Está en la página 1de 20

desmber 2013

pgina

GRATIS

Un publikashon mensual di Kmara di Komrsio

3/4

Meta MEO: drecha klima di invershon CIFA ke pa ban forma moketa


Regla susesor den negoshi

5/6

pgina

10/11
pgina

pgina

12
pgina

CICA tin plan grandi pa ICT Ku inovashon por drecha ekonomia

20

aa 2014
pgina 7 pgina 9

Idea pa negoshi den

pginanan

3 - 15

Servisio ta nos pan di kada dia

Its all about partnership!


www.empresachiki.com

Empresa Chik
ta un publikashon di Kmara di Komrsio i

Empresa Chik na kaminda pa varia bachi


Pa kustumber na luna di desmber ta wak bk riba e aa ku ta kabando i ta purba kalkul kiko e aa nobo por tin den tapara pa nos i nos negoshi. Awor, bo por akud na sig, na bola di kristal f un bon bar di karta Spa, etc. pa yuda forma un idea di loke tin na kaminda den e aa nobo. Pa e edishon aki di Empresa Chik nos a aserk algun organisashon ku ta represent sektornan importante den nos komunidat pa wak kiko nan ta mira f loke nan ke mira realis den e aa nobo. Entre nan tin e ministerio pa desaroyo ekonmiko, CHATA (industria di turismo), CIFA (sektor di servisio finansiero internashonal) i CICA (sektor di ICT). Mas ku klaro dos ekonomista di Kmara di Komrsio tambe ta tira un lus riba desaroyo di ekonomia di nos isla. Na mes momento nos ke anunsi ku tin algun kambio na kaminda relashon ku e publikashon aki. Na mei 2001 Kmara di Komrsio a saka e prom edishon di e revista mensual aki pa medio di un fluho konstante di informashon duna un kontribushon na e sektor di empresa chik i mediano i alabes stimul esnan ku tin idea pa lanta un negoshi propio pa ehekut nan plan. Komo ku sektor priv ta e sektor ku ta produs na gran eskala pa e komunidat aki por drei, ke konvens mas tantu hende ku ke bin negoshi pa no laga esei na deseo so, pero implement loke nan tin den nan kabes. Di mes, esaki no por bai pa loko. E revista aki a sirbi den transkurso di e ltimo kasi 13 aanan komo un fuente importante pa inform i eduk (potensial) empresarionan i pa nan realis kua aspekto nan mester tene debidamente na kuenta pa ehers negoshi di un forma responsabel. Na numeroso okashon a splika na kua leinan nan mester aten pa nan no haa nan despues den problema, por ehmpel ku hustisia, servisio di impuesto, SVB, duana, kontrlnan di seguridat na trabou, etc. Aparte di esei a indik kon e empresario nobo por logra amplia su konosementu di e materianan aki na un forma rpido i unda e por akud pa e por haa asistensia profeshonal pa struktur su negoshi di un forma balans i responsabel. Ku masha nfasis a mustra na hopi okashon tambe ku e snnan ku drenta pa e negoshi, no ta zakgeld pa e doo. E plaka ei ta pa yuda kubri e gastunan di e negoshi, manera hr, koriente, awa, prima sosial, belasting, seguro, salario pa personal i pa e doo mes, etc. Si saka tur sn for di e negoshi, chns ta grandi ku e negoshi no ta alkans e edat di 7 aa ku ta e promedio di kantidat di aa pa negoshinan nobo na Krsou. Pesei na hopi oportunidat a hasi uso di eksperensia di otro empresarionan pa laga nan splika kiko nan a pasa aden, kon nan a organis nan kosnan, kua opstkulonan nan a konfront i mas importante ainda kua solushon nan a haa pa super tur e kontratempunan ku nan a topa na kaminda. Ta imposibel pa resum e kantidat di persona i instansia ku den tur e aanan a bin trese nan puntonan valioso dilanti den e 252 edishonnan di Empresa Chik ku a mira lus di dia. En bista ku den e edishonnan mas resien a mustra tambe riba otro formanan avans di komunik ku empresarionan por aplik, spesialmente esnan ku un mente mas moderno i hben, ta preparando sierto kambio pa loke ta Empresa Chik tambe. E revista aki lo keda sali, pero posiblemente no mas na e frekuensia di kada luna ku a sosod sagradamente durante e mas ku 12 aanan i mei aki. Den enkuestanan e revista aki a haa bon akohida sin mas, pero e tambe meres de bes en kuando un bon evaluashon pa wak kon ta sigui. Ya pa algun aa ta asina ku tur edishon ta sali di forma digital tambe riba un website spesial di Empresa Chik, di moda ku fsilmente por haa artkulonan bk ku a yega di sali publik. Sin ku a determin ku eksaktitut ainda kon un ke otro lo bai tuma lug, por konta ku ta bai hasi mas uso di medionan sosial den un intento serio pa alkans mas hben lokal pa prepar pa drenta e mundu di komrsio. Ku otro palabra, Empresa Chik lo no kita for di pantaya, pero e por bai varia di bachi si! Estilo di kambio di aa: hinka den saka nobo.

Industria di Krsou Su meta ta pa inform i eduk empresario chik pa e por sigui kontribu na desaroyo ekonmiko di Krsou. Redakshon: Un tim di Kmara di Komrsio huntu ku diferente kolaborador Telefon: 461-3918 Aviso: Spotlite Productions Farley Lourens Telefon: 767-0907 Telefon: 560-8284 E-mail: info@spotlite-productions.com Kompaginashon i imprenta: Drukkerij Amigoe Kordinashon: Intermediate N.V. Telefon: 737-1070 Tur derecho reserv Empresa Chik - Tambe riba Facebook!

Maneho ekonmiko su meta ta pa drecha klima di invershon


iba proposishon di Minister di Desaroyo Ekonmiko Stanley Palm, Konseho di Minister a bai di akuerdo i aprob e plan di maneho ekonmiko di mas aa. E maneho aki trah pa e konsehero Thierry Apotheker Consultancy (TAC) den estrecho koperashon ku un tim di eksperto lokal. E trayekto pa yega na e maneho aki a start for di yanari 2012 i ta finansi pa USONA.

e komrsio na detal i na mayor.

ekonmiko di un forma mas dirig a yega na un

Ekspertonan

Pa traha riba e situashon

pgina 4 >>>>

Asina sak e por parse un kompetensia pa e toren di Pisa, pero e edifisio nobo aki na Parera ta para rgt riba su fundeshi sino MEO lo no a drenta aden ku su ofisinanan na tres pisa

E Grupo Piloto lokal enkarg ku guia di e proyekto i duna komentario a konsist di kolaboradnan di Banko Sentral di Curaao i St. Maarten (CBCS), Ministerio di Desaroyo Ekonmiko (MEO), Ministerio di Asuntunan General (AZ), Ministerio di Trfiko, Transporte i Planifikashon Urbano i Kmara di Komrsio i Industria (KvK). Meta di e maneho ekonmiko duradero di mas aa ta pa krea e kondishonnan makro ekonmiko faborabel ku ta atra e invershonnan nesesario i pa fasilit invershon den e sektornan ku ta importante pa nos. Esaki ku e mira pa krea sufisiente puesto di trabou i tambe perkur pa gener devisa dor di

eksportashon di prinsipalmente servisionan. E ministerio di desaroyo ekonmiko ku na kabes aktualmente minister Stanley Palm ta responsabel pa e desaroyo ekonmiko duradero pa Krsou i ta konsentr riba realis mih kondishonnan pa mih kalidat di bida i bienestar pa habitantenan di Krsou. Krsou tin un ekonomia diversifik ku potensialnan grandi. Na prom lug e posishon geogrfiko di Krsou ta hasi posibel pa konekt ku merkado i fasilidatnan internashonal pa hasi negoshi pa medio di e infrastruktura i servisionan ku aki ta ofres.

Ekonomia na 2012
Na 2012 ekonomia di Kr-

sou a baha ku 0.1% siendo ku e aa anterior esaki tabata 0.6%. Ekonomia di Krsou ta depend hopi di ekonomia di otro paisnan ku tambe ta pasando den momentunan difsil. E sifra di ekonomia di e aa aki 2013 ainda no ta konos, esta si e lo konos un kresementu f bahada. E bahada di ekonomia di 2012 a keda kompa pa un inflashon hopi haltu di 3.2% kompar ku 2.3% e aa anterior. E kousa di e sifra di inflashon haltu tabata deb na oumento di Omzetbelasting. E desaroyo suak di nos ekonomia tabata deb na e konsekuensianan negativo den e sektor di konstrukshon kombin ku un kresementu masha abou di

Maneho ekonmiko su meta ta pa drecha klima di invershon


<<<< pgina 3
grupo piloto. E grupo piloto a yega na e siguiente konklushon: E ekspertonan ta konklu ku e potensial kresementu ekonmiko di Krsou ta hopi mas abou kompar ku e kresementu ekonmiko di e paisnan ku ta komparabel ku Krsou. Mas aleu nan ta indik ku; E potensial aki ta mar na return on investment ku ta hopi abou kompar ku e otro islanan. A base di e estudio TAC ta suger pa enfok riba drecha klima pa hasi negoshi i refors kapital humano (empowerment). tifik komo potensial pa un desaroyo ekonmiko a base di Krsou su bentaha komparativo i bas riba potensial pa eksportashon ta: Sektor kultural y kreativo, Turismo, Servisionan finansiero, Sektor logstiko i di transporte (areo i martimo) i Back office i IT services.

Plannan di akshon
TAC a traha riba dos plan di akshon, un pa korto plaso i un pa largu plaso. E rekomendashonnan ta bini bk den e plannan di akshon aki. Gobirnu a institu un komishon ku ta konsist di MEO i AZ ku e meta pa traha i present un struktura di implementashon pa implement e rekomendashonnan di trmino krtiku i trmino largu. Esaki usando komo punto di salida e rekomendashon has den e plan di maneho di TAC huntu ku ekspertonan lokal. E struktura lo mester inkorpor un rgano ku pa monitori e desaroyo di e trabou i tambe mester por hiba konsulta ku e sosiedat sivil i representantenan di empresanan. Esaki ta pa por garantis partisipashon den e proseso di implementashon i garantis ku e implementashon ta tuma lug konforme e planifikashon.

