Está en la página 1de 6

RES tripliciter accipiunt: 1. in esse quod habent in suae essentiae principiis; 2.

in esse quod
habent in propriis singularibus; 3. in esse quod habent in intellectu. De Praedicab. I, 2I
ALBERTI MAGNI
LIBER DE PRAEDICABILIBUS
TRACTATUS I
DE NATURA LOGICAE
Caput II.
Utrum logica sit pars philosophiae?
!anc aute" scientia" qui "odus est o"nis philosophiae, quida" nulla" parte"
esse philosophiae contendunt, dicentes non nisi tres esse partes philosophiae, scilicet
ph#sica", "athe"atica" si$e disciplinabile", et "etaph#sica" si$e di$ina". %u"
eni" di&&initio dicens quid et propter quid "ediu" sit in scientia, et di&&initio non possit
$ariari nisi tripliciter, scilicet quod aut concipiat "ateria" sensibile", quae cu" "otu
est et "utatione; aut concipiat "ateria" intelligibile", cu'us essentia non est cu" "otu
et "utatione secundu" ratione", qua"$is secundu" esse sit in "ateria quae est cu"
"utatione et "otu, sicut est "agnitudo et nu"erus; aut nec secundu" essentia", nec
secundu" esse concipiat "ateria" sensibile": $idetur quod philosophia non habeat nisi
tres partes essentiales, sicut et (ristoteles dicere $idetur
1
. Propter quod nonnulli logica"
scientia" si$e rationale", nulla" parte" dicunt esse philosophiae.
(ddunt etia" ad suae assertionis con&ir"atione", quod nullius rei "odus, cu" re
cu'us "odus est, $enit in generis sui di$isione". %onstat aute", quod logica generaliter
dicta "odus philosophiae est. )on ergo $enire $idetur ad philosophiae di$isione", nec
$idetur in aliqua parte hu'us generis quod est philosophia contineri.
!anc aute" opinione" alii quida" i"pugnantes dicunt philosophiae generalis
esse intentione" o"ne", o"niu" quocu"que "odo entiu" co"prehendere $eritate",
quantu" ho"ini possibile est co"prehendere ea" secundu" ratione" et intellectu".
Ea aute" quae sunt, dicuntur esse aut ab opere nostro, si$e a $oluntate, si$e etia" ab
intellectu scientia" quaerente: aut a natura generaliter dicta, quae ab opere nostro
causari non potest. Et cu" ea quae a natura sunt, nostrae sint causae scientiae, et non
nos su"us causa ipsoru", non potest de illis esse scientia practica. Relinquitur ergo,
quod de talibus apud nos non est nisi scientia conte"plati$a, quae lu"ine intelligentiae
per&icitur. Eoru" aute" quoru" nos su"us causa per $oluntate", non potest esse apud
nos scientia speculati$a, sed tantu" practica. Eade" eni" sunt in quolibet scibili
principia et causae et ele"enta cognoscendi, quae sunt principia essendi: quia aliter
sequeretur, quod id quod scitur a nobis, non scitur secundu" id quod est, sed potius
sciretur secundu" id quod non est. Et sic &also "odo sciretur o"ne quod scitur, quod
absurdu" est. Relinquitur igitur quod de entibus a natura causatis, non potest esse
1 (ristoteles, In *. pri"ae philosophiae, te+. co". 2.
scientia per ea quae sunt a nobis, sed potius scientia eoru" habetur e+ principiis
causantibus essentia" et esse eoru" in natura, quae non nisi per conte"platione" sunt
in o"nibus. Eoru" aute" quae sunt a nobis, non potest esse scientia $era apud nos nisi
per ea principia quae sunt in nobis, per quae nos su"us causa eoru", quae a nobis sunt:
cu'us &inis non est $eru", sed bonu", quod nobis bonu" est. Si"iliter igitur alicu'us
philosophiae erit intentio co"prehendere $eritate" e'us quod in nobis est, secundu"
ratione" qua nititur co"prehendere $eritate" e'us quod rationis ductu $ia est in o"ne"
cognitione" o"niu" eoru" quoru" cognitio &it in nobis per ea quae cognita sunt apud
nos, e+ quibus nos pro&icisci"ur ad scientia" incognitoru". Erit igitur de intentione
philosophiae etia" logica scientia quae est rationalis.
