous
millns de propietarios, outro
30% pertence aos municipios
e un 4% s comunidades
autnomas. Ademais, o 25%
deses bosques son espazos
protexidos.
As
especies
mis
representativas son as frondosas (faia, carballo, castieiro, chopo, acieira, sobreira e o
eucalipto) e as conferas (diversos tipos de pieiros e abetos) e as principais rexins silvcolas
son Galicia (case o 50% do total nacional de producin de madeira), as rexins do cantbrico e
reas montaosas da meseta norte, como os pieiros de Soria.
Os espazos forestais permiten desenvolver as seguintes actividades econmicas:
Producin de madeira: para a fabricacin de mobles, para a construcin, para a
producin de pasta de papel e para obter combustibles (lea e carbn vexetal). En
Espaa prodcense uns 12 millns de metros cbicos de madeira que anda son
insuficientes para satisfacer a demanda interior, polo que hai que manter elevadas
importacins, fundamentalmente dende pases tropicais e dende o norte de Europa.
Producin de cortiza: para rollas e illantes. Espaa un dos principais produtores de
cortiza
do
mundo.
Os
montes
tamn se poden
aproveitar para
a
recoleccin
de
alimentos
como
as
castaas,
cogomelos,
landras
O
espazo
forestal tamn
se pode aproveitar para desenvolver as actividades tursticas e cinexticas que amosan
unha importancia crecente nas ltimas datas.
A PAC e o Plan Forestal Espaol fomentan as repoboacins e a silvicultura, dicir, a adicacin
forestal das terras excedentarias da agricultura. Pretndese incrementar a producin de madeira
e fomentar outros usos do bosque, como os recreativos e os ambientais, especialmente a
proteccin do solo fronte a erosin, e a absorcin de CO2.
Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

12

5. As paisaxes agrarias: atlntica, mediterrnea, de interior, canaria e de montaa

As paisaxes agrarias son a morfoloxa ou aspecto do espazo agrario. Son o resultado da
combinacin do medio natural (factores fsicos) coa actividade agraria practicada sobre el
(factores humanos).
O poboamento rural
Para analizar as paisaxes agrarias temos que ter en conta o poboamento. O termo poboamento
refrese ao proceso de asentamento nun lugar ou rea determinados. Pola sa parte, rural alude
a aqueles ncleos que contan con menos de 10.000 habitantes. Polo tanto, cando falamos de
poboamento rural estamos a referirnos s diferentes tipoloxas de aldeas ou vilas non
urbanas. A orixe do poboamento rural est relacionado coas condicins naturais (relevo, ros...),
con factores histricos e coas vas de comunicacin. As principais tipoloxas de poboamento
rural son:
a) Poboamento disperso: a
casa rural est soa, illada
e separada das demais
por medio de campos de
cultivos,
prados
ou
montes. tpico no norte
peninsular,
Catalua,
Valencia,
Murcia
e
Andaluca.
b) Poboamento
concentrado: as vivendas
dispense unha xunto as outras formando ncleos. Pdese atopar en calquera parte de
Espaa sendo os ncleos do centro e norte de menor tamao que os do sur da pennsula.
Dentro deste poboamento concentrado podemos distinguir dous subtipos:
-

Concentrado lineal: as casas estn dispostas ao longo dunha estrada.

Agrupado: as casas estn xuntas arredor dun ncleo central.

c) Poboamento intercalar: caracterzase pola situacin de edificacins illadas entre ncleo e

ncleo concentrado.
En Espaa podemos diferenciar as seguintes paisaxes agrarias:
PAISAXE ESPAA
HMIDA
LOCALIZACIN

MEDIO FSICO

ESTRUTURA
AGRARIA

PAISAXE ESPAA
INTERIOR

PAISAXE ESPAA
MEDITERRNEA

-Norte e noroeste
peninsular

-Ambas mesetas e
Depresin do Ebro

-Zona costeira
mediterrnea (incle
Baleares) e val do
Guadalquivir

-Relevo accidentados.
-Poucas chairas.
-Clima ocenico:
temperaturas suaves e
precipitacins elevadas e
constantes.

-Predominan formas
planas e elevada altitude
media (Meseta).
-Clima mediterrneo
continentalizado:
temperaturas
contrastadas e
precipitacins moi
escasas en vern.