Desaroyo ekonmiko haltu


Puntonan ku lo mester traha riba dje si ke logra un desaroyo ekonmiko mas haltu ta: Klima di invershon, ku ta midi entre otro na tarifa di belasting, leinan laboral, gastunan di hasi negoshi i reglanan atministrativo (prmit). E situashon aktual pa invershonnan no ta atraktivo pa e sektor priv pa motibu di tarifanan di belasting riba ganashi, kantidat di dia ku ta tuma pa haa un prmit pa habri un negoshi, gastunan di utilidat i interes pa hasi fiansa ku ta relativamente haltu na Krsou. Skarsedat di abilidatnan apropi i produktividat abou: nos sistema edukashonal no ta produs e trahadnan ku e merkado ta pidi. Pues, tin un diskrepansia entre e demanda i e oferta riba merkado

E edifisio remarkabel di Amicorp/Amicasa kaminda ministerio pa desaroyo ekonmiko ta hr e pisonan 3, 4 i 5.

laboral. Banda di esei e salarionan ta relativamente haltu kompar ku e produktividat.

tantu e kapital humano ta Krsou su poseshon di mas importante i ku mester desaroy. Pa loke ta trata desaroyo di sektornan, e ekspertonan ta sosten e idea pa diversifik ekonomia di Krsou i enfok riba mas ku un

Kapital Humano
A yega na e konklushon tambe ku Krsou su bentaha komparativo ta den duna servisio i ku por lo

sektor pa realis desaroyo ekonmiko. Nan ta yega na e konklushon ku Krsou su bentaha komparativo ta den duna servisio i ku por lo tantu e kapital humano ta Krsou su poseshon di mas importante i ku mester desaroy. Sektornan ku a keda iden-

MEO (ministerio di desaroyo ekonmiko) Pareraweg 45 (direkshon nobo!) Telefon: 462-1444 Faks: 462-7590 E-mail: info.meo@gobiernu.cw

CIFA ta splika

Traha moketa i represent e sektor di servisio finansiero mih


CIFA a splika ku e sektor finansiero internashonal na nos isla ta keda bira mas i mas chik. E sektor aki lo prd importansia konsiderablemente si nopara e tendensia negativo ak. CIFA a identifik e siguiente motibunan pa e tendensia negativo. Na prom lug tin un skarsedat di tratado di impuesto na Krsou i no a kaba di finalis e negosiashonnan pa un Areglo di Impuesto favorabel den Reino. Na di dos lug, e promoshon internashonal di Krsou komo sentro finansiero no ta duna rendimentu. Internashonalmente ta pone demandanan mas haltu na sentronan finansiero. Sinembargo, segun CIFA, e sentido di urgensia pa rpidamente tradus e demandanan internashonal haltu ak den maneho i regulashonnan lokal nobo no tei sufisientemente. Pesei ta nesesario pa tin un proseso legislativo mas desisivo i fuerte i mih koperashon di tur grupo di interes den sektor finansiero. Esaki ta nesesario pa por traha un moketa komo sektor finansiero i represent e sektor mih. Pa loke ta e empresario chik i mediano ku kier invert den e sektor aki CIFA a splika ku prom ku un empresa chik f mediano hasi un invershon den e sektor finansiero, ta importante pa defin ki servisio e kompania i Krsou por ofres na klientenan internashonal. Aparte di esaki ta importante pa ta na altura di desaroyonan internashonal. Por download e CIFA promotional paper for di e wpsait di CIFA, www.cifa-curacao. com, pa por haa un mih bista di e produktonan ku e sektor finansiero ta ofres E demanda internashonalmente riba tereno di compliance i keho ta birando

ktualmente e sektor finansiero internashonal ta kontribu 10% na e ekonomia total di Krsou i ta gener 4% di divisa. E sektor ta hasi uso direktamente di un archivo di mas ku 1700 profeshonal lokal i ta paga 125 mion florin na salario. Kompar ku e sektor finansiero lokal esun internashonal tin un total di 4700 profeshonal lokal ta traha. E sektor ta gasta 375 mion florin pa aa na produktonan intermediario i servisionan den ekonomia lokal i ta gener 225 mion florin anualmente na impuesto di ganashi i entrada iprima sosial pa gobirnu di Krsou.

Direktiva i manehodi CIFA a formul su mes plan di akshon pa 2014. Den e plan di akshon, banda di e puntonan klave ariba menshon, e siguiente asuntunan lo ta sentral: 1. Seramentu di Akuerdonan di Impuesto 2. Mih promoshon traha dirig riba produkto i kolabor den kam-

Plannan pa 2014

Internashonal

Konseho

CIFA tin su ofisina ku ta keda na A.M. Chumaceiru Bulevar peg ku laman chik (Waaigat).

hopi haltu. Regulashonnan manera FATCA, AML, FATF, etc. ta buta ku bo struktura atministrativo mester ta hopi mas detay.Pa keda na altura di tur desaroyo internashonal,

CIFA ke konseh tur kompania chik i mediano pa bira miembro di plataforma (internashonal), manera STEP f CIFA. Tambe porbuska un kolaborashon ku empresarionan mas

grandi. Tin bes empresario chik no tin sufisiente rekurso pa por yega na esaki i trahando ku un empresario mas grandi por fasilit esaki mas lih.

paanan grandi 3. Adaptashon di lei (di supervishon) pa ta i

pgina 6 >>>>

CIFA ta splika

Traha moketa i represent e sektor di servisio finansiero mih


<<<< pgina 5
keda internashonalmente compliant 4. Remplaso di strukturanan eksistente pa alternativanan nobo i dirig riba futuro 5. Profeshonalisashon di dunamentu di servisio di instansianan pbliko. CIFA ta kere ku pa logra e propsitonan aki lo mester tin un bon kolaborashon entre sektor pbliko i priva. Krsou ta kompet internashonalmente i huntu nos mester traha riba e posishon kompetitivo di Krsou. Ehmpelnan konkreto pa drecha e posishon kompetetivo ta: Pa Gobirnu i Parlamento trata lei i regulashonnan relashon ku e sektor ku e prioridat di mas haltu. Ademas, un funshonamentu mih, mas lih i ku atenshon pa kliente di institutonan hopi importante manera Servisio di Impuesto i Banko Sentral di Krsou i Sint Maarten, lo mehor e posishon kompetitivo di e sektor. Un kolaborashon mas estrecho i mih di tur organisashon embolb den sektor finansiero.

Pa edishon digital di e revista aki bishit:


Empresa Chik

i Empresa Chik
Empresa s Chik

CIFA Telefon: 461 5371 Faks: 4615378 A.M. Chumaceiro Blvd 3 E-mail: Infor@cifa-curacao.com Website: www.cifa-curacao.com

m .e

Empresa Chik Empresa Chik

e r p

h c a

. i k

m o c

Empresa Chik

Ofisina pa Propiedat Intelektual ta inform


Desmber 2013

Un tip balioso ku ta konta tambe pa temporada di pasku


Temporada di pasku ta un temporada ku hopi gastu. Pa e motibu aki diferente hende ta usa nan kreatividat pa baha nan gastunan. Pues den e temporada aki tambe diferente obra ta keda kre. Tin hende ta krea obranan festivo manera por ehmpel un popchi di pasku i otronan ta pensa riba por ehmpel un respt pa traha kuki. Ta konsehabel pa duna e obra ku bo a krea un nmber. Duna un produkto un nmber pasobra asina bo ta distingui bo produkto for di un otro. E nmber di e produkto ei por ser registr na Ofisina pa Propiedat Intelektual komo un marka. Benefisio di e registrashon ta ku bo ta haa e derechi eksklusivo komo doo di e marka. Un marka por ta un nmber, un pintura, lter, sifra, pero tambe forma di un produkto f e forma di e empake i tur otro sea ku ta sirbi pa distingu un produkto f servisio for di un otro. Esaki ta segun artkulo 5, ensiso 1, di e Ordenansa Nashonal di Marka 1995. Kiko bo mester sa prom ku bo duna un produkto un number? Chck prom ku e nmber ei no ta un nmber ku ta igual f paresido na un marka ku ta eksist kaba; sea sigur ku e nmber ta unu fasil pa lesa, skibi, spl i krda. E no por ta un nmber ku ta deskrib e produkto. Un ehmpel: Sra. X a traha un ppchi di pasku grandi, ku anochi lus di kol ta sende den dje i por pon den kur. Sra. X ta duna e ppchi aki un nmber. E ta yam X-mas doll i ke registr komo marka. X-mas doll ta un nmber ku no ta bon pa sirbi komo un marka pa e produkto aki. Pasobra e ta konsist di palabranan ku ta deskrib kiko e produkto ta. Den e kaso aki lo ta bon pa sra. X duna e ppchi un nmber ku no ta deskribi e produkto, por ehmpel Arrelya. Ofisina pa Propiedat Intelektual ta konseh tur hende ku ta krea un obra pa tene kuenta ku e tip aki ora di duna nan produkto un marka.
Edit pa: Ofisina pa Propiedat Intelektual Krsou

pa registr bo marka pa proteh bo patnt pa proba ku ta B kreashon

Berg Carmelweg 10 Telefn: 465-7800 Email: bipantil@curinfo.an Web: www.bip.cw

Ekonomista Dennis Dare:

Duna servisio: pa mayoria di nos nos pan di kada dia


Dunamentu di servisio ta pan di kada dia pa mayoria yu di Krsou. Sigur 84% di nos hendenan ta traha den e sektor di duna servisio, loke ta igual na 52.000 puesto di trabou. Esaki ta segun sifra di Ofisina di Statistik di Krsou na final di 2011. Esei ta indik kon importante e sektor di servisio ta pa ekonomia di Krsou, e ta un industria riba su mes. Na palabra ta seor Dennis Dare, ekonomista na Kmara di Komrsio i Industria di Krsou. Servisio ta un aktividat f trabou ku ta duna abo f bo empresa balor agreg i tambe satisfakshon. E no ta algu fsiko, bo no por mishi kun. Nos ta papia di servisio tambe ora ta duna asistensia f sosten produkshon f distribushon di merkansia. Nos ta distingu siguiente sektor di servisio: I. Turismo (e.o. hotl, restorant, kaf, apartamento); II. Transportashon (kompania di aviashon i reparashon di barku); III. Telekomunikashon (Internt, televishon, radio, selular); IV. Konstrukshon (guia di proyekto den konstrukshon i instalashon); V. Seguro (p.e. di bida, malesa, penshun, kontra kiebro i kandela); VI. Finansiero (p.e. fiansa na banko); VII. Kmpiuter i kompil, warda i duna informashon VIII. Royalties & license fees, franchising: Ora ta paga un suma pa usa e modelo di negoshi di un

os aa pas e yu di tera Anthony de Lima ku konosementu amplio den e mundu di telekomunikashon a bini kas bk. E tabata entusiasm pa habri un datacenter. E proyekto a haa e nmber CTEX. Den un periodo relativamente krtiku CTEX a bira un konsepto di kresementu pa nos isla komo pais den e merkado di datacenters.

