Está en la página 1de 23

EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA

ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
ESTUDOS DESCRITIVOS ESTUDOS DESCRITIVOS
Populaes (Correlacionais ou Ecolicos!
In"i#$"uos
MAC MAC
ESTUDOS A%AL&TICOS ESTUDOS A%AL&TICOS
In"i#$"uos
O'SERVACIO%AIS O'SERVACIO%AIS
Coor(e
Caso)con(rolo
E*PERIME%TAIS E*PERIME%TAIS
Fonte: Hennekens CH, Buring JE. Epidemiology in Medicine. Boston: Little, Brown and Company, 1987 1/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
ESTUDO A%AL&TICO O'SERVACIO%AL ESTUDO A%AL&TICO O'SERVACIO%AL
MAC MAC
O I%VESTIGADOR +O'SERVA,- O I%VESTIGADOR +O'SERVA,-
GRUPO DE CO%TROLO- GRUPO DE CO%TROLO-
2/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
COMPARA GRUPOS COMPARA GRUPOS
MAC MAC
GRUPO DE GRUPO DE E*POSTOS E*POSTOS
GRUPO DE GRUPO DE %.O E*POSTOS %.O E*POSTOS
3/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
AVALIA A E*IST/%CIA DE AVALIA A E*IST/%CIA DE ASSOCIA01ES ASSOCIA01ES
MAC MAC
E*POSI0.O E*POSI0.O +DOE%0A, +DOE%0A,
CAUSA CAUSA E2EITO E2EITO
E*POSI0.O E*POSI0.O +DOE%0A, +DOE%0A,
4/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
COM +DOE%0A,
TEMPO (calendrio)
DIRECO DA INVESTIGAO
MAC MAC
Fonte: Beaglehole R, Bonita R, Kjellstrm T. Basic Epidemiology. Geneva: World Health Organization, 1993
POPULA0.O
PESSOAS
SEM A
+DOE%0A,
%.O E*POSTAS
COM +DOE%0A,
SEM +DOE%0A,
COM +DOE%0A,
SEM +DOE%0A,
E*POSTAS
5/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
AS2I*IA PERI%ATAL E SE3UELAS %EUROL4GICAS AS2I*IA PERI%ATAL E SE3UELAS %EUROL4GICAS
APGAR muito baixo APGAR muito baixo
Com Com
Sequelas Sequelas
I
%
&
C
I
O

D
O

E
S
T
U
D
O
I
%
&
C
I
O

D
O

E
S
T
U
D
O
MAC MAC
Fonte: Greenberg RS. Medical Epidemiology. London: Prentice-Hall International Inc, 1993
Recm Recm--Nascidos Nascidos
APGAR mais elevado APGAR mais elevado
Sem Sem
Sequelas Sequelas
Com Com
Sequelas Sequelas
Sem Sem
Sequelas Sequelas
I
%
&
C
I
O

D
O

E
S
T
U
D
O
I
%
&
C
I
O

D
O

E
S
T
U
D
O
PROSPECTIVO PROSPECTIVO
ou ou
CO%CORRE%TE CO%CORRE%TE
6/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
APGAR muito baixo APGAR muito baixo
Com Com
Sequelas Sequelas
I%&CIO DO ESTUDO 5 I%&CIO DO ESTUDO 5
I%&CIO DO ESTUDO 6 I%&CIO DO ESTUDO 6
AS2I*IA PERI%ATAL E SE3UELAS %EUROL4GICAS AS2I*IA PERI%ATAL E SE3UELAS %EUROL4GICAS
MAC MAC
Fonte: Greenberg RS. Medical Epidemiology. London: Prentice-Hall International Inc, 1993
Recm Recm--Nascidos Nascidos
APGAR mais elevado APGAR mais elevado
Sem Sem
Sequelas Sequelas
Com Com
Sequelas Sequelas
Sem Sem
Sequelas Sequelas
7IST4RICO 7IST4RICO
ou ou
RETROSPECTIVO RETROSPECTIVO
7/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
O projeto Gera8o **I o primeiro estudo do seu tipo alguma vez realizado
em Portugal. Com este projeto pretende-se caracterizar o desenvolvimento
pr-natal e ps-natal, identificando os seus determinantes no sentido de
melhor perceber o estado de sade na infncia e, mais tarde, na adolescncia
e idade adulta. Assim, tem como principais objetivos a aquisio de novos
conhecimentos, teis para compreender a realidade portuguesa e para
explicar, de forma cientificamente slida, alguns dos principais desafios
PRO9ECTO GERA0.O **I PRO9ECTO GERA0.O **I
D
e
p
a
r
t
a
m
e
n
t
o

