PROGRAMACIÓN DEPARTAMENTO

curso 2009 – 2010

EDUCACIÓN PLÁSTICA E VISUAL

ÍNDICE

1. INTRODUCCIÓN. …….……………………………………………………....……4 - 6

2.CONTRIBUCIÓN ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS ……………………....……6 - 8

3. OBXECTIVOS POR CICLO E CURSO

3.1 OBXECTIVOS XERAIS PARA A ETAPA DA EDUCACIÓN SECUNDARIA…..9-11

3.2 OBXECTIVOS XERAIS DA ÁREA PARA 1º e 3º E.S.O ...........................11-13

3.3 OBXECTIVOS XERAIS DA ÁREA PARA 4º E.S.O ...................................13-15

4. CONTIDOS, SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

4.1 CONTIDOS CONCEPTUAIS DE 1º e 3º DA ESO…………………..…....……15-17

4.2 CONTIDOS CONCEPTUAIS DE 4º DA ESO………………………..…....……17-19

4.3 SECUENCIACIÓN

4.3.1. SECUENCIACIÓN DOS CONTIDOS PARA 1º e 3º da E.S.O …………..19-23

4.3.2. SECUENCIACIÓN DOS CONTIDOS PARA 4º da E.S.O …………………23-35

4.4. TEMPORALIZACIÓN

4.4.1. TEMPORALIZACIÓN PARA 1º e 3º ESO……………………....…....……35-36

4.4.2. TEMPORALIZACIÓN PARA 4º ESO…………………..…....…………………36

5. CRITERIOS DE AVALIACIÓN RELACIONADOS COAS COMPETENCIAS

BÁSICAS………………………………………………………………..…..…....……36-37

6. METODOLOXÍA DIDÁCTICA A APLICAR……………………..…..…......……38-41

7. MATERIAIS E RECURSOS A UTILIZAR

7.1. MATERIAIS E RECURSOS (alumno/a e aula) ……………………..….....……41-42

7.2 MATERIAIS DIDÁCTICOS……………………..…..…......……………………..…42

8. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN……………………42-45

9. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN…………………………………………….……45-46

10. MINIMOS ESIXIBLES PARA OBTER UNHA AVALIACIÓN POSITIVA

10.1 PARA 1º e 3º DA ESO…………………………………………………….………46

10.2 PARA 4º DA ESO ………………………………………………………….………47

11. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE ……………………………………47-48

12. PROGRAMA DE REFORZO PARA A RECUPERACIÓN DE MATERIAS

PENDENTES …………………………………………………….………………………48-49

13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES………………49-50

14. ACCIÓNS PREVISTAS CO PROXECTO LECTOR…………………………….50

15. ACCIÓNS PREVISTAS CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TICS

15.1 DEBUXO TÉCNICO……………………………………………………………50-51

15.2 DEBUXO ARTÍSTICO…………………………………………………………52

16. CRITERIOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN…………….51-55

1. INTRODUCCIÓN.

A programación didáctica que a continuación se desenrola está realizada en virtud do

Decreto 133/2007 do 13 de Xullo da Calidade da Ensinanza. No citado real decreto se

especifican os elementos básicos do currículo para as diferentes asignaturas dos

diferentes cursos da Educación Secundaria Obrigatoria na Comunidade Autónoma de

Galicia, así como as ensinanzas comúns correspondentes á formación básica dos

programas de iniciación profesional de dita etapa. Os centros docentes dispoñen,

segundo as Leis Orgánicas (LODE e LOE) e os Regulamentos de Organización e

Funcionamento, de autonomía para definir o modelo de xestión organizativa e

pedagóxica. A LOE identifica, no artigo 2.2, o traballo en equipo e a autonomía

pedagóxica como factores que favorecen a calidade da ensinanza. A presente

programación didáctica debe ser considerada como unha proposta flexible e dinámica,

sendo revisable e modificable en función do que acontezca, adecuándose ao alumno/a

e ao contexto.

A Educación Plástica e Visual constitúe unha materia de gran valor formativo.

Tradicionalmente os contidos relacionados coa Educación Artística tiñan unha

finalidade comunicativa e estética. Nestes momentos, o estudo do seu currículo

permítenos cooperar no desenvolvemento de capacidades perceptivas, expresivas e

estéticas a partir do coñecemento teórico e práctico das linguaxes visuais. Iso implica

que os contidos que a materia vai abordar preparan para a comprensión e a análise da
contorna social, cultural, natural e artística. Unha contorna configurada como un mundo

de imaxes e obxectos que se perciben a través de estímulos sensoriais de diferente

carácter, especialmente visual e táctil.

O impulso ás capacidades cognitivas e estéticas vén integrarse na preocupación e

necesidade de estimular o coñecemento e dominio de si, das relacións cos outros, da

necesidade de pórse no lugar doutros, de expresar xuízos estéticos de xeito

fundamentado e respectuoso, de ampliar as posibilidades imaxinativas creativas. Así, a

materia persegue, por unha banda, dotar o alumno dos recursos necesarios para poder

expresarse con linguaxe gráfico-plástica e, por outra, poder xulgar e apreciar o feito

artístico. O traballo de potenciación das dimensións formativas expostas, ata agora, de

forma sintética pode ser desagregado en termos da súa contribución ao

desenvolvemento das seguintes capacidades:

Intrapersoais que supón o autocoñecemento e dominio de si, a través do contacto e

experimentación con linguaxes, imaxes, formas e materiais. O estudo das emocións e

sentimentos vividos favorece o coñecemento de si e a posibilidade de integrar ese

coñecemento na organización e control das experiencias emocionais. Perceptivas e

cognitivas, como percibir e interpretar criticamente as imaxes e as formais, identificar

as relacións da linguaxe visual e plástica con outras linguaxes, investigar diversas

técnicas plásticas e visuais. Estéticas e creativas, como apreciar o feito artístico,

desenvolver a creatividade e expresar a súa linguaxe persoal. Sociais e afectivas,

como respectar, apreciar e aprender a interpretar outros modos de expresión visual e

plástica, relacionarse con outras persoas e participar en actividades de grupo. De

planificación, toma de decisións e avaliación, como determinar as fases do proceso de

realización dunha obra, analizar os seus compoñentes para adecualos aos obxectivos,

revisala ao acabar cada unha das fases.

En suma, a Educación Plástica e Visual:

Permite o desenvolvemento de actitudes e hábitos de análises e reflexión.

Proporciona técnicas útiles para enfrontarse a situacións diversas.

Fomenta o espírito crítico e a creatividade.

Fai posible a captación da linguaxe das formas, contribuíndo ao desenvolvemento da

sensibilidade.

Permite que se poida chegar a valorar e gozar do patrimonio artístico como expoñente

da nosa memoria colectiva.

Desenvolve a capacidade de abstracción para a comprensión de numerosos trazados

e convencionalismos.

Posibilita a adquisición de destrezas vinculadas á orde e coidado nos procesos de ela -

boración dos traballos.

2.CONTRIBUCIÓN ÁS COMPETENCIAS BÁSICAS

Nunha sociedade na que os coñecementos se encontran en permanente

transformación, o mellor legado que podemos darlles aos alumnos é o da transmisión

dos mecanismos necesarios que lles permitan integrarse eficaz e construtivamente na

sociedade en que viven para que, finalmente, incluso poidan cooperar de maneira

persoal nesas transformacións. Os currículos actuais, aínda destacando a vertente

conceptual nos contidos, subliñan nos obxectivos xerais da etapa, nos obxectivos das

materias e nos criterios de avaliación a importancia da adquisición de ferramentas de

traballo (análises, esquemas, busca e selección de información significativa, etc.) que

vaian articulando estratexias de aprendizaxe autónoma. Isto materializa unha das

dimensións da educación vinculadas ao desenvolvemento da función titorial e

orientadora a través da docencia: o ensinar a pensar e traballar e o ensinar a

emprender, mostrar iniciativas e decidir.

A LOE xa identifica, nos compoñentes do currículo, as competencias básicas. Os

currículos oficiais determináronas de acordo a supostos educativos impulsados dende

a Unión Europea e organismos internacionais. As competencias van constituír un

referente de capacidade nos alumnos para saber facer, para obrar; concretaranse nas

distintas materias e configurarán un dos eixes esenciais para guiar o proceso de

ensinanza-aprendizaxe e o proceso avaliador.

Como sinalamos anteriormente, os programas da Administración, en liña co concepto

de currículo disposto no artigo 6 da LOE, destacan o valor das competencias básicas.

A Lei, no seu artigo 26.1 (principios pedagóxicos da ESO) determina que nesta etapa

se lles prestará especial atención á adquisición e ao desenvolvemento de

competencias básicas. Estas serán referente dos procesos de ensinanza-aprendizaxe

e de avaliación (promoción, titulación e avaliación de diagnóstico ao finalizar segundo).

Todo isto implica que as ensinanzas que se establecen no currículo oficial e a súa

concreción nos centros teñen que garantir o desenvolvemento das competencias

básicas polos alumnos.

As competencias básicas defínense como capacidades relacionadas, de maneira

prioritaria, co saber facer; a consideración de funcionalidade e practicidade da

competencia non a reduce a un carácter meramente mecánico; o saber facer posúe,

tamén, unha dimensión de carácter teórico-comprensivo (compoñentes, claves, tarefas,

formas de resolución) e, tamén, unha dimensión de carácter actitudinal (que permite

dispoñer a bagaxe de coñecementos, a súa mobilización e a valoración das opcións).

