ALUMN@:

ies de melide

teatro grego 1 bac

departamento de grego

curso 2013-14

Teatro de Dioniso, Atenas

Vista area do teatro de Epidauro

Santuario de Asclepio, en Epidauro

Capsa con volumes de papiro

1.FUNCINECARACTERSTICASBSICASDOTEATROENGRECIA
Arepresentacinteatralunacto: Relixioso: forma parte do culto a Dioniso e nel tena a sa orixe. As sas festas anuais eran no mes de xaneiroasLeneas,enomesdemarzoasGrandesDionisias. Social:unespectculopopular,degocedoocio de forma colectiva. Implica a participacin do espectador, a sa reflexin sobre problemas humanos e temas polticos. A representacin teatral est organizada pola ou Estado en forma de concurso, cun premio para o mellorpoetatrxicoeoutroparaomellorpoetacmico. Os cidadns ricos costeaban as representacins co pago de impostos e reciban honores se a obra era premiada. Estes patrocinadores denominbanse coregos. ()
CRONOLOXA 490479 a. C. Guerras Mdicas: Os gregos

2.AREPRESENTACINTEATRAL
As representacins teatrais so podan ter lugar durante as festas relixiosas en honor a Dioniso. Nelas establecase un concurso onde cada autor presentaba tres traxedias ou tres comedias. Destas festas, a mis importante era as Grandes Dionisias, que se celebraban comezodaprimavera.

2.1Elementosescenogrficos
Tdolos compoentes da obra teatral levaban mscaraedisfrace. Na traxedia: vestiduras solemnes e luxosas, mscaras de expresin trxica e o coturno, un calzado de madeira con sola bastante grosa. Este calzado especial aumentaba a alturadosactoresconferndollesunhaelevacinmoral. Na comedia: disfraces de animais, mulleres e grotescos enxeralemscarascmicas. Encadarepresentacinteatralintervian: Actores: ata un mximo de tres, polo que cada un deba representarvariospapeis.Osactoreseransemprehomese desempeaban papeis femininos cando era necesario. s veces podan intervir nenos e personaxes mudos, que non eran actores profesionais. Os actores recitaban e cantaban naescena. Ocoro:erafundamentalnatraxedia.Facaafuncindun personaxe mis que dialogaba cos actores sobre o que estaba acontecendo. Os seu compoentes denominbanse coreutas;eestabandirixidospolocorifeo,quequentomaa palabracandohabaquerecitar.Ocorocantabaedanzaba naorquestra.

vencen s persas (Batallas de Maratn, Termpilas, Salamina, Platea...) 477 Confederacin Dlica: alianza militar para controlar o perigo persa liderada polos atenienses, con base na illa de Delos Talasocracia ateniense 462 a. C. Reformas democrticas de Pericles y Efialtes que aumentan competenciasdaasemblea 431 404 a. C. Guerra do Peloponeso: Esparta enfrntase a Atenas para tentar frear asapolticaimperialista. 429PestedeAtenas:morrePericles. 421PazdeNicias:tratadopor50anos. 415ExpedicinaSicilia:obelicistaAlcibades consegue permiso da Asemblea para axudar a colonias atenienses. contra Siracusa. Alcibades, desterrado por acusacin de sacrilexio, abandona a expedicin e refuxiase en Esparta. Esparta acude en axuda de Siracusa. Fracasaaexpedicin. 413reandaseaguerra.Espartapideaxudaa Persia e equipa a sa flota. Na batalla de Decelia Esparta cerca a Atenasporterra. 411 Triunfo da oligarqua en Atenas: Consello (boul) de 400 membros e Asemblea (ekklesa) de 5.000 membros. Sublevacin do exrcito e proclamacin de Alcibades como xefesupremo. 406 Batalla das Arxinusas: anque vence Atenas, os xenerais son condenados pornonsocorreraosnufragos. 405 Batalla de Egosptamos: derrota definitivadeAtenas. 404 Atenas derriba os muros longos e entrega a sa flota. Tirana dos Trinta: rxime de terror cun goberno oligrquicoproespartano. 403 restablecemento da democracia en Atenas.Criseseconmicasesociais.
395 a. C. Atenas alase con Tebas, Argos e Corinto, inimigas de Esparta, para intentar acabar coa sa hexemona, pero son derrotadas por Esparta en Coronea