Dennis Dare: Ta posibel pa nos eksport servisio tambe i esei por di siguiente manera: 1. Krusando frontera (p.e. manda raprt f software via e-mail pa un

Eksport servisio

Kiko ta servisio?

Dennis Dare: Servisio ta un trabou ku ta duna balor agreg i satisfakshon.

otro hende f pa usa su propiedat intelektual, p.e. pa kanta un komposishon ku el a traha; IX. Otro servisio komersial: Komersial (benta por mayor i detal) Profeshonal (akountent, ingeniero, konsultent riba tereno legal, arkitekto, investigad

di merkado, produkshon di teksto, makelar, etc.) Tkniko (konseho pa sa kon maneh f desaroy negoshi f teknologia di informashon i Internt. Tambe asistensia pa drecha aparato, mashin i ekipo) X. Servisio personal, kultural, deportivo i di rekreashon (produkshon

oudiovisual, programa di radio, organis aktividat manera fiesta, bon kun, konsierto, marshe di sal, etc. Skol priv, biblioteka i museo tambe ta kai bou dje kategoria aki.

E repartishon aki ta segun United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD) i International Trade Center (ITC)

kliente den eksterior); 2. Konsumo for di eksterior (p.e. studiante ekstranhero f turista ku ta gasta sn aki); 3. Un kompania madre na Krsou ta habri un sukursal f filial den eksterior; 4. Un kompania f profeshonal ku ta bai af pa

pgina 8 >>>>

Ekonomista Dennis Dare:

Duna servisio: pa mayoria di nos nos pan di kada dia


<<<< pgina 7
duna konseho f traha un raprt pa un organisashon den eksterior. 2. E industria di duna servisio ta gener 75% di e Produkto Interno Brutu (PIB), es desir 4.1 mil mion florin (e PIB total di Krsou tabata 5.6 mil mion na 2012); 3. E volmen di eksportashon di nos industria di servisio ta 2.5 miar florin na 2012. (pa un komparashon: nos eksportashon di merkansia ta mas o mnos 900 mion florin, ekskluyendo produktonan petrolero i inkluyendo zona liber); 4. Servisio ta fasilit tur tipo di negoshi (kompra i benta di produktonan); 5. Empresa chik i mediano por kompet den servisio, p.e. nan por dirig nan mes riba un parti chik di e merkado (un niche) f dirig e servisio riba un kompania grandi so i den un rea spesfiko. 6. Komo nos merkado ta chik i ku hopi kompetensia, ta bon pa kada empresario evalu e posibilidat pa eksport.

1. Manera nos a bisa kaba, 84% di hende ku trabou na Krsou ta traha den sektor di duna servisio, loke ta igual na 52.000 puesto di trabou;

Importansia di servisio pa Krsou

E siguiente Tp 5 di industria di servisio ta bas riba esnan ku ta gener mas divisa dor di un eksportashon: (I) Turismo (972 mion ANG); (II) Refineria (584 mion ANG); (III) Otro servisionan komersial, profeshonal i tkniko (343 mion ANG); (IV) Transportashon (340 mion ANG); (V) Servisio internashonal finansiero i komersial (164 mion ANG). E sinku kategorianan di

Top 5 di industria di servisio

servisio aki ya ta gener 2.4 mil mion florin di e total di 2.5 mil mion ku e industria di servisio kompletu ta eksport (Sifra di Banko Sentral di Krsou den 2012). Dennis Dare: Ta importante pa tene e sifranan aki na kuenta i e echo ku e sektor di servisio ta esun ku ta ofres mas puesto di trabou. Tambe e ta reker hopi konosementu i un enfoke riba e kliente. Pues, mester kuida e sektor aki i sosten mas tantu posibel pa e sigui krese.

Pa edishon digital di e revista aki bishit:

www.empresachiki.com

Kmara di Komrsio i Industria di Krsou Ekonomista Dennis Dare Kaya Junior Salas # 1 Telefon: 461-1451 E-mail: dennis.dare@ curacao-chamber.cw

Un reunion ku nos por alsa bo negoshi na nivelnan nobo


Bo ta diferente for di otro doonan di empresa i bo metanan di negoshi tambe ta distinto. Pa e motibu ei RBC Royal Bank tin e plaser di introdus un aserkamentu distinto di traha ku bo pa komprond bo vishon, metanan i nesesidatnan nansiero di bo negoshi. Ankr den e komprondementu profundo aki nos lo desaroy i brind bo un solushon segun bo nesesidatnan pa bo organis bo negoshi i logra nivelnan haltu di ksito. Laga nos ofres bo e solushonnan perfekto i na mid pa bo negoshi. Pa mas informashon yama nos departamentu di Business Banking, na (599) 9 763 8317 f (599)9 763 8346 f manda un E-mail na: support.cur@rbc.com - www.rbc.com/caribbean

Registered trademark ofRoyal Bank of Canada. Used under licence

Miles Mercera, Marketing & Product Manager di CHATA:

Its all about partnership! E niko solushon pa desaroy sektor di turismo


Miles Mercera ta marketing & product manager di CHATA (Curaao Hospitality And Tourism Association) ku mester por duna mas detaye di espektativanan.

Retonan di 2013
Segun seor Mercera, e puntonan mas importante ku CHATA ta mira ta e cost of doing business ku ta kresiendo enormemente, i e montante di kresementu den bishitantenan present pa CTB (arrival figures) no ta refleh den e sektor hotelero, pero mas bien den, por ehmpel, kasnan priv f apartamentonan. Un di e faktornan ku sigur ta hopi importante ta e parti di airlift. Ofisina di turismo CTB i CHATA ta konvens ku Krsou mester di mas aerolnea f mas frekuensia di e aerolineanan eksistente pa trese bishitante for di e merkadonan prinsipal pa Krsou. Esei sigur lo yuda manten un okupashon haltu durante henter aa. Komo CHATA semper nos ta apoy mas empresa i invershon den e sektor turstiko i nos produkto en general. Ta pa e motibu aki mes CHATA a introdus un small membership program kaminda empresa chikitu por afili na CHATA pa un montante moder pa aa. E importansia pa forma parti di un asosiashon turstiko ta hopi importante pa por kolekta datonan, risib informashon, krea un tourism network i tambe kontribu na e struktura turstiko ku CHATA ta para pe, asina seor Mercera a splika.

anera ya ta un kustumber, CHATA semper ta pidi su hotlnan ku ta miembro pa report nan performance di luna. For di esaki por konklu ku for di luna di mei te i ku ougsts/ sptmber 2013, CHATA su hotlnan a eksperensi un bahada den e porsentahe di okupashon. Aprel i mei a mustra un okupashon di mas o mnos 60-65% te un mksimo di 68% den luna di ougsts 2013 loke ta hopi abou pa e sektor. Ta bon pa menshon ku esaki ta e lunanan konsider komo low season kaminda mnos straero ta bishit nos isla. Na mes momentu ta bon pa indik ku Krsou konos tambe un high season ku ta kore di novmber pa aprel di tur aa. Durante high season mayoria hotl di Krsou tin un okupashon muchu mas haltu ku normal.

CHATA tin un tim di merkadeo enkabes pa Lisa Dindial (ta na man robes) i Miles Mercera, par meimei den tur damanan aki.

Promoshon di Krsou
For di aa 2010 e plan maestro pa turismo di Krsou ta kla, pero nunka e aprobashon formal di parti di gobirnu di Krsou a tuma lug, ku tambe tin prioridat pa e sektor. Ku e plan aki tur partner tin un vishon komun pa traha riba dje, i outomtikamente e plan ta toka e parti di promoshon, edukashon, struktura, i inver-

shonnan ku mester tuma lug den tur rea, segun seor Mercera. Den esaki mester tene e aspekto di promoshon hopi bon na bista. Komo CHATA nos ta kere ku den e sektor di turismo tin sufisiente oportunidat pa un i tur kosech; e empresanan chikitu f personanan ku pashon pa e sektor ta invit pa djin e i trese idea inovativo den e sektor ku ta un added value pa nos produkto Krsou. Nos ta mirando hopi empresa chikitu lanta kabes, ku idea nobo i nos ta orguyoso di mira esaki, i komo CHATA semper nos ta ofres nos sosten i aporte pa asina habri kaminda pa nan tambe djin e sektor. CHATA i ofisina di turismo di Krsou semper ta traha huntu ku e otro partnernan pa trese mas bishitante Krsou. Manera semper, CHATA i CTB a asum nan responsabilidat i a kumins traha riba un plan di akshon huntu ku MEO/Gobirnu di Krsou ku ta di suma importansia pa pone turismo bk riba agnda komo prioridat number 1, asina seor Mercera a bisa finalmente. Tin hopi speransa pa turismo, pero e aporte mester bini di kada un di nos. Miles B M Mercera Marketing & Product Manager Curaao Hospitality And Tourism Association (CHATA) Kaya Junior Salas #1 Telefon: 465-1005 Faks 465-1052 E-mail: miles@chata.org Website: www.chata.org

Miles Mercera: Den e ntwrk CHATA ta perkur pa inklu empresa chik tambe.