Supoñen, pola súa complexidade, un elemento de formación ao que hai que achegarse

de maneira converxente (dende distintas materias) e gradual (dende distintos

momentos e situacións de aprendizaxe, cursos e etapas).

Os novos currículos da ESO identificaron oito competencias básicas para o conxunto

da escolaridade obrigatoria. Son as seguintes:

Comunicación lingüística.

Matemática.

Coñecemento e interacción co mundo físico.

Tratamento da información e competencia dixital.

Social e cidadá.

Cultural e artística.

Aprender a aprender.

Autonomía e iniciativa persoal.

O desenvolvemento destas competencias básicas constitúe, nas nosas concrecións do

currículo, unha obriga, pero deberemos materializalas en enunciados máis concretos

que, dende cada materia, definan medios operativos que identifiquen a

corresponsabilidade de cada ámbito do currículo para a súa adquisición e

desenvolvemento. Desta maneira, mostraremos unhas competencias específicas como

elementos de desempeño en contextos determinados de ensinanza-aprendizaxe;

quedarán supeditadas, pois, ás básicas.

3. OBXECTIVOS POR CICLO E CURSO

3.1 OBXECTIVOS XERAIS PARA A ETAPA DA EDUCACIÓN SECUNDARIA

1. Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no

respecto aos demais, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as

persoas e grupos, exercitarse no diálogo afianzando os dereitos humanos como

valores comúns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadanía

democrática.

2. Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individuais e en

equipo como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da

aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.

3.Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades

entre eles. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e

mulleres.

4.Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e

nas súas relacións cos demais, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera

tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.

5.Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información para, con

sentido crítico, adquirir novos coñecementos. Adquirir unha preparación básica no

campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación.

6.Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en

distintas disciplinas, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os

problemas nos diversos campos do coñecemento e da experiencia.

7.Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o

sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar,

tomar decisións e asumir responsabilidades.

8. Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua castelá e,

se a houber, na lingua cooficial da Comunidade Autónoma, textos e mensaxes

complexas, e iniciarse no coñecemento, a lectura e o estudo da literatura.

9. Comprender e expresarse nunha ou máis linguas estranxeiras de xeito apropiado.

10. Coñecer, valorar e respectar os aspectos básicos da cultura e a historia propias e

dos demais, así como o patrimonio artístico e cultural.

11. Coñecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar as

diferenzas, afianzar os hábitos de coidado e saúde corporais e incorporar a educación

física e a práctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social.

Coñecer e valorar a dimensión humana da sexualidade en toda a súa diversidade.

Valorar criticamente os hábitos sociais relacionados coa saúde, o consumo, o coidado

dos seres vivos e o medio ambiente, contribuíndo á súa conservación e mellora.

12. Apreciar a creación artística e comprender a linguaxe das distintas manifestacións

artísticas, utilizando diversos medios de expresión e representación
OBXECTIVOS DA ETAPA PARA A
MATERIA
1. Observar, percibir, comprender e
interpretar de forma crítica as imaxes da
contorna natural e cultural, sendo
sensible ás súas calidades plásticas,
estéticas e funcionais.
2. Apreciar os valores culturais e
estéticos, identificando, interpretando e
valorando os seus contidos; entendelos
como parte da diversidade cultural,
contribuíndo ao seu respecto,
conservación e mellora.
3. Comprender as relacións da linguaxe 3. Identificar os valores expresivos da
plástica e visual con outras linguaxes e
elixir a fórmula expresiva máis axeitada
en función das necesidades de
comunicación.
4. Expresarse con creatividade,
mediante as ferramentas da linguaxe
plástica e visual, e saber relacionalas
con outros ámbitos de coñecemento.
5. Utilizar a linguaxe plástica para
representar emocións e sentimentos,
vivencias e ideas, contribuíndo á
comunicación, reflexión crítica e
respecto entre as persoas.
6. Utilizar as diversas técnicas plásticas 6. Enriquecer o coñecemento e dominio
e visuais e as tecnoloxías da
información e a comunicación para
aplicalas nas propias creacións.
7. Representar corpos e espazos
simples mediante o uso da perspectiva,
as proporcións e a representación das
calidades das superficies e o detalle, de
OBXECTIVOS DO PROXECTO
CURRICULAR PARA EDUCACIÓN
PLÁSTICA E VISUAL ESO
1. Analizar as calidades estéticas,
plásticas e funcionais das imaxes e
as formas da contorna de forma
crítica. (Obx. 1)
2. Identificar os valores estéticos do
patrimonio artístico e cultural como un
medio de comunicación e goce
individual e colectivo, contribuíndo á
súa conservación a través do
respecto e divulgación das obras de
arte. (Obx. 2)
linguaxe plástica e visual elixindo a
fórmula máis axeitada para a
expresión de emocións, vivencias e
sentimentos. (Obx. 3, 5)
4. Utilizar as ferramentas específicas da
área para a expresión creativa de
ideas e experiencias establecendo
relacións interdisciplinares con outras
áreas. (Obx. 3, 4)
5. Realizar composicións utilizando os
elementos da linguaxe plástica:
formas, cor, luz, volume, sistemas de
representación e perspectiva como
medio de expresión e comunicación,
elixindo a combinación máis axeitada
en función da mensaxe que se queira
transmitir. (Obx. 4, 6, 7)
de materiais e técnicas de expresión
plástica aplicándoas ás propias
creacións e valorando os avances no
seu proceso creativo e no uso das
tecnoloxías da información e a
comunicación. (Obx. 6)
7. Representar de forma creativa corpos
e espazos mediante o uso da
perspectiva, as proporcións e a
representación das calidades das
superficies e o detalle de maneira que
maneira que sexan eficaces para a
comunicación.
8. Planificar e reflexionar, de forma
individual e cooperativamente, sobre o
proceso de realización dun obxecto,
partindo duns obxectivos prefixados, e
revisar e valorar, ao final de cada fase, o
estado da súa consecución.
9. Relacionarse con outras persoas
participando en actividades de grupo
con flexibilidade e responsabilidade,
favorecendo o diálogo, a colaboración e
a comunicación.
sexan eficaces para a comunicación.
(Obx. 7, 9)
8. Reflexionar sobre as fases na
realización de composicións
respectando as realizadas polos
compañeiros. (Obx. 8)
9. Participar en actividades de grupo
respectando os modos de expresión
visual e plástica diferentes aos
propios con actitudes de interese,
flexibilidade e tolerancia. (Obx. 8, 9)
10. Desenvolver actitudes de
cooperación, constancia no traballo,
mantemento da orde e limpeza e
conservación do material individual e
colectivo. (Obx. 8, 9)

3.2 OBXECTIVOS XERAIS DA ÁREA PARA 1º e 3º da E.S.O

1. Recoñecer a importancia da imaxe nos medios de comunicación de masas, a súa

influencia no pensamento social e actuar de modo crítico ante as mensaxes visuais.

2. Valorar a expresión plástica como medio de expresión artística de sociedades e

culturas diferentes. Apreciala como un xeito de entendemento e concordia entre pobos,

valorando as súas similitudes e diferenzas.

3.Recoñecer, comprender e valorar as manifestacións da cultura galega, apreciando o

patrimonio cultural e contribuíndo á súa conservación e mellora.

4.Sensibilizar o alumnado ante o goce artístico e acadar os recursos suficientes para

apreciar as diferentes representacións artísticas.

5.Adquirir e empregar con precisión a terminoloxía específica da linguaxe plástica e

visual.
6.Desenvolver o pensamento lóxico e matemático na resolución do proceso creativo

aplicado á representa ción de formas e espazos mediante o emprego das proporcións

e da perspectiva.

7.Expresarse con creatividade, utilizando as diversas ferramentas e técnicas plásticas

e visuais, relacionándoas con outras linguaxes e aplicando nas súas creacións as

tecnoloxías da información e da comunicación mais axeitadas.

8.Utilizar a linguaxe plástica para expresar emocións e sentimentos, vivencias e ideas,

contribuíndo á comunicación, reflexión crítica e respecto entre as persoas.

9. Planificar e reflexionar, de forma individual ou colectiva, sobre o proceso de

realización dun obxecto partindo duns obxectivos prefixados e revisar e valorar,

ao final de cada fase, o estado do seu desenvolvemento.

10. Aplicar as distintas técnicas de traballo cooperativo fomentando a responsabilidade

e favorecendo o diálogo e a comunicación.

11. Establecer unha actitude positiva ante os novos retos, admitindo os erros e

valorando os acertos como parte do proceso de formación do individuo .

3.3 OBXECTIVOS XERAIS DA ÁREA PARA 4º E.S.O

É necesario incidir en que para poder chegar ó pleno desenvolvemento da materia

é preciso dispor dun coñecemento mínimo de técnicas, recursos e capacidade

elemental de percibir visualmente e de asimilar conceptos, para poder pasar

posteriormente a desenvolver un certo grado de destreza.

Os obxectivos fixados, ó término de Cuarto curso de Secundaria, reflexarán a

aprendizaxe dunha serie de contidos básicos, dende o punto de vista dunha

cultura perceptiva e unhas capacidades expresivas, no marco dunha educación

formativa integral.

