1

ans, Risk ve Deneyim:

Bir Benjamin Portresi

Ouz Karayemi










anafor
2























3





Benjamin zerine zellikle son on yllarda, yani
Benjaminin rnn verdii 20. yzyln ilk
yarsndan 40-50 yl sonra youn bir tartma ve
henz daha tketilemeyen bir aratrma dalgas
sryor.
1
Benjamin, Nietzsche ile birok baka
benzerlii yan sra, Nietzscheci bir esinle sylenirse,
Nietzsche gibi zamansz bir filozoftur. Gerekten de
Benjamin, ancak lmnden 40-50 yl sonrasnn
dncesi ierisinde gerek etkisine kavumaya
balam, birok ada dnceye ve tartmaya
referans ve esin oluturmutur. Benjaminin bir
portresini kartmay denemeye, ncelikle onun
kucana doduu yzyln bir imgesini oluturarak
balamak yerinde olacaktr.


1
Dellalolu, Besim F., Modern Bir Mesih: Walter Benjamin,
Benjamin iinde, Say yay., stanbul 2005, sf: 28
4

Ykmn ve Hayal Krklnn Bir Yzyl Olarak
20. Yzyl

ama omurgan krk senin,
zavall, gzelim yzylm!
anlamsz bir glmsemeyle,
bakyorsun geriye, acmasz ve zayf
Osip Mandelstam, Yzyl, 1923, Moskova

Bertoluccinin Novecento [dokuz yz] filmi, ok
byk bir tarm iisi ailesi olan Dalclarn gznden,
1900den 1945e kadarki sre zarfnda, iki dnya
savan, devrimleri, faizmi ve komnizmi anlatr.
1900lerin bandan itibaren, tarmn makinelemesi
ile igcnn deeri den tarm iilerinin, savalar
ve getirdii ktlk ile birlikte yoksulluun dibini
boylamasn, savalarda erkeklerinin nemli bir
ksmn kaybediini, kendi yaam koullarnn
yoksulluunu protesto etme abalarn faizm
tarafndan bastrlmasn son derece gereki bir
slup ile ileyen filmde, be saatlik uzunluun daha
5

yarsna gelmeden Dalc ailesinin fertlerinin
yarsndan ou lp gider.
19. yzyl boyunca, insanln ilerlemesi olarak
duyumsanm olan bilimdeki ve teknolojideki
ilerlemeler, bir ok insanda ve zellikle hakim
snflarda, tarihe ve gelecein daha da iyi olacana
dair derin bir inanca dnmtr. Benjaminin
basite tarihselcilik diyecei ve tarihsel
materyalist tarihiliin karsna konumlandraca
konum, yani tarihin kanlmaz olarak insanln daha
zgr, daha refah ve daha mutlu bir ana doru
ilerledii gr, 19. yzyln hakim tarih ve toplum
paradigmasdr. Felsefi yanklarn, Bacona kadar geri
gtrebileceimiz, bilim ve tekniin insan yaamn
kolaylatrp, insanl refaha tayaca yollu liberal
ve/veya tekniin -ki aslnda Benjamin hem kullanlan
alet olarak teknolojiyi, hem de yapma tarz olarak
teknii ieren tek bir Almanca kelimeyi, tekhniki
kullanr-, retim aralarnn gelimesinin bir noktada,
kapitalist -ve her tr eitsizliki- retim ilikisinin
almasn salayarak eitliki bir topluma insanln
tanmasn salayacana dair komnal-eitliki bir
6

esinin ynlendirdii bir paradigmadr bu. Fakat,
ezilenlerin tarihi, tekhnike dair paylalan bu umut
dolu fikirlerin iflas ettiini ve kelimenin gerek
anlamnda byme ve ilerlemenin, kapitalist
sermaye dnglerinin ve deerlenmenin, ezilenler
aleyhine bymesi ve ilerlemesi olduunu
gsterecektir.
Sahiden de, 20. yzylda tekhnik ilerleme, sava
makinelerinin -yeni silahlarn, uaklarn, bombalarn
vs.- gelimesi, asla ntr bir varlk olmayp, kapitalist
ilikiler altnda proletaryann perspektifinden birer
smr arac olan retim aralarnn gelierek, ok
daha youn-smr gerekletirebilmesi, tekhnikin,
en azndan kapitalizm altnda, lm, yoksulluk ve
ala yol atn kantlar. Oluan durum o kadar
korkuntur ki, Benjamin 1. Dnya Savandan sonra
yle diyecektir: egemen snfn kr hrs teknii
iradesi altna almaya niyet ettiinden teknik de
insanla ihanet etmi, zifaf yatan kan glne
evirmitir.
2
Yeni yzyl, insanln bir nceki