Teatrogrego.Px.1

 Aspartesdoteatroeran: Orquestra()ondesemovaocoro. Corredores()porondesaaocoroorquestra Escena()ondeactuabanosactores. Proscenio () onde se representaban as intervencins dos deuses, e xunto coa escena constitua unpanodefondo. Esta a planta do teatro de Epidauro, un dos teatros gregos mis grandes e mellor conservados. Nas sasgradashabacabidapara20.000espectadores. igual que os demais teatros, est construdo nas ladeiras dun monte para aproveitalo desnivel e gozadunhaesplndidaacstica. Na posta en escena utilizbase un complicado atrezzo: plataformas mbiles que levaban ou sacaban obxectos da escena, gras paramovelosdeuses...

2.2Estructuradapezateatral
Apezateatralconstadasseguintespartes: Prlogo: ponse espectador en situacin. Un ou varios personaxes (que poden ser deuses) informan do que est a acontecer. Prodos: primeira aparicin do coro na orquestra. Episodios: son os monlogos ou dilogos entre os actores, e neles desenvlvese a accin. Nos episodios prodcese o enfrontamento ou agn () entre os personaxes principais: o protagonista (, lit. que loita de primeiro) e o antagonista(lit.queloitaencontra). Estsimos: intervencins do coro, nas que se comentaba a accin ocorrida nos episodios. As intervencins do coro eran partes lricas escritas en verso, s veces de difcil interpretacin. Estas partes eran cantadas, podendo acompaarse tamn con danza, e dividanse en estrofas e antstrofas. Os estsimos alternancosepisodiosataofinaldaobra. xodo:ofinaldaobra,queconsistenoresumofinaldosacontecementos. En toda pezateatral, especialmente na traxedia, soe haberun momento de mxima tensin ou clmax quese sucede dunanticlmax.No clmax soe producirsea morte trxica do protagonista oualgn outro personaxe. Arepresentacindamorteeratabnodramagrego,poloqueestemomentononpodaserpostoenescenae debaserreferidoporoutropersonaxe,normalmenteunmensaxeiro. Undosrecursosparaaumentaratensindramticaachamadaironatrxica,utilizadaprincipalmentepor Sfocles. Prodcese cando un personaxe vctima dun discurso de dobre sentido, que coecen os espectadores,peroelnon. Nas pezas teatrais haba unidade espacial e temporal: a accin desenvolvase nun escenario nico (un so lugar)enunhaxornada(unsoda)

Teatrogrego.Px.2

3.OSXNEROSTEATRAIS

Temas Tratamento Personaxes

Traxedia heroicosoulendarios(mitolxicos) solemnidadeemaxestosidade heroesouheronas

Comedia ficcin desenfadado personaxespopulares,animais,deusesou heroesridiculizados...

Na traxedia grega exprsase claramente o sentimento trxico da vida: cntrase no dolor humano. Todo xira en torno heroe trxico. Nas traxedias de Sfocles, o heroe un personaxe que, a pesares de ser moralmente superior aos demais, non pode evitar cometer unha falta () que altera a orde moral establecida ou aceptada pola sociedade. O destino ou (o inevitable), que est por riba de deuses e humanos, equilibrar de novo a balanza. O heroe pasa por unha situacin de angustia que compartida polo pblico, espertando nel paixn e compaixn. final o heroe acepta o destino e a xustiza divina queoliberandasaangustia. A funcin da traxedia era a de formar o pobo, darlle unha leccin de temperanza e moderacin. O pblico nas representacins liberaba as sas paixns, producndose nel unha liberacinou(catarse). A comedia persegua fins semellantes aos da traxedia: liberar home das sas angustias e opresins. O heroe cmico por medios fantsticos consegue liberar a Atenas dos seus males: a guerra, os malos gobernantes, as incomodidades, os malos poetas... chegando a un estado de felicidade. Adiferenciadatraxedia,acomediamoitomisexplcita,haiunhaensinanzamisdirecta, amsanos unha situacin menos distante que na traxedia. dicir, o espectador atpase mis cerca do heroe cmico, que vive unha situacin coti, que do heroe trxico que vive unha situacin extraordinaria. 4.PRINCIPAISAUTORESTEATRAISGREGOS Trxicos: Esquilo(525428a.C.)doqueseconservan7traxedias. Sfocles(496406a.C.)7traxedias Eurpides(480406a.C.)18traxedias Cmicos: Aristfanes(445385a.C.)11comedias Menandro(342294a.C.)1comediaefragmentos.

Teatrogrego.Px.3

5.EURPIDES
A semellanza dos outros dous poetas trxicos, a sa vida transcorre no s. V a. C., pero difernciase deles en que foi un cidadn ateniense que non participou activamente na poltica. Eurpides mostrouse preocupado polas correntes culturais mis avanzadas e ideolxicas mis avanzadas. Mantivo contacto cos pensadores mis relevantes (Anaxgoras, Protgoras, Scrates). Sbese que viva retirado na illa de Salamina e que posua unha boa biblioteca,feitoexcepcionalnaAtenasdestapoca. Obras: Eurpides o poeta trxico de quen conservamos mis obras (18); sen embargo en vida recibiu moitos menos premios teatrais que Sfocles. Os ttulos son: Alcestis, Medea, Heraclidas, Hiplito,Andrmaca,Hcuba,Suplicantes,Electra,Troianas,Heracles,IfixeniaenTuride,Helena,In,Fenicias,Ifixeniaen ulide,Bacantes,OresteseCclope

Trazosdasaobra:
Eurpidespoderaserorepresentantedunhapocaencriseporque: Racionaliza os mitos e os humaniza, concedendo unha maior importancia s accins humanas. O home non ser un mero executor do destino, o responsable da sas accins. Os seus heroes trxicos estn mis prximos ao home comn, sofren e cometen erros coma el. Ex: Hcuba culpa a Helena de provocar a guerra e dubida do famoso episodio do xuzo e de que as deusas subornasen a Paris. Menelao sntese dbilepospnocastigodeHelena. Trata os temas do seu tempo con lucidez e crueza: problemas matrimoniais, a humillante situacin da muller, as debilidadesepaixnshumanas,asrelacinssexuais,oenormepoderdoamor,omundodosescravos... Cuestinase opapeldadivindade:axustizadeZeus,avalidezdosorculosdeApolo...Criticaaunsdeusesque actan levados por vinganzas persoais. Ex: a vinganza de Atenea contra os gregos no comezo da obra ou oabandonodacidadedeTroiaporpartedosdeuses,permitindoasadestruccin. Encantoaoseuestilotamninnovador: Resta importancia ao coro, que non comenta a accin da obra, senn que trata temas cotins prximos aos espectadores: a situacin da muller, os problemas do matrimonio, as penas dos humanos, os desastres da guerra, a loanza da natureza... Os coros, anda que non tean peso no argumento, son dunha gran beleza lrica. Emprega s veces o deus ex machina, dicir, unha figura divina que apareca no escenario suspendida dunha especiedegranofinaldalgunhasobras,aportandounhasolucinaoconflictocreado.

ASTROIANAS
As Troianas un lamento de vencidos de guerra, dos vencidos quesemprelevanapeorpartedaderrota:asmulleres. A accin desenvlvese en Troia, despois de que os gregos conseguen entrar nas murallas, saquean a cidade e matan impiamente ao propio rei Pramo. As mulleres troianas son capturadas como escravas, e as nobresagardanasersorteadasentreosxefesgregos. Hcuba, a raa esposa de Pramo, asume o protagonismo por ser a mis nobre, a mis anci e a que acumula mis sufrimentos que agora se ve sometida humillacin da escravitude.Adordas mulleresiraumentadoprogresivamente:primeirocoecenonomedo seunovoamo, que sempresero misodiosoparacadaunhadelas.Andrmacaaparece enescenaparacompartirassasdesgracias con Hcuba nun agn, e comunica a esta a morte da sa filla Polixena. Despois enfrntanse suposta culpable da guerra, Helena, e ven como sae impune das mans de Menelao. O clmax, ou momento de mxima tensin, chega candoseanunciaamortedopequenoAstianacte,fillodeAndrmacaeHctoreposibleherdeirodotronotroiano. Pero anda queda unha ltima desgracia para as mulleres cando estn a piques de embarcar rumbo a Grecia: presenciaradestruccindasapropiacidade. As Troianas son unha dura condena das guerras de conquista, un berro desgarrado de NON GUERRA!. En palabras do propio Eurpides, postas na boca de Casandra, prisioneira filla de Pramo: preciso, pois,quefuxadaguerratodoaquelquesexasensato.
Teatrogrego.Px.4

6.CUESTINSSOBREASTROIANASDEEURPIDES
(Cuestinsposiblesparadesenvolvernocomentariodetexto) 1.GuerradeTroia:resumeenpoucasliasascausas,aspartesbelixeranteseofinaldaguerra. 2.Investiganundicionariodemitoloxasobreosseguintespersonaxes:Hcuba(ouHcabe),Pramo,Hctor, Andrmaca, Casandra e Helena. Indica os trazos principais da sa historia: de onde procedan, con quencasaron,quefillostiveron,calfoioseufinal... 3.Investigaquedeuses/asapoiaronacadabandonaguerradeTroiaeporque.Calagoraaactitudedestes deusesnatraxedia?Aquesedebeestaactitude? 4.DescribeopersonaxedeHcubaPorquecresqueEurpidesaelixiucomoprotagonista? 5. Casandra, no seu parlamento (px. 40), demostra que a cidade de Troia mis feliz ca dos gregos Que argumentosexpn?Quediferenzashaientrevencedoresevencidos? 6.Casandraprofetizaofinaldevariospersonaxes.Investigacomoocorreron: AdestrucindacasadeAtreo.Aquenserefire? OfinaldeHcuba A viaxe de Odiseo: Caribdis, Cclope, os comedores de loto, as vacas sagradas do sol, a viaxe ao Hades. Asapropiamorte. 7. Explica a frase de Hcuba (px. 46) Non consideredes feliz a ningn dos mortais antes de que morra. TenencontaaspropiascircunstanciasdeHcuba. 8.AentradadeAndrmacaenescenaproducenovasdoresaHcubaquemalanovallecomunica? 9.NoparlamentodeAndrmaca(px.52),expenseasvirtudesdunhaesposamodelo.Calesson? 10.PorqueAndrmacaseconsideratandesgraciada? 11.AsdesgrazasvanaumentandoparaHcubaeastroianasCalomomentoemaiortensinouclmax? 12.ApareceHelenaenescenacomosedefendedasacusacinsdetodos?
13. Eurpides cuestinase as actuacins dos deuses, polo que na sa poca era considerado coma un impo. Pon exemplosbasendotenacontestacinquelledaHcubaaHelena.

14. Eurpides trata os mitos dende un punto de vista mis humano, responsabilizando aos homes dos seus actos En que culpable Helena,segundoHcuba?
15. Menelao propn que Helena sexa lapidada por adulterio, anda que apraza a sa decisin. Parcete xusta esta medida? Hoxe en da sguese tomando algunha medida semellante aesta?Explcao.

16.Calltimadesgrazaquehandeafrontarasmulleres?CalaopinindeHcubadosdeusesanteesta novadesgraza? 17.CalaimaxedeOdiseo(Ulises)nestatraxedia?CompraocoquenosdescribeHomeronaIlada. 18. Nesta traxedia faise unha dura condena da guerra. A guerra mala para os vencedores e vencidos. Explicaclasesforonasconsecuenciasdaguerraparaosgregoseostroianos. 19. Tenta maxinar unha traxedia como As Troianas ambientada no momento actual. Describe cal sera o escenario, quen sera a/o protagonista, quen seran os gregos e quen os troianos, que personaxes intervirane,sehoubesecoro,porquenestaraformado. 20.Explicaenpoucasliasoargumentodaobra. BIBLIOGRAFA http://aspasiamelide.blogspot.com(entrarenciclotroiano:GuerradeTroiaeOdisea) Diccionariodemitologagriegayromana.P.Grimal.Ed.Paids(signatura292nabiblioteca) Diccionariosdemitoloxa(signatura292nabiblioteca) DiccionariodelaLiteraturaClsica.Hotwatson,AlianzaEditorial.(EnDiccionarios03,nabiblioteca) LailadaylaOdisea.MarciaWilliams(signatura292nabiblioteca)

Teatrogrego.Px.5

7.ARISTFANES
Ateniense e posiblemente procedente dunha familia de autores cmicos, Aristfanes vive un dos acontecementos de maior importancia e repercusin na historiadeGrecia:aGuerradoPeloponeso. Na sa obra estar sempre presente a situacin poltica do momento: non s a presin externa que exercen os espartanos sobre Atenas, senn tamn as tensins internas que provocan a guerra en Atenas e que desembocan nos intentos antidemocrticosparaimpoergobernosoligrquicoseproespartanos.Portrataros problemasdaestacomediadenomnasecomediapoltica. Obras: Acarnienses, Cabaleiros, Nubes, Avespas e Paz (1 etapa: a busca da paz. Comedias autenticamente polticas). Aves, Lisstrata, Tesmoforias, Ras, A Asemblea de MulleresePluto.(2etapa:buscaaevasinepropnsituacinsesolucinsutpicas)

Trazosdasaobra
A linguaxe de Aristfanes a lingua viva do pobo: directa, pero moi rica e imaxinativa. Recorre constantemente s xogos de palabras, equvoco e dobre sentido. Gstalle parodiar a traxedia, utilizando o ton trxico para asuntos cmicos, e sorprender o espectador con frases finais non esperadas. NasAsemblestasrecorreatpicoscomoaloitadesexos,omundodorevs,asmulleresfacendodehomese viceversa, e temas escatolxicos. Son frecuentes as escenas tpicas onde se poen de manifesto os defectos de ambos sexos: homes intiles e miaxoias, mulleres borrachas e obsesionadas polo sexo...etc. Oseuhumorbaseasenaparodia,nastiraeataquecontraosnovosmovementosintelectuais(ossofistas)e os homes destacados no campo da poltica e da cultura (Clen, Pericles, Eurpides...). As sas comediassonunhaimportantefonteparacoeceroambienteateniensedos.V.a.C. Critica a tdalas clases sociais, pero escolle como protagonistas da sas obras s personaxes do pobo chan quequerenvivirtranquilosesenguerras.

ASASEMBLESTAS
AsAsemblestas(ouAAsembleadeMulleres) estrese no ano 392 a. C, momento no que a desastrosa situacin poltica de Atenas (ver px. 2 ) infunde o desnimo no pobo ateniense e fai que os cidadns non tean interese en participar na vida poltica. Este desinterese chega ata tal punto, que as autoridades establecen un soldo para fomentar que os cidadns asistan a asemblea. A asemblea ou ekklesa, integrada por todos os cidadns de Atenas, era o mximo rgano de goberno na democracia ateniense; decida sobre a paz,aguerra,asuntoseconmicos... NestacomediaplantxaseunhasolucinparasalvarcidadeeAristfanesrecorredenovoutopa: entregar poder s mulleres, xa que esta a nica novidade que faltaba por experimentar na poltica ateniense.Asmulleres,vestidascoasroupasdosseusmaridos,clansenaasembleaeconseguenlevaracabo o seu plan: depositar o poder nas mans das mulleres que instauran un rximede comunismo total de bens e persoas. A artfice do plan Praxgora, a protagonista da obra cun nome parlante que xa informa espectadorsobreassascapacidades:aqueactanagora 1 .

Agoraeraaprazapblicadascidadesgregas,entornoacaldesenvolvaseavidapoltica,socialeeconmica. Teatrogrego.Px.6

8.CUESTINSSOBREASASEMBLESTASDEARISTFANES
(Cuestinsposiblesparadesenvolvernocomentariodetexto) 1. Por que as mulleres teen que sar s agachadas das sas casas? que liberdades tian as mulleres na antigagrecia? 2. Consulta cales eran as funcins da asemblea () na antiga Atenas, quen poda asisitir e queasuntossetrataban. 3.DiscursodePraxgoraapartirdapx.40. Que de defectos achaca aos homes atenienses? A que se refire cando di o que recibe a paga... que paga era esa?. Volve mencionalo cando di cobrades os vosos salariosdoerariopblico. Asemblea()naAntigaAtenas:1.Acrpole.2. Quetarefaseranhabituaisnasmulleres? Orador.3.Gardindaorde.4.AltardeZeus.5.Clepsidra.6. Que tpicos sobre o comportamento das Escribas.7.Cidadns. mulleressemencionan? 4.Apartirdapx.57temosunagnentrePrxagora,BlpiroeCremes: DescribeostrazosdeBlpiro A que se refire Blpiro cando lle di a sa muller: Non me quites o meu sustento. como se chamabanosdelatoresprofesionaisnaantigaGrecia?Explicaaposibleetimoloxadestapalabra. ExplicaoplandePraxgora. 5.ExplicacomousaAristfanesautopanasAsemblestas.TenencontaasituacinrealdamullerenAtenase explicasiaaccindasAsemblestasresultabaposiblenasociedadedeaquelmomento. 6.BuscatrazosdohumordeAristfanespresentesnaobra:ousodostpicos,escenastpicas... 7.Explicaqueunnomeparlante,caleshainaobraecalasaetimoloxa.Buscanodiccionariodegregoa palabraecitaalgnhelenismoderivadoeexplcao 8. Busca exemplos da linguaxe viva do pobo: xogos de palabras e dobres sentidos (case sempre en clave ertica), metforas fora de contexto (Ex: o home co que vivo, como de Salamina, deume a noite enteira co remoentreassabas...) 9.Buscarexemplosdehumorsutilehumormisfcil:humordetortasebastonadas,humorescatolxico. 10.CalasituacindeAtenas,dendeopuntodevistahistrico?Poderasexplicarapartirdeaquporque asmulleresdecidenactuar? BIBLIOGRAFA Introduccin http://aspasiamelide.blogspot.com(entrarenHistoria) wikipedia:http://es.wikipedia.org/wiki/La_mujer_en_la_Antigua_Grecia#Estatus PxinadoIESAzahardeSevilla:http://sites.google.com/site/lavidacotidianadelamujer/Home/lamujeren atenas http://gl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9culo_de_Pericles#A_Asemblea_do_pobo Diccionariogriegoespaol.J.M.Pabn,Vox.(EnDiccionarios03,nabiblioteca) Historiadelaliteraturagriega.LpezFrez,J.A.(Ed.),ed.Ctedra(Enlit.grega875,nabiblioteca)
Teatrogrego.Px.7

APUNTAMENTOS

AsAsemblestas e comedias de Aristfanes en cmic (en grego moderno)

Vieta e Aristfanes: - Estn mudos os beizos dos impos, alcalde - Milagre, Milagre!

Representacin das Ras de Aristfanes no teatro de Epidauro, Agosto de 2003

1. FUNCIN E CARACTERSTICAS DO TEATRO 2. A REPRESENTACIN TEATRAL 2.1. Elementos escenogrficos 2.2. Estructura da peza teatral 3. OS XNEROS TEATRAIS 4. PRINCIPAIS AUTORES TEATRAIS GREGOS 5. EURPIDES. AS TROIANAS 6. CUESTINS SOBRE AS TROIANAS 7. ARISTFANES. ASEMBLESTAS 8. CUESTINS SOBRE ASEMBLESTAS

Teatro de Epidauro (Arglide, Grecia)