Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
TARINAYKI TIYAN
__________
____________
____________
___________
___________
______________
_____________
_____________
_____________
______________
________________
_____________
_____________
_______________
________________
______________
uqa Jaime sutikuni, sapa wata, yachay wasipi llamkay tukukuqtin, awichituq wasiman chusaq kani.( kay willaypi wawnuchu Jaimechu sutikun? Jatun tatayqa Calixto sutiyuq, jatun mamaytaq Felicidad sutiyuq. Paykunaqa kay wata ancha kusisqa suyawarqanku, uqataq kusisqallataq chay jatun wasiman chusarqani. Chay wasiqa jatun karqa, achka sachayuq, mayu kantupi, karu jatun llaqmanta. Qayna tutamanta pacha, nitaq inti lluqsimusaqtin, masiykunawan mayuman rirqayku, sacha sachaman pisqukunata japirqayku, mayupi waytarqayku, saykunayku kama pukllarqayku. (Jatun tataq wasinqa jatunchu karqa?)
Kunan paqarin lluqsinaypaq jina uqharikusarqani. Jatun Tatay, sacha urapi mutita mikhuchkarqa, tutuy yamarmasikunata tantarqa juk willayta willananpaq. (Jatun Tata sacha urapi mutitachu mikhuchkarqa?) Jatun wasita qayna rankharqani- nispa willawayku
Punchantinta anchatapuni waqarqani, kunan mayp kawsasaq sapa wata samayniypi?. Umallirikurqani mayumanta, sacha sachamanta, uywakunamanta, sunquypuni phatarpariyta llakiymanta munarqa.
Intipata kaqtin jatun llaqtaman kutipurqani, ancha llakisqa, pukllayta, asiyta mana munarqanichu. Tatayqa sunquchawayta munarqa, mamaytaq makisninwan uqllawarqa. Manapunitaq sunqituyta kusiyman tukuchiyta atirqankuchu.
Chayta willariykichiq jatun tata wasin risqaymanta. (Imamanta Jaime anchata waqarqa?)
I.- PRACTICA GUIADA I.- Yuyankichu jaimeq willayninta?. Yuyankichu imatachus masikunanwan ruwarqanku. MODELO Imata jaime ruwarqa? PAY PUKLLARQA
Tusurqa/puurqa/pukllarqa
Llamkarqa/pukllarqa/sunqucharqa
Mayuman/urquman/jallpaman
Juchuy/jatun/chichi
Quwita/misita/urpikunata
awirirqa/mikhurqa/parlarqa
Mariya/Felicidad/Josefina
II.- En la casa de Jaime hubo una fiesta por eso Jaime nos cuenta lo que hicieron l y su familia en ese da. MODELO.- Jaime raymipi .(tusuy)
III.- Jaime en su ltimo viaje hizo muchas cosas algunas muy interesantes, primero debes trabajar solo e intentar encontrar 7 acciones y luego debes comparar con tu compaero para ver si ambos tienen las mismas acciones y ver cules son distintas
MODELO..-MIKHURQA
Estudiante 1
T I Y A K U R Q A
C T W Y P Q I W N
H I A A U A P A M
U P Y K R P U Q I
S L T U I I Y A K
A A A P R R A R H
R N R A Q A Q Q U
Q I Q T A T H A R
A K A H A K A T Q
T U S U R Q A Q A
Estudiante 2 T I Y A K U R Q A C J W Y P Q I W N H I A A U A P A M U P Y P R P U Q I S L T U I I Y A K A A A P R R A R H R N R A Q A Q Q U Q I Q T A T H A R A K A H A K A T Q P U K L L A R Q A
1. ___________________________ 2. __________________________ 3. __________________________ 4. __________________________ 5. __________________________ 6. __________________________ 7. __________________________ ACCIONES COMUNES REALIZADAS EN EL ULTIMO VIAJE 1. _________________________ 2. _________________________ 3. _________________________ 4. _________________________ 5. _________________________ 6. _________________________ ACCIONES QUE NO SON COMUNES 1. ____________________________ 2. ___________________________ 3. ___________________________ 4. ___________________________
PRACTICA LIBRE 1.- Habla con tu Compaero y luego comenta con toda la clase lo que hicieron los integrantes de tu familia ayer.
2.-En la clase de lenguaje todos presentaron lo que hicieron el fin de semana pasado, Viendo la imagen cuntanos lo que hizo Jos con su familia.
