Os condicionantes naturais da economa espaola [Carreras, A. & Tafunell, X. (2003): Historia econmica de la Espaa contempornea, Barcelona, Ed.

Crtica]
O seguinte texto flanos sobre a historia econmica espaola dos sculos XIX e XX (hai que destacar o 1798, e 1808 como dous puntos de partida alternativos). A Espaa da primeira metade do sculo XIX herdeira da Espaa imperial, e a decimonnica estar sometida aos condicionantes do medio fsico que dende tempos inmemoriais impuxeran limitacins ao desenvolvemento agrcola. As contradicins e ineficacias da poltica comercial interior e a industrial practicadas polos gobernantes ilustrados desvelan a forza dos obstculos institucionais que se opoan ao crecemento econmico. Para saber como se desenvolveu unha economa concreta necesario ter en conta o medio natural (debido ao carcter predominante agrario da actividade econmica). O medio fsico condiciona as posibilidades econmicas de lugares ou rexins, pero este non un factor determinante (moitas nacins, sendo ricas en recursos naturais non forman parte do grupo das economas avanzadas). A dotacin de recursos naturais e a facilidade das comunicacins e dos transportes dependen das caractersticas do marco natural. Sern cinco os aspectos a considerar: a situacin xeogrfica da Pennsula; o relevo e as comunicacins naturais; o clima e a hidrografa; as condicins do chan e o seu aproveitamento agrario; e as caractersticas do subsolo. En relacin a Espaa, o medio fsico foi moi importante, este dificulto o seu desenvolvemento econmico en comparacin co resto de Europa. Tanto o relevo fsico coma o clima, foron os causantes da pobreza relativa da agricultura e o deficiente sistema de comunicacins.

A posicin perifrica de Espaa mantvoa exenta dos principais fluxos e redes econmicas establecidos en Europa,exterior.

A tendencia natural de illamento vn dada pola posicin excntrica da Pennsula dentro do continente europeo. Espaa encntrase afastada do corazn de Europa, o cal se sita entre o Pases Baixos e o val do Po. O distanciamento tan grande do epicentro das redes de intercambios de toda natureza restou ao noso pas incalculables posibilidades de desenvolvemento econmico. Ademais, anda se lle suma a gran barreira natural que separa Europa da Pennsula, os Pireneos. Non ten vales transversais, s perde altura nos extremos (posto que morre no mar), son varias aliacins paralelas. Esta cordilleira foi unha muralla que dificultou o desenvolvemento do comercio. Paradoxalmente, a situacin xeogrfica, estimulou a relacin dos habitantes co exterior. Espaa a ponte natural entre dous continentes (frica e Europa), e de das grandes masas de auga( o mar Mediterrneo e o ocano Atlntico).Nun primeiro momento Espaa ser a porta cara ao Mediterrneo, ata que en 1869 se de lugar a apertura da canle de Suez. Ademais, a sa situacin xeogrfica estratxica, dicir, favorable para manter relacins con outros pobos por va martima. Contribe a isto, os case catro mil quilmetros de costa. Entendemos as o liderado de Portugal e Espaa a partir do descubrimento e conquista de Amrica e frica occidental.

No que respecta morfoloxa, a Pennsula constite unha unidade complexa integrada por varias pezas mal ensambladas entre si. Domina a Meseta (unha gran plataforma central), que se encontra illada por das depresins, (a do Ebro e Guadalquivir), por das cordilleiras (Sistema Ibrico e Serra Morena), ademais, a meseta encntrase dividida polo Sistema Central. E no litoral cantbrico, a Cordilleira do Cantbrico. O territorio espaol caracterzase pola sa complexidade orogrfica e por un relevo abrupto e accidentado desfavorecedor en moitos caso. A topografa espaola moi diferente europea, esta caracterzase por extensas chairas a unha altura prxima ao nivel do mar. Todo isto dificulta as comunicacins da Espaa interior co exterior, as como dunhas rexins xeogrficas coas outras. As vas naturais de comunicacin corresponde cos corredores que atravesan as cordilleiras por vales estreitos ou por portos de montaa. A rede de estradas nacionais e a rede ferroviaria seguen a maiora, antigos camios, calzadas romanas. A causa de que non existise un mercado interior integrado ata moito mis tarde que na maiora dos pases europeos o elevado custo que supoa o movemento de persoas e bens.

O clima xunto ao relevo, o factor que mis infle na agricultura. Os tres elementos climticos determinantes son a temperatura, o grao de insolacin (cantidade de radiacin solar recibida pola superficie terrestre), e a pluviosidade. Os rendementos agrcolas dependen da cantidade de chuvia cada e da sa distribucin ao longo do ano. A Espaa hmida comprende a franxa atlntica, dende Galicia ao Pas Vasco, a pesar da existencia dunha Espaa semihmida e doutra Mediterranea costeira con caractersticas mis favorables da Espaa seca, a precipitacins sern moi escasas e irregulares, dicir que non se distriben de forma desigual ao longo do ano. No que respecta ao territorio europeo na Europa hmida as precipitacins sern regulares e abundantes ao longo do ano, e na Europa central concentraranse as mairores temperaturas e secas a excepcin de Espaa, onde como observamos antes,isto non suceder soamente ao longo da cornixacantbrica.

A aridez do solo est determinada pola temperatura e o grao de insolacin. En case todo o territorio espaol a nebulosidade escasa, isto est motivado pola basculacin N-S da pennsula que impide o paso de masas de aire do Atlntico, contribudo as a un elevado grao de insolacin, e no interior, a unha grande amplitude trmica.

O rxime hidrogrfico est condicionado polo clima e o relevo. A morfoloxa dos ros espaois adoita corresponder cun leito estreito. Outra carcteristica de ros espaois adoita ser o seu carcter torrencial. O seu caudal escaso e variable. As irregularidades e insuficiencias do caudal impiden a navegacin, e o encaixe dos leitos fluviais, o regado. Non obstante encontraremos excepcins en ros pertencentes vertente cantbrica e atlntica.

Cabe destacar a situacin privilexiada de Espaa en relacin enerxa, posto que o relevo e o rxime hidrogrfico facilitaron a producin de electricidade de orixe hidrulica. En relacin ao chan e aos aproveitamentos agrcolas, o principal condicionante a aridez do chan. O a maior parte do territorio espaol existen varios meses de dficit de humidade da terra. O dficit de humidade leva consigo unha baixa fertilidade natural, o que d lugar a uns rendementos agrcolas nos cultivos inferiores aos de case todos os pases europeos.

En canto riqueza e pobreza do subsolo necesario destacar que Espaa estaba ben dotada de minerais metlicos (chumbo, ferro...) utilizados na primeira industrializacin. Carece dos minerais da segunda revolucin industrial e do carbn. Por unha parte, Espaa beneficiouse das reservas de minerais metlicos. Pero por outra parte, o desenvolvemento industrial espaol viuse freado e atrasado pola carencia de de carbn abundante e de boa calidade. Ademais, a tectnica, deu como resultado que a explotacin mineira sexa case sempre moi difcil e custosa (pola mesma razn que o relevo do chan moi accidentado e tortuoso, tamn o o subsolo, abundan os pregamentos e fallas). Como consecuencia, as vetas dos minerais en explotacin adoitan ser verticais ou moi inclinadas, ademais de fragmentadas.

En resumo medio fsico xogou claramente en contra do desenvolvemento econmico de Espaa. Cuns condicionantes naturais moi desfavorecedores: o relevo fsico,o clima e a orografa, que sern a causa bsica da pobreza relativa da agricultura espaola e do deficiente sistema de comunicacins. O illamento debido sa posicin perifrica mantivo a Espaa fra dos principais fluxos e redes econmicos dos pases europeos occidentais. Todos estes factores fixeron que o crecemento econmico en Espaa fose moi escaso. Espaa contaba con escasos recursos en comparacin co resto do continente europeo, ademais de estar desfavorecida en relacin posicin xeogrfica de Espaa, que impeda as comunicacins con Europa. Ante todo isto non poderemos negar a vinculacin dos condicionantes fsicos coa situacin de atraso econmico de Espaa en relacin a Europa Occidental.