Titulli: 100 KURIOZITETE PER TRUPIN E NJERIUT

4th February 2009, 5:50 pm

TRURI 1. Impulset nga nervat ne drejtim te trurit dhe anasjelltas udhetojne me nje shpejtesi prej 380 km/h. 2. Truri jone gjate funksionimit zhvillon nje energji te barabarte me ate te nje llampe 10 watt. 3. Truri njerezor eshte ne gjendje te memorizoje 5 here me shume se informacionet qe ndodhen ne Enciklopedine Britanike, ose cfaredo lloj enciklopedie tjeter. Llogaritet ne terma elektronike se truri yne ka nje kapacitet prej 3 deri ne 1000 Terabyte. 4. Vetem truri, perdor 20% te oksigjenit qe hyn ne trupin tone dhe qe transportohet ne gjak. Masa cerebrale eshte e barabarte me 2% te trupit tone, por konsumon me shume oksigjen se cdo pjese tjeter e trupit. 5. Aktiviteti cerebral eshte me i madh gjate nates, sesa gjate dites. Kjo ndodh sepse, ne te kundert te asaj qe mund te besohet, ndodh qe truri vihet ne aksion, pikerisht kur ne fleme. Nuk dihet mire akoma perse, por ne qofte se shihni enderra te bukura gjate gjumit duhet te falenderoni trurin dhe punen e tij gjate nates. 6. Shkencetaret konfirmojne se sa me i madh te jete koeficenti juaj intelektiv (QI), me shume enderroni. Kjo nuk duhet tju beje te mendoni se ne qofte se nuk kujtoni enderrat tuaja nuk jeni inteligjent sepse pjesa me e madhe e enderrave ka nje gjatesi shume te shkurter. 7. Neuronet gjate jetes sone rriten. Deri pak kohe me pare besohej se qelizat e trurit nuk zhvilloheshin apo rigjeneroheshin, kurse sot dihet se edhe meqenese kjo rritje nuk eshte si ne pjeset e tjera te trupit, ajo ekziston. 8. Informacionet levizin me shpejtesi te ndryshme ne baze te tipit te neuroneve. Jo te gjithe neuronet jane njelloj: ekzistojne disa ne gjendje te transportojne informacione me shpejtesi 0,5 meter ne sekonde kurse te tjere arrijne edhe deri ne 120 meter ne sekonde. 9. Truri nuk ndjen dhembje. Kjo thjeshte sepse ne te nuk ka receptore te dhembjes. 10. 80% e trurit tone eshte e ndertuar nga uje. FLOKET DHE THONJTE 11. Qimet e fytyres rriten shume me shpejt se cdo qime tjeter ne trup. Nese jeni meshkuj e dini shume mire se sa shpejt rritet mjekra, mjafton te mendosh se ne qofte se nje mashkull nuk do ta priste mjekren e tij gjate jetes, kjo e fundit do te behej me e gjate se nente metra. 12. Cdo dite cdo njeri humbet mesatarisht 60 deri ne 100 floke. Numri ndryshon shume nga personi ne person por varet edhe nga stinet, nga semundjet, nga shtatzania, nga mosha etj. Keshtu qe ne qofte se kuptoni qe po ju bien me shume se 100 floke ne dite, behuni merak: do te thote se po beheni qeros. 13. Floket e nje mashkulli e kane diametrin sa 2 fishi i diametrit te flokeve te nje femre; sigurisht qe diametri varet edhe nga rraca njerezore dhe tipi i flokeve. 14. Cdo flok eshte ne gjendje te mbaje nje peshe deri ne 100 gram. Ne qofte se kjo peshe shumezohet me numrin e flokeve mendojeni vete rezultatin. 15. Thoi qe rritet me shpejt eshte ai i gishtit te mesit. Per te qene me te sakte eshte thoi i dores qe ju perdorni me shume. Per me teper shpejtesia e rritjes se thonjve eshte e lidhur ngushte me gjatesine e gishtave, edhe pse nuk dihet akoma mire perse. 16. Ne cdo centimeter katror te lekures sone ka po aq qime sa ka ne cdo centimeter katror te lekures se nje majmuni shimpaze. Njeriu nuk eshte aq i zhveshur sa duket, por ky mendim vjen ngaqe pjesa me e madhe e qimeve ne trupin tone jane aq te vogla saqe nuk duken me sy te lire. 17. Bjondet kane me shume floke. Ngjyra e flokeve percakton dendesine e flokeve ne koke. Nje person ka

mesatarisht 100 mije vatra qe jane ne gjendje te prodhojne rreth 20 floke secila gjate gjithe jetes sone. Bjondet kane rreth 150 mije vatra te tilla. Ndersa te flokekuqet jane ata qe kane me pak, rreth 86 mije. 18. Thonjte e duarve rriten rreth 4 here me shpejt se ato te kembeve. Kjo ndodh sepse thonjte sa me shume te perdoren, aq me shpejt rriten. 19. Jeta mesatare e cdo floku eshte nga 3 deri ne 7 vjet. Ne fakt para se floket te bien mund te prihen, ngjyrosen, shkurtohen disa here, deri sa bien vete. 20. Nje njeri mund te humbe deri gjysmen e flokeve te tij perpara se dikush ta kuptoje. 21. Floket duken te pashkaterrueshem. Pervec mundesise qe mund te marrin flake, floket jane ne gjendje te mos dekompozohen edhe pas vdekjes. Floket nuk mund te shkaterrohen nga uji, nga i ftohti, apo nga ndryshimet klimaterike, dhe jane shume rezistente ndaj acideve te ndryshme apo agjenteve kimike. ORGANET 22. Organi me i madh i organizmit tone eshte zorra e vogel (intestinum tenue). Edhe pse quhet nga anglezet small intestine eshte 4 here me e gjate se gjatesia mesatare e nje njeriu te rritur. 23. Zemra e njeriut prodhon gjak me nje presion per ta pompuar ate deri ne 9 metra lartesi. Keshtu qe mos u preokuponi ne qofte se arrini te degjoni rrahjet e zemres tuaj. Per te pompuar gjak ne te gjithe trupin tone ne nje kohe kaq te shkurter duhet nje presion i mire nga kontraktimi i zemres. 24. Lengjet gastrike jane ne gjendje te tresin edhe nje flete brisku. 25. Mendohet se trupi njerezore ka me shume se 96 000 kilometra ene gjaku. Duke bere nje llogari te thjeshte me enet tona mund te behen me pak fjale 2 xhiro rreth botes. 26. Cdo 3 apo 4 dite ne stomakun tone krijohet nje membrane mukoze e re. Kjo per shkak te forces se madhe te acideve prezente ne stomak dhe kush vuan nga ulcera mund ta kuptoj shume mire sa te dhimbshme jane keto acide sidomos kur sulmojne muret e stomakut. 27. Siperfaqja e mushkrive tona eshte e barabarete me ate te nje fushe tenisi; ne fakt per te derguar sa me lehte oksigjenin ne gjak, mushkrite jane te pajisura me qindra bronke dhe hojeza. Keto jane te lidhura me kapilaret qe cojne oksigjenin ne gjak duke marre dioksidi i karbonit (CO2). Siperfaqja gjigande e mushkrive ndihmon keto veprime dhe na siguron nje shkembim te denje oksigjeni dhe dioksidit te karbonit ne cdo moment. 28. Zemra e femrave rreh me shpejte se ajo e meshkujve. Shkaku duhet kerkuar ne masen trupore, megjithese eshte zbuluar qe zemra femerore punon ndryshe nga ajo mashkullore. 29. Shkencetaret kane arritur te numerojne me shume se 500 funksione te melcise. Me shume mundesi kur dalim te shtunave dhe dehemi nuk mendojme per melcine tone, por ne qofte se doni ta dini melcia eshte organi qe punon me shume ne brendesi te trupit tone. 30. Aorta, arteria kryesore qe nis nga zemra jone ka diametrin e nje tubi normal. Kjo arterie eshte kaq e gjere sepse duhet te trasportoje ne brendesi te saj pjesen me te madhe te gjakut qe do te qarkulloje ne sistemin tone. 31. Mushkria e majte eshte me e vogel se mushkria e djathte per ti lene hapsire zemres. 32. Ne njeri mund te jetoje pa pjesen me te madhe te organeve te tij. Trupi yne mund te duket i dobet, por mund te mbijetoje pa stomak, pa 75% te melcise, 80% te zorres,dhe pa nje veshke. Me siguri sdo te ndiheshit shume mire, por organet e munguara nuk do tju sillnin vdekjen. 33. Gjendrat mbiveshkore e nderrojne madhesine gjate jetes. Perpara lindjes keto jane te medha sa nje veshke, ndersa me kalimin e kohes behen gjithnje e me te vogla, deri behen veshtiresishte te dukshme ne moshe te madhe

100 kuriozitete per trupin e njeriut

Edhe pse gjat gjith dits jemi n lvizje, apo bjm nj jet aktive dhe ndjejm simptoma e ndjesi t ndryshme, nuk e dim se edhe organizmi yn zbaton nj or t caktuar. Shum prej nesh nuk e ven re se trupi yn ndjek nj ritm t caktuar, sidomos ndryshimet midis gjendjes trupore para gjumit dhe asaj pasi jemi zgjuar. T gjitha kto vihen n funksion t mirfunksionimit t organeve n trupin e njeriut. Zakonisht do funksion n trupin ton, operon gjat dits n mnyr t till duke ndjekur nj cikl t caktuar, i cili bashkrendon me funksionimin e nj organi tjetr. Organizmi i njeriut sht ndrtuar n nj mnyr specifike dhe organizuar n mnyr t prsosur. Por ve atyre fakteve t njohura pr funksionimin e organizmit ton, ka edhe shum t panjohura e fakte interesante q zbulon shkenca do dit e m shum. Sot n suplementin e shndetit n Tirana Observer do t lexoni plot 100 kuriozitete pr trupin e njeriut. Mes tyre do t njiheni me zbulimet pr trurin, meq sht pa asnj dyshim pjesa me komplekse e trupit njerzor dhe me e panjohura, zemrn, organet e aparatit trets, gjymtyrt, hormonet, e deri te flokt e thonjt. Simetria e trupit, e cila sht prezente te secili njeri, prania e dy krahve, dy kmbve, paraqet raportin e trupit ndaj krahve, kmbve apo raportin ndaj koks, dhe ky raport sht jashtzakonisht i prpikt. Kshtu ju do t lexoni se gjatsia trupore e secilit njeri sht tet her m e madhe se gjatsia e koks, fytyra sht tri her sa gjatsia e hunds, ndrmjet dy syve ka nj hapsir sa gjatsia e njrit sy. Ndrsa ndrtimi i brendshm i trupit t njeriut sht prplot me detaje t imta. Nj galeri e tr kuriozitetesh pr organizmin e njeriut dhe mnyrat surprizuese sesi ora e brendshme e trupit ndikon n jetn ton. Gjithka n nj suplement prej pes faqesh. 1 TRURI N trurin e njeriut mesatarisht gjenden 10 miliard qeliza nervore, ndrsa numri i lidhjeve q mundsojn komunikimin ndrmjet ktyre qelizave sht 100 trilion. 100 trilion, padyshim se sht nj numr mbi 52 metoda e lidhje me organet e tjera. Ndrsa informatat e bartura n tru nprmjet numrit sht matur rrugve nervore, n brendi t trurit udhtojn n shpejtsi t pa paramenduar prej 320 h., n or, ndrsa nervat q arrijn n trup nga qelizat trunore kan nj detyr si n autostrad, pr bartjen e informatave t vazhdueshme ndrmjet trurit dhe trupit. Shkurt thn n brendi t trupit n do sekond kemi nj komunikacion t jashtzakonshm, ndrmjet organeve trupore dhe trurit, brenda do sekonde shkojn dhe vijn me mijra informata t ndryshme. Madje sht e njohur se vetm pr nj minut n tru realizohen prej 100 mij deri 1 milion reaksione t ndryshme kimike. Edhe t gjith operacionet q realizohen n trupin tuaj, gjat shikimit t nj filmi bhen n saj t qindra informacioneve q shkojn e vijn ndrmjet trurit dhe muskujve pr t njmijtn pjes t sekonds. P.sh. prdorimi i syve, t mbshteturit gjat uljes, t kuptuarit at q e shihni, rrahja e zemrs, frymmarrja, lvizja e syve, zgjatja e flokve, perceptimi i errave ose t dgjuarit e zrave prreth veshit. Nse operacionet trupore t cilat mundsojn realizimin e vetm t njrit nga kto veprime i shnojm n nj letr do t nevojitej t shkruajm faqe t tra me formula kimike, dhe nse n kta formula do t kishte nj gabim m t vogl trupi juaj do t dilte nga kontrolli, duke i krehur flokt mund q ta futni dorn n sy apo duke ecur mund t mos arrini t lvizni nj hap dhe do t rrzoheni n tok. 2 PES SHQISAT Pes shqisat: pra t shikuarit, t nuhaturit, t prekurit, t dgjuarit, t shijuarit, prbjn ve e ve nga nj mrekulli. Pes shqisat jan krijuar pikrisht pr nevojat e njeriut, p.sh veshi i percepton dridhjet e zrit t cilt vijn vetm brenda kufijve t caktuara, kta kufij t perceptimit q emrohen si pragu i dgjimit jan n vlera ideale. Po q se posedoni nj vesh shum t ndjeshm duke filluar nga zri i rrahjes s zemrs deri te pshpritja e insekteve mikroskopike do ti ngatrronim t gjitha zrat, kjo pr ne do t ishte mjaft shqetsuese. Gjithashtu rregulli i ndjeshm vlen edhe pr shqisat e t prekurit. Nervat e ndjeshme t prekjes t cilat gjenden nn lkurn e njeriut n mnyr sa m t mir jan sensibilizuar dhe n mnyr ideale jan shprndar n trup, p.sh n majat e gishtave, q kemi m shum nevoj pr prekjet e ndjeshme n krahasim me pjest tjera t trupit, ka m shum tepr skaje t nervave. Ndrsa n vendet, si shpina t cilat nuk jan aq funksionale skajet e nervave jan mjaft t rralla. Lkura n realitet sht nj organ i prsosur i cili sht i ndrtuar nga disa shtresa dhe i cili prmban nerva perceptues, kanale t qarkullimit, sisteme t ajrosjes, rregullues t nxehtsis dhe lagshtis. 3 SKELETI Skeleti sht nj mrekulli inxhinierike i cili sht i prbr me bashkimin e 206 pjesve t ndryshme t eshtrave. Trupi i njeriut n saje t ktyre pjesve t nyjzuara me njra tjetrn posedon nj aftsi t jashtzakonshme t lvizjes. Eshtrat jan jashtzakonisht t forta dhe n gjendje q t prdoren me lehtsi, edhe n vendet ku eshtrat nyjzohen njra me tjetrn vrehen argumentet e krijimit, siprfaqet e frkimit t nyjave jan t mbuluara me nj shtres krcore t holl dhe pupore dhe n kt shtres gjendet nj lng i rrshqitshm, nse ashti e shtyp

at n ndonj vend, ky lng nga puporet del jasht dhe e mundson siprfaqen e nyjes t rrshqas si vaj. Njeriu n saje t ktij ndrtimi t prsosur lvizjet e tij i realizon me gjithdije dhe shpejtsi t madhe. 4 ZEMRA Njri nga organet m vitale t trupit t njeriut pa dyshim se sht zemra. Zemra sht e vendosur n nj ndr vendet m t sigurta t trupit. Ajo sht njra ndr organet m t rndsishme, me nj ndrtim t veant, e cila sht e vendosur n kafazin e kraharorit ku sht e mbrojtur nga goditjet q mund t vijn nga jasht. Zemra e cila fillon t rrah akoma duke qen n barkun e nns, punon gjat tr jets pa u ndalur me nj tempo prej 100 rrahje n minut, ndrmjet do rrahje pushon vetm gjysm sekonde dhe brenda dits rreh afrsisht 10 mij her. Nse kt vler e llogarisim duke marr parasysh gjat tr jets s njeriut do t na del nj vler n llogaritjen e t cilit do t mundohemi, pra gjat jets s njeriut zemra realizon afrsisht 255 milion rrahje. Zemra e cila mundson pompimin e gjakut n pjes t ndryshme t trupit pa mos u przier gjaku i pastr dhe i papastr, sht i ndrtuar nga katr dhomza t ndryshme nga valvulet q mundsojn rrjedhjen e gjakut n nj drejtim dhe posedon nj ndrtim q sht ndrtuar mbi ekuilibr t ndjeshm. 5 DORA Dora sht pr ti mbrthyer rrobat, pr t shkruajtur, pr t prer ushqimin. Dora e cila me nj sukses t madhe i realizon kta operacione t cilat duken si t thjeshta por q jan shum t vshtira, sht nj mrekulli inxhinierike. Veoria m e rndsishme e dors sht se n fusha t ndryshme prdoret me nj sukses t madh, kraht t cilt posedojn nj numr t madh t muskujve dhe nervave ndihmojn dorn varsisht nga kushtet pr t kap fort dhe but. N trupin e njeriut ka nj numr t madh t ekuilibrave t ndjeshm, njerzia n saje t sistemeve t cilat punojn plotsisht t varura nga njri-tjetri n saje t lidhjeve me sisteme t tjera t trupit i realizon funksionet vitale pa asnj penges, mbi t gjitha kta i realizon pa ndonj mund t veant, pa mos u ballafaquar me ndonj vshtirsi. Njeriu pr shum gjra nuk sht i njoftuar p.sh. kur fillon dhe kur mbaron tretja n lukth, pr ritmin e zemrs, pr bartjen e materieve t nevojshme nga ana e gjakut n pjest e nevojshme t trupit, pr t shikuarit, pr t dgjuarit. 6. Shpejtsia e impulseve Impulset nga nervat n drejtim t trurit dhe anasjelltas udhtojn me nj shpejtsi prej 380 km/h. 7. Energjia e trurit Truri jon gjat funksionimit zhvillon nj energji t barabart me at t nj llambe 10 watt. 8. Memoria Truri njerzor sht n gjendje t memorizoj 5 her m shum se informacionet q ndodhen n Enciklopedin Britanike, ose fardo lloj enciklopedie tjetr. Llogaritet n terma elektronik se truri yn ka nj kapacitet prej 3 deri n 1000 Terabyte. 9. Konsumimi i oksigjenit Vetm truri, prdor 20 % t oksigjenit q hyn n trupin ton dhe q transportohet n gjak. Masa cerebrale sht e barabart me 2 % t trupit ton, por konsumon m shum oksigjen se do pjes tjetr e trupit. 10. Aktiviteti cerebral Aktiviteti cerebral sht m i madh gjat nats, sesa gjat dits. Kjo ndodh sepse, n t kundrt t asaj q mund t besohet, ndodh q truri vihet n aksion, pikrisht kur n flem. Nuk dihet mir akoma perse, por n qoft se shihni ndrra t bukura gjat gjumit duhet t falnderoni trurin dhe punn e tij gjat nats. 11. Inteligjenca Shkenctart konfirmojn se sa m i madh t jet koeficienti juaj intelektiv (IQ), m shum ndrroni. Kjo nuk duhet tju bj t mendoni se n qoft se nuk kujtoni ndrrat tuaja nuk jeni inteligjent sepse pjesa m e madhe e ndrrave ka nj gjatsi shum t shkurtr. 12. Qelizat e trurit

Neuronet gjat jets son rriten. Deri pak koh m par besohej se qelizat e trurit nuk zhvilloheshin apo rigjeneroheshin, kurse sot dihet se edhe meqense kjo rritje nuk sht si n pjest e tjera t trupit, ajo ekziston. 13. Neuronet Informacionet lvizin me shpejtsi t ndryshme n baz t tipit t neuroneve. Jo t gjith neuronet jan njlloj: ekzistojn disa n gjendje t transportojn informacione me shpejtsi 0,5 metr n sekond kurse t tjer arrijn edhe deri n 120 metr n sekond. 14. Receptort Truri nuk ndjen dhembje. Kjo thjesht sepse n t nuk ka receptor t dhembjes. 15. Ndrtimi i trurit Rreth 80 pr qind e trurit ton sht e ndrtuar nga uji. 16. Fytyra Qimet e fytyrs rriten shum m shpejt se do qime tjetr n trup. Nse jeni meshkuj e dini shum mir se sa shpejt rritet mjekra, mjafton t mendosh se n qoft se nj mashkull nuk do ta priste mjekrn e tij gjat jets, kjo e fundit do t bhej m e gjat se nnt metra. 17. Flokt do dit do njri humbet mesatarisht 60 deri n 100 flok. Numri ndryshon shum nga personi n person, por varet edhe nga stint, nga smundjet, nga shtatznia, nga mosha, etj. Kshtu q n qoft se kuptoni q po ju bien m shum se 100 flok n dit, bhuni merak, do t thot se po bheni qeros. 18. Raca njerzore Flokt e nj mashkulli e kan diametrin sa 2-fishi i diametrit t flokve t nj femre. Sigurisht q diametri varet edhe nga raca njerzor dhe tipi i flokve. 19. Fuqia e flokve do flok sht n gjendje t mbaj nj pesh deri n 100 gram. N qoft se kjo pesh shumzohet me numrin e flokve mendojeni vet rezultatin. 20. Thonjt Thoi q rritt m shpejt sht ai i gishtit t mesit. Pr t qen m t sakt sht thoi i dors q ju prdorni m shum. Pr m tepr shpejtsia e rritjes s thonjve sht e lidhur ngusht me gjatsin e gishtave, edhe pse nuk dihet akoma mir prse. 21. Lkura N do centimetr katror t lkurs son ka po aq qime sa ka n do centimetr katror t lkurs se nj majmuni shimpanze. Njeriu nuk sht aq i zhveshur sa duket, por ky mendim vjen ngaq pjesa m e madhe e qimeve n trupin ton jan aq t vogla saq nuk duken me sy t lir. 22. Vatrat e flokve Biondt kan m shum flok. Ngjyra e flokve prcakton dendsin e flokve n kok. Nj person ka mesatarisht 100 mij vatra q jan n gjendje t prodhojn rreth 20 flok secila gjat gjith jets son. Biondt kan rreth 150 mij vatra t tilla. Ndrsa t flokkuqt jan ata q kan m pak, rreth 86 mij. 23. Duart dhe kmbt Thonjt e duarve rritn rreth 4 her m shpejt se ato t kmbve. Kjo ndodh sepse thonjt sa m shum t prdorn, aq m shpejt rriten. 24. Jeta e flokve

Jeta mesatare e do floku sht nga 3 deri n 7 vjet. N fakt para se flokt t bien mund t prihen, ngjyrosn, shkurtohen disa her, deri sa bien vet. 25. Rnia e flokve Nj njri mund t humb deri gjysmn e flokve t tij prpara se dikush ta kuptoj. 26. Rezistenca Flokt duken t pashkatrrueshm. Prve mundsis q mund t marrin flak, flokt jan n gjendje t mos dekompozohen edhe pas vdekjes. Flokt nuk mund t shkatrrohen nga uji, nga i ftohti, apo nga ndryshimet klimaterike, dhe jan shum rezistent ndaj acideve t ndryshme apo agjentve kimik. 27. Zorra e vogl Organi m i madh i organizmit ton sht zorra e vogl (intestinum tenue). Edhe pse quhet nga anglezt small intestine sht 4 her m e gjat se gjatsia mesatare e nj njeriu t rritur. 28. Rrahjet e zemrs Zemra e njeriut prodhon gjak me nj presion pr ta pompuar at deri n 9 metra lartsi. Kshtu q mos u preokuponi n qoft se arrini t dgjoni rrahjet e zmrs tuaj. Pr t pompuar gjak n t gjith trupin ton n nj koh kaq t shkurtr duhet nj presion i mir nga kontraktimi i zemrs. 29. Lngjet Lngjet gastrike jan n gjendje t tresin edhe nj flet brisku. 30. Gjaku Mendohet se trupi njerzor ka m shum se 96 000 kilometra en gjaku. Duk br nj llogari t thjesht me ent tona mund t bhen m pak fjal 2 xhiro rreth bots. 31. Stomaku do 3 apo 4 dit n stomakun ton krijohet nj membran mukoze e re. Kjo pr shkak t forcs s madhe t acideve prezente n stomak dhe kush vuan nga ulcera mund ta kuptoj shum mir sa t dhimbshme jan kto acide, sidomos kur sulmojn muret e stomakut. 32. Mushkrit Siprfaqja e mushkrive tona sht e barabart me at t nj fushe tenisi; n fakt pr t drguar sa m leht oksigjenin n gjak, mushkrit jan t pajisura me qindra bronke dhe hojza. Kto jan t lidhura me kapilart q ojn oksigjenin n gjak duke marr dyoksidin e karbonit (CO2). Siprfaqja gjigante e mushkrive ndihmon kto veprime dhe na siguron nj shkmbim t denj oksigjeni dhe dyoksidit t karbonit n do moment. 33. Zemra Zemra e femrave rreh m shpejt se ajo e meshkujve. Shkaku duhet krkuar n masn trupore, megjithse sht zbuluar q zemra femrore punon ndryshe nga ajo mashkullore. 34. Mlia Shkenctart kan arritur t numrojn m shum se 500 funksione t mlis. M shum mundsi kur dalim t shtunave dhe dehemi nuk mendojm pr mlin ton, por n qoft se doni ta dini mlia sht organi q punon m shum n brendsi t trupit ton. 35. Arteriet Aorta, arteria kryesore q nis nga zemra jon ka diametrin e nj tubi normal. Kjo arterie sht kaq e gjer, sepse duhet t transportoj n brendsi t saj pjesn m t madhe t gjakut q do t qarkulloj n sistemin ton.

36. Masa e mushkrive Mushkria e majt sht m e vogl se mushkria e djatht pr ti ln hapsir zmrs. 37. Organet e trupit N njri mund t jetoj pa pjesn m t madhe t organeve t tij. Trupi yn mund t duket i dobt, por mund t mbijetoj pa stomak, pa 75 % t mlis, 80 % t zorrs, dhe pa nj veshk. Me siguri sdo t ndiheshit shum mir, por organet e munguara nuk do tju sillnin vdekjen. 38. Gjndrat mbiveshkore Gjndrat mbiveshkore e ndrrojn madhsin gjat jets. Prpara lindjes kto jan t mdha sa nj veshk, ndrsa me kalimin e kohs bhen gjithnj e m t vogla, deri sa bhen vshtirsisht t dukshme n mosh t madhe. 39. Qarkullimi i gjakut Gjaku n organizmin e njeriut udhton shum shpejt. Prej zemrs deri t gishtrinjt e kmbs arrin pr 16 sekonda, deri n tru pr 8 sekonda, deri n mushkri vetm pr 6 sekonda. 40. Acidi i stomakut A e dini se stomaku ka nj acid hydroklorik, lnd grryese e njjt me at q prdort pr t trajtuar metalet n industri. Ai mund t grryej hekurin. Por n stomak gjithka sht perfekte. Mukusi q rrethon muret e stomakut ruan kt lng t mos bhet i dmshm, por vetm t shrbej pr t tretur ushqimin. 41. Pozicioni i trupit Nuk kujtoni nj prvjetor? Ather provoni t uleni n gjunj. Memoria mishrohet edhe nga pozicioni. Disa studiues argumentojn se disa gjra kujtohen m mir nse njeriu ult n t njjtin pozicion q ka qen dikur gjat ngjarjes. 42. Ushqimi pr trurin Megjithse truri prbn vetm 2 % t peshs s prgjithshme trupore t njeriut, ai krkon 20 % t kalorive dhe oksigjenit t trupit. Pr t mbajtur trurin n gjendje pune, tre arterie kryesore pompojn oksigjen pa pushim. Sikur qoft edhe njra prej ktyre arterieve t dmtohet ose mos t pompoj nj her truri fillon mosfunksionimin normal. 43. Pubertiteti Pubertiteti ndryshon strukturn e trurit. N e dim se hormonet q ndodhen n trup jan t nevojshme pr t stimuluar rritjen dhe t prgatisin trupin pr riprodhim. Por pse adoleshenca sht kaq e pakndshme pr t gjith? Kjo pasi hormone si testosteroni, influencojn n zhvillimin e neuroneve n tru dhe ndryshimet e bra n strukturn e trurit shkaktojn ndryshime t sjelljes. 44. Ngjyrat e lkurs T gjitha lkurat kan katr ngjyra. Edhe lkura e bardh ka 3 ngjyra t tjera t fshehura. Kshtu afr vnave lkura merr ngjyr t kuqe. Po ashtu lkura shoqrohet me pigment t verdh n pjes t saj. Ngjyra e fundit sht e zeza dhe ndikohet nga melanina. Kjo bn q lkura t ngjaj e zez n pjes t mdha t saj. T katrta kto ngjyra miksohen dhe krijojn njerzit me ngjyra t ndryshme n t gjith globin. 45. Kockat Ashti m i madh n trupin e njeriut, ashti i femurit sht i qndrueshm ndaj mass prej 800 kilogram, kurse n pozit horizontale ndaj mass prej 200 kilogram. Eshtrat tuaja jan katr her m t fuqishme (forta) sesa betoni. Mund t jen m t fuqishm se eliku, por masa e tyre sht m e vogl. Nj cop ashti me gjatsi prej 5 centimetra mund ta mbaj masn e elefantit. Vajzat mund t rriten deri n moshn 20-vjeare, kurse djemt deri n moshn 25-vjeare. 46. Zgjatja sht vn re se njeriu n mngjes, pas fjetjes sht pak m i gjat se gjat dits. Kjo ndodh sepse disqet krcore ndrunazore ditn tkurrn (mblidhen), kurse natn shtrihen. 47.

