SEKCJA CZWARTA

SPRAWA JAREMOWICZ przeciwko POLSCE

(skarga nr 24023/03)

WYROK

STRASBURG
5 stycznia 2010
PRAWOMOCNY
05/04/2010

Wyrok ten stanie si ostateczny zgodnie z warunkami okrelonymi w art. 44 2

Konwencji. Wyrok moe podlega korekcie wydawniczej.

W sprawie Jaremowicz przeciwko Polsce,

Europejski Trybuna Praw Czowieka (Sekcja Czwarta), zasiadajcy w skadzie Izby:
Nicolas Bratza, Prezes,
Lech Garlicki,
Giovanni Bonello,
Ljiljana Mijovi,
Pivi Hirvel,
Ledi Bianku,
Neboja Vuini, sdziowie,
oraz Fato Arac, Zastpca Rejestratora Sekcji,
Po odbyciu narady na posiedzeniu niejawnym w dniu 1 grudnia 2009 roku,
Wydaje nastpujcy wyrok, ktry zosta przyjty w tym dniu:
PROCEDURA
1. Sprawa ma swj pocztek we wniosku (numer 24023/03) przeciwko
Rzeczypospolitej Polskiej, zoonym do Trybunau na podstawie Artykuu 34
Konwencji o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci ("Konwencja")
przez obywatela polskiego, pan Pawa Jaremowicza ("wnioskodawca"), w dniu 10
lipca 2003 roku.
2. Wnioskodawca reprezentowany by przez pana Z. Cichonia, adwokata
prowadzcego praktyk w Krakowie. Polski Rzd ("Rzd") reprezentowany by
przez swojego Przedstawiciela, pana J. Wosiewicza z Ministerstwa Spraw
Zagranicznych.
3. Wnioskodawca postawi w szczeglnoci zarzut naruszenia Artykuu 12
Konwencji polegajcego na tym, e odmwiono mu wydania zgody na zawarcie
maestwa w wizieniu. Wystpi on rwnie z zarzutem naruszenia Artykuu 13
wynikajcego z faktu, e nie posiada on adnego rodka na podstawie prawa
wewntrznego, aby zakwestionowa t odmow. I wreszcie, wnioskodawca
powoa si na Artyku 14, twierdzc, e by dyskryminowany z powodu swojego
statusu jako winia.
4. W dniu 23 stycznia 2007 roku Izba, do ktrej przekazano spraw postanowia
zawiadomi o wniosku Rzd. Izba postanowia rwnie zbada merytoryczn tre
wniosku, jak rwnie jego dopuszczalno.
5. Po konsultacjach ze stronami, Prezes Izby postanowi, e w interesie wymiaru
sprawiedliwoci postpowanie w niniejszej sprawie powinno by prowadzone
rwnolegle z postpowaniem w sprawie Frasik przeciwko Polsce (wniosek nr
22933/02) (Regua 42 2).
6. Zarwno wnioskodawca jak i Rzd przedstawili nastpnie swoje uwagi na pimie
(Regua 59 1). Po tym, jak po konsultacjach ze stronami Izba postanowia, e
dla zbadania meritum sprawy nie bya konieczna rozprawa (Regua 59 in fine),
kada ze stron strony udzielia pisemnej odpowiedzi na uwagi drugiej strony.
Ponadto, otrzymano rwnie uwagi strony trzeciej z Helsiskiej Fundacji Praw
Czowieka, ktra uzyskaa zgod Prezesa na wczenie si do pisemnej procedury
(Artyku 36 2 Konwencji oraz Regua 44 2). Strony nie udzieliy odpowiedzi
na te uwagi (Regua 44 5).

FAKTY
I.

OKOLICZNOCI SPRAWY

7. Wnioskodawca urodzi si w roku 1973 i mieszka w Gogowie. Odbywa kar

pozbawienia wolnoci w zakadzie karnym w Woowie.
8. Przedstawione przez wnioskodawc okolicznoci sprawy, mona podsumowa w
sposb nastpujcy.
9. Przez cay rok 2003 wnioskodawca odbywa kar pozbawienia wolnoci w
Zakadzie Karnym nr 1 we Wrocawiu w nastpstwie skazania go za usiowanie
wamania przez Sd Rejonowy w Gogowie w dniu 13 lutego 2001 roku.
Odbywanie kary zakoczy w dniu 15 stycznia 2004 roku, po czym w bliej
nieokrelonym dniu zosta przeniesiony do zakadu karnego w Woowie.
10. W dniu 9 czerwca 2003 roku wnioskodawca zwrci si do Naczelnika Zakadu
Karnego nr 1 we Wrocawiu z prob o wyraenie zgody na przyjmowanie
odwiedzin w wizieniu ze strony niejakiej M.H. M.H. bya osadzona w tym
samym zakadzie karnym w okresie od 10 lipca do 17 czerwca 2002 roku. W
chwili wystpienia wnioskodawcy bya ona osadzona w innym zakadzie karnym
we Wrocawiu (przy ulicy Kurkowej). Proba ta zostaa odrzucona.
11. W dniu 16 czerwca 2003 roku wnioskodawca wystpi do Sdu Okrgowego
Wydzia Penitencjarny o zgod na zawarcie maestwa z M.H. w wizieniu.
W dniu 20 czerwca 2003 roku M.H. wystosowaa analogiczne podanie do
Wydziau Penitencjarnego tego samego sdu, proszc o wyraenie zgody na
zawarcie przez ni i wnioskodawc maestwa w zakadzie karnym.
Ich podania zostay przekazane Naczelnikowi Zakadu Karnego Nr 1.
12. W dniu 18 lipca 2003 roku Naczelnik udzieli odmownej odpowiedzi na oba
podania. Odmowy byy sformuowane w sposb identyczny. Odpowiedzi, w
odpowiednim fragmencie, brzmiay nastpujco:
"W odpowiedzi na Pana podanie z dnia 16 czerwca 2003 roku, ktre zostao
skierowane do mnie przez Wydzia Penitencjarny Sdu Rejonowego we
Wrocawiu, niniejszym informuj, e odmawiam wyraenia zgody ma zwarcie
maestwa z M.H. na terenie zakadu karnego. W kwestii odwiedzin ze strony
M.H. ju wczeniej wydana zostaa decyzja negatywna (w dniu 10 czerwca
2003 roku) w zwizku z Pana podaniem z dnia 9 czerwca 2003 roku. Obecnie
stwierdzam, e wczeniejsze stanowisko zajte przez Naczelnika .
Analizujc Pask sytuacj rodzinn mona stwierdzi, e M.H. nie jest
czonkiem Pana rodziny ani osob blisk w rozumieniu Artykuu 102 2
Kodeksu karnego wykonawczego. Ani Pan ani M.H. nie jestecie w stanie
udokumentowa waszego zwizku w okresie poprzedzajcym jej pobyt w
tutejszym zakadzie karnym z uwagi na jej tymczasowe aresztowanie w okresie
od 10 lipca 2002 do 17 grudnia 2002 roku.
Z uwagi na powysze, udzielam odmownej odpowiedzi na Paskie prob."
13. W dniu 23 lipca 2003 roku wnioskodawca bezskutecznie odwoa si od decyzji
odmownej do Sdu Rejonowego we Wrocawiu.

14. Wnioskodawca zoy rwnie skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich,

oczekujc od niego pomocy.
W dniu 21 lipca 2003 roku Rzecznik Praw Obywatelskich poinformowa o skardze
wnioskodawcy Naczelnika Zakadu Karnego we Wrocawiu, i zwrci si do niego
o rozwaenie moliwoci wyraenia zgody na odwiedziny ze strony narzeczonej
wnioskodawcy, ktra wydawaa si by jego jedyn blisk osob, zwaszcza przy
uwzgldnieniu ich zamiaru zawarcia maestwa oraz faktu, e wnioskodawca
dobrowolnie zgosi si do uczestnictwa w rehabilitacyjnym programie
terapeutycznym opartym na pogbianiu kontaktw w osobami bliskimi.
W dniu 1 sierpnia 2003 roku Naczelnik poinformowa Rzecznika Praw
Obywatelskich, e zasadniczym powodem odmowy wyraenia zgody na
odwiedziny wnioskodawcy przez M.H. oraz niewydania zgody na zawarcie z ni
maestwa w zakadzie karnym by fakt, e nie byli oni w stanie udowodni, i
pozostawali ze sob w zwizku przed pobytem M.H. w tym samym wizieniu, co
"powodowao, e prba z jego strony uzyskania zgody bya 'przedwczesna'."
W dniu 13 sierpnia 2003 roku Rzecznik Praw Obywatelskich odpisa
Naczelnikowi, stwierdzajc, e ma zastrzeenia co do powodw odmowy wydania
zgody na zawarcie maestwa, i zwrci si do niego o zbadanie zarzutw
wnioskodawcy i ponowne rozwaenie moliwoci wyraenia zgody na odwiedziny
ze strony M.H.
15. W dniu 9 wrzenia 2003 roku wadze wizienne przygotoway raport z
postpowania wyjaniajcego, ktry zosta nastpnie przekazany Rzecznikowi
Praw Obywatelskich. Raport w odnonym fragmencie stwierdza co nastpuje:
"Niewtpliwie [wnioskodawca] w sposb nielegalny zawar znajomo z M.H.
podczas jej tymczasowego aresztowania w tutejszym zakadzie karnym (od 10
lipca do 17 grudnia 2002 roku). W swojej skardze [wnioskodawca] stwierdza:
'poznaem dziewczyn, ktra przebywaa w tutejszym zakadzie ponad roku
temu'. Trudno uzna jest za "narzeczonych" osoby, ktre poznaj si w ten
sposb (grypsy, napisy na doniach czsto bez wzajemnego widzenia si).
Kontakt ten, ktry zosta nawizany w wizieniu (z pewnoci nielegalnie), i
ktry z natury rzeczy jest bardzo powierzchowny, nie jest kontaktem
wartociowym z punktu widzenia procesu resocjalizacji wnioskodawcy.
Dlatego te proba wnioskodawcy [o wydanie zgody na zawarcie maestwa z
M.H. w zakadzie karnym] spotkaa si z negatywn opini ze strony jego
wychowawcy."
16. W dniu 25 wrzenia 2003 roku Rzecznik Praw Obywatelskich udzieli odpowiedzi
na skarg wnioskodawcy. Pismo, w przedmiotowym zakresie, brzmi nastpujco:
"Pragn Pana poinformowa, e jak jednoznacznie wynika z ustale
dotyczcych Pana proby o zawarcie zwizku maeskiego z M.H. na terenie
zakadu karnego Paski zwizek z Pani M[] H[] rozwin si w sposb
nielegalny w podczas jej tymczasowego aresztowania w wizieniu, w ktrym
Pan przebywa. To wanie nielegalny charakter Paskiego zwizku,
utrzymywanego midzy innymi za pomoc grypsw w zakadzie karnym,
zadecydowa zdaniem wadz wiziennych [o uznaniu] Paskiego zwizku za
nie majcy wartoci z punktu widzenia procesu Paskiej resocjalizacji.