2
Benjamin, Walter, Tek Yn, Yapkredi Yay., ev: Tevfik Turan,
sf:82
7

yzylda gelitirdii, baland umutlarna ihanet
ederek, ac ve karanlk bir ekilde balamtr.
phesiz, bu yzyln ilk yarsnda var olan tek ey
karanlk deildir. zellikle ezilenlerin tarihi asndan,
1917 Ekim Devrimi, ve o devrimci dalga boyunca
meydana gelen devrimci durumlar, ezilenlerin
tarihinde bir ksa devre oluturarak, ksa sreyle de
olsa, 19. yzyln tad eitliki tahayyle yeniden
can verir gibi olmutur. Fakat devrim-sonras Rusya,
ne yazk ki, oluan devrimci dalgann tek lkede
sosyalizm referans alanndaki bildik modernist
deerler -ilerleme, vatanseverlik, devlete ballk vs.-
tarafndan boulmasna doru ilerlemeye balam
ve aydnlanmann ve modernizmin ilerleme ve
kalknma mitosu olduu gibi sahiplenilerek,
dnyadaki ezilen hareketlerin iindekiler, zellikle
entelekteller iin bir baka ac ve dert kayna
olmutur.




8

Benjaminci Dnce-mgesi

Adorno, Benjaminin Port-Boudaki intiharndan
sonra Amerikada derledii Benjamin yazlarna
girite, Benjaminci dnce imgesinin temel
izgisini ans, risk ve deneyim olarak tarif eder.
Bunu ise temelde zihinsel rgtlenmenin verdii
gven grntsnden, tretmeden, sonutan ve
karmdan vazgei olarak tanmlar.
3
Benjaminci
dncenin biri olumsuz, olumlu bu
tanmlamasnn, Benjaminin hem felsefi tarz/slubu
hem de felsefi-politik konumu iin ok ciddi sonular
olacaktr.
Adorno, ilerleyen sayfalarda, Benjaminin,
1900lerin banda dnceyi tanmlayabilecek
nitelikle mcadele ettiini syler: Sterillik, nafilelik
ve tketilmilik. Bu zellik, hakim kurumsal
dncelerin, yalnz akademik alandaki neo-
Kantln, politik alanda ise zellikle sosyal
demokrasinin deil, ayrca da en muhalif Marksist

3
Adorno, Theodor, Tek Yn zerine, Walter Benjamin
zerine iinde, Yapkredi Yay., Sf: 27
9

ortodoksinin temel izgilerini oluturur. Bu zellikler,
dnsel konformizmin zellikleridir. Dncedeki
konformizm, kendi szcelerini, en radikal olan syler
gibi yaptnda dahi, aslnda politik ve felsefi olarak
hibir ey sylemeyen, iini verili doxa alannn
baya aksiyomlarndan tretmeler yapmak olarak
belirlemi, kuram uygulayan, yani meydana
gelebilecek herhangi bir deneyimi, daha batan
tannabilirliin, hesap edilebilirliin ve
aynlatrmann iine hapseden bir eilimdir. Vlger-
ortodoks marksizmden, akademik felsefe ve sosyal
bilime kadar, konformizm egemenin genellikle
merulatrcs, en iyi haliyle ise mcadelenin
pasifletiricisi olarak dzene hizmet edecektir.
Benjamin bu anlamyla, konformizmi alt etmek
iin uraacaktr. Dnceyi, Adornonun deyiiyle
zihinsel rgtlenmenin, yani hem genel olarak hem
da tarihsel olarak akln dahi etki alanndan
kurtararak, onu yeniden risk almaya, ansa ve
nihayetinde deneyime amaya zorlamak
Dncenin retilmesi ile deneyimin bu kesimesi,
ncelikle deneyimi nceden tanyabilmek adna onu
10

tasnif edecek apriorilerden, aksiyomlardan, onu
kurtarmaktr. Dolaysyla, dnce ile deneyimin bir
harmanlanmas demek, deneyimi llebilirliinden,
tasnif edilebilirliinden zgrletirerek, yeni ve
yaratc bir dnceyi harekete geirmek demektir.
Akl, dnce adna, dnebilmek adna
reddetmek Yine Benjamine yakn bir yerlerde,
Heidigger, henz dnmeye balamadmz
syleyecektir.
Weber modernlii analiz ederken, dnyann
eskiden sahip olduu byy kaybettiini syler.
Benjamin, bysn kaybetmi bir dnyada, nesne
tarafndan yeniden bylenmek ister.
4
ounlukla
artk sadece ilevleri itibariyle, gnlk yaamn iinde
akt belirsiz sahneyi oluturmak zere siliklemi
nesneleri, pasajlardan, 19. yzyln evlerinden gelmi
nesneleri yeniden gerek bir deneyimin paras
klmak zere geri aracaktr Benjamin. Tespihler,
komidinler, mektupluklar, nargileler, satran
tahtalar, aynalar vs. canlanacak, arasal akln onlar

