Está en la página 1de 8

COMO PENSAMOS. (How we Think) John Dewey. Paids.

1998
( Po!"#e e$ %ensa&ien'o !e($e)i*o 'iene "#e +ons'i'#i! #n o,-e'i*o de $a ed#+a+in.) 1. Los valores del pensamiento Posibilita la accin con un objetivo consciente Todos +ono+e&os/ a$ &enos de %a$a,!a/ "#e $a +a%a+idad %a!a %ensa! !e*is'e #na eno!&e i&%o!'an+ia0 es'1 +onside!ada +o&o $a ha,i$idad "#e di(e!en+ia a$ ho&,!e de $os ani&a$es in(e!io!es. Sin e&,a!2o/ dada $a *a2#edad de n#es'!as no+iones +o&#nes a+e!+a de$ +&o y e$ %o!"#3 de $a i&%o!'an+ia de$ %ensa&ien 'o/ *a$e $a %ena en#n+ia! e)%$4+i'a&en'e $os *a$o!es %!o%ios de$ %ensa&ien'o !e($e)i*o. En %!i&e! $#2a!/ nos $i,e!a de $a a+'i*idad &e!a&en'e i&%#$si*a y %#!a&en'e !#'ina!ia. Di+ho en '3!&inos %osi'i*os/ e$ %ensa&ien'o nos +a%a+i'a %a!a di!i2i! n#es'!as a+'i*idades +on %!e*isin y %a!a %$ani(i+a! de a+#e!do +on (ines5a5$a5*is'a/ # o,-e'i*os de $os "#e so&os +ons+ien'es. Nos +a%a+i'a %a!a a+'#a! de$i,e!ada e in'en+iona$&en'e %a!a +onse2#i! o,-e'i*os (#'#!os o $o2!a! e$ do&inio de $o a#sen'e y a$e-ado de$ %!esen'e. A$ es'a,$e+e! &en'a$&en'e $as +onse+#en+ias de di(e!en'es &odos y $4neas de a++in/ nos +a%a+i'a para saber qu hay de puramente apetitivo, ciego e impulsivo en la accin inteligente. 6n ani&a$/ %o! $o "#e sa,e&os has'a aho!a/ e)%e!i&en'a i&%#$sos desde a'!1s0 a+'7a de a+#e!do +on s# es'ado (isio$2i+o a+'#a$ y ,a-o e$ e(e+'o de #n es'4&#$o e)'e!no a+'#a$. E$ se! +a%a8 de %ensa! a+'7a ,a-o e$ e(e+'o de +onside!a+iones $e-anas/ de !es#$'ados "#e 'a$ *e8 %#edan a$+an8a!se s$o des%#3s de #nos a9os/ "#e es $o "#e o+#!!e +#ando #n -o*en de+ide ad"#i!i! #na (o!&a+in %!o(esiona$ a (in de %!e%a!a!se %a!a #na (#'#!a +a!!e!a. Po! e-e&%$o/ #n ani&a$ sin %ensa&ien'o se &e'e!1 en s# +#e*a +#ando a&ena+e $a $$#*ia/ de,ido a #n de'e!&inado es'4&#$o in&edia'o so,!e s# o!2anis&o. Pe!o #n se! %ensan'e %e!+i,i!1 "#e +ie!'os he+hos son %!o,a,$es si2nos de #na $$#*ia (#'#!a y en+a&ina!1 s#s %asos de a+#e!do +on es'e (#'#!o an'i+i%ado. Es %osi,$e "#e se&,!a!/ +#$'i*a! $a 'ie!!a y +ose+ha! e$ 2!ano s$o sean a+'os in'en+iona$es %a!a #n se! "#e ha a%!endido a s#,o!dina! $os e$e&en'os de $a +o'idianeidad &1s in&edia'a a $os *a$o!es "#e esos e$e&en'os insin7an y %!o(e'i8an. M#+h4si&as *e+es $os (i$so(os han #'i$i8ado e)%!esiones +o&o :$i,!o de $a na'#!a$e8a;/ :$en2#a-e de $a na'#!a$e8a;. P#es ,ien/ %!e+isa&en'e 2!a+ias a$ %ensa&ien'o/ $as +osas dadas en $a e)%e!ien+ia son si2ni(i+an'es de +osas a#sen'es/ y $a na'#!a$e8a ha,$a #n $en2#a-e s#s+e%'i,$e de in'e!%!e'a+in. Pa!a #n se! %ensan'e/ $as +osas son !e2is'!os de s# %asado/ as4 +o&o $os (si$es nos +#en'an $a his'o!ia an'e!io! de $a 'ie!!a y an#n+ian s# (#'#!o/ as4 +o&o a %a!'i! de $as %osi+iones a+'#a$es de $os +#e!%os +e$es'es %#eden %!ede+i!se e+$i%ses +on &#+h4si&a an'i+i%a+in. <a e)%!esin shakes%ea!eana de :$en2#as en $os 1!,o$es/ $i,!os en e$ +o!!e! de $os a!!oyos;/ e)%!esa e$ %ode! "#e ad"#ie!en $as e)is'en+ias +#ando $as #sa #n se! %ensan'e. 6ni+a&en'e +#ando $as +osas "#e nos !odean 'ienen sen'ido %a!a noso'!os/ 7ni+a&en'e +#ando si2ni(i+an +onse+#en+ias a $as "#e se %#ede $$e2a! #'i$i81ndo$as de 'a$ o +#a$ &ane!a/ 7ni+a&en'e en'on+es se da $a %osi,i$idad de +on'!o$ de$i,e!ado e in'en+iona$ de $as &is&as. Posi,i$i'a $as %!e%a!a+iones sis'e&1'i+as y $os in*en'os Ta&,i3n &edian'e e$ %ensa&ien'o desa!!o$$a e$ ho&,!e si2nos a!'i(i+ia$es y $os dis%one de 'a$ &ane!a "#e $e indi"#en %o! ade$an'ado de'e!&inadas +onse+#en+ias/ as4 +o&o $a &ane!a de ase2#!a!$as o de e*i'a!$as. As4 +o&o $a +a!a+'e!4s'i+a "#e se a+a,a de &en+iona! es'a,$e+e $a di(e!en+ia en'!e e$ ho&,!e %!i&i'i*o y $a ,es'ia/ 'a&,i3n +ons'i'#ye e$ !as2o di(e!en+ia$ en'!e e$ ho&,!e +i*i$i8ado y e$ %!i&i'i*o. 6n sa$*a-e "#e na#(!a2a!a en #n !4o ad*e!'i!4a +ie!'as +osas "#e $e se!*i!4an +o&o si2nos de %e$i2!o (#'#!o. Pe!o e$ ho&,!e +i*i$i8ado %#ede de$i,e!ada&en'e %!od#+i! 'a$es si2nos0 +on an'e!io!idad a +#a$"#ie! na#(!a2io/ %!e%a!a ,oyas de ad*e!'en+ia/ y +ons'!#ye (a!os a$$4 donde +onside!a "#e 'a$ +osa %#eda o+#!!i!. 6n sa$*a-e $ee $os si2nos &e'eo!o$2i+os +on 2!an %e!i+ia0 e$ ho&,!e +i*i$i8ado es'a,$e+e #n se!*i+io &e'eo!o$2i+o/ 2!a+ias a$ +#a$ $os si2nos se de'e!&inan a!'i(i+ia$&en'e y $a in(o!&a+in se dis'!i,#ye +on an'e!io!idad a $a a%a!i+in de +#a$"#ie! si2no/ "#e a s# *e8 se de'e+'a +on &3'odos es%e+ia$es. 6n sa$*a-e en+#en'!a +on 2!an ha,i$idad s# +a&ino a '!a*3s de $a es%es#!a de $a se$*a 2!a+ias a $a $e+'#!a de +ie!'as os+#!as indi+a+iones0 e$ ho& ,!e +i*i$i8ado +ons'!#ye #na a#'o%is'a "#e &#es'!a a,ie!'a&en'e e$ +a&ino. E$ sa$*a-e a%!ende a ana$i8a! $as se9a$es de$ (#e2o y/ en +onse+#en+ia/ a in*en'a! &3'odos %a!a %!od#+i! $a $$a&a0 e$ ho&,!e +i*i$i8ado des+#,!e e$ 2as y $os