Investigashon di BDO i MCB:

Buska susesor na tempu pa empresa di famia. Krda pa regl bon!


Anne-Claire Nap, un studiante di Windesheim University of Applied Sciences na Hulanda, riba enkargo di BDO i MCB i bou di supervishon di Windesheim a investig empresanan di famia na Krsou, spesfikamente e problemanan ku nan ta topa ora ta buska suseshon. Pa un gran kantidat di empresario for di e grupo di enfoke e falta di susesor den famia ta result spesialmente un problema virtualmente insuperabel. No ta fsil tampoko pa atra un gerente eksperto eksterno. Si tuma na kuenta tambe e konfiansa ku mester tin den e kapasidatnan di posibel susesor i e kuido pa bienestar di e mayornan, ta surgi e pregunta si futuro di sierto empresa di famia na Krsou no ta kore peliger. No mester supestim e interes ekonmiko di empresanan di famia na Krsou, pasobra e grupo spesfiko aki ta kontribu supstansialmente na empleo i produkto nashonal. Ku bista riba e interes ekonmiko di empresanan di famianan na Krsou, mester paga atenshon urgentemente na e problemtika ku ta resalt for di e investigashon, segun Gerd Glaudemans di BDO. Komo akountent i business coach ku un trayektoria largu di dos dkada riba tereno di konseho na empresanan di famia, nos, huntu ku nos partner den e investigashon Maduro & Curiels Bank, lo dedik atenshon na esaki den tempu binidero. Suseshon dentro di e empresa di famia ta un asuntu esensialmente diferente for di otro empresa ku no ta pertenes na famia. E proseso den mayoria kaso ta mas komplik i hopi be ta dura mas tantu. Ta trata di traspaso di mando, propiedat i outoridat dentro di famia. Den esei konfiansa ta mas

opi potensial susesor di empresanan di famia no ta regres Krsou despues di nan estudio den eksterior. Tumando na kuenta e tamao moder di nos isla, ta hopi difsil f den sierto kaso hasta imposibel, pa logra haa un alternativo adeku paf di famia. Asina BDO i Maduro & Curiels Bank (MCB) ta afirm den e investigashon titul Familiebedrijven op Curaao, Opvolging naar de volgende generatie ku nan a laga a hasi. Luna pas a present e resultadonan di e investigashon aki durante e Seminario Empresanan di Famia di BDO/MCB.

den hopi kaso ta pusha e problemtika di suseshon mas patras. Ora finalmente nan no por bira rnt e kestion di suseshon mas i mester tuma desishon, hopi biaha ta surgi problema grandi ku lo por a evit relativamente fsil si a plania na tempu i ku guia profeshonal, segun Lilian Nicolaas-Eleonora, direktor di BDO.

Konsiensia i rekonosementu
For di hopi otro investigashon di rnt mundu ta result ku empresanan di famia ta hunga un papel importante den ekonomia. Ku un filosofia spesial ku ta skonde tras di hasi negoshi, bas riba trmino largu, durabilidat i independensia finansiero, e empresanan aki ta distingu mas i mas di empresanan ku ta registr na bolsa, kaminda ganashi i bnus ta pisa hopi mas tantu. Na Krsou tambe e konsiensia di esaki ta krese mas i mas. Manera ta e kaso na hopi otro pais na mundu, gobirnu i mayoria profeshonal ku ta duna servisio na komrsio no ta rekonos e forsa di empresanan di famia sufisientemente. No nikamente esaki ta

Di robes pa drechi: Chicu Capriles Gerente General di MCB, Henry van der Kwast Gerente General di Maduro Holding, Gregor Koote di MCB, Ed van de Vijver (eksperto), Gerd Glaudemans Gerente General di BDO i Lilian Nicolaas direktor di BDO.

Suseshon no ta fsil

MCB su tim di trahad na e seminario di banko i BDO

importante i komo elemento delikado e ta eksig hopi tempu. E papel dbel di esnan envolv den e proseso, kaminda algun

di nan tin tambe un laso familiar emoshonal ku otro, ta perkur pa posibel tenshon i konflikto, loke famianan hustamente ke

E seminario di MCB/BDO riba negoshi di famia tabata realmente bon bishit

evit. Pa motibu ku nan no konos prosesonan asina

un inhustisia, pero nan no ta para ketu tampoko na

10

Investigashon di BDO i MCB:

Buska susesor na tempu pa empresa di famia. Krda pa regl bon!


e nesesidatnan di e grupo aki di enfoke. Por ehmpel, e investigashon ta mustra ku e empresarionan aki tin nesesidat di struktura i klaridat pa loke ta suseshon. Den hopi kaso ta deseabel pa hasi kaso di preguntanan klave sensibel, manera si e susesor(nan) ta apto pa e tarea. Pero tambe e laso di e siguiente generashon ku e empresa ta un tema ku ta ls hopi pregunta, mintras ku e opshonnan pa reklutashon di dirigentenan kapabel eksterno ta limit.

Nesesidat eksplsito

Mas di e seminario i e investigashon


Na novmber e Grupo di Konseho Empresanan di Famia di BDO i Maduro & Curiels Bank a tene un seminario bon bishit pa empresanan di famia rond di e tema di Empre-

Tur sorto di hende di tur sorto di profeshon a atend e seminario riba negoshi di famia

Tabatin diferente presentashon interesante na e seminario di MCB/BDO

sanan di Famia na Krsou Suseshon pa e siguiente generashon. Bou di guia di e eksperto Ed van de Vijver di BDO a diskut diferente tema i a present e relato di e investigashon. E relato aki ta konten e resultadonan di e investigashon ku a deskrib anteriormente. Por pidi kopia di e relato aki atraves di Rachel Ren, rene@bdo.cw.

11

CICA ku plan grandi pa pone Krsou riba mapa mundial prominentemente den ramo di ICT
E organisashon ta funshon alabes komo rgano di konsulta pa gobirnu i otro organisashonnan stakeholder ora ta trata maneho riba tereno di ICT riba nos isla. Otro ophetivo di CICA ta pa trese diferente organisashon ku ta oper den ramo di ICT huntu den un plataforma di konosementu. Pensa riba organisashonnan manera University of Curaao, Curaao Airport Holding, CARICEC, Stimul-IT, Departamentunan di Enseansa, Bureau Telecommunicatie & Post etc.

Curaao Information and Communication Association

a 1999 un grupo di empresario ku tabata oper den mundu di ICT a lanta e organisashon Curaao Information and Communication Association (CICA) ku e ophetivo pa promov e sektor di ICT na Krsou den e mas amplio sentido di palabra.
Skirb pa Farley I. Lourens

empresarionan ta konsiente di benefisionan ku bon aplikashon di ICT den nan negoshi por nifik. ntes semper a mira IT komo un sosten pa negoshi i tantu komo un negoshi riba su mes. Tambe tabata pensa ku aplikashon di ICT ta pa ofisinanan so. Awendia aplikashon di ICT ta den tur ramo. Mi por menshon komo ehmpel sektor agrario. Wak kuantu por logra awendia den mundu di agrikultura aplikando IT. Kosnan ku ntes tabata parse imposibel.

Por bisa sin mas ku CICA, BT&P, provedornan di fasilidat i servisionan riba tereno di ICT i otro organisashonnan ta realis hopi trabou valioso pa desaroyo e sektor aki na benefisio di nos pais. Komo ehmpel por menshon e konferensia internashonal Lacnic ku a organis resien riba nos isla na kua mas ku 300 profeshonal riba tereno di ICT di hopi parti di mundu a asist, spesialmente di nos region i Sur Amrika. Durante e konferensia aki CICA a firma dos akuerdo di koperashon (letters of intent) hopi importante ku ta primeramente ku ABRINT di Brazil (kategoris entre esnan mas grandi di Amrika). ABRINT ta un asosiashon di kompania ku ta duna servisio di Internt i telekomunikashon na Brazil ku mas ku 400 miembro. Alabes a firma un letter of intent ku Universidat di Ibague di Colombia. Ku e ltimo aki a krea mas posibilidat pa nos hbennan por prepar nan mes i hasi estudionan avans riba tereno di ICT den nos region. Raymond Jamanika, kende na prinsipio di e aa aki a keda nombr komo presidente di CICA ta konta ku tin un pedido grandi pa profeshonalnan ku preparashon haltu riba tereno di ICT na Krsou. Hopi biaha

Akuerdonan di koperashon internashonal

Presidente Raymond Jamanika (na man drechi): Wak kon ICT por benefisi bo tipo di negoshi.

kompanianan tin di yena e nesesidat aki ku profeshonalnan ku nan mester kontrat di otro paisnan. E direktiva di CICA nombr na yanari di 2013 ta konsist alabes di Ricardo Lochan (sekretario), Simon Elgersma (tesorero), Elgenline Martis, Wesley Eleonora, Debbeth van der Veen i Rygane Manuel.

i stimul mas regulashon ku ta proteh derechinan di e industria lokal di ICT. Ta prob ku oumento di produktividat e kresementu ekonmiko mundial ta kana paralelo ku desaroyonan den mundu di ICT i nos mester purba sigui i kana ku e desaroyonan aki pa ta kompetitivo.

Direktiva nobo

Un di nos ophetivonan ta pa pone Krsou mas prominente riba mapa internashonal. Ku firmamentu di e akuerdonan ya menshon mi ta pensa ku nos a hasi un paso dirig pa kana e ruta delini, seor Jamanika a bisa. Alabes nos ke desaroy e posishon kompetitivo di nos pais riba e tereno aki

Posishon kompetitivo

E vishon di CICA i organisashonnan lig ku e sektor ta pa hasi di Krsou un hub pa empresanan ku ta ofres servisio riba tereno di ICT i pa garantis kontinuidat. Pa logra esaki nos mester hasi hopi mas na preparashon di nos hendenan riba e tereno aki. Mester krea perspektiva i interes nos hbennan pa sigui estudionan avans den

Vishon pa bira hub den ramo di ICT

ramo di ICT. Nos por bisa ku tin hopi falta di hende spesialis pa krea i dise programa. No opstante tur esaki nos por bisa ku nos ta satisfecho ku desaroyonan riba tereno di telekomunikashon i sektor di ICT na Krsou. Tin basta proyekto inovativo andando i ta basta tambe den tapara pa kumins. Nos pais tin hopi potensial i tin hopi oportunidat riba e tereno aki. Nos por menshon p.e. ku e CEO di LACNIC a interes masha hopi den Krsou. Nos mester ta proaktivo i posishon nos mes pa ta un ofisina paf di kas pa e paisnan grandi aki.