d
e

E
p
i
d
e
m
i
o
l
o
g
i
a

C
l

n
i
c
a
,

M
e
d
i
c
i
n
a

P
r
e
d
i
t
i
v
a

e

S
a

d
e

P

b
l
i
c
a
ESTUDO DE COORTE CO%CORRE%TE ESTUDO DE COORTE CO%CORRE%TE ) ) E*EMPLO E*EMPLO
MAC MAC
8/23
explicar, de forma cientificamente slida, alguns dos principais desafios
atuais em sade.
Entre A:ril "e 6;;< e Aos(o "e 6;;= foram recrutados >=?@ recAB)
nasci"os em 5 hospitais pblicos com maternidade, da rea metropolitana
do Porto. Atravs de uma entrevista, os pais responderam a um questionrio
sobre caractersticas sociodemogrficas, histria clnica e reprodutiva,
cuidados pr-natais e hbitos e comportamentos antes e durante a gravidez. A
ambos os pais foi medido o peso e altura e aos recm-nascidos realizaram-se
medies antropomtricas mais detalhadas. Foi recolhida uma amostra de
sangue da me, pai e do cordo umbilical.
O Gerao XXI pretende avaliar estas crianas at idade adulta. Aos 6, 15 e
24 meses parte dos participantes foi avaliada e aos 4/5 anos de idade toda a
coorte foi novamente convidada a participar. Esta reavaliao decorreu entre
Abril de 2009 e Agosto de 2011, perodo durante o qual foi possvel avaliar
cerca de 7300 crianas.
D
e
p
a
r
t
a
m
e
n
t
o

d
e

E
p
i
d
e
m
i
o
l
o
g
i
a

C
l

n
i
c
a
,

M
e
d
i
c
i
n
a

P
r
e
d
i
t
i
v
a

e

S
a

d
e

P

b
l
i
c
a
F
a
c
u
l
d
a
d
e

d
e

M
e
d
i
c
i
n
a

U
n
i
v
e
r
s
i
d
a
d
e

d
o

P
o
r
t
o
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
IRRADIA0.O POR IRRADIA0.O POR TI%EA CAPITIS TI%EA CAPITIS E RISCO DE CA%CRO E RISCO DE CA%CRO
ESTUDO DE COORTE 7IST4RICO ) E*EMPLO
I
n
s
t
i
t
u
t
o

d
e

P
a
t
o
l
o
g
i
a

e

I
m
u
n
o
l
o
g
i
a

M
o
l
e
c
u
l
a
r

d
a

U
n
i
v
e
r
s
i
d
a
d
e

d
o

P
o
r
t
o
Tinea capitis (vulgarmente conhecida por tinha) foi uma doena que atingiu um
padro epidmico nas dcadas de 50 e 60 em Portugal, tal como aconteceu noutros
pases. Dado que nessa altura no havia tratamento especfico por via oral - a
griseofluvina, antifngico ainda hoje utilizado, no existia o tratamento consistia
na aplicao tpica, de forma alternada, de uma pomada base de sais de enxofre e
de tintura de iodo. Como o cabelo dificultava o tratamento, diminuindo por isso
mesmo a adeso das pessoas sua execuo continuada, houve a ideia de
provocar a epilao do couro cabeludo com a utilizao de raios X, j que sem
MAC MAC
9/23 M
a
r
i
a