(dhuc aute" hu'us signu" dicunt, quod apud Peripateticos philosophia in tres
partes pri"a di$isione di$isa est, in ph#sica" scilicet generaliter dicta", et ethica"
generaliter dicta", et rationale" si"iliter accepta". Dico aute" ph#sica" generaliter
dicta", quae co"prehendit et naturale" et disciplinale" et di$ina". Ethica" aute"
generale", quae in se continet et "onastica" et oecono"ica" et ci$ile". Rationale"
aute" generale" quae co"prehendit o"ne" "odu" de$eniendi de noto ad ignotu"
quocu"que "odo: quod per "ulta genera probationu" &it, ut in sequenti ostendetur.
,ani&estu" est igitur, quod logica aliqua pars est philosophiae.
(dhuc aute" si aliquid est de intentione philosophiae: tunc hoc "a+i"e de
intentione philosophiae erit, sine quo nullus in philosophia in aliqua" de$enire potest
cognitione". Ignorans aute" logica" nullus ignoti per&ecta" potest acquirere
cognitione", eo quod ignorat "odu" per que" de$enire oportet de noto ad ignoti
notitia". -idetur ergo logica" praecipue esse de intentione philosophiae.
!anc aute" ($icenna
2
et (l&arabius dicunt esse &ri$ola" et in&ructuosa".
.ri$ola" quide", quia in contradicendo sibi intentione" ad ide" eode" "odo dictu"
non re&erunt. Dicentes eni" logica" philosophiae parte" non esse, reale" et
conte"plati$a" philosophia" $ocant. %ontradicentes aute" his, et dicentes logica"
parte" philosophiae esse, o"ne" co"prehensione" $eritatis qualitercu"que e+istentis,
si$e in se, si$e in nobis cognoscentibus $el operantibus, $ocant philosophia". Et sic
&ri$ole contendunt non ad ide" sua" re&erentes intentione". In&ructuosa etia" hu'us
contentio, quia de proposita nihil declarat intentione. Et sic nihil prodest ad propositu".
Est igitur logica una partiu" philosophiae generaliter dictae, quae o"nis
ad"irabilis intendit co"prehendere $eritate" secundu" "odu", secundu" que"
possibile est co"prehendere ea" e+ propriis principiis e'us quod ad"iratur. !oc eni"
$ariatur secundu" uniuscu'usque scientiae proprietate". Sicut eni" in philosophia reali
secundu" di$ersitate" di&&usionis /quae "ediu" in de"onstratione est0 $ariatur
philosophia, sic in logicis si$e rationalibus secundu" $ariationes ratiocinationis $ariatur
scientia, hoc est, sciendi "odus. Si eni" ratio procedit e+ signis &acientibus
praesu"ptione", erit logicae generalis pars una quae rhetorica $ocatur. Si aute"
procedit e+ &ictis &acientibus delectatione" $el abo"inatione", erit alia pars logicae
quae $ocatur poesis $el poetica. Si aute" procedit e+ probabilibus co""unibus, quae in
2 ($icenna, In principio suae logicae.
pluribus in$eniuntur, erit pars alia quae $ocatur dialectica. Si aute" procedit e+ causis
essentialibus et propriis, erit alia pars quae $ocatur de"onstrati$a. Si e+ his quae $idetur
et non sunt, erit pars alia quae $ocatur sophistica. Si aute" e+ cautelis pro$ocantibus
respondente" doceat procedere, erit alia pars logicae generalis quae $ocatur tentati$a: et
sic &acile est de o"nibus aliis intelligere.
