1

PRZEDMOWA
Republika Chorwacji jest maym krajem i jej udzia w wiatowym obrocie towarowym wynosi zaledwie 0,2%, ale kraj ten posiada, oprcz walorw turystycznych, istotne zalety gospodarcze, biorc pod uwag stay wzrost jego aktywnoci ekonomicznej, szybko rozwijajc si turystyk oraz wzrastajcy popyt wewntrzny. Chorwacja tym bardziej jest godna szerszego zainteresowania polskich podmiotw gospodarczych, e za kilka lat (eksperci szacuj, e za 4-5), po spenieniu warunkw okresu przejciowego i stajc si czonkiem Unii Europejskiej, w peni otworzy swj rynek m.in. na polskie towary. Krajowy biznes z kadym rokiem wzbogaca ofert eksportow do Chorwacji. Na 97 dziaw taryfy celnej, reprezentowanych byo 86. Niniejsze opracowanie ma na celu przekazanie polskim przedsibiorcom, w skondensowanej formie, praktycznych informacji o chorwackim rynku, ktre mog by pomocne w podjciu decyzji o rozpoczciu lub rozszerzeniu dotychczasowej wsppracy z tym pastwem. Polski biznes z powodzeniem wchodzi na ten obiecujcy rynek ale moliwoci s duo wiksze. Dane statystyczne w swej wikszoci, w tym odnoszce si do polsko chorwackiej wymiany handlowej, s oparte na danych chorwackich, ktre ze wzgldu na nieco inn metodologi oblicze, w niektrych przypadkach nieznacznie rni si od danych publikowanych przez GUS. Przy opracowywaniu niniejszego poradnika korzystano ze rde tak polskich, jak i chorwackich. Bardzo wartociowe s informacje i opracowania oraz Ministerstwa Gospodarki, za ktre autorzy opracowania skadaj szczeglne podzikowanie. Redakcja Przewodnika, ktry ma suy jako nieodpatna pomoc szkoleniowa w cyklu zaj w ramach projektu PARP Wsparcie rozwoju polskiego eksportu, serdecznie dzikuje za udostpnienie materiaw i danych statystycznych, Ambasadzie RP w Zagrzebiu, Wydziaowi Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Zagrzebiu, kierownictwu i pracownikom Departamentu Midzynarodowych Stosunkw Dwustronnych Ministerstwa Gospodarki, Ambasadzie Republiki Chorwacji w Warszawie, Instytutowi Koniunktur i Cen Ministerstwa Gospodarki. Zesp redakcyjny ma nadziej, e opracowanie przybliy przedsibiorcom polskim rynek chorwacki i bdzie przydatnym instrumentem w podejmowaniu przez nich korzystnych biznesowych decyzji.

(red.)

Spis treci:
1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 3. 4. 4.1 4.2 4.3 5. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 6. 6.1 6.2 6.3. 6.4 6.5 6.6 7. 7.1 7.2 7.3 Przedmowa Informacje oglne o kraju Podstawowe informacje Ludno, warunki ycia, religia Klimat, warunki geograficzne, bogactwa naturalne System polityczny Aktualna sytuacja polityczna, stosunki z ssiadami Gospodarka Rys historyczny rozwoju gospodarki Charakterystyka gospodarki kraju Charakterystyka gwnych sektorw gospodarki Inwestycje Prognoza rozwoju gospodarki Chorwacji Przeksztacenia strukturalne i system wasnoci System finansowy Sektor bankowy Sektor ubezpieczeniowy Rynek kapitaowy System podatkowy Oglne informacje o systemie podatkowym Podatki powszechne Podatki wojewdzkie Podatki gminne lub miejskie Podatki mieszane Podstawy prawne i zasady prowadzenia dziaalnoci gospodarczej Podstawy prawne Formy prawne podmiotw gospodarczych Inne formy dziaalnoci gospodarczej lub jej promocji Procedury zwizane z zakadaniem firmy Strefy wolnocowe Nieformalne uwarunkowania dziaalnoci gospodarczej 2 5 5 6 7 7 9 10 10 11 12 16 17 18 19 19 20 21 22 22 23 25 26 27 31 31 32 37 40 44 44

Handel zagraniczny i polityka handlowa 45 Obroty handlu zagranicznego, jego struktura i kierunki geograficzne 45 Polityka celna 48 Pozataryfowe instrumenty polityki handlowej 49

8. 8.1. 8.2 8.3 8.4 8.5. 9. 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8 9.9 9.10 9.11 9.12 9.13 9.14 10.

Wsppraca gospodarcza Polski z Chorwacj Podstawy prawno-traktatowe bilateralnej wsppracy gospodarczej z Chorwacj Wielko i struktura wzajemnej wymiany handlowej Wsppraca inwestycyjna Moliwoci rozszerzenia wsppracy gospodarczej nisze rynkowe Formy dziaalnoci marketingowo-promocyjnej na chorwackim rynku Warunki podry i zamieszkania w Chorwacji Przekraczanie granicy Wizy Przepisy celne Przekraczanie granicy Czas Moliwoci dostania si do Chorwacji Obowizek meldunkowy Baza noclegowa Jedzenie Zdrowie Telekomunikacja Waluta, koszty utrzymania Dni wolne i wita Bezpieczestwo Przydatne adresy

51 51 51 54 54 56 58 58 59 60 60 61 61 62 62 62 63 63 63 64 65 65

1. Informacje oglne o kraju

1.1 Podstawowe informacje Republika Chorwacji ley w Europie Centralnej, nad Morzem Adriatyckim. Rozcigajc si dugim pasem wzdu wybrzea Morza Adriatyckiego graniczy: ze Soweni (501 km) od zachodu, Wgrami (329 km) z pnocy, Serbi (241 km) od pnocnego wschodu, Boni i Hercegowin (932 km), ktra znajduje si niejako w rodku Chorwacji od strony wschodniej oraz z Czarnogr (25 km) od poudniowego wschodu. Republika Chorwacji liczy 56 610 km2 (ld), czyli okoo sze razy mniej ni Polska. Naley do niej 1185 wysp, z czego 66 jest zaludnionych. Do najwikszych wysp nale Krk (410 km2), Cres i Bra. Kraj dzieli si pod wzgldem administracyjnym na 21 okrgw (upaniji). Jednym z nich jest stolica kraju (Zagrzeb), bdca odrbn jednostk administracyjn na prawach upaniji. Na obszarze Chorwacji znajduje si 122 miast i 416 gmin. Najwiksze miasto Zagrzeb liczy 779,2 tys. mieszkacw. Inne due miasta Chorwacji to Split Rijeka, Osijek wszystkie powyej 100 tys. mieszkacw. Jzykiem urzdowym jest chorwacki, a w pisowni stosowany jest alfabet aciski (do czasw odzyskania niepodlegoci w 1991 r. uywano alfabetu aciskiego i cyrylicy, a jzykiem urzdowym by serbsko - chorwacki). Najczciej uywanym jzykiem obcym, zwaszcza w biznesie i wrd modego pokolenia, jest jzyk angielski, znany jest niemiecki, a na wybrzeu woski. Walut jest kuna (1 kuna =100 lip). Banknoty w obiegu maj warto: 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000 kun (HRK). Monety maj warto: 1, 2, 5, 10, 20, 50 lip oraz 1, 2, 5 kun. rednie kursy wymiany: 1EUR = 7,25 HRK; 1 USD = 5,68 HRK; 1 PLN = 1,85 HRK (kurs z 1.08.2006) Stopie zurbanizowania Chorwacji mona okreli jako rednio wysoki. Znaczna wikszo ludnoci ( 64%) mieszka w miastach, natomiast na wsi 36%. Chorwacja jest czonkiem Organizacji Narodw Zjednoczonych od 1992 r. oraz organizacji jej systemu (m.in. Konferencji Narodw Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), Organizacji Narodw Zjednoczonych ds. Owiaty, Nauki i Kultury

(UNESCO), Organizacji Narodw Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysowego (UNIDO), wiatowej Organizacja Zdrowia (WHO), Organizacji Narodw Zjednoczonych ds. Wyywienia i Rolnictwa (FAO). W padzierniku 1996 roku zostaa czonkiem Rady Europy, a w listopadzie 2000r. czonkiem wiatowej Organizacji Handlu (WTO). Od 1 marca 2003 r. kraj ten sta si penoprawnym czonkiem rodkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA), a w czerwcu 2004 roku uzyska status kraju kandydujcego do UE. Republika Chorwacji jest take czonkiem Midzynarodowego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, wiatowej Organizacji Zdrowia, Midzynarodowego Konsorcjum Satelitw cznociowych(INTELSALT), Midzynarodowej Organizacji Policji Kryminalnej (INTERPOL) oraz wielu innych organizacji o charakterze midzynarodowym. 1.2 Ludno, warunki ycia, religia Chorwacj zamieszkuje 4,4 mln mieszkacw (84,6 osoby na km2). W ostatnich latach obserwuje si tendencj spadkow liczby mieszkacw kraju, spowodowan gwnie emigracj zarobkow do krajw zachodnich, ujemnym przyrostem naturalnym (wskanik 2,5 na 1 tys. mieszkacw za lata 2002 - 2004) oraz emigracj Serbw do rodzinnego kraju Serbii. W wyniku dziaa wojennych w latach 90-ch i migracji ludnoci, struktura narodowociowa ludnoci zamieszkujcej Chorwacj ulega znacznym zmianom - zdecydowanie zmniejszy si udzia ludnoci narodowoci serbskiej. Aktualnie struktura narodowoci w Republice Chorwacji przedstawia si nastpujco: Chorwaci 89,6%, Serbowie 4,5%, Boniacy 0,5%, Wosi 0,4%, Wgrzy 0,4%, Albaczycy 0,3 %, Sowecy 0,3 %, Czesi 0,2 %, Rumuni 0,2 %, Sowacy i Czarnogrcy po 0,1 %, inne narodowo 0,4%. W trakcie spisu ludnoci Chorwacji w 2001 roku, 567 osb okrelio swoj narodowo jako polsk. Najwicej z nich mieszkao w Zagrzebiu (133 osoby) i Rijece (37 osb). Struktura wieku spoeczestwa Chorwacji (na postawie spisu ludnoci z 2001 roku) wskazuje na jego starzenie si: ludno do 14 roku ycia stanowi 17,1% ogu mieszkacw kraju, w wieku od 15 do 64 lat 67,2% i w wieku powyej 65 lat 15,7%. W pasie rdziemnomorskim mieszka czwarta cz ludnoci Chorwacji. Generalnie poziom i warunki ycia w Chorwacji mona okreli jako dobre. redni poziom ycia jest zbliony, chocia nieco niszy od polskiego. Wystpuj znaczne rnice w poziomie ycia w poszczeglnych regionach, midzy miastem, a wsi oraz powikszajce si rozwarstwienie spoeczne.

Najpopularniejsza w Chorwacji jest religia rzymsko-katolicka (wyznaje j ok. 88,0% spoeczestwa) prawosawni stanowi ok. 4,4% obywateli kraju (na pocztku lat 90-ch ok. 11,0%), muzumanie ok. 1,3%, protestanci ok. 1,2%, a wyznawcy innych wyzna ok. 0,5%. Natomiast ok. 4,6% spoeczestwa okrela si jako niewierzcy. 1.3 Klimat, warunki geograficzne, bogactwa naturalne Uksztatowanie terenu jest zupenie rne w czci pnocnej i poudniowej Chorwacji. Pnocna Chorwacja, w ktrej skad wchodz krainy Slawonia i Barania, jest nizin (Nizina Panoska), z rzadkimi i niskimi (do 500 m n.p.m.) grami. Jest to obszar rolniczo - przemysowy. Natomiast poudniowa cz od Istrii, przez Gorski Kotar i Velebit, na caej Dalmacji koczc. Mimo to, w Chorwacji nie ma gr wyszych ni 2000 m n.p.m. Najwyszym szczytem jest Vrh Dinare (1831 m), lecy na granicy z Boni i Hercegowin niedaleko miasta Knin. Lasy pokrywaj ok. 30% kraju. Chorwacja ley na obszarze zlewisk Morza Czarnego i Adriatyku. Rzeki w Chorwacji rodkowej i pnocnej s due i nale do zlewiska Morza Czarnego (Sava, Drava, Dunaj). Rzeki, ktre maj ujcie do Adriatyku, s krtkie i o duych spadkach. W Chorwacji nie ma wielu jezior i s one raczej niedue. Najwiksze Vrana niedaleko Biogradu okoo 30 km2. W Chorwacji istniej trzy strefy klimatyczne. Wewntrz kraju panuje umiarkowany klimat kontynentalny, wzdu wybrzea Adriatyku klimat podzwrotnikowy typu rdziemnomorskiego (z du iloci dni sonecznych; suche i gorce lata, agodne i wilgotne zimy) a w centralnej czci kraju, oddzielajcej cz ldow od pasa nadmorskiego, klimat typowy dla terenw grskich. rednia temperatura w czci kontynentalnej: stycze od 0 do 2 C, w sierpniu od 19 do 23 C; rednia temperatura w regionach nadmorskich: stycze 6 do 11 C, sierpie 21 do 27 C; przecitna temperatura morza w okresie zimowym 12 C, latem okoo 25 C. Z surowcw mineralnych w Chorwacji wystpuj boksyty, ropa naftowa, gaz ziemny, niewielkie pokady wgla brunatnego. Kraj ten posiada take mae iloci rud elaza, a z surowcw budowlanych znaczne zasoby wapienia, gliny i kamienia budowlanego. Naturalnym bogactwem s rda termalne. 1.4 System polityczny Mimo, e wrd Sowian Chorwaci ciesz si najstarsz tradycj pastwowoci, to Republika Chorwacji jest jednym z najmodszych pastw europejskich. Jako samodzielne pastwo powstaa w wyniku rozpadu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosa-

wii, ogaszajc w dniu 25 czerwca 1991 r. niepodlego i suwerenno, po przeprowadzonym oglnokrajowym referendum. Oficjalne uznanie przez inne pastwa rozpoczo si z dniem 15 stycznia 1992 r., w wyniku decyzji pastw Wsplnoty Europejskiej o uznaniu Chorwacji jako nowo powstaego pastwa. Rzd Rzeczypospolitej Polskiej 21 stycznia 1992 r. zadeklarowa gotowo nawizania stosunkw dyplomatycznych. Z dniem 9 kwietnia 1992 r. Minister Spraw Zagranicznych RP ustanowi Ambasad Rzeczypospolitej z siedzib w Zagrzebiu. Proklamowanie niepodlegoci spotkao si ze zbrojn interwencj Armii Jugosowiaskiej (de facto Serbskiej). Na wikszoci terytorium kraju walki nie trway dugo i wkrtce armia serbska wycofaa si z Chorwacji. Od kwietnia 1992 r. utrzymanie pokoju staray si zapewni siy pokojowe ONZ. Pozostay sprawy sporne pewnych obszarw kraju (Kraina, cz Slawonii), w ktrych wadz przejli Serbowie zamieszkujcy te tereny, a Chorwaci zostali z nich wypdzeni. W wyniku tzw. byskawicznej wojny, wojska chorwackie odbiy Krain w 1995 roku. Natomiast spraw Slawonii, w tym zrujnowanego Vukovaru, zaatwiono pokojowo. Ostatecznie na mocy tzw. ukadu z Dayton, konflikt formalnie rozwizano w 1995 r. W 1998 roku ostatnie okupowane przez Serbw terytoria wczono do Chorwacji. Chorwacja jest wielopartyjn republik parlamentarn, opart na trjpodziale wadzy, dziaajc na podstawie konstytucji z 22 grudnia 1990 roku, zmodyfikowanej w 1999 i 2001 roku. System prawa zosta przystosowany do wspczesnego ustawodawstwa europejskiego. System polityczny opiera si na uznawaniu praw czowieka, rzdach prawa, rwnoprawnoci narodowej, nienaruszalnoci wasnoci osobistej, sprawiedliwoci socjalnej. Wadza ustawodawcza naley do jednoizbowego parlamentu - Chorwackiego Zgromadzenia Narodowego (Saboru) liczcego, w zalenoci od iloci gosujcych, od 100 do 160 deputowanych. Kadencja parlamentu trwa 4 lata. Ostatnie wybory odbyy si w listopadzie 2003 r. Wadz wykonawcz peni rzd, na czele ktrego stoi premier. Od grudnia 2003 roku jest nim Ivo Sanader, a wadz sprawuje mniejszociowa koalicja prawicowo centrowa (na 152 deputowanych w obecnej kadencji parlamentu, koalicj t reprezentuje 75 deputowanych), zoona z Chorwackiej Wsplnoty Demokratycznej (HDZ), Centrum Demokratycznego (DC), Chorwackiej Partii Socjal-Liberalnej (HSLS), Chorwackiej Partii Rencistw (HSU) i Niezalenej Demokratycznej Partii Serbskiej (SDSS). Gow pastwa i zwierzchnikiem si zbrojnych jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat, z prawem powoywania premiera (czonkw gabinetu desygnuje premier, zatwierdza ich parlament). Od pocztku istnienia tego urzdu piastowa go Franjo Tujman (wybrany kolejno w roku 1990 i 1992 przez parlament oraz w 1997 r., po zmianie konstytucji w wyborach powszechnych). Ostatnia kadencja zostaa przerwana mierci prezydenta w grudniu 1999 r. Od lutego 2000 roku prezydentem jest Stipe Mesi, ktry peni swj urzd do chwili obecnej (wybrany na II kadencj w wyborach styczniowych 2005 r.).

Wadz sdownicz w Chorwacji sprawuj niezawise sdy. System sdowniczy tworz sdy cywilne: ds. wykrocze, administracyjne i gospodarcze. Wszystkie one podlegaj Sdowi Najwyszemu. Sd Konstytucyjny decyduje o zgodnoci wydawanego prawa z przepisami konstytucji, o wanoci przeprowadzanych wyborw, referendw oraz stoi na stray konstytucyjnoci dziaa instytucji pastwowych, samorzdowych i innych. Do najbardziej liczcych si partii politycznych nale: Chorwacka Unia Demokratyczna (HDZ), Socjaldemokratyczna Partia Chorwacji (SDP) , Chorwacka Partia Chopska (HHSS), Chorwacka Partia Prawa (HHSP), Demokratyczne Zgromadzenie Istrii (IDS), Chorwacka Partia Ludowa Liberalni Demokraci (LDC), Chorwacka Partia Rencistw, HSU Niezalena Demokratyczna Partia Serbska(SDSS), Chorwacka Unia Chrzecijasko-Demokratyczna (HKDU), Blok Chorwacki (HB), Chorwacka Partia Socjal-Liberalna (HSLS) Centrum Demokratyczne (DC ). 1.5 Aktualna sytuacja polityczna, stosunki z ssiadami Republika Chorwacji jest pastwem, w ktrym sytuacja polityczna jest ustabilizowana, aczkolwiek nie pozbawiona problemw nkajcych wszystkie pastwa regionu. Przesilenie polityczne miao miejsce w 2001r., gdy wydanie zbrodniarzy wojennych Trybunaowi Haskiemu wywoao szybko zaegnany kryzys rzdowy. Wybory parlamentarne w grudniu 2003 r. potwierdziy du dezintegracj polityczn spoeczestwa chorwackiego, jednak zbudowanie rzdu koalicyjnego ustabilizowao sytuacj polityczn w kraju. Wstpienie do zachodnich struktur integracyjnych jest obecnie strategicznym narodowym celem Chorwacji. W lutym 2003 roku rzd Republiki Chorwacji zoy wniosek o przyjcie do UE, a w czerwcu 2004 roku Chorwacja uzyskaa status kraju kandydujcego do Unii Europejskiej. Jednak rozpoczcie negocjacji zostao uzalenione od wydania przez rzd chorwacki kilku jej obywateli, podejrzanych o popenienie zbrodni wojennych w okresie wojny domowej w latach 1991 -1995. Rozmowy akcesyjne rozpoczy si w padzierniku 2005 r. (w kwietniu 2006 przed sdem w Hadze rozpocz si proces osb oskaronych). Podejmowane s rwnie przedsiwzicia zmierzajce do wejcia Chorwacji w struktury NATO (w 2002 roku dopuszczono Chorwacj do udziau w programie NATO Partnerstwo dla Pokoju). Od kilku lat rzd Republiki Chorwacji podejmuje zdecydowane dziaania w kierunku poprawy stosunkw z ssiadami, zwaszcza z Serbi i Czarnogr (w 2002 r. odby si pierwszy od czasu rozpadu Jugosawii szczyt prezydentw Boni, Chorwacji oraz Serbii i Czarnogry; wkrtce potem zakoczono trwajcy dziesi lat spr pomidzy Chorwacj a Serbi i Czarnogr o przynaleno terytorialn pwyspu Prevlaka, w styczniu 2004 roku podpisano umow o wolnym handlu midzy obydwoma pastwami, ktra wesza w ycie w lipcu 2004 roku). Stosunki ze Soweni tradycyjnie s przyjacielskie, chocia nieco zakcane sporami granicznymi. Z Wgrami nie wystpuj adne nieporozumienia. Stosunki z Boni i Hercegowin s dobre, kraj ten jest wspierany przez Chorwacj w procesie budowy swojej pastwowoci i jest jednym z najwikszych partnerw han-

dlowych Chorwacji, aczkolwiek pojawiaj si ze strony politykw BiH dziaania zmierzajce do ograniczenia wsppracy gospodarczej z Chorwacj i dania renegocjacji umowy o wolnym handlu, ktra wg Sarajewa nie zapewnia ekwiwalentnych korzyci. Stosunki z Wochami s stabilne, chocia od czasu do czasu we wzajemnych kontaktach powraca kwestia wasnoci i mniejszoci narodowych na czci Pw. Istria, ktre to zagadnienia s nastpstwem II wojny wiatowej.

2. Gospodarka
2.1 Rys historyczny rozwoju gospodarki Do koca II wojny wiatowej gospodarka chorwacka bazowaa na rolnictwie i niewielkim przemyle przetwrczym. Przyspieszenie uprzemysowienia kraju oraz jego dywersyfikacja nastpia po 1945 r. W wyniku decentralizacji gospodarki w 1965 r. nastpi wzrost gospodarczy oraz silny rozwj niektrych sektorw, przede wszystkim turystyki. Wybuch walk w 1991 spowodowa due zniszczenia i spadek o poow PKB, stukrotnie spado wydobycie boksytw, wiele orodkw przemysowych znalazo si w strefie bezporednich dziaa wojennych, zostay zerwane wizi gospodarcze pomidzy podmiotami gospodarczymi, zamara turystyka. W rozwoju gospodarczym Chorwacji od momentu zakoczenia dziaa wojennych w 1995 r. do dzi mona wyrni dwa okresy; w pierwszym, do 2000 roku rosa inflacja, deficyt budetowy, dug zagraniczny i bezrobocie, co wywoao bardzo due niezadowolenie spoeczne. W drugim, po 2000 r., pomoc pastw zachodnich, wzrost napywu kapitau zagranicznego szczeglnie w sektor turystyczny i petrochemiczny, a take pierwsze istotniejsze reformy o charakterze makroekonomicznym przeprowadzone przez rzd chorwacki i jego rygorystyczna polityka fiskalna, pozwoliy ustabilizowa gospodark i ustabilizowa walut. Gdy wadz w kraju objy siy polityczne zorientowane na otwarcie polityczne i ekonomiczne oraz widzce konieczno przeprowadzenia zasadniczych reform rynkowych, przy zachowaniu restrykcyjnej polityki makroekonomicznej, zacz systematycznie nastpowa wzrost produkcji przemysowej i dochodu narodowego brutto (w 2003 r. osign on poziom z 1990 r.). Zacza znw rozwija si turystyka, chocia w tym czasie niektre wskaniki charakteryzujce sytuacj gospodarcz kraju, jak np. stopa bezrobocia czy dug zagraniczny, nadal wzrastay. W dalszym cigu powanym problemem dla gospodarki chorwackiej byy take wydatki ponoszone na likwidacj bezporednich i porednich skutkw wojny domowej, na ktry to cel przeznaczano corocznie 0,5-0,7 mld EUR ( 1,9-2,5% GDP). Reformatorskie dziaania rzdu sprawiy, e utrzymano inflacj na niskim poziomie, zmniejszono deficyt budetowy, poda pienidza pozostawaa pod kontrol, co spowodowao, e Chorwacja zostaa zaliczona do krajw nie wysokiego jak wczeniej, a ograniczonego ryzyka inwestycyjnego i dziki temu wzroso zainteresowanie inwestorw zagranicznych tym rynkiem.