A orde secuencial dos obxectivos non pretende ser ríxida, únicamente trata de

reflexar as capacidades que desenvolverán os alumnos. O seu plantexamento

articúlase en relación o seguinte:

1. Acadar unha habilidade progresiva na utilización da imaxe, como linguaxe

visual e como fundamento do deseño.

2. Integrar as linguaxes visuais con fins expresivas e descriptivas, profundizando

no estudo dos aspectos emotivos e funcionais das mesmas.

3. Profundizar na exploración da cor a través de diferentes técnicas e

procedementos.

4. Desenvolver novas técnicas que faciliten e incrementen a capacidade de

expresión e creación.

5. Afondar na análise e síntese da imaxe.

6. Elaborar texturas naturais e xeométricas con fins expresivas.

7. Incrementa-la habilidade compositiva.

8. Dominar o concepto de espacio e de forma tridimensional, en canto á súa

percepción e representación.

9. Perfeccionar coñecementos técnicos e destrezas constructivas, en relación cos

principais sistemas de representación.

10. Realizar composicións equilibradas a través da aplicación de sistemas

proxectivos.

11. Aumentar o desenvolvemento da expresión intuitiva e da creatividade.

12. Aplicar os coñecementos adquiridos a diversas realizacións encadradas no

campo da linguaxe gráfico-plástica e o deseño.

13. Explicar a función do deseño nos diferentes ámbitos: espacio, obxectos,

mensaxes.

14. Organizar as fases dun traballo plástico, e os materiais necesarios para levalos

a cabo.

15. Analizar os elementos máis complexos da sintaxis dalgúns linguaxes visuais

específicos.

16. Criticar e apreciar as distintas manifestacións plásticas e visuais.

17. Seleccionar o procedemento expresivo máis adecuado ás finalidades

pretendidas.

18. Participar en actividades individuais e grupais amosando actitudes de

cooperación e conservación do material.

4. CONTIDOS, SECUENCIACIÓN E TEMPORALIZACIÓN

4.1 CONTIDOS CONCEPTUAIS DE 1º e 3º DA ESO

Os contidos conceptuais da asignatura de Plástica e Visual para 1º e 3º da ESO están

repartidos en catro bloques e son os seguintes:

Bloque 1. Observar e comprender.

-Lectura de imaxes, recoñecendo os elementos visuais, conceptuais e relacionais.

-Recoñecemento das finalidades comunicativa, expresiva e estética da comunicación

visual.

-Exploración dos posibles significados dunha imaxe segundo o seu contexto expresivo

e referencial, e descrición dos seus elementos formais.

-Interese pola observación sistemática.

Bloque 2. Interpretar, expresar e crear.

- Análise e realización de composicións utilizando os elementos conceptuais propios da

linguaxe visual como elementos de descrición e expresión, tendo en conta conceptos

de equilibrio, proporción e ritmo.

- Experimentación e exploración dos elementos que estruturan as formas e as imaxes

(luz, forma, cor, textura, dimensión).

- Descubrimento e representación subxectiva das formas (posición, situación, ritmos,

claroscuro, efectos visuais, imaxinación, fantasía).

Sensibilización ante as variacións visuais producidas polos cambios lumínicos.

Experimentación e utilización de técnicas en función das intencións expresivas e

descritivas.

Realización de apuntamentos, boquexos e esquemas en todo o proceso de creación

(desde a idea inicial ata a elaboración de imaxes e formas), facilitando o proceso de

reflexión, autoavaliación e avaliación.

Produción colectiva de obras plásticas en distintos soportes.

Representación persoal de ideas, en base a uns obxectivos, utilizando a linguaxe

visual e plástica e manifestando iniciativa, creatividade e imaxinación.

Construción de formas tridimensionais en función dunha idea ou obxectivo con

diversidade de materiais.

Actitude responsable no desenvolvemento da obra propia ou colectiva.

Bloque 3. Contorno audiovisual e multimedia.

Identificación da linguaxe visual en prensa, publicidade e televisión.

Análise e experimentación dos procesos, técnicas e procedementos propios dos

medios de captura e manipulación de imaxes fixas, seriadas e en movemento, para

producir mensaxes audiovisuais.

Experimentación e utilización das tecnoloxías da información e da comunicación para a

procura, tratamento e creación de imaxes plásticas.

Actitude crítica ante as necesidades de consumo creadas pola publicidade e

rexeitamento dos elementos desta que supoñan discriminación social, de xénero ou

racial.

Recoñecemento e valoración da presenza e influencia da imaxe no noso tempo.

Bloque 4. Dimensión social e cultural.

9 Análise de obras do patrimonio cultural propio detectando as similitudes e as

diferenzas respecto doutras sociedades e culturas.

10 Determinación dos valores plásticos e factores persoais e sociais que destaquen

nunha obra determinada e o seu autor, realizando esquemas e sínteses sobre

algunhas obras para destacar os valores mais importantes.

11 Diferenciación de distintos estilos e tendencias das artes visuais, determinando

os factores plásticos, simbólicos, etc. que os definen e caracterizan.

12 Valoración, respecto e gozo do patrimonio histórico- artístico, da obra allea e

dos espazos de divulgación artística.

4.2 CONTIDOS CONCEPTUAIS DE 4º DA ESO

Bloque 1. Procesos comúns á creación artística.

* Realización e seguimento do proceso de creación: bosquexo ou esquema, guión

ou proxecto, presentación final ou maqueta e avaliación (reflexión, autoavaliación

e avaliación colectiva do proceso e do resultado final).

* Selección e utilización das tecnoloxías da información e da comunicación nas

producións propias.

* Elaboración de proxectos plásticos de forma cooperativa.

* Utilización da linguaxe plástica e visual para a representación persoal de ideas a

partir de obxectivos.

* Iniciativa, creatividade e autoexixencia no proceso de creación artística e na

superación das creacións propias.

Bloque 2. Expresión plástica e visual.

* Técnicas de expresión gráfico-plástica (debuxo artístico, pintura e volume) e de

gravado e reprografía.

* Realización de experiencias de experimentación con materiais diversos.

* Interese pola busca e investigación sobre materiais, soportes, técnicas e

ferramentas cuns fins concretos.

Bloque 3. Artes gráficas e deseño.

* Valores funcionais e estéticos nas artes aplicadas.

* Fundamentos do deseño e das súas técnicas gráfico- plásticas.

* Sintaxe das linguaxes visuais do deseño e da publicidade.

* Lectura e valoración das imaxes do contorno do deseño e da publicidade.

Bloque 4. Imaxe e son.

* Técnicas de expresión gráfico-plásticas aplicadas á imaxe fixa, seriada e en

movemento.

* Recoñecemento e lectura de imaxes presentes en distintos soportes.

* Sintaxe da linguaxe audiovisual.

* Integración de produtos multimedia.

* Valoración crítica da utilización dos medios audiovisuais e das tecnoloxías da

información e da comunicación como ferramentas para o rexistro, tratamento,

creación e difusión de produtos audiovisuais

Bloque 5. Descrición obxectiva das formas.

* Representación obxectiva da realidade nun soporte bidimensional.

* Contornos de aplicación dos sistemas de representación.

* Normalización.

* Recoñecemento e lectura de representacións bidimensionais de obras

arquitectónicas e de obxectos e aparellos técnicos.

4.3 SECUENCIACIÓN

4.3.1. SECUENCIACIÓN DOS CONTIDOS PARA 1º e 3º da E.S.O

Este ano adicaráse una importancia e un tempo extraordinario a limpeza, orde e

estructuración dos traballos dos alumnos na primeira avaliación. Durante anos

observamos que os alumnos que veñen da educación primaria adolecen na súa

maioría de pulcritude e constancia nos seus traballos. Entenden a plástica como uns

exercicios máis ou menos simpáticos que emborronan sobre un folio ó que non lle

dedican moito tempo. A falta de especialistas en educación plástica e dun horario

concreto no curriculum na educación primaria parecen ser determinante nestes malos

resultados.
Por elo, neste curso, faremos fincapé na 1ª avaliación nos conceptos,contidos e
aptitudes referidos a orde, estructura e limpeza.

Os contidos preséntanse agrupados en catro bloques que son:

Bloque 1 : Observar e comprender.

Bloque 2: Interpretar, expresar e crear.

Bloque 3: Contorno visual e multimedia.

Bloque 4: Dimensión social e cultural.

1. Observar e comprender:

1 Lectura de imaxes, recoñecendo os elementos visuais e conceptuais.

2 Recoñecemento das finalidades comunicativa, expresiva e estética da

comunicación visual.

3 Exploración dos posibles significados duha imaxe segundo o seu conxunto

expresivo e referencial, e descrición dos seus elementos formais.

4 Interese pola observación sistemática.

En resumo:

1 A percepción visual.

2 A linguaxe e a comunicación visual: finalidade informativa, comunicativa,

expresiva e estética.

3 A imaxe representativa e a imaxe simbólica.

4 Explotación dosposibles significados dunha imaxe segundo os seus

contextos expresivo e referencial e descripción dos modos expresivos.

5 Valoración da image como medio de expresión.

6 Interese pola observación sistemática.

2. Interpretar, expresar e crear:

1 Análise e realización de composicións utilizando os elementos conceptuais

 propios da linguaxe visual como elementos de descrición e expresión, tendo
en conta conceptos de equilibrio, proporción e ritmo.

2 Experimentación e exploración dos elementos que estructuran as formas e

as imaxes (luz, forma, cor, textura, dimensión).

