A BIBLIA

A traduccin que presentamos foi feita partindo das linguas orixinais:

hebreo, arame o e grego.
Primeira edicin coa aprobacin da Conferencia Epis-
copal Espaola segundo certificacin do Secretario Xe-
ral da mesma do 10 de marzo de 1989.
Segunda edicin coa aprobacin da Conferencia Espis-
copaI Espaola.
Esta obra recibiu unha subvencin da Consellera
de Cultura, Comunicacin Social e Turi smo - Direccin Xeral
de Promocin Cultural.
1
a
. edicin, 25 xullo, 1989.
2
a
. edicin, 25 decembro, 1992, revi sada por Xos Fernndez Lago.
3
a
. edicin, 30 novembro, 2001.
Edita:
SOCIEDADE DE ESTUDOS, PUBLICACINS E TRABALLOS
(SEPT) Departamento Comercial. Apartado 888. 36200 VIGO
Imprime:
OBRADOIRO GRFICO, S.L.
Polgono Industrial do Rebulln, 52-D. MOS
Dereitos reservados: SEPT.
I.S.B.N.: 84-7337-040-6
Dep. Legal: VG-1.029-2001
A BIBLIA
Traduccin galego das linguas orixinais
AS EDICINS DO ADRO
SOCIEDADE DE ESTUDOS, PUBLICACINS E TRABALLOS
SEPT
NOTA TERCEIRA EDICIN
sumamente grato dar noticia da aparicin da terceira edicin da Biblia traducida
lingua galega desde as linguas orixinai s. Botando unha ollada cara atrs xorde o camio
percorrido desde o ano 1973 no que un grupo de laicos - signo dos tempos- integrantes
da Sociedade de Estudos Publicacins e Traballos (SEPT) decide abordar esta singular
publicacin a pesar da sa complexidade e dificultades de todo tipo. Mai s para aqueles
laicos era preciso asumir a responsabilidade da publicacin en galego dos textos sagra-
dos, dando expresin mensaxe cristi na propia lingua, que tamn haba que presti-
xiar e defender, pois o seu valor e a sa vixencia , s veces, descoecida e, outras veces,
rexeitada, o que supn unha grave desconsideracin coa virtude cristi da dignidade da
persoa e dun pobo. Ademai s non se pode esquecer a importancia que esta publicacin
ten para a cultura de Galicia
SEPT espera, como xa ten manifestou nas anteriores edicins, que se chegue plena
normalizacin da liturxia na nosa lingua, onde se estn dando, certamente, pasos impor-
tantes coa edicin dos textos necesarios para sa realizacin, sendo preciso estimular os
sacerdotes e os laicos cumprimento do promulgado no ltimo Concilio Pastoral de Ga-
licia e tamn de acordo ca constante doutrina pontificia que sublia a necesidade da en-
carnacin do Evanxeo nas culturas autctonas.
De novo, o agradecemento de SEPT a todos os que colaboraron nas edicins la e 2
a
,
sendo esta 3
a
igual anterior, e que dedicaron xenerosamente tempo e esforzos para fa-
cer posible esta obra.
Temos que salientar a especial sensibilidade do Excmo. Sr. D. Manuel Fraga Iribarne
como Presidente da Xunta de Galicia e a cooperacin da Consellera de Cultura Comu-
nicacin Social e Turismo, polo seu titular Excmo. Sr. D. Jess Prez Varela, para facer
posible esta edicin.
VII
Vigo, novembro de 2001
Alfonso Zulueta de Haz
Presidente da Sociedade de Estudos
Publicacins e Traballos (SEPT)
NOTA PRLOGO TERCEIRA EDICIN
Xess encarnou se nun lugar moi concreto, nun tempo tamn moi concreto, que S.
Paulo chama "a plenitude dos Tempos" (cf Gal 4,4), e viviu condicionado pola proble-
mtica de Israel no sculo I da nosa era. Naqueles tempos falaban arameo, desde que o
imperio babilnico impuxera a sa lingua. As conquistas de Alexandre o Magno foron
levando s pobos onde el dominaba a cultura grega, o que inclua a lingua; pero en Israel
atopou co rexeitamento da poboacin. E, no que atingue s romanos, o latn tardara
moito en imporse. En Palestina, nos tempos de Xess, mesmo se desde o ano 63 a.C. do-
minaban os romanos, non hai trazas de que se falara o latn. Na celebracin sinagogal
proclambanse os textos litrxicos en hebrea, pero de seguido facase o Targum, que era
unha traduccin aramea. Mesmo se tia despois o Midrax, que era un comentario, feito
tamn en arameo. Xess falaba o arameo galileo, pero en calquera caso, dun tipo de ara-
meo a outro, non haba unha di stancia insalvable.
O Antigo Testamento escribiuse na sa meirande parte en hebrea. Pero o xudasmo
helenista, afincado en Alexandra (Exipto) e noutros lugares da Dispora, admitiu a con-
dicin sagrada de certos libros, como os de Tobas ou Xudit, mesmo se estaban escritos
en grego. As, os catlicos admitimos eses libros e tamn, por citar algn outro, os dos
Macabeos, o da Sabedora de Srac (ou Eclesistico) e o da Sabedora, que non conside-
ran sagrados os xudeus de Palestina. Vese que, para seren aceptados por estes, deban, en
primeiro lugar, ser escritos en hebrea. Mesmo as, hai algo mais dun captulo no libro de
Esdras e outro no de Daniel que estn en arameo. Desde o punto de vista lingUstica non
se diferenciaban gran cousa, pero os xudeus non eran dados a admitir outras linguas nos
libros da Biblia.
O problema mis grande de hoxe e de sempre o da interpretacin, que, para a xente
que non entende a lingua orixinal, non se resolve se non media antes unha boa traduccin.
Feita esta, ademais de empregar outros mtodos, hi stricos e sincrnicos, entre as "aproxi-
macins texto da Biblia" que se teen hoxe mis en conta, est a aproximacin sociol-
xica. Os datos sociolxicos contriben a facer comprender o funcionamento econmico,
cultural e relixioso do mundo bblico. Tamn cmpre sinalar o achegamento antropolxi-
co-cultural, que se interesa por "outros aspectos que se reflicten na linguaxe, a arte, e mai-
la relixin, pero tamn nos vestidos, os ornamentos, as festas, as danzas, os mitos, as len-
das e todo o que concirne etnografa" I. Moitos esexetas do Antigo Testamento buscan no
xudasmo medieval luz para comprender pasaxes escuras ou palabras raras ou nicas. To-
dos estes procedementos axudan a comprender o sentido dun escrito antigo, afastado da
mentalidade actual. No tocante texto bblico, debemos apoiamos no sentido literal, un
sentido que est aberto a desenvolvementos ulteriores, que se producen gracias a 'relectu-
ras' en novos contextos,,2. Sobre o sentido literal constrese o sentido espiritual, que fai
que o propio Antigo Testamento amose un anticipo do que ser o Novo. Ademais, cando
se atopa nos textos un sentido mais fondo, hai que sacalo luz, de xeito que se reciba toda
a riqueza da revelacin que Deus quere ofrecer home. Vela por que a Biblia, que naceu
na comunidade eclesial, atopa o seu medio de lectura mis indicado na propia Igrexa.
Se a versin Grega dos LXX naceu porque os xudeus de Alexandra do sculo Il a.C.
non eran moi doctos no Hebrea, tamn pode suceder que os galegos non poidan atinar co
sentido profundo de todo o que est escrito na Biblia hebrea e grega. Cmpre traducir o
que Deus foi revelando por medio de homes que falaban e escriban noutras linguas. As,
o galego que quere saber das cousas de Deus, poder achegarse a este prodixio de cultu-
I. PONTIFICIA COMISIN BBLICA, La Interpretacin de Ia Biblia en Ia Iglesi a, Librera Editri ce Vati cana, Citt del Va-
ticano 1993, p. 54. "
2. PONTIFICIA COMISION BIBLICA, La Interpretacin de la Biblia ... , p. 74.
IX
ra literaria e de ciencia divina, con familiaridade e agarimo. O Seor segue a falar hoxe,
e quere facelo na lingua de cadaqun.