Nos tin basta fasilidat manera parkenan di E-zone, i tambe insentivonan ku nos mester hasi uso mas efektivo posibel di dje pa bira un sentro ku ta ofres servisio internashonal na mundu riba e tereno aki. Pa bo ta kompetitivo komo empresario bo mester ta kreativo i kana dilanti riba desaroyo. Ami lo bisa kumins ku un negoshi ku bo ta oper lokalmente. Purba konos e materia di bo core business a fondo. Unabes ku e negoshi a proba su mes akinan i e ta oper bon i sano, bo ta habri frontera. Mi ta konvens ku nos hendenan tin hopi potensial, pero mester traha un plan di tempu i kana e kaminda pa kresementu, un paso konkreto pa kada tempu. Wak kon aplikashon di ICT ta duna bo mas benefisio den bo negoshi. Awendia no por keda hasi negoshi manera semper a bin ta hasi. Unabes bo kompetidor aplik ICT di un forma efektivo abo ku no hasi ta kai atras. I finalmente lo mi bisa purba keda up to date ku desaroyonan. Esei ta konta pa tur sektor. Kompania f organisashonnan ku kier bira miembro di CICA por manda un e-mail na registerforcica@outlook.com. Lo risib despues di e aplikashon un kontesta ku ta inform di e kondishonnan pa bira miembro.

Fasilidat i posibilidatnan

Bira miembro

Mas aleu seor Jamanika a bisa ku pa mundu di negoshi ta importante pa

ICT por yuda tur ramo di negoshi

12

Konseho pa empresanan chik i mediano

Implement teknologia nobo i hasi mih esfuerso pa efisiensia

in publikashonnan ku ta papia di un ingreso di 7% di refineria Isla PDVSA na Krsou. Lucas Beaujon, gerente di relashonnan pbliko entrante 1 di yanari 2014 di Refineria Isla, a splika ku e refineria tin un kantidat di mil empleado den servisio i ta gener pa medio di su mantenementu i otro proyektonan 1200 trahad di kontratista aserka. Tur esaki, segun Lucas Beaujon, ta kontribu na ekonomia di Krsou den forma di impuesto i primanan sosial. E presensia di refineria Isla mas aleu ta gener tur aktividat relashon ku un refineria i indirektamente empleo ku ta krea pa medio di kompanianan manera CPA, KTK, agentenan di transporte martimo, e empresanan ku ta bende material etc. Esakinan tambe ta gener impuesto i primanan sosial na nan turno.
na komunidat di Krsou. Ta importante pa e utilidat ku ta risib di CRU ta konfiabel, ku na su turno lo result den logra e plannan di importashon di krudo i eksportashon di produktonan na nan klientenan. Esaki lo gener mas aktividat den haf di Krsou. Lucas Beaujon a bisa tambe ku e diskushonnan relashon ku futuro di refineria lo intensifik na 2014 i si logra akuerdonan konkreto, esaki por aseler e preparashonnan pa e invershonnan nesesario pa garantis e futuro viabilidat di e sektor di refinashon na Krsou. Lucas Beaujon Gerente Relashonnan Pbliko Refineria Isla PDVSA Margrietlaan z/n Emmastad Telefon: 466 2700 Faks: 466 2488

ta kompatibel ku e sektor di refinashon pa oument e aktividatnan ekonmiko rond di e refineria. Pa loke ta plannan pa 2014, Lucas Beaujon a splika ku refineria Isla lo sigui invert den su plannan di mantenshon i proyektonan pa mehor su operashonnan i posishon kompetitivo, mintras ku e ta kontribu komo bon suidadano pa medio di invershon sosial

Plannan pa 2014

E relashonista pbliko nobo di Isla Lucas Beaujon.

Nos refineria ta eksist pa mas di 90 aa kaba. E refineria a kambia e ekonomia lokal i a bira un di e pilarnan mas importante di nos ekonomia. Na 1985 gobirnu di Krsou a bira doo di e refineria, i for di e aa ei ta hr e refineria ku PDVSA.

nan pa efisiensia. Tambe ta importante pa analis posibel negoshi f industria ku

Implement teknologianan nobo


Pa loke ta e relashon entre refineria Isla i empresa chik i mediano, Lucas Beaujon ta splika ku e filosofia di Refineria Isla ta pa kntrakt su trabou pa medio di un proseso kompetitivo. Pesei e refineria ta semper habr pa kontratistanan nobo pa asina yuda den engrandes e kompetensia aki. E refineria ta eksist pa hopi aa kaba i hopi empresa chik i mediano a bin i bai. Ta imperativo pa e empresa chik i mediano analis hopi bon den kua sup sektor nan ke invert pa asina ta sigur ku e no ta invertiendo den un sektor f supsektor ku ta satur kaba. E yabi pa ksito pa e empresa chik i mediano ta pa implement teknologianan nobo i mih esfuerso-

E impakto di Refineria Isla riba ekonomia di Krsou ketu bai ta bastante grandi.

13

Prepar nos hbennan pa traha den aviashon

Empresario Henry Veeris ta tira lus riba reanan pa mas negoshi i puesto di trabou pa Krsou
Na prinsipio di aanan sesenta Henry Veeris a emigr pa Estdos Undos (New York) i na meimei di aanan sesenta el a muda pa St. Thomas, Islanan Vrgen kaminda el a traha den vrios posishon den ramonan di turismo i di aviashon. Pa hopi tempu e tabata okup posishonnan di gerente pa empresanan ku a dun hopi eksperensia i konosementu di mundu di negoshi. Na 1973 el a bolbe regres su isla natal kaminda el a inisi un frankisia di hrmentu di boto na turista. Tabata tempunan hopi difsil den mundu di turismo pasobra algun aa prom tabatin e kimamentu i sakeonan di negoshinan den nos sentro di siudat i na otro partinan na Krsou. Tambe mi por bisa ku pa motibu di e vishon korto di nos gobernantenan di e tempu ei, no a aplik e tratadonan pa stimulashon di invershonnan nobo pa Krsou. Esaki a pone ku nos no a probech di potensial invershonnan pa yega na un flota grandi di boto, ku ta loke e kompania na Merka tabata dese. Finalmente nos mester a sera e frankisia aki na Krsou. Un otro afinidat di Henry Veeris ta su amor pa mundu di aviashon, partikularmente esun di aviashon deportivo. Komo hben e tabata miembro Aeroclub. Krsou Ku sosten di e komandante di MLD di e tempu aya, el a logra haa preparashon di e parti teortiko den oranan di anochi serka e ofisial di warda (ku tabata e mesun hendenan ku tabata forma parti di e komishon di ksamen pa DVL). Durante e tempu ku e tabata aktivo ku Aeroclub Krsou, el a

ransporte areo ta sigui di ta un medio importante den hasimentu di negoshi pa e fasilidat di transport tantu hende komo karga. E empresario Henry Veeris ta un hmber ku un konosementu vasto den mundu di aviashon motibu pa kua a hiba un kmbersashon kun pa e kompart un tiki di su eksperensia riba e tereno aki i tambe di su vishon. Skirb pa Farley I. Lourens

organis un kongreso di Aeroclubnan Venezolano na Krsou den Curaao Plaza Hotel, prom ku Altera a tuma operashon di nos aeropuerto. Mi por bisa ku na e momentonan aki no tin masha insentivo pa atra sektor di aviashon priv pa nos isla, Henry Veeris a sigui bisa. Kontrario na e desaroyo na Krsou mi por bisa ku mundu di aviashon priv, deportivo, korporativo i aviashon komersial mundialmente ta den un kresementu gigantesko. Aviashon tei pa trese desaroyo pa tur pais. Lamentablemente nos poltikonan no ta paga atenshon nesesario na esaki. Mintras tin demanda mundial pa p.e. pilotonan di tur nivel, na Krsou nos no ta traha riba fasilidatnan pa prepar nos hbennan pa traha den mundu di aviashon. Nos no tin un Flight Simulator (simulador di buelo) na drechi. No ta hasi esfuerso pa atra empresanan operador di flight simulators pa pone un f mas di e aparatonan aki den e Hato Free Zone i ofres e oranan di buelo na kompanianan estranhero di region. Tur piloto di Karibe, Sentro i Sur Amrika ta bai Miami, f otro islanan manera Puerto Rico kaminda si tin e flight simulators pa hasi nan preparashon.