4
age, Sf: 30
11

ebediyen mahkum etmek istedii arasal varlk olma
niteliklerinin tesine geerek, yeniden deneyimin
iinde anlam kazanacaklardr.
Dnce deneyime ald gibi, ansa ve riske
girmeye de balamaldr. zellikle akademide ve
politbrolarda ince ince hesap edilerek, btn
sonular iyice hesaplanarak retilen dncenin,
risksiz fikirlerin karsna, Benjamin Nietzshenin de
kendi tarznca yapt gibi, dnceyi risk alarak
tehlikeye amaya davet eder. Zira dnce
alkanln ve iyice tannm yollarn iinde
uysallatrlmaya ve sterilletirilmeye allr, her
dnem, farkl referans sistemlerince. Dnce
alkanln cehenneminde kapana kstrlr. Bu
alkanlk cehennemi dncede yeni olann, radikal
olann, yaratc olann belirmesine kar, verili olann
muhafazasna ynelmitir, muhafazakrdr. Btn
isim farkllklarna ramen, ismi devrimci
olanndan, sosyal demokrat olanna kadar,
konformist dncenin temel izgisi, yukarda
alntland gibi, sterillik, nafilelik ve
tketilmiliktir. Nietzsche dnceyi yeniden ans
12

ve riske amaktan bahsederken, zar atm imgesini
kullanacaktr. Dnmeye yeniden balamann yolu,
zar atmaktan ve zarn sonucuna sadakatten
geecektir Nietzche iin. Keza Benjamin de,
Baudelaireden dn ald flaneur imgesini
canlandracak, ehrin sokaklarnda, yeni
karlamalar, yeni deneyimleri, yeni dnceleri
tetikleyecek yeni tanklklar kovalayacaktr.

Benjaminin Felsefi slubu zerine

Yukarda elden geldiince betimlenmeye allan,
Benjaminci dncenin imgesinin yarataca felsefi
tarz, ngrlebilecei zere anti-sistemik,
genellemelerden uzak duran, soyut nermelerle
kavgal bir tarzdr. Benjamin, paral bir ekilde
dnr, yazd her bir nermeyi keskin ve kristalize
bir ekilde formle eder. Eseri, dnceyi saran
dolaymlardan kurtarmaya alan deneyimciliine
kout olarak, okurda ok sert bir ekilde etkir, ak
uludur, yanl anlamalar davet eder. Beslendii
Yahudi teolojisinin Mesihi yanndan ald
13

kavramlar, yaklamlar, son derece dnyevi bir
tarzda, deneyimi ifade etmek zere en somut ekilde
kullanr. Mesihiliin ve kelime daarcnn bu tarz
bir kullanm, Benjaminin zerindeki srrealist
etkinin devreye girdii yerlerden biridir. Benjamin,
teolojik-mistik deneyim fikrini Yahudi teolojisinden
almakla birlikte, srrealizmin etkisi ile deneyimcilii
dnyeviletirmi, Mesihi/teolojik bir slubu en
keskin somut formlasyonlarn paras klmtr.
Benjaminin Mesihi bir daarca ve sluba sahip
olmas ile Marksizmle daha sonradan girdii iliki, bu
iki izginin tuhaf bir harmanna yol aacaktr.
Tuhafl aklayan ve mmkn klan ey ise,
Benjaminin deneyime dncenin reticisi olarak
bahettii yerdir. Bu tuhaf harman, Marksizm ile
Mesihilik arasndaki garip evlilik, deneyimin iinde,
yaanmakta olanda, onu en keskin, en gl, en
somut bir tarzda ifade edebilmek iin nikh kymtr.



14

iddetin Eletirisi zerine ya da iddet
Tarihinin Felsefesi

iddetin Eletirisi zerine, Benjaminci dnce
imgesinin btn canllyla i banda olduu bir
metindir. Zamanszlk, risk, ans ve deneyim tm
gleriyle i bandadrlar. Metin ok gl bir
tartmay alevlendirdiinde, yazld tarihin
zerinden yaklak 70 yl gemi olacaktr.
5

Bu metin boyunca Benjamin, iddetin somut ve
steril olmayan bir analizini oluturmaya alr. Bu
adan, konformist dncenin tarz ile,
yaamn kutsalln, insann bask altna
alnamayacan, ve soyut ve snrsz bir zgrlk
mevhumunu merkeze alarak iddet eleirisi yapan
temel argmantasyon ile hesaplar. Metnin
olumsuz grevi, bu argmanlarn/eletiri tarznn
sterilliinin altn izmektir, zira metnin bal
iddetin eletirisi deil, iddetin eletirisi

5
Kastedilen tartma, Derrida ile balayan 1990lardaki
tartmadr. Metnin yazm tarihi ise 1921dir. Bknz: iddetin
Eletirisi zerine, Metis Yay., Ekim 2010, ev: Kolektif.
15

zerinedir. Fakat Benjamin sadece bu noktada
durmayacaktr, hesaplamann tesine geerek,
iddet eletirisini somut ve keskin bir noktaya
getirecektir.
Benjamin, iddeti bir ara olarak ele alarak,
iddet eletirisinin grevi olarak tarif ettii,
iddetin hukuk ve adaletle ilikisini ortaya koymaya
ynelir.
6
Zira bir edime iddet ismini verebilmek iin,
onun ahlaki bir probleme dnmesi gerekir.
7

Benjamin analizin banda, iddeti
deerlendirmenin, onu tanmlamann iki temel tarz,
doal hukuk ve pozitif hukuk arasnda ayrm yapar.
Doal hukuk iddeti amalarna, yani adil/adil-
olmayan amalara hizmet etmesi bakmndan
incelerken, pozitif hukuk iddeti, yasaya uygunluu
bakmndan inceler. Doal hukukun iddeti, iddetin
hizmet ettii amalar bakmndan deerlendirmesi,
iddeti ikin olarak eletiremez ve hala, iddet, hangi

6
Benjamin, Walter, iddetin Eletirisi zerine, iddetin
Eletirisi zerine iinde, Metis Yay., Ekim 2010, ev: Kolektif,
sf:19
7
age, sf:19
16

amaca hizmet ederse etsin meru olur mu sorusunu
akta brakr. Dolaysyla, zellikle 1789 Fransz
Devrimi ve 1917 Ekim Devrimi gibi, devrim
dnemlerinde sylemsel olarak yrrle giren ve
iddeti devrimci amalarn yrrle konulmasnn,
yeryznde adaletin salanmas amacnn bir paras
olduu iin olumlanmas gerektiini mutulayan
doal hukuk yaklamnn terkedilmesi gerekir.
Benjamin iddetin olumlanmas sorununu
yantlayabilmek iin daha incelikli bir lte, hizmet
ettikleri amalara baklmakszn salt aralar alannda
kalan bir ayrma ihtiya olduunu syler.
8

Byle bir ayrmn bulunduu yaklam ise, pozitif
hukukun yaklamdr. Pozitif hukuk, her tr amaca
dair krl ile, daha dorusu her tr amacn
adilliini, yasaya uygunluk ile belirlemesiyle, iddetin
salt ortaya kt alan olan aralar alannda, yani
kendi ikin alannda yarglamaya daha uygun bir
yaklamdr. Zira pozitif hukuk, iddeti yneldii
amalar gerekletirmek iin doal bir ekilde var

8
age, sf:19
17

olan bir tr hammadde olarak gren doal
hukukun aksine iddeti tarihsel olarak ortaya km
bir oluum olarak tanr ve bu sayede, iddetin ikin
bir eletirisini yapmak iin hipotetik bir k noktas
salar.
9
Fakat Benjamin iin, iki yaklam da, bu ikin
eletiriyi ancak ksmen yapabilir zira temel bir
dogmada, adil amalara ancak ve ancak hukuka
uygun aralarla ulalabilir, hukuka uygun aralar da
ancak adil amalara hizmet eder dogmasnda
ortaklarlar.
10
Dolaysyla pozitif hukuk her ne kadar
ikin bir iddet eletirisi iin hipotetik bir k noktas
oluturabilse de, keskin bir eletiri iin kafi deildir.
Pozitif hukukun eletirel snr, yukardaki dogmadr.
Ve bu sebeple bir iddet eletirisi dayanak noktasn
hem pozitif hukuk felsefesinin, hem de doal
hukukun dnda tutmaldr.
11

Benjamin, doal hukukun adil ama/adil-olmayan
ama iin iddet ve pozitif hukukun yasaya-uygun
iddet/yasaya uygun olmayan (meru/gayri meru)