P
a
u
l
a

B
o
a
v
e
n
t
u
r
a
,

D
i
n
a

M
a
r
i
a

P
e
r
e
i
r
a
,
A
n
a

P
a
u
l
a

F
e
r
r
e
i
r
a
,

J
o
s


M
a
n
u
e
l

G
o
m
e
s


I
n
s
t
i
t
u
t
o

d
e

P
a
t
o
l
o
g
i
a

e

I
m
u
n
o
l
o
g
i
a

M
o
l
e
c
u
l
a
r

d
a

U
n
i
v
e
r
s
i
d
a
d
e

d
o

P
o
r
t
o
provocar a epilao do couro cabeludo com a utilizao de raios X, j que sem
cabelo a aplicao da pomada e da tintura eram mais fceis, e a cura mais rpida.
Os possveis efeitos secundrios no eram bem conhecidos, mas os benefcios
imediatos eram visveis.
Uma vez que vrios estudos mostravam o maior risco que estes indivduos
apresentavam, ao longo da vida adulta, de sofrerem de neoplasias da zona da
cabea e pescoo, e tendo tido acesso ao registo de 5358 indivduos submetidos a
este mtodo de epilao para tratamento da Tinea capitis no antigo Dispensrio de
Higiene Social do Porto (DHSP), decidimos iniciar este projecto cujo objectivo geral
foi o de avaliar a prevalncia de patologia tumoral na zona da cabea e pescoo,
numa amostra de portugueses irradiados na infncia para tratamento da Tinea
capitis.
Desde Maro de 2006 que comemos a procurar estes indivduos ...
Alto Comissariado da Sade (www.acs.min-saude.pt)
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
VA%TAGE%S VA%TAGE%S
'O%S PARA ESTUDAR 'O%S PARA ESTUDAR E*POSI01ES RARAS E*POSI01ES RARAS
MAC MAC
PERMITEM ESTUDAR PERMITEM ESTUDAR MCLTIPLOS E2EITOS MCLTIPLOS E2EITOS DE DE
UMA E*POSI0.O UMA E*POSI0.O
PERMITEM DETERMI%AR PERMITEM DETERMI%AR I%CID/%CIAS I%CID/%CIAS
PERMITEM ESTA'ELECER UMA PERMITEM ESTA'ELECER UMA RELA0.O TEMPORAL RELA0.O TEMPORAL
E%TRE A E*POSI0.O E A +DOE%0A, E%TRE A E*POSI0.O E A +DOE%0A,
PERMITEM PERMITEM AVALIAR A E*POSI0.O COM +RIGOR, AVALIAR A E*POSI0.O COM +RIGOR,
10/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
DESVA%TAGE%S DESVA%TAGE%S
MAUS PARA ESTUDAR MAUS PARA ESTUDAR DOE%0AS RARAS DOE%0AS RARAS
MAC MAC
MAUS PARA ESTUDAR MAUS PARA ESTUDAR DOE%0AS RARAS DOE%0AS RARAS
DEMORADOS DEMORADOS
CAROS CAROS
PERDAS PERDAS DURA%TE O SEGUIME%TO DURA%TE O SEGUIME%TO
11/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
+DOE%0A, +DOE%0A,
E
*
P
O
S
I
0
.
O
E
*
P
O
S
I
0
.
O
SIM SIM %.O %.O
SIM SIM AA '' A D ' A D '
TOTAL TOTAL
A%ELISE A%ELISE
MAC MAC
E
*
P
O
S
I
0
.
O
E
*
P
O
S
I
0
.
O
%.O %.O DD CC C D D C D D
AD'DCDD AD'DCDD A D C A D C ' D D ' D D TOTAL TOTAL
AA F nGBero "e eHpos(os coB +"oena,
'' F nGBero "e eHpos(os seB +"oena,
CC F nGBero "e n8o eHpos(os coB +"oena,
DD F nGBero "e n8o eHpos(os seB +"oena,
A D ' A D ' F nGBero (o(al "e eHpos(os
C D D C D D F nGBero (o(al "e n8o eHpos(os
A D C A D C F nGBero (o(al +coB "oena,
' D D ' D D ) nGBero (o(al +seB "oena,
12/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE +DOE%0A, +DOE%0A,
E
*
P
O
S
I
0
.
O
E
*
P
O
S
I
0
.
O
A%ELISE A%ELISE
SIM SIM %.O %.O
SIM SIM AA '' A D ' A D '
TOTAL TOTAL
MAC MAC
E
*
P
O
S
I
0
.
O
E
*
P
O
S
I
0
.
O
%.O %.O
SIM SIM AA ''
DD CC
A D ' A D '
C D D C D D
AD'DCDD AD'DCDD A D C A D C ' D D ' D D TOTAL TOTAL
Risco Rela(i#o Risco Rela(i#o (RR! I
Incidncia* nos expostos
Incidncia* nos no expostos
A/(A+B)
C/(C+D)
RR I 5 RR I 5 n8o eHis(e associa8o n8o eHis(e associa8o
RR J 5 RR J 5 Kac(or Kac(or "e risco "e risco
RR L 5 RR L 5 Kac(or Kac(or "e "e pro(ec8o pro(ec8o