-Relevo accidentado.
-Clima mediterrneo
martimo: temperaturas
suaves e precipitacins
moi escasas no vern.

-Poboacin en regresin e
moi avellentada.
-Hbitat disperso e
intercalar.

-Poboacin escasa e
avellentada.
-Hbitat concentrado
(pequenos ncleos ao

-Poboacin abundante
(pero reducndose e
avellentndose).
-Poboamento: nas hortas

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

13

AGRICULTURA

GANDERA

SILVICULTURA

-Explotacins: predomina
o minifundio con parcelas
pechadas.
-Uso solo: principalmente
gandera e forestal.

norte e mis grandes ao

sur).
-Explotacins: pequenas
explotacins no val do
Douro e nos regados do
Ebro. Grandes
explotacins no resto do
territorio.
-Uso solo: agrcola,
gandeiro e forestal

costeiras disperso, no
resto vaise concentrando.
-Explotacins: variable,
pequena nas reas de
regado, mediana nas de
secao e grande no
secao andaluz.
-Usos: maiora agrcola.

-Prima na costa e fondo

dos vales.
-Maioritariamente de
secao.
-O policultivo de
subsistencia vai sendo
substitudo por cultivos
hortcolas e forraxeiros.

-Secao: Extensiva coa

triloxa mediterrnea:
trigo, vide e oliveira, en
campos abertos.
-Regado: Intensiva, con
plantas forraxeiras e
industriais, froiteiras e
hortalizas.

-Regado: horticultura
(moita baixo plstico);
fruticultura mediterrnea
(ctricos) e tropical.
-Secao: vide, oliveira,
cereais e amendoeiras.

-Principal actividade.
Orientacin lctea e
crnica.
-En Galicia predomina a
pequena explotacin. No
resto maiores
explotacins e mis
modernizadas.
-Problemas por cotas
lcteas da UE.

-Secaos castelns e
depresin Ebro: gandera
ovina, vaca e porcina.
-Estremadura e
Salamanca: porcino
extensivo nas devesas e
ovino.

-Catalua: bovina e
porcina.
-Secaos: ovina e
caprina; touros na beira
do Guadalquivir.

-Destaca Galicia.
Eucalipto, pieiro,
carballo Moble e pasta
de papel.

-Cortiza, carbn vexetal e

pieiros de Soria.

Pouco relevante, ags os

eucaliptos en Huelva.

PAISAXE DE MONTAA

PAISAXE CANARIA

LOCALIZACIN

Principais cordilleiras.

-Illas Canarias

MEDIO FSICO

-Fortes pendentes e altitudes

medias.
-Temperaturas baixas.
-Abundantes precipitacins, moitas
veces en forma de neve.

-Relevo accidentado e volcnico.

-Clima subtropical: escasas
precipitacins e temperaturas
elevadas.

ESTRUTURA
AGRARIA

-Poboacin moi escasa, con moi

baixa densidade.
-Poboamento disperso, con
tendencia concentracin.
-Predomina a pequena propiedade
e frecuente a propiedade
comunitaria (prados e bosques).
-Usos do chan moi variados en
funcin da altura: agricultura nos
vales, explotacin forestal nas
pendentes, e gandera nas
matogueiras e pastos dos cumes.

-Poboacin rural en retroceso.

-Predomina poboamento
concentrado en pequenos ncleos.
-Explotacins pequenas en altitudes
medias e altas, e grandes nos
regados costeiros.
-Usos do solo: predomina a
agricultura.

AGRICULTURA

-No norte cultivos de horta no fondo

dos vales.
-No sur de Galicia e no levante e
sur peninsular diferentes cultivos

-Zonas costeiras: regado.

Monocultivos orientados
exportacin: tomates, pltanos,
plantas tropicais; baixo plstico e

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

14

como a oliveira ou as vides en

socalcos.

plantas tropicais.
-Zonas mis elevadas: secao.
Policultivo autoconsumo (vide,
pataca)

GANDERA

- Predomina a cabana ovina e

bovina extensiva no norte. No sur
domina a ovina, cunha
trashumancia local entre o val e o
cume.