!oru" aute" quae dicta sunt, ratione" ponit ($icenna dicens res o"nes
tripliciter esse accipiendas, scilicet quod pri"o accipiantur in essentiae suae principiis:
secundo in esse quod habent in singularibus propriis: tertio aute" secundu" quod
acceptae sunt in intellectu. ,ulta eni" secundu" essentiae suae principia separata sunt
a "otu et a "ateria quae ta"en secundu" esse sunt $el possunt esse in "otu et "ateria,
sicut substantia, unitas, identitas, "ultitudo, et di$ersitas, et alia hu'us"odi, quae
quide" in essentiae suae principiis ingenerabilia et incorruptibilia sunt: et hoc "odo
secundu" Platone" sunt reru" principia &or"alia, propter quod ingenerabilia et
incorruptibilia talia Plato esse dicit. Et si talia dicantur generari $el corru"pi, hoc non
erit nisi secundu" accidens, hoc est, secundu" esse quod habent in generatis et
corruptis. (cceptio aute" rei secundu" esse quod habet in suppositis, erit secundu"
e+istentia" illoru" suppositoru", et secundu" di&&initione" qua" habere possunt
secundu" esse quod habent in illis. (cceptio aute" reru" secundu" quod sunt in
intellectu, est secundu" cognitione" qua" habent, non secundu" quod in se sunt per
intellectu". Et secundu" o"nes istos tres "odos sunt etia" consequentia accidentia
quae $ocantur propriae passiones ipsius. Et sic quolibet istoru" "odoru" triu"
philosophia de ipsis intendit acquirere $eritate". Et hoc est per ductu" rationis alique"
qui ad logica" pertinet. Res eni" prout habent esse in ani"a, accidentia habent propria,
sicut aliquid esse notu" apud ho"ine", et aliquid esse ignotu": et cu" co"parata ad
in$ice" in aliquo se con'ugant, erit $ia rationis, procedendo de noto ad ignotu", per
co"paratione" noti ad ignotu" secundu" con$enientia" $el di&&erentia" noti ad
ignotu". E+ quo co"prehenditur, quod unu" co"ponitur cu" alio, et praedicatur de
illo: $el unu" di$iditur ab alio, et re"o$etur ab ipso: secundu" eni" hunc "odu"
de$enitur de uno in alteru". !oc igitur "odo logica est de intentione philosophiae
generalis.
1i$ro dos Predic2$eis
3ratado I
Sobre a nature4a da l5gica
%ap6tulo II.
Se a lgica parte da filosofia.
Esta ci7ncia, que 8 o "8todo de toda a &iloso&ia, a&ir"a" que ela n9o 8 parte da
&iloso&ia, di4endo que n9o h2 sen9o tr7s partes da &iloso&ia, a saber, a &6sica, a
"ate"2tica ou disciplin2$el, e a "eta&6sica ou di$ina. %o"o a de&ini:9o que di4 o qu7 e
porque meio est2 na pr5pria ci7ncia, e a de&ini:9o n9o pode $ariar sen9o tripla"ente, a
saber, o que concebe a "at8ria sens6$el, que cont8" "o$i"ento e "udan:a, ou concebe
a "at8ria intelig6$el, cu'a ess7ncia n9o cont8" "o$i"ento e "udan:a segundo a ra49o,
ainda que segundo o ser est2 na "at8ria que cont8" "udan:a e "o$i"ento, assi" co"o
8 grande4a e nmero /quantidade0, ou n9o concebe a "at8ria sens6$el ne" segundo a
ess7ncia, ne" segundo o ser: parece que a &iloso&ia n9o te" sen9o tr7s partes essenciais,
co"o ta"b8" (rist5teles parece di4er. Por causa disso alguns di4e" que a ci7ncia
l5gica ou racional n9o 8 parte algu"a da &iloso&ia.
(crescenta" ta"b8" ; con&ir"a:9o de sua asser:9o, que o "8todo de nenhu"a
coisa, co"o coisa de que 8 o "8todo, $e" ; di$is9o de seu g7nero. %onsta, por8", que a
l5gica, e" seu sentido geral
3
, 8 o "8todo da &iloso&ia. Parece, portanto, n9o $ir ; di$is9o
da &iloso&ia, ne" parece estar contida e" algu"a parte deste g7nero que 8 a &iloso&ia.
