51 Paxinas Das Nosas Letras

Limiar
O Parlamento de Galicia volve a mirada cara ao tesouro inmaterial do Da das

Letras Galegas cando se cumpre medio sculo da sa instauracin, en 1963, grazas
iniciativa de Francisco Fernndez del Riego, do que estamos a celebrar o seu centenario.
Transcorrido este tempo, a celebracin supn unha oportunidade senlleira para
realizarmos unha reexin sobre o camio andado nos ltimos cincuenta anos en Galicia
e para renovarmos, luz da bagaxe adquirida, a obriga de traballar pola nosa terra.
Certo que Galicia ten unha canteira inesgotable de bens materiais e inmateriais,
entre os que o seu Parlamento constituu un soo utpico durante moito tempo, pero
que hoxe congrega a suma de esforzos e vontades dos galegos e galegas para construr
o noso futuro. E, neste sentido, o Da das Letras Galegas, que a Real Academia vn
celebrando cada 17 de maio, a expresin mis especicamente cultural da nosa
comunidade.
Desde a Xunta de Galicia entendemos, pois, esta data como un elemento fundamental
da nosa identidade. Aberta aos grandes intercambios do tempo actual, o Da das Letras
sita ante ns mesmos, no plano que lle corresponde, o valor da nosa expresin literaria
e, canda este, o da nosa presenza, coa nosa propia personalidade.
Despois de cincuenta anos de celebracins e conmemoracins institucionais, o
Parlamento de Galicia smase a esta efemride coa montaxe dunha exposicin que ten
como motivos ilustradores centrais as medallas que desearon e elaboraron o debuxante
Siro Lpez e o escultor Manuel Ferreiro por encargo do propio Parlamento, as como a
colaboracin escrita de Xess Alonso Montero, presidente da Real Academia Galega.
Unha exposicin que percorrer toda Galicia durante case un ano coa nalidade de que
as galegas e os galegos tean a ocasin de visitala nos lugares que habitan.
Creo, sinceramente, que moitas veces non fomos conscientes da transcendencia
social desta celebracin, que ano a ano nos convoca para dirixir a mirada cara ao
compromiso da nosa sociedade coa lingua e a cultura. Con esta mostra pretendemos
dar un paso mis no convencemento de que o Da das Letras Galegas pose un valor
extraordinario, centrado nun autor ou autora de prestixio, no que se reicte o esencial do
noso xeito de ver o mundo.
E facmolo rendndolle homenaxe aos homes e mulleres aos que lles correspondeu
plasmar en palabras os sentimentos de millns de persoas, de centos de anos, para
construren unha literatura propia, rica, na que cada cidadn galego poida recoecer a sa
paisaxe, a sa arte, o seu pensamento e todas as facetas da sa evolucin conxunta.
Vaian, pois, os meus parabns para o Parlamento de Galicia e para todas aquelas
persoas que, dun xeito ou doutro, participaron no deseo, montaxe e posta en marcha
desta exposicin conmemorativa que nos permitir lembrar e recoecer o legado que ten
suposto a celebracin do Da das Letras Galegas nos ltimos cincuenta anos
Alberto Nez Feijo
Presidente Xunta de Galicia
Presentacin
Para o Parlamento de Galicia, conmemorar o 50 aniversario da instauracin
do Da das Letras Galegas unha obriga, pero tamn unha honra que nos enche
de satisfaccin.
Nada de canto acontece ao seu carn resulta alleo casa de todos os galegos
e galegas. Por iso cobra especial signicacin esta mostra, humilde na forma
pero grandiosa no fondo, construda a partir das Medallas das Letras Galegas,
obra do caricaturista Siro Lpez e do escultor Manuel Ferreiro Bada, e que o
Parlamento de Galicia alberga na sa sede.
Con esta mostra homenaxeamos os escritores e escritoras aos que se rendeu
tributo durante o ltimo medio sculo, pero queremos tamn, e sobre todo,
reivindicar e poer en valor a lingua -rica, viva, inmortal- que eles cultivaron de
xeito maxistral.
Agradzolles aos autores das medallas a idea de organizar esta mostra, e
recoezo a colaboracin brindada pola Real Academia Galega e pola Consellera de
Cultura, Educacin e Ordenacin Universitaria da Xunta de Galicia para articular
este proxecto expositivo, aberto a cantos o queiran acoller nas sas sedes.
Pilar Rojo Noguera
Presidenta do Parlamento de Galicia
No principio, as palabras;
quizais a Palabra
1
Cmpre iniciar esta presentacin cun vello e celebrrimo versculo, o primeiro do
Evanxeo de Xon: En rghe en o Logos . Na Vulgata, o seu
egrexio tradutor ofrcenolo nun latn que anda nos asequible: In principio erat Verbum.
Os vellos libros sagros de culturas moi importantes debrzanse sobre a maxia e o poder
da Palabra, poendo o acento no seu lume creativo ou, como intuu Valle-Incln, nunha
pxina memorable, no logos espermtico. As acontece na antiqusima obra da Literatura
Snscrita, o Rig Veda, tal como subliou don ngel Amor Ruibal, ilustre telogo e
eminente llogo, o primeiro sanscritista galego.
Sempre que nos asomamos vizosa fraga das mis coecidas linguas fundantes,
as clsicas, por exemplo, temos a tentacin de escribir con maisculas o termo que
se rere PALABRA: LOGOS, na lingua de Homero, Platn e Demstenes, e
VERBUM, na de Virxilio, Cicern e Prisciliano, que a lingua que o sabio Xerome
traduciu o Evanxeo atribudo a Xon: o autor, por conseguinte, da incitante formulacin
In principio erat VERBUM.
2
A PALABRA tamn est na semente e nos alicerces da creacin dese universo cultural
que chamamos nacin galega: a natio galaica que aluda, nun celebrrimo telegrama de
1913, o escritor sueco Goran Bjormann (Vivat, oreat natio galaica).
En efecto, a mediados do sculo XIX, espritos moi atentos s novas inquedanzas
repararon nas palabras da inmensa maiora da xente de Galicia, e, polo feito de utilizrenas
literariamente, transmitronnos, acoto con metforas, unha concepcin nova do pas e,
dalgn xeito, unha leccin e un compromiso. Deuse a circunstancia, ventureira e case
milagrosa, de que, entre as voces convocantes daquel tempo xerminal, unha delas, a mis
excelsa, chambase Rosala de Castro. Era a Rosala que levaba na frente unha estrela e no
bico un cantar, que as a deniu Curros Enrquez, s veces poeta non menos grandioso.
Cantou Ela, cantou a Cotova, e xa todo foi distinto. Os lectores e as lectoras de Galicia
comezaron a percibir que a linguaxe era a casa do ser, dito sexa coa formulacin que
ideou bastante despois o lsofo alemn Martn Heidegger (Die Sprache ist das Haus
des Seins).
3
Tamn o gran Curros Enrquez levaba no seu atormentado corazn a estrela da Xustiza,
que defendeu co poderoso brazo do seu verso e coa quixotesca espada dos seus cantos.
Musa civil impar na Europa do XIX, foi o Gladiador.
Entre a Cantora e o Gladiador de elemental xustiza situar e gabar os versos de
Valentn Lamas Carvajal, o poeta ourensn cego pero non xordo epopea annima, diaria
e milenaria das sufridas xentes do agro.
Vira, algo despois, Eduardo Pondal, o Bardo, que cantaba desde o fondo orixinario da
historia e da poesa, e que, en ocasins, deixounos nobres acentos sobre o rudo encono
das inxurias.
Velaqu, pois, a cancin de Rosala, a de Lamas, a de Curros e a de Pondal: tetragrama
para entendermos, no esencial, o mapa dunha nacin cultural que se constitua desde un
idioma daquela s normal na voz dos que, en Galicia, sufran a historia, unha historia case
sempre contada na lingua das clases non subalternas.
utilizaren este idioma literariamente, mentres convertan en civil un idioma
considerado servil, eses pioneiros emitan dous acenos que os contemporneos non
podan non entender: que a literatura galega estbase a constitur vencellada intimamente
problemtica da nacin sociolxica das clases subalternas e que os seus cultivadores
estaban a contraer un compromiso moral con esas clases sociais.
Curros Enrquez, que foi o mis explcito, consideraba, na sa gabanza da lingua galega,
que esta tia como timbre de gloria ser a fala en que os parias /.../ piden terra o grau da
cor da sangue...
Cmpre sinalar, porn, sen deixar de poer o acento nestes catro ilustres nomes, que
houbo das voces precursoras: a de Francisco An, vate infortunado e transterrado, e
a de Xon Manuel Pintos, xurista e latinista pontevedrs. Trtase do An que, en 1861,