3 Descubrimento e representación subxectiva das formas (posición, situación,

ritmos, claroscuro, efectos visuais, imaxinación, fantasía).

4 Sensibilización ante as variacións visuais producidas polos cambios

lumínicos.

5 Experimentación e utilización das técnicas en función das intencións

expresivas e descritivas.

6 -Realización de apuntamentos, bosquexos e esquemas en todo o proceso

de creación (desde a idea inicial ata a elaboración de imaxes e formas),
facilitando o proceso de reflexión, autoavaluación e avaliación.

7 Produción colectiva de obras plásticas en distintos soportes.

8 Representación persoal de ideas, en base a uns obxectivos, utilizando a

linguaxe visual e plástica e manifestando iniciativa, creatividade e
imaxinación.

9 Construción de formas tridimensionais en función duha idea ou obxectivo

con diversidade de materiais.

10 Actitude responsable no desenvolvemento da obra propia ou colectiva.

En resumo:

1 Realización de composicións utilizando os elementos conceptuais propios

da linguaxe visual como elementos de descripción e expresión, tendo en
conta conceptos de equilibrio, proporción e ritmo.

2 Experimentación e exploración dos elementos que estructuran formas e

imaxes (forma, cor, textura, dimensión, etc.).

3 Descubrimento e representación obxectiva e subxectiva das formas

(posición, situación, ritmos, claroscuro, imaxinación, fantasía, etc.).

4 Utilización das bases dos sistemas convencionais proxectivos, con fins

descriptivos e expresivos.

5 Sensibilización ante as variacións visuais producidas por cambios

luminosos.

6 Construción de formas tridimensionais en función dunha idea u obxectivo

 con diversidade de materiais.

7 Interese pola búsqueda de novas solucións.

8 Experimentación e utilización de técnicas en función das intencións

expresivas e descriptivas.

9 Realización de apuntamentos, esbozos e esquemas en todo o proceso de

creación (dende a idea inicial ata a elaboración de formas e imaxes),
facilitando a autorreflexión, autoavaliación e avaliación.

10 Creación colectiva de producións plásticas.

11 Representación persoal de ideas (en función duns obxectivos), usando a

linguaxe visual e plástica e amosando iniciativa, creatividade e imaxinación.

12 Responsabilidade no desenvolvemento da obra o da actividade propia

(individual o colectiva).

3. Contorno audiovisual e multiumedia:

1 Identificación da linguaxe visual na prensa, publicidade e televisión.

2 Análise e experimentación dos procesos, técnicas e procedementos propios

dos medios de captura e manipulación de imaxes fixas, seriadas e en
movemento, para producir mensaxes audiovisuais.

3 Experimentación e utilización das tenoloxías da información e da

comunicación para a procura, tratamento e creación de imaxes plásticas.

4 Actitude crítica ante as necesidades de consumo creadas pola publicidade

e rexeitamento dos elementos desta que supoñan discriminación social, de
xénero ou racial.

5 Recoñecemento e valoración da presenza e influencia da imaxe no noso

tempo.

En resumo:

1 Identificación da linguaxe visual e plástica na prensa, publicidade e

televisión.

2 Estudio e experimentación por medio dos procesos, técnicas e

procedementos propios da fotografía, o vídeo e o cine, para producir
mensaxes visuais.

3 Experimentación e utilización de recursos informáticos e as tecnoloxías

para a búsqueda e creación de imaxes plásticas.
 4 Actitude crítica ante as necesidades de consumo creadas pola publicidade,
e rechazo dos elementos da misma que supoñen discriminación sexual,
social o racial.

5 Recoñecemento e valoración do papel da imaxe no noso tempo.

4. Dimensión social e cultural:

1 Análise de obras do patrimonio cultural propio detectando as similitudes e

as diferenzas respecto doutras sociedades e culturas.

2 Determinación dos valores plásticos e factores persoais e sociais que

destaquen nunha obra determinada e o seu autor, realizando esquemas e
sínteses sobre algunhas obras para destacar os valores máis importantes.,

3 Diferenciación de distintos estilos e tendencias das artes visuais,

determinando os factores plásticos, simbólicos, etc.,que os definen e
caracterizan.

4 Valoración, respecto e gozo do patrimonio histórico-artístico, da obra allea e

dos espazos de divulgación artística.

En resumo:

1 Lectura de imaxes, a través dos elementos visuais e conceptuais,

establecendo as mensaxes e funcións do patrimonio cultural propio e
detectando as similitudes e diferenzas respecto a outras sociedades e
culturas.

2 Determinación dos valores plásticos e estéticos que destacan nunha obra

determinada (factores personais, sociais, plásticos, simbólicos, etc.).

3 Diferenciación dos distintos estilos e tendencias das artes visuais

valorando, respetando e gozando do patrimonio histórico e cultural.

4 Realización de esquemas e síntese sobre algunhas obras para subliñar os

valores salientados.

5 Aceptación e respecto cara as obras dos demais.

4.3.2. SECUENCIACIÓN DOS CONTIDOS PARA 4º da E.S.O

1. Secuenciación de Contidos

 Volume

 A mensaxe visual e o símbolo

 Creación de imaxes seriadas

 A reproducción da imaxe fixa. A fotografía e o gravado

 A imaxe nas novas tecnoloxías

 deseño gráfico

1. O Volume

Contidos

O entorno e a destribución de espazos

As tres dimensións e o punto de vista

O sentido do equilibro

O valor expresivo do volume

Procedementos

Elaboración de exercicios de representación de volumen por medio de estructuras

de madeira e ensambles

A distrubucción da composición volumétrica dentro do entorno

Análise de obxetos e espacios.

As cores e as súas modificacións nun entorno

Combinación de diversas superficies na creación de figuras.

Actitudes
Valoración da importancia dos sistemas de representación na descripción de
espacios e obxetos no deseño tridimensional.

Gusto pola precisión e limpieza na realización de traballo.

Desenrolo do sentido do equilibrio e a precisión

Recoñecemento da relación do entorno e volume.

Interés pola escultura e curiosidade polas posibilidades expresivas dos seus

elementos.

Apreciación das dificultades técnicas que implica o traballo en volume e deseo de

estudiar e analizar adecuadamente os elementos que os componen.

Criterios de evaluación

Distinguir os códigos e normas volumétricas.

A realización de estructuras en tres dimensións.

A ubicación de unha gran estructura dentro do espazo.

Representar e construir volúmenes xeométricos sinxelos.

Suxerencias didácticas

Analizar esculturas e arquitecturas en revistas, e folletos que sigan as normas dos

sistemas de representación.

Construir con plástico u otro material transparente e rígido un modelo dos planos
diédricos para trabajar de modo práctico os fundamentos de este sistema.

Trabajar os diferentes sistemas de representación a partir de una misma figura.

Utilizar os métodos perspectivos a partir de apuntes directos de ambientes e

formas do entorno.

Procurar que os alumnos utilicen os fundamentos perspectivos en representacións

personales.

Analizar comparativamente pinturas de distintas épocas, para que os alumnos

constaten a aparición das normas perspectivas no Renacimiento.

Materiales didácticos
Libro do alumno, Libros e material de consulta, Imaxes de prensa e publicidad,
Plantillas e material de debuxo geométrico, Lápices de grafito de distintas durezas
e estilógrafos de diferentes grosores, Piezas o sólidos de plástico o madera,
Cartulinas de cores.

2. A mensaxe visual de o símbolo

Contidos

Capacidade do mensaxe visual para transmitir unha idea

Diferenciación entre a mensaxe literaria e a mensaxe visual.

Capacidade emocional do simbolo visual.

Actitudes

Valoración da importancia do símbolo e da súa capacidade para transmitir ideas

éticas ou sociais.

Interés por acadar unha mensaxe que manifestar e a resolución de dita idea por
medio dun símbolo visual

Interpretación de símbolos externos. Capacidade de analise da mensaxe externa.

Actitud crítica ante as mensaxes e símbolos deseñados por artistas.

Recoñecemento do papel do símbolo no uso público e privado.

A capacidade emotiva do símbolo.

Procedementos

Elaboración de deseños de collages con mensaxe ideológico

Recursos gramatico-visuais: a metáfora

Interpretación de mensaxes realizados por outros compañeiros e interpretación de

mensaxes de artistas contemporáneos.

Proposta de ideas para que o alumno individualmente cree unha mensaxe con
capacidade comunicativa.
Proposta dun traballo colectivo co fin de que o grupo analice e estructure a idea.

Resolución do traballo colectivo cunha idea única. O grupo debe ceñirse a unha
pauta conxunta que estructure a idea ou símbolo a desenvolver.

Estudo dos recursos das formas que consideren os aspectos funcionales e

estéticos de cualidades como o color, o tamaño o a textura.

Criterios de evaluación

Capacidade de Analise e Sintese ideolóxia

Analizar o papel do símbolo na sociedade actual.

Elaborar versións distintas de mensaxes visuais.

Capacidade de comunicar ós demais un proxecto individual. Así como a

pacapidade de interpretar os proxectos dos compañeiros ou de interpretacións
artistas con claro contido ideolóxico.

Suxerencias didácticas

Observar directamente mensaxes artísticos realizados por artistas.

Estudo de cómo os símbolos afectan a nosa vida cotía

Realizar deseños sinxelos de contidos reveindicativos por adolescentes.

Realizar metáforas visuais.