Jednoczenie pragn doda, e jak wynika z otrzymanych przeze mnie

informacji sprawa ta jest obecnie badana przez Sd Rejonowy we
Wrocawiu, skd powinien Pan otrzyma odpowied.
Z uwagi na powysze, dziaajc z upowanienia Rzecznika Praw
Obywatelskich, uznaj spraw za w peni wyjanion i nie dopatruj si
adnych przejaww naruszenia Paskich praw ze strony administracji
wiziennej."
17. Tymczasem, w dniu 24 wrzenia 2003 roku wnioskodawca wystpi do Ministra
Sprawiedliwoci ze skarg na odmow udzielenia mu zgody na zawarcie zwizku
maeskiego w zakadzie karnym. Skarga zostaa przekazana Dyrektorowi
Okrgowemu Suby Wiziennej, ktry w dniu 17 padziernika 2003 roku odnis
si do sprawy w sposb nastpujcy:
"W odpowiedzi na Pana skarg z dnia 24/09/2003 skierowan do Ministerstwa
Sprawiedliwoci a dotyczc decyzji Naczelnika Zakadu Karnego Nr 1 we
Wrocawiu odmawiajcej udzielenia Panu zgody na zawarcie zwizku
maeskiego na ternie zakadu karnego, pragn Pana poinformowa, e
zgodnie z podziaem kompetencji [w tych sprawach] Paskie skargi zostay
zbadane przez Okrgowy Inspektorat Suby Wiziennej we Wrocawiu.
Po zbadaniu sprawy stwierdzono, e faktycznie administracja Zakadu Karnego
Nr 1 we Wrocawiu nie udzielia Panu zgody na zawarcie zwizku
maeskiego na terenie zakadu karnego. O powodach tego zosta Pan
poinformowany midzy innymi w pimie z dnia 18 lipca 2003 roku .
Jednoczenie informuj, e decyzja ta nie naruszya obowizujcych przepisw
prawa. aden przepis nie zobowizuje naczelnika zakadu karnego do
udzielenia osobie osadzonej zgody na zawarcie maestwa na terenie
podlegego mu zakadu karnego.
Z uwagi na powysze nie widz podstaw dla podtrzymania Paskiej skargi."
18. W dniu 2 padziernika 2003 roku Sd Rejonowy we Wrocawiu Wydzia
Penitencjarny zbada apelacj wnioskodawcy z dnia 23 lipca 2003 roku, jednake
nie wyda adnego orzeczenia w tej sprawie.
19. W bliej nieokrelonym dniu w listopadzie 2003 roku Zastpca Naczelnika
Zakadu Karnego we Wrocawiu wystawi zawiadczenie adresowane do Urzdu
Stanu Cywilnego we Wrocawiu, potwierdzajce, e wnioskodawca uzyska zgod
na zawarcie zwizku maeskiego z M.H. w zakadzie karnym.
20. Rzd stwierdzi, e wedug informacji dostarczonych przez wadze Zakadu
Karnego we Wrocawiu, wnioskodawca nie zawar maestwa z M.H. w
wizieniu.
STOSOWANE PRAWO WEWNTRZNE I PRAKTYKA

II.

A. Kodeks karny wykonawczy i zwizane z nim rozporzdzenie

21. Artyku 102 Kodeksu karnego wykonawczego ("Kodeks") wyszczeglnia prawa
osoby skazanej. W przedmiotowym zakresie brzmi on nastpujco:
"Skazany ma prawo w szczeglnoci do:

2) utrzymywania wizi z rodzin i innymi osobami bliskimi;

.
10) skadania wnioskw, skarg i prb organowi waciwemu do ich rozpatrzenia
oraz przedstawiania ich, w nieobecnoci innych osb, administracji zakadu
karnego, kierownikom jednostek organizacyjnych Suby Wiziennej, sdziemu
penitencjarnemu, prokuratorowi i Rzecznikowi Praw Obywatelskich."
22. Szczegowe zasady dotyczce procedury okrelonej w ustpie 10 zostay
przedstawione w Rozporzdzeniu Ministra Sprawiedliwoci z dnia 13 sierpnia
2003 roku w sprawie sposobw zaatwiania wnioskw, skarg i prb osb
osadzonych w zakadach karnych i aresztach ledczych.
23. Artyku 7, ustpy 1 oraz 2, Kodeksu stanowi, e osoba skazana moe zaskary do
sdu kad niezgodn z prawem decyzj wydan przez sdziego, sdziego
penitencjarnego, naczelnika zakadu karnego lub aresztu ledczego, dyrektora
okrgowego lub Dyrektora Generalnego Suby Wiziennej, lub kuratora
sdowego. Wnioski dotyczce wykonania kar pozbawienia wolnoci badane s
przez waciwy sd penitencjarny.
Pozostaa cz Artykuu 7 Kodeksu brzmi nastpujco:
"3. Skarga na decyzj, o ktrej mowa w 1, przysuguje skazanemu w terminie
7 dni od dnia ogoszenia lub dorczenia decyzji; decyzj ogasza si lub
dorcza wraz z uzasadnieniem i pouczeniem o przysugujcym skazanemu
prawie, terminie i sposobie wniesienia skargi. Skarg wnosi si do organu,
ktry wyda zaskaron decyzj. Jeeli organ, ktry wyda zaskaron decyzj,
nie przychyli si do skargi, przekazuje j wraz z aktami sprawy bezzwocznie
do waciwego sdu.
4. Sd powoany do rozpoznania skargi moe wstrzyma wykonanie
zaskaronej decyzji ...
5. Po rozpoznaniu skargi sd orzeka o utrzymaniu w mocy, uchyleniu albo
zmianie zaskaronej decyzji; na postanowienie sdu zaalenie nie przysuguje."
B. Kodeks rodzinny i opiekuczy
24. Zgodnie z postanowieniami Kodeksu rodzinnego i opiekuczego, kierownik
urzdu stanu cywilnego moe odmwi przyjcia owiadcze o wstpieniu w
zwizek maeski jedynie wwczas, gdy istnieje ustawowa przeszkoda
uniewaniajca maestwo, taka jak wiek, ubezwasnowolnienie, choroba
psychiczna, bigamia, bliskie pokrewiestwo stron lub stosunek przysposobienia
(Artykuy 5, 10, 11, 12, 13, 14 oraz 15). W razie wtpliwoci, kierownik urzdu
stanu cywilnego powinien zwrci si do waciwego sdu o rozstrzygnicie, czy
maestwo moe zosta zawarte (Artyku 5).
25. Zgodnie z Artykuem 4, maestwo przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego
nie moe by zawarte przed upywem miesica od dnia, kiedy osoby ktre
zamierzaj je zawrze, zoyy pisemne zapewnienie, e nie wiedz o istnieniu
okolicznoci wyczajcych zawarcie tego maestwa. Na ich wniosek, oraz z
wanych powodw, kierownik urzdu stanu cywilnego moe zezwoli na zawarcie
maestwa przed upywem tego terminu.
26. Artyku 6 Kodeksu rodzinnego i opiekuczego okrela zasady zawarcia
maestwa przez penomocnika. Zawarcie maestwa przez penomocnika

uzalenione jest od wydania przez sd rodzinny zgody w ramach postpowania

niespornego. Wydanie zgody zaley od spenienia dwch podstawowych
warunkw. Po pierwsze sd musi stwierdzi, e istniej "wane powody"
uzasadniajce odstpienie od normalnej procedury. Po drugie, podpis
wnioskodawcy na penomocnictwie musi, pod rygorem niewanoci, zosta
zoony w obecnoci notariusza, ktry potwierdza jego autentyczno w
specjalnym owiadczeniu.
Prawo precedensowe Sdu Najwyszego oraz praktyka sdw krajowych w
zakresie zawierania maestwa przez penomocnika s bardzo skpe. Kilka
istniejcych orzecze Sdu Najwyszego odnoszcych si do maestw przez
penomocnika dotyczy pochodzcych z lat 70-tych wnioskw o zgod na zawarcie
maestw przez penomocnika z polskimi kobietami, skadanych przez
obcokrajowcw.
III.