interpelaba a Galicia para que espertara do seu sono, e do Pintos que, xa en 1853 inventou
heteronimicamente un Gaiteiro que s muieiras reivindicativas saba repenicar.
4
Este era o noso -e pundonoroso- mapa potico construdo antes de 1900. O que
veu logo, xa no sculo XX, a consolidacin e o enriquecemento dese mapa, daquelas
palabras case sagras, pois foron palabras fundantes, constituntes. Inicibase, de cheo, un
discurso literario construdo e emitido, case sempre, dentro das pexas e das adversidades
do acontecer poltico e administrativo. O mapa, esencialmente potico antes de 1900,
brese agora prosa dos narradores, ensaio literario e losco, xornalismo, teatro,
s pxinas formuladas noutros idiomas, reexin histrica e poltica...
Antes da Guerra Civil enriquecen o noso discurso nomes anda hoxe moi admirados:
a potente lira de bronce de Ramn Cabanillas; a voz poderosa e ocenica de don
Ramn Otero Pedrayo; o dicir reexionador, sentidor e sempre artstico de Castelao;
o acento profesoral do pensador Xon Vicente Viqueira; a pluma atenta a suts latexos
de espiritualidade cos que Vicente Risco construu pxinas antolxicas antes de 1936;
o ousado esprito vangardista do poeta Manuel Antonio, e a intelixente voz cvica de
Roberto Blanco Torres, tanto no verso como na prosa, verdadeiramente clsica, das sas
colaboracins xornalsticas. Aquela honrada e iluminadora voz foi abafada no trxico vern
de 1936. Habera que mencionar outros nomes, entre eles, o do poeta Eladio Rodrguez
Gonzlez, obreiro maior no eido da nosa Lexicografa.
O que veu despois foi a Guerra dos Tres Anos, unha gravsima fractura para o noso
discurso literario, que non chegou a ser total. Non todo pereceu no infortunio. Dalgn
xeito, reproduciuse a situacin cultural do tempo de Rosala. En Galicia, arredor de 1950,
o Guadiana, afundido en 1936, emerxa de novo, reemerxa. Era, mis unha vez, a hora
da Palabra, das palabras: das palabras refundantes. De novo esas palabras eran, como en
1863, as palabras dos pobres do mundo, as palabras das xentes que padecan a historia,
pero tamn palabras perseguidas, feridas ou aldraxadas cando algun optaba por ser
escritor no cdigo lingstico das clases subalternas de Galicia, que xa era, nesta altura, un
cdigo dunha nobre, valiosa e plural tradicin literaria.
5
O ano 1963 foi un ano no que as palabras protagonizaron aconteceres xa inscritos
para sempre na historia universal da Palabra. Era o ano no que se cumpran cen da
publicacin de Cantares gallegos, o libro auroral de Rosala de Castro. Os letraferidos
do pas percibiron a orixinalidade, o signicado e a transcendencia daquela alborada, e
trataron, na medida tolerada pola situacin poltica, de explicar axeitadamente aquel feito
literario fundacional. En Lugo, un grupo de patriotas das palabras idearon e montaron
unha Mostra Bibliogrca signicativamente titulada Cen anos de Literatura Galega. Era,
aln do primeiro inventario das nosas palabras literarias, unha reexin na que se tian en
conta xneros, modalidades, xeografas, circunstancias e ideoloxas das palabras vernculas
longo deses cen anos, tal como se recolle no catlogo homnimo de 1964. Tamn se
perciben nel os silencios impostos.
O suceso mis relevante de 1963 aconteceu na primavera, xusto o 28 de abril, data
na que Francisco Fernndez del Riego, nunha sesin ordinaria da Academia, asistido
ecazmente polas musas da invencin, propuxo a creacin do Da das Letras Galegas,
invento mximo da nosa cultura. A autoridade poltica, un pouco allea a algunhas das
potencialidades da invencin, referendouna ocialmente. Protagonizou a primeira edicin
do frtil invento, o 17 de maio, Rosala de Castro, aquela poeta que corroborou, neste
sterre atlntico, a armacin evanxlica: In principio erat VERBUM. a Rosala a quen
Garca Lorca, en 1935, lle asignara unha misin auroral:
rguete, mia amiga, que xa cantan os galos do da.
Foron homenaxeados, despois de 1963, nomes preclaros das nosas Letras, algns que
era imposible denir coram populo, na sa totalidade, naqueles anos, anda es curos e
duros. o caso de Castelao, protagonista da segunda edicin do Da das Letras Galegas,
en 1964, e o de Curros Enrquez, protagonista da quinta, en 1967. Pero o Da, Festa Maior
das nosas Letras, xa se celebraba extramuros de Galicia, en lugares cun rxime poltico
compatible coa liberdade de expresin. De feito, de Curros falouse en Pars, ademais de
Buenos Aires, Caracas e Nova York.
En 1977, anda mornas as cinzas do Tirano, o nome de Antn Villar Ponte foi celebrado,
coram populo, con poucas pexas, que desapareceron nos anos en que estudosos e
apoloxistas se debruzaron sobre nomes prdigos en actitudes e palabras que os censores
anteriores a 1977 xulgaran, non sen razn, subversivas. Abonde con reparar na musa
radicalmente anticlerical de Manuel Leiras Pulpeiro (1983), ou nos postulados marxistas
de Celso Emilio Ferreiro (1989), de Luis Seoane (1994) e de Lorenzo Varela (2005),
e tamn na prosa de Eduardo Blanco Amor (1993), o autor dA Esmorga, esa alfaia da
narrativa europea que cmpre explicar desde nocins sexuais anda hoxe nefandas para
non poucos. O Da das Letras tamn homenaxeou a escritores republicanos de nobre e
preclara obra cuxa vida fora truncada brava no 36: Roberto Blanco Torres (1999).
6
Cincuenta e unha son as personalidades literarias homenaxeadas de 1963 a 2013,
de Rosala a Roberto Vidal Bolao, trece antes da morte de Franco (1975) e trinta e
oito despois. Exigua, moi exigua, ten sido a presenza da muller, das escritoras, pois moi
pequena ten sido a sa presenza no noso acontecer literario, o que non deixa de ser un
paradoxo nunha literatura fundada por unha poderosa e rica voz feminina.
Urxe aclarar que, desde hai varias dcadas, as escritoras, en nmero non pequeno,
constren universos literarios de especial relevancia. De Luz Pozo, Mara Xos Queizn,
Xohana Torres e Fina Casalderrey a unha pliade esplndida de escritoras moi novas,
a muller ten sido esencial no enriquecemento do noso discurso literario. Desas voces,
algunhas moi valiosas, xa se apagaron: Pura Vzquez, Mara Victoria Moreno...
7
Hoxe o Parlamento de Galicia ofrcenos, sobre o Da das Letras Galegas (xa medio
sculo), unha Mostra singular: a exie dos cincuenta e un protagonistas, cada unha delas
inscrita nunha medalla artisticamente elaborada. Mostra singular, sen dbida, que ser
valiosa para escolares e curiosos pero tamn para historiadores e eruditos. O Parlamento,
con excelente criterio pedagxico, solicitou da Real Academia Galega os textos que,
beira de cada medalla, explican, ben que moi brevemente, a vida e a obra dos escritores e
das escritoras que protagonizaron o DA. Estes textos foron redactados por acadmicos
e acadmicas, no ano 2012, para o libro que a institucin publicou co ttulo Todas as
letras do Da das Letras Galegas. (Houbo, loxicamente, que engadir a bio-bibliografa de
Roberto Vidal Bolao).
As pois, o noso Parlamento, el etimoloxa do termo -o lugar onde se traballa
coas palabras- cita nun dos seus salns nobres a cincuenta e unha personalidades que
xeron da palabra a sa ocupacin e a sa paixn. Estas cincuenta e unha personalidades
literarias, que escribiron entre 1863 e 2002, estn presentes, dalgn xeito, nas palabras
dos parlamentarios e das parlamentarias de Galicia cando nos seus discursos abordan
cuestins que no seu da, tantas veces con pluma de ouro, abordaron, entre outros,
Rosala, Curros, Lamas, Viqueira, Pintos, Leiras, Cabanillas, Otero Pedrayo, Pimentel,
Cunqueiro, Seoane, Dieste, Blanco Torres, Blanco Amor, Lugrs Freire, Fole, Lorenzo
Varela, Ramn Pieiro e Vidal Bolao.
Temos a sorte de que dous grandes artistas moi vencellados s mellores races da
cultura galega ideasen e realizasen as exies das personalidades que protagonizaron, de
1963 a hoxe, o Da das Letras Galegas, Festa maior da nosa cultura (represe no feito
de que o Da Grande do noso pas s est rexistrado no santoral da Palabra). Sobre un
debuxo de Siro, o escultor e medallista Manuel Ferreiro Bada constre a exie das nosas
