31

Administrativni stil

Administrativni stil
Ovome stilu svojstven je visok stepen shematiziranosti i determiniranosti jezinih sredstava, to je rezultat njegove funkcije. Administrativni tekstovi, naime, slue za zvaninu komunikaciju izmeu pojedinaca i ustanova, izmeu ustanova, izmeu drava i dravnika, pojedinaca i dravnih organa... i odlikuju se velikom anrovskom raznolikou. Da bi takva komunikacija bila efikasna u to kraem vremenskom periodu, razvila su se manje-vie stroga pravila i sheme, obrasci za veinu tih anrova. Evo nekoliko primjera administrativnoga stila: (a) IZDAVAKI UGOVOR zakljuen dana 1. u Sarajevu izmeu (u daljem tekstu izdava) koga zastupa i 2. iz Sarajeva (u daljem tekstu autor), sa stanom u ul. I Autor ovim ugovorom prenosi na izdavaa pravo objavljivanja, tampanja, odnosno umnoavanja na domaem i stranom tritu, autorskog djela II Izdava se obavezuje da e za vrijeme trajanja ugovora izdati autorsko djelo u minimalnom tirau od primjeraka. III Bez pristanka izdavaa autor ne moe vriti promjene u rukopisu koji je predat u tampu. Ukoliko se izvre promjene, izdava zadrava pravo da poveane trokove naplati od autora. (...) XV Porez na autorski honorar plaa autor, s tim to ga izdava obustavlja pilikom uplate. XVI U sluaju nastanla spora koji se ne moe rijeiti na dogovoren nain, ugovorne stranke odreuju nadlenost Suda u Sarajevu. XVII Ovaj ugovor je zakljuen u 4 (etiri) jednaka primjerka od kojih svaka strana zadrava po 2 (dva) primjerka. IZDAVA: Broj: atum: (Peat) AUTOR: , direktor

32

Administrativni stil

(b) (naziv radne organizacije) (mjesto) Broj: god. PUTNI NALOG Po ukazanoj potrebi, a na osnovu lana (naziv opeg akta radne organizacije) nareujem da u zvanju na radnom mjestu (poloaju) slubeno otputuje u (navesti sva mjesta u koja se putuje) sa zadatkom . Pravac puta: Polazak na put dana dana, a najvie dana. Dnevnica imenovanom iznosi (...) Po povratku sa puta imenovani e podnijeti pismeni izvjetaj i obraun trokova putovanja u roku od 3 dana. (...) RAUN d.d. Sarajevo Prodavnica br. Evidentni broj Naziv robe Koliina Cijena Iznos odjeljenje br. Serija "E" No 601404 (potpis ovlaenog lica) (peat) (c) minuta. Putovanje e trajati

godine u .

sati i

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Datum Ukupno: Roba je prodata u ispravnom stanju. (Peat) Blok sauvati u sluaju reklamacija, koje se primaju u roku od 3 dana. Prodavac: Obino se normativisti i lingvisti koji se bave kulturom govora negativno izjanjavaju o ovome stilu u cjelini, tj. o jezinim sredstvima koja su u njemu zastupljena. Meutim, potrebno je rei da administrativni stil po sebi nije ni dobar ni lo - kao i ostali stilovi, i on djeluje u odreenoj sferi sa odreenom funkcijom, i tome je prilagoen. Druga je stvar to se u ovom stilu sreu stilske greke (suvie duge reenice sa velikim brojem rijei koje nisu sintaksiki uspjeno formirane i zato su teko razumljive, gomilanje rijei u istom padeu, najee genitivu, to stvara dvosmislenost i zabunu, odstupanje od opejezike norme i slino). Osim toga, stilsku greku predstavlja nenamjerno prenoenje elemenata ovoga stila u druge sfere komunikacije, posebno u konverzaciju ili u publicistiku (namjerno prenoenje obino ima tano odreenu funkciju, i ono nije stilska greka, ve odreeni postupak).