a+ei'es %a!a $a i$#&ina+in e in*en'a $1&%a!as/ $#8 e$3+'!i+a/ es'#(as/ ho!nos/ ins'es %a!a ins'a$a+iones de +a$e(a++in +en'!a$/ e'+3'e!a. <a *e!dade!a esen+ia de $a +#$'#!a +i*i$i8ada es'!i,a en "#e noso'!os e!i2i&os de$i,e!ada&en'e &on#&en'os y !e+o!da'o!ios/ %o! 'e&o! a o$*ida!0 y de$i,e!ada&en'e in*en'a&os/ an'es de "#e di*e!sas +on'in2en+ias y e&e!2en+ias de $a *ida s#+edan !ea$&en'e/ in2enios %a!a de'e+'a! s# $$e2ada y !e2is'!a! s# na'#!a$e8a/ %a!a e*i'a! $o "#e no es (a*o!a,$e/ o %o! $o &enos %a!a %!o'e2e!nos de #n +ho"#e (!on'a$/ y %a!a da! #n +a!1+'e! &1s se2#!o y a&%$io a $o "#e nos es (a*o!a,$e. Todas $as (o!&as de a%a!a'os a!'i(i+ia$es son &odi(i+a+iones in'en+iona$es de +osas na'#!a$es dise9adas %a!a "#e %!es'en &e-o! se!*i+io "#e en s# es'ado na'#!a$ en $o "#e se !e(ie!e a indi+a! $o o+#$'o/ $o a#sen'e/ $o !e&o'o. Enriquece las cosas con los significados Po! 7$'i&o/ e$ %ensa&ien'o +on(ie!e a $os a+on'e+i&ien'os y o,-e'os (4si+os #na +ondi+in &#y di(e!en'e de $a "#e 'ienen %a!a #n se! no !e($e)i*o. Es'as %a$a,!as/ %a!a a$2#ien "#e no *e en e$$as si2nos $in2=4s'i+os/ son &e!os 2a!a,a'os/ e)'!a9as *a!ia+iones de $#8 y de so&,!a. Pe!o %a!a "#ien son si2nos de o'!as +osas/ e$ +on-#n'o de se9a$es !e%!esen'a #na idea # o,-e'o. Es'a&os 'an a+os'#&,!ados a$ he+ho de "#e $as +osas 'en2an si2ni(i+ado %a!a noso'!os/ de "#e no sean si&%$es es'4&#$os de $os !2anos de $os sen'idos/ "#e no $$e2a&os a da!nos +#en'a de "#e s$o es'1n +a!2ados de$ si2ni(i+ado "#e 'ienen de,ido a "#e en e$ %asado $as +osas a#sen'es nos (#e!on s#2e!idas &edian'e $as %!esen'es y a "#e es'as s#2e!en+ias se han *is'o +on(i!&adas %o! $a e)%e!ien+ia %os'e!io!. Si '!o%e8a&os +on a$2o en $a os+#!idad/ %ode&os !ea++iona! a%a!'1ndonos de$ +a&ino %a!a e*i'a!nos #n 2o$%e o #na +a4da/ sin !e+ono+e! de "#3 objeto %a!'i+#$a! se '!a'a. >ea++iona&os +asi a#'o&1'i+a&en'e a &#+hos es'4&#$os0 3s'os no 'ienen si2ni(i+ado %a!a noso'!os o no son o,-e'os indi*id#a$es de(inidos. En e(e+'o/ #n objeto es &1s "#e #na si&%$e +osa? es #na +osa +on #na si2ni(i+a+in de(inida. <a dis'in+in "#e es'a&os !ea$i8ando %#ede en'ende!se &e-o! si se %iensa en +osas y a+on'e+i&ien'os "#e !es#$'an e)'!a9os y se $os +o&%a!a +on $as &is&as +osas y a+on'e+i&ien'os 'a$ +o&o se a%a!e+en a %e!sonas "#e 'ienen #n +a,a$ +ono+i&ien'o de e$$os0 o si se "#ie!e +o&%a!a! #na +osa o a+on'e+i&ien'o 'a$ +o&o es an'es/ +on $o "#e es des%#3s de ha,e! $o2!ado do&ina!$o in'e$e+'#a$&en'e. Pa!a #n $e2o/ #n +ha!+o de a2#a %#ede si2ni(i+a! 7ni+a&en'e a$2o +on "#3 $a*a! o %a!a ,e,e!0 %a!a o'!a %e!sona %#ede !e%!esen'a! #na #nin de dos e$e&en'os "#4&i+os/ 2ases/ "#e no $4"#idos0 o ,ien %#ede si2ni(i+a! a$2o "#e no se de,e ,e,e! %o!"#e %#ede %!o*o+a! #na (ie,!e 'i(oidea. Pa!a #n ,e,3/ a$ %!in+i%io $as +osas son 7ni+a&en'e &an+has de +o$o! y de $#8/ (#en'es de sonido0 s$o ad"#ie!en si2ni(i+ado en $a &edida en "#e se +on*ie!'en en si2nos de %osi,$es e)%e!ien+ias/ a#n"#e no 'oda*4a %!esen'es ni !ea$es. Pa!a e$ +ien'4(i+o e!#di'o/ e$ a$+an+e de $os si2ni(i+ados "#e %oseen $as +osas o!dina!ias es &#+ho &1s a&%$io "#e %a!a e$ ho&,!e +o&7n. 6na %ied!a no es si&%$e&en'e #na %ied!a/ sino #n 'i%o de &ine!a$ de'e!&inado/ o!i2ina!io de #n es'!a'o 2eo$2i+o +on+!e'o/ e'+0 di+e a$2o a+e!+a de $o "#e o+#!!i ha+e &i$$ones de a9os y &an'iene *i*a $a e*o$#+in de $a his'o!ia de $a 'ie!!a. Control y enriquecimiento del valor <os %!i&e!os *a$o!es &en+ionados son de 4ndo$e %!1+'i+a? dan #n &ayo! %ode! de +on'!o$. E$ *a$o! "#e se a+a,a de &en+iona!/ en +a&,io/ es #n en!i"#e+i&ien'o de$ si2ni(i+ado +on inde%enden+ia de$ a#&en'o de +on'!o$/ es'o es/ "#e #n +ie!'o a+on'e+i&ien'o en e$ +ie$o no %#ede se! e*i'ado s$o %o!"#e se se%a "#e es #n e+$i%se y +&o se %!od#+e/ %e!o ad"#ie!e %a!a noso'!os #n si2ni(i+ado "#e no 'en4a an'es. P#ede "#e no %ense&os en #n a+on'e+i&ien'o en e$ &o&en'o en "#e o+#!!e/ %e!o si he&os %ensado an'es a+e!+a de 3$/ e$ !es#$'ado de es'e a+'o de %ensa! ado%'a $a (o!&a de #n si2ni(i+ado/ di!e+'a&en'e a9adido y %!o(#ndi8ado/ de$ a+on'e+i&ien'o. <a 2!an !e+o&%ensa %o! e-e!+e! e$ %ode! de %ensa! es'1 en $a i$i&i'ada %osi,i$idad de '!as$ada! a $os o,-e'os y a+on'e+i&ien'os de $a *ida si2ni(i+ados o!i2ina!ia&en'e ad"#i!idos &edian'e an1$isis in'e$e+'#a$0 de ah4 e$ %e!&anen'e e i$i&i'ado a#&en'o de si2ni(i+ados en $a *ida h#&ana. Hoy/ #n ni9o %#ede *e! en $as +osas si2ni(i+ados o+#$'os %a!a P'o$o&eo y Co%3!ni+o/ y 'odo 2!a+ias a $os !es#$'ados de $as in*es'i2a+io nes !e($e)i*as "#e han 'enido $#2a! desde en'on+es. En e$ si2#ien'e (!a2&en'o de John S'#a!' Mi$$ se !es#&en di*e!sos *a$o!es de$ %ode! de$ %ensa&ien'o? :Se ha di+ho "#e e)'!ae! ded#++iones es $a 2!an 'a!ea de $a *ida. Todo e$ &#ndo 'iene ne+esidad/ +ada d4a/ a +ada ho!a/ a +ada &o&en'o/ de en(!en'a!se +on he+hos "#e no ha o,se!*ado di!e+'a&en'e an'es/ y no +on e$ %!o%si'o 2ene!a$ de in+o!%o!a!$os a s# a!sena$ de +ono+i&ien'os/ sino %o!"#e $os he+hos &is&os son i&%o!'an'es %a!a s#s in'e!eses o s#s o+#%a+iones. <a 'a!ea de$ &a2is'!ado/ de$ +o&andan'e/ de$ na*e2an'e/ de$ (4si+o/ de$ a2!i+#$'o!/ no es otra cosa que juzgar acerca de la evidencia y

actuar en consecuencia... A#e $o ha2an ,ien o &a$ de%ende de "#e +#&%$an ,ien o &a$ +on $os de,e!es de s#s di(e!en'es %!o(esiones. Es la nica ocupacin en la que la mente no deja jam!s de estar comprometida"#$ifl, %ystem of &ogic, Bn'!od#+'ion/ %i!!a(o C.) 'os razones para la formacin del pensamiento Es'os '!es *a$o!es/ +on s# e(e+'o a+#&#$a'i*o/ +ons'i'#yen $a di(e!en+ia en'!e #na *ida *e!dade!a&en'e h#&ana y $a e)is'en+ia 'a$ +o&o $a *i*en $os ani&a$es/ $i&i'ados %o! $a sensa+in y e$ a%e'i'o. M1s a$$1 de #n $4&i'e !e$a'i*a&en'e es'!e+ho/ i&%#es'o %o! $as ne+esidades de $a *ida/ $os *a$o!es "#e se a+a,an de des+!i,i! no se !ea$i8an a#'o&1'i+a&en'e %o! s4 &is&os. Pa!a 'oda a%!o)i&a+in a s# !ea$i8a+in &1s ade+#ada/ e$ %ensa&ien'o !e"#ie!e #na +#idadosa y a'en'a o!ien'a+in ed#+a'i*a. Pe!o no se a2o'a a"#4 $a +#es'in. E$ %ensa&ien'o %#ede desa!!o$$a! %osi'i*a&en'e &odos e!!neos y +ond#+i! a +!een+ias (a$sas y %e!-#di+ia$es. <a ne+esidad de (o!&a+in sis'e&1'i+a se!4a &eno! "#e $a "#e es en !ea$idad si e$ 7ni+o %e$i2!o +onsis'ie!a en $a a#sen+ia 'o'a$ de desa!!o$$o0 e$ &a$ "#e de!i*a de #n 'i%o e!!neo de desa!!o$$o es &1s 2!a*e a7n. 6n a#'o! an'e!io! a M4$$/ John <o+ke (1DE@51FGH)/ des'a+a $a i&%o!'an+ia de$ %ensa&ien'o en $a *ida y $a ne+esidad de ed#+a!$o de 'a$ &odo "#e se desa!!o$$en s#s &e-o!es/ y no s#s %eo!es %osi,i$idades. He a"#4 $as %a$a,!as de <o+ke? :No hay ho&,!e "#e e&%!enda a$2o si no es se27n #n %#n'o de *is'a # o'!o/ "#e $e si!*e +o&o !a8n de $o "#e ha+e0 y sean +#a$es (#e!en $as (a+#$'ades "#e e&%$ee/ $o "#e +ons'an'e&en'e di!i2e $a a++in es s# +o&%!ensin de $as +osas/ es'3 ,ien o &a$ in(o!&ado/ y de a+#e!do +on es'a +o&%!ensin/ *e!dade!a o (a$sa/ se o!ien'a!1n 'odas s#s %o'en+ia$idades o%e!a'i*as... <os 'e&%$os 'ienen s#s i&12enes sa2!adas/ y o,se!*a&os $a in($#en+ia "#e sie&%!e han e-e!+ido so,!e #na 2!an %a!'e de $a h#&anidad. Pe!o/ en !ea$idad/ $os %ode!es in*isi,$es "#e sie&%!e han 2o,e!nado a $os ho&,!es y a $os "#e 'odos/ de &ane!a #ni*e!sa$/ es'1n so&e'idos/ son $as ideas y $as i&12enes "#e 'ienen en $a &en'e. En +onse+#en+ia/ es de 2!an in'e!3s %one! e$ &1)i&o +#idado en e$ en'endi&ien'o/ o!ien'a!$o ade+#ada&en'e en s# ,7s"#eda de$ +ono+i&ien'o y en $os -#i+ios "#e (o!&#$e;.( <o+ke/ (he Conduct of the )ndentanding, %!i&e! %1!!a(o) As4/ %#es/ si ,ien $a +a%a+idad de %ensa! nos $i,e!a de$ so&e'i&ien'o se!*i$ a$ ins'in'o/ a$ a%e'i'o y a $a !#'ina/ 'a&,i3n o(!e+e $a o+asin y $a %osi,i$idad de e!!o!. A$ e$e*a!nos %o! en+i&a de $a ,es'ia/ a,!e $a %osi,i$idad de$ (!a+aso/ a $a "#e e$ ani&a$/ $i&i'ado a$ ins'in'o/ no es'1 e)%#es'o. 2. Tendencias que requieren una regulacin constante %anciones f*sicas y sociales del pensamiento correcto Has'a +ie!'o %#n'o/ $as ne+esidades de $a *ida o,$i2an a #na dis+i%$ina de %ensa&ien'o (#nda&en'a$ y +ons'an'e/ %a!a $a "#e $os &1s !e(inados a!'i(i+ios se!4an ine(i+a+es s#s'i'#'os. E$ ni9o "#e se ha "#e&ado 'iene &iedo a$ (#e2o0 #na +onse+#en+ia do$o!osa s#,!aya $a ne+esidad de #na in(e!en+ia +o!!e+'a en &#+ho &ayo! &edida "#e 'odas $as $e++iones "#e %#die!an a%!ende!se so,!e $as %!o%iedades de$ +a$o!. <as +ondi+iones so+ia$es 'a&,i3n san+ionan #na in(e!en+ia +o!!e+'a en +#es'iones en $as "#e $a a++in (#ndada en e$ %ensa&ien'o *1$ido es so+ia$&en'e i&%o!'an'e. Es'as san+iones de$ %ensa&ien'o ade+#ado %#eden a(e+'a! a $a *ida &is&a/ o %o! $o &enos a #na *ida !a8ona,$e&en'e $i,!e de$ &a$es'a! %e!&anen'e. <os si2nos de ene&i2os/ de %!o'e++in/ de +o&ida o de $as +ondi+iones so+ia$es &1s i&%o!'an'es de,en a%!ehende!se +o!!e+'a&en'e. Pe!o es'e en'!ena&ien'o de $a dis+i%$ina/ %o! e(i+a8 "#e sea den'!o de +ie!'os $4&i'es/ no nos $$e*a &#y $e-os. <os $o2!os $2i+os en #na di!e++in no i&%iden/ en o'!a/ $as +on+$#siones &1s des+a,e$$adas. 6n sa$*a-e e)%e!'o en ana$i8a! $os &o*i&ien'os y $a $o+a$i8a+in de $os ani&a$es "#e +a8a a+e%'a!1 y !e$a'a!1 +on 'oda se!iedad $as &1s dis%a!a'adas his'o!ias !e$a'i*as a$ o!i2en de $os h1,i'os y %e+#$ia!idades es'!#+'#!a$es de esos &is&os ani&a$es. C#ando $a in(e!en+ia no e-e!+e #na in($#en+ia di!e+'a y a%!e+ia,$e so,!e $a se2#!idad y $a %!os%e!idad de $a *ida/ no hay +o&%!o,a+iones $2i+as de "#e se hayan a+e%'ado +!een+ias e!!neas. <as +on+$#siones %#eden a+e%'a!se $isa y $$ana&en'e %o!"#e $as s#2e!en+ias son $7+idas e in'e!esan'es/ &ien'!as "#e #na 2!an a+#&#$a+in de da'os di2nos de +on(ian8a %#ede no s#2e!i! #na +on+$#sin ade+#ada de,ido a $a o%osi+in de +ie!'as +os'#&,!es %!ee)is'en'es. Hay/ %#es/ #na :+!ed#$idad %!i&i'i*a;/ #na 'enden+ia na'#!a$ a +!ee! +#a$"#ie! +osa "#e se s#2ie!a/ a &enos "#e se %!o%o!+ione #na %ode!os4si&a e*iden+ia en sen'ido +on'!a!io. A *e+es/ +#ando se e)a&ina $a his'o!ia de$ %ensa&ien'o/ %a!e+e "#e $os ho&,!es a2o'a!an 'odas $as

(o!&as e!!neas de +!een+ia an'es de a+e!'a! +on $as +on+e%+iones +o!!e+'as. Ta&,i3n $a his'o!ia de $as +!een+ias +ien'4(i+as &#es'!a "#e/ +#ando #na 'eo!4a e!!nea $o2!a a+e%'a+in 2ene!a$/ $os ho&,!es e&%$ean 'oda $a in2en#idad de s# %ensa&ien'o en !ea(i!&a!$a +on e!!o!es adi+iona$es an'es "#e !e n#n+ia! a e$$a y +o&en8a! en #na n#e*a di!e++in. Tes'i&onio de e$$o son/ %o! e-e&%$o/ $os e$a,o!ados es(#e!8os dedi+ados a %!ese!*a! $a 'eo!4a %'o$o&ei+a de$ sis'e&a so$a!. Bn+$#so hoy en d4a/ #na 2!an +an'idad de 2en'e sos'iene +!een+ias +o!!e+'as a+e!+a de $a +ons'i'#+in de $a na'#!a$e8a si&%$e&en'e %o!"#e son a$2o +o!!ien'e y %o%#$a!/ %e!o no %o!"#e +o&%!enda $as !a8ones so,!e $as +#a$es se (#ndan. &a supersticin es tan natural como la ciencia En $o "#e +on+ie!ne a $a &e!a (#n+in de s#2e!en+ia/ no hay di(e!en+ia en'!e $a %o'en+ia$idad de #na +o$#&na de &e!+#!io %a!a %!onos'i+a! $a $$#*ia y $a de $as en'!a9as de #n ani&a$ o e$ *#e$o de $as a*es %a!a %!esa2ia! $os a+on'e+i&ien'os de #na 2#e!!a. A %esa! de 'odo $o "#e se %#eda de+i! %o! an'i+i%ado/ 'an %!o,a,$e es "#e de!!a&a! sa$ '!ai2a &a$a s#e!'e +o&o "#e $a %i+ad#!a de #n &os"#i'o %!od#8+a &a$a!ia. S$o $a !e2#$a+in sis'e&1'i+a de $as +ondi+iones ,a-o $as +#a$es 'iene $#2a! $a o,se!*a+in y $a se*e!a dis+i%$ina de $os h1,i'os de %!od#+i! s#2e!en+ias %#eden ase2#!a! #na de+isin +o!!e+'a a+e!+a de $a na'#!a$e8a i&%#!a de #na +!een+ia y de $a so$ide8 de o'!a. <a s#s'i'#+in de h1,i'os s#%e!s'i+iosos de ded#++in %o! h1,i'os +ien'4(i+os no se ha $o2!ado %o! %!o2!eso a$2#no "#e a(e+'a!a a $a a2#de8a de $os sen'idos ni a $os ,ene(i+ios de!i*ados de $a (#n+in de $a s#2e!en+ia. Di+ha s#s'i'#+in es e$ !es#$'ado de $a !e2#$a+in de $as condiciones ,a-o $as +#a$es 'ienen $#2a! $a o,se!*a+in y $a in(e!en+ia. C#ando es'a !e2#$a+in ,!i$$a %o! s# a#sen+ia/ $os s#e9os/ $a %osi+in de $as es'!e$$as o $as $4neas de $a &ano se +onside!an +o&o si2nos *1$idos/ y $a a8a!osa dis%osi+in de $as +a!'as/ +o&o #n %!esa2io ine)o!a,$e/ &ien'!as "#e se de-an de $ado $os a+on'e+i&ien'os na'#!a$es de $a &1s de+isi*a i&%o!'an+ia. De ah4 "#e $as +!een+ias en $os &1s *a!iados %o!'en 'os/ hoy &e!as s#%e!s'i+iones !e$e2adas a #n %$a8o &#y se+#nda!io/ (#e!an #na *e8 #ni*e!sa$es. Pa!a s# +on"#is'a (#e ne+esa!io #n $a!2o a%!endi8a-e en $a %!1+'i+a de $a +ien+ia e)a+'a. Causas generales del pensamiento incorrecto+ los ,*dolos" de -acon Es 7'i$ ano'a! a$2#nos de $os in'en'os his'!i+os de +$asi(i+a+in de $as %!in +i%a$es (#en'es de e!!o! en $as +!een+ias. I!an+is Ja+on/ %o! e-e&%$o/ en $os +o&ien8os de $a in*es'i2a+in +ien'4(i+a &ode!na/ en#&e! +#a'!o +$ases de (#en'es/ "#e 3$ ,a#'i8 +on e$ (an'1s'i+o '4'#$o de :4do$os; (de$ 2!ie2o 4DwKa/ i&12enes)/ (o!&as es%e+'!aBes "#e a'!a4an $a &en'e ha+ia sende!os (a$sos. <es $$a& 4do$os/ o (an'as&as/ de a) $a '!i,#/ ,) e$ &e!+ado +) $a +a*e!na/ y d) e$ 'ea'!o. Menos &e'a(!i+a&en'e se '!a'a de? a) $os &3'odos e!!neos (o %o! $o &enos in+i'a+iones a$ e!!o!) +#yas !a4+es se ha$$an en $a na'#!a$e8a h#&ana en 2ene!a$0 ,) $os "#e %!o*ienen de$ in'e!+a&,io y e$ $en2#a-e0 +) $os "#e 'ienen +a#sas es'!i+'a&en'e indi*id#a$es/ y/ %o! 7$'i&o/ d. los "#e 'ienen s# o!i2en en $a &oda o $a o%inin 2ene!a$ de #na 3%o+a. Con #na %e"#e9a *a!ia+in de +!i'e!io/ %ode&os +$asi(i+a! en in'!4nse+as y e)'!4nse+as es'as +a#sas de $a +!een+ia (a$sa. De $as in'!4nse+as/ #n 2!#%o es +o&7n a 'odos $os ho&,!es %o! i2#a$ (+o&o $a 'enden+ia #ni*e!sa$ a ad*e!'i! $os e-e&%$os "#e +o!!o,o!an #na +!een+ia "#e ad&i!a&os &#+ho &1s (1+i$&en'e "#e $os "#e $a +on'!adi+en)/ &ien'!as "#e o'!o 2!#%o se !e(ie!e a$ 'e&%e!a&en'o es%e+4(i+o y $os h1,i'os %!o%ios de #n indi*4d#o en %a!'i+#$a!. De $as e)'!4nse+as/ #nas %!o+eden de $as +ondi+iones so+ia$es 2en3!i+as 5+o&o $a 'enden+ia a s#%one! "#e a 'oda %a$a,!a +o!!es%onde #n he+ho y "#e donde no e)is'e '3!&ino $in2=4s'i+o no hay he+ho a$2#no5/ &ien'!as "#e o'!as %!o+eden de +o!!ien'es so+ia$es $o+a$es y &o&en'1neas. &oc/e y las formas t*picas de la creencia errnea E$ &3'odo de <o+ke %a!a '!a'a! $as (o!&as '4%i+as de +!een+ia e!!nea es &enos (o!&a$ y %#ede se! &1s +$a!i(i+a'i*o. Di(4+i$&en'e %od!4a&os ha+e! a$2o &e-o! "#e +i'a! s# *i2o!oso y e)'!a9o $en2#a-e +#ando/ a$ en#&e!a! di(e!en'es 'i%os de ho&,!es/ &#es'!a dis'in'os +a&inos %o! $os "#e e$ %ensa&ien'o dis+#!!e e!!nea&en'e. He a"#4 $as %a$a,!as de <o+ke? a) E$ %!i&e!o es e$ de a"#e$$os "#e !a!a *e8 !a8onan/ sino "#e a+'7an y %iensan se27n e$ e-e&%$o de $os de&1s/ ya sean $os %ad!es/ $os *e+inos/ $os sa+e!do'es/ o +#a$es"#ie!a "#e se $es o+#!!a e$e2i! +o&o &ode$os o en "#ienes "#ie!an de%osi'a! #na +on(ian8a i&%$4+i'a/ %a!a aho!!a!se e$ '!a,a-o y $a %!eo+#%a+in de 'ene! "#e %ensa! y e)a&ina! $as +osas %o! s4 &is&os.

,) A es'e 'i%o %e!'ene+en $os "#e +o$o+an $a %asin en e$ $#2a! de $a !a8n/ y "#e +o&o han de+idido "#e sea a"#3$$a $a "#e 2o,ie!ne s#s a++iones y a!2#&en'os/ no #san s# %!o%ia !a8n ni es+#+han $a a-ena en +#an'o de-a de ada%'a!se a s# h#&o!/ in'e!3s o 2!#%o.L +) E$ 'e!+e! 'i%o es e$ "#e (o!&an "#ienes es'1n sin+e!a&en'e dis%#es'os a se2#i! $a !a8n/ %e!o "#e %o! (a$'a de $o "#e %od!4a $$a&a!se #n sen'ido a&%$io/ sano y 2ene!oso/ +a!e+en de $a *isin +o&%$e'a de 'odo $o !e$a+ionado +on $a +#es'in... Con*e!san s$o +on #na +$ase de'e!&inada de %e!sonas/ $een 7ni+a&en'e #na +$ase de'e!&inada de $i,!os/ no %!es'an o4dos &1s "#e a #na +$ase de'e!&inada de +on+e%'os... Man'ienen #n in'enso in'e!+a&,io +on +ie!'os +ono+idos de a$27n !in+n %e!dido... %e!o no se a*en'#!an en e$ 2!an o+3ano de$ +ono+i&ien'o. MHo&,!es he+hos de e$e&en'os na'#!a$es o!i2ina!ia&en'e i2#a$es %#eden 'e!&ina! siendo &#y di(e!en'es en $o "#e se !e(ie!e a +ono+i&ien'o y *e!dadN +#ando $a 7ni+a di(e!en+ia en'!e e$$os ha sido e$ dis'in'o a$+an+e +on+edido a$ en'endi&ien'o en $a 'a!ea de !e#ni! in(o!&a+in y s#&inis'!a! ideas/ no+iones y o,se!*a+iones so,!e $as "#e a%$i+a! e$ in'e$e+'o.L En o'!o $#2a! de s#s o,!as/ (di+e? :A &en#do $os ho&,!es son do&inados %o! sus %!o%ios %!e-#i+ios e in+$ina+iones... <a in+$ina+in s#2ie!e y des$i8a en e$ dis+#!so '3!&inos %$a+en'e!os/ "#e in'!od#+en ideas %$a+en'e!as0 has'a "#e (ina$&en'e/ %o! es'e &edio/ dis(!a8ado/ 'e!&ina %o! -#82a!se +$a!o y e*iden'e lo "#e/ +onside!ado en s# es'ado o!i2ina!io/ sin #'i$i8a! nin2#na idea "#e no sea %!e+isa y de'e!&inada/ ha,!4a sido a,so$#'a&en'e inad&isi,$e;.)/ <o+ke a(i!&a $as &is&as ideas de #na &ane!a $i2e!a&en'e dis'in'a. P!i&e!o. E$ %!i&e!o y &1s (i!&e (#nda&en'o de $a %!o,a,i$idad +onsis'e en $a +on(o!&idad "#e 2#a!de +#a$"#ie! +osa +on n#es'!o +ono+i&ien'o/ y es%e+ia$&en'e +on esa %a!'e de n#es'!o +ono+i&ien'o "#e he&os a+e%'ado y "#e se2#i&os +onside!ando +o&o %!in+i%ios... <a !e*e!en+ia "#e se $es dis%ensa a esos %!in+i%ios es 'an 2!ande/ y s# a#'o!idad 'an s#%e!io! a +#a$"#ie! o'!a/ "#e no s$o !e+ha8a&os e$ 'es'i&onio de o'!os ho&,!es/ sino has'a $a e*iden+ia de n#es'!os %!o%ios sen'idos/ +#ando se o(!e+en a 2a!an'i8a! a$2o +on'!a!io a esas !e2$as ya es'a,$e+idas... Es &#y +o&7n "#e $os ni9os ad&i'an en s# &en'e +ie!'as %!o%osi+iones... de s#s %ad!es/ de s#s nod!i8as o de $as %e!sonas "#e $os !odean/ %!o%osi+iones "#e/ #na *e8 in+#$+adas en s#s des%!e*enidos e ino+en'es en'endi&ien'os/ y a$$4/ %o+o a %o+o/ (#e!'e&en'e i&%!esas/ a+a,an %o! (i-a!se (+on inde%enden+ia de "#e sean *e!dade!as o (a$sas) de #na &ane!a 'an (i!&e/ 2!a+ias a$ h1,i'o y $a ed#+a+in/ "#e no es ya %osi,$e desa!!ai2a!$as. Po!"#e/ $$e2ados a ho&,!es/ +#ando !e($e)ionan so,!e s#s o%iniones/ ad*i!'iendo "#e $as de esa +$ase son 'an an'i2#as en s#s &en'es +o&o s# &e&o!ia &is&a/ %o! no ha,e! o,se!*ado +#1ndo (#e!on insin#adas %o! %!i&e!a *e8/ ni $os &edios %o! $os "#e $as ad"#i!ie!on/ es (1+i$ "#e se in+$inen a !e*e!en+ia!$as +o&o a$2o sa2!ado/ sin %e!&i'i! "#e sean %!o(anadas/ &ani%#$adas o %#es'as en d#da. <as +onside!an +o&o &ode$os o 1!,i'!os so,e!anos e in(a$i,$es de $a *e!dad y de $a (a$sedad/ y +o&o -#e+es s#%!e&os an'e "#ienes se de,e a%e$a! en 'oda +$ase de +on'!o*e!sias. %egundo. -#n'o a a"#e$$os ho&,!es/ hay o'!os +#yos en'endi&ien'os es'1n !ea$i8ados en #n &o$de y dise9ados s$o %a!a a-#s'a!se a #na hi%'esis !e+i,ida. Es'os ho&,!es/ a#n +#ando no nie2an $a e)is'en+ia de he+hos ni $a e*iden+ia/ no %#eden se! +on*en+idos ni si"#ie!a %o! $a e*iden+ia "#e $os de+idi!4a si no '#*ie!an $a &en'e 'an +e!!ada %o! $a $i&i'a+in de +!een+ias %!e*ias. (ercero. <as %!o,a,i$idades "#e +on'!a!4an $os a%e'i'os de $os ho&,!es y s#s %asiones %!edo&inan'es +o!!en $a &is&a s#e!'e. Po! &1s 2!ande "#e sea $a %!o,a,i$idad "#e/ %o! #n $ado/ se %!esen'e/ a$ !a+io+inio de #n a*a!o/ si de$ o'!o $ado se ha$$a e$ in'e!3s %e+#nia!io/ no se!1 di(4+i$ P!ede+i! de "#3 %a!'e se in+$ina!1 $a ,a$an8a. <as &en'es %edes'!es/ +o&o $as &#!a$$as de ,a!!o/ son +a%a+es de !esis'i! $os e&,a'es de $as &1s %ode!osas ,a'e!4as. C#a!'o. A#'o!idad. <a +#a!'a y 7$'i&a (a$sa &edida de $a %!o,a,i$idad/ de $a "#e *oy a ha,$a!/ y "#e &an'iene en $a i2no!an+ia y en e$ e!!o! a &1s 2en'e "#e 'odas $as o'!as -#n'as/ es a"#e$$a "#e ya &en+ion3 en e$ +a%4'#$o %!e+eden'e/ es de+i!/ e$ he+ho de da! n#es'!o asen'i&ien'o a $as o%iniones +o&7n&en'e !e+i,idas/ ya sean $as de n#es'!os a&i2os o $as de n#es'!o %a!'ido/ ya sean $as de n#es'!a %!o*in+ia o $as de n#es'!a %a'!ia. 0mportancia de las actitudes He&os +i'ado a %ensado!es de$ %asado "#e han e-e!+ido #na 2!an in($#en+ia his'!i+a. Pe!o $os he+hos a $os "#e e$$os se !e(ie!en nos !es#$'an (a&i$ia!es en n#es'!a e)%e!ien+ia +o'idiana. Toda %e!sona o,se!*ado!a %#ede ad*e!'i! +ada d4a/ 'an'o en s4 &is&o +o&o en $os de&1s/ +ie!'a 'enden+ia a +!ee! en a"#e$$o "#e

sin'oni8a +on s#s deseos. Conside!a&os "#e es *e!dad $o "#e nos 2#s'a!4a "#e $o (#ese y di(4+i$&en'e a+e%'a&os $as ideas +on'!a!ias a n#es'!as es%e!an8as y deseos. Todos *a&os di!e+'a&en'e a $as +on+$#siones0 nadie e)a&ina ni +o&%!#e,a s#s ideas/ y e$$o se de,e a n#es'!as a+'i'#des %e!sona$es. C#ando 2ene!a$i8a&os/ 'ende&os a ha+e! a(i!&a+iones o&ni+o&%!ensi*as0 es de+i!/ "#e/ a %a!'i! de #no o de #nos %o+os he+hos/ !ea$i8a&os #na 2ene!a$i8a+in "#e +#,!e #n +a&%o &#y a&%$io. <a o,se!*a+in 'a&,i3n !e*e$a e$ %ode!oso a$+an+e de in($#en+ias so+ia$es "#e no 'ienen/ en !ea$idad/ nada "#e *e! +on $a *e!dad o $a (a$sedad de $o "#e se a(i!&a o se nie2a. A$2#nas de $as dis%osi+iones %s4"#i+as "#e o'o!2an a$ %ensa&ien'o $i&i'ado y &a$ o!ien'ado s# i&%e!'inen'e in($#en+ia son ,#enas en s4 &is&as/ y -#s'a&en'e %o! eso !es#$'a i&%!es+indi,$e $a ed#+a+in. No +a,e d#da de "#e $a !e*e!en+ia a $os %ad!es y e$ !es%e'o a "#ienes os'en'an a#'o!idad son/ +onside!ados en a,s'!a+'o/ !as2os *a$iosos de$ +a!1+'e!. Sin e&,a!2o/ 'a$ +o&o se9a$a <o+ke/ se en+#en'!an en'!e $as (#e!8as +a%i'a$es "#e de'e!&inan $as +!een+ias a$ &a!2en e in+$#so en +on'!a de $as o%e!a+iones de$ %ensa&ien'o in'e$i2en'e. E$ deseo de es'a! en a!&on4a +on $os de&1s es en s4 &is&o #n desea,$e !as2o de$ +a!1+'e!. Pe!o %#ede $$e*a!/ +on e)+esi*a (a+i$idad/ a #na %e!sona a in+#!!i! en $os &is&os %!e-#i+ios "#e $os de&1s y de,i$i'a! as4 s# inde%enden+ia de +!i'e!io. Bn+$#so +ond#+e a #n %a!'idis&o e)'!e&o "#e +onside!a des$ea$ +#es'iona! $as +!een+ias de #n 2!#%o a$ "#e se %e!'ene+e. De,ido a $a i&%o!'an+ia de $as a+'i'#des/ $a +a%a+idad %a!a ed#+a! e$ %ensa&ien'o no se +onsi2#e si&%$e&en'e &edian'e e$ +ono+i&ien'o de $as &e-o!es (o!&as de %ensa&ien'o. <a %osesin de es'a in(o!&a+in no es nin2#na 2a!an'4a de +a%a+idad %a!a %ensa! +o!!e+'a&en'e. Ade&1s/ no hay e-e!+i+ios de %ensa&ien'o +o!!e+'o +#ya %!1+'i+a d3 +o&o !es#$'ado #n ,#en %ensado!. <a in(o!&a+in y $os e-e!+i+ios son *a$iosos/ %e!o nin27n indi*id#o %#ede +on*e!'i! en !ea$ s# *a$o! a no se! "#e es'3 %e!sona$&en'e ani&ado %o! +ie!'as a+'i'#des do&inan'es de s# %!o%io +a!1+'e!. En #na 3%o+a se +!ey de &ane!a %!1+'i+a &en'e #ni*e!sa$ "#e $a &en'e 'en4a (a+#$'ades/ +o&o $a &e&o!ia y $a a'en+in/ "#e %od4an desa!!o$$a!se &edian'e $a %!1+'i+a/ an1$o2a&en'e a +o&o se s#%one "#e $os e-e!+i+ios 2i&n1s'i+os desa!!o$$an $os &7s+#$os. Es'a +!een+ia/ en 2ene!a$/ es'1 hoy desa+!edi'ada/ a$ &enos en e$ a&%$io sen'ido en "#e se $a en'end4a en'on+es. Ta&,i3n/ de &odo %a!e+ido/ !es#$'a +#es'iona,$e "#e $a %!1+'i+a de$ %ensa&ien'o de a+#e!do +on a$2#na (!&#$a $2i+a dese&,o"#e en $a +!ea+in de #n h1,i'o 2ene!a$ de %ensa&ien'o/ es de+i!/ #n h1,i'o a%$i+a,$e a #n a&%$io es%e+'!o de s#-e'os. Todo e$ &#ndo +ono+e %e!sonas "#e/ %ese a se! %ensado!es e)%e!'os en #n +a&%o es%e+ia$/ en o'!os 'e!!enos ado%'an %#n'os de *is'a sin #'i$i8a! $a in*es'i2a+in %!e*ia "#e sa,en ne+esa!ia %a!a $a -#s'i(i+a+in de $os he+hos &1s si&%$es en e$ &a!+o de s#s !es%e+'i*as es%e+ia$idades. &a unin de la actitud y el mtodo diestro Sin e&,a!2o/ $o "#e se %#ede ha+e! es +#$'i*a! $as a+'i'#des "#e !es#$'en (a*o!a,$es %a!a e$ #so de $os &e-o!es &3'odos de in*es'i2a+in y +o&%!o,a+in. E$ &e!o +ono+i&ien'o de $os &3'odos no ,as'a!10 ha de e)is'i! e$ deseo/ $a *o$#n'ad de e&%$ea!$os. E$ deseo es +#es'in de dis%osi+in %e!sona$. Pe!o $a &e!a dis%osi+in 'a&%o+o se!1 s#(i+ien'e. De,e ha,e! 'a&,i3n +o&%!ensin de $as (o!&as y $as '3+ni+as "#e +ons'i'#yen $os +ana$es a '!a*3s de $os +#a$es esas a+'i'#des %#eden o%e!a! de $a &ane!a &1s %!o*e+hosa. P#es'o "#e &1s ade$an'e se ana$i8a!1n esas (o!&as y '3+ni+as/ a"#4 nos $i&i'a!e&os a &en+iona! $as a+'i'#des "#e se han de +#$'i*a! a (in de ase2#!a! s# ado%+in y s# #so. a) $entalidad abierta. Es'a a+'i'#d %#ede de(ini!se +o&o +a!en+ia de %!e-#i+ios/ de %a!'idis&o y +#a$"#ie! h1,i'o "#e $i&i'e $a &en'e y $e i&%ida +onside!a! n#e*os %!o,$e&as y as#&i! n#e*as ideas. Pe!o se '!a'a de a$2o &1s %osi'i*o "#e $o "#e es'as %a$a,!as s#2ie!en. Es a$2o &#y di(e!en'e de $a &en'a$idad *a+4a. A %esa! de representar #na +ie!'a hos%i'a$idad ha+ia 'e&as/ he+hos/ ideas y %!e2#n'as n#e*as/ no es e$ 'i%o de hos%i'a$idad "#e %od!4a e)%!esa! #n +a!'e$ "#e di-e!a? :En'!e0 no hay nadie en +asa;. Po! e$ +on'!a!io/ in+$#ye #n deseo a+'i*o de es+#+ha! a &1s de #na %a!'e/ de a+o2e! $os he+hos +on inde%enden+ia de s# (#en'e/ de %!es'a! a'en+in/ sin !e&i$2os/ a $as %osi,i$idades a$'e!na'i*as0 de !e+ono+e! $a %osi,i$idad de e!!o! in+$#so !es%e+'o de $as +!een+ias "#e a%!e+ia&os &1s. <a %e!e8a &en'a$ es #no de $os %!in+i%a$es (a+'o!es en e$ !e'!ai&ien'o de $a &en'e an'e $as n#e*as ideas. E$ +a&ino de $a &eno! !esis'en+ia y de $a &ayo! +o&odidad &en'a$ es #n +a&ino '!i$$ado/ ya !e+o!!ido. <a &odi(i+a+in de $as *ie-as +!een+ias !e"#ie!e #n '!a,a-o a!d#o. A &en#do $a a!!o2an+ia +onside!a #n si2no de de,i$idad e$ he+ho de ad&i'i! "#e #na +!een+ia +on $a "#e nos he&os +o&%!o&e'ido es #na +!een+ia e!!nea. Tan'o nos iden'i(i+a&os +on #na idea "#e 'e!&ina %o! se! #na no+in $i'e!a$&en'e :(a&i$ia!; en +#ya de(ensa nos $an8a&os +on $os o-os y $os o4dos de$ es%4!i'# +e!!ados a +#a$"#ie! +osa "#e no +oin+ida +on e$$a. Ta&,i3n $os 'e&o!es in+ons+ien'es nos i&%e$en a ado%'a! a+'i'#des %#!a&en'e de(ensi*as "#e a+'7an a &odo de ,a!!e!a no s$o %a!a e*i'a! e$ a++eso de n#e*as +on+e%+iones/ sino 'a&,i3n %a!a i&%edi!nos 'oda n#e*a o,se!*a+in. E$ e(e+'o a+#&#$a'i*o de es'as (#e!8as a+a,a %o! +e!!a! $a &en'e y %!od#+i! $a !e'i!ada de 'odo n#e*o +on'a+'o in'e$e+'#a$ ne+esa!io %a!a e$ a%!endi8a-e. <a &e-o!

&ane!a de +o&,a'i!$as es +#$'i*a! $a +#!iosidad +ons'an'e y e$ es%on'1neo es(#e!8o de +o&%!ensin de 'odo $o n#e*o/ "#e +ons'i'#yen $a esen+ia de $a &en'a$idad a,ie!'a. <a &en'a$idad "#e s$o es'1 a,ie!'a en e$ sen'ido de %e!&i'i! %asi*a&en'e "#e $as +osas se $e *ayan %!esen'ando an'e s4 no %od!1 !esis'i! $a %!esin de $os (a+'o!es "#e es'i&#$an $a +e!!a8n &en'a$. ,) Entusiasmo. C#ando a$2#ien se in'e!esa *i2o!osa&en'e %o! a$27n o,-e'o o a$2#na +a#sa/ se $an8a a e$$o0 y $o ha+e/ +o&o so$e&os de+i!/ :de 'odo +o!a8n;/ +on en'#sias&o. <a i&%o!'an+ia de es'a a+'i'#d y !as2o de$ +a!1+'e! se !e+ono+e en 2ene!a$ en $as +#es'iones de 4ndo$e %!1+'i+a o &o!a$. Pe!o es i2#a$&en'e i&%o!'an'e en e$ desa!!o$$o in'e$e+'#a$. No hay &ayo! ene&i2o de$ %ensa&ien'o e(i+a8 "#e e$ in'e!3s di*idido. Des2!a+iada&en'e/ es'a di*isin es a &en#do %!od#+'o de $a es+#e$a. 6n a$#&no %!es'a #na a'en+in e)'e!io! y s#%e!(i+ia$ a$ &aes'!o y a s# $e++in/ &ien'!as s#s %ensa&ien'os 4n'i&os se di!i2en a +#es 'iones &#+ho &1s a'!a+'i*as %a!a 3$. A'iende +on $os o4dos o $os o-os/ %e!o 'iene e$ +e!e,!o o+#%ado +on +#es'iones "#e e-e!+en so,!e 3$ #na a'!a++in in&edia'a. Se sien'e o,$i2ado a es'#dia! %o!"#e 'iene "#e e)%one! #n 'e&a/ a%!o,a! #n e)a&en/ $i+en+ia!se o %o!"#e desea +o&%$a+e! a s# &aes'!o o a s#s %ad!es. Pe!o $os &a'e!ia$es no $o a'!aen %o! s4 &is&os. S# a%!o)i&a+in a e$$os no es sin+e!a ni 'o'a$. En +ie!'os +asos/ es'o %od!4a %a!e+e! '!i*ia$. Pe!o en o'!os %#ede se! 2!a*e. Po! 'an'o/ +on'!i,#ye a $a (o!&a+in de #n h1,i'o 2ene!a$ o a+'i'#d "#e es 'o'a$&en'e des(a*o!a,$e %a!a #n %ensa&ien'o +o!!e+'o. C#ando #na %e!sona es'1 a,so!'a/ e$ 'e&a $o a!!as'!a. <as %!e2#n'as se $e o+#!!en es%on'1nea&en'e/ s#!2e en e$$a #n 'o!!en'e de s#2e!en+ias/ se insin7an y se !ea$i8an n#e*as in*es'i2a+iones y $e+'#!as0 en $#2a! de 'ene! "#e e&%$ea! s# ene!24a en &an'ene! $a &en'e aso+iada a$ o,-e'o 5de donde de!i*a $a $i&i'a+in de$ &a'e!ia$ !e$a+ionado +on e$ 'e&a y $a +!ea+in de #n es'ado &en'a$ di*idido 5/ e$ &a'e!ia$ a'!ae y es'i&#$a $a &en'e de$ s#-e'o y +o&#ni+a #n !eno*ado 4&%e'# a s# %ensa&ien'o. E$ a#'3n'i+o en'#sias&o es #na a+'i'#d "#e o%e!a +o&o #na (#e!8a in'e$e+'#a$. 6n &aes'!o +a%a8 de des%e!'a! ese en'#sias&o en s#s a$#&nos ha+e a$2o "#e no %#ede $o2!a! nin27n '!a'ado &e'odo$2i+o (o!&a$i8ado/ %o! +o!!e+'o "#e sea. c. 1esponsabilidad. <o &is&o "#e $a sin+e!idad o e$ en'#sias&o/ $a !es%onsa,i$idad se +on+i,e 2ene!a$&en'e +o&o #n !as2o &o!a$/ no +o&o #n !e+#!so in'e$e+'#a$. Pe!o es #na a+'i'#d ne+esa!ia %a!a ad"#i!i! #n a%oyo ade+#ado %a!a $a ,7s"#eda de n#e*os %#n'os de *is'a e ideas y %a!a e$ en'#sias&o %o! e$ 'e&a/ as4 +o&o $a +a%a+idad de a,so!+in de$ &is&o. Es'os dones %#eden des+on'!o$a!se/ o a$ &enos %#eden +ond#+i! $a &en'e ha+ia #na e)+esi*a dis%e!sin. As4/ %#es/ no ase2#!an %o! s4 &is&os $a +on+en'!a+in ni $a #nidad esen+ia$es %a!a #n %ensa&ien'o +o!!e+'o. Se! in'e$e+'#a$&en'e !es%onsa,$e "#ie!e de+i! +onside!a! $as +onse+#en+ias de #n %aso %!oye+'ado0 si2ni(i+a 'ene! $a *o$#n'ad de ado%'a! esas +onse+#en+ias +#ando se des%!endan !a8ona,$e&en'e de +#a$"#ie! %osi+in as#&ida %!e*ia&en'e. <a !es%onsa,i$idad in'e$e+'#a$ ase5 2#!a $a in'e2!idad/ es'o es/ $a +ohe!en+ia y $a a!&on4a en $as +!een+ias. No es e)'!a9o en+on'!a!se +on %e!sonas "#e si2#en a+e%'ando +!een+ias +#yas +onse+#en+ias $2i+as se nie2an a !e+ono+e!. Es'as %e!sonas %!o(esan +ie!'as +!een+ias/ %e!o son !ea+ias a +o&%!o&e'e!se +on $as +onse+#en+ias "#e de e$$as se si2#en. E$ !es#$'ado de 'odo es'o es $a +on(#sin &en'a$. <a :es+isin; a+'7a ine)o!a,$e&en'e so,!e $a &en'e os+#!e+iendo s# %ene'!a+in y de,i$i'ando s# +a%a+idad de +o&%!ensin0 nadie %#ede #'i$i8a! dos &ode$os &en'a$es in+ons+ien'es sin sa+!i(i+a! a$ &enos %a!'e de s# do&inio &en'a$. C#ando $os a$#&nos es'#dian 'e&as de&asiado a-enos a s# e)%e!ien+ia/ e$$o no des%ie!'a s# +#!io sidad a+'i*a ni s#%e!a s# +a%a+idad de +o&%!ensin/ de &odo "#e $os a$#&nos +o&ien8an a #'i$i8a! %a!a $os 'e&as es+o$a!es #na es+a$a de *a$o!es y de !ea$idades "#e nada 'iene "#e *e! +on $a "#e e&%$ean %a!a $as +#es'iones de $a *ida "#e $es in'e!esan de *e!dad. Tienden a *o$*e!se in'e$e+'#a$&en'e i!!es%onsa,$es0 no se %!e2#n'an %o! e$ significado de $o "#e a%!enden/ es de+i!/ %o! $a di(e!en+ia "#e se%a!a es'e si2ni(i+ado de$ !es'o de s#s +!een+ias y a++iones. <o &is&o o+#!!e +#ando es 'a$ $a &#$'i'#d de 'e&as o de he+hos in+one)os a "#e se so&e'e $a &en'e "#e e$ es'#dian'e no 'iene 'ie&%o ni o%o!'#nidad de so%esa! s# si2ni(i+ado. Iin2e a+e%'a!$os/ +!ee! en e$$os/ +#ando/ en !ea$idad/ s# +!een+ia es de #n 'i%o 'o'a$&en'e di(e!en'e e i&%$i+a #na &edida de $a !ea$idad dis'in'a de $a "#e o%e!a en s# *ida y s# a+'i*idad (#e!a de $a es+#e$a. As4/ %#es/ se *#e$*e &en'a$&en'e dis%e!so0 no s$o dis%e!so !es%e+'o de $as +osas %a!'i+#$a!es/ sino 'a&,i3n a+e!+a de $as !a8ones ,1si+as "#e ha+en "#e es'as +osas sean di2nas de +!ee!se. Me-o!es !es#$'ados da!4an &enos 'e&as y &enos he+hos/ -#n'o +on #na &ayo! !es%onsa,i$idad en e$ &o&en'o de %ensa! en e$ &a'e!ia$ de esos 'e&as y esos he+hos +on e$ (in de +o&%!ende! "#3 es $o "#e i&%$i+an. Co&%$e'a! #na +osa es e$ *e!dade!o sen'ido de$ !i2o!/ y $a +a%a+idad %a!a $$e*a! #na +osa has'a s# (in o +on+$#sin de%ende de $a e)is'en+ia de $a a+'i'#d de !es%onsa,i$idad in'e$e+'#a$. &as consecuencias de estas actitudes personales en la disposicin para el pensamiento

<as '!es a+'i'#des "#e he&os &en+ionado 5&en'a$idad a,ie!'a/ en'#sias&o o a,so!+in de$ in'e!3s/ !es%onsa,i$idad an'e $as +onse+#en+ias5 son en s4 &is&as +#a$idades %e!sona$es/ !as2os de$ +a!1+'e!. No son $as 7ni+as a+'i'#des "#e in'e!esan a (in de desa!!o$$a! e$ h!bito de %ensa! de &ane!a !e($e)i*a. Pe!o $as o'!as a+'i'#des "#e se %#eden en#n+ia! 'a&,i3n son !as2os de$ +a!1+'e!/ a+'i'#des &o!a$es en e$ es'!i+'o sen'ido de $a %a$a,!a/ ya "#e son !as2os de$ +a!1+'e! %e!sona$ "#e han de +#$'i*a!se. Toda %e!sona %iensa a *e+es en 'e&as %a!'i+#$a!es "#e se $e o+#!!en. Hay %e!sonas "#e 'ienen e$ h1,i'o de %ensa! de &odo %e!sis'en'e en +a&%os de in'e!3s es%e+ia$es0 %o! e-e&%$o en +#es'iones "#e (o!&an %a!'e de s# in'e!3s %!o(esiona$. Pe!o #n h1,i'o !i2#!oso de %ensa&ien'o es &1s a&%$io "#e 'odo es'o. Nadie %#ede %ensa! en 'odo/ sin d#da0 nadie %#ede %ensa! en a$2o si no +#en'a +on e)%e!ien+ia e in(o!&a+in a+e!+a de e$$o. No o,s'an'e/ e)is'e #na +ie!'a disposicin a +onside!a! in'e$e+'#a$&en'e 5es'o es/ a '!a*3s de$ %ensa&ien'o5/ $os 'e&as "#e se ins+!i,en den'!o de$ es%e+'!o de $a e)%e!ien+ia/ dis%osi+in "#e +on'!as'a a+#sada&en'e +on $a de (o!&#$a! -#i+ios so,!e $a &e!a ,ase de $a +os'#&,!e/ $a '!adi+in/ e$ %!e-#i+io/ e'+3'e!a/ y as4 !eh#i! $a 'a!ea de %ensa!. <as a+'i'#des %e!sona$es "#e se han &en+ionado a"#4 son e$e&en'os +ons'i'#'i*os esen+ia$es de es'a dis%osi+in 2ene!a$. Si se nos (o!8a!a a e$e2i!5en'!e es'as a+'i'#des %e!sona$es y e$ +ono+i&ien'o a+e!+a de $os %!in+i%ios de$ !a8ona&ien'o $2i+o a+o&%a9ado %o! #na +ie!'a ha,i$idad '3+ni+a de &ani%#$a+in de %!o+esos $2i+os es%e+ia$es/ nos de+idi!4a&os %o! $as %!i&e!as. A(o!'#nada&en'e/ no hay %o! "#3 es+o2e!/ %#es'o "#e en'!e $as a+'i'#des %e!sona$es y $os %!o+esos $2i+os no hay o%osi+in. S$o he&os de !e'ene! $a idea de "#e/ en $o "#e se !e(ie!e a $os o,-e'i*os de $a ed#+a+in/ en'!e $os %!in+i%ios a,s'!a+'os de $a $2i+a y $as +#a$idades &o!a$es de$ +a!1+'e! no %#ede a,!i!se a,is&o a$2#no. Po! e$ +on'!a!io/ es ne+esa!io (#ndi!$os en #na #nidad.

También podría gustarte