Mundu di aviashon

Henry Veeris e tempu aya ku e tabata risib i honra esnan ku a yuda trese avionnan deportivo pa Krsou.

sera relashonnan hopi estrecho ku Aeroclubnan di Venezuela, i tambe e Federashon Venezolana di Aeroclubnan, pa atra fly-ins pa Krsou ku gruponan di piloto di avion priv. Den e direktiva di Aeroclub Krsou tabata tin personanan di Hulanda ku no tabata interes den e aktividatnan aki, ni tampoko den relashonnan ku paisnan di abla Spa, Veeris a konta. Na dado momento a bini un divishon den e grupo i a krea un Aeroclub nobo bou di e nmber Aeroclub Escuela Caribe ku a kontinu ku e aktividatnan pa stimul

tresementu di e gruponan di piloto di avionnan priv pa Krsou. Tur esaki tabata tuma lug regularmente ku sosten di e diputado di Turismo George Hueck, di felis memoria. Henry Veeris i su tim a estables kontakto nobo ku Merka, kaminda for di aki tambe, tabata bini ku e fly-ins Merikano pa Krsou. E gruponan aki tabata oper bou di e nmber di Caribbean Air Tours. Despues mas grupo a kumins organis nan mes na Merka pa bula den Karibe, Sentro i Sur Am-

Fly-ins

rika. Na e momentonan aki tini 5 grupo bon organis ku ta bula pa Karibe, Sentro i Sur Amrika, Segun Veeris. Hasta mi por bisa ku tin un ku ta organis biahe den avion priv rnt mundu; Medio Oriente i tambe pa Europa. Aeroclub Escuela Caribe di Krsou, tin bon relashon ku tur e gruponan aki, pero e problema di ltimo aanan ta ku e gastunan di operashon na nos aeropuerto a bira demasiado haltu kompar ku otro islanan den Karibe pa por trese e gruponan aki Krsou. Na 1999 tabata e ltimo biaha ku nos a

Mantenshon di avionnan
Un otro sektor di negoshi den mondi di aviashon ku ta kresiendo mundialmente ta e establesimentu di sentronan di overhaul i hasi mantenshon di motornan di avion (jet i piston), drechamentu di tur klase di avion (bdi di avionnan), hydraulics, tur partinan elktriko, ekipo

pgina 15 >>>>

14

Prepar nos hbennan pa traha den aviashon

Empresario Henry Veeris ta tira lus riba reanan pa mas negoshi i puesto di trabou pa Krsou
<<<< pgina 14
di radio i nabegashon areo, radar, etc. Tur e diferente partinan aki tin nan spesialidat i mester di tknikonan spesialis pa manten i drecha kada un dje ekiponan ku tin na bordo di un avion. Na Miami tin tur e empresanan aki ku ta drecha tur kos di avionnan, di hinter sentro - i sur Amrika i islanan di Karibe. Lamentablemente ta awe nos gobernantenan no tin un vishon pa traha un siudat niko di aviashon na Krsou (un Airport City), no opstante nos fasilidatnan i ubikashon geogrfiko ekselente, seor Veeris a apunt. Mas a leu e empresario a bisa ku ta manera nos turismo a paralis. Nos falta hopi mas hotl na Krsou. Ta hopi kadena internashonal tin ku nos por atra pa Krsou. Nos falta un tim di hben ku vishon pa dedik nan mes na traha riba proyektonan di desaroyo i adelanto total di Krsou en general i nos sektor turstiko en partikular. Awendia ta Internet ta e medio di komunikashon mas importante i mi ta di opinion ku nos por hasi masha hopi kontakto internashonal pa propag Krsou via Internt i tambe hasi e kontaktonan nesesario pa atra invershonnan nobo pa Krsou. Esaki sin mas ta un must! mas industria i empresanan nobo pa Krsou pa asina krea mas empleo pa nos hbennan i tambe nos adultonan (aki mi ta refer ku por krea trabou nobo pa nos penshonadonan). No mester lubid ku sektor di MKB Hulanda, ku apoyo di minister presidnt di Hulanda, a firma un akuerdo di kooperashon ku ADECK ku e mira pa hasi mas negoshi den region huntu i nos mester duna kontenido na esaki.

Potensial di Frankisia

Turismo

Algu ku a bira mundialmente masha in tur kaminda ta franchising. Tur pais industrialis tin su propio empresa f negoshi di franchising. Krsou por atra e frankisianan. Franchising a bira un gama/ spektrum masha grandi i por tin hopi potensial pa Krsou. No lubid e preparashon i training ku nos hendenan (hbennan) ta haa di e empresa mama di franchising. Ami lo rekomend pa bishit e site: www.franchising.org i wak kuantu lug nobo tin ku por atra pa Krsou, basta bo tin e fondonan naturalmente pa hasi esaki. Otro aspekto ku nos ta soa di dje ta koperativismo. Si nos por logra uni gruponan lokal pa medio di un bon training riba Koperativismo, nos por krea gran kantidat di negoshi ku ta funshon bou di e parapl di koperativismo, ku partisipashon i akshon di nos propio pueblo. Na fin di aa, ta nos mes pueblo ta benefisi di e dividendonan, basta e koperativa ta bon hink den otro i ta un koperativa serio. Pa esaki lo ta bon pa hasi kontakto ku CEPES, e organisashon Spa di koperativismo, f bishit nan training site: www.economiasocial. TV

Koperativismo

Potensial pa industria na Krsou


E mesun kos ta konta pa tur nos sektornan di industria, seor Veeris a kontinu. Mester hasi mas esfuerso pa atra

15

Eventonan internashonal
Desmber
DREAM HOME 2013 House Design International Show. The ultimate source for luxury furniture, floor coverings, wall coverings, lighting, antiques, accessories and much more! Chicago, Illinois, Merka 15 desmber 2013 Lug: The Merchandise Mart, 222 Merchandise Mart Plaza, Chicago, IL 60654 Website: www.merchandisemartdesigncenter.com

10 12 yanari 2014 Lug: Charlotte Convention Center , 501 South College Street, Charlotte, NC 28202 Website: www.homeshowcenter.com

Yanari
CHARLOTTE BUILD, REMODEL & LANDSCAPE EXPO 2014 Build, Remodel & Landscape Expo Charlotte, NC, Merka

EXPOHOGAR PRIMAVERA / OTONO 2014 International Trade Show of Gift and Home Articles

Website ku informashon balioso


www.entrepreneur.com/topic/trends-2014 Bishit e website aki i risib diferente informashon tokante e tendensianan nobo pa 2014. www.entrepreneur.com/article/229414 Un artkulo interesante ku 6 diferente punto ku un empresario por invert pa su negoshi pa aa 2014. www.facebook.com/empresachiki Nos ta keda krda bo riba nos pgina di Facebook pa mas informashon tokante Kmara di Komrsio. I awor tur siman ku tep interesante pa empresario. www.forbes.com Un artkulo interesante ku tres tep pa futuro empresarionan: Three-tips-for-the-next-generation-of-would-be-entrepreneurs. www.guiapaempresario.com Empresario, bo ta interes pa risib mas informashon o guia, bishit e website aki. www.infoentrepreneurs.org Un website ku un artkulo interesante pa e empresario tokante know your customers needs. www.smarta.com Usa e website aki pa risib konseho, wak video di empresarionan eksitoso papiando tokante kon nan a yega na ksito. Un website ku diferente informashon i servisio pa empresarionan. www.topics.nytimes.com Bo ke keda inform i por papia riba diferente tpiko tokante e mundu empresarial? Bishit e website aki i risib mas informashon. www.twitter.com/kvkcuracao Keda sigui nos riba twitter i risib mas informashon i update di nos proyektonan nobo i otro informashon di Kmara di Komrsio Barcelona, Spaa, 17 20 yanari 2014 Lug: Fira de Barcelona Montjuc , Av. Reina M. Cristina, s/n 08004 Barcelona Website: www.expohogar. com WINTER FANCY FOOD SHOW 2014 International Fancy Food & Confection Show San Francisco, Ca, Merka, 19 21 yanari 2014 Lug: Moscone Convention Center, 747 Howard Street, San Francisco, CA 94103 Website: www.specialtyfood.com/fancy-foodshow/ New York, New York, Merka, 1 6 febrari 2014 Lug: Jacob K. Javits Convention Center, 655 West 34th Street, New York, NY 10001-1188 Website:
http://www.nynow.com

HUISHOUDBEURS 2014 Homes and Interior Exhibition Amsterdam, Hulanda, 15 23 febrari 2014 Lug: RAI International
Exhibition and Congress Centre,1070 MS

Amsterdam Wensite:
www.huishoudbeurs.nl

Febrari
NY NOW 2014 International Gift Fair. NY NOW hosts about 2,800 exhibiting companies showcasing the very best lines across the home, lifestyle and gift spectrum

SICUR 2014 International Security, Safety and Fire Exhibition Madrid, Spaa, 25 28 febrari 2014 Lug: Ifema - Parque Ferial Juan Carlos I, Feria de Madrid, 28042 Madrid, Spaa Website: www.ifema.es/sicur_01

16

Oportunidatnan di negoshi
Si abo tin un oportunidat di negoshi ku bo ke pone den e rbrika aki f pa mas informashon tokante di un di esnan menshon, tuma kontakto ku Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komrsio na telefn 461-3918, faks: 461-5652 f e-mail nos na businessinfo@curacaochamber.an
ttiko. 15755 NW 15th Ave Miami, FL 33169 Merka P.O. Box 69-4240 Miami, Florida 33269-1240 Tel: 001 305-625-6400 E-mail: blazesales@blazeproducts.com Website: www.foodservice.blazeproducts.com Excel Dryer Inc. Ta buska distribuid pa su dryer. E Produkto aki, Xlerator, ta seka man lih i ta konos rnt mundu. 357 Chestnut Street P.O. Box 365 East Longmeadow, MA 01028, Merka Tel: 001 (888) 961-4026 / 001.413.525.4531 Faks: 001.413.525.2853 E-mail:

Lokal
Ta Buska Ta buska personanan ku ta interes pa traha lampenkap i bende nan na Krsou.. Ta bende Ta bende un inventario kompletu pa empresarionan interes pa habri un pakus. Ta bende Ta bende un empresa (sin inventario) ku ta retailer di kosmtiko, perfume, paa etc. Ta bende Ta bende un empresa ku tur e vendingmachines den dje.