Muskujt Muskujt e fytyrs suaj jan t rndsishm. Ata ju ndihmojn ju t tregoni si e ndjeni botn prreth. Gjat buzqeshjes aktivizohen 12 muskuj kryesor t fytyrs e gjat rrudhjes s vetullave aktivizohen vetm 11 muskuj. Muskuli m i gjat sht sartoriusi, i cili fillon prej komblikut, ndrsa prfundon nn gjurin: i gjat sht mbi 40 centimetra. Muskuli m i shpejt sht muskuli ngrits i qerpikve. 48. Funksioni i mlis Mlia sht organ aq i rndsishm, saq nse ajo fillon t dshtoj s funksionuari jeta jon vihet n rrezik. 49. Masa e zemrs Zmra e njeriut peshon 250-300 gram. Pse letrat e Shn Valentinit kan zemrat n to? Pse njerzit flasin pr at ka do t thot t kesh zemrn e thyer? Kjo sht pr arsye se njerzit q nga koht e lashta kan menduar se zemra sht organ i dashuris dhe i emocioneve. Ky besim sht ruajtur deri n ditt e sotme. M fuqi punon zemra juaj? Shtrngoni nj top tenisi nj her n sekond gjat dy minutave. A mund ta bni kt? Ja sa fuqishm punon zemra juaj. 50. Frymmarrja Ju merrni frym m shum se 20.000 her n dit! Pr nj muaj qimja e flokut rritet 1 centimetr, pr nj vit 13 centimetr. Po t mos qetheshin flokt gjat gjith jets ata do t ishin t gjat 10 metra. 51. Fuqia e trurit Truri juaj ndalet s rrituri n moshn 15-vjeare. Por t msuarit nuk ndalet kurr, prandaj msoni sa t mundeni. Qelizat nervor t trurit tuaj gjat gjith jets formojn lidhje t reja. Truri juaj shfrytzon aq shum fuqi (energji) sa edhe nj po elektrik i fuqis prej 10 wat. 52. Smundjet gjenetike Ekzistojn rreth 6 000 smundje gjenetik dhe nga kto vetm pr nj pjes shum t vogl shkenctart kan iden se si ti kurojn. Shpresohet q me deshifrimin e materialit gjenetik t arrihet t kuptohen m mir smundjet, mekanizmat e tyre dhe mundsisht t gjendet nj kurim. 53. Kolesteroli Nivelet e kolesterolit n trupin e njeriut ndryshojn me stint. sht ky rezultati i arritur nga nj krkim i kryer nga Universiteti i Masacusetit mbi 517 persona t shndetshm. Doli si prfundim q nivelet e kolesterolit ishin m t mdha n vjesht dhe n dimr, dhe m t ulta n pranver dhe ver. Nuk dihet mir se cilt jan mekanizmat q ojn n kt rezultat. Matjet tregonin q vlerat m t mdha pr meshkujt mbrrijn n dhjetor, kurse pr femrat n janar. Vlerat e regjistruara tregonin nj rritje rreth 3.9 mg/dL tek meshkujt (vlerat mesatare ishin 222 mg/dL) dhe 5.4 mg/dL tek femrat (vlerat mesatare ishin 213 mg/dL). Disa nga kto ndryshime mund t prshkruheshin me variacionet q pson plazma n stint e ndryshme. U gjet edhe q nuk kishte lidhje me dietn q prdoret n stint e ndryshme. 54. Asimetria e trupit Njerzi me trup asimetrik kan tendenc m t madhe ne agresione. Kt t paktn sjell nj rezultat i nj hulumtimi amerikan. Shkenctart n fillim hulumtuan supozimin e pohuar m par, q nj pamje e jashtme asimetrike ka t bj me nj defekt n sistemin nervor dhe me kontrollim t paksuar t agresionit. Shkenctart e Universitetit t Ohajos i matn vesht, duart, kraht dhe kmbt e 100 personave vullnetar dhe nga kjo prcaktuan simetrin. Me pretekstin pr tia u matur forcn bindse t tyre, krkuan nga pjesmarrsit t bjn dy telefonata, n t cilat ata bashkbiseduesit e tyre duhej ti bindnin pr t dhuruar t holla pr nj qllim bamirs. Pjesmarrsit nuk e dinin se t dy bashkbiseduesit n ann tjetr t telefonit puntor t Universitetit ishin. Njri prej tyre refuzonte lutjn e tyre n mnyr miqsore, ndrsa i dyti reagonte ekstrem me nj vrazhdsi. Agresivitetin e pjesmarrseve hulumtuesit e matn se sa vrullshm ata e hudhnin receptorin mbi telefon. Studimi rezultoi q ata persona me trup asimetrik dgjuesen shum m shpesh e prplasnin se sa t tjert pjesmarrs. Udhheqsja e studimit Zeynep Benderlioglu e shpjegon kt lidhje me faktin, se asimetria formohet n mitr n kushte t pafavorshme. Kjo ndikon pra jo vetm n dukurin e trupit, ka edhe shihet, por gjithashtu edhe n sistemin nervor. Defektet e tilla n sistemin nervor, sipas vlersimit t shkenctares, influencojn aftsit e njerzve pr t kontrolluar agresivitetin e tyre.

55. Inteligjenca Foshnjat t cilat peshojn m shum gjat lindjes kan prparsi n zhvillimin e inteligjencs m von gjat fmijris, tregojn studimet e fundit. Kjo sht me siguri pr shkak se foshnjat m t rnda jan m t ushqyera n momentet kye n fazat fetale. Studimet tjera kan treguar se pesha e vogl e lindjes sht e lidhur me zhvillim t pakt mental. Foshnjat e lindura para kohe jan m t predispozuara rrezikut q t lindin me pesh t vogl. Mirpo, studimet e fundit, t publikuara n Revistn britanike t mjeksis, sugjeron se pesha e vogl e lindjes sht e lidhur me inteligjencn. Nj ekip nga qendra pr studime epidemiologjike urbanistike n New York ka vzhguar 3.484 foshnje t lindura t lindura ndrmjet viteve 1959 dhe 1966. Pesha e tyre e lindjes ishte nga 1.500 deri 4.000 gram, kurse koeficienti i inteligjencs (IQ) sht testuar 7 vite m von. N prgjithsi, pesha m e madhe e lindjes ka shnuar dhe nj rritje t leht t IQ. Dallimi n mes t foshnjave me pesh m t vogl se 2.5 kg me ata mbi 4 kg ishte 10 poena t IQ. Kta autor t studimit thon: Edhe pse variacioni i koeficientit t inteligjencs sht i lidhur me peshn e lindjes brenda peshs normale t lindjes sht shum e vogl dhe e pavlefshme pr individual, rezultatet e marra jan shum t rndsishm pr nivelin e tr popullats. 56. Lvizja e gjakut Zemra jon sht pompa m e prpikte n bot. Pr do 23 sekonda npr zemr kalojn 5 litra gjak. Pr nj dit zemra shtie n qarkullim 19 mij litra gjak. Pr 60 vjet qarkullojn 480 milion litra gjak. Kjo pomp tejet e prsosur me vetlvizs speciale peshon mesatarisht 230 gram te femrat, ndrsa 280 gram te meshkujt. 57. Presioni i gjakut Gjaku qarkullon npr ent e gjakut 100 mij kilometra pr 23 sekonda. Kjo shpejtsi e qarkullimit t gjakut sht 215 her m e madhe se shpejtsia e anijeve n gjithsi. 58. Rruazat e gjakut Pr 11 sekonda, 25 miliard kamion mbarts t ngarkuar me oksigjen dhe materie ushqyese t domosdoshme (rruazat e kuqe t gjakut) shkarkojn barrn e tyre npr qeliza t uritura t kapilarve t gjakut. 59. Riprtritja Jeta e rruazave t kuqe zgjat 42 dit, ndonse ato me prballim mund t jetojn deri n 127 dit. Kjo do t thot se gjaku yn riprtrihet pr do 2 muaj, pra 200 miliard rruaza t kuqe t gjakut lindin dhe vdesin pr do dit. 60. Rrugt e frymmarrjes Gjat ecuris s frymmarrjes mbushen me oksigjen 400 milion zgavra n mushkrit tona. Siprfaqja e zgavrave (kanaleve) sht 150 m. 61. Diafragma Diafragma, muskuli q ndan zgavrn e kraharorit nga ajo e barkut, sht organi muskulor m veprues gjat jets s njeriut. Ky organ nuk pushon asnjher. Ky muskul tkurret (kontrakton) 11 mij her n or, afro 264 mij her gjat dits apo 670 milion her pr 70 vjet jet. 62. Qelizat e trurit Truri yn sht kompjuteri m i prsosur n bot. Ai prbhet prej 100 miliard qelizash t prhimta, e barabart me nj fuqi t mbi 10 mij programeve kompjuterike n veprim t prhershm. Siprfaqja e ktyre kompjuterve sht 250 mij km (sa gjysma e siprfaqes s Francs). T shtojm edhe dika: nevojiten pak dashuri dhe intimitet pr t lindur krijesn e re, njeriun. Kt nuk mund ta realizoj kurr asnj kompjuter. 63. Shkenca e njeriut Pr do dit shkenca zbulon gjra t reja te njeriu. P.sh n koh t fundit biologt e Universitetit t Miiganit zbuluan n lkur dhe n flok t njeriut metale, si jan: argjendi, plumbi, kallaji, zinku, hekuri, bakri dhe alumini. 64. Kordat zanore

Ciklonet dhe anticiklonet rrallher kalojn shpejtsin 130 deri 140 km n or, kurse shpejtsia e ajrit q del prej mushkrive npr kordhat zanore gjat teshtitjes arrin shpejtsin 390 km n or. 65. Syt Gjersa bhesh m i vjetr n mosh, syt e tuaj bhen m t ndritur. 66. Eshtrat e njeriut Trupi i njeriut prmban 260 eshtra, kurse fmijt kan 300 (disa eshtra bashkohen derisa fmija rritet) 67. Qerpikt Njeriu i rrah qerpikt e syrit mesatarisht 4.200.000 her gjat vitit. Gjithashtu qerpikt jan qimet m t forta te njeriu. 68. Tretja Tretja e ushqimit realizohet n t gjitha hallkat e organeve t aparatit trets. Duhet t kalojn s paku 12 or q trupi ta tret ushqimin. 69. Qelizat e trupit Qelizat m jetgjate n trupin e njeriut jan qelizat e trurit t cilat mund t jetojn gjer n vdekje t njeriut! 70. Rritja e thonjve Thonjt e duarve rriten 4 her m shpejt se ata t kmbve. Po ashtu m shpejt rritet thoi i gishtit t mesm. Sa m shum t prdoren thonjt aq m shpejt rriten. 71. T qeshurit Nj person normal qesh rreth 15 her gjat dits. Gjat realizimit t s qeshurs n fytyrn e njeriut aktivizohen mbi 13 muskuj. 72. Temperatura Faktin q temperatura e ult redukton nevojshmrin e t gjith organeve pr oksigjen sht provuar edhe nga kirurgjia e trapiantove. N fakt, ortopedikt e specializuar n zvendsimin e pjesve t arteries rekomandojn q pjest zvendsuese duhet t vijn t konservuara pas nj pastrimi rrnjsor n nj thes plastik t mbushur me akull dhe i mbyllur hermetikisht. Kshtu pjest e zvendsuara t arteries funksionojn pas 6-12 or pas operacionit. 73. Qndrueshmria Eshtrat e njeriut jan katr her m t qndrueshme se eliku. Sidomos eshtrat t cilat mbajn pjesn e organeve m jetike pr jetn e njeriut. 74. Takikardia Sa her ka rrahur zemra jon kur jemi n moshn 79-vjeare? Shkenctart e kan zgjidhur kt pyetje. Rreth 2,5 miliard her. 75. Mushkria Mushkria jon (e shpalosur) do ta mbulonte nj fush tenisi, domethn 100 m. Po ashtu mushkria e majt sht m e vogl se mushkria e djatht. 76. Ent e gjakut Ent e gjakut t njeriut (t kapura njra pas tjetrs) jan 2,5 her m t gjata se ekuatori. 77. Jetgjatsia N fund t jets s tij trupi ka prodhuar 950 kilometr flok, ndrsa syt jan mbyllur rreth 415 milion her. Edhe n mosh t vjetr asnj sht i njeriut nuk sht m i vjetr se 20 vjet-sepse eshtrat prtrihen rregullisht. Shkenctart zbuluan se flokkuqet kan vetm rreth 90 000 flok, zeshkanet 100 000, ndrsa biondint 150 000 fije floku. Por vetm 20 pr qind e biondinave e mbajn kt shifr t flokve.

78. Uji n organizm Shkenctart gjerman kan zbuluar se si brenda nj ore pas konsumimit t ujit t pastr, harxhimi metabolik i energjis rritet pr 24%, ndrsa kjo nuk ndodh nse pihet sasi e njjt e tretsirs fiziologjike. Sipas nj teorie, mendohet se organizmi harxhon energji pr ta br temperaturn e ujit t pir t ngjashme me temperaturn trupore. Megjithat edhe pas eksperimenteve me uj t ngrohur n temperatur 37C (sa sht edhe temperatura trupore), jan arritur rezultate t ngjashme n harxhimin e energjis. Kshtu q mendohet se flitet pr ndonj proces t komplikuar fiziologjik. Studimet kan treguar se rritja e harxhimit energjik pas konsumimit t ujit, te meshkujt pasohet me harxhimin e yndyrave, ndrsa organizmi i femrave i shfrytzon m shum karbohidratet. 79. Drunjt parandalojn astmn Nj studim i realizuar s fundmi nga shkenctart amerikan, ka treguar se fmijt t cilt jetojn n vende ku ka drunj do t smuren m pak nga astma. Shkenctart nga Universiteti Columbia n New York, kan llogaritur se nse n nj siprfaqe prej nj kilometr katror ka 343 drunj, ather rreziku i fmijve (t moshave ndrmjet katr dhe pes vjet) pr t fituar astmn, sht m i vogl pr 25%. Sipas ktij mendimi, drunjt ndikojn pozitivisht n kualitetin e ajrit dhe njkohsisht i nxisin fmijt pr aktivitet fizik. 80. Ecja ul shtypjen e gjakut Shkenctart korean kan llogaritur ndikimin e t ecurit prej 40 minutash n shtypjen e gjakut, n nj studim n t cilin kan marr pjes 23 meshkuj me shtypje t rritur t gjakut. Rezultatet kan treguar se shtypja e gjakut sht zvogluar si rezultat i ecjes, ndrsa nga ky ndikim pozitiv i ecjes sht rekomanduar q t ecet s paku nj or brenda dits. Ky zbulim mund tu ndihmoj n veanti personave t cilt pr shkak t llojit t puns nuk mund t ushtrojn, por vazhdimisht nguten pr t arritur nga nj takim n tjetrin. Ja cilat jan shtat faktet e njohura pr funksionimin e ritmiks s trupit. 81. Temperatura e trupit Temperatura e trupit t njeriut sht m e ult n momentin kur n ohemi n mngjes, krahasuar me temperaturn q organizmi tregon n mbrmje. Temperatura 37 grad celsius n orn 7 t mngjesit mund t tregoj ethe, ndrsa n orn 5 t mbasdites mund t jet normale. 82. Ritmi i trupit Pr arsye po t ritmit t trupit sht zbuluar se organizmi i njeriut sht m i predispozuar pr t psuar atak kardiak n ort e para t mngjesit. Dhe kjo gjendje sht gati 2 her m e rrezikshme se sa n koh t tjera t dits. 83. Lindja e fmijve Po ashtu lindjet e fmijve jan m t shpeshta n ort e mngjesit dhe t mbrmjes, edhe kjo pr arsye t ecuris t ritmit q ndjek organizmi. 84. Psikika Por ritmi i organizmit shfaq edhe ndryshimet q ndodhin n sfern psikike, ka mund t pasohet edhe me dmtime nse ndodhin rregullime. Pr shkak t ktyre rregullimeve nj pjes e vetvrasjeve kryhen n ort e para t mngjesit. 85. Mjekimet Po pr kt arsye edhe recetat mjeksore t dhna nga mjekt zbatojn nj orar t caktuar. Sipas rasteve m t shpeshta mjekimet merren zakonisht n mngjes dhe n dark. Pr shembull aspirina dhe antihistamina do t jepnin nj efekt m t plot nse do t merreshin n mngjes. Por disa tipa mjekimesh, pr shembull kimioterapia ndaj kancerit, mund t jet m e efektshme nse do t administrohej gjat nats. 86. Marrdhnia seksuale Njerzit, zakonisht, plqejn seksin gjat nats, pikrisht para kohs s gjumit, krahasuar me aste t tjera gjat dits. 87. Hormonet

Nse ne do t jetonim n errsir t plot, n do t ndiqnim nj cikl t till n dit-nat q do ti kalonte 25-ort. Ora gjenetike kontrollon temperaturn e trupit, sekretimin e hormoneve dhe shum aktivitete t tjera t nivelit qelizor. Cilat jan pjest e paprdorshme t trupit Trupi njerzor ka nj numr pjessh t paprdorshme, q nga dhmbt e pjekuris deri tek muskujt e jashtm t veshve. CBS n baz t zbulimeve t publikuara n revistn Human Discovery boton kto pjes anatomike t cilat ende i kemi, edhe pse nuk na shrbejn prej kohsh. 88. Gjoksi i meshkujve Acidi laktik dhe qumshti i gjirit prodhohet nga gjndrat e gjirit, gjat shtatznis dhe pas lindjes fmija ushqehet me qumsht gjiri. Por ky funksion i njihet vetm gjirit t femrs. Edhe pse meshkujt e kan indin, muskulin, pr t prodhuar qumsht, kjo realisht nuk ndodh. Ky organ te mashkulli e ka humbur funksionin e tij. 89. Dhmballt e pjekuris Njeriu pr t prpunuar, coptuar, ushqimin kalon n nj sr etapash. Pr kt prdoren dhmbt prers, dhmballt dhe sekrecionet e pshtyms. Por me kalimin e adoleshencs te njeriu fillojn t dalin dhmbt shtes t njohur si dhmballt e pjekuris. N ditt e sotme vetm 5 pr qind e popullsis ka dhmball t shndetshm pjekurie, pasi pjesa m e madhe e njerzve kalojn shqetsime prej tyre dhe shpesh her kryejn ndrhyrje kirurgjikale duke i hequr. 90. Muskuli i jashtm i veshit N pjesn e prapme t veshit jan tre muskuj, t cilt bjn t mundur t lvizen indet e veshit ashtu si te qeni apo macja. Kt veprim mendohet se mund ta bnin edhe njerzit e lasht, ashtu si edhe n ditt e sotme disa persona mund ta lvizin krcin e veshit t tyre. 91. Brinja e qafs Gati 1 pr qind e popullsis s bots ka t shfaqur nj kock apo brinj t vogl n pjesn e qafs. Kjo brinj mund t shkaktoj probleme me nervat dhe arteriet q prshkojn at pjes t trupit. Kjo kock mendohet t jet mbetje nga epoka e zvarranikve. 92. Qepalla e tret Kjo sht nj flegr, cip e holl dhe e vogl, n pjesn e brendshme t cepit t syrit e cila gjendet akoma te njeriu. Te zogjt kjo pjes kryen funksion mbrojts gjat fluturimit pr t pastruar syt dhe shmangur ngacmuesit. 93. Muskuli nn shpatull Nj muskul i vogl gjendet te shpatulla e disa njerzve. Ai e ka fillesn n shpatull dhe vazhdon deri te brinja e par n afrsi t klavikuls. Ky muskul do t ishte i nevojshm nse njeriu do t prdorte t katr gjymtyrt pr t ecur. Disa njerz kan nj muskul t till, disa nuk e kan, ndrsa disa t tjer kan dy t till. 94. Muskuli i dors Ky sht nj muskul i gjat i cili fillon q nga brryli dhe vazhdon deri te kyi i dors e n pllmb. Ai mendohet t kt qen i nevojshm pr t mundsuar ngjitjen dhe kacavarjen npr pem. Rreth 11 pr qind e popullsis nuk e kan nj muskul t till. 95. Qimet e trupit Edhe qimet e trupit radhiten ndr pjest e trupit t cilat kan humbur funksionin e tyre. Qerpikt jan ato q e ruajn akoma funksionin e tyre mbrojts t syve, po ashtu i japin hijeshi fytyrs. Kt funksion e ruajn edhe flokt. Por trupi i njeriut sht i mbuluar m qime t cilat nuk kan ndonj funksion apo qllim t caktuar. 96. E ngjethura n lkur Ky muskul i cili lejon dhe stimulon t ngjethurat n lkur gjendet edhe te kafsht. Ai shrben pr t fryr dhe mbushur gzofin e tyre gjat t ftohtit pr ti mbajtur ngroht, ose pr tu mbrojtur nga grabitqart te disa kafsh t tjera. Edhe te qenia njerzore ky muskul shkakton t ashtuquajturat t ngjethura n trup.

97. Muskujt e shputs Ky muskul i kmbs i ka ndihmuar primatt t kapen me kmb. sht zhdukur gati n 9 pr qind t njerzve. 98. Brinja e trembdhjet Shimpanzet dhe gorillat e kan. Por vetm 6 pr qind e njerzve kan nj brinj t teprt. 99. Apendisiti Kjo pjes e aparatit trets t njeriu i hershm kryente funksionin e vazhdimit t tretjes s ushqimit. Te njeriu i sotm apendisiti e ka humbur kt funksion, duke qen mbeturin e aparatit trets. Pjesa m e madhe e popullsis e kan hequr at pas ndrhyrjeve kirurgjikale. 100. Eshtra e bishtit Mendohej se kjo kock kryente funksion mbshtets dhe komunikues mes organeve. Por n ditt e sotme shum persona e kan hequr at dhe nuk kan asnj problem shndetsor.

far nuk keni ditur pr organizmin tuaj

Publikuar: E enjte 2 Qershor 2011, 22:480

Komente14 Rekomandime

Organizmi i njeriut sht shum i komplikuar, e shumica e njerzve as q jan t njoftuar me gjysmn e proceseve q zhvillohen aty. Ja disa fakte interesante pr sa i prket organizmit t njeriut. Njeriu mund t jetoj edhe nse i largohet shpretka, veshka, njri krah i mushkrive, 75% e mlis, 80% e zorrve. do minut vdesin rreth 300.000 qeliza n trup. Tingllon shum, por kjo sht m pak se 0.0001% e sasis s prgjithshme t qelizave q kompensohen do dit. Smalti i dhmbit sht materia m e fort n trupin e njeriut. Njeriu mesatarisht mund t jetoj dy deri tre muaj pa ushqim, por vetm disa net pa gjum, sepse kjo shkakton ndryshime radikale n psikik. Pos shenjave t ndryshme t gishtrinjve, secili njeri ka edhe shenja ndryshe t gjuhs. Prvese mund t digjen, flokt nuk mund t shkatrrohen nga asgj. Flokun nuk mund ta shkatrroj t ftohtit, ndryshimi i klims, uji dhe fuqit e tjera natyrore, e sht rezistues edhe ndaj shum thartirave dhe kemikaleve. Nj person mesatarisht ka rreth 100.000 qime, e q do dit humb nga 40 deri 100 qime floku. Pas lindjes foshnja posedon 300 eshtra, derisa personi i rritur posedon 206. Qeliza vez sht m e madhja n trupin e njeriut. Ajo sht 175 mij her m e rnd se qeliza m e vogl n trupin e njeriut, spermatozoidet. Shtypja e zemrs sht aq e fort sa q gjakun mund ta hedh deri n 10 metra. Nj person i rritur posedon rreth 96.000 kilometra qeliza t gjakut. Veshka e filtron gjakun deri n 300 her brenda nj dite.
Semundje dhe kuriozitet Mjeksore

Alergjite
Me ardhjen e pranveres rikthehen tek alergjiket simptomat si sy qe lotojne apo qe te kruhen, hunde qe rrjedhin, te teshtira, acarime dhe per rastin me te keq astma. Alergjia apo kunderveprimi alergjik eshte ai veprim qe ndodh kur sistemi i imunitetit te trupit kundervepron ndaj disa antigjeneve ne qe zakonisht nuk te ben ndonje dem. Ajo qe shkakton alergjine quhet alergjene. Alergjite mund te shkaktojne shfaqjen e nje sere simptomash te cilat varen nga sa serioze eshte alergjia. I njejti alergjen mund te jape simptoma te ndryshme ne njerez te ndryshem. Simptomat me te zakonshme te shkaktuara nga alergjite jane: Hunde qe rrjedhin apo te zena Sy te kuq te acaruar qe te kruhen Kollitje Te teshtira Tharje gjuhe dhe fyti, edhe acarime te tyre. Veshtiresi ne frymemarrje Diarre Vjedhje ushqimi Tharje dhe acarim te lekures Disa nga simptomat e shkaktuara nga alergjite mund te shkaktohen edhe prej gjendjesh te tjera.

Alergjenet me te zakonshem jane: alkooli ,thumbim i bletes apo i ndonje insekti tjeter, pushi ushqimi poleni i luleve bari, pemet, shkurret pluhuri i shtepise ilaqet myshku nikeli Shume alergjike nuk e dine se jane te tille deri ne qastin kur trupi u kundervepron ne menyre alergjike. Ne nje rast te tille njeriu duhet te shkoje te keshillohet me mjekun sepse ndonese alergjia nuk mund te quhet drejtperdrejte si semundje simptomat qe te jep mund te marrin permasa dramatike. Me ane te provave ne lekure mjeku arrin te gjeje ndaj kujt kundervepron trupi. Ne kete menyre alergjiku mund te perpiqet tiu shmanget vendeve me alergjene te fuqishem, por kjo gje nuk eshte gjithnje ne dore te tij. Ne kete rast vuajtjet mund te pakesohen me marrjen e ilaqeve Antihistaminike ose ne raste te veqanta Kortizoni. Ilaqet Antihistaminike mund te japin pasoja anesore si lodhje trupore perkeqeim ne perqendrim dhe ne aftesi per te reaguar. Nje menyre per kurimin e alergjise eshte metoda e Hyposensibilizimit me ane te se ciles injektohen ne trup doza te vogla alergjenesh ndaj te cileve trupi i te semurit kundervepron. Kjo eshte nje perpjekje per te mesuar trupin me keto alergjene dhe te mos te jete kaq i ndjeshem ndaj tyre. Hyposensibilimi injektohet pergjate disa vjeteve. Ne 80 % te rasteve jep rezultat. Pergatiti Baton Bekeri >

Riniti alergjik (Rhinitis alergia) 18 janar 2002 Eshte inflamacioni i hundes dhe i rrugeve te siperme te frymemearrjes, qe rezulton nga nje reaksion alergjik ndaj nje substance p.sh. pluhurit, leshit te kafsheve, polenit te luleve etj. Qe ta kuptojme kete duhet shpjeguar per ju : C`ESHTE ALERGJIA? Eshte hipersensitivitet (mbindjeshmeri) ndaj substancave te caktuara, qe reflektohet nga nje reagim eksesiv (i tepert) i Sistemit IMUN (sistemi mbrojtes). Sistemi Imun me mekanizma te ndryshem tenton te eleminoje substanca te huaja te cilat nuk "i njeh" si mikroorganizmat (bakteriet,viruset etj). Nje nga rruget e veprimit te Sistemit Imun eshte prodhimi i antitrupave. Kur trupi takon nje substance te huaj (alergjen) per here te pare, nje tip i qelizave te bardha (limfocitet), prodhojne antitrupa qe ngjiten te qelizat mast (tip tjeter qelizash te bardha). Nese e njejta substance takohet prape, alergjeni "ngjitet" te antitrupat ne qelizat mast, duke shkaktuar leshimin e disa mediatoreve (substanca kimike) qe ndihmojne per te shkateruar agresoret. MEDIATORI ME KRYESOR ESHTE -HISTAMINA. Kjo substance sjell skuqje, fryrje ose ngushtim te hundes e rrugeve te siperme te ajrit, dhe ulje te presionit te gjakut. Pra e kuptojme se ne rast sulmi nga bakteriet a viruset keto mediatore mbrojne trupin nga infeksionet, ne kete rast ato "hutohen", "turbullohen" e padrejtesisht (trupi nuk eshte nen rrezik) shktatojne nje reaksion alergjik . Nje nga problemet me te hasura nga mjekesia ne reaksionet alergjike eshte poleni i barit, qe sjell rinitin alergjik, po ashtu pluhurat e ndryshem, qimet e kafsheve, puplat e shpendeve etj. Ketu futet urtikaria, disa forma ekzemash dhe dermatitesh e alveoliti alergjik ( e quajtur-mushkeria e fermerit). Pra duke menduar se leshimi, lirimi i ketyre mediatoreve, sjell mbireagimin e sistemit mbrojtes te organizmit tone, atehere duhet gjetur nje forme per ti bllokuar keto mediatore -histaminen, qe permendem me lart. PRA ekziston nje grup i tere barnash te quajtur ANTI- HISTAMINIKE ose : antihistaminat. Antihistaminat bllokojne aksionin e Histamines ne receptoret H1. Keto gjinden zakonisht ne enet e vogla (te gjakut) te lekures ,hundes dhe syve .Pra parandalohet zgjerimi i ketyre eneve duke ulur, skuqjen dhe enjtjen.po ashtu ulin sekrecionet (rrjedhjen) nga gjendrrat e lotit e te hundes. Nga gjaku ANTIHISTAMINAT kalojne ne tru duke parandaluar vjelljen e mekanizmin e kollit (te kolliturit). Por ato kane dhe efekte anesore: Tharje goje, turbullim shikimi e veshtiresi ne urinim te cilat largohen pas nje fare kohe, gjithashtu personat me probleme zemre a melcie mund te ndikohen nga to. Pas nje fare kohe ANTIHISTAMINAT e mbajne Rinitin Alergjik nen kontroll. Pervec tyre kemi dhe nje grup tjeter te quajtur Kortikosteroidet. Nje teknike e re quhet DESENSITIVIZIM. Nese barnat kane fare pak efekt atehere injektohet alergenti ne sasi te ndryshme (ne rritje) per te desensibilizuar sistemin imun. ME INJEKSIONE ne seri,duhet thene se konsumon shume kohe e mund te jape nje reaksion alergjik te rende e nuk eshte gjithmone efektiv. Si perfundim, mund te permendim disa barna te tilla (antihistaminike) si: Acrivastine, Astemizole, Chlorpheniramine, Diphenhydramine, Loratadine, Promethazine, Triprolidine etj. Ekrani Ekrani rrit rrezikun per te marre alergji 2, Rreziku per te marre ndonje alergji u shtohet njerezve te shendetshem kur ulen perdite perpara kompjuterit. eshte e njohur prej kohesh qe atyre qe jane te ndjeshem ndaj rrymes elektrike mund tu shkaktohen shume lehte kunderveprime alergjike nga puna me kompjuter. Por nje studim i ri i kryer ne Suedi ka treguar se edhe njerezit e shendetshem mund te marrin alergji duke qendruar perpara kompjuterit. Eksperimenti tregoi qe rrezatimi i ekranit e ben lekuren te zhvilloje te ashtuquajturat qeliza maste, qeliza qe sjellin kunderveprimin alergjik. Tek dy te tretat e te testuarve te cilet ndejten te ulur me shpinen perkundrejt ekranit u vu re nga matjet prania e nje sasie te larte qelizash master. Pra lekura eshte bere gati per nje kunderveprim alergjik. Alergjite e tipit te astmes, ekzemes dhe alergjia prej barit shtohen nga rrezatimi i ekranit te kompjuterave.

Duhan Piresit jetojn me pak se te tjeret

Shkencetaret thone se kur nje person e fillon duhanin qe ne moshe te re, ai e ka me te veshire se sa te tjeret per te hequr dore prej tij. Edhe studimet e meparshme kane treguar se adoleshentet jepen shume pas duhanit.

Cilido qofte efekti i nikotines fillimisht ne organizmin e njeriut, efektet negative jane me te vogla tek adoleshntet dhe te rinjte se sa tek te rriturit. Kjo i ben ata ta pijne me teper duhanin. Kur duhani pihet per dekada te tera dhe ne trup hyjne elementet helmuese, pikerisht kjo shkurton jeten. Pra, nuk eshte thjesht nikotina, por eshte ekspozimi i vazhdueshem ndaj elementeve te tjere te rrezikshem te duhanit, ajo qe demton. Studimi me i gjate i bere ndonjehere mbi efektet e pirjes se duhanit mbi shendetin ka arritur ne perfundimin se piresit e duhanit jetojne mesatarisht dhjete vjet me pak se sa ata qe nuk pijne duhan. Hulumtimi, i botuar ne British Medical Journal, filloi para pesedhjete vjetesh kur u vu lidhja e pare midis duhanit dhe kancerit te mushkerive. Hulumtimi tregoi poashtu se lenia e duhanit, madje edhe ne moshen gjashtedhjete-vjeqare, mund te permiresoje jetegjatesine per tri vjet, ndersa lenia e duhanit ne moshen tridhjetevjeqare duket se anulon demin qe i eshte bere shendetit me pare. Studiuesit kane arritur ne perfundimin se eshte me e rendesishme qe femijet te mos lejohen fare ta pijne duhanin. Studime te tjera tregojne se njerezit me te ardhura me te vogla dhe ata me nje nivel me te ulet shkollimi, konsumojne me shume duhan. Me pirjen e duhanit keta e keqesojne edhe me shume gjendjen e tyre ekonomike dhe sociale. Te varferit shpenzojne me shume per duhan, se sa per plotesimin e nevojave te tjera baze si ushqimi, kujdesi shendetesor dhe arsimimi. Organizata Boterore e Shendetesise llogarit se qdo 6,5 minuta ne bote vdes nje njeri nga pasojat e pirjes se duhanit. Keshtu rreth 5 milione persona gjejne vdekjen ne nje vit dhe sipas parashikimeve ky numer pritet te dyfishohet gjate 20 vjeteve te ardhshem. Semundjet dhe vdekja si pasoje e pirjes se duhanit godasin gjithnje e me shume pikerisht vendet e pazhvilluara. Shikuar nga numrat del se 84 perqind e te gjithe njerezve qe pine duhan jejtojne ne vendet ne zhvillim. Organizata Boterore e Shendetesise llogarit se nga pasojat e pirjes se duhanit gjithnje e me shume rendohet edhe sistemi shendetesor. Sipas te dhenave te Bankes Boterore gjashte deri 15 perqind e te gjitha shpenzimeve te sistemit shendetesor ne vendet e zhvilluara industriale jepen per sherimin e semundjeve nga duhani. Per vendet e varfera nuk ekzistojne te dhena te sakta, por eshte e ditur se shpenzimet per keto qellime jane jashtezakonisht te larta.

Duhani dhe te rinjte

Shkencetaret thone se kur nje person e fillon duhanin qe ne moshe te re, ai e ka me te veshire se sa te tjeret per te hequr dore prej tij. Sipas studiuesve, adoleshentet, mund te behen me te varur nga nikotina se sa te rriturit, per arsye se organizmi i te rriturve reagon ndryshe nga ai te rinjve. Doktor Xhorxh Kob i institutit Skrips thote se sa me teper nikotine qe marrin njerezit gjate viteve te adoleshences, aq me e madhe eshte mundesia qe ata ta pine duhanin kur te rriten. Dihet qe duhani perben kercenim per jeten e njeriut. Edhe studimet e meparshme, tregojne se adoleshentet jepen shume pas duhanit. Per kete arsye, Studjuesit e Institutit Scripps eksperimentuan me minjte, duke studiuar sasine e nikotines se thithur nga minjte e vegjel dhe ata te rritur dhe arriten ne perfundimin se minjte ne moshe te vogel nuk shfaqin fare shenja se kane thithur nikotine. Cilido qofte efekti i nikotines fillimisht ne organizmin e njeriut, efektet negative jane me te vogla tek adoleshntet dhe te rinjte se sa tek te rriturit. Studjuesi Koob thote se meqenese ndjeshmeria ndaj efekteve negative te duhanit eshte me e vogel tek te rinjte, kjo i ben ata ta pijne me teper duhanin. Kur duhani pihet per dekada te tera, thote ai, dhe ne trup hyjne elementet helmuese, pikerisht kjo shkurton jeten. Pra, nuk eshte thjesht nikotina, por eshte ekspozimi i vazhdueshem ndaj elementeve te tjere te rrezikshem te duhanit, ajo qe demton, thote studjuesi. Nga nje eksperimentim me perfshirjen e rreth 6 mije femijeve nen moshen 18-qdo dite, studjuesit arriten ne perfundimin se eshte me e rendesishme qe femijet te mos lejohen fare ta pijne duhanin.

Demet nga Pijet Alkoholike; Operacion me Reze Lazer

Nje studim i ri tregon se 50 perqind e konsumatoreve te pijeve alkoholike ne Shtetet e Bashkuara jane te te rinj nen moshen e lejuar dhe te rritur qe pijne tej mase. Sipas standarteve te departamentit te shendetesise, me shume se dy gota ne dite per burrat dhe me shume se 1 gote ne dite per grate nje cilesohen si pirje tej mase. Profesorja Susan Foster qe kryesoi studimin prane universitetit Columbia thote se te rinjte nen moshen e lejuar konsumojne thuajse 20 perqind te pijeve alkoholike ne Shtetet e Bashkuara, ndersa te rriturit qe pijne tej mase kosumojne 30 perqind te ketyre pijeve. Studimi arriti ne perfundimin se ata qe perdorn pije alkoholike tej mase shpenzojne rreth 57 miliarde dollare ne vit. Kjo eshte sa gjysma e shumes se pergjitheshme qe amerikanet shpenzojne per pije alkoholike gjate nje viti. Perdorimi i tepruar i alkoholit i kushton shoqerise rreth 180 miliarde dollare, ketu perfshihen aksidentet, problemet shendetsore, cenimi i rendit dhe ligjit, ulja e prodhimit e te tjera Studime te tjera kane treguar se problemi i te pirit fillon qe ne moshe te re, dhe kjo nxjerr edhe nje here ne pah rolin edukues qe duhet te luajne prinderit dhe institucionet arsimore e mbare shoqeria per te shmangur te rinjte nga perdorimi i pijeve alkoholike. OPERACION ME REZE LAZER.. Per shume vite Colleen Allen perdorte lente kontakti per te syte. Para disa vjetesh ajo vendosi te mos i perdrte me ato dhe iu nenshtrua nje operacioni me reze lazer. Jeta ime ndryshoi, thote ajo. Klinika LCA Vision, Lasik Plus eshte nga te parat qe filloi tu ofronte pacienteve operacione me reze lazer. Drejtori Stephen Joffe thote se kjo klinike ofron sherbime si per qdolloj eproblemi te syve. Firma Lasic Plus ka mbi 30 dege te shperndara ne Kanada e Evrope. Mjeku Vincent Marino thote se te mirat e operacionit te syve me reze lazer mund te ndjehen nga pacienti menjehere pas operacionit. E gjithe procedura zgjat vetem pak minuta dhe te nesermen pacienti mund te shkoje ne pune ose te kthehet ne jeten normale pa asnje problem.

ILAQ I RI PER KUJTESEN E HUMBUR

Kompanite farmaceutike jane hedhur ne gare per krijimin e nje ilaq qe mund te riktheje kujtesen e humbur, dukuri qe fillon te shfaqet kryesisht pas moshes 40 vjeqare.

Ne moshen 77 vjeqare, Nancy Dow eshte gjithnone ne levizje, duke bere thuajse nje jete normale. Ajo thote se diqka ndodh me njeriun kur ai e kupton se shume gjera qe i kane ndodhur ne jete papritmas i ka harruar. Dhe ne kete rast, nje vizite tek mjeku eshte e domosdoshme. Por ne treg nuk ka ndonje ilaq per kurimin e kesaj semundjeje. Nancy Dow vuan nga dementia nje forme paksa e perparuar e humbjes se kujteses. Shpresa e saj e vetme eshte nje vizite ne kliniken e doktor Stephen Salloway, i cili po eksperimenton ilaqin Arisept. Tek personat qe kane marre kete ilaq kujtesa eshte permiresuar dhe shpresat per sherim te plote jane shtuar. Arisept eshte nje prej 40 ilaqeve eksperimentale per permiresimin e kujteses. Mbi 10 shoqeri farmaceutike po shpenzojne mbi 1 miliarde e 500 milione dollare, duke e ditur se nese ilaqi del me sukses fitimet e tyre do te jene te medha. Vetem ne tregun e tanishem, thote ky analist, fitimet mund te arrijne ne 10 miliarde dollare ndersa personat qe kane nevoje per nje ilaq te tille po shtohen. Nje ilq per kujtesen do te bente shume me teper buje se sa Viagra. Por qfare ndodh praktikisht nese provat me ilaqin e ri dalin me sukses. Ekspertet thone se nese efektiviteti i ilaqit provohet, qeverise do ti duheshin edhe 3 deri ne 5 vjet te tjera per te dhene lejen qe ai te hidhet ne treg. Ne nje spital te Bethesdes ne shtetin Maryland, Bryan Wright eshte gati ti lejoje shkencetaret te analizojne trurin e tij ne zonat me te thella, ashtu siq kane bere qe kur ai ishte 13 vjeq. Bryan, 17 vjeqar, eshte nje prej qindra te rinjve qe marrin pjese ne kete studim per trurin. Doktor Jay Giedd i Institutit te Shendetit,

thote se perparimet e koheve te fundit ne teknologjine e fotografise, u lejojne shkencetareve te shohin me imtesi edhe ne zonat me te thella te trurit. Mendohej se deri ne moshen 6 vjeqare truri e ka arritur permasen apo zhvillimin e tij te plote. Por ne fakt nuk eshte keshtu. Shkencetaret tani thone se nga mosha 13 deri ne 19 vjeq anatomia e trurit peson ndryshime shume me dramatike se sa mendohej. Dihet se mosha e rinise shoqerohet shpesh me sjellje te pakontrolluara, me emocione te forta, e ndjenja nga me te ndryshmet, shpesh kundethenese. Profesor Charles Nelson prane universitetit te Minesotes thote se kjo ndoshta ndodh pasi zona te trurit pergjegjese per kontrollin e ketyre emocioneve ende nuk jane zhvilluar plotesisht. Shkencetaret thone se ky kuptim i ri i trurit te te rinjve mund te shpjegoje arsyen se perse prinderit disa here nuk jane ne gjendje te kontrollojne me lehtesi sjelljet e femijeve te tyre, sepse keto sjellje nuk jane rezultat thjesht i ndryshimeve hormonale, por veprime te nje truri ne zhvillim

Gjumashet Vdesim ma shpejt

Studiuesit amerikane kane mberritur ne perfundimin se ata qe flene shume ore naten rrezikohen te vdesin me shpejte se ata te cileve u mjaftojne shtate ore gjume. Studiuesit kane hetuar mbi nje miljon njerez te moshave 30 deri 102 vjeq. Gjate atyre gjashte viteve qe zgjati studimi vdekshmeria ishte me e ulet midis atyre qe flinin shtate ore pernate, duke pasur parasysh edhe moshen, nese personi pinte duhan dhe problemet e meparshme shendetesore. Atyre qe flinin te pakten nje ore me teper ose me pak u rritej ndjeshem rrezikshmeria per te vdekur. Rrezikshmeria per te vdekur rritej me 15 % tek ata qe flinin 8,5 ore ose me pak se 4,5 ore.

Tregtia E Organeve

Shumica e vendeve te botes e kane te ndaluar me ligj tregetine e organeve. Ne disa vende te botes, pacientet mund te blejne organe ne tregun e zi. Rreth nje milione paciente ne te gjithe boten presin me deshperim te sigurojne nje veshke, edhe ne se per ta blere ate, mund te shkelet ligji. Shtrohet pyetja: nese dikush del vullnetar per te dhuruar veshken, perse te mos e shese ate? Por ne kushtet kur nje numer i madh njerezish rrezikojne te vdesin nga nevoja per nje veshke te shendoshe, tregu i zi i veshkave mund tua siguroje ate per dhjetra mijera dollare. Nje person madje, u perpoq ta shese veshken nepermjet faqes se njohur kompjuterike E-Bay, ku tregetohen me ankand objekte te ndryshm qmimi i pare i ofruar ishte 25 mije dollare. Brenda vetem 8 ditesh, paciente te deshperuar, ne kerkim te nje veshke te shendoshe, e quan qmimin ne miliona dollare, deri sa kompania e bllokoi shitjen. Kerkesa per organe shpeshhere plotesohet me lehtesi ne vende si India, Brazili dhe Filipinet. India e ndaloi zyrtarisht me ligj shitjen e organeve ne vitin 1994. Por kjo nuk i ka dhene fund kesaj praktike, sidomos ne radhet e banoreve te lagjeve te varfera.

Duket se numri i atyre qe duan ti shesin organet per para nuk po pakesohet. Edhe ne vendet perendimore jane bere thirrje per rishikimin e ligjit qe ndalon shitjen e organeve, duke i kompensuar dhuruesit e organeve. Debati per kete qeshtje vazhdon.

Ndihm per te luftuar renien e flokeva

Fenomeni fillon ne moshen ne mes 20 deri 30 vjteve. Floket behen me te dobet, bijne ne menyre masive dhe nuk dalin me te rinj. Mbi 70 % e burrave vuajne nga renia e flokeve. Fajin per kete e ka kryesisht hormoni seksual mashkullor testosteron. Nje njeri i shendetshem ka nga 100 000 deri 130 000 qime flokesh. Floku i njeriut zgjatet me rreth 2 milimetra ne jave. Ushqimi i keq dhe semundjet e zgjasin proqesin e rritjes se flokeve. cezari mundohej te fshihte floket e rene duke vendosur nje kurore perqark kokes.

Shkaqet e renies se flokeve Floket rriten per dy deri tre vjet perpara se te bijne. Renia e flokeve te vjeter eshte krejt natyrale. Nga pori prej te cilit ra floku i vjeter zakonisht pas nje fare kohe del nje qime e re floku. Ne nje dite njerezve mund tu bine 150 qime flokesh. Ka shkaqe te ndryshme qe shkaktojne renien e flokeve, si ndonje semundje infektoze, perdorimi i nje ilaqi te caktuar etj.

Renie flokesh e trasheguar Renia e flokeve mund te shkaktohet edhe nga trashegimia gjenetike. Hormoni seksual testosteron krijon lidhje me nje enzime te caktuar dhe shnderrohet ne nje dihidrotestesteron- apo si qemerohet ndryshe DHT. Kjo futet nepermjet gjakut qe riqarkullon ne rrenjet e flokeve dhe ngunjohet aty. DHT jo vetem pengon rritjen e flokeve por edhe ndalon daljen e flokeve te rinj. Me kalimin e kohes, porja mbyllet krejt. Floket e trashe zevendesohen me floke shume me te imet, me te shkurter, dhe te thinjura. Renia fillon ne dy anet e ballit dhe pastaj ndiqet nga krijimi i nje tulle ne pjesen e prapme te kokes. Propecia - nje mjet kunder renies se flokeve Propecia bllokon enzimen qe lidhet me Testosteronin duke e penguar keshtu kete lidhje. Numri i DHT ne lekuren e kokes pakesohet keshtu me dy te tretat. Kjo ben qe te ndaloje renia e flokeve ne pjesen me te madhe te burrave , dhe ne shume raste arrijne rrenjet e flokeve te rigjenerohen dhe te prodhojne floke te fuqishem si me pare. Megjithese nuk ka prova, 2% e burrave qe marrin tableten Propecia thone se ajo i ben impotente por 90 % e tyre thone se nuk ndjejne asnje lloj ndryshimi ne fuqine e tyre seksuale. Tableta duhet marre perdite, dhe nese ndalohet marrja e saj, procesi i renies se flokeve nis nga e para. Propecia nuk funksionon per grate. Grate shtatzena nuk duhet ne asnje menyre te marrin apo qofte edhe te prekin me dore ato tableta sepse kjo mund te qonte ne shperfytyrimin e foshnjeve qe do te lindnin. Floket mund ta marin veten Floket jane te lidhura me aftesine e njeriut per te qene i terheqshem nga ana shoqerore dhe seksuale. Prandaj renia e flokeve mund te ndikoje ne menyren se si njeriu ndjehet. Shume meshkuj ndjejne sikur renia e flokeve i ben me pak te terheqshem dhe me pak burra, sidomos nese kjo renie fillon qe heret.

Zakonisht te gjithe meshkujt ne fillim nuk duan ta pranojne qe po u bien floket. Pastaj i kap paniku kur bejne mendime mbi gjerat negative qe mund te vinin si pasoje e kesaj renieje flokesh. Disa vete perpiqen ta fshehin pjeset e kokes ku floket kane rene. Njeriu nuk ka perse te ndjehet keq nga renia e flokeve pasi kjo eshte nje pjese e vete personalitetit te tij. Megjithate ka rruge per te ngadalsuar apo penguar renien e flokeve. Regaine eshte nje kure qe vepron kunder renies se trasheguar te flokeve dhe mund te ndihmoje 4 nga 5 perdorues te mos humbasin me floke nese e perdorin kete kure qe ne fazat e para te renies se flokeve. Ne disa raste atyre u shtohen qime te reja flokesh. Kohet e fundit ka dalur nje lloj i ri Regaine - Regaine Extra Strength - i cili sipas studimeve jep rezultate te dukshme pas 16 javesh ku floket mund te ndalojne se renuri dhe mund te shtoje numrin e qimeve te flokeve me 40 % ose me teper brenda nje periudhe 1 vjeqare kohe. Regaine jep rezultate vetem per rastet me poshte te gjitha se bashku: rastin e renies se trasheguar te flokeve, kur nuk kane kaluar akoma 10 vjet qe nga fillimi i renies se flokeve, kur tulla nuk eshte me e madhe se 10 centimetra, kur njeriu nuk ka semundje te tjera. Regaine ka aftesi te riaktivizoje qelizat e qimeve te flokeve prandaj duhet te perdoret perdite ne ato pjese te kokes ku qimet e flokeve kane filluar te behen me te imta d.m.th. ku qelizat e qimeve kane filluar te bien ne nje faze gjumi. Gjate 2 deri 6 javeve te para te kurimit me Regaine mund te ndodhe qe te bien me teper floke se zakonisht por kjo nuk eshte gje per tu shqetsuar pasi qimet e vjetra te flokeve jane duke rene per tu lene vend qimeve te reja. eshte me shume rendesi qe kurimi me Regaine gjate kesaj faze te vazhdoje pa nderprerje. Gjithashtu po gjate kesaj periudhe fillestare mund te ndodhe qe lekura e kokes te acarohet. Ky acarim pushon pas disa ditesh. Nese shqetesimi vazhdon, duhet te nderpresesh kuren dhe te keshillohesh me nje mjek perpara se te vazhdosh me tutje. Per te arritur rezultate sa me te mira Regaine duhet perdorur dy here me dite tek daljet e flokeve qe nuk duhet te jene te lagura. Ky kurim duhet kthyer ne nje zakon, ashtu si larja e dhembeve. Me Regaine njeriu duhet te kurohet tere jetes, nese pushon se perdoruri kete kure brenda dy tre muajsh do te fillonte perseri renia e flokeve. loket jane te lidhura me aftesine e njeriut per te qene i terheqshem nga ana shoqerore dhe seksuale. Prandaj renia e flokeve mund te ndikoje ne menyren se si njeriu ndjehet. Shume meshkuj ndjejne sikur renia e flokeve i ben me pak te terheqshem dhe me pak burra, sidomos nese kjo renie fillon qe heret. Zakonisht te gjithe meshkujt ne fillim nuk duan ta pranojne qe po u bien floket. Pastaj i kap paniku kur bejne mendime mbi gjerat negative qe mund te vinin si pasoje e kesaj renieje flokesh. Disa vete perpiqen ta fshehin pjeset e kokes ku floket kane rene. Njeriu nuk ka perse te ndjehet keq nga renia e flokeve pasi kjo eshte nje pjese e vete personalitetit te tij. Megjithate ka rruge per te ngadalsuar apo penguar renien e flokeve. Regaine eshte nje kure qe vepron kunder renies se trasheguar te flokeve dhe mund te ndihmoje 4 nga 5 perdorues te mos humbasin me floke nese e perdorin kete kure qe ne fazat e para te renies se flokeve. Ne disa raste atyre u shtohen qime te reja flokesh. Kohet e fundit ka dalur nje lloj i ri Regaine - Regaine Extra Strength - i cili sipas studimeve jep rezultate te dukshme pas 16 javesh ku floket mund te ndalojne se renuri dhe mund te shtoje numrin e qimeve te flokeve me 40 % ose me teper brenda nje periudhe 1 vjeqare kohe. Regaine jep rezultate vetem per rastet me poshte te gjitha se bashku: rastin e renies se trasheguar te flokeve, kur nuk kane kaluar akoma 10 vjet qe nga fillimi i renies se flokeve, kur tulla nuk eshte me e madhe se 10 centimetra, kur njeriu nuk ka semundje te tjera. Regaine ka aftesi te riaktivizoje qelizat e qimeve te flokeve prandaj duhet te perdoret perdite ne ato pjese te kokes ku qimet e flokeve kane filluar te behen me te imta d.m.th. ku qelizat e qimeve kane filluar te bien ne nje faze gjumi.

Gjate 2 deri 6 javeve te para te kurimit me Regaine mund te ndodhe qe te bien me teper floke se zakonisht por kjo nuk eshte gje per tu shqetsuar pasi qimet e vjetra te flokeve jane duke rene per tu lene vend qimeve te reja. eshte me shume rendesi qe kurimi me Regaine gjate kesaj faze te vazhdoje pa nderprerje. Gjithashtu po gjate kesaj periudhe fillestare mund te ndodhe qe lekura e kokes te acarohet. Ky acarim pushon pas disa ditesh. Nese shqetesimi vazhdon, duhet te nderpresesh kuren dhe te keshillohesh me nje mjek perpara se te vazhdosh me tutje. Per te arritur rezultate sa me te mira Regaine duhet perdorur dy here me dite tek daljet e flokeve qe nuk duhet te jene te lagura. Ky kurim duhet kthyer ne nje zakon, ashtu si larja e dhembeve. Me Regaine njeriu duhet te kurohet tere jetes, nese pushon se perdoruri kete kure brenda dy tre muajsh do te fillonte perseri renia e flokeve.
Dukuria E Mbipeshes tek njeriu
Njerezit sot trashegojne aftesine per te ruajtur kalorite edhe ne se ato nuk u nevojiten. "Kur njerezit jetojne ne nje vend ku ushqimi eshte i pamjaftueshem, mbijetues te evolucionit do te jene ata qe jane te afte per grumbullimin dhe konsumimin e ushqimeve e te kalorive dhe depozitimin apo ruajtjen e tyre nga frika se javen tjeter nuk do te jene ne gjendje te sigurojne ushqim", thote doktor Arthur Frank prane universitetit Xhorxh Uashington duke fajesuar keshtu midis te tjerash te paret tane mbi dukurine e mbipeshes. "Kur njerezit jetojne ne nje vend ku ushqimi eshte mese i mjaftueshem, kjo gjendje krijon lehtesira dhe ne kete rast shtohet prirja qe njerezit te hane me shume dhe te pakesojne veprimatrine fizike, keshtu qe ata shtojne ne peshe". Vihet re se si ne vendet e zhvilluara edhe ne ato ne zhvillim njerezit me mbipeshe trupore gjenden si mes te varferve edhe te pasurve. "Ndonjehere eshte me i kushtueshem perdorimi i frutave dhe sendeve te tjera ushqimore te mira per shendetin. Nderkohe qe ushqime me shume yndyrna dhe sheqerna jane me praktike per tu perdorur nga femijet e te rinjte", thote doktor Hoksiel Garcia, nendrejtor i organizates shendetesore mbare amerikane, prane organizates boterore te shendetesise. Ai thote se sipas studimeve, prirja drejt shtimit te mbipeshes ne Shtetet e Bashkuara eshte dika qe zyrtaret e shendetesise tani e shohin te shfaqet edhe ne Ameriken Latine, Karaibe, si dhe ne Evrope e Afrike. Shkaqe te tjera qe qojne ne mbipeshe Vertet qe kafeja mund te kete pak, ose aspak kalori, por qumeshti, kremi, apo sheqeri qe ne hedhim ne te kane shume kalori. Nje kafe e zakonshme, pa krem ka rreth 10 kalori. Po ti shtosh asaj pak krem, i ke shtuar edhe 130 kalori te tjera. Nje kafe Mocha me qumesht, ka 400 kalori, kurse nje gote e madhe me Java Chip Frapuchino me akull ka 650 kalori. Qrregullimet hormonale qe kane te bejne me stresin mund te qojne gjithashtu ne mbipeshe. E keqe per shendetin Mbipesha trupore apo dhjamosja e trupit shkakton e nderlikon shume semundje serioze, por behet shkak edhe per vdekje. Ajo eshte shkaktarja numer nje e semundjeve te zemres dhe diabetit dhe vleresohet se shkakton gati 70 mije raste te reja me kancer qe zbulohen do vit ne Evrope. Ne Shtetet e Bashkuara, mbi 400 mije veta vdesin qdo vit per shkak te mbipeshes. Mbipesha ndikon negativisht duke ulur edhe pasqyren e testosteronit ne trup. Humbja qofte edhe fare pak ne peshe ka nje efekt pozitiv te jashtezakonshem mbi shendetin e njeriut. Mbipesha tek femijet Mbipesha trupore tani quhet nje semundje qe prek jo vetem vendet e pasura, ashtu siq mund te thuhet se prej saj preken jo vetem te rriturit por edhe femijet. Reklamat ndikojne mbi sjelljen e femijeve ndaj ushqimit, duke i drejtuar nga fastfood-et (ushqimet e gatuara shpejt) apo atyre te paketuara, te mbushura me yndyrna dhe sheqerna te teperta per dieten e femijeve. Mbipesha e individit rendon mbi shoqerine

Lufta kunder kileve te teperta nuk eshte vetem nje problem individual, ai tani eshte kthyer ne problem te qeverive, pasi sherbimet shendetesore falas paguajne koston e mjekimeve per ata paciente qe vuajne nga semundjet qe lidhen me mbipeshen. Ne mbare boten si pasoje e mbipeshes ne fushen e prodhimit regjistrohen humbje prej nje trilion dollaresh. Luftimi i mbipeshes Kjo arrihet duke kombinuar te ushqyerit korrekt, - nje diete e pasur me perime e fruta, - me nje rutine ushtrimesh fizike. Doktor Frank thote se marrja me pak e ushimeve nuk eshte qeshtje alternative. "Tani e dime se gjate dekades se fundit, per marrjen e ushqimit njeriu kontrollohet apo nxitet nga sinjalet e trurit dhe vetem ne disa raste, marrja e ushqimit kontrollohet nga deshira e personit." Ndersa doktor Gracia thote se per parandalimimin e mbipeshes trupore nevojitet nje rol me i gjere i edukates ushqimore, industrise ushqimore, qeverive, shkollave, sistemeve te transportit ne menyre qe do njeri te jete ne gjendje te marre ushqim te mjaftueshem dhe te kryeje veprimtari te mjaftueshme fizike. Ne rast te kundert, thote doktor Garcia, semundja e peshes trupore do tia kaloje kancerit si shkaktar kryesor i vdekjeve. "Gjeja me e rendesishme eshte qe njerezit te behen me te vetedijshem, pasi mbipesha eshte nje problem nga i cili ne nje menyre apo nje tjeter, preken te gjithe". Perfshirja e familjeve ne luften kunder mbipeshes eshte dika qe legjislatura e shtetit Teksas ka ne plan te beje. Ligjvenesit teksan kane miratuar nje ligj qe do tu kerkonte te gjitha shkollave publike ti peshojne nxenesit dhe permasat tua dergojne prinderve si bashku me kartelen e notave. Senatorja e Teksasit, Letricia Van de Putte thote se ajo e propozoi kete ligj pasi prinderit duhet te vihen ne dijeni rreth problemeve te femijeve te tyre me mbipeshen. "Ne po perpiqemi tu shpetojme jeten femijeve. Te dhenat tregojne se brezi i tanishem i femijeve do te vdese para prinderve per shkak te gjendjes se tyre shendetesore".

Sporti dhe Dhjami

Mbushja e barkut plot me ushqim pasi ke ushtruar ndonje sport zvogelon mundesine per te shtuar dhjam . Kjo sipas biokimikut Gale B. Carey i Universitetit te New Hampshire. Qe ne vitin 1994 dihej qe ushtrimi i sportit ben dhjamin te shkrihet. Kjo ndodh pasi aktivizohen hormonet te quajtura adrenaline te cilat i thone qelizave te dhjamit te lirojne dhjamin. Por ka edhe hormone te tjera si adenozina, qe bejne te kunderten, duke u thene qelizave te dhjamit te mbajne dhjamin. Marrja me sport i ben qelizat e dhjamit te mos degjojne urdherin e hormoneve Adenozine. Qelizat e dhjamit ne trupin e njerezve qe jane marre me sport ua vene veshin shume pak ketij lloj hormoni. Ne nje eksperimt qe Carey beri me derrat, doli qe trupi i atyre derrave qe kryenin levizje te shpeshte trupore por qe hanin me teper (duke marre me teper kalori) se derrat e tjere ishte me i padegjueshem ndaj urdherave te hormoneve te llojit te Adenozines. Keshtu aftesia e trupit te tyre per te krijuar dhjam zvogelohej ne menyre te dukshme ne krahasim me derrat qe gjithashtu kryenin levizje te shpeshte trupore por qe hanin me mase.

Deshira per te kryer mardhenie seksuale

Deshira per te kryer marredhenie seksuale : Nga nje kerkim i bere nga fabrikanti i kondomave (Durex) eshte konstatuar qe Hollandezet kryejne marredhenie seksuale mesatarisht 91 here ne vit. Hollandezet zinin vendin e nente ne listen boterore. Ne vendin e pare ishin Francezet te cilet kishin marredhenie seksuale 141 here ne vit. Me pas vijonin Amerikanet me 138 here dhe ne vendin e trete ishin Ruset me 131 here ne vit. Ne nje kohe kur kafshet kryejne aktin vetem per tu shumuar, eshte seksi per njerezit nje forme argetimi. Per njerezit akti seksual eshte gjithashtu nje faktor i rendesishem per te pasur nje lidhje te forte dhe te shendeteshme me partnerin. Njeriu ka disa periudha ne jeten e tij ku deshira per seks shtohet apo pakesohet. Zakonisht keto periudha kane formen e dallgeve, pra edhe nese ndonjehere nuk do te keni deshire per te pasur marredhenie mos u merzisni pasi do te jete nje situate e perkohshme. Problemi eshte vetem qe nevoja seksuale midis partnereve nuk ecen gjithnje paralelisht. Kjo gje mund te sjelle probleme brenda lidhjes me partnerin. Mos u besoni te afermve apo shokeve te cilet ju thone qe kane te pakten 3 here ne jave

marredhenie me partnerin e tyre. Nga kerkime te ndryshme qe jane zhvilluar eshte konstatuar qe njerezit kryejne me rralle aktin seksual se sa u tregojne njerezve te tjere. Keshtu rreth 40% e burrave midis moshes 18 dhe 45 vjeq kryejne me pak se nje here ne 2 jave aktin seksual. Kini kujdes nga monotonia ne shtrat. Rreziku me i madh ne nje marredhenie te gjate seksuale eshte merzitija dhe monotonia ne shtrat . Monotona si dhe irritimet e vogla te perditshme te cilat merren me vete kur shkon ne shtrat mund te influencojne negativisht motivin per te pasur marredhenie me partnerin. Nga kjo vjen qe kryerja e aktit te rrallohet nga nje here apo dy ne jave ne nje here ne muaj ose me rralle se kaq. Kur qifti vjen ne nje situate te tille eshte mire te krijohet dicka e re. Nje faktor i rendesishem ne kete periudhe eshte kreativiteti i cili e mban lidhjen sa me te fresket. Faktore te tjere te cilet influencojne negativisht deshiren per te pasur marredhenie seksuale jane tek femrat: - frika per marrjen e ndonje semundjeje gjate aktit seksual - perdorimi i ilaqit kunder mbetjes shtatzene (anti-conception). Disa lloje te tilla ilaqesh perbehen nga nje sasi e madhe progestoroni i cili ul deshiren per te pasur marredhenie - pasja e nje vagine te thate Tek burrat faktoret negative jane: - tensioni per te kryer aktin seksual sa me suksesshem - perdorimi i tejkaluar i alkolit Seksuologet Amerikan Masters dhe Johnson konstatuan qe 47% e femrave pas lindjes te pakten per nje periudhe prej 3 muajsh kane pak deshire per te pasur marredhenie seksuale. Rreth 22% nga femrat e pyetura kishin stopuar me kryerjen e aktit seksual.

NE VDESIM TERE KOHEN

Dy kilo qeliza te nje te rrituri vdesin perdite pa lene asnje gjurme. Keto qeliza kryejne vetevrasje per te mbrojtur trupin ndaj semundjeve. Trupi yne ruan peshen dhe formen e tij pasi qeliza te tjera ndahen e shumohen duke zene vendin e qelizave te meparshme. Kjo lloj vrasjeje e organizuar dhe e kontrolluar e qelizave quhet Apoptoze qe ne greqisht do te thote "te biesh". Apoptoza eshte nje mekanizem themelvenes qe eshte mese i nevojshem per funksionimin e trupit. Ajo nevojitet per te mbajtur te pandryshueshme sasine e qelizave por edhe eshte njekohesisht nje mekanizem i rendesishem mbrojtes. Qelizat qe dalin jashte kontrollit asgjesohen nepermjet vetevrasjes. Si edhe qelizat te cilat si pasoje e ndonje difekti ne informacionin gjenetik nisin te ndahen ne menyre te parregullt dhe kthehen ne qeliza kanceroze ashtu edhe ato qe semuren ne ndonje menyre tjeter. P.sh. qelizat e infektuara duhet te shthuren perpara se nje viruspushtues te kete marre kontrollin e mekanizmit te tyre dhe te nise te prodhoje nje sere kopjesh te vetvetes. Por Apoptoza eshte e nevojshme edhe per te ndertuar struktura te ndryshme ne trup si ne qastin e krijimit te femijes ne barkun e nenes ashtu edhe ne rastin e formit te qelizave funksionale te trurit apo krijimin e qelizave funksionale nervore. Keshtu qelizat qe nuk jane te afta te bejne keto pune zhduken nepermjet Apoptozes. Nepermjet Apoptozes krijohen edhe thonjte ku qelizat e lekures nen thua vdesin per te krijuar thoin. Shkencetaret nuk e dine akoma se si e kuptojne qelizat nen lekuren e thoit se duhet te vdesin. Tere kohes prodhohet brenda te gjitha qelizave mekanizmi i vetevrasjes. Kur vjen sinjali per veteshkaterrim nis kryerja e nje rradhe procesesh qe kane per qellim shkaterrimin e kodit gjenetik ne qelize por njekohesisht marrjen e molekulave dhe ushqimeve te ndryshme qe ndodhen ne qeliza. Ai grup proteinash qe ben pastaj pastrimin e mbeturinave quhet Caspaser (kazpazer) dhe deri tani jane gjetur 14 te tilla ne trupin e njeriut. Caspaser'at vene njera-tjetren ne gjendje aktive pergjate nje reaksioni zinxhir. Kur mekanizmi i Apoptozes nuk funksionon siq duhet shkaktohen forma te ndryshme kanceri. Nje qelize kanceroze eshte ajo qelize qe vazhdon te ndahet e te shumohet ne pafundesi ne menyre te pakontrolluar.

Kolla nga te Ftoftit

Kur njeriu eshte i ftohur dhe nuk ndjehet mire ka shpesh kolle. Mund te jete bezdisese por kolla eshte nje pjese e mbrojtjes trupore. Duke u kollitur njeriu heq qafe ate qe ngacmon rruget e frymarjes.

Kur ngacmohen cipat jargore ne bronke, njeriut i shkaktohet kolla e thate. Pas njefare kohe mund te krijohet ndonjehere me teper kelbaz ne rruget e frymemarrjes dhe kolla e thate mund te kthehet ne kolle me kelbaze. Kelbaza e nxjerrur mund te jete e verdhe apo e gjelber dhe eshte zakonisht nje pasoje e natyshme e viruseve te zakonshme qe shkaktojne ftohjen. Kjo nuk do te thote se kemi marre nje infeksion bakterial.

Kolla mund te vazhdoje edhe pak kohe pas ftohjes pasiqe cipat jargore jane akoma te ndjeshme, por ne rastet me te shumta largohet pas dy deri kater javesh. Lengjet Mund Te Zbusin Uje me mjalte apo qaj japin nje efekt lehtesues ne fyt dhe ne rryget e frymemarrjes keshtu qe kolla lehtesohet. Edhe kelbaza hollohet dhe behet e lehte per ta nxjerre jashte permes kollitjes. Mund te ndjehesh me mire kur koka rrin pak larte gjate gjumit prandaj pse te mos te vendosesh disa jasteke shtese ne ate ane te shtratit ku do te jete koka. Gjithashtu mund te duket mire kur dhoma eshte pak e fresket. Nese ke nje gote uje gati, disa gllenjka uje mund mund te lehtesonin kollen nese kollitesh gjate nates. Shume njerezve qe jane ftohur u bllokohen hundet prej sekrecioneve gjate nates. Meqenese ne kete rast njeriu merr fryme permes gojes dhe i thahen rruget e frymemarrjes, atehere kollitet me teper. Pika lengu qe perdoret per hapjen e hundeve, te perdora per disa nete, mund te lehtesojne me te keqen. Tuhatja ngacmon rruget e frymemarrjes dhe e keqeson kollen si dhe e ben ate te zgjase me teper. Njeriu duhet me mire te mos qendroje aty ku te tjeret pijne duhan. Nese njeriu ka temperature te larte te trupit ne lidhje me te ftohuren, do te ishte mire te qendronte ne shtepi derisa temperatura te kete zbritur. Nese njeriu ka kolle me kelbaze atehere eshte e rendesishme qe kelbaza te nxirret jashte me kolle ne menyre qe te qlirohen bronket. Ka ilaqe qe zbusin kollen, por keto nuk duhet te perdoren ne rastin e kolles me kelbaze pasiqe atehere njeriu do te kollitej me pak dhe nuk do ta nxirrte jashte kelbazen. Nga ana tjeter njeriu mund te provoje te perdore ilaqe qe zbusin kollen kur ka kolle te thate bezdisese. Ne Suedi mund te merren pa recete, ne barnatore, ilaqe qe permbajne noskapine si Noskapin ose Nipaxon. Ne rastin e kolles me kelbaze te trashe mund te provohen ilaqe kolle kelbazeholluese si Bisolvon, Bromhexin, Quilla Simplex dhe Resyl S. Mund te lind nevoja per kontroll Mjeksore Eshte e zakonshme qe kolla te zgjase per nje kohe te gjate, por qe njeriu ndjehet mire ne pergjithesi. Nese nuk eshte eshte permiresuar pas dy deri tre javesh dhe njeriu ndjehet i pafuqishem dhe i semure atehere duhet kontaktuar sherbimi mjekesor. Njeriu duhet te kontaktoje menjehere sherbimin mjekesor kur perveq se ka kolle e ka edhe te veshtire per te marre fryme. E njejta gje vlen edhe nese njeriut i dhemb kraharori apo kurrizi kur merr fryme thelle, ose kur ky nis te kollise jashte gjak. Nese njeriu ka kolle dhe temperature te larte, por temperatura nuk ka zbritur pas kater deri pese ditesh, edhe ne kete rast duhet kontaktuar sherbimi mjekesor.

Gjaku dhe Grupet e Gjakut

Gjaku, grupet e gjakut dhe transfuzioni

Gjaku eshte mediumi nepermjet te cilit qelizat aktive dhe indet e trupit mbahen ne marredhenie me njeri-tjetrin. Substancat ushqyese, perfshire oksigjenin kalojne nepermjet gjakut; materialet e padobishme perfshire acidin karbonik, kalojne nga indet ne gjak - kjo lidhje e vazhdueshme furnizon indet me energji dhe lejon daljen e materialeve te padobishme. Sekrecionet e shume gjendrave te trupit kalojne nepermjet gjakut ne indet e ndryshe qe jane te destinuar te influencojne. Gjithashtu qarkullimi i gjakut luan rol themelor ne mbajtjen konstante te temperatures se trupit ne pjese te ndryshme te tij. Gjaku eshte me ngjyre te kuqe, viskoz, opak, alkalin (ne reaksion) e me nje ere te dobet por karakteristike. Perbehet nga nje likuid transparent, ngjyre te verdhe te hapur - i quajtur PLAZMA - ose liquor sanguinis, ne te cilin "notojne" nje numer i pafund

qelizash apo trupezash, qelizat e bardha dhe te kuqe e plateletet e gjakut . Qelizat e Kuqe -ERITROCITET. Jane disqe te rrumbullakte bi-konkave, ngjyre te verdhe - por kur shihen ne grup jane ne ngjyre te kuqe. Mesatarisht kemi rreth 5.000.000 eritrocite per nje milimeter kub. Keto permbajne Hemoglobinen e cila eshte nje komponent i hekurit, me nje afinitet per oksigjenin. Pra bazuar ne aftesine e hemoglobines per te te "kapur" e transportuar oksigjenin nga mushkerite ne inde, gjaku behet nje nga komponenetet baze te trupit njerezor. Cdo qelize e kuqe ka nje jetegjatesi te shkurter, kur "lodhet" atehere trupi e shkaterron nepermjet melcise apo shpretkes dhe e ekskreton (jashteqet) me ane te biles. Qelizat E Bardha-LEUKOCITET. Jane qeliza pa ngjyre me forme e madhesi te ndryshme.Me te medha se qelizat e kuqe por me te pakta ne numer (raporti eshte 1 me 500). Gjithashtu ato kane dhe nje vecori tjeter-Levizjen, e nepermjet kesaj kalojne nga muret e kapilareve, ne lengjet e trupit. Invazioni nga mikro-organizmat sjell nje rritje te shumte te korpuskulave te bardha (leukocitozis) te cilat tentojne te kongregohen tek vendi i infeksionit duke rrethuar e shkaterruar invaduesit e huaj. Ky proces quhet FAGOCITOZE - eshte nje mekanizem qe trupi mbrohet ndaj infeksioneve. Rruazat e bardha derivojne nga palca e kockave dhe nga gjendrat limfatike, e keto ndahen ne tipe te ndryshme, sipas funksionit qe kane. TROMBOCITET - jane qeliza ne forme disku, shume me te vogla se rruazat e kuqe, me origjine jo krejtesisht te qarte, por kane rol ne koagulimin e gjakut, jane rreth 300.000 per milimeter kub. PLAZMA Nje leng ne te cilin trupat e permendura me lart "notojne", eshte solucion me vlera ushqyese dhe sherben per jashteqijen e produkteve te panevojshme. Plazma mban ne forme solucionesh proteina, yndyrna, sheqerna, urene, kripera (me te njohurat klorurin e potasit dhe bikarbonatet, po ashtu dhe gazraoksigjen, acidin karbonik dhe nitrogjenin. Nje nga proteinat e rendesishme ne plazme quhet - Fibrinogjen. Ky gjendet ne trajte solucioni, por ne rastin e humbjes se gjakut -HEMORRAGJI- alterohet dhe merr nje forme tjeter te quajtur - Fibrine. Si rezultat i kesaj qelizat "ngaterohen" e ngjiten me njera tjetren duke formuar TROMB-in i cili ne fillin eshte i bute e me pas forcohet plotesisht-ky proces njihet me emrin Koagulimi i Gjakut dhe eshte nje mekanizem natyror i mbrojtjes tone ndaj hemorragjise - pra nje metode per te parandaluar humbjen e gjakut duke mbyllur enen e demtuar. Sasia e plote e gjakut te nje njeri ndryshon nga faktore e individe te ndryshem, por ka formula specifike per ta llogaritur ate me afersi te kenaqshme, megjithate nuk eshte gabim te themi se nje person i rritur, i shendetshem ka rreth 5-6 litra gjak. Pas dhenies se ketij informacioni te shkurter mbi gjakun, te cilin shume mund ta kene degjuar ne periudha te ndryshme, gjate shkolles, leximeve apo nga kontakti me mjekun e spitalet, le te ndalemi te Grupet e gjakut; Grupet e GJAKUT. - Eshte mese e mundur qe njerezit ne te shkuaren te kene menduar, se vdekja nga Hemorragjia - mund te parandalohet duke dhene gjak nga nje person te tjetri. Veshtiresite teknike e mungesa e njohurive e kane penguar kete praktike te kaloje pertej spekullimit. Megjithate, Richard Lower, ne 1666, tentoi te transfuzoje gjakun e qingjit ne nje pacient qe vuante nga konvulsionet. Ne te njeten kohe te njejten gje beri ne France, Jean Dean. Rezultatet ishin te pakendeshme; pak tentativa u bene me pas deri ne 1901. Ishte pikerisht ne kete vit qe Karl Landsteiner, nje patolog amerikan - demonstroi se suksesi i nje transfuzioni te gjakut varet nga dy gjera: a.qelizat e gjakut te donor-it (dhuruesit) b.plazma e recipientit (marresit). Duke bere eksperimente te ndryshme - perzierjen e qelizave dhe plazmes ne kombinimet e mundeshme - ai gjeti kater grupe gjaku. Keto grupe varen nga prezenca ne qelizat e kuqe te nje substance, per te cilen sot dime qe permban proteine e karbohidrate. Keto substanca quhen - Antigjene. Te injektuara ne kafshe keto detyrojne organizmin qe te prodhoje antibodies (antitrupa). Megjitate shume antitrupa jane prezente qe ne lindje, si ne rastin e antitrupave te grupeve te gjakut. Kemi dy substanca te grupeve te gjakut, te quajtura A dhe B, ose A e B te marra se bashku ose asnjeren prej tyre. Grupet e gjakut jane emeruar A, B, AB dhe O. Plazma permban antitrupa te ketyre substancave ne nje menyre te tille qe qelizat e individit nuk i shkaterrojne ato. Keshtu pra qelizat e grupit A ekzistojne ne plazmen e cila permban nje anti-B antitrup; qelizat e grupit B jetojne ne prezencen e anti -A antitrupash; Qelizat e grupit AB nuk jane te shoqeruara nga asnje lloj antitrupash; personat me gjak te grupit O kane plazme qe ne perberjen e saj gjinden dhe anti-A e anti B anti trupat. Pra nuk eshte absolutisht e domosdoshme tu japim njerezve te njejtin grup gjaku. P.sh nje person me grup gjaku A mund te jete dhurues per nje person me grup gjaku AB, sepse ne trupin e ketij te fundit nuk ka antitrupa. Po keshtu mund te themi se grupi i gjakut O mund ti jepet cdo personi pasi ky i fundit ne qelizat e tij nuk ka antigjene, ky fakt na ka bere qe ne apelime ta quajme " dhurues universale" njerezit me grup gjaku O dhe "recipiente universale" njerezit me grup gjaku AB. Vlen per te thene ketu se keto "substanca" te grupeve te gjakut jane presente dhe ne indet e tjera vec gjakut. Kjo shpjegon veshtiresite qe lindin ne graftet e lekures apo gjate transplanteve. Pasi indet, po ashtu si dhe gjaku, do shkaterroheshin nga anti-trupat. C`NDODH NESE JAPIM NJE GRUP GJAKU GABIM ?

Nese kjo ndodh, ky gjak "do sulmohej" e shkaterrohej nga antitrupat, nese jepen sasi te medha gjaku atehere mund te kemi demtime te pakthyeshme te veshkave e vdekja mund te vije si rezultat i kesaj. Grupi RHESUS. Eshte nje grup tjeter me nje rendesi te konsiderueshme, ka marre emrin pasi per here te pare u gjend te majmunet Rhesus (Rhesus monkeys). Tek njeriu sillet si tek grupet e gjakut A, B, O - ne aspektin se eshte nje antigjen present ne rruazat e kuqe, por ndryshe nga to nuk ka antitrupa presente ne plazem. Thuhet se rreth 85 % e popullsise jane Rhesus positive - pra kane antigjenin resus, ndersa 15 % ku antigjeni mungon eshte Rhesus negative. Njerezit me grup Rhesus negative, ndryshe nga ata pozitive, prodhojne antitrupa tek ky rhesus antigjen - nese u injektohet. Kjo gje mund te ndodhe gjate nje transfuzioni, nese pervec grupit te gjakut - nuk kontrollohet dhe faktori Rhesus. Rendesia e Faktorit Rhesus gjate shtatezanise eshte kjo : Nese nena e ka gjakun me Rhesus negativ dhe babai me Rhesus positive femija, natyrisht mund te jete me gjak ose Rh -, ose me Rh+. Kjo e fundit nuk paraqet problem, por nese femija ka gjakun me Rh pozitive, disa nga rruazat e kuqe te tij mund te futen ne qarkullimin e gjakut te nenes e per rrjedhoje trupi i saj stimulohet qe te prodhoje Rhesus antitrupa. Ne nje menyre a nje tjeter keto antitrupa, mund te kthehen ne sistemin e femijes dhe fillojne e shkaterrojne rruazat e kuqe te tij. Kjo mund te jete serioze dhe ne disa raste femija lind i vdekur ose provokohet lindje e parakohshme. Megjithate tablloja e vertete nuk eshte kaq e frikshme, ne realitet duhen 2 ose me shume shtatezani per nenen qe trupi i saj te prodhoje antitrupa ne sasi te mjaftueshme qe te rrezikohet jeta e femijes se saj. Po ashtu ne analiza ne mund te kapim shume shpejt e fare thjesht nese gjate shtatezanise trupi i nenes ka filluar te prodhoje antitrupa, nese ato jane presente atehere merren masa per te ruajtur jeten e femijes (natyrisht qe nena nuk eshte ne rrezik ne kete rast). Kjo fushe eshte akoma me e zgjeruar sesa po e paraqesim ne ketu, pasi natyrisht nuk mund te permendim te gjitha teknikat qe mjekesia ka ne dispozicion per kete problem, i cili eshte nen kontrollin e plote te mjekesise moderne. GRUPE TE TJERA GJAKU. Jane shume grupe te tjere gjaku qe njihen, por eshte teper e rralle mundesia qe ato te shkaktojne probleme, ne cfaredo lloj menyre. Kemi grupet M dhe N e S dhe P e shume te tjere, disa e kane marre emrin nga pacientet e pare ne te cilin jane zbuluar - nje mode mjekesore moderne kjo. Rendesia kryesore ne studimin e ketyre grupeve dhe shume te tjereve eshte ne Etnologji - studimet sociale dhe te origjines fisnore ashtu si dhe ne mjekesine ligjore, perdoret ne rastet e percaktimit te atesise se femijes; por kurre nuk mund ta provoje ate me ekzaktesi - sot per kete problem perdoret testi i DNA. Shenja me e qarte per nje Transfuzion gjaku eshte ne rastet e hemorragjise - vecanerisht ne ato akute dhe masive (aksidente, trauma etj) ku gjaku i humbur duhet zevendesuar me shpejtesi e ne sasine e plote. Ne hemorragjite e ngadaleshme, gjaku zevendesohet - gjithashtu - por jepet me kohe me te ngadalte - per te mos renduar punen e zemres. Ne raste shoku (shock) apo gjate djegjeve, nuk humbet shume gjak por kemi humbje te plazmes e per pasoje presioni i gjakut bie. Kjo eshte teper e rrezikshme. Ne nje moment hemorragjik humbja e plazmes konsiderohet me e rrezikshme sesa humbja e rruazave te kuqe. Ne fakt kur nuk kemi mundesi te japim direkt gjak apo plazme - ne rastet urgjente jepet nje solucion te dobet salin (kripor) sa per te restauruar presionin e gjakut derisa te arrijme te marrim furnizime me gjak. Mund te mendohet se jepet transfuzion gjaku ne rastet me anemi, por meqe jane faktore e mekanizma te tjere ne veprim kjo aplikohet rralle, sepse: 1. Anemia zakonisht kurohet me metoda te zakonshme, si ilacet. 2. Gjithmone ka nje element Risku - sado te vogel, ne transfuzion. 3. Anemia eshte ne qeliza dhe jo ne plazme, pra dhenia e sasive te medha te lengjeve direkt ne qarkullimin vazal ,mund te mbisforcoje nje zemer paksa te demtuar nga anemia. Por ka dhe raste, kur mund te behet transfuzion, ne anemi teper te avancuara, kjo behet me "qeliza te paketuara", duke hequr plazmen nga gjaku. Nje rendesi te vecante transfuzioni merr gjate operimeve kirurgjikale. Shume operacione kane humbje gjaku pasi ka procedura ekstensive te cilat duan kohe. Kjo humbje gjaku ve ne pikepyetje sukseshmerine e operacionit. Transfuzione gjaku perpara, gjate dhe/ose pas operacioneve bejne te mundur qe kirurget te bejne nderhyrje te tilla, qe parardhesit e tyre shume vjet me pare vec mund ti enderronin. Ka raste te pafundme se kur mund te jepet nje transfuzion gjaku, por mendja menjehere te shkon te perdorimi numer nje dhe ne shkalle masive i tij - e ku tjeter vecse ne lufte. Nuk mund te rrime pa kujtuar kirurget e mjeket e Luftes se dyte Boterore te forcave aleate, te cilet bene transfuzione e operime ne nje shkalle te papare ndonjehere. Me nje guxim vetmohues e organizim shembullor, sallat operatore e ekipet e transfuzionit - shpesh kane vepruar ne vijen e frontit apo fare prane tij, e ku ka qene nje nder faktoret, qe nuk mund te konsiderohet i vogel, ne fitoren perfundimtare. Pergatiti per Rruzullin Baton Bekeri.

DY ILAQE PREMTUSE KUNDER KANCERIT

Nje kure e re kunder tumoreve ka qene teper e suksesshme gjate provave klinike, ve veqanerisht ndaj kancerit te zorres se trashe kur ai ndodhet ne nje faze te avancuar.

Ky lloj kanceri shkakton rreth 57 mije viktima ne vit ne Shtetet e Bashkuara, duke u renditur i dyti, vetem pas kancerit te mushkerive, qe shkakton 157 mije viktima ne vit.

Studimi u krye me paciente te prekur rende nga kaceri i zorres se trashe, qe u ishte perhapur me tej ne organizem. Mjeket thone se dy ilqet e reja jane shpresedhenese. Nje prej ilaqeve, i quajtur Avastin, bllokon enet e gjakut qe ushqejne tumoret me oksigjen, keshtuqe qelizat kancerogjene vdesin. Deri tani, kjo metode neper provat klinike kishte dale pa rezultat. Por kete here mjeket e kombinuan ilaqevein e ri Avastin me kimoterapine. Si rezultat, jeta e pacienteve u zgjat me 20 muaj, nga 15 muaj qe zgjatej ajo vetem me kimoterapi. Ilaqi tjeter i quajtur Erbituks po ashtu pengon rritjen e tumoreve. Erbitux i kombinuar me kimoterapine arriti ti zvogeloje tumoret ne 23 perqind te pacienteve. Ne se miratohen nga Agjencia e Kontrollit te Barnave, keto ilaqete te reja mund te dalin ne treg qe vitin e ardhshem.

Nje menyre te re per trajtimin e tumoreve fibroide tek femrat

Xhill Mekuini ndjehet e forte, krejt ndryshe nga dy vjet me pare, kur menstruacionet e benin ate te ndjehej tejet e lodhur e plot dhimbje. Simptomat kryesore qe ajo ndeshte ishin ishin stergjatja e periodave ose hemoragjia e vazhdueshme, si dhe dhimbje te forta. Pas vizitave, mjeket i thane se qrregullimet i shkaktoheshin nga fibroidiet, tumore jo kanceroze ne miter, dhe se e vetmja menyre kurimi ishte heqja e mitres me operacion apo histeroktomi. Por Xhill Mekuini zgjodhi nje rruge tjeter, ajo vendosi te merrte pjese ne nje eksperiment te mjekeve kanadeze per trajtimin e fibroideve pa operacion. Kjo menyre e synon zvogelimin deri ne zhdukje te tumoreve jo kanceroze ne miter duke bllokuar arteret qe i ushqejne keto tumore. Gjate nje studimi te rreth 500 pacienteve, mjeket pane se kjo metode e re e zvogelonte masen e fibroideve 40 perqind dhe mbi 80 perqind e grave pjesmarresve ne studim treguan shenja te dukeshme permiresimi. Mjeket thone se perparesia me e rendesishme e kesaj menyre te re trajtimi eshte se me menyren kirugjike te trajtimit te fibroideve, shanset e femres per te lindur femije zhduken plotesisht, ndersa te dhenat kane treguar se nje numer grash qe jane trajtuar pa operacion, kane mundur te lindin femije. Firma Novartis AG siguroi miratimin nga Agjencia federale e ilaqeve per nxjerrjen ne treg te ilaqit Lescol dhe Lescol XL. Keto dy ilqe ndihmojne ne uljen e nivelit te kolesterines duke parandaluar ngushtimin e venave tek pacientet qe vuajne nga semundjet koronare te zemres. Ilaqi i ri shitet ne Amerike vetem me recete nga mjeku.

Nje aparat te ri qe mund te zevendesoje

proceduren e transplantimit te zemre

Mjeket e perdorin kete pajisje per te mbajtur gjalle zemren e pacientit deri ne kohen e transplantimit me nje zemer te shendoshe. Por shkencetaret prane universitetit Duke thone se ky aparat mund te shpetoje jeten e pacientit, pa qene nevoja e nje transplantimi.

Aparati zevendeson punen e zemres vetem perkohesisht dhe kjo i jep rast zemres qe te pushoje e qlodhet. Shkencetaret e shohin kete si arsye qe gjendja e zemres se semure permiresohet pas heqjes se aparatit. Gjate kohes se vendosjes se aparatit, shkencetaret perdorin mikroprocesore gjenetik per te analizuar mostrat e mara nga zemra e pacientit. Ne studimin e tyre shkencetaret thone se aparati i ri ndryshon veprimtarine e gjeneve ne qelizat e zemres. Ata mendojne se keto ndryshime zhvillohen ne nje forme te veqante tek ata paciente zemra e te cileve ishte forcuar ne saje te aparatit.

Studimi eshte paraprak, por me kerkesat e shumta per transplantim organesh, shkencetaret shpresojne qe studimi i tyre do te qoje ne perqasje te reja per trajtimin e semundjeve te zemres.
.

Njerezit Mesojn Ne Gjum

Dihet qe gjumi eshte i nevojshem per te mbijetuar. Mendohej se ai ishte vetem nje periudhe pushimi por kohet e fundit dijetaret kane pare nje lidhje midis kujteses dhe gjumit. Freud (Frojdi) qe ne 1897-ten shkruante se nuk mendonte qe endrrat ishin te pakuptimta por ishin nje menyre per te levruar pervojat e fituara. Ne eksperimentet e fundit te bera me njerez eshte verejtur se ato pjese te trurit qe kane qene ne veprim gjate dites jane ne veprim edhe gjate nates. Edhe kur trupi pushon pjesa qendrore e trurit vazhdon te punoje pa nderprerje ndonese edhe pjesa ballore e trurit, ajo qe ka te beje me vetedijen, shkeputet. Gjithashtu pas nje gjumi te rregullt, te nesermen njerezit ishin me te pergatitur per te kryer zanatin e ri qe kishin nisur te benin nje dite me pare. Eshte verejtur edhe se ata qe nuk flene sa duhet e kane te veshtire te mesojne gjera te reja. Tere keto vrojtime tregojne se diqka ndodh me trurin kur fleme. Keshtu eshte arritur ne perfundimin se ndonese ne nuk e kuptojme, truri yne gjate nates vazhdon te punoje per sqarimin e qeshtjeve qe na dalin gjate dites. Pra gjumi eshte i rendesishem per te mesuar gjera te reja. Kjo vlen jo vetem per njerezit por edhe per kafshet, zogjte e insektet. Gjate nje nate fjetjeje te zakonshme kryhen 4 deri 5 qarqe gjumi secila me nga 5 gjendje te ndryshme. Ne gjendjen e pare te nje qarku gjumi eshte kaq i lehte sa nje individ qe zgjohet gjate kesaj gjendje thote se nuk eshte e vertete qe ka qene duke fjetur. Ne gjendjen qe vjen pas kesaj flihet pak me thelle, dhe quhet gjum themeltar. Ne gjendjen e trete dhe te katert flihet thelle dhe gjate ketyre gjendjeve trupi trupi merr vehten. Pas tyre vjen i ashtuquajturi gjum me endrra qe ka si tipar dallues levizjen e shpejte te syve (rapid eye movements - REM).Muskujt e trupit leshohen krejt. Dijetaret mendojne se kjo eshte nje mase sigurie qe te mos ecim ne gjume apo te perjetojme endrrat me veprime. Perveq kesaj, truri e leshon kontrollin mbi temperaturen e trupit. Gjaku yne ftohet dhe i pershtatet temperatures se mjedisit. Gjumi REM zgjat vetem disa minuta gjate qarkut te pare te gjumit. Pas tij nis qarku i dyte ku shkohet perseri pergjate te 5 gjendjeve te permendura me siper. Ne qarqet qe pasojne REM eshte pak me i gjate. Eshte pikerisht gjendja REM ajo ne te cilen ne mesojme pasi rritet shume e ashtuquajtura kujtese implicite (e nderlikuar). Eshte ajo lloj kujtese gjate se ciles njeriu nuk mendon ne menyre aktive, por qe ne menyre automatike gjendet aty dhe na meson me teper duke na shtuar aftesite si fizike ashtu edhe mendore. Keshtu pra gjendja REM qe arrihet vetem kur flihet gjum i thelle, eshte shume i rendesishem, sidomos per ata studente qe duan te permiresojne kujtesen e tyre. Gjate gjumit te thelle behet shartimi i fragmenteve te kujteses se dites dhe mendohet se ajo pjese e trurit qe quhet Hippocampus vendos se qfare duhet ruajtur ne kujtese.

Mendohet se kujtesa e nje qasti ruhet e ndare ne pjese ne disa vende te trurit. Nje vend ruan ngjyren, nje tjeter formen, dhe nje tjeter figuren. Ne vendin ku eshte ruajtur ngjyra e nje sendi, ruhen edhe ato fragmente te kujteses qe kane te njejten ngjyre dhe eshte me e lehte ti sjellesh ndermend kur kujton ngjyren ne fjale.

Orjentimi njerzor
Ne orientohemi me te gjitha shqisat tona: ne shohim dhe prekim, nuhasim, shijojme dhe ndegjojme. Por shqisat tona jane te kufizuara. Per kete arsye ne na duhet dicka qenesore (shpirterore): aftesine qe informacionet e ndryshme te marrura t'i kombinojme, ruajme dhe prape t'i mbajme si dije (njohuri). Por me gjithate prape truri yne na "mashtron". Syri Njera prej mjeteve me te rendesishme per orientim eshte syri. Por a eshte me te vertete realitet ajo cka ne shohim? Ka shume mashtrime te syrit qe na bejne te qarte kufirin e perceptimit tone. I famshem ishte bere zari ngacmues te cilin njeriu mund ta perceptonte nga dy perspektiva. Edhe aftesia e disa kafshemve qe t'i shohin disa gjera te cilat ne nuk mund t'i perceptojme, si p.sh. driten ultraviolete, deshmojne qe ne perceptojme vetem nje pjese te kufizuar.

Veshi Me veshet tone ne jo vetem qe i ndegjojme pershperitjet por edhe e dime se nga cili drejtim vijne. Por per kete na duhet dy veshet. Nga diferenca kohore, me te cilen nje ton njehere shkon ne njerin e pastaj ne tjetrin vesh, ne mund t'a lokalizojme se nga vjen ai ton. Kete diference mund ta kapim per 1/100.000 e sekondes. Ne veshin e brendshem gjenden disa qime te buta te cilat e mundesojne ndegjimin tone. Per secilin ton ekziston qeliza e caktuar e qimes e cila i dergon impulset nervore ne tru. Por me gjithate ne nuk mund t'i rregullojme ne menyre perfekte te gjitha tonet. Po qe se nje ton vjen direkt nga para atehere ai i arrin te dy veshet ne te njejten kohe, keshtu qe ne nuk mund te themi plotesisht sigurte se a vjen nga para a prapa. Dhe poashtu ne nuk mund t'i ndegjojme te gjitha tonet: tonet mbi 20.000 H (herc) ne nuk mund t'i perceptojme dhe tonet nen 18 H (herc) njeriu, per dallim nga disa kafshe.

Organi i drejtpeshimit Por veshi mundet te beje edhe me shume. Kushti kryesor, qe ne te vertete na orienton ne hapsire, eshte qendrimi i drejte (baraspeshe). Ne duhet ta dime se ku eshte larte, ku poshte, ku eshte majtas e ku eshte djathtas, ku eshte para e ku prapa. Ky organ gjendet ne labirintin e rruges se ndegjimit. Jo vetem qe na sjell informata rreth gravitetit por edhe reagon ndaj levizjeve te kokes. Per kete arsye ne "trembemi" ne menyre refleksive kur ne jemi ulur dhe na ze gjumi. Dhe prap jane qimet e vogla te cilat i percjellin informacionet. Cdo ndryshim te vetedijshem truri mund ta pranoje si te tille. Po qe se e kthejme koken me deshire atehere cdo gje do e shohim drejte (mire), ndersa po qe se jemi ne detin me dallge dhe pranojme informata te ndryshme per gjendjen dhe levizjen e trupit, keshtu shpejt mund te ndihemi keq. Ne kushtet normale ne na ndihmojne informacionet e ndryshme: keshtu ne mund te ngjitemi me shkalle levizese, po ashtu dhe me shkalle normale ose te ngjitemi ne nje koder, pa e humbur drejpeshimin.

Ndjenja Ne e ndjejme nese dicka eshte e rrumbullaket apo katrore, e madhe apo e vogel. Po qe se jemi te pasigurt ne shqisat e tjera, ne na ndihmon me tutje p.sh. shqisa e te prekurit. Kete te gjithe e dijme kur jemi ne terr dhe nuk shohim asgje. Edhe shqisa e te nuhaturit mund te ndihmoje shume: po qe se eshte duke u djegur dicka dhe ne nuk e dijme se nga po vjen tymi, padyshim se hunda do te na orientoje. Kete aftesi me shume e kane

perdorur njerezit me perpara se sa ne sot. Keshtu detaret e koheve me te hershme i arrinin ishujt e Polinezise pa ndonje kompas, shume kohe para se te bardhet kane zbarkuar atje. Kete e arrinin ata duke futur ne pune te gjitha shqisat: ata shihnin ngjyren e qiellit dhe te detit, ndegjonin ushetimen e valeve, nuhasnin ererat dhe keshtu orientohesh ne drejtim te ishujve.

Kombinimi Aftesia me e madhe eshte padyshim qe te gjithna informatat e marrura te dijme se si t'i radhisim. Per kete shpesh na ndihmon edhe pervoja. Ne e dime se dicka ne largesi duket me e vogel se sa afer dhe madhesine e saj mund ta vleresojme mire. Ne po ashtu edhe mund t'i mbyllim syte dhe te orientohemi me te ashtuquajturen "mental map" (harte mentale). Do te thote se ne me koke mund ta marrim me mend se si ne mund te arrijme me se miri prej vendit A deri te vendi B. Por edhe orientimi me i vogel kerkon nje kombinim te larte shqisor. Qe te ecim para pa pengesa, pa humbur orientimin, mund te funksionoje vetem atehere kur te gjitha informatat i kombinojme mes veti. Keshtu ne ende mund ta dijme, pa marre parasysh se nga e kthejme koken, se nga eshte para e nga prapa. Ky kombinim behet fatmiresisht ne menyre te pavetedijshme. Po qe se do t'i kishim perjetuar ne menyre te vetedijshe te gjitha veprimet (shikimin, ndegjimin, nuhatjen, mendimin, ndjenjen) atehere sigurisht qe do te ishim gjithmone te mbingarkuar dhe sdo te mund ta perdornim energjine tone per gjera tjera. Me ndihmen e intelegjences sone, ne ndertojme mjete ndihmese teknike, te cilat na orientojne edhe ne vende te panjohura, ne te cilat mungon cdo ndihme orientimi. Me ato mjete orientohemi qofte ne polin verior, qoft edhe ne hene.

Rreziqet e nje puthje dashurie

Duke mos puthur ne goje partnerin tuaj mund ti shmangeni kontaktit me ato mbi 500 bakterie qe bujtojne brenda ne goje. "Puthja ne goje eshte menyra me e mire nepermjet se ciles ngjitet virusi" shpjegon Lewis Smith qe eshte profesor ne mjekesi ne Universitetin e Chicago-s. Per shembull virusi i gripit, ne menyre qe te shumefishohet dhe zhvillohet ka nevoje per nje mjedis te pershtatshem, si eshte trupi i njeriut, pastaj mberrin bujtinarin e mepasshem nepermjet rrymezash te lengshme qe lirohen ne ajer permes nje teshtitjeje apo kollitjeje. Ose permes nderrimit te peshtymes, qe njihet ndryshe si puthje. Viruset kane me vete proteina ngjitese me te cilat u bashkangjiten qelizave te shendosha, ku futen dhe shumefishohen. Pjeseza virale eshte e mbuluar nga nje mbulese glikoproteine, brenda se ciles gjenden dy lloje te ndryshme enzimash: hemaglutinina qe eshte ngjitese dhe ndihmon virusin te gjeje qelizat e shendosha ne hunde, fyt apo mushkeri dhe neraminidasi qe ndihmon virusin te shperndahet nga njera qelize ne tjetren. Keto dy enzima u bejne te mundur viruseve te pushtojne qelizen ku shumefishohen dhe kur qeliza nuk eshte me ne gjendje te mbaje tere keto syresh, shperthen. Ndaj ketij sulmi trupi kundervepron me simptoma teper te dukshme, ftohje, ethe, dhimbje muskujsh, hunde te zena, skuqje te bajameve. Por mos kini frike, kjo tregon se sistemi imunitarka nisur te veproje. Linfocitet, perbejne ate ushtri qelizash pergjegjese per kunderveprimin imunitar. Posa stimulohen te veprojne

nga prania e virusit te gripit, linfocitet leshojne produkte kimike qe therrasin qelizat e tjera, per te vazhduar luften kunder virusit. Si rezultat i ketij veprimi ngjet malcimi i mushkerijve si dhe njeriu nis te mos ndjehet mire, por ne fund kur sistemi imunitar fiton kthehet shendeti i meparshem. Procesi i malcimit kerkon zakonisht dy jave dhe nuk merret aspak si te jete ndonje rrezik, pervecse kur mbizoterojne disa kushte te caktuara. Meqenese nje puthje ndryshon si nga kohezgjatja ashtu edhe nga thellesia, nuk ka ndonje menyre per te kuptuar kur nje puthje mund te shkaktoje nje infeksion viral, por sipas asaj qe thone ata qe kane njohuri nga kjo fushe, mjaftojne 10 pjeseza virale per te ngjitur nje infeksion. Keshtu sa me te gjata dhe te thella te jene puthjet midis dy vetave, aq me e mundshme eshte qe ndonje virus ti ngjitet tjetrit.

100 kshilla nga mjeksia angleze

Ai i cili vendoset i pari n list sht gjithmon shndeti. Shpeshher kur prballemi me probleme t vogla a t mdha n jetn e prditshme, krkojm se pari t jemi t shndetshm. Se shndeti fizik e mendor sht ai q e bn t plot trupin e njeriut e vet jetn. Sigurisht, smundjet mund t kurohen n spitale e klinika mjeksore, por, nse do ishte e mundur, parandalimi sht rruga m e sigurt pr nj jet t gjat e t shndetshme. Por dhe n ato raste kur dikush sht prekur nga nj smundje e caktuar, ekzistojn procedura t thjeshta q mund t ndiqen n kushtet e shtpis, t cilat ndihmojn n mos prkeqsimin e gjendjes. elsi sht gjithnj tek informacioni. Specialistt e shndetsis angleze kan deklaruar se 35 pr qind e smundjeve n trupin e njeriut shfaqen nga mungesa e njohurive. Jo pak her sht vrtetuar se jan vet njerzit ata q i dmton kolesterolin, q krijojn probleme me mushkrit, q acarojn funksionimin e mlis apo q nuk kujdesen aq sa duhet pr mirqenien organike. Pikrisht pr kt arsye, gazeta Tirana Observer boton n suplementin e sotm kshillat m t fundit nga mjekt anglez si t parandalojm smundjet n shekullin e XXI. N shum raste kshillat vlejn pr t evituar shfaqjen e nj smundjeje t caktuar dhe n raste t tjera pr ta kuruar at. Kshtu ju mund t lexoni n kt suplement rekomandime t mjekve pr smundjet kardiake, ato t veshkave, mlis, stomakut, pankreasit, t lkurs, obezitetin, kshilla pr kancerin dhe evitimin e tij. Kshillat e prmbledhura n numrin e sotm lidhen kryesisht me mnyrn ton t t ushqyerit pr t parandaluar e luftuar smundjet q shqetsojn sot njerzit, si duhet t veprojm, si dhe zakonet e prditshmris q nj njeri nuk duhet ti harroj asnjher. Obeziteti, diabeti, smundjet e zemrs, forma t ndryshme tumorale, etj; shpesh si shkak kryesor kan nj regjim ushqimor dhe nj ushqim t paprshtatshm. Por jo vetm kaq. Mjaft prej tyre mund t arrinin t parandaloheshin fal nj ushqyerje t shndetshme dhe t ekuilibruar. Ndrkoh, shkenca ka arritur, fal studimeve t ndryshme, q t tregoj se mjekimi nprmjet ushqyerjes s prshtatshme (terapia mjeksore popullore) prmirson cilsin e jets dhe kursen shpenzime pr kujdesin mjeksor. Por far sht nj ushqyerje e prshtatshme dhe e ekuilibruar? T gjitha kto sqarohen n suplementin e fundjavs n Tirana Observer, me receta t dobishme pr t siguruar shndet dhe jetgjatsi. Mund t merrni prgjigje pr shum nga pyetjet q dokujt mund ti lindin n jetn e prditshme, si jan roli dhe funksioni i yndyrnave, proteinave, vitaminave, far sht nj diet e shndetshme, dhe pr shum elemente t tjera t rndsishme q prbjn at q quhet nj ushqyerje e shndetshme. Dieta sht mnyra e vetme pr ti ln t pushojn organet jetsore dhe pr ti ndihmuar ato t funksionojn sa m mir, duke shmangur problemet e ndryshme shndetsore. sht e nevojshme t msohet nj teknik sa m e prshtatshme pr nj diet efikase dhe pa rreziqe, si edhe sekrete t tjera pr nj shndet t mir. Cilat jan ushqimet q kurojn anemin, frutat e perimet e dobishme pr organizmin. Ndrsa m posht, radhiten kshilla dhe receta me bim e ushqime, t cilat jan t njohura pr efektet e tyre kundr t gjitha smundjeve m t shpeshta q rrezikojn organizmin e njeriut. Kto e shum t tjera n nj suplement prej pes faqesh, nj strategji e vrtet pr nj jet t shndetshme. ASTMA Ndihma e ekspertve kundr astms - Kshillohet t pihen sa m shum ajra me przierje bimore, t nxeht, pasi ato ndihmojn n largimin e kolls. Kshillohet uji me mjalt dhe limon, ndihmon n zbutjen e fytit. Kshillohet mbajtja pran e 1 gote uji, lehtson kolln, nse kollitesh gjat nats. - Duhet t shmanget pirja e cigares pr sa koh q t smurt kan koll, pirja e prkeqson m tepr shndetin. Kshillohet t mos prdoren ushqime, si vez, qumsht q shkaktojn astm. -Evitoni jetesn n ambiente t lagshta. Evitoni jetesn n ambiente me duhanpirs. Evitoni jetesn n qytete t ndotura.

- Mos qndroni pr shum koh n dush, as n dimr e as n ver. Bni masazhe me vaj ulliri dhe raki n t gjith trupin. Frekuentoni sa m shum plazhin dhe ambientet me diell. TUMORI I TRURIT Si ti shmangim komplikimet - Kompresimi m uj t ftoht mund t shkaktoj dmtime t prhershme n indet e trurit. Mos e provoni. Shumica e simptomave t bhet m mir kur tumorin sht hequr, por ndonjher nuk ka dme t pakthyeshme. - Dmtim i trurit shkaktohet edhe gjat shfaqjes s simptomave t tilla nse i smuri nuk i prshtatet gjendjes. - Ekzistojn rreziqet e natyrshme n trajtimin, qoft nga nj operacion ose nga medikamentet. TURBEKULOZI Kshilla pr parandalimin e tuberkulozit -sht e kshillueshme nj ajrosje e vazhdueshme si dhe filtrim i ajrit. sht mir q t dilet vazhdimisht pr t marr ajr t pastr n zonat q nuk kan ndotje t ajrit. - Po ashtu edhe n shtpin tuaj nuk duhet t hyj ajr i papastr, ndaj duhet t merrni masa pr ta filtruar at. - Nse nj person mendohet se ka qen n kontakt me nj person tjetr q sht me tuberkuloz, duhet ti jepet menjher antibiotiku parandalues. Po ashtu personat e infektuar duhet t qndrojn n vende t izoluara dhe t marrin kur t menjhershme. - Secili duhet ti kushtoj rndsi mbrojtjes personale. Nse e dini q do t jeni n kontakt me nj person q sht i infektuar me tuberkuloz, duhet t vishni nj respirator personal, si dhe duhet t jeni sa m shum higjienik. ALERGJIA Si t evitojm alergjit - Alergjikt duhet t mos konsumojn kikirikt, qumshtin, vezt, grurin, sojn. Nuk duhet t konsumojn ato ushqime me prbrje vajore si arrat dhe bajamet. - Edhe n rastet kur bhet fjal pr puthje, kshillohet q partnert t lajn dhmbt dhe fytyrn nse ata kan ngrn nj ushqim q shkakton alergji tek partnert. - Mos prdorni n rroba detergjent aromatik. Qndroni larg vendeve t lulzuara gjat stins s pranvers dhe vjeshts. Mos prdorni facolet, letra higjienike apo letra duarsh me prmbajte aromatike. KOLESTEROLI Kshilla pr t ulur kolesterolin - Pr t ulur prqindjen e lart t kolesterolit nuk duhet t pini cigare dhe nse pini, mundoheni ta ulni numrin e tyre deri sa ta ndaloni krejtsisht. - Merruni me ushtrime fizike n mnyr t rregullt. Mbani nj pesh ideale (pesha ideale sht ajo q keni pasur kur keni qen 25 vje). Favorizoni m tepr konsumin e peshkut se sa t mishit. - Prdorni m shum vajin e ullirit se sa gjalpin n prgatitjen e vakteve. - Kujdes me mblsirat e ndryshme, sepse bhen gjithnj me shum vez, po ashtu duhet t largoni nga ushqimet tuaja gjalpin, djathin, sallamet e ndryshme. OBEZITETI Si t mposhtini mbipeshn - Duhet t lvizni duke caktuar koh pr aktivitete do dit. Planifikoni t kaloni 5-10 minuta relaks do mngjes. - Zgjidhni ushqimin cilsor, duke i dhn organizmit gjithka pr t ciln ai ka nevoj. Yndyrat dhe sheqernat kan shije t mir dhe ju nevojitet nj mas e caktuar e tyre do dit. - Balanconi dietn tuaj, t gjitha ushqimet mund ti vendosim n diet t shndetshme. Planifikoni nj meny t shumllojshme gjat dits. Mundohuni t jeni korrekt me ushqimin, hani nga t gjitha llojet, por me kufi. PERDHESI Si t shmangni prdhesin - sht e nevojshme t kontaktoni me mjekun pr t marr hapa t mtejshme pr t parandaluar sulmet e prdhesit. Qllimi sht q t kontrolloj nivelet e urins acidit n gjak. Ju mund t bni kt duke shmangur ushqimit t pasura me nj grup t quajtur kimikateve purines, kjo prfshin ushqime t konservuara, vaj peshku, mish pule, etj. Si dhe shmangia e tepruar t alkoolit n konsum. - Kshillohet pirja sa m shum e ujit dhe lngjeve t ndryshme pr t lehtsuar nxjerrjen e acidit urik nga trupi. Duhet pasur parasysh se,

nse vuajm nga smundjet e zemrs, duhet t kshillohemi me mjekun pr sasin e lngjeve q konsumojm. - Rnia n pesh sht e rndsishme pr t paksuar rrezikun e shfaqjes s smundjes. Sasia e proteinave n ushqim ndikon n nj far mnyre n sasin e acidit urik n gjak. Por edhe nj diet koncize nuk mund t sjell uljen e acidit urik n gjak n t njjtn mnyr si mjekimi. OSTEOPOROZA Kshilla pr t luftuar smundjen - Pr t luftuar shfaqjen e osteoporozs sht e nevojshme ajo q ham. Pr kt duhet t ndiqet nj diet ushqyese e balancuar me nj prbrje kalorike, t prshtatshme me nevojat fiziologjike t individit. - Dieta duhet t prmbaj nj gram proteinash pr do kile t organizmit ton. Duhet t prmbaj nj prbrje t duhur yndyrash dhe karbohidratesh q nuk duhen t jen m tepr se 55-60% t kalorive totale. Po q duhen marr do dit. Po ashtu rekomandohen sasi t larta kalciumi, potasi, magnezi dhe sasi t pakta sode. - Vitamina D sht nga ana tjetr nj prbrs i rndsishm pr asimilimin e kalciumit dhe pr kt duhet marr me diet apo me tableta. - Prve ksaj vitaminat: A, C, E, K dhe minerale t tjera si fosfori, fluori, hekuri, zinku dhe bori jan t nevojshm pr nj metabolizm normal t kockave dhe mund t merren fal nj ushqyerjeje t larmishme dhe korrekte. S fundmi rekomandohet eliminimi i alkoolit, kafeins dhe pijeve t gazuara. Kto t fundit duket se e rrisin m shum riskun pr fraktura te grat q i konsumojn. MAJASELLI Kshilla pr personat q kan probleme - N t gjitha rastet me majasll kshillohet q t prdoren krundet e grurit n sup apo n gjell, tri her n dit. Krundet nuk duhet t prvlohen, por t hidhen ather kur serviret ushqimi n tryezn e ngrnies. - Krundet e grurit duhet t zvendsojn mlmesat e tjera q jan shum t dmshme pr hemorroidet. Mlmesa me prbrje t barishteve natyrore q prgatitet e bluar, ka hekur dhe e prmirson shndetin e t smurve. -Prdorimi i ksaj mlmese krijon lirimin e kapsllkut. Mlmesa e till nuk duhet t prvlohet, por t qitet n sup apo n gjell ashtu e gjall t przihet dhe t hahet. Ngrnia e nj molle t mbl para ushqimit liron zbrazjen e zorrve. -Ata q kan probleme n zorr duhet t pin rregullisht tri her n dit nga nj got lng molle para ushqimit. Kundr mbylljes kronike t zorrs s trash (pr rregullimin e jashtqitjes), ndihmojn gjethet e pelinit. Ndihmues jan edhe lvoret e dardhs si dhe kamomili, i cili mund t pihet n vend t ujit. KUJTESA/ALZAIMER Si mbani kujtes t fort - Lexoni libra. N kt mnyr jo vetn q do t vini trurin n lvizje duke imagjinuar periudha t ndryshme kohore dhe kultura, por do t keni histori interesante pr t treguar. Lojrat jan mnyra m e mir pr t sfiduar trurin. Kshtu fjalkryqet. Lojrat elektronike prmirsojn shpejtsin dhe kujtesn e trurit, pasi t gjitha mbshteten tek matematika. - Prdorini dorn e kundrt. Kalojeni ditn duke br gjra me dorn q nuk e prdorni, si dhe mbajeni orn n dorn e kundrt t q kujtoheni pr t. Msoni numrat e telefonit. Hani edhe pr trurin tuaj. Kjo do t thot se duhet t prqendroheni tek vajrat e peshkut, salmoni, arrat, bajamet dhe vaji i ullirit. -Ndahuni nga rutina. Ndryshoni dyqanin ku jeni klient, hani gjra q si keni ngrn m par, frekuentoni lokale q skeni qen m par, pasi kjo do ta bj trurin tuaj t zgjohet nga zakoni dhe t jet prsri vigjilent. Kaloni nga nj rrug e ndryshme. Kaloni apo udhtoni n rrug t ndryshme, kjo e ndihmon trurin t strvit kujtesn. - Msoni nj aftsi t re. N kt mnyr kujtesa hyn m shum n pun kur msoni gjra t reja, q m par si bnit dot. Bni lista. Brja e listave ju ndihmon q ti lidhni artikujt njri me tjetrin. N kt mnyr ju luani me kujtesn tuaj, sa her q listoni ushqimet, fjalt, veprimtarit e dits. - Zgjidh nj mjeshtri t re. Gjeni dika q ju plqen dhe q nuk kushton shum. Fotografit me aparat dixhital, msimi i pikturs, msimi i nj instrumenti muzikor, msimi i stileve t ndryshme t gatimit, t krcimit, e bjn trurin q t jet n aktivitet gjat gjith kohs. CELULITI Si t trajtoni celulitin - Ndonjher infektimi i celulitit mund t jet i shkaktuar nga disa bllokime n inde, pr shembull, rreth nj muskuli ose ligamenti, ose n tulet. Presioni n rritje bn q t ket komplikacione, prerja e furnizimit me gjak (e cila mund t shkaktoj gangren) dhe duke dmtuar nerva. Kjo ka nevoj pr trajtim urgjent dhe dekompresion. - Nj tjetr komplikacion sht helmimi i gjakut ose septicemi, kur bakteret kalojn dhe lvizin bashk me gjakun. Kjo mund t jet fatale me shpejtsi dhe ka nevoj pr trajtim shum urgjent.

- Pr fat t mir, zakonisht celulitit i prgjigjen edhe antibiotikt. Realisht, plagt e lkurs duhet t jen testuar pr llojin e baktereve q e shkaktojn kt problem, ather nj antibiotik lloj penicilin sht zakonisht e nevojshme (ose erythromycin pr ata q jan alergjik n penicilin). Gjat kohs s mjekimit mund t jet e nevojshme nj periudh kohe deri n dy jav. - Celuliti mund t parandalohet duke qen t kujdesshm n lidhje me higjienn dhe apo me krijimin e plagve n lkur. Nse ju sht shkaktuar nj plag n lkur n nj far mnyre, sigurohuni q sht pastruar dhe t trajtohen me nj antiseptik, dhe t mbulohet me leukoplast. Nse n lkurn prreth ka plag t kuqe dhe dhembje, duhet t merrni kshilla mjeksore sa m shpejt t jet e mundur. GRIPI Si t kurojm gripin - Shumica e njerzve kan humbje oreksi kur ata kan t ftoht dhe nuk e vrejn shum ndryshim n oreksin e tyre, ndonse ata mund t preferojn ushqime q nuk i dmtojn n fyt. Gjat gripit sht mjaft e zakonshme t humbassh interesin pr ushqimin pr disa dit dhe madje mjaft t shkakton t prziera ose ndjesi t vjellash (njerzit nganjher e quajm kt grip t stomakut, por ai mund t jet nj karakteristik e gripit t do rasti). - Simptomat e t ftohurit zakonisht fillojn pas dy deri n tre ditsh pasi ka filluar prmirsimi dhe largohen brenda nj jave. Gripi mund t zvarritet pr m gjat, dhe shpesh sht nj ose dy jav derisa personi ndjehet mir prsri. Pr disa, gjendja e gripit zgjat disa jav. - Komplikimet e gripit, gjithashtu priren t jen m t ashpra. Probleme t tilla si pneumonia jan nj rrezik t veant pr njerzit t cilit jan imunizuar ndaj gripit dhe atyre me smundje kronike t mushkrive ose smundje zemre. - Shumica e formave t shfaqjes s gripit nuk ka nevoj pr trajtim t veant, trajtim shtes. Antibiotikt nuk jan t nj prfitimi t madh. Nj vaksin gripi sht gjithashtu n dispozicion. Por dhe kjo nuk sht 100 pr qind efikase n parandalimin e smundjes s gripit, e t ftohurit. - Edhe pse shumica e njerzve me grip nuk kan nevoj pr trajtim t veant, medikamentet antigrip mund t ndihmoj n shmangien e prhapjes s smundjes ose mund t ndihmoj pr t zvogluar rrezikun e avancimit t mtejshm. Kto ilae mund t jen veanrisht t dobishme pr ata q jan n rrezik t lart t komplikimeve t gripit. NGERI Kshilla kundr ngrit - Para se t ushtroheni gjat aktiviteteve fizike duhet t kujdeseni pr shndetin tuaj, gjendjen e muskujve dhe nse keni marr lndt e nevojshme ushqyese. Ushtrimet duhet t vazhdojn n nj hark t caktuar kohor, n mnyr q tiu ndihmojn pr t shmangur spazmat e ngrit. Disa njerz mund t rekomandojn krem me vitamin E pr shtrngimet n muskuj, por ka pak dshmi se ata kan ndonj efekt tjetr prve se t mirave. - Dehidratimi ul nivelet e kalciumit dhe fosforit n trup, t cilat mund t shkaktojn dhimbje barku. Derisa t siguroheni q keni marr masn e nevojshme t mineraleve vazhdon kjo situat. Zvendsuesit e kalciumit apo fosforit gjithashtu mund t ndihmojn n uljen e dhimbjeve t barkut. - Nse natn dhimbjet e muskulit jan nj problem, duhet t komunikoni me mjekun. Mbuloni pjesn e muskulit dhe shtrngojeni fort pr t shmangur lodhjen e muskulit q sht forcuar. Nse dhimbjet e muskulit vazhdojn, duhet t merrni kshilla nga farmacisti juaj pr medikamentet e nevojshme. Nse kto nuk ndihmojn, flisni me doktorin tuaj. - Ndonjher sht prdorur kinina pr t parandaluar dhimbjet e muskujve. Megjithat, prdorimin e saj sht i diskutueshme dhe sepse ende nuk jan plotsisht t qarta efektet q ajo jep. Uji tonik prmban shum sasi t vogla t kinins, t cilat mund t jen t mjaftueshme pr t lehtsuar dhimbjet e muskujve natn. CISTET Kshilla par ti shmangur - Shumica e cisteve shfaqen papritur pr asnj dukshme apo arsye dhe zakonisht shfaqen pas dallime t dukshme qart. Cistet dhjamore n lkur mund t ndodhin kur bllokohet nj gjndr dhjamore. Kto ciste mund t jen t vogla, por edhe n masa t dukshme. - Disa forma t shfaqjes s cisteve duken menjher pas lindjes. Kto ciste kongjenitale rezultojn nga nj keqformim gjat zhvillimit. Ky sht rasti me disa ciste n veshka. Ato ciste q e nuk mund t ndjehen apo shihen zakonisht diagnostikohen kur sht kryer nj rreze x ose skaner. Shumica e cisteve nuk jan t rrezikshm dhe nuk kan nevoj pr trajtim pr heqjen e tyre, nse ato nuk shkaktojn probleme. TIROIDJA Ushqimet q i bjn keq tiroides - Personat me tiroide nuk duhet t konsumojn lakrn e bardh. Nuk duhet t konsumojn fasulet. Nuk duhet t konsumojn gshtenjat. - N rast se personat kan munges jodi, n kt rast kripa duhet t ruhet nga lagshtira dhe kontakti me dritn. N rast se personat e kan me tepri jodin, ather duhen zbatuar konsultat e mjekve n mnyr q smundja t mos kthehet kronike.

ETHET TROPIKALE - Kshillohet pirja e mjaft lngjeve, duke qetsues dhe duke pushuar, por nuk ka asnj trajtim t veant. Ata q jan t prekur rnd mund t ken nevoj pr tu trajtuar n spital. Shumica e njerzve shrohen plotsisht pa probleme t mtejshme. - Nuk ka n dispozicion ende nj vaksin pr kt smundje. Pra sht e rndsishme q kur udhtojm n rajonet tropikale t prdoren mbuloja t mjaftueshme pr t shmangur pickimin e mushkonjave. - Ndryshe nga mushkonj q prmban malaria, i cili shfaqet n mbrmje ose natn, mushkonja q mbart ethet tropikale shfaqet gjat dits, kshtu q sht domosdoshme veshja pr t mbrojtur veten kundr mushkonj gjat dits. MIGRENA Kshilla pr t evituar dhimbjen - Kontrolloni tensionin do dit, pasi luhatjet e tij jan shkak pr shfaqjen e krizave t migrens. Kuroni dhimbjet e dhmbve, dhimbjet e syve, sinozitet apo bllokimin e hundve, pasi ato bhen shkak pr migren kronike edhe pas ktyre smundjeve. - Evitoni zemrimin, emocionet e forta, shokimet, lironi tensionet, lirohuni nga streset. Evitoni mbilodhjen, ndryshimin e rutins, rregullimet e gjumit, rregullimet seksuale. Mos qndroni n vende me zhurm t lart, n ambiente me drita t zbehta si dhe ambiente me lagshtir. ATAKU KARDIAK Si t shmangni krizat - Ndalo pirjen e duhanit: prjetshm duhanpirsit jan dy her m t rrezikuar nga smundjet e zemrs krahasuar me jo-duhanpirsit. Rreziku bie shpejt pas mbarimit t duhanit, edhe pse ai mund t jet 20 vjet, para se rreziku sht plotsisht i kundrt. - Dieta t ndryshme: zvogloni sasin e yndyrs, hani pes pjes t konsiderueshme t frutave dhe perimeve t freskta n dit, zvogloni sasin e krips s konsumuar. Bni rregullisht ushtrime fizike. Moderoni aktivitetin tuaj fizik, duke rezultuar rrezikun e shfaqjes s smundjeve t zemrs. DUART, KEMBET, GOJA Si t shmangni problemet - Ju mund t marrin mjete t thjeshta pr do simptom t pakndshme, si lehtsim pr dhimbjen e ulcers dhe temperatur t ult. Fmijs i duhet dhn paracetamol ose ibuprofen shurup. Aspirina nuk rekomandohet pr fmijt nn 16 vje, pr shkak t nj lidhje t mundshme me nj problem serioz q quhet sindromi i Reye. Ju mund ta provoni edhe duke u dhn atyre t buta ushqime t ftohta t tilla si kosi ose akullore, dhe pijet shum t ftohta, pr t lehtsuar nj shqetsim t but gojs. - Fmijt jan t prjashtuara nga erdhet apo shkollat gjat ditve t par t smundjes, n n prpjekje pr t penguar prhapjen e saj, por kjo mund t jet e vshtir sepse viruset prhapen shum shpejt. - Mos i mbani kmbt n kpuc m shum se tri or. Trajtoji do dit me uj t ngroht, brenda s cils duhet t keni hedhur vaj bajame ose rozmarin. Gjat vers sht mir q prdorni vetm shapka ose sandale, n mnyr q kmbt t ajrosen sa m shum. -Burrat jan m problematik n smundjet e gishtave t kmbve. Morthi, sht smundje q u krijohet zakonisht atyre njerzve q i veshin orapet e lagura ose nuk u djersin kmbt. STRESI Disa teknika pr t shmangur stresin e panevojshm: - Menaxho kohn. Programimi dhe organizimi i kohs suaj mund tju bj m shum produktiv. Strategjit pr t prballuar. Prpiqu t dallosh mnyrat e sjelljes q ndikojn n stres dhe gjej mnyrat pr ti reduktuar. - Krijo nj stil jete. Balanco detyrimet duke i dhuruar vetes kohn e mjaftueshme pr tu qetsuar. Ushqehu mir, mos pi duhan dhe limito sa t mundesh konsumin e alkoolit. Mbaj afr miq t mir: Njerzit q kan nj rrjet t fort shoqror q i mbshtet dhe q jan shum t aft t prballojn ndryshimet e jets. - Ndrysho mnyrn e t menduarit. Thuaju stop mendimeve q t shkaktojn stres. Zgjidhi problemet duke punuar dhe krijo intimitet me orendit e zyrs apo shtpis, q t jen sa m t kndshme pr syrin. ZEMRA Si t luftoni smundjet kardiake - Bisedoni me mjekun tuaj pr antidepresantt sepse kshtu do t ndjeni zemrn m t sigurt, pasi t jeni kshilluar me t. Nj psikoterapi mund t ndihmojn gjithashtu. - Paksoni ushqimet me yndyr, shtoni perimet dhe frutat e freskta n dietn tuaj. Bni do dit t paktn 30 minuta ecje. Bni do dit t paktn 15 minuta ushtrime. - Konsumoni nj got ver t kuqe n dit. Evitoni, alkoolin, duhanin.

PAGJUMSIA Kshilla pr t stimuluar gjumin - Ushtrimet ju ndihmojn q t flini, por evitoni ushtrimet e shkurta para se t shkoni n shtrat. Nj dush i ngroht para se t shkoni n shtrat do tu vinte shum n ndihm. - Evitoni konsumimin e pijeve q prmbajn kafein (kafe, kakao dhe koka-kola), sidomos natn von. Seksi para se t jet koha pr gjum mund t jet nj mnyr pr t prafruar gjumin tuaj. Meshkujt mund t flen pas seksit, ndrkoh q femrat mund t mbeten shum energjike. - Lexoni nj libr derisa t ndiheni t prgjumur. Nse nuk jeni n gjendje t flini, ohuni prsri. Uluni dgjoni pak muzik ose vazhdoni t lexoni derisa t kaloj gjysm ore. Ather gjumi me siguri q nuk do tu bj naze. GURET NE VESHKA Si t evitoni smundjet e veshkave: - Duhet pasur kujdes me dietn tuaj pr t shmangur nj tepri t acidit oksalik. Evitoni kripn e teprt sepse kjo mund t bhet shkak pr t rritur sasin e kriprave n gjak dhe n organizm. -Pini sa m shum lngje. Konsumoni aj nga trndafili i egr. Konsumoni lng kumbulle. Pini m shum se 1 litr e gjysm uj mineral n dit. PANKREASI Kshilla pr t mos u dmtuar pankreasi: -Mosprdorimi i alkoolit sht kshilla numr nj e specialistve t shndetsis pr t evituar pankreasin. Pr t luftuar smundjen e pankreasit kshillohet nj jet sa m e qet, pa strese dhe rregullime nervore. -Femrat dmtohen m shpesh sesa meshkujt nga smundja, pasi stomaku i tyre e ka m t vshtir tretjen e ushqimeve, pr kt arsye atyre u kshillohet t prdorin sa m pak krip, yndyrna. DIABETI Ushqimet q duhet t konsumojn pacientt: - Pacientt me diabet duhet t kontrollojn peshn. Duhet t kufizojn sheqernat e rafinuara. Duhet t rrisin sasin e fibrs n diet. - Yndyrat duhet t jen vajra me nj lidhje dyfishe. Duhet ti shtojn diets s tyre arra. Efikase jan edhe bajamet. T kurosh diabetin, duke zgjidhur problemet q mund t keni me gjumin. Kjo sht kshilla m e fundit q japin shkenctart, pas nj sr ekzaminimesh dhe analizash pa fund q bjn nj lidhje mes smundjes dhe gjumit jo t mir q bhet gjat nats. TALASEMIA far duhet t bjn talasemikt - Fmijt me talasemi jan t shndetshm n lindje por bhen zbeht, nervoz, t dobt, nuk ushqehen si duhet dhe nuk arrijn t zhvillohen plotsisht. - Trajtimi prbhet nga rregullt transfuzion t gjakut t gjith jets, ka mund t on n akumulimin e hekurit n trup dhe komplikime t tjera. sht e mundshme q talasemia t shrohet me an t transplantim n palcn kockave, por sht e vshtir pr t gjetur prkimin e duhur dhe se mund t bartin rreziqe dhe komplikime t tjera. - Talasemikt duhet t konsumojn fruta me vitamin C. Talasemikt duhet t konsumojn spinaq dhe barra jeshile. Fiku, shalqiri dhe luleshtrydhja, efikase pr tu trajtuar. Talasemikt duhet t pin 150 gram lng karotash n dit. ajin, kakaon dhe kafen duhet ti marrin tri or prpara se t han, pasi ndryshe vshtirson tretjen. -Pacientt duhet t pin do dit 150 ml lng t rreps s kuqe, para buke. Kshillohet t konsumohet sa m shpesh domatja. T smurt duhet t marrin gjithashtu, do dit 10-15 fruta t mandarins pr nj koh prej 20-25 dit. REUMATIZMA Si ta kurojm reumatizmin - Bni dy her n jav ushtime gjimnastikore t lehta. Merrni here pas her (nj her n dy ose tre muaj) tableta multivitamin. Jetoni n ambiente q nuk jan t ftohta. -Bni plazh do vit dhe e rndsishme sht q t shtriheni n rrn e mngjesit dhe pasdites. Pini sa m shum arja me bim jeshile. Prdorni uj mineral. Hani sa m shum fruta me vitamin C dhe A. Sa her q ndjeheni t lodhur prdorni paracetamol ose medikamente t tjera me prmbajtje paracetamoli. SPONDILIATROZA Si t evitojm dhimbjet

- do mngjes duhet t bni t paktn 15 minuta ushtrime pr muskujt e qafs. Duhet t bni n dark dush me temperatur mesatare. Duhet t evitoni stresin dhe dgjimin e televizorit me z t lart. - Pirja e ajrave t ndryshm, veanrisht me mente, bn mir pr smundjen. Ecja, shtitjet pasditeve ndihmojn pr nj gjum m t mir. Zgjedhja e dyshekut, e jastkut duhet t jet e kujdesshme, n mnyr q ato t prshtaten me masn e qafs. - Kurimi i smundjes ka pr baz kortizonin. Pr t hequr dhimbjen nuk duhet t pini asnjher paracetamol dhe aspirina. SINOZITI Kshilla pr t luftuar smundjen - Evitoni diellin n pikun e vaps. Mbani gjithmon syze edhe n dimr, edhe n ver. Ushqime me fibra q n mngjes. Kjo sht nj nga kshillat baz pr t mbajtur sa m larg sinozitin. Sipas specialistve, shum nga ushqimet e veanta ndikojn n mirqenien ton, por nj ndryshim i veant q rrit nivelin e energjive ndodh kur njeriu ha pr mngjes nj ushqim t pasur me fibra. sht provuar se fibra rrit nivelin e energjive, ka nj efekt pozitiv n funksionimin e organeve. - Prdorni sa m shum ushqime me fibra. N rast se ju fillojn dhimbje sht mir q t konsumoni menjher kafe. 92- Evitoni zhurmat e larta, t magnetofonit, televizorit. Pr tu qetsuar, qndroni n qetsi t plot dhe n nj ambient t mbyllur, dhe n errsir pr t paktn 30 minuta. PANKREASI Kshilla pr t mos u dmtuar pankreasi - Mosprdorimi i alkoolit sht kshilla numr nj e specialistve t shndetsis pr t evituar pankreasin. Pr t luftuar smundjen e pankreasit kshillohet nj jet sa m e qet, pa strese dhe rregullime nervore. -Femrat dmtohen m shpesh sesa meshkujt nga smundja, pasi stomaku i tyre e ka m t vshtir tretjen e ushqimeve, pr kt arsye atyre u kshillohet t prdorin sa m pak krip, yndyrna. MLIA Ushqimet q kurojn dhe dmtojn mlin - Prdorimi i 20-40 gramve alkool n dit dmton mlin. Mosha sht nj ndr faktort kryesor t dmtimit t mlis, pasi sa m e vogl q t jet mosha e konsumatorve t alkoolit aq m t rnda jan dmtimet. - Predispozicioni gjenetik sht nj ndr faktort kryesor t shfaqjes s smundjes. Kshillohet konsumimi i produkteve t mishit. - Kshillohet prdorimi i rrepave t kuq, lakrs s kuqe dhe brokolit. Kshillohet t mos pihen shum kafe gjat dits, t mos konsumohet birra dhe lngjet me gaz. HIPERTENSIONI Rregulla pr t mos nxitur smundjen - Stresi krijon nj dominante n sistemin nervor, e cila shton prodhimin e adesteronit n veshka, e pr pasoj on n ngushtimin e enve t gjakut dhe shfaqjen e hipertensionit. Nj personi q ka probleme me hipertensionin i rekomandohet prdorimi i ushqimeve me prbrje t ult yndyrash t ngopura, yndyrash n total dhe kolesteroli. Kjo prfshin konsumin e sa m shum zarzavate, frutave dhe bulmet pa yndyr. Ne u rekomandojm ktyre personave t ndjekin nj diet sa m t pasur n fruta, zarzavate dhe drithra. - Personat me hipertension duhet t ken kujdes gjat dimrit, pr shkak t s ftohtit, por dhe luhatjeve t theksuara t temperaturave. I ftohti ngushton ent e gjakut dhe rrit tensionin. - Prandaj ktyre pacientve u rekomandohet t jen korrekt n marrjen e ilaeve dhe t ken kujdes me menyn dhe stilin e jets. T smurt duhet t eliminojn daljet n ditt shum t ftohta, t dalin vetm gjat orve t ngrohta dhe t vishen mir. Ilaet Popullore 1. MJALTI Mjalti prodhon rezultate efektive kur prdoret pr plagt sepse ka veti antibakteriale (antibacterial quality) q t mbron nga infeksionet. Gjithashtu hiqen helmimet apo materialet e huaja dhe ulen edema ose fryrjen pra ka aktivitet anti-inflammatory. 2. GARCINIA CAMBOGIA Ekziston nj bim e kuqe, e madhe sa nj kokrr portokalli q njihet n botanik me emrin GARCINIA CAMBOGIA. Kjo bim thahet dhe bluhet duke e br n kt mnyre pluhur. Ky pluhur ka pasur prdorime t ndryshme pr shum e shum vite me radh. N Indi prdoret pr infeksione te ndryshme. Gjithashtu sht prdorur si pun amakzi pr t mbajtur t shndetshm dhmbt dhe mishin e dhmbve. Ne Indi, gjithashtu prdoret si erz n gatim, sidomos n gjellt e famshme indiane Keri. N disa vende bima sht prdorur si afrodiziak (nxits i epshit seksual). N Kin prdoret n diabetin tipi 2, n disa smundje mlie dhe pr parazit.

3. KURA PER ULCEREN a) Lule Basani sht nj nga bimt m t rndsishme q rekomandohet pr kurimin e ulcers n stomak. aji i prfituar nga zierja e ksaj bime n nj przierje me vajin e ullirit, lihet pr rreth 40 dit n nj ene prej qelqi. Kur kjo mas t marr nj ngjyr t kuqrremt, ather mund t prdoret. Masa e krijuar n forme kremi mund t prdoret do mngjes derisa ajo t jap rezultatin e dshiruar b) Przierja e majdanozit, Gremit dhe mustaqeve t misrit. Lngu i prftuar nga kto bim pihet pr 5-6 dit. Pas ksaj przihet nj lug piper i zi i bluar, 1 luge sheqer, pak kine e shtypur dhe vez e rrahur. Me kt przierje bhen hape, t cilat pihen nga 3 n dit. Edhe ky mjekim prsritet pr 6 dit radhazi. 4. HURDHA N.q.s keni kolesterolin e lart, do mngjes rekomandohet t prtypni gjysm boe hurdh. 5. N.q.s vuani nga mos tretja e ushqimit, zieni dy boe hurdha n 200 ml qumsht, kjo gj i rekomandohet dhe atyre q vuajn nga azma. Fruta Ilae popullore pr t mposhtur anemin T smurt anemike duhet t konsumojn ushqime t pasura me hekur, si mish, peshk, shpretk, vez, perime, fruta etj. Ktyre t smurve u kshillohet prdorimi i frutave t freskta, q prmbajn vitamine C, e cila ndihmon ne absorbimin ose marrjen e hekurit. Nse pin kafe, aj, kakao apo edhe lngje t tjera, q prmbajn kafeine, duhet ti marrin dy or para ose pas ushqimit, sepse vshtiresojn absorbimin e hekurit. 6. HURMA Pr kurimin e ksaj smundjeje n mjeksin popullore prdoren pothuajse t gjitha pjest e bims, frutat, gjethet, degt, rrnjt etj. N vendet arabe sht ushqim kryesor, i cili shuan urin pr shkak t prbrjes s celulozs. Hurmat kan gjetur prdorim t mir kundr anemis. 7. KAROTA Karota sht e pazvendsueshme pr shndetin e njeriut. Lngu ditor i karots n sasi prej 50-150 gr sht ila efikas te t smurt, q vuajn nga anemia. Karota n periudh rekord e rregullon pastrimin e gjakut. 8. RREPA E KUQE T smurve u kshillohet pirja do dit e 150 ml lng t rreps s kuqe, para buke, apo t konsumohet sa m shpesh domatja. Duhet t marrin, gjithashtu, do dit 10 15 fruta t mandarins pr nj koh prej 20 25 dit. 9. GJETHE HITHRE Nj kur e efektshme sht edhe ajo e prgatitur nga 250 gram gjethe hithre, 10 gram uthull dhe 10 gram gjethe delli. T gjitha kto vendosen n 1 litr uj t ftoht, ku qndrojn 12 or. Pastaj zihen pr 10 minuta, mblsohen sipas dshirs me mjalt dhe pastaj srish mbyllen dhe qndrojn t mbyllura pr 20 minuta. Kullohen dhe pihen gjat tr dits me lugn e kafes. 10. LULESHTRYDHJA sht bim shumvjeare me shije t hidhur n t mbl. N fitoterapi prdoren gjethet, rrnja dhe lulet. Gjethet e reja t ksaj bime jan mjaft t pasura me vitamin C, me kripn natyrore, e cila bn pastrimin e gjakut. N shum vende prdoret si sallat, sidomos pr ata q vuajn nga anemia. Luleshtrydhja prmban glikozidet e hidhura, insulinn, taninet, vitaminn B, C dhe provitaminn A, shum minerale, ka prqindje t lart t kriprave t kaliumit, sidomos n gjethe, karotenoide, protein, pektinn, holinn etj. 11. FIKU sht nj frut, q prmban shum karbohidrate, albumin, yndyr. Prdoret i freskt, i thar dhe i prpunuar n produkte t ndryshme. Rekomandohet t prdoret nga personat e dobsuar, nga anemikt dhe nga ata q ndiejn shum t ftoht, pasi i japin organizmit forc dhe nxehtsi. 12. SHALQIRI Nj tjetr mnyr pr kurimin e t smurve me anemi sht edhe pirja e tri lugve kafeje n dit nga masa e prftuar nga shalqiri, karafili, mastiku dhe sheqeri. Tre kokrra shalqiri mbushen me 50 gr karafil dhe 100 gr mastik. Pasi piqen u hidhet sheqer. E gjith masa e krijuar zihet derisa t mpikset mir dhe pihet do dit. 13. FARA E ZEZE Fara e zez prmban vaj acidik t pangopur, vaj me eter, vitamina dhe nj sr substancash t tjera t domosdoshme pr organizmin. Tashm sht vrtetuar se vaji acidik i pangopur q prmban fara e zez ndikon pozitivisht mbi metabolizmin e trupit, rrit imunitetin dhe ndalon alergjin. Fara prmban prafrsisht 38% karbohidrate, 35% vajra t ndryshm, 21% albumin dhe pjesa tjetr prbhet prej m shum

se njqind substanca t ndryshme. Pr tu prmendur jan: Vajrat acidike t pangopura, acidi Linolein, acidi alfa-Linolein, vajrat me eter (nigellon, alfa-pinen etj.), vitaminat (B1, B2, B6, acidi Folik, Niacina), mineralet (hekur, kalcium, magnez, zink, etj.) dhe aminoacidet. 14. QEPA Vetit e qeps, hudhrs, qepve t njoma dhe preshit, njiheshin q n kohen e Hipokratit, gjithashtu prdoreshin tek Egjiptiant. Sot njihen nga mjeksia moderne pr efektet kundr smundjeve t kancerit t stomakut, t kancerit t zorrs s trash, smundjet e zemrs etj. N mjeksin popullore prdoret qepa e shtypur ose pr kolln, e zier me sheqer etj. Hudhra ka veti antibakteriale dhe ndihmon ne qarkullimin e pastrimin gjakut. Pr tu prmendur jan dhe t gjitha llojet e lakrave, lakra e bardhe, brokoli, lakra e kuqe, lulelakra, t cilat kan t njjtat veti si qepa dhe hudhra n luftimin e smundjeve kanceroze dhe uljen e kolesterolit ose yndyrnave n gjak. 15. Rrepa Rrepat jan rrnj me ngjyr t kuqe. ato kan shije t mbl dhe jan shum ushqyese dhe vitaminoze, pothuajse m tepr se do perime tjetr. Veanrisht e shijshme sht pjesa afr me lkurn mbuluese t rreps. Efektet e rreps jan t ngjashme me ato t spinaqit dhe t dyja kto bim jan t nevojshme e t dobishme pr organizmin. Rrepat prmbajn folat dhe batain, dy lnd ushqyese t cilat ndihmojn n ruajtjen e nivelit t gjakut, rindrtojn arteriet e dmtuara, zvoglojn rrezikun pr smundjet e zemrs etj. 16. LAKRA Edhe pse mungon n tryezn amerikane, kjo bim sht mjaft e njohur dhe e prdorur n dietn ditore, si n Evrop ashtu edhe n Azi. Mjafton t hash vetm nj mas t mjaftueshme lakre dhe me t ke marr rreth 22 kalori. Lakra prmban prbrs t cilt stimulojn prodhimin e enzimave n organizm, t cilat realizojn prodhimin e radikaleve t lira dhe reduktojn rrezikun e kancerit. Lakra mund t hahet ashtu si sht e freskt, mund t gatuhet duke u zier me kujdes apo t merret gjat ngrnies s produkteve n fast food-e. 17. GUJAVA Gujava sht nj frut tropikal, pak i njohur n vendin ton, por q ka filluar t zr vend n tryezn e shum vendeve evropiane. Ajo ka shije t mbl, por edhe pak t atht, pr vet sasin e pakt t acideve trupore q prmban. Gujava prmban sasi t larta likopeni, nj antioksidant i cili lufton kancerin e prostats. Ky frut tropikal si asnj prodhim tjetr bimor prfshin n prbrjen e tij edhe prbrsit e domates dhe t limonit. N fakt 1 got lng nga fruti gujava prmban 688 mg potasium, nj sasi q mund t gjendej te nj banane. 18. LAKRA ZVICERIANE Bashk me t gjitha llojet e tjera t bimve jeshile t shitura n tregun e zarzavateve, n tregun evropian dallohet edhe nj lloj tjetr bime jeshile, n formn e gjethes s lakrs. Kjo gjethe prmban lnd t nevojshme pr mirfunksionimin e shndetit. N t gjenden prbrs t ndryshm ushqimor, ndr ta edhe betakaroteni. N lakrn zvicerane gjenden kimikate t cilat mbrojn retinn e syrit, si dhe prmban pigmente q akumulohen dhe shfaqen n retinn e syrit. 19. KANELLA Kanella sht nj nga aromat dhe erzat m t vjetra t njohura n bot, e cila njihej pr ndihmn q jepte te burrat q kishin probleme me stomakun, vetm nse przihej me sheqer. Kanella ndihmon n kontrollimin e nivelit t sheqerit n gjak, nivelet e larta t t cilit prbjn rrezik pr shfaqjen e smundjeve t zemrs. Sipas studimeve, u zbulua se nse t smurt me diabet tipi-2 konsumojn kanell pr 6 jav, jo vetm ulin nivelin e sheqerit n gjak, por edhe LDL, kolesterolin e keq. 20. PURSLANA Edhe pse pr FDA, Agjencin e Kontrollit t Ushqimeve n bot, kjo bim prbn nj bar t keq, nj lloj droge, n shum vende t tjera prfshir Meksikn, Kinn dhe Greqin, kjo bim barishtore sht shum e njohur dhe e prdorur. Purslana prmban Omega-3, nj prbrs i cili sht shum i dobishm pr smundjet e zemrs. Shkenctart shprehen se n t prmbahet 10 deri n 20 her m shum edhe melatonina, nj antioksidant i cili parandalon prodhimin dhe shtimin e qelizave kancerogjene. 21. SHEGA Lngu i shegs sht pija m e preferuar pr dekada t tra, n vendet e Mesdheut Lindor dhe tani ka filluar t jet edhe shum e krkuar n Amerik. Disa shkenctar izraelit kan zbuluar se burrat q pin nj got me lng shege n dit, jo vetm mbrohen nga kanceri i prostats, por edhe rregullojn sistemin e tyre sistolik, punn e zemrs dhe presionin e gjakut. Katr gota me nj lng t till do t plotsonin 50 pr qind t nevojave tuaja ditore pr Vitaminn C. Kshtu ajo ndihmon jo vetm n shum procese trupore, por shton edhe rezervat e vitaminave n organizm. 22. FARAT E FRUTAVE Arrat e disa frutave n mjaft raste jan jo vetm ngacmuese, por edhe t kujtojn shijen e frutit nga jan marr. Edhe pse frutat nuk mund ti mbijetojn kohs, me farat e tyre nuk ndodh e njjta gj e till, sidomos kur ato prpunohen dhe konservohen. T tilla jan farat e kajsis,

bajamet, frutat e ndryshme t thata, etj. Kto fara dhe fruta t thata prmbajn antioksidant t cilat reduktojn nivelin e insulins rezistente n gjak e cila mund t jet faktor rreziku pr shfaqjen e diabetit. 23. KUMBULLA E THATE Pse jan t shndetshme? Kumbullat e thara prmbajn sasi t larta acidi neoklorogjenik dhe klorogjenik, antioksidant q jan veanrisht efektiv n luftn kundr radikalit superoksid anion. Ky radikal i keq shkakton dmtime strukturale pr qelizat dhe dmtim i till mendohet t jet shkaktari kryesor i kancerit. Si ti hani? Si nj meze. Mbshtillni nj cop t holl proshute rreth kumbulls s thar dhe ngulni nj kunj dhmbsh. Piqeni pr disa minuta n furr derisa kumbulla t jet e but dhe proshuta e thar. 24. LENGU I MOLLES T smurt nga zorra e trash duhet t ken kujdes q jashtqitja t mos jet e fort. Ata duhet t pin nga nj her n dit nga nj got komposto frutash. T smurt sht mir q larjen ta bjn n vask n pozicionin ulur, duke i shtuar ujit lvore t bungut dhe kamomil. Por, pr t u shruar nga kalbja e zorrve, duhen ngrn qep dhe hudhra t freskta. N t gjitha rastet kur tek t smurt pezmatohen nga hemorroidet, u kshillohet q t prdorin krundet e grurit n sup apo n gjell, tri her n dit, duke pasur kujdes q ato t mos prvlohen, por t hidhen ather kur serviret ushqimi n tryezn e ngrnies. Krundet e grurit duhet t zvendsojn mlmesat e tjera q jan shum t dmshme pr hemorroidet. Mlmesa me prbrje t barishteve natyrore q prgatitet e bluar, ka hekur dhe e prmirson shndetin e t smurve. Prdorimi i ksaj mlmese krijon lirimin e kapsllkut. Mlmesa e till nuk duhet t prvlohet, por t qitet n sup apo n gjell ashtu e gjall t przihet dhe t hahet. Ngrnia e nj molle t mbl para ushqimit liron zbrazjen e zorrve. Ata q kan zorr prtace duhet t pin rregullisht tri her n dit nga nj got lng molle para ushqimit 25. TAMLAGJAKU (parandalon kancerin) Tamblagjaku, bima mjaft e njohur e zonave gurishtore e me lagshtir, sht nj ndr bimt m efektive q ndihmon n parandalimin e rritjes s qelizave t tumoreve dhe veanrisht shfaqjes s kancerit t lkurs. Studimet mjeksore tregojn se kjo bim, e cila ka veti fitoncide, me mjaft sukses sht prdorur pr parandalimin e shfaqjes s kancerit n lkur. Studimet m t fundit kan treguar se bima frenon rritjen e qelizave t tumoreve, pr shkak t elementeve q ajo prmban. Sipas mjekve, bima e freskt, kur kputet, n vendin e prerjes nxjerr nj lng qumshtor me ngjyr portokalli, shum i pasur me alkaloide. Fal ksaj prbrjeje bari i tamblagjakut, pas tharjes dhe grimcimit t tij vepron dukshm n uljen e tensionit t lart t gjakut, shum shqetsues ky problem n pjesn m t madhe t moshs s rritur. N kto raste mjekt kshillojn pirjen e lngut, por edhe t qndrojn pr disa minuta shtrir. Nse ndiqen kshillat, shum shpejt do ta ndiejn veten mjaft mir. N saj t vetive kuruese, tamblagjaku kshillohet si qetsues e antispazmatik q qetson dhimbjet e mlis s zez dhe si ndihmues n zgjerimin e enve t gjakut, duke prmirsuar qarkullimin e gjakut n organizm. Lngu i prftuar nga bima prdoret edhe n rastet e t smurve me koll dhe lehtson krizat e shkaktuara nga astma, 26. AJ E AKULL(nervi shiatik) Rreth 90 pr qind e rasteve t t smurve, q vuajn nga dhembjet e nervit shiatik, mund t lehtsohen me an t masazheve dhe mnyrave t tjera popullore. Vetm 10 pr qind e tyre krkojn ndrhyrje t domosdoshme kirurgjikale. Kto jan raste kur i smuri vuan q prej 6 muajve nga kto dhimbje ose mund ta ket ln pas dore mjekimin. Pr prmirsimin e dhimbjeve t shpins dhe nervit shiatik, ekzistojn kura dhe ajra t ndryshme t rekomanduara nga mjek popullor. Nj nga mnyrat m t suksshme q ka dhn rezultate n lehtsimin e dhimbjeve sht brja e masazheve me vaj dhe akull. Masazhet duhet t bhen do dit pr 30 minuta do seanc. do i smur q vuan nga dhimbjet e nervit shiatik duhet t i vazhdoj masazhet pr 15 dit. Pr prmirsimin dhimbjeve t nervit shiatik shrben edhe kura e prftuar nga przierja e 100 gram jodio, 30 gram vaj gruri, 4 lug gjelle vaj ulliri, 30 tableta aspirin dhe nj kuti rozmarin t njom. T gjitha kto przihen s bashku n nj ene dhe lihen n qetsi pr 5 or. Pasi kjo przierje ka marr trajtn e pomades, bhet masazhi i kmbs pr 15 deri n 20 minuta, atje ku nervi shiatik sht i ngacmuar. Kjo kur vazhdon pr 7 deri n 10 dit rresht. Menjher pas prdorimit, ju do t keni mundsi t shihni edhe efektet pozitive t ksaj kure. 27. SHEREBELA (asma) aji i sherbels shrben jo vetm si freskues gjat ditve t nxehta, por n mjeksin popullore ndihmon edhe n lehtsimin dhe parandalimin e smundjeve t shumta. N mjeksin alternative ekstrakti i fituar nga gjethet e sherbels u jep nj ndihmes t madhe t smurve, q vuajn nga tuberkulozi. N gjethet e bims ndodhet nj fitoncid aktiv, q lufton kt smundje t rrezikshme. Mjekt rekomandojn pirjen e tre gotave aji t sherbels do dit t mblsuar me mjalt, pasi ndihmon n lehtsimin e smundjes. Gjithashtu, bima sjell rezultate mjaft t mira edhe n smundjet, q mund t prekin mlin e zez dhe tmthin. Mlia sht organi qendror i gjith metabolizmit dhe gjndra m e madhe e trupit. Detyrat m t rndsishme t saj jan prodhimi i proteinave t rndsishme pr jetn dhe prpunimin e pjesve prbrse t ushqimit. N mli bhet prodhimi i lngut t tmthit, tretja dhe eliminimi i produkteve t metabolizmit t trupit, si dhe e helmeve. Kjo sht dhe

arsyeja prse funksionimi sa m mir i saj sht shum i rndsishm. Pr parandalimin dhe qetsimin e smundjeve t mlis mjekt kshillojn t pihet 3 her gota n dit aj sherbele. 28. ALO E VERA DHE MJALT Lngu i bims Aloe Vera sht mjaft i mir pr t gjith ata q jan t smur nga leuemia. Aloe Vera ka dhn efekt t mir n infeksionin n gjak. Pr prgatitjen e kurs nevojiten 900 gr lng nga kjo bim dhe 100 gr mjalt. Masa e prftuar duhet t pihet 3 her n dit nga 100 gram pr do vakt. Mjekimi me kt kur duhet t zgjas 2 deri n 3 muaj. Edhe Aloe Vera n form xheli shrben pr kurimin e smundjes. Xheli przihet me 300 gram vodka. Lihen n qetsi pr 5 or dhe dhe pihet 3 her n dit nga 50 miligram para buke. Kura vazhdon pr 2 muaj me radh deri n prmirsim t dukshm t shndetit. Nj tjetr kur sht edhe przierja e vers me Lule Basani. Kjo kur ka dhn rezultate t mira, por paralel me kt duhet t merrni bri kau, q duhen djegur deri sa t mbetet hiri. 29. DAFINA DHE CIGORE (pankreasi) Dafina sht nj ndr bimt e shumta, q prdoret pr t lehtsuar dhimbjet e shkaktuara nga pankreasi. Bimt mjeksore Pjest q prdoren jan gjethet, t cilat pasi grimcohen mund t przihen me lvoret e portokallit edhe kto t grimcuara. S bashku hidhen n nj en ku m par sht shtuar nj got me uj t valuar. Kjo mas lihet pr 10 minuta dhe m pas kullohet dhe mblsohet sipas dshirs. Nga kjo przierje pihen 2 deri 3 gota n dit. Ky aj prmirson edhe tretjen sa m mir t ushqimit n pankreas. Edhe bima e ikores prdoret pr kt smundje. Gjethet ose rrnjt e grimcuara t ksaj bime zihen n nj en me uj. aji i prftuar kullohet dhe pihet 2 deri n 3 doza t tilla n dit. Ky mjekim e gjallron organizmin, prmirson tretjen dhe urinimin si dhe zbrazjen e fshikzs s tmthit t pankreasit dhe jashtqitjen pa acaruar aparatin trets. 30. PESHKU (kujtesa) Vazhdimisht sht vn re se njerzit, q prfshijn n dietn e tyre shum peshk, jan m t mbrojtur nga smundja e Alcajmeri, ose m pak n rrezik pr t u prekur nga kjo smundje. Ekspertt e shpjegojn kt me pranin e acideve yndyrore t llojit Omega 3 tek ushqimet e detit. Gjat nj studimi mbi vlerat e ktyre acideve, shkenctart morn n shqyrtim 200 pacient me Alcajmer dhe pr efekt studimi i ndan ata n dy grupe. Grupit t par iu dha Omega 3 n form tabletash do dit, ndrsa grupit tjetr vetm Placebo. Pas 6 muajsh, shkenctart pan se disa pacient q morn Omega 3, ndjeheshin m mir dhe smundja e tyre kishte prparuar m ngadal sesa tek pacientt e tjer, q kishin marr vetm tableta t mbla ose placebo 31. LULE PJESHKE (bajamet) Shumica prej nesh e ka provuar se far do t thot t t dhembin bajamet. N t shumtn e rasteve ato shkaktohen nga smundje t tjera, si sht gripi ose ftohja. Megjithat, nuk duhet t shqetsohemi, pasi mjekt popullor e kan gjetur kurn e ksaj smundjeje. Pr prgatitjen e mjekimit t inflamacionit t bajameve, nevojiten 15 deri 30 gram lule pjeshke, q m pas duhen zier n 500 ml uj. Kjo mas pihet n form aji ose prdoret si gargar. Pr kt qllim prdoret edhe pluhuri i luleve t thara e t imtsuara t pjeshks, i cili merret me maj t lugs pr do prdorim. 32. AJI I KINFUSHS (Mlia) Bari i kinfushs n bujqsi konsiderohet si nj prej barrave t kqija dhe vshtirson punn e fermerit. Por n mjeksin popullore, pr shkak t elementve kurativ q ajo prmban, jep nj ndihmes t madhe n shrimin e smundjeve t ndryshme. Nj rol t rndsishm luajn lulet e bims n lehtsimin e smundjes s sheqerit. Kjo smundje karakterizohet nga rregullimi n kmbim t karbohidrateve, si pasoj e pamjaftueshmris s prodhimit t insulins. Kjo sjell ngritje t sasis s sheqerit n gjak dhe nxjerrjen e tij me an t urins. N kt rast mjekt popullor kshillojn pirjen e ajit t prftuar nga lulet e bims 2 her n dit. N saj t heterocideve t hidhura dhe t substancave t tjera q ajo prmban, bari prdoret pr t shtuar lngun e stomakut dhe pr t prmirsuar oreksin. Rezultate mjaft t mira kjo bim jep edhe pr t lehtsuar dhimbjet e stomakut 33. BIMT E LIRIT (djegiet) Bima e lirit sht ndr m t njohurat, q ka dhn rezultate n mjekimin e plagve, edhe kur ato shoqrohen me qelb dhe kore. Pr kt qllim prdoren farat e bims, t cilat jan t pasura me mucilagjene, pektin, vaj, enzima. Pr prgatitjen e brumit me farat e lirit kshillohet q m par t njomen me uj t ngroht dhe t valohen derisa przierja t kthehet n brum. Masa e prftuar mbshtillet n nj fasho dhe vendoset mbi plag. Ky mjekim ndihmon n qetsimin e dhimbjeve, por edhe n lngzimin e daljen e qelbit. Nj mnyr tjetr sht edhe larja e pjess s infektuar disa her n dit me lngun e prftuar nga gjethet e bims. Farat e lirit, n saj t mucilagjeneve, q kan n cipn e jashtme, bjn t mundur zgjerimin e zorrve dhe ndihmojn n daljen jasht t lndve t panevojshme. aji i prftuar prej bims ka dhn efekte pozitive n kurimin e kapsllkut pa acaruar aparatin trets. Pr kt qllim kshillohet

34. LENGU I LIMONIT (hipertensioni) Nj mnyr mjaft e suksesshme pr uljen e tensionit t lart t gjakut, sht lngu i limonit. Mjekt popullor rekomandojn lngun e prftuar nga shtrydhja e t paktn 4 kokrrave n dit. Lngu mund t pihet ashtu si sht ose i mblsuar. Kura me limon kshillohet t zgjas pr 2 muaj. Smundja e hipertensionit, sht pasoj e rregullimeve t funksioneve t aparateve nervore qendrore, q marrin pjes n rregullimin e presionit t gjakut. Por ajo mund t shfaqet edhe me rritjen e moshs si dhe prej smundjeve t veshkave. Shenjat e smundjes shfaqen gradualisht. Presioni arterial, n fazat fillestare, lkundet me ngritje e zbritje dhe m von stabilizohet me shifra t ngritura. Me zhvillimin e mtejshm t smundjes shfaqen dhimbjet e koks, marrja e mendve, rregullimi i gjumit, shpejtimi i ritmit t pulsit si dhe dobsi e prgjithshme 35. SPINAQI (reumatizma) Bima e sinapit para 300 vjetsh prdorej nga kinezt si erz pr ti dhn shije ushqimeve. M pas nj mjek grek, pas eksperimenteve t kryera me t, zbuloi se sinapi mund t prdorej pr lehtsimin e dhimbjeve t reumatizms. Q prej asaj kohe bima u b e njohur n t gjith botn. N saj t esencave, q lirohen nga farat e sinapit, duke i shtypur dhe mbajtur n uj me temperatur 25 deri 35 grad, lngu ka veti t irritoj dhe t skuq lkurn. Pr efektin q jep n lkur, sinapi n form banjash prdoret pr t aktivizuar qarkullimin e gjakut. N kt mnyr pakson ose mund ti largoj plotsisht dhimbjet reumatizmale. Kurimi i smundjes mund t bhet n dy mnyra. S pari, farat e sinapit pasi bluhen prftohet nj pluhur, i cili prdoret pr t krijuar nj mas n form brumi dhe vendoset n vendin ku ndihen dhimbjet. Farat prmbajn vaj, proteina, mucilagje dhe n saj t tyre ndihmojn n skuqjen e vendit ku vendoset, duke lehtsuar dhe dhimbjen. Pr prgatitjen e brumit nevojiten 50 gram miell sinapi, q przihen me uj gjysm t vakur 25 deri 35 grad dhe mbahet pr 15 minuta n vendin e dhimbjes. M par vendi ku vendoset masa, kshillohet t lyhet me vaj. 36. MURRIZI (zemra) Murrizi, shum i njohur n vendin ton, nuk sht vetm nj shkurre, q shrben si ushqim pr kafsht, por edhe nj bim e pasur me substanca, t cilat n mjeksin popullore ndihmojn n parandalimin dhe lehtsimin e shum smundjeve. Murrizi ka veti t rralla dhe ndihmon n lehtsimin e smundjeve t shumta, q prek organin m t rndsishm t trupit, zemrn. Bima sht e pasur me lnd vepruese. Prmban substanca flavonike, adenin, adenosin, guanin, aminopurin, krategalaktone dhe derivate tritepenil. aji ndihmon edhe kur t smurt ndiejn dhimbje t zemrs. N kto raste kshillohet q, prve pirjes s ajit, i smuri duhet t drejtohet patjetr pr vizit te mjeku prkats. Rezultate t shklqyera jep ky aj edhe pr t normalizuar goditjet e forta, q pson ky organ. N kto raste kshillohet pirja e menjhershme e ajit pr t shmangur pasojat e mvonshme t mundshme. 37. ROZMARINA, (lkura) T lash trupin me lngun e rozmarins i jep lkurs shklqim dhe mbron at nga smundjet, q mund ta prekin. Shum e rndsishme sht larja e trupit me ujin e prftuar nga rozmarina n stinn e vers, pasi duke i frekuentuar s shumti detin dhe pishinat, lkura sht m e prirur ndaj infeksioneve. Papastrtit e ujit dhe t rrs mund t shkaktojn mykun n lkur. Pr prgatitjen e ujit nevojiten 50 gram gjethe rozmarine t thata dhe t grimcuara, t cilat hidhen n 1 litr uj t nxeht. Kjo mas lihet n qetsi pr 30 minuta dhe m pas kullohet. Lngu i prftuar do t shrbej pr larjen e trupit dhe hidhet n vaskn e mbushur me uj 35 deri 38 grad. Kshillohet t qndroni n ujin e prgatitur pr 20 minuta dhe m pas kshillohet t bhet nj or pushim. sht mir q banja me ujin e rozmarins t bhet n mbrmje, prpara se t shkoni pr t fjetur. 38. BAR BLETA (migrena) Bar bleta sht nj bim mjaft e njohur n mjeksin popullore. Prej kohsh aji i prftuar nga kjo bim ka ndihmuar n parandalimin dhe lehtsimin e shum smundjeve. Nj rol t rndsishm lulebleta luan n qetsimin e dhimbjeve t migrens. aji rekomandohet kryesisht kur ajo karakterizohet nga dhimbje t forta t koks dhe sidomos n gjysmn e saj. N kt rast kshillohet t pihet menjher nj got aj barblete. Shum shpejt t smurt do shohin rezultatet e shklqyera t bims. Ky aj ndihmon edhe n parandalimin dhe qetsimin e smundjeve t shfaqura n mli. RIGONI (gurt n tmth) Bima aromatike shpesh sht me nuanc t kuqe t dobt. Gjethet i ka t holla dhe n form vezake. Krcelli i rigonit ka gjithmon ngjyr t gjelbr. Bima lulzon nga muaji qershor deri n shtator dhe ka nj lartsi deri n 15 centimetra. Gjendet n ferra e pyje. Prmbajtja Vetit e rigonit n kurimin e smundjeve e kan bazn te prbrsit e tij. Kjo bim sht e pasur me vaj kariofilen, timolo, karvarkrolo dhe terpinin. Jan pikrisht kta komponent, q i japin bims vlera.

39. AJI I KOPRES, (qumshti i gjirit) Bima e koprs, prve shijes mjaft t mir q jep n gatime, ndikon dukshm edhe n prmirsimin e shndetit. N mjeksin popullore bima e koprs njihet qindra vjet m par. aji i prftuar ka dhn rezultate t shklqyera n shkrirjen e gurve n veshka. Mjek popullor rekomandojn pirjen e 2 deri 3 gotave me aj kopre dhe shum shpejt t smurt do t shohin rezultatet. Bima jo vetm q ndikon n veshka, por edhe n rrugt urinare dhe shkakton urinim t shpesht, duke ndihmuar n pastrim t organizmit nga helmet prmes urinimit. aji i koprs ndihmon edhe ata q vuajn nga anemia, apo si i thon ndryshe, pagjaksia. Pr shrimin e smundjes shrbejn farat e koprs, 1 lug ka dhe trfil. Dhjet gram nga kjo przierje hidhen n 350 miligram uj t nxeht. M pas kullohet dhe kshillohet t pihet 3 deri 4 gota n dit. 40. HITHRA N mjeksin popullore hithra njihet si mbretresha e bimve mjeksore, pr shkak t efekteve t saj pozitive n shrimin e disa smundjeve. Prdorimi i ksaj bime gjat periudhs s pranvers ndihmon n pastrimin e gjakut dhe te t smurt me anemi. N kozmetik ndihmon kundr rnies s flokut dhe zbokthit. Personat q kan probleme me zbokthin u rekomandohet larja e koks me lngun q prftohet nga zierja e hithrs. sht mir q larja t kryhet dy her n jav dhe t vazhdoj deri n eliminimin prfundimtar t zbokthit. Larja e koks me ujin e hithrs kshillohet edhe pr ata q kan probleme me rritjen e ngadalt t flokut. Pr t pasur nj flok t gjat e t shndetshm rekomandohet larja e flokut me kt bim. TO

100 kshilla mjeksore m me interes pr do njeri

Posted by shqipmedia1 on Pri 18th, 2010 // No Comment

Si t shmangni problemet e hipertensionit, zemrs, kancerit, hollimit t kockave e shum smundjeve t tjera, kshilla dhe sugjerime pr parandalimin dhe kurimin tyre. Shndeti fizik e mendor jan ato ka e bjn t plot trupin e njeriut e vet jetn, por si ndikon aktiviteti fizik n shndetin ton. Shqetsimet q shfaqen dhe shum kshilla mjeksore pr ti shmangur ato. Recetat m t fundit q japin mjekt pr t shmangur shfaqjen e stresit, problemeve me zemrn, hipertensionin, smundjet e trurit e shum t tjera. Si t prvetsoni aleatt baz t mirqenies tuaj. Nj guid e veant pr shndetin e gjithsecilit n nj speciale prej pes faqesh n gazetn Tirana Observer, me kshilla dhe strategji tepr t thjeshta t cilat mund t sjellin dobi kolosale pr mirqenien tuaj. Sigurisht, smundjet mund t kurohen n spitale e klinika mjeksore, por, nse do ishte e mundur, parandalimi sht rruga m e sigurt pr nj jet t gjat e t shndetshme. Por dhe n ato raste kur dikush sht prekur nga nj smundje e caktuar, ekzistojn procedura t thjeshta q mund t ndiqen n kushtet e shtpis, t cilat ndihmojn n mos prkeqsimin e gjendjes.Kshillat e prmbledhura n numrin e sotm lidhen kryesisht me mnyrn ton t t ushqyerit, si duhet t jet ajo, si dhe me zakonet e prditshmris q nj njeri nuk duhet ti harroj asnjher. Tipat, mnyrat dhe sugjerimet e mposhtme jan shpallur si rezultat i nj krkimi disavjear n ket fush. Mbi ket studim sht punuar pr rreth 30 vjet. Jan testuar shum njerz dhe t kategorive t ndryshme. Sugjerimet q jepen ktu mund ti zbatoni n jetn tuaj t prditshme pa asnj dyshim sepse ato nuk shfaqin as probleme e as efekte ansore. Mbi t gjitha ato bazohen n ligje t natyrs. Kshillat e mjekeve pr t qen t shndetshm Tipat mnyrat dhe sugjerimet e mposhtme jan shpallur si rezultat i nj krkimi disavjear n ket fush. Mbi ket studim sht punuar pr rreth 30 vjet. Jan testuar shum njerz dhe t kategorive t ndryshme. Sugjerimet q jepen ktu mund ti zbatoni n jetn tuaj t prditshme pa asnj dyshim sepse ato nuk shfaqin as probleme e as efekte ansore. Mbi t gjitha ato bazohen n ligje t natyrs. 1- Konsumoni me pak ushqim sesa jeni t uritur. Eksperimentet e realizuara kan treguar se jeta e nj personi i cili ushqehet normalisht dhe pa e tepruar, duke reduktuar njrin nga vaktet n 40 pr qind, dyfishohet. 2- Natyra na ka br shum dhurata t arta. Shega prmban minerale shum t rndsishme dhe vitamina t domosdoshme pr trupin ton. 3- Mjalti i luleve sht po ashtu nj dhurate e mrekullueshme e natyrs pr t cilin organizmi yn ka nevoj. 4- Lngu i arrave t kokosit sidomos i arrs s gjelbr t kokosit sht nektari m i pasur me vitamina pr trupin ton.

5- Shum vitamina esenciale gjenden n fruta t tjera dhe ndihmojn n mnyr t pazvendsueshme n kurimin dhe luftimin e smundjeve t zemrs apo edhe shum shqetsimeve t tjera. 6- Bel, dhurata m madhshtore e natyrs e dobishme pr luftimin e shum smundjeve t stomakut apo t sistemit q mbron tretjen e ushqimit. 7- Konsumoni produkte vegjetarian dhe ushqime me fibra. N ket kategori prfshihen t gjitha perimet dhe frutat, duke shmangur ushqimet e skuqura dhe t yndyrshme. 8- Konsumoni t paktn dy vakte n dit, veanrisht pas perndimit t diellit apo nj dit t lodhshme pune. 9- Ushqimet cilsore me prmbajtje t lart vitaminash dhe lnd t tjera ushqyese mbrojn shndetin tuaj dhe zgjasin jetn. 10- Kujdesuni pr veten duke prfshire dhe dietn tuaj ditore: perime t ndryshme, fruta, sheg, moll, limon, portokall, arra, lajthi, bajame, kungull, etj. 11- do dit sht e kshillueshme q t konsumohen n t paktn nj vakt produkte t freskta t gjelbrta, si: spinaq, lakr, sallate jeshile, etj. Ato ndihmojn n normalizimin e qarkullimit t gjakut dhe n rregullimin e norms s tensionit t gjakut. 12- Kungulli i verdh dhe i pjekur mir prmban betakaroten e cila gjendet edhe t karota dhe i jep energji t vazhdueshme zemrs. 13- Shmangni kafen dhe ajin. Ato prmbajn substanca toksike t cilat dmtojn inde t ndryshme t organizimi dhe sjellin mundsit pr vdekje t hershme. ajit i nevojiten rreth 6 or pr t shkatrruar metabolizmin e trupit dhe pr t shfaqur shqetsime t ndryshme pr organizmin. Konsumimi i vazhdueshm i ajit dhe kafes thuhet se dmton qelizat e gjakut koagulimin e tyre n raste plagosjesh, dobson nervat dhe shfaq gjendje t shpeshta nervoziteti, si dhe dobson kontrollimin nga truri t shum funksioneve q ndodhin n trupin e njeriut. 14- Shmangni prdorimin e sheqerit sa m shum t jet e mundur, sepse prdorimi i tij sjell aciditet, mbingopje t trupit me karbohidrate dhe sheqerna, si dhe shndoshje dhe kalim n mbipesh. 15- Mundohuni q t paktn nj dite n jave t konsumoni vetm fruta n mnyre q ti bni nj shplarje sistemit tuaj t tretjes. 16- Po ashtu nj dite n jave konsumoni uj me tepr se zakonisht. 17- Nj dit n muaj mundohuni t mos konsumoni fare uj. 18- Her pas here n vend t kafes q ju dmton pini uj t ngroht. 19- Mbani gjithmon t njjtn mas t gots me t ciln pini uj n mnyr q ti jepni organizimit tuaj do her q pini uj t njjtn sasi. 20- sht mir q uj t mos pihet menjher por pak nga pak me pushime t vogla. 21- Po ashtu tre here ne jave pini lngje frutash t shtrydhura, si lng limoni, portokalli, pjeshke, rrushi, karote, etj. 22- Ndrroni vajin q prdorni pr gatim nse e vini re se ai nuk prmban lendet e nevojshme ushqyese. 23- Mos konsumoni krip me shumic. Prdoreni at sa me pak t jete e mundur. Mos harroni se do produkt i krijuar nga natyra nuk sht i kripur n shijen e tij, ai sht zakonisht i mbl ose i atht. Po ashtu kripa gjendet t uji i detit i cili nuk rekomandohet t pihet ve n rasteve kur personi sht i etur dhe nuk ka si t veproje ndryshe. 24-Shtoni lakrat ne dietn tuaj ditore. 25- Konsumoni gjethet jeshile t spinaqit, sallats; pr smundjet e zemrs dhe diabetit. 26- Thjerrzat po ashtu jan t pasura me lende ushqyese si dhe prbrs tonike t domosdoshme pr organizmin. 27- Brthamat e ndryshme t frutave jan t dobishme pr forcn muskulore dhe luftimin e diabetit. 28- Soja prmban 9 lloje vi vitaminash 29- produktet e drithrave dhe veanrisht gruri produktet t cilat prmbajn vitaminn E dhe zgjasin jetn. 30- produktet e konservuara prmbajn lnd t ndryshme ushqyese t cilat jan t rekomanduara pr t ruajtur n normn presionin e gjakut si dhe rregullime t tjera q mund t ndodhin n organizimin ton. 31- Vitamina komplekse B sht nga m t prdorshmet dhe efektive n dietn suplementare dhe duhet t merret nga ushqimi juaj i prditshm. Ajo gjendet m shum tek farat e lakrave t kuqe. 32-Biokimiket n kombinim numr 28, prmbajn t 12 llojet e kriprave q merren nga trupi gjithmon. sht nj forcues i prgjithshm dhe duhet t merret pas ushqimit. 33- Marrja e prditshme e vitamins C rrit veprimtarin dhe jetgjatsin e trupit. 34- Pjesa e t gjithave produkteve dietike shkakton n disa raste smundje prandaj prpiquni ti shmangni ato.

35- Pjesa e t gjithave llojeve t produkteve t erzave mund t shkaktoje smundje t sistemit kardiovaskular. 36- Trupi i njeriut sht si nj makineri q duhet t jete gjithmon n lvizje pr ket nevojitet strvitje dhe joga. 37- Lubrifikues Lvizjet e strvitjes jan n lakueshmri me lvizjen e trupit, zmadhimi i tyre rrit qarkullimin dhe lakueshmrin. 38- Karrikimi i bateris. Rrezet e sistemi nervor jan si nj bateri e trupit dhe ndihmon hapjen e poreve t lkurs dhe ajrosjen e tyre gjat lvizjes. 39- Sistemi i ftohs. lodhja furnizon freskin e trupit. 40- lnd djegse nj diet e duhur, ushqimi, ajr, uj dhe drita e diellit shrbejn si karburant pr trupin. 41- Shofer i ekuilibruar. Mendja sht shoferi i trupit. Ajo mund t ekuilibrohet dhe kontrollohet me an t meditimit dhe prqendrimit. 42- Beni rregullisht ushtrime t lehta. 43- Mos bni ushtrime t lodhshme si sht vrapimi i shpejte, sepse ato rrisin ritmin e metabolizmit t trupit tuaj. 44- Ecja e lehte sht ushtrimi m i mir pr t mbajtur nn kontroll diabetin dhe problemet e zemrs. 45- Duke jetuar n nj vend t ftoht (n lartsit e kodrave), ritmi i metabolizmit t trupit ulet dhe mosha e jetes rritet. 46- Frymmarrja e thelle dhe mbajtja e saj pr pak kohe ndihmon n rritje e jetgjatsis s personit. 47- Ritmi normal i frymmarrjes son p.sh. frymmarrja, mbajtja e fryms dhe nxjerrja duhet t jeta 1:4:2. 48- Mbajeni trupin drejt 49- Prpiquni t merrni, fryme me ann e majt t hunds gjat dits, dhe me ann e djatht t hunds gjat nats 50- Organet tona t brendshme jan po aq t rndsishme sa organet tona t jashtme pr t na mbajtur t shndetshme, kshtu q pr t mbajtur mlin, stomakun dhe mushkrit n gjendje t shndetshme ecja prditshme n mngjes dhe n mbrmje sht shum thelbsore. 51- sht e mundur q problemet e zemrs t shrohen duke mos prdorur aspak vaj apo terapi, vetm duke ngrne perime t ziera duke praktikuar kshtu me joge dhe duke br nj jet pa strese. 52- E rndsishme sht mendja temperamenti dhe mnyra e jetess. 53- Ska joga m t rndsishme se kontrolli i mendjes. 54- Mbajeni mendjen t zn dhe aktive m shum pun fizike. 55- Jini t lumtur dhe t qet shmangeni zemrimin dhe temperamenti shprthyes. 56- Tensioni i lart harresa dhe procesi i plakjes mund t kontrollohet dhe procesi i plakjes nga meditimi. 57- Vazhdoni te knaqni mendjen tuaj n rast t problemeve me shndetin. 58- Merreni jetn si ju vjen, mos u shqetsoni nga uljet dhe ngritjet e jets. Hani dhe pini n mnyr t moderuar kini besim punoni shum dhe aplikoni zakonin e t fjeturit shpejt dhe t zgjuarit hert. 59- Nj studim i kryer n Japoni zbuloi q shum prej personave q jetojn prej nj shekulli kan pasur si pun t tyre kryesore bujqsis apo jan marr me pyjet. Efekte pozitive dhe negative t kafes n organizmin e njeriut Konsumatort e kafes ende nuk jan t qart nse kafeja ka efekte pozitive apo negative n shndetin e tyre. Kjo pasi studime t ndryshme gjat viteve kan dhn edhe rezultate t ndryshme, madje shpeshher edhe kontradiktore. Nj artikull i publikuar disa dit nga e prditshmja amerikan New York Times tregon mbi kto studime, mitet ekzistuese rreth kafes, dhe efektet e saj n organizmin e njeriut. A ka mundsi q kto kontradikta pr kafen dhe kafeinn t jen t drejta? Prgjigjja sht po, pasi kafeja dhe aji, mbi t gjitha kan n prbrjen e tyre kimikate t ndryshme, t cilat mund t ndikojn n forma e mnyra t ndryshme n shndetin e njeriut. 60- Hidratimi Pr nj koh t gjat tek njerzit dhe nj grup mjeksh mbizotronte mendim,i se kafeja dhe kafeina ishin diuretike. Por studimet e kryera vitet m t fundit treguan se njerzit t cilt konsumojn deri n 550 miligram kafein n dit prodhojn urin po aq sa ata persona t cilt nuk marrin kafein. Por konsumimi i kafeins mbi 575 miligram, kthehet n diuretike. Kshtu nse ju konsumoni rreth 330 miligram kafein n dit, nuk do ju duhet t urinoni m tepr se n rastin kur do t pinit 400 mililitra uj. Personat t cilt konsumojn nj sasi t caktuar kafeine brenda dozave t lejuara, jan t hidratuar, dhe ashtu si uji, ndihmon n nevojat e organizmit pr lngje.