EUROPEJSKIE REGUY ODBYWANIA KARY WIZIENIA

27. Rekomendacja Komitetu Ministrw dla pastw czonkowskich dotyczca

Europejskich Regu Wiziennych (Rec(2006)2) ("Europejskie Reguy
Wizienne"), przyjta w dniu 11 stycznia 2006 roku, okrela nastpujce standardy
w zakresie wykonywania kar odosobnienia, ktre maj znaczenie w kontekcie
niniejszej sprawy.
Regua 3 brzmi:
"Ograniczenia nakadane na osoby pozbawione wolnoci powinny stanowi
minimum konieczne i proporcjonalne do uzasadnionego celu, dla ktrego
zostay naoone."
Regua 24, w przedmiotowym zakresie, brzmi:
"1. Winiom naley umoliwi jak najczstsze komunikowanie si za pomoc
listw, telefonu lub innych form cznoci ze swoimi rodzinami, innymi
osobami oraz przedstawicielami organizacji zewntrznych, a take
przyjmowanie odwiedzin ze strony tych osb.
2. Komunikacja i odwiedziny mog podlega ograniczeniom oraz
monitorowaniu w zakresie niezbdnym dla wymogw toczcych si
postpowa karnych, utrzymania porzdku, zapewnienia ochrony i
bezpieczestwa, zapobiegania przestpstwom kryminalnym oraz ochrony ofiar
przestpstw, przy czym takie ograniczenia, w tym okrelone ograniczenia
naoone przez organy sdowe, powinny jednake umoliwia dopuszczalne
minimum kontaktw.

4. Organizacja odwiedzin powinna mie form umoliwiajc winiom

utrzymywanie i rozwijanie wizw rodzinnych w moliwie jak najbardziej
normalny sposb.
Regua 70 w przedmiotowym zakresie brzmi:
"1. Winiowie, zarwno indywidualnie jak i grupowo, powinni mie
moliwo skadania wnioskw i skarg do dyrektora zakadu karnego lub
innych waciwych organw.


3. W przypadku odrzucenia proby lub oddalenia skargi, naley poda
winiowi powody ku temu, a wizie powinien mie prawo do odwoania si
do niezalenego organu."
PRAWO
I.

ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUU 12 KONWENCJI

28. Wnioskodawca zoy skarg na podstawie Artykuu 12 Konwencji na odmow

wadz wiziennych wyraenia zgody na zwarcie przez niego maestwa. Jego
zdaniem wadze te nie przedstawiy adnych przekonywujcych powodw dla
swoje decyzji, ktra zostaa podjta w sposb arbitralny.
Artyku 12 Konwencji brzmi nastpujco:
"Mczyni i kobiety w wieku maeskim maj prawo do zawarcia maestwa i
zaoenia rodziny zgodnie z ustawami krajowymi regulujcymi korzystanie z tego
prawa."
A. Dopuszczalno
29. Rzd zgosi na wstpie dwa zastrzeenia. Strona rzdowa twierdzia, e wniosek
by nie do pogodzenia przy zastosowaniu kryterium ratione personae z
postanowieniami Konwencji, lub w kadym razie wniosek ten powinien zosta
oddalony z powodu niewyczerpania rodkw przewidzianych na podstawie prawa
wewntrznego.
1. Wstpne zastrzeenie Rzdu dotyczce zgodnoci ratione personae
(a) Rzd
30. Rzd twierdzi, e wnioskodawca utraci swj status osoby pokrzywdzonej dla
celw Artykuu 34, jako e w listopadzie 2003 roku wyraono zgod na zawarcie
przez niego maestwa z M.H. w wizieniu.
(b) Wnioskodawca
31. Wnioskodawca nie zgodzi si z tym, twierdzc, i fakt ten nie mg mie
jakiegokolwiek wstecznego skutku wzgldem naruszenia Artykuu 12, ktre
nastpio przecie wczeniej z uwagi opnienie w procedurze wydania zgody na
zawarcie przez niego maestwa.
(c) Ocena Trybunau
32. Cechy oraz sposb przeprowadzenia (w tym zarzucane opnienie) procedury
krajowej, na podstawie ktrej wnioskodawca prbowa uzyska zgod na zawarcie
maestwa w wizieniu stanowi kwestie odnoszce si rwnie do ustalenia, czy
przysugujce mu na podstawie Artykuu 12 prawo byo przestrzegane w
konkretnych okolicznociach sprawy. W tej sytuacji zdaniem Trybunau
waciwsze byoby rozpatrywanie tego rodzaju kwestii te na etapie badania
meritum sprawy.
33. Std te Trybuna wcza twierdzenie Rzdu o niedopuszczalnoci z powodu
niezgodnoci ratione personae do meritum sprawy.
2. Zastrzeenie Rzdu dotyczce wyczerpania rodkw krajowych

(a) Rzd
34. Sprzeciw Rzdu mia dwojaki charakter. Po pierwsze, Rzd utrzymywa, e
wniosek by przedwczesny, jako e zosta on zoony przed zakoczeniem
procedury wewntrznej o wydanie zgody na zawarcie zwizku maeskiego w
wizieniu. Wnioskodawca wnis skarg do Trybunau w dniu 10 lipca 2003 roku,
kiedy to wniosek jego samego oraz M.H. o zgod na zawarcie maestwa w
wizieniu zosta wczeniej odrzucony, niemniej jednak mg on jeszcze
skorzysta z procedury okrelonej w Artykule 7 1 Kodeksu karnego
wykonawczego i wnie apelacj od decyzji odmownej do Sdu Okrgowego we
Wrocawiu, co zreszt pniej uczyni. Ponadto, w tym samym czasie jego
pozostae skargi, na przykad te adresowane do Rzecznika Praw Obywatelskich,
byy w toku rozpatrywania przez waciwe organy.
35. Po drugie, Rzd twierdzi, e wnioskodawca mia do dyspozycji jeszcze jeden
rodek. Zdaniem Rzdu mg on zawrze maestwo rwnie poza zakadem
karnym bez opuszczania go. W szczeglnoci, mg on wystpi do sdu
cywilnego o wydanie zgody na zawarcie maestwa z M.H. przez penomocnika,
powoujc si na Artyku 6 Kodeku rodzinnego i opiekuczego, dajcy tak
moliwo stronie, ktra z wanych powodw nie moe osobicie stawi si przed
organami stanu cywilnego.
(b) Wnioskodawca
36. Wnioskodawca odpar, e w okolicznociach jego sprawy rodki sugerowane
przez Rzd nie mog zosta uznane za odpowiednie i skuteczne dla celw
Artykuu 35 1 Konwencji.
(c) Ocena Trybunau
37. Jeeli chodzi o pierwsz cz sprzeciwu Rzdu, Trybuna, majc na uwadze fakt,
e skuteczno dostpnej dla wnioskodawcy procedury o wydanie zgody na
zawarcie zwizku maeskiego w wizieniu jest nierozerwalnie zwizana z
merytoryczn stron jego skargi na podstawie Artykuu 13, wcza t cz
twierdzenia Rzdu o niedopuszczalnoci do meritum sprawy.
38. Jeeli za idzie o drug cz, to Trybuna zwraca uwag na to, e chocia Artyku
35 1 zawiera wymg, aby skargi planowane do wniesienia do Trybunau zostay
wczeniej skierowane do waciwego organu wewntrznego, to jednak przepis ten
nie wymaga odwoywania si do rodkw, ktre s nieodpowiednie lub
nieskuteczne (patrz Egmez przeciwko Turcji nr 30873/96, ECHR 2000-XII, 65 i
kolejne).
39. Rzd powoa si na rodek, ktry na podstawie polskiego prawa rodzinnego
przeznaczony jest do stosowania w okolicznociach wyjtkowych, takich jak
wane przeszkody uniemoliwiajce stawienie si przez wadzami w celu zawarcia
zwizku maeskiego. Zgodnie z Artykuem 6 Kodeksu rodzinnego i
opiekuczego, zainteresowana osoba moe uzyska zgod na zawarcie maestwa
przez penomocnika, o ile sd uzna, e istniej wane powody dla odstpienia od
normalnej procedury, pod warunkiem jednak, i osoba ta dostarczy
penomocnictwo podpisane w obecnoci notariusza, z urzdowym
powiadczeniem autentycznoci podpisu (patrz ustp 26 powyej).
Wydaje si jednak, i Rzd przeoczy fakt, e przysza ona wnioskodawcy, ktra
w tym czasie rwnie przebywaa w wizieniu, musiaaby zastosowa t sam

