LA VAQUILLA.

FICHA TECNICA - ANo: 1985. -Duracin: 116 minutos - Direccin: Luis Garca Berlanga - Productora: Incine / JetFims - Guin: Rafael Azcona / Luis Garca Berlanga - Msica: Miguel AsinsArb - Fotografa: Carlos Surez - Reparto: Alfredo Landa JosSacristn Santiago Ramos JuanjoPuigcorb GuillermoMontesinos Violeta Cela SIPNOSE Durante a Guerra Civil Espaola, nunha fronte de trincheiras, os soldados limtanse a escribir cartas ou dormitar. Pero a tranquilidade rmpese cando un altofalante da Zona Nacional anuncia que, con motivo da Virxe de Agosto, vaise a celebrar nun pobo prximo unha festa. Cinco combatentes da Zona Republicana deciden raptar vaquilla para terminar coa festa do inimigo e conseguir a comida que necesitan. O DIRECTOR: Lus Garca Berlanga(1921-2010) Director e guionista, Lus Garca Berlanga Mart naceu en Valencia (Espaa) o 12 de xuo de 1921, no seo dunha familia burguesa. O seu av fora gobernador civil de Valencia e o seu pai foi deputado en tempos da Segunda Repblica por Unin Republicana. Na sa infancia estudou cos jesuitas e estivo durante un tempo internado nun colexio suizo. Cando o seu pai ingresou en prisin por formar parte da Fronte Popular, Berlanga, que estudaba Dereito e Filosofa e Letras, abandonou a Universidade para enrolarse na Divisin Azul como medida para que as autoridades tratasen con benevolencia ao seu proxenitor.

Nos anos 40 escribiu en Las Provincias e a mediados da dcada comezou os seus estudos no Instituto de Investigacins e Experiencias Cinematogrficas de Madrid, rodando por esta poca os seus primeiros curtos, Tres Cantos (1948), Paseo por unha guerra antiga (1948) e O Circo (1949). No ano 1951 debutou cunha longametraxe con Esa parella feliz (1951), comedia co-dirixida e escrita xunto a Juan Antonio Bardem que contaba co protagonismo de Fernando Fernn Gmez, Elvira Quintill e Jos Lus Ozores. Esta cinta supuxo un aire fresco e unha orientacin diferente a o, salvo excepcins, acartonado cine espaol realizado tralo conflito blico. Bardem e Berlanga volveron colaborar en Bienvenido Mr. Marshall (1952), un filme dirixido polo autor valenciano e escrito entre Bardem, Miguel Mihura e o propio Berlanga que gaou varios premios no prestixioso Festival de Cannes. Os seus protagonistas principais eran Pepe Isbert, Lolita Sevilla e Manolo Morn. Este ttulo exemplifica ben o seu cine, xeneralmente coral e narrado en planos secuencia con trazos de stira, farsa, humor negro e unha visin crtica e esperpntica da realidade sociocultural e poltica espaola. Noivo vista (1953), Calabuch(1956),Os Xoves, Milagre (1957) son outros dos seus ttulos na dcada dos 50. Os anos 60 comezaron con das das sas obras mis importantes, Plcido(1961), un ttulo protagonizado por Cassen e Jos Lus Lpez Vzquez que lle valeu unha nominacin ao premio Oscar como mellor pelcula de fala non inglesa, e O verdugo (1963), comedia negra con Pepe Isbert, NinoManfredi e Emma Penella que volveu atopar notable repercusin internacional, sendo de novo galardonado en Venecia. O verdugo foi a primeira vez na que Berlanga colaborou en longametraxe co guionista Rafael Azcona, o autor de ttulos como O pisito ou O cochecito. Vivan os noivos!(1970), con Jos Lus Lpez Vzquez e Laly Soldevilla, interesante pero ttulo menor na sa filmografa, Tamao natural (1974), unha curiosa historia de amor entre un home interpretado polo francs Michel Piccoli e unha boneca hinchable, e A escopeta nacional (1978), coral e aceda diatriba sociopoltica con Jos Sazatornil "Saza", Lus Escobar, Jos Lus Lpez Vzquez e Mnica Randall como protagonistas foron os seus ttulos na dcada dos 70, poca de transicin e liberdade poltica que terminou, paradxicamente, prexudicando o cine do seu autor, quen se mova moito mellor intentando salvar con enxeo os lmites da censura franquista. A partir dos anos 80 o seu filmografa se trivializa en moitos dos seus aspectos e xamais volveu realizar as obras mestras do pasado.