-Pouca importancia. Destacamos

gandera caprina e ovina.

SILVICULTURA

- Forte desenvolvemento:
castieiro, faia, pieiros Lea e
madeira

-Pieiros, faial e laurisilva. Madeira

para construcins, carbn e
soportes dos cultivos.

6. A pesca e os espazos pesqueiros

A pesca, subsector do
primario, unha actividade
econmica que ten como
misin a captura de peixes e
outros animais para o seu
posterior
consumo
como
alimento ou como materia
prima
nalgunha
industria
(industria dos pensos por
exemplo).
Tamn
foi
perdendo peso na economa
espaola, anda que segue
sendo
moi
importante
nalgunhas
comunidades,
como Galicia, e na dieta
alimentaria dos espaois, cun
alto consumo de peixe (25,5
kg por habitante no 2015,
Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

15

anda que baixou desde os 28 quilos do ano 2004).

6.1. O espazo pesqueiro
Denominamos caladoiros aos lugares mis apropiados para pescar. Hai tres tipos de caladoiros:
os caladoiros nacionais, os caladoiros internacionais comunitarios e os internacionais
non comunitarios. Os primeiros estndense ata as 200 millas nuticas (definen a Zona
Econmica Exclusiva Z.E.E: correspndese coas augas que pertencen en exclusividade a un
pas), son aproveitados polos barcos mis pequenos e menos tecnificados que se adican
pesca de baixura. Estn organizados en oito rexins: cantbrica, noroeste, suratlntica,
surmediterrnea, levantina, tramontana, canaria e balear.
Os segundos estn fra da nosa ZEE e pertencen a outros pases membros da UE. A estes
caladoiros podemos acceder despois de adoptar a Poltica Pesqueira Comn que foi
implantada no 1983. Os terceiros son aqueles que son propiedade de calquera pas non membro
da UE (Banco Canario-Sahariano, caladoiros do ndico, caladoiros do Pacfico). Os caladoiros
internacionais estn explotados polos barcos de altura e grande altura (barcos mis grandes e
con maior desenvolvemento tecnolxico).
O destino principal da pesca o
consumo humano, en fresco ou
preparados
industriais
(conxelados, conservas, etc.).
As rexins pesqueiras mis
importantes son a galega e as
outras rexins atlnticas. O 90%
das capturas son peixes, e o
resto moluscos e crustceos.
Destacan a pescada, a anchoa,
o atn, o bonito e a sardia.
A frota pesqueira est formada
por unha frota artesanal, embarcacins de pequeno tamao que faenan no Caladoiro Nacional,
e unha frota de altura e grande altura, integrada por buques grandes que pescan en caladoiros
alleos durante semanas ou meses, e usan tcnicas industriais (pesca elctrica ou por aspiracin;
limpeza e conxelado do peixe no mesmo barco, etc.).

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

16

A pesca desembarcada creceu moito ata 1976 polo aumentos da demanda interna e da frota
pesqueira. Desde entn, descendeu polo esgotamento dos caladoiros nacionais, as cotas
pesqueiras e as restricins internacionais pesca libre, ata que se recuperou algo nos ltimos
anos. A entrada de Espaa na UE supuxo a adopcin da Poltica Pesqueira Comn (PPC), en
1983, con topes de captura e cotas. Espaa, co 20% da frota comunitaria, e a maior potencia
pesqueira do continente, pero o sector sempre considera que queda sempre mal parada no
reparto, a pesar de que nos ltimos catro anos aumentaron nun 14%.
6.2. Os problemas do sector pesqueiro
a) Envellecemento dos pescadores e descenso da poboacin ocupada. Debido dureza
da profesin e aos baixos salarios, os mozos non se incorporan profesin. Tal as que en
moitos portos, ante a escaseza de man de obra, moitos empresarios vronse na obriga de
traer man de obra fornea.
b) O pequeno tamao das empresas pesqueiras (sobre todo no caso da pesca artesanal)
fainas pouco produtivas e competitivas.
c) A antigidade (media de 28 anos) e nmero excesivo das embarcacins que fai
necesario o seu despezamento ou reconversin para adaptalas s novas necesidades. A
PPC propn medidas como as prexubilacins e as axudas para a modernizacin da frota.
Fronte aos 13.000 barcos censados no 2008, no 2015 a frota espaola estaba composta por
9.586 unidades, con 35.894 tripulantes. Isto tamn se debe a falta de incentivos que fai que
moitos armadores tean optado polo despezamento e o abandono da actividade.
d) Esgotamento dos caladoiros nacionais pola sobreexplotacin que estn sometidos. No
Mediterrneo, un 93% dos recursos estn sobrexplotados.
e) A dificultade crecente coa
que se atopa a frota
espaola
para
atopar
caladoiros, tanto nos mares
europeos como no dos outros
continentes, dos que procede
mis da metade do peixa
capturado.
Os
caladoiros
comunitarios estn sometidos
a un sistema de cotas,
fixadas
anualmente,
para
asegurar a sostibilidade das
capturas. Noutros caladoiros o
establecemento
de
ZEE
restrinxe as capturas, e a
pesca depende dos acordos
da UE con terceiros pases,
moitas veces baseados en
criterios mis polticos que econmicos. Ademais, nos caladoiros internacionais frotas
doutros pases cun control menos estrito devastan as poboacins de peixes. Segundo a FAO
o 61% das especies estn prximas ao seu rendemento mximo e un 30% estn
sobreexplotadas.
f)