10

Wyraniejszy rozwj gospodarczy kraju dao si zaobserwowa w 2004 r. Jednak w dalszym cigu, w wyniku koalicyjnych zalenoci rzdzcych obecnie ugrupowa politycznych oraz oporu spoeczestwa i zwizkw zawodowych, wiele reform, tak spoeczno-gospodarczych, jak i w sdownictwie czeka jeszcze na przeprowadzenie. W pewnym stopniu wpyw na powolny rozwj gospodarki Chorwacji na przeomie lat 1999-2000 i kilku nastpnych miaa te recesja gospodarcza w Niemczech i Woszech, od ktrych gospodarka chorwacka jest bardzo silnie uzaleniona. 2.2 Charakterystyka gospodarki kraju Gospodarka Chorwacji rozwija si w tempie ok. 4,0% rocznie, co naley uzna za rednie tempo rozwoju. Wysoko PKB na jednego mieszkaca wynosi 46% redniej unijnej, co pod tym wzgldem plasuje Chorwacj na poziomie naszego kraju (49% redniej unijnej). Warto PKB per capita wynosi ok. 6.800 euro, przy czym wystpuj due rnice pomidzy poszczeglnymi regionami kraju. Rzdowi chorwackiemu udaje si utrzymywa od 1998 r. malejc stop inflacji. Jej najwyszy od czterech lat poziom w roku ubiegym (3,3%) by spowodowany wzrostem cen ropy naftowej i jej produktw. Pace realne ludnoci wzrastaj, poczwszy od 2000 r., w redniorocznym tempie ok. 2,7%. Chorwacja, podobnie jak i pozostae kraje Europy rodkowej i Wschodniej przechodzce proces transformacji gospodarczej, naley do krajw o wysokim bezrobociu, aczkolwiek z tendencj do jej zmniejszania (spadek z 22,3% w 2002 r. do 18% w 2005 r.). Widoczny jest stay wzrost wymiany towarowej Chorwacji z zagranic, jednak jej najwikszym problemem jest wci rosnce ujemne saldo bilansu handlowego, ktre na koniec 2005 roku wynioso 9,7 mld USD i w stosunku do roku poprzedniego wzroso o ok. 14,0 %. Deficyt wymiany towarowej i rosncy dug zagraniczny (ok. 26 mld EUR ) nie rekompensuj rosncych wpyww z turystyki i dodatniego salda transferw biecych, w wyniku czego pogarsza si saldo bilansu patniczego oraz wzrasta deficyt budetowy, ktry na koniec 2005 r. wynosi 9,3 mld kun (4,2% PKB).Tendencje te potwierdzaj dane makroekonomiczne w poniszym zestawieniu. Tabela 1 Podstawowe wskaniki rozwoju gospodarki chorwackiej w latach 1998-2005
L/p Wskaniki makroekonomiczne Rok 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 1. PKB (mld EUR, ceny rynkowe) 18,7 20,0 22,2 24,2 25,5 27,6 30,1 2. PKB (roczna stopa wzrostu) -0,9 2,9 4,4 5,6 5,3 3,8 4,3 3. PKB per capita (EUR) 4.10 4.56 4.99 5.45 5.74 6.22 6.78 4. Stopa bezrobocia 19,5 21,4 22,3 22,3 19,2 18,1 18,0 5. Saldo bilansu handlowego (mld USD) -3,5 -3,6 -4,4 -5,8 -8,0 -8,6 -9,7

11

6. Dynamika wzrostu eksportu 95,2 103,0 105,3 105,1 126,2 129,7 109,8 7. Dynamika wzrostu importu 99,4 102,0 116,0 117,2 132,5 116,7 111,8 8. Udzia hz w PKB (%) 60,8 66,8 69,5 68,5 70,6 71,7 72,9 9. rednia roczna stopa inflacji 4,0 4,6 3,8 1,7 1,8 2,1 3,3 10. Dynamika pac realnych 110,1 103,4 101,6 103,1 103,8 103,7 101,5 11. Dug zagraniczny (mld EUR ) 10,10 12,11 13,46 15,10 19,81 22,78 25,54 12. Dug zagraniczny (% PKB) 54,1 60,6 60,7 61,5 75,5 80,2 84,8 13. Cakowity dug publiczny (% PKB) 4 8,4 47,4 48,1 47,0 490,2 50,7 51,3 14. Deficyt budetowy (% PKB) -2,2 -1,9 -2,3 -2,7 -3,3 -3,9 -4,2 15. Saldo bilansu patniczego (% PKB) -7,1 -7,5 -6,8 -4,3 -4,8 -5,0 -3,7 rdo: Statistical Yearbook. Republic of Croatia. Central Bureau of Statistics. Zagreb 2003, 2004, 2005; Statistical Information 2006. Republic of Croatia. Central Bureau of Statistics. Zagreb 2006; Materiay informacyjne Wydziau Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Zagrzebiu

2.3 Charakterystyka gwnych sektorw gospodarki W ostatnich piciu latach poszczeglne najwaniejsze gazie gospodarki narodowej Republiki Chorwacji uczestnicz w tworzeniu produktu krajowego brutto, rednio w nastpujcej wysokoci: produkcja przemysowa turystyka handel, usugi naprawcze rolnictwo budownictwo 20,0%, 20,0%, 10,3%, 6,8%, 5,8%.

Pooenie nadmorskie Chorwacji sprawia, e wiele dziedzin gospodarki narodowej jest zwizanych z morzem. Znaczce miejsce zajmuje turystyka, przemys stoczniowy, rybny, transport morski. 2.3.1 Przemys Gwn rol w produkcji przemysowej Chorwacji odgrywa przemys przetwrczy i spoywczy, a nieco mniejsz gazie przemysu zwizane z produkcj i dostarczaniem takich mediw jak energia elektryczna, woda oraz przemys wydobywczy. Udzia podstawowych czterech sektorw przemysu w oglnej produkcji przemysowej przedstawia ponisze zestawienie.

12

Tabela 2 Udzia poszczeglnych sektorw w produkcji przemysowej Chorwacji w 2005 r. ( w % )

L/p 1. 2. 3. 4. Sektory przemysu Udzia w oglnej produkcji przemysowej w % 61,7 20,7

Przemys przetwrczy Przemys spoywczy Produkcja energii elektrycznej, pary i ciepej wody, pozyskiwanie i dostarczanie zimnej wody Przemys wydobywczy

12,1 5,5 100,0

Razem

rdo: Gospodarka Chorwacji w 2005 roku Informacja Wydziau Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Zagrzebiu.

Przemys przetwrczy charakteryzuje si zrnicowan struktur gaziow. Do najbardziej znaczcych gazi, jak wynika z poniszego diagramu, nale: przemys chemiczny, przemys zwizany z produkcj drewna i wyrobw z niego, przemys poligraficzny, przemys metalowy i maszynowy. Nieco mniejsze znaczenie w gospodarce chorwackiej odgrywa przemys produkcji rodkw transportu, odzieowy, produkcji sprztu biurowego i RTV, petrochemiczny, tytoniowy oraz hutnictwo. W 2005 r. najwiksz dynamik wzrostu produkcji, w stosunku do roku ubiegego, odnotowano w produkcji sprztu biurowego (komputery), medycznego, precyzyjnego i optycznego (123,7%), w produkcji maszyn i urzdze (117,7 %), w przemyle poligraficzno-wydawniczym (115,8 %), w produkcji wyrobw metalowych (bez maszyn i urzdze). Nieco mniejszym rozwojem charakteryzowaa si produkcja przemysu chemicznego, cznie z produkcj kauczuku i tworzyw sztucznych (106,2%), hutnictwo elaza i stali (104,7%), produkcja rodkw transportu (103,9 %) oraz produkcja wyrobw z drewna, celulozy, papieru i mebli (102,2%). Natomiast regres zanotowano w przemyle tekstylno-odzieowym (94,0%), w produkcji wyrobw tytoniowych (95,4%) oraz w produkcji koksu i produktw naftowych ( 94,3%).

13

Przemys wydobywczy. Najwiksze znaczenie dla gospodarki ma wydobycie boksytw (w Istrii i w Dalmacji) oraz stosunkowo niewielkie wydobycie ropy naftowej, gazu

ziemnego, rud cynku i oowiu, azbestu, wgla kamiennego i kamienia budowlanego.

rdo: Statistical Information 2006. Republic of Croatia. Central Bureau of Statistics. Zagreb 2006.

Przemys spoywczy generuje ok. 20,7% dochodu narodowego Chorwacji. Analiza produkcji 22 podstawowych produktw przemysu spoywczego wykazuje, e produkcja zaledwie piciu z nich wykazuje w latach 2003 i 2004 sta, niewielk tendencj wzrostow (od 0,5% do 11,8%). Do produktw tych nale: soki owocowe, pieczywo cukiernicze, wino, wdliny, napoje bezalkoholowe, oleje jadalne i miso. Produkcja pozostaych artykuw utrzymuje si na staym poziomie z niewielkimi wahaniami z wyjtkiem cukru, ktrego produkcja wzrosa w 2004 roku o 52,5% . Najbardziej znanymi chorwackimi produktami spoywczymi na rynkach zagranicznych s: przyprawy (producent: Podravka d.d. Koprivnica), wyroby czekoladowe (producent: Kra d.d. Zagrzeb). Produkcja energii elektrycznej w Chorwacji w znacznym stopniu oparta jest na wyzyskiwaniu hydroenergetycznych zasobw rzek grskich; m.in. kaskadowe hydroelektrownie na rzece Cetina i Krka). Kraj ten korzysta rwnie, oprcz energii elektrycznej wyprodukowanej z wgla, z energii z elektrowni atomowej wybudowanej w latach 70-ch we wsppracy z Soweni w Krko (na terytorium Sowenii, okoo 20 km od granicy).

14

2.3.2 Turystyka Ze wzgldu na swe pooenie geograficzne Chorwacja ma naturalne, bardzo sprzyjajce warunki do rozwoju turystyki. Do 1990 ten dzia gospodarki przynosi najwiksz cz dewizowych dochodw pastwa. Turystyka skupiaa si gwnie na wybrzeu dalmatyskim, wewntrz kraju ruch by relatywnie niewielki. Wojna domowa zdewastowaa du cz infrastruktury przemysu turystycznego oraz spowodowaa zniszczenia niektrych zabytkowych miast jak Pula, Split czy Dubrownik. Powane inwestycje w t ga gospodarki po 1995 r. oraz racjonalne decyzje ekonomiczne (m.in. zniesienie podatku VAT na przyjazdowe grupy turystyczne z zagranicy) zadecydoway, e turystyka jest nadal jedn z wiodcych gazi gospodarki Chorwacji dostarczajc do niej w ostatnich trzech latach corocznie ponad 6 mln dochodu i tworzc tym samym prawie 20% wartoci PKB. W oglnej sumie turystw bardzo wysoki odsetek (ok. 90%) przypada na turystw zagranicznych (ok. 10 mln), a tylko ok. 10% na turystw krajowych. Poczwszy od 2000 r. rednioroczne tempo wzrostu przychodw z turystyki wynosi ok. 21%, a najwyszy jest wzrost liczby turystw z Francji, Wielkiej Brytanii, krajw skandynawskich i USA. W 2003 r. Chorwacj odwiedzio 238 tys. turystw z Polski, w 2004 r. 241 tys., a w roku 2005 242 tys. 2.3.3 Handel i usugi naprawcze Ten dzia gospodarki narodowej Chorwacji nie wykazuje zbyt duych tendencji zmian w tworzeniu PKB, utrzymujc si od kilku lat na poziomie ok. 10%. Ewentualne zmiany maj charakter incydentalny i s zwizane bd to ze wzrostem cen detalicznych (najbardziej zauwaalne s tu wzrosty cen paliw) lub te z chwilowym wzrostem sprzeday niektrych towarw i usug poczonych ze wzrostem pac brutto i udzielonych kredytw przez banki (np. w 2005 r. wzrost o ok. 15% zakupw pojazdw samochodowych oraz usug motoryzacyjnych). 2.3.4 Rolnictwo Terytorium Chorwacji zajmuj w 57% grunty orne, ki i pastwiska. Daje to przecitny wskanik 0,67 ha uytkw rolnych na 1 mieszkaca. Ze wzgldu na warunki naturalne, typowe rolnictwo najlepiej jest rozwinite w Sawonii i Chorwacji waciwej. Uprawia si tam gwnie pszenic, kukurydz, buraki cukrowe, sonecznik, len, konopie, tyto. Natomiast niemal poow wszystkich upraw trwaych w Chorwacji stanowi winnice. Winorol uprawia si przede wszystkim na wyspach i na wybrzeu. Drugim rejonem jego uprawy jest rejon Zagorja w pnocnej Chorwacji. rdziemnomorski klimat wybrzea stwarza take warunki do uprawy oliwek, fig, pomaraczy i cytryn, natomiast w pozostaych czciach kraju rozwinite jest sadownictwo drzew owocowych charakterystycznych dla Europy rodkowej, z przewag liw. Na obszarach nizinnych hoduje si bydo, trzod chlewn i drb, a w Grach Dy-

15

narskich owce, kozy, osy, muy. Chorwacja ma te dobre warunki do rozwoju rybowstwa i przetwrstwa ryb. W Adriatyku owi si m.in. sardynki, makrele i tuczyki a u wybrzey Istrii rozwijana jest take hodowla ostryg. Powane znaczenie gospodarcze ma rwnie eksploatacja lasw. Udzia produkcji rolnej, mylistwa, lenictwa i rybowstwa w wytworzonej wartoci dodanej PKB na przestrzeni ostatnich omiu lat wykazuje tendencj malejc (7,8% w 1997 r., 6,5% w 2005 r ), przy prawie niezmiennym poziomie hodowli byda i produkcji mleka oraz spadku hodowli trzody chlewnej i drobiu. 2.3.5. Budownictwo Udzia produkcji budowlanej w PKB Chorwacji nie wykazuje tendencji wzrostowych w ostatnich omiu latach, a odnotowuje zauwaalne coroczne wahania (np. 6,0% w 1997r. i 3,9% w 2000 i 2001 r.). Najwiksz dynamik wzrostu w budownictwie odnotowano w 2003 r. i wpyw na taki stan rzeczy miay wyniki osignite w budowie infrastruktury drogowej kraju. 2.4 Inwestycje 2.4.1 Inwestycje zagraniczne w Chorwacji Warto inwestycji zagranicznych dokonanych w Chorwacji w cigu 13 lat (19932005), wynosi 11,22 mld EUR. Jedna czwarta skumulowanych inwestycji zagranicznych (25,9%) pochodzi z Austrii. Na drugim miejscu s Niemcy z udziaem 17,2%, a na trzecim USA z udziaem 11,7%. Kolejne miejsca zajmuj Wgry, Holandia, Wochy, Luksemburg i Sowenia z udziaami odpowiednio 8,9%, 8,1%, 7,2%, 5,9% i 4,1%. Prawie inwestycji zagranicznych (23,4%) zostao ulokowanych w sektorze porednictwa finansowego. Na drugim miejscu znalaza si telekomunikacja (14,2%), a na kolejnych wydobycie i przetwrstwo ropy naftowej, produkcja farmaceutykw, hotelarstwo i gastronomia, handel detaliczny, produkcja cementu, ze wskanikami odpowiednio: 11,4%, 8,9%, 3,9%, 3,7%, 2,9%. 2.4.2 Inwestycje chorwackie za granic czna warto chorwackich inwestycji za granic dokonanych w okresie lat 1993-2005 wyniosa 1,61 mld USD. Najwikszymi beneficjentami chorwackich inwestycji jest Bonia i Hercegowina oraz Serbia i Czarnogra (odpowiednio 45,6% i 40,9 %). Trzecie miejsce zajmuje Szwajcaria (36,1%), a czwarte Polska (9,5%). Kolejne znaczce miejsca zajmuj: Sowenia

16

(4,7%), Holandia (4,5%), Liberia (3,5%) oraz Wgry (3,2%). Ponad poowa (52,7%) skumulowanych chorwackich inwestycji zagranicznych zostaa ulokowana w produkcj farmaceutykw. 2.5 Prognoza rozwoju gospodarki Chorwacji Ustabilizowany obecnie stan gospodarki chorwackiej ma szanse w najbliszym okresie czasu utrzyma swe trendy rozwojowe z ostatnich 2-3 lat. Gwarantem takiego stanu rzeczy jest stabilna sytuacja w regionie, unormowana wewntrzna sytuacja polityczna kraju oraz fakt, e pastwo to stao si krajem stowarzyszonym z UE, co daje gwarancj na dokoczenie refom strukturalnych i monitoring gospodarki ze strony Wsplnoty. Krtkookresowa prognoza rozwoju gospodarki opracowana przez rzd Chorwacji na lata 2006-2008 zakada, e osignie ona wskaniki makroekonomiczne przedstawione poniej. Tabela 3 Planowane podstawowe wskaniki rozwoju gospodarki chorwackiej w latach 2006-2008 L/p Wskaniki makroekonomiczne 2006 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. PKB (mld HRK) PKB per capita (HRK) PKB per capita (EUR) PKB (wzrost w % do poprzedniego roku) Konsumpcja indywidualna (realny wzrost %) Konsumpcja zbiorowa (realny wzrost %) Inwestycje (realny wzrost %) Eksport (realny wzrost %) Import (realny wzrost %) Inflacja (% rok do roku) Saldo rachunku obrotw biecych (% PKB) Dug zagraniczny (mld EUR, na koniec roku) Dug zagraniczny (% PKB, na koniec roku) Deficyt budetowy (% PKB) Cakowity dug publiczny (% PKB) 239,3 53.862 7.230 4,0 3,9 0,8 4,9 5,7 4,4 3,2 -5,3 26,70 83,1 -2,4 49,0 Rok 2007 256,8 57.820 7.761 4,1 4,0 1,3 5,1 4,7 3,9 2,8 -4,5 28,68 83,2 -2,2 48,4 2008 276,1 62.151 8.342 4,3 3,7 1,3 5,6 5,4 4,2 2,6 -3,8 30,91 83,4 -1,9 47,4

rdo: 2006 Pre-accesson Economic Programme. Government of the Republic of Croatia. Zagreb 2006.

Jak wida z powyszych danych, do 2009 r. oczekiwany jest m.in. coroczny wzrost dochodu narodowego brutto na obecnym poziomie ok. 4%, dalszy spadek inflacji, wysze tempo wzrostu eksportu, anieli importu, ale take wzrost dugu zagranicznego.

17

3. Przeksztacenia strukturalne i system wasnoci

Z pocztkiem 2000 r., po dojciu do wadzy nowego rzdu, nastpia rwnie jakociowa zmiana w procesie przeksztace wasnociowych. Utrzymany zosta trend dalszej prywatyzacji firm strategicznych (np. INA koncern naftowy, Osiguranje najwiksza firma ubezpieczeniowa, czy te Chorwackiej Telekomunikacji), z jednoczesnym zwikszeniem transparentnoci tego procesu Dokonano m.in. audytu wielu poprzednich procesw prywatyzacyjnych, ktre wykazay, e w 3/4 z nich doszo do rnych nieprawidowoci. Nie podjto jednak dochodze prokuratorskich. Rzd zobowiza si wobec instytucji midzynarodowych do przyspieszenia prywatyzacji, w tym firm z mniejszociowym udziaem skarbu pastwa. Jednak plan sprywatyzowania wszystkich przedsibiorstw pastwowych do koca 2005 r. nie powid si. Obecnie trwa lub koczy si proces restrukturyzacji duych przedsibiorstw i bran, np. przemysu stoczniowego, hutnictwa, kolei, przygotowujcy je do prywatyzacji oraz rwnolegle postpuje prywatyzacja szeregu przedsibiorstw, w tym sektora turystycznego. Przyspieszenie tego procesu nastpio od pocztku br., kiedy to w aktywn faz weszy rozmowy akcesyjne z UE. Technika prywatyzacji polega na tym, e w pierwszej kolejnoci udziay w firmie nabywaj do okrelonej wysokoci pracownicy i kadra zarzdzajca. Pozostaa warto firm jest przekazywana do trzech funduszy pastwowych: Chorwackiego Funduszu Prywatyzacyjnego (2/3 pozostaej wartoci) oraz dwch funduszy rentowych (po 1/3 do kadego z nich), nabycie ktrych przez inwestora/inwestorw nastpuje w drodze przetargw lub sprzeday akcji na giedzie Zagrzebskiej lub Varadinskiej. Przetargi dotycz tych podmiotw gospodarczych, w ktrych pastwo ma wikszociowy udzia lub ktre odgrywaj strategiczn rol w gospodarce chorwackiej. Natomiast sprzeda akcji na giedzie nastpuje w przypadku wyzbycia si przez pastwo mniejszociowego udziau w konkretnej firmie. Prywatyzacja najbardziej zaawansowana jest w sektorze bankowym (ok. 98% wszystkich aktyww bankowych naley do prywatnych wacicieli krajowych lub zagranicznych), natomiast znacznie mniej w przemyle, turystyce, sektorze publicznym, rolnictwie (dotyczy to gwnie kombinatw rolniczych, gdy ponad 60% ziemi uprawnej jest prywatn wasnoci rolnikw). Proces przemian strukturalnych w gospodarce chorwackiej czeka na szybsze zakoczenie. W przypadkach niezbdnych powinny zosta przyspieszone procesy upadociowe firm pastwowych, a w innych restrukturyzacyjne i prywatyzacyjne. W okresie 15 lat proces ten przebiega mniej dynamicznie anieli w innych pastwach regionu, przejawiajc szczeglnie w latach 90-ch znamiona upolitycznieni i korupcyjnoci (w okresie tym spowolnia go te wojna domowa). W porwnaniu do innych krajw ubiegaj-

18

cych si o czonkostwo w UE, stopie zaawansowania prywatyzacji w Chorwacji jest najniszy (np. prywatny sektor Chorwacji uczestniczy w ok. 60% w tworzeniu PKB, a w Bugarii i Rumunii odsetek ten wynosi odpowiednio 75% i 70%). Podobny poziom osigny przemiany strukturalne w dziedzinie rynku pracy, administracji publicznej, finansw publicznych, przed ktrymi stoj, przed wejciem Chorwacji do UE zadania m.in. polepszenia klimatu inwestycyjnego i dla dziaalnoci maych i rednich firm zmiany systemu edukacji, zwikszenia miejsc pracy, dokonania restrukturyzacji i podniesienia efektywnoci pracy administracji publicznej, reforma systemu sdowniczego, walki z korupcj, zmniejszenia wydatkw na cele socjalne

4. System finansowy
System finansowy Republiki Chorwacji, jako tzw. kraju wschodzcego, jest na etapie przemian i nie jest jeszcze ostatecznie uksztatowany. Tworz go trzy podstawowe segmenty: sektor bankowy, ubezpieczeniowy oraz rynek kapitaowy. 4.1 Sektor bankowy Chorwacki Bank Narodowy, jako bank centralny odgrywa zasadnicz rol nie tylko w regulacji krajowego systemu bankowego, ale rwnie w sferze jego kontroli i nadzoru. Jest on instytucj niezalen od rzdu i podlega tylko parlamentowi. W poowie 2006 r. w Republice Chorwacji funkcjonowao 34 bankw komercyjnych, 5 kas mieszkaniowych, 6 przedstawicielstw bankw zagranicznych oraz Chorwacki Bank Rekonstrukcji i Rozwoju. Zadaniem kas mieszkaniowych jest gromadzenie depozytw od osb fizycznych i prawnych oraz udzielanie poyczek na budownictwo mieszkaniowe realizowane na terytorium kraju przy pewnej pomocy pastwa. Aktywno Chorwackiego Banku Rekonstrukcji i Rozwoju w szczeglnoci jest ukierunkowana na rozwj infrastruktury kraju, przedsibiorczoci, finansowanie i ubezpieczenie operacji eksportowych, rozwj budownictwa mieszkaniowego oraz monitoring przemysu stoczniowego. Jego jedynym wacicielem jest pastwo. Wraz z rozwojem gospodarki rynkowej, wzrastaa rwnie liczba bankw, a apogeum ich rozwoju przypado na lata 1997-1998. Wtedy chorwacki system bankowy odnotowa 60 bankw komercyjnych oraz 33 kas mieszkaniowych. Od tego momentu nastpuje proces jego konsolidacji wymuszony procesami rynkowymi (upadoci, przejcia). Zdecydowana wikszo bankw zostaa sprywatyzowana. Wrd bankw komercyjnych, wg danych z II kwartau 2006 r., w dwch z nich pastwo ma 100% lub wikszociowy udzia wacicielski (2,5% wszystkich aktyww bankowych), w 18 miejscowy kapita prywatny (1,5% ogu aktyww) i w 14 zagraniczny kapita prywatny z 96% udziaem w aktywach bankowych. Aktualnie w dalszym cigu trwa proces restrukturyzacji i prywatyzacji kilku bankw redniej i maej wielkoci. Corocznie wzrasta wielko aktyww, ktre s w dyspozycji systemu bankowego

19

i aktualnie wynosz one ok. 270 bln HRK (wzrost o 240% w porwnaniu z 2000 r.), co stanowi 90% wszystkich aktyww systemu finansowego kraju. Banki komercyjne posiadaj ok. 98% wszystkich aktyww sektora bankowego, a kasy mieszkaniowe ok. 2%. Chorwacki system bankowy charakteryzuje si du koncentracj kapitau. Dwa najwiksze banki (Zagrebaka Banka d.d. i Privredna Banka Zagreb d.d.) posiadaj 43% ogu bankowych aktyww, a cztery banki odpowiednio 65%. Natomiast kady z 24 bankw posiada aktywa w wysokoci do 2% ogu aktyww funkcjonujcych w systemie. Chorwackie banki dokonuj operacji i wiadcz wszystkie usugi dostpne w krajach rozwinitych. Tabela 4 Struktura depozytw i kredytw w chorwackich bankach komercyjnych (31.12.2005 r.) L/p 1. 2. 3. 4. 5. 6. Sektory instytucjonalne Gospodarstwa domowe Nierezydenci Instytucje rzdowe Instytucje finansowe Instytucje non-profit Podmioty gospodarcze Depozyty % 56,7 15,5 2,4 4,7 1,1 19,6 Kredyty % 49,5 0.4 8,1 2,5 0.3 39,3

rdo: Croation National Bank. Standard presentation format. 2nd quarter 2006. Zagreb 2006.