A Vaquilla (1985), representacin cmica sobre o conflito da Guerra Civil intenta manter o ton divertido e o enfoque crtico e crata que caracteriza a mellor obra do director e guionista valenciano, un dos nomes imprescindibles na historia do cine espaol. No ano 1986 recibiu o Premio Prncipe de Asturias das Artes O GUIONISTA: Rafael Azcona Logroo, 24 de outubro de 1926 - Madrid, 24 de marzo de 2008 Chegou a Madrid na vspera do seu 25 aniversario. Os seus primeiros pasos deunos como poeta, pero pronto se decatou da sa incapacidade para a poesa e adicouse ao humor. En xullo de 1952 publicou por primeira vez en La Codorniz, a histrica revista de humor grfico e literario que burlou ao franquismo e a censura. Atpome estupendamente facendo esas cousas: tirarlle da barba severidad, tristeza, melancola e estupidez unha delicia. Rafael escribiu artigos, contos, chistes e inventou ao seu popular personaxe O repelente neno Vicente, crtico coa moral da poca. Rafael compaxinou a sa producin en La Codorniz coa escritura de novelas. A primeira Cando o touro chmase Felipe. Logo seguiron Os mortos non se tocan, nene, Os ilusos e Os europeos, entre outras. Catro delas asinadas co pseudnimo de Jack O'Relly. Onde demostra as condicins que o definirn como guionista: o tratamento coral, a soidade e o aparente caos dentro da meticulosa planificacin da obra. Non volveu escribir novelas desde 1960 anda que si as corrixiu e reeditou. En 1958 colaborou co director italiano Marco Ferreri na adaptacin da sa novela O pisito. As se introduciu no mundo do cine, que xa nunca abandonara. Segundo contou Ferreri: Eu convencn a Azcona de que se fixese guionista e Azcona persuadiume a min de que me dedicase direccin. O pisito (1958) foi o seu primeiro guin para cine co que iniciara o seu primeiro gran tndem creativo. A filmografa de Azcona est unida a catro directores en catro etapas do seu traballo: Marco Ferreri, Lus Garca Berlanga, Carlos Saura e Jos Lus Garca Snchez. O feito de traballar con poucos directores (estes catro dirixiron a metade das sas 97 guiones para o cine) deulle a posibilidade de ser un dos guionistas mis persoais do cine espaol. Foi recompensado co Premio Nacional de Cinematografa en 1981 e cinco Goyas como mellor guionista, O bosque animado (1988), Ai, Carmela! (1991) Bellepoque (1993), Tirano Bandeiras (1994) e A lingua das bolboretas (2000), ademais do Goya de Honor en 1998. Recibiu a Medalla de Ouro de Belas Artes.