Escasa diversificacin econmica dos espazos pesqueiros. Por iso promvense outras
actividades, como a pesca recreativa ou a explotacin turstica, a acuicultura...

g) Insuficiente emprego das novas tecnoloxas.

h) Deficiente transformacin e comercializacins dos produtos pesqueiros, desde a sa venda
nas lonxas.

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

17

i)

A contaminacin das augas debido as verteduras de combustibles dos barcos e aos

residuos urbanos e industriais.

Todos estes problemas fan necesario a adopcin dunha serie de medidas para proporcionarlle
apoio ao sector:
1. Renovacin da frota: axudas econmicas para despezar barcos vellos e adquirir novas
embarcacins.
2. Fixar
topes
de
capturas,
establecer perodos de veda,
prohibir certas artes de pesca e
paros biolxicos, coa finalidade
de frear o esgotamento dos
caladoiros.
3. Creacin de empresas mixtas
en pases con posibilidades de
pesca nas sas augas. Unha
empresario cede a embarcacin e
parte da tripulacin e outro cede a
licenza e outra parte dos
marieiros.
4. Adoptar as normas de seguridade,
sanidade e benestar animal
establecidas pola UE, cunha
correcta etiquetaxe e control da contaminacin do peixe.
5. Fomento da acuicultura.
6.3. A acuicultura
Denomnase acuicultura cra de especies animais,
marias ou de auga doce, en catividade. Como medio
vlido para aumentar o abastecemento de peixe, esta
actividade recibiu un forte impulso por parte das
distintas administracins. Na actualidade obtense
unhas 360.000 tn de peixes e moluscos, un 80% mis
que nos anos 80.
Na acuicultura maria destacan as costas cantbrica e
galega, co cultivo do mexiln como produto principal,
centrado en Galicia. En menor medida, cultvanse outros
mariscos (ameixas, berberechos...) e peixes (rodaballo,
salmn...).
A acuicultura continental, de auga doce, cntrase na
troita arcoiris producida en Galicia, Catalua e ambas
as das Castelas.
A acuicultura ten problemas, como os elevados custos
de instalacin e de producin; as enfermidades dos
animais; e a contaminacin das augas.
Piscifactora de rodaballo en Lira e batea da
Ra de Arousa