Concienciar al alumno da importancia que tiene a preservación, compartir e

manter de ética propias e alleas de concordia

Materiales didácticos

Materiais para realizar collages e fotocomposiciós (cartulinas, fotografías,

pegamentos, tixeiras, etc). Catálogos, imaxes de internet, Materias para a
realización de estructuras volumétricas (os mesmos que no punto 1), témperas.
3. Creación de imaxes seriadas.

Contidos

A reproducción gráfica

Ó gravado calcográfico.

As novas tecnoloxías aplicadas a imaxe

Introducción a fotografía. Os fotopolímeros aplicados ó gravado

Procedementos

Manipulación de imaxes a través de diferentes recursos gráficos.

Representación de imaxes mentais e oníricas.

Introducción o gravado calcográfico e ós fotopolímeros.

Os monotipos

Actitudes

Aprecio da importancia da imaxe na expresión visual.

Valoración da investigación como proceso para crear novas solucións plásticas.

Gusto pola interpretación e análise de obras de arte.

Valoración dos recursos das técnicas reproductivas de imaxes

Interés pola creación de mensajes visuais.

Criterios de evaluación

Distinguir diferentes recursos plásticos na representación de imaxes.

Utilizar distintos materiales e aplicar distintas técnicas na realización de proxectos

plásticos.

Elaborar gravados orixinais

Aproveitamento dos distintos recursos plásticos

Suxerencias didácticas

Analizar obras de artistas contemporáneos basadas na interpretación de obras

plásticas de outras épocas.

Favorecer os aspectos creativos e as solucións inxeniosas nas actividades dos

distintos apartados da unidad.

Analizar en obras de arte, deseños e imaxes de prensa os diferentes efectos

visuais e ilusións ópticas empleados.

Consultar libros e páxinas de Internet especializados en figuras imposibles e

ilusións ópticas.

Materiales didácticos

Libro do alumno.

Catálogos, internet.

Material calcográfico, tórculo, etc.

Libros de Arte.

4. Reproducción de imaxes fixas. A fotografía e o gravado.

Contidos

A imaxe fotográfica. A evolución da fotografía. Imaxe e expresión fotográfica. A fo-

tografía dixital.

Corrientes estéticas da fotografía clásica. Corrientes estéticas modernas.

Géneros fotográficos.

Aplicacións técnicas da fotografía.

A imaxe cinematográfica. Pioneros e fundadores. Primeros centros de producción

cinematográfica. O cine sonoro.

Estructura do linguaxe cinematográfico. Elementos técnicos. Elementos humanos.

Interacción de linguaxes en os distintos géneros cinematográficos.

Procedementos

Estudio das posibilidades expresivas da imaxe fotográfica.

Estudio das corrientes estéticas fotográficas e su relación con as demás ramas

artísticas.

Análise das estructuras do linguaxe fotográfico e cinematográfico.

Estudio dos géneros fotográficos e cinematográficos e do reflexo en os mismos

das distintas realidades sociales.

Realización de reportaxes fotográficos baixo iluminacións distintas e con

encuadres diferentes.

Realización de un proeecto de guión cinematográfico.

Actitudes

Interés polos avances técnicos no campo da fotografía como medio de

comunicación visual.

Interés polos avances técnicos no campo da cinematografía como medio de

comunicación visual.

Valoración dos linguaxes fotográficos e cinematográficos como medios de

expresión de ideas e sentimientos.

Valoración dos testimonios históricos que aportan tanto os archivos fotográficos

como documentalistas.

Aprecio dos valores artísticos nas imaxes fotográficas e cinematográficas.

Criterios de evaluación

Distinguir as diferentes corrientes e géneros fotográficos.

Distinguir os diferentes géneros cinematográficos.

Diferenciar os elementos do linguaxe cinematográfico.

Aplicar en proeectos personales os conocimientos adquiridos sobre imaxes

fotográficas e cinematográficas.
Analizar obras fotográficas e cinematográficas a partir de sus elementos
fundamentais.

Suxerencias didácticas

Analizar en grupo os Xéneros e corrientes de imaxes fotográficas extraídas da

prensa diaria e dominical.

Realizar, tras visionar un título de cine clásico, o análise do género al que

pertenece, a fotografía, a música, o ritmo, etc.

Grabar secuencias de películas de géneros diversos para visionarlas en grupo.

Proponer a os alumnos que analicen a estructura do guión de una película

cualquiera.

Realizar experiencias fotográficas con luces diversas.

Materiales didácticos

Libro do alumno, Libros e material de consulta, Periódicos e revistas de prensa,

Máquina fotográfica e carretes de fotografía, Lápices de grafito, rotuladores e
lápices de cores, Tesouras e pegamento, Plantillas de debuxo, Focos de luz,
Películas e cintas de vídeo o DVD, Aparato de vídeo e televisión.

5. A imaxe nas novas tecnoloxías

Contidos

Creacións co ordenador. Novos linguaxes integrados.

Creación e modificación de imaxes co ordenador: tipos de imaxes e fontes de

imaxes. Retoque fotográfico por ordenador.

Deseño gráfico por ordenador: elementos do deseño gráfico. Debuxo xeométrico

asistido por ordenador.

Tecnoloxía multimedia. Páxinas web.

Procedementos

Elaboración de un archivo de imaxes procedentes das novas tecnoloxías.

Resolución en pequeños grupos de sencillos exercicios de deseño asistido por
ordenador.

Observación analítica e crítica de imaxes infográficas aplicadas a os distintos

campos de comunicación.

Manipulación de formas mediante giros, escalados, modificación de cores e

texturas, ordenamientos, etc., haciendo uso de programas de fácil acceso.

Actitudes

Actitud crítica e positiva ante as formas visuais procedentes das novas

tecnoloxías.

Disposición para aceptar novos procedementos na realización de traballos.

Recoñecemento dos valores artísticos que se poden encontrar nas imaxes

virtuales.

Actitud abierta a aceptar novas iniciativas creadoras non coincidentes cos propios
criterios personales.

Valoración da importancia que tiene o emprego razonado dos programas de

debuxo asistido por ordenador.

Valoración das ventaxas que as novas tecnoloxías han aportado ás distintas áreas
do deseño.

Mantenimiento e coidado permanente do material das aulas de informática.

Criterios de evaluación

Analizar os aspectos artísticos das imaxes dixitales.

Conocer os tipos e fontes de imaxes dixitales.

Valorar as ventaxas que aportan as novas tecnoloxías a os diversos campos do

deseño.

Aplicar conocimientos plásticos previos na realización de sencillos exercicios de

deseño asistido.

Acercarse a os programas de deseño e debuxo asistido por ordenador.

Suxerencias didácticas
Analizar en grupo imaxes dixitales procedentes de suplementos de prensa.

Analizar en grupo os contidos e elementos presentes nunha páxina web educativa.

Observar as barras de herramientas de programas informáticos e asociarlas ás

ideas e conceptos de debuxo adquiridos previamente.

Utilizar, si é posible, algún programa de debuxo e deseño asistido por ordenador.

No dudar en solicitar e aceptar aeuda de algún alumno aventaxado para a

resolución de problemas técnicos.

Materiales didácticos

Libro do alumno.

Libros e material de consulta especializados, Periódicos e revistas de prensa,

Recursos informáticos: software estándar (Microsoft Office) e equipo informático
básico, Programas de CAD, CD-ROM o DVD, Aparato de vídeo e monitor, Cintas
de vídeo con películas que utilicen animación cinematográfica, Cartulinas e
papeles de cores, Tesouras e pegamento, Plantillas de debuxo, Lápices e
rotuladores de cores

6. O deseño gráfico

Contidos

O deseño gráfico. Antecedentes. Áreas de aplicación. Finalidades do deseño

gráfico.

A imaxe de empresa. A marca e su evolución estética. A identidade corporativa e

a imaxe global. Cajas, envases e embalajes.

Deseño de marcas. Construccións gráficas: espirales, óvalos e ovoides.

O deseño editorial: elementos do deseño editorial.

O deseño de comunicación visual.

Publicidade e comunicación visual. Deseño gráfico publicitario. Esquema de

transmisión e estilos publicitarios.

O cartel. O cartel na actualidad.

Procedementos
Análise do deseño gráfico como expresión do desarrollo industrial.

Utilización de diversas fontes de información sobre deseño gráfico.

Realización de pequeños estudios teóricos de deseño gráfico.

Análise do mensaje visual publicitario e interpretación de mensajes publicitarios.

Elaboración de deseños sobre comunicación visual urbana.

Realización de análise de estructuras xeométricas utilizadas en deseños gráficos.

Deseño e construcción de envases e embalajes.

Elaboración de carteles publicitarios.

Actitudes

Valoración da importancia funcional do deseño gráfico e a súa estética.

Interese pola evolución do deseño gráfico e curiosidade polos avances técnicos en

este campo.

Recoñecemento da importancia do proceso de traballo en un proeecto de deseño.

Búsqueda de solucións originales en un traballo personal.

Actitud crítica ante os mensajes visuais provenientes do campo da publicidad.

Gusto pola precisión e limpieza na realización de representacións gráficas.

Actitud respetuosa ante o medio ambiente e o ser humano.

Criterios de evaluación

Distinguir os diferentes tipos de deseño gráfico.

Identificar a finalidade de un deseño gráfico.

Utilizar materiales e aplicar diversas técnicas na realización de deseños gráficos.

Reconocer os signos distintivos da imaxe de empresa.