personalidades literarias. Beizn para os dous!
Hoxe brese a Mostra dos protagonistas, en Galicia, da palabra, e faise no Parlamento,
que, nesta ocasin, non esquece a etimoloxa, pois o Parlamento o lugar da Palabra e
debera ser o seu templo.
Xess Alonso Montero
Presidente da Real Academia Galega
ROSALA DE CASTRO
(Santiago de Compostela, 1837 - Padrn, 1885)
Por Luz Pozo Garza. Acadmica numeraria
Experiencia da anlise da Negra Sombra na clase de Literatura
Espaola de bacharelato. Estmulo inicial: lectura e versin do
relevante poema, centro de interese. Obxectivos xerais, xerar
a indagacin crtica, capacidade de razoamento e creatividade.
Obxectivos prximos, relacionar das linguas neolatinas
peninsulares tan irmandadas nun texto emblemtico.
Analizamos semellanzas e diferenzas fonolxicas, morfosintcticas
e lexicosemnticas.
Foi un exercicio de intensa rendibilidade na concienciacin de
ambas as linguas. O texto como obxectivo artstico levounos ao
estudo do smbolo, base da sa interpretacin no nivel pragmtico.
Os 29 alumnos propuxeron posibles aclaracins ao respecto.
Decidiron ler a obra potica completa (!) .
Foi no Instituto de Nigrn: unha aperta para aqueles rapaces!
OBRAS ESCOLLIDAS
Cantares Gallegos, 1863.
Follas novas, 1880.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
Das das Letras Galegas 1963
A. DANIEL RODRGUEZ CASTELAO
(Rianxo, 1886 Buenos Aires, 1950)
Por Xos Neira Vilas. Acadmico numerario
Arelaba o mellor para o seu pas e para o seu pobo. Di Xusto
Beramendi que haba nel tres elementos concordantes: a
liberacin nacional de Galicia, a emancipacin social das sas
clases traballadoras e a democracia poltica.
Castelao dixo, sobre Sempre en Galiza: Exltase a mia
personalidade artstica co piadoso n de desvalorizar a mia
ideoloxa poltica. Eu non fun nunca un poltico profesional. A
poltica non a mia profesin pero si a mia vocacin. Quero
ser o intrprete el do meu pobo, das sas dores e esperanzas.
Escribn e debuxei sempre en galego, e se sacades o que hai
de galego e de humano na mia obra, non quedara nada dela.
OBRAS ESCOLLIDAS
Un ollo de vidro: memorias dun esquelete, 1922.
Cousas, 1926.
Sempre en Galiza, 1944.
As cruces de pedra na Galiza, 1949.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
Das das Letras Galegas 1964 I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
EDUARDO PONDAL
(Ponteceso, 1835 A Corua, 1917)
Por X. L. Mndez Ferrn. Acadmico numerario
Pondal foi un nacionalista que soou unha federacin de
todas as patrias de Iberia, sen esquecer Portugal. Procurou
unha lingua galega nova e tomou como base o seu dialecto
natal de Bergantios, ao que incorporou cultismos de orixe
latina e grega e tamn italianismos. Pensaba Pondal que
Curros e mais el foran os que conseguiran facer da nosa
unha lingua forte e robusta. A sa poesa supera todos os
moldes propios do sculo XIX, desprndese do realismo e
do sentimentalismo de tradicin romntica na procura de
mundos ideais, entre os que destaca o universo cltico de
Breogn. Na mente e no sentimento da maiora dos galegos,
Pondal, xunto con Rosala e Curros, est entre as guras
fundacionais e principais da literatura galega contempornea.
Eu tamn o penso.
OBRAS ESCOLLIDAS
A campana dAnllns, 1895.
Queixumes dos pinos, 1886.
O Dolmen de Dombate, 1895.
Os Eoas, 2005 [edicin de Manuel Ferreiro].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
FRANCISCO AN PAZ
(Boel, Outes, 1812 Madrid, 1878)
Por Ana Isabel Boulln Agrelo. Acadmica correspondente
Autor de escasa producin literaria (uns 50 poemas),
Galicia para el motivo recorrente, patria da infancia e terra
desexada (Ai!, esperta, adorada Galicia, / Dese sono en
que ests debruzada), con descricin de tipos e costumes
populares, e poemas de circunstancias dedicados a familiares
e amigos, a mido cunha aguda vea irnica e ata autopardica
(Fraco como un asubo / con tres inimigos loito, / enfermed,
fame e fro, / e da mia vida o fo / vaise adelgazando moito).
Considerado como un dos precursores do noso Rexurdimento,
Curros Enrquez, que comparta con el as sas ideas
progresistas, anticlericais e de defensa de Galicia, converterao
no seu gua e conselleiro nO divino sainete.
OBRAS ESCOLLIDAS
Poesas Galegas, 1928.
Vida e obra de Francisco An, 1991 [edicin de Bel Ortega].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
MANUEL CURROS ENRQUEZ
(Celanova, 1851 A Habana, 1908)
Por Xess Alonso Montero. Acadmico numerario
Poeta civil, que, quizais, non tivo par entre os escritores
europeos do XIX. Xa na Introducin do seu primeiro libro
proclama: falareilles da patria s desterrados, / de libertade e
redencin s servos.
Parece que, para Curros, a principal eiva do seu tempo era
o comportamento, pouco cristin, da Igrexa catlica, e contra
ese comportamento ergueu a espada aada dos seus cantos.
Cmpre aclarar que Curros foi un poeta plural (costumista,
marinico, intimista...), con poemas excelsos nestes xneros.
Foi, nos inicios do Rexurdimento, unha voz libre, poderosa, rica
en temas e rexistros e unha conciencia crtica sorprendente.
Fose cal fose o tema, o galego de Curros asombrou a todos
pola sa riqueza, expresividade e enxebreza.
OBRAS ESCOLLIDAS
Aires da mia terra, 1880.
O divino sainete, 1888.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
FLORENTINO LPEZ CUEVILLAS
(Ourense, 1886 1958)
Por Carlos Garca Martnez. Acadmico correspondente
Prehistoriador, etngrafo, escritor; foi membro senlleiro
da xeracin Ns e do Seminario de Estudos Galegos.
Indagou as orixes da formacin histrica de Galicia.
referente na investigacin do noso pasado remoto e na
denicin da nosa identidade como pobo diferenciado. Sentou
as bases cientcas do estudo da prehistoria, sistematizou
as secuencias culturais de xenuna natureza, e profundou na
anlise da nosa etnoxnese. As sas publicacins, de rigorosos
contidos, puxeron a prehistoria de Galicia no contexto europeo.
Escritor no, de estilo xil, claro e de lxico ricaz, o
compromiso co pas transcende s sas didcticas prosas
literarias.
A subliar o seu exemplo no uso do galego como lingua
vlida para a ciencia e o ensaio.
OBRAS ESCOLLIDAS
Os Oestrimnios, os Saefes e a Oolatra en Galiza, 1929 [xunto con F. Bouza Brey].
Parroquia de Velle, 1951.
Prosas Galegas, 1962.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
ANTONIO NORIEGA VARELA
(Modoedo, 1869 Viveiro, 1947)
Por Xos Henrique Monteagudo Romero. Acadmico numerario
Antonio Noriega Varela exerceu como mestre nas serranas
de Ourense (Trasalba) e Lugo (Vilarente). Poeta da montaa,
a sa inspiracin arrinca do costumismo de ns do sculo XIX
(Lamas Carvajal, Leiras Pulpeiro), pero evoluciona cara a un
modernismo moi en sintona co saudosismo portugus (Teixeira
de Pascoaes), caracterizado polo rigor formal, a exaltacin de
vida sinxela a carn da terra e o sentimento relixioso vencellado
natureza.
OBRAS ESCOLLIDAS
Montaesa, 1904.
A Virxen e a paisanaxe, 1914.
Do ermo, 1920.
Como falan os braegos, 1929.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
MARCIAL VALLADARES NEZ
(Vilancosta- Berres, 1821 - 1903)
Por Antn Santamarina Fernndez. Acadmico numerario
Valladares o fundador da prosa literaria galega coa sa novela
Majina ou a lla esprea (1880). tamn autor das primeiras
colleitas de contos, cantigas e melodas de tradicin oral. Pero
a sa memoria perdurou principalmente porque autor do
dicionario mis completo do sculo XIX: o Diccionario gallego-
castellano; completouno uns anos despois cunha gramtica
que quedou indita. A intencin de Valladares non era s a
de recoller folclore, lxico e regras gramaticais, senn a de
concienciar os seus compatriotas do valor do seu patrimonio
cultural, e darlles ferramentas coas que mellorar o seu dialecto,
que era un idioma rico e regrado.
OBRAS ESCOLLIDAS
Majina ou a lla esprea, 1880.
Diccionario gallego-castellano, 1884.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
GONZALO LPEZ ABENTE
(Muxa, 1878 1963)
Por Xos Mara Lema Surez. Acadmico correspondente
un dos nosos grandes poetas do mar; o seu o mar
da Costa da Morte, decote inquedo. Tamn foi narrador e
dramaturgo. O seu compromiso coa lingua galega sempre
foi claro; en 1921 escribe: Ao falar deste meu vello e querido
pobo, coido que sera ridculo facelo noutra fala que non fose a
mesma del, a que decote lle serviu para as sas necesidades.
Vinculouse aos sucesivos movementos a prol do idioma e do
galeguismo, como as Irmandades da Fala (1916) ou o Seminario
de Estudos Galegos (1923); en 1936 xo campaa polo
Estatuto de Galicia, polo cal sera depurado no franquismo,
perdendo o emprego.
En 1941 ingresou na Real Academia Galega como acadmico
de nmero.
OBRAS ESCOLLIDAS
Escumas da ribeira, 1911.
DOutono, 1924.
Nemancos, 1929.
Vaosilveiro, 1929.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
VALENTN LAMAS CARVAJAL
(Ourense, 1849 1906)
Por Vctor Fernndez Freixanes. Acadmico numerario
Lamas Carvajal una das grandes guras do Rexurdimento
do sculo XIX, xunto con Rosala de Castro, Curros Enrquez e
Eduardo Pondal. Poeta, excelente prosista, intelixente observador
da realidade, editor, polemista..., pero sobre todo xornalista.
O catecismo do labrego (1888), publicado por entregas nas
pxinas de O to Marcos da Portela (1876-1890), constite
un dos tos da nosa literatura popular. Nunha sociedade que
dicilmente saba ler, moito menos no seu propio idioma, abafada
na escravitude da terra (a repblica dos galegos) e apenas sen
guieiros sobre os que se referenciar, as pxinas do Catecismo
constiten una mostra do xornalismo mis ecaz, luminoso, crtico
e intelixente que coezo.
OBRAS ESCOLLIDAS
Espias, follas e frores, 1875.
Catecismo da doutrina labrega, 1889.
A musa das aldeas. Coleucin de versos gallegos, 1890.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
MANUEL LAGO GONZLEZ
(Tui, 1865 Santiago, 1925)
Por Andrs Torres Queiruga. Acadmico numerario
Manuel Lago Gonzlez foi profesor, bispo en distintos
lugares e nalmente arcebispo de Santiago. Durou menos
dun ano, pero conmoveu a toda Galicia. Coeceu a Amor
Ruibal e Castelao e chamou a xuntar a relixin co amor a
Galicia: amando a Galicia amaremos a Deus e seremos
profundamente relixiosos. Morreu pobre e a sa biblioteca
est na Universidade. E como mensaxe nal deixou unha
encomenda preciosa: Deus o quere. Fgase a sa vontade
Hai que unirse! Hai que defender Galicia!. Unirse para
nos sentirmos irmns. Defender Galicia para facer avanzar
a nosa terra.
OBRAS ESCOLLIDAS
Elogio de la lengua gallega, 1905.
La universidad de Jesucristo, 1924.
Lago Gonzlez. Biografa y seleccin de su obra gallega, 1967 [edicin de X. Filgueira Valverde].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
XON VICENTE VIQUEIRA
(Madrid, 1886 San Fiz de Vixoi, Bergondo, 1924)
Por Francisco Cervio Gonzlez. Acadmico correspondente
Xon Vicente Viqueira ocupa na historia da cultura
galega un lugar moi singular.
Catedrtico de Filosofa, a sa singularidade procede da sa
ligazn coa Institucin Libre de Enseanza, e dos seus estudos en
universidades europeas durante catro anos.
Viqueira un europesta que ten unha visin universal da
cultura, e dentro dela do papel que lle corresponde a Galicia como
creadora de formas particulares da cultura universal. Cra que isto
s se pode achegar dende a autenticidade da alma, e a alma de
Galicia a lingua galega (alma nosa eres ti, lingua).
A sa prematura morte aos 37 anos privou a Galicia dunha
persoa que tera xogado un papel esencial na concepcin
europesta e cosmopolita, moderna e progresista da nosa cultura.
OBRAS ESCOLLIDAS
Introduccin a la Psicologa pedaggica, 1919.
Elementos de tica, 1919.
Ensayos y Poesas, 1930.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
XON MANUEL PINTOS VILLAR
(Pontevedra, 1811 Vigo, 1876)
Por Xos Henrique Costas Gonzlez. Acadmico correspondente
Pintos a gura mis sobranceira entre os precursores do
Rexurdimento. O seu libro A gaita gallega (1853) foi o primeiro
publicado en galego moderno.
A sa obra completa dunha signicacin polidrica: literaria,
lingstica, sociolingstica, lolxica, lxica, pedagxica etc., e
sobresae pola sa calidade, cantidade e tendencia monolinge
en galego inslita no seu tempo.
Pintos ten tanta importancia na historia da lingua coma na da
literatura galegas. Como digno sucesor de Sarmiento, a quen
seguiu no seu labor literario, reivindicativo e lexicogrco, Pintos
a pedra fundacional do noso Rexurdimento, tanto pola sa
excepcional e variada obra lingstica e literaria coma, sobre todo,
por unha defensa rexa e moi vixente do uso social e literario da
lingua galega.
OBRAS ESCOLLIDAS
A gaita gallega, 1853.
Vocabulario gallego-castellano, 2000 [edicin de M. Neira e X.Riveiro].
Obra potica dispersa de Xon Manuel Pintos, 2006
[edicin de M. C. Ros Panisse].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
RAMN CABANILLAS
(Cambados, 1876 1959)
Por Francisco Fernndez Rei. Acadmico numerario
Entre 1915 e 1926 publicou tres libros de impacto: Vento
mareiro, cunha esttica moderna e universal que aggiornaba
a linguaxe potica galega; Da terra asoballada, poemario de
denuncia e combate; e Na noite estrelecida, tres sagas sobre a
busca do Grial onde Galicia era a patria do mundo artrico.
Nos anos 50 embarcouse na resistencia cultural de Galaxia.
A sa Antfona da cantiga, coleccin de cantigas populares
con longa introducin en prosa potica, foi a primeira obra
desa editorial.
En 1958 deu a lume o poemario descritivo Samos e
cororono en Padrn nun multitudinario acto en defensa da
lingua e da cultura galegas.
OBRAS ESCOLLIDAS
Vento mareiro, 1951.
Na noite estrelecida, 1926.
Antfona da cantiga, 1951.
Samos, 1958.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
ANTN VILLAR PONTE
(Viveiro, 1881- A Corua, 1936)
Por Margarita Ledo Andin. Acadmica numeraria
Pardo de Cela, Prisciliano, Xoana de Vega, Xelmrez,
Rosala... son materiais diversos cos que pensa a nacin
igualitaria.
Da Maria luguesa e o boletn Guau, Guau! at
A Habana e Alma Gallega, Antn Villar Ponte observou
o mundo para escoller a escrita xornalstica como
compromiso, o teatro como peza didctica de momentos
de gloria e de creba, a lingua galega como smbolo
dA bandeira ergueita. Da Irmandade da Fala en 1916
e a direccin dA Nosa Terra a deputado polo Partido
Galeguista en 1936, a fala ese sinal que corcose a
nosa existencia.
OBRAS ESCOLLIDAS
Nacionalismo gallego. Nuestra armacin regional, 1916.
O Mariscal, 1926 [en coautora con Ramn Cabanillas].
Teatro galego: trptico, 1928.
Os evanxeos da risa absoluta, 1934.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
ANTONIO LPEZ FERREIRO
(Santiago de Compostela, 1837 Vedra, 1910)
Por Pegerto Saavedra Fernndez. Acadmico numerario electo
Autor dunha obra ampla e variada, na que se inclen
colaboracins na prensa, monografas de historia e novelas,
o traballo de Lpez Ferreiro estivo guiado polo propsito
de estudar, dar a coecer e defender o patrimonio
histrico cultural de Galicia dende a posicin ideolxica
dun tradicionalismo rexionalista moi comprometido coa
singularidade do pas. De feito, a razn principal que o
levou a publicar tres novelas en galego foi a de normalizar
e de restaurar a lingua, ata entn apenas empregada na
prosa, e que el coeca moi ben, tanto a do pasado, por ter
consultado moitos documentos medievais, coma a do seu
tempo, que aprendera a tatexar, segundo el declara, no
colo dos seus pais.
OBRAS ESCOLLIDAS
A Tecedeira de Bonaval, 1894.
O castelo de Pambre, 1895.
Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago de Compostela, 18981909.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
MANUEL ANTONIO
(Rianxo, 1900 Asados, Rianxo, 1930)
Por Xos Lus Axeitos. Acadmico numerario
Manuel Antonio foi un escritor xeneroso e revolucionario
porque por primeira vez na literatura galega foi quen de
conquistar un territorio descoecido, ignorado, e drnolo
en herdanza aos galegos. A conquista fxoa valndose da
mellor arma que temos, o noso idioma. Como Amundsen,
que poboou coa bandeira do seu pas o polo Sur para
facerlle un agasallao sa nacin independente, Manuel
Antonio, enfermo de horizontes, adentrouse no ignoto
para ensanchar a nosa Terra. Vela a sa revolucin,
vela a sa conquista, vela o seu legado.
OBRAS ESCOLLIDAS
De catro a catro, 1928.
Poesa galega completa, 1992 [edicin de X. L. Axeitos].
Obra completa. Prosa, 2012 [edicin de X. L. Axeitos].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
AFONSO X, O SABIO
(Toledo, 1221 Sevilla, 1284)
Por David Mackenzie. Acadmico correspondente
Afonso foi rei de Len-Castela dende 1252, e
emprendeu un proxecto cultural que sera o mis
importante da poca medieval. Fixo compoer leis,
historias mundiais e de Espaa, e traducir do rabe obras
cientcas un total de mis de 3 millns de palabras en
casteln. Pero a lingua da poesa lrica na sa corte era o
galego, e temos mis de 1500 cantigas, algunhas delas
compostas polo mesmo rei. Dirixiu a composicin, tamn
en galego, dunha magnca coleccin de 430 poemas
dedicados Virxe, as Cantigas de Santa Mara.
OBRAS ESCOLLIDAS
Cantigas descarnho e de mal dizer, 1995 [ed. M. Rodrigues Lapa].
Centre for The Study of. Cantigas de Santa Mara da Universidade de Oxford:
http://csm.mml.ox.ac.uk/ [sitio web do Prof. Stephen Prkinson].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
VICENTE RISCO
(Ourense, 1884 1963)
Por John Rutherford. Acadmico de honra
Risco est considerado como o mximo terico do
nacionalismo galego. Pero as sas teoras teen unhas
bases insucientes: rexeitamento da modernidade,
esoterismo, irracionalismo, racismo. E as Risco mirou o
nazismo e o franquismo con mis benevolencia da que
merecan. O Risco que importante na construcin do
pas non , pois, o pensador senn o narrador, o renovador
da narrativa galega, o autor dO porco de p; o Risco que
sabe combinar unha nsima retranca cunha feroz crtica
social; o Risco que nos explica que a alta burguesa merca
o ABC porque de bo ton facelo e, ademais, ten moitas
pxinas e nunha casa onde se come ben fai gran servizo.
OBRAS ESCOLLIDAS
Teora do nacionalismo galego, 1920.
O porco de p, 1928.
O Bufon del-rei: drama en catro pasos, 1928.
Mitteleuropa, 1934.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
LUS AMADO CARBALLO
(Pontevedra, 1901- 1927)
Por Xon Babarro Gonzlez. Acadmico correspondente
AMOR: Porei o meu corazn pra que alume o teu vieiro.
Asomareime aos teus ollos para ollar o claro ceo.
MAR: O acorden borracho fala ingls, alemn... No
carro das mouras nubes vn do sur o temporal.
ABRENTE: A campa aterecida abre os ollios mollados.
Na catedral do abrente hoxe casan os paxaros.
DESCONSOLO: Ai, amante, amante, cando voltars?
Un triste cantar pendura nas ponlas daquel pieiral.
OUTONO: Velo a vai o sol, abuado, tristeiro... Naceu
entre as nubes o Outono frieiro.
Desde a estrela devanceira, mando estas mias
lembranzas coa mansa nboa mareira.
O GALO PROEL.
OBRAS ESCOLLIDAS
Maliaxe, 1922.
Os probes de Deus, 1925.
Proel, 1927.
O galo, 1928.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
MANUEL LEIRAS PULPEIRO
(Mondoedo, 1854 1912)
Por Xos Lus Regueira Fernndez. Acadmico numerario electo
Manuel Leiras Pulpeiro naceu e viviu en Mondoedo,
onde era mdico. Anda sendo de clase acomodada, estivo
sempre do lado dos labradores e dos pobres. Fxoo como
mdico, preocupado polas condicins en que viva a xente
humilde. E como poeta dedicou a maior parte da sa obra
a cantar os costumes, a vida e os sentimentos da xente da
Maria.
Leiras coeca moi ben a lingua popular, moi rica en
lxico e en xiros expresivos, e con ela soubo compoer
fermosos poemas. Ademais recolleu un extenso
vocabulario, as como refrns e frases feitas. O amor pola
Maria e pola sa xente, sobre todo polos labradores, est
presente en toda a vida e a obra deste home bo e xeneroso.
OBRAS ESCOLLIDAS
Cantares gallegos, 1911.
Obras completas, 1983 [edicin de Xess Alonso Montero].
Costumes antigos na Galiza, 1998 [edicin de Ramn Reimunde].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
ARMANDO COTARELO VALLEDOR
(Vegadeo, 1879 Madrid, 1950)
Por Euloxio Rodrguez Ruibal. Acadmico numerario
Cotarelo Valledor foi escritor e profesor universitario.
Integrouse nas Irmandades da Fala e desenvolveu un
inxente labor cultural, ben nas aulas, ben na sociedade
galega, publicando artigos, dando conferencias ou
promovendo empresas socio-culturais. Elixrono primeiro
presidente do Seminario de Estudos Galegos.
autor, entre outras obras, de varios dramas (Hostia,
Trebn, Lubicn, Beiramar...), e unha comedia (Sinxebra).
Unha notoria fasqua realista e mais unha gran riqueza
lxica resaltan cabo de personaxes verosmiles e unha
mesta atmosfera; en especial no lance dramtico nun
auto, Mourenza, considerada como a peza mellor
lograda do dramaturgo.
OBRAS ESCOLLIDAS
Lubicn, 1922.
Trebn. Farsada dramtica en tres autos, 1923.
Hostia, 1926. Teatro histrico e marieiro (Hostia, Beiramar, Mourenza), 1981
[ed. de Araceli Herrero Figueroa].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
ANTN LOSADA DIGUEZ
(Moldes, Bobors, 1884 Pontevedra, 1929)
Por Manuel Caamao Surez. Acadmico correspondente
Losada Diguez, gura importante do nacionalismo
galego, estudou e licenciouse en Filosofa e Letras e
Dereito, gaando a oposicin a ctedras de Instituto
no 1918, para logo exercer a docencia en Ourense e
Pontevedra.
Desenvolveu nesas cidades un activo proselitismo pola
armacin da personalidade diferenciada de Galicia, e
logrou atraer para a causa a guras como Otero Pedrayo,
Florentino L. Cuevillas ou Vicente Risco, formando parte
con eles, e outros, das Irmandades da Fala, a revista Ns e
o grupo cultural e aglutinador Xeracin Ns e o Seminario
de Estudos Galegos.
OBRAS ESCOLLIDAS
Losada Diguez. Obra completa, 1985 [edicin de Xusto G. Beramendi].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
AQUILINO IGLESIA ALVARIO
(Seivane, Abadn, 1909 Santiago de Compostela, 1961)
Por Gonzalo Navaza. Acadmico correspondente
Aquilino Iglesia Alvario pertence constelacin de poetas
formados no Seminario de Mondoedo (Noriega Varela,
Crecente Vega, Daz Castro...), cos cales comparte unha
particular potica da paisaxe (o paisaxismo humanista ou
neovirxilianismo) e a ansia de incorporacin do lxico rural
linguaxe literaria, ademais da contencin expresiva, o rigor
formal e a pegada dos clsicos grecolatinos. A poesa do
ltimo Aquilino adquire unha marcada gravidade existencial,
nunha temtica presidida polo paso do tempo e a morte.
OBRAS ESCOLLIDAS
Seard, 1930.
Corazn ao vento, 1933.
Cmaros verdes, 1947.
De da a da, 1960.
Lanza de soled, 1961.
Nenias, 1961.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
FRANCISCA HERRERA GARRIDO
(A Corua, 1869 1950)
Por Andrs Fernndez-Albalat Lois. Acadmico numerario
Muller autodidacta, con mis cultura ca a habitual
nas mulleres da sa clase e da sa poca; mormente na
literatura galega daqueles anos. Dende sempre, xa novia,
tralle a poesa; aos doce anos le a Rosala, que vn ser,
dalgn xeito, a sa mestra. O seu temperamento sensible,
a sa percepcin potica, semella abrirse devagario,
como nun calmo e fermoso mananto, nos seus poemas.
A temtica da sa obra Galicia, mellor dicir, as xentes
campesias de Galicia, cun tipo de lrica ruralista, na
que describe, lamenta ou canta a vida, as miserias ou as
diversins da xente do campo (Mara Camio).
OBRAS ESCOLLIDAS
Almas de muller... Volallas na luz, 1913.
Sorrisas e bgoas, 1915.
Nveda, 1920.
Martes dantroido, 1925.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
RAMN OTERO PEDRAYO
(Ourense, 1888 1976)
Por Ramn Villares Paz. Acadmico numerario
Membro da xeracin Ns. Autor dunha copiosa obra
literaria, na que tratou de recrear o devalo histrico das
vellas castes agrarias e dos efectos que tivo no tecido social
e cultural galego a chegada do liberalismo e da modernidade.
A vida dos pazos e dos seores, dos frades exclaustrados
e dos labregos, dos seoritos da cidade e dos maragatos
e cameranos o pano de fondo dos seus relatos. El foi o
grande intrprete da sociedade rural galega moderna.
Otero tamn foi un poltico que militou no nacionalismo
galego nos tempos da II Repblica. Despois da guerra civil,
a sa obra foi intensa pero mis silandeira, sen deixar de ser
un guieiro intelectual e un referente tico, recoecido como
patriarca das Letras Galegas ata a sa morte.
OBRAS ESCOLLIDAS
Os camios da vida, 1928.
Arredor de s, 1930.
Ensaio histrico sobre a cultura galega, 1933.
Historia da Galiza, 1962.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
CELSO EMILIO FERREIRO
(Celanova 1912 Vigo 1979)
Por Alba Nogueira. Acadmica correspondente
Tres dos poemas mis coecidos de Celso Emilio
Ferreiro simbolizan e resumen a sa obra. A longa noite
de pedra trasunto da ditadura que deu nome ao seu
libro mis coecido; a lingua falada porque s, porque me
gosta e (...) quero estar perto dos homes bos que sofren
longo dunha historia contada noutra lingoa; a igualdade
dos seres humanos que sendo ti negro i eu branco, si
temos semellantes as feridas como un irmau che falo.
Unha obra potica na que cantou liberdade, xustiza,
aos oprimidos, lingua. Loitas polas que tamn levou a
cabo un intenso labor poltico desde a sa participacin
na xuventude na Federacin de Mocedades ata a sa
presentacin como candidato a senador nas primeiras
eleccins logo da ditadura franquista en 1977.
OBRAS ESCOLLIDAS
O soo sulagado, 1955.
Longa noite de pedra, 1962.
Viaxe ao pas dos ananos, 1968.
Onde o mundo se chama Celanova, 1975.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
LUS PIMENTEL
(Lugo, 1895 1958)
Por Olivia Rodrguez Gonzlez. Acadmica correspondente
Escribe sobre o pequeno e aparentemente
insignicante, para revelarnos a profundidade que a
realidade agocha. Empezou publicando poesa castel e
incorporouse axia tarefa colectiva da literatura galega
da preguerra con Barco sin luces, nalmente editado en
casteln en 1960. Deixou moitos versos inditos e dous
poemarios galegos dunha calidade artstica extraordinaria.
Contribuu a dotar a poesa galega de modernidade, a
travs dos smbolos e a conexin coa pintura e a msica.
poderosa a inuencia que exerceu nos poetas do ltimo
terzo do sculo XX.
OBRAS ESCOLLIDAS
Triscos, 1950.
Sombra do aire na herba, 1959.
Barco sin luces, 1960.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
LVARO CUNQUEIRO
(Mondoedo, 1911 Vigo, 1981)
Por Manuel Rivas. Acadmico numerario
Constelacin Cunqueiro.
O primeiro dos dereitos humanos o dereito a soar.
E abof que o exerceu. lvaro Cunqueiro o seor dos
Soos. Moitos deles tomaron forma literaria e constiten
unha extraordinaria constelacin. Para Cunqueiro, o ser
humano asemellbase a unha illa de liberdade e melancola.
En poesa, teatro, narrativa, ou nese seu xornalismo que da
mellor madeira literaria, cada obra de lvaro Cunqueiro unha
illa da mxima sutileza na que o primeiro camio leva do real
marabilla. Na sa lpida reza a esperanza: Eiqui xaz algun
que coa sa obra xo que Galicia durase mil primaveras mis.
Co lvedo da imaxinacin, e con palabras galegas, a obra do
autor de Merln e familia refulxe na biblioteca do universal.
OBRAS ESCOLLIDAS
Poemas do si e non, 1933.
Merln e familia i outras historias, 1955.
O incerto seor don Hamlet, Prncipe de Dinamarca, 1958.
Xente de aqu e de acol, 1971.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
FERMN BOUZA BREY
(Ponteareas, 1901- Santiago de Compostela, 1973)
Por Fernando Acua Castroviejo. Acadmico correspondente
Fermn Bouza Brey foi un dos ltimos grandes
humanistas que viviron na Galicia do sculo XX. O
seu campo de traballo abrangueu mbitos tan dispares
coma a prehistoria, arqueoloxa, epigrafa, numismtica,
etnografa, literatura, poesa e historia antiga e de poca
suvica e en todos eles xo achegas notables.
Fundador do Seminario de Estudos Galegos no ano
1923 sentou as bases, xunto a Lpez Cuevillas, para
unha renovacin da arqueoloxa galega e, nos ltimos
anos da sa vida, formou un equipo de traballo cos
mozos que empezaban daquela no eido da arqueoloxa
aos que lles imbuu o esprito do Seminario, e que
continuaran os seus pasos.
OBRAS ESCOLLIDAS
Cabalgadas en Salns, 1925.
Os Oestrimnios, os Saefes e a oolatra en Galiza, 1929 [xunto con F. Lpez Cuevillas].
Nao senlleira, 1933.
Seitura, 1955.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
EDUARDO BLANCO AMOR
(Ourense, 1897 Vigo, 1979)
Por Craig Patterson. Acadmico correspondente
Blanco Amor foi un dos mellores escritores na historia
das letras galegas. Nos anos 20 comezou a publicar as
sas primeiras obras literarias. Moitas das sas obras
teen como base a cidade cticia de Auria, trasunto
literario de Ourense. Entre esas, gura A Esmorga
(1959), novela que sae sempre como a obra preferida
dos galegos. O libro mis coecido de Blanco Amor
retrata o ser humano nunha sociedade mis represiva.
Escrita en pleno franquismo, A Esmorga representa
a sobrevivencia da lingua e da cultura galegas nesas
circunstancias mis ca difciles.
OBRAS ESCOLLIDAS
A Esmorga, 1959.
Os biosbardos, 1962.
Xente ao lonxe, 1972.
Farsas para tteres, 1973.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
LUS SEOANE
(Buenos Aires, 1910 A Corua, 1979)
Por Xos Fernndez Ferreiro. Acadmico numerario
Lus Seoane foi un dos grandes persoeiros galegos
do sculo XX. Blanco Amor dixo del que era un home
do Renacemento. Pintor, gravador, debuxante,
muralista, editor, xornalista, poeta, autor teatral. Galicia
sera sempre o tema fundamental da sa extensa
obra, tanto plstica como literaria. El e Daz Pardo
proxectaron un novo Sargadelos e crearon o Museo
Carlos Maside e Edicis do Castro, empresas modlicas.
Cmpre destacar os seus libros de poemas sobre a
emigracin e os ensaios sobre a arte galega.
OBRAS ESCOLLIDAS
Fardel deisilado, 1952.
Na brtema, 1956.
As cicatrices, 1959.
A maior abondamento, 1972.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
RAFAEL DIESTE
(Rianxo, 1899 Santiago de Compostela, 1981)
Por Salvador Garca-Bodao Zunzunegui. Acadmico numerario
Xa novo, sentiu ansia de ler, de escribir e de reexionar,
convertndose nun anovador das nosas Letras e do noso
pensar como coetneo da Xeracin do 25. Destacou no
xornalismo, crtico e mesmo amigablemente polmico, na
narrativa de contos, na dramaturxia, no ensasmo derredor
do ser das persoas e da comunidade. Tamn na difusin do
seu saber como conferenciante. A sa obra destaca polo
seu carcter dialogal, pola prosa selecta e profunda da
realidade como fantasa. Representa a palabra escrita ou
pronunciada cara modernizacin da creatividade.
OBRAS ESCOLLIDAS
Dos arquivos do trasno, 1926.
A estra valdeira, 1927.
A vontade de estilo na fala popular, 1971.
Antre a terra e o ceo, 1981.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
XESS FERRO COUSELO
(Valga, 1906 Ourense, 1975)
Por Francisco Cidrs. Acadmico correspondente
Ferro Couselo foi un investigador dedicado ao estudo
e defensa do patrimonio histrico, artstico e cultural de
Galicia. Na sa procura dos alicerces da nosa identidade,
interesouse polo galego e editou moitos documentos
medievais escritos na nosa lingua, nos que estudaba a vida
e a fala dos devanceiros.
Conxugou a investigacin e a accin social a prol do
pas. Foi un dos fundadores das Mocidades do Partido
Galeguista durante a Repblica e despois, baixo o
franquismo, participou na creacin das principais
institucins do galeguismo: a editorial Galaxia, a revista
Grial, asociacins culturais... Foi un dos impulsores do 17
de maio como Da das Letras Galegas.
OBRAS ESCOLLIDAS
A vida e a fala dos devanceiros. Escolma de documentos
en galego dos sculos XII ao XVI, 1967.
Como e por que os escribns deixaron de empregar o galego, 1958
[en Homenaxe a Ramn Otero Pedrayo].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
NXEL FOLE
(Lugo, 1903 1986)
Por Lus Manuel Garca Ma. Acadmico correspondente
Imprescindible Fole.
Malia cultivar outros xneros, abonda coa obra narrativa
para considerar a nxel Fole como un dos mis sobranceiros
escritores galegos. Xunto a outros magncos contadores
de historias, como Cunqueiro, atopou nas terras luguesas o
substrato necesario para alumar, con luz de seu, o impulso que
Galaxia deu literatura galega a mediados do pasado sculo.
Fole aproveitou o seu extraordinario coecemento da
antropoloxa e da xeografa sentimental do Incio, de Quiroga
ou do Courel para incorporar sa escrita tcnicas baseadas na
expresin e na tradicin oral, constitundose no cronista dunha
etapa que esmoreca.
Esa contribucin arquitectura literaria galega valeulle ser
nomeado numerario da Real Academia Galega en 1963.
OBRAS ESCOLLIDAS
ls do candil, 1953.
Terra brava, contos da solaina, 1955.
Contos da nboa, 1973.
Historias que ningun cre, 1981.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
MARTN CODAX, MENDIO
E XON DE CANGAS
(Sculo XIII)
Por Ramn Lorenzo Vzquez. Acadmico numerario
Martn Codax, Mendio e Xon de Cangas son tres xograres
do sculo XIII orixinarios da Ra de Vigo dos que s se conservan
once cantigas de amigo, algunhas delas das mis logradas de toda
a lrica trobadoresca. Son poemas postos en boca de muller, nos
que unha igrexa est sempre presente como lugar de encontro
dos namorados beira do mar. Neles a moza pode atoparse
soa nunha illa, cercada polas ondas, rogarlle nai que a deixe ir
verse co amigo ou dicirlle que o vai facer, queixarse ou chorar
porque este non aparece, preguntarlles s ondas se o viron ou
por que tarda tanto ou ben pedirlle irm e s namoradas que a
acompaen para ve-las ondas do mar onde a espera o seu amor.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
ROBERTO BLANCO TORRES
(Cuntis, 1891 Entrimo, 1936)
Por Fernando Lpez-Acua Lpez. Acadmico correspondente
Xornalista e poeta, unha das guras mis sobranceiras
da prensa galega do seu tempo. Galeguista republicano de
esquerdas (inicialmente agrarista), formouse como xornalista en
Cuba. Ao seu regreso (1916) incorprase s Irmandades da Fala,
colaborando, no noso idioma, na prensa galeguista monolinge
do pas: A Nosa Terra, Rexurdimento, Ns... Publicou un s
libro de poesa, Orballo da media noite (1929), colectnea de
carcter vangardista, de ton conceptual, losco e civil. O seu
compromiso poltico ser a causa do seu asasinato en 1936.
OBRAS ESCOLLIDAS
Orballo da media noite, 1929.
De esto y de lo otro, 1930.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
MANUEL MURGUA
(Froxel, Arteixo, 1833 A Corua, 1923)
Por Xos R. Barreiro Fernndez. Acadmico numerario
Cando Murgua e Rosala retornan de Madrid a Galicia eran
moi conscientes de que os agardaban tempos de privacin e
escurecemento, pero dominbaos un sentimento mesinico e
redentor.
Ao tempo que publicaba a Historia de Galicia, o Diccionario
de Escritores Gallegos, ou Los Precursores, sentaba as bases da
rexeneracin cultural do pas: fundando o rexionalismo (1886),
a Real Academia Galega (1906), e elaborando a primeira
teorizacin da galeguidade, sentando as bases do feito diferencial
galego. Foi o primeiro en atriburlle a Galicia a condicin de
nacin. Por iso Galicia non o esquece e conserva a memoria
daquel home pequeno de corpo pero xigante de esprito.
OBRAS ESCOLLIDAS
Los Precursores, 1886.
Galicia, 1888.
En Prosa, 1895.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
ELADIO RODRGUEZ GONZLEZ
(San Clodio, Leiro, Ourense, 1864 A Corua, 1949)
Por Manuel Gonzlez Gonzlez. Acadmico numerario
Do Ribeiro de Avia, foi un dos fundadores da RAG, onde
ocupou os cargos de secretario (1920-1926) e Presidente
(1926-1934), membro das Irmandades da Fala, e un dos dez
redactores no ano 1932 do Estatuto de Autonoma de Galicia.
Debmoslle o Diccionario enciclopdico gallego-castellano,
a obra mis transcendental da historia da lexicografa galega,
onde nos ofrece parte do signicado das palabras unha rica
informacin sobre a cultura material e espiritual de Galicia.
A sa poesa expresa un fondo amor a Galicia, sa paisaxe
e s sas xentes, e unha defensa da vida da aldea.
OBRAS ESCOLLIDAS
Folerpas, 1894.
Raza e terra, 1922.
Oracis campesias, 1927.
Diccionario enciclopdico gallego-castellano, 19581961.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
FREI MARTN SARMIENTO
(Vilafranca do Bierzo, 1695 Madrid, 1772)
Por Hctor M. Silveiro Fernndez. Acadmico correspondente
No Bierzo o Pai das Letras escoitou galego ao nacer. Logo
criouse en Pontevedra con el, anda que viviu tempos escuros nos
que se deixara de escribir. Sendo xa un frade erudito en Madrid,
tras viaxar a Galicia, emprende un labor entregado ao estudo
do seu Reino e da sa lingua. Sarmiento memoria do pasado
ao investigar a orixe do galego, conciencia do presente non
deixndose abafar por un contexto castelanizante contrario ao
idioma dos seus humildes compatriotas, e un proxecto de futuro
(soa Galicia) como modelo precursor do Rexurdimento. Soos
que chegan ao presente, a Galicia e ao Bierzo que hoxe estudan
galego nas escolas, unha das sas demandas mis brillantes.
OBRAS ESCOLLIDAS
Coleccin de voces y frases gallegas, 1970 [edicin de J. L. Pensado].
Coloquio de vintecatro galegos rsticos, 1995 [edicin de R. Mario Paz].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
AVILS DE TARAMANCOS
(Taramancos, Noia, 1935 A Corua, 1992)
Por M Dolores Snchez Palomino. Acadmica correspondente
Xose Antn Avils Vinagre, coecido como Avils de
Taramancos tras adoptar o nome da aldea en que nacera,
un autor fundamental na poesa galega contempornea. Adoita
inclurse na Xeracin dos 50, anda que, tras a etapa colombiana
de exilio-emigracin, estivo moi prximo ao grupo potico dos
80. Entre os temas da sa poesa guran o amor, a busca da luz
e a saudade, primeiro de Galicia e despois da terra americana,
que se relaciona co intento de recuperacin do paraso perdido.
A unin ntima coa natureza da infancia unha fonte importante
de creatividade. Outros trazos que podemos atopar son o ton
pico, a musicalidade e a tendencia ao mito.
OBRAS ESCOLLIDAS
O tempo no espello, 1982.
Cantos caucanos, 1985.
As torres no ar, 1989.
ltima fuxida a Harar, 1992.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
XAQUN LORENZO FERNNDEZ
(Ourense, 1907 Lobeira, 1989)
Por Xos Manuel Gonzlez Reboredo. Acadmico correspondente
Don Xaqun foi profesor, arquelogo e etngrafo. A sa vocacin
naceu de mocio, na casa familiar de Lobeira, onde se interesou
polo carro de bois e xo unha maqueta que logo puido ensinarlle
ao que sera o seu mentor, Florentino L. Cuevillas. Seguidor dos
membros da Xeracin Ns, pertenceu ao Seminario de Estudos
Galegos e colaborou co Museo Provincial de Ourense. Tamn
participou na creacin do Museo do Pobo Galego. Home el
aos seus mestres Cuevillas, Risco e Otero Pedrayo, a sa mis
importante obra Etnografa. Cultura material (Buenos Aires,
1962).
OBRAS ESCOLLIDAS
A arte popular nos xugos de Galicia, 1935.
Parroquia de Velle, 1936 [en colaboracin con Florentino Lpez Cuevillas e Vicente Fernndez Hermida].
Etnografa. Cultura material, 1962 [en Historia de Galiza, dir, Otero Pedrayo].
Inscripciones romanas de Galicia. IV. Provincia de Ourense, 1968 [en colaboracin con lvaro DOrs e
Fermn Bouza-Brey].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
LORENZO VARELA
(A Habana, 1916- Madrid, 1978)
Por Fausto Galdo. Acadmico correspondente
Inscrito na Habana, reside na Arxentina. Fai o bacharelato
en Lugo, onde funda as mocidades galeguistas con nxel Fole
e Ramn Pieiro. Deixa Galicia sen facer anda os 20 anos a
facer a guerra, soldado e comisario poltico naquela intil
guerra. Publica poemas en El Mono Azul.
Derrotado, percorre campos de refuxiados de Francia, logo
Mxico, Arxentina e Uruguai.
Conferenciante, poeta, editor, crtico, tradutor e articulista.
Restan follas esnaquizadas en xornais e radios.
Volve 40 anos despois e non atopa a Terra soada. Vive
entre Madrid e Sargadelos. Viaxa a Checoslovaquia e non ve
o comunismo soado. Descoecido, rota a ilusin, a realidade
est afastada do seu pensar.
OBRAS ESCOLLIDAS
Torres de amor, 1942.
Catro poemas para catro grabados, 1944.
Lonxe, 1954.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
MANUEL LUGRS FREIRE
(Sada, 1863 A Corua, 1940)
Por Xess Ferro Ruibal. Acadmico numerario
Manuel Lugrs Freire emigrado a Cuba axudou a crea-lo
primeiro xornal en galego de Amrica (A Gaita Gallega). De
volta Corua formou parte da Cova Cltiga, da Liga Gallega,
da Academia Galega, das Irmandades da Fala. Escribiu relatos;
escribiu e representou teatro en galego; ensinou galego e
redactou unha Gramtica do idioma galego. Redactou a primeira
acta en galego da poca moderna. Creou un sindicato e publicou
Versos de loita. Foi o primeiro en utiliza-lo galego nun mtin
(Betanzos, 6.10.1907). Impulsou o monumento en Carral s
Mrtires de 1846 e na Corua a Curros Enrquez. Membro do
Seminario de Estudos Galegos, foi un dos redactores do Estatuto
de Autonoma de 1936.
OBRAS ESCOLLIDAS
A gaita gallega, 1885.
Minia: drama n-un acto en prosa, 1904.
Contos de Asieumedre, (1908 1909).
O pazo: comedia en dous actos, en prosa, 1916.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
MARA MARIO
(Noia, 1907 O Courel, 1967)
Por Rosario lvarez Blanco. Acadmica numeraria
Mara Mario Carou naceu na beiramar e morreu nos altos
cumes do Courel. De familia humilde, deixou moi cedo a escola,
pero disque foi unha rapaza afeccionada lectura.
Non escribe ata os 50 anos, mais deixou dous poemarios en
galego: Palabra no tempo, que contn sobre todo evocacins
e vivencias, e Verba que comeza, escrito cando est doente
e presente a morte. A nostalxia do mar, a infancia noiesa, a
natureza da montaa, o discorrer do tempo, os camios e o
curso da vida... son os seus temas preferidos.
Dise dela que foi dinamiteira da fala, pois ten un estilo que,
como dixo Uxo Novoneyra, preme, rompe, comba, bate a
sintaxe tradicional.
OBRAS ESCOLLIDAS
Palabra no tempo, 1963.
Verba que comenza, 1990 [estudo por Carmen Blanco].
Ms all del tiempo. O libro indito de 1965, 2007. [edicin de Helena Gonzlez].
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
XOS MARA LVAREZ BLZQUEZ
(Tui, 1915 Vigo, 1985)
Por Daro Xohn Cabana Yanes. Acadmico numerario
Xos M lvarez Blzquez foi un dos mellores poetas do
seu tempo, e hoxe sguense lendo os seus libros Roseira do
teu mencer, que son poemas infants, e Canle segredo. Pero
ademais foi un bo narrador, e sobre todo un grande erudito
que publicou importantes antoloxas de poesa galega e moitos
estudos sobre historia e literatura.
E como editor xo unha importantsima contribucin nosa
cultura. A partir de 1968, coas Edicins Castrelos, revolucionou
o mercado do libro galego: as sas coleccins O Moucho e
Pombal acadaron tiraxes enormes que popularizaron as nosas
letras dun xeito ata daquela descoecido.
OBRAS ESCOLLIDAS
Roseira do teu mencer, 1950.
Cancioneiro de Monfero, 1953.
Escolma de poesa galega, I e II, 1952 e 1959.
Canle segredo, 1976.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
RAMN PIEIRO
(Lncara, 1915 Santiago de Compostela, 1990)
Por Francisco Daz-Fierros Viqueira. Acadmico numerario
Ramn Pieiro foi un dos principiais organizadores do
galeguismo despois da Guerra Civil, actividade pola que foi preso
por tres anos. Defendeu, nos tempos do franquismo, que a loita
cultural era a nica maneira posible de rearmar e promover a
identidade galega. Consonte ese ideario foi un dos fundadores
da Editorial Galaxia.
Anda que non realizou moitas publicacins, a sa actividade
de defensa da cultura galega (nos primeiros tempos na
clandestinidade) foi fundamental para que o seu ideario prendera
en moitos homes novos, que na xeracin seguinte seran os
protagonistas do importante desenvolvemento que acadara
despois a literatura, a historia e outros campos do saber, en galego.
OBRAS ESCOLLIDAS
Olladas no futuro, 1974.
Lembrando a Castelao, 1975.
Filosofa da saudade, 1984.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
UXO NOVONEYRA
(Parada, O Courel, 1930 Santiago de Compostela, 1999)
Por Augusto Prez Alberti. Acadmico correspondente
Uxo Novoneyra adoita ser relacionado coa Serra do Courel,
porn, a sa poesa traspasa os cumes courelaos e asciase
con outros moitos lugares nos que est presente a loita pola
supervivencia das mulleres e dos homes, nun medio duro, no
que mandan os tempos e os ritmos da natureza.
Lendo a sa poesa, calquera pode achegarse s paisaxes do
Courel mais tamn s sas xentes, porque foi quen de transmitir
como era a vida nunha serra galega nos anos cincuenta do
sculo pasado. ao tempo que describa as sensacins, os
sentimentos, as paisaxes ou os sons en ntima relacin coa terra.
OBRAS ESCOLLIDAS
Os eidos, 1955.
Elexas do Courel, 1966.
Poemas caligrcos, 1979.
Muller pra lonxe, 1986.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
LOIS PEREIRO
(Monforte de Lemos, 1958 A Corua, 1996)
Por Xulio Ros. Acadmico correspondente
A poesa e a obra de Pereiro vitalista e rebelde, reivindicativa
das periferias conscientes que amosan orgullosas a sa
autenticidade fronte s uniformidades imperantes. A sa unha
liberdade amada, vivida a conciencia e, sabedor dos seus lmites,
reivindicada con esperanza. Estamos ante unha voz diferente,
innovadora, cun compromiso medular anti-oligrquico calquera
que sexa a sa expresin. Paga ben a pena explorar ese seu
universo que a todos nos fai mis universais, un dique contra
o dominio disfrazado de normalidade.
Non nos deixar indiferentes.
OBRAS ESCOLLIDAS
Poemas 1981/1991, 1992.
Poesa ltima de amor e enfermidade, 1995.
Poemas para unha loia, 1997.
Obra potica completa, 2011.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
VALENTN PAZ ANDRADE
(Lrez, 1898 Vigo, 1987)
Por Bernardino Graa Villar. Acadmico numerario
Avogado, xornalista, poltico, empresario e poeta, queda
orfo de nai aos oito anos; o seu to, Xon Bautista Andrade,
poeta e xornalista, contxialle o amor s letras e a Galicia, pero
o seu verdadeiro mestre Castelao. En 1917 cursa Dereito
na Universidade compostel, que remata brillantemente en
1921. Traballa como avogado pero inmediatamente vese como
soldado en frica, e ao mesmo tempo, en Tetun e Xauen xa
xornalista de guerra. Como director do diario Galicia tropeza
coa ditadura de Primo de Rivera, que quera obediencia militar,
polo que sofre prisin de 15 das por un par de artigos nos que
defenda o ferrocarril desde Vigo fronteira francesa. No 1926
propugna a idea de Vigo como gran porto pesqueiro e vai
Bretaa francesa para asesorarse. Paz Andrade est co mar,
cos peixes, cos marieiros.
OBRAS ESCOLLIDAS
Galicia como tarea, 1959.
Pranto Matricial, 1955.
Sementeira do Vento, 1968.
Castelao na luz e na sombra, 1982.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
ROBERTO VIDAL BOLAO
(Santiago de Compostela, 1950-2002)
Por Margarita Ledo Andin. Acadmica numeraria
Autor e organizador teatral con mltiples rexistros tanto
na escrita literaria como na posta en escena do monlogo
en tempo presente e nun espazo nu, Sen ir mis lonxe, ao
espectculo de ra con ecos das nosas mis antergas expresins
comunais o Teatro como marca-nacin, de Aqu, tamn un
modo de construr o vinculo entre a creacin maila necesidade
de desenvolver con continuidade e dignidade o traballo de
teatreiro para que forme parte dun proxecto cultural xeral.
O cine, os devanceiros, o que acontece ao seu redor, a idea
liberadora, a derrota... este rapaz do barrio popular de Vista
Alegre, onde est a pracia Saxo Tenor, deveu en smbolo
contemporneo do teatro en lingua galega.
OBRAS ESCOLLIDAS
Laudamuco seor de ningures, 1976.
Agasallo de sombras, 1984.
Das sen Gloria, 1993.
Criaturas, 2000.
I
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
l
u
s
t
r
a
c
i
n

S
i
r
o

L
p
e
z
,

e
s
c
u
l
t
o
r

M
a
n
u
e
l

F
e
r
r
e
i
r
o

B
a
d
a
Depsito Legal: C 2351-2013

Idioma

¡Te damos la bienvenida a Scribd!

51 Paxinas Das Nosas Letras

Cargado por

Información del documento

Fecha en que fue cargado

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Descripción:

Copyright:

Formatos disponibles

51 Paxinas Das Nosas Letras

Cargado por

Descripción:

Copyright:

Formatos disponibles

Títulos relacionados

Limiar

O Parlamento de Galicia volve a mirada cara ao tesouro inmaterial do Da das

Intereses relacionados

Documentos similares a 51 Paxinas Das Nosas Letras

Más de Alejandro Costas Gándara

Títulos relacionados

Calificar

Compartir