4.2 Sektor ubezpieczeniowy Sektor ubezpieczeniowy w Chorwacji dysponuje 6% wszystkich aktyww systemu finansowego kraju i zajmuje pod tym wzgldem drugie miejsce po systemie bankowym. Generuje on 3% PKB i charakteryzuje si wysok dynamik rozwojow (skadki ubezpieczeniowe wzrastaj dwa razy szybciej, anieli nastpuje rozwj gospodarczy kraju), na co ma wpyw m.in. polityka pastwa (ulgi dla patnikw podatkw w przypadku przystpienia do okrelonych ubezpiecze) oraz wejcie na ten rynek inwestorw zagranicznych, ktrzy rozszerzyli zakres usug i podnieli je na wyszy poziom. Chorwacki system ubezpieczeniowy tworzy 24 firm ubezpieczajcych zdrowie, 7 w ubezpieczeniach innych anieli na zdrowie oraz 12 rwnolegle zajmuje si obydwoma rodzajami ubezpiecze, 2 firmy reasekuracyjne oraz Chorwacki Fundusz Ubezpiecze i Reasekuracji na Wypadek Ryzyka Nuklearnego. Wszystkie ww. organizacje tworz Stowarzyszenie Firm Ubezpieczeniowych, ktrego celem jest reprezentowa cay system ubezpieczeniowy wobec administracji pastwowej, rozszerza rynek ubezpiecze i popularyzowa go. Z kolei wszystkie agencje ubezpieczeniowe (12 w 2005 r.), jako porednicy pomidzy firmami ubezpieczeniowymi i klientami s czonkami Stowarzyszenia Agencji Ubezpieczeniowych, dziaajcej w ramach Chorwackiej Izby Gospodarczej. W systemie ubezpieczeniowym wyodrbnione jest take Chorwackie Biuro Ubezpieczeniowe, ktre zajmuje si ubezpieczeniami przymusowymi (OC)

20

i z dziaalnoci ktrego zwizany jest Fundusz Gwarancyjny. Coraz silniejsz pozycj w chorwackim systemie ubezpieczeniowym zyskuj firmy zagraniczne, kosztem dawnego monopolu pastwowego. Aktualnie 14 towarzystw ubezpieczeniowych (50%) ma kapita w 100% lub wikszociowy zagraniczny. Jednak ich udzia w caym portfelu ubezpieczeniowym nie przekracza 25%, z wyjtkiem ubezpiecze na zdrowie, gdzie siga 60%. System ubezpieczeniowy, podobnie jak system bankowy, jest silnie skoncentrowany. Jedna firma Croatia osiguranje obsuguje 41% rynku ubezpieczeniowego kraju, a pi firm odpowiednio 70% rynku. Z kolei udzia w rynku kadej z 10 innych firm ubezpieczeniowych nie przekracza 1%. W strukturze ubezpiecze pierwsze miejsce zajmuj ubezpieczenia inne, anieli ubezpieczenia na zdrowie (76,3% ogu skadek ubezpieczeniowych), a wrd nich najwiksz rol odgrywaj ubezpieczenia pojazdw samochodowych (obowizkowe i dobrowolne 43,9% wszystkich ubezpiecze) oraz ubezpieczenia majtkowe (odpowiednio 15,4%). Ubezpieczenia na ycie stanowi 23,7% i z kadym rokiem obserwuje si tendencj ich wzrostu w strukturze ubezpiecze (np. w 2000 r. stanowiy one 16,9% ogu zebranych skadek ubezpieczeniowych). 4.3 Rynek kapitaowy Rynek kapitaowy Chorwacji jest niewielki, o niskiej pynnoci i niewielkim udziale kapitau zagranicznego, ale charakteryzuje go szybkie tempo rozwoju. W jego posiadaniu jest ok. 4% wszystkich aktyww systemu finansowego kraju (gwnie fundusze inwestycyjne i ubezpieczeniowe). Wspczesne ramy instytucjonalne omawianego rynku kapitaowego zaczy si ksztatowa na pocztku lat 90-ch ubiegego stulecia. W skad systemu chorwackiego rynku kapitaowego wchodzi: 26 biur brokerskich, dwie giedy papierw wartociowych (Zagrebaka Burza d.d. i Varadinska Burza d.d.), Centralna Agencja Depozytowa, 16 bankw z uprawnieniami obrotu okrelonymi papierami wartociowymi, Chorwacka Komisja Papierw Wartociowych, Zagrzebski Rynek Pieniny i Krtkokresowych Papierw Wartociowych. Na rynku tym dziaaj rwnie: 4 fundusze zarzdzajce obowizkowymi skadkami emerytalnymi, 4 fundusze zarzdzajce dobrowolnymi skadkami emerytalnymi, 18 funduszy inwestycyjnych (otwartych i zamknitych). Liczba notowanych walorw na giedzie chorwackiej nie jest dua. Natomiast przewaaj na niej due firmy, znane na rynkach midzynarodowych, jak Pliva, Podravka, Zagrebaka Banka. Naley zauway, e z kadym rokiem wzrasta obrt walorami na giedzie.

21

5. System podatkowy
5.1 Oglne informacje o systemie podatkowym System podatkowy Republiki Chorwacji jest porwnywalny z systemami pastw czonkowskich UE, opierajcymi si na wiadczeniach porednich oraz bezporednich i obejmuje: Podatek od wartoci dodanej (VAT), Podatki specjalne akcyzy, Podatek od zysku, Podatek od dochodu, Podatek od obrotu nieruchomociami, Opaty za organizowanie gier losowych, Podatki wojewdzkie (upaskie), gminne lub miejskie, jako dochody samorzdw lokalnych. Beneficjentami poszczeglnych podatkw, jak wynika z poniszej tabeli s: budet pastwa, budety wojewdztw, budety miejskie i gminne oraz Chorwacki Czerwony Krzy. Tabela 5 Rodzaje podatkw wystpujcych w Republice Chorwacji oraz ich beneficjenci

L/p

Rodzaj podatku

Beneficjenci podatku Budety miejskie, gminne Chorwacki Czerwony Krzy

Budet Budety pastwa wojewdzkie 1. Podatki powszechne (podatek VAT X oraz podatki akcyzowe od: samochodw osobowych, innych pojazdw, odzi i samolotw, produktw i pochodnych ropy naftowej, alkoholu, piwa, napojw bezalkoholowych, tytoniu i wyrobw tytoniowych, kawy, artykuw luksusowych, skadki ubezpieczeniowej OC i AC pojazdw samochodowych) 2. Podatki wojewdzkie: podatek od spadkw i darowizn,

22

podatek od samochodw osobowych i motocykli. podatek od statkw i odzi, podatek od automatw do gier zrcznociowych 3. Podatki gminne i miejskie: domiar do podatku dochodowego, podatek od konsumpcji, podatek od domw letniskowych, podatek od nazwy handlowej, podatek od wykorzystania powierzchni publicznej, podatek od nieuprawianej ziemi rolnej, podatek od niewykorzystanych obiektw przemysowych, podatek od niezabudowanych terenw budowlanych 4. Podatki mieszane: podatek od zysku, podatek dochodowy od osb fizycznych, podatek od obrotu nieruchomociami, opaty za organizowanie gier losowych (zasilajce budet pastwa), opata za jednokrotne organizowanie loterii okolicznociowych, opata za organizowania gier hazardowych w kasynach, opata za organizowania zakadw wzajemnych, opata za organizowanie gier na automatach X 5. Opata za organizowanie gier z nagrodami: opata od gier losowych organizowanych w celach reklamowych przez producentw towarw i usug

rdo: Informacje Wydziau Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Zagrzebiu.

5.2 Podatki powszechne 5.2.1 Podatek VAT Patnikiem podatku VAT jest: 1. Przedsibiorca (osoba fizyczna lub prawna) dostarczajcy na rynek towary lub usugi, 2. Importer, 3. Eksporter (jeli eksportuje towary lub usugi, w tym usugi transportowe, za ktre

23

nie otrzyma zapaty zgodnie z prawem dewizowym i handlowym), 4. Krajowy przedsibiorca korzystajcy z usug przedsibiorcy posiadajcego siedzib za granic, 5. Wystawca faktury VAT, na ktrej wykazano podatek VAT, chocia wystawca faktury nie jest do tego upowaniony, 6. W wyjtkowych przypadkach - take organy administracji centralnej, samorzdu krajowego i lokalnego, partie polityczne, zwizki, izby - jeli podejmuj dziaalno gospodarcz, ktrej nieopodatkowanie stanowioby nieuczciw konkurencj. Obowizuj dwie stawki podatku VAT: 22% i 0%. Stawka 0 % obowizuje na nastpujce towary i usugi: 1. Wszystkie rodzaje chleba i mleka, 2. Czasopisma naukowe, podrczniki szkolne i uniwersyteckie, ksiki naukowe (rwnie z dziedziny kultury i sztuki), drukowane oraz na innych nonikach tekstu wcznie z pytami CD-ROM, tamy video i audio, 3. Leki wyspecyfikowane przez Chorwacki Fundusz Ubezpiecze Zdrowotnych oraz implanty medyczne wszczepiane chirurgicznie (zastawki serca, stawy itp.), 4. Kina publiczne, 5. Zorganizowane pobyty zagranicznych turystw (hotel, wyywienie, prowizja agencji turystycznej, wycieczki, przejazdy autobusem lub statkiem) opacone transferem z zagranicy. Zwolnione z podatku VAT s: 1. Niektre usugi (m.in.: wynajem mieszka, usugi bankowe, medyczne tak prywatnej, jak i pastwowej suby zdrowia, usugi wiadczone i dobra dostarczane na potrzeby szkolnictwa, zwizkw wyznaniowych, instytucji kulturalnych itp), 2. Towary importowane (m.in.: objte procedur odprawy czasowej, przedmioty osobistego uytku, zgodnie z przepisami celnymi, 3. Towary eksportowane (m.in: towary w obrocie uszlachetniajcym,) wczajc w to koszty transportowe i inne koszty wysyki/, towary eksportowane do specjalnych stref ekonomicznych). Chorwacki system podatkowy przewiduje zwrot podatku VAT dla firm zagranicznych uczestniczcych w targach na terenie Republiki Chorwacji oraz dla turystw cudzoziemcw (szerzej patrz www.wehzagreb.com.hr). 5.2.2 Podatki akcyzowe 5.2.2.1 Podatek akcyzowy od samochodw osobowych oraz innych pojazdw silnikowych Stawki podatku akcyzowego zale od wartoci (pojazdy samochodowe), dugoci (odzie) i iloci miejsc (samoloty). Podatek akcyzowy od uywanych samochodw osobowych i motocykli jest wyszy o 50 %, a od samochodw osobowych o pojemnoci silnika powyej 1600 cm3 i motocykli z silnikiem o pojemnoci powyej 250 cm3 jest

24

wyszy o 100 %. 5.2.2.2 Podatek akcyzowy od paliw i olejw Patnikiem jest producent i importer produktw i pochodnych ropy naftowej oraz jednostka administracji pastwowej odpowiedzialna za zapasy. W zalenoci od rodzaju paliwa lub oleju stawka podatku akcyzowego wynosi od zera (np. olej opay i paliwo lotnicze), do 2,40 HRK/litr (np. wszystkie benzyny silnikowe). 5.2.2.3 Podatek akcyzowy od alkoholu Patnikiem podatku od alkoholu i napojw alkoholowych s: osoby prawne lub fizyczne, ktre produkuj lub importuj alkohol i napoje alkoholowe, uytkownik, jeli alkohol jest importowany we wasnym imieniu z przeznaczeniem dla innego uytkownika. Podstaw opodatkowania jest zawarto czystego alkoholu w alkoholu etylowym, destylatach i napojach alkoholowych wyraona w procentowej objtoci w temperaturze 20 stopni Celsjusza. Stawka podatku wynosi 60 HRK/litr czystego alkoholu. 5.2.2.4 Pozostae podatki akcyzowe Chorwacki system podatkowy obejmuje podatkiem akcyzowym rwnie: 1. Piwo, w tym rwnie piwo bezalkoholowe (stawka podatku dla piwa z zawartoci alkoholu powyej 5% wynosi 200 HRK za hektolitr i 60 HRK za hektolitr w przypadku piwa bezalkoholowego). 2. Napoje bezalkoholowe (stawka podatku 40 HRK za hektolitr). 3. Papierosy i wyroby tytoniowe (przykadowe stawki podatku : papierosy popularne 5,50 KRH za paczk (20 szt.), papierosy standardowe - 6,40 HRK za paczk, papierosy ekstra 10,90 HRK). 4. Kawa (stawki podatku s uzalenione od rodzaju kawy i wynosz od 5 do 20 HRK/kg), 5. Artykuy luksusowe (wyroby ze zota i innych metali i kamieni szlachetnych, monety zote, zegarki i bransolety do nich, odzie i obuwie z futer i ze skr gadw, artykuy pirotechniczne, bro, ko soniowa). Stopa podatku wynosi 30% od wartoci netto tych towarw, 6. Skadki ubezpieczeniowe AC i OC. Patnikiem s firmy ubezpieczeniowe. Wysoko podatku: 15% od wartoci skadek OC i 10% od wartoci skadek AC. 5.3 Podatki wojewdzkie 5.3.1 Podatek od spadkw i darowizn Patnikiem s osoby prawne i fizyczne. Podstaw opodatkowania jest warto rynkowa spadku lub darowizny w dniu powstania zobowizania podatkowego pomniejszona o warto dugw i koszty. Podatek od darowizny i spadku paci si za nieruchomoci, gotwk, papiery wartociowe oraz ruchomoci, ktrych warto przekracza 50 tys. kun na dzie ustalenia wartoci masy spadkowej. Stopa podatku wynosi 5%.

25

5.3.2 Podatek od samochodw osobowych, motocykli i odzi Patnikami s osoby prawne i fizyczne posiadajce samochody osobowe, motocykle oraz jachty, statki, okrty morskie lub dki, suce do uprawiania sportu, wypoczynku bd rekreacji. W przypadku samochodw osobowych i motocykli kwota opodatkowania jest zalena od mocy silnika i wieku pojazdu. 5.3.3 Podatek od automatw do gier zrcznociowych Przedmiotem opodatkowania s automaty, symulatory, flipery, stoy do bilardu. Patnikiem podatku jest osoba prawna i fizyczna bdca wacicielem automatw do gier w klubach rozrywkowych, restauracjach i innych miejscach publicznych. Wysoko podatku wynosi 100 kun miesicznie od kadego automatu. 5.4 Podatki gminne lub miejskie 5.4.1 Domiar do podatku dochodowego Patnikiem s patnicy podatku dochodowego, ktrzy maj siedzib na terenie danej gminy czy miasta. Do obliczonej wysokoci podatku dochodowego dodawany jest tzw. domiar w wysokoci: gmina do 10 % miasto o liczbie mieszkacw poniej 30.000 do 12 % miasto o liczbie mieszkacw powyej 30.000 do 15 % Zagrzeb do 30 % 5.4.2 Podatek od konsumpcji Patnikiem jest osoba fizyczna lub prawna, ktra wiadczy usugi gastronomiczne. Podatek naliczany jest od sprzeday napojw alkoholowych (alkoholi wysokoprocentowych, wina, piwa) oraz napojw bezalkoholowych w punktach gastronomicznych. Wysoko podatku ustala gmina lub miasto. Maksymalna stopa wynosi 3%. 5.4.3 Inne rodzaje podatkw gminnych i miejskich Do podatkw lokalnych w Chorwacji nale rwnie: 1. Podatek od domu letniskowego (budynek, jego cz lub mieszkanie, ktre s wykorzystywane czasowo lub sezonowo). Podatek naliczany jest od wielkoci powierzchni uytkowej i wynosi od 5 do 15 HRK/m2 , 2. Podatek od nazwy firmy lub nazwy handlowej. Patnikiem s osoby fizyczne lub prawne zobowizane do pacenia podatku dochodowego (CIT) i prowadz zarejestrowan dziaalno gospodarcz pod firm lub pod nazw handlow, Wysoko podatku wynosi do 2.000 kun za kad firm lub nazw handlow (tzn. jeli podmioty w swojej strukturze organizacyjnej maj oddziay, sklepy, zakady

26

produkcyjne, pac za kady oddzia, sklep czy zakad), 3. Podatek od wykorzystania powierzchni publicznej (jego wysoko jest ustalana indywidualnie przez poszczeglne wadze lokalne), 4. Podatek od nieuprawianej ziemi rolnej. Patnikiem jest waciciel lub dzierawca, ktry nie uprawia ziemi rolnej przez okres co najmniej jednego roku. Podstaw opodatkowania jest powierzchnia nieuprawianej ziemi wyraona w hektarach. Roczna wysoko podatku od hektara, w zalenoci od przeznaczenia ziemi wynosi od 250 HRK (ki) do 1.000 HRK (sady, winnice, sady oliwne), 5. Podatek od niewykorzystania obiektw gospodarczych i przemysowych (opodatkowaniu podlegaj te obiekty, w ktrych nie jest prowadzona dziaalno gospodarcza przez okres jednego roku). Wysoko podatku wynosi od 5 do 15 kun/m2 niewykorzystanej powierzchni gospodarczej, 6. Podatek od niezabudowanego terenu budowlanego (teren znajdujcy si w granicach obszaru przeznaczonego pod zabudow w planie zagospodarowania przestrzennego). Wysoko podatku wynosi od 1 do 5 HRK/m2 niezabudowanego terenu. 5.5 Podatki mieszane 5.5.1 Podatek od zysku Podatek od zysku obowizuje rezydentw i nierezydentw 1. Patnikiem podatku od zysku s: 1. Spki handlowe, osoby prawne i osoby fizyczne bdce rezydentami Republiki Chorwacji i prowadzce dziaalno gospodarcz w celu osignicia zysku, 2. Krajowe oddziay firm zagranicznych (nierezydenci) prowadzce dziaalno gospodarcz w Chorwacji, 3. Osoby fizyczne osigajce dochd z rzemiosa i dziaalnoci zwizanej z rzemiosem jeli w poprzednim okresie podatkowym ich przychd przekracza 2 mln kun lub ich dochd przekracza 400 tys. kun lub posiaday majtek trway o wartoci przekraczajcej 2 mln kun, lub zatrudniay rednio 15 osb, 4. Wyjtkowo - organy administracji pastwowej, organy samorzdu regionalnego, instytuty wsplnoty religijne, partie polityczne, zwizki zawodowe, izby gospodarcze, organizacje turystyczne, kluby sportowe, fundacje - jeli prowadz dziaalno gospodarcz, nieopodatkowanie ktrej stanowioby dla innych przedsibiorstw nieuczciw konkurencj, 5. Przedsibiorcy - osoby fizyczne osigajce dochody zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych (PIT) - o ile zgosz, e bd paci podatek od zysku zamiast podatku od dochodu.
Rezydentem w rozumieniu ustawy o podatku od zysku s: - osoby prawne i fizyczne, ktrych siedziba wpisana jest do rejestru sdowego lub innego rejestru bd ewidencji w Republice Chorwacji, - osoby prawne, ktrych rzeczywisty zarzd i rada nadzorcza znajduj si w Chorwacji, - przedsibiorcy i osoby fizyczne zamieszkae lub zwyczajowo przebywajce w Chorwacji, ktrych dziaalno jest wpisana do rejestru lub ewidencji
1

27

Nierezydentem jest osoba prawna i fizyczna, ktra nie spenia jednego z ww. warunkw .