,as esta opini9o, alguns outros ad$ers2rios di4e" ser toda a inten:9o da &iloso&ia
geral, compreender, por qualquer mtodo, a verdade de todos os entes, o quanto se'a
poss6$el ao ho"e" co"preend7la segundo a ra49o e o intelecto. (s coisas que s9o,
di4e" que s9o ou por nossa obra, ou pela $ontade, ou ainda pelo intelecto que busca a
ci7ncia: ou s9o pela nature4a que, geral"ente di4e", n9o pode ser causada por nossa
obra. E co"o aquelas que s9o pela nature4a s9o as causas de nossa ci7ncia, e n5s n9o
so"os causa das "es"as, n9o pode ha$er sobre elas u"a ci7ncia pr2tica. Sustentase,
portanto, que de tais n9o h2 e" n5s sen9o a ci7ncia conte"plati$a, que 8 reali4ada pela
lu4 da intelig7ncia. Daquelas, por8", das quais n5s so"os causa por "eio da $ontade,
n9o pode ha$er e" n5s a ci7ncia especulati$a, "as apenas a pr2tica. (s "es"as s9o,
co" e&eito, e" qualquer coisa que s5 se pode saber os princ6pios e causas e ele"entos
do conheci"ento, que s9o princ6pios de ser: porque seguiria de outro "odo, que o que 8
conhecido por n5s, n9o 8 conhecido segundo o que 8, "as antes, seria conhecido
segundo o que n9o 8. E assi" por u" &also "8todo saberiase tudo o que 8 sabido, o que
8 u" absurdo. Sustentase, portanto, que acerca dos entes causados pela nature4a n9o
pode ha$er ci7ncia por aquelas coisas que s9o por n5s, "as antes a ci7ncia deles tida
dos princ6pios que causa" a ess7ncia o o ser delas na nature4a, que n9o est9o e" todos a
n9o ser atra$8s da conte"pla:9o. Daquelas, por8", que s9o por n5s, n9o pode ha$er
ci7ncia $erdadeira e" n5s a n9o ser atra$8s daqueles princ6pios que h2 e" n5s, pelos
3 %o"preende"os generaliter dictus co"o <e+presso de "odo geral= ou <e" seu sentido geral=.
quais n5s so"os a causa deles, que s9o por n5s: cu'o &i" n9o 8 o $erdadeiro, "as o be"
que 8 be" para n5s. Do "es"o "odo, portanto, a inten:9o du"a &iloso&ia ser2
co"preender a $erdade daquilo que est2 e" n5s, segundo a ra49o pela qual es&or:ase
por co"preender a $erdade daquilo que o ca"inho pela condu:9o da ra49o est2 e" toda
cogni:9o de todos aqueles cu'a cogni:9o acontece e" n5s por aquelas coisas que s9o
conhecidas e" n5s, das quais n5s parti"os para a ci7ncia das coisas desconhecidas.
Ser2, portanto, sobre a inten:9o da &iloso&ia ta"b8" a ci7ncia l5gica que 8 racional.
,as ainda di4e" do sinal disto, que nos Peripat8ticos a &iloso&ia 8 di$idida e"
tr7s partes e" u"a pri"eira di$is9o, a saber, e" &6sica e" seu sentido geral, e" 8tica
e" seu sentido geral, e e" racional igual"ente aceita. Digo, por8", a &6sica e" seu
sentido geral, que co"preende tanto a natural, quanto a disciplinal e a di$ina. ( 8tica,
por sua $e4, geral, que conte" e" si tanto a "on2stica quanto a econ>"ica e a ci$il. (
racional, por sua $e4, geral que co"preende todo o "8todo de chegar do conhecido ao
desconhecido por qualquer "8todo: o que acontece por "uitos g7neros de pro$a, co"o
ser2 "ostrado a seguir. ?, portanto, "ani&esto que a l5gica 8 u"a parte da &iloso&ia.
,as se ainda h2 algo sobre a inten:9o da &iloso&ia: ent9o por isto ser2 "uit6ssi"o
sobre a inten:9o da &iloso&ia, se" o que nada na &iloso&ia pode chegar ; algu"a
cogni:9o. Ignorando, por8", a l5gica, nada de desconhecido pode adquirir a per&eita
cogni:9o, pelo que ignora o "8todo por "eio do qual 8 preciso chegar acerca do
conhecido para a notoriedade do desconhecido. Parece, portanto, que a l5gica 8
sobretudo acerca da inten:9o da &iloso&ia.
Esta, por8", ($icena e (l&arabi di4e" ser &r6$ola e in&rutuosa. .r6$ola certa"ente
porque, ao contradi4er a si, n9o re&ere" a inten:9o ; "es"a coisa dita do "es"o "odo.
@s que di4e", co" e&eito, que a l5gica n9o 8 parte da &iloso&ia, "enciona" a &iloso&ia
real e conte"plati$a. Por8", os que contradi4e" a estes, e di4e" que a l5gica 8 parte da
&iloso&ia, toda a co"preens9o da $erdade e+istente de qualquer "odo que se'a, ou e" si,
ou e" n5s que conhece"os ou opera"os, cha"a" &iloso&ia. E assi" &ri$ola"ente
sustenta", n9o para o "es"o, re&erindo sua inten:9o. In&rutuosa ta"b8" a
conten:9oAaplica:9o disto, porque nada declara sobre a inten:9o proposta. E assi" nada