Ta bende Un mashin ku ta paket entre otro duro frio. E mashin ta ful outomtiko. Ta bende e empresa ku e mashin i tambe e klientenan. Ta bende un negoshi Empresa di paa, sapatu, tas i asesorio, situ den Otrobanda. Ta buska un persona interes pa kumpra e negoshi. Ta bende Un empresa Sign maker. Ku por traha tur tipo di diseo. Ta bende tur ekipo i inventario. Huntu ku empresa e kumprad lo haa tambe tur e klientenan. Ta bende Ta bende un inventario

info@sentinelsynthetic. com / sales@sentinelkompletu pa empresarion- synthetic.com / tech@ an interes den habri un sentinelsynthetic.com
pakus. Ta bende 4 mashin di eis marka Scotsman. Nan ta den bon kondishon. Por usa e mashinnan aki na hotl, restorant, kontratista etc. Ta Hr Ta hr dos unidat ku por usa komo ofisina. A kaba di renob e unidatnan i nan ta keda na e di dos piso di e edifisio na De Ruyterkade 13-14 i un otro ofisina situ na Columbusstraat 14.

www.sentinelsynthetic. com
Green Roof Outfitter Green Roof ta buska distribuid pa su produkto pa planta mata den baki speshal pa pone riba dak. Charleston, SC, Merka Tel: 001 (843) 364-7653 E-mail: info@Green-

Website:

sales@exceldryer.com www.exceldryer.com
Website:

RoofOutfitters.com
Website:

www.greenroofoutfitters. com
Blaze Clear Wick Ta buska bended o distribuid pa su fuel pa buft. P.O. Box 1409 Shelbyville, KY 40066-1409 Tel: 502-633-0650 Faks: 502-633-0657 E-mail:

Internashonal
Sentinel Lubricants Corp. Sentinel ta buska distribuid pa su lubrikante sin-

Resqme Resqme ta buska bended i/o distribuid pa e produkto. Rsqme ta un hrmnt ku por wrdu usa den aksidente pa krta seatbelt, kibra glas etc etc 718 East Mason Street Santa Barbara, CA 93108, Merka

Tel: 001 805-568-0227 www.resqme.com.


Website:

Publikashonnan nobo
E biblioteka di Sentro di Informashon Komersial di Kmara di Komrsio di Krsou ta konten mas di 5000 dokumento. E biblioteka ta ofres un variashon amplio di rekurso pa hasi investigashon. E biblioteka ta konten un kolekshon grandi di dokumento relashon ku komrsio riba merkado mundial. Resientemente nos a risib e siguiente publikashonnan den nos biblioteka na Sentro di Informashon Komersial. - - - - - - - - - Euromoney Xian Municipal Peoples Government September 2013 Euromoney The 2013 guide to Portugal September 2013 Insight The pinnacle of dredging autumn 2013 Euromoney The Great Bond Liquidity Drought and How to Fix it volume 44, no. 533 Euromoney The 2013 guide to Liquidity Management September 2013 Euromoney The 2013 guide to Lebanon September 2013 Euromoney The 2013 guide to South Korea September 2013 Euromoney The 2013 guide to Private Banking and Wealth Management September 2013 Forum Aid For Trade Issue 3

- Una Voluntad Creadora Cnstructora Sambil 1958 - 2010 E orario di apertura di e biblioteka ta di djaluna te i ku djabirn di 8 or mainta te 4 or atardi.

17

Proyekto di inventarisashon i inovashon den agrikultura


Den kuadro di esaki Innoos sektor di agrikultura ta unu ku mester di hopi atenshon. vatieCentrum Curaao a Nos ta import hopi fruta i brdura, i hopi di nan ta kos hasi un investigashon na aa 2011 pa inventaris ku nos por produs lokalmente. Esaki ta e motibu ku kiko ta e nesesidatnan di a desaroy un proyekto pa inov, pa por produs mas aki na e agrikultornan aki na KrKrsou ku konsekuentemente ta kondus na import mnos. sou. For di esaki a sali diferente kos ku tin nesesidat di dje ainda aki na Krsou. Regulashon ta unu di nan. E aa aki a kumins ku e proyekto aki i a invit e agrnomo Leonardo Blanco for di Colombia pa hasi un bishita na e agrikultornan i a kumins inventaris loke ku nan ta hasi. Leonardo Blanco a bishit kuater agrikultor na diferente parti aki na Krsou manera Rudsel Martina, ku tin su plantashon na Cocori, Edelmiro Seferina ku tin su plantashon na Soltuna, i Chris van Grieken ku tin su plantashon na Fuik. Tambe a bishit Herbert Hooi ku ta un futuro agrikultor na Bandabou. For di e diferente bishitanan aki e eksperto Colombiano a duna rekomendashon na e agrikultornan i el a saka diferente konklushon. A bini dilanti por ehmpel ku tin diferente manera ku e agrikultornan por planta pa subi nan produktividat i rendimentu i alabes uza mnos espasio i gasta mnos awa. Leonardo Blanco ta na Krsou for di 23 di novmber i a ekstend su biahe pa e por

hasi mas pa e proyekto aki. Den e di dos siman di desmber Leonardo Blanco a sigui bishit mas agrikultor i tambe a duna kurso pa agrikultornan por haa mas konosementu. Ta e idea pa sigui traha riba e sektor aki pa nos por subi produktividat i import mnos fruta ku brdura. Pesei ta importante pa nos sigui traha konhuntamente riba e sektor aki pa hib dilanti. InnovatieCentrum huntu ku Ministerio pa Desaroyo Ekonmiko ta sigui traha pa engrandes e sektor aki tambe.

E eksperto Colombiano Leonardo Blanco na man drechi) a bishit agrikultor lokal pa duna nan konseho.

Si bo ke sa mas tokante e artkulo aki, bo por tuma kontakto ku InnovatieCentrum Curaao riba e-mail shooi@icc. an f via telefn na 737-1360.

NOS NUMBER NOBO TA 734-4200


Departamentu di Penshun Departamentu di Finansa Finance Manager Pension Manager Bali / Resepshon Executive Director Faks 734-4207 f 734-4208 734-4202 f 734-4204 734-4203 734-4206 734-4222 734-4201 736-5499

Ku e waseru di ltimo tempu e produktonan di agrikultura tin mih chns pa bona.

18

Empresario mester traha riba lealtat di su personal


Invershon den e grado di lealtat di empleadonan no ta kestion di sn (so) e tin di haber tambe ku trato hustu i muestra di apresio pa un bon trabou. E empresario (di negoshi grandi i chik) tin di realis ku un empleado ku ta traha ku smak ta refleh esei den su komportashon i ta tradus esei konsekuentemente tambe den su kontakto ku kliente. Meskos ta konta ku si e empleado no ta kontentu den su trabou, e ta mustra esei den su aktitut ku kliente posiblemente no den palabra, pero si den su presentashon no-verbal. Satisfakshon ku nan trabou no ta algu ku tur ora empleadonan ta papia habr di dje ta algu ku nan ta sinti sigur. Si nan tin miedu pa kritik algu ku nan nota ku segun nan no ta bai bon den e empresa, nan por ta fingi un satisfakshon. En realidat nan ta malkontentu pa miedu di represaya di ki forma ku ta. Nan no ke prd trabou. Pa nan mes bon i di nan famia nan ta sigui fingi i traha numa. Pero e empresario no por kere ku un hende asina ta hasi muchu mas ku loke definitivamente e mester hasi den su trabou. Nan no ta pone traba, nan no ta opstakulis e trabou rutinario pero kontentu ku nan trabou ta algu kompletamente diferente. Te asina leu ku por a averigu no a topa ku un informe afirmativo ku a yega di hasi un sondeo riba grado di satisfakshon di trahad aki na Krsou ku nan trabou. No tabatin interes? Of no tabatin e fondonan pa finansi un investigashon asina? Ta na ken su interes un investigashon asina ta? En efekto, e ta kumbin tantu e gerente komo e empleado si hasi un sondeo asina. Ls di esei, investigashonnan similar na otro pais ta demostr ku ta e aktitut di gerensia ta determin pa gran parti e ambiente na trabou. Esta esun na kabes di e negoshi f un sekshon di e empresa por pone su stmpel riba e ambiente di trabou, sea den e sentido negativo f positivo. Tambe a proba kada bes dinobo ku e grado di (dis)satisfakshon ku e boka di trabou tin un refleho direkto riba e grado di motivashon di e empleadonan ora nan tin

a por sigui lesa e artkulo aki, nos mester ta di akuerdo ku otro riba un punto importante, esta ku ta e empleado ta un faktor importante pa ksito di kualke negoshi. Sin lealtat di e personal, e negoshi ta riba kaminda pa un desaster serio. Lealtat no ta bini outomtikamente mester traha ne i esei ta bai mas leu ku simplemente transfer e salario pe kada kinsena f luna.

Rutinario

kliente riba un ke otro aspekto di e negoshi, su produkto f su servisio? E ta hasi esei pa yuda e negoshi f pa miedu ku e dunad di trabou lo tuma medida kontra dje si e no koper? Si ta e ltimo aki sigur no por konsider esei lealtat mas bien intimidashon. Esei alo largo no tin un reflekshon positivo riba e aktitut na trabou. Kuantu tempu e por simul algu asina ku e sa ku no ta kuadra ku realidat i ku no ta bon? Den hopi kaso esei ta result den un oumento di kasonan kaminda e empleadonan en kestion ta mldu malu esei no nesesariamente mester ta fing. Un situashon asina por traha asina fuerte riba hende ku nan ta bira malu di brd. Finalmente, lealtat ta algu ku ta resultado di un situashon di rspt mutuo kaminda e empleado ta mustra interes pa e trabou ku e ta hasi, pero ku e gerente tambe ta mustra rspt pa e (bon) trabou di e empleado, ku ta tuma e empleado na serio den loke e ta hasi. Esei por hasta tradus den un oumento di salario f otro benefisionan laboral. Un empleado asina ta orguyoso di por ta traha pa e empresa kaminda e ta gana su pan di kada dia. Den un ambiente asina bo ta mira tambe ku empleadonan ta keda traha hopi aa na e mesun kaminda. Den algun palabra: lealtat no ta algu ku por bini di parti di e trahad so; e mester ta un interakshon positivo entre e dunad di trabou f e gerente huntu ku su empleadonan. Ban traha riba esaki na 2014!