1-ACTIVIDADES PREVIAS AO VISIONADO DA PELCULA 1.1-Xustificacin da eleccin desta pelcula: Coecemento do contexto histrico da Guerra Civil. Sinsentido da guerra (a miores unha guerra civil) 1.2-O contexto histrico A pelcula que imos ver sitase na poca da Guerra Civil. Cmpre que antes de comezar aclaremos algns conceptos respondendo s seguintes cuestins: Que unha Repblica? .Que unha ditadura. .Que apoios reciben do exterior os combatentes. Que unha guerra civil? Por que se denomina as? .Cando tivo lugar a Guerra Civil espaola? Canto durou? A que bandos enfrontou e quen foi o gaador? Que consecuencias trouxo a nivel poltico e social a fin da guerra? 2-A GUERRA CIVIL A TRAVS DOS TEXTOS Que a Igrexa, malia o seu esprito de paz e de non querer a guerra nin colaborar nela non poda ser indiferente na loita...Neste momento, non hai en Espaa mis esperanza para reconquistar a xustiza e a paz e os bens que delas derivan, que o triunfo do movemento nacional. Tal vez hoxe menos que nos comezos da guerra, porque o bando contrario, malia todos os esforzos dos seus homes de goberno, non ofrece garantas de estabilidade poltica e social...Deamos agora un esbozo do carcter do movemento chamado nacional. Creemos xusta esta denominacin. Primeiro, polo seu esprito; porque a nacin espaola estaba disociada, na sa inmensa maiora, dunha situacin estatal que non soubo encarnar as sas profundas necesidades e aspiracins; e o movemento foi aceptado como unha esperanza en toda a nacin; nas rexins non liberadas s espera romper a coraza das forzas comunistas que lle oprimen. A irrupcin contra os templos foi sbita, case simultnea en todas as rexins, e coincidiu coa matanza de sacerdotes. Os templos arderon porque eran casas de Deus, e os sacerdotes foron sacrificados porque eran ministros de Deus...Proba elocuentsima de que da destrucin dos templos e a matanza dos sacerdotes, en forma totalitaria foi cousa premeditada, o seu nmero espantoso. Anda que son prematuras as cifras, contamos unhas 20.000 igrexas e capelas destrudas ou totalmente saqueadas. Os sacerdotes asasinados, contando un promedio do 40 por 100 nas dicesis desbastadas nalgunhas chegan ao 80 por 100 sumarn, s do clero secular, uns 6.000. Cazuselles con cans, perseguuselles a travs dos montes; foron buscados con afn en todo escondrijo. Matuselles sen prexuzo as mis das veces, sobre a marcha, sen mis razn que o seu oficio social.
Carta colectiva dos bispos espaois aos bispos de todo el mundo con motivo de la guerra en Espaa

Discurso de Unamuno en rplica a Milln Astray na Universidade outubroctubre de 1936)

de Salamanca (12 de

"Todos estades pendentes das mias palabras. Todos me coecedes e sabdesme incapaz de calar. Non aprendn a facelo nos setenta e tres anos da mia vida. E agora non quero aprendelo. Calar, s veces significa mentir porque o silencio pode interpretarse como aquiescencia. Eu non podera sobrevivir a un divorciado entre a mia conciencia e a mia palabra, que sempre formaron unha excelente parella. Vou ser breve. A verdade mis verdade cando se manifesta espida, libre de adornos e de palabrera. Quixese comentar o discurso por chamalo dalgunha forma! do xeneral Milln Astray, quen se atopa entre ns... Deixemos separadamente o insulto persoal que supn a repentina explosin de ofensas contra vascos e catalns. Eu nacn en Bilbao, no medio dos bombardeos da segunda guerra carlista. Mis adiante caseime con esta cidade de Salamanca, tan querida, pero sen esquecer xamais a mia cidade natal. O bispo, quirao ou non, cataln nado en Barcelona. Acabo de or o grito necrfilo e sen sentido de Viva a morte!, isto same o mesmo que Morra a vida! E eu que pasei toda a vida creando paradoxas que provocaron o enoxo dos que non as comprenderon, hei de dicirvos, coa autoridade na materia, que esta ridcula paradoxa parceme repelente. Posto que foi proclamada en homenaxe ao ltimo orador, entendo que foi dirixida a el, anda que dunha forma excesiva e tortuosa, como testemuo de que el consinto un smbolo da morte. E outra cousa! O xeneral Milln Astray un invlido. Non preciso dicilo nun ton mis baixo. un invlido de guerra. Tamn o foi Cervantes. Pero os extremos non serven como norma. Desgraciadamente, hai hoxe demasiados invlidos en Espaa. E pronto haber mis, si Dios non nos axuda... Deme pensar que o xeneral Milln Astray poida dictar normas de psicoloxa das masas. Un invlido que careza da grandeza espiritual de Cervantes, que era un home,non un superhombre, viril e completo malia as sas mutilacions, un invlido como dixen, que careza desa superioridade do esprito, adoita sentirse aliviado vendo como aumenta o nmero de mutilados ao redor del. O xeneral Milln Astray non un dos espritos selectos, anda que sexa impopular, ou quiz por esta mesma razn, porque impopular. O xeneral Milln Astray quixese crear unha Espaa nova ,creacin negativa sen dbida, segundo a sa propia imaxe. E por iso desexara ver Espaa mutilada, como inconscientemente deu a entender". MILLN ASTRAY: "Morran os intelectuais! Viva a morte!". Neste momento, o poeta Jos Mara Pemn, presente no acto, exclama: "Non! Viva a intelixencia! Morran os falsos intelectuais, traidores!". MIGUEL DE UNAMUNO: "Este templo da intelixencia. E eu son o seu sumo sacerdote. Vs estades profanando o seu sagrado recinto. Eu sempre fun, diga o que diga o proverbio, un profeta no meu propio pas. Venceredes pero non convenceredes. Venceredes porque tedes sobrada forza bruta, pero non convenceredes, porque convencer significa persuadir. E para persuadir necesitades algo que vos falta: a razn e dereito na loita. Parceme intil que pensedes en Espaa. dixen."