procedur i dopeni tych samych formalnoci w celu wystpienia do sdu o

umoliwienie im zawarcia maestwa za porednictwem penomocnikw
ustanowionych dla kadej ze stron, jako e oboje byliby nieobecni na lubie. Co
wicej, odwoanie si do takiego rodka w sposb konieczny wymagaoby pomocy
ze strony wadz wiziennych w celu sporzdzenia przez obie strony
powiadczonych notarialnie dokumentw. Uwzgldniajc fakt, e procedura
zawarcia maestwa przez penomocnika byaby praktycznie postrzegana jako
rwnoznaczna z prb obejcia odmowy wadz, a take biorc pod uwag powody,
na jakie te wadze si powoyway wtpliwe jest, czy rzeczywicie byyby one
skonne uatwi zastosowanie takiej procedury. W kadym bd razie Rzd nie
poda adnego przykadu z praktyki wewntrznej, ktry wiadczyby o tym, e
procedura zawarcia maestwa przez penomocnika moe by skutecznie
stosowana przez osoby skazane.
Std te Trybuna nie jest przekonany, e rodek ten, cho teoretycznie dostpny
dla wnioskodawcy, byby odpowiedni dla celw Artykuu 35 1, i dlatego oddala
t cz sprzeciwu.
B. Meritum
1. Owiadczenia stron
(a) Wnioskodawca
40. Wnioskodawca twierdzi, e odmowa udzielenia zgody na zawarcie przez niego
maestwa z M.H. w warunkach pozbawienia wolnoci w sposb oczywisty
narusza Artyku 12 Konwencji. W szczeglnoci, zwrci on uwag Trybunau na
niedopuszczalne jego zdaniem powody przedstawione przez wadze dla
uzasadnienia odmowy oraz na niesprawiedliwe i pogardliwe uwagi wadz
dotyczce decyzji jego samego oraz M.H. o pobraniu si na przykad to, e ich
zwizek by "powierzchowny", "bezprawny", czy te "nie przyczyniajcy si do
jego resocjalizacji" tak, jakby charakter uczu oraz godno osoby mogy by
oceniane jedynie z perspektywy korzyci resocjalizacyjnych.
(b) Rzd
41. Rzd podkreli, e nie ma ustalonego prawa precedensowego Trybunau
dotyczcego wykonywania prawa do zawarcia maestwa przez osob
pozbawion wolnoci. W sprawie Hamer przeciwko Zjednoczonemu Krlestwu
(wniosek nr 7114/75, orzeczenie z dnia 13 padziernika 1977 roku, D.R. 10 s.
174), bya Europejska Komisja Praw Czowieka uznaa za dopuszczaln skarg na
podstawie Artykuu 12 dotyczc odmowy wydania zgody na zawarcie
maestwa winiowi skazanemu na kar pozbawienia wolnoci na okrelony
okres, ktry nie mg polubi swojej partnerki do czasu zwolnienie go z zakadu
karnego. Jednake Artyku 12, jak zauway Rzd, nie gwarantuje
nieograniczonego prawa do zawarcia maestwa, jako e jak to Trybuna
przyzna w sprawie B. i L. przeciwko Zjednoczonemu Krlestwu (nr 36536/02);
orzeczenie z 13 wrzenia 2005 roku) prawo to regulowane jest przez "przepisy
krajowe" dotyczce wykonywania tego prawa, i podlega ono pewnym
ograniczeniom, chocia nie mog one ogranicza ani umniejsza tego prawa w
zakresie, ktry by narusza jego istot.
42. W niniejszej sprawie wnioskodawca uzyska w kocu zgod na zawarcie
maestwa z M.H. w warunkach pozbawienia wolnoci, jednake w kadym bd
razie mg on polubi M.H. po swoim zwolnieniu lub jak to zasugerowano

wczeniej zawrze zwizek maeski przez penomocnika. Podsumowujc, nie

nastpio naruszenie prawa wnioskodawcy do zawarcia maestwa,
gwarantowanego na podstawie Artykuu 12 Konwencji.
2. Uwagi stron trzecich
43. Helsiska Fundacja Praw Czowieka podkrelia wag podstawowego prawa
czowieka do wstpienia w zwizek maeski, ktre jak dodaa zostao
wielokrotnie przez Trybuna uznane, wystarczy choby wymieni spraw
Christine Goodwin przeciwko Zjednoczonemu Krlestwu (nr 28957/95);
orzeczenie z dnia 11 lipca 2002 roku).
Fundacja zwrcia uwag Trybunau na fakt, e prawo precedensowe rnych
instytucji Konwencji dotyczce prawa winiw do zawarcia maestwa
stopniowo ewoluowao poczwszy od etapu nieuznawania a do wyranej jego
ochrony.
W sprawie X przeciwko Republice Federalnej Niemiec (nr 892/60, Rocznik IV
1961, s. 240 (256), Komisja, opierajc si na ustaleniach sdu krajowego
stwierdzajcych, e wnioskodawca mia by pozbawiony wolnoci jeszcze przez
dugi czas i dlatego te nie byby w stanie zamieszkiwa ze swoj przysz on
przez jeszcze przez dugi okres czasu, oraz e maestwa winiw nieuchronnie
miay tendencj do wywierania negatywnego wpywu na utrzymanie porzdku w
wizieniu odrzucia skarg na podstawie Artykuu 12 jako w sposb wyrany
nieuzasadnion. Nastpnie jednake, w sprawie Hamer przeciwko Zjednoczonemu
Krlestwu (nr 7114/75), gdzie skarga na podstawie Artykuu 12 oparta bya na
podobnych faktach, Komisja, w swoim sprawozdaniu z dnia 13 grudnia 1979 roku,
zmienia swoje wczeniejsze stanowisko, stwierdzajc, e "istot prawa do
maestwa jest ustanowienie prawnie wicego zwizku pomidzy
mczyzn a kobiet. To od ich decyzji zaley, czy pragn zawrze taki zwizek w
sytuacji, gdy nie mog razem zamieszkiwa".
44. Naturalnym jest, e jak stwierdzi to Trybuna w wielu sprawach dotyczcych
praw winiw kady rodek pozbawiajcy osob wolnoci nieuchronnie
prowadzi do ogranicze w wykonywaniu praw przewidzianych w Konwencji, w
tym rodek polegajcy na kontroli kontaktw winia ze wiatem zewntrznym. W
kontekcie prawa do maestwa moe to oznacza, e wadze, wykonujc swoje
uprawnienia w tej sferze, mog monitorowa ceremoni lubn i na przykad
ograniczy liczb jej uczestnikw. Jednake, powinny one zachowa uczciw
rwnowag pomidzy wymogami bezpieczestwa w zakadzie karnym a prawem
winia do zawarcia maestwa. Ich uznaniowo powinna by ograniczona i
opiera si na konkretnych faktach, a nie na uprzedzeniach. Przypadki odmowy
powinny ogranicza si do sytuacji, w ktrych ceremonia lubna mogaby zagrozi
bezpieczestwu zakadu karnego, a nie byaby jedynie trudna do zorganizowania.
Ponadto, zasady regulujce uznaniowo wadz powinny by okrelone w prawie
wewntrznym. W szczeglnoci, prawo to powinno wyszczeglnia konkretne
okolicznoci, w jakich wadze nie powinny udziela zgody na zawarcie
maestwa na przykad, gdyby miao to wywrze negatywny wpyw na proces
resocjalizacji. W tym kontekcie naley podkreli, e odgrywajce tu rol kwestie
byy wraliwej natury; tak wic nieuzasadniona odmowa udzielenia zgody na
zawarcie maestwa moga zosta uznana za kar o charakterze dodatkowym lub
dyscyplinarnym.

45. Wadze, jak nadmienia strona trzecia, czsto uzasadniaj swoje decyzje odmowne
argumentem, e istnieje ryzyko, i pozbawiony wolnoci wnioskodawca zamierza
zawrze fikcyjne maestwo dla osignicia innego celu lub korzyci. Polskie
prawo nie wymaga od organw stanu cywilnego badania, czy planowane
maestwo jest fikcyjne czy "autentyczne" przed jego zawarciem. Jako e nie ma
rnicy w statusie prawnym pomidzy osobami stanu wolnego przebywajcymi na
wolnoci a osobami stanu wolnego pozbawianymi wolnoci, to naoenie takiego
wymogu na winiw jest rwnoznaczne z dyskryminacj.
46. Trudno byo zmierzy skal problemu w Polsce, jako e wadze nie
przeprowadzay adnych bada statystycznych dotyczcych liczby maestw
zawieranych w zakadach karnych. Ponadto, polskie ustawodawstwo daje organom
rozstrzygajcym wnioski winiw o zgod na zawarcie maestwa
nieograniczony zakres uznaniowoci. Ujawnio si to w stanie faktycznym
niniejszej sprawy, w ktrej odmowa wyraenia zgody na zawarcie przez
wnioskodawc maestwa zostaa uzasadniona midzy innymi faktem, e "aden
przepis nie zobowizuje naczelnika zakadu karnego do udzielenia skazanemu
zgody na zawarcie maestwa w kierowanym przez niego zakadzie".
Prawd jest, e prawo wewntrzne nie przewiduje adnej procedury okrelajcej
zasady zawarcia zwizku maeskiego w wizieniu. Nie mona byoby zabroni
zawarcia maestwa osobie pozostajcej na wolnoci, jeeli spenione zostayby
przez ni wymagane warunki, jak na przykad odpowiedni do zawarcia
maestwa wiek. W sprzecznoci z t zasad, wniosek o zawarcie maestwa w
wizieniu mg zosta odrzucony jak to miao miejsce w niniejszej sprawie z
powodw, ktre nie s wyszczeglnione w przepisach prawnych dotyczcych
zawierania maestw.
47. Helsiska Fundacja Praw Czowieka stwierdzia w konkluzji, e skuteczna
ochrona prawa do zawarcia maestwa w wizieniu wymaga dodatkowych
gwarancji proceduralnych, takich jak moliwo odwoania si od decyzji wadz
wiziennych do sdu, okrelenie terminu na rozpatrzenie wniosku o zgod tak,
aby caa procedura zostaa zakoczona w rozsdnym okresie czasu, a take
wyszczeglnienie powodw dla ewentualnej odmowy, ktre powinny ogranicza
si do zabezpieczenia autentycznych, neutralnych oraz uprawnionych interesw.
3. Ocena Trybunau
(a) Zasady wywodzce si z prawa precedensowego Trybunau
48. Artyku 12 gwarantuje podstawowe prawo mczyzny i kobiety do zawarcia
maestwa oraz zaoenia rodziny. Wykonywanie tego prawa rodzi skutki o
charakterze osobistym, spoecznym i prawnym. Zarwno w aspekcie
proceduralnym jak i materialnym, prawo to podlega ustawodawstwu
wewntrznemu Umawiajcych si Pastw, jednake ograniczenia przez nie
naoone nie mog ogranicza ani redukowa tego prawa w taki sposb lub w
takim zakresie, ktre powodowayby naruszenie samej jego istoty (patrz F.
przeciwko Szwajcarii, orzeczenie z dnia 18 grudnia 1987 roku, Seria A nr 128,
32; oraz Christine Goodwin przeciwko Zjednoczonemu Krlestwu [GC], nr
28957/95, 29, ECHR 2002-VI).
Std te kwestia warunkw dotyczcych zawarcia maestwa w ustawodawstwie
wewntrznym nie jest pozostawiona cakowicie do uznania Umawiajcych si
Pastw jako pozostajca w granicach ich uznaniowoci. Gdyby tak byo, byoby to

rwnoznaczne ze stwierdzeniem, e zakres opcji otwartych dla Umawiajcego si

Pastwa obejmuje rwnie efektywny zakaz jakiegokolwiek wykonywania prawa
do zawarcia maestwa. Margines uznaniowoci nie moe siga a tak daleko.
(R. i F. przeciwko Zjednoczonemu Krlestwu, (dec.) nr 35748/05, 28 listopada
2006 r.).
49. Instytucje Konwencji przyjy pogld, e ograniczenia prawa do zawarcia
maestwa przewidziane w ustawodawstwie krajowym mog zawiera formalne
reguy dotyczce takich kwestii jak rozgos oraz ceremonia zawarcia maestwa.
Ograniczenia te mog rwnie zawiera przepisy o charakterze materialnym,
wynikajce z oglne uznanych wzgldw interesu publicznego, w szczeglnoci
dotyczcych zdolnoci prawnej, wyraenia zgody, niedozwolonych stopni
pokrewiestwa, czy te zapobiegania bigamii. W kontekcie przepisw
imigracyjnych oraz z uzasadnionych powodw, Pastwa mog by uprawnione do
zapobiegania maestwom z wyrachowania, zawieranym wycznie w celu
zapewnienia sobie korzyci imigracyjnych. Jednake z drugiej strony,
odpowiednie przepisy ktre rwnie musz spenia standardy dostpnoci i
jasnoci wymagane przez Konwencj nie mog pozbawia osoby, lub pewnej
kategorii osb posiadajcych pen zdolno prawn, prawa do zawarcia
maestwa z wybranym przez siebie partnerem (patrz Hamer przeciwko
Zjednoczonemu Krlestwu, nr 7114/75, Comm. Rep. 13 grudnia 1979, D.R. 24, ss.
12 i kolejne, 55 i kolejne; Draper przeciwko Zjednoczonemu Krlestwu, nr
8186/78, Comm. Rep. 10 lipca 1980, D.R. 24, 49; Sanders przeciwko Francji, nr
31401/96, Comm. Dec. 16 padziernika 1996, D.R. nr 160, s. 163; F. przeciwko
Szwajcarii, powoana wyej; oraz B. i L. przeciwko Zjednoczonemu Krlestwu, nr
36536/02, 13 wrzenia 2005, 26 i kolejne).
50. Wniosek ten jest wzmocniony brzmieniem Artykuu 12. W przeciwiestwie do
Artykuu 8 Konwencji, przewidujcego prawo do poszanowania ycia prywatnego
i rodzinnego, z ktrym prawo "do zawarcia maestwa i zaoenia rodziny" jest
cile zwizane, Artyku 12 nie zawiera jakichkolwiek dopuszczalnych podstaw
dla ingerencji Pastwa, ktra mogaby zosta dokonana na podstawie ustpu 2
Artyku 8 "w przypadkach przewidzianych przez ustaw" jako "konieczna w
demokratycznym spoeczestwie" w celach takich jak na przykad "ochrona
zdrowia i moralnoci" lub "ochrona praw i wolnoci innych osb". Stosownie do
tego, badajc spraw na podstawie Artykuu 12, Trybuna nie stosowaby testu
"koniecznoci" ani "bezpieczestwa publicznego", ktre stosowane s w
kontekcie Artykuu 8, ale musiaby okreli czy, majc na wzgldzie margines
uznaniowoci Pastwa, kwestionowana ingerencja bya arbitralna lub
niewspmierna (patrz ustp 48 powyej, z odwoaniami do prawa
precedensowego Trybunau).
51. Wolno osobista nie stanowi wstpnego warunku koniecznego dla wykonania
prawa do zawarcia maestwa.
Osadzenie w zakadzie karnym pozbawia osob jej wolnoci a take wprost lub
przez implikacj niektrych praw obywatelskich i przywilejw. Nie oznacza to
jednak, e osoby pozbawione wolnoci nie mog, czy te mog jedynie w
szczeglnie wyjtkowych przypadkach wykonywa swoje prawo do zawarcia
maestwa. Jak to ju Trybuna wielokrotnie stwierdza, osobie skazanej nadal
przysuguj podstawowe prawa i wolnoci czowieka, ktre nie s sprzeczne z
istot pozbawienia wolnoci, a kade dodatkowe ograniczenie powinno by przez

wadze odpowiednio uzasadnione (patrz Hirst (nr 2) przeciwko Zjednoczonemu

Krlestwu, [GC], nr 74025/01, 69, ECHR 2005- IX, z dalszymi odwoaniami).
52. W wyej wymienionej sprawie Hirst (nr 2), Wielka Izba Trybunau odwoaa si
do otwartej listy praw, jakie przysuguj osobie pozbawionej wolnoci. Na
przykad, winiowie nie mog by le traktowani, poddawani nieludzkim lub
poniajcym karom, czy te przebywa w warunkach pozostajcych w
sprzecznoci z Artykuem 3 Konwencji. Mog oni jednak nadal korzysta z prawa
do poszanowania ich ycia prywatnego i rodzinnego, prawa do swobody
wypowiedzi, prawa do praktykowania swojej religii, prawa do skutecznego
dostpu do prawnika lub sdu dla celw Artykuu 6, oraz prawa do poszanowania
ich korespondencji (ibid.). Na tej samej zasadzie, jak to zostao podkrelone na
podstawie Europejskiej Konwencji Praw Czowieka w sprawie Hamer przeciwko
Zjednoczonemu Krlestwu (powoana powyej, 49), maj oni prawo do zawarcia
maestwa.
Zasada, e jakiekolwiek ograniczenia tych praw wymagaj uzasadnienia w
kadym indywidualnym przypadku zostaa rwnie okrelona w Europejskich
Reguach Wiziennych, ktre w Regule 3 stanowi, e "ograniczenia naoone
na osob pozbawion wolnoci powinny stanowi minimum niezbdne i
proporcjonalne do uprawnionego celu, dla ktrego zostay one naoone" (patrz
ustp 27 powyej).
53. Podczas gdy bez trudu mona znale tego rodzaju uzasadnienie, powoujc si na
wzgldy bezpieczestwa, w szczeglnoci konieczno zapobiegania
przestpstwom i rozruchom, co niewtpliwie wynika z okolicznoci osadzenia w
wizieniu bezspornym jest, e osoba pozbawiona wolnoci nie traci swoich praw
gwarantowanych na podstawie Artykuu 12 wycznie z powodu swojego statusu.
W ramach systemu Konwencji, gdzie tolerancja i otwarto stanowi cech
charakterystyczn demokratycznego spoeczestwa, nie ma rwnie miejsca dla
jakiejkolwiek formy automatycznej ingerencji w prawa winiw, w tym w prawo
do zawarcia zwizku maeskiego z wybran przez siebie osob wycznie w
oparciu o argumenty, ktre zdaniem wadz okrelaj co moe by do przyjcia dla
opinii publicznej, a co moe j urazi (patrz, mutatis mutandis, Hirst (nr 2),
powoana wyej, 70; Dickson przeciwko Zjednoczonemu Krlestwu, [GC], nr
44362/04, 67-68, ECHR 2007-.; Hamer przeciwko Zjednoczonemu
Krlestwu, powoana wyej, 67; Draper przeciwko Zjednoczonemu Krlestwu,
powoana wyej, 54; oraz F. przeciwko Szwajcarii, powoana wyej, 43v i
kolejne).
(b) Zastosowanie powyszych zasad w odniesieniu do niniejszej sprawy
54. Skarga wnioskodawcy nie bya skierowana przeciwko przepisom regulujcym
zawarcie maestwa w Polsce, przeciwko ich jakoci ani ich stosowaniu w tej
konkretnej sprawie. Dotyczya ona wycznie odmowy wyraenia zgody na
zawarcie przez niego maestwa w zakadzie karnym, co jak zarzuca
sprowadzao si do arbitralnej i nadmiernej ingerencji, sprzecznej z Artykuem 12.
Zdaniem Rzdu, nie naruszao to istoty prawa wnioskodawcy do zawarcia
maestwa, gwarantowanego przez ten przepis (patrz akapity 40-42 powyej).
55. Na wstpie Trybuna odnotowuje, e wymg uzyskania przez osob skazan
wczeniejszej zgody na zawarcie maestwa w zakadzie karnym sam w sobie nie
moe zosta uznany za sprzeczny z Artykuem 12; jak to stwierdzono powyej
ograniczenia ycia maeskiego, prywatnego oraz rodzinnego stanowi

nieodczny element pozbawienia wolnoci (patrz akapity 51-52 powyej).

Ponadto, podejmujc decyzj o udzieleniu lub odmowie wydania takiej zgody,
wadze posiadaj pewien margines uznaniowoci i musz uwzgldnia nie tylko
osobisty interes winia niezalenie od tego jak wany mgby on by ale
rwnoczenie takie czynniki, jak utrzymanie porzdku, bezpieczestwa i spokoju
w zakadzie karnym. Poza tym, cele pozbawienia wolnoci, ktre nie ograniczaj
si jedynie do karzcych i odstraszajcych aspektw kary, ale w sposb
nieodzowny obejmuj rwnie jej aspekty resocjalizacyjne stanowi istotne
uwarunkowania, ktre naley uwzgldni w tym kontekcie (patrz akapit 53
powyej oraz Dickson, powoana wyej, 75).
56. Wracajc do okolicznoci niniejszej sprawy, Trybuna zauwaa, e wadze,
rozpatrujc prob wnioskodawcy o wyraenie zgody na zawarcie maestwa,
uzasadniay swoj odmow odwoujc si do podstaw, ktre w aden sposb nie
byy zwizane z zachowaniem bezpieczestwa w zakadzie karnym ani
zapobieganiem rozruchom, lecz ograniczyy si do oceny charakteru i jakoci jego
zwizku z M.H. Po pierwsze, wadze uznay, e jeli wnioskodawca oraz M.H. nie
byli w stanie "udowodni" swojej znajomoci z okresu poprzedzajcego ich pobyt
w tym samym wizieniu, taki zwizek by, wedle ich okrelenia "nielegalny" lub
"rozwin si w sposb nielegalny". Wniosek taki zosta oparty na fakcie, e
wnioskodawca i M.H. najprawdopodobniej poznali si ze sob w czasie gdy ona
bya tymczasowo aresztowana w tym samym zakadzie karnym, oraz e
utrzymywali kontakty za porednictwem grypsw formy korespondencji, ktra
jest niedozwolona w wizieniu (patrz akapity 12, 15 oraz 16 powyej). Po drugie,
wadze uznay, e okolicznoci, w jakich zrodzi si zwizek tej pary "w
zakadzie karnym" oraz "z pewnoci w sposb nielegalny" oznacza, e by on
"bardzo powierzchowny" oraz "niewskazany" z punktu widzenia procesu
resocjalizacji wnioskodawcy (patrz akapity 15-16 powyej).
57. Podczas gdy powysze argumenty w sposb wyrany odzwierciedlaj wysoce
subiektywne opinie wadz co do tego, jaki rodzaj zwizku nie zasuguje na
zawarcie maestwa, w aden sposb nie odwouj si one do postanowie
polskiego Kodeksu rodzinnego i opiekuczego, regulujcych wykonywanie prawa
do zawarcia maestwa i wyszczeglniajcych powody, dla ktrych waciwy
organ moe odmwi dorosej osobie przyjcia owiadczenia o wstpieniu w
zwizek maeski. Zgodnie z polskim prawem to wanie organy stanu cywilnego
a nie adne inne stwierdzaj, czy istniej jakiekolwiek przeszkody prawne do
zawarcia przez strony maestwa, a przy braku takich przeszkd nie mona im
zabroni zawarcia ze sob maestwa w jakimkolwiek wybranym przez nich
terminie po upywie ustawowego okresu oczekiwania, wynoszcego 1 miesic
(patrz akapity 24-25).
58. Trybuna uznaje to, e wadze wizienne miay prawo uzaleni swoj zgod od
warunkw, w jakich maestwo wnioskodawcy miao zosta zawarte, w
szczeglnoci od wymogw zwizanych z utrzymaniem bezpieczestwa i
zapobieganiem rozruchom w zakadzie karnym (patrz akapity 53 oraz 55
powyej). Jednake Trybuna nie dostrzega adnej podstawy, dla ktrej wadze
powinny jak to miao miejsce w niniejszej sprawie ocenia gbi uczu
wnioskodawcy, rozpatrywa jako jego zwizku oraz czyni uwagi w sposb
wyrany lub w podtekcie krytykujce jego decyzj zawarcia zwizku
maeskiego z okrelon osob, w oparciu wycznie o okolicznoci, w jakich si
znalaz i wybra kandydatk na on.

Oczywicie, zakady karne nie s typowymi miejscami kojarzenia przyszych

partnerw, jednake fakt, e zwizek pomidzy mczyzn a kobiet rozwin si
w czasie, gdy oboje byli pozbawieni wolnoci w sposb automatyczny nie
sprawia, e ich relacja jest "bezprawna", "powierzchowna", nie posiada adnej
wartoci resocjalizacyjnej, czy te nie zasuguje na szacunek.
59. Wybr partnera lub partnerki oraz decyzja polubienia go lub jej, zarwno na
wolnoci jak i w wizieniu, jest kwesti czysto prywatn, i nie istnieje aden
uniwersalny ani powszechnie przyjty wzr dla takiego wyboru lub decyzji. Za
wyjtkiem koniecznoci uwzgldnienia nadrzdnych wymogw bezpieczestwa
oraz zapewnienia, aby prawo do maestwa byo wykonywane "zgodnie z
ustawodawstwem wewntrznym", ktre jak stwierdzono wczeniej musi by
zgodne z Konwencj, wadze nie maj prawa na podstawie Artykuu 12 ingerowa
w decyzj winia o zawarciu zwizku maeskiego z wybran przez siebie
osob, zwaszcza na podstawie tego, e zwizek taki jest dla nich nie do przyjcia,
lub e odstaje od dominujcych konwencji i norm spoecznych (patrz akapity 4849 oraz 53 powyej).
Oczywicie wadze wizienne musz podj pewne dziaania o charakterze
administracyjnym zanim umoliwi skazanemu zawarcie maestwa. Jednake ta
sama zasada ma zastosowanie rwnie w odniesieniu do innych praw
wynikajcych z Konwencji, takich jak prawo do dostpu do sdu, prawo do
gosowania oraz prawo do poszanowania ycia rodzinnego i korespondencji,
wykonywanie ktrych w wizieniu z natury rzeczy wymaga pozytywnych dziaa
ze strony wadz w celu zapewnienia skutecznoci korzystania z tych praw (patrz
Hirst (nr 2), powoana wyej, 68; Draper powoana wyej, 55; oraz akapity
51-52 powyej).
60. Istot prawa do zawarcia maestwa jest ustanowienie prawnego zwizku
mczyzny i kobiety. To oni decyduj o tym, czy pragn wej w taki zwizek w
okolicznociach, w ktrych istniej obiektywne przeszkody dla ich ycia razem
(patrz Hamer powoana wyej oraz akapit 48 powyej). W niniejszej sprawie
jedynym powodem, dla ktrego wnioskodawca nie by w stanie wykona swojego
prawa do maestwa nie bya jego niezdolno wynikajca z istnienia
jakichkolwiek ustawowych przeszkd wyszczeglnionych w polskim Kodeksie
rodzinnym i opiekuczym, a jedynie fakt, e wadze zakwestionoway jego
decyzj polubienia M.H. i odmwiy mu wydania zgody na ceremoni stanu
cywilnego na terenie zakadu karnego. W praktyce odmowa ta miaa
konsekwencje identyczne jak skuteczny prawnie zakaz wykonania prawa
gwarantowanego na podstawie Artykuu 12. Tego za, uwzgldniajc zakres
uznaniowoci przyznany Pastwu na podstawie tego przepisu (patrz akapity 48-50
powyej), nie mona uzasadni jakimkolwiek wyobraalnym susznym celem
realizowanym przez wadze.
61. Rzd argumentowa, e wnioskodawca ostatecznie uzyska zgod na zawarcie
maestwa z M.H. w zakadzie karnym, oraz e tak czy inaczej mg on zawrze
maestwo po zwolnieniu go z wizienia. W argumentacji Rzdu, okolicznoci te
miay znaczenie dla statusu wnioskodawcy jako osoby pokrzywdzonej oraz dla
oceny merytorycznej strony jego skargi na podstawie Artykuu 12 (patrz akapity
30 oraz 41-42 powyej).
Trybuna nie przyjmuje tego argumentu. Rzd wydaje si sugerowa, i fakt, e
wnioskodawca uzyska zgod, o jak si ubiega po upywie okoo 5 miesicy od