9
age, sf:21
10
age, sf:20
11
age, sf:22
18

iddet ikileminin karsna baka bir ayrm
kartacaktr. Bu ayrma giden yolda Benjamin, bireyi
bir hukuk znesi olarak tanyan modern hukuk
dzeninin, bireylerin doal amalarna iddet
uygulayarak ulamasna engel olmak zere
kurgulandnn altn izer.
12
yleki hukuk dzeni,
bireylerin kendi amalarna iddet yoluyla
ulaabilecekleri her yerde, o amalar hukukun
amalar ile deitirerek, bireylerin iddetini
engellemeye alr. Buradan kacak sonu der
Benjamin, hukukun, bireylerin elindeki iddeti
hukuku yok edecek bir tehlike olarak grddr.
13

Bireyin doal amalarna ynelerek, bu amalar
gerekletirmede iddete bavurmas ihtimalinin
hukuk dzeni asndan gerek tehdit, yeni hukuk
yaratma tehdididir,
14
Benjamine gre.
Dolaysyla, iddetin ilk yan onun hukuk kurucu
yandr. Her tr iddet, bir yanyla hukuk kurucudur.
stilac bir devletin, bir baka devlete ait topraklar ele

12
age, sf:22
13
age, sf:23
14
age, sf:25
19

geirerek orada kendi hukukunu kurmas, insanlk
tarihinden en ok tekerrr eden hukuk kuran iddet
rneklerindendir. Bu istila savalarnn iddeti,
smrgecilikten eski a savalarna kadar, basite
ykm deil ayn zamanda, muktedirin kendi hukuki
ilikiler kurgusunu, hatta gndelik yaam ilikilerini
istila topraklarnda kurduu bir iddet tarzn ortaya
karr. Bir baka rnekte ise, bu durum ii snfnn
genel grevinde grlr. i snf, yasal olarak iddeti
tannm tek hukuk znesidir. Fakat hukuk dzeni
grev hakkn salt, spesifik bir iyeri iin ak maddi
sorunlar doduunda ve sadece yasal snrlar
dahilinde tanr. Oysa genel grev olgusu, kitlesel
olarak ou zaman yeni yasa maddelerinin yrrle
girmesi adna yaplan bir eylem tarz olarak, tam da
iinde tad ama ve iddet/g ile birlikte yeni
hukuk/yasa yapabilmesi asndan, hukuk dzeni
tarafndan yasad ilan edilir. Aslolan, sadece
hukuksal aralarn korunmas deil, bizzat devleti ve
hukuk dzenini korumaktr.
15
te iddetin ikinci

15
age, sf:23
20

boyutu da burada aa kar. Kendi haklar adna,
hukuki aralarn tesinde onlar iptal eden herhangi
bir eyleme giren birey veya bir kolektif, karsnda,
iddeti bulacaktr: Hukuk koruyan iddet.
Benjaminin hukuk kuran/hukuku koruyan iddet
ayrm ilk elde konformist/steril iddet eletirilerini
amada bize yeni ey syler: Birincisi, konformist
tezler asndan iddetin yokluu, iddet d bir alan
olarak dnlen hukuk, szleme gibi alanlardaki
var olan iddet gsterilmi olur. En basit ticari
szleme dahi, o szlemede temsil edilen hukuk
kurucu iddet bakmndan, iddet ykldr. Hatta
hukuk koruyucu iddet, o szlemenin asl
garantrdr.
16
kinci olarak, buradan kan sonula,
hukuk dzeninin kendisine ynelmeyen hibir eletiri
tam olamayacaktr. Zira hukuk iddetten arnm
ilikileri temsil etmedii iin, gerek bir eletirinin,
hukuki ilikileri sorun ederek ie balamas
gerekecektir.
17
Ve ncs, iddet/g sadece saf
bir ara olarak, amaca ynelik cebir deildir, yeni

16
age, sf:29, 30
17
age, sf:26
21

ilikiler yaratp ilikileri dntrebilir diyecektir
Benjamin.
18

Bu temel karmdan sonra Benjamin,
steril/konformist iddet eletirisine dair tarz
argman ayrt eder. Bu argmanlar Birinci Dnya
Savanda zorunlu askerlik konusunda devletin
giritii iddete ynelik eletirileri ele aldktan sonra
ayrt edilir. lk argman, iddet eletirisini, bireyin
hibir ekilde snrlandrlamayaca zerinden yani
Benjaminin deyimiyle ocuksu bir anarizme
varm bir negatif zgrlk fikrinden alrlar.
19
Bu
argmanlar/eletiriler, sadece ortaya kan
eylemlerin ahlaki-tarihsel temellerini gizlemeye,
eylemin tad anlam ortadan kaldrmaya yarar.
Dolaysyla, negatif zgrlk tezi iddeti ancak soyut
ksmi olarak, kendi tmelliinde, onun donuk bir
imgesini oluturarak eletirmi olur. Bir ikinci
argman tarz ise Kant kategorik imperatife
yaslanan eletiridir. yle eyle ki, eyleminde insanl
hem kendi kiiliinde, hem baka insanlarn