3.- Tuviste una experiencia similar a la historia de Jaime y su ltimo viaje a la casa de sus abuelos, en grupos de 3 o 4 comenta con tus compaeros esa experiencia de la infancia elijan la historia ms interesante y comprtanlo con el curso.
Antes de leer:
Saramanta
Saramanta parlaspa nuqanchik ninanchiq tiyan, saraqa achkha watayuqa, tukuy laya llaqtakunapi tarpukun, tukuy runakunataq mikhuyta yachanku. Saraqa mexico jatun llaqtamanta ninku rikhurisqanta. Saraqa puqun tukuy jallpapi, mujunjinatataq mikhukun tukuy laya mikhukunapi. Tukuy llimpikunapi tiyallantaq, yuq sara,qillu sara, chiqchi sara, puka sara, chuspillu , achkhapuni kan. Saraqa tarpukun runakuna mikhunanpaq, uywakuna mikhunanpaq, saramanta mana mujullantachu mikhukun , uywakuna chhallanta anchatapuni mikhunku. Sarata mikhunchik mutipi, lawapi, jankapi, chakipaqpi, saramanta jakuta ruwanchik tantata ruwanapaq, aqhata ruwanataq, wakin alcohol nisqata saramanta urqunku.
PRACTICA DE PRODUCCION ESCRITA. Carlitos tuvo una hermosa experiencia en el campo, te pido que junto a un compaero escriban una historia con las mismas imgenes pero con el orden y el argumento que tu desees de las aventuras paso Carlitos en su visita al campo.
II.- ESTRUCTURA GRAMATICAL.PRETERITO PERFECTO El pretrito perfecto o pasado simple es aquel que nos indica que la accin fue realizada efectivamente, expresa una accin que ya sucedi. El sufijo que expresa el pretrito es el RQA que va entre la raz del verbo y la terminacin verbal del presente y permanece igual en todas las personas.
Nuqa Pukllarqani Qam Pukllarqanki Pay Pukllarqa Nuqanchik Pukllarqanchik Nuqayku Pukllarqayku Qamkuna Pukllarqankichik Paykuna Pukllarqanku
El tiempo del verbo indica cuando transcurre la accin Los verbos en pretrito (pasado) expresan que la accin ya sucedi.
Ejemplos: Mamay mikhunata waykurqa
I.- La pazman chusarqani, Luzmila carpio Francia jatun llaqtamanta chayamusqa . Paywan tukuymamanta sumaqta parlarqani. Kutimusaqtiytaq tapuykuna, kutichiykuna qipiypi piqturparikusqa. Qam runa masikunaykiwan chiqanchanayki , luzmilawan parlasqay umallikunanpaq.(ordena este dialogo, toma el papel de alguno de los personajes y acta con tu compaero)
Imat llaqtakipaq ruwarqanki? Iskay waranqa suqtayuq watapi chusarqani Maykaq chayamurqanki? Sumaq punchay Potosipaq yankunata ruwachirqani, iskay jampinawasita uqharichirqani, yakuta aparqani ima. Tinkunakama kachun Qayna chayamurqani Juchuy kasaqtiy, mamay yachachiwarqa. Sumaq punchay mama Luzmila. Ima watapi franciaman chusarqanki? Pi yachachisurqa takiyta? Tinkuna kama mama Luzmila.
III.- Qaynawata Uyuni llaqtaman chusarqani. Chaymanta willarisaykichik. Kay willayta sumaqta yawirinaykichiqpaq juntachiychiq.( el ao pasado viaj a Uyuni, de eso del voy a hablar, para leer bien este relato debes completar los espacios) Uyuniman chusarqani
Nuqa carlos sutikuni. Nuqa qayna wata chunka tawa watayuq__________________(kay), imaynatapis uqa Uyuniman chusayta ___________________(munay). Juk punchay Tatay _______________(niway). Waway, uqa Uyuniman risaq juk killata llankamusaq. Tatayqa juk waynuchuta pusananpaq _______________(maskay), uqa tataywan uyuniman _________________riy). Killatapuni ______________ (qhipakamuy). Tukuy llaqtaqa ancha kacha _____________(kay), anchatapunitaq chirimurqa, tataywan kachi samay wasipi_________________(puuy), colorada qhuchata _______________(riqsiy). Chaymanta kutimuspa yamarmasikunapaq pachakunata ______________(apamuy).Kunanmantapacha suyasani maymanchus Tatay pusallawanqataq.