chwili zoenia przez niego stosownego wniosku do wadz (patrz akapity 11 oraz
10 powyej), lub e zachowa on moliwo polubienia M.H. w bliej
nieokrelonym czasie w przyszoci moe umniejszy konsekwencje
pocztkowego zakazu naoonego na wykonanie jego prawa do maestwa.
Jednake opnienie narzucone przed zawarciem maestwa w odniesieniu do
osb penoletnich i speniajcych wszelkie pozostae warunki dla zawarcia
maestwa na podstawie prawa wewntrznego, niezalenie od tego czy jest to
sankcja cywilna, czy te praktyczna konsekwencja takiej odmowy jak to miao
miejsce w niniejszej sprawie nie moe zosta uznane za uzasadnione na
podstawie Artykuu 12 Konwencji (patrz F. przeciwko Szwajcarii, powoana
wyej, 33-37). Dlatego te Trybuna odrzuca twierdzenie Rzdu o
niedopuszczalnoci na podstawie niezgodnoci ratione personae (patrz akapity 3233 powyej).
62. Strona trzecia zwrcia uwag Trybunau na inny, bardziej oglny aspekt sprawy,
a mianowicie brak w ustawodawstwie polskim jakiejkolwiek procedury
regulujcej zawieranie maestw w zakadzie karnym. Stwierdzia ona, e jak to
wynika z faktw przedstawionych przez wnioskodawc uznaniowo wadz w
przyznawaniu lub odmawianiu osobie pozbawionej wolnoci prawa do zawarcia
maestwa jest nieograniczona. Nie istniej adne przepisy, ktre okrelayby
okolicznoci, w jakich wniosek o wydanie zgody na zawarcie maestwa w
zakadzie karnym moe zosta odrzucony, jak rwnie nie s okrelone adne
terminy na rozpoznanie takich wnioskw (patrz akapity 45-47 powyej).
63. Prawd jest, e polskie prawo pozostawia waciwym organom pen uznaniowo
przy podejmowaniu decyzji w sprawie wniosku winia o wydanie zgody na
zawarcie maestwa w zakadzie karnym (patrz akapity 21-23 powyej). Prawd
jest rwnie, e aden konkretny przepis prawa wewntrznego nie odnosi si do
maestwa w warunkach pozbawienia wolnoci, jednake zdaniem Trybunau
Artyku 12 nie wymaga od Pastwa wprowadzania oddzielnych przepisw ani
konkretnych zasad dotyczcych zawierania maestw przez winiw. Dlatego
te, jak ju stwierdzono powyej, fakt pozbawienia wolnoci nie stanowi prawnej
przeszkody dla zawarcia maestwa (patrz akapity 51-53 powyej). Nie mona
take twierdzi, aby istniaa jakakolwiek rnica w statusie prawnym pomidzy
osobami stanu wolnego przebywajcymi na wolnoci a osobami stanu wolnego
pozbawionymi wolnoci.
64. Kluczowym elementem naruszenia Artykuu 12 Konwencji zarzucanym w
niniejszej sprawie jest nie zakres uznaniowoci przyznany wadzom polskim, ale
arbitralny sposb, w jaki skorzystay one ze swojego prawa podejmowania
decyzji. Teoretycznie dostpna uznaniowo moe mie bardzo szeroki zakres,
jednake elementem decydujcym jest to, w jaki sposb jest ona stosowana w
praktyce. W sprawie wnioskodawcy naruszenie Konwencji wynikao raczej z
niezachowania przez wadze sprawiedliwej rwnowagi proporcji pomidzy
rnymi wchodzcymi tu w gr kategoriami interesu publicznego oraz
indywidualnego jak wymaga tego Konwencja a nie z braku szczegowych
uregulowa dotyczcych zawierania maestw w wizieniu. W wyniku tego
zastosowany rodek naruszy sam istot prawa wnioskodawcy do zawarcia
maestwa.
Dlatego te Trybuna stwierdza, e nastpio naruszenie Artykuu 12 Konwencji.

II.

ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUU 13 KONWENCJI

65. Powoujc si na Artyku 13 Konwencji, wnioskodawca podnis dalej w swojej

skardze, e nie mia moliwoci w jakikolwiek znaczcy sposb zakwestionowa
odmowy wyraenia zgody na zawarcie przez niego maestwa w wizieniu.
Artyku 13 brzmi nastpujco:
"Kady czyje prawa i wolnoci zawarte w niniejszej Konwencji zostay
naruszone, ma prawo do skutecznego rodka odwoawczego do waciwego
organu pastwowego take wwczas, gdy naruszenia dokonay osoby
wykonujce swoje funkcje urzdowe."
A. Dopuszczalno
66. Trybuna stwierdza, e skarga ta nie jest w sposb oczywisty bezpodstawna w
rozumieniu Artykuu 35 3 Konwencji. Trybuna ponadto stwierdza, e nie jest
ona niedopuszczalna z jakiegokolwiek innego powodu. A zatem musi ona zosta
uznana za dopuszczaln.
B. Meritum
1. Wnioskodawca
67. Wnioskodawca podnis, e procedura dotyczca udzielenia zgody na zawarcie
maestwa w wizieniu bya nieskuteczna i nie speniaa wymogw Artykuu 13
w zakresie "skutecznego rodka".
2. Rzd
68. Rzd nie zgodzi si z tym, twierdzc e wnioskodawca posiada do swojej
dyspozycji rodek o charakterze dwuinstancyjnym. Po pierwsze mg on, tak jak
to zreszt uczyni, zwrci si do naczelnika wizienia o wyraenie zgody na
zawarcie maestwa w wizieniu. Prawd jest, e pierwsze podejcie byo
nieskuteczne, jednake wnioskodawca mg zaskary decyzj odmown do sdu
penitencjarnego, zgodnie z Artykuem 7 Kodeksu karnego wykonawczego.
Ponadto, w przypadku gdyby okazao si to nieskuteczne, mg on wystpi z
nowym wnioskiem do naczelnika wizienia, ktry gdyby powody dla pierwotnej
odmowy przestay istnie mgby udzieli wnioskodawcy zgody, o ktr
wystpowa.
Podsumowujc, Rzd uzna, e procedura dostpna dla wnioskodawcy w zwizku
z jego wnioskiem o wyraenie zgody na zwarcie maestwa w wizieniu bya
zgodna ze standardami wynikajcymi z Artykuu 13.
3. Ocena Trybunau
69. Artyku 13 Konwencji gwarantuje dostpno na szczeblu krajowym rodka do
wykonania istoty praw oraz wolnoci wynikajcych z Konwencji, niezalenie od
tego w jakiej formie mog one by zabezpieczane w ramach wewntrznego
porzdku prawnego. A zatem konsekwencj Artykuu 13 jest wymg, aby przepis
dotyczcy takiego rodka w ramach prawa wewntrznego obejmowa istot
"uzasadnionej skargi" na podstawie Konwencji, oraz aby przyznawa odpowiednie
zadouczynienie (patrz, wrd wielu innych organw, sprawa Kuda przeciwko
Polsce [GC], nr 30210/96, 157, ECHR 2000-XI; oraz Christine Goodwin,
powoana wyej, 112-113).

"Skuteczno" "rodka" w rozumieniu Artykuu 13 nie zaley od pewnoci

korzystnego dla wnioskodawcy wyniku. Wspomniany w tym przepisie "organ" nie
musi te koniecznie by organem sdowym; jednake jeeli nim nie jest
uprawnienia takiego organu oraz zapewniane przez niego gwarancje maj
znaczenie dla ustalenia, czy zastosowany przed nim rodek jest skuteczny.
Ponadto, nawet jeeli pojedynczy rodek sam w sobie nie spenia cakowicie
wymogw Artykuu 13, to czne rodki zapewnianie na podstawie prawa
wewntrznego mog to zapewnia (Kuda, powoana wyej, 157).
70. Trybuna, majc na uwadze swoje powysze ustalenie, e w niniejszej sprawie
nastpio naruszenie Artykuu 12 Konwencji (patrz akapit 64 powyej), stwierdza,
e skarga wnioskodawcy jest niewtpliwie dyskusyjna dla celw Artykuu 13
Konwencji. Trybuna musi zatem ustali, czy rodki dostpne dla wnioskodawcy
na podstawie polskiego prawa, majce na celu podniesienie kwestii naruszenia
jego prawa do zawarcia maestwa speniay wymogi tego przepisu, w
szczeglnoci czy byy one "skuteczne" w znaczeniu zapobieenia zarzucanemu
naruszeniu lub jego trwaniu, lub w znaczeniu zapewnienia odpowiedniego
zadouczynienia z tytuu jakiegokolwiek wczeniej zaistniaego naruszenia (patrz
Kuda, powoana wyej, 158).
71. Prawd jest, e, jak to wskaza Rzd, wnioskodawca uzyska zgod na zawarcie
maestwa w zakadzie karnym w nieokrelonym dniu w listopadzie 2003 roku,
tj. okoo 5 miesicy po tym, jak zwrci si on z tak prob do wadz wiziennych
(patrz akapity 11 i 19 powyej). Prawd jest rwnie, e wnioskodawca mg, jak
to faktycznie uczyni, zakwestionowa pocztkow odmow przed sdem
penitencjarnym (patrz akapit 23 powyej). Jednake procedura ta trwaa prawie
pi miesicy, a adne orzeczenie w sprawie jego odwoania nie zostao wydane
do czasu, kiedy wadze wizienne w kocu zmieniy swoj pierwotn decyzj, i
wwczas apelacja staa si bezprzedmiotowa (patrz akapity 13, 18 oraz 19
powyej). Dlatego te nie mona stwierdzi, aby w przedmiotowej sprawie
procedura ta przyniosa wnioskodawcy wymagany efekt, to znaczy szybk decyzj
w sprawie istoty jego zarzutu naruszenia Konwencji na podstawie Artykuu 12.
Trybuna stwierdzi ju wczeniej, e opnienie w rozpatrzeniu proby
wnioskodawcy o wyraenie zgody na zwarcie maestwa stanowio czynnik
majcy znaczenie dla stwierdzenia naruszenia Artykuu 12 (patrz akapit 61
powyej). Oceniajc kwesti z punktu widzenia wymogw Artykuu 13, Trybuna
stwierdza, e przecigajca si procedura nie miaa istotnego znaczenia dla
dochodzonego przez wnioskodawc prawa. Spniona zgoda wadz na zawarcie
przez niego maestwa w wizieniu nie moga te stanowi zadouczynienia
wymaganego przez ten artyku (patrz akapit 69 powyej).
Std te Trybuna stwierdza, e w danych okolicznociach sprawy przedmiotowy
rodek nie by "skuteczny", i odrzuca wstpne zastrzeenie Rzdu co do kwestii
wyczerpania rodkw w ramach prawa wewntrznego, stwierdzajce, e skarga do
Trybunau bya przedwczesna (patrz akapity 34 oraz 37 powyej). Trybuna
stwierdza dalej, e nastpio naruszenie Artykuu 13 Konwencji.
III.