33

Administrativni stil

Obino se smatra da ovaj stil ima pet podstilova (v. npr. Toovi 1988): (a) zakonodavno-pravni, iji su anrovi zakoni, statuti, ustavi, odluke, naredbe, rjeenja; (b) drutveno-politiki - rezolucije, povelje, deklaracije, programi, referati, saopenja, izjave; (c) diplomatski - kominikei, note, demari, protokoli, memorandumi; (d) poslovni - ugovori, dopisi, fakture, sertifikati, narudbe, uplatnice, rauni, specifikacije; (e) personalni - molbe, autobiografije, albe, punomoi, lina dokumenta, upitnici, ankete, formulari i slino. Administrativni stil dominantno se realizira u pismenoj formi. Na le ksikom planu za njega je karakteristino postojanje kancelarizama, ustaljenih i njemu svojstvenih rijei ili izraza (predmet; dopis; dana toga i toga; gorenavedeni; imenovani; na osnovu lana br... donosi odluku kao u dispozitivu... i sl.). U diplomatskom podstilu takoer se biljee shematizirane konstrukcije, npr. doi u prijateljsku (ili zvaninu) posjetu; zadrati se u kraem i prijateljskom razgovoru; izraziti zadovoljstvo uspjehom razgovora..., a u zakonodavno-pravnom podstilu mogu se nai i latinske rijei, izrazi i reenice (alias, corpus delicti, vis maior, in personam itd). Upotreba latinskog jezika odraz je viestoljetne tradicije, a ujedno ona slui kao stilsko sredstvo za odvajanje ovog stila od stila svakodnevne komunikacije, za odavanje utiska ozbiljnosti, naunosti. Zapravo, gotovo bi se moglo rei da latinski citati imaju ulogu bliskoj magijskoj, jer ve svojim zvuanjem ine jezik oneobienim, vanim i dalekim od laika. Velika panja u administrativnom stilu poklanja se tanosti i preciznosti navoenja podataka, pa se esto broj pie i brojem i slovima (kao u prvom citiranom primjeru). U mnogim anrovima ovoga stila kao obavezan dio dolazi potpis i peat, iji se izgled takoer odreuje posebnim aktima. Na gramatikom planu ovaj stil je nominalni, to znai da u njemu dominiraju imenice, naroito apstraktne i deverbativne, a est je postupak kondenzacije, naroito nominalizacije, tako da je broj glagola dodatno smanjen. Postojei glagoli dominantno su u formi sadanjeg vremena, rjee prologa (i to perfekta), u treem licu ili u neodreeno-linim, bezlinim i pasivnim konstrukcijama. esti su dekomponirani predikati (donijeti odluku, izvriti pregled, podnijeti izvjetaj, izraziti protest, uputiti estitke...). U administrativnim tekstovima po pravilu nema emocionalno-ekspresivnih sredstava; oni su usmjereni na prenoenje informacije i zvanino komuniciranje, to zahtijeva bar formalnu objektivnost na jezinom planu. Uz diplomatski podstil, koji ponekad moe u notama, estitkama i saueima uvesti ekspresivne elemente, pa i figure (najee gradacije, hiperbole ili litote), odstupanje od takvog tonaliteta karakteristino je u nekim anrovima pravnog podstila. Naime, pravni podstil ponekad se zbliava sa naunim stilom, ne u konkretnim zakonskim aktima, ve u teoriji prava. ak i tada on zadrava neke mane administrativnog stila u cjelini: tautologiju, nepotrebno uslonjavanje jezika koje stvara privid ozbiljnosti i objektivnosti, svojevrsnu pompeznost, kako tu osobinu naziva Mellinkoff (1963), koji uz to izriito tvrdi da je pravo profesija rijei. Openito, zakonodavno-pravni podstil razlikuje se od drugih podstilova administrativnoga stila zato to mu u nekim anrovima moe biti svojstvena specifina retorika, koja je u Perelmanovoj koncepciji pravne logike shvaena kao nova retorika (Hasanbegovi 1988). Neki anrovi ovoga podstila, prije svega anr suenja, zato prelaze u retoriki stil, i to u njegov debatni podstil (v. u poglavlju RETORIKI STIL), mada kao bazu zadravaju jezine elemente pravnog podstila.