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

18

VOCABULARIO
Acuicultura (do latn aqua: auga; e -cultura: cultivo) a cra ou cultivo de organismos acuticos vexetais
ou animais, marios ou de auga doce, destinados alimentacin humana ou animal. Estase a fomentar
como alternativa ao esgotamento dos caladoiros. Destaca o cultivo de mexiln en Galicia, e a troita entre
os produtos continentais. Os problemas son os elevados custos, as enfermidades dos animais e a
contaminacin das augas.
Agricultura Ecolxica: un sistema de producin de alimentos, baseado no respecto do medio
ambiente, do benestar animal e do mantemento e mellora da fertilidade do solo. Emprganse prcticas
agrcolas que fomentan o equilibrio do ecosistema, evitando ou exclundo a case totalidade de produtos
qumicos, como fertilizantes, produtos fitosanitarios, etc; recorrendo a outras tcnicas como a rotacin e
asociacin de cultivos, o emprego de abonos verdes, o control biolxico de pragas e o aumento da
biodiversidade mediante o establecemento de sebes e o mantemento da vexetacin dentro das parcelas.
O seu maior problema que os prezos son superiores aos da agricultura maioritaria.
Denominacin de orixe: unha cualificacin que se emprega para protexer legalmente certos alimentos
que se producen nunha zona determinada. Os produtores que se acollen denominacin de orixe
compromtense a manter a calidade e certos usos tradicionais na producin. Un organismo pblico regula
o funcionamento das denominacins. En teora, garante ao consumidor un nivel de calidade e unhas
caractersticas especficas.
Desagrarizacin: Proceso de perda relativa da importancia do sector agrario no conxunto da economa e
na poboacin activa. En Espaa este proceso iniciouse nos anos sesenta do sculo XX, co
desenvolvemento econmico e a mecanizacin. O proceso provoca a perda de poboacin rural e o
aumento da urbana.
Agricultura intensiva: Sistema de producin agraria que fai un uso intensivo dos medios de producin,
tanto na man de obra como na mecanizacin e uso de fitosanitarios. Localzase sobre unha superficie
reducida de terreo. Os seus rendementos son moi altos, pero ten consecuencias negativas para o medio
ambiente. A explotacin agraria intensiva elimina os barbeitos e recorre producin continua do terreo,
estimulada polo emprego de fertilizantes e o regado artificial.
Poltica Agrcola Comn da UE (PAC): un dos elementos esenciais do sistema institucional da Unin
Europea (UE). Os seus obxectivos son incrementar a produtividade, garantir un nivel de vida digno aos
agricultores, estabilizar os mercados e garantir o abastecemento da poboacin a prezos razoables.
Acapara arredor dun 50% do orzamento comunitario.
Poltica Pesqueira Comn (PPC): a poltica pesqueira da Unin Europea. Establece cotas para limitar a
cantidade de pescado de cada especie que poden capturar os estados membros e intervn no mercado.
Forma parte da PAC. Os seus obxectivos son evitar a pesca excesiva, garantir un nivel de vida digno aos
pescadores e o abastecemento dos consumidores e da industria a prezos razoables e a explotacin
sostible dos recursos.
Silvicultura (do latn silva, selva, bosque, e cultura, cultivo): o cultivo dos bosques ou montes e tamn a
ciencia que trata deste cultivo. Forma parte do seu campo a tcnica de crear ou conservar un bosque,
anda que incle outro tipo de aproveitamentos (micoloxa, turismo, caza, etc.).
Transxnicos: Son as plantas modificadas xeneticamente para aumentar a sa producin ou facelas
resistentes a determinadas pragas. Os problemas que presentan son: riscos para a sade, perda da
biodiversidade e control das sementes por parte dunhas poucas empresas multinacionais.
NDICE
CAMBIOS E PERMANENCIAS NO SECTOR
PRIMARIO
1. Os usos do solo e a sa distribucin: tipos e
factores explicativos
1.1. O usos dos solos e os cultivos
agrarios
1.2. Factores:
- Fsicos (relevo, clima, solos)
- Humanos (estrutura agraria,
rxime de tenza)
2. A estrutura agraria e as sas transformacins
recentes (UE)
2.1. A poboacin rural
2.2. As explotacins agrarias
2.3. A modernizacin dos sistemas de
cultivo

2.4. A PAC
3. O desenvolvemento da gandera e as sas
transformacins
4. A explotacin dos bosques
5. As paisaxes agrarias: atlntica, mediterrnea,
de interior, canaria e de montaa
- O poboamento rural (disperso,
concentrado, intercalar)
- As paisaxes agrarias
6. A pesca e os espazos pesqueiros
6.1. O espazo pesqueiro
6.2. Os problemas do sector pesqueiro
6.3. A acuicultura
Vocabulario

Cambios e permanencias no sector primario. X de Espaa, 2 de Bacharelato. IES Antn Losada.

19