ZARZUT NARUSZENIA ARTYKUU 14 KONWENCJI

72. I wreszcie, wnioskodawca postawi zarzut naruszenia Artykuu 14 odczytywanego

w zwizku z Artykuem 12 Konwencji, twierdzc, e odmowa udzielenia zgody na

zawarcie przez niego maestwa w wizieniu bya form dyskryminacji wobec

niego z powodu jego statusu jako winia, poniewa jedynym powodem odmowy
by fakt, e on sam i jego narzeczona pozostawali w tym czasie w wizieniu. W
tym kontekcie wnioskodawca powoa si na opini wadz stwierdzajc, e
nawizali oni znajomo w sposb "bezprawny", oraz e ich przyszy zwizek
maeski "nie by wartociowy".
Artyku 14 brzmi:
"Korzystanie z praw i wolnoci wymienionych w niniejszej Konwencji
powinno by zapewnione bez dyskryminacji wynikajcej z takich powodw
jak pe, rasa, kolor skry, jzyk, religia, przekonania polityczne i inne,
pochodzenie narodowe lub spoeczne, przynaleno do mniejszoci
narodowej, majtek, urodzenie, bd z jakichkolwiek innych przyczyn. "
A. Dopuszczalno
73. Trybuna stwierdza, e skarga ta nie jest w sposb oczywisty nieuzasadniona w
rozumieniu Artykuu 35 3 Konwencji. Trybuna stwierdza dalej, e nie jest ona
niedopuszczalna z jakichkolwiek innych powodw. A zatem musi ona zosta
uznana za dopuszczaln.
B. Meritum
1. Wnioskodawca
74. Wnioskodawca twierdzi, e jedynym powodem dla ktrego nie mg on wykona
swojego prawa do zawarcia zwizku maeskiego by jego status jako winia.
adna osoba pozostajca na wolnoci nie dowiadczyaby tak dyskryminujcego i
poniajcego potraktowania jak to miao miejsce w jego przypadku, kiedy
wystpi on z prob o zgod na zawarcie maestwa. W sytuacji gdyby
wnioskodawca pozostawa na wolnoci, organy stanu cywilnego nie opniayby
wstpienia przez niego w zwizek maeski ani nie odmwiyby mu prawa do
zawarcia maestwa z powodu nieakceptowania formy, w jakiej zawar on
znajomo ze swoj narzeczon. Nie wymagano by te od niego skadania
wyjanie w kwestii dlaczego pragn on zawrze zwizek maeski oraz czy
jak to miao miejsce w jego przypadku jego zwizek by "poyteczny",
"wartociowy", czy te w inny sposb moliwy do przyjcia.
2. Rzd
75. Rzd odpar, e z uwagi na fakt, i wnioskodawca w kocu uzyska zgod na
polubienie M.H. w wizieniu kwestia jego rzekomej dyskryminacji moe by
dyskutowana jedynie in abstracto.
Jednake nawet wwczas, gdyby sytuacja zostaa tak oceniona, obowizujce w
Polsce ograniczenia prawa do zawarcia maestwa w zakadzie karnym maj
charakter umiarkowany, a decyzje wadz wiziennych s nadzorowane przez sd
penitencjarny, co wyklucza ryzyko arbitralnoci.
W takich okolicznociach, nie mona stwierdzi, aby wnioskodawca by
dyskryminowany przy wykonywaniu swojego prawa do zawarcia maestwa.
3. Ocena Trybunau
76. Trybuna stwierdza, e arbitralne zakwalifikowanie przez wadze relacji
wnioskodawcy z M.H. jako nieodpowiedniej dla zwarcia zwizku maeskiego
oraz powody, dla ktrych odmwiy mu one wydania zgody na zawarcie zwizku

maeskiego w zakadzie karnym le u podstaw jego skargi na podstawie

Artykuu 14. Kwestie te, chocia przez wnioskodawc zostay przedstawione z
innej perspektywy, zostay ju zbadane na podstawie Artykuu 12, w wyniku
czego stwierdzono naruszenie tego przepisu (patrz akapity 56-64 powyej). W
takich okolicznociach, Trybuna uznaje, e na podstawie Artykuu 14 nie pojawia
si jaka odrbna kwestia, i dlatego te nie dokonuje odrbnych ustale (patrz
rwnie Christine Goodwin, powoana wyej, 108).
IV.

STOSOWANIE ARTYKUU 41 KONWENCJI

77. Artyku 41 Konwencji stanowi:

"Jeeli Trybuna stwierdzi, e nastpio naruszenie Konwencji lub jej Protokow,
oraz jeeli prawo wewntrzne zainteresowanej Wysokiej Ukadajcej si Strony
pozwala tylko na czciowe usunicie konsekwencji tego naruszenia, Trybuna
orzeka, gdy zachodzi taka potrzeba, o przyznaniu susznego zadouczynienia
pokrzywdzonej stronie."
A. Odszkodowanie
78. Wnioskodawca wystpi o odszkodowanie w wysokoci 20 000 (EUR) z tytuu
poniesienia niepieninej szkody polegajcej na jego trudnym pooeniu,
niepokoju oraz alu spowodowanych faktem, e z powodu arbitralnej decyzji
wadz odmawiajcej mu zgody na zawarcie maestwa nieodwoanie utraci on
moliwo polubienia kochanej kobiety, ktra po prawie procznym
oczekiwaniu na zgod wadz w kocu cofna swoj decyzj.
79. Rzd uzna, e kwota ta jest wygrowana. W przypadku gdyby Trybuna
stwierdzi naruszenie jakiegokolwiek postanowienia Konwencji powoanego przez
wnioskodawc, ustalenie takie stanowioby wystarczajce i sprawiedliwe
zadouczynienie. Alternatywnie, Rzd zwrci si do Trybunau o dokonanie
oceny roszczenia wnioskodawcy na podstawie swojego prawa precedensowego w
podobnych sprawach oraz w wietle konkretnych okolicznoci sprawy.
80. Trybuna, majc na uwadze swojego ustalenia dotyczce Artykuu 12 (patrz w
szczeglnoci akapit 64 powyej), stwierdza, e wnioskodawca z pewnoci
ponis szkod niepienin, tak jak uczucie frustracji oraz napicie emocjonalne,
ktre nie s w sposb wystarczajcy kompensowane przez samo stwierdzenie
naruszenia Konwencji. Dokonujc swojej oceny na zasadzie susznoci, w tym
wzgldzie Trybuna przyznaje wnioskodawcy kwot 1 000 EUR. Jeeli idzie o
Artyku 13, Trybuna uznaje, e stwierdzenie naruszenia tego postanowienia
stanowi dla wnioskodawcy wystarczajco sprawiedliwe zadouczynienie, i w tym
wzgldzie nie zasdza zadouczynienia finansowego.
B. Koszty i wydatki
81. Wnioskodawca, ktremu udzielono pomocy prawnej w zwizku z
przedstawieniem jego sprawy, wystpi o kwot 2 500 EUR z tytuu kosztw i
wydatkw zwizanych z postpowaniem przed Trybunaem.
82. Rzd zwrci si do Trybunau o przyznanie refundacji tej kwoty o ile w ogle to
nastpi jedynie w zakresie, w jakim dane koszty i wydatki zostay faktycznie i
w sposb uzasadniony poniesione oraz pozostaway w rozsdnej wysokoci co do
ich sumy.

83. Trybuna uznaje za uzasadnione przyzna kwot 1 500 EUR, pomniejszon o

sum 850,00 EUR ju zapacon w ramach programu pomocy prawnej
Trybunau.
C. Odsetki za zwok
84. Trybuna uznaje za suszne, e wysoko odsetek za zwok powinna zosta oparta
na kracowej stopie poyczkowej Europejskiego Banku Centralnego, do ktrej
naley doda trzy punkty procentowe.
Z TYCH POWODW, TRYBUNA JEDNOMYLNIE
1. Wcza do meritum wstpne zastrzeenia Rzdu
poszkodowanego oraz przedwczesnego charakteru wniosku;

dotyczce

statusu

2. Ogasza dopuszczalno wniosku;

3. Stwierdza, e nastpio naruszenie Artykuu 12 Konwencji;
4. Stwierdza, e nastpio naruszenie artykuu 13 Konwencji;
5. Odrzuca wyej wymienione wstpne zastrzeenia;
6. Stwierdza, e nie pojawia si adna odrbna kwestia na podstawie Artykuu 14
Konwencji;
7. Stwierdza
(a) e Pastwo pozwane powinno zapaci wnioskodawcy, w terminie trzech
miesicy od dnia, w ktrym orzeczenie stanie si prawomocne zgodnie z
Artykuem 44 2 Konwencji, nastpujce kwoty, przeliczone na zote polskie
po kursie obowizujcym w dniu rozliczenia:
(i)

1 000 EUR (jeden tysic euro), plus wszelkie podatki, jakie mog
podlega naliczeniu z tytuu szkody niepieninej;

(ii)

1 500 EUR (jeden tysic piset euro), pomniejszone o kwot 850 EUR
(osiemset pidziesit euro) otrzyman w ramach programu pomocy
prawnej Trybunau, plus wszelkie podatki, jakie mog podlega
naliczeniu wobec wnioskodawcy z tytuu kosztw i wydatkw;

(b) e poczwszy od wyganicia wyej wymienionego okresu trzech miesicy do

chwili rozliczenia, patnoci podlegaj proste odsetki od wyej wymienionych
kwot wedug stawki rwnej kracowej stopie poyczkowej Europejskiego
Banku Centralnego obowizujcej w okresie zwoki plus trzy punkty
procentowe;
8. Oddala pozostae roszczenia wnioskodawcy o sprawiedliwe zadouczynienie.
Sporzdzono w jzyku angielskim i notyfikowano na pimie w dniu 5 stycznia 2010
roku, zgodnie z Regu 77 2 i 3 Regulaminu Trybunau.
Fato Arac

Nicolas Bratza

Zastpca Rejestratora

Prezes