18
age, sf:24, 25
19
age, sf:26
22

varlnda salt ara olarak kullanma, amalar olarak
gr.. Buna yaslanan iddet eletirisi ise, pozitif
hukukun insanln karlarn her bir bireyin
kiiliinde tanmay ve desteklemeyi istemesinde
bloke edilecektir. Zira pozitif hukuk bu kar
mukadder bir dzenin ortaya konmasnda ve
korunmasnda grd oranda, hukuk kurucu ve
koruyucu iddet olumlanmak zorunda kalacaktr.
20

Son olarak, soyut bir zgrlk argmanna
yaslanan ve pozitif zgrlkten hareket eden bir
eletirel argman da, bu soyut zgrln dzeni
tasvir edilmedii mddete, ilk iki tarz eletiri ile ayn
aresizlii paylaacak, ayn skntlarla karlaacaktr.
Peki bu durumda, iddet eletirisinde, hakiki ve
konformist-olmayan bir iddet eletirisinde nasl
hareket etmeli? Benjamin, iddeti bnyesine alarak
onu srekli klan hukuk dzeninin eletirisinin, yani
iddetin eletirisinin, iddet tarihinin bir felsefesi
olduunu syler.
21
Zira iddeti salt gncelliinde
ancak hukuk kurucu veya hukuk koruyucu iddet

20
age, sf:27
21
age, sf:41
23

olarak tanyabiliriz.
22
Benjamin bu noktada mitik
iddet ve ilahi iddet kavramlarn tartmaya katar.
Mitik iddet, hukuk kuran iddetin bir arketipi, bir
tarihi olarak gre kar. Benjamin ele ald Niobe
mitinde, tanrlarn yeryzene inerek Niobeyi
cezalandrmasn bir hukuk koruyucu iddet, yani
yasann ihlaline bir cevap olarak deil, asl olarak bir
yasa koyucu iddet olarak okur.
23
Dolaysyla, aslnda
mitik iddet, her tr hukuk kurucu iddetin tarihsel
kkenidir. Mitik iddetin syledii, her tr hukuk
dzeninin hukuka yabanc, hukuki olarak
yarglanamayacak bir yerde kurulduu, tanrlarn
yeryzne inii gibi, bir istilann, savan ve
muktedirin hukuku olduudur. Daha sonra
kullanaca deyimle, her hukuk bir
istisnann/olaanst halin rndr.
Benjamin, hukuk kuran/hukuku koruyan iddeti
tarihselletirdikten sonra, onun karsna ilahi
iddet dedii bir eyi koyar. lahi iddet, kansz,
vurucu ve kefaret deyici anlarn icras yoluyla yani

22
age, sf:41
23
age, sf:35, 36
24

her tr hukuk kurmadan asude oluuyla
tanmlanr.
24
Bu anlamyla, eitsizlik anlamndaki
iddet olmayan bir etkidir, bir g uygulamasdr.
Tpk proleter genel grev gibi, devleti ele geirmek
ile ilgilenmeyip, eitsizliin ve iddetin
kurumsallamas anlamna gelen hukuk dzenini
ortadan kaldrc bir etki yapar.
25
fke ve eitsel
iddet dedii fenomende olduu zere, ilahi
iddet, bir eitsizlik ilikisini oluturmak zere
iktidara ynelmedii iin, aslnda iddet deildir.
iddet probleminin Benjaminci zm, ite tam da
bu teolojik kavramda gibi durmaktadr. Zira iddeti
bir eitsizlik ilikisi olarak anlayacaksak,
steril/konformist iddet eletirilerini, iddeti salt bir
fiziksel zor olarak anlamakla, iddetin asli zellii
olan eitsizlik ilikilerini ve onlar cisimletiren
hukuk/devlet dzenini eletiriden korumakla itham
edildiini anlarz. Bu noktada hakiki bir iddet
eletirisi, hukuk dzeninin bizzat kendini hedef
alarak, onu ortadan kaldrmaya ynelecek bir siyasal

24
age, sf:39
25
age, sf:33
25

eylemi talep etmektedir. Tarih zerine Tezler,
Benjaminin bu perspektifi srdrd ve bunu tarih
anlaynn merkez fikri haline getirdii yerdir.

Tarih zerine Tezler veya lerlemeciliin
Konformizmine Kar

Benjaminin bir dier nemli almas olan Tarih
zerine Tezler, onun, 1940 ylnda yazlm son
metnidir.
26
Benjaminin ou metni gibi Mesihilik ve
1927 sonras ou metni gibi Marksizm, ayn anda
metin boyunca iler. Dnsel adan kkrtc,
arpc ve keskin bir metindir. Dncenin hareket
etmek adna, konformizmden kurtulmak adna ald
arpc riski ve kendini deneyime ve ansa an son
derece gl bir ekilde ierir ve okuyucuyu da
kkrtarak, onun dnme tarzn allak bullak
etmeye davet eder.
Tarih zerine olan tartma da, Benjamin iin,
verili dnce geleneine, yani onun deyimiyle

26
Dellalolu, Besim F., Modern Bir Mesih: Walter Benjamin,
Benjamin iinde, Say yay., stanbul 2005, sf: 29
26

tarihselcilie, tarihsel olan, ilerleyen, insanln
doal olarak refahna hareket eden bir ak olarak
gren belirlenimci dnceye kar bir mcadeledir.
Benjamin, tarihsel maddecilie, yani Marksist tarih
ve teori geleneine eletirel bir ekilde yaklaarak,
onu yeniden formle etmeye alr. lk tez, nl
kukla metaforu zerinden, bize, tarihsel
maddeciliin, tarihsel olarak kazanacana duyduu
soyut inanla bir tr hep kazanan otomata
dntn anlatr gibidir.
27
Benjaminin
dncesi, bu hep kazanan otomat, iine dt
ilerlemeciliin konformizmden kurtarmaya
ynelecektir.
lerlemeciliin ya da hep kazanmann
konformizmi, zellikle Alman faizminin ykselii
ncesinde Alman Sosyal Demokratlarnda
somutlar. Benjamin, on birinci tezde, zgrle
kavumu torunlar idealini, kleletirilmi atalarn
imgesiyle deitiren Sosyal Demokrasinin, ii
snfnn zgrleme mcadelesinin en nemli

27
Benjamin, Walter, Tarih zerine Tezler, Pasajlar iinde,
Yky, ubat 2013, ev: Ahmet Cemal, sf:37, Birinci tez
27

duygular olan snf nefreti ve mcadele iin zveri
duygular tahrip ettiini syler.
28
Sosyal
demokratlarn, sonraki kne -faizmin kati
galibiyetine- giden yolda ileyen tarihselci
konformizm, Alman ii snfnn tarihin aknts ile
birlikte kendisinin de yzdn, ve Dietzsgenden
Benjaminin alntlad ekliyle, tekhnik ilerlemeye
kout olarak oluan zenginliin, hibir eyin
baaramad bir eyi baarp, insanl
kurtarabilecei fikri, ii snfnn politik
yozlamasnn ve mcadeleden kopuunun da en
byk etkeni olacaktr, Benjamine gre.
29

Benjaminci tarih anlay, bu sebeple ilerlemeci
deildir. Hatta ezilenlerin tarihi, ilerlemelerden daha
ok, nl tarih melei imgesinin retildii tezde
ifade edildii zere, ykntlarn, aclarn ve lmlerin
birikimidir.
30
Ezilenler asndan, eitsizliin hkm
srd bir dnyada, tarih asla btnyle

28
age, sf:45, on birinci tez
29
age, sf:43, onuncu tez
30
age, sf:42, sekizinci tez
28

alntlanabilir deildir.
31
Tarihsel ilerlemeci denen
konformist tarihi, tam da tarihi iine vakalar
silsilesini doldurmas gereken bir bo uzam olarak
tahayyl ettii oranda, tarihteki ktlk ve
mcadeleleri ntrletirmekte, onlardaki mcadeleci,
politik unsuru zayflatmaktadr. Oysa, Tarihsel
maddeci, tarihin tylerini tersine tarayarak
32

tarihte monad olarak belirecek olan byk olaylar,
insanln kazanm olarak kaydedilmi olan
vakalarda mevcut olan fakat grnmez klnarak
strilize edilmi ktl, ezilenlerin, klelerin,
yoksullarn ykmn ortaya karacaktr.
33

Tarihsel maddeci, sonsuz bir imdiden, bir
Mesihyanik zamandan, hep beklenmi olduu bir
adan konuur. Onun bak, ezilenlerin bak
asndan, tam da zerine bast ve zerine basmas
iin beklenmi olduu o sonsuz imdiden, tarihsel

31
age, sf:38, nc tez
32
age, sf:41, altnc tez
33
age, sf:47, on altnc tez ve ayrca, age, sf:41, altnc tez,
zellikle kltr varlklarnn yaratmnda dehalarn ad
anlmayan adalarnn angaryalar zerine tartrken.
29

sreklilii paralar. Tarihin akn paralama bilinci
der Benjamin, eyleme getikleri anda devrimci
snflara zg olan bir bilintir.
34
te bu anlay,
Benjamin iin, ezilenlerin geleneinin gsterdii
daimi olaanst hale uygun ve iddetin Eletirisi
zerinede uzun uzun tartt, hukuk ve devlet
dzenini ve onun iddetini, yani tahakkm mutlak
olarak iptal edecek ilahi ve gerek bir olaanst
hali oluturma greviyle, tam da Mesihyanik imdiki
zaman iindeki tarihiyi kar karya getirecek olan
tarih anlaydr.
35











34
age; sf:46, on drdnc tez
35
age, sf:41, on ikinci tez
30























31

Sonu Yerine: Dnce ve Deneyim

Bugn gndelik yaam -gemite olmad
kadar- dayanlmaz
klan ey onun deneyime evrilemezliidir.
Giorgio Agamben, ocukluk ve Tarih

Benjaminci dnce imgesinin, risk, ans ve
deneyim ile olan ilikisini ve bu imgenin konformist
ve steril dnce imgesine kar mcadelesini
Benjamin, Tarih zerine Tezlerde, tarihinin
dncesi asndan yle formle edecektir:
Dnme eyleminin erevesinde yalnzca
dncelerin ak deil, ama durdurulmas da vardr.
Dnme eylemi, gerilimlere doymu bir konumda
anszn durduunda ona bir ok uygulam olur ve bu
sayede o konum, bir monad niteliiyle
belirginleir.
36
Bu Benjaminin, kendi dncesine
dair belki de en net konutuu anlardan biridir.
Gerekten de Benjamin iin, dnce saf bir

36
age, sf:47, on altnc tez
32

mutlulukla fikirden fikire karmla ilerlemez. Daha
ok zerinde iledii alanda bir iddet olarak ortaya
kar ve bunu ne kadar canl bir ekilde, ne kadar
keskin bir biimde baarrsa, fikirlerin retimi de o
kadar keskin, retilen deneyim de o kadar canl olur.
Bu monadolojik karakter, onun tm yazlarna
sinmitir. Sanat, tekhnik, politika vs.., her ne
konuursa konusun, Benjamin, bir dnce
deneyine girimitir.
Bu balamda, Benjaminde kesien Marksizm ve
Teoloji, ancak bu artlar altnda, yani ancak ve ancak
Benjaminin bir karmc, bir teoriyi uygulayan
pratisyen deil de, bir deneyimci, bir ampirist olduu
dnlrse eliki ortadan kalkar. Benjamin
Mesihyanik tezler ile Marksis/materyalist tezleri
harmanlamaktan ok, deneyim ile bu tezleri
dzelterek, yeniden formle ederek onlar
deneyimle ve birbiriyle balyordur. Zira
konformizmin aslnda ortadan kaldrd en nemli
ey, deneyimdir. Bu adan, Benjamini bir zamansz
ve onu bizim adamz yapan ey, iddia edildii gibi
sadece ilerlemeci tarih anlaynn k deil,
33

ama ok daha derin olarak, bugnn eletirel
dncenin, yaam mutlak olarak sarm olan
konformizmle, deneyimin yok oluuyla yz yze
gelmesidir. Dnce ve yaam -kim bugn bunlar
birbirinden ayrt edebilir ki?- deneyimine yeniden
ulamaya alan eletirel bir dncenin
Benjaminden alaca ok fazla ey vardr. Bugn her
zamankinden daha fazla anlamszlatrlm,
ntrletirilmi ve hepimizi srekli iinde
srklemekle tehdit eden zamana kar verilen, bu
ak krmaya ynelik devrimci mcadelenin, bu
dnyaya yaralarn tamaya gelmi gnmz
Mesihlerinin, militanlarnn; kendi izgilerini
tarzlarn yeni yeni oluturmakta olan bir kuan
adadr Benjamin.







34























35

Kaynaka:

Adorno, Theodor W., Walter Benjamin zerine,
Yky, Haziran 2012, ev: Dilman Muradolu
Benjamin, Walter, Pasajlar, Yky, ubat 2013, ev:
Ahmet Cemal
Benjamin, Walter, iddetin Eletirisi zerine,
Metis Yay., Ekim 2010, ev: Kolektif
Benjamin, Walter, Tek Yn, Yapkredi Yay., ev:
Tevfik Turan
Dellalolu, Besim F., Benjamin, Say yay., stanbul
2005
Leslie, Esther, Walter Benjamin: Konformizmi Alt
Etmek, Habitus yay., 2010, ev: Eda aa