Desexo afervoadamente que esta terceira edicin dos libros sagrados nosa lingua,
contine sendo unha ocasin providencial para redescubrir a Palabra de Deus como unha
realidade viva, dinmica, eficaz, capaz de alimenta-la fe, de inspira-la nosa vida e de
xulgar a nosa actitude diante da historia e do momento no que nos toca vivir, pois a Sa-
grada Escritura unha mensaxe dirixida a todo home, para que coeza persoalmente a
Deus, promova o encontro cordial con Cristo e viva para El. Neste sentido traio me-
moria o encargo de san Paulo a Timoteo: "Ti mantente no que aprendiches e no que cri-
ches, e que non che esqueza quen cho aprendeu. Porque xa desde neno coecer as letras
santas, que son podentes para che facer sabelo camio da salvacin pola fe en Cristo Xe-
ss. Toda a Escritura est inspirada por Deus e til para ensinar, para corrixir, para
emendar, para educar na xustiza. Dese xeito, o home de Deus tmase perfecto e compe-
tente para toda obra boa" (2Tim 3,14-17). A Palabra de Deus edifcanos na fe e fainos
partcipes da herdanza reservada s santificados (Cf Feit 20, 32).
Antes de rematar, quero deixar constancia do meu agradecemento a tdolos que inter-
vieron dalgn xeito na traducin, un "arte" que resulta sempre abondo dificil; Edito-
rial SEPT pola sa agarimosa dedicacin; e Xunta de Galicia, pola sa sensibilidade e
pola colaboracin econmica.
Santiago de Compostela, na festa de Santo Andrs do ano 2001.
x
tJulin Barrio Barrio
Arcebispo de Santiago de Compostela
NOTA DA EDITORIAL SEGUNDA EDICIN
Esgotada en pouco mis de tres meses a primeira edicin desta Biblia -que
obtivo o Premio Nacional de Traduccin outorgado polo Ministerio de Cultura
no ano 1990-, cumpra preparar unha segunda edicin para a que fose
revisado todo o texto, realizando as correccins tipogrficas oportunas.
O xito da primeira edicin supn unha esperanza para o futuro relixioso e
cultural do pobo galego e obrganos s cristins a seguir traballando arreo e
comprometidamente para unha mis fonda concienciacin dos valores da Fe e
de Galicia.
SEPT quere renova-lo seu agradecemento a tdolos que fixeron posible esta
singular edicin da Biblia en lingua galega, traducida desde as linguas orixinais,
compartindo con eles o xito da publicacin.
SEPT ten que agradecer moi especialmente a Xos Fernndez Lago e a Andrs
Garca Vilario a revisin e preparacin dos textos para esta segunda edicin,
que posible gracias seu labor difcil e fatigoso, realizado con contrastada
calidade cientfica e grande responsabilidade; agradecemento que temos que
estender s Monxas Bieitas do Mosteiro de San Paio de Santiago. Tamn a Xos
M.a Pin Millares, Silvestre Gmez Xurxo, Benxamn de Jorge Gmez e Xos
Val tierra Branera, pola revisin lingustica para esta segunda edicin. A
revisores e colaboradores tamn o noso recoecemento pola sa permanente
xenerosidade.
SEPT, as mesmo, agradece Xunta de Galicia, e singularmente seu
Presidente Excmo. Sr. D. Manuel Fraga Iribarne e Conselleiro da Presidencia
Iltmo. Sr. D. Dositeo Rodrguez o financiamento para esta edicin.
XI
NOTA DA EDITORIAL PRIMEIRA EDICIN
A "SOCIEDADE DE ESTUDOS, PUBLICACINS E TRABALLOS, S.A.",
Editorial SEPT, nace no ano 1966 coa finalidade de incorporar s actividades edi-
toriais o esprito renovador da Igrexa, manifestado nidiamente no Concilio Vati-
cano II, e coa aspiracin de ser canle fecunda servicio do renacemento relixioso
e cultural de Galicia, partindo da nosa realidade especfica e singular.
SEPT, integrada por laicos comprometidos co seu tempo, despois de facer anli-
se das graves consecuencias que ten a inexistencia dos textos bblicos en galego
para a relixiosidade do noso pobo e tamn noutros campos culturais, acordou, na
xuntanza do seu Consello de Administracin de 23 de Novembro de 1973, face-la
edicin da Biblia traducida lingua galega desde as linguas orixinais. Nunha pri-
meira etapa abrdase a publicacin do Novo Testamento que ve a luz no ano
1980, hoxe practicamente esgotado, o que permitiu obter unha importante expe-
riencia cara publicacin da Biblia completa que agora presentamos. Cobizosa
tarefa, polo delicado do texto, polas dificultades de atopar traductores con coe-
cementos axeitados e dominio das linguas bblicas e do galego, e tamn pola nece-
sidade de conseguir un financiamento suficiente para facer unha edicin digna e a
un prezo que permitise a maior difusin.
Mais as dificultades previstas fronse resolvendo: conseguiuse artellar un equi-
po de persoas que pola sa formacin, coecementos bblicos e das linguas preci-
sas, ofrecan a garanta necesaria para confiar no bo resultado do seu traballo e
que asumiron xenerosamente a responsabilidade da traduccin; logrouse tamn,
que outro grupo de persoas prodigase axudas e colaboracins, imprescindibles
nunha empresa desta complexidade, desde as econmicas ata as de revisin e co-
rreccin de textos e das probas do prelo, as como a de unificacin do idioma; e,
por ltimo, a financiacin acordada coa Xunta de Galicia vai permiti-la difusin
desta edicin a un prezo que doutro xeito non sera posible.
Importantes rlzns xustifican e fan necesaria hoxe en da a publicacin da Bi-
blia en galego. E preciso cooperar co movemento de implantacin da liturxia na
nosa lingua que coa publicacin do Misal e doutros textos tenta restablece-la nor;
malidade lingustica na expresin litrxica e devocional dos catlicos galegos. E
decisivo para a fondura e rixeza da fe dos crentes te-los libros da Revelacin, da
palabra de Deus, na lingua propia, o que permitir afondar, a travs da sa lectu-
ra coti na presencia salvadora de Deus, enfortecendo as crenzas para actuar no
mundo en harmona coa fe. E ademais, desde unha perspectiva estrictamente cul-
tural, e polo tanto con decisivas repercusins no desenvolvemento e no enriquece-
mento da singularidade dun pobo, non se pode descoecer que hai libros na Bi-
blia que figuran entre os mellores e mis fermosos da literatura universal,
formando parte do acervo cultural da humanidade; a madureza e fondura dunha
lingua e o seu prestixio social -alicerces da sa estensin e permanencia no tem-
po-, acadarase, en boa parte, pola versin e difusin que na lingua propia se te-
a das mis importantes obras da literatura e do pensamento universais.
SEPT confia que esta traduccin da Biblia sirva moi especialmente para a edi-
cin definitiva dos Leccionarios da Misa, no camio de acada-la plena normaliza-
cin da liturxia en galego, conclusin que xa aprobou o Concilio Pastoral de Gali-
cia e que foi refrendada polos Bispos Galegos no comunicado de 24 de Agosto de
1976, no que sinalaron ademais como obxectivo prioritario "a confeccin dos ma-
teriais que se precisen para a introduccin do galego na celebracin litrxica e de-
vocional". Sen embargo e malia o tempo transcorrido, a liturxia na lingua galega
non acadou a plenitude desexable e agardada. Os catlicos --cadaqun desde o
XIII
seu posto- temos que asumi-las correspondentes responsabilidades neste delica-
do, importante e decisivo tema para a fe dun pobo. Non esquezamos que "a evan-
xelizacin perde moito da sa forza e da sa eficacia se non se toma en considera-
cin o pobo concreto que se dirixe, se non utiliza a sa lingua, os seus signos e
smbolos ... " (Paulo VI, Exhortacin Apostlica "Evangelii Nuntiandi", n 63, de
8-XII-1975).
A lngua expresin da personalidade colectiva e forza impulsora da nosa sin-
gular e orixinal cultura. Cmpre sublia-la importancia da relacin e recproco
influxo entre fe e cultura -principio programtico de SEPT - que aparece en
mltiples documentos do Maxisterio Eclesistico, principalmente desde o Conci-
lio Vaticano II, incorporando en toda a sa fondura o concepto de "incultura-
cin" que aplica universalmente, non s s chamados pases de misin, senn ta-
mn s Igrexas tradicionais. Xon Paulo II insiste repetidamente nesta idea: "O
termo aculturacin ou inculturacin pode ser moi ben un neoloxismo, pero expre-
sa perfectamente un dos elementos da Encarnacin" (Alocucin Comisin B-
blica, 26-IV-1979). "A sntese entre cultura e fe non s unha esixencia da cultura,
senn tamn da fe ... Unha fe que non se fai cultura unha fe non plenamente aco-
llida, non totalmente pensada, non fielmente vivida" (Discurso s representantes
da Universidade, Reais Academias, investigadores e universitarios, na Universi-
dade Complutense de Madrid, o 3-XI-1982, recollendo o xa dito Pontificio
Consello para a Cultura o 16-1-1982); " ... un modelo do que hoxe leva o nome de
inculturacin: encarnacin do Evanxeo nas culturas autctonas, e, mesmo tem-
po, a introduccin destas na vida da Igrexa" (Carta Encclica "Slavorum Apos-
tolorum", n 21, de 2-VI-1985).
SEPT quere expresa-lo seu sincero agradecemento a tdolos que fixeron posible
esta edicin que marca un fito importante na historia da relixiosidade e cultura
galegas.
O que foi Arcebispo de Santiago, hoxe Cardeal Arcebispo de Madrid, Emmo.
D. Anxo Suqua, e seu sucesor na arquidicese de Santiago, Excmo. Sr.
Don Antonio Mara Rouco, polos importantes apoios e colaboracins pres-
tagos, e s demais bispos de Galicia pola sa acollida.
A Xunta de Galicia, especialmente Presidente Excmo. Sr. Don Fernando
Gonzlez Laxe e s Vicepresidentes Iltmos. Sres. Don Xos Lois Barreiro Rivas e
Don Xabier Surez Vence, pola axuda no financiamento que permite un prezo de
ve9da que vai supoer unha maior difusin.
Os traductores, coordenadores e revisores de probas, polo seu traballo, xenero-
sid,ade e azos exemplares.
O Padre Seixas, por ser vello impulsor da idea, a Andrs e Carmen Carril Pardo
pola sa hospitalidade, a Xermn Alonso Fernndez polas sas xestins e a Sil-
vetre Gmez Xurxo pola sa colaboracin nas correccins.
Os que co seu apoio econmico permitiron soste-los gastos no longo perodo da
preparacin da edicin: Compaa de Mara, Ernesto Baltar Feijo, Xos Fran-
cisco Domnguez Martnez, Eugenio Fadrique del Ro, Xos Luis Fontenla Mn-
dez, Xaime Isla Couto, Luis Meijide Gonzlez, Manuel Meijide Gonzlez, Pedro
Merino Gmez, Dositeo Otero Saco, Gonzalo Rey Lama, Demetrio Sez de Vite-
ri, Agustn Sixto Seco e Alfonso Zulueta de Haz.
Tdolos que traballaron nesta edicin fixrono guiados por unha esperanza que
foi o pulo necesario para resolve-los abondosos problemas que xurdiron no cami-
o percorrido: ofrecer a Galicia, por primeira vez, a totalidade da Biblia na lingua
galega traducida das linguas orixinais.
SEPT
XIV
CARTA DO ARCEBISPO DE SANTIAGO DE
COMPOSTELA
Benqueridos irmns:
ncheme de ledicia poder presentar a tdolos catlicos de fala galega, dentro e
fra de Galicia, e a toda a opinin pblica da nosa terra a primeira versin com-
pleta da Biblia en galego, feita dende os textos orixinais.
A Biblia, o libro mis vendido e mis traducido en toda a historia cultural da
humanidade, sae na nosa lingua nuns momentos de especial sensibilidade respecto
do tema galego, uns tempos nos que se tenta busca-las races do noso sentir, do
noso vivir e do noso crer.
Esa lingua tan agarimosa que a nosa lingua galega, faise as instrumento axei-
tado para transmitirlle nosa xente a Palabra de Deus, a que revela home os
designios salvadores de Deus para con el, que culminaron no Nacemento, Morte e
Resurreccin do Noso Seor Xesucristo, e que lle ensinan o que precisa o ser hu-
mano para acada-la grandeza que Deus lle ofrece: ser partcipe da sa gloria.
Os Bispos das diceses de Galicia contamos con que a Biblia que agora se publi-
ca non s sirva para enriquece-la literatura galega -o que sen dbida conqueri-
r- senn especialmente para o uso litrxico e tamn para a formacin cristi e a
oracin persoal. A presente edicin da Biblia posibilitar a pronta preparacin
dos leccionarios litrxicos, complemento necesario do Misal Galego publicado
hai pouco e condicin indispensable para unhas dignas e fructuosas celebracins
eucarsticas. Pero, ademais, debe servir tamn, como instrumento inspirado da
Palabra de Deus que , para que moitos poidan afondar na sa Fe cristi, para
busca-lo camio que leva Seor, e, dese xeito, chegar ata El.
A devandita publicacin da Biblia en lingua galega o resultado do traballo
dun equipo de estudiosos galegos, coordenados por Profesores do Instituto Teo-
lxico Composteln, o noso Centro Superior de Estudios Teolxicas, que actuali-
za as as mellores pxinas da sa brillante historia cientfica e eclesial.
Gracias seu traballo extraordinariamente xeneroso, calado, paciente e, por su-
posto, fondamente cientfico, fixase posible a presente traduccin, que partindo
dos textos orixinais, nos ofrece o seu equivalente na lingua galega.
Non podemos esquecer tampouco a excelente disposicin e mailos desvelos, ver-
dadeiramente exemplares, da Editorial SEPT e dos seus colaboradores na elabo-
racin tcnica da edicin, despois de que a sa fina sensibilidade, cultural e reli-
xiosa, movera s seus responsables a prepara-la publicacin dunha obra tan
delicada e complexa.
Quixera, finalmente, agradecer dende estas lias Xunta de Galicia a sa cola-
boracin tan importante para que este libro vexa a luz.
Os actuais Bispos das Diceses da Provincia Eclesistica Compostel non que-
remos tampouco esquece-lo pulo que lle deron publicacin da Biblia en galego
os nosos antecesores, dende fai quince anos ata agora, a quen se lles debe por iso
tamn gratitude e recoecemento.
O Concilio Vaticano II ensinou na Constitucin "Dei Verbum" o ntimo nexo
existente entre a Sagrada Escritura e a Igrexa. Igrexa foille confiado polo Seor
o depsito sagrado da Palabra de Deus, que constiten a Tradicin e a Sagrada
XV
Escritura; seu Maxisterio comptelle a interpretacin autntica da Palabra de
Deus oral ou escrita (V.II, DV. 10). S "in Ecclesia" fructuosa a lectura da Sa-
grada Escritura. Por iso os autores e editores da presente edicin galega da Biblia
buscaron e obtiveron a preceptiva aprobacin cannica, da traduccin e das no-
tas aclaratorias que a acompaan.
Para tdolos homes que queiran atopa-lo verdadeiro senso da sa existencia, e
para os que desexen volver unha e outra vez s fontes mis limpas da sa fe cris-
ti, vela unha edicin dos Libros Sagrados, que, por responder s orixinais e por
ser aprobada pola Igrexa, se presenta como instrumento axeitado para un encon-
tro autntico coa Palabra de Deus.
Santiago de Compostela, 3 de abril de 1989
XVI
Antonio Ma. Rouco Varela
Arcebispo de Santiago
TRADUCTORES DOS TEXTOS BBLICOS
ANTIGO TESTAMENTO
PENTATEUCO
Xnese, xodo ........... ................................ .
Levtico, Nmeros ............. .... .......... ... ... ..... .
Deuteronomio ............................................ .
LIBROS HISTRICOS
Xosu, Xuces, Rut ...................... ... ... ......... .
SalTIuel, Reis ................. .. .... .. .. ... ................. .
Crnicas ....................................... ....... ....... .
Esdras e Nehemas, Tobas, Xudit .............. .
Ester ........................................................... .
Macabeos ................. ...... ........ ..... ............... .
LIBROS POTICOS E SAPIENCIAIS
Xob ................................ .............. .............. .
Saln10s ........................................................ .
Proverbios, Eclesiasts, Cantar dos
Cantares, Sabedora, Eclesistico ............... .
LIBROS PROFTICOS
Isaas, Xeremas, Lamentacins, Baruc,
Anxo Gonzlez Nez
Emilio Losada Castii1eiras
Francisco Prez San/alices
Xos Fernndez Lago
Anxo Gonzlez Nez
Xos Rodrguez Carballo
P. Martn Mara Diaz
Emilio Losada Cas/ieiras
Manuel Regal Ledo
Xon C. Rodriguez Herranz
Anxo Gon::lez
Xon C. Rodrguez Herranz
Carta de Xeremas, Ezequiel......... ............... Francisco Pre:: San/alices
Daniel ............... .. .. ........ ... .. .. ................ .. ...... Xos A. Salgado Agromar/in
Oseas, Xoel .................................................. Francisco Pre:: Sanralices
Ams .......................... .... ............. ..... ...... ..... Xon C. Rodrguez Herranz
Abdas, Xons, Miqueas, Nahm, Habacuc,
Sofonas, Axeo, Zacaras, Malaquas .......... Francisco Pre:: San/alices
NOVO TESTAMENTO
EVANXEOS
Mateo, Marcos, Lucas ...... ............... .... ........ Xos M. Rodrguez Pampn e
Andrs Torres Queiruga
Xon ... ... ... .. ... ... ... ... ..... .... ...... ....... ....... ... ..... Xos Fernndez Lago
OS FEITOS DOS APSTOLOS ......... ....... Xos Antn Migulez Daz
CARTAS DE SAN PAULO
Ron1anos .................................................... .
I Corintios .......... ........................................ .
II Corintios ........................ .... ..................... .
Glatas ....................................................... .
XVII
Emilio Losada
Andrs Torres Queiruga
Andrs Torres Queiruga
Xos Fernndez Lago
Xess Ferro Ruibal
Efesios ....................................................... ..
Filipenses .................................................... .
Colosenses ..... ... .... ...................................... .
I e II Tesalonicenses .................................. ..
I e II Timoteo, Tito .................................... .
Filemn ........... ....... .................................... .
Hebreos ...................................................... .
CARTAS CATLICAS
Santiago ............... .. ........................ ............ .
I e II Pedro; I, II, e III Xon .... .. .............. .. ..
Xudas ............. .. ........ ... ............. .... .... .... ...... .
A APOCALIPSE .............................. ......... .
Xos Fernndez Lago
Xess Ferro Ruibal
Manuel Regal Ledo
Xos Fernndez Lago
Emilio Losada Castieiras
Xess Ferro Ruibal
Francisco Prez Santalices
Manuel Regal Ledo
Francisco Prez Santalices
Manuel Regal Ledo
Francisco Prez Santalices
REVISIN LINGUSTICA
Xos Chao Rego
Xess Ferro Ruibal
Alfonso Garca Sanmartn
Andrs Garca Vilario
e
Rosa Garca Vilario
Eduardo Gonzlez Montes
Andrs Torres Queiruga
COORDENACIN
Xos Fernndez Lago Andrs Torres Queiruga
XESTIN E SECRETARA DA EDICIN
Alfonso Zulueta de Baz Xos Francisco Dominguez Martinez
XVIII
INTRODUCCIN BIBLIA
1.- A salvacin na historia
longo dos sculos, os homes esperaban
sempre dos deuses nos que cran algns sinais
benficos, que os sacasen dos apuros cotins.
Pero os deuses ficaban lonxe, e os homes sen-
a sa pccin en feitos chamativos, que
trazan as maIS das veces a desgracia.
Un bo da, un home chamado Abram (que
s.e chamar Abraham), sentiu que un
deus dIstznto llefalaba, animndoo a sar de on-
qe viva, para dirixirse a outra terra que El lle
za mostrar. Aquel home dixase conducir por
ese deus, e fanse os dous amigos. Deus bend a
aquel home e sa descendencia, e o home xu-
ra .ser leal a aquel deus. Algns sculos mis
adzante, uns descendentes do devandito patriar-
ca pola rama de X acob (coecido tamn por
Israel) , sufran, lonxe da sa terra, escraviza-
dos por unha xente que adoraba a outros deu-
ses. Os descendentes de Abraham clamaron
polo seu deus , quen fixo xurdir de entre eles un
libertador -M oiss-, que os sacou de al a
forza de prodixioso Vendo a man de Deus neses
feitos, aquela xente considera a Deus como o
seu salvador; e, en chegando a un monte alto,
no deserto do Sina,fai unha Alianza co seu Se-
or. Este convrtese no deus daquel pobo, e o
pobo compromtese a ser fiel a ese deus, cum-
prindo os acordos da Alianza. Daquela, o deus
d lle azos seu pobo, guao polo deserto, e
condceo cara a unha terra abondosa, na que
xa estivera o seu devanceiro Abraham; aquel
deus, xa lle prometera regalarlle o pas para os
seus descendentes.
, Nesa o pobo s vecesfiel e
as veces znfiel, segundo os diversos momentos
da historia. Despois de X osu -o xefe que in-
troduciu pobo na terra de Canan-, suscitou
Deus xuces, reis, profetas e sabios, que enca-
miaran pobo querido por bos vieiros; pero a
xente era infiel a unha Alianza que marcaba a
obriga, pero que non outorgaba aforza necesa-
ria para a cumprir. O pobo de Deus, dividido en
dous desde a morte de Salomn, cae vctima da
arremetida dos asirios (fin do Reino do Norte,
no ano 722) e da invasin babilnica (cada do
Reino do Sur, no ano 587). O profeta Xere-
mas, que tan a mido ameazara pobo co des-
terro, por mor da sa infidelidade, anuncia
unha Nova Alianza, moito mis fonda, grava-
da nos propios corazns, de xeito que o home
crente acolla os mandamentos de Deus como
cousa sa (Xer 31, 31-34), unha Alianza que
haba de abranguer a tdolos pobos da terra.
Sculos mis tarde nace un neno que lle po-
en Xess, "Salvador", porque via salvar
home. longo da sa vida, ademais de anun-
ciar xente a chegada do Reino de Deus, xun-
tou a carn del un grupo de discpulos; e, nunha
cea que con eles pouco antes de morrer,fi-
xo de medzador desa Nova Alianza con Deus
que anunciara Xeremas. El mesmo era o Fillo
de Deus, e viralle ofrecer Pai o seu corazn
de home entregado a Deus (efHeb 10, 7). Sen-
do xusto, cargou cos pecados da humanidade,
para que os humanos, cheos de maldade, aca-
dasemos por El o perdn e maila paz (ef Is 53
5 -6. 11-12) . . ,
A partir de Xess , non se entra na descen-
dencia de Abraham por razn do nacemento
nin por outro xeito de condicin humana. Os
que teenfe en Xess , o Fillo de Deus, eses son
a verdadeira descendencia de (Ol3,
26-29), e os herdeiros da promesa. Os membros
do pobo crente, pdeselles fidelidade Alianza
feita por Xess, e promteselles unha terra
moito misfructifera e duradeira: a Nova Xe-
rusaln, onde todo ser ledicia e conforto (ef
Ap21, 1-4).
Ese Xess, confianza dos humanos que cre-
mos nel, vir remate dos tempos, cheo de glo-
ria, para recoller s que agardan a sa volta
con esperanza, e entregarlle as todo a seu Pai,
o Deus de Abraham. Deste xeito, o Seor da
creacin ser louvado por tdalas criaturas (ef
1 Cor 15, 22-28).
2.- A revelacin, na historia
O home relixioso procura coece-la vontade
de Deus, e por iso interpreta osfeitos que acon-
tecen para albisca-lo que Deus lle quere dicir.
O pobo escolleito, anda que era bastantes
veces infiel, era, mesmo tempo, "temeroso de
Deus": tia en conta o parecer do Seor, antes
de toma-las decisins. O pobo pretenda agra-
dar aDeus, e Deus agarimaba seu pobo en-
vindolle profetas. Estes falaban no nome de
Deus: interpretaban os feitos que acontecan, e
manifestaban o seu significado xente, tal co-
mo Deus llelo comunicaba, por medio do seu
esprito.
Para os pouco crentes, a revelacin de Deus
unha carga, pois pdelle home unha decisin
enfavor de Deus, que leva consigo a renuncia a
un xeito de vida" mundano". Pero para os cren-
tes de verdade, a revelacin divina ten mis ben
o senso dunha comunicacin amigable que
Deusfai (cfXn 15,15).
As marabillas que Deus fixo longo da his-
toria, os comportamentos do pobo escolleito,
as chamadas de atencin de Deus, e a Alianza
XIX
entre Deus e o pobo de Israel, non podan ficar
no esquecemento, ignoradas polas novas xera-
cins. O mesmo Deus fai que certos homes se
poan a escribir algunhas tradicins do pobo.
Deste xeito, ofreceranlles s mis uns exem-
plos que imitar ou que rexeitar, de modo que
sin{onicen mellor co Deus no que cren.
O comezo, sern mis ben pequenos ditos,
referidos liberacin do asoballamento de
Exipto, ou afirmacin de que o Seor o
Deus no que eles cren. Despois, ser unha
cntiga de victoria ou outras pezas literarias
que recordan o agradecemento pola axuda de
Deus. Van xurdindo, pouco a pouco, a partir
do ano mil antes de Cristo, uns libros que se
teen por sagrados, xa que recollen a revela-
cin divina. Son obra, as mis das veces de
autores descoecidos.Entre estes cmpre des-
taca-lo chamado "Cronista", os sabios e os
apocalpticos. Os libros anteriores a Xess
forman un bloque que se deu en chamar Anti-
go Testamento, ou mellor, Antiga Alianza.
Con Xess chega seu cume a historia hu-
mana. Por medio del fala o Pai (Heb 1, 1-2):
e quen o ve a El, ve Pai (Xn 14, 9). El a
luz que alumea para todo home que vn a este
mundo (Xn 1, 9). Descbrenos todo o que viu
e ou onda o Pai (Xn 15, 15). O que estaba
anunciado na Lei, nos Profetas e nos outros
Escritos, cmprese agora e atopa en Xess a
sa plenitude.
Xess funda unha comunidade de discpu-
los, e ensnalles moitas cousas sobre o Reino
de Deus que veu establecer. El d todo o que
ten: a sa doutrina, os seus signos, e a sa
mesma vida, para que os homes cheguemos a
acadar unha vida que non remate endexamais.
Os discpulos de Xess van ensinando a ou-
tros admiradores os ditos e feitos do mestre, e
vai callando a tradicin acerca de Xess.
Mis adiante, o mesmo Deus mover a algns
homes para que se poan a escribir parte do
acontecido, de xeito que, longo dos sculos,
sexa posible coecer a Xess e maila sa dou-
trina. Daquela, vaise formando, pouco a pou-
co, o Novo Testamento ou Nova Alianza.
3.- A Biblia
Esta palabra grega significa "libros". Con-
tn os escritos que son sagrados por ofreceren
a revelacin divina.
Anque Deus moveu s homes para que es-
cribisen o que Elfora revelando, e esta revela-
cin chegou a formar libros, non tdalas co-
munidades consideraron sagrados os mesmos
libros. Anda hoxe hai desacordo entre xu-
deus, catlicos (e ortodoxos) e protestantes,
na designacin dos libros que se teen por Es-
crituras Sagradas.
Os xudeus consideraron sagrados, no ca-
non que estableceron remate do sculo I d.
c., 22 libros, que equivalen -por estaren al-
gns unidos entre si- s 39 que teen por ca-
nnicos os protestantes. Veen sendo os 46
do canon catlico do Antigo Testamento, f-
ra dos libros de Tobas, Xudit, ]D e 2 dos
Macabeos, Baruc, Sabedora e Eclesistico.
Por outra banda, xudeus e protestantes non
admiten como cannicas algunhas partes dos
libros de Ester e de Daniel, escritas en grego.
Os sete libros mencionados desgnanse deute-
rocannicos, pois foron acollidos no canon
nun "segundo" momento. Outro tanto pode-
mos dicir das pasaxes gregas de Ester e de
Daniel. En troques, s outros libros do A. T.
chmanse lles protocannicos, por seren
aceptados como sagrados desde os albores da
cristiandade.
No tocante Novo Testamento (rexeitado,
loxicamente, polos xudeus), acptase comun-
mente hoxe como formado por 27 libros. Al-
gunhas confesins protestantes borraron hai
tempo das sas listas as cartas de Santiago e
Xudas, a Epstola s Hebreos, e mailo libro
da Apocalipse; pero desde o sculo XVII vol-
veron s listas tradicionais. Dos 27 libros do
N. T. sete foron acollidos no canon nun se-
gundo momento, polo que se chaman deu te-
rocannicos. Son: A Epstola s Hebreos, a
Carta de Santiago, a 2
a
de Pedro, a 2
a
e 3
a
de
X 04n, a de X udas e o Libro da Apocalipse.
Os libros que a Igrexa Catlica chama deu-
terocannicos do A. T. os protestantes ch-
manlles apcrifos (= encubertos, secretos).
E, como a Igrexa Catlica nomea " Apcrifos"
s que non son libros sagrados, os protestan-
tes dnlle-lo nome de pseudoepigrficos, pois
non foron escritos polos personaxes que lles
dan o ttulo (exemplo: 1 Henoc,' 4 Es-
dras ... ).
O canon catlico estableceuse por primera
vez no Snodo Romano do ano 382, e confir-
mouse definitivamente no sculo XVI, no
Concilio Tridentino. Este Concilio, deixndo-
se conducir pola tradicin cristi mis firme,
declara sagrados os 73 libros que admita co-
mo tales o Concilio de Florencia, no sculo
XV.
Os escritores eclesisticos dos primeiros s-
culos, nos que se fixa o Concilio Triden tino ,
tian certa familiaridade cos libros deuteroca-
nnicos (includos na versin dos LXX) , es-
pecialmente os Padres Apostlicos, que citan
a Biblia pola devandita versin. Imitan as s
xx
escritores do N. T., que, das 350 veces que
aluden Escritura do A. T., 300 fano empre-
gando a versin dos LXX.
No tocante s libros do N. T., a Igrexa
considerou sagrados aqueles nos que va a ex-
presin da sa fe, fixndose ademais na sa
orixe apostlica e na acollida que tiveron nas
diversas comunidades cristis, as como no
feito de serviren para a edificacin do pobo de
Deus.
4.- Distribucin dos libros da Biblia
4.1.- Os xudeus fan unha clasificacin tri-
partita: Lei ("Torah") , Profetas (" Nebiim")
e Escritos (" Ketubim"). A Lei comprende os
cinco libros atribudos a Moiss, que forman
o Pentateuco. Os Profetas, divdenos en "An-
teriores" (Xosu, Xuces, o e 2 Sam, e o e
2 Re) e "Posteriores" (Is, Xer , Ez, e mailos
12 profetas menores da Biblia cristi). Final-
mente, no apartado Escritos inclen o resto.
O criterio seguido polos xudeus na distribu-
cin dos libros sagrados foi de tipo histrico:
segundo os consideraban sagrados, an for-
mando un conxunto.
4.2.- Os protestantes seguen a distribucin
xuda, pero engaden remate, como apndice,
os libros que os catlicos chamamos deu tero-
cannicos, facendo constar que foron exclu-
dos do canon hebrea.
4.3.- Os catlicos e mailos ortodoxos, cla-
sificmo-los libros do A.T. , seguindo a versin
dos LXX, en:
- Pentateuco;
- Libros histricos;
-Libros sapienciais;
-Libros profticos.
En vez de segui-lo criterio histrico -como
fixeron os xudeus-, tense en conta o xnero
literario do libro en cuestin.
Como no A.T., tamn no N.T. facemos ca-
tlicos e ortodoxos unha cudruple distribu-
cin:
-Evanxeos
-Feitos dos Apstolos
-Cartas
-Apocalipse
O criterio o mesmo que se empregou para
o A.T .. No tocante N.T., os protestantes
fan a mesma distribucin cs catlicos e os
ortodoxos.
No sculo XIII, Estevo Langton, Arcebispo
de Canterbury, divide a Biblia en captulos; e
tres sculos mis tarde (sculo XVI), o domi-
nica San tes Paganini divide en versculos o
A.T., facendo o propio co N.T. o tipgrafo
parisiense Roberto Estfana.
5.- As linguas da Biblia
5.1.- Case tdolos libros do Antigo Testa-
mento foron escritos en lingua hebrea. Re-
dactronse en arameo algns captulos do li-
bro de Esdras e mais do de Daniel, e un
versculo do libro de Xeremas. Outros dous
libros -o 2 dos M acabeos e o da Sabe do-
ra-, foron escritos orixinariamente en gre-
go.
A pesar de ser unha traduccin, cmpre
men tar, pola sa relevancia, a versin grega
dos LXX, feita en Exipto entre os sc. III e
II a. c., que incle tdolos libros do canon ca-
tlico; o mesmo cmpre facer coa Vulgata
latina, traducida por S. Xerome, e considera-
da polos Concilias Tridentino e Vaticano I
como normativa para a Igrexa Catlica.
5.2.- O Novo Testamento foi escrito en
grego. Pola tradicin cristi temos noticia de
que Mateo escribiu na lingua dos hebreas (o
arameo), dato que atopa confirmacin no es-
tudio interno do texto. Desgraciadamente,
non temos na actualidade ningn manuscrito
do devandito evanxeo arameo de Mateo.
6.- O texto da Biblia
Os manuscritos autgrafos da Biblia per-
dronse todos, cousa moi normal se temos en
conta a febleza dos papiros. De todos xeitos,
revs do que acontece cos escritos profa-
nos de entn, hai milleiros de manuscritos
da Biblia. Certo tamn que, facerse tantas
copias, inzan os erros, anda que a crtica
textual de hoxe, con mtodos cientificos depu-
rados, est en condicins de reconstru-lo
texto na sa forma mis primitiva. No scu-
lo XIX aparecen as grandes edicins crti-
cas, que ofrecen lector as variantes tex-
tuais, ademais do texto considerado como
orixinal.
6.1.- Polo que respecta Antigo Testa-
mento, cocense desde hai tempo testemu-
os do texto hebreo e arameo pertencentes
s sc. IX e X d.C. Sobrancean entre eles o
Manuscrito do Cairo, o Manuscrito de Le-
ningrado e mailo Cdice de Alepo. Os dous
ltimos, utilizronse como base das edicins
crticas; e o primeiro foi , longo de moitos
anos, o cdice mis antigo da Biblia hebrea.
O descubril1'zento de manuscritos na Gueni-
zah -especie de depsito dos libros sagrados
xa gastados- dunha sinagoga do Cairo,
remate do sculo XIX, proporcionaba entn
uns testemuos que atinxan o sculo VI d.C.
Finalmente, os descubrimentos de Qumrn,
no ano 1947, aportan copias da Biblia hebrea,
feitas entre os sculos III a.c. e o I d.C.
XXI
Ademais dos manuscritos hebreos da Biblia,
hai que menciona-los targums, versins ara-
meas, a mido parafraseadas, empregadas
nas sinagogas para facer accesible o texto b-
blico s que non coecan o hebreo. Algns
deles son anteriores era cristi, pois o ara-
meo comeza a impoerse entre os sculos VI e
V a.C, e dese xeito vaise perdendo o hebreo.
En Qumrn apareceron anacos de Targums.
No tocante A.T. en grego, cocense
desde hai tempo papiros anteriores era cris-
ti. O mis antigo o "John Rylands 458".
Por outra banda, os descubrimentos de Qum-
rn enriqueceron, con manuscritos da Biblia
grega, os descubrimentos anteriores. Existen
ademais moitos pergamios, entre os que so-
brancean o Vaticano, o Sinatico e mailo Ale-
xandrino (cfmis adiante, 6.2.).
Entre as versins, merecen destacarse as de
quila, Snmaco e Teodocin (sc. II a.C),
que, xunto co texto hebreo, o texto hebreo
con caracteres gregos, e maila versin dos
LXX, formarn a Biblia en seis columnas
(" Hxapla") de Orxenes (nos anos 230 a
240 d.C).
6.2.- Do Novo Testamento tense morea
de manuscritos, algns deles enteiros, e ou-
tros en anacos. O mis antigo o "Papiro
Rylands" (p52) que data de arredor do ano
120. Hai outros papiros do mesmo sculo, e
outros do sc. III. Existen ademais moitos c-
dices, sendo os mis ricos o Vaticano, o Sina-
tico e o Alexandrino. Os dous primeiros, do
sculo IV, teen practicamente enteiros o
A.T. e mailo N.T.; e o terceiro, do sculo V,
contn a maior parte do N. T. Estn escritos
en letras maisculas. Hai tamn cdices de le-
tra minscula, escritura que comeza a impo-
erse a partir do sc. IX. Finalmente, existen
leccionarios, que recollen as lecturas litrxi-
cas, e que conteen practicamente todo oN. T.
Os mis antigos son uns anacos do sc. V.
Ademais das copias gregas en papiros e per-
gamios, existen versins a outras linguas,
que chegan sc. III,' e testemuos de escrito-
res cristins do sc. II en adiante. Entre as
versins sobresaen a "Vetus Latina", a "Vul-
gata", a "Siraca Antiga" e maila" Peschitta".
A tradicin textual do N.T., en especial a
dos Evanxeos, ten bastantes puntos de apoio, e
de moito valor ( cf Introd. N. T. 5.).
7.- A Biblia palabra de Deus
Considerbase as o A.T. no pobo'de'.Jsrael,
e dese xeito pensaban Moiss, } Xess; os
Apstolos, S. Paulo e mais Timoteo'(.. . \ '.
Ademais dos datos que'
tras fontes, sabemos pola mesma Biblia o que
segue:
Moiss anunciballe pobo, e despois es-
cribaas, tdalas palabras que Deus lle a co-
municando (ef Ex 24, 3-4). Sculos mis tar-
de, os profetas reciben a palabra do Seor
(efXer 1,1-2), que proclaman, e, s veces, es-
criben (cfXer 36, 6-8.l1). Xess aprovitase
da autoridade da Escritura. Coa expresin
"est escrito" resolve calquera dificultade (ef
M t 4, 4-10), pois a Escritura non pode eslurse
(Xn 10, 35), non ficar sen cumprir nada do
escrito (Mt 5, 18). Os apstolos interpretan
os feitos da vida de Xess como acontecidos
para que se cumpra a Escritura (Xn 19, 28;
Feit 17, 2ss). As Cartas de Paulo veen colo-
cadas a carn dos libros do A.T. , e aprezadas
tamn elas coma Escrituras (ef 2 Pe 3, 14-
16), pasando as a formar parte daqueles Es-
critos sagrados que o Apstolo e mais Timo-
teo recoecen desde nenos como recibidos de
Deus (cf 2 Tim 3, 14-17). O autor do Libro
da Apocalipse dlle seu escrito a mesma
autoridade c Deuteronomio (recoecido por
todos como Escritura), pois afirma o mesmo
c autor do Deuteronomio: non se lle pode
aumentar nin quitar nada (Ap 22, 18-19; ef
Dt4,2; 13,1).
Non que a palabra de Deus viese directa-
mente do ceo para" dictar" uns libros, senn
que algns membros do pobo de Deus, condu-
cidos polo Esprito, despois de interpreta-los
feitos que acontecan, puxronse a escribilos,
de xeito que os homes de tdolos tempos poi-
dan tamn percibir na sa historia, luz desa
palabra, o que Deus lles quere dicir mediante
os feitos que acontecen.
8.- A Biblia foi inspirada por Deus
8,.1.- Esprito de Deus e Revelacin Bblica
E fcil decatarse da relacin tan estreita
que se d na Biblia entre o Esprito de Deus e
a revelacin divina. No Antigo Testamento a
actividade proftica froito do Esprito (cf
Zac 7, 12), pois El quen baixa sobre os pro-
fetas , para que pregoen a palabra de Deus (cf
Is 59, 21; Ez 11, 5).
O Esprito move tamn' s "homes de De:us"
do Novo Testamento (Feit'8, 29'-39; 10,,19),
ensina o' que hai que dicir para defenderse
diante dos tribunais (Lc 12, 11-12), eforma a
comunidade cristi cos carismas que reparte
(1 Cor 12,4-11).
8.2.- Palabrade Deus e libro
No Antigo Testamentoalbscase' xa unha
relacin ntima entre o Esprito do , Seor e, a
palabra de Deus escrita. O profeta fdr
landa dos escritos que conteen os anuncios
profticos, di que proveen da boca e mais do
espirito de Iav (Is 34, 16); e Nehemias di que
os escritos sagrados son ensinanzas que Deus
fai pobo por medio do seu Espirito (Neh 9,
20.30).
No Novo Testamento ajirmase que o
anunciado no libro dos Salmos (libro atribui-
do rei David) o dixera o E.S. por boca de
David (Mc 12, 36; Feit 1, 16). Na 2
a
Carta de
S. Pedro flase da chegada gloriosa do M e-
sias, como de algo que ten que acontecer, pois
a anunciaron os profetas, novidos polo E.S.
(2 Pe 1,16-21). Na 2
a
Carta de S. Paulo a Ti-
moteo aludindo a tdalas Escrituras, que Ti-
moteo coece ben desde neno, dise abertamen-
te que foron inspiradas por Deus (2 Tim 3,
14-17).
8,.3.- Que a inspiracin bblica?
E moito mis ca un rogo de Deus a un home
para que este escriba; mis ca unha axuda
do E.S. escritor para que non erre; tampou-
co non unha accin tan forte do E.S. que
chegue a anula-la personalidade do autor hu-
mano; nin consiste a inspiracin en que a
Igrexa considere sagrado un libro concreto.
A inspiracin biblica vn sendo un influxo
tal do E.S. nas facultades dalgns homes, que
permite afirmar que Deus sexa " autor" dun li-
bro humano e que o home sexa " autor" dun li-
bro divino. Asi fala Deus cos homes, na lin-
guaxe deles.
9.- A verdade da Biblia
9.1- A Biblia ojt'cenos unha ensinanza de
cara salvacin: unha ensinanza que chega
ata ns con palabras humanas, con xeitos de
expresin propios dos tempos en que se com-
puxeron os libros, facendo uso da sa mesma
cultura e linguaxe, e empregando uns xneros
literarios a mido distintos dos de hoxe.
9.2.- A mensaxe da Biblia ten garanta de
verdade, por gozar da inspiracin divina. Cer-
to que o que Deus quere ofrecernos non unha
informacin cientfica, senn unha mensaxe
encamiiada salvacin. Como dixo hai tempo
S. Agostio de Hipona, Deus non quere dicir-
nos como o ceo, senn como chegar a el: non
intentou ensinarnos cosmoloxia nin ciencias
naturais, senn o camio da salvacin.
9.3.- O obxecto de ensinanza da Biblia: to-
do o que os autores sagrados querian dicir , e o
que Deus queria comunicarnos polas palabras
deles. O demais ser revestimento literario ou
outras axudas das que se vale o autor sagrado
nun momento concreto da historia, para se fa-
cer comprender; desde o punto de vista reli-
xioso estas cousas nin son nin deixan de ser
verdade, pois non as ensina a Biblia, senn
que a Biblia usa delas para mostra-lo nico
que ela quere ensinar: as verdades que intere-
san home para acada-la vida eterna.
10.- Interpretacin da Biblia
Para que os homes nos entendamos, temos
que interpreta-lo que os outros nos din. Certo
que cando o que fala ou escribe conta cousas
da vida de tdolos dias e na lingua que fala-
mos decote, a probabilidade de comprensin
moito maior ca cando fala de cousas remotas
e nunha lingua allea.
A interpretacin da Biblia resulta proble-
mtica por dobre motivo: por ser unha obra
oriental, con tres mil anos de historia, escrita
en linguas pouco coecidas; e por ser unha
coleccin sagrada, inspirada por Deus, coas
consecuencias que ese feito reporta. Por estas
razns, para interpretar atinadamente a Bi-
blia, haber que estar atentos non s s as-
pectos de tipo literario, senn tamn a outros,
de tipo teolxico.
10.1.- Por ser unha obra feita por homes,
hai qpe aplicarlle uns criterios de tipo litera-
rio. E preciso estudia-lo texto dentro dun con-
texto prximo, no contexto das obras do mes-
mo autor, e no contexto xeral de toda a
Biblia. Tamn haber que pescuda-lo xnero
ou xneros literarios do libro que se analiza.
Ademais, ser necesario estar at entos s xei-
tos de expresin propios da poca e do lugar,
pois, se os traducimos nosa lingua palabra
por palabra, non collen senso. As mesmas pa-
labras hai que as considerar segundo o senso
que tian entn e al, mis ben c que teen
hoxe e aqui. Precsase tamn distingui-los
l1'wldes ( a casca, os medios de transmisin)
dos contidos. Asi, dndolle a cada cousa o seu
valor, non se cometern erros sen'lellantes s
que se deron longo da historia, por toma-los
coecementos da poca como se fosen ensi-
nanzas do autor sagrado.
10.2.- Por ser unha obra que ten a Deus
como autor, deberemos aplicarlle uns crite-
rios teolxicas. Xa que a Biblia se escribiu
por influxo do Espirito Santo, hai que a ler e
interpretar coa axuda do mesmo Espirito
que incitou a escribila ( D.V., n 12) . A per-
soa que se move tan s por criterios huma-
nos non pode comprender fondamente as rea-
lidades do Espirito; cousa que, en troques,
posible "home espiritual" (ef 1 Cor 2, 14-
15), pois ten Espirito de guia.
Como explicitacin do principio establecido
( D. V. n 12), pdense aducir outros tres mis
XXIII
concretos: atender contido e unidade de to-
da a Escritura, tradicin viva da Igrexa, e
analoxia da fe (ibid.).
experimental, vivida. Deste xeito, asistindo a
uns e outros segundo o propio carisma, o Es-
pirito dlle un dinamismo enriquecedor tra-
dicin da Igrexa.
10.2.3.- A analoxa da fe.
Cando, na interpretacin dunha obra litera-
ria calquera, nos atopamos cun anaco dificil,
intentamos ver outros mis claros da mesma
obra ou do mesmo autor, que nos conduzan
comprensin do primeiro.
Algo semellante acontece no mundo relixio-
so: as verdades de fe, estn de tal xeito rela-
cionadas entre elas, que unhas aclaran as ou-
tras. Conseguintemente, se tencionamos
interpretar un texto dificil, cmpre ter en
conta as aportacins dos outros datos revela-
dos, xa coecidos.
10.2.1.- Contido e unidade de toda a Es-
critura. Foi o mesmo Espirito o que inspirou
cada un dos libros, dndolle as a toda a Es-
critura unha estreita unidade. X a no A. T. os
autores mis serodios escriben sabedores de
que non fan nada absolutamente novo, senn
que exp licitan o dos devanceiros. Escriben
como membros dunha comunidade ou pobo
de Deus, que manifesta a sa fe e que cami-
a cara a un momento de plenitude, o da
chegada de Xess mundo. En Xess chega
a cumprimento a Antiga Alianza, e El ofrece
os materiais para a elaboracin dos escritos
do N.T. As das Alianzas forman, pois, unha
unidade en Cristo, de xeito que, como dicia
S. Agostio, no A.T. se contn o Novo, e no 11.- A Escritura, na vida da Igrexa
Novo se mostra o Antigo. O primeiro anun- A Igrexa ve na Sagrada Escritura a expre-
ciaba a Cristo, e Cristo leva o A.T. pleni- sin da sa fe, e ofrcenola como palabra de
tude. Deus que d vida crente. Os cristins tern
10.2.2.- A tradicin viva de toda a Igrexa nela o pan da palabra e mailo manan tio que
Para interpreta-la Biblia hai que ter en con- salta ata a vida eterna. E non han de acudir a
ta a tradicin da Igrexa, co seu Maxisterio ela buscando s o coecemento doutrinal,
servicio da palabra de Deus (cf D. v., n 10). pois a Biblia tamn fonte de vida e de ac-
Iso vn requerido polo feito de que os libros cin. Deixndonos levar polos criterios de
sagrados naceron na Igrexa e para a Igrexa, Deus que atopamos nela, sentiremos fonda-
sendo a mesma Igrexa quen nolos presenta mente de acordo con Deus, e Deus moveranos
como tales; e tamn porque un s e mesmo a actuar en consecuencia. A Biblia ten tal im-
Espirito o que anima Igrexa, o que move a portancia para a Igrexa, que ningn resume
escribi-lo libro sagrado, e o que ilumina a da doutrina cristi nin outro libro humano
quen o le. nos poden dispensar de acudir a ela como luz
Certo que, precisamente por mor do E.S., para os nosos pasos e forza no noso camiar.
esa tradicin non esttica, senn dinmica. Ainda que a palabra de Deus sexa sempre
A Igrexa afonda na palabra de Deus para alu- fonte de vida para quen a le, con todo, atinxe
mar novas situacins, guiada sempre polo Es- uns cumes moito mis altos cando procla-
pirito. Este leva s crentes que acoden Es- mada na asemblea litrxica, tornndose asi
critura a unha comprensin fonda e dobremente viva.
Xos Fernndez Lago
XXIV
CRITERIOS SEGUIDOS NA TRANSCRICIN DOS
NOMES DA BIBLIA
1) No posible, tendemos a conserva-lo nome
tal como se atopa no texto hebreo. Cando este
non existe, os nomes dos personaxes hebreos
que aparecen nos libros da biblia grega, reco-
llmolos dalgunhas versins que manteen a
forma hebrea.
2) Os nomes dos libros da Biblia, xa coeci-
dos pola xente nunha determinada forma, ten-
demos a non cambialos. Seguindo este crite-
rio, non dicimos "Iehoxa", senn Xosu; nin
" Iihzequiel", senn Ezequiel.
3) Por mor da sinxeleza, reducimos algns
nomes (Ioaquim, en vez de lehoiaquim; loa-
quin, en vez de lehoiakin; loxafat, en lugar de
lehoxafat) .
4) Outros nomes son adaptacins dun voc-
bulo hebreo demasiado complicado (lef t, por
liftah; Menaxs, por Menaxxeh; Isacar, por
J's'sakar) .
5) Outras veces mantmo-Io nome xa con-
sagrado noutras linguas occidentais (Eva, en
vez de Havah; Sansn, en vez de Ximxn; Sa-
lomn, en vez de Xelomoh; Sem, por Xem).
6) Por mor da asequibilidade, e porque apa-
rece moitas veces (co que se teria a mido di-
ficultade) , traducmo-Io vocbulo "Iahveh"
por" o Seor", ou, en todo caso, transcribimo-
lo por" lav".
7) Aproveitando as posibilidades do galego,
tencionamos mante-lo "x" cando se emprega
no hebreo unha" xin", en vez do "s" que apare-
ce, por exemplo en casteln (Axer, Xal ... en
vez de Aser, Sal ... ). Pola mesma razn, os
nomes tcnicos que noutras linguas levan un
"s" ou "sh", transcribimolos cun "x" (Midrax,
Mixnah, Maxal, Xem ... ).
8) Tratamos de mante-lo "I" consonntico
orixinal (Ieric, en vez de Xeric; lex, e non
Xes) , salvo o costume de respecta-los nomes
moi coecidos (Xacob, en vez de laacob; Xo-
s, e non losef). Outro tanto facemos co "m",
a pesar da tendencia bastante comn a con-
vertelo en "n", (Eliaquim, Abiram, Xalum ... ).
9) As reduplicacins das consoantes, elimi-
nmolas (" amonita", en vez de "ammonita";
"Xalum" en vez de "Xallum") . Non obstante,
conservmolas en palabras moi coecidas, nas
que doutro xeito parecera faltar algo ( Acco,
Ben-Hinnom ... ) , e nalgunhas outras, por
mante-lo senso (" Emmanuel" = Deus connos-
co; "Succo til = tendas) .
10) Asimesmo, cando aparecen das vocais
seguidas ( ser practicamente muda a conso-
ante intercalada), se a primeira s media
vocal, suprimimola (Ximi, Elazar ... , en vez de
Ximei, Eleazar ... ). Mantemos, en troques, to-
da a estensin do vocbulo, cando hai un sen-
so que conservar con claridade (Beerxeba =
sete pozos; Baal = seor).
Il) O "h" final, nos nomes mis frecuentes,
sustituimolo por "S", por ser mis fcil de pro-
nunciar na nosa lingua, e ir mis en consonan-
cia coa biblia grega, co latin, e coas linguas
latinas mis achegadas nosa ( Ioxias,
Elas ... , en lugar de loxiah, Elah ... ).
12) Normalmente transcribimo-lo "kaf' por
II c" (diante de a-o-u), ou por" q" (diante de e-
i), mis ben que por "k", de xeito que non re-
sulte estrao na nosa lingua. Soamente mant-
mo-lo "k" nalgns nomes pouco frecuentes e
noutros de xente allea terra de Israel (Ke-
mox, Nek, Krkemix ... )
13) Contando coa dificultade que supoeria
para un bo nmero de lectores a presencia na
Biblia de puntos diacriticos, optamos por su-
primilos do texto, deixndoos s nas notas de
tipo tcnico.
Xos Fernndez Lago
xxv
ABREVIATURAS DOS LIBROS BBLICOS
Abd Abdas Na Nahm
Am Ams Neh Nehemas
Ap Apocalipse Nm Nmeros
Ax Axeo Os Oseas
Bar Baruc 1 Pe la Pedro
Cant Cantar dos Cantares 2 Pe 2
a
Pedro
Col Colosenses Pr Proverbios
1 Cor la Corintios 1 Re 1 Reis
2 Cor 2
a
Corintios 2Re 2 Reis
1 Cro 1 Crnicas Rm Romanos
2 Cro 2 Crnicas Rut Rut
Dn Daniel Sab Sabedora
Dt Deuteronomio Sal Salmos
Ed Eclesiasts 1 Sam 1 Samuel
(tamn: Chl = Cohlet) 2 Sam 2 Samuel
Edo Eclesistico Sant Santiago
(tamn: Sir= Ben Srah) Sof Sofonas
Ef Efesios 1 Tes la Tesalonicenses
Esd Esdras 2 Tes 2
a
Tesalonicenses
Est Ester 1 Tim la Timoteo
Ex xodo 2Tim 2
a
Timoteo
Ez Ezequiel Tit Tito
Feit Feitos dos Apstolos Tob Tobas
Fim Filemn Xn Xnese
Fip Filipenses Xer Xeremas
Gl Glatas XI Xoel
Hab Habacuc Xn Xon
Heb Hebreos 1 Xn la Xon
Is Isaas 2Xn 2
a
Xon
Lam Lamentacins 3Xn 3
a
Xon
Le Lucas Xob Xob
Lev Levtico Xon Xons
1 Mae 1 Macabeos Xos Xosu
2Mae 2 Macabeos Xds Xudas
Mal Malaquas Xdt Xudit
Me Marcos Xu Xuces
Miq Miqueas Zae Zacaras
Mt Mateo
XXVI