Diseñar marcas utilizando o debuxo xeométrico.

Analizar os elementos fundamentais en deseños publicitarios, editoriales, de
carteles e de comunicación visual.

Suxerencias didácticas

Visitar en grupo, si é posible, alguna empresa de deseño gráfico, algún periódico o

alguna imprenta.

Consultar libros e revistas de deseño gráfico; en especial, o catálogo da

exposición Signos do Siglo: 100 años de deseño gráfico en España, celebrada no
Centro de Arte Reina Sofía.

Realizar un catalogo de distintos deseños gráficos.

Utilizar, si é posible, algún programa de deseño gráfico por ordenador.

Analizar especialmente as campañas institucionales e de organizacións non

gubernamentais que puedan apoear o tratamiento dos contidos transversales.

Materiales didácticos

Libro do alumno, Libros e material de consulta especializados, Rotuladores e

lápices de cores, Material de debuxo técnico, Témperas e acuarelas, Pinceles,
trapos e cuenco para agua, Cartulinas e papeles de cores, Tesouras e pegamento,
Plantillas de debuxo, Fotocopiadora, Recursos informáticos e periféricos.

4.4. TEMPORALIZACIÓN

4.4.1. TEMPORALIZACIÓN PARA 1º e 3º ESO

A asignatura de Plástica e Visual en 1º e 3º da ESO é de dúas sesións semanais,

cada sesión ten unha duración de 50 minutos. O desenrolo do curso 2009-2010 é a

seguinte en cada trimestre:

1º trimestre: outubro – decembro (27 sesións)

2º trimestre: xaneiro – marzo (20 sesións)

3º trimestre: abril – xuño (26 sesións)

A programación está temporalizada para un total de 73 sesións. A realización das

unidades didácticas por trimestres será a siguinte: 1º trimestre (unidad 1-3), segundo

trimestre (unidad 4-6) e tercer trimestre (unidad 5-9).

4.4.2. TEMPORALIZACIÓN PARA 4º ESO

A asignatura de Plástica e Visual en 4º da ESO é de tres sesións semanais, cada

sesión ten unha duración de 50 minutos. O desenrolo do curso 2009-2010 é a seguinte

en cada trimestre:

1º trimestre: outubro – decembro (33 sesións)

2º trimestre: xaneiro – marzo (35 sesións)

3º trimestre: abril – xuño (33 sesións)

A programación está temporalizada para un total de 66 sesións.

5. CRITERIOS DE AVALIACIÓN RELACIONADOS COAS COMPETENCIAS

BÁSICAS

A LOE, os decretos do currículo e as ordes de avaliación constitúen o marco de

referencia obrigado para o desenvolvemento do proceso avaliador nos centros e nas

aulas de Educación Secundaria. Neste marco determínase que a avaliación debe

abarcar tanto a actividade de ensinanza coma a de aprendizaxe e que debe constituír

un proceso continuo, sistemático, flexible e integrador.

A evaluación é un dos elementos do proceso educativo de mayor importancia, e

require unha dedicación constante por parte do profesorado.

Os criterios de avaliación relacionados coas competencias básicas serán os que

cumpran os alumnos dentro do marco dos obxectivos marcados nesta programación, e

están reflexados a continuación:

COMPETENCIAS ESPECÍFICAS E A SÚA RELACIÓN COAS COMPETENCIAS

BÁSICAS

COMPETENCIAS BÁSICAS COMPETENCIAS ESPECÍFICAS

DO CURRÍCULO OFICIAL DO PROXECTO CURRICULAR
1. Integrar a linguaxe plástica e visual con
outras linguaxes para transmitir con
propiedade, emocións, ideas e experiencias.
1. Comunicación lingüística. (C1, C5, C6)
2. Profundar no coñecemento de aspectos
espaciais da realidade, mediante os trazados
xeométricos, o estudo da proporción, os
2. Matemática. sistemas de representación e a perspectiva
cónica sendo sensibles ás súas calidades
estéticas e funcionais. (C2, C6)
3. Realizar composicións creativas individuais
3. Coñecemento e interacción co medio
físico. ou en grupo aplicando a observación, a
experimentación e o descubrimento e a
reflexión sobre os procesos desenvolvidos.
(C3, C5, C6, C7)
4. Tratamento da información e 4. Seleccionar na creación de obras propias
competencia dixital. diferentes materiais, con criterios de
sustentabilidade en canto ao seu uso. (C3,
C5, C8)
5. Utilizar as tecnoloxías da información e a
5. Social e cidadá. comunicación como fonte de consulta de
forma autónoma e crítica, recoñecendo o
valor dos elementos que integran as distintas
6. Cultural e artística. linguaxes audiovisuais e as súas finalidades.
(C4, C8)
6. Participar activamente nos traballos de grupo
mostrando actitudes de respecto, tolerancia,
7. Aprender a aprender. cooperación e flexibilidade, e rexeitamento
cara ás discriminacións por características
persoais ou sociais. (C1, C5)
7. Experimentar con diversas técnicas plásticas
8. Autonomía e iniciativa persoal. e visuais apreciando os valores estéticos e
culturais das producións artísticas propias e
dos demais. (C5, C6, C8)
8. Planificar e reflexionar, de forma individual e
cooperativamente, sobre os procesos
creativos analizando os recursos dispoñibles
e tomando conciencia das propias
capacidades e a aceptación dos propios
erros como instrumento de mellora. (C5, C7,
C8)
6. METODOLOXÍA DIDÁCTICA A APLICAR

Tal e como indica o DCB deberase empregar unha metodoloxía activa, que o seu

principio fundamental sexa “aprender a ver e expresarse plásticamente mediante uhna

linguaxe baseada na percepción visual”, desenrolando os valores perceptivos e

expresivos mediante actividades que:

- provoquen no alumno/a un encontro coa súa realidade a través das súas vivencias

e das formas que o rodean.

- faciliten a expresión formal destas vivencias a partires da observación,

- propicien a búsqueda da información a través do seu propio traballo.

Estas actividades podemos clasifica-las en:

1. Actividades de observación: que potencien o desexo de rexistrar as

experiencias sensoriais.

2. Actividades de interpretación: do que vemos, a partires da lenguaxe

visual e dos seus elementos.

3. Valoración das aportacións artísticas ó longo da evolución histórica.

4. Superación das dificultades que acontezcan na aprendizaxe e

realización dos traballos.

5. Actividades de apreciación: dos diferentes xeitos de expresarse do

individuo, coma un aspecto de adaptación social.

6. Actividades de autoexpresión: nas que o alumno/a poda representar

as súas propias interpretacións personais, froito dos seus

 pensamentos, sentimentos e emocións.

7. Actividades de autoaprendizaxe: a partires da experimentación cos

distintos materiais, técnicas, soportes, modos de expresión…

Estas actividades deberán de ser variadas, para evita-la monotonía e abertas, para que

non exista unha resposta única, senón que den lugar a múltiples respostas. Deben de

ser actividades motivadoras, que estimulen o interese dos alumnos/as por realizar os

traballos e que supoñan no alumno unha nova aprendizaxe, dependendo dos distintos

niveis.

- Organización do espacio: sempre dependendo da programación e das

características da aula. Sería interesante o traballo en diferentes espacios: aula-taller,

aire libre …incluso a división da aula en diferentes espacios: para debuxo artístico,

técnico, exposición de traballos, consultas etc...

- Organización do tempo: a asignatura de Plástica e Visual en 1º e 3º da ESO é de

dúas sesións semanais, cada sesión ten unha duración de 50 minutos. En 4º da ESO

son tres sesións semanais.

- Dinámica de grupos: moi importante para o desenrolo dos alumnos/as non solo

individualmente, realizaranse algúns traballos en grupo para favorece-la desinhibición e

as relacións entre compañeiros/as. Deberá evitarse a competitividade entre os

alumnos/as, valorándose a expresión e a creación sen establecer comparacións, de

xeito que se potencie a multiplicidade de respostas ante unha mesma proposta.

-Papel do profesor/a: o profesor/a deberá favorecer un clima de interese e

participación da asignatura, propiciando o intercambio de ideas e opinións e colaborar

no seguimento das actividades, na súa evaluación e no progreso do alumno.

A metodoloxía xeral constará, en cada unidade didáctica, de:

1.Explicación da unidade correspondente. Estas explicacións, serán realizadas polo

profesor/a, coa axuda de vídeos, diapositivas, libros de arte, deseño e urbanismo e de

diversos materiais que podan facilitar e facer máis amena e entretenida a aprendizaxe

do alumno/a. Nalgunha ocasión, as explicacións de algún tema faranno os alumnos/as,

que traballarán en grupo en nalgunha fase de investigación e expondrán e explicarán

despois o tema ós seus compañeiros/as, podendo debatirse ó final

2.Realización de traballos. Os traballos propostos realizaranse nas horas de clase.

Dependendo do traballo, en diferentes soportes, con diferentes medidas e técnicas.

Partirase sempre dunha fase de investigación, na wue o alumno/a indagará sobre as

posibilidades da actividade, buscando información, facendo bocetos, croquis… ata

chegar ó resultado final. Para a realización de láminas de debuxo técnico, utilizaremos

soportes Din A4 para a realización de exercicios e outros tipos para a aplicación de

propostas diferentes. En algunhas ocasións pódese mandar ó alumno/a, que realice en

casa fora do horario lectivo, a búsqueda da información correspondente ó traballo que

se vai realizar, para así, recuperar máis tempo para as propostas prácticas e tamén

dependendo do acontecido durante o curso, os/as alumnos/as poderán rematar na

casa algún traballo, para evitar retrasos na programación.