Rspt mutuo

kontakto direkto ku kliente. Un empleado ku konstantemente ta den kontakto direkto ku e klientenan tur ora bai mester mustra interes pa loke e kliente ta buska f pidi pe. E mester ta servisial i amikal esei ta spera di dje. E pregunta klave ta si e ta hasi esei di su mes f pasobra e ta asina leal ku su dunad di trabou ku e ta hasi dimes. E tambe ta realis ku si e trata un kliente malu, e kliente ei probablemente no ta bini bk i ta bai buska su produkto f servisio serka e kompetidornan. Awor, den un merkado chikitu manera esun di nos no semper tin kompetensia riba tur tereno. Tg esei no ta duna esnan representante di e kompania monopolista e derecho pa duna mal servisio. Tene kuenta tambe ku awendia e kliente por buska sierto produkto i servisio tambe atraves di Internt i asina e ta laga e monopolista lokal nanishi largu. Di hende lokal i di af ku sa frekuent Krsou bo ta tende ku nan a ripar ku ltimo aanan e kalidat di servisio a drecha konsiderablemente. E empleadonan a komprend ku si negoshi bai malu, nan ta kore e riesgo di prd trabou. Muchu hende a pasa e malora ei kaba i ta prefer pa no pasa den dje mas. Nan ta realis ku nan komo kontakto direkto ku e

Monopolista

kliente ta hunga un papel importante pa krea un bon reputashon pa e negoshi i asina yuda garantis kontinuidat di e empresa. Hopi empresa ta dedik mas atenshon na aspektonan di dunamentu di servisio, kreando oportunidat pa e empleadonan sigui sierto kurso. Riba su mes esei no ta hasi e empleado mas leal na e negoshi, pasobra otro faktor tambe por hunga un rl, pero e ta krea si e konsenshi serka e trahadnan di kon importante bon servisio ta pa e negoshi. Ta ora surgi e nesesidat pa traha overtaim ku ta mishi ku e grado di lealtat di trahad. Ni maske nan sa ku

Falta di lealtat

nan por haa pago kstra, no ta outomtikamente e trahad ta dispuesto pa traha fuera di e oranan normal di trabou. No mesora mester kalifik esei komo desobediensia f falta di lealtat, pasobra sirkunstansianan na kas por imped un trahad di traha den oranan di anochi f den fin di siman. Pero den un bon entendimentu entre esnan na kabes di e negoshi i e empleadonan mester por logra un bon salida pa kualke situashon asina. Echo si ta ku esnan ku ta gusta nan trabou, lo ta inklin mas lih pa traha overtaim. Un otro aspekto ta e pregunta ku tambe sa lansa ta, esta te ki grado un empleado por koper pa gaa e

19

Ekonomista Rinke Karman:

Krea e mentalidat empresarial inovativo pa yuda pone ekonomia bk riba pia


E ta hasi esaki tantu riba trmino korto, esta kada kuartal pero tambe riba trmino largu di p.e. un aa. E ta resum pa Empresa Chik e tendensianan pa ekonomia di Krsou den aa 2014. Na Kmara di Komrsio nos kompilashon di dato pa e aa aki ta yega te i ku yni. For di 2009 te i ku yni di e aa aki e tendensia ta ku e kresementu ekonmiko ta sero. Sifranan di e di dos kuartal dje aa aki ta mustra ku tin un kambio leve, pero den e direkshon negativo. Pa por kubri gastu di seguro bsiko i areglo di penshun, AOV, gobirnu a implement medidanan nobo ku a pone ku gastu di salario a subi di 4 pa 7 porshento. Esaki ta un glpi basta fuerte pa empresarionan. I di otro banda hende tin mnos sn pa gasta, pasobra awor nan ta paga un prima mas haltu pa seguro di malesa.

ra bo ta kore riba Rooseveltweg i Winston Churchillweg bo ta mira hopi negoshi nobo. Ademas tin konstrukshon di apartamentu rnt Krsou i tur kaminda nan ta drechando kareteranan. Esei ta duna impreshon ku tin hopi aktividat ekonmiko. Pero tambe tin desaroyonan ku ta mnos bisto. Si huntu ku esaki nos krea e mentalidat empresarial inovativo (entrepeneurship) kosnan por bai den un mih direkshon. Komo ekonomista na Kmara di Komersio Rinke Karman tin e tarea pa analis desaroyonan den diferente sektor di ekonomia na Krsou.

fiskal Pa por manten e sektor di fshr aki i skapa mas puesto di trabou lo mester bini ku inisiativa nobo ku no ta dirig solamente riba bentaha fiskal, sino riba otro bentaha ekonmiko tambe.

simplemente pasobra e situashon ta insigur. Turismo en general no a krese asina tantu. Pero di tur sektor ekonmiko turismo ta esun ku un desaroyo mas positivo te na e di dos kuartal di e aa aki. Pero e resultado aki ta deb prinsipalmente na turismo krusero. Mi ta pensa ku den e sektor turstiko tambe lo tin mnos puesto di trabou na 2014, sigur si e kantidat di turista for di Venezuela i Hulanda sigui baha manera ta e kaso awor aki. Pa loke ta Venezuela, Inselair ta bai stp sierto buelo. Venezuela ta un merkado difsil, pasobra kompanianan di aviashon lo mester risib pago den dler i gobirnu Venesolano ke limit pago na dler mas tantu posibel. E ekonomia kresiendo di Brazil ta afekt nos di dos banda: Krsou ta bira un merkado awor pa e turista Brasilero ku tin sn pa gasta. Di otro banda Brazil ta bira mas atraktivo pa e turista Europeo i komo tal Brazil ta kompetensia pa Krsou. I no ta Brazil so. Ora Amrika Latino bira mas trankil hopi turista Europeo lo ke bai einan. Krsou lo mester sru pa e turistanan ei keda bini aki i esei ta nifik ku lo mester hasi invershon pa nos keda atraktivo pa nan. Turista for di Alemania i paisnan di Skandinavia tin basta sn pa gasta i lo ta interesante pa nos, pero ei tambe Amrika Latino ta nos kompetensia. Otro faktor ku ta debilit nos situashon ekonmiko ta e echo ku sn pa desa-

Turismo

Otro prekupashon ta puestonan di trabou ku ta bai prd, manera na DAE, Kur Hulanda i awor tambe segun informenan preliminar na UTS ku ke retir parti di su personal. Pa loke ta e kompanianan aki huntu esei ta nifik ku mas ku 500 hende ta prd trabou, loke ta un kantidat signifikante pa un isla manera Krsou, asina Rinke Karman a sigui bisa. Ademas tin puesto di trabou na peliger den e sektor hotelero i di restorant. Serka un parti di nos hotlnan e okupashon durante ltimo lunanan tabata mas abou ku den aanan anterior i e restorantnan ta risibiendo mnos kliente. Hendenan ta gastando mnos sn; esei bo por ripar kaba. Nan ta kumpra mnos produkto di luho, manera rko, frishidr i sifranan ta mustra ku p.e. benta di outo a baha konsiderablemente. Hende ta insigur pa loke ta bai pasa ku nos ekonomia. Kosnan ku nan sa kumpra normalmente, nan lo duda pa kumpra awor,

Mnos puesto di trabou

Rinke Karman: Brazil ta un merkado interesante pa nos den dbel sentido.

Supsidio

royo ta stp for di Hulanda. Di nan SEI, Sociaal Economisch Intiatief, ta esun mas importante. Ku sn di SEI entre otro a finansi karetera i rotnde i hopi proyekto sosialekonmiko na Krsou, pero otro tiponan di supsidio manera AMFO tambe ta stp i nos lo ripar e efektonan sigur. Gobirnu a anunsi medida pa stimul kresementu di ekonomia dor di invert, por ehmpel pa konstrukshon di hospital nobo i krea aktividat nobo na Dk. Tur esaki ku e intenshon pa sektor priv sigui e ehmpel, pero mi ta duda si esei ta sufisiente. Sektor priv lo invert solamente si nan ta mira kresementu den merkado na horizonte. Ademas, invershonista mester tin e siguransa ku e cost of doing business no ta bai subi, manera esei a sosod ltimamente ku gastu di salario komo konsekuensia di oumento di prima. Otro faktor ku lo influen-

Refineria i fshr

20

si ekonomia den 2014 ta e pregunta kiko lo sosod ku refineria i servisio internashonal (kompania di fshr i trust). Aki 6 aa e kontrato ku PDVSA pa maneh e refineria ta kaba i den e mesun periodo e areglo ku kompanianan di fshr tambe ta vense. E inseguridat ei ta influensi asta desishonnan interno. Por ehmpel: un kompania di fshr ke invert den un mashin awor aki i e sa ku e mashin por traha 10 aa. (afschrijvingskosten). Pero podis e ta duda si kumpra e mashin ei pasobra e no sa si aki 10 aa e sektor di fshr ainda lo ta na Krsou. Krsou ta deliber pa hopi aa kaba si ta kambia leinan tokante fshr konforme leinan internashonal, pero te ainda no a tuma un desishon riba e punto aki. E kompanianan di fshr mes tambe ta evaluando si nan ta keda Krsou te aa 2019 f si nan lo muda pa paisnan manera Malta f Bahamas, kaminda si por garantis nan bentaha

Ta importante tambe ku yu di tera ku a haa un preparashon, por regres pa yuda Krsou progres. Nos ke pa yu di Krsou ku preparashon bini bk aki, pero realidat ta ku mitar ta keda Hulanda. Nos mester puntra nos mes di kon nan ta keda aya? Ta mas seguridat di haa i keda ku trabou, ta e sistema ku enseansa, salubridat i kuido ta organis einan f ta pa otro motibu? Nos no ta solushon e problema aki ku kreamentu di puesto di trabou i salario kompetitivo so. E tin di haber tambe ku un imhen positivo pa Krsou. Algu den sentido manera Curaao is the place to be! Esei lo motiv tantu nos hbennan ku a bai studia, komo e invershonista i turistanan pa bini Krsou.

Nos hendenan mes bk

Enkuestanan di CBS ta mustra ku tin un oumento di konfiansa den futuro serka nos empresarionan. Esei ta un seal positivo. Pero e desaroyo ekonmiko aktual i esun benidero lo bin ku su pruebanan. I esei ta eksig pa e empresario tin un mentalidat empresarial inovativo (entrepreneurship), esta ku na un manera positivo por kambia rumbo na momentu ku esei ta nesesario. Si e tipo di empresarionan ei haa e oportunidat pa hasi esei, mi tin konfiansa ku kosnan lo kana den bon direkshon prksimo aanan, asina Rinke Karman a finalis bisando. Kmara di Komrsio Ekonomista Rinke Karman Kaya Junior Salas 1 Telefon: 461-1451 E-mail: Rinke.karman@ curacao-chamber.cw

E mentalidat empresarial

También podría gustarte