Duas visins diferentes de levar la guerra: los "feitos de Maio" ( ... ) Rpida formacin do Exrcito Regular. O cumprimento desta tarefa esixe a absorcin completa dos restos que anda subsisten de unidades militares espontneas, milicias sindicais e de partido, nas unidades disciplinadas, orgnicas do exrcito nico ( ... ) Armamento e instrucin militar xeneral e especial. Frrea disciplina revolucionaria de guerra. ( ... ) ( ... ) educar ao pobo no odio e a intransigencia ata o exterminio contra o fascismo nacional e estranxeiro que invade e arrasa coas sas armas o noso pas e que traizoa a retaguardia, pero tamn contra os seus axentes disfrazarvos de revolucionarios que actan no seo das organizacins-antifascistas.
Resolucin do Pleno do Partido Comunista de Espaa (maio de 1937).

A contrarevolucin ten un plan. Os reformistas do PSUC chamrono "Plan da vitoria". Etapas deste plan son os feitos sucedidos ltimamente ( ... ) Desarme dos traballadores no medio da ra. E onte pola tarde, asalto armado ao edificio da Telefnica da Praza Catalua ( ... ) Preparativos do ataque a fondo contra as conquistas da revolucin. Pero a resposta proletaria non puido ser mis contundente. Miles de traballadores saron ra coas armas debaixo do brazo. As fbricas, os talleres, os almacns pararon a producin. As barricadas da liberdade volveron a xurdir en todos os lugares da cidade.
Resolucin do Comit electivo do POUM (mayo de 1937).

3-ANLISE DA PELCULA 3.1 O tema. - Cal a mensaxe principal que transmite a pelcula? -Elabora un esquema cos temas secundarios observados ao longo da proxeccin. - Expn a pelcula algn tema que che chamara especialmente a atencin 3.2 O argumento. O filme narra a historia dun grupo de homes, nun pobo de Espaa durante a Guerra Civil. En clave de divertida comedia, nrranos a relacin absurda, sen sentido, que existiu entre a tropa de ambos bandos, recclutada ao azar, dependendo exclusivamente, de onde estaban eles e onde estaba a fronte. Poderas poer un par de exemplos? 3.3 Os personaxes. Que personaxes teen especial importancia no desenvolvemento da pelcula? Caracterzaos a partir do que recordes da proxeccin. Que trazos da sa interpretacin che chamaron mis a atencin?

3.4 O espazo. En que lugares se desenvolve a accin? Que ambientes, rurais ou urbanos, naturais ou interiores, son os mis habituais? Saberas decir en que lugar de Espaa se est a desnvolver a accin? 3.5 O tempo En que poca se sita a historia? Que datos explcitos se dan na pelcula? Cmpre poer estes datos en relacin co contexto histrico. 4- ASPECTOS TCNICOS A sucesin de brillantes dilogos, o logradsimo tratamento dos personaxes, a xenial utilizacin dos planos-secuencia ou esceas corais por parte de Berlanga, as como a perfecta ambientacin, utilizacin de msicas? fan posible que cada secuencia sexa unha mini-xoia do cine espaol e cada unha estructurada maxistralmente coa sa formulacin-n-desenlace, dando lugar a unha das mellores mostras de narrativa audiovisual deste pas. Poderas comentar algn destes planos secuencia ou esceas corais? 5-CONCLUSINS Posta en comn e elaboracin individual dunha recensin da pelcula.