3.Presentación dos traballos. Se propondrá sempre unha fecha de entrega de

traballos. O alumno/a entregará os trabajos ó profesor que os revisará, analizará, e

avaliará vendo se cumpren os obxetcivos marcados. Algunhas veces realizaranse

postas en común dos traballos e presentacións e exposicións dos mismos por parte do

alumnado.

4.Arquivo dos traballos: na medida do posible, os alumnos/as irán arquivando os

seus traballos nas súas carpetas personais de formato DIN – A3, que se gardarán na

aula, dende o principio do curso. Isto posibilitará que podan utilizalos de referencia,

nalgunhas propostas e que o profesor, poda revisalos cando o considere oportuno.

En definitiva, a Educación Plástica e Visual debe presentarse como algo vivo,

espontáneo pero ó mesmo tempo planificado, cuns obxectivos que acadaranse

mediante unha serie de contidos e actividades, dentro dunha ensinanza integradora e

capaz de prepara-la persoa para a vida.

7. MATERIAIS E RECURSOS A UTILIZAR

7.1. MATERIAIS E RECURSOS (alumno/a e aula)

O alumno/a deberá dispor dos seguintes recursos e ferramentas de debuxo:

- Libro de texto

- Cartabón, escuadra, regra, compás, portaminas, goma, transportador de ángulos e

xogo de curvas.

- Documentación e exercicios para o alumno

- Cartafois personais formato Din-A4 para o arquivo dos seus traballos

O aula deberá dispor dos seguintes recursos e materiais:

- Pizarra, cartabón, escuadra, regra e compás.

- Pantalla e proxector dixital

- Pizarra dixital (opcional)

- Pupitres e tallos de debuxo

- Pila de auga corrente, xabón e panos

- Papel DIN-A4, cartabóns, escuadras, regras, compás, portaminas e gomas

- Xogos de volume poliédricos e pezas industriais

- Láminas técnicas e banco de actividades

- Ferramentas de debuxo: escalímetros, párales etc…

- Biblioteca do aula (de recursos bibliográficos e documentación específica da materia)

cun servicio de préstamo para o alumno.

7.2 MATERIAIS DIDÁCTICOS

Libros de consulta sobre arte.

Diapositivas, transparencias ou presentacións alusivas á unidade.

Papeis de debuxo de diferentes tipos: satinados e absorbentes.

Lapis de debuxo. Rotuladores e lapis de cores. Témperas, acrílicos e verniz.

Papel de xornal, pasta de papel e cola branca.

Cartón, arame, tenazas e cinta adhesiva

8. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS DE AVALIACIÓN

Os decretos do currículo e as ordes de avaliación constitúen o marco de referencia

obrigado para o desenvolvemento do proceso avaliador nos centros e nas aulas de

Bacharelato. Neste marco determínase que a avaliación debe abarcar tanto a

actividade de ensinanza coma a de aprendizaxe e que debe constituír un proceso

continuo, sistemático, flexible e integrador.

A avaliación é un dos elementos do proceso educativo de maior importancia, e require

unha dedicación constante por parte do profesorado.

¿qué e a avaliación?

A avaliación se pode entender coma un proceso continuo de recollida de información e

de análise, que nos permite coñecer qué aprendizaxe se está a conseguir, qué

variables inflúen en dita aprendizaxe e cales son os obstáculos e dificultades que

afectan negativamente. Polo tanto podemos dicir que a avaliación implica a emisión

dun xuízo de valor, comparativo, porque se fai con respecto a un referente, que son os

criterios de avaliación; corrector, porque se fai co fin de mellorar aquilo que foi obxecto

da avaliación; e continuo, porque require establecer tres momentos fundamentais no

proceso: o comezo, o proceso e o final.

¿qué hai que avaliar?

O obxectivo da avaliación non é único. Podería entenderse que o que hai que

avaliar é o producto final, é dicir, a aprendizaxe acadada polo alumno/a ó longo

dun periodo de tempo. Pero, tamén é de suma importancia avaliar a influencia de

todas as posibles variables que poden influir no rendemento final, coma a actitude
e o traballo dos alumnos, o proceso de ensinanza levado a cabo polo profesor, os

materiais didácticos empregados etc....todo isto se engloba na chamada avaliación

do proceso (ensinanza)

Dentro do concepto de avaliación do producto (aprendizaxe), hai que ter presente

que por obxecto de aprendizaxe hai que entender, todo o coñecemento teórico e

práctico, así coma tamén as capacidades competenciais que se ensinarán de

forma explícita. Así pois, dedúcese que haberá que empregar diferentes

instrumentos e procedimentos de avaliación que sexan pertinentes co que se

quere avaliar, tanto para o producto (aprendizaxe), coma para o proceso

(ensinanza)

¿cómo avaliar?

A avaliación da aprendizaxe efectuarase mediante o uso de instrumentos e

procedementos adecuados ao que se pretende medir ou observar. Os

instrumentos e procedementos deberán ser variados e orientadores.

Para a avaliación do proceso, precísase ser crítico e reflexivo, cuestionándose

constantemente o que se fai, na procura de analizar os principias elementos que

podan distorsionar o proceso educativo, deste xeito podemos identificar os

problemas e intentar por remedio na medida das nosas posibilidades

¿cándo facela?

A avaliación ven marcada por tres momentos que definen o proceso continuo da

eninanza-aprendizaxe:

1. avaliación inicial que nos permita coñecer o nivel de partida de cada alumno/a,

utilizando unha serie de actividades (cuestionarios, test, exercicios prácticos…)

que aporten ao profesor/a a información precisa para coñecer o nivel perceptivo e

expresivo de cada alumno/a. Cos resultados desta avaliación inicial poderemos

contextualizar a programación da aula, dun xeito adecuado ás necesidades e

capacidades do alumnado e acorde coa realidade do centro, polo que teremos

entón, que axustar os obxectivos específicos. Deberá existir

unha avaliación inicial ao comezo de cada Unidade Didáctica, que daranos unha

idea dos seus coñecementos previos. Dita avaliación poderá realizarse mediante

preguntas que poderán ser efectuadas antes ou durante a explicación, mediante

cuestionarios, torbelliño de ideas… de xeito que o/a profesor/a poda ter referencia

dos coñecementos, inquietudes e motivacións dos/as alumnos/as.

2. avaliación continua , a avaliación debe ser formativa, é dicir, debe comprobar os

progresos e dificultades na aprendizaxe dos/as alumnos/as durante o proceso

educativo.

Os instrumentos utilizados para avaliar poderán incluir:

-Seguimento diario.

-Preguntas orales na aula.

-Probas escritas

-Realización, entrega e exposición dos traballos individuais.

3. avaliación final, que vai permitir determinar os aspectos que o/a alumno/a

debe mellorar. Tamén sería importante que os/as alumnos/as realicen unha

avaliación sobre a súa propia actuación, para recoñecer o logro dos seus

obxectivos, a través dunha autoavaliación

9. CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Avaliarase ao alumno en cada unidade didáctica, a cal dispón de:

5 Exercicios e láminas que o alumno realizará na aula e o profesor avaliará

tendo en conta os criterios de presentación (limpeza, claridade e

- encaixe), resolución (correcta resolución do exercicio) e entrega na data

fixada.

Estes exercicios supoñen o 40% da cualificación da UD.

- Proba-exame consistente na realización de dous exercicios semellantes aos

realizados na aula, sen axuda do profesor e sen documentación.

Este exercicio supón o 60% da cualificación da UD.

A nota final da avaliación determínase pola nota media das unidades

didácticas, tendo en conta os criterios de avaliación arriba indicados.

10. MINIMOS ESIXIBLES PARA OBTER UNHA AVALIACIÓN POSITIVA

10.1 PARA 1º e 3º DA ESO

- Representación da forma, cor, claroscuro e profundidade, rexeitando estereotipos.

- Morfoloxía e lectura de imaxes fotográficas, televisivas e publicitarias.

- Propiedades e cualidades da cor. Técnicas de aplicación (témpera, lapis, colaxes).

- Realización de texturas con materiais diversos.

- Construcción de formas xeométricas elementais (trazados básicos, polígonos

regulares) con precisión e destreza aceptables.

- Representación de formas a diferente escala.

- Representación precisa de formas tridimensionais sinxelas en Diédrico e Isométrico.

10.2 PARA 4º DA ESO

Análise e representación de formas de estructura xeométrica sinxela.

Realización de figuras volumétrias a partir de estructuras sinxelas de varillas.

Aplicación de cor a estas estructuras en tres dimensións.

Interpretacións de símbolos e capacidade de manifestar mensaxes visuais

Realización de imaxes seriadas. Gravado e fotografía cianotípica.

Aplicación de relacións cromáticas harmónicas.

Simplificación de formas complexas.

Coñecemento e aplicación de normas simples de composición.

Creación de mensaxes visuais relacionadas co deseño gráfico, publicitario e

ornamental.

Realización de trazados xeométricos precisos.

Representación de formas tridimensionais nos principais sistemas descritivos.