61- Smundjet e zemrs Pacientt q kan probleme me zemrn, sidomos ata q kan presionin e lart t gjakut, duhet t konsumojn n nj mas t caktuar kafen dhe kafeinn, pasi njihen efektet e saj stimuluese. Por studimet e kryera 10 vitet e fundit n mbi 400 000 persona treguan se rastet e smundjeve e zemrs nuk tregojn rritje te njerzit t cilt vazhdojn t konsumojn kafen e mngjesit, me apo pa kafein. Kundrshti q duhen besuar, prfundojn kardiologt e Universitetit t Kalifornis, n San Francisko. Evidencat tregojn se kafeja dhe kafeina e konsumuar n sasi t caktuara rrit rrezikun pr shfaqjen e problemeve t zemrs, atakut kardiak, vdekja e hershme apo edhe prishje e ritmit t zemrs. Por n fakt tek 27 000 gra t studiuara n 15 vjet n qendrn e Studimeve t shndetit t gruas n Iowa, rezultoi se grat q pinin nj deri n tre kafe n dit reduktonin n 24 pr qind rrezikun e problemeve kardiovaskulare. 62- Hipertensioni Kafeina shkakton nj rritje t leht dhe t prkohshme t presionit t gjakut. Por studimi i realizuar tek disa 15 000 femra, tregoi se grat t cilat konsumonin kafe me apo pa kafein pr nj dekad ishin njlloj t predispozuarat shfaqnin shenja hipertensioni si grat q nuk konsumonin kafe. Nj studim i John Hopkins tek 3 000 meshkuj tregoi se ndikimi i kafes dhe kafeins n shfaqjen e hipertensionin ishte shum i ult. 63- Kanceri N vitin 1981 n Harvard u tha se konkluzionet e nj studimi tregonin rrezikun e lart q sillte konsumimi i kafes n shfaqjen e kancerit n pankreas. Por konsumimi i kafes ka vazhduar gjithnj e m tepr dhe studimet e mtejshme treguan se duhani dhe kafeja ndikonte n zhvillimin e kancerit. 64- Hollimi i kockave Disa studime t viteve t kaluara than se konsumimi i kafes shkaktonte hollimin e kockave dhe frakturat. Por studimet e mvonshme treguan se kafeja ndikonte vetn n nj nivel t ult reduktimi t prvetsimit t kalciumit nga organizmi, dhe nuk ndikonte n sekretimin e kalciumit. Doktor Robert Heaney nga Universiteti Creighton thot se efektet negative t kafeins tek kalciumi mund t kompensohen me dy lug gjelle qumsht. Ai mendon se personat t cilt konsumojn kafen dhe ajin, nuk duhet t shqetsohen duke menduar se kafeina ndikon negativisht n kockat e tyre. 65- Humbja n pesh Ky sht nj zhgnjim. Konsumimi i kafes rrit dhe shpejton metabolizmin. Nj studim i realizuar nga profesionalistt tek 58 000 persona gjat 12 vjetve treguan se tek t dyja sekset, edhe te femrat edhe te meshkujt t cilt shtonin nivelin e konsumimit t kafeins shtonin n pesh, dhe nuk psonin aspak rnie. 66- Efektet pozitive t kafes n trupin e njeriut Mbrrijn lajm t mira pr ata q konsumojn rregullisht kafen. Ajo madje kshillohet si nj terapi e mir edhe pr nj sr smundjesh, prfshi at t zemrs, por mos u udisni, edhe pr fmijt. Por, nuk sht e kshillueshme pr grat shtatzna dhe ata me ulcer n stomak. Kafeja, -thot nj prej dietologve m t njohur t Italis, t bn mir, ju, ashtu edhe fmijve. Harrojini njoftimet friksuese, thot dietologia Chiara Trombeti, e institutit Humanitas Gavazeni n periferi t Milanos. Ka arsye t shndosha shkencore pr ta gzuar ekspresin e mngjesit pa u shqetsuar pr pasojat negative ndaj shndetit. T dhna shkencore Kafeja prmban tanin dhe antioksidante, q jan t mir pr zemrn dhe arteriet. Kafeja mund t lehtsoj dhimbjet e koks. Ajo sht e mir pr mlin dhe mund t ndihmoj n parandalimin e cirrozs dhe gurve n veshka. Dhe kafeina n kafe mund t zvogloj rrezikun e krizave t astms dhe ndihmon n prmirsimin e qarkullimit brenda zemrs. Por nuk mund t mohohet se kafeja nuk sht e mir pr t gjith. Nse pi m shum se duhet mund tiu bj nervoz, mund t shkaktoj shpejtim t rrahjeve t zemrs dhe dridhje t duarve. Grat shtatzna, t smurt me zemr dhe ata q vuajn me ulcera n stomak zakonisht kshillohen ta shmangin kafen. Dr.Trombeti thot se asnj nuk duhet t pij m shum se 3-4 filxhan n dit. Kafeja ndikon mir pr: - zemrn e arteriet - dhimbjet e koks - mlin - cirrozn - gurt n veshka - astmn

67- Mangani largon depresioni Stimulimi i qelizave t trurit me ndihm t impulseve t shpejta magnetike nuk sht veprim i rrezikshm dhe do t mund t ishte nj ndihmes e madhe n luftn kundr depresionit, sht prfundimi i nj hulumtimi t ri i cili sht publikuar n SHBA. Studimi i ri do t mund t ishte me interes pr 20 deri n 40 pr qind t pacientve, me t cilt nuk jan t arritur rezultate t knaqshme n shrimin me an t kombinimit t anti-depresivve dhe psikoterapis, apo tek ata q refuzojn t marrin ilae pr t shruar kt smundje. Ky hulumtim sht dshmi e re e efektshmris t stimulimit magnetik n shrimin e depresionit, vlerson redaktori prgjegjs i revists s njohur, Biological Psychiatry, John Krystal, i cili ka publikuar artikullin pr kt studim. Teknika e stimulimit magnetik prtej kafks ka t bj me stimulimin e mbshtjellsit t trurit me nj bobin magnetike, e cila vendoset n skalpin e pacientit dhe krijon fush magnetike. Edhe n studimet e mhershme sht dshmuar q magnetet mund t forcojn aftsit mendore. Hulumtimi sht kryer pr nnt jav rresht me 325 pacient n Kanada, Australi dhe Shtete t Bashkuara t Ameriks. 68- Hipertensioni Presioni i gjakut lidhet me forcn e shtytjes s fluksit t gjakut mbi muret e enve t gjakut. Zemra pompon gjakun npr sistemin arterial sistem i cili shprndan gjakun neper gjith indet e organizmit. Presioni i lart i gjakut i thirrur ndryshe edhe si hipertension sht nj patologji kardiovaskulare e rrezikshme pasi detyron miokardin t punoj m me vshtirsi, dhe on n ndryshime cilsore t enve t gjakut drejt arterosklerozs. Ka stadifikime t ndryshme pr sa i prket ndarjes s presionit t gjakut n kategori apo stade t caktuara, por m i pranueshmi sht ky i mposhtmi: Normal i barabart a m i ult nga 120/80 mmHg Prehipertension -120-139/80-89 mmHg Hipertension stadi I 140-159/80-89mmHg Hipertension stadi II > 160/90-99mmHg SHKAQET Nuk njihen n mnyre t qarte shkaqet e hipertensionit. Shum faktor t thirrur si faktor risku luajn nj rol t rndsishm n shfaqjen e patologjis, disa nga kto jan: FAKTORI GJENETIK -Obeziteti -Rnia e aktivitetit fizik -Dieta e ngarkuar me kripra -Alkooli -Stresi -Mosha -Shenjat Nuk ka ndonj shenje specifike t lidhur direkt me hipertensionin, ose m mir t themi q shenjat nganjher mungojn ose shfaqen n rritje t shprehura t presionit t gjakut. Personi i prekur mund t ndihet mir n nj hipertension ekzistues, dhe ai mund t zbulohet nprmjet nj ekzaminimi rutine. T tjer mund t ankohen nga dhimbje koke, zhurme n veshe, miza para sysh, lodhje, vshtirsi n frymmarrje, kputje, ndjesia e rrahjeve t zemrs, rrahje t parregullta zemre (ekstrasistola), prania e gjakut n urin, dhimbje t forta gjoksi, etj. M t predispozuar pr t zhvilluar hipertension jan personat q: -Kan persona t afrm q vuajn nga nj patologji e till. -Grat shtatzna. -Grat t cilat jan nn mjekim hormonal (t cilat marrin kontraceptive). -Popullsia mbi 35 vje. -Personat mbipeshe. -Personat q kan nj stil jetese inaktive, jet sedentare. -Duhanpirsit. Kshilla pr t shmangur hipertensionin Pacientet me hipertension t stadit I mund t ken avantazhe nga trajtimi medikamentoz. Medikamenti i zgjedhur n kto raste duhet t jet nj diuretik tiazidik, ndoshta i shoqruar me nj medikament t nj klase tjetr. Diuretiket kan demonstruar t jen efikas n parandalimin e komplikacioneve kardiovaskulare t hipertensionit. Motivimi i pacienteve sht nj element themeltar pr suksesin e strategjis terapeutike s

duhur. Ndryshimi i stilit t jets redukton presionin e gjakut dhe favorizon efikasitetin e terapis anti-hipertensive. Ja disa kshilla pr t rikthyer n normalitet vlerat e tensionit arterial. 69- Reduktimi i peshs trupore Objektivi sht t mbahet nj indeks i mass trupore (BMI) mes 18,5 dhe 24,9 kg/m (2). Pr do 10 kg t reduktuara ka nj ulje t presionit q varion nga 5-20mmHG. 70- Adoptimi i diets DASH Konsumimi i nj diete t pasur me fruta, perime dhe prmbajtje t ulet yndyrash mund t oje n uljen e presionit prej 8-14 mmHg. Reduktimi i krips n diet Reduktimi i prmbajtjes s krips n dietn ditore n jo m shum se 100mmol/die (= 6 g klorur natriumi) mund t ule vlerat e presionit prej 28 mmHg. 71- Aktiviteti fizik Nj aktivitet fizik aerobik, si psh. ecja normale pr t paktn 30 minuta n dite, on n nj ulje t presionit prej 4-9mmHg. 72- Moderimi i marrjes se alkoolit Limitimi i konsumit t alkoolit n jo m shum se dy gota pije alkoolike n dite (birre, ver) pr burrat dhe prej nj gote tek femrat, (pr personal me pesh trupore t ulet, normale), mund t oje n uljen e shifrave t presionit arterial prej 2-4 mmHg. Mnyrat e shfaqjes s hipertensionit dhe sintomat Pr shkak t ndikimit t faktorve q nxisin hipertensionin tek secili individ niveli i lart i tensionit arterial mund t shfaqet n forma t ndryshme dhe intensitet t ndryshme. 73- Kriza Hipertensive Kur presioni i gjakut arin nj nivel kritik t rritjes mund t ndodhin dmtime t organeve. Presioni i rritur i gjakut shoqruar me dmtime progresive t organeve pasoj e hipertensionit, referohet apo njihet si kriz hipretensive. Kiza hipertensive prfshin nj gam problemesh q kan t bjn me urgjencn hipertensive, kriza e vrtet hipertensive. 74- Urgjenca hipertensive Kur presioni i gjakut rritet n shifra t larta, por nuk ka dmtime organore si pasoj e ksaj rritje dhe shifrat e presionit t gjakut rritjes, mund t ndodhin mund t sillen n norm dmtime t organeve, apo afr saj lehtsisht brenda disa orsh me medikamente antihipertensive ather flasim pr urgjenc hipertensive. 75- Emergjenca hipertensive Nse nj apo m shum organe dmtohen nga rritja e presionit t gjakut kemi t bjm me nj emergjenc hipertensive. Dmtimi organore t shoqruar n nj emergjenc hipertensive mund t prfshijn: Ndryshimin n statusi mental si konfuzion apo koma pamjaftshmri t zemrs angina pectoris, lngje n pulmone, atak kardiak, eklampsia. Fatmirsisht emergjenca hypertensive sht e rrall. Kur ndodh ajo sht pasoj e nj mosndjekje t HTA-s pr nj periudh t gjat ose e nj mjekimi jo korrekt. SIMPTOMAT E KRIZES HIPERTESIVE: Dhimbje koke Kontraktura-konvulsione Dhimbje gjoksi Vshtirsi n frymmarrje 76- HAPJA E GOJS NA MBAN ZGJUAR Psikologt q i kan prcjell 44 pjesmarrs n studim, kan konstatuar se hapja e gojs i mundson ajrin e ftohte q t t deprtoj deri n tru, duke i ndihmuar atij q t mbetet i zgjuar. Krahas ksaj, studimi, rezultatet e t cilit i ka publikuar revista shkencore Evolutionary Psychology, sugjeron q n e hapim gojn kur ket e bn dikush afr nesh, pr shkak se kjo bazohet n format e sjelljes q i mundsojn grupit q t mbetet zgjuar, kur i kanoset ndonj rrezik. sht i zakonshm mendimi se njerzit e hapin gojn sepse ju nevojitet me shum oksigjen, por n ket studim, sht par q ndryshimi i nivelit t oksigjenit dhe dioksidit t karbonit n gjak, nuk rezulton me ndonj ndikim n hapjen e gojs. Shkenctaret amerikane kan konstatuar s frymmarrja m an t hunds, drgon sasi shtes t ajrit t ftohte n drejtim t trurit, duke e zvogluar kshtu nevojn pr hapjen e gojs. Dushi ndihmon qarkullimin e gjakut Disave u plqen q t bjn dush me uj t ftohte, e disa t tjerve m t vaket, e disa edhe m t nxeht. Nga temperatura e ujit nga 18 deri 37 grade celsius. Varet nse dushi do tjufreskoje apo do tju relaksoj. Zgjidheni temperaturn ideale

77- Dushi i ftoht pr tu zgjuar Filloni dushin me uj t vakt, e pastaj dalngadal uleni temperaturn derisa uji t behet plotsisht i ftohte. Filloni nga kmbt dhe shkoni lart. Nj dush i till e shpejton ritmin e zemrs dhe e prmirson qarkullimin. sht ideal pr mngjes, kurse n mbrmje duhet t bhet vetm nse duhet t rrini zgjuar deri natn von. 78- Uji i vakt pr nj form t mir Dushi me uji t vakt sht i kndshm si n mngjes, po ashtu edhe n mbrmje. Pr nj fillim t mir t nj dite t re, ideal sht dushi me uj q ka temperature 30 deri 32 Grade. Ai e stimulon organizmin, por nuk shkakton shok, e prshpejton metabolizmin dhe qarkullimin dhe e largon ndjenjn e peshs n kmbe. Dushi i tille i br n mbrmje, para darke, do tju freskoj pa ndikuar n mbarvajtjen e gjumit tuaj. Ky dush preferohet edhe gjat dits, n rast se lodheni shum. 79- Dushi me uj t nxeht pr relaksim Dushi me uj t nxeht nuk krkon kurrfar angazhimi shtes t organizmit, meq nuk ulet temperatura e tij. Fillojeni dushin me uj t nxehte, deri n 37 grade. N mbrmje, ky dush sjell qetsi, kurse n mngjes siguron nj zgjim t ngadalshm. Ka t ngjar q, pas q keni br dush me uj t nxehte n mngjes, tr ditn t jeni i prgjumur. Pr ta evituar ket, prfundojeni dushin duke sprkatur duar dhe kmbt me uj t vakt. Helmimet nga ushqimi n stinn e vers Gjate vers ka shum faktor q e rrisin rrezikun nga helmimi me ushqim, si jan prishja me e shpejt e ushqimeve, insektet, prgatitja johigjienike e ushqimit, etj. Ja disa kshilla q ti kaloni pushimet verore pa u helmuar me ushqim: 80- Shikojeni afatin e qndrueshmris s produkteve ushqimore. Nse ushqimi duket i prishur, apo nse ka er t keqe, m mir mos rrezikoni, edhe nse nuk i ka kaluar ende afati. 81- Mundimi, vjellja, dhimbja e barkut, barkqitja dhe temperatura e ngritur jan shenja q shfaqn te helmimet me ushqim. Paraqiten 1-36 or pas ngrnies s ushqimit t prishur. 82- Ushqimi n konserva t mbyllura hermetikisgr mund t ruhen n temperaturn e dhoms. Por, pas hapjes hajeni menjher apo ta vendosni n frigorifer. 83- Evitojeni ruajtjen e ushqimeve t mbetura gjat vers, ngase aty shumohen shum shpejt baktere. Ato sht rrezik q t ruhen edhe n frigorifer afr ushqimeve t freskta. 84- Ushqimet e freskat ruajini vetm n frigorifer pasi temperaturat e larta favorizojn bakteret sidomos salmonelln. 85- Mishi i papjekur, peshku e bile edhe perimet mund t prmbajn baktere q do ti kontaminojn ushqimet e tjera n frigorifer. 86- Para dhe pas prgatitjes s ushqimit lajini mir duart. 87- Sporti dhe kafeina u mbrojn nga kanceri i lkurs Ushtrimet e prditshme trupore dhe konsumi i nj sasie t matur t kafes paraqesin mbrojtjen nga kanceri i lkurs t shkaktuar nga rrezet e diellit, thon rezultate e studimit t publikuar n revistn profesionale Proceedings for the Nationale Academy of Sciences (PNAS). Sipas studimit q kan br shkenctart nga Universiteti Rutgers n Nju Xhersi, kjo ka t bj me pengimin e efektit kancerogjen t rrezeve ultraviolet B (UVB), pjes prbrse e rrezeve t dellit. Sipas rezultateve t institutit shtetror pr hulumtimin e zhvillimin t kancerit, kanceri i lkurs i shkaktuar si rezultat i ekspozimit t tepruar n diell sht forma m e shpesht e kancerit n SHBA, m shum se 1 milion raste t reja n vit. Kta shkencor kan konstatuar te minjt laboratik se ushtrimet e prditshme trupore t kombinuara me sasi t matur t kafeins e arrijn efektin e dobishm duke mundsuar shkatrrimin e qelizave prekanceroze q kan ADN t dmtuar nga rrezet UVB. Njri grup t minjve i ishte dhn uj i przier me kafein kurse grupi i dyt i minjve detyrohej t bnte aktivitet fizik. Minjt e grupit t trete bni n edhe t par edhe t dytn. Minjt e grupit t katrt nuk bnin ushtrime as nuk merrnin uj me kafetin. Mijt e t gjitha grupeve ishin rrezatuar me rreze t dmshme UVB. T minjt e grupit q edhe ushtroheshin edhe merrnin kafein ishin para shkatrrimit t qelizave prekanceroze, n dallim nga tri grupet e tjera q kishin rezultate t dobta. 88- Si dhe pse krijohet celuliti Celuliti sht nj lloj indi dhjamor n shtresn e nnlkurs q prmban tufa indi i lidhor. Ka dy lloje kryesore t celulitit. Celuliti i fort ose solid zakonisht gjendet tek grat aktive si: balerina, atletet etj. Ky lloj, celuliti sht i vshtir t eliminohet, sepse nuk largohet kollaj nga trupi. Nga ana tjetr, n disa raste sht i vshtire dhe te diktohet, sepse ngjitet direkt me muskulin. Celuliti i shkrifet nuk sht aq i prqendruar dhe sht me i dukshm se celuliti solid. Zakonisht gjende n zona t mdha, sht i lvizshm dhe mund t shkaktoje atoni muskulore. Edhe pse me i dukshm celuliti i shkrifet mund t eliminohet me lehtsisht.

Kush preket nga celuliti Zakonisht, jan grat ato q preken me shum nga celuliti. Ai fillon t shfaqt tek vajzat rreth moshs 14-vje dhe rritet si rezultat i hollimit dhe rishprndarjes se shtress s lkurs me kalimin e moshs. Celuliti zakonisht formohet te grat pas lindjes dhe tek ato q marrin i kontraceptive orale, sepse sistemi i eliminimit nuk mund t prballoj fluksinfluksin tepr t madh t estrogjeneve n trup. Ai mund t zhvillohet edhe pas traumave aksidentale q dmtojn sistemin e qarkullimit t gjakut ose tek ato q bjn jet pasive. Shum rrall celuliti mund t formohet edhe te meshkujt kjo sepse rrjeti i tyre qelizave yndyrore sht n thellsi t lkurs. SHKAKTARET E CELULITIT 1. Dietat jan t dmshme dhe gjithmon krijojn shtresa dhjamore n trupin e femrave. 2. Stresi bn q muskujt dhe indi dhjamor t trashen. 3. Trashgimia sht gjithmon faktor pr formimin e celulitit. 4. Duhani edhe n rast se nj shkon n palestr, gjithmon sht e rrezikuar nga celuliti n rast se pi duhan. 5. Uji. Marrja e pamjaftueshme e ujit formon celulitin. 6. Mungesa e ushtrimeve. sht e kshillueshme q pes her n jave t bhen ushtrime nga 20 minuta. 89- TRAJTIMI ANTCELULIT Nuk mund ti nnshtrohesh ksaj terapie n rastet kur vuan nga zemra, organet e frymmarrjes , diabet, varicet, mli kronike, epilepsi, purra masive, lkura sht e dmtuar, shtatznia, gjat ciklit menstrual, kur ke plage t pashruara plotsisht n lkur menjher pas ndrhyrjes kirurgjikale etj. Pr t pasur rezultatin e dshiruat, duhet t kemi parasysh rregullin e hekurt t bashkpunimit me specialistin. Ky trajtim sht i thjesht i pranueshm dhe relaksues. Humbja e peshs behet gradualisht, pa shkaktuar efekte ansor. sht e rndsishme q t konceptojm faktin q kemi t bjm me bilanc energjetik dhe gjat terapis nuk duhet t shkelim limitet e kalorive t marra. Duhet hequr dor nga konsumimi i ushqimeve t trajtuara n vaj t nxeht, pasi kto produkte shkaktojn vshtirsi n tretje. 90- Duhani dhe luhatja e peshs Ushtrimet jan aleati m i mir i atij q l duhanin, sepse pengon shtimin e peshs largon tensionin dhe dyfishon mundsin pr sukses. Frika nga shtimi i shpejte i peshs sht njra nga pengesat kryesore n ndrprerjen e pirjes s duhanit mirpo. sipas statistikave nj e treta e pirsve t duhanit pas ndrprerjes se tij nuk e fitojn as nj grame n peshe, ndrsa t tjert mesatarisht fitojn deri n tri kilogram n peshe. Mirpo nse n t njjtn koh me lnien e duhanit fillon t merreni me ushtrime, kjo do tiu ndihmoje q t mbani peshn n normalitet. Studimi amerikan gjithashtu ka treguar se ushtrimet dyfishojn gjasat pr lnien me sukses t duhanit. Po ashtu, ushtrimet aktivizojn endorfinn, hormonin e disponimit t mir, ka ndihmon n uljen e tensionit q mund t paraqitet pas lnies s duhanit. Prqendrohuni n at s si ndiheni dhe jo se sa jeni t rend sepse disa kilogram t teprt, shum m pak i bjn dm shndetit sesa pirja e duhanit. Filloni t hani sa m shum fruta t freskta, sepse kshtu do t zvogloni dshirn pr mblsira. 91- uria mund t ndihmoj kundr reums Disa dhembje reumatike n nyja mund t kontrollohen me uri t kontrolluar. Kjo rezulton nga studimi i ber n Universitetin Friedrich-Schiller n Jene. Uria nn mbikqyrjen e mjekut, krahas marrjes s lngjeve u ka ndihmuar disa pacienteve q pr 15 dit t ken dhembje shum m t vogla n nyja. Ishte prmirsuar edhe funksioni i nyjave, por edhe gjendja e prgjithshme e pacientit. Studimit e ka br Qendra universitare pr mjekim natyror, e n studim kan marre pjese 36 meshkuj dhe femra me artrit reumatoid n gjunj, kryqe apo gishta t duarve. Ata jan kontrolluar para dhe pas uris. Me ket rast sht par lidhja midis t ushqyerit dhe degjenerimit. Konsumimi i ushqimeve me prej ardhje shtazore e nxit formimin e thartirs arahidonike, gj q mund t shkaktoje infeksion. Ndikimi pozitiv i mjekimit kishte vazhduar edhe tre muaj pas studimit. Me ane t diets, pacientet kan jetuar pa barna kundr dhembjeve. Por, ekspertet kshillojn q dieta t behet vetm nen mbikqyrjen e mjekut. 92- pak yndyr ul rrezikun e kancerit t gjirit Nj studim n shkalle t gjere mes grave tregon se dieta me pak yndyre pakson rrezikun e prekjes nga kanceri i gjirit, kanceri i zorrs s trashe apo smundjet e zemrs 50 pr qind e ktyre grave t marra n studim prdornin diete frutash, perimesh dhe nnprodukte drithrash, ushqime t njohura pr nivel t ulet yndyrash, ndrsa 25 mije gra t tjera prdornin diete t zakonshme. Disa gra q para studimit kishin prdorur diete ushqimore me nivel t larte yndyrash dhe gjate studimit prdoren diete me pak yndyra, vun re nj paksim 20 pr qind t rrezikut t kancerit t gjirit. Dieta me pak yndyra sht e mir pr shndetin, prandaj ato gra q jan n ket diet duhet ta vazhdojn at. 93- Ja disa kshilla nga mjekt pr astmatikt Astma bronkiale, nj smundje kronike serioze, q dita dits po shpeshtohet, dhe futet ndr problemet shndetsor botrore. N Shtetet e Bashkuara t Ameriks, prej 1965-19B3, sulmet astmatike u katrfishuan, n Angli u trefishuan; por arsyet nuk jan t qarta. Shkaktart e

astms, si edhe t smundjeve tjera atopike jan alergjen t ambientit jetsor dhe t disa llojeve t ushqimit. Ktu hyn n rend t par pluhuri i shtpis, ku gjendet nj lloj tenje. Sipas t dhnave t shkenctarve t ndryshm, mbi 55 % t astmatikve jan t ndjeshm n ket tenj, kurse mbi 30% n qimet dhe epitelin e kafshve, n mykra (krpudha) rreth 10% dhe n polen rreth 40%. Mirpo, rolin kryesor n shfaqjen e astms e luan trashgimia. Trashgohet paraprirja pr t reaguar me manifestime alergjike n kontakt me alergjent e caktuara; n rastin e astms me reagime pezmatuese alergjike t mukozave bronkiale, q manifestohet m sulme astmatike. Pra, pr tu shfaqur astma, nevojitet prirja e trashguar dhe kontakti me lenden alergjike. Astmn e shkaktojn poleni (pluhuri i disa luleve, qimet e bagtive, pendlat, pluhuri kur i pastrojm rrobat, me fure, pastaj edhe pluhuri i shtpis. Disa t smure jan t ndjeshm edhe ndaj ushqimit. Astmatiket jan rreptsisht t ndaluar t pine duhan, kafe, alkool, lngje t gazuara, t mos pin qumsht t lops, vez, domate, mish me shum yndyre, lkuren e mishit t puls, mish t peshkut si dhe ushqim t konservuar. 94- Bimt kundr kolls dhe pezmatimit bronkeve Nj bime mjaft frytdhnse n luftn kundr kolls s shkaktuar nga mushkrit dhe pezmatimi i bronkeve sht edhe lulkuqja. Nga kjo bim prdoren vetm petalet e saj. aji i lulkuqes pihet i mblsuar me mjalt, sepse ai jo vetm i jep mblsi ajit por ndihmon edhe n prmirsimin e fytit. Petalet e bims, pasi jan thar, hidhen n gjysme gote me uj. Lihen pr 30 minuta dhe nga lngu i prftuar pihet 1 e treta e mass. Kto ajra shrbejn edhe n rastet, kur kolla shoqrohet me glbaze, pasi e bjn me t lehte nxjerrjen jasht t saj prmes kollitjes. Nj tjetr bime q prdoret kundr kolls sht edhe lulja e blirit. Mjeket kshillojn t pihet 3 deri n 4 gota me aj bliri n dit nga njerzit q kane kolle. Efektet do t jen t menjhershme. Nj tjetr mnyre q prdoret nga mjeksia popullore pr largimin e kolls sht fieri i gurit. aji i prftuar nga fieri pihet do mngjes nga nj got. 95- okollata lufton astmn Nj grup shkenctaresh kan vrtetuar se okollata sht nj ushqim mjaft i mir kundr disa smundjeve. Merita i takon teobromins, nj substance q ndodhet n farat e kakaos, e cila ka rezultuar se sht me efikase se kodeina, nj nga qetsuesit m t mdhenj t kolls kronike. Kjo substanc vepron duke bllokuar aktivitetin e nervit endacak, q luan nj rol ky pr shkaktimin e kolls. Ky prbrs i okollats duket mjaft i mir ndaj kolls dhe ajo q duhet nnvizuar sht fakti se nuk ka efekte ansore si trajtimet e tjera tipike q jan prdorur deri m sot, thon studiuesit. Kshilla pr astmatikt 1- Kshillohet t pihen sa m shum ajrat e nxehta, pasi ato ndihmojn n largimin e kolls. 2- T pihen sa m tepr ajra t prgatitur me przierje bimsh. 3- T shmanget pirja e cigares pr sa kohe q t smuret kan koll pirja e prkeqson m tepr shndetin. 4- Mjeket rekomandojn t pihen 2 deri n 3 litra lngje n dit, 5- Kshillohet uji me mjalt dhe limon, ndihmon n zbutjen e fytit. 6- Mbajtja pran e 1 gote uji, lehtson kolln nse kollitesh gjate nats. 7- Pluhurat n ushqime, si veze, qumsht, shkaktojn astme 96- Masat q duhen t merrni kur jeni djegur nga dielli Nse lkura sht skuqur dhe ju shkakton dhimbje, por n siprfaqe e saj nuk jan formuar flluska, mund t bni nj banj me uj t vakt pr t zvogluar dhembjen. Ose mund t mbuloni zonat e djegura me kompresa garzash t lagura me uj t vakt dhe qumsht. N dush ose n ujin e vasks mos prdorni sapun ose produkte t tjera agresive. Pas dushit thajeni me kujdes lkurn. Mos e rrshqisni peshqirin mbi lkur. Vetm tampojeni. Me siguri q do t ishte e teprt t themi se n rastet kur lkura sht djegur nuk duhet t depilohet ose pr meshkujt t rruhet. Flluskat e formuara mbi lkur mund t mbulohen me garza t thata pr t shmangur infeksionin. Por edhe n kt rast sht mir t konsultoheni me mjekun. Lkura e djegur duhet t trajtohet me nj krem hidratant. I kshillueshm sht nj krem hidratant q prmban aloe vera, sepse ka veti t shklqyera qetsuese. Edhe fetat e holla t kastravecit mund ta dobsojn dhimbjen. Duke i ndrruar her pas here. Kundr dhimbjes mund t pini nj aspirin por edhe n kt rast velen e njjta kshill: Konsultohuni me mjekun. Pasuroni ushqyerjen me vitamina sidomos me vitamina A dhe E dhe minerale q mund t prshpejtojn shrimin e lkurs. Shmangni diellin derisa lkura ta ket marr veten plotsisht dhe kujtoni q her tjetr t prdorni nj krem solar me faktor mbrojts sipas tipit t lkurs sa her q ekspozoheni n diell. Pr fat t keq lkura e mban gjithmon mbi lkur kujtimin e djegies. Edhe nj djegie e vetm sht shum pr lkurn. 97- Zbuloni gjenin q u jep shpres alergjive Hulumtuesit kan gjetur nj gjen q ka lidhej me astmn. Ky zbulimi hap rrugn pr ilae t reja kundr si astms, ashtu edhe alergjis.

Studimi sht i drejtuar nga Juha Kere, profesor n gjenetikn molukalare pran institutit Karolinska n Huddinge t Stokholmit. Shoqria Genos n Helsigfos ku Kere sht bashkpronar ka marr patentn pr kt zbulim t ri. Juha Kere ka bashkpunuar me hulumtues suedez, finlandez dhe kanadez. Ata kan hetuar mbi 1000 t smur nga asma duke i krahasuar me njerz t shndosh. Hetimet kan gjetur vend n tre treva t ndryshme dy n Finland dhe nj n Quebec t Kanadas. E prbashkt pr kto tre treva sht se popullsia ka jetuar pak a shum e veuar gjat shum qindvjeare. Pas nj hetimi m t hollsishm t disa t smurve nga astma doli se njfar gjeni n kromozomin shtat ishte m aktiv tek ata se tek njerzit q nuk vuanin nga asma. Gjeni n fjal shfaqet jo vetm n bronke dhe mushkri por edhe n lkur dhe zorr kjo mund t shpjegohet prse shqetsimet alergjike shpesh shfaqen si ekzem ose si shqetsim n bark. N hetuam t smundjet nga astma. Por ka shum mundsi q gjeni sht domethns edhe pr sa i prket smundjeve t tjera alergjike, thot Kere. Gjeni quhet GPRA dhe i parkete nj kategorie t veante gjenesh marrse q kan t bjn me proteinat. e gjith kjo do t thot se industria e barnave ka tashm dika goxha t gatshme pr t krijuar ilae t reja pr alergjit duke u nisur nga gjeni i porsazbuluar. 98- Shtitja intensive e dobishme pr t moshuarit Kt e kan treguar rezultatet e studimit t botuar koht e fundit n revistn profesionale Mayo Clinic Proceedings. Numri gjithnj e m i madh i pleqve n numrin e banorve t shum vendeve t bots e rriste rndsin e ushtrimeve trupore ngase ato ulin rrezikun nga shpejtsia e smundjeve t pleqris e shton pavarsimin e t moshuarve dhe e rrit kualitetin e prgjithshm t jets, thon Dr. Hiroshi Nose dhe kolegt e tij nga Fakulteti i Mjeksis i Universitetit Shinshu n Japoni. Shtitja e moderuar mbron nga shtangimi dhe u kshillohet njerzve t moshs mesatare dhe moshuarve. 99