W przypadku rezydenta opodatkowaniu podlega: czny zysk uzyskany w Chorwacji i zagranic powikszony lub pomniejszony zgodnie z warunkami ustawy, zysk uzyskany w procesie likwidacji, sprzeday lub zmiany organizacji prawnej przedsibiorstwa,

W przypadku nierezydenta podstaw opodatkowania jest m.in.: zysk uzyskany w Chorwacji powikszony lub pomniejszony zgodnie z warunkami ustawy, zysk uzyskany w procesie likwidacji, sprzeday lub zmiany organizacji prawnej przedsibiorstwa. Podstawa opodatkowania zmniejszona jest o: przychody z dywidend i udziaw w zyskach, przychody z akcji i udziaw (niezrealizowane przychody) o ile byy wczone do podstawy opodatkowania, kwot amortyzacji wczeniej nieuznanej i nie rozliczonej podatkowo, wynagrodzenia nowozatrudnionych i zwizane z tym obcienia w danym okresie podatkowym, wydatki poniesione na badania i rozwj, wydatki na szkolenie i doskonalenie zawodowe pracownikw, koszty poprzednich okresw, ktre wczone byy do podstawy opodatkowania strat (strata moe by powikszana), inne koszty i wydatki. Podstawa opodatkowania zwikszona jest m.in. o: kwot amortyzacji ponad kwoty ustalone przepisami, 70 % wydatkw na cele reprezentacyjne (tj. podejmowania goci, prezentw z lub bez znaku firmowego, koszty opaconych urlopw, sportw, rekreacji i wypoczynku, wynajmu samochodu, obiektu pywajcego, samolotu, domu letniskowego) w wysokoci kosztw powstaych w wyniku stosunkw handlowych z partnerem handlowym, odsetki pomidzy podmiotami powizanymi, kary orzeczone przez waciwy organ, darowizny na cele dobroczynne w wysokoci ponad 2% przychodu z ubiegego okresu podatkowego (chyba e za zgod waciwych ministerstw). Stopa podatku od zysku wynosi 20% ustalonej podstawy opodatkowania Stopa podatku w wysokoci 15% od opat wynagrodzenia brutto obowizuje rezydentw, ktrzy dokonuj patnoci na rzecz nierezydentw z tytuu:

28

korzystania z praw wasnoci intelektualnej (prawa do reprodukcji, patentw, licencji, znakw towarowych, wzorw lub modeli, technologii produkcji, receptur, rysunkw, know-how przemysowego i naukowego i innych praw), usug badania rynku, doradztwa podatkowego i audytu, dywidend, udziaw w zyskach i odsetek.

Obrachunkowy rok podatkowy jest zwyczajowo rokiem kalendarzowym, ale przedsibiorstwo moe ubiega si o zmian, przy czym ten podatkowy nie moe by duszy ni 12 miesicy. Ustalony czas trwania roku nie moe by zmieniony przed upywem 5 lat od chwili gdy ustalono kiedy podatnik si rozlicza. Roczne zeznanie skada si i podatek paci si najpniej 4 miesice po upywie okresu, ktry zosta ustalony. Rozliczenie roczne zmniejsza si o kwoty zapaconych comiesicznych zaliczek na podatek. Zaliczki na podatek nalicza si i paci do koca miesica za miesic poprzedzajcy w kwocie otrzymanej w wyniku podzielenia podstawy opodatkowania za poprzedni okres podatkowy przez ilo miesicy tego okresu. Na wniosek podatnika wysoko zaliczek moe by ustalona inaczej przez Urzd Skarbowy. 5.5.2 Podatek dochodowy od osb fizycznych Patnikiem podatku jest osoba fizyczna, ktra osiga dochd. Opodatkowane s dochody rezydentw i nierezydentw 2. W przypadku rezydentw opodatkowaniu podlegaj dochody uzyskiwane z tytuu: wynagrodzenia za prac, prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, z wasnoci i praw z nich wynikajcych, kapitau (w tym z odsetek bankowych), ubezpiecze, oraz inne dochody (po nalenych odpisach) wrd ktrych s m.in. wynagrodzenia z tytuu zasiadania w radach nadzorczych, zarzdach, honorariw autorskich, a take wynagrodzenia sportowcw, przychody w naturze itp.

Rezydentem w rozumieniu ustawy o podatku od zysku s: - osoby prawne i fizyczne, ktrych siedziba wpisana jest do rejestru sdowego lub innego rejestru bd ewidencji w Republice Chorwacji, - osoby prawne, ktrych rzeczywisty zarzd i rada nadzorcza znajduj si w Chorwacji, - przedsibiorcy i osoby fizyczne zamieszkae lub zwyczajowo przebywajce w Chorwacji, ktrych dziaalno jest wpisana do rejestru lub ewidencji Nierezydentem jest osoba prawna i fizyczna, ktra nie spenia jednego z ww. warunkw.

29

W przypadku nierezydentw opodatkowaniu podlegaj dochody uzyskiwane z tytuu: wynagrodzenia za prac otrzymywanego w Chorwacji lub za prac na terenie Chorwacji, prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w Chorwacji, nieruchomoci lecych w Chorwacji i zwizanych z nimi praw, posiadanych wasnoci i praw z nich wynikajcych, kapitau, ubezpiecze, oraz inne dochody (po nalenych odpisach) wrd ktrych s m.in. wynagrodzenia z tytuu zasiadania w radach nadzorczych, zarzdach, honorariw autorskich, a take wynagrodzenia sportowcw, przychody w naturze itp. Podstaw opodatkowania rezydenta jest czny dochd uzyskany w Chorwacji i za granic powikszony o warto zwrconych skadek na ubezpieczenie emerytalne jednego z filarw ubezpiecze spoecznych i pomniejszony o: warto wynagrodze nowo zatrudnionych i nagrd dla uczniw w czasie ich praktyk i szkole, straty z okresw ubiegych, koszty poniesione na nauk i doksztacanie zawodowe. Podstaw opodatkowania nierezydenta jest czny dochd otrzymany przez podatnika na terenie Chorwacji pomniejszony o odpisy przewidziane przez stosowne przepisy. Podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym (PIT) od wynagrodzenia za prac wykonywan na podstawie zawartych umw o prac, tj. wynagrodzenie brutto, zmniejsza si o zapacone obowizkowe obcienia, ktre wynosz 37,20% tego wynagrodzenia (skadki na ubezpieczenie emerytalne, zdrowotne, fundusz wypadkowy, fundusz wspierania zatrudnienia). Podstawa ta moe rwnie zosta zmniejszona o kwot zapaconych dodatkowych dobrowolnych skadek ubezpieczenia (na ycie, zdrowotnego, emerytalnego), ale w kwocie nie wikszej ni 1.050,00 HRK miesicznie. Przy obliczaniu podatku dochodowego od osb fizycznych maj zastosowanie nastpujce stopy i progi podatkowe Stopa 15 % 25 % 35 % 45 % Rocznie (HRK) do 38.400,00 ponad 38.400,00 do 96.000,00 ponad 96.000,00 do 268.000,00 ponad 268.000,00 Miesicznie (HRK) do 3.200,00 ponad 3.200,00 do 8.000,00 ponad 8.000,00 do 22.400,00 ponad 22.400,00

Podatek dochodowy od osb fizycznych zwiksza si o domiar do podatku (vide pkt. 5.4.1. Domiar do podatku dochodowego) w wysokoci ustalonej przez samorzdy lokalne w ramach maksymalnych stawek okrelonych centralnie.

30

5.5.3 Podatek od obrotu nieruchomociami Obrotem w rozumieniu ustawy jest kade nabycie praw wasnoci nieruchomoci w Republice Chorwacji 3. Patnikiem podatku jest nabywca nieruchomoci. Przy zamianie patnikiem jest kady uczestnik zamiany, przy spadku - dziedziczcy lub okrelony testamentem, przy darowinie obdarowany. Podstaw opodatkowania jest warto handlowa nieruchomoci w momencie obrotu, a stopa podatku wynosi 5%.

6. Podstawy prawne i zasady prowadzenia dziaalnoci gospodarczej

Cudzoziemiec dziaalno gospodarcz na terenie Republiki Chorwacji moe rozpocz poprzez zaoenie wasnej firmy, firmy z kapitaem miejscowym (joint venture) lub poprzez nabycie miejscowego podmiotu gospodarczego (obecnie najpopularniejsz form jest nabycie w ramach prowadzonej prywatyzacji mienia pastwowego). Poniej przedstawiamy szerzej dwie pierwsze z ww. drg rozpoczcia dziaalnoci gospodarczej. 6.1 Podstawy prawne Podstaw dziaalnoci gospodarczej i zakadania spek prawa handlowego w Republice Chorwacji s nastpujce akty prawne: Ustawa o spkach handlowych (NN 111/93, 34/99, 52/00 oraz decyzja Sdu Konstytucyjnego RCH, 118/2003), 4 Ustawa o rejestrze handlowym (NN 1/95, 57/95, 45/99), Procedura rejestracji spek (NN 10/95, 101/96, 62/98, 123/02), Decyzja o procedurze i warunkach dostpu do informacji zawartych w rejestrze handlowym (NN nr 138/2002), Ustawa o klasyfikacji krajowej (NN 98/94, 4/95). Decyzja o krajowej klasyfikacji dziaalnoci gospodarczej (NN 13/2003) Gwarantuj one zagranicznym podmiotom takie same warunki prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, jakie maj podmioty krajowe. Ponadto zagraniczni inwestorzy maj dwa dodatkowe przywileje: gwarancj ochrony swoich inwestycji w przypadku zmiany przepisw i swobod transferu zyskw.

Nowo wybudowane budynki i budowle (tj. wybudowane, przekazane i zapacone) po wejciu w ycie ustawy o VAT (1.01.1997) objte s podatkiem VAT, a nie podatkiem od obrotu nieruchomociami. 4 NN 111/93 Dziennik Urzdowy Narodne Novine nr 111 z roku 1993. Analogicznie naley czyta pozostae oznaczenia wymienionych aktw prawnych.

31

W myl ww. aktw prawnych, zagraniczne osoby prawne i fizyczne mog: zakada firmy, tworzy wsplne przedsiwzicia z partnerami chorwackimi, inwestowa w banki i firmy ubezpieczeniowe, prowadzi dziaalno rzemielnicz lub handlow (wyczni przedstawiciele), otrzyma koncesj na eksploatacj surowcw naturalnych, uczestniczy w operacjach typu BOT (build-operate-transfer) lub BOOT (build-own-operate-transfer). 6.2 Formy prawne podmiotw gospodarczych Ustawa o spkach handlowych rozrnia dwa rodzaje spek: osobowe (spka jawna i komandytowa), kapitaowe (spka z ograniczon odpowiedzialnoci i spka akcyjna). 6.2.1 Spka jawna (Javno trgovako drutvo- j.t.d.) Spka jawna jest spk dwch lub wicej osb fizycznych lub prawnych, powoan w celu staego prowadzenia dziaalnoci pod wspln nazw. Kady z partnerw odpowiada caym swoim majtkiem wobec wierzycieli spki. aden ze wsplnikw nie moe sprzeda swojego udziau bez zgody pozostaych. Zaoycielami mog by osoby prawne lub fizyczne, tak krajowe jak zagraniczne. Relacje midzy partnerami okrela statut, ustawa ma zastosowanie jedynie w przypadku, gdy brak odpowiedniego uregulowania statutowego. Spka nie posiada kapitau zaoycielskiego. Jeli statut nie stanowi inaczej, partnerzy wnosz jednakowe udziay w postaci pieninej, rzeczowej lub w postaci praw majtkowych, pracy, usug lub towarw. Jeli statut nie stanowi inaczej, partnerzy zarzdzaj wsplnie, kady z nich moe te reprezentowa spk. Spka jawna powstaje w momencie przyjcia statutu i nie wymaga aktu notarialnego. Wniosek o rejestracj musi by powiadczony notarialnie i powinien zawiera: nazw i adres siedziby oraz zakres dziaalnoci, informacj o wsplnikach (imi, nazwisko, adres lub nazw i adres firmy), dane osb reprezentujcych firm i zakres ich penomocnictw, form prawn i schemat organizacyjny spki, dat zatwierdzenia statutu, okres na jaki powoano spk (jeli nie jest to czas nieokrelony), tryb likwidacji spki. Do wniosku naley doczy: statut spki, list wsplnikw, notarialnie powiadczony dokument, e ani zaoyciele, ani firmy, w ktrych maj udziay, nie maj przeterminowanych zobowiza,

32

 zawiadczenie banku, e ani zaoyciele, ani firmy, w ktrych maj udziay, nie maj niezapaconych nakazw patniczych, zawiadczenie waciwych urzdw, e ani zaoyciele, ani firmy, w ktrych maj udziay, nie maj zalegoci podatkowych ani zalegoci w odprowadzaniu skadek z tytuu ubezpiecze emerytalnych i zdrowotnych, notarialne owiadczenie zawierajce informacj o wszystkich kontach bankowych posiadanych przez zaoycieli i podmiotach prawnych zarzdzajcych tymi kontami, list firm, w ktrych zaoyciel lub wsplnicy razem posiadaj ponad 50% udziau wraz z informacj o wszystkich kontach bankowych tych firm i podmiotach prawnych zarzdzajcych tymi rachunkami, a take zawiadcze waciwych urzdw, e podmioty te nie maj zalegoci podatkowych, zalegoci w odprowadzaniu skadek z tytuu ubezpiecze emerytalnych i zdrowotnych. Naley dostarczy oryginay wszystkich niezbdnych dokumentw, lub ich powiadczone kopie. Powiadczenie jest wane przez rok. 6.2.2. Spka komandytowa (Komanditno drutvo k.d.) Spka komandytowa jest spk dwch lub wicej podmiotw, z ktrych co najmniej jeden odpowiada za zobowizania spki caym swoim majtkiem i co najmniej jeden ma odpowiedzialno ograniczon do wysokoci wniesionych aktyww. Tak jak w spce jawnej, wsplnikami mog by obywatele krajowi i zagraniczni, a spka nie posiada kapitau zaoycielskiego. Spka powstaje z chwil zatwierdzenia statutu, nie wymagane jest powiadczenie notarialne, a jedynie wyrane stwierdzenie, ktry ze wsplnikw ma ograniczon, a ktry nieograniczon odpowiedzialno majtkow. Zarzdzanie i reprezentowanie firmy ley w gestii tych wsplnikw, ktrzy maj nieograniczon odpowiedzialno majtkow. Wniosek o rejestracj powinien zawiera: nazw i adres siedziby oraz zakres dziaalnoci, informacj o wsplnikach (imi, nazwisko, adres lub nazw i adres firmy), informacj o partnerach posiadajcych ograniczon odpowiedzialno majtkow, informacj o wielkoci wkadw finansowych poszczeglnych partnerw, dane osb reprezentujcych firm i zakres ich penomocnictw, form prawn i schemat organizacyjny spki, dat zatwierdzenia statutu, okres na jaki powoano spk (jeli nie jest to czas nieokrelony), tryb likwidacji spki.

33

6.2.3 Spka z ograniczon odpowiedzialnoci (Drutvo s ogranienom odgovornou d.o.o.) Jest to najczciej wystpujca forma spki. Spk z ograniczon odpowiedzialnoci moe zaoy jedna lub wicej osb prawnych lub fizycznych, zarwno krajowych jak i zagranicznych. Spka odpowiada za swoje zobowizania do wysokoci swoich aktyww. Kapita zaoycielski spki musi by liczb cakowit podzieln przez 100 i musi by okrelony w walucie chorwackiej. Wymagane minimum wynosi 20 tys. HRK. Przed zarejestrowaniem spki kady z udziaowcw musi wpaci co najmniej 25% swojego udziau, czna wielko wpat nie moe by jednak mniejsza ni 10 tys. HRK. Jeli kapita zaoycielski skada si rwnie z wkadw rzeczowych lub praw majtkowych, musi by wniesiony w caoci przed zarejestrowaniem firmy. Umow zaoycielsk spki naley sporzdzi w formie aktu notarialnego podpisanego przez wszystkich wsplnikw. Jeli jest tylko jeden zaoyciel, akt notarialny jest rwnie konieczny. W umowie zaoycielskiej naley umieci: informacj o zaoycielach: imi, nazwisko adres, numer dowodu osobistego i pesel (JMBG) w przypadku osoby fizycznej, lub nazw i siedzib firmy w przypadku osoby prawnej, nazw firmy i adres jej siedziby, zakres dziaalnoci, wielko kapitau zaoycielskiego, wielkoci poszczeglnych udziaw (udziay rzeczowe musz by szczegowo opisane i wycenione), informacj czy spka jest tworzona na czas okrelony, czy nieokrelony, prawa i obowizki zaoycieli wobec firmy (poza obowizkiem wpaty udziau), prawa i obowizki firmy w stosunku do wacicieli. Wydatki poniesione w trakcie zakadania firmy nie mog by refinansowane z kapitau zaoycielskiego, nie mona te o nie podwyszy kapitau zaoycielskiego. Koszty te mog by zrekompensowane do wysokoci ustalonej w statucie spki, zwykle proporcjonalnie do wniesionych wkadw. Organami zarzdzajcymi spk s zarzd i zgromadzenie oglne. Czonkiem zarzdu moe by obywatel zagraniczny. Czonkowie zarzdu s powoywani i odwoywani przez wacicieli (udziaowcw) spki. Zarzd odpowiada za kierowanie firm, jej reprezentowanie, prowadzenie ksigowoci, przygotowywanie sprawozda finansowych i rejestr udziaw wacicieli firmy. Rada nadzorcza musi si skada z trzech lub wicej osb, ale w kadym przypadku musi to by liczba nieparzysta. Rad nadzorcz powouje si jeli: firma zatrudnia powyej 300 pracownikw (rednia roczna), wymaga tego ustawa ze wzgldu na szczeglny rodzaj dziaalnoci firmy, wysoko kapitau zaoycielskiego przekracza 600 tys. HRK,

34

 spka posiada wicej ni 50 udziaowcw, spka posiada wsplny zarzd z firm, w ktrej wymagana jest rada nadzorcza, spka jest udziaowcem innej firmy, a czna liczba zatrudnionych w obu spkach przekracza 300 osb. Zgromadzenie oglne jest organem obowizkowym, niezbdnym do podejmowania kluczowych decyzji dotyczcych firmy przez gosowanie. 6.2.4 Spka akcyjna (Dioniko drutvo d.d.) Kapita spki podzielony jest na akcje. Spka odpowiada za swoje zobowizania do wysokoci aktyww spki. Zaoycielem moe by jedna lub wicej osb. Podstawowym dokumentem jest statut spki. Kapita zaoycielski spki akcyjnej musi by okrelony w walucie chorwackiej. Wymagane minimum wynosi 200 tys. HRK. Spka moe wyemitowa akcje z okrelon lub nieokrelon wartoci nominaln. Nominalna warto jednej akcji musi wyraa si liczb podzieln przez 10, a minimalna warto wynosi 10 HRK. Jeli akcje maj okrelon warto nominaln, wielkoci udziaw poszczeglnych akcjonariuszy okrela si procentowo. Jeli warto nominalna akcji nie jest okrelona, wielkoci poszczeglnych udziaw okrelane s ilociowo. Ze wzgldu na rodzaj akcje dziel si na imienne i na okaziciela. Akcje imienne mog by przekazywane drog cesji. Akcje dziel si na zwyke i uprzywilejowane. Posiadacz akcji zwykych ma prawo gosu na zgromadzeniu oglnym, prawo do dywidendy i prawo do odpowiedniego udziau w majtku spki w przypadku jej bankructwa. Posiadacz akcji uprzywilejowanych ma prawo do dywidendy o wartoci z gry okrelonej kwotowo lub procentowo w stosunku do wartoci nominalnej. Ponadto waciciel takich akcji ma pierwszestwo w wypacie dywidendy i podziale majtku spki pozostaego po bankructwie, oraz inne przywileje wynikajce z przepisw prawnych lub statutu. Zaoyciele mog obj od razu w posiadanie wszystkie akcje spki, lub tylko cz akcji, a na pozostae ogosi publiczne wezwanie do subskrypcji, ktra musi zakoczy si w terminie trzech miesicy od momentu jej ogoszenia. W cigu 15 dni po zakoczeniu subskrypcji zaoyciele przydzielaj akcje nabywcom i zwouj pierwsze zgromadzenie oglne. Jeli nie uda si znale nabywcw na wszystkie akcje, mog je naby zaoyciele w cigu 15 dni. Jeli tego nie uczyni, spka nie moe powsta. Akcje mog by nabywane za gotwk, aporty rzeczowe lub prawa majtkowe, jeli ich warto mona wyceni. Jeli akcje zostay nabyte za gotwk po cenie nominalnej, przed zarejestrowaniem spki naley wpaci co najmniej jedn czwart ich wartoci nominalnej na tymczasowy rachunek bankowy. Jeli zostay nabyte po cenie wyszej ni nominalna, naley wpaci ca kwot przekraczajc warto nominaln. Jeli cz akcji stanowi aporty rzeczowe i/lub prawa majtkowe, ich rwnowarto musi by wpacona w caoci przed zarejestrowaniem spki. Organami zarzdzajcymi spk akcyjn s: zarzd, rada nadzorcza i zgromadzenie oglne. Owiadczenie o mianowanie czonkw pierwszej rady nadzorczej i wyborze

35

audytora do sporzdzenia raportu finansowego za pierwszy rok dziaania spki, musi by powiadczone notarialnie. Rada nadzorcza powouje zarzd firmy, a nastpnie zaoyciele sporzdzaj sprawozdanie o zakoczeniu procedury zaoycielskiej. Rada nadzorcza i zarzd przygotowuj wniosek o rejestracj, ktry musi zawiera: nazw firmy, adres jej siedziby i zakres dziaalnoci, informacj o akcjonariuszach: imi, nazwisko, adres, numer dowodu osobistego i pesel (JMBG) lub numer paszportu, kraj w ktrym wydano paszport w przypadku osb fizycznych, lub nazw i siedzib firmy w przypadku osb prawnych, informacj o osobach upowanionych do reprezentowania firmy i zakresie ich penomocnictw, form prawn spki, dat podpisania umowy zaoycielskiej, okres dziaalnoci (o ile nie jest zakadana na czas nieograniczony), tryb likwidacji spki, wielko kapitau zaoycielskiego, warto wyemitowanych akcji, wysoko wpat z tytuu wyemitowanych akcji, informacj o czonkach rady nadzorczej i zarzdu, owiadczenie czonkw zarzdu o ich powoaniu zgodnie z przepisami i ich zobowizanie si do skadania sprawozda sdowi rejestracyjnemu. Do wniosku o zarejestrowanie firmy naley doczy: statut spki, uchwa o przyjciu statutu i udokumentowanie objcia w posiadanie akcji przez zaoycieli spki, w przypadku jeli przewidziane s dodatkowe korzyci lub wnoszone s wkady rzeczowe i/lub prawa majtkowe, naley doczy odpowiednie dokumenty, dokumenty wiadczce o wpacie kapitau i wniesieniu aportw rzeczowych lub praw majtkowych, zestawienie i podzia kosztw poniesionych przy zakadaniu spki, owiadczenie o mianowaniu czonkw zarzdu i rady nadzorczej, sprawozdanie o zakoczeniu procedury tworzenia firmy, zezwolenie na prowadzenie okrelonej dziaalnoci (o ile jest wymagane), notarialnie powiadczone zawiadczenie banku, e ani zaoyciele, ani firmy, w ktrych zaoyciele maj udziay, nie maj przeterminowanych patnoci na rachunkach bankowych, zawiadczenie waciwych urzdw, e ani zaoyciele, ani firmy, w ktrych maj udziay, nie maj zalegoci podatkowych ani zalegoci w odprowadzaniu skadek z tytuu ubezpiecze emerytalnych i zdrowotnych. Czonkowie zarzdu wybierani s na okres 5 lat. Funkcj czonka zarzdu mog peni rwnie obywatele zagraniczni. Liczb czonkw zarzdu okrela statut spki. Na cze-