Acotación de vistas sinxelas

11. MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

Teranse en conta os seguintes aspectos:

6 En atención á igualdade de oportunidades , o aula de debuxo disporá de papel,

 cartabóns, escuadras, compases e portaminas para uso daqueles alumnos que

non dispoñan das ferramentas esenciais, así como a documentación e recursos

bibliográficos da aula dentro dun servicio de préstamo temporario.

7 En atención aos alumno estranxeiros , en coordinación cos departamentos de

lengua estranxeira, se elaborará documentación bilingüe para o alumno que o

precise e poderase solicitar reforzo docente nas explicacións na aula.

8 En atención aos alumnos con capacidades máis elevadas disporase dun banco

de actividades máis que suficiente que motiven e permitan desenvolver as súas

capacidades.

9 En atención aos alumnos con necesidades educativas , estas cubriranse coas

explicacións orais, coa documentación para o alumno e cos recursos visuais das

láminas, explicacións na pizarra e gráficos do libro de texto.

12. PROGRAMA DE REFORZO PARA A RECUPERACIÓN DE MATERIAS

PENDENTES

O Xefe de Departamento levará un seguimento de aqueles alumnos coa materia

pendente do ano anterior e que están interesados en recuperala. Como non hai

dispoñibilidade horaria do profesorado, as consultas das dúbidas se poderán facer nos

recreos.

Para poder recuperar a materia, xa que non se pode facer unha avaliación contínua

baseada na observación diaria, o alumno terá que cumprir os seguintes requisitos:

Pasar unha proba escrita, tendo que acadar nela u mínimo de valoración de 4 puntos

sobre 10, dos seguintes contidos: a) Trazado e operación de ángulos. b) Construccións

xeométrica de formas poligonais.

Ademáis de traballar nas actividades de recuperación axeitadas as súas necesidades

concretas, propoñendo ó alumno a realización das láminas que resulten máis

adecuadas.

Tamén o alumno deberá amosar o seu interese pola materia, traballando e entregando,

(previo acordo mútuo das datas de entrega), puntualmente os traballos nos prazos

asinados.

Sistema de avaliación:

Seguimento continuado: Prepáranse prácticas quincenais para os interesados que

entregarán o profesor para a súa corrección. Para calquera dúbida poden consultar co

profesor o longo da semana nas horas de recreo ou cando o permita a súa

dispoñibilidade horaria.

En maio farase unha proba avaliativa do progreso dos alumnos coa materia pendente.

En xuño se realizará, en convocatoria ordinaria, un exame global de contidos mínimos

de acordo cos criterios de avaliación incluídos na programación xeral.

No caso de non superala materia, o alumno terá a opción de presentarse, en

convocatoria extraordinaria, ós exames de setembro.

13. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

A planificación das actividades extraescolares e complementarias do departamento

está moi condicionada polas características sociais do alumnado pois maioritariamente

vive no medio rural e depende en gran medida das posibilidades de transporte. Pero

aínda tendo en conta este factor consideramos complementarias dos obxectivos

expostos , as seguintes actividades:

1. Visitas guiadas a algunhas das exposicións a realizar durante o curso ó Centro

Galego de arte Contemporánea (MARCO), en Vigo, así como a calquera outra que

poda resultar interesante e da que por agora non se ten noticia.

2. Saídas a debuxar do natural nas áreas de espallamento próximas ao centro.

3. Realización de murais dentro do perímetro do centro.

Quedarán pendentes, outro ano máis, os obradoiros temáticos a realizar dentro da

programación de aula, pero con carácter máis aberto e flexible:

4. Introducción a fotografía : conceptos básicos e técnicas fotográficas antigas. Cámara

estenopeica e Cianotipias

5. Introducción ó vídeo: realización e montaxe de vídeos

6. Colaboración na elaboración da revista do centro

No proxecto máis ambicioso programado por este departamento se contemplan estes

obradoiros como auténticas actividades extraescolares autónomas, abertas ó

alumnado en xeral e de xeito autónomo independentes da disciplina de Educación

Plástica e Visual. Pero para desenvolver os obradoiros debe haber alumnado dabondo

que compense a posta en marcha do obradoiro, debe existir unha dotación

orzamentaria a tal efecto e as horas dedicadas polos profesores a ditos obradoiros

sexan computables como horas de permanencia no centro .

14. ACCIÓNS PREVISTAS CO PROXECTO LECTOR

Ilustracións en técnica mixta do conto do “Principito”

Ilustracións relacionadas coa prensa diaria

Creación de imaxes a partir de varias poesías de Neruda

Creación de caligramas baseados na antología poética de Bécquer, etc…

15. ACCIÓNS PREVISTAS CO PLAN DE INTEGRACIÓN DAS TICS

15.1 DEBUXO TÉCNICO

Nalgunhas unidades resáltase o uso das TIC (Novas Tecnoloxias da Información e

da Comunicación), ofrecéndose unha ampla visión das posibilidades que

proporcionan as tecnoloxías CAD no ámbito do debuxo técnico. Con isto

preténdese que o alumno/a recoñeza o ordenador como unha ferramenta de

traballo e expresión gráfica, se interese por aprender a manexalo e decida sobre a

conveniencia ou non de usalo. Os programas utilizados serán: “GEOGEBRA” e

“CABRIGEOMETRIC”.

A importancia da revolución técnica á que estamos asistindo nos últimos anos nos

medios de exposición, a implicación no proceso de ensino e aprendizaxe, na

elaboración de Material Didáctico e na forma en que pode axudarnos a

desenvolver unha intervención educativa a través da aprendizaxe por

descubrimento e baseada realmente en metodoloxías activas e motivantes.

15.2 DEBUXO ARTÍSTICO

- Presentarase ao alumnado o programa PhotoShop (4º ESO), no que

podemos alterar imaxes, a partir de fotografías ou debuxos.

- Visitaremos museos virtuais

- Utilizaremos diferentes blogs de Arte

- Analizaremos anuncios de publicidade na rede

- Veremos cortos relacionados coa animación e a imaxe secuenciada.

16. CRITERIOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN

A Programación Didáctica establece as directrices principais dun plan de

actuación previo para levar a cabo o ensino. Como todo plan que ha de levar á

práctica debe estar sometido a unha continua revisión que permita mellorar con

prontitude os erros e desfasamentos que se observen.

Aínda que esta avaliación teña carácter continuo é especialmente necesaria en

dous momentos:

Ao terminar cada Unidade Didáctica. Esta avaliación terá en conta se a

planificación foi adecuada, recollerá as incidencias fundamentais, posibles

aspectos de mellora, etc.

Ao final do curso. Valoraranse os resultados da aprendizaxe dos alumnos, a

formulación global da Programación Didáctica, os aspectos fundamentais da

actuación do profesor no aula, posibles propostas de mellora, etc.

Nesta avaliación terase en conta, por unha banda, a avaliación dos resultados

obtidos polos alumnos, mediante a reflexión sobre eses resultados, a comparación

con outras materias, con outros grupos da mesma materia ou con outros grupos.

Por outro, farase unha avaliación dos procesos de planificación e de

desenvolvemento, facendo unha reflexión sobre os obxectivos, os contidos, a

metodoloxía e a práctica da avaliación, de forma que se poidan corrixir distintos

aspectos que non funcionen ou sexan susceptibles de mellorar durante todo o

proceso de ensino: adecuación das actividades, secuenciación dos contidos, uso

dos recursos, etc.

Adxunto un cadro moi útil para a avaliación do proceso de ensinanza:

 AVALIACIÓN DO PROCESO DE ENSINANZA
CURSO ACADÉMICO CLASE
PROFESOR
ÁREA

DATOS ESTATÍSTICOS

CUALIFICACIÓN N.º DE ALUMNOS NOTA MEDIA CLASE

INSUFICIENTE
SUFICIENTE
BEN NOTA MEDIA NIVEL
NOTABLE
SOBRESALIENTE
OBSERVACIÓNS

AVALIACIÓN DA PROGRAMACIÓN

OBXECTIVOS
Traballáronse todos os obxectivos?
Afondouse nalgúns especialmente?
Obxectivos non alcanzados polos alumnos:
Cales: Razón:


Grao de consecución de obxectivos:
Propostas de mellora:

CONTIDOS
CONCEPTOS
Traballáronse todos os conceptos?
Desenvolvéronse especialmente os seguintes:
Cales: Razóns:
  

Grao de adquisición de conceptos:
Propostas de mellora:

PROCEDEMENTOS
Traballáronse todos os procedementos?
Desenvolvéronse especialmente:
Cales: Razóns:
 

Grao de adquisición dos procedementos:
Propostas de mellora:

ACTITUDES
Traballáronse todas as actitudes?
Desenvolvéronse especialmente:
Cales: Razóns:
 

Grao de aplicación de actitudes:
Propostas de mellora:

MÉTODOS E DIDÁCTICA
Métodos aplicados:
Métodos máis eficaces:
Métodos menos eficaces:
Aplicación das actividades:
Utilidade das actividades:
Innovacións metodolóxicas:
RECURSOS MATERIAIS
Libros de texto utilizados:
Libros extracurriculares:
Outros materiais:
Aplicación de novas tecnoloxías:
CRITERIOS DE AVALIACIÓN
Traballouse a superación de todos os criterios
de avaliación?
Cales se traballaron en maior medida?
Cales se traballaron en menor medida?
Criterios de avaliación non alcanzados polos alumnos:
Cales:



Grao de consecución dos criterios de avaliación:
Propostas de mellora: