Metafsica II 2014-15

Sesin 5.

5. Nietzsche para Deleuze: forzas, xenealoxa, nihilismo, superhome e eterno retorno como
seleccin.
Deleuze, G., Nietzsche et la philosophie, Presses Universitaires de France, Paris, 1962.
Deleuze, G., Nietzsche e a filosofa (1962), Anagrama, Barcelona, 1986.
O libro ten cinco captulos mais organizaremos o texto nos seguintes temas:

As forzas.
O sentido dun fenmeno a forza que se apropia del.
A conciencia o sntoma dunhas forzas mis profundas e non espirituais. O eu inferior con
respecto a algo inconsciente.
En vez de tomos hai forzas.
O obxecto est posudo por unha forza.
A forza sempre est relacionada con outra forza. A diferenza entre das forzas a vontade de
poder. A relacin de forzas sempre entre unha vontade que ordena e unha vontade que
obedece. Sempre hai unha xerarqua entre as forzas.
A vontade non unha, como di Schopenhauer en O mundo como vontade e representacin
(1818). Non hai alma ou eu, senn diferentes almas.
Spinoza: non sabemos o que pode un corpo1.
O corpo un campo de forzas que loitan entre elas para obedecer (reactivas) ou mandar
(activas). As forzas activas son inconscientes. A conciencia, a memoria e o hbito son
reactivas.
O corpo activo porque tende ao poder, a apropiarse e a transformarse.
A diferenza de cantidade a relacin dunha forza con outra forza. Non hai das forzas iguais.
A calidade consiste nunha diferenza de cantidade, anda que non sempre se poida reducir
todo ao cuantitativo.
1

() Ahora bien: aunque las cosas sean de tal modo que no queda ningn motivo para dudar de ello, con todo,
creo que no mediando comprobacin experimental, es muy difcil poder convencer a los hombres de que
sopesen esta cuestin sin prejuicios, hasta tal punto estn persuadidos firmemente de que el cuerpo se mueve o
reposa al ms mnimo mandato del alma, y de que el cuerpo obra muchas cosas que dependen exclusivamente
de la voluntad del alma y su capacidad de pensamiento. Y el hecho es que nadie, hasta ahora, ha determinado lo
que puede un cuerpo, es decir, a nadie ha enseado la experiencia, hasta ahora, qu es lo que puede hacer el
cuerpo en virtud de las solas leyes de la naturaleza, considerada como puramente corprea, y qu es lo que no
puede hacer salvo que el alma lo determine. Pues nadie hasta ahora ha conocido la fbrica del cuerpo de un
modo lo suficientemente preciso como para poder explicar todas sus funciones, por no hablar ahora de que en
los animales se observan muchas cosas que exceden con largueza la humana sagacidad, y de que los sonmbulos
hacen en sueos muchsimas cosas que no osaran hacer despiertos; ello basta para mostrar que el cuerpo, en
virtud de las solas leyes de la naturaleza, puede hacer muchas cosas que resultan asombrosas a su propia alma
() (Spinoza: tica, cap. 3, II pro, esc. Alianza Editorial. Madrid. 1990.)

Metafsica II 2014-15
Sesin 5.

Despreza a Darwin porque o somete todo s circunstancias exteriores. Admira a Lamarck por
falar dunha forza interna plstica de cambio.
As forzas non se poden valorar en si mesmas senn respecto a outras.
A interpretacin dun fenmeno consiste en saber a cantidade de forza que o sostn. A
valoracin consiste en saber a cantidade de vontade de poder que sostn un valor.
As forzas reactivas queren separar forza activa de aquilo que ela podera conseguir, queren
converter a forza activa en reactiva, asimilala. Cando unha forza activa dominada por unha
reactiva, convrtese en reactiva e vai apagar outras forzas activas.
Saber cando unha forza reactiva ou activa, cando unha forza que prevalece prevalece
reactiva ou activamente cuestin de interpretacin. Unha forza activa cando vai ata ao
final do que pode e afirma o resultado. Porque hai forzas reactivas que van tamn ata o final
pero negan o resultado, desembocan na nada.
O escravo non menos forte en termos absolutos c amo senn aquel que est separado
daquilo que pode.
O triunfo das forzas reactivas facilitado polo feito de que na vontade de poder hai unha
tendencia nada, de que no humano hai unha tendencia ao resentimento.

Crtica dialctica hegeliana

Nietzsche despreza a dialctica hegeliana por ser abstracta e irreal e non ter en conta as forzas
que moven as cousas. A relacin entre forzas non dialctica. Unha forza reactiva cando
nega a outra. Unha forza activa cando afirma a sa propia diferenza e goza desta diferenza.
Toda vontade quere afirmar a sa diferenza. Na dialctica entre o amo e o escravo da
Fenomenoloxa do esprito (1807) de Hegel o erro que un pensa ao outro como superior. A
dialctica no seu conxunto sera para Nietzsche unha visin do escravo: o escravo que de
esforzarse chegara a mis e se fara amo.
A dialctica, a filosofa alem e o cristianismo non poden comprender o trxico porque o
pensan como unha contradicin entre a vida singular e o destino universal. Nietzsche di mis
tarde que A orixe da traxedia (1871) apesta a hegelianismo porque al a contradicin entre
Apolo e Dionisio reslvese na reconciliacin da traxedia: pensar que a dor individual ten un
sentido a nivel do universal, que hai que conseguir expiar o crime.
Deleuze di quen nesta obra habera xa trazos de superar a contradicin doutro modo: por
momentos Dionisio afirma a dor en si mesma, sen querer reconciliacin ou xustificacin.
A traxedia non busca asustar, senn divertir e alegrar. Por iso, despois de estar moi apegado a
eles, Nietzsche acabar afastndose dos dramas wagnerianos.

Metafsica II 2014-15
Sesin 5.

Xenealoxa dos valores.

Incluso la fenomenologa ha contribuido con su mtodo de trabajo a poner una inspiracin
nietzscheana, a menudo presente en ella, al servicio del conformismo moderno (pg. 7).
Os conceptos principais de Nietzsche son o sentido e crtica dos valores, entendendo por
crtica unha anlise de cmo se crean, a sa xenealoxa.
Os valores son maneiras de ser. Os valores non son algo intrnseco senn elementos
diferenciais que valen pola relacin entre o un e o outro.
Non hai nada que valla en si nin que valla para todos (ao contrario do deber e do imperativo
categrico de Kant). Non hai ningn fundamento absoluto.
Tampouco os valores deben ser apreciados segundo a sa utilidade.
A crtica non unha reaccin, senn unha accin, unha agresividade natural que quere unha
nova organizacin da filosofa e das ciencias.
O fenmeno un sntoma de algo oculto.
Tdolos acontecementos teen mltiples sensos e a filosofa debe interpretalos, debe buscar o
que est debaixo.
A xenealoxa interpreta mais tamn valora.

A crtica
Normalmente substitese a relacin concreta e real das forzas por unha media abstracta. Por
exemplo, en poltica o que recibe a accin xlgaa en funcin da sa utilidade para el. O que
fai non xulga unha accin dende o punto de vista da utilidade. Por exemplo, en lingstica o
que fala decide que significan as sas palabras, mais a lingstica parte do receptor. Hai que
reconverter tdalas ciencias en ciencias activas.
Non hai que preguntar pola esencia das cousas (Scrates), senn polas forzas que estn detrs
delas e por quen fai a pregunta, porque en definitiva a resposta depende de quen faga a
pregunta. A esencia o sentido e o valor dunha cousa.
Detrs de cada pregunta e cada cousa hai que atender vontade. A vontade non quere nada
concreto: s quere ser diferente de si mesma (activa) ou negar o que difire (reactiva).
Kant levo a cabo unha crtica que acaba conservando intactos os ideais do coecemento, da
moral e da relixin. A crtica de Kant acaba xustificando aquilo que aparentemente tia que
criticar. De feito, comeza por crer niso mesmo: na posibilidade do coecemento, da moral e
da relixin. Nietzsche dir: o coecemento unha ilusin; a moral unha interpretacin,
unha valoracin.

Metafsica II 2014-15
Sesin 5.

Kant cre descubrir uns principios que se lle impoen (condicins de posibilidade do
coecemento, postulados da razn prctica). Nietzsche fai unha xenealoxa deles e di que hai
que crear os principios, crear valores, lexislar. Kant un telogo. A moral a continuacin da
relixin.
Nietzsche critica o concepto de verdade como tal porque despreza un mundo que pasa a ser
mera aparencia, divide o mundo e reclama un ascetismo, finalmente movido por unha
vontade de nada.
O coecemento inimigo da vida. necesario un pensamento que leve a vida at o final do
que pode, inventar novas posibilidades de vida.
A arte, dende o punto de vista do creador, non do espectador pasivo, afirma a vida e o fai sen
ter en conta a verdade, creando aparencias que poden pasar por verdadeiras.
A verdade de pensamento est en funcin da calidade das forzas (nobres ou viles) que o
provocan. A teora da verdade en si, abstracta, colabora cos poderes establecidos, non
denuncia. O problema non o erro, senn a estupidez, que algo distinto. A filosofa ten que
loitar contra a estupidez de cada poca, ser intempestiva. A filosofa debe entristecer.
Pg.
A calidade do pensamento depende das forzas que se apoderan del. A cultura a violencia
que se exerce contra o pensamento, adestramento, seleccin. A cultura cando se reduce un
pensamento sa utilidade para o Estado.

IV. Do resentimento mala conciencia.

Non calquera reaccin reactiva, de resentimento. Pode haber un xesto de reaccin que
obedeza a un impulso activo. A conciencia, de por si de natureza reactiva, tende a memorizar
e lembrar todo. Estas mesmas forzas poden centrarse na excitacin e logo de inmediato no
esquecemento para non ser tan reactivas. O esquecemento o garante de toda felicidade
presente. O que se debe facer ante unha excitacin unha dor, por exemplo- sentila,
procesala, reaccionar e esquecela, non ficar rumindoa na memoria. A partir de agora queda
fixado no desexo de vinganza, cando en realidade se trata de que incapaz de procesar el
mesmo.
Escravo: Ti es malo, logo eu son bo. Amo: Eu son bo, logo ti es malo (ou mis ben,
imprtasme un pito).

O nihilismo.

Metafsica II 2014-15
Sesin 5.

O nihilismo, o esprito de vinganza e o resentimento non son unha variante da psicoloxa,

senn a nosa psicoloxa por enteiro, motor da historia. Toda metafsica nihilismo,
ascetismo, desprezo do sensbel, defensa da interioridade-araa. necesaria unha
transmutacin, un novo modo de pensar alegre en filosofa.
O nihilismo pasa por varias fases:
1. Nihilismo negativo.
Herclito anda di que a existencia un xogo, un fenmeno esttico. Dionisio quere a vida
malia o sufrimento.
O grego non se toma demasiado en serio a sa dor porque pensa que a sa dor lle provoca
pracer a outro e enfdase. Os antigos saban que non hai pracer se non a partir do
sufrimento doutros: exemplo, o divertimento dos deuses gregos ante os sufrimentos dos
humanos. En Grecia o suxeito lle bota a culpa da dor que sente a outros suxeitos: deuses ou
humanos.
O primeiro erro o de Scrates que opn a idea vida, ser humano terico en vez de trxico.
Pero Scrates non era tan malo, anda era algo grego e lle gustaba a msica e a vida.
Cristo mesmo, en canto individuo, pode ser considerado afirmativo, porque liberaba do
pecado e prometa unha vida feliz.
A vida falseada e considerada nada en virtude dunha ficcin dun mundo suprasensbel que
sera moito mellor. Hai unha vontade de negacin. Por exemplo, a relixin grega apolnea.
Aparece a mala conciencia.

2. Nihilismo reactivo. Como non se acada o mundo suprasensbel, desprzase a vida. Por
exemplo, o cristianismo.
Os cristins din que o ser humano culpbel, que pecou. Nietzsche defende a inocencia
absoluta: a inocencia de quen simplemente afirma. A figura chave nesta operacin de paso
dende o resentimento mala conciencia o sacerdote.
O peor ser o cristianismo. O cristianismo nega a vida polo sufrimento que provoca.
O cristianismo e a filosofa pregntanse se ten sentido a existencia mais o universo non ten
ningunha finalidade. A vida , como no poema de Mallarm, unha nica tirada azarosa de
dados cuxo resultado aceptamos necesariamente. Afirma o azar. Mallarm anda pensou a
necesidade como abolindo o azar. Nietzsche combnaos.
O sacerdote fai que o ser humano se bote a culpa a si mesmo, no pecado orixinal. O
resentimento dica: culpa ta. A mala conciencia di: culpa mia. O resentimento
transfrmase en mala conciencia. O escravo btase a culpa da sa dor.

Metafsica II 2014-15
Sesin 5.

San Pablo o inventor da mala conciencia cristi: interpretou que Cristo morrera polos nosos
pecados e que tiamos unha dbeda con ela.

3. Nihilismo pasivo. Vvese sen valores, na negacin de calquera vontade. Pesimismo da

febleza. Por exemplo, o budismo.
Mis al do resentimento e da mala conciencia est este ltimo ideal asctico actual.

O superhome
O ser humano fundamental reactivo. A historia e a cultura son reactivas, dexeneradoras,
tendentes ao xenrico por enriba do individual, adestramento, creacin da dbeda do
individuo con respecto ao Estado, da culpabilidade. O smbolo mis claro: Cristo, como ser
humano, intenta pagar esta dbeda coa sa vida.
necesario crear algo mis al do ser humano.
Hegel: a morte de Deus como feito en si necesita un tempo para desenvolverse e convertese
en algo para si.
Nietzsche: a morte de Deus en si non nada e se necesitan forzas que se apropien dela e a
leven a un estado superior. Feuerbach substituu a Deus por un Home xenrico que
absoluto. Max Stirner (O nico e a sa propiedade, 1845) colocou no seu lugar un Eu
individual que vai contra o Estado e a relixin. A verdade da dialctica o nihilismo. Marx
considera o resultado de Stirner como un problema. Est ben liberarse da alienacin que
somete Feuerbach o individuo, pero Stirner conduce a un eu que burgus, egosta:
necesario un eu condicionado, resultado dialctico do xenrico e do particular.
Nietzsche ten que combater tamn este nihilismo extremo de Stirner e falar doutra cousa
diferente ao eu: o superhumano. Trtase, xa non de preguntar polo ser humano singular,
senn por algo que vaia mis al do humano.
O ser humano forte, o superior est condenado a devir feble. No podemos proseguir una
interpretacin como la de Heidegger que hace del superhombre la realizacin e incluso la
determinacin de la esencia humana. Porque la esencia humana no est superando al
superhombre para determinarse. Est determinada como humana, demasiado humana. El
hombre tiene, por esencia, el devenir-reactivo de las fuerzas (Deleuze 1962, 237).
Os homes superiores necesitan anda doutra cousa. Mis al da primeira afirmacin dos
homes superiores dicir que si a todo, ser asnos- est a segunda afirmacin. Esta segunda
afirmacin pasa por querer perecer, quere ser superado en virtude doutra cousa superior.

Metafsica II 2014-15
Sesin 5.

O resultado da dialctica asumir o dado, ser asno, dicir que si. Trtase, ao contrario, de
crear.
Heidegger da una interpretacin de la filosofa nietzscheana ms prxima a su propio
pensamiento que al de Nietzsche. En la doctrina del eterno retorno y del superhombre,
Heidegger ve la determinacin de la relacin del Ser al ser del hombre como relacin de este
ser al Ser (Was heisst Denken?, 1951-52, 81). Esta interpretacin descuida toda la parte
crtica de Nietzsche. Descuida todo aquello contra lo que Nietzsche luch. Nietzsche se
opone a cualquier concepcin de la afirmacin que halle su fundamento en el Ser, y su
determinacin en el ser del hombre (Deleuze 1962, 257).
Vivir valorar, vontade de valoracin, de engano, non apuntar ao ser. O ser oponse vida.
Hai un poder mis elevado do falso. Valoracin, creacin, superhome. O novo concepto de
ser que o ser afirmacin. Non se trata de que haxa que afirmar o ser, senn de que o ser
consiste en afirmar.

Vontade de poder
A forza, en canto se entende que non ten suxeito ningn, chamada vontade de poder. A
vontade de poder determnase como forza. A vontade de poder a responsbel da vitoria
dunha forza sobre outra. A vontade de poder est na orixe das forzas. Non se trata de nada
antropomrfico.
A vontade de poder non vontade de exercer o poder nin vontade de dominar. A vontade de
poder non vontade de facerse recoecer (Hegel), porque isto s sucedera segundo os
valores en curso (cartos, honores, etc.). A vontade de poder consiste na creacin de novos
valores. Ao mesmo tempo non implica ningn tipo de loita. A loita unha cousa de escravos
para dominar aos amos.
Querer = crear. Vontade = alegra.
O poder o que quere na vontade. A vontade pertncelle ao poder, non se trata de que a
vontade queira o poder.

O devir e o eterno retorno

necesario atopar a perspectiva baixo a cal ata a cousa mis dura pode ser afirmada e
elevada cada vez a unha potencia superior e deixe de ser negativa.
A afirmacin do devir o ser. O ser non outra cousa que o devir. Herclito non ve nada
negativo no devir. Retornar o ser do que devn. O Ain (unha concepcin do tempo

Metafsica II 2014-15
Sesin 5.

diferente do tempo como chronos, como orde e sucesin) un neno que xoga. A inocencia
coa que todo marcha e retorna.
O eterno retorno non consiste no retornar do mesmo, senn no retornar do retornar (e ao
mesmo tempo no retornar de algo que sendo semellante sempre diferente).
O devir algo que non ten comezo nin fin. Algo que est sendo. Non se trata de que haxa un
ciclo, senn doutra cousa.
O eterno retorno sirve tamn de seleccin. Quere aquilo que poidas querer sempre. Por outra
parte, os febles no eterno retorno son destrudos, o propio nihilismo en canto feble
destrudo. Hai que querer algo para poder retornar. Os fortes non teen medo a enfrontarse ao
eterno retorno e perecer e algns deles sobreviven. Polo contrario, as forzas reactivas non son
capaces de regresar.
O eterno retorno impide que retorne o negativo, fai unha seleccin, s retorna o que afirma.
Retornar o ser da diferenza exclundo todo o negativo. A diferenza feliz, alegra en si
mesma, xogo, danza.