Despus de saudaro y deseare buena saud, Dan e expcaba que se
haba atrevdo a escrbre, tras tantos aos de e|ana fsca y potca, porque un amgo comn, e doctor Le Savoureux, e haba nsstdo para que e contara ago que, en muchos sentdos, tena que ver con e pasado y e predecbe futuro de Lev Davdovch. Dan e expcaba que Bu|arn, a pesar de a margnacn a a que o haba do reducendo Stan despus de varas castracones, haba sdo envado a Europa con a msn de comprar unos mportantes documentos de Marx y Enges que Stan deseaba depostar en os fondos de antguo Insttuto Marx-Enges-Lenn, recentemente crecdo con a ncusn de su propo nombre. Bu|arn, con abundante dnero para a compra de os archvos y para su sostenmento, haba estado en Vena, Copenhague, Amsterdam y Bern, antes de egar a Pars, adonde os socademcratas aemanes que posean os documentos haban evado e grueso de os archvos uego de ascenso de Hter a poder. Bu|arn deba negocar en Pars con un antguo conocdo de os ve|os uchadores rusos, e menchevque Bors Nkoevsk, tambn amgo de doctor Le Savoureux. Durante as conversacones, Bu|arn sempre se haba mostrado reservado, nervoso, ndecso, como un hombre sometdo a una gran tensn, y aunque Nkoevsk o agu|oneaba, fue mposbe arrancare un |uco sobre o que ocurra en a URSS, sobre e asesnato de Krov o sobre e encarceamento de Znvev y Kmenev, a os que e propo Bu|arn haba coocado en a pcota con su acusacn pbca de que eran unos fascstas. A prncpo nos pareca un hombre con un gran receo, aseguraba Dan, que, en dos o tres ocasones, acompaado por su esposa, haba egado a vero y a charar con sobre os ncos temas que Bu|arn se permta: os quesos franceses y a teratura gaa, su amstad con Lenn y os documentos que deba comprar. Soo en una ocasn Dan consgu que comentara a potca de Stan y, quzs en un momento de sncerdad, Bu|arn haba confesado e enorme door que e produca e modo en que e Secretaro Genera estaba demoendo e esprtu de a revoucn. A cuaquer conocedor de a potca sovtca, deca Dan, e habra resutado cuando menos curoso que Stan hubera eegdo a Bu|arn para aquea operacn, ms comerca que fosfca o hstrca, pues e rumbo de as mpezas potcas en e pas adverta que tarde o temprano e hstrco Bu|arn, que en un momento os desafar a Stan, sera una vctma propca. Pero a mayor sorpresa en a decsn de Stan estaba por egar: sn que Bu|arn se hubera atrevdo squera a nsnurseo, e strapa haba envado a Pars a Anna Lrna, a |oven esposa de Bu|arn, embarazada de varos meses. Ou |ugada extraa era aqua? Por qu Stan e abra a puerta a su rehn y e permta desertar sn de|ar atrs a su mu|er? Prefera a Bu|arn fuera de a Unn Sovtca y no dentro de pas, donde sempre podra destrozaro con a msma mpundad con que haba defenestrado a Znvev y Kmenev, o mandaro matar, como a Krov? Se trataba de una |ugada destnada a convertr a Bu|arn en desertor antes que en mrtr?, se preguntaba Dan, obgando a Lev Davdovch a medtar mentras ea. Unas semanas despus, prosegua Dan, e eg a Bu|arn un comuncado de Stan: deba ovdarse de as negocacones, ya no e nteresaban os papees de Marx y Enges, y e exga que se presentase de nmedato en Mosc. E doctor Le Savoureux estaba presente cuando Bu|arn recb a orden y fue testgo de a vdez que nvad e rostro de quen fuera e no prodgo de bochevsmo, e terco ms prometedor de a revoucn. Le Savoureux e haba sugerdo no regresar: aquea amada mprevsta soo poda tener e fn de retenero y convertro en vctma de aguna represn. Nkoevsk opn gua, y e record a Bu|arn que s se quedaba en Europa poda convertrse en un segundo Trotsk y derar |untos una oposcn con mayores oportundades de deshancar a Stan. Pero Bu|arn haba comenzado a preparar su regreso: o haca en senco, automtcamente, como un hombre que a vountad y concenca se drge a cadaso. Le Savoureux, en un ataque de ra, e pregunt cmo era posbe que un hombre que por aos haba peeado contra e zarsmo y acompaado a Lenn en os das ms oscuros de a ucha aceptara regresar, como un cordero, para someterse a un seguro castgo. Entonces Bu|arn e haba dado a ms demoedora de as respuestas: vuevo por medo. Le Savoureux pens que no o haba entenddo ben, quzs e francs de Bu|arn se haba enturbado por e nervossmo, pero cuando o pens dos veces tuvo a certeza de que haba escuchado perfectamente: vuevo por medo. Le Savoureux e d|o que precsamente por eso no deba regresar, en e exo era ms t a su pas y a a revoucn, y entonces Bu|arn e haba ofrecdo a fn a totadad de su razonamento: no estaba hecho de a msma madera que Lev Davdovch y eso Stan o saba y, sobre todo, o saba msmo. E no podra resstr as presones que durante aos haba sufrdo Trotsk, y no estaba dspuesto a vvr como un para, esperando a que cuaquer da e cavasen un pua en a espada. S que tarde o temprano Stan va a acabar conmgo; quzs me mate, quzs no. Pero voy a regresar para aferrarme a a posbdad de que no crea necesaro matarme. Prefero vvr con esa esperanza que con e medo constante de saber que estoy condenado. Bu|arn regres a Mosc. Lev con a Anna Lrna, ya con sete meses de embarazo. Le Savoureux o despd en a Gare du Nord y uego fue a encontrarse con Nkoevsk y Dan en un restaurante ruso de Barro Latno donde soan cenar. La conversacn, por supuesto, gr en torno a Bu|arn. Entonces nos dmos cuenta, segua Dan, de que Stan haba |ugado todo e tempo con , como e gato que se hace e dormdo. Pero Stan haba apostado a que no necestara correr detrs de su presa. Estaba seguro de que e pobre ratn, vencdo por e medo, regresara a besar as garras que, cuando e apetto de gato o requrese, o desgarraran para devoraro despus. Es mposbe concebr una acttud ms sdca y enfermza. Lo terrbe es saber que e hombre capaz de practcara es e que drge hoy nuestro pas, a revoucn que de formas dferentes, pero con a msma pasn, soamos t y yo, y so Lenn y tantos hombres que Stan est anquando y anquar en e futuro. Y estoy seguro de que entre os sacrfcados en e matadero estansta estar Bu|arn, que tuvo tanto medo que prefr a certeza de a muerte a resgo de tener que mostrar vaor para vvr cada da. Durante semanas Lev Davdovch uch consgo msmo para arrancar de sus preocupacones a ttrca hstora que e haba reatado Fdor Dan. Pero a magen de un Bu|arn vdo, tan dferente de exutante y romntco |oven que o haba recbdo en Nueva York cuando Franca o expusara en 1916, retornaba a su mente con demasada frecuenca, y unos meses despus, mentras devoraba os perdcos y persegua os notceros radaes en que se nformaba sobre e proceso ncado en Mosc contra un grupo de ve|os camaradas, recordaba una y otra vez a frase de Bu|arn: Vuevo por medo. Lev Davdovch tuvo entonces a dmensn exacta de hasta qu punto e pas que haba ayudado a fundar se haba convertdo en un terrtoro domnado por e medo. Y cuando escuch as concusones de ese |uco, que ms pareca una farsa, tuvo a doorosa certeza de que, con a decsn de fusar a varos de os hombres que haban traba|ado por e trunfo de bochevsmo, Stan haba envenenado e tmo rescodo de ama de a revoucn y ya soo habra que sentarse a ver egar su agona, maana, dentro de dez, vente aos. Pero a nocuacn era rreversbe y fata. Desde que haba egado a Noruega, un ao atrs, Lev Davdovch soa comentare a Knudsen que, cuando a saud se o permtera, e gustara partcpar en una pesquera y e haba contado de as rea|antes sadas a Mar de Mrmara con su amgo Kharambos. Muchas cosas e haban mpeddo cumpr ese deseo, hasta que, e 4 de agosto de 1936, sub a auto de su anftrn y puseron rumbo a uno de os fordos de sur, donde haba una pequea sa desoada, decan que dea para a pesca. Mentras saan de Vexha, Knudsen haba tendo a mpresn de que un auto os segua; entonces tom un camno vecna y ogr de|ar atrs a os persegudores, a quenes haba dentfcado como hombres de partdo fascsta de amado comandante Ousng. A egar a fordo, una ancha de motor os condu|o haca e sote, donde se azaban varas cabanas de madera. E pasa|e, agreste y sosegado, e parec a Lev Davdovch una estampa de a terra en os prmeros das de a creacn y de nmedato se haba sentdo en armona con su desoada grandeza. A a maana sguente Lev Davdovch se haba azado temprano; a pesar de fresco, abandon a cabaa y con un |arro de caf en a mano se fue a espgn para ver e espectcuo de a sada de so |usto en una quebrada entre as montaas. Embebdo en a contempacn, se sobresat cuando Knudsen e toc e hombro para decre que e haban envado un mensa|e de Vexha: un grupo de hombres vestdos de pocas, pero que evdentemente eran membros de partdo de comandante Ousng, haban entrado en a casa para regstrar a habtacn de Lev Davdovch. Los h|os y yernos de Knudsen, a comprender que se trataba de mpostores, haban dado a voz de aarma y ogrado echaros, pero no puderon evtar que se evaran agunos papees. Segn Knudsen, sa deba de ser a razn por a que os haban segudo en e auto: queran estar seguros de que se ban de Vexha. Cuando supo que no e haba ocurrdo nada a nnguno de os famares de Knudsen, Lev Davdovch rest mportanca a epsodo: s buscaban sus papees cuando estaba fuera, quera decr que msmo no es nteresaba demasado, a menos de momento. Tres das despus, Knudsen, Nataa y Lev Davdovch veron aterrzar en a sa una pequea avoneta y comprenderon que ago nusua suceda. E |efe de a poca |udca de Honefoss acuda, envado por e mnstro de |ustca, Trygve Le, para nterrogar a exado sobre os papees sustrados. Ouera saber s en aqueos documentos se haca aguna referenca a a potca noruega, y cuando e garantz que en os catorce meses que evaba resdendo en e pas no se haba nmscudo en sus asuntos nternos, e poca es do as buenas tardes y vov a a avoneta. Pero no puderon evtar que a vsta es de|ase nquetos. A pesar de convencmento de que nade podra cupare de haber voado sus compromsos, Lev Davdovch pens que a preocupacn de mnstro deba de tener agn trasfondo que en aque momento se e escapaba. A da sguente, mentras desayunaban, Knudsen haba encenddo una pequea rado para escuchar os notceros de Oso. Como Lev Davdovch apenas empezaba a comprender e noruego, se desentend de a transmsn y sa a pato. Mnutos despus, con una seredad ptrea en e rostro, Knudsen se acerc para decre que ago grave ocurra en Mosc: acababan de anuncar que evaran a |uco a Znvev, a Kmenev y a catorce hombres ms, acusados de consprar contra e poder sovtco, de cometer e asesnato de Krov y de organzar compots con a Gestapo para matar a Stan. La fscaa peda penas de muerte. Lev Davdovch mr a su amgo y a ndgnacn e provoc deseos de abofetearo. Regresaron a a cabana y e exado comenz a buscar en a rado aguna emsora que e demostrara que aquea nformacn soo era un macabro maentenddo. Una hora despus, en un notcero aemn, a agenca sovtca ratfcaba o odo por Knudsen y agregaba que en as actas de a fscaa tambn se acusaba a Lev Trotsk de cabeca e nstgador de a conspracn, organzada por un centro trotsksta-znovevsta a favor de una potenca extran|era, y denuncaba que utzara a Noruega como base para envar terrorstas y asesnos a a URSS. De nmedato Lev Davdovch supo que a ms sangunara y devastadora oa de terror se haba desatado en Mosc y que sus efectos egaran hasta a remota Vexha, donde haba pasado sus ms apacbes das de exo. Mentras se ceebraba e proceso contra os decss reos, en cada ocasn que escuchaba a voz racunda de fsca Vshnsky, que, en su pape de ndgnada concenca de puebo sovtco, peda a trbuna e fusamento de os perros rabosos evados a |uco, Lev Davdovch recordaba aqueos tempos herocos en que Lenn y haban entregado a Fx Dzerzhnsk as rendas de una maqunara de represn revouconara para que apcara sn ey y sn cuarte un Terror Ro|o capaz de savar, a sangre y fuego, una babucente revoucn que apenas se sostena en pe. E terror de a Cheka de Dzerzhnsk fue e brazo oscuro de a Revoucn, mpo como deba, como tena que ser, se dra, y anqu por centenares y mes a os enemgos de puebo, a os perdedores de a ucha de cases que se negaban a ver a desaparcn de su forma de vda y su cutura de a n|ustca. Eos, os vencedores, haban admnstrado sn pedad a derrota de sus adversaros, y e Partdo tuvo que funconar como e nstrumento de a Hstora y de su nevtabe venganza masva, aunque mpersona. Haba sdo una voenca despadada, seguramente excesva, pero necesara: a de a case vencedora sobre a vencda, a dsyuntva de nosotros o eos... Pero os hombres a os que Stan haba decddo matar en aque ttrco mes de agosto de 1936 eran comunstas, compaeros de ucha, y ante aquea facn sempre se haba detendo, respetuosa de tmo mte, a maqunara de a voenca conducda por Lenn y por Lev Davdovch. E terror estansta, perfecconado en sus persecucones prevas (campesnos, regosos, a ntegentza de pas) pareca ahora a punto de traspasar un coto nvoabe. Lev Davdovch quso confar en que a farsa se detendra a borde de precpco: Stan, con un resto de cordura hstrca, mpedra a catstrofe y mostrara a mundo su benevoenca. Porque ya no se trataba de desconocdo Bumkn, n se veaban os castgos tras as oscuras crcunstancas en que haba muerto Krov. Varos de os acusados haban sdo compaeros de Lenn y, durante dcadas, haban resstdo as represones y deportacones zarstas; sendo quenes eran, ncuso haban compacdo a Stan y representado un nada crebe pape en e espeuznante gun: se haban autoncupado de os ms descabeados crmenes contra e Estado sovtco y, sobre todo, haban admtdo que desde Turqua, Franca, Noruega, as manos tenebrosas de Trotsk y su ugartenente Lev Sedov haban conducdo a conspracn urdda por un centro trotsksta-znovevsta, empeado en asesnar a camarada Stan y renstaurar e captasmo en e heroco sueo sovtco. Una nsutante fata de respeto por a ntegenca emanaba de aque esperpento ega: a desvergenza de a representacn que tena ugar en Mosc exgra a os adoradores de dueo de a revoucn una nueva case de fe deogca y un nuevo tpo de sometmento capaz de superar a obedenca potca para convertrse en compcdad crmna. Como todos os dctadores, Stan haba segudo a gastada tradcn de acusar a sus enemgos de coaborar con una potenca extran|era y, en e caso de Lev Davdovch, repeta cas os msmos argumentos que e goberno provsona de 1917 haba anzado contra Lenn para convertro, con pruebas fabrcadas por os servcos secretos, en agente a as rdenes de Impero aemn con a msn de entregare Rusa a Kaser. La msn de Trotsk, contextuazada, era servre a Unn Sovtca a Fhrer... E exado se preguntara despus cmo haba poddo ser tan uso de, por momentos, haberse sentdo cas tranquo, ncuso de haberse convencdo de que a os fscaes es sera mposbe presentar pruebas que sustentaran aqueas acusacones. Es ms, e hecho de que en as prmeras actas se habara de cncuenta detendos y que a |uco soo fueran evados decss hombres ndcaba caramente que stos eran os que haban pactado un acuerdo y, a cambo de as autoacusacones, Stan es perdonara a vda, cuando e monta|e de a campaa anttrotsksta y de anquacn de a oposcn hubese ogrado sus propstos propagandstcos. Pero enarboando aqueas acusacones nverosmes, sn que se presentara una soa prueba, e trbuna confrm as penas de muerte para Znvev, Kmenev, Smrnov, Evdokmov, Mrachkovsky, Bakev y otros sete acusados, entre eos e sodado Dretser, e que acompaara a Lev Davdovch en su sada de Ama Ata y e permtera (haba sdo se su deto?) evarse sus papees a exo. En as concusones de |uco, Lev Davdovch tambn escuch a prevsbe condena que e esperaba: Lova y eran cupabes de preparar y drgr personamente - como agentes pagados por e captasmo, prmero, y e fascsmo, despus - actos terrorstas en a Unn Sovtca y quedaban su|etos, en caso de ser descubertos en terrtoro sovtco, a nmedato arresto y en|ucamento por e Coego Mtar de a Suprema Corte. Cuando oy dctar aqueas sentencas, Lev Davdovch snt cmo o envova una gran trsteza por e destno de a revoucn, pues saba que en e San de as Coumnas de a Casa de os Sndcatos de Mosc, y ba|o una bandera que adverta E trbuna de proetarado es e protector de a Revoucn, se haba cruzado a tma frontera. Dentro y fuera de a URSS quzs muchos ngenuos y fantcos creyeron ago de o que se haba dcho durante e proceso. Pero as personas con un mnmo de ntegenca tendran que admtr que prctcamente cada paabra pronuncada a era fasa y se haba utzado esa mentra para asesnar a trece revouconaros. E |uco y a e|ecucn de aqueos comunstas se convertra, por os sgos, en un e|empo nco en a hstora de a n|ustca organzada y una novedad en a hstora de a credbdad. Sgnfcara e asesnato de a fe verdadera: e estertor de a utopa. Y, ben o saba e exado, tambn en a preparacn de a carga destnada a emnar a mayor Enemgo de Puebo, a trador y terrorsta Lev Davdovch Trotsk. Aqueas semanas porfadamente prmaveraes y tan vertgnosas de marzo y abr de 1937 pasaran a a memora de Ramn Mercader como un perodo oscuro, en e que se confunderon todas sus perspectvas, pero de que sadra abruptamente para topar con a cardad ms respandecente: a de su sda convccn de que a mpedad era necesara para acanzar a vctora. A a desaparcn de Afrca haba segudo a de Kotov (o haban sdo concdentes?), quen antes de rse e haba de|ado a Ramn unas rdenes que o confnaban en e paaco de marqus de Vota, donde en agn momento sera recamado por un coega de asesor que se e presentara como Mxmus. Su estrcto sentdo de a responsabdad o conmn a permanecer a a espera y gast sus ratos de oco en compaa de |oven Lus, con e que soa |ugar a ftbo, y, sempre que e resutaba factbe, entregando un poco de pacer a aquea Lena Imbert de o|os trstes, con a que se encerraba en a cabaerza de paaco, donde haba coocado una estufa y una cama. Aunque en os prmeros das agradec aque parntess que e permta recuperarse de as tensones, hambres y noches de nsomno de os cuatro meses que haba pasado en e frente, pronto se snt atrapado por a nactvdad y empez a pensar s Cardad, uego de a muerte de |oven Pabo, no haba movdo sus nfuencas para sustraero de os pegros de a guerra y evaro a aquea Barceona donde, a pesar de as profecas de Kotov, todo pareca reducrse a ofensas grtadas y consgnas compusvas, a compots subterrneos, reunones secretas y agn que otro fusamento, cuanto ms sumaro me|or, a os que parecan adctos tanto os extremstas repubcanos como os fascstas. En su asamento, Ramn no consegua tener una comprensn cara de os acontecmentos que se sucedan. Los perdcos de as dstntas faccones repubcanas egaban a sus manos troceados por una censura eementa, que se contentaba con evantar os textos y de|ar en banco os espacos que haban ocupado os traba|os condenados. Soo os daros comunstas, bres de a censura que e Partdo se encargaba de e|ercer sobre os dems perdcos, escapaban a aquea orga de mutacones y, con ndependenca de su trunfasmo prmtvo, Ramn poda medr en sus edtoraes as atas temperaturas que acanzaban as acusacones cada vez ms furbundas anzadas contra os trotsko-fascstas de POUM, os ncontroabes sndcastas de a CNT y os ndscpnados anarqustas de a FAI, capaces de egar a extremo de retrar bataones de frente por cuaquer desacuerdo. Pero o ms sgnfcatvo para fue a crecente nsstenca en crtcar a tbeza mtar y organzatva de |efe de goberno y mnstro de a Guerra, Largo Cabaero, y a sus hombres de confanza. Aquea dura campaa en a que se mezcaban verdades y mentras e confrmaba as paabras de Kotov de que avanzaban haca una bataa fronta contra as hordas de concadores y extremstas. Cardad, a a que prctcamente no haba vsto durante dos semanas, sufr una recada en a crss de su angna de pecho que a mantuvo en cama durante dos das, con e brazo zquerdo acaambrado y atormentada por aque angustoso door en e trax. Cuando a mu|er pudo ba|ar a devastado |ardn de a mansn, Ramn busc e modo de ae|ar a a persstente Lena y quedarse a soas con ea. Levaba demasados das de nactvdad, se senta engaado por su madre y por Kotov, y se atrev a anzar un utmtum. -En tres das vuevo a frente -e d|o, pero Cardad apenas mov a cabeza-. Toda esa hstora de senco y a responsabdad es para tenerme aqu, para controarme. Cardad sac de boso de su abrgo e paquete de cgarros y a ucha que br consgo msma deb de ser agnca. -Eso va a matarte -e advrt cuando a vo extraer uno de os ptos. -Cuando me sento as, o que quero es morrme -d|o ea y comenz a deshacer e cgarro con os dedos y se ev a pcadura a a narz para resprar su aroma. Fnamente anz a a terra e pto trucdado y cooc otro en sus abos, sn dare fuego-. No me mres con esa cara, no te atrevas a sentr compasn, porque no o ressto. Odo m cuerpo cuando no me responde. Y no me vengas ms con esa tontera de que te vas a frente... Aqu estn pasando cosas que t n te magnas y, ms pronto de o que crees, egar tu momento. Pero todo su tempo, Ramn, todo a su tempo. -Ya me s de memora ese cuento de tempo, Cardad. Ea sonr, pero e door en e brazo e conge a aegra. Esper unos segundos mentras e caambre ardente remta. -Cuento? Vamos a ver... Te creste e cuento de que a Buenaventura Durrut o mat una baa perdda? Ramn mr a su madre y snt que no poda pronuncar paabra. -T crees que podemos ganar a guerra con un comandante anarqusta que tene ms prestgo que todos os |efes comunstas? -Durrut uchaba por a Repbca -trat de razonar Ramn. -Durrut era un anarqusta, o habra sdo toda su vda. Y has odo e cuento de traductor que desaparec, e ta Robes? -Era un espa, no? -Un nfez amecuos. Fue un cabeza de turco de una bronca nterna entre os asesores mtares y os de segurdad. Pero no o escogeron a azar: ese Robes saba demasadas cosas y poda ser pegroso. No era un trador: o convrteron en trador. -Oueres decr que o mataron sn que fuera un trador? -S, y qu? Sabes a cuntos han e|ecutado de un ado y otro en estos meses de guerra? -Cardad esper a respuesta de Ramn. -A muchos, creo. -A cas cen m, Ramn. Mentras avanzan, os fachas fusan a todos os que consderan smpatzantes de Frente Popuar, y de este ado os anarqustas matan a cuaquera que, segn eos, sea un enemgo burgus. Y sabes por qu? -Es a guerra -fue o que se e ocurr decr-. Los fascstas sentaron esas regas de |uego... -Es a necesdad. La de os fascstas, para no tener enemgos en a retaguarda, y a de os anarqustas, para segur sendo anarqustas. Y nosotros no podemos permtr que a guerra se nos vaya de as manos. Tambn nosotros hemos matado gente y vamos a tener que matar a muchos ms, y t... Ramn evant a mano para nterrumpra. -Me habs trado aqu para matar gente? -Y qu coo hacas en e frente, Ramn? -Es dstnto, es a guerra. -Y dae con a puta guerra... Consegur que e Partdo mponga su potca y os sovtcos sgan apoyndonos no es o ms mportante para ganar esta guerra? Lmpar a retaguarda de enemgos y espas n es a guerra? Emnar a os quntacoumnstas en Madrd no formaba parte de a guerra? -En Paracueos fusaron a personas que no tenan nada que ver con a qunta coumna, y yo s que agunos de Partdo estaban metdos en eso. -Oun asegura que os muertos no eran saboteadores, t o os de a Faange? Ramn ba| a cabeza y contuvo su ndgnacn. En a Serra de Guadarrama, con un fus en a mano y un puado de compaeros, mundose de fro y trnando de hambre, con os enemgos a otro ado de a montaa, todo era ms senco. -Esta guerra en a que te vas a meter es ms mportante, porque s no a ganamos, no ganaremos a otra, y os camaradas que estn en as trncheras van a caer como moscas cuando de|en de egar avones, caones, fuses y granadas desde Mosc. Ramn, e destno de Espaa estar en manos de personas como t... Para que te hagas una dea de o que est pasando, esta noche rs conmgo a La Pedrera. Hay una reunn mportante... De ms est decrte que todo o que a se va a habar es secreto. A no puedes habar n decr cmo te amas, est caro? -Ir tambn Afrca? -Por qu no te ovdas un poco de esa mu|er, Ramn? Ba|o a sombra de Cardad, esa noche Ramn franque a entrada de La Pedrera sn que os guardas o detuveran. En uno de os saones de a tma panta, envuetos en una nube de humo, varos hombres dscutan y apenas se nmutaron por a egada de Cardad y su |oven acompaante. Ramn se snt decepconado a no ver a Afrca, y de os presentes soo pudo reconocer a una persona: a Doores Ibrrur, quzs a nca que no fumaba en ese nstante. Haba tambn un hombre con aspecto esavo, que uego dentfcara como e camarada Pedro, e hngaro que comandaba a os envados de Komntern. Su atencn, sn embargo, se centr en un persona|e vocferante, veudo y corpuento, con una cabeza grande, o|os gobuosos y abos gruesos que hacan rudo a despegarse cuando hababa. Por su forma de drgrse a os dems se advnaba que era un tpo rascbe, y por o que ba dcendo, pareca de os que suponen tradores a todos os dems y consderan as neggencas e nepttudes perversos compots y sabota|es enemgos. A odo, Cardad e d|o que e hombre era Andr Marty, y Ramn entend de nmedato que estaba en presenca de ago mportante: s en aque momento de a guerra Marty se mantena ae|ado de su puesto en a comandanca de as Brgadas Internaconaes, soo poda ser por causas de mayor peso. Gracas a su hermana Montse, que durante unas semanas haba traba|ado como secretara de aque drgente de Komntern, Ramn saba que tena fama de ser un hombre despadado y dspota, y esa noche se o corroborara a andanada que sotaba, adornada de nsutos. Marty acusaba a os drgentes de Partdo de dbes e neptos, pues, segn , e comt centra prctcamente no exsta y e traba|o de bur potco era terrbemente prmtvo y concador: os espaoes, deca, y apuntaba haca a Ibrrur, tenan que crecer de una vez y de|ar de permtr que Codova, soo por ser un envado de Komntern, actuara como s e Partdo fuera su coto persona. Deba dares vergenza que Codova os utzara como maronetas -y mraba otra vez a Pasonara, que ba|aba a vsta como un perro apaeado- y egara a extremo de escrbr os dscursos de secretaro genera Pepe Daz y de a camarada Doores Ibrrur soo para crear a usn de que exsta una dreccn de os comunstas espaoes, cuando en readad n exsta n decda nada. La stuacn ya no permta ttubeos: o se anzaban a por todo o que se ovdaran de a ms mnma posbdad de xto. Indgnado, Ramn apenas escuch a concusn de encuentro: segn Pedro, e Partdo deba ncrementar su campaa contra e modo en que e goberno mane|aba a cuestn mtar y a potca nteror, exgr ms purgas en e mando mtar y, sobre todo, estar sto para anzar una ofensva contra os saboteadores. Los comunstas tenan que asegurar e xto de una operacn capaz de garantzares e contro de una retaguarda mpa de trotskstas y anarqustas. La dreccn sovtca esperaba que esta vez os espaoes superan desempear su pape. -Es ahora o nunca -afrmaba Pedro, cuando Ramn, sn esperar a Cardad, escap de oca en busca de are puro de a cae, deserta a esas horas de a noche. Dos das despus, Mxmus se present en a Bonanova. Cada una de as horas transcurrdas entre aquea reveadora reunn y a egada de envado de Kotov que a fn pondra a Ramn en movmento haban servdo para reafrmar a |oven en una dea: os asesores tenan razn en sus exgencas y se mpona remover os cmentos de bando repubcano. A menos se entregara a aquea msn en cuerpo y ama, y demostrara adems que un mtante espao es capaz no soo de obedecer, sno tambn de pensar y de actuar, pues para su orguo de comunsta resutaba demasado humante haber tendo que escuchar en senco, en su propa terra, en su propa guerra, cmo os amaba revouconaros sn ncatva un vocferante con cara de paranoco que es grtaba as verdades en a cara. Se mpona actuar. Mxmus -de quen Ramn, uego de varas semanas de traba|o, egara a sospechar que era hngaro- resut ser un especasta en a ucha candestna y a desestabzacn. Por rdenes suyas Ramn se ntegr a una cua de accn de ses hombres (uno de os amados grupos especfcos), todos espaoes, de os que soo Mxmus pareca conocer a verdadera dentdad y a quenes, por su presumbe admracn por e mundo romano, dstngu con apeatvos de persona|es atnos -Graco, Csar, Maro- mentras os cafcaba de pretoranos. Desde aque da Ramn comenzara a amarse Adrano. Fue e prmero de os muchos nombres que us, y se snt orguoso cuando o rebautzaron, sn que an tuvera e menor atsbo de os aos que vvra no ya con otros nombres, sno con otras pees. Adrano se amentara de que e encargaran una msn tan nocua como acercarse a os ocaes de POUM y estabecer as rutnas de sus drgentes, especamente os de Andreu Nn. Aunque Mxmus os haba sometdo a una decada compartmentacn nformatva y gnoraba os detaes de as tareas asgnadas a os otros pretoranos, consgu saber, gracas a a ocuacdad de sus compatrotas, que agunos de eos partcpaban en accones voentas y pegrosas, segn o corroboraban as msterosas desaparcones, agunas sospechosamente defntvas, de certos rvaes potcos no demasado notabes pero sn duda moestos, a os que se mpona sacar de |uego antes de que ste entrara en a etapa crtca anuncada por Pedro. Por eso, verse mtado a camnar por as Rambas, entrar en os hotees donde se ao|aban agunos de os poumstas y sus smpatzantes, y conocer os pormenores de as actvdades cotdanas de as cabezas de partdo trotsksta, e parec ago que ofenda sus capacdades, sn sospechar que su abor cobrara mportanca en as accones que se avecnaban y que su efcenca y habdad camaenca, advertdas por Mxmus, seran e ava que o coocara en e sendero de su extraordnaro destno. Muy pronto Adrano tuvo a certeza de que, por e ben de a causa, Andreu Nn era un hombre que deba morr. Desde antes de que comenzara a guerra y se agtaran tan voentamente as rvadades potcas entre os repubcanos, e renegado Nn era un enemgo decarado de os comunstas y haba sdo de os prmeros en cafcar (hacndose eco de os aardos de Trotsk) de crmenes os |ucos moscovtas de 1936 y de prncpos de aque ao, y en tachar de cmpces cupabes a os amgos de a URSS que defenderon su egadad y pertnenca. Tambn haba sdo de os que sostuveron con mayor pasn a necesdad de a revoucn |unto a a guerra, a tess de a ucha tota contra a repbca burguesa (que, a pesar de ser antproetara, se sostena con e apoyo de os que Nn cafcaba como concadores comunstas) y su desacuerdo con a ayuda sovtca, como s para e goberno hubese sdo posbe resstr sn ea. Pero o que haba marcado de modo ms rotundo su facn fue su exgenca, desde e puesto de conseer en e goberno de a Generatat y desde su derazgo en e POUM, de que a Repbca ofrecera aso a trador Trotsk, despus de que su feona quedara corroborada en os |ucos ceebrados en Mosc. Aunque Companys, e presdente catan, se haba vsto obgado a apartar a Nn de su gabnete, a prepotenca de trotsksta eg a extremo de hacero camar en pbco que ncamente matando a todos os poumstas ograran apartaros de a ucha potca. Adrano pensara que sn duda o me|or sera compacero, por o menos a , de una soa y buena vez. Adrano haba escogdo e hote Contnenta como una de sus paradas habtuaes. A pesar de a escasez que asoaba a cudad, a todava se poda beber un buen caf y adqurr agn paquete de cgarros franceses. Varos de os membros de POUM se ao|aban en y en e cercano hote Facn, y e nftrado comprob que, con a debda cautea, su presenca en aqueos stos poda convertrse en habtua y nada sospechosa. A fn y a cabo, os varos agentes secretos que puuaban por e edfco resutaban tan vsbes que senta que poda resutar transparente o, a o sumo, ser tomado por un buscavdas ms. Perdcamente Adrano renda nformes a Mxmus, y ambos egaron a a concusn de que os poumstas estaban atemorzados por a escaada de a prensa comunsta, pero sus deres no tenan posbdad de retroceso n concenca caba de absmo a que estaban abocados. Entre os huspedes y vstantes de hote con os que ogr estabecer conversacones ocasonaes, soo un perodsta ngs, mcano de POUM, e coment que en os prxmos das ago grave ba a ocurrr en Barceona: se poda resprar en a tensn que fotaba en e ambente. E mcano-perodsta, evacuado de frente de Huesca despus de que o hreran, era un tpo ato, muy degado, con cara de cabao, y exhba e coor masano de una enfermedad que seguramente o corroa. Sempre ba acompaado de su dmnuta mu|er y mraba haca todos ados, como s ago o acechara sn cesar tras una coumna. Adrano se e haba presentado con su nuevo nombre de guerra y e ngs e d|o amarse George Orwe y e confes que senta ms te mor en un hote de Barceona que en una trnchera heada de Huesca. -Ves a aque gordo que arrncona a os extran|eros y es expca que todo o que pasa aqu es un compot trotsko-anarqusta? -e pregunt Orwe, y con dsmuo Adrano observ a persona|e-. Es un agente ruso... Es a prmera vez que veo a aguen dedcado profesona y pbcamente a contar mentras, exceptuando a os perodstas y os potcos, caro. Muchos aos tuveron que pasar para que Ramn supera qun era aque hombre. En 1937 prctcamente nade conoca a Orwe. Pero cuando ey agunos bros sobre o que haba pasado en Barceona y encontr una foto de |ohn Dos Passos, Ramn hubera |urado que, unos das antes de que expotara todo, haba vsto a Orwe conversando con Dos Passos en a cafetera de hote. Durante aqueos encuentros, sn embargo, Ramn y Orwe cas nunca habaron de potca: soan habar de perros. E ngs y su mu|er, Eeen, amaban a os perros y en Ingaterra tenan un borzo. Por Orwe supo Ramn de esa raza, segn e perodsta, e gago ms eegante y beo de a Terra. Lo que ms e gust a Ramn de aquea msn fue sentrse tan camufado ba|o su propa pe que, sn pensaro demasado, era capaz de reacconar como e despreocupado y smpn Adrano. Descubr que usar otro nombre, vestr de un modo dferente a que hubera consderado cercano a sus preferencas, e nventarse una vda anteror en a cua predomnaba e desengao por a potca y e rechazo a os potcos, eran sensacones de as que comenzaba a dsfrutar recndtamente. As, cada da que pasaba se senta ms Adrano, era ms Adrano, y hasta poda ver a Ramn con certa dstanca. Con aegra descubr que, sn Afrca a su acance, poda prescndr de su fama. Adems, a pesar de su esprtu gregaro y partdsta, no tena un soo amgo a que se sntera undo. E nco norte a que se aferraba era su responsabdad y trataba de cumpra con esmero, y por eso, e da en que e entreg a Mxmus e resumen de os movmentos, os ugares que frecuentaban y os gustos personaes de as cabezas de POUM, especamente exhaustvo en e caso de Andreu Nn, pens que a fectacn recbda era un premo para Adrano y, muy remotamente, para e Ramn Mercader que e haba prestado su cuerpo. Kotov pareca una estatua abandonada sobre un banco de a paza de Cataua. La prmavera estaba en su apogeo y un so tbo baaba a cudad. E asesor, con e rostro geramente evantado, recba e caor como un agarto gooso de as radacones que o vvfcaban. Se haba despo|ado ncuso de a chaqueta y de paueo estampado que soa evar a cueo, y se mantuvo nmv todava unos segundos cuando Ramn se sent a su ado. -Ou marava de pas! -d|o a fn y sonr-. Yo vvra aqu toda a vda. -A pesar de os espaoes? -Precsamente por vosotros. De donde yo vengo as gentes son como pedras. Vosotros sos fores. M pas huee a arenque seco y puo, ste a acete de ova y vno... -Tus coegas dcen que somos prmtvos y cas tontos. -No hagas demasado caso de esos untcos. Confunden a deooga con e mstcsmo y no son ms que mqunas andantes, peor an, son fantcos. Aqu se hacen os duros, pero tendras que veros cuando os aman desde Mosc... Na|u. Se cagan. No os mres como a un e|empo, no queras ser como eos. T puedes ser mucho ms. -Ou te d|o Mxmus de m? -Est satsfecho y t o sabes. Pero hoy de|as de ser Adrano y vueves a ser Ramn, y como Ramn vas a traba|ar conmgo estos das. Hasta que se decda otra cosa, Adrano ya no exste, Mxmus nunca exst, est caro? Ramn asnt y se despo| de a bufanda. E caor e suba desde e pecho. -Aprovecha, muchacho, respra esta paz! Scae |ugo a cada momento apacbe. La ucha es dura y no nos regaa muchas ocasones como sta... Ves a tranqudad? La sentes? Ramn haba pensado que se trataba de una pregunta retrca, pero a nsstenca de Kotov o obg a mrar a su arededor y responder. -S, caro, a sento. -Y ves ese edfco de ah enfrente? -La Teefnca? Cmo podra de|ar de...? La rsa de Kotov o nterrump. E asesor ba| e rostro y por prmera vez mr drectamente a Ramn. Tena os carros brantes, os o|os transparentes entornados para protegeros de a ntensa uz. -Es una cueva de quntacoumnstas que estn preparando un gope de Estado contra e goberno centra -d|o Kotov y Ramn hubo de despabar sus neuronas para recuperar e ho de razonamento de asesor-. Antes de que o hagan tenemos que fumgaros, como a cucarachas, como a os enemgos que son... Estamos perdendo a guerra, Ramn. Lo que hceron os fascstas en Guernca no es un crmen: es una advertenca. No habr pedad, y parece que no o entends... Esos anarqustas se creen que a Teefnca es pertenece porque, cuando se rebearon os mtares, eos entraron a y d|eron: es nuestra. Y e goberno es tan bando que no ha poddo expusaros... Cuando e bombardeo de Guernca, egaron a extremo de negare una nea a presdente de a Repbca -Kotov vov a sonrer como s aquea hstora e hcera graca-. Dentro de unos das, de esta paz no va a quedar nada. -Ou vamos a hacer? Kotov guard un senco demasado proongado para a curosdad de Ramn. -Los fascstas sguen ganando terrtoro y e enano de Franco tene ahora e apoyo de todos os partdos de a derecha. Mentras, os repubcanos se entretenen en sacarse os o|os unos a otros y cada cua quere ser e dueo de su fnca... No, no puede haber ms contempacones. S estos quntacoumnstas dan un gope de Estado, pods ovdaros de Espaa... Tenemos que hacer ago defntvo, muchacho. Te espero hoy a as ocho en a paza de a Unversdad. Kotov se anud e paueo a cueo y recog a chaqueta. Ramn supo que no deba preguntar y o vo ae|arse, con una co|era ms vsbe que en otras ocasones. Desde e banco contemp, unos metros ms aba|o, e nco de as Rambas, varos sacos de arena que aguna vez fueron una barrcada y as gentes despreocupadas o presurosas que paseaban, vestdas de cv o con os unformes con que cada faccn trataba de dstngur sus efectvos. Ramn se snt superor: era de os enterados en medo de una masa de maronetas. Ounce mnutos antes de as ocho, Ramn ocup un banco en a paza de a Unversdad. Vo desfar por a Gran Va, rumbo a a estacn de Sants, varos camones cargados de recutas de as mcas anarqustas de a CNT, con sus estandartes batdos por e vento. Supuso que esa msma noche sadran haca e frente y comenz a entender a estratega de Kotov y e ato mando de os asesores. Meda hora despus, cuando a ansedad comenzaba a atenazaro, snt que e estmago se e enfraba. De otro ado de a avenda a vo venr: entre os mones de seres que pobaban a Terra, aquea fgura era a nca a a que |ams confundra. Afrca se acerc y Ramn snt cmo perda e contro que magnaba poseer. Avanz haca e borde de a cae y a abraz, cas con fura. -Pero dnde cono...? -Andando, nos esperan. La fradad de Afrca cort de cua|o a ansedad de Ramn, quen de nmedato presnt que ago haba cambado. Mentras avanzaban haca e mercado, Afrca e coment que haba estado en Vaenca, donde ahora radcaba a sede de goberno, y haba vueto convocada por Pedro y por Orov, e msmsmo |efe de os asesores de ntegenca, que haba trasadado su puesto de mando a Barceona. De Lenna no tena notcas recentes. La supona con sus padres, todava en as montaas de Las Apu|arras, d|o y cerr e tema. Cerca de mercado entraron en un edfco y suberon por as escaeras hasta a tercera panta. La puerta se abr sn que eos amaran y, en a habtacn que deba de hacer as veces de san, Ramn vo a Kotov y a otros cnco hombres de os cuaes soo reconoc a Graco. Dos permanecan de pe, mentras Kotov y os dems estaban sentados sobre unas ca|as. Nnguno saud. Kotov fue precso: tenan a msn de capturar a un hombre, n msmo saba cmo se amaba, soo que se trataba de un anarqusta a quen se mpona sacar de crcuacn. E hombre sadra sobre as dez de un bar stuado a dos cuadras de a y o dstnguran porque evara una bufanda ro|a y negra. T y t, sea a Ramn y a un hombre moreno, de trenta y tantos, con pnta de andauz, vestdos de mossos d'esquadra, o van a detener y o van a evar hasta un auto que ea, sea a Afrca, es va a ndcar. Los otros tres servran de apoyo, por s se presentaba aguna eventuadad. Kotov nsst en que todo deba hacerse como una detencn rutnara, no poda haber dsparos n escndaos. Los de auto se encargaran de conducr a hombre a su destno. Despus todos se dspersaran y esperaran hasta que os convocara o agn envado suyo. E ambente de mstero y candestndad com a Ramn de regoc|o. Mr a Afrca y e sonr, pues mentras se enfundaba e unforme de a poca cataana, pudo sentr cmo su utdad para a causa ba en ascenso. Aquea msn poda ser e prncpo de su ntegracn defntva en e mundo de os verdaderamente ncados, pero traba|ar con Afrca resutaba un premo nesperado. nunca recordara s se haba sentdo nervoso: soo conservara en su memora a sensacn de responsabdad que o acomet y a acttud dstante de Afrca. La facdad con que se desarro a detencn, e trasado de hombre a auto (cuando o oy protestar, Ramn supo que era taano) y a partda de aqu termnaron de enaro de entusasmo. Poda ser todo tan fc? Luego de ae|arse unas manzanas, Ramn se qut a chaqueta de mosso d'esquadra y a arro| a un tacho de basura. Se senta eufrco, deseoso de hacer ago ms, y ament que a orden de Kotov fuera a dspersn nmedata una vez reazada a operacn. Tener a Afrca tan cerca y perdera de nmedato... Busc una de as cae|ueas oscuras que conducan a Rava, con a br|ua atenta a haazgo de una aventura ms cda que a desabrda Lena Imbert. Cuando se detuvo para encender un cgarro, snt cmo se heaba: e fro metco de un can de revver se e prend de a nuca. Por unos nstantes su mente qued en banco, hasta que su ofato vno en su ayuda. -Ests desobedecendo as rdenes -d|o , sn voverse-. Eres e nco mtante con oor a voetas. Cogemos e tranva para a Bona-nova o todava tenes aque cuartto en a Barceoneta? Afrca guard e revver y emprend a marcha, obgando a Ramn a segura. -Ouera verte porque sento que debo ser sncera contgo, Ramn -d|o ea, y descubr en su voz un tono que o aarm. -Ou pasa? Afrca se acomod e cabeo y d|o: -Oue ya no pasa nada, Ramn. Ovdate de m. -De qu ests habando? -Ramn snt que tembaba. Haba odo ben? -No vover a verte... -Pero... Ramn se detuvo y a as por e brazo, cas con voenca. Ea o de| hacer, pero e cav una mrada que o he. Ramn a sot. -Nunca te promet nada. Nunca debste enamorarte. E amor es un astre y un u|o que nosotros no podemos darnos. Suerte, Ramn -d|o ea y, sn voverse, avanz por a cae hasta perderse en un recodo y en a oscurdad. Ramn, como petrfcado, percb a conmocn que afectaba a sus mscuos y su cerebro. Ou coo estaba pasando? Por qu haca eso Afrca? Obedeca rdenes de Partdo o era una decsn persona? E hombre se drg a a parte ata de a cudad, sn que e desasosego o abandonara. Se senta dsmnudo, humado, y en su mente comenzaron a cruzarse seaes, evdencas hasta entonces desestmadas, acttudes que ba|o a nueva uz cobraban una dmensn reveadora. Y en aque ascenso de obo herdo haca su guarda, Ramn se promet a s msmo que aguna vez Afrca sabra qun era y de qu era capaz... La exposn que esperaba e perodsta ngs con cara de cabao, y que Kotov e haba anuncado con conocmento de causa, a fn se produ|o. La ea seca de odo y e medo, que tanto abundaba en Espaa, soo necest de un fsforo, coocado con precsn, para que ardera a pra en a cua, como muchas veces dra Cardad, se haba purfcado a Repbca. Gracas a as nformacones que mane|aba, a dramaturga de os acontecmentos no sorprend a Ramn, aunque sus mprevsbes consecuencas egaron a aarmaro. E da 3 de mayo, a rrupcn en e edfco de a Teefnca de un contngente de a poca, drgdo por e comsaro de orden pbco Rodrguez Saas, portador de a orden dctada por e conseer de Segurdad Interor de desao|ar e oca y ponero en manos de goberno, provoc a prevsbe negatva de os anarqustas y su atrncheramento en os psos atos de nmuebe. Como tambn era de esperar, enseguda se ncaron os enfrentamentos entre os cuerpos pocaes de a Repbca y e goberno catan con os anarqustas y os sndcastas de a CNT, a cuyo ado se coocaron os trotskstas de POUM. La tensn acumuada y os odos enqusta-dos estaaron y Barceona se convrt en un campo de bataa. Unos das antes, varos contngentes de mcanos anarqustas, negndose a obedecer as rdenes de Estado Mayor, haban abandonado e frente y, con sus armas, se haban acantonado en a cudad. Las autordades, en prevsn de posbes enfrentamentos, decderon ncuso suspender os actos de 1. de Mayo, pero e da 2 unos ntegrantes de partdo cataansta abreron fuego contra un grupo de anarqustas y a tensn aument. La pretensn de os pocas de desao|ar a Teefnca fue a gota que com e vaso y provoc un derrame ta de voenca que Ramn egara a preguntarse s e goberno, con e apoyo de os socastas y os comunstas, sera capaz de controaro y sar vctoroso. |usto aquea maana de 3 de mayo, y en contra de o que esperaba, Ramn haba recbdo a orden de permanecer en a Bonanova, ocurrese o que ocurrese, hasta que un hombre de Kotov fuese a buscaro. A prmera hora de a maana, Cardad haba sado con Lus, en su nvencbe Ford, para poner a muchacho en manos seguras que o conducran hasta e otro ado de os Prneos. Ramn se despd de Lus con un ma presentmento. Antes de que montara en e auto, o abraz y e pd que sempre recordara que era su hermano, y todo o que haba hecho y hara en e futuro sera para que |venes como puderan entrar en e paraso de un mundo sn expotadores n expotados, de |ustca y prosperdad: un mundo sn odo y sn medo. Cuando a meda tarde se supo de ncdente ncado en a Teefnca y a exposn de voenca fratrcda que e sgu, Ramn comprend que Cardad tomaba aqueas precaucones porque n squera os de Partdo estaban seguros de poder controar a stuacn. Los anarqustas y poumstas, reacos a entregar as armas, acusaban a comunsta Rodrguez Saas de haberes provocado para susctar un enfrentamento. Los comunstas, por su parte, acusaban a sus rvaes potcos de rebearse contra as nsttucones ofcaes, de entorpecer e traba|o de goberno centra, de generar e caos y a ndscpna y, de modos ndrectos y hasta drectos, de panear un gope de Estado que hubera sdo e fna de a Repbca. E grueso de fuego verba se centr en os drgentes de POUM, cataogados como tradoresnstgadores, promotores ncuso de panfcado gope trotsko-fascsta en contuberno con os faangstas. Ante os hechos y as paabras, Ramn comprend que haba tendo e prvego de asstr a a puesta en marcha de un |uego potco en e que se haba derrochado una capacdad de prevsn y una maestra ta para a expotacn de as crcunstancas que no de|aba de sorprendero. Pero tambn pens que, como nunca antes, e destno de a Repbca penda de un ho y resutaba dfc predecr e ganador de a partda. Varas veces estuvo tentado de ba|ar haca La Pedrera en busca de esquvo Kotov para pedre que e revocara a orden de permanecer ae|ado. Las horas de da se e hceron ntermnabes y cuando, en a noche, Cardad regres a paaco de a Bonanova con un fus tercado a hombro, o tranquz dcndoe que s ben a Teefnca no haba sdo tomada, su cada era cuestn de horas y que a operacn haba sdo un xto, pues e evantamento haba demostrado a feona de bertaros y trotskstas. Adems, confaba en que as escaramuzas que an se producan pronto seran controadas, pues varos drgentes de a CNT estaban medando para camar os nmos y se haba anuncado que contngentes de e|rcto se acercaban desde Vaenca. -Lo que no entendo es por qu me tenen aqu -se ament Ramn, mentras Cardad encenda uno de sus cgarros y, entre caada y caada, deguta unos pedazos de butfarra, que ba ubrcando con vno. -Gente para matar quntacoumnstas y tradores es o que sobra. Kotov sabr para qu te quere. -Ou se supone que va a pasar ahora? -Pues no o s. Pero cuando acabemos con os anarqustas y os trotskstas, quedar caro qun manda en a Espaa repubcana. No podamos segur dando con ndscpnados y tradores n esperar a que Largo Cabaero se fuera tranquamente. Ahora msmo o estamos echando. -Y qu va a decr a gente? Cardad apast e cgarro y sac otro de paquete. Beb un argo trago de vno para mparse a boca de os restos de a butfarra. -Toda Espaa sabe ya que os trotskstas de POUM, a |uventud bertara y a Federacn Anarqusta se han pasado de rosca. Se han rebeado contra e goberno, y en una guerra eso se ama tracn. Hasta hay documentos que prueban as conexones de os trotskstas con Franco, pero Cabaero no quere aceptaros. Esos h|os de puta es pasaban a os fascstas mapas y hasta as caves de comuncacn de e|rcto. -Eh, eh... T sabes que a mtad de o que dces es mentra. -Ests seguro? Aun as, s fuera mentra, de todas maneras o convertremos en verdad. Y eso es o que mporta: o que a gente cree. Ramn asnt. Aunque e costaba aceptar a mezqundad de aque monta|e, reconoca que o mportante era ganar a guerra y, para hacero, se mponan mpezas como aqua. Cardad sonr y encend e cgarro. -Tenes mucho que aprender, Ramn. Vamos a enfrentar a os socastas radcaes de Negrn e Indaeco Preto con os concadores de Largo. Ms ben, es vamos a servr en bande|a a cabeza de Largo para que se destrocen entre eos. -Pero n Preto n Negrn nos queren demasado... -No es quedar ms remedo que querernos. Y en cuanto susttuyan a Largo y nombren a Negrn o a Preto, acabaremos de una vez por todas con e POUM. S os socastas queren gobernar, tendrn que ayudarnos: o gobernan con nosotros o no gobernan. Les vamos a qutar de en medo a os anarqustas y a os sndcastas, y eos tendrn que agradecernos e gesto. Ramn asnt y se atrev a fn a formuare a pregunta que o desesperaba: -Y Afrca anda metda en todo esto? Cardad beb dos sorbos de vno. -No se despega de Pedro. As que debe de estar muy cerca de todo... Ramn asnt. Ceos o envda? Ta vez as dos cosas, ms unas gotas de despecho... -Y qu pnto yo en todo eso, Cardad? -A su tempo Kotov te o dr... Mra, Ramn, entre o mucho que tenes que aprender, est tener pacenca y saber que a os enemgos no se es gopea cuando estn de pe, sno cuando se han arrodado. Y se es gopea sn pedad, cara|o! A a maana sguente, despus de ver sar a Cardad en e Ford, Ramn se arresg a desobedecer sus rdenes. Senta que se asfxaba en a Bonanova, donde apenas egaba e retumbar de agn fuego de artera, y ba| haca a cudad, cas sn confesarse a s msmo que entre sus esperanzas estaba a de encontrarse con Afrca. En e camno haca e centro, fue eudendo as caes donde se haban montado barrcadas desde as que se producan dsparos espordcos. Tranvas y autobuses detendos cortaban e trfco y por todas partes se despegaban banderas que advertan de a facn potca de os defensores de cada esquna: comunstas, socastas, anarqustas, poumstas, cataanstas, sndcastas cenetstas, tropas reguares, mcas y pocas, en un cadoscopo centrfugo que convenc a |oven de a necesdad de aquea batda: nnguna guerra poda ganarse con una retaguarda tan catca y dvdda. La cudad entera segua en pe de guerra y a expanada de a paza de Cataua pareca e pato de un cuarte. E edfco de a Teefnca, donde permanecan atrncherados os anarqustas de a CNT, estaba competamente rodeado y en a mra de varas pezas de artera. Los stadores, sn embargo, parecan tan confados que descansaban aprovechando a cda maana de mayo. Evtando a expanada, busc as Rambas y, a a atura de Paaco de a Vrrena y e hote Contnenta y, ms aba|o, por e Facn, e paseo estaba competamente vaco; soo ocasonamente se arresgaba a pasar agn transente presuroso agtando un paueo banco. Desde as nmedacones de mercado observ que, a cada ado de a cae, haba hombres atrncherados en as azoteas y supuso que os de Contnenta eran mcanos y drectvos de POUM. De una y otra vereda, con desgano, efectuaban dsparos, y Ramn pens que a suerte de os subevados estaba echada: aquea guerra de retaguarda ms pareca una escenfcacn que un enfrentamento verdadero. Snt a tentacn de hacer regresar a pe de Adrano y entrar con ea en os ocaes de POUM, pero comprend que aquea ndscpna poda resutar pegrosa. La mpedad con a que se haba |uramentado poda revertrse contra s aguen o dentfcaba y denuncaba su presenca en os predos de os trotskstas sn haber sdo envado por un superor. Muy pocos das despus Ramn sabra hasta qu punto Kotov confaba en Cardad, pues as predccones de a mu|er comenzaron a cumprse. Los enfrentamentos espordcos, voentos por momentos, contnuaron por un par de das, acumuando cfras de muertos y herdos, pero fueron perdendo ntensdad, como gastndose. Varos deres sndcastas y anarqustas pderon a sus camaradas a deposcn de as armas y, cuando a fn eg e grueso de as tropas envadas por e goberno, os rebedes haban reconocdo su derrota, a cudad estaba prctcamente pacfcada, y a mayora de os puestos cave, en manos de os hombres escogdos por os asesores y e Partdo. La bataa se braba ahora en e terreno verba, con un cruce contnuo de acusacones en e que os medos de propaganda comunstas, bres de a censura, evaban a me|or parte y dfundan a opnn de que os sndcastas de a CNT, os anarqustas y, en especa, os poumstas haban provocado ese evantamento que tanto oa a gope de Estado. Ramn pens que a esquva Cataua caa a fn ba|o e domno de os asesores sovtcos y de os hombres de Komntern, mentras, como coofn de xto, e goberno se abocaba a una crss y Largo Cabaero comenzaba a pataear, con a soga a cueo. Los acontecmentos cobraron una veocdad vertgnosa cuando a prensa comunsta asegur que posea pruebas de a coaboracn de os trotskstas de POUM con os fascstas. Se hababa de teegramas e, ncuso, de mapas con movmentos de tropas ftrados haca e bando enemgo. Largo Cabaero, asedado por todos os fancos, o quzs asumendo a fn su ncapacdad para resover os probemas de a guerra y de a Repbca, present a renunca. Entonces, con e apoyo de os comunstas y de os asesores, Negrn sub a a |efatura de goberno y, cas como prmera medda, anunc a egazacn de POUM y a ntencn de |uzgar a sus cabecas. Ramn, que se senta moesto por no haber estado ms cerca de a accn, se sorprend cuando e resuctado Mxmus se present a buscaro. Lo acompaaban otros dos hombres desconocdos para , obvamente espaoes, pero Mxmus prescnd de cuaquer tpo de presentacn. En senco ba|aron haca a cudad, verdadero campo despus de a bataa, con tropas en as pazas, edfcos ncendados, restos de barrcadas en as esqunas. La gente vova a sar a a cae en busca de comda y no a encontraba, pero ahora se retraba sencosa, ba|o a mrada de guardas de asato, mossos d'esquadra y mtares despegados por todas partes. Ramn tuvo a convccn de que a Espaa repubcana deba aprovechar aquea sacudda, expotar y drgr e odo "y e medo ancestraes, y aceptar de una vez que a nca savacn poda venr de a ms frrea dscpna y de a ntervencn sovtca fronta. Pens que ta vez Andr Marty tena razn cuando os haba cafcado de prmtvos e ncapaces, y cuando Kotov, a su modo cas potco, os am romntcos e ndoentes. E |oven snt que o apresaba a angusta por e destno de pas y por e sueo por e que evaba cuatro aos uchando: pero se haba dado un paso mportante para savaro. Mxmus, acompaado por Ramn y os otros dos camaradas, detuvo e auto en a carretera de Prat, ya en as afueras de a cudad, y esper a egada de otro vehcuo, tambn ocupado por cuatro hombres, dos de eos de aspecto extran|ero y uno con un brante unforme mtar, aunque desprovsto de grados. Mxmus do as rdenes, que parecan drgdas a Ramn ms que a sus otros dos acompaantes: a poca se dspona a sacar de Barceona a un prsonero, un espa a servco de os naconaes, y a eos es encomendaba a msn de evar a hombre sano y savo hasta Vaenca, donde sera nterrogado. La nformacn que posea aque hombre era capta para desartcuar as redes de coaboracn con e enemgo y para revear hasta qu nvees haba egado a tracn de os trotskstas. Pero todo e operatvo deba hacerse con a mayor dscrecn, por o que soo partcpaban en hombres de a ms absouta confanza. Unas horas despus, cuando ya anocheca, a patrua poca aparec en a carretera e hzo seas con as uces. Mxmus orden a os de segundo coche que se coocaran en a retaguarda y , con Ramn y os otros dos hombres, se ubc a frente de a caravana y enf haca Vaenca. En un par de ocasones, uno de os que va|aba en e auto trat de entabar conversacn, pero Mxmus exg senco. En pena madrugada egaron a as nmedacones de Vaenca, donde otra patrua os esperaba. Los que venan de Barceona se detuveron y Mxmus orden que no ba|aran de auto y se mantuveran vgantes y, sobre todo, caados. Ramn observ cmo Mxmus se drga haca a patrua, acompaado por e hombre vestdo de mtar que haba va|ado en e auto encargado de cerrar a fa. En a oscurdad trat de entrever o que ocurra en a carretera y crey escuchar que Mxmus y os que o esperaban hababan en ruso. Uno de aqueos hombres e resut famar, y aunque despus pens que poda ser Aexander Orov, |efe de os asesores sovtcos de ntegenca, a oscurdad e mpd tener a certeza. Con una nterna, e mtar que acompaaba a Mxmus hzo una sea haca a caravana y mnutos despus Ramn vo pasar |unto a su coche a un hombre esposado, conducdo por dos pocas. A pesar de a escasa uz, tuvo un sobresato cuando pudo dentfcaro: era Andreu Nn. En aque momento Ramn comprend que Mxmus o haba seecconado para aquea msn como un premo por su traba|o en e entorno de POUM. Entonces e vno a a mente e perodsta ngs con cara de cabao enfermo y as paabras que en una de as charas en e hote Contnenta e d|era a Adrano, unas semanas antes: -Nn es e espao ms espao que conozco. S no fuera tan catan, habra sdo torero o cantaor... Vve con una soa dea en a cabeza: a revoucn. Es de os que se de|ara matar por ea. A m me espantan os fantcos, pero a ese hombre o respeto. Sn voverse a mrar a sus compaeros de msn, Ramn d|o: -A ese hombre tendrn que mataro. Uno de sus acompaantes, e de ms edad, se atrev a comentar: -Acurdate de o que d|o e |efe. Van a hacere cantar todo o que sabe de os panes de os quntacoumnstas. -No habar -Ramn snt aquea convccn de un modo tan ncsvo que o atorment e deseo de ba|ar de auto y decrseo a Mxmus y hasta a msmsmo Orov, s era Orov quen ahora se apartaba para que ntrodu|eran a Nn en una pequea camoneta cuberta. Todo aqueo era un absurdo y Ramn supo que ba a termnar de peor modo. -Eos hacen habar a que sea -d|o e hombre ba|ando a voz-. Y todos estos trotskstas estn hechos de mantequa. -ste no. Y no habar. -Y por qu ests tan seguro, camarada? -Porque es un fantco y sabe que, s haba, de todas maneras o matarn, y de paso matara a sus compaeros. Sabs una cosa? Yo en su ugar tampoco habara. A o argo de todos estos aos, muchos detaes de m reacn con e hombre que amaba a os perros se fueron duyendo en m memora, aunque no creo que haya ovdado nada esenca. Lo que estn eyendo, en cuaquer caso, es a reconstruccn, segn ms recuerdos y desde a perspectva mafca de tempo, de unas conversacones y unos pensamentos que soo comenzara a anotar, a modo de apuntes, cnco aos despus de aqueos encuentros en a paya durante e ao 1977. En ese apso, yo me haba convertdo en un Ivn muy dferente de que haba sdo cuando me encontr con |ame Lpez, y o era, entre otras causas y como comprendern fcmente, porque de a hstora que me contara aque hombre oscuro -Raqueta tena razn, como cas sempre- nade poda escapar sendo a msma persona que haba sdo antes de escucharo. A medados de novembre, |usto e prmer da en que regres a a paya despus de nuestro tmo encuentro, vov a toparme con Lpez y creo que por prmera vez tuve a sospecha de que quzs aque hombre me estaba esperando. Pero por qu?, para qu?, me d|e, y tambn creo que de nmedato ovd esas preguntas. En esa ocasn -para acabar de competar os factores de a ecuacn necesara, como despus sabra- yo haba do sn Raqueta, que soa tener traba|o por as tardes y en e fondo no era demasado adcta a aqueos va|es nvernaes a a paya. Despus de os saudos, camos en e tema de va|e a Pars y de a saud de Lpez, pero resov e trmte dcndome que os mdcos franceses tampoco e haban encontrado nada y que e cma en Pars haba sdo todo o aborrecbe que era de esperar de aquea cudad. No s por qu aquea abrupta nterrupcn de una posbe chara sobre ago que me motvaba -Pars, e sueo de os va|es- me mpus a preguntare a razn por a cua sempre evaba vendada a mano derecha. Aun cuando saba que con aquea pregunta rozaba os mtes de o permsbe en una reacn superfca, de conversacones ntrascendentes, en ese momento senta una ncsva necesdad de saber ago defntvo sobre su persona, quzs movdo por a mpresn que e hombre e haba producdo a Raqueta y por a constatacn de que su saud no pareca ser un probema grave. -Es una quemadura muy fea -respond Lpez, sn pensaro demasado-. Me a hce hace unos aos, pero es desagradabe vera. Percb en su voz un tono de amento que no e conoca. No deba de ser, pens, que e moestara habar de a mano quemada: quzs e dsgustaba habrsea quemado, como s todava e ardera. Lament en ese nstante m ndscrecn y nunca he sabdo ben s, a modo de compensacn o porque necestaba vomtar m raba en-qustada, hce ago nhabtua en m y e cont os avatares sufrdos por m fama en os tmos dos meses, desde que emerg confctvamente a homosexuadad de m hermano menor. Sot todo e resentmento que senta haca ms padres por haber castgado de un modo tan crue a muchacho y, mentras hababa, me d cuenta de que haba sdo tan obtuso que hasta ese precso momento, cuando e confaba a aquea persona apenas conocda detaes y sentmentos que no e haba reveado n squera a m mu|er, haba concentrado m resquemor en a acttud de ms padres porque en readad me haba estado escamoteando e verdadero orgen de o ocurrdo: a persstenca de una homofoba nsttuconazada, de un fundamentasmo deogco extenddo, que rechazaba y reprma o dferente y se cebaba en os ms vunerabes, en quenes no se a|ustasen a os cnones de a ortodoxa. Entonces comprend que tanto ms padres como yo habamos sdo |uguetes de pre|ucos ancestraes, de presones ambentaes de momento y, sobre todo, vctmas de medo, tanto o ms (sn duda ms) que Wam. En m, adems, haba nfudo certo rencor haca m hermano, por ser precsamente m hermano e que se haba decarado marcn: yo poda entender y hasta aceptar que dos profesoras fuesen nvertdas, pero no era o msmo saber -y que os dems o superan- que e nvertdo es tu propo hermano. De todas formas, me ca aqueas eucubracones que, en manos de Lpez (qun coo era Lpez, para qun traba|aba en Cuba, a santo de qu poda r a verse con unos mdcos en Pars?) o de cuaquera que decdera utzaras, podan voverse en m contra, como se encarg de recordrmeo m propo pasado. Lpez me haba escuchado en senco, como apenado. Ix y Dax, cansados de corretear, se haban echado a unos metros de su amo, y e negro ato y faco, en su sto entre as casuarnas, tambn se haba sentado sobre unas races. En m memora, ese nstante ha quedado grabado como una fotografa, como s e mundo se hubera detendo por unos segundos, mnutos ncuso, hasta que Lpez d|o: -Sempre |oden a aguen... Lo sento por tu hermano -y me pd que o ayudara a ponerse de pe. Esta vez se mare menos y me confrm que en os tmos das se senta mucho me|or. Cuando ya comenzaba a ae|arse, Lpez se detuvo y me pd que me acercara. Apenas estuve a su ado, e hombre que amaba a os perros comenz a desenroarse a venda de a mano derecha y me mostr a pe pana y brosa que desde e nacmento de pugar suba haca e centro de a mano. -Es ben fea, verdad? -Como todas as quemadas -e d|e, sorprenddo de que soo fuera una ccatrz antgua. -Hay das en que todava me duee... -y permanec en senco hasta que me mr a os o|os y me d|o-: No estuve en Pars. Fu a Mosc. Aquea confesn me sorprend: por qu me haba mentdo y ahora me confaba a verdad? Por qu yo deba saber que haba estado en Mosc? No ban todos os das a Mosc decenas, centos de cubanos, por cuaquer motvo? Permanec en senco, sn poder responderme a m msmo, hacendo o nco que poda hacer: esperar. Entonces Lpez empez a vendarse a mano de cuaquer manera y me pregunt: -Te parece que podramos vernos pasado maana? Despegu a mrada de a mano otra vez cuberta y descubr en os o|os de hombre una humedad brante. Hasta ese da -a menos que yo supera- nuestros encuentros haban sdo cruces ms o menos casuaes, ms o menos propcados por a costumbre y os caprchos de cma, pero nunca estabecdos con anteacn. Por qu Lpez me peda otro encuentro despus de mostrarme aquea quemadura hasta entonces ocuta y de confesarme que haba estado en Mosc y no en Pars? -S, creo que s. -Pues nos vemos en dos das... Me|or s tu mu|er no est -advrt y se gope as perneras de pantan para que Ix y Dax camnaran a su ado haca donde e negro ato y faco os esperaba. La costa se haba enado de agas grses y marronas, cadveres hnchados de medusas voceas, maderas gastadas y pedras vomtadas por e mar a noche anteror, durante a entrada de un frente fro. En toda a fran|a de arena que abarcaba a mrada no se vea una soa persona. E so entbaba e ambente y aunque en a paya e are de norte bata fresco, sostendo, se poda resstr con e |cket gero que yo evaba ese da. Como me haba adeantado a a hora f|ada para a cta, camn un rato por a ora. Medo ocutos por unas agas fepudas, v entonces aqueos pedazos de madera renegrda que parecan formar una cruz y que, de hecho, eran os brazos de una cruz. La madera, corroda, adverta que ta vez aquea cruz -de unos cuarenta por vente centmetros- evaba mucho tempo a merced de mar y a arena, pero a a vez resutaba evdente que recn haba arrbado a a costa, empu|ada por e oea|e de tmo frente fro. Nada a haca partcuar: eran soo dos pezas de madera oscura, muy densa, erosonadas, devastadas seguramente con una guba, cruzadas y f|adas entre s por dos tornos oxdados. Sn embargo, aquea cruz rstca, quzs por su desgastada madera, quzs por estar donde estaba (de dnde haba vendo, a qun haba pertenecdo?), me atra|o tanto que, a pesar de m atesmo, decd cargar con ea uego de avara en e mar. La cruz de naufrago, a am, aun cuando no tena dea de su orgen y sn sospechar por cunto tempo me acompaara. Como s fuera nmune a a temperatura, Lpez aparec vestdo soo con una camsa grs, de mangas cortas, adornada con unos bosos enormes. Los borzos, hechos para temperaturas sberanas, parecan ms que feces. E negro, sempre entre as casuarnas, se arropaba en un capote mtar y en agn momento parec quedarse dormdo. Desde e nstante en que e hombre me haba convocado para aquea conversacn, apenas haba poddo pensar en otra cosa. Haba hecho un resumen menta de o poco que conoca de y no encontr un resquco para ftrar aguna especuacn sobre e orgen de aquea necesdad de verme y, era de esperar, habarme de ago presumbemente mportante (que prefera, o exga, que Raqueta no oyera). Hasta e momento en que nos encontramos estuve bara|ando muchas posbdades: que e h|o de Lpez tambn fuera marcn; que Lpez tuvera aguna buena nfuenca para ayudar a Wam en su recamacn; y, por supuesto, cas de ofco pens que ta vez Lpez ocutaba a ntencn de comentar ms opnones en agn sto y se preparara para regresar con aguna persona capaz de compcarme a vda, |usto cuando yo haba emnado todos ms sueos y ambcones (creo que ncuso ms cada vez ms morbundas pretensones teraras) y nada ms deseaba un poco de paz, como e p|aro adoctrnado que acepta gustoso a rutna segura de su |aua... Fuera por a razn que fuese, o que ba a ocurrr deba ocurrr, haba concudo, y poco antes de as cuatro de a tarde haba egado a Santa Mara de Mar, sn m raqueta de tens y hasta sn un bro para eer. Lpez sonr a verme con a cruz de madera en a mano. Le expqu cmo a haba haado y me pd vera. -Parece muy ve|a -d|o, mentras a estudaba-. Este tpo de tornos ya no se fabrca. -Es de un naufrago -coment, por decr ago. -De os que se van de Cuba en paanganas? -su pregunta destaba una burona rona. -No s. S, puede ser... -La cruz estaba ah, esperando a que t a encontraras -d|o, ahora con toda seredad, mentras me a devova, y a dea me gust. S hasta ese momento haba tendo aguna duda de qu hacer con a cruz, a posbdad de que e haazgo fuese ago ms que una casuadad me convenc de que tena que cargar con ea, pues soo en ese nstante tuve a certeza de que deba de haber sdo muy mportante para aguen a quen nunca conocera. Se me ocurran cosas as porque todava, a pesar de os pesares, yo poda reacconar como un escrtor? Cundo perd esa capacdad y tantas, tantas otras? En ugar de sentarnos en a arena, aprovechamos unos boques de hormgn stuados muy cerca de mar. Esa tarde Lpez haba trado una bosa con un termo eno de caf y dos pequeos vasos pstcos, en os que srv varas veces de a nfusn. En cada ocasn que beba caf, extraa de un boso de su camsa una ca|eta de cgarros y su pesada fosforera de bencna, capaz de mponerse a os sopos de a brsa. Adems de caf, e hombre que amaba a os perros traa tambn una maa notca. -Tenemos que sacrfcar a Dax -me d|o cuando nos acomodamos y mr haca donde os borzos corran, chapoteando en e agua. Sorprenddo por aqueas paabras, vote a cabeza para ver a os anmaes. -Ou pas? -pregunt. -Hace dos das o vo e veternaro... -Cmo un veternaro puede decre que sacrfque a un perro como se? Mord a aguen? No ve cmo corre, que est norma? Lpez se tom su tempo para responder. -Tene un tumor en a cabeza. Morr en cuatro o cnco meses, y en cuaquer momento va a empezar a sufrr y puede voverse ncontroabe. Entonces fu yo quen permanec en senco. -Lo que o pona agresvo era eso, no e caor... -agreg Lpez. -Le hceron pacas? -vov a mrar haca os anmaes. -Y otros anss. No hay posbdades de que estn equvocados... Esto me tene destrozado. Nade se puede magnar o que quero a esos perros. -Me o magno -must, recordando a muerte de Curry, un ratonero mocho que vv conmgo toda m nez y parte de m |uventud. -En Mosc y aqu en La Habana eos han sdo como dos amgos. Me gusta habar con eos. Les cuento ms cosas, ms recuerdos, y sempre es habo en catan. Y te |uro que me entenden... Cuando Dax empece a empeorar y yo me haya hecho a a dea... t seras capaz de ayudarme en esto? En un prmer momento no entend a pregunta. Despus comprend que Lpez me peda que o ayudara a sacrfcar a Dax y reaccon. -No, yo no soy veternaro... Y aunque o fuera, no, no podra hacero. E hombre se mantuvo en senco. Se srv ms caf y busc uno de sus cgarros. -Caro, no s por qu te he peddo eso... Es que no s cmo coo voy a... En ese nstante cre percbr que ago ms terrbe que a suerte de un perro enfermo rondaba a hombre, y cas de nmedato obtuve a confrmacn. -S a m me d|eran que estoy enfermo como Dax, me gustara que aguen me ayudara a sar rpdo de trance. Los mdcos a veces son ncrebemente cruees. Cuando ega o nevtabe deberan ser ms humanos y tener una me|or dea de o que es e sufrmento. -Los mdcos s o saben, pero no pueden hacero. Los veternaros tambn o saben y tenen esa cenca para matar. Busque a uno que... Sent que me ntroduca en un terreno pantanoso y perda movdad, posbdades de escape. Pero an estaba muy e|os de magnar hasta qu nvees me hundra en una fosa que resut estar rebosante de odo y sangre y frustracn. -Yo tambn voy a morrme -me d|o a fn e hombre. -Todos vamos a morrnos -trat de sar de trance con una obvedad. -Los mdcos no me encuentran nada, pero yo s que me estoy murendo. Ahora msmo me estoy murendo -nsst. -Por os mareos? -yo segu aferrado a m gca y a m pape de bobo-. La cervca... Hasta hay parstos tropcaes que provocan vrtgos. -No |odas, muchacho. No te hagas e tonto y escucha o que te estoy dcendo: que me estoy murendo, coo! Me pregunt qu cara|o estaba pasando: por qu, s apenas nos conocamos, aque hombre me escoga para confarme que se estaba murendo y que deseaba tener una persona capaz de abrevare os sufrmentos? Para eso me haba ctado? Entonces sent medo. -No s por qu usted... Lpez sonr. Mov e tan de zapato en a arena hasta hacer un surco. En ese momento yo tema an ms as paabras que aque hombre podra decrme. -E pretexto para r a Mosc fue que me nvtaban a a ceebracn de sesenta anversaro de Octubre. Pero necestaba r para ver a dos personas. Pude veras y tuve con eas unas conversacones que estn acabando conmgo. -Con qun hab? E hombre detuvo e movmento de pe y mr su mano vendada. -Ivn, yo he vsto a muerte tan de cerca como t no eres capaz de concebro. Creo que o s todo sobre a muerte. Lo recuerdo como s me hubera ocurrdo ayer: en ese precso momento fue cuando verdaderamente sent medo, medo rea, adems de gco asombro ante aqueas mpensabes paabras. Porque nunca en m vda pudo habrseme ocurrdo que aguen confesara su capacdad de sabero todo sobre a muerte. Ou se hace en una stuacn as? Yo mr a hombre y d|e: -Cuando estuvo en a guerra, no? asnt en senco, como s m precsn no fuera mportante, y uego d|o: -Pero soy ncapaz de matar a un perro. Te o |uro. -La guerra es otra cosa... -La guerra es una merda -sot e hombre, cas con fura-. En a guerra o matas o te matan. Pero yo he vsto o peor de os seres humanos, sobre todo fuera de a guerra. T no puedes magnarte de o que es capaz un hombre, de o que pueden hacer e odo y e rencor cuando os han amentado ben... Ms o menos a esas aturas pens: est bueno ya de rodeos y tonteras. Lo me|or que poda hacer era ponerme de pe y termnar aquea conversacn que no poda conducr a nada agradabe. Pero no me mov de m pedra, como s en readad hubera deseado saber adnde ra a parar aquea dsquscn de hombre que amaba a os perros. Me nteresaba?: hasta aque nstante o que me haba movdo era pura nerca. Pero entonces e hombre encend os motores: -Hace unos aos un amgo me cont una hstora -de pronto a voz de Lpez me parec a de otra persona-. Es una hstora que conoceron a fondo muy pocas personas, y cas todas estn muertas. Por supuesto, me pd que no a contara, pero hay ago que me preocupa. Yo haba decddo no vover a habar, pero Lpez me conmnaba. -Ou cosa? -M amgo mur... Y cuando yo muera, y cuando muera a otra nca persona que, segn s, conoce cas todos os detaes, esa hstora se perder. La verdad de a hstora, quero decr. -Y por qu no a escrbe? -S n squera debo contrsea a ms h|os, cmo voy a escrbra? Asent, y me aegr de que e hombre buscara otro cgarro: a accn me beraba de compromso de hacer aguna pregunta. -Te he peddo que vneras hoy porque quero contarte esa hstora, Ivn - me d|o e hombre que amaba a os perros-. Lo he pensado mucho y estoy decddo. Oueres ora? -No s -d|e, cas sn pensaro, y era totamente sncero. Despus me preguntara s aqua haba sdo a respuesta ms ntegente a una de as preguntas ms nstas que me haban hecho en a vda: uno puede querer o no querer que e cuenten una hstora que no conoce, de a cua no tene n a ms puta dea? Pero en ese momento era a nca respuesta a m acance. -Es una hstora tremenda, ya vers como no exagero. Pero antes de contrtea voy a pedrte dos cosas. Esta vez consegu mantener a boca cerrada. -Prmero, que no me trates ms de usted. As ser ms fc expcrteo todo. Y despus, que no se a cuentes a nade, n squera a tu mu|er, por eso te ped que vneras soo. Pero, sobre todo, no quero que a escrbas. Mr f|amente a hombre. E medo no me abandonaba y m cerebro era un frrago de deas, pero haba una que sacaba a cabeza. -S no debe habar de eso..., por qu quere contrmea a m? qu va a resover con eso? E hombre apag e cgarro hundndoo en a arena. -Necesto contara aunque sea una vez en m vda. No puedo morrme sn contrsea a aguen. Ya vers por qu... Ah, y no me trate ms de usted, vae? Asent, pero m mente ba desbocada por un soo sendero. -S, est todo muy ben, pero por qu me a queres contar a m. T sabes que yo escrb un bro -agregu, como s evantara un escudo de pape ba|o e fo de una espada de acero. -Porque no tengo otra persona me|or a quen contrsea, aunque a veces me parece que te he conocdo para poder contrtea. Adems, creo que a t te ensear ago. -De a muerte? -S. Y de a vda. De as verdades y as mentras. A m me ense mucho, aunque un poco tarde... -De verdad no tenes a nade a quen contare esa hstora? Un amgo, no s... Y tu h|o? -No, a no... -a reaccn fue demasado rspda, como defensva, pero de nmedato su tono camb-. E sabe ago, pero... A uno de ms hermanos e cont una parte, no todo... Y hace mucho tempo que no tengo amgos, o que se entende por amgos... Pero a t cas n te conozco, y as es me|or. Yo s o que me dgo... Hace un rato, cuando egu, todava no estaba convencdo, pero despus me d cuenta de que t eras a me|or persona posbe... Entonces, me prometes que no vas a escrbra n a contrsea a nade? De ms est decr que, sn tener una dea cara de por qu o haca n a o que me expona, e d|e que s y me compromet con . S yo hubera dcho que no quera or nngn cuento o que no poda prometer que no sadra a contaro ese msmo da, quzs toda esta hstora, en sus detaes ms profundos y srddos, se hubera perddo con a muerte de |ame Lpez y de otro ndvduo que, segn , era e nco que a conoca y tampoco ba a contara. Pero repasando a suma mprevsbe de concdencas y os |uegos de azar que me evaron a estar sentado frente a mar, aquea tarde de novembre, |unto a un ndvduo que me haba exgdo una respuesta que me sobrepasaba, soo podra egar a una concusn: e hombre que amaba a os perros, su hstora y yo, andbamos persgundonos por e mundo, como astros cuyas rbtas estn destnadas a cruzarse y provocar una exposn. Despus de escuchar m respuesta afrmatva, e hombre beb otro trago de caf y encend e cgarro que tena en a mano. -Aguna vez has odo habar de Ramn Mercader? -No -admt, cas sn pensaro. -Es norma -must e otro, con un convencmento profundo y una pequea sonrsa, ms ben trste, en os abos-. Cas nade o conoce. Y otros huberan preferdo no conocero. Y qu sabes de Len Trotsk? Yo record m contacto fugaz con e nombre y agunos momentos de a vda de aque persona|e turbo, medo desaparecdo de a hstora, mpronuncabe en Cuba. -Poco. Oue tracon a a Unn Sovtca. Oue o mataron en Mxco -rebusqu un poco ms en m memora-. Caro, que partcp en a revoucn de Octubre. En as cases de marxsmo nos habaron de Lenn, un poco de Stan, y nos d|eron que Trotsk era un renegado y que e trotsksmo es revsonsta y contrarrevouconaro, un ataque a a Unn Sovtca... -Veo que aqu os ensean ben -admt Lpez. -Y qun es Ramn Mercader? Por qu debo conocero? -Pues deberas saber qun fue Ramn Mercader -d|o y abr una arga pausa, hasta que se decd a contnuar-. Ramn fue m amgo, mucho ms que m amgo... Nos conocmos en Barceona y despus estuvmos |untos en a guerra... Hace unos aos vovmos a encontrarnos en Mosc. Los tanques sovtcos ya haban entrado en Praga y todo e mundo vova a habar en voz ba|a -e hombre mraba a mar, como s tras as oas estuveran as caves de su memora-. La cudad de os susurros. La tma accn contra e desheo de |ruschov, contra un socasmo que so que todava poda ser dferente. Con rostro humano, decan... -record y se frot e dorso de a mano cuberto por a banda de tea-. Vovmos a vernos, e da de a prmera nevada de ao 1968... Ramn tena cncuenta y cnco aos, ms o menos, pero pareca tener dez, qunce ms. Estaba gordo, haba enve|ecdo. Desde a guerra no nos veamos... -Enmudec, como s medtara en todo aque tempo transcurrdo. Cu guerra? -La nuestra. La guerra cv espaoa. -Y se encontraron as, por casuadad? -ya me haba pcado a curosdad. -Fue como s de aguna manera estuvramos esperndonos y de pronto os dos saramos a buscarnos, precsamente ese da en que cay a prmera nevada de ao en Mosc... -ahora sonr a evocaro, pero soo muchos aos despus entendera por qu en ese momento vov a mrarse a mano vendada-. Nos encontramos en e maecn Frunze, donde vva, frente a parque Gork. Ramn haba engordado, ya te o he dcho, pero adems estaba muy banco, y a otro que no fuera yo e hubera sdo muy dfc reconocer en aque hombre e mozo de que me haba despeddo en una trnchera de a Serra de Guadarrama, con e puo en ato, confados os dos en a vctora -hzo una pausa y encend otro cgarro-. Despus, cuando Ramn y yo empezamos a habar, descubr que de aquea poca tan hermosa, o nco que e quedaba, sn nnguna fsura, era a magen de a fecdad. Una magen que sempre haba utzado como un remedo capaz de ayudaro a sobrevvr. Y por eso, cuando decd contrmeo todo, me conf e sueo de su vda: ms que nada en e mundo, deseaba vover a aquea paya cataana, a menos una vez antes de morr. Y creo que ya saba que se ba a morr... Entonces e hombre que amaba a os perros, con a vsta otra vez f|a en e mar, empez a contarme as razones de por qu su amgo Ramn Mercader recordara, por e resto de sus das, que apenas unos segundos antes de pronuncar unas paabras que cambaran su exstenca haba descuberto a masana densdad que acompaa a senco en medo de a guerra. E estrpto de as bombas, os dsparos y os motores, as rdenes grtadas y os aardos de door entre os que haba vvdo durante semanas se haban acumuado en su concenca como os sondos de a vda, y a sbta cada a pomo de aque mutsmo espeso, capaz de provocare un desamparo demasado parecdo a medo, se convrt en una presenca nquetante cuando comprend que tras aque senco precaro poda agazaparse a exposn de a muerte. Los acontecmentos que se haban suceddo a partr de 26 de agosto de 1936 e revearon dfanamente as muchas veces nextrcabes razones de por qu Stan an no e haba roto e cueo. Enfrascado desde ese da en un combate cego, Lev Davdovch haba comprenddo que e |uego macabro de Gran Lder todava exga su presenca, pues su espada tena que servre como cataputa en su carrera haca as cumbres ms naccesbes de poder mpera. Y a msmo tempo haba comprenddo que, agotada aquea utdad de enemgo perfecto, reazadas todas as mutacones requerdas, Stan f|ara e momento de una muerte que entonces egara con a msma nexorabdad con que cae a neve en e nverno sberano. Unos meses antes, prevendo agn ncdente que compcara as decadas condcones de su aso, Lev Davdovch haba comenzado a emnar cuaquer argumento que as autordades noruegas puderan esgrmr contra . Ms que a agresvdad de partdo pronaz de comandante Ousng, o aarmaba a crecente vruenca de os estanstas ocaes, quenes haban sumado a sus ataques un rumor nquetante: con machacona nsstenca advertan que e contrarrevouconaro Trotsk utzaba a Noruega como base para as actvdades terrorstas drgdas contra a Unn Sovtca y sus deres. Su ofato entrenado e haba advertdo que a acusacn no era fruto de una cosecha oca, sno que vena de ms e|os y esconda fnes ms tenebrosos. Por eo e haba peddo a Lova y a sus segudores que borrasen su nombre de e|ecutvo de a IV Internacona, a tempo que decda de|ar de conceder entrevstas y hasta abstenerse de partcpar, como smpe espectador, en nngn acto potco de a campaa paramentara de su anftrn Konrad Knudsen. Su reacn con e mundo exteror se redu|o a as sadas que, una vez a a semana, Nataa y hacan con os Knudsen a Honefoss, donde soan cenar en restaurantes baratos para uego gastar e resto de a noche en un cne, dsfrutando de aguna de esas comedas de os hermanos Marx que tanto e gustaban a Nataa Sedova. Por eso e extra que os dos ofcaes de a poca noruega que aquea tarde se presentaron en Vexha no mostraran a amabe cordadad con que sempre o haban tratado as autordades de pas. Secamente mbudos de su funcn, e haban nformado que cumpan rdenes de mnstro Trygve Le y soo haban vendo para entregare un documento y regresar a Oso con frmado. E ms |oven, despus de hurgar en su carpeta, e haba aargado un sobre seado. Knudsen y Nataa haban observado, expectantes, cmo o abra, despegaba e foo y, tras a|ustarse as gafas, o ea. Mentras avanzaba, a ho|a haba comenzado a vbrar con un eve tembor. Entonces Lev Davdovch vov a metera en e sobre, para extendrseo a ofca que se o haba entregado y rogare que e d|era a mnstro que no poda frmar ese documento y que e hecho de pedrseo e pareca un gesto ndgno de Trygve Le. E ofca ms |oven haba mrado a su compaero sn atreverse a tomar e sobre. La ncertdumbre se haba apoderado de os pocas, nmves ante una acttud para a cua seguramente no estaban preparados. En ese nstante de| caer e sobre, que fue a posarse |unto a as botas de mayor de os ofcaes, que a fn reaccon: s no frmaba e documento poda ser detendo y puesto en manos de a |ustca hasta que fuese deportado de pas, pues tenan evdencas de que haba voado as condcones de su permso de resdenca a nmscurse en cuestones potcas de otros estados. Entonces se produ|o a exposn: movendo e ndce en cara sea de advertenca, Lev Davdovch es grt a os ofcaes que e recordaran a mnstro que se haba comprometdo a no ntervenr en os asuntos noruegos, pero que por nada de mundo habra renuncado a un derecho que era su razn de ser como exado potco: decr o que creyese convenente sobre o que ocurra en su pas. Por o tanto no frmara aque documento y, s e mnstro quera hacero caar, tendra que cosere a boca o hacer ago que seguramente moestara muchsmo a Stan: mataro. Unos das despus e exado tendra que reconocer que Stan, fe a su oportunsmo potco, haba escogdo con aevosa e momento ms propco para organzar a farsa de Mosc y tratar de convertro en cupabe de todas as perversdades concebbes. La recente entrada de Hter en Renana haba grtado a rostro de Europa que as ntencones expansonstas de fascsmo aemn no eran soo un dscurso hstrco. Mentras, e evantamento de una parte de e|rcto espao contra a Repbca, y e nco de una guerra por cuyos campos de bataa se paseaban tropas taanas, avones y buques aemanes, haban coocado a os gobernos de as democracas (atemorzados por a posbdad de quedarse soos ante e enemgo fascsta) en una stuacn de dependenca cas absouta de as decsones de Mosc. En aquea coyuntura, cuando se decdan os destnos de tantos pases, nade se ba a atrever a defender a unos amentabes procesados en Mosc y a un exado que haba sdo acusado, precsamente, de ser agente fascsta a as rdenes de Rudof Hess. Entonces e haba resutado evdente que a presn sobre e goberno noruego deba de ser ntensa y e advrt a Nataa que deban prepararse para agresones mayores. Pero e exado haba decddo que, mentras e fuera posbe, expotara su nca venta|a: e goberno de Oso no poda deportaro, pues nade o aceptaba, y n squera tenan a opcn de entregaro a a |ustca sovtca, que no o recamaba, a pesar de su propa petcn de someterse a |uco. Stan no estaba nteresado en |uzgaro, menos an tenendo en cuenta que a repatracn habra tendo que ventarse ante un trbuna noruego donde podra tener a oportundad de refutar as acusacones anzadas contra su persona y contra os ya condenados y e|ecutados en Mosc. Lev Davdovch tuvo a certeza de que se haba desatado a crss cuando e |uzgado de Oso o requr con e pretexto de que deba prestar decaracn sobre e aanamento de a casa de Knudsen: todo haba comenzado a carfcarse cuando e |uez que o haba ctado expuso as regas de |uego, advrtndoe de que como se trataba de una decaracn y no de un nterrogatoro, no se admta a presenca de Puntervod, su abogado noruego, n de Nataa, n squera de Knudsen, como dueo de a casa aanada. Soo, frente a |uez y os secretaros de trbuna, haba tendo que responder a preguntas sobre e carcter de os documentos sustrados, en os cuaes, asegur, no se nmscua en os asuntos nternos de Noruega n de nngn otro pas que no fuera e suyo. Entonces e |uez haba evantado unos foos y haba comprenddo a trampa que e haban tenddo: aque escrto, segn e etrado, demostraba o contraro, pues a propsto de Frente Popuar, haba hecho un amado a a revoucn en Franca. En e artcuo, escrto tras a vctora de a aanza de as zquerdas francesas, Lev Davdovch haba comentado que Lon Bum, a a cabeza de nuevo goberno, resutaba una garanta mnma de que a nfuenca estansta encontrara escoos para estabecerse en e pas, y adverta que s Franca consegua radcazar su potca, ben podra convertrse en e epcentro de a revoucn europea que haba esperado desde 1905, a revoucn capaz de frenar a fascsmo y arrnconar a estansmo. Sn embargo, segn e |uez, aque documento era una prueba de su conducta desea haca e goberno que tan generosamente o haba acogdo, y una voacn de as condcones de aso. Indgnado, Lev Davdovch pregunt s nvestgaban sus opnones potcas o un aanamento de a casa donde se ao|aba, practcado por un grupo profascsta. Como s no o hubera escuchado, e |uez se haba vueto haca e secretaro de actas y haba confrmado que e seor Trotsk admta ser e autor de documento que demostraba su ntromsn en a potca de terceros pases. Cuando se drga a a puerta, os pocas que o custodaban e nformaron que deban evaro a vecno Mnstero de |ustca. Ya en e edfco contguo, o recberon dos funconaros tan mbudos de su carcter que e pareceron recn sados de un cuento de Ch|ov. Luego de nformare que e mnstro Le se dscupaba por no estar presente, e tenderon una decaracn que e mnstro e rogaba que frmase como requsto para proongar su permso de permanenca en e pas. Mentras avanzaba en a ectura de a decaracn, Lev Davdovch haba credo que as senes e expotaran s no daba renda sueta a su ra. Yo, Lev Trotsk, haba edo, decaro que m esposa, ms secretaros y yo no reazaremos, mentras nos haemos en Noruega, nnguna actvdad potca drgda contra nngn Estado amgo de Noruega. Decaro que resdr en e ugar que e goberno esco|a o apruebe, y que no nos nmscuremos de nnguna manera en asuntos potcos, que ms actvdades como escrtor estarn crcunscrtas a obras hstrcas, bogrfcas y memoras, y que ms escrtos de ndoe terca no estarn drgdos contra nngn goberno de nngn Estado extran|ero. Convengo en que toda a correspondenca, teegramas o amadas teefncas envados o recbdos por m sean sometdos a a censura... E exado se haba puesto de pe mentras arrugaba a decaracn, a tempo que preguntaba por dnde se egaba ms rpdo a a crce donde o encerraran para mantenere caado. Lev Davdovch comprobara que os atemorzados noruegos no necestaban encarcearo para sometero a un senco que, a todas uces, exga Stan, empeado en tapar unos argumentos que puderan poner de manfesto as mentras y contradccones de a farsa |udca recn ceebrada en Mosc. De regreso a Vexha, de donde se haban evado a sus secretaros con rdenes de deportacn, os confnaron a Nataa y a en a habtacn cedda por Knudsen, frente a a cua coocaron una pare|a de guardas para mpedre ncuso a comuncacn con e dueo de a casa. Como s se tratara de un |uego de nos, so que dramtco y macabro, Lev Davdovch haba pasado por deba|o de a puerta una protesta forma en a que acusaba a mnstro de voar a Consttucn con un confnamento que no haba ordenado nngn trbuna. A a maana sguente, un poca e entreg una comuncacn de Trygve Le donde e nformaba que e rey Haakon haba frmado una orden que e permta atrbucones extraconsttuconaes en e caso de os exados Lev Davdovch Trotsk y Nataa Ivnovna Sedova. Sn duda, Le pareca dspuesto a consegur que, con e senco, cayera cuando menos un manto de duda sobre a nocenca de deportado. Convencdo de que se acercaban tempos an ms turbuentos, Lev Davdovch haba encargado a su secretaro Erwn Wof que hcera egar a Lova a tma versn de La revoucn traconada. Aunque haba dado por termnado e bro a prncpos de verano, os acontecmentos de Mosc o evaron a retrasar su envo a os edtores, pues esperaba poder aadr una refexn sobre e |uco contra Znvev, Kmenev y sus compaeros de suerte. Sn embargo, ante a n-certdumbre de o que podra ocurrr con su vda, haba decddo aadr so un pequeo prefaco: e bro sera una espece de manfesto en e que Lev Davdovch adecuaba su pensamento a a necesdad de una revoucn potca en a Unn Sovtca, un cambo soca enrgco que permtera derrocar e sstema mpuesto por e estansmo. No de|aba de advertr a extraa rona que encerraba una propuesta potca |ams concebda por as ms febres mentes marxstas, para as cuaes hubera sdo mposbe magnar que, ogrado e sueo socasta, fuera necesaro amar a proetarado a rebearse contra su propo Estado. La gran enseanza que propona e bro era que, de msmo modo que a burguesa haba creado dversas formas de goberno, e Estado obrero pareca crear as suyas y e estansmo se reveaba como a forma reacconara y dctatora de modeo socasta. Con a esperanza de que an fuese posbe savar a revoucn, haba tratado de desgar e marxsmo de a deformacn estansta, a a que cafcaba como e goberno de una mnora burocrtca que, por a fuerza, a coaccn, e medo y a supresn de cuaquer atsbo de democraca, protega sus ntereses contra e descontento mayortaro dentro de pas y contra os brotes revouconaros de a ucha de cases en e mundo. Y termnaba preguntndose: s ya se haban pervertdo, hasta sus entraas, e sueo soca y a utopa econmca que o sustentaba, qu quedaba de expermento ms generoso |ams soado por e hombre? Y se responda: nada. O quedara, para e futuro, a huea de un egosmo que haba utzado y engaado a a case traba|adora munda; permanecera e recuerdo de a dctadura ms frrea y despectva que pudera concebr e dero humano. La Unn Sovtca egara a futuro su fracaso y e medo de muchas generacones a a bsqueda de un sueo de guadad que, en a vda rea, se haba convertdo en a pesada de a mayora. La premoncn que o haba mpusado a ordenar a Wof e envo de La revoucn traconada cobr forma e 2 de septembre. Ese da Nataa y tuveron a mpresn de abrr as pgnas de captuo ms oscuro de torbeno en que se haban convertdo sus vdas y tambn a certeza de que a maqunara estansta no se detendra hasta asfxaros. La orden de trasado nformaba escuetamente que su destno sera un ugar escogdo por e mnstro de |ustca y soo os haban de|ado tomar sus ob|etos personaes. Los pocas, en cambo, haban tendo a deferenca de permtr que se despderan de os numerosos membros de a fama Knudsen. La atmsfera en a casa haba adqurdo a densdad masana de un funera, y os |venes h|os de Kon-rad haban orado a veros sar como paras, tras haber compartdo con eos un ao de sus vdas durante e cua haban ncorporado un nuevo membro a a fama (Erwn Wof y |orks, una de as h|as de Knudsen, se haban casado), a predeccn por e caf y, como o demostraba aque nstante, a nocn de que a verdad no sempre trunfa en e mundo. E destno que es haban escogdo era una adea amada Sundby, en un fordo cas deshabtado de Hurum, trenta kmetros a sur de Oso. E Mnstero haba aquado una casa de dos pantas que os confnados compartran con una ventena de pocas dedcados a fumar y |ugar a as cartas y donde as restrccones resutaron ser peores que as de un rgmen pena: no se es autorzaba a sar y a nca vsta permtda era a de abogado Puntervod, cuyos papees eran revsados a egar y a partr. Adems, recban os perdcos y a correspondenca soo despus de ser groseramente censurados con t|era y tnta oscura por un funconaro que, a gua que |onas De, e |efe de a guarda que os custodaba, procamaba orguoso su mtanca en e partdo naconasocasta de Ousng. Los confnados soo haban vueto a tener una dea de o que pasaba fuera de aque fordo remoto cuando Knudsen consgu que es una devueta a rado, confscada cuando pasaron por Oso. As pudo tener Lev Davdovch una medda de xto consegudo por Stan con a coaboracn noruega cuando escuch as decaracones de fsca Vshnsky, quen comentaba que s Trotsk no haba contestado a as acusacones de su Mnstero era porque no tena modo de mpugnaras, y que e senco de sus amgos en os gobernos socastas de Noruega, Franca, Espaa, Bgca, corroboraba a mposbdad de rebatr o rrebatbe. Lev Davdovch haba comprenddo que deba hacerse or o estara perddo para sempre: a ms burda de as mentras, dcha una y otra vez sn que nade a refute, termna por convertrse en una verdad. Y haba pensado: queren acaarme, pero no van a conseguro. Utzando a tnta smptca que Knudsen haba ogrado pasare en un frasco de |arabe para a tos, prepar una carta para Lova donde e ordenaba anzarse a contraataque y a acompa de una decaracn, drgda a a prensa, donde refutaba as mputacones hechas en su contra y acusaba a Stan de haber montado e proceso de agosto con e fn de reprmr e descontento que se vva en a URSS y para emnar todo tpo de oposcn, en una ofensva crmna comenzada con e asesnato de Krov. Inssta, adems, en a nexstenca de canaes de comuncacn con cuaquer persona en terrtoro sovtco, ncudo su h|o menor, Sergu, de quen no haban tendo notcas en ms de nueve meses. Por tmo, ofreca a goberno noruego su dsposcn a que se anazaran as acusacones en su contra y peda a creacn de una comsn nternacona de as organzacones obreras para que se nvestgaran os cargos y se e |uzgara pbcamente... E 15 de septembre, como sada de ms a, su voz se de| escuchar con aque aardo: era a advertenca de que Lev Davdovch Trotsk no se renda. Aun cuando e exado haba evtado menconar en a decaracn su controversa con as autordades noruegas y os dengrantes sucesos de os tmos das y a haba fechado en e 27 de agosto (a vspera de su comparecenca en e |uzgado de Oso), e Mnstero de |ustca e prohb en adeante toda reacn epstoar. Por eso, aunque haca muchos meses que Lev Davdovch tena certeza de que e tempo que e quedaba de vda no e acanzara para revertr a corrente potca que o haba convertdo en un para y a a revoucn en un bao de sangre fratrcda, decd anzarse contra muro e ntentar que su decaracn obtuvera ms resonanca. Para empezar, orden a Puntervod poner una demanda contra os redactor de os perdcos noruegos Vrt Vok , naz, y Arbe|deren, estansta, co a esperanza de romper por esa va a recusn y usar e |uzgado como trbuna. E abogado present a demanda e 6 de octubre y e nform que se haban ncado os trmtes para resovera antes de fn de me Pero octubre se esfumara sn que se ncara e proceso, hasta que da 30 eg a expcacn: Le haba detendo os trmtes de |uco, amparado en un nuevo Decreto Rea Provsona segn e cua un extran|ero recudo ba|o os trmnos de decreto de 31 de agosto de 1936 no puede comparecer como demandante ante un trbuna noruego sn a concurrenca de Mnstero de |ustca. E 7 de novembre, Puntervod va| a Sundby para entregare, en nombre de Konrad Knudsen, una hermosa torta para que feste|ara su cncuenta y sete cumpeaos y e decmonoveno de a Revoucn de Octubre. |onas De, e fascsta |efe de a guarda poca, acompa a etrado mentras ste es entregaba e duce y hasta fect a su prsonero, desendoe (era tan prepotente que o hzo sn rona) muchos aos de fecdad. Le rogaron entonces a De un poco de prvacdad para ceebrar e nesperado regao. Apenas quedaron soos, Nataa troce a torta y extra|eron e pequeo roo de pape. Lev Davdovch se encerr en e bao a eer: Knudsen saba que, en os tmos dos meses, aqua era a hstora que ms o haba ntrgado, pero soo muy recentemente haba ogrado conocer os detaes que ahora e reveaba a exado con etra dmnuta, prescndendo de ad|etvos, con muchas abrevaturas. Segn Knudsen, e 29 de agosto, tres das despus de que o confnaran en Vexha, e goberno sovtco haba peddo a Le, quen susttua a mnstro de Exterores, de va|e en e extran|ero por esos das, a expusn de proscrto, pues utzaba a Noruega, nsstan, como base para sabota|es contra a Unn Sovtca. La proongacn de aso, decan amenazadores, deterorara as reacones entre os pases. Le aseguraba que cuando recuy a Trotsk, e 26 de agosto, aquea decaracn an no e haba sdo entregada, por o cua nade poda acusaro de habero confnado por verse sometdo a a presn sovtca. Sn embargo, Yakubovch, e emba|ador ruso, se haba encargado de comentar que varos das antes, cuando Lev Davdovch haba conceddo una entrevsta para e Arbederbadet, e haba expresado verbamente aque msmo mensa|e a Trygve Le. En esa ocasn e emba|ador haba amenazado con una crss potca y hasta a ruptura de reacones comercaes. Los navegantes y pescadores noruegos, convenentemente enterados de dferendo, temeron una represaa que os per|udcara y Oso haba ceddo a a presn y e asgn a Le e pape de represor. Fue entonces cuando e mnstro e haba propuesto frmar a decaracn de sumsn con a que pensaba contentar a os sovtcos pero, a no conseguro, deb ordenar a recusn en Sundby. Armado con a tnta smptca, Lev Davdovch empez a preparar una carta a Lova y a su abogado francs, Grard Rosentha. Sntndose bre de cuaquer compromso con os potcos noruegos, cont os detaes y causas de su recusn y pd a su h|o que agzara a campaa de respuesta a Stan: ahora ms que nunca saba que su nca posbdad era no rendrse, que e senco soo poda dares a vctora a esa maroneta que era Le y a quen mane|aba os hos, Stan. A travs de a rado y de os pocos perdcos que, trucdados, e permtan recbr, e confnado trataba de mantenerse a tanto de o que ocurra ms a de fordo. Con unas gotas de mezquna satsfaccn supo que, ta y como haba predcho, en Mosc y en e resto de pas contnuaban os arrestos de oposconstas verdaderos o nventados. Entre os que haban do cayendo cont a nfame Kar Rdek, |usto despus de que hubera recamado en a prensa a muerte de superbanddo Trotsk; tambn se enter de arresto de nfez Patakov, quen haba credo savarse s decaraba que a os trotskstas haba que anquaros como a carroa. En a nea de o predecbe, a fnaes de septembre se haba producdo a desttucn de Yagoda como |efe de a GPU, y su puesto haba sdo asgnado a un oscuro persona|e amado Nko Yzhov, en cuyas manos Stan pona a batuta para drgr un nuevo captuo de terror: Lev Davdovch saba que en Mosc necestaban organzar otra farsa para tratar de arregar as chapuceras de proceso de agosto y para emnar a cmpces demasado enterados, como e msmo Yagoda o e nfame Rdek. Otro de sus focos de nters era a evoucn de a guerra espaoa, a cua poda dar un gro tras e recente anunco de Stan de brndar apoyo ogstco a a Repbca. Pero no e extra saber que |unto a as armas, ncuso antes que eas, haban va|ado a Madrd os agentes sovtcos, estabecendo regas y mnando e terreno para que fructfcaran os ntereses de Mosc. A pesar de aque movmento snuoso, Lev Davdovch haba pensado cunto e habra gustado estar en aquea Espaa efervescente y catca. Unos meses atrs, cuando se haba perfado e carcter de a Repbca con e trunfo eectora de Frente Popuar, haba escrto a Companys, e presdente catan, soctndoe un vsado que, unos das ms tarde, e goberno centra e haba negado rotundamente... A su manera, Lev Davdovch rog para que os repubcanos ograran resstr e avance de as tropas rebedes que pretendan tomar Madrd, aunque ya presenta que para os revouconaros espaoes resutara ms fc vencer a os fascstas que a os persstentes y reptantes estanstas a os que es haban aberto a puerta de fondo. La buena notca de que Knudsen haba ganado as eeccones paramentaras en su dstrto eg a fordo reforzada con a entrada, asombrosamente permtda, de Lvre rouge sur e procs de Moscou, pubcado por Lova en Pars. Lev Davdovch comprob que e foeto consegua demostrar, de manera rrebatbe, as ncongruencas y fasedades de a fscaa moscovta, mentras adverta a mundo que un |uco donde no se presentaban pruebas, fundado en confesones autoncrmnatoras de reos detendos por ms de un ao, no poda tener vaor probatoro aguno. La me|or notca para e deportado haba sdo comprobar que Lova, egado e momento de tomar decsones, tambn era capaz de hacero. En as cartas que su h|o e haba envado, antes y despus de a pubcacn de Lbro ro|o (cartas que Puntervod trataba de repetre de memora), se ftraba a tensn en que vva e |oven, sobre todo desde e proceso de agosto. S ben e |uco de Mosc haba tendo e efecto benfco de acercar a ve|os camaradas como Afred y Margue-rte Rosmer, dspuestos a sar en defensa de Lev Davdovch, tambn haba desatado en Lova una sensacn de acorraamento que no o abandonaba y que o evaba a temer ncuso que pudera ser secuestrado o asesnado. Su stuacn, adems, se haba compcado con e agotamento de os fondos para pagar a mpresn de Boetn y con as tensones famares, pues desde a ruptura potca con Moner, |eanne deca sentrse ms cerca de as poscones de ex mardo que de as de Lova y su padre. Sn embargo, su mayor nquetud, nssta e muchacho, no era msmo n su matrmono, sno ago mucho ms vaoso: os archvos personaes e hstrcos de Lev Davdovch, guardados en Pars. Lova haba consegudo que una parte de os papees ya estuveran en poder de Insttuto Hoands de Hstora Soca y, a prncpos de novembre, entreg otra parte a a sucursa francesa de Insttuto. E resto, que contena agunos de os ega|os ms confdencaes, os haba puesto ba|o a custoda de su amgo Mark Zborowsk, e efcente y cuto poaco ucranano a que todos amaban tenne. Muy pronto aque asunto de os archvos demostrara ser ago ms que una obsesn de Lova cuando, apenas entregada a nueva partda a Insttuto, ocurr o que tanto tema: a noche de 6 de novembre, un grupo de hombres haba entrado en e edfco y sustrado agunos de os ega|os. Para a poca estaba caro que se trataba de una operacn profesona y potca, pues no fataban otros ob|etos de vaor que haba en e oca. Lo extrao era que os adrones superan de a exstenca de un depsto de que soo tenan conocmento personas de a ms absouta confanza de Lova. Ms an, s os adrones conocan os secretos de a papeera, por qu haban entrado en e Insttuto y no en e departamento de tenne, donde estaban os documentos ms vaosos? Lova acusaba de robo a a GPU, pero, a gua que en os ncendos de as casas de Prnkpo y Kadky, su padre percb que una hstora turba se esconda tras e suceso. E 21 de novembre, Puntervod ev a os Trotsk e cadver de a que fuera una db esperanza: e presdente norteamercano Roosevet haba vueto a rechazar a petcn de aso que Lev Davdovch e drgera. Las tmas aternatvas para sar de fordo eran ahora a mprobabe gestn que, como membro de goberno catan, haca Andreu Nn para que se es acogera en Espaa y a que Lova haba ncado a travs de Ana Brenner, amga cercana de Dego Rvera, para que e pntor ntercedera ante e presdente mexcano Lzaro Crdenas a fn de que ste e concedera aso. Para Lev Davdovch a posbdad de r a Mxco, quzs a ms reasta en ese momento, o desasosegaba: saba que en ese pas su vda pegrara tanto como s se acostara a dormr desnudo en a costa de fordo heado de Hurum. En e momento ms estrcto de confnamento, Lev Davdovch recb a vsta de Trygve Le, a quen no haba vueto a ver desde que se destapara a crss. Le traa unas provsones envadas por Knudsen, entre eas una bosa de caf que Nataa abr y comenz a preparar de nmedato. Despus de beber a nfusn, e mnstro e coment a confnado que haba vendo para decre que e |uco contra os hombres de Ousng se ceebrara e 11 de dcembre. Lev Davdovch no pudo evtar una sonrsa: e de|ara habar en pbco? Trygve Le desv a mrada haca os tomos coocados sobre a mesa y e coment que e |uco sera a puerta cerrada. Aunque Lev Davdovch snt cmo a ra o desbordaba, consgu camarse y e pregunt a mnstro s en as maanas, cuando se afetaba ante e espe|o, no e daba vergenza mrarse a a cara. Un vapor ro|zo cubr e rostro de Le, que esper unos segundos antes de reprochare su ngrattud a acogdo: como potco que era, deba de saber as exgencas que muchas veces mpona a potca. Pero a acaracn de otro fue nmedata: Le era un potco; , un revouconaro... Acaso por su fe potca Le estara dspuesto a someterse a o que estaba sometdo ?, pregunt, y Trygve Le se puso de pe, convencdo de que nunca deba dare una trbuna a aque hombre. Sn embargo, persguendo aguna dstensn, e mnstro extend a mano sobre os bros apados en a mesa y evant un voumen de as obras de Ibsen: Un enemgo de puebo. Lev Davdovch vo a oportundad pntada en e are y coment o apropada que resutaba aquea obra en su actua stuacn: e potco Stockmann que tracona a su hermano se pareca extraordnaramente a Le y a sus amgos, y ct de memora un fragmento: Todava queda por ver s a madad y a cobarda son o bastante poderosas para sear os abos de un hombre bre y honrado. Segudamente e do as buenas tardes a mnstro y extend a mano para que e devovera e bro. Sn mrar a confnado, Trygve Le e repc que haba muchos modos de sear os abos y hasta a vda de un hombre honrado: en unos das o trasadaran a una casa ms pequea, e|os de Oso, pues e Mnstero no poda afrontar e gasto de aqueres y sostenmento de exado y de os guardas en aque ugar. Luego tr e bro sobre a mesa y sa a a neve. Lev Davdovch asst a |uco contra os hombres de Ousng aun cuando saba que e proceso era una cortna de humo detrs de a cua os aborstas y os naconasocastas noruegos se daban a mano, aegres de haber cooperado en su margnacn. No obstante, en sus decaracones aprovech a ocasn para denuncar que aque |uco se ceebraba a puerta cerrada cumpendo rdenes envadas por Stan a mnstro fascsta Trygve Le. Por eso, una semana despus, cuando e anuncaron una nueva vsta de Le, e exado se prepar para o peor. E mnstro permanec de pe, sn qutarse e abrgo y sn mrar a Lev Davdovch, y e d|o que, para e ben de todos, e presdente Crdenas e haba conceddo aso en Mxco y sadran de nmedato. Aunque a perspectva de marchar a Mxco segua parecndoe pegrosa, e exado trat de convencerse de que era preferbe morr a manos de cuaquer asesno que vvr en ese cautvero que amenazaba endurecerse hasta apastaro. La prsa que se daban os noruegos por echaro de pas -n squera e permtran gestonar un trnsto por Franca para ver a Lova- deataba as tensones entre as que, por su cupa, deban de haber vvdo Le y os dems mnstros en os tmos cuatro meses. No obstante, Lev Davdovch pens que no deba perder su tma oportundad y e record a Le que todo o que y su goberno haban hecho contra su persona era un acto de captuacn y, como toda captuacn, es costara un preco, pues saba que cada da estaba ms cercano e momento en que os fascstas egaran a Noruega y os convertran a todos eos en exados. Lo nco que deseaba Lev Davdovch era que entonces e mnstro y sus amgos se encontrasen agn da con un goberno que os tratase como eos e haban tratado a . Trygve Le, nmv en e centro de a peza, escuch aquea profeca con una gera sonrsa en os abos, ncapaz de sospechar e modo abrumador y dramtco en que se cumpra. Nataa prepar os equpa|es mentras Lev Davdovch, todava temeroso de que a prsa y e sgo de a partda puderan conducros a aguna trampa, se dspuso a anzar bengaas de advertenca. A toda mquna redact un artcuo contra e abogado ngs de Consutoro Rea, y e francs, membro de a Lgue des Drots de 'Homme, quenes haban certfcado a egadad de proceso de Mosc, y escrb a Lova una carta, a a que daba vaor de testamento: e adverta que s ago es ocurra a y a su madre durante a travesa haca Mxco o en otro ugar, decaraba que Lova y Serozha eran sus herederos. Tambn e encomendaba que |ams se ovdara de su hermano y e peda que, s aguna vez vova a encontrarse con , e d|era que sus padres tampoco o haban ovdado nunca. E 19 de dcembre de 1936, envuetos en a uz opaca de nverno, suberon a auto que os sac de fordo de Hurum. Lev Davdovch contemp e pasa|e noruego y, como escrbra poco despus, mentras se ae|aban de fordo hzo en senco baance de su exo, para ratfcarse que as prddas y as frustracones superaban con mucho as dudosas ganancas. Nueve aos de margnacn y ataques haban consegudo convertro en un para, un nuevo |udo errante condenado a escarno y a a espera de una muerte nfame que e egara cuando a humacn hubese agotado su utdad y su cuota de sadsmo. De|aba Europa, quzs para sempre, y en ea os cadveres de tantos compaeros, as tumbas de sus dos h|as. Con se evaba apenas a esperanza de que Lova y Sergu puderan resstr y, a menos, sar con vda de aque torbeno; se ban as usones, e pasado, a gora y os fantasmas, ncudo e de a revoucn por a que haba uchado tantos aos. Pero conmgo se va tambn a vda, escrbra: y por ms derrotado que me crean, mentras respre, no estar vencdo. Romn Pvovch sonr, como s vovera a a vda, cuando Grgorev e descfr os caracteres crcos y ey e nombre estampado en e pasaporte: R-O-M-A- N P-A-V-L-O-V-I-C-H L-O-P-O-V. E sovtco haba do movendo e ndce sobre as etras y e recn bautzado Romn, h|o de Pabo, despus de sonrer, se mantuvo observando con detenmento os sgnos rgdos y dstantes, mentras uchaba por grabaros en su mente. En a foto de pasaporte, tomada en un stano de edfco que ocupaba a Emba|ada sovtca en Vaenca, pareca mayor, como s se hubera transformado desde a tma vez que se vo en un espe|o: pero e gust a cara de Romn Pvovch, ms reca, como hecha por a vda agreste de Cucaso donde, segn e documento, haba nacdo. Entonces Grgorev extend a mano, con una tensn exgente, y e devov e pasaporte con a sensacn de que se desprenda de un pedazo de su ama. Desde que aterrzaron en e aeropuerto mtar, Romn Pvovch haba sentdo cmo caa en un mundo mpenetrabe. E doma ruso o haba rodeado con a msma densdad que e hedor spero y oeagnoso exhaado por os ofcaes que os haban evado a una habtacn demasado cerrada, donde Grgorev sostuvo una breve entrevsta con dos de eos. Ahora, acomodado en e asento posteror de auto que comparta con Grgorev, senta cmo su ofato se mpaba con e are tbo que penetraba por a ventana y, con a carca de su doma, vova a recuperar certo equbro. -Estamos muy e|os de Mosc? -pregunt, observando e tupdo bosque de pnos que atravesaba a carretera. -Ms cerca que ayer -d|o Grgorev. -Y cundo me evars? -No vnste a hacer tursmo -afrm Grgorev y tuvo a certeza de que e tono de hombre se haba endurecdo, por aguna razn. Ramn decd permanecer en senco. No ba a permtr que nade e daara a aegra que o acompaaba desde que, a regresar a Barceona, Kotov e anunc que haba sdo seecconado para va|ar a a patra de socasmo, con a msn de prepararse para uchar por e trunfo de a revoucn munda. Sn ofrecere ms detaes, e asesor e haba advertdo que seran semanas ntensas, durante as cuaes se es exgra e mxmo a su cuerpo y su mente. E bosque de pnos se haba hecho ms mpenetrabe cuando, en una curva de a carretera, a monotona confera qued rota por una muraa de hormgn |unto a a que rodaron por varos centenares de metros hasta egar a un portn metco que se abr con un chrrdo carcearo. Ramn Mercader aert sus sentdos, dspuesto a captar e ms mnmo detae. Tras e portn, que vov a cerrarse apenas e auto o traspuso, corra un sendero estrecho y crcuar que empezaron a recorrer en sentdo opuesto a as manecas de reo|. A a zquerda, en o que deba de ser e centro de una ggantesca rotonda, se azaban ms pnos, separados a cada tanto por senderos que, como rados, se perdan haca e corazn denso de bosque. A a zquerda, demtadas por cercas metcas fanqueadas de setos compactos y podados, haba unas cabaas de adro, en cuya puerta prncpa se vean nmeros que seguan un orden recndto o arbtraro: de 11 se pasaba a 3, uego a 8, a 2, a 7, como s os nmeros huberan sdo voceados por un anuncante de oteras. E auto se detuvo ante a cabaa 13, y cuando Grgorev muste un egamos, Ramn tuvo a convccn de que aqueos guarsmos tenan un sgnfcado propco: aqu era e ao de su nacmento. Apenas puseron pe en terra, e auto se perd en a curva de a rotonda y Grgorev avanz haca a cabaa y abr a puerta, descorrendo cerro|o exteror. Ramn, que soo evaba un boso de tea donde e haban permtdo echar aguna ropa nteror, se apresur y cruz e umbra, para que su gua matera y esprtua cerrara a puerta tras . La saa de a cabaa estaba dspuesta como un aua para un soo aumno, en a que destacaban un puptre, una mesa con una sa, un pzarrn y un mapamund despegado en a pared. Haca un costado haba una mesa ba|a y, a su arededor, cuatro butacas forradas en pe Frente a eas estaban de pe dos hombres unformados: uno evaba un tra|e de regamento, con grados en os hombros, y e otro un mono de campaa negro, sn dstntvos. E ofca se acerc a Grgorev sonrente, o abraz, para uego besaro en as me|as y os abos mentras ambos mustaban paabras en ruso. E de tra|e de campar hzo un saudo marca a Grgorev y ste, uego de respondere, e es trecho a mano y e hab ago en aque doma pedregoso. Soo entonces e ofca se vov haca Ramn y se drg a en francs. -Benvendo a nuestra base, camarada Romn Pvovch. Soy e marsca Konev, |efe de a nstaacn, y -sea a hombre de negro-es e tenente Karmn, su ofca entrenador. Sntese, por favor. Un t? Romn Pvovch sonr, y ocup su asento mentras os otros tres se acomodaban en os restantes. -Podra ser caf, marsca? -pd, tambn en francs. -Por supuesto!... Tenente, por favor... -Mentras Karmn se retraba haca a cocna, e marsca encend un cgarro y mr a Romn Pvovch-. Esta noche, antes de que e tragan a cena, e tenente Karmn e expcar e regamento nterno, de absouto y estrcto cumpmento. Le adeanto que no podr sar de esta cabaa s no es acompaado por su ofca entrenador, por m o por su ofca operatvo, e camarada Grgorev. Y desde ahora e adeanto que para as fatas de dscpna soo hay una medda: a expusn. E marsca hzo un senco y, como s estuvera prevsto, Karmn regres con una bande|a de madera sobre a que humeaba una tetera que mpona sus emanacones a aroma de caf. En cuanto o prob, Romn Pvovch ament haber peddo aque breba|e excesvamente enduzado y caro y pens s e regamento e permtra prepararse msmo su nfusn. Sn pedre permso, Grgorev y e marsca comenzaron a habar en ruso, y Romn Pvovch supuso que a|ustaban os detaes de su estanca. E tenente Karmn beba su t con os o|os cavados en a taza, como s esperara encontrar una serpente en e fondo. E dogo se extend por varos mnutos, con Konev como prncpa expostor, y termn cuando Grgorev e entreg e pasaporte de Romn Pvovch a marsca, que mr a nuevo aumno. -Hasta que se decda su nueva dentdad, usted ser e Sodado 13 - nform acnco y, con un gesto cas teatra, rasg e pasaporte, para sobresato de Ramn, que snt ntdamente cmo se converta en un fantasma sn nombre, sn br|ua, sn retroceso, como se o confrmaron as tmas paabras de marsca-. O no ser nade. Grgorev y e Sodado 13 desayunaron en a cocna de a cabaa y ste tuvo a satsfaccn de poder prepararse e caf. Era un povo ro|zo y sn perfume, de que dfcmente se podra obtener una nfusn satsfactora, aunque coado por era cuando menos bebbe. Grgorev o nvt a dar una camnata y abandonaron a cabaa por a puerta trasera. Ms a de unos metros de terra barrda, se vova a ver a agobante presenca de bosque de pnos a travs de cua se extendan, hasta unos cen metros de a casa, unas cercas metcas cubertas con panchas gavanzadas que separaban os terrenos de as cabaas. Mentras penetraban en e bosque, e Sodado 13 not que su gua apenas co|eaba. La noche anteror e tenente Karmn e haba expcado e regamento de a base, que, esencamente, se reduca a a obedenca ms absouta. Le confrm que no tendra contacto con nade que no estuvera autorzado por y por e marsca, y e expc a razn: en un futuro, su vda podra depender de que nnguno de os estudantes de a escuea hubese vsto |ams su cara y de que no hubese vsto a de nnguno de eos. Todos os que entraban en aque recnto eran hombres de ndces de ntegenca excepconaes, y se es exgra segn esa capacdad. E resto de as condcones de su estanca, por tratarse de un sodado escogdo para msones especaes, se as expcara e camarada Grgorev, e d|o, y no pudo de|ar de sentr un fu|o de orguo a saber que era parte de una vendma seecconada. Pero ese da de verano de 1937 e Sodado 13 tendra a verdadera nocn de hasta qu punto haba cambado su vda cuando supo cu ba a ser a mportante msn que podra abrre as puertas de ceo proetaro. Grgorev comenz esbozndoe a stuacn que se vva en a URSS y de qu modo os mpcaba. Como Ramn saba, e Partdo y e goberno haban ncado e ao anteror una ucha a muerte contra os trotskstas y oposconstas que quedaban en e pas. Haba sdo especamente dooroso descubrr, escasos meses despus, cmo un grupo de os ms prestgosos ofcaes de E|rcto Ro|o, entre eos e marsca Tu|achevsky, se haban aado con a ntegenca aemana con a ntencn de dar un gope de Estado, deponer a camarada Stan y pactar con os fascstas. Las pruebas haadas eran rrebatbes, y os mtares haban sdo |uzgados y fusados unas semanas atrs, mentras prosegua a purga de eementos pegrosos de e|rcto y se competaba a depuracn en e Partdo. Aque operatvo, contnu, o haba drgdo e camarada Yzhov, comsaro de Asuntos Internos, ba|o a supervsn drecta de camarada Stan. Ahora ben, d|o Grgorev, y a pesar de que estaban rodeados soo por conferas, ba| a voz hasta convertra en un susurro: desde a cada de Yagoda, e anteror comsaro de Interor, acusado de tracn y trotsksmo, Yzhov haba comenzado una cacera dentro de as propas fuerzas secretas, tanto en a contrantegenca de a NKVD como a ntegenca mtar y, por exceso de ceo o por su deseo de borrar de mapa a os antguos ofcaes para sustturos por sus hombres de confanza, estaba ponendo en resgo a msma exstenca de esos organsmos. -E camarada Stan o ha de|ado actuar porque pensa que es necesaro emnar a os hombres de Yagoda que puderan estar gados a sus actos tradores - Grgorev detuvo a marcha-. Y nade me|or que Yzhov para ese traba|o. Pero a a vez e ha qutado de as manos varas dreccones, entre eas a ntegenca en e exteror, y as ha confado a camarada Laurent Bera. Esta base y os panes que en ea se preparan, por e|empo. Todo r ben para nosotros mentras se mantenga esa dvsn de funcones, pero s a depuracn de Yzhov provoca un enfrentamento con Bera, que a fn y a cabo es su subordnado, y se anza haca nosotros, a vamos a pasar muy, pero muy ma. Aunque o peor no es eso: o ms grave es que se podran perder as neas de traba|o que parten de aqu, entre eas a nuestra. -Y por qu e camarada Stan se arresga a que ocurra ago as? -Tene sus razones, sempre as tene -d|o Grgorev y escup haca un pno. Mantuvo e senco durante unos segundos-. M stuacn es especamente compcada por dos razones: prmero porque Yzhov me consdera un hombre de a poca de Yagoda, aunque entr en a ntegenca mucho antes; segundo, porque soy |udo, y es evdente que a no es gustamos os |udos, como a mucha gente... Por eso es ms seguro para m segur en Espaa y tratar de hacerme ndspensabe a. Ta vez abrumado por a nformacn que recba, por as paabras pronuncadas en espao o por e efecto benfco de vover a encontrar deba|o de seco Grgorev a Kotov que conoca o crea conocer, Ramn snt que vova a ser msmo y que e vrtgo de novedades y sondos ncomprensbes en medo de cua haba vvdo durante os tmos das comenzaba a ceder, a pesar de tener a mpresn de que estaban coocndoo en e borde de un precpco donde o abandonaran sn que se vsumbrara e menor asdero a su acance. -Y cu es a msn para a que nos necesta e camarada Stan? -La ms mportante -hzo una pausa arga, como s pensara-. Por eso estoy obgado a decrtea desde ahora, porque de tu dsposcn depende que sgamos adeante o no. -Cu es? -Ramn no quso |ugar a as advnanzas. Lo me|or, pens, era tomar e toro por os cuernos. -E camarada Stan pensa que ha egado e momento... Vamos a preparar a sada de Trotsk de mundo. Ramn no pudo evtar a sacudda. Ouso pensar que haba odo ma, pero saba que haba entenddo perfectamente y que en ese msmo nstante, soo por haber escuchado aqueas paabras de Kotov, su vda haba cado en una dmensn extraordnara. -Ou queres decr con preparar? -ogr preguntar. -Empezar a traba|ar para eo. Montar un gope maestro. Por eso t y otros comunstas espaoes ests aqu. -Nos vas a preparar para mataro? -Los vamos a preparar para muchas cosas. -Y por qu coo tenemos que ser espaoes? Kotov sonr y mov con e pe un pn ggantesco. Le coment que, en su opnn, os espaoes nunca seran buenos agentes secretos. Aunque tenan a su favor una mezca de temerdad y de cruedad nnata que os haca capaces de matar o morr (se es un gran mrto) y tambn eran fantcos (para este traba|o se necesta una buena doss de fanatsmo), arrastraban e defecto de ser demasado espontneos, a veces hasta cordaes y dramtcos, y en e fondo todos eran un poco fanfarrones, y a fanfarronera os haca ser habadores, y se resutaba un defecto dfc de erradcar... -No es muy aentador o que dces. No entendo entonces... -Esta msn es para hombres que haben e casteano como prmera engua. sa es a prmera razn. La segunda, que sean capaces de superar cuaquer escrpuo. Ramn pens hasta qu punto aqueos defectos y vrtudes eran tambn suyos y concuy que Kotov tena una buena doss de razn, excepto en a fanfarronera. -Pero a verdadera causa por a que ests aqu es porque creo que t puedes hacero -termn Kotov. Ramn mr haca e bosque. La ama de orguo se haba prenddo en su mente, despazando cuaquer otro temor. Ou habra pensado Afrca s hubese odo aquea conversacn? De verdad ea haba credo que era demasado bando? Ou haba vsto Kotov en ? -Dme, Ramn, s fuera necesaro, seras capaz de matar a un enemgo de a revoucn? E |oven mr a Kotov y ste e sostuvo a mrada. -S fuera necesaro, caro, o hara. E asesor sonr y su mrada recuper e bro que haba extravado en os tmos das. Con un dedo apunt a pecho de Ramn. -Te magnas e honor que representara ser e escogdo para sacar de mundo a esa escora tradora de Trotsk? Sabes que por aos y aos ese renegado ha estado traba|ando para destrur a revoucn y que es una rata nmunda que se ha venddo a os aemanes y a os |aponeses? Oue ha egado a panfcar envenenamentos masvos de obreros sovtcos para sembrar e terror en e pas? Oue su fosofa aventurersta puede poner en pegro e futuro de proetarado aqu, a en Espaa, en e mundo entero? Ramn mr otra vez haca e bosque. Su mente estaba en banco, como s todos os conductos de su ntegenca se hubesen quebrado, pero d|o: -Lo que no entendo es por qu se ha esperado hasta ahora para acabar con ese trador. -T no tenes que entender nada. Ya te o d|e: Stan tene sus razones, y nosotros, e deber de a obedenca... Por certo, cuntas veces has odo en estos dos das a paabra obedenca? -No s, varas. -Y a vovers a or m veces, porque es a ms mportante. Despus e sguen fdedad y dscrecn. sa es a sagrada trndad y debes grabrtea en a frente, porque uego de haber odo o que te he dcho, como te habrs dado cuenta, para t soo hay dos camnos: uno va haca a gora y e otro haca un campo de traba|o, donde no tenes a menor dea de o poco que vae a vda de un pobre tpo que n squera tene nombre y es consderado un trador... Arrba, ya deben de estar esperndonos. Cuando entraron en a cabaa, e marsca Konev y Karmn se puseron de pe y esbozaron saudos mtares. Mentras e Sodado 13 se acomodaba en e puptre, Grgorev es d|o ago a os dos mtares. Entonces Grgorev y e marsca ocuparon as butacas de fondo. Karmn, con su tra|e negro, fue a coocarse frente a pzarrn y parec rundrse en . Ramn not que tena as manos hmedas y escuch en su cerebro as tmas paabras de Kotov. -Sodado 13 -d|o Karmn, en un francs mpo y sureo que e evoc sus das en Dax y Tououse-, tu mentor nos ha dcho que ests preparado para comenzar e entrenamento. Pero antes de empezar a traba|ar, sers sometdo a dversas pruebas fscas y pscogcas para tener un dagnstco exacto de tu persona. S os resutados son satsfactoros, como esperamos, comenzars a recbr cases de hstora de partdo bochevque, de potca nternacona, de marxsmo-ennsmo y pscooga. Tambn te ensearemos tcncas de supervvenca, de nterrogatoro, de ucha cuerpo a cuerpo, y habr prctcas con dversas armas de fuego y paracadsmo. La parte ms mportante de entrenamento, sn embargo, estar en e traba|o con a personadad. Vas a aprender, ante todo, que ya nunca vovers a ser a persona que fuste antes de egar a esta base. Te vamos a mpar por dentro. Es un traba|o ento y dfc, pero s eres capaz de vencero, estars en condcones de recbr cuaquera de as personadades que se decda escoger para a msn. Esa personadad todava no est determnada, pero, sea cua fuere, nunca vovers a ser espao, n debers habar en espao, y mucho menos en catan. Por o pronto habars en francs y pensars en francs. Trataremos de que suees ncuso en francs. Nuestros especastas te ayudarn en ese empeo pero, repto, tu vountad es esenca para consegur e xto. E Sodado 13 pens que as expectatvas eran ta vez demasado eevadas, pero asnt en senco, pues ya presenta que todo aque conocmento podra sere t para a msn de que e habara Kotov. -Ben. Para comenzar, necestamos que superes una prueba muy senca, pero defntva, pues te va a ensear muchas cosas. Acompame! Karmn avanz haca a sada de atrs y e Sodado 13 o sgu. Tras eos fueron Grgorev y Konev. La maana era ahora ms cda y de bosque de pnos egaba un efuvo perfumado. Sobre una pequea mesa de madera e Sodado 13 vo tres modeos de puaes de campaa y pens que o ensearan a utzaros. De entre os pnos surgeron en ese momento a fgura de un mtar, vestdo como Karmn, que cas arrastraba a un hombre suco, con e peo grasento y vestdo con harapos, cuya fetdez se mpuso a aroma de bosque. -Mra ben a ese hombre -d|o Karmn-. Es una escora, un enemgo de puebo. E Sodado 13 apenas mr a ndgente cuando, sn que medaran otras paabras, Karmn grt: -Mtao! E Sodado 13, sorprenddo por e aardo, snt una dobe confusn: a orden era rea? Y a qun se a daban, a Sodado 13, a Ramn Mercader o a efmero Romn Pvovch? Pero no tuvo tempo de pensar ms pues Karmn extra|o de su funda a Nagan de regamento y a amart. - Ib tvov mat'! Lo qudas t o tengo que hacero yo!? E Sodado 13 mr os puaes y tom uno de ho|a corta y ancha que, sn saber por qu, e parec e ms apropado. Apropado? Para matar a un enemgo de a revoucn?, pens y snt que as pernas e tembaban cuando do e prmer paso. Trat de convencerse de que aqueo soo poda ser una prueba: egado e momento, e ordenaran detenerse y sacaran de a a pordosero. Avanz haca e hombre ftdo, en cuyos o|os descubr un medo crecente. E hombre d|o ago en ruso que no pudo entender, aunque percb como una spca donde se repeta a paabra tovrch, mentras daba uno, dos pasos haca atrs, con e cuerpo sacuddo por un tembor. E Sodado 13 sgu avanzando, con e pua a a atura de a cadera, esperando or a orden de detenerse, e mandato que no egaba, mentras e pordosero maoente estaba cada vez ms cerca de . E Sodado 13 vo e ruego dramtco en os o|os de hombre, apenas a un metro y medo de , y pudo escuchar e senco. Nada ms. En su mente se form una paabra: obedenca, y una pregunta: bando? La magen de Afrca pas como una centea por su cerebro. Entonces do otro paso, mov e pua haca atrs, para mpusarse, y comprend que e otro era ya ncapaz de hur, ncuso de retroceder. E terror o haba parazado y o haba puesto a sudar. Deba matar a un hombre as, a sangre fra, para demostrar su fdedad a una causa grandosa? Con esa mpedad haba que tratar a os enemgos de puebo en a terra de a |ustca? Ou tena que ver aqueo con as tracones de Trotsk, con os desmanes de os fascstas espaoes? No, se d|o, a orden egara, o detendran, todos se reran, y mov unos centmetros ms e pua hasta coocaro en a poscn de ataque. Y ya no o pens: anz e brazo armado en busca de ventre de pordosero y descubr, en ese nstante, que era e Sodado 13, que Ramn Mercader se haba esfumado, que estaba cumpendo con e prmer prncpo sagrado: a obedenca. E pua sgu su va|e en persecucn de a vda de hombre ndefenso, parazado por e terror, y cuando estaba a punto de hundrse en e ventre, sobre e que se haban cruzado as manos de hombre en un ntento de protegerse, aqueas msmas manos se moveron a una veocdad nconcebbe, desvaron e curso de acero y e Sodado 13 recb una fortsma patada en e mentn, que o anz de espadas, nconscente. En unas pocas semanas, e Sodado 13 comenz a percbr una mutacn en os coores de su concenca. Mentras as cases tercas ban enando su cerebro de razones fosfcas, hstrcas y potcas para hacer nquebrantabe su fe, as sesones con os pscogos ban drenando su mente de os astres de experencas, recuerdos, temores e usones for|adas a o argo de una vda y de un pasado de os cuaes se desprenda como s o fueran desoando. Le asombraba comprobar cmo su hstora persona comenzaba a ser una nube borrosa, y que ncuso acontecmentos recentes, como as tmas recomendacones que e hcera Kotov antes de partr de regreso a Espaa, parecan tan dfumnadas que a veces se preguntaba s no as habra vvdo en otra exstenca, remota y turba. En esos meses fue cuando reamente Ramn empez a de|ar de ser Ramn, y soo vovera a sero cuando e hombre en que o convertran se asfxaba y, para savaro, deba sar a fote e ve|o Ramn Mercader. O sempre que e ordenaban sacaro a tomar so. Pero ya nunc vov a ser e msmo Ramn Mercader de Ro... E hombre que en su pasado nebuoso haba adoptado con su romantcsmo |uven y con as arengas de Afrca os deaes comunstas empez ahora a asumr una fe centfcamente sustentada, cuya materazacn era a nueva socedad sovtca, donde a fn e hombre haba acanzado e grado mxmo de su dgndad. La ucha revouconara, ntutva y desordenada que haba despegado contra a ogarqua, a burguesa, e fascsmo y os tradores, se concret con nueva coherenca y fundamentos en a necesdad hstrca de a ucha de proetarado por materazar a utopa de a guadad y en a msn de Partdo de drgr esa gran contenda. Aprend que s aquea ucha por momentos poda parecer despadada, sempre era |usta. En as races cada una de estas deas asomaban as teoras y prctcas estansta a sabdura y a mrada estratgca de camarada Stan, e Secretaro Genera que se azaba sobre a hstora, a frente de os proetaros de mundo, como gena heredero de Marx, Enges y Lenn. La convccn de que e futuro de a humandad perteneca a socasmo se convrt en su credo; y aprend que, para que a Unn Sovtca acanzase futuro, cuaquer sacrfco, cuaquer acto estaba hstrcamente |ustfcado y no era admsbe a ms mnma dsdenca. En ese punto aaderon a sus estudos as eccones de odo cassta y, vsuazando esos enemgos de case, sus convccones se voveron ms sdas. Leg octubre y as temperaturas empezaron a ba|ar. Karmn anunc que, sn de|ar as sesones tercas y os encuentros con os pscogos, ncaran os entrenamentos fscos. E Sodado 13 tuvo a esperanza de que a fn sadra de os mtes de a base y ta vez poder ver con sus o|os parte de a readad umnosa de pas de os Sovet Sn embargo, savo as dos semanas en que se trasadaron a os montes Uraes para sometero a pruebas de resstenca en condcones tremas (de as cuaes regres con ses kos menos pero con e orguo de haber sdo fectado por Karmn), e resto de adestramento reaz en os bosques de Ma|ovka. A ncorpor as tcncas tro con fus, pstoa y ametraadora, as habdades de ucha con puna con espada y con hacha, os recursos de a defensa persona utzando soo manos y pes, y e ensearon cmo ser precso en e anzamento de granadas, e arte de escaamento de paredes y de os procesos democn. Vencdo e prmer cco, se empearon en e aprendz |e de as maneras de emnar a uno o ms enemgos con as dversa armas que domnaba, dentfcando prmero os puntos dbes en defensa de os contraros y uego os rncones de su anatoma donde se conseguan os efectos deseados con a mayor efcenca. Los enemgos con os que se entrenaba, especastas en os dversos modos de agresn, sempre fueron cafcados de perros trotskstas, renegados trotskstas, tradores trotskstas, hasta consegur que a mencn de ad|etvo provocara un derrame hormona. E Sodado 13 recordara como e momento ms gdo de su reconversn y entrenamento cuando o ensearon a resstr os mtodos pscogcos de tortura e nterrogatoro, en os que ncuyeron, para buscar e reasmo necesaro, agresones fscas destnadas a demostrare a ncrebe nventva humana para nfgr modos de sufrmento en sus seme|antes. La esenca de aque aprendza|e, sn embargo, no era soo a adquscn de a capacdad de caar, sno y, sobre todo, de no de|arse manpuar por os nterrogadores, de cortar cuaquer puente de entendmento que pudera abrr un cana haca sus debdades y, ms an, consegur que os nterrogadores creyeran hstoras que puderan confundros y ae|aros de a verdad. Le demostraron que era mucho ms dfc guardar un secreto que sonsacrseo a aguen, y o adestraron en |uegos pscogcos rebuscados, como a evocacn de sueos o e refe|o de supuestas obsesones enfermzas. Cuando a fnaes de novembre Grgorev reaparec en a base, e Sodado 13 ya era, hasta donde os entrenadores podan garantzaro, un hombre de mrmo, convencdo de a necesdad de cumpr cuaquer msn que se e ordenase, for|ado para resstr en senco dversos asedos, dotado de un odo vscera contra os enemgos trotskstas y apto para ser convertdo en a persona que e asgnaran. La satsfaccn de sus nstructores era ostensbe, pues e damante en bruto encontrado por Grgorev pareca ser una pedra maravosa, brante por todas sus arstas: a potca, a fosfca, a ngstca, a fsca, a pscogca, y haba sdo bndada con a me|or de as corazas, porque era un hombre capaz de guardar senco, de expotar su odo, de no sentr compasn y de morr por a causa. Una mquna obedente y despadada. Aquea tarde, e Sodado 13 vesta un unforme negro smar a de su entrenador persona, pero dseado para as temperaturas nvernaes. Grgorev, acompaado por e marsca Konev, entr en a cabaa, o saud con un gesto marca y, sn qutarse nnguna de as pezas con que se protega de fro, atraves a estanca en busca de a sada posteror. A una orden de Karmn, e Sodado 13 o sgu y, a acceder a pato nevado, estuvo a punto de sonrer a ver sobre una pequea mesa tres puaes smares a os que e ofreceran e da de su ncacn. E Sodado 13 comprend de nmedato o que se esperaba de y, cuando vo que e nstructor empu|aba desde e bosque a hombre vestdo con harapos, sacuddo por e fro y e medo, se dspuso a dare a eccn que ahora, estaba seguro, era capaz de regaare. -Sodado 13! -d|o Karmn-, ya o sabes... Frente a t hay un perro trotsksta enemgo de puebo. Mtao! E Sodado 13 escog e pua de campaa de e|rcto ngs. Apenas o aferr, snt cmo su pe se caentaba hasta no percbr e fro, mentras sus mscuos se convertan en una proongacn de a ho|a de acero y sus pes en serpentes que reptaban haca a vctma. E hombre rogaba y Karmn, unos metros detrs de , tuvo a genteza de traducre: |ura que es nocente, que no ha consprado, dce que oda a Trotsk, a Znvev, a Kmenev y a todos os tradores a a case obrera, nsste en que su padrecto es e camarada Stan, y pde por favor que se haga |ustca proetara con . Crees ago de todo eso? E Sodado 13 neg con a cabeza y sgu avanzando haca e hombre cuyos tembores parecan tan autntcos como a spca de pedad prendda de su mrada. En ese nstante crey descubrr una estratega dferente en e perro supcante que camaba con os brazos abertos, sn retroceder, como s se hubera funddo en a neve. Cuando mov e pua para buscar mpuso, reaz un rpdo |uego de manos y camb e agarre. No drgra su ataque a abdomen, sno a cueo, para que e supuesto pordosero pudera desvar e movmento de a ho|a de acero pero no mpedr que o gopeara entonces con toda sus fuerzas en as entrepernas, prmero, y, una vez de rodas, cavare e tan en a barba, con un medo gro de sus pernas. E Sodado 13 contuvo a respracn, dspuesto a ataque. De| su mrada en os o|os de a presunta vctma y, con un arco cerrado, proyect e brazo desde su costado derecho, buscando a yuguar de hombre cuyos o|os no perderon a expresn de terror hasta que e pua se e cav en e cueo y, un segundo despus, anz un estertor de sangre que escap por su boca y fue a dar en e pecho de unforme negro y acochado de su verdugo. E Sodado 13 snt en e hombro e peso muerto de hombre, sostendo por e pua, hasta que vo cmo se derrumbaba y de|aba bre e acero dentado, de que cayeron unas gotas ms de sangre sobre a neve ya enro|ecda. E Sodado 13 nunca recordara s en agn momento haba sentdo fro. Mentras e auto avanzaba y a densdad de bosque decreca, Grgorev evocaba os tempos de su egada a Mosc, en os das catcos y voentos prevos a trunfo de Octubre. Sn de|ar de escuchar, e Sodado 13 pens que, apenas cuatro meses antes, a |oven Ramn que o haba habtado e habra encantado vstar e Mosc ro|o de a revoucn, e sto de peregrnacn de todos os comunstas de mundo. Pero haba extravado a curosdad y ahora cumpa e trmte con a msma dscpna y fata de pasn con que hubera acatado una orden, aun cuando sus sentdos estaban aertas y, a a vez que procesaban as paabras de su mentor, grababan en su mente os detaes de recorrdo con a metcuosdad de profesona. Grgorev y e marsca Konev e haban comentado que se hara una pausa en sus entrenamentos. Por sus exceentes resutados, se e haba conceddo aque permso para que dsfrutara de un fn de semana en a capta. Muy pronto e Sodado 13 comprendera que e permtan sar de a base con otras ntencones. La neve persstente de os tmos das cubra pazas y edfcos, cpuas y parques, y e ro Moscova era un espe|o snuoso. Tan pronto empezaron e recorrdo, Ramn snt que penetraba en una cudad con ares de va feuda y espacos suprahumanos, que e provocaba una sensacn de ncongruenca entre su readad y sus pretensones, una mposbdad de defncn que soo e reveara su orgen muchos aos despus, cuando comprend que, a pesar de su grandeza y prepotenca, a capta sovtca segua sendo un terrtoro en confcto, e cruce de dos mundos que a perdan sus contornos: Occdente y Orente, crstansmo y ortodoxa, o europeo y o bzantno, que se desnaturazaban y daban ugar a ago dferente, defntva y esencamente moscovta. La paza Ro|a fue, como esperaba, a prmera parada, y, a atravesara, su dmensn se e anto| ms nabarcabe de o que as fotos de os desfes haban fraguado en su magnacn. Aunque as cpuas aceboadas y coordas de San Baso o sorprenderon por sus formas y coores, en readad e resutaron extcas e ndescfrabes, como s e habaran en ruso o en agn otro doma orenta; as ro|as muraas y torres de Kremn, en cambo, e pareceron ms cercanas, adecuadas a a ancestra grandeza de pas. Con un pase especa puderon ahorrarse a fa que, con aquea temperatura de menos doce grados y entre ofrendas foraes petrfcadas por a congeacn, hombres, mu|eres y nos, egados de todas partes de a URSS y de mundo, hacan en respetuoso senco para pasar unos escasos mnutos ante e cadver momfcado de creador de Estado sovtco. La emocn que esperaba sentr a penetrar en aque mausoeo entre faranco y henco se e extrav, pues e cost asmar, a travs de un crsta cuyos refe|os descomponan e rostro de a moma en panos ma montados, as emanacones de a grandeza de hombre que haba consegudo materazar e sueo ms precado y esquvo de a humandad: a socedad de os guaes. Con otra autorzacn, mnucosamente revsada por os custodos, avanzaron haca a Puerta de a Trndad, por a que atravesaron as muraas de Kremn, contra as que haban paeado a neve. Mentras o conduca por as caes nterores haca a paza de a Catedra, Grgorev e mostr os stos donde haban hecho modfcacones tras demoer unas ve|as capas de os tempos de os prmeros zares y cas detuvo a marcha para seaare, a a menor dstanca posbe, os ventanaes de as ofcnas admnstratvas desde as cuaes se drga e pas ms grande de a Terra. -Ah traba|a e camarada Stan? -Una parte de da -e respond Grgorev-. Y hasta hace unos aos tuvo su departamento a -e ndc e ve|o edfco de Senado, evantado en tempos de Catana a Grande-. Desde que se sucd su esposa, de| esas habtacones y sempre duerme en su dacha de Kntsevo. A e gusta resover os asuntos ms mportantes, pues cas sempre traba|a toda a madrugada. Duerme muy poco y traba|a mucho, pero es fuerte como un toro. Cuando abandonaron e recnto amuraado, bordearon os ggantescos amacenes Gum a os que acudan gentes de toda a cudad con a esperanza, muchas veces defraudada, de dare una sorpresa a sus estmagos. Frente a Museo de Hstora tomaron a ve|a cae Nkoskaya, rebautzada 25 de Octubre, para ascender a cuesta haca a pazoeta donde mperaba a estatua de Fx Dzerzhnsk, tras a cua se evantaba e edfco ms temdo de a nacn. - Vo a Lubyanka -e sea Grgorev. E Sodado 13 saba a hstora de aquea edfcacn y se dedc a contempara en senco. La antgua casa de seguros, ocre y adusta, haba recbdo haca vente aos a os hombres que, convertdos en apocaptcos azotes proetaros en a terra, haban asumdo a responsabdad de defender con cuaesquera mtodos a revoucn asedada por sus enemgos nternos y externos. Soo de mrar e edfco, tan denso que pareca enca|ado en a terra y por cuya acera no transtaba nade, se senta a fuerza emanante de a mpedad ms rea: a que, como vountad de un dos napeabe, decde sobre a vda y a muerte, sn necesdad de protocoos, por encma de toda ey soca. E Sodado 13 saba que detrs de aqueas paredes se mane|aba su propo destno y que, de agn modo, se haba convertdo en un adro ms en aque magnfco edfco que, desde a oscurdad, tanto haba hecho por a supervvenca de a revoucn. E poder avasaante de a Lubyanka sera muy pronto su poder, pens, cuando descubr que se equvocaba: aqu ya era su poder, y o haba sentdo en a mano que das antes sostuvera un pua ngs. -Como ves, a gente evta pasar por aqu -d|o Grgorev e hzo una pausa -. sta es a paza de medo. Es un medo que hemos cutvado con esmero, un medo necesaro. Se cuentan muchas hstoras de a Lubyanka, cas todas terrbes. Y sabes qu? La mayora son certas. Los burgueses utzan muy ben e medo, y nosotros tuvmos que aprendero y e|erctaro: sn medo no se puede gobernar n empu|ar a un pas haca e futuro. -E proetarado tene derecho a defenderse, de a forma que sea -d|o e Sodado 13 y Grgorev sonr. -Veo que te han atborrado de consgnas. Ahrrateas conmgo. Sn co|ear apenas, Grgorev o condu|o haca e buevar de os teatros y entraron en a cae Petrovka, donde e Sodado 13 encontr una vda paptante que contrastaba con a soedad sdera de a Lubyanka. Su mentor e haba dcho que buscaran un sto adecuado para comer ago y conversar, a savo de ndscretos. Ante un edfco de are modernsta, que a Sodado 13 e resut e|anamente famar y barceons, un hombre, a pe de una escaera que descenda desde a acera haca un stano, combata e fro marchando sn moverse de sto. E Sodado 13 tuvo a certeza de que e hombre os esperaba, pues os observ con nsstenca mentras marchaba: un brazo se mova a comps, y a mano de otro brazo, cruzado sobre e pecho en una extraa poscn, mova dos dedos nquetos, a a atura de a soapa. A pasar a su ado, Grgorev farfu un net, y ba|aron a semstano, cuyas caraboyas quedaban a a atura de a acera, y penetraron en o que, con dfcutad, e Sodado 13 hubera cafcado como una cervecera. Acodados a unas mesas atas, sn sas a su arededor, varos racmos de hombres y mu|eres hababan a grtos mentras beban grandes sorbos de un qudo con oor a puo a que aadan chorros generosos de os botenes de vodka que evaban en cuaquera de os muchos bosos de sus abrgos. Sn de|ar de habar n de beber, todos coman con avdez pequeas onchas de arenque ahumado sobre una roda|a de pan negro y unas tras de carne oscura de aguna espece de pescado seco a que gopeaban varas veces contra a mesa para factar a extraccn de os fetes, que degutan cas sn mastcar. E tufo de pescado, e hedor de a cerveza curada, e humo de aque nsufrbe tabaco ruso amado ma|orka y a fetdez de os sudores ba|o os abrgos que hedan a pe de carnero hmeda resut una atmsfera demasado agresva y e Sodado 13, preparado para resstr as agresones ms dversas, e rog que buscaran agn otro ugar. Grgorev sonr, comprensvo. -S, esto requere un entrenamento especa. La verdad es que a puebo escogdo por a provdenca de a hstora e hace fata ms agua y |abn, no? Cuando saeron, e hombre de os dos dedos sobre a soapa contnuaba su e|ercco, pero esta vez n squera os mr. Mentras vovan a buevar de os teatros, Grgorev a fn e deve e mstero de sotaro marchante: era un bebedor que buscaba otros dos compaeros con os que compartr unos vasos de yorsh, a mezca de vodka y cerveza que todos beban en e stano. -Los rusos son grandes bebedores, pero son bebedores compettvos. Hay dos cosas que no es gustan: a cerveza que no est cargada con vodka, pues es parece que es un gasto de tempo y dnero, y no tener puntos de referenca en a cantdad de bebda que tragan: por eso beben acompaados y compten entre eos. Y ese camarada, ya vste sus dos dedos, est buscando un par de compaeros para a faena... Luego de andar unas cuadras, otra vez en dreccn a Kremn, entraron en a paza de Manezh, y Grgorev, detenndoo por un brazo, e pd que observara e edfco monumenta ergdo frente a eos. Sobre a entrada prncpa, e Sodado 13 encontr una dentfcacn en crco que ogr eer: Hote Mosc. Contemp e boque de mampostera, de varas pantas (dez, doce, pues su estructura haca dfc sabero), con una coumnata soportando un techo adosado que se proyectaba haca e frente, y de nmedato percb una extraa fata de equbro. -Lo ves? -d|o Grgorev y agreg-: Es e prmer gran hote construdo por e poder sovtco. Un trunfo de a arqutectura socasta. E Sodado 13 asnt y permanec en senco, como e haban enseado. E edfco e pareca monstruoso, un adefeso cado de ceo y enca|ado a a fuerza en una paza con cuyo esprtu contrastaba doorosamente. Lo ms nsto era que as dos mtades de a construccn, que se abran a partr de cuerpo centra preceddo por a fachada, eran asmtrcas. Una tena coumnas adosadas y otra no; os psos superores de a torre zquerda tenan ventanas arqueadas, mentras que as de a torre derecha ucan estrctas y cuadradas; as cornsas de uno y otro boque corran a aturas dferentes, en una ncompatbe contraposcn de proporcones y estos que producan un efecto desconcertante, capaz de reafrmar a prmera sensacn de feadad agresva. -Es horrbe -susurr. -Ahora te expco qu pas -o conmn su gua y traspuseron as puertas de hote donde, gracas a una dentfcacn esgrmda ante e portero, puderon penetrar. Despus de a cudadosa prospeccn de Grgorev, se acomodaron en una mesa de un bar desoado, que oa a bar y soo remotamente a pescado seco, y donde e Sodado 13 descubr que, tras mostrar otra credenca (Grgorev pareca tener todas as que se pedan en Mosc), era posbe ncuso beber vno francs y comer onchas de samn noruego y ternera estofada. -Por qu construyeron as e edfco? -quso saber e Sodado 13. -Cama, muchacho, eso te o cuento despus -d|o Grgorev y beb de un gope su trago de vodka y vov a reenar e vaso con a pequea botea de boca ancha que e camarada mesero haba de|ado a acance de su mano-. Hace tres das estuve en una reunn muy, muy secreta, en a dacha de Kntsevo. Como te concerne drectamente, voy a decrte parte de o que se hab a. T sabes que s o que te cont en Barceona vaa tu vda, y o que has vsto y aprenddo en Ma|ovka vae, adems de a tuya, as vdas de Afrca, de Cardad y de tus hermanos, o que te voy a decr ahora no tene preco. Y te recuerdo que s antes no tenas retroceso, ahora tu nca opcn es avanzar y caarte a boca, con todo e mundo y para sempre. E Sodado 13 escuch as paabras de Grgorev y percb cmo o recorra un refu|o de satsfaccn. No tena medo n e mportaba que para no hubera vas de escape que no fueran haca deante, pues n e medo n e escape en otro sentdo caban ya en su mente. -Puedes habar -d|o y apart a copa de vno tras beber un sorbo. Grgorev prefr beber otro trago de vodka antes de entrar en matera: e camarada Stan en persona e haba conferdo e honor de responsabzaro de operatvo contra e renegado Trotsk y e haba dado a orden de ponero en marcha. En a reunn de Kntsevo soo haban partcpado e camarada Stan y e vcecomsaro Bera y . Haban comenzado por dscutr a stuacn nterna de Comsarado de Interores y Bera e haba dado a segurdad de que Yzhov no ntervendra en esa operacn. Es ms, haba agregado, os das de ese enano enoquecdo estaban contados y ahora era , Bera, quen estaba a frente de todas as operacones especaes que Yzhov, con su mana persecutora, hubera frenado o ncuso desmontado. Pero a operacn Trotsk naca en ese nstante, mpa y sn pasado, y Grgorev a construra por un camno paraeo a de todas as estructuras estabecdas, con a dscrecn necesara no soo para evara a cabo con xto, sno tambn con e efecto propagandstco que necestaban. A or as tmas paabras de Bera, e camarada Stan parec despertar de un etargo y evant una mano para pedr senco, contaba Grgorev. Durante a conversacn haba do probando agunos sorbos de su copa de vno georgano mezcado con oddzy, un tpo de monada tambn trada de Georga: segn e expc a Grgorev, beba aque compuesto con a autorzacn de os mdcos, pues se haba demostrado que a mezca de esas dos bebdas ancestraes estmuaba a crcuacn y rea|aba os mscuos. Como ben deca e camarada Bera, comenz e |efe, a cacera de trador degenerado y fascsta haba empezado. , personamente, haba decddo que Grgorev fuese e drector n stu de a operacn, pero e camarada Bera deba recbr de Grgorev partes semanaes y, s era precso, partes daros, de os que sera puesto a corrente sempre que fuera necesaro y, de manera obgatora, una vez cada qunce das. Grgorev, como ofca operatvo a cargo de a msn, tendra un superor drecto dentro de Comsarado, un agente que soo respondera ante Bera, y con e cua Grgorev deba dscutr todas as cuestones de ogstca, aunque ya e adeantaba que tendra a su dsposcn os medos econmcos y humanos necesaros, pues acabar con ese gran trador se consderaba una prordad de Estado sovtco, ms an, una necesdad para e futuro de comunsmo nternacona. E pan, que deba prepararse con sumo cudado, tendra que cumpr agunas condcones mportantes: a prmera, que no fuese posbe encontrar una psta capaz de gar a cuaquer organsmo sovtco con a operacn; a segunda, que a accn fna soo se e|ecutase cuando , personamente, , recac, dera a orden; y uego venan otras, como que e me|or ugar para concretar e pan era Mxco y que, de ser posbe, os e|ecutores fueran mexcanos y espaoes o, en su defecto, hombres de os servcos secretos de Komntern, aunque Bera, Grgorev y e ofca operatvo (an no hemos decddo qun, haba susurrado Bera) tenan que organzar varas aternatvas que, tambn , personamente, aprobara. Grgorev traba|ara sn preocuparse por efectos coateraes taes como una posbe crss con e goberno de mbc de Crdenas, pues egado e caso o haran tragarse a prepotenca con que se comport cuando haba protestado por e aso conceddo a renegado. Pases ms consodados, como Franca, Noruega o Dnamarca, haban cado de rodas cuando se atreveron a desafaro y se haba vsto obgado a apretar certos tornos. -Entonces me expc por qu haba egado e momento de dear e pan pero no de e|ecutaro. La esenca de todo es a guerra, e comenzo de a guerra y os camnos que sga -d|o Grgorev y vov a servrse vodka, aunque no o beb-. La guerra va a empezar en cuaquer momento... -Y por qu debo saber yo todo esto? -pregunt e Sodado 13, estupefacto por e peso que e|erca sobre sus hombros o que haba escuchado. Grgorev pareca ahora ms dstenddo y beb vodka. -En una semana tenemos que decdr qun sers. Nos sobran mexcanos y espaoes y necestamos ms franceses, norteamercanos. Vamos a crear varos grupos operatvos ndependentes, y puedes estar seguro de que de tu exstenca soamente sabremos cuatro personas en a Terra: Stan, Bera, e ofca operatvo y yo. -Ests pensado que sea yo quen cumpa a msn? -Vas a estar en a nea de frente, aunque todava no s en qu ugar... Pero como vas a traba|ar conmgo, prefero que desde ahora sepas o que se espera de t, egado e caso... La experenca me dce que aguen que sabe ben o que hace y por qu o hace, traba|a me|or. E Sodado 13 guard senco mentras Grgorev probaba e samn. Fuera, a tarde se haba convertdo en noche y se vea un pedazo de a cae O|otn Rad, ma umnada y cas deserta. -Stan me d|o ago ms... -comenz Grgorev y evant a mano para pedr otra chekushka de vodka. Cuando e mesero se retr, mr a su dscpuo-. Esta msn no admte e fracaso. S fao, o pago con ms peotas. -Te o d|o as? -E camarada Stan suee ser un hombre muy drecto. Y e puede moestar muchsmo que no cumpan ben sus rdenes... Para que me entendas: o que vste fuera de este hote es un monumento a a obedenca que exge y espera... Oye ben esto, te puede ensear mucho: cuando decd que se e deba dar una magen nueva a Mosc, escog este ugar para que se construyera un hote donde se ao|aran sus vstantes ms dstngudos. A partr de sus sugerencas, pd que e presentaran dos proyectos dferentes. Como pensa que Mosc debe comenzar a convertrse en a capta de a arqutectura proetara, tene sus deas a respecto. Se as coment a proyectsta Schsev y a os arqutectos Saveev y Stapran y es encarg os panos con a segurdad de que eos sabran nterpretar o que tena en mente. Los arqutectos tembaron a or o que Stan es peda y proyectaron, cada uno por su ado, o que creyeron que podan ser as deas de |efe. Pero cuando Schsev e present os dos proyectos, no pudo veros de nmedato, tena otros probemas, y no se sabe por qu, a a semana sguente os panos voveron a manos de proyectsta Schsev... autorzados os dos por e camarada Stan. Cmo era posbe?, se preguntaron. Ouera dos hotees, o quera os dos proyectos, o haba frmado os dos por error? La nca soucn era preguntare a camarada Stan s se haba equvocado, pero... qun se atreva a moestaro en sus vacacones en Soch? Adems, e Secretaro Genera nunca se confunde. Entonces Schsev se umn, como e geno que es: reazaran os dos proyectos en un soo edfco, una mtad segn e de Saveev y a otra sguendo e de Stapran... As nac este engendro, y Schsev, Saveev y Stapran ograron sar arosos. E edfco es absurdo, un horror esttco, pero exste y cumpe con as deas y a decsn de camarada Stan. Yo aprend a eccn, y espero que t tambn seas capaz de entendera. Saud, Sodado 13! -d|o y beb hasta e fondo su vaso de vodka. Kotov deba morr, anunc Grgorev. Lamentaba de|ar a Sodado 13 en aque momento precso, quzs e ms beo en su proceso de renacmento, pero deba vover a Espaa para comenzar a preparar os funeraes de su otro yo. Uno nace, otro se va, es a dactca de a vda, y e expc que, antes de dedcarse en cuerpo y ama a a nueva msn, deba transferr sus responsabdades en Espaa a otros cmaradas; e traspaso soo poda hacerse sobre e terreno y en un tempo quzs datado por a stuacn de a guerra: aunque os naconaes haban ganado terrtoro, a zona ndustra y ms pobada de pas segua en manos repubcanas, y mentras a conservaran podan asprar a a vctora. A or ese comentaro, e Sodado 13 snt a artera mordda de a nostaga, pero ogr contener os deseos de Ramn y se abstuvo de hacer una soa pregunta. Lo que no pudo evtar fue que a mencn de a guerra y a nmnente partda de Kotov afectaran a su todava dooroso apego a o que hasta poco antes haban sdo su guerra, su patra y sus amores. Soo a concenca de que ya nada de aqueo e perteneca n vovera a pertenecere, a menos de a msma manera, y e orguo de saber que ahora formaba parte de un grupo seecto, stuado en e corazn de a ucha por e futuro de socasmo, o savaron de aque ttubeo. vva para a fe, a obedenca y e odo: s no se o ordenaban, e resto no exsta. Afrca ncuda. Afrca sobre todo. Karmn y e grupo de pscogos contnu traba|ando con , y e Sodado 13 supo domnar su ansedad por a demora de a anuncada concrecn de una nueva personadad. Saba que estaba en manos de os especastas ms capaces y, confado en a experenca de aqueos maestros de a supervvenca y a transformacn, se empe con ms ahnco en su adestramento. Ya en a segunda semana de dcembre, uego de un da montono en e que soo recb en a cabaa a vsta de a mu|er hertca encargada de a mpeza y de traere a comda, se presentaron ante dos hombres con aspectos y modaes dferentes a todos con os que haba tratado desde su egada a a base. Uno d|o amarse Ccern y e otro |osefno. La prmera mpresn que daban era a de ser un do cmco de vodev: ambos vestan de msmo modo desmaado, tenan en sus mradas una dureza profunda y ensayada, y hababan un francs perfecto pero con un de|o que e Sodado 13 no ogr ubcar. Cas a dos voces e d|eron que su msn era convertro en un bega amado |acques Mornard. Ou e pareca e nombre? E Sodado 13 snt cmo se enaba de orguo y satsfaccn. Fnamente de|aba de ser un aumno para convertrse en un agente. |acques Mornard, rept en su mente, mentras Ccern extraa de maetn que o acompaaba una carpeta y varos bros, que cooc sobre a mesa rodeada de butacones. -Vas a aprenderte de memora a vda de |acques Mornard -d|o, y mov a carpeta haca e Sodado 13-. Despus ete os bros, tenen nformacn sobre Bgca que tambn tenes que ncorporar. E amado |osefno, que haba permanecdo de pe, tom a paabra. -Escrbe os detaes que te gustara ncorporare a Mornard, os que creas que deben formar parte de su personadad o de su hstora. Lo que te entregamos es como e esqueeto que usars a partr de ahora. Los mscuos y a sangre se os ncorporamos despus. -Por qu bega y no francs? -se atrev a preguntar e todava Sodado 13-. Yo vv en Franca varos aos... -Lo sabemos -d|o |osefno-, pero tu pasado ya no exste y nunca ms exstr. Debes ser un hombre totamente nuevo. -E Hombre Nuevo -d|o Ccern, y e Sodado 13 crey advertr una pzca de rona-. Desde ahora debes pensar en t msmo como |acques Mornard. De a sodez de tu convencmento de ser |acques Mornard depende e xto de tu conversn y, ms an, depende tu vda. Pero tmao con cama... -d|o, mentras se pona de pe. Los dos hombres se ae|aron con una sonrsa, sn que medara despedda aguna. Durante aquea semana de ecturas y refexones, |acques Mornard dsfrut de a sensacn descrta por |osefno: era como s su cuerpo, hasta ahora vaco, fuera cobrando forma y competando su estructura. Vover a tener unos padres, un hermano, una cudad nata, una escuea donde haba estudado y practcado deportes, crearon e sostn sobre e cua se nsertaron sus gustos bscos, sus ve|as preferencas de |oven burgus, y hasta sus ms remotos recuerdos. Como cuaquer persona, haba asstdo con su padre y su hermano a muchos partdos de ftbo y se haba hecho segudor de un cub, tena su cafetera preferda en Bruseas, sus deas sobre vaones y famencos, haba tendo novas y un hobby que se convrt en profesn: a fotografa. No mtaba en nngn partdo n tena opnones potcas defndas, pero rechazaba e fascsmo, pues e resutaba, cuando menos, antesttco. Saba de a actuacn y e destno hstrco de Lev Trotsk o que cuaquer persona cuta, pero toda aquea dsputa eran asuntos de comunstas y a no e ncumban. Hababa e francs y e ngs, pero no domnaba e famenco n e van, pues haba crecdo fuera de Bgca, y tampoco conoca e ruso, aunque s entenda e espao por os varos va|es que haba hecho a Espaa antes de a guerra. De su fama de dpomtcos, dueos de certa fortuna, recbra con frecuenca sumas que e permtran vvr con desahogo y, s fuese necesaro, con tendenca a derroche. Sera un burguesto comn y corrente, un poco fanfarrn, sempre dspuesto a dvertrse y, en genera, despreocupado de a vda. |acques Mornard comprend o mportante que haba resutado e traba|o que os pscogos haban reazado con . A su ve|o conocdo Ramn no e hubera gustado ser como |acques; n squera e habra nteresado tener amstad con . Entre a evedad nteectua que ahora asuma y a pasn potca de catan y su rechazo mtante a os modos de vda burgueses se abra un absmo que e hubera resutado mposbe savar sn a radca mpeza de su concenca n e duro adestramento a que o haban sometdo. Cuando |osefno y Ccern regresaron, |acques Mornard senta que se haba enado hasta a mtad de su capacdad. E traba|o que a partr de ese momento emprenderon aqueos nstructores fue e de demurgos patncos: unos verdaderos creadores. Hababan de |acques como s o hubesen conocdo de toda a vda y e mpantaban recuerdos, deas, modos de reacconar ante determnadas stuacones, respuestas a as preguntas ms smpes y ms compe|as. Resut un proceso ento, de repetcones sucesvas, nterrumpdo a veces para de|ar que as nformacones se empozaran en e subconscente de |acques, quen recba entonces a profesor de fotografa empeado en ncaro en e mstero de as cmaras (|acques se enamor de a Leca, pero adems aprend a usar a pesada Speed Graphc, a preferda de os fotgrafos de prensa), de as entes, a evauacn de a uz y os secretos de traba|o en e aboratoro con os qumcos y equpos de mpresn; y despus a ogopeda, que o dotaba de modsmos, entonacones y suaves erres begas; a optometrsta, quen o provey de as gafas que usara desde entonces; a Karmn, que, cuando |acques egaba a borde de a fatga nteectua, o sacaba a a neve y a doce, qunce grados ba|o cero, e traba|aba cada mscuo de cuerpo con una ntensdad y una sabdura capaces de devovero a a cabana fscamente agotado pero con a mente despe|ada, sta para a sesn de da sguente. Cuando Grgorev regres a Ma|ovka, haca fnaes de enero, |acques Mornard era un hombre cas competo. E asesor e cont que no haba ogrado concur sus traba|os en Espaa y, sn que |acques se o preguntara, e expc que a stuacn de a guerra era todo o compcada y desesperada que caba esperar, aunque nada haca presumr un desenace cercano. E goberno repubcano confaba en poder resstr hasta que e confcto quedara funddo a a nmnente guerra europea y se convrteran en parte actva de gran boque antfascsta; as, su stuacn sera smar a a de as orguosas democracas que e haban vueto a espada con e pretexto de a no ntervencn. Pero o ms mportante, e d|o Grgorev, era que tambn haba tendo tempo para tender os prmeros cabes de a nueva operacn. Por eso, dspuesto a a|ustar os conductos, sadra en breve haca Nueva York y Mxco, donde deba sostener agunos encuentros mportantes. Antes, sn embargo, quera traba|ar personamente con su nueva cratura. La presenca de su mentor aent a |acques Mornard. E momento de sar de tero de a base de entrenamento se acercaba y, orentado por e asesor, se comenzaron a dar os retoques fnaes a bega. Un peuquero traba| con su nuevo corte de peo, un sastre prepar un ropero ndspensabe que se competara cuando va|ara a Occdente, y aaderon a su perf a afcn por os coches deportvos, cuyas marcas y caracterstcas tuvo que estudar, as como a hstora de automovsmo europeo. Su conocmento prevo de a gastronoma francesa y de os modaes en a mesa adqurdos en a coe Htere de Tououse es ahorraron aqueas dscpnas, aunque e ncucaron a afcn por certos patos begas. A propuesta de propo |acques, se e aad a su carcter a debdad por os perros. Aquea pasn remota de Ramn Mercader, ubcada en un ugar de su concenca a|eno a os razonamentos, era compatbe con e carcter y a educacn de |acques, y sus maestros se a permteron. Los abradores de a nfanca cambaron sus nombres de Santago y Cuba por Adn y Eva, y poder sentr amor por os perros hzo que Mornard se encontrase ms a gusto consgo msmo. Antes de marchar a Amrca, Grgorev decd evaro de nuevo a Mosc, donde se comportara pbcamente como un curoso perodsta bega de vsta en a meca de comunsmo. E asesor se encargara de comprobar por s msmo a sodez de a nueva personadad, y durante os das en que comparteron os ratos bres de Grgorev, |acques estuvo todo e tempo a prueba, respondendo a as preguntas ms dversas y mostrando as reaccones ms acordes con su nueva personadad. Dsfrutando de su bertad (saba que a o e|os un o|o o cabraba) |acques fue ms a de ano de os buevares que encerraba a a cudad prerrevouconara y se adentr en os barros proetaros, donde su presenca cas provocaba estampdas de os aarmados vecnos y donde encontr una grsura homognea y frrea capaz de removero. Saba que aqueos hombres, cas todos emgrados de os campos durante os tempos dfces de a coectvzacn de a terra, vvan ao|ados en espacos mnmos y ma caentados (as amadas komunakas), a veces sn agua corrente. Enfundados en abrgos de msmo corte y coor, ya gastados por os nvernos, apenas coman de as montonas y escasas ofertas de os desabastecdos mercados y combatan e tedo y e agotamento con doss fumnantes de vodka. Pero aqueos hombres tambn eran, como , sodados de a ucha por e futuro, cuyo sacrfco presente consttua a nca garanta de que a humandad de porvenr gozara de a verdadera bertad. La vda de aqueos habtantes de Mosc (desprecados por os verdaderos moscovtas) y a suya (s, que vesta ropas de teas caurosas egadas de Occdente y se amentaba con man|ares esfumados hasta de os sueos de aqueos proetaros) estaban en e msmo camno, en e msmo frente de bataa. Soo que mentras a responsabdad de stos resutaba cotdana y humde, a suya deba ser oscura y, egado e momento, crue, pero guamente necesara. Aqu era e preco que e presente es cobraba a os hombres de hoy por a uz de maana. Una de aqueas tardes, sentados en un banco de recn naugurado parque Gork, frente a heado ro Moscova, Grgorev y Mornard contempaban a os muchachos que, en mprovsados trneos, se deszaban sobre a capa de heo, feces y a|enos a os grandes doores de a vda. -Luchamos por eos, |acques -d|o Grgorev y e bega snt una profunddad sncera en a voz de su mentor-. Y es una ucha dura. -Lo s, y por eso estoy aqu. Pero me gustara que superan que soy como eos, y no un captasta de merda. Grgorev asnt y, tras un senco, hab con a vsta f|a en e ro. -Imagnate una carrera de cabaos -d|o, rascndose e mentn-. As vamos a traba|ar... Todos sadrn a a vez, pero unos se acercarn a a meta antes que otros. Las condcones de terreno, as oportundades, as capacdades de cada uno van a nfur, pero a orden que recba e |nete decdr qun va prmero haca e ob|etvo. S se o acanza, se termna e traba|o. S faa, e corresponde avanzar a otro. -Ou nmero es e mo? -T sers m as en a manga, muchacho. Vas a traba|ar sempre conmgo, drectamente conmgo. De momento estars a fna de a fa, pero eso no quere decr que seas e tmo. Ouere decr que sers a carta ms segura, y no te arresgar hasta que no quede ms remedo. -Y por qu no sago prmero y sto? -Por muchas razones que no puedo expcarte ahora, o quzs nunca. Soo entende que es as. |acques Mornard asnt y encend uno de os cgarros franceses que ahora fumaba y que, das atrs, e provocaban carrasperas y toses. -T vas a ser m obra maestra -sgu Grgorev-. Voy a construr para t una verdadera partda de a|edrez. Vamos a empezar a |ugar pensando desde e prncpo en a movda vente, en a trenta, en e |aque mate. Ser un reto nteectua, ago reamente hermoso -e hombre pareca soar cuando se mov y se cooc de frente a |acques-. Hay una soa cosa que me preocupa... -M obedenca, m senco? Grgorev sonr, negando. -Me preocupa saber s, egado e momento de |aque mate, |acques Mornard no va a faquear. S que Ramn y e Sodado 13 no faquearan. Pero |acques... Es una msn que puede egar a ser muy dfc, ta vez haya que pensar no soo en matar, sno tambn en morr... |acques anz e cgarro y medt unos nstantes. -Es extrao -comenz-. |acques Mornard me ocupa cas por competo, pero hay espacos adonde no puede egar. M odo y m fura estn ntactos, m fe es a msma. Y esas cosas no van a derretrse. S o que estoy hacendo y me sento orguoso. Tambn s que nunca podr expresar ese orguo, pero eso msmo me hace ms fuerte. S me ega e momento, ser a razn de proetarado, e odo de os oprmdos. Y o har por eos -y sea haca os nos que |ugaban-. Puedes estar tranquo. |acques es un nfez. Pero Ramn sempre estar dspuesto a todo. Tambn a morr... |acques Mornard posea una capacdad pecuar para enfrentarse a tempo. Haba nterorzado que cada accn debe e|ecutarse en e momento precso y que a ansedad por precptar os acontecmentos era ago a|eno a su carcter y su msn: su tempo tena dmensones hstrcas, corra por encma de os pazos humanos y sus meddas brotaban de a necesdad fosfca. Varos aos despus se preguntara s aquea capacdad que vno a savaro de estancamentos, abstencones y tedos cotdanos no e habra sdo ncucada con toda aevosa, prevendo o necesara que e sera para resstr en senco y con cordura os argos aos de su confnamento. Desde que Grgorev partera y regresara a rgmen de a base de Ma|ovka, sn una dea precsa de as semanas o meses que tendra que esperar para ponerse en movmento, se enfrasc en a tarea de pur as arstas vsbes y hasta ocutas de su nueva dentdad. En compaa de |osefno y Ccern, soa dar argas camnatas por e bosque, reptendo as hstoras de su fama y de su propa vda, mentras con a Leca ba buscando composcones sugerentes, uces expresvas, enfoques atrevdos. Dedc muchas horas a a ectura de perdcos y a estudo de panos de cudades y guas turstcas begas, hasta sentrse capaz de camnar sn extravarse por Bruseas o Le|a. Se puso a da sobre a enrevesada stuacn potca en Franca y estud a hstora recente de Mxco. Aque tempo, que en otra poca o habra exasperado, ahora e fua apacbe, sn traumas. En os perdcos franceses que haban comenzado a entregare, haba edo cmo a fscaa sovtca preparaba a nstruccn de caso contra ventn antguos membros de Partdo y ex funconaros de Estado, acusados de graves detos que ban de a tracn a a patra a comportamento antbochevque, pasando por e asesnato. Los nombres ms menconados eran os de Nko Bu|arn y Aex Rkov, antguos deres de a amada Oposcn de Derechas dentro de Partdo; e de Gunr| Yagoda, desttudo comsaro de Interores a cuyo cargo haba estado a nvestgacn para os anterores procesos de 1936 y 1937; y e de Chrstan Rakovsky, e ms tozudo de os opostores trotskstas. En e banquo tambn estaran emba|adores y hasta mdcos, como e doctor Levn, mdco persona de Lenn y Stan desde a revoucn, acusado de haber envenenado, entre otros, a Gork y a su h|o Max, cumpendo rdenes de Yagoda. Todo e pas saba que os acusados evaban argos meses detendos y su |uco era nmnente. Sn embargo, |acques Mornard no pudo de|ar de aarmarse ante a certeza de hasta qu punto os detos de aqueos hombres, como os de os tradores |uzgados en 1936 y 1937, haban puesto en pegro a exstenca msma de pas en e cua haban ocupado os ms atos cargos y contra e cua haban traba|ado, segn o edo, desde os msmos ncos de proceso revouconaro. Todos eos, coagados con e oportunsta Trotsk, eran a esenca msma de a ms soapada tracn, de a feona mayscua. Una notca eda en aqueos perdcos o sorprend an ms que e anunco de proceso. Se hababa de a muerte en Pars de Lev Sedov, e h|o y coaborador ms cercano de Trotsk, y se comentaban as extraas crcunstancas de suceso, que estaba sendo nvestgado por a poca oca. |acques Mornard tuvo a convccn de que aquea muerte, |usto cuando se echaban a andar os mecansmos para acabar con e ve|o trador, no poda ser obra de a casuadad o de a naturaeza, y cuando a fn Grgorev regres a Ma|ovka, se atrev a buscar a confrmacn de sus sospechas. -Crees que pudmos haber sdo nosotros? -Grgorev suspr de cansanco mentras se acomodaba en un butacn de a cabaa. -Sera muy extrao que no, dgo yo. -S, sera extrao. Pero as casuadades exsten, m querdo |acques, as compcacones postoperatoras son frecuentes... Por qu bamos a arresgarnos a matar a ese nfez que ya estaba medo muerto y vva como un ndgente en Pars, tratando de encontrar unos segudores que no aparecan? Para aarmar a ve|o y ponernos as cosas ms dfces?... |acques pens unos nstantes, y se atrev preguntar ago que os demurgos no haban ogrado borrare de a mente. -Y por qu mataron a Andreu Nn? -Porque era un trador, y eso t o sabes -d|o Grgorev, de corrdo. -No o mataron porque no hab? E otro sonr, ahora desganadamente. Se e vea agotado. -Ovdate de eso. Vamos, recoge tus cosas. Nos mudamos a Mosc. E pso franco donde se ao|aron estaba en as nmedacones de a paza de as Tres Estacones, sobre a cae Grohosky, muy cerca de |ardn Botnco. Era una ve|a casona de tres nvees que haba pertenecdo a un exportador de t, cuya fama, dezmada por a dspora y os rgores de a nueva vda, haba sdo hacnada en a panta ba|a. Grgorev y |acques ocuparon un departamento con bao propo en e segundo pso, y soo entonces e mentor e comunc que partran haca Pars en unos das. E 2 de marzo |acques sgu por a rado as nformacones sobre a apertura de a prmera sesn de Conse|o Mtar de Trbuna Supremo de a Unn Sovtca. Segn os reportes, haba arededor de qunentas personas en a saa, y su centro de atencn era e enve|ecdo y babucente Bu|arn. E fsca Vshnsky present os cargos, ya conocdos por todos: os acusados, coagados con e ausente Lev Davdovch Trotsk y su dfunto h|o y ugartenente, Lev Sedov, no soo eran asesnos, terrorstas y espas, sno que haban sdo agentes contrarrevouconaros desde e comenzo de a revoucn y aun antes. Ya en 1918, Trotsk y sus cmpces haban consprado para asesnar a Lenn, as como a Stan y a prmer presdente sovtco, Sverdov. En poder de a fscaa obraban decaracones probatoras de cmo Trotsk se haba convertdo en agente aemn en 1921 y de a Integenca Brtnca en 1926, a gua que agunos de sus compaeros de conspracn a presentes. En su degradacn tradora, a tma escaa haba sdo vender nformacn a os servcos secretos poacos y consprar, con agunos de os acusados, para provocar envenenamentos masvos de cudadanos sovtcos, afortunadamente mpeddos por a actuacn de os nsomnes guardanes de a NKVD. Como Grgorev entraba y saa de departamento, sn dar expcacones a |acques, ste decd aprovechar e tempo dando argas camnatas por Mosc, y por doquer e bega encontr una cudad conmovda e ndgnada. Durante aqueos das de terrbes reveacones, a gente hasta pareca menos preocupada por a psma cadad de pan o a fata de zapatos y se es vea feces de saber que sus drgentes haban consegudo desarmar otra conspracn restauradora y prometan ms castgos. La ndgnacn de puebo creca a medda que os acusados ban admtendo detos cada vez ms espeuznantes. Pero e asombro eg a su cmax cuando Bu|arn admt a monstruosdad de sus crmenes y se reconoc responsabe, potca y egamente, de promover e derrotsmo y de panear actos de sabota|e (aun cuando personamente, acar, no ntervno en a preparacn de nnguna accn concreta y negaba su partcpacn en os actos de terrorsmo y sabota|e ms snestros). Lo evdente era que Bu|arn haba fnazado su aegato de modo en que soo poda hacero un trador: Arrodado frente a Partdo y e pas, d|o, espero vuestro veredcto. |acques advrt que a ntervencn de Bu|arn ofreca una gran concentracn de madades presentes y pasadas, cas nconcebbes en un hombre que, hasta dos aos antes, se mova en as atas esferas de Partdo. Mas esa noche en as cerveceras, as caes, os vagones de metro, en as coas y entre os borrachos que puuaban en e trnguo srddo de as tres estacones (Lenngrado, Kazan y |arosav), |acques escuch una y otra vez as msmas paabras: Bu|arn ha confesado, y a msma concusn: Ahora s o van a fusar. Cuando a a maana sguente Grgorev e anunc que e tena un regao, |acques pens que haba egado e momento de a partda. -Hoy vamos a ver e |uco -e d|o, para a mayor sorpresa de otro, y agreg-: Yagoda sube a estrado. Eran poco ms de as ocho cuando saeron a a superfce en a estacn de O|otn Rad y se drgeron a a Casa de os Sndcatos. En e buevar de os teatros, en a paza donde se azaba e teatro Bosh y frente a hote Metropo ya se haba organzado una manfestacn y a gente peda con grtos y carteones a muerte de os tradores antbochevques y trotskstas. La ndgnacn era vehemente pero no catca, y |acques comprob que os grupos estaban organzados por sndcatos, fbrcas, escueas, y que as consgnas procedan de os edtoraes de Pravda. A travs de cordn de mcanos coocado en a boca de a cae Pushknskaya, ograron abrrse paso hasta e edfco donde, antes de a vctora de Octubre, se haba soazado a ndoente arstocraca rusa. Suberon a escanata, derroche de mrmoes, bronces y vdros, en busca de hstrco San de as Coumnas donde haban desgranado sus partturas os genos de a msca rusa y baado os grandes persona|es de sgo anteror. Gracas a a revoucn e recnto haba cambado su destno, como todo e pas: en os bochevques haban anzado muchos de sus dscursos revouconaros, e ncuso entre os ventocho magnfcos soportes de madera forrados de mrmo, a os que e san deba su nombre, se haba veado e cadver de Lenn antes de ser trasadado a prmer mausoeo donde repos; tambn a se haban ceebrado os |ucos de agosto de 1936 y febrero de 1937 que haban comenzado y contnuado a doorosa pero necesara purga de un partdo, un Estado, un goberno dspuestos a no detenerse n squera ante a hstora para poder gestar a nueva Hstora. En conmovdo senco, |acques ocup a sa que e ndc Grgorev. Funconaros de Partdo, deres de Komsomo, drgentes de Komntern, dpomtcos extran|eros y perodstas acredtados enaban e san cuando, a as nueve en punto, hceron su entrada os |ueces, os fscaes y, fnamente, os acusados y sus abogados. La tensn de ambente era masana, oscura, cuando |acques Mornard se ncn haca su mentor para preguntare a odo: -Hoy vene e camarada Stan? -E tene cosas muy mportantes que hacer para perder e tempo oyendo confesar a estos perros tradores. Cuando Vshnsky am a decarar a Gunr| Yagoda, un murmuo recorr e san. |acques Mornard vo ponerse de pe a un hombre ms ben pequeo, cas cavo, con un bgote hterano que e daba aspecto de hurn. Resutaba dfc reconocer en aque ndvduo, ncapaz de mantener e contro de sus manos, a hombre que por varos aos haba tendo e poder de decdr sobre a vda y a muerte de tantos cudadanos y que desde haca muchos aos haba esconddo a un trador. -Ests dspuesto a confesar os detos de que se te acusa, Gunr| Yagoda? -nqur Vshnsky, ostensbemente vueto haca e audtoro. -S -d|o de nmedato e reo e hzo una pausa antes de contnuar-. Confeso porque he comprenddo a perversdad de o que yo y os dems acusados hemos hecho y porque creo que no debemos de|ar e mundo con tan terrbes crmenes en a concenca. Con m confesn espero prestar un servco a a hermandad sovtca e nformar a mundo que e Partdo sempre ha tendo a razn y que nosotros, crmnaes fuera de a ey, hemos estado equvocados. Vshnsky, satsfecho, comenz e nterrogatoro con preguntas cazadas por a sorna, y cada respuesta de Yagoda provocaba un rumor y hasta agn grto de ndgnacn en a saa. |acques Mornard, todava capaz de sorprenderse ante certas acttudes rusas, percb a teatradad que emanaba de aqueos persona|es, de sus paabras, atuendos, gestos y hasta de a escenografa: sus actuacones e recordaron certos retabos de tteres y maronetas de os que haba dsfrutado en as cudades de sur de Franca, aqueas puestas en escena en as que, con necesaro engoamento, se contaba a nagotabe hstora de Roberto e Dabo, de Rodan y de os cabaeros de a Taba Redonda. Yagoda reconoca haber consprado para dar un gope de Estado, en connvenca con os servcos secretos aemanes, ngeses y |aponeses; admta su partcpacn en e compot trotsksta para atentar contra a vda de Stan, en agunos envenenamentos y en e asesnato de Mxmo Gork; aceptaba haber paneado una restauracn burguesa en Rusa y, cumpendo un pan de Trotsk, cometdo excesos represvos encamnados a crear maestar en e pas. Pero cuando Vshnsky, ms que contento por a vendma ograda, e pregunt sobre su pape en e asesnato de Max, e h|o de Gork, Yagoda no contest. Vshnsky e exg una respuesta, pero e reo se mantuvo en senco. La tensn se hzo densa y a voz de fsca reson entre as coumnas cuando e grt a reo que confesara su pape en e asesnato de Max. Desde su sa, en tensn, |acques advrt que as manos de Yagoda tembaban de un modo ncontroado cuando, mrando a trbuna, con voz apenas audbe, neg haber partcpado en e asesnato de h|o de Gork y agreg, con tono de spca: -Ouero confesar que he mentdo durante a nstruccn. No he cometdo nnguno de os detos que se me mputan y que he reconocdo. Le pdo, camarada fsca, que no me nterrogue sobre os motvos de a mentra. Sempre fu fe a a Unn Sovtca, a Partdo y a camarada Stan, y como comunsta no puedo cuparme de detos que no comet. |acques Mornard comprend que ago demasado extrao estaba ocurrendo. E rostro de Vshnsky, os de os |ueces, as expresones de os membros de trbuna y hasta as de os acusados reveaban un desconcerto que, desde e rea dedcada a pbco, se haba convertdo en un avspero de voces de ncredudad, sorpresa, ndgnacn, cuando por encma de a agaraba se az a voz de |uez prncpa que decretaba un receso hasta a tarde. -Pero qu nteresante! -e coment Grgorev, exctado-. Vamos a comer, te prometo que esta tarde vas a ver ago que nunca debes ovdar. Cuando regresaron, |acques Mornard vo penetrar en e San de as Coumnas a un Yagoda que pareca haber enve|ecdo dez aos en apenas cnco horas. Cuando e |uez se o exg, e acusado se evant con dfcutad. Su mrada era a de un cadver. -Mantene e acusado su decaracn de esta maana? -quso saber e |uez y Yagoda mov a cabeza negatvamente. -Me reconozco cupabe de cuanto se me acusa -d|o y abr una arga pausa hasta que os apausos, sbdos y grtos de muerte a perro trador de numerosos asstentes fueron acaados por e mazo de |uez-. No creo necesaro repetr a sta de ms detos y no pretendo atenuar a gravedad de ms crmenes. Pero como s que as eyes sovtcas no conocen a venganza, pdo perdn. Yo me dr|o a ustedes, ms |ueces; a ustedes, chequstas, a t, camarada Stan, para decr: perdnenme! -No, no habr perdn para t! -grt en ese nstante Vshnsky, sn poder ocutar su satsfaccn y su odo-. Vas a morr como un perro! Todos merecen morr como perros! Grgorev toc con e codo a un |acques demudado y e hzo una sea con a cabeza, ponndose de pe. -Ya no hay nada ms que ver -e d|o mentras abandonaban e san. |acques Mornard no pudo evtar sentrse confunddo. Costaba encontrares una gca a as dspares reaccones de Yagoda. Ya en a cae, Grgorev e pd a chofer que os trasadaba por a cudad que os evara drectamente a pso franco. Cuando ba|aron, despd a conductor con a orden de que pasara a recogero en un par de horas. En ugar de subr a escaera, Grgorev e hzo seas a |acques y saeron a pato de edfco, a travs de cua accederon a una cae por donde, sempre en senco, avanzaron haca a congestonada paza de as Tres Estacones. Sn detenerse, Grgorev puso rumbo a estrcto edfco de a estacn de Lenngrado. Cas a codazos entraron en e nco oca donde servan bebdas acohcas y e asesor pd dos pntas de cerveza. -Ou te parec o que vste? |acques Mornard supo de nmedato que a pregunta posea demasados trasfondos y su respuesta poda tener agn vaor para su futuro. -Oueres a verdad? -Espero a verdad -d|o e otro y se srv un segundo vaso, que carg con un chorro de vodka que evaba en un boso. -Yagoda no confes por vountad propa. Todo sonaba a teatro. Grgorev o mr, pensatvo, beb un gran sorbo de yorsh y, sn apartar a mrada de os o|os de |acques Mornard, vert ms de a mtad de a chekushka de vodka en su |arra y se o beb. -Yagoda conoce todos os mtodos que exsten para hacer confesar a aguen. Muchos os nvent y puedo asegurarte que tena una gran creatvdad. Por supuesto, a ya e haban apcado agunos antes de |uco. No te f|aste cmo se e movan os dentes? Oun sabe a qu persona pertenec esa dentadura... Pero e nfez, en su desvaro, crey que poda resstr... Hace tres das Krestensky pens o msmo y termn confesndoo todo... A Yzhov no e hceron fata n tres horas para convencer a Yagoda de que no es posbe resstr s uno es cupabe de ago. Soo a nocenca absouta te puede savar y, aun as, muchos nocentes son capaces de confesar que crucfcaron a Crsto con ta de que os de|en tranquos y os maten cuanto antes. -Me ests dcendo que Yagoda es cupabe de todo o que dce e fsca? -No s s de todo, o de cas todo, o nada ms de una parte, pero es cupabe. Y eso o hzo db. Y con esa debdad no se puede soportar os empeos de ms coegas. Hoy ha sdo un buen da para t, |acques. Yo quera mostrarte cmo se arrastra un hombre, pero has tendo e prvego de ver cmo se derrumba y se hunde. Espero que hayas aprenddo a eccn: nade resste. N squera Yagoda. Tampoco va a resstr Yzhov cuando e toque su turno. |acques Mornard se decd y beb de un gope cas toda su pnta de cerveza. Snt cmo sus pumones se congestonaban, amenazando asfxaro, hasta que sus fosas nasaes bufaron como una ocomotora que se pone en marcha; todava tuvo que esperar unos segundos para recuperar e aento. Aque aprendza|e podra resutar mucho ms arduo, pero haba comprobado que e vapor etco tena a venta|a de expusar de su ofato a pestenca de ambente. -Me vas a decr ahora qu pas con Andreu Nn? -pregunt cuando a fn pudo habar. Grgorev sonr, mentras negaba con a cabeza. -Ou tozudo... Ou queres que te dga? Ese catan estaba tan oco que no confes. Le en os co|ones a todo e mundo y... -Yo ya saba que no ba a confesar -d|o y acerc a Grgorev a |arra de cerveza. Su mentor e de| caer un chorro de vodka-. N aunque o nundaran de vodka... A o argo de a tma semana de novembre y e mes de dcembre de 1977 tuve ses encuentros, todos pactados de antemano, con e hombre que amaba a os perros. E nverno, ndecso, se ra dsovendo hasta e fn de ao en dos o tres frentes fros que se agotaron en su trnsto sobre e Gofo de Mxco y soo tra|eron a a sa aguna ovzna ncapaz de aterar os termmetros y unas oas turbas que quebraron a pacdez de mar ante e cua sostuvmos nuestras conversacones. Arrastrado por as paabras de hombre, yo corra de m traba|o a a paya y apenas s pensaba en otra cosa que en e nuevo encuentro acordado. Or y tratar de degutr aquea hstora donde cas todas as perpecas consttuan reveacones de una readad seputada, de una verdad n squera magnada por m y por as personas que yo conoca, se haba convertdo en una obsesn. Lo que ba descubrendo mentras o escuchaba, sumado a o que haba comenzado a eer, me turbaba profundamente, mentras a ama de un medo vscera me aceraba, sn que fuera capaz, a pesar de todo, de quemar ms deseos de saber. Desde que e hombre empez a dbu|ar e trnsto de su amgo Ramn Mercader partendo de su nez y |uventud en Barceona, empezaron a abrrseme as puertas de un unverso de cuya exstenca hasta ese momento haba tendo nocones vagas y ortodoxas, con ta|antes dvsones entre buenos y maos, pero cuyas entreteas desconoca: profesones de una fe sncera y devoradora mezcadas con ntrgas, |uegos sucos, mentras sempre credas verdades y verdades nunca sospechadas, que aumbraban m nocenca y m gnoranca con unos fashazos desumbrantes. A medda que Lpez avanzaba en a hstora, en varas ocasones estuve a punto de rebatre, de grtare que aqueo no poda ser, pero sempre me contuve y me mt a hacer aguna pregunta cuando m credbdad o m entendmento se sentan superados, y segu escuchando una narracn que derreta muchas creencas y recoocaba otras de as nocones que me haban ncucado. Despus de a segunda conversacn, yo arrastraba a nsdosa certeza de que ago muy mportante no acababa de funconar en e reato de hombre que amaba a os perros. Aunque todava no haba desarroado por competo a desconfanza csmca que adqurra, precsamente, como consecuenca de aqueos encuentros (esa vocacn por a sospecha que tanto moestara a Raqueta y a ms amgos, pues me evaba a reacconar de modo cas mecnco y a cafcar de mposbe, de pura mentra, cuaquer hstora capaz de desafar mnmamente a verosmtud), en o que ba oyendo haba una nquetante pero ubcua fata de gca que, para empezar, me hara pensar s agunos epsodos de a hstora de Ramn no estaban sendo manpuados por su amgo y reator |ame Lpez. Pero soo a fna de a tercera conversacn, ya en peno dcembre, vsumbr con certa cardad dnde estaba a greta por a que se rugaba a gca: cmo era posbe que Lpez tuvera una nformacn tan precsa de a vda y sentmentos de su amgo? Por ms expcto y detasta que hubese sdo Ramn durante as conversacones sostendas en Mosc unos dez aos antes, cuando se reencontraron uego de tanto tempo sn verse, y e decepconado Ramn Mercader e abrera a su ve|o camarada |ame Lpez todos os conductos haca os ms ncrebes recovecos de su exstenca, e conocmento exhbdo por e narrador resutaba sn duda exagerado y soo poda deberse a dos razones. La prmera ya se caentaba en m cabeza desde e dogo nca: Lpez era un fabuador redomado y poda estar cooreando e reato con brochazos de su cosecha; a segunda me sorprend como un fechazo, mentras va|aba en a guagua haca La Habana despus de tercer encuentro, y cas me enoquec: |ame Lpez no sera e msmsmo Ramn Mercader? Todava podra exstr aque ser fantasmagrco enca|ado en una esquna proceosa y perdda de a hstora, protagonsta sn rostro de un pasado pagado de horrores? Aunque as ncas respuestas posbes para aqueas preguntas eran dos negacones rotundas, a sema de a duda haba cado en terra hmeda y a se mantendra, pues una persstente sospecha me mpeda cutvara: s e hombre que amaba a os perros era Ramn Mercader, qu coo haca en Cuba?, por qu cara|o estaba contndome a m su hstora?, qu co|ones era todo aqueo de |ame Lpez y su mstero? Una de as razones que haban dado aento a ms dudas sobre e ugar que ocupaba |ame Lpez en aque reato provena de hecho de que, en e momento en que yo o escuchaba, tena agunas caves con as que no contaba cuando o conoc. Haba sdo despus de a segunda conversacn cuando, sabendo ya haca dnde apuntaba aquea hstora, decd r a ver a m amgo Dany a as ofcnas de a edtora donde haba empezado a traba|ar como especasta C en promocn y dvugacn. Aunque aqu no era e traba|o con e que Dane soaba, o haba aceptado con a esperanza de que, una vez vencdos os dos aos de servco soca, se berara una codcada paza de edtor, a a que tendra ms opcones de acceder s se haaba en a panta admnstratva de a edtora. Como Dane Fonseca ya se ha asomado y va a aparecer en otras etapas de esta hstora, debo decr ago sobre este amgo que haba sdo, en certa forma, m nco pupo teraro, s es que puedo amare as. Dany haba matrcuado Letras en a unversdad |usto cuando yo cursaba m tmo ao de perodsmo. Recomendado por un prmo mo que era su vecno, un da se aparec en m casa de Vbora Park con a sempre pegrosa ntencn de que yo e prestara agunos bros que necestaba para sus cases. Contra toda gca, se os prest y, para dsponer que en e futuro todo fuese como sera, forz ms an a gca y me os devov a termnar os exmenes. As haban empezado sus vstas, por o genera os sbados en a tarde, y de os bros de texto pasamos a as noveas que e fu sugrendo y con as cuaes comenz a enar su enccopdca ncutura. Por aquea poca Dany me escuchaba y me mraba como s yo fuera un cabrn gur, soo porque era un gnorante absouto, aunque ntegente, y yo un tpo cnco aos mayor, con varos kmetros de ecturas deante de y, sobre todo, con un bro de cuentos ya pubcado. N Dany n yo hubramos poddo soar por aqueos tempos que aguna vez aque anmato voraz, que antes de matrcuar a carrera de Letras haba dedcado cada hora de su vda a |ugar peota y ahora ea como un verdadero condenado, egara a ser escrtor, ms an, un escrtor sagaz y notabe -o cua equvae a ago ms que aceptabe y varos escaones menos que brante- que por momentos pareca dotado de una mayor capacdad terara de a que acanzara en sus bros pubcados. A pesar de que, por a poca de ms conversacones con Lpez, Dany y yo apenas nos veamos, no se extra a verme aparecer en a casona de Vedado donde radcaba a edtora. Pero s o remov de pes a cabeza a causa que me haba evado hasta a: necestaba consegur una bografa de Trotsk y, entre a gente que yo conoca, era quen a poda tener ms cerca de sus manos. Antes de que Dany consguera sar de asombro por a nsta petcn, e expqu que en a Bboteca Nacona y en a Centra, a de a unversdad, ncamente haba unos bros sobre Trotsk pubcados por a edtora Progreso, de Mosc, en os que sus autores se dedcaban a devauar cada acto, cada pensamento, ncuso cada gesto que aque hombre haba hecho en su vda y hasta en su muerte -e faso profeta, e renegado, e enemgo de puebo, o amaban, y sempre eran varos autores, como s uno soo no pudera con a carga de tantas acusacones-, y a m me nteresaba consegur ago que no fuese aquea propaganda fronta, tan burda que obgaba a sospechar de su |usteza. Y s aguen poda tener e matera que yo necestaba eer, se era e to de Esa, a mu|er de Dany, un ve|o perodsta y mtante comunsta, muy actvo en e pas desde os aos cuarenta, que en os tempos convusos de a dcada de os sesenta ncuso haba estado varas semanas preso, con un grupo de smpatzantes trotskstas con os que sostena reacones personaes y d|eron que hasta fosfcas. Ahora se mpone vover a recordar que estbamos en 1977, en e apogeo de a grandeza mpera sovtca y en a cspde de su nmovsmo fosfco y propagandstco, y que vvamos en un pas que haba aceptado su modeo econmco y su muy ortodoxa ortodoxa potca: con esas mportantes precsones, tendrn e contexto ms exacto de a espantosa sequa bbogrfca, de nformacn y hasta de pensamento que suframos en temas como se, especamente sensbes para os querdos hermanos sovtcos, y se magnarn e pavor que provocaba a soa mencn de agn asunto gdo -y Trotsk era a agdez potca personfcada, a madad deogca eevada a a ensma potenca-. Por todo eso creo que entendern a respuesta de Dane: -Pero qu coo t dces? -sat a conocer m ntencn y de nmedato agreg, en voz ms ba|a y con mrada de preocupacn cnca-: T te vovste oco, m soco? Te ests emborrachando otra vez o qu cara|o te pasa? En esos aos cas nade en a sa, a menos que yo conocera, tena e menor nters confeso por Trotsk n por e trotsksmo, entre otras razones porque aque nters -s es que e surga o e re-surga a aguen tan enoquecdo como para adems revearo- no poda acarreare a nade ms que compcacones de todo tpo. Y muchas. S escuchar certa msca occdenta, creer en cuaquer dos, practcar yoga, eer determnadas noveas consderadas deogcamente danas o escrbr un cuento de merda sobre un pobre tpo que sente medo poda sgnfcar un estgma y hasta mpcar una condena, meterse con e trotsksmo hubera sdo como cogarse una soga a cueo, sobre todo para os que se movan en e mundo de a cutura, a enseanza y as cencas socaes. (Despus sabra que soo agunos refugados uruguayos y chenos de os que por esos aos vvan en a sa se atrevan a habar de tema con certo conocmento de causa, aunque hasta eos msmos, sometdos a a presn atmosfrca, o hacan en voz ba|a.) De ah a reaccn cas voenta de m amgo. -No comas merda, Dany -e contest cuando empez a camarse-. No voy a meterme a trotsksta n un cara|o. Lo que necesto es saber..., s-a-b-e- r, me entendes? O es que tambn est prohbdo saber? -Pero es que ya t sabes que Trotsk es candea! -Ese es m probema. Consgueme agn bro de os que debe de tener e parente de Esa y no me |odas. No e voy a decr a nade de dnde o saqu... A pesar de sus protestas, yo haba tocado una fbra de a curosdad ntegente de Dany, pues ms rpdo de o que esperaba (tenendo en cuenta a no muy cercana reacn que sostena con e ve|o ex trotsksta) me puso en contacto con un autor y una bografa de os cuaes yo |ams haba odo habar: Isaac Deutscher, y su troga sobre e profeta: desarmado, armado y desterrado, en edcones pubcadas en Mxco a fnaes de a dcada de os sesenta. La maana en que me entreg os tres tomos, despus de obgarme a hacere todas as promesas concebbes de que e devovera os bros o antes posbe, pas por m traba|o y ped e resto de mes de vacacones. Fuera de os va|es a a paya, o que me|or recuerdo de esos das fue a ntensdad devoradora con que e aquea voumnosa bografa de revouconaro amado Len Bronsten, y a consecuente comprobacn de m monumenta desconocmento de as verdades (verdades?) hstrcas de os momentos y os hechos en medo de os cuaes haba vvdo aque hombre, hechos y momentos tan rusos y e|anos, comenzando por a Revoucn de Octubre (nunca he entenddo ben qu pas en Petro-grado aque 7 de novembre que en readad era e 25 de octubre y cmo se tom un Paaco de Inverno que a fna cas nade quera defender y que automtcamente marc e trunfo de a Revoucn y do e poder a os bochevques) y sguendo, entre otros, por unas tambn extraas uchas dnstcas entre revouconaros en as que soo Stan pareca dspuesto a tomar e poder y por unos cas sencados procesos de Mosc (que para nosotros parecan no haber exstdo nunca) en os que os reos eran sus peores fscaes. A fna de todo aque desfe de manfestacones de ama rusa (s no entendemos ago de os rusos sempre parece ser por cupa de su ama), estaba a corroboracn de asesnato de ve|o der, ago que se haba dfumnado en os bros sovtcos dedcados a , pues Trotsk (quzs porque era ucranano y no ruso) ms ben pareca haber muerto de un catarro o, me|or an, devorado un da cuaquera por una tembadera, como s fuera un persona|e de as noveas de Emo Sagar. Gracas a esa bografa, a persona que va| hasta a paya a partr de tercer encuentro ya empezaba a ser aguen mnmamente capaz de asmar dstntos eementos de aquea hstora desde un prsma dferente. Ahora ms odos se empeaban en nterpretar una nformacn que, con un somero conocmento de os hechos y de sus actores, ntentaba coocar en un tabero de cuyas coordenadas empezaba a tener una prmera nocn. Unos das despus de que se me nocuara a peregrna pero gca sospecha de que Lpez no fuese Lpez y de que Mercader no estuvera muerto, egu a a paya dspuesto a tratar de forzar a hombre para que me confesara a verdad sobre su dentdad -s es que esa verdad exsta, ago de o que yo no estaba seguro-. Cauteosamente acech e resquco apropado para coar m duda y ha a ocasn cuando Lpez me hababa de a conmocn que provoc en su amgo Ramn y en su madre, Cardad de Ro, e pomco pacto Mootov-Rbbentrop. -Sabes? -e pregunt, sn mraro-, en todo o que me has contado hay ago que no me creo. Lpez do fuego a uno de sus cgarros con a vaente fosforera de bencna. Ante su senco, segu: -Nade puede saber tanto de a vda de otra persona. Por ms que e hayan contado. Es mposbe. Lpez fumaba sn prsa, y me do a mpresn de que no haba escuchado ms paabras. Despus entendera que un tpo como yo apenas hubera poddo mover aquea roca: e hombre era un especasta en responder soo o que deseaba, y su estratega fue qutarme a sartn, aferrarse a mango y darme un gope en a cabeza con a pancha. -Ou ests pensando? Oue es mentra o que te he contado? -se qut unos momentos os espe|ueos, os mr a trasuz y os mo| con a engua, para mparos de satre que se es haba adherdo. -No s -d|e, y dud. Su voz haba adqurdo un tono capaz de enfrar ms mpusos y por eso eeg muy cudadosamente ms paabras-: Cmo es posbe que sepas tanto de Ramn? No es mucha casuadad que Cardad y tu madre, as dos, hayan nacdo en Cuba? Estoy pensando que... -Oue soy e hermano de Ramn? O que fu su |efe? Sopes rpdamente aqueas posbdades, sn darme cuenta de que con eas e hombre no haca ms que afo|arme en m convencmento. Pero no me de| mucho tempo para pensar, pues de nmedato fue a grano. -O acaso crees que yo soy Ramn? -pregunt. Lo mr en senco. En as tmas semanas, e hombre que amaba a os perros perda peso a o|os vstas, su pe se haba vueto ms opaca, defntvamente verdosa, y con frecuenca sufra de door de garganta y o asataban ataques de tos que camaba con buches de agua enduzada con me de a botea que ahora tambn o acompaaba sempre. Pero en aque nstante en sus o|os haba una ntensdad que quemaba y, debo admtro, que me daba medo. -Ramn est muerto y enterrado, muchacho. Y o peor es que se ha convertdo en un fantasma. S buscas en todos os cementeros de a Unn Sovtca no encontrars su tumba. N yo msmo s con qu nombre o enterraron... Ya te o d|e: entre as cosas que Ramn entreg a a causa, estaban su nombre y su bertad de tomar cuaquer decsn... Adems, s te estoy contando todo esto, para qu ba a engaarte en o dems? Ou mporta qun sea yo? Es ms: qu cambara s yo fuera Ramn? Las respuestas acuderon a m mente: mporta porque o que me ests contando es a Hstora de Engao, y todo habra cambado s t fueses Ramn, pues nade (a menos eso pensaba yo) hubera querdo ser Ramn Mercader. Porque Ramn provocaba asco y produca medo... Pero de ms est acarar que no me atrev a decrseas. -S o que ests pensando, y no me asombra -me d|o e hombre, y yo sent un nuevo correntazo de temor-. sta es una hstora repusva, que devaa ea soa mones de dscursos que se han hecho durante sesenta aos... Y tambn es verdad que Ramn termn repugnando a mucha gente -hzo una pausa, aunque permanec nmv-. Pero ntenta entendero, coo, aunque no o |ustfques. Ramn es un hombre de otra poca, de un tempo muy |oddo, cuando no estaba permtda n squera a duda. Cuando me cont su hstora, a stu en su mundo y en su tempo, y entonces a entend. Aunque, eso s, nunca e tengas compasn, porque Ramn odaba ese sentmento. -S |ams vste su tumba n fuste a su enterro, cmo ests tan seguro de que Ramn est muerto? -pregunt, echando mano a m tma posbdad de perseveranca, a pesar de que ya me saba derrotado por as razones de Lpez. -S que est muerto porque o v unas semanas antes de que murera, cuando ya o haban desahucado... -d|o y sonr, con vsbe trsteza-. Mra, para que ests tranquo, te voy a dar una razn que no vas a poder rebatrme: crees que Ramn, despus de prometer que guardara senco para e resto de su vda, y de haber sostendo su compromso contra vento y marea, e contara su hstora a prmer..., a prmero que se encontrara? S yo fuera Ramn, crees que me hubese arresgado a hacero? Y, adems, para qu? En un segundo cont dez ad|etvos con os que Lpez pudo haberme cafcado (desde os comemerda o sapngo cubanos hasta e gpoas que aguna vez msmo haba usado), y pens en otras tantas razones para rebatre a Lpez sus tmas preguntas (un hombre que, segn msmo, se est murendo, a qu puede temere?: a nca respuesta afrmatva mpcara que e medo tambn se transmte, como una herenca, e ncuya e destno de esos msmos h|os a os que, quzs para protegeros, Lpez, o Mercader -s en readad aque hombre era Ramn Mercader-, haba decddo no contares aquea hstora). Pero me d cuenta de que s deseaba segur escuchando, m nca opcn era creere; de hecho, en ese nstante yo e crea. Me mpuse ovdar o por o menos posponer ms dudas, hasta que de agn modo tuvera a certeza absouta de que Lpez era Lpez y Mercader un fantasma sn tumba. O o contraro. Pero cmo coo ba a egar a cuaquera de aqueas certezas s unos das antes n squera saba que haba exstdo un hombre amado Ramn Mercader de Ro? La nterrupcn de reato cort e mpuso de hombre que amaba a os perros, y aquea tarde se despd mucho antes de a cada de so. Aunque acordamos vover a vernos e unes, yo permanec otro rato en a arena, temendo que a reacn se hubese deterorado por m suspcaca. Y s era as, me quedara sn saber e modo en que se desarroaron as accones destnadas a sear a entrega sn mtes de Ramn Mercader. De todas formas, ese fn de semana me dedqu a a maratonana ectura de tmo tomo de a bografa de Deutscher, E profeta exado, para tratar de coocar m conocmento en a poca en a cua transcurra e reato de Lpez. Recuerdo que cuando aparec en as pgnas fnaes de bro a fgura ttrca de |acques Mornard sent un sato en e pecho, como s e asesno hubese entrado en m habtacn. M cerebro comenz entonces a |ugarme una maa pasada: a magen de Mornard que me vena a a mente era a de Lpez, con sus pesados espe|ueos de carey. Yo saba que aqueo no tena sentdo, pues entre e Mornard |oven y apuesto y e Lpez cetrno y, segn , morbundo, a dstanca deba de ser enorme. Pero m magnacn nssta en enca|ar e retrato vvo y rea de dueo de os borzos en e cuerpo esquvo de supuesto bega aparecdo en a fortaeza de Coyoacn con a msn de matar a hombre que, |unto a Lenn, haba consegudo o mpensabe: que os bochevques se hceran con e poder en 1917, y ms an, que o conservaran despus, mponndose a e|rctos mperaes y enemgos nternos. Entre as pgnas de tomo fna de a bografa haba encontrado tres recortes de prensa que deataban e nters de dueo de bro por a reacn entre Trotsk y su asesno. Uno era de daro cubano Informacn, donde, ba|o un gran ttuar, e msmo dueo de os bros daba a notca de atentado sufrdo por Trotsk e 20 de agosto de 1940 y e estado de mxma gravedad en que se encontraba a momento de cerre de perdco (a un comunsta de 1940 aqu e habra parecdo un comentaro protrotsksta, soo porque e redactor no se pronuncaba sobre o suceddo); e segundo deba pertenecer a una revsta y contena un comentaro sobre as parodas de asesnato de Trotsk, supuestamente contadas por varos escrtores cubanos, que Guermo Cabrera Infante haba ncudo en su bro Tres trstes tgres (nunca pubcado en Cuba y, por tanto, cas nencontrabe para nosotros); y e tmo, apenas una arga coumna sn fecha n referenca, me resut e ms reveador, pues hababa de a presenca de Ramn Mercader en Mosc despus de sar de a crce mexcana donde cump su sentenca. E autor de a coumna reataba que una persona muy cercana a Mercader -habra sdo Lpez, responsabe de otra nfdenca?- e haba contado que, desde e da de atentado, e asesno evaba en sus odos e grto de door de su vctma. Fue e unes sguente, 22 de dcembre, cuando tuve a que, sn sabero an, sera m tma conversacn con e hombre que amaba a os perros. Recuerdo perfectamente que esa tarde, como nunca antes desde que Lpez comenzara a contarme a hstora de Ramn, me sent sometdo a una presn que hasta entonces haba ogrado escamotear: por m propo ben, me pregunt m veces, no debera comentar en odos propcos o que me estaba ocurrendo con aque |ame Lpez empeado en contarme a m una hstora tremebunda y potcamente tan comprometedora? E medo que ya me envova, reforzado por o edo sobre e fna de Trotsk, era un sentmento ms srddo, mucho ms mezquno de o que yo msmo me confesaba en aque momento, pues en readad no tena tanto que ver con e reato de horror y tracn que estaba escuchando como con e hecho ms que probabe de que egara a saberse que yo haba habado durante varos das con aque hombre extrao, sn decdrme a consutaro, como se soa decr y como, se supona, era m deber. Pero a soa dea de buscar a compaero que atenda a centro de nformacn que edtaba a revsta de veternara -todos e amaban as, e compaero que atenda y todos saban qun era, pues pareca mportante que todos supramos de su exstenca dfusa pero omnpresente- y contare una conversacn que, fuese quen fuese Lpez, yo haba prometdo no comentar, me pareca tan degradante haca m persona que me rebe ante a posbdad. Decd en ese momento asumr as consecuencas (haba un traba|o menos mportante y ambconado que e mo?; s, caro, podran devoverme, por e|empo, a Baracoa...) y durante aos tap aquea hstora con un muro de senco, y n squera Raqueta supo nunca -ea no o sabe todava hoy y adems no e mportara un cara|o sabero- o que me haba contado |ame Lpez. Aquea tarde de ms temores desbocados, apenas eg a a paya, Lpez me confes que se senta terrbemente trste: Dax haba empezado a tener probemas de ocomocn -se marea, como yo, d|o-, y a opcn de sacrfco comenzaba a ser nmnente. -Ya s que no eres veternaro y yo no debera pedrteo -me d|o, sn mrarme-, pero s t me ayudas creo que va a ser ms fc... -Ousera ayudarte, pero de verdad no s hacero n puedo -e d|e, observando a os dos perros que corran por a arena. Dax, era evdente, haba perddo a eeganca de su trote y tropezaba a os pocos pasos. -No s cmo voy a resover esto... -e hombre hababa consgo msmo, ms que conmgo; su voz estaba a punto de quebrarse-. Ouero asegurarme de que no sufra... La evdenca de una muerte cercana y a reveacn de aqueos sentmentos apacaron ms dudas sobre a dentdad de Lpez y, especamente, me decderon a afrontar, con e senco, as consecuencas que podan dervarse de m acttud, sn duda aguna deogcamente cuestonabe. Y es que a muerte tene esa capacdad: resuta tan defntva e rreversbe que apenas de|a mrgenes para otros temores. Incuso un hombre como e que esa tarde tena frente a m (conocedor de todo sobre a muerte, segn me haba dcho) se detena ante ea, se remova ante su presenca, aun cuando se tratara de a muerte de un perro. Despus de beber caf, fumarse un cgarro y sufrr un acceso de tos, a fn Lpez se anz sobre a hstora de Ramn Mercader, y me reat e modo en que su amgo haba entrado defntvamente en a hstora. Yo o escuchaba, con m capacdad de |uco extravada, con todo m asombro desbordado y hasta con certo |bo cuando e reato se cruzaba con as nformacones obtendas de ms ecturas recentes. En agn momento descubr tambn que se ba adueando de m una moesta y sbna mezca de despreco y compasn (s, compasn, y nunca he tendo dudas respecto a a paabra n a o que denota) por aque Mornard-|acson- Mercader dspuesto a cumpr o que haba asumdo como su deber y, sobre todo, como una necesdad hstrca recamada por e futuro de a humandad. Lpez pareca a borde de agotamento cuando eg a cmax de reato. Haca rato que haba oscurecdo y yo apenas poda vere e rostro, pero me aferraba a sus paabras, exctado por o que estaba escuchando. -Lo que fata de a hstora es e regao de Ao Nuevo -d|o en ese momento, y me parec un hombre conmovdo que sente un gran avo. Todava hoy cerro os o|os y puedo vero en os tmos mnutos de reato: Lpez haba habado con un sbdo en a voz y a mano zquerda sobre a venda que sempre e cubra a derecha-. M mu|er es a comunsta ms rara que conozco. Hasta en Mosc se empeaba en ceebrar a Nochebuena y as navdades. Para ea son sagradas, y nunca me|or dcho... Y no querr sotarme en todos estos das, as que me va a ser dfc venr hasta despus de Ao Nuevo. Tengo que compacera. -Cmo hacemos entonces? -yo me senta ansoso y frustrado. Una acumuacn de evdencas terrbes y de preguntas enqustadas cas me asfxaba, pero saba que o me|or era no tocaras para evtar que se pudese enturbar a reacn con e hombre, pues me fataba por atravesar una etapa decsva en a vda de Ramn Mercader y, por todo o escuchado, ansaba conocera-. Oueres que te ame por tefono? Me respond de nmedato: -No. Nos vemos e 8 de enero. Puedes? -Creo que s. -Yo vengo e 8, y s no te veo, vuevo e 9. -An| -acept ante a fata de aternatvas-. Y Dax? -No puedo hacero ahora -me d|o Lpez y extend a mano para que yo o ayudara a ponerse de pe-. Con cudado, me dueen mucho os brazos... Dax es fuerte, resstr. Voy a esperar todo o que se pueda, hasta prncpos de ao. S tuvera un amgo que me ayudara... -Pobre Dax -d|e, a ver e rumbo que tomaba a conversacn y a comprobar que os borzos se acercaban, ya deseosos de rse, pues haba pasado su hora de comer. Lpez me extend su mano vendada. Sn pensaro yo e sonre y se a estrech. Luego me agach para recoger a bosa de termo y entregrsea. Y me atrev a sotar una de as preguntas que me atormentaba: -Le en un perdco que Ramn oy toda su vda e grto de Trotsk. e hab de ese grto? Lpez tos y se pas a mano vendada por e rostro. Yo hubera querdo que hubese ms uz para vere os o|os. -Todava o oa cuando me cont a hstora, hace unos dez aos -me d|o, y empez a ae|arse-. Creo que o oy hasta e fna... Oue tengas una fez Navdad. -Lo propo -acanc a decr en medo de m conmocn, y de nmedato me d cuenta de que haca mucho tempo que no pronuncaba n oa aqueas dos paabras que en Cuba ncamente se utzaban como frmua para devover fectacones navdeas, aqueas festas desde haca varos aos desterradas de a sa centfcamente atea y demasado necestada de cada |ornada de traba|o como para darse e u|o de desaprovechar agunas de esas vaosas |ornadas. Lpez avanz por a arena, compacta por a uva de da anteror. |unto a marchaban Ix y Dax, a paso ento. La oscurdad no me permta ver a negro ato y faco, pero yo saba que segua a, entre as casuarnas, desgranando su pacenca. Lpez se acerc a os rboes y su fgura se fue fundendo con a noche hasta que desaparec. Como s nunca hubera exstdo, pens. SEGUNDA PARTE Ou sensacones o acompaaron cuando vo evantarse sobre a nea de horzonte a sueta de a nterrogacn ms absouta? Observ aque mar de una transparenca refugente, capaz de herr as pupas, y seguramente pens que, a dferenca de Hernn Corts, anzado sobre aquea terra gnota en busca de gora y poder, , s acaso, poda asprar a encontrar a un punto de apoyo para os das fnaes de su exstenca y a grotesca posbdad de revndcar un pasado donde ya haba acanzado y agotado su cuota de gora y poder, de fura y esperanzas. Vente das haba durado a navegacn de pesada. Desde que abordaron e Ruth y sus srenas anzaron e que|do de despedda haca a agreste costa noruega, aque carguero que desde sus csternas regurgtaba e vaho masano de petreo se haba convertdo en una proongacn an ms encarnzada de encerro sufrdo en e fordo desoado. A pesar de que Lev Davdovch, Nataa y a escota poca eran os ncos pasa|eros de a embarcacn, e nevtabe |onas De y sus hombres se encargaron de mantener asados a os deportados, mpdndoes a comuncacn por rado y vgndoos ncuso cuando se sentaban a a mesa de captn Hagbert Wagge, tan orguoso de evar a bordo aque pedazo de hstora. Confnados en a cabna de comandante, Lev Davdovch y Nataa pasaron os das eyendo os pocos bros sobre Mxco que haban consegudo gracas a Konrad Knudsen, tratando de vsumbrar o que es aguardaba en aque Nuevo Mundo, sempre voento y exatado, donde e preco de a vda poda ser una smpe mrada ma recbda y donde, segn saban, nade os esperaba. Cuando a costa cobr toda su ntdez, sus temores saeron a fote, y Lev Davdovch anz a De una postrera exgenca: soo abandonara e petroero s vena en su busca aguna persona que e nsprara confanza. Oun?, pensaba, cuando |onas De e do a sorprendente respuesta de que ban a compacero, y tambn se concentr en a observacn de a costa. Mentras e barco se acercaba a puerto de Tampco, se hzo vsbe a muttud ntranqua que se congregaba en sus arededores, punteada por os unformes azues de a poca mexcana. Aunque haca mucho que Lev Davdovch haba superado e temor a a muerte, os gentos exatados sempre e obgaban a recordar e que haba rodeado a Lenn en septembre de 1918 y de cua haba sado a mano armada de Fanny Kapan. Pero un manto de avo cay sobre sus aprensones cuando descubr, en un extremo de espgn, as faccones de Max Shachtman, a estampa macza de George Novack y a evedad rradante de una mu|er que no poda ser otra que a pntora Frda Kaho, a compaera sentmenta de Dego Rvera. Apenas atracaron, os Trotsk cayeron en un torbeno de |bo. Varos amgos de Frda y Rvera, sumados a os corregonaros norteamercanos vendos con Shachtman y Novack, os envoveron en una oa de abrazos y congratuacones que obraron e magro de hacer correr as grmas de Nataa Sedova. Conducdos a un hote de a cudad donde es haban organzado una comda de benvenda, os recn egados fueron oyendo e trope de nformacones retendas por |onas De, sn duda moesto por e carcter de as notcas: e genera Lzaro Crdenas no soo haba conceddo a Lev Davdovch aso ndefndo, sno que o consderaba su husped persona y, con e mensa|e de benvenda, e envaba e tren presdenca para que os trasadara a a capta. A su vez, Rvera, que se dscupaba por no haber poddo despazarse hasta Tampco, es ofreca, tambn ndefndamente, una habtacn en a Casa Azu, a edfcacn que ocupaba con Frda en e barro captano de Coyoacn. Los vnos franceses y e rudo tequa mexcano ayudaron a Lev Davdovch y a Nataa en e empeo de satar de moe pobano a as puntas de fete a a tampquea, de pescado a a veracruzana a a consstenca rugosa de as tortas, cooreadas y enrquecdas con poo, guacamoe, a|es, |tomates, fr|oes refrtos, ceboas y cerdo asado a carbn, todo sapcado con e fogoso che que camaba por otra copa de vno o un trago de tequa capaces de apacar e ncendo y mpar e camno haca a degustacn de aqueas frutas (mangos, pnas, zapotes, guanbanas y guayabas) puposas y duces, nsuperabes para coronar e festn de unos gustos europeos desumbrados por texturas, oores, consstencas y sabores que se reveaban extcos para eos. Abrumados por aque banquete de os sentdos, Lev Davdovch descubr cmo sus prevencones se esfumaban y a tensn de|aba paso a una nvasva vouptuosdad tropca capaz de arroparo en una moce benfca que su organsmo y su cerebro agotados recberon goosamente, segn escrb. Despus de a sesta de rgor, se dspuseron a dar un paseo en auto con Frda, Shachtman, Novack y Octavo Fernndez, e camarada que ms haba traba|ado para que se es concedera e aso. Sn embargo, os acogdos pronto voveron a a readad cuando veron que e vehcuo se coocaba en una caravana encabezada por e |eep descapotado donde va|aban, fuses en mano, os membros de a guarda presdenca. Lev Davdovch pens que n squera en e paraso voveran a ser totamente bres. En e tren, Frda o puso a da de as reaccones que estaba provocando su egada. Ta y como era de esperar, a decsn de genera Crdenas haba sdo un acto de desafante ndependenca, pues a haba tomado en un momento de grandes tensones potcas, en peno proceso de reforma agrara y con a naconazacn de petreo en su agenda. E decreto de acogda (cuya nca y comprensbe condcn era que e exado se abstuvera de partcpar en os asuntos potcos ocaes) haba sdo un acto de soberana medante e cua e presdente expresaba a fdedad a sus propas deas potcas ms que una smpata por as de asado. Pero aquea decsn haba convertdo a Crdenas en ob|eto de as ms dsmes acusacones, que ban de os grtos de trador a a Revoucn mexcana y de aado de os fascstas (proferdos por os comunstas y os deres de a Confederacn de Traba|adores, soporte tradcona de presdente), hasta a de anarqusta ro|o a as rdenes de Trotsk (esgrmdos por una burguesa para a cua Trotsk y Stan sgnfcaban o msmo y a egada de prmero confrmaba a ascendenca de os rusos sobre e presdente). Un exutante Dego Rvera os esperaba en una pequea estacn cercana a Mxco D.F. y desde a, acompaados por otros pocas y muchos amgos armados de boteas de coac y whsky, emprenderon e camno haca aque extrao domco pntado de azu terco. E prmer conocmento que Lev Davdovch haba tendo de a obra de Rvera se haba producdo en Pars, durante os aos de a Gran Guerra, cuando os ecos de a Revoucn mexcana egaron a Europa y, con eos, as obras de sus pntores revouconaros. Luego, haba segudo con atencn e fenmeno cutura de murasmo, de que ncuso tuvo notcas en os das de su desterro en Ama Ata, cuando Andreu Nn e haba envado un hermoso bro sobre a pntura de Rvera que haba perecdo en e ncendo de Prnkpo. En cambo, apenas tena una nocn superfca de a obra atormentada y smbosta de Frda, pero desde que se encontraron rodeados de sus pnturas, de un surreasmo muy persona, descubr que su sensbdad se comuncaba mucho me|or con e arte adoordo de a mu|er que con a monumentadad exposva de Rvera.