(* incidncia cumulativa ou taxa de incidncia pessoa-tempo) 13/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
Risco Rela(i#o Risco Rela(i#o
MAC MAC
MEDE A 2OR0A DA ASSOCIA0.O MEDE A 2OR0A DA ASSOCIA0.O
E%TRE A E*POSI0.O E A E%TRE A E*POSI0.O E A
+DOE%0A, +DOE%0A,
14/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE +DOE%0A, +DOE%0A,
E
*
P
O
S
I
0
.
O
E
*
P
O
S
I
0
.
O
A%ELISE A%ELISE
SIM %.O
SIM A ' A D '
TOTAL
MAC MAC
E
*
P
O
S
I
0
.
O
E
*
P
O
S
I
0
.
O
%.O
SIM A '
D C
A D '
C D D
AD'DCDD A D C ' D D TOTAL
Risco A(ri:u$#el Risco A(ri:u$#el nos EHpos(os nos EHpos(os I
Incidncia* nos expostos Incidncia* nos no expostos
(* incidncia cumulativa ou taxa de incidncia pessoa-tempo)
[A/(A+B)] - [C/(C+D)]
15/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
Risco A(ri:u$#el (nos eHpos(os! Risco A(ri:u$#el (nos eHpos(os!
MAC MAC
MEDE O IMPACTO DA ASSOCIA0.O
EM TERMOS DE SACDE PC'LICA
O nmero de casos de doena nos
expostos que se podiam evitar se se
eliminasse completamente a exposio
16/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE +DOE%0A,
E
*
P
O
S
I
0
.
O
A%ELISE A%ELISE
SIM %.O
SIM A ' A D '
TOTAL
MAC MAC
E
*
P
O
S
I
0
.
O
%.O
SIM A '
D C
A D '
C D D
AD'DCDD A D C ' D D TOTAL
2rac8o 2rac8o A(ri:u$#el nos EHpos(os A(ri:u$#el nos EHpos(os I
(* incidncia cumulativa ou taxa de incidncia pessoa-tempo)
[A/(A+B)] - [C/(C+D)]
Risco Atribuvel
Incidncia* nos expostos
A/(A+B)
x 100
x 100
17/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
2rac8o 2rac8o A(ri:u$#el nos EHpos(os A(ri:u$#el nos EHpos(os
MAC MAC
a proporo de casos nos expostos que se podem
atribuir exposio
a proporo de casos nos expostos que se teriam
evitado se eles nunca tivessem estado expostos
18/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
AS2I*IA PERI%ATAL E SE3UELAS %EUROL4GICAS AS2I*IA PERI%ATAL E SE3UELAS %EUROL4GICAS
APGAR Bui(o :aiHo
CoB
SeMuelas
SeB
566
?6
MAC MAC
Fonte: Greenberg RS. Medical Epidemiology. London: Prentice-Hall International Inc, 1993
RecAB)%asci"os
APGAR Bais ele#a"o
SeB
SeMuelas
CoB
SeMuelas
SeB
SeMuelas
?=@
N?<
?N
19/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
MAC MAC
EHis(e Associa8o en(re AsKiHia Perina(al EHis(e Associa8o en(re AsKiHia Perina(al
e SeMuelas %eurolicas e SeMuelas %eurolicas
OO OO
20/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
Incidncia cumulativa nos expostos
42/122
344/1000
MAC MAC
Incidncia cumulativa nos no expostos
43/345
125/1000
Risco Rela(i#o Risco Rela(i#o =
344/1000
125/1000
= 2,76
SIG%I2ICADOOOO SIG%I2ICADOOOO
21/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
Incidncia cumulativa nos expostos
42/122
344/1000
MAC MAC
Incidncia cumulativa nos no expostos
43/345
125/1000
Risco A(ri:u$#el nos EHpos(os Risco A(ri:u$#el nos EHpos(os
344/1000 125/1000 = 219/1000
SIG%I2ICADOOOO SIG%I2ICADOOOO
22/23
EPIDEMIOLOGIA EPIDEMIOLOGIA
ESTUDOS ESTUDOS
DE COORTE DE COORTE
Incidncia cumulativa nos expostos
42/122 344/1000
Incidncia cumulativa nos no expostos
43/345 125/1000
MAC MAC
43/345 125/1000
Risco Atribuvel = 344/1000 125/1000 = 219/1000
SIG%I2ICADOOOO SIG%I2ICADOOOO
2rac8o 2rac8o A(ri:u$#el nos EHpos(os A(ri:u$#el nos EHpos(os
219/1000
344/1000
x 100 = 63,7%
23/23

También podría gustarte