36

le zarzdu stoi prezes. Co najmniej jeden z czonkw zarzdu musi by pracownikiem spki. Czonkiem zarzdu nie moe by osoba skazana prawomocnym wyrokiem sdowym za popenienie przestpstwa w cigu ostatnich 5 lat, ani osoba ktra ma zakaz wykonywania zawodu w dziedzinie, w ktrej ma dziaa spka. Do obowizkw zarzdu naley: kierowanie spk, reprezentowanie spki, przygotowywanie projektw decyzji przedstawianych na zgromadzeniu oglnym, wykonywanie decyzji uchwalanych przez zgromadzenie oglne, informowanie rady nadzorczej o sprawach zwizanych z zarzdzaniem spk. Czonkowie rady nadzorczej wybierani s przez zgromadzenie oglne na okres 4 lat. Ich liczb okrela statut. Musi to by liczba nieparzysta, ale nie mniejsza ni 3. Nie ma przeszkd, by czonkiem rady nadzorczej by obywatel zagraniczny. Rada nadzorcza nadzoruje zarzd i ma prawo kontroli dokumentw spki. Odpowiada przed zgromadzeniem oglnym. Akcjonariusze korzystaj ze swoich uprawnie przez udzia w zgromadzeniu oglnym w zakresie przewidzianym w statucie. Decyzje podejmowane s zwyk wikszoci gosw. 6.3. Inne formy dziaalnoci gospodarczej lub jej promocji 6.3.1 Filia (Podrunica) Zgodnie z ustawodawstwem chorwackim firmy zagraniczne i wyczni przedstawiciele handlowi mog prowadzi dziaalno gospodarcz w Chorwacji przez utworzenie filii. Utworzenie filii zarwno zagranicznej, jak i krajowej firmy reguluj te same przepisy. Filia dziaa pod wasn nazw, ale nie posiada osobowoci prawnej. Filia powstaje na podstawie decyzji wycznego przedstawiciela handlowego lub decyzji firmy macierzystej. Decyzja o utworzeniu filii musi mie form aktu notarialnego i musi zawiera: nazw i siedzib firmy macierzystej oraz nazw i siedzib filii, zakres dziaalnoci, jeli zaoyciel filii jest firm kapitaow, naley poda wysoko kapitau zaoycielskiego i wysoko wpaconych udziaw, jeli zaoyciel jest firm osobow, naley poda nazwiska osb, ktre osobicie odpowiadaj za zobowizania firmy lub handlowca, nazwiska i adresy przedstawicieli filii upowanionych do reprezentowania firmy macierzystej. Fili rejestruje si w lokalnym sdzie, waciwym ze wzgldu na miejsce siedziby filii. Do wniosku naley doczy oryginay i powiadczone kopie nastpujce dokumentw: wypis z rejestru handlowego firmy macierzystej, decyzj o utworzeniu firmy,

37

 powiadczone dokumenty potwierdzajce, e firma macierzysta zostaa zaoona zgodnie z przepisami kraju, w ktrym ma zarejestrowan siedzib (statut, umowa spki), powiadczony raport finansowy spki macierzystej z poprzedniego roku dziaalnoci. Filia moe by zarejestrowana pod warunkiem udowodnienia, e: firma macierzysta zostaa zaoona zgodnie z prawem i prowadzi dziaalno w kraju, w ktrym ma zarejestrowan siedzib, osoby wyznaczone do prowadzenia dziaalnoci w Chorwacji s rezydentami chorwackimi i s upowanione do reprezentowania firmy, chorwackie firmy mog, na identycznych warunkach, utworzy fili w kraju, w ktrym ma siedzib firma ubiegajca si o rejestracj filii w Chorwacji. Jeli firma otwiera kilka filii na terenie Chorwacji, procedura rejestracji prowadzona jest oddzielnie dla kadej z nich. We wniosku o rejestracj naley poda, ktry z oddziaw jest gwny, a pozostae ponumerowa liczbami porzdkowymi. Ksigowo w filiach powinna by prowadzona zgodnie z obowizujcymi przepisami (ustaw o rachunkowoci, midzynarodowymi standardami rachunkowoci oraz przepisami podatkowymi). 6.3.2 Dziaalno rzemielnicza (Obrt) Ustawa O rzemiole (NN nr 49/03) stanowi, e rzemielnik jest osob fizyczn, ktra samodzielnie prowadzi zarobkow dziaalno gospodarcz: produkcyjn, handlow lub usugow. S trzy rodzaje dziaalnoci rzemielniczej: wolna dziaalno gospodarcza nie wymagajca posiadania kwalifikacji, dziaalno wymagajca dyplomu mistrzowskiego w danej specjalnoci, dziaalno koncesjonowana, wymagajca uzyskania koncesji odpowiedniego ministerstwa. 6.3.3 Porednik handlowy (Trgovac pojedinac) Porednik handlowy jest osob fizyczn, ktra samodzielnie prowadzi dziaalno handlow zgodnie z ustaw O rzemiole (NN nr 49/03) i jako taki jest zarejestrowany w rejestrze odpowiedniego ministerstwa. Na podstawie ustawy O spkach handlowych (NN nr 111/93, 34/99, 52/00) oraz decyzji Sdu Konstytucyjnego Republiki Chorwacji nr 118/2003 porednik handlowy moe zosta zarejestrowany w sdowym rejestrze handlowym spek pod warunkiem, e jego przychd w danym roku przekroczy 2.000.000 HRK. Jeli uzyskiwane przeze przychody przekraczaj 15.000.000 HRK, jest on zobowizany do zarejestrowania si w sdowym rejestrze handlowym. Wniosek o rejestracj powinien zawiera: nazw, adres siedziby i zakres dziaalnoci, informacj o dochodach rocznych,

38

 nazw i numer rejestru, w ktrym dotychczas figurowa jako rzemielnik. 6.3.4 Przedstawicielstwo (Predstavnitvo) Na podstawie art. 53 ustawy O handlu (NN nr 49/03, 103/03, 170/03) oraz rozporzdzenia o warunkach otwierania i dziaania przedstawicielstw (NN nr 7/97), kada firma zagraniczna i midzynarodowe lub krajowe zrzeszenie firm moe otworzy w Chorwacji jedno lub kilka przedstawicielstw dla celw badania rynku, promocji, zbierania informacji, czy reprezentowania firmy. Przedstawicielstwo jest czci firmy i nosi nazw firmy zaoycielskiej z wyranym zaznaczeniem statusu przedstawicielstwa. Przedstawicielstwo nie posiada osobowoci prawnej. Nie moe prowadzi wasnej dziaalnoci, a jedynie wykonywa zadania zlecone przez firm macierzyst. Wyjtkiem jest przedstawicielstwo linii lotniczych, ktre moe prowadzi sprzeda dokumentw przewozowych zgodnie z midzynarodowymi umowami i konwencjami, ktrych Chorwacja jest stron. Przedstawicielstwo moe rozpocz dziaalno po wpisaniu do rejestru przedstawicielstw firm zagranicznych prowadzonego przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Przedsibiorczoci (Ministarstvo gospodarstva, rada i poduzentistva, Registar stranih predstavnistava, ul. Grada Vukovara 78, 10000 Zagreb, tel.: +385 1 6106111, fax: +385 1 6109111). Wniosek o wpis do rejestru skadany przez firm zagraniczn lub jej penomocnika prawnego powinien zawiera: nazw i adres firmy oraz zakres jej dziaalnoci, adres przedstawicielstwa w Chorwacji, dane osoby odpowiedzialnej za kierowanie przedstawicielstwem (imi, nazwisko, pesel (JMBG) lub numer paszportu i nazw kraju, ktry wyda paszport w przypadku obcokrajowca). Do wniosku naley doczy nastpujce dokumenty (oryginay wraz z tumaczeniem dokonanym przez tumacza przysigego): decyzj firmy o ustanowieniu przedstawicielstwa, wypis z rejestru handlowego lub inny dokument powiadczajcy, e firma zostaa zaoona zgodnie z prawem obowizujcym w danym kraju i zawierajcy informacj o formie prawnej i dacie powstania firmy, informacj o zakresie dziaalnoci firmy zaoycielskiej, decyzj o mianowaniu osoby kierujcej przedstawicielstwem, dowd opaty kosztw administracyjnych w wysokoci 1.000 HRK. Rejestracja nastpuje w cigu 30 dni od dnia zoenia wniosku. Przedstawicielstwo moe zatrudnia obywateli chorwackich lub zagranicznych, moe te dziaa jednoosobowo, bez personelu. Firma zaoycielska moe otworzy w banku upowanionym do prowadzenia operacji zagranicznych rachunek walutowy lub w lokalnej walucie, na ktry wpacane s fundusze na pokrycie kosztw funkcjonowania przedstawicielstwa. Pozostae wpaty, ani wypaty na inne cele nie mog by dokonywane.

39

Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Przedsibiorczoci moe wykreli przedstawicielstwo z rejestru w przypadku jeli: zaoyciel podejmie decyzje o zamkniciu przedstawicielstwa, zaoyciel zaprzestaje dziaalnoci na terenie, gdzie jest zarejestrowana jego siedziba, nie ma osoby odpowiedzialnej za prowadzenie przedstawicielstwa, a firma zaoycielska nie mianuje nowego w cigu 2 miesicy po otrzymaniu upomnienia ze strony ministerstwa, przedstawicielstwo nie spenia wymaganych kryteriw, narusza chorwackie przepisy prawne bd te prowadzi inn dziaalno ni ta, do ktrej zostao powoane, zaoyciel zosta skazany wyrokiem sdowym za pogwacenie przepisw lub wykroczenia gospodarcze wicej ni dwa razy w cigu ostatnich dwch lat. 6.3.5 Stowarzyszenie gospodarcze (Gospodarsko interesno udruenje GIU) Stowarzyszenie jest osob prawn utworzon przez dwie lub wicej osb fizycznych lub prawnych w celu wspomagania i promocji dziaalnoci gospodarczej stowarzyszonych podmiotw. Stowarzyszenie nie prowadzi dochodowej dziaalnoci gospodarczej, nie posiada kapitau zaoycielskiego, a czonkowie nie posiadaj udziaw. Podstaw utworzenia stowarzyszenia jest powiadczona notarialnie umowa, ktra powinna zawiera: nazw stowarzyszenia, siedzib zakres dziaalnoci, list partnerw, okres na jaki stowarzyszenie zostao powoane o ile nie jest utworzone na czas nieokrelony. Stowarzyszenie otrzymuje osobowo prawn z chwil rejestracji. Wniosek o rejestracj skadany jest przez wszystkich czonkw zarzdu stowarzyszenia. Zarzd peni funkcj kierownicz i reprezentacyjn. Moe skada si z jednej lub wicej osb fizycznych powoanych przez czonkw stowarzyszenia. Za zobowizania stowarzyszenia, poza samym stowarzyszeniem, odpowiadaj rwnie czonkowie, ktrych odpowiedzialno jest nieograniczona. 6.4 Procedury zwizane z zakadaniem firmy Aktualnie, zaoenie firmy w Chorwacji jest do uciliwe ze wzgldu na konieczno przebrnicia przez okrelon machin biurokratyczn i trwa rednio ok. 50 dni. Czynno ta pociga za sob wydatek w granicach 900,00 USD (gwny wydatek opaty notarialne s uzalenione od wielkoci kapitau zakadanej firmy), tj. wicej anieli rednio w krajach OECD. Wg zapowiedzi przedstawicieli rzdu chorwackiego, aktualna procedura zwizana z rozpoczciem dziaalnoci gospodarczej ma zosta uproszczona do koca 2006 r. (bdzie ona obejmowa 5 etapw, a nie 12 jak obecnie i czas zaoenia firmy bdzie skrcony z 50 do 8 dni).

40

6.4.1 Wybr nazwy firmy Przed wybraniem nazwy dla nowo tworzonej firmy, naley sprawdzi w sdzie rejestrowym, czy nazwa taka nie figuruje ju w rejestrze. Nazwa firmy skada si z nazwy wasnej i informacji o rodzaju dziaalnoci. Nazwa firmy powinna by w jzyku chorwackim. Sowa w jzyku obcym s dopuszczalne, jeli s czci nazwy firmy, nazwy firmy wsplnika, nazw marki handlowej partnera lub firmy zarejestrowanej w Chorwacji oraz jeli s powszechnie znane w Chorwacji. Uycie w nazwie firmy nazwy kraju Croatia, wymaga specjalnej zgody Ministerstwa Sprawiedliwoci. Nazwa firmy i skrt tej nazwy musz by uywane w takiej formie, w jakiej zostay zarejestrowane. Listowniki, faktury i inne dokumenty firmowe musz zawiera: nazw firmy i jej adres (zgodny z rejestracj), nazw sdu, w ktrym jest zarejestrowana i numer rejestracyjny, nazw i adres banku oraz numer rachunku bankowego. 6.4.2 Okrelenie przedmiotu dziaalnoci, siedziby firmy oraz osb j reprezentujcych Firmy mog prowadzi wszelk dziaalno dopuszczaln przez przepisy prawne. Zakres dziaalnoci firmy musi by wyranie okrelony w umowie spki, statucie spki i wniosku o rejestracj. Do rejestru handlowego wpisuje si zakres dziaalnoci spki w postaci kodw cyfrowych zgodnie z Narodow Klasyfikacj Dziaalnoci Gospodarczej (Nacionalna klasifikacija djelatnosti NKD 2002). Firmy, ktre zamierzaj prowadzi dziaalno wymagajc zezwolenia, posiadania licencji lub otrzymania zgody jakiego organu pastwowego, mog by zarejestrowane dopiero po otrzymaniu takich dokumentw. Firma moe zarejestrowa tylko jedn siedzib, tj. miejsce, w ktrym zarzdza si firm. Adres siedziby musi by wskazany w umowie spki i statucie spki, we wniosku o rejestracj i we wszystkich dokumentach, ktre tego wymagaj. Na mocy ustawy o spkach handlowych, prawo do reprezentowania firmy maj okrelone osoby, w zalenoci od formy prawnej firmy. Nazwiska tych osb i zakres ich penomocnictw musz by wpisane do rejestru handlowego. 6.4.3 Uzyskanie zezwolenia na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej w okrelonych obszarach Dziaalno gospodarcza w nastpujcych obszarach wymaga zezwole stosownych wadz: bankowo, ubezpieczenia, transport, usugi celne i geodezyjne, produkcja i handel wyrobami tytoniowymi, energetyka, kontrola jakoci produktw, ochrona dziedzictwa kulturowego, produkcja i handel lekami i rodkami medycznymi oraz weterynaryjnymi, produkcja, naprawa i handel broni, sprztem wojskowym i amunicj, rozminowywanie, audyt, usugi weterynaryjne, porednictwo pracy, prowadzenie agencji ochrony, transport lotniczy, ochrona rodowiska, planowanie przestrzenne,

41

doradztwo podatkowe, usugi telekomunikacyjne. Pozwolenia te odnosz si do kadego lub cile okrelonego zakresu dziaalnoci w ww. obszarach. Wicej na stronie: www.wehzagreb.com.hr 6.4.4 Tumaczenie i uwierzytelnianie dokumentw Wszystkie dokumenty zwizane z zaoeniem firmy musz by w jzyku chorwackim. Dokumenty prawne musz by ponadto uwierzytelnione przez notariusza. 6.4.5 Zakadanie rachunku bankowego Potwierdzenie wpaty kapitau zaoycielskiego na rachunek bankowy jest niezbdne do zarejestrowania firmy. Rachunki firm prowadzone s przez banki w oparciu o ustaw o krajowym systemie patniczym (NN nr 117/01). Firma moe mie tylko jeden rachunek bankowy do staych patnoci. Moe natomiast mie osobne rachunki dla poszczeglnych swoich jednostek organizacyjnych i rachunki specjalne. Jeli firma ma kilka rachunkw sucych do staych patnoci, musi wskaza rachunek, z ktrego bdzie regulowa zobowizania podatkowe, nalenoci z tytuu ubezpieczenia socjalnego i zdrowotnego i inne zobowizania wobec organw pastwowych. 6.4.6 Zgoda wadz lokalnej administracji Jednym z dokumentw niezbdnych do rejestracji firmy w sdzie gospodarczym jest potwierdzenie odpowiednich organw administracji terenowej (tj. wydziau ds. gospodarczych w Urzdzie upanii), e firma spenia warunki techniczne, ekologiczne i inne (np. odpowiednia powierzchnia, wyposaenie, narzdzia pracy itp.), wymagane do prowadzenia okrelonej dziaalnoci. 6.4.7 Rejestracja firmy Zgodnie z ustaw O rejestrze handlowym (Narodne Novine nr 1/95, nr 57/95, nr 45/99), rejestracja w sdzie gospodarczym jest obowizkowa. Kod dziaalnoci gospodarczej okrelany jest w oparciu o ustaw O narodowej klasyfikacji dziaalnoci gospodarczej (NN nr 98/94, nr 4/95) a procedura rejestracji regulowana jest rozporzdzeniem O procedurze i warunkach wpisu do sdowego rejestru firm (NN nr 138/02). Od momentu zarejestrowania firma uzyskuje osobowo prawn. Rejestr sdowy jest jawny, a wszelkie zawarte w nim informacje dostpne dla kadego, bez koniecznoci udokumentowania interesu prawnego. Kady moe otrzyma wypis z rejestru lub powiadczon kopi dokumentu. Wysoko opaty rejestracyjnej zaley od liczby rodzajw dziaalnoci gospodarczej zgoszonej przez firm. Opata za zgoszenie wynosi 300 HRK, a za kady rodzaj dziaalnoci 150 HRK.

42

6.4.8 Ogoszenie o rozpoczciu dziaalnoci Po zarejestrowaniu firmy, sd gospodarczy wysya informacj do biuletynu urzdowego Narodne novine oraz do prasy codziennej. Ogoszenie w dzienniku urzdowym NN kosztuje 810 HRK, a w prasie 450 HRK. Po otrzymaniu numeru rejestracyjnego firma zamawia piecztk, na ktrej musi by uwidoczniona nazwa firmy i jej numer rejestracyjny. Po wpisaniu firmy do rejestru handlowego naley zarejestrowa j w urzdzie statystycznym, urzdzie skarbowym, zakadzie ubezpiecze spoecznych oraz w zakadzie ubezpiecze zdrowotnych. 6.4.9 Rejestracja w Urzdzie Statystycznym, Skarbowym, Celnym W cigu 15 dni po otrzymaniu decyzji o rejestracji w sdzie gospodarczym, firma wystpuje do Pastwowego Urzdu Statystycznego (Drzavni zavod za statistiku, 10000 Zagrzeb, Ilica 3, tel.: +385 1 4806111, www.dzs.hr) z wnioskiem o przypisanie jej kodu dziaalnoci gospodarczej (tzw. maticni broj) zgodnie z systemem Narodowej Klasyfikacji Dziaalnoci Gospodarczej (NKD 2002). Do wniosku naley doczy: specjalny formularz RPS-1 (do nabycia w sklepie prowadzonym przez Narodne Novine Zagrzebiu, ul.Juriieva 1, tel. +385 1 4813122), kopi decyzji o wpisaniu firmy do rejestru handlowego, kopi dowodu wpaty 55 HRK tytuem pokrycia kosztw administracyjnych. Po otrzymaniu numeru statystycznego nowo powstaa firma wystpuje do miejscowego Urzdu Skarbowego, waciwego dla miejsca siedziby firmy, z wnioskiem o przydzielenie numeru identyfikacji podatkowej. Dane wprowadzane s bezporednio do systemu komputerowego, ktry automatycznie dokonuje rejestracji patnika podatku dochodowego od osb prawnych i patnika podatku VAT. W Urzdzie Skarbowym naley przedstawi kopi decyzji sdu gospodarczego o wpisie do rejestru i informacj Urzdu Statystycznego o przydzieleniu numeru statystycznego. Informacj mona uzyska w Ministerstwie Finansw (Ministarstvo financija Porezna uprava, Katanieva 5, Zagreb, tel.: +385 1 4591333, fax: +385 1 4922583, www.porez.hr). Firma zamierzajca prowadzi dziaalno handlu zagranicznego musi wystpi do Urzdu Celnego Republiki Chorwacji (Ministarstvo financija - Carinska uprava RH, 10000 Zagreb, Avenija Dubrovnik 11, tel.: +385 1 6556455, fax: +385 1 6556490, www.carina.hr) z wnioskiem o nadanie jej numeru celnego. Do wniosku naley doczy: kopi decyzji o wpisaniu firmy do rejestru handlowego, informacj Urzdu Statystycznego o przydzieleniu numeru statystycznego, kopi dowodu wpaty 50 HRK tytuem pokrycia kosztw administracyjnych. 6.4.10 Rejestracja w Urzdzie Ubezpiecze Emerytalnych oraz Urzdzie Ubezpiecze Zdrowotnych Pracodawcy (osoby prawne i fizyczne) zobowizani do odprowadzania skadek musz

43

w cigu 15 dni od rozpoczcia dziaalnoci zoy we waciwym oddziale Chorwackiego Urzdu Ubezpiecze Emerytalnych nastpujce dokumenty: formularz M-11 po rozpoczciu dziaalnoci, formularz M-1 P dla kadego nowo zatrudnionego pracownika, kopi decyzji o wpisaniu firmy do rejestru handlowego, informacj Urzdu Statystycznego o przydzieleniu numeru statystycznego. Osoby prawne zobowizane do odprowadzania skadek z tytuu ubezpieczenia zdrowotnego pracownikw obowizane s w cigu 15 dni od rozpoczcia dziaalnoci zoy w odpowiednim oddziale Chorwackiego Urzdu Ubezpiecze Zdrowotnych: formularz rejestracyjny patnika Formularz nr 1, formularz rejestracyjny osb ubezpieczanych Formularz 2, formularz rejestracyjny czonkw rodzin ubezpieczonych osb Formularz 3, decyzj o wpisaniu firmy do rejestru handlowego, informacj Urzdu Statystycznego o przydzieleniu numeru statystycznego kopie formularzy M-11 P i M-1 P , dokument z adresem miejsca zamieszkania (zawiadczenie z Ministerstwa Spraw Wewntrznych lub dowd osobisty). 6.5 Strefy wolnocowe Zgodnie z ustaw O strefach wolnocowych z 1996 roku, chorwacka lub zagraniczna firma moe na terenie strefy prowadzi dziaalno gospodarcz w zakresie produkcji, handlu hurtowego, handlu zagranicznego, bankowoci i usug finansowych. Przywileje dla dziaajcych w specjalnych strefach ekonomicznych obejmuj: zwolnienie z ca na importowane produkty, zwolnienie od podatku od zysku na okres pierwszych piciu lat dziaalnoci w przypadku zainwestowania w infrastruktur strefy powyej 1 miliona kun, obnienie o 50% stopy podatku od zysku, zwolnienie z ca towarw nie przeznaczonych do sprzeday na rynku chorwackim, ani do konsumpcji. Na terenie Chorwacji znajduje si 17 specjalnych stref wolnocowych w nastpujcych miejscowociach: Buje, Krapina-Zagorje, Osijek, Rijek, Sibenik, Slavonski Brod, Split, gmina Splitsko-Dalmatiyska, Obrova, Ploce, Pula, Kukuljanovo, Varadin, Zagreb, Bjelovar, Podunavlje-Vukovar, gmina Vukovarsko-Srijemska. 6.6 Nieformalne uwarunkowania dziaalnoci gospodarczej Utrzymujc kontakty handlowe z chorwackimi firmami, naley pamita, e wg danych Banku wiatowego tzw. gospodarka nieformalna uczestniczy w ok. 33,5% w tworzeniu PKB kraju ( dla Polski wskanik ten jest szacowany na poziomie 27,5% ). W rankingu midzynarodowym Chorwacja zajmuje 103 miejsce pod wzgldem atwoci rozpoczcia dziaalnoci gospodarczej i 118 miejsce pod wzgldem jej kontynuowania (dla porwnania nasz kraj w klasyfikacji tej zajmuje odpowiednio 92 i 54 miejsce).

44

Analiza poniszych danych, przygotowanych przez Bank wiatowy potwierdza, e generalnie klimat do prowadzenia biznesu w Chorwacji lub z jej firmami jest bardziej przyjazny, w porwnaniu do innych pastw regionu lub wiata.
L/p Rodzaj czynnoci 1. Nieoficjalne patnoci, upominki zwizane z zaatwieniem spraw biznesowych(% wartoci sprzeday) * 2. Warto upominkw, ktre mogyby zabezpieczy kontrakt rzdowy (% wartoci kontraktu) * 3. Koszty ochrony (% sprzeday) 4. Koszty poniesione w zwizku z kradzie, dewastacj, podpaleniem majtku firmy (% sprzeday) 5. Finansowanie przedsiwzi biznesowych przez bank (%) 7. Wielko sprzeday podawana do opodatkowania (%) 8. Czas oczekiwania na podczenie elektrycznoci (dni) 9. Czas oczekiwania na podczenie telefonu stacjonarnego 10. Ilo firm korzystajcych z internetu w relacjach z klientami i dostawcami (%) 11. Ilo firm posiadajcych certyfikat ISO 12. Ilo dni spdzonych w biurach podatkowych 13. Ilo dni pracy zwizanej z zaatwianiem spraw celnych przy obsudze kontraktu eksportowego 14. Ilo dni pracy zwizanej z zaatwianiem spraw celnych przy obsudze kontraktu importowego 15. Ilo firm eksportujcych bez porednikw (%) * Przewidywania ankietowanych przedstawicieli biznesu chorwackiego 3,03 33,62 3,92 24,81 6,38 27,74 2,03 3,30 4,08 86,02 16,10 1,92 62,59 13,37 2,78 46,40 13,98 3,36 0,15 55,54 93,70 18,62 7,10 0,29 69,58 3,57 89,35 12,47 13,78 0,81 61,85 4,35 83,19 26,59 35,88 0,15 0,32 1,36 0,82 2,14 1,37 0,31 0,76 1,12 Chorwacja Region Bakanw wiat

6. Finansowanie przedsiwzi biznesowych ze rde nieformalnych (% ) 1,18

7. Handel zagraniczny i polityka handlowa

7.1 Obroty handlu zagranicznego, jego struktura i kierunki geograficzne 7.1.1 Oglna charakterystyka wymiany towarowej Obroty towarowe Chorwacji z zagranic w ostatnich kilku latach charakteryzuj si, jak wynika z poniszego zestawiane, tendencj staego wzrostu (rednioroczna dynamika wzrostu ok.12%). W okresie tym ulegy podwojeniu i w 2005 r. osigny poziom ponad 27 mld USD. Ich udzia w PKB wzrs w tym okresie czasu z ok. 61% do ok.73%. Charakterystyczn cech wymiany towarowej Chorwacji jest jej ujemne saldo, ktrego wysoko z kadym rokiem wzrasta.

45

Tabela nr 6 Wielko obrotw towarowych Chorwacji z zagranic w latach 1999 - 2005 (w mld USD) Rok
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2005 I-VI 2006* I-VI

Eksport
4,3 4,4 4,7 4,9 6,2 8,0 8,8 3,4 3,9

Import
7,8 7,9 9,1 10,7 14,2 16,6 18,5 7,4 8,3

Obroty
12,1 12,3 13,8 15,6 20,4 24,6 27,3 10,8 12,2

Saldo
- 3,5 - 3,5 - 4,4 -5,8 8,0 - 8,6 - 9,7 -4,0 -4,4

Dynamika obrotw
94,6 101,8 112,1 113,1 130,5 120,7 111,1 x 113,0

* Dane wstpne rdo: Statistical Information 2006. Republic of Croatia. Central Bureau of Statistics. Zagreb 2006, Materiay Wydziau Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Zagrzebiu.

Na pastwa europejskie w ostatnich trzech latach przypada rednio ok. 88% ogu obrotw towarowych Chorwacji z zagranic, a na pozostae kraje ok. 12%. Wrd pastw europejskich wiodcymi partnerami handlowymi (dane za 2005 r.) s kraje rozszerzonej Unii Europejskiej (ok. 64,5% ogu obrotw towarowych), a wrd pozostaych pastw Chiny (3,2% obrotw) oraz USA (2,6%). Analiza zamieszczonego wyej diagramu wskazuje, e gwnymi partnerami handlowymi Chorwacji s Wochy i Niemcy (cznie z udziaem ok. 31,2% w obrotach ogem). Kolejne miejsca zajmuj: Sowenia, Rosja, Bonia i Hercegowina oraz Austria z udziaami w granicach 7,2% - 6,2%. Sidme i sme miejsce z udziaami 3,6% i 3,2% zajmuj Francja i Chiny. Polska w 2005 r., z udziaem 1,4% w wartoci obrotw ogem, zajmowaa 15 miejsce.

46

W 2005 r. roku oglna warto obrotw Chorwacji z UE wzrosa o 5,5% (najnisza dynamika wzrostu, w porwnaniu do innych ugrupowa gospodarczych i regionw wiata), przy czym wrd pierwszej dziesitki krajw o najwyszych obrotach, najwiksz dynamik wykazyway obroty z Holandi i Polsk (wzrost odpowiednio o 21,5% i 19,0%). Obroty z pozostaymi omioma krajami z pierwszej dziesitki wzrosy w granicach od 4,2 % do 16,3 %. Natomiast o 10,3 % spady obroty z Austri. 7.1.2 Eksport Do wysokie tempo wzrostu chorwackiego eksportu w ostatnich kilku latach, ulego pewnemu zahamowaniu w roku ubiegym (patrz diagram obok), obniajc si z poziomu 29,7% do 9,8%. W ostatnich dwch latach w strukturze chorwackiego eksportu gwn rol odgrywaj maszyny i rodki transportu (31,0%), rne wyroby przemysowe (17,1%), produkty przemysu przetwrczego (14,7%) oraz paliwa i smary (12,5%) Na kolejnych miejscach plasuj si: produkty chemiczne (9,7%), ywno i ywe zwierzta (7,0%), surowce (5,5%), napoje i tyto (2,3%) oraz tuszcze rolinne i zwierzce (0,2%). Struktura eksportu jest w miar stabilna i w okresie ostatnich kilku lat nie ulega istotnym zmianom (wahania w granicach 3% w przypadku ww. wskanikw dwucyfrowych oraz w granicach 0,1-0,5% w przypadku niektrych pozostaych wskanikw). Natomiast, obserwuje si corocznie do due zmiany w eksporcie konkretnych towarw, czy ich podgrup. Np. w 2005 r. eksport cukru, wyrobw cukierniczych i miodu wzrs o 202,3%, energii elektrycznej o 145,0%, kawy, herbaty, kakao i przypraw o 89,3 %, utwardzonych tuszczy rolinnych o 85%. W ostatnich trzech latach w pierwszej dziesitce odbiorcw chorwackich towarw s: Wochy (23,3% chorwackiego eksportu), Bonia i Hercegowina (odpowiednio 14,37%), Niemcy (11,1%), Austria (8,1%), Sowenia (7,9%), Serbia (3,2%), USA (2.9%), Francja (2,4%), Wgry (1,4%) i Rosja (1,3%). 7.1.3 Import Do wysokie tempo wzrostu chorwackiego importu w latach 1999 - 2005 (redni roczny poziom 12,1% -obliczenia na podst. tabeli 6) i jak mona zaobserwowa z zamieszczonego obok diagramu, import znacznie przewysza tempo wzrostu eksportu (odpowiedni wskanik 5,9%). Na systematyczny wzrost importu ma wpyw nie tyl-

47

ko wzrost wolumenu przywozu, ale i wzrost cen importowanej ropy naftowej, produktw naftowych i gazu ziemnego (import tych surowcw stanowi ok. 11% oglnego chorwackiego importu). Powoduje to, e w tym okresie czasu, eksport towarw przecitnie tylko w 50% zabezpiecza import i z kadym rokiem wskanik ten wzrasta (np. w 1993 r. wynosi 83,9%), powikszajc tym samym deficyt handlu zagranicznego, ktry w 2005 r. osign poziom 9,7 mld USD. W strukturze importu kolejne miejsca zajmuj nastpujce grupy towarw: maszyny i rodki transportu (33,8%), produkty przemysu przetwrczego (19,4%), paliwa i smary (13,6%), produkty chemiczne (11,2%), rne wyroby przemysowe (11,7%), ywno i ywe zwierzta (7,2%), surowce (2,1%), napoje i tyto (0,7%), tuszcze rolinne i zwierzce (0,3%). Struktura ta jest podobna do struktury importu, aczkolwiek w poszczeglnych pozycjach wystpuj znaczce rnice ilociowe. W 2005 r najwiksze zmiany udziau w imporcie, w porwnaniu do 2004 r., nastpiy w przywozie paliw i smarw (wzrost o 3,1% oraz w przywozie maszyn i rodkw transportu (spadek o 2%). Natomiast analizujc konkretne towary lub ich podgrupy, naley stwierdzi, e najwiksz dynamik wzrostu odnotowano w imporcie energii elektrycznej oraz rud metali i zomu (wzrost odpowiednio o 72,4% i 71,6%), cukru, wyrobw cukierniczych i miodu oraz ywych zwierzt (o 57,5% i 51,6%). Na podobnym poziomie, tj. o 43,4% i 39,4%, wzrs import gazu oraz ropy naftowej i produktw naftowych. Gwnymi dostawcami towarw na rynek chorwacki w ostatnich trzech latach s: Wochy (16,7% ogu importu kraju), Niemcy (odpowiednio 15,3%), Rosja (7,3%), Sowenia (7,1%), Austria (6,4%), Francja (4,6%), Chiny (3,9%), Wgry (3,1%) oraz USA (2,3%). 7.2 Polityka celna Polityka celna Chorwacji realizowana jest w oparciu o umowy o wolnym handlu, zawarte przez ni z ponad 30 krajami oraz Umow o Stabilizacji i Stowarzyszeniu z Uni Europejsk podpisan w 2001 roku. Od 2002 roku chorwacka nomenklatura celna jest zharmonizowana z nomenklatur Unii Europejskiej. W zwizku z czonkostwem Chorwacji w WTO oraz kandydowaniem do UE Chorwacja stopniowo obniaa ca importowe na towary przemysowe w okresie lat 20002005. Natomiast proces obniania ce na artykuy rolno-spoywcze nadal trwa i powinien zakoczy si do 2007 roku. W strukturze Ministerstwa Finansw dziaa Urzd Celny skadajcy si z Gwnego Urzdu Ce i 10 urzdw celnych na terenie Chorwacji (w Zagrzebiu, Koprivnicy, Rijece, Zadarze, Ploce, Osijeku, Puli, Splicie, Sibeniku i Dubrowniku).

48

Graniczne urzdy celne podzielona s na dwie kategorie. Do pierwszej kategorii nale przejcia graniczne, na ktrych odprawy paszportowe i celne odbywaj si nieprzerwanie przez ca dob, a suby kontroli sanitarnej, weterynaryjnej, fitosanitarnej, gospodarczej i towarowej pracuj na zasadach przewidzianych prawem i umowami midzynarodowymi. Do drugiej kategorii nale przejcia graniczne, na ktrych dokonuje si odpraw paszportowo-celnych, natomiast praca sub kontrolnych uzaleniona jest od charakteru przejcia i natenia ruchu. Wykaz poszczeglnych przej granicznych i ich kategorie mona znale na stronie internetowej www.wehzagreb.com.pl Ca antydumpingowe, zgodnie z przepisami WTO, s wprowadzane w przypadku jeli jakie towary s importowane po cenach niszych od ich rzeczywistej wartoci, a ca kompensacyjne w przypadku jeli produkcja lub eksport towarw importowanych do Chorwacji s subsydiowane w kraju pochodzenia i z tej przyczyny mog zagrozi chorwackim producentom. Podstaw naliczania ca jest warto celna (warto kontraktowa powikszona o koszty transportu, opakowania, ubezpieczenia, zaadunku, rozadunku, przeadunku, podatku oraz i inne nalene opaty). Odprawa celna warunkowa (zwolnienie z opat celnych i podatku cakowite lub czciowe) moe mie wtedy miejsce, gdy towary s wwoone na obszar celny Chorwacji: nie s przeznaczone do konsumpcji, pozostaj na terytorium Chorwacji przez okrelony okres, s wywoone w niezmienionej postaci. Zwolnienie nastpuje na podstawie karnetw ATA wydawanych przez upowanione instytucje (w Polsce wydaje je Krajowa Izba Gospodarcza). W obrotach handlowych z Chorwacj obowizuj dokumenty powszechnie stosowane w handlu midzynarodowym: (faktura, dokument przewozowy, dokument ubezpieczeniowy), dokumenty pomocnicze (certyfikaty i zawiadczenia) oraz dokument celny. W handlu z Chorwacj, podobnie jak w handlu z pastwami UE, podstawowym dokumentem stosowanym przy kontroli celnej towarw jest SAD. Dokument ten obowizuje rwnie przy tranzycie towarw. 7.3 Pozataryfowe instrumenty polityki handlowej 7.3.1 Licencje importowe i eksportowe Wwz i wywz m.in. takich towarw jak: bro i amunicja, radiotelefony, leki, narkotyki, antyki, metale szlachetne, zom, technologia nuklearna, skadniki broni chemicznej, substancje niszczce warstw ozonow podlega licencjonowaniu. Procedurze tej podlega rwnie import niektrych produktw z krajw niebdcych czonkami WTO. Licencje importowe wydaje Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Przedsibiorczoci. Rwnie import i eksport niektrych towarw tzw. podwjnego przeznaczenia wymaga uzyskania zezwolenia.

49

7.3.2 Standaryzacja, certyfikacja, ocena zgodnoci Chorwacki system normalizacyjny jest przystosowany do standardw midzynarodowych i europejskich. Normalizacja obejmuje m.in. nastpujce sektory: budownictwo, inynieri chemiczn, produkty chemiczne, produkty rolne i ywnociowe, artykuy gospodarstwa domowego, sprzt rekreacyjny i meble, zdrowie, sprzt medyczny, transport, pakowanie, informatyk, telekomunikacj, elektrotechnik. Towar podlegajcy standaryzacji, przed dopuszczeniem go do obrotu, musi przej procedur certyfikacyjn i uzyska stosowny certyfikat. Chorwacki znak C na towarze, dopuszczajcy go do obrotu, ma charakter obowizkowy i nie moe by zastpiony znakiem CE. Zagraniczne certyfikaty nie s w Chorwacji uznawane automatycznie. W kadym przypadku chorwacki Urzd Normalizacji i Metrologii musi dokona oceny ich zgodnoci i moe je uzna w czci lub w caoci. Caoci spraw zwizanych z okrelaniem odpowiednich norm i ich interpretacj zajmuje si Pastwowy Urzd Normalizacji i Metrologii (Drzavni zavod za normizaciju i mjeritelstvo, ul. Grada Vukovara 78/II, tel. +385 1 6106320, fax: 6109320, e-mail:, www.dznm.hr), natomiast certyfikacj towarw tene urzd i okoo trzydziestu innych upowanionych instytucji, a ocen zgodnoci certyfikatw zagranicznych ze standardami chorwackimi tylko Pastwowy Urzd Normalizacji i Metrologii. 7.3.3 Etykietowanie towarw Produkty spoywcze importowane na rynek chorwacki musz posiada etykiety w jzyku chorwackim i zawiera nastpujce informacje: nazw produktu, adres importera i kraj pochodzenia towaru, ilo lub wag netto, skadniki, sposb przechowywania, transportu i uytkowania, niezbdne ostrzeenia (np. w przypadku produktw spoywczych modyfikowanych). Natomiast artykuy techniczne lub elektrotechniczne musz posiada: instrukcj uytkowania, specyfikacj, adresy punktw serwisowych, kart gwarancyjn. 7.3.4 Kontrola jakoci Importowane produkty, ktrych niewaciwa jako jest trudna do wykrycia lub moe zagraa konsumentom (np. produkty spoywcze i rolne, meble, cement, tekstylia, aparatura i urzdzenia elektryczne oraz gazowe, maszyny rolnicze), podlegaj kontroli przed ich wejciem na rynek, w magazynach producentw lub importerw. Sprawdzana jest ich zgodnoci z normami chorwackimi, oznakowanie i opakowanie towaru, kompletno wymaganej dokumentacji technicznej i wiadectwa jakoci. Natomiast produkty pochodzenia rolinnego i zwierzcego podlegaj kontroli sanitarnej, fitosanitarnej lub weterynaryjnej.

50

8. Wsppraca gospodarcza Polski z Chorwacj

8.1. Podstawy prawno-traktatowe bilateralnej wsppracy gospodarczej z Chorwacj Od dnia 01 maja 2004 r., tj. od momentu gdy nasz kraj sta si czonkiem Unii Europejskiej, podstaw prawno-traktatow polsko-chorwackich relacji okrelaj: 1. Porozumienia zawarte pomidzy Uni Europejsk i Chorwacj, jako krajem kandydujcym do czonkostwa w Unii, 2. Bilateralne umowy zawarte midzy Polsk i Chorwacj, ktrych nie obejmuje kompetencja Wsplnoty tj.: Umowa o unikaniu podwjnego opodatkowania z 1994 r. oraz Umowa o ochronie i popieraniu inwestycji z 1995r. Z chwil gdy kraj nasz sta si czonkiem UE, polsko-chorwackie relacje handlowe s regulowane przepisami Umowy o Stabilizacji i Stowarzyszeniu midzy Wsplnotami Europejskimi i ich Pastwami Czonkowskimi, a Republik Chorwacji (podpisanej take w padzierniku 2001r.), ktra wesza w ycie z dniem 1 lutego 2005 r. Na jego mocy Chorwacja ma bezcowy dostp do rynku polskiego, podobnie jak do innych rynkw czonkw UE, dla towarw pochodzcych z Chorwacji, z wyjtkiem modej woowiny, wina, ryb i przetworw rybnych, na ktre to towary zostay wyznaczone kwoty taryfowe. Natomiast otwieranie chorwackiego rynku na towary pochodzce z Polski i pozostaych czonkw UE bdzie nastpowao stopniowo. Do 2007 r. Chorwacja zniesie ca na towary przemysowe. W dalszej kolejnoci redukowane bd take ca na towary rolno-spoywcze, a w przypadku tzw. wraliwych towarw bd ustalane take kwoty taryfowe. W 2006 r. z 69 produktw rolno-spoywczych niepodlegajcych kontyngentowaniu obowizuje co na 46 z nich. Kontyngentami objtych jest 28 produktw rolno-spoywczych (m.in. drb i podroby drobiowe, truskawki, yto, warzywa i mieszanki warzywne oraz soki owocowe i warzywne), ktrych dozwolona wielko dostaw do Chorwacji corocznie jest zwikszana i na 14 z nich obowizuje w 2006r. take co w wysokoci do 50% stawki bazowej. Tak wic na obecnym etapie, postanowienia handlowe Umowy o Stabilizacji i Stowarzyszeniu maj charakter asymetryczny, preferujcy Chorwacj. 8.2 Wielko i struktura wzajemnej wymiany handlowej Polsko-chorwacka wymiana towarowa charakteryzuje si bardzo wysok dynamik (rednioroczne tempo jej wzrostu w cigu ostatnich szeciu lat wynosi 32,1%) oraz, w przypadku Polski, przewag eksportu nad importem (polski eksport stanowi w tym samym okresie czasu rednio 83,2 % wartoci obrotw bilateralnych). W rezultacie kraj nasz ma dodatni bilans handlowy, przejawiajcy si tendencj rosnc i ktry w roku 2005r. osign poziom ok. 280 mln USD. Dynamiczny rozwj w cigu kilku ostatnich lat polsko-chorwackiej wymiany handlowej

51

spowodowa, e w caym handlu zagranicznym Chorwacji wzrs udzia handlu z Polsk i wynosi on 1,4% wobec 0,88% w 1999 r., co daje nam aktualnie 15 miejsce wrd wszystkich partnerw handlowych tego kraju. Tabela 7 Wielko obrotw towarowych Polski z Chorwacj w latach 2000 - 2005 (w ml USD) Rok
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2005 I-VI 2006* I-VI

Polski eksport
93,9 103,2 151,1 213,4 281,0 332,8 134,6 147,0

Dynamika eksportu
129,5 109,9 146,4 141,2 131,7 118,4 X 109,2

Polski import
22,5 31,7 20,1 30,4 42,3 53,1 18,5 39,4

Dynamika importu
100,0 140,9 63,4 151,2 139,2 125,5 X 213,0

Obroty
115,9 134,9 171,2 243,8 323,3 385,9 153,1 186,4

Dynamika obrotw
122,0 100,1 183,2 139,7 130,4 117,2 X 21,7

Saldo obrotw towarowych

71,4 71,5 131,0 183,0 238,7 279,7 116,1 107,6

*Dane wstpne rdo: Statistical Information 2006. Republic of Croatia. Central Bureau of Statistics. Zagreb 2006, Materiay Wydziau Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Zagrzebiu.

52

8.2.1 Eksport Z kadym rokiem dalszemu rozszerzeniu i wzbogaceniu ulegaa polska oferta eksportowa do Chorwacji (w 2005 r. na 97 dziaw taryfy celnej reprezentowanych byo 86). Analizujc rok 2004 i 2005, naley stwierdzi, e 90% wartoci polskiego eksportu do omawianego kraju stanowi produkty z nastpujcych grup towarowych: pojazdy i jednostki pywajce (14,4% eksportu), metale nieszlachetne i wyroby z nich (odpowiednio 12,5%), wyroby rne (11,8%), gotowe art. spoywcze, napoje bezalkoholowe (11,6%), maszyny i urzdzenia mechaniczne i sprzt elektryczny (10,2%), celuloza i papier (8,3%), tworzywa sztuczne i wyroby z nich (7,9%), produkty przemysu chemicznego (6,9%), zwierzta ywe i produkty pochodzenia zwierzcego (6,5%). W poszczeglnych grupach towarowych w dostawach z Polski dominoway: samochody osobowe i dostawcze, wyroby hutnicze i z metali niekolorowych, meble, cukier, wyroby czekoladowe, koncentraty spoywcze, przetwory i mroonki warzywne, warzywa suszone, pieczywa cukiernicze, mleko, sery, mietana, sprzt RTV, rodki higieny osobistej, opony, bydo ywe i miso woowe. W ostatnim roku najwiksz dynamik wzrostu odnotowa eksport: zwierzt ywych i produktw pochodzenia zwierzcego (wzrost o 116,6%), tuszczw i olejw pochodzenia zwierzcego i rolinnego (wzrost odpowiednio o 97,8%), przyrzdw i narzdzi (74,0%), gotowych art. spoywczych i napojw bezalkoholowych (58,2%), obuwia i nakry gowy (44,6%), produktw mineralnych (43,4%). 8.2.2 Import W ostatnich szeciu latach polski import z Chorwacji charakteryzuje si nieco mniejsz dynamik (117,4% redniorocznie), anieli eksport do tego kraju (odpowiednio 129,5%) i z wyjtkiem roku 2002 oraz pierwszej poowy 2006 r. jest stabilny (patrz diagram obok oraz tabela nr 6). Poniewa wartociowo import stanowi jedn szst eksportu, rwnie jego zakres branowy jest wszy anieli eksportu (w imporcie z Chorwacji siedem nw. grup towarowych stanowi prawie 90,0% jego cznej wartoci). W ostatnich dwch latach decydujc rol w polskim imporcie odgrywaj nastpujce grupy towarowe: produkty przemysu chemicznego (24,7% w cznej wartoci importu), tworzywa sztuczne i wyroby z nich (odpowiednio 17,3%), gotowe art. spoywcze, napoje bezalkoholowe (15,2%), metale nieszlachetne i wyroby z nich (8,8%), maszyny, urzdzenia mechaniczne i sprzt elektryczny (8,3%), wyroby rne (7,2%) oraz produkty mineralne i paliwa (7,1%). Natomiast majc na uwadze konkretne towary, w strukturze importu najwiksze znaczenie odgrywaj: polimery etylenu, poliestry, ywice, rne przetwory spoywcze,

53

antybiotyki i leki, folia aluminiowa, meble, przdza z wkien chemicznych, transformatory elektryczne, soki owocowe, papier, tektura. W roku 2005 najwiksz dynamik wzrostu importu odnotowano w imporcie: drewna i wyrobw z niego (wzrost o 176,4%), gotowych art. spoywczych, napojw bezalkoholowych (wzrost odpowiednio o 159,2%), maszyn, urzdze mechanicznych i sprztu elektrycznego (146,2%), tworzyw sztucznych i wyrobw z nich (124,7%) oraz produktw mineralnych i paliw (105%). Natomiast bardzo wyranie zmniejszy si udzia w polskim imporcie produktw przemysu chemicznego (spadek o 63,2%). Analizujc polski import z Chorwacji, naley mie na uwadze, e z udziaem 0,55% w oglnym eksporcie tego kraju w ostatnich trzech latach i zajmujc pod tym wzgldem 25 miejsce, nie jestemy w tym aspekcie znaczcym partnerem Chorwacji. 8.3 Wsppraca inwestycyjna Polsko-chorwacka wsppraca inwestycyjna ma w zasadzie charakter asymetryczny, z wyranym zaangaowaniem tylko strony chorwackiej. Wedug danych Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., na koniec 2004 r. chorwackie inwestycje w Polsce wyniosy 219 mln USD. Najwikszym inwestorem jest firma farmaceutyczna Pliva d.d. (inwestycja o wartoci 200 mln USD Pliva d.d. jest drugim najwikszym inwestorem pod wzgldem poniesionych nakadw na polskim rynku farmaceutycznym i naley do niej 2,3% produkcji rynku). Drug znaczc chorwack inwestycj jest budowa fabryki przez firm Podravka d.d. w Kostrzynie n/Odr (warto inwestycji 19 mln USD). Z wszystkich inwestycji zagranicznych dokonanych przez Chorwacj w latach 1993-2005, na Polsk przypada 9,5%, co sprawia, e plasujemy si pod tym wzgldem na czwartym miejscu. Polscy inwestorzy zainteresowani s gwnie chorwackim rynkiem turystycznym. Niestety, chorwackie przepisy dotyczce zakupu nieruchomoci powoduj, e dotychczasowe nasze zaangaowanie kapitaowe ograniczyo si tylko do zakupu jednego hotelu. 8.4 Moliwoci rozszerzenia wsppracy gospodarczej nisze rynkowe Podstaw polsko-chorwackiej wsppracy gospodarczej jest wymiana towarowa. Inne formy wsppracy, jak np. wsppraca inwestycyjna jest ograniczona i ma charakter jednostronny, wsppraca finansowa czy te w zakresie wiadczenia usug czekaj na swj rozwj (z wyjtkiem usug turystycznych, z przyczyn naturalnych - take ukierunkowanych jednostronnie). Wydaje si, e w cigu najbliszych kilku lat ten stan nie ulegnie zasadniczym zmianom i w dalszym cigu wzajemna wsppraca bdzie oceniana przez pryzmat wymiany towarowej i iloci polskich turystw spdzajcych urlop w Chorwacji. Wyjtkiem tutaj moe by wzrost wsppracy w zakresie usug innych, anieli turystyczne. W zwizku z powyszym, rozpatrujc moliwoci rozszerzenia wsppracy, skupimy si na wymianie towarowej i usugach.

54

8.4.1 Wymiana towarowa Analizujc dotychczasowe zaangaowanie polskich podmiotw gospodarczych w Chorwacji oraz jej rynek, naley stwierdzi, e istniej realne szanse na rozszerzenie polskiej obecnoci handlowej w tym kraju. Przemawiaj za tym m.in.: Korzystne warunki dostpu do chorwackiego rynku dla polskich firm. Ze wzgldu na nieznaczne, w swoim charakterze przejciowe, ograniczenia taryfowe oraz brak szczeglnych barier pozataryfowych, mona stwierdzi, e warunki dostpu do rynku chorwackiego s korzystne. Obowizujce jeszcze dla niektrych polskich towarw ca bd w najbliszym czasie zmniejszane, a ograniczenia ilociowe, stopniowo likwidowane. Z chwil, gdy Chorwacja z kraju stowarzyszonego stanie si czonkiem Unii Europejskiej, jej rynek bdzie w peni otwarty dla polskich firm. Wzrastajca chonno rynku. Analizy rynku chorwackiego wskazuj, e w najbliszych latach bdzie wzrasta jego zapotrzebowanie tak na towary spoywcze, jak i konsumpcyjne trwaego uytku. Ze wzgldu na jego niewielk i mao zrnicowan produkcj lokaln, oferuje on polskim firmom due moliwoci eksportowe m.in. na produkty rolno-spoywcze, meble, pojazdy samochodowe, drobny sprzt pywajcy, sprzt medyczny. S to te towary, ktre aktualnie dominuj w polskim eksporcie lub powoli zdobywaj rynek chorwacki. Wzrost chonnoci rynku chorwackiego na art. rolno-spoywcze spowodowany jest gwnie szybkim rozwojem turystyki, gdy do ok. 4,5 mln ludnoci miejscowej docza w sezonie ok. 9 mln turystw z zagranicy. Na razie brak przesanek na szybki rozwj w najbliszych latach miejscowej produkcji art. spoywczych oraz odbudowy bazy rolno-hodowlanej, ktra ponosi jeszcze skutki dziaa wojennych z lat 90-ch. Import art. rolno-spoywczych, w tym hodowlanego materiau zarodowego bdzie nadal rs, a to stanowi dobre perspektywy dla polskich producentw. Wzrastajca sia nabywcza ludnoci powoduje, e wzrasta realny popyt na art. codziennego uytku, w tym m.in. na meble i samochody, odzie obuwie, sprzt sportowy, zabawki. Polskie meble, dziki swej cenowej konkurencyjnoci, trwaoci, modnemu wzornictwu, ciesz si duym powodzeniem w Chorwacji i naley sdzi, e tendencja ta zostanie utrzymana. Coroczny wzrost eksportu samochodw osobowych i dostawczych wyprodukowanych w Polsce powinien by take utrzymany w najbliszych latach. Chorwacja nie posiada wasnych fabryk samochodw, a przy dalszym rozwoju drobnej przedsibiorczoci oraz utrzymaniu si wzrostu siy nabywczej ludnoci, naley oczekiwa dalszego wzrostu naszego eksportu w tej dziedzinie, w tym take czci zamiennych i akcesoriw. W zwizku z rozwojem turystyki, wzrasta zapotrzebowanie Chorwacji na drobny sprzt pywajcy i jachty. Przy stosunkowo niskiej cenie i dobrej renomie, polskie produkty z tej dziedziny powoli wchodz na rynek chorwacki. Szans dla polskich firm moe by take fakt, e wobec koniecznoci zmniejszenia pomocy pastwa m.in. dla stoczni (dyrektywy UE), zmniejszy si konkurencyjno miejscowych producentw

55

i co za tym idzie, nastpi wzrost importu (mechanizm ten dotyczy take rolnictwa i kolejnictwa). Istnieje rwnie due zapotrzebowanie na nowoczesn aparatur medyczn wszelkiego rodzaju, instrumenty medyczne, testy i zestawy do placwek suby zdrowia (przeszkod w rozwoju wsppracy w tej dziedzinie s problemy zwizane z patnociami chorwackiego Ministerstwa Zdrowia). W zwizku z modernizacj armii, wzrasta take zapotrzebowanie na sprzt wojskowy odpowiadajcy normom NATO. Konkurencyjno polskiej oferty eksportowej. Polskie towary s konkurencyjne na rynku chorwackim pod wzgldem cenowym. Maj na to wpyw gwnie nisze koszty wytwarzania, anieli w krajach ssiednich (np. na Wgrzech, Republice Czeskiej) oraz w krajach starej Unii. Jednoczenie speniaj one normy unijne, s produkowane wg modnego wzornictwa, posiadaj opakowania na poziomie europejskim. Zdobyy sobie opini dobrej jakoci za umiarkowan cen. Nie bez znaczenia jest take fakt niszych kosztw transportu, w porwnaniu do niektrych pastw UE pooonych dalej od Chorwacji anieli Polska. 8.4.2 Usugi Niewykorzystan i niedocenian przez firmy polskie dziedzin wsppracy jest moliwo wiadczenia usug budowlano-montaowych i innych wykonawczych w takich dziedzinach gospodarki chorwackiej jak infrastruktura komunikacyjna (drogi, porty, koleje), energetyka, ochrona rodowiska, telekomunikacja. Inwestycje w tych obszarach nale do priorytetowych zada w polityce gospodarczej Chorwacji i s one wspfinansowane przez midzynarodowe instytucje finansowe. 8.5. Formy dziaalnoci marketingowo-promocyjnej na chorwackim rynku Strategia zdobywania rynku chorwackiego jest typowa dla pastw europejskich, nie ma tutaj jakiej specyfiki i jednej drogi osignicia celu. Jak sugeruje Wydzia Promocji, Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Zagrzebiu przy wejciu na ten rynek i utrzymaniu si na nim sprawdzaj si nastpujce zasady: znajomo miejscowych przepisw prawnych oraz rynku i konkurencji, znajomo chorwackiego partnera handlowego, posiadanie swojego przedstawiciela handlowego (agenta, dystrybutora), elastyczna polityka cenowa, dostarczanie produktw dobrej jakoci, zapewnienie serwisu gwarancyjnego i pogwarancyjnego, kredytowe warunkw patnoci. Najwaniejszymi narzdziami w promocji towarw na rynku chorwackim jest reklama oraz udzia w targach. Najbardziej skuteczna jest reklama w telewizji, a w drugiej kolejnoci w prasie codziennej. Analizujc wydatki reklamodawcw chorwackich na reklam zewntrzn (ok. 7% wszystkich wydatkw na reklam), naley uzna j za mniej skuteczn. Zabroniona jest reklama papierosw i alkoholu. Ceny reklam s bardzo zrnicowane, w zalenoci od

56

ich nonika. Np. koszt jednorazowego ogoszenia moduowego (ok. 120 cm2) w prasie codziennej wynosi, w zalenoci od tytuu, umiejscowienia ogoszenia, dnia wydania, w granicach 250-1000 EUR. Imprezy targowo-wystawiennicze s wci popularne w Chorwacji. Najwiksze targi, o charakterze midzynarodowym odbywaj si w Zagrzebiu. Godne polecenia s nastpujce z nich: Wielobranowe Jesienne Targi Zagrzebskie (najwiksze targi w Chorwacji, odbywaj si corocznie we wrzeniu), Organizator: ZAGREBAKI VELESA JAM, Avenija Dubrovnik 15, 10020 Zagreb, tel: (+385 1) 6503111, fax: (+385 1) 6503112, www.zv.hr e-mail: zagvel@zv.hr Targi Budowlane (w kwietniu), Targi Motoryzacyjne (w marcu-kwietniu), Targi Meblarskie Ambienta (w padzierniku). W przypadku udziau w ww. targach istnieje moliwo ubiegania si w Ministerstwie Gospodarki o refundacj czci kosztw uczestnictwa w nich (wicej: www.exporter. gov.pl). W Chorwacji odbywa si te wiele imprez targowo-wystawienniczych innych bran m.in. w takich orodkach jak Rijeka i Split (szczegy patrz: www.wehzagreb. com.hr. Jedn z metod wejcia na rynek chorwacki jest udzia w przetargach. T metod mona sta si dostawc towarw lub usug realizowanych na potrzeby administracji pastwowej, samorzdowej oraz przedsibiorstw pastwowych i zakupy te s objte gwarancjami pastwowymi. Niedogodnoci dla firm polskich moe by fakt, e czsto przetargi te s rozstrzygane w krtkim okresie czasu poczwszy od ich ogoszenia. Skutecznym sposobem wejcia na rynek chorwacki jest skorzystanie z usug miejscowego agenta lub dystrybutora, ewentualnie w przypadku wikszych przedsiwzi, powoanie wasnego biura zbytu, wybierajc jedn z form prawnych jego funkcjonowania omwionych w rozdziale 6 niniejszego opracowania. Przy analizie rynku chorwackiego oraz realizacji przedsiwzi majcych na celu rozpoczcie wsppracy z podmiotami gospodarczymi z omawianego kraju pomocne mog by m.in. nastpujce instytucje i organizacje: Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Zagrzebiu. Ambasada Republiki Chorwacji w Polsce. Ministerstwa gospodarki i finansw obu krajw. Centralne i lokalne organizacje samorzdu gospodarczego Chorwacji i Polski, a szczeglnie Chorwacka Izba Gospodarcza w Zagrzebiu oraz Polsko-Bakaska Izba Gospodarcza w Warszawie. Wywiadownie gospodarcze.

57

9. Warunki podry i zamieszkania w Chorwacji

9.1 Przekraczanie granicy Informacje dla kierowcw Chorwacja honoruje polskie prawo jazdy. Kierowca powinien obowizkowo posiada dowd rejestracyjny pojazdu i OC. W sierpniu 2004 r. wszed w ycie w Chorwacji nowy kodeks drogowy wnoszcy wiele istotnych zmian w stosunku do poprzednich uregulowa, a m.in.: zakaz prowadzenia pojazdw po spoyciu alkoholu (zero promili). Nieprzestrzeganie powyszego przepisu grozi kar pienin (od 70 do 400 EURO), odebraniem prawa jazdy na rok lub dwa, ew. kar pozbawienia wolnoci do 6 miesicy, obowizek prowadzenia pojazdw z wczonymi wiatami mijania przez cay rok (kara ok. 40 EURO), zakaz korzystania podczas jazdy z telefonu komrkowego, obowizku posiadania kasku dla uczestnikw ruchu drogowego korzystajcych z pojazdw jednoladowych, zaostrzenia kar w stosunku do kierowcw parkujcych w niedozwolonych miejscach (ten przepis rygorystycznie jest przestrzegany przez chorwack policj drogow; pojazdy parkujce w niedozwolonych miejscach najczciej w krtkim czasie s odholowywane na parkingi policyjne, a kierowcy oboeni wysokimi karami pieninymi). obowizku posiadania zapitych pasw na wszystkich siedzeniach zajtych przez kierowc i podrnych, dopuszczalnej prdkoci na drogach publicznych: o na autostradach do 130 km/godz. o na drogach szybkiego ruchu do 110 km/godz. o na pozostaych drogach do 90 km/godz. o w miejscach zabudowanych do 50 km/godz. o dla pojazdw holujcych drugi pojazd do 40 km/godz. Natomiast od 1 stycznia 2006 wszed w ycie przepis nakadajcy na uytkownikw drg obowizek zakadania kamizelek ostrzegawczych, jeli opuszczaj pojazd w razie postoju, awarii samochodu (motocykla) lub wypadku. Przepis obowizuje na autostradach i innych drogach na obszarze niezabudowanym. Stan drg chorwackich oraz ich oznakowania mona uzna za dobry, z wyjtkiem drg lokalnych oraz drg w terenach grskich. Poruszanie si autem po wielu miastach jest utrudnione m.in. ze wzgldu na wsk zabudow ulic i coroczny wzrost uytkownikw samochodw osobowych, a np. znalezienie w rdmieciu Zagrzebia miejsca do parkowania w powszedni dzie w godzinach pracy jest praktycznie niemoliwe.

58

Orientacyjne ceny paliwa: PB 95 8,00 kuna (ok. 1,1 EUR) , PB 98 8,60 kuna (ok. 1,19 EUR); olej napdowy 7,20 kuna (ok. 1,00 EUR); LPG 4,50 kuna (ok. 0,60 EUR). Latem, chorwackie radio w programie II podaje co godzin wiadomoci o sytuacji na drogach w jzyku angielskim, niemieckim oraz woskim. 9.2 Wizy Obywatele polscy mog wjeda i przebywa w Chorwacji bez wiz do 90 dni. Powysze uprawnienie nie dotyczy osb, ktre zamierzaj podj prac, nauk w chorwackich szkoach i uczelniach, a take udajcych si na pobyt stay powinny si one ubiega o specjalne zezwolenie wadz chorwackich, bdce podstaw do wydania wiz w przedstawicielstwie dyplomatycznym Chorwacji. Przy wjedzie nie ma szczeglnych wymogw dotyczcych okresu wanoci paszportu, jednake nie moe by on krtszy ni dozwolony okres pobytu. Od 1 sierpnia 2004 r. w Chorwacji obowizuje rozporzdzenie rzdu tego kraju w sprawie systemu wizowego, ktre m.in. zezwala obywatelom UE na przekraczanie granicy chorwackiej take na podstawie dowodw osobistych. Jest to uregulowanie wewntrzne Chorwacji i przy przekraczaniu granicy chorwackiej na podstawie dowodu osobistego dochodzi zarwno do amania postanowie prawa polskiego, ktre zezwala na podrowanie jedynie z dowodem osobistym, jak i powanych problemw na terenie Chorwacji (np. brak moliwoci: powrotu do Polski drog lotnicz, zameldowania si, korzystania z bezpatnej opieki medycznej w nagych przypadkach, korzystania z usug bankw, czy Western Union). Dlatego te nadal w ruchu osobowym midzy Polsk i Chorwacj przy przekraczaniu granicy chorwackiej naley obowizkowo posiada paszport. Jeeli przeciwko cudzoziemcowi jest prowadzone postpowanie karne lub wykroczeniowe, waciwe organy mog tymczasowo zatrzyma jego paszport, wydajc w zamian pisemne zawiadczenie. Przepisy chorwackie przewiduj moliwo odmowy wjazdu, a take wydania zakazu pobytu tym cudzoziemcom, ktrzy nie maj wymaganych rodkw na utrzymanie. Od 1 grudnia 2005 r. w Chorwacji weszy w ycie przepisy, ktre zobowizuj cudzoziemcw wjedajcych na jej terytorium do posiadania rodkw finansowych niezbdnych do pokrycia kosztw pobytu, przejazdu i wyjazdu w wysokoci rwnowartoci minimum 100 EUR na dzie pobytu, a w przypadku osb majcych potwierdzone zaproszenie od chorwackiej osoby fizycznej lub prawnej bd posiadajcych voucher turystyczny 50 EUR na dzie. Dokumentami, ktre mog potwierdzi posiadanie przez cudzoziemca wspomnianych rodkw s: karty kredytowe i bankowe, zawiadczenia o posiadaniu rodkw patniczych w banku, czeki podrne i ewentualnie inne dokumenty potwierdzajce posiadanie rodkw finansowych.

59

9.3 Przepisy celne Cudzoziemcy mog wwozi do Chorwacji bez opat celnych przedmioty niezbdne na czas podry bd wypoczynku turystycznego, a take rzeczy niemajce przeznaczenia handlowego. Zwolnione z ca s: rzeczy uytku osobistego, 200 szt. papierosw, jedna butelka alkoholu, 1kg kawy lub herbaty na osob. Sprzt techniczny oraz do uytku zawodowego (kamera, odbiornik TV i radiowy, magnetofon) powinien by zgoszony przy wjedzie. odzie i jachty na wasny uytek mona wwozi za okazaniem dowodu wasnoci. Nie podlegaj one zgoszeniu na granicy. Od posiadaczy odzi bez napdu i kajakw o dugoci do 3 m nie jest wymagana licencja eglarska. Obc walut mona wwozi i wywozi w dowolnej iloci, walut chorwack do 2 tysicy kun. Przy przekraczaniu granicy obowizkowo naley zgosi bardziej wartociowy sprzt zawodowy i techniczny. Dla zwierzt konieczne jest zawiadczenie weterynaryjne. Zwrot podatku VAT obywatelom zagranicznym jest moliwy za towary kupione w Chorwacji o wartoci powyej 500 kun za okazaniem formularza Czek podatkowy (Poreki ek) przy wyjedzie z kraju. 9.4 Przekraczanie granicy Przejcia graniczne Chorwacji dziel si na te, na ktrych odprawa paszportowa i celna odbywa si ca dob oraz te, ktre mona przekroczy tylko w okrelonych godzinach i na ktrych nie zawsze mona dokona towarowej odprawy celnej. Drogowe przejcia graniczne, na ktrych odprawa ruchu osobowego i towarowego odbywa si ca dob (wicej na stronie www.wehzagreb.com) Granica ze Soweni Plovanija Seovje Poane - Soerga Rupa Jelane Bregana Obreje Dubrava Kriovljanska Zavr Mursko Sredie Petiovci Granica z Wgrami Gorian Letenye Donji Miholjac Dravasabol Granica z Serbi Karasovii Sutomore Ilok Baka Palanka Principovac - Sot Batina Bezdan Katel Dragonja Pasjak Starod Jurovski Brod Metlika Macelj Grukovje Trnovec Sredie ob Dravi

Duboevica Udvar

Erdut Bogojevo Ilok Netin Principovac Ljuba Bajakovo Batrovci

60

Granica z Czarnogr Debeli Brijeg Granica z Boni i Hercegowin upanja Oraje Kamensko Kamensko Metkovi Doljani Stara Gradika Bosanska Gradika 9.5 Czas LikoPetrovo Selo Izai Vinjani Donji Gorica Slavonski Brod Bosanski Brod Gunja Brko

W Chorwacji obowizuje czas rodkowoeuropejski, taki sam jak w Polsce (przejcie na czas letni odbywa si pod koniec marca, kiedy zegary przesuwa si o 1 godzin do przodu, a powrt do czasu zimowego nastpuje pod koniec wrzenia) oraz metryczny system miar i wag. 9.6 Moliwoci dostania si do Chorwacji Aktualnie nie ma bezporednich pocze lotniczych, kolejowych i autobusowych z naszego kraju do Chorwacji. Planujc podr lotnicz z Polski do Chorwacji, naley uwzgldni przesiadk w Wiedniu (najwicej pocze z Zagrzebiem) lub Pradze. Koszt biletu uzaleniony od trasy przelotu, pory roku, dni wylotu i powrotu (minimalna cena biletu w obie strony ok. 2 tys. z). Stolica pastwa, Zagrzeb ma regularne poczenia lotnicze z wikszoci stolic europejskich. Na terenie Chorwacji znajduje si dziesi lotnisk. Cztery lotniska: Zagrzeb, Dubrownik, Split i Pula obsuguj ruch midzynarodowy, a siedem lotnisk (Zagrzeb, Split, Dubrownik, Pula, Zadar, Rijeka i Osijek) moe przyjmowa samoloty due i rednie. Chorwackie linie lotnicze obsuguj rwnie poczenia krajowe z Zagrzebia do Splitu, Zadaru, Puli, Dubrownika, Rijeki i Osijeka oraz poczenie Osijek - Dubrownik. Do wikszych miast Chorwacji mona rwnie dojecha kolej, a praktycznie do kadej miejscowoci komunikacj autobusow. Przemieszczajc si po miastach mona skorzysta z transportu publicznego (bilety do nabycia we wszystkich kioskach z gazetami) lub takswek. W wikszych miastach s take moliwoci wypoyczenia samochodu osobowego na takich samych zasadach jak w innych pastwach europejskich. Dojazd pocigiem wymaga co najmniej jednej przesiadki. Najkrcej (ok. 20 godzin) trwa podr przez Budapeszt. Natomiast podr przez Wiede i Soweni trwa ponad dob. Cena biletu ok. 800 z. Ze wzgldu na niezbyt due odlegoci dzielce nasz kraj i Chorwacj (990 km z Warszawy do Zagrzebia), podr w celach biznesowych mona odby take autem. Kolejek na drogowych przejciach granicznych w pastwach tranzytowych i kraju doce-

61

lowym, z wyjtkiem sezonu turystycznego i weekendw, zwykle nie ma. W zalenoci od miejsca wyjazdu z Polski oraz miejsca docelowego mona jecha tras przez Wgry, Austri lub Serbi, Boni i Czarnogr. 9.7 Obowizek meldunkowy W Chorwacji cudzoziemcy podlegaj obowizkowi meldunkowemu. Naley go dopeni w cigu 24 godzin po przekroczeniu granicy. Osoby prawne i fizyczne zajmujce si wiadczeniem usug kwaterunkowych zobowizane s w cigu 12 godzin zgosi pobyt cudzoziemca waciwym organom. 9.8 Baza noclegowa Chorwacja ma stosunkowo dobrze rozwinit baz noclegow. Obszerne i szczegowe informacje o hotelach, restauracjach, zabytkach, imprezach kulturalnych w Chorwacji i poszczeglnych miastach mona znale na stronach internetowych: http//: pl.croatia.hr ; www.zagreb.hr ; www.dubrovnik.hr ; www.rijeka.hr ; www.split.hr, www.zadar.hr, itp. W wikszych miastach oraz w miejscowociach turystycznych jest po kilka hoteli rnych kategorii oraz funkcjonuje system kwater prywatnych. Problemy z zabezpieczeniem stosownego zakwaterowania mog wystpi w sezonie turystycznym. Ulubionymi hotelami midzynarodowego wiata biznesu jest w Zagrzebiu hotel Dubrownik w centralnym punkcie miasta, a w Dubrowniku hotel o nazwie Villa Dubrownik. Niektre hotele trzygwiazdkowe oraz wikszo hoteli o wyszym standardzie posiadaj centra biznesowe wyposaone we wszelkie udogodnienia. Niezalenie od standardu, ceny hoteli s zrnicowane w zalenoci od miejscowoci i pory roku. Np. cena pokoju jednoosobowego w hotelu czterogwiazdkowym w Zagrzebiu wynosi w granicach 100-130 EUR, w dwuosobowym w granicach 130-170 EUR. W przypadku prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w Chorwacji i koniecznoci zamieszkania na duszy okres czasu, bardziej racjonalnym jest wynajcie mieszkania, chocia s one stosunkowo drogie, podobnie jak i wynajcie lokalu biurowego. Koszt wynajcia powierzchni biurowej w Zagrzebiu wynosi co najmniej 10 EUR/m2 lub wicej, w zalenoci od wyposaenia i lokalizacji. Lokale mona wynaj za porednictwem agencji lub da ogoszenie w lokalnej prasie. 9.9 Jedzenie Liczne restauracje oferuj bogaty i rnorodny wybr da chorwackich, europejskich i midzynarodowych. Nie brakuje maych punktw gastronomicznych serwujcych lokalne dania i przysmaki typowe dla kuchni bakaskiej. Nie ma szczeglnych egzotycznych potraw, ktrych naleaoby si wystrzega. Napiwki nie s na trwale wpisane w miejscowe zwyczaje, ale s pacone wg uznania goci. Poziom cen jest zrnicowany, nieco wyszy od naszych, a szczeglnie t rnic cen mona zaobserwowa w sezonie turystycznym na wybrzeu. Nie jest przyjte targowanie si, z wyjtkiem niektrych zakupw na bazarach.

62

W kontaktach z Chorwatami mona posugiwa si j. angielskim, niemieckim, a take w rejonach nadmorskich j. woskim. 9.10 Zdrowie Stan sanitarno-epidemiologiczny kraju nie budzi zastrzee. Nie s wymagane ani zalecane szczepienia profilaktyczne przed udaniem si do tego kraju. Bezpatna opieka medyczna przysuguje turystom z RP w ograniczonym zakresie tylko w nagej sytuacji, jako pierwsza niezbdna pomoc (wypadek, zasabnicie). Chcc skorzysta z bezpatnej pomocy, naley okaza polski paszport oraz potwierdzi ubezpieczenie. W Chorwacji, niebdcej w UE, nie s honorowane formularze serii E-100. Standardowa prywatna wizyta lekarska kosztuje od 16 do 20 USD. Koszt doby w szpitalu wynosi ok. 50 USD (bez kosztw operacji oraz lekw). Apteki czynne s w godz. 8-19 w dni robocze oraz do godz. 14 w soboty; w wikszych miastach dyurne apteki czynne s ca dob. Podobnie jak przy wyjedzie do innego pastwa wskazane jest wykupienie ubezpieczenia od nastpstw nieszczliwych wypadkw i choroby (NW). 9.11 Telekomunikacja Sie telekomunikacyjna w Chorwacji jest bardzo dobrze rozwinita. Na 100 mieszkacw przypada 37 abonentw telefonii stacjonarnej, ktra w 80% jest telefoni cyfrow. Karty telefoniczne mona kupi na poczcie, w kioskach z gazetami i w innych miejscach. Rwnie bardzo powszechne jest uywanie telefonw komrkowych oraz posugiwanie si korespondencj elektroniczn. Nie ma problemw z posugiwaniem si polskimi telefonami komrkowymi, pod warunkiem posiadania usugi rooming. 9.12 Waluta, koszty utrzymania Oprcz waluty miejscowej, patnoci mona take realizowa za pomoc karty kredytowej: American Express, Diners Club, Eurocard (MasterCard i VISA). Inne nie s akceptowane. W wikszych aglomeracjach i orodkach turystycznych mona take paci czekami podrnymi. W niektrych przypadkach (np. opata za korzystanie z autostrady, regulowanie nalenoci na stacjach paliwowych, za usugi gastronomiczne, itp.) jest moliwo pacenia w EUR lub USD. Walut zagraniczn mona wymienia w bankach, licznych kantorach, urzdach pocztowych oraz w wikszoci biur podry, hoteli i kempingw. Wszystkie te miejsca s oznaczone w jzyku chorwackim (Mjenjanica). Niewykorzystane kuny mona ponownie wymieni na jedn z walut zagranicznych. Warunkiem jest przedoenie zawiadczenia (Obraun otkupa) o dokonanej wczeniej wymianie tych dewiz na HRK. W zdecydowanej wikszoci miejscowoci duych, rednich i maych, a szczeglnie na wybrzeu oglnodostpne s bankomaty. Usugi pocztowe i bankowe s dostpne na porwnywalnym poziomie jak w naszym kraju. Koszty utrzymania w Zagrzebiu s o ok. 20% wysze, anieli w Warszawie. Normy zachowania si w Chorwacji nie odbiegaj od innych pastw europejskich, nie ma tutaj specjalnych zakazw religijnych.

63

9.13 Dni wolne i wita W Chorwacji wolne od pracy s wszystkie soboty i niedziele oraz 13 nastpujcych dodatkowych dni: Data
1 stycznia 6 stycznia 1 maja 60 dni po Wielkanocy 22 czerwca 25 czerwca 5 sierpnia 15 sierpnia 8 padziernika 1 listopada 25 grudnia 26 grudnia

Nazwa polska
Nowy Rok Trzech Krli Wielkanocna Niedziela i Poniedziaek wito Pracy Boe Ciao

Nazwa chorwacka
Nova Godina Bogojavljenje Uskrs i Uskrnji ponedjeljak

Uwagi

wieto ruchome

Meunarodni praznik rada Tjelovo wito ruchome

Dzie Walki z Faszyzmem

Dan antifaistike borbe

Dzie Pastwowoci Dan dravnosti Dzie Zwycistwa i Wdzicznoci Narodowej Dzie Wniebowstpienia NMP wito Niepodlegoci Dzie Wszystkich witych Boe Narodzenie Dan pobjede i Dan domovinske zahvalnosti Velika Gospa

Dan nezavisnosti

Dan svih svetih

Boi

Dzie w. Szczepana Sveti Stjepan

64

9.14 Bezpieczestwo Zagroenie przestpczoci naley oceni jako stosunkowo niewielkie (do rzadkie s kradziee samochodw, napady rabunkowe w miejscach publicznych itp.) i nie odbiega ono od sytuacji w innych pastwach rodkowej i poudniowo-zachodniej Europy. W sezonie turystycznym kradziee kieszonkowe zdarzaj si zdecydowanie czciej. Moliwe jest swobodne i bezpieczne poruszanie si w godzinach wieczornych. Na terenach przygranicznych z Serbi, Czarnogr oraz przy poudniowej granicy z Boni i Hercegowin na terenach niezabudowanych pozostao nadal wiele nierozbrojonych niewypaw i min. Naley natomiast unika pozostawiania dokumentw oraz rzeczy wartociowych w hotelach i na campingach oraz dokumentw w kwaterach prywatnych. Chorwacja nie jest stron midzynarodowej konwencji o odpowiedzialnoci hoteli za rzeczy wniesione.

10. Przydatne adresy

Polskie placwki w Chorwacji Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej Veleposlanstvo Republike Poljske Krlein Gvozd 3, 10 000 Zagreb tel: +387 1 4899444; fax: 48 34 577; 4899420 e-mail: ambasada-polska@zg.htnet.hr www.ambasadapoljska.hr Wydzia Konsularny Konzularni odjel Krlein Gvozd 3, 10 000 Zagreb tel.: +387 1 4899414; fax: 4899420 Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej ul. Rockefellerova 49, 10 000 Zagreb tel.: +387 1 46 8 e-mail: weh.zagreb@zg.htnet.hr www.wehzagreb.com.hr Chorwackie placwki w Polsce Ambasada Republiki Chorwacji Veleposlanstvo Republike Hrvatske ul. Ignacego Krasickiego 10, 02-611 Warszawa tel: +48 22 8441225, 8442393 fax: +48 22 8440567, 8442270 e-mail: croemb@pol.pl

65

Przedstawicielstwo Chorwackiej Organizacji Turystycznej Predstavnitvo Hrvatske turistike zajednice ul. Chmielna 16 lok. 2, 00-020 Warszawa tel.: +48 22 8285193, fax: +48 22 8285190, tel. komrkowy: +48 609454262 e-mail: info@chorwacja.home.pl Wybrane ministerstwa i urzdy centralne Republiki Chorwacji Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej Ministarstvo vanjskih poslova i europskih integracija Trg N. .Zrinskog 7-8, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4569964, fax: 4551795 e-mail: mvp@mvp.hr; www.mvp.hr; www.mei.hr Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Przedsibiorczoci Ministarstvo gospodarstva, rada i poduzetnitva ul. Grada Vukovara 78, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 6106111, fax: 6109120 www.mingorp.hr Ministerstwo Rolnictwa, Lenictwa i Gospodarki Wodnej Ministarstvo poljoprivrede, umarstva i vodnog gospodarstva ul. Grada Vukovara 78, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 6106111, fax: +385 1 6109201 www.mps.hr Ministerstwo Morza, Turystyki, Transportu i Rozwoju Ministarstvo mora, turizma, prometa i razvitka ul. Vladimira Nazora 61, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 3784500, fax: +385 1 3784550 www.mmtpr.hr Ministerstwo Finansw Ministarstvo financija Katanieva 5, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4591300, fax: 4922583 e-mail: kabinet@mfin.hr; www.mfin.hr Ministerstwo Ochrony rodowiska, Zagospodarowania Przestrzennego i Budownictwa Ministarstvo zatite okolia, prostornog ureenja i graditeljstva ul. Republike Austrije 20, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 3782444, fax: 3772822 www.mzopu.hr

66

Ministerstwo Spraw Wewntrznych Ministarstvo unutarnih poslova Savska cesta 39, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 6122111, fax: 4551795 e-mail: pitanja@mup.hr; www.mup.hr Ministerstwo Obrony Ministarstvo obrane Trg kralja Petra Kreimira IV 1, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4567111, fax: 3772822 www.morh.hr Ministerstwo Sprawiedliwoci Ministarstvo pravosua ul. Republike Austrije 14, 10 000 Zagreb te;.: +385 1 3710666, fax +385 1 3710612 www.pravosudje.hr Centralny Urzd Strategii Rozwoju Sredinji dravni ured za razvojnu strategiju Trg Sv. Marka 2, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4569205, fax: +385 1 6303216 Centralny Urzd Zarzdzania Mieniem Pastwa Sredinji dravni ured za upravljanje dravnom imovinom Visoka 15, 10 000 Zagreb tel.: +385 14569759, fax: +385 1 6303865 Pastwowy Urzd Wasnoci Intelektualnej Dravni zavod za intelektualno vlasnitvo ul.Grada Vukovara 78, 10 000 Zagreb tel. +385 1 6106111, 6106100, 6106101, fax: (01) 6112-017 e-mail: ip@opatent.htnet.hr; www.dziv.hr Pastwowy Urzd Normalizacji i Metrologii Dravni zavod za normizaciju i mjeritelstvo ul. Grada Vukovara 78/11, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 6106320, fax: 6109320 e-mail: pisarnica@dznm.hr; www.dznm.hr Pastwowy Urzd Statystyczny Dravni zavod za statistiku Ilica 3, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4806111, fax: 4817666 e-mail: stat.info@dzs.hr; www.dzs.hr

67

Inspektorat Pastwowy Dravni Inspektorat ul. Grada Vukovara 78, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 6106199, fax: +395 1 6109152 e-mail: sandra.kelemen@inspektorat.hr; www.inspektorat.hr Pastwowy Urzd Geodezyjny Dravna geodetska uprava Gruka 20, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 3657394, fax: +385 1 6157389 e-mail: dgu@dgu.hr; www.dgu.hr Wybrane agencje i urzdy pastwowe Republiki Chorwacji Agencja Promocji Eksportu i Inwestycji w Republice Chorwacji Agencija za promicanje izvoza i ulaganja Republika Hrvatska Andrije Hebranga 34, 10 000 Zagreb 10000 tel.: +385 1 4866-000, 4866-001, fax: +385 1 4866-009 e-mail: info@apiu.hr; www.apiu.hr Chorwacka Agencja Akredytacyjna Hrvatska akreditacijska agencija ul. Grada Vukovara 78, 10 000 Zagreb tel: +385 1 610 63 22 fax: +385 1 610 93 22, e-mail: akreditacija@akreditacija.hr; www.akreditacija.hr Agencja Nadzoru Usug Finansowych HAGENA Agencija za nadzor financijskih usluga ul. Bogovieva 1a, 10 000 Zagreb tel: +385 1 4886740 www.hagena.hr Agencja Finansowa FINA FINA Financijska agencija Koturaka 43, 10000 Zagreb tel: 0800 0080, 6127 111 e-mail: info@fina.hr Chorwacka Agencja Przedsibiorczoci HAMAG Hrvatska agencija za malo gospodarstvo Zagreb, Prilaz Gjure Deelia 7 tel: +385 1 488 10 00; fax: 484 66 12 e-mail: hamag@hamag.hr; www.hamag.hr

68

Chorwacki Fundusz Prywatyzacyjny Hrvatski fond za privatizaciju Ivana Luia 6-8, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4569111, fax: 4569289 e-mail: hfp@hfp.hr; www.hfp.hr Chorwacki Urzd Ubezpieczenia Emerytalnego Hrvatski zavod za mirovinsko osiguranje A. Mihanovia 3, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4595500, 4577500, fax: +385 1 4595063 www.mirovinsko.hr Chorwacki Urzd Ubezpieczenia Zdrowotnego Hrvatski zavod za zdravstveno osiguranje Margaretska 3, p.p. 372, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4806333, fax: +385 1 4812666 www.hzzo-net.hr Chorwacki Urzd Zatrudnienia Hrvatski zavod za zapoljavanje Radnika cesta 1, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 6126000, fax: +385 1 6126039 e-mail: hzz@hzz.hr; www.hzz.hr Izby i organizacje gospodarcze Chorwacki Komitet Narodowy Midzynarodowej Izby Gospodarczej ICC Hrvatska Hrvatski nacionalni odbor Meunarodne trgovake komore Roosveltov trg 2, 10 000 Zagreb Tel.: +385 1 4561546, fax: +385 1 4828380 e-mail: icc@hgk.hr eee.hgk.hr/icc Oddzia Certyfikacji (Odjel za uvjerenja) Tel.: +385 1 4606773, fax: +385 1 4606782 e-mail: npintaric@hgk.hr Oddzia Karnetw ATA (Odjel ATA karneta) Tel.: +385 1 4606781, fax: +385 1 4606782 e-mail: ara@hgk.hr Chorwacka Izba Gospodarcza Hrvatska gospodarska komora Roosveltov trg 2, p.p. 630, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4561555, fax: +385 1 4828380 e-mail: hgk@hgk.hr www.hgk.hr

69

Oddzia Stosunkw Midzynarodowych (Sektor za meunarodne odnose) e-mail: eoi@hgk.hr Sd Polubowny (Centar za mirenje) e-mail: sudiste@hgk.hr Sd Honorowy (Sud asti) e-mail: jvrba@hgk.hr Chorwacka Izba Rzemielnicza Hrvatska obrtnika komora Ilica 49/II, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4806666, fax: +385 1 4846610 e-mail: hok@hok.hr www.hok.hr Chorwacka Organizacja Turystyczna Hrvatska turistika zajednica Iblerov trg 10/IV, 10 000 Zagreb Tel.: +385 1 4699333, fax: +385 1 4557827 e-mail: info@htz.hr www.hrvatska.hr Chorwackie Zrzeszenie Pracodawcw Hrvatska udruga poslodavaca ul. Pavla Hatza 12, 10 000 Zagreb tel.: +385 1 4897555, fax: +385 1 4897556 e-mail: hup@hup.hr www.hup.hr

rda informacji rynkowych o Chorwacji

INFORMACJE OGLNE I MAKROEKONOMICZNE 1. Ministerstwo Gospodarki RP www.exporter.gov.pl informacje makroekonomiczne 2. Wydzia Ekonomiczno-Handlowy Ambasady RP w Zagrzebiu www.wehzagreb.com.hr informacje makroekonomiczne, dostp do rynku, adresy firm i instytucji 3. Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Przedsibiorczoci Zagrzeb www.mingorp.hr informacje makroekonomiczne

70

4. Chorwacka Izba Gospodarcza www.hgk.hr informacje oglne o gospodarce 5. Polsko-Bakaska Izba Gospodarcza 00-220 Warszawa, ul. Rajcw 10, tel (22) 8320790, fax (22) 8310890, e-mail: izbapolsko-balkanska@o2.pl informacje makroekonomiczne, dostp do rynku, adresy firm i instytucji DANE STATYSTYCZNE 1. Chorwacki Urzd Statystyczny www.dzs.hr dane statystyczne 2. Chorwacki Bank Narodowy www.hnb.hr dane makroekonomiczne ADRESY FIRM 1. Chorwacka Izba Gospodarcza www.hgk.hr Procesy i tendencje w gospodarce, informacje branowe, adresy firm 2. Chorwacka Izba Gospodarcza www.biznet.hr zintegrowany system informacji gospodarczej (giedy towarw i usug) 3. Portal gospodarczy www.crobiz.biz.hr adresy firm: produkcja, handel, usugi 4. Katalog firm chorwackich www.hr adresy firm: produkcja, handel, usugi 5. Kompass Hrvatska www.kompass.com.hr adresy firm chorwackich wg bran 6. Portal informacyjny www.poslovniforum.hr

71

INFORMACJE O FIRMACH WYWIADOWNIE HANDLOWE 1. Przedstawiciel Dun & Bradstreet www.bonline.hr wywiadownia handlowa 2. FINA www.fina.hr pastwowa agencja finansowa-wywiadownia 3. COFACE Hrvatska www.cofaceintercredit.hr informacje o statusie finansowym firm 4. InfoData www.infodata.pl wywiadownia handlowa

Godziny pracy urzdw

Biura i urzdy pastwowe Banki Sklepy z ywnoci Pozostae sklepy 08:30 16:30 08:00 19:00 08:00 12:00 07:00 20:00 07:00 15:00 08:00 20:00 08:00 15:00 (od poniedziaku do pitku) (od poniedziaku do pitku) (w soboty) (od poniedziaku do pitku) (w soboty) (od poniedziaku do pitku) (w soboty)

Prasa
Dzienniki Dnevnik - poslovni dnevni list e-mail: dnevnik@eph.hr www.dnevnik.com.hr Jutarnji list e-mail: jutarni_list@eph.hr www.jutarnji.hr

72

Veernji list e-mail: vecernji@vecernji.net www.vecernji-list.hr Vjesnik e-mail: vjesnik@vjesnik.hr www.vjesnik.hr Poslovni dnevnik tel.: +385 1 63 26 000, fax: 63 26 060 e-mail: redakcija@poslovni.hr www.poslovni.hr Tygodniki, miesiczniki LIDER poslovni tjednik www.lider.press.hr GLOBUS nacionalni tjednik e-mail: globus@eph.hr NACIONAL e-mail: nacional@nacional.hr EUkonomist - mjesenik hrvatskih poduzetnika www.eukonomist.hr Privredni Vjesnik, Hrvatski poslovno-financijski tjednik e-mail: redakcija@privredni-vjesnik.hr www.privredni-vjesnik.hr

Inne
Domena internetowa: .hr Kod samochodowy: HR Kod telefoniczny kraju: +385 Sie elektryczna: 230 V/50 Hz (gniazdka jak w Polsce) Chorwackie radio w programie I podaje wiadomoci w jzyku angielskim codziennie w godz. 8.03, 14.03, 20.03 oraz w niedziele o 9.03 Orodki Polonii: Polskie Towarzystwo Kulturalne Mikolaj Kopernik w Zagrzebiu ul. Mesnika 6 dv. 1, 10000 Zagreb tel./fax ( 00385 1 ) 4921919. kom. 00385 98 9327359, e-mail:kopernik@zghinet.hr

73

Polskie Towarzystwo Kulturalne im. Fryderyka Chopina w Rijece Korzo 35/III, 51000 Rijeka tel./fax: ( 00385 51) 214707, kom. 00385 91 2516952, e-mail: chopin.ri@hl.htnet.hr

rda wykorzystanej informacji:

2006 Pre-accesson Economic Programme. Government of the Republic of Croatia. Zagreb 2006. Annual Report 2003, 2004. Croation National Bank. Zagreb 2004, 2005. Banking System in the Republic of Croatia. Croation Chamber of Economy. Zagreb 2005. Capital Market in the Republic of Croatia. Croation Chamber of Economy. Zagreb 2005. Chorwacja. Poradnik eksportera i inwestora. Ministerstwo Gospodarki, Wydzia Ekonomiczno-Handlowy Ambasady Rzeczypospolitej w Zagrzebiu. Zagrzeb 2002. Insurance Companies in the Republic of Croatia. Croation Chamber of Commerce. Zagreb 2005. Makro Prudental Analysis. Croation National Bank. Zagreb 2005. Mapa moliwoci polskiego eksportu kraje pozaunijne. Ministerstwo Gospodarki. Warszawa 2006. Polak za granic 2006. Poradnik Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP . Warszawa 2006. Standard Presentation Format, 2-nd quarter 2006. Croation National Bank. Zagreb 2006. Statistical Information 2006. Republic of Croatia. Central Bureau of Statistics. Zagreb 2006. Statistical Yearbook. Republic of Croatia. Central Bureau of Statistics. Zagreb 2003, 2004, 2005.

Strony internetowe:
Bank wiatowy: www.worldbank.org Centralna Agencja Wywiadowcza / The World Factbook /: www.cia.gov Centralne Biuro Statystyczne Republiki Chorwacji: www.dzs.hr Centrum Analiz Spoeczno-Ekonomicznych: www.case.com.pl Chorwacka Izba Gospodarcza: www.hgk.hr Chorwacki Bank Narodowy: www.hnb.hr Chorwacki Fundusz Prywatyzacyjny: www.hfp.hr Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju: www.ebrd.org Komisja Europejska: www.ec.europa.eu Ministerstwo Finansw Republiki Chorwacji: www.mfin.hr Ministerstwo Gospodarki RP: www.exporter.gov.pl Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP: www.msz.gov.pl Organizacja ds.Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju: www.oecd.org

74