8 Btil ao prop5sito.
( l5gica 8, portanto, u"a parte da &iloso&ia no sentido geral, que todo o ad"ir2$el
te" a inten:9o de co"preender a $erdade segundo o "8todo, segundo o qual 8 poss6$el
co"preend7la a partir dos pr5prios princ6pios daquilo que 8 ad"irado. Isto, co" e&eito,
di$ersi&icase segundo a propriedade de cada ci7ncia. (ssi" co"o na &iloso&ia real
segundo a di$ersidade da difuso /que 8 o "eio na de"onstra:9o0 di$ersi&icase a
&iloso&ia, assi" nas l5gicas ou racionais segundo as $aria:Ces dos racioc6nios
di$ersi&icase a ci7ncia, isto 8, o "odo de conhecer. Se a ra49o procede dos sinais que
&a4e" pre$is9oAcon'ectura, ser2 u"a parte da ret5rica geral que cha"ase ret5rica. Se
por8", procede dos representadosA&alsos que &a4e" deleite ou a$ers9o, ser2 outra parte
da l5gica que 8 cha"ada poesia ou po8tica. Se ela procede dos pro$2$eis co"uns, que
s9o descobertos na "aioria, ser2 outra parte que se cha"a dial8tica. Se procede das
causas essenciais e pr5prias, ser2 outra parte se se cha"ar2 de"onstrati$a. Se destas
coisas que parece" e n9o s9o, ser2 outra parte que se cha"a so&6stica. Se, por8", ela
ensina proceder da cautela que pro$oca o que a&ir"aAresponde, ser2 outra parte da
l5gica geral que se cha"a tentati$a: e assi" 8 &acil entender sobre todas as outras.
Destas, por8", que s9o ditas, ($icena pCe a ra49o, di4endo que todas as coisas
de$e" ser recebidas de "odo triplo, a saber, porque pri"eira"ente s9o recebidas nos
princ6pios de sua ess7ncia, e" segundo no ser que t7" nos singulares pr5prios, e e"
terceiro segundo o qu7 s9o recebidas no intelecto. ,uitas, co" e&eito, segundo os
princ6pios de sua ess7ncia s9o separadas do "o$i"ento e da "at8ria que toda$ia
segundo o ser est9o ou pode" estar no "o$i"ento e na "at8ria, co"o a substDncia, a
unidade, a identidade, a "ultiplicidade, a di$ersidade, e outras deste "odo, que
certa"ente s9o inatas e incorrupt6$es nos princ6pios de sua ess7ncia, e deste "odo,
segundo Plat9o, s9o os princ6pios &or"ais das coisas, por isso que Plat9o di4 que tais
coisas s9o inatas e incorrupt6$eis. E se acaso se di4 que tais coisas s9o geradas e
corro"pidas, isto n9o ser2 sen9o segundo o acidente, isto 8, segundo o ser que elas t7"
nas coisas geradas e corro"pidas. ( recep:9o da coisa segundo o ser que te" nas coisas
supostas, ser2 segundo a e+ist7ncia daquelas coisas supostas, e segundo a de&ini:9o que
pode" ter segundo o ser que h2 nelas. ,as a recep:9o das coisas segundo o que s9o no
intelecto, 8 segundo a cognio que t7", n9o segundo o que s9o e" si por "eio do
intelecto. E segundo estes tr7s "odos s9o ta"b8" os acidentes consequentes que
cha"a"se pai+Ces pr5prias delas. E assi" pelo que quer que se'a destes tr7s "odos a
&iloso&ia acerca dos "es"os te" a inten:9o de adquirir a $erdade. E isto 8 atra$8s da
condu:9o da ra49o algo que se dirige ; l5gica. (s coisas con&or"e t7" o ser na al"a,
t7" acidentes pr5prios, co"o algu" ser conhecido no ho"e", e algu" ser
desconhecido: e quando co"paradasAadquiridas e" $e4 deA"utua"ente e" algo se
liga", ser2 por $ia da ra49o, procedendo do conhecido ao desconhecido, atra$8s da
co"para:9oAaquisi:9o do conhecido ao desconhecido segundo a con&or"idade ou a
di&eren:a do conhecido ao desconhecido. Do que se co"preende que u" 8 co"posto
co" outro, e predicado dele: ou u" 8 di$idido pelo outro e separado pelo
"es"o:segundo este "8todo chegase de u" ao outro. Deste "odo, portanto, a l5gica 8
acerca da inten:9o da &iloso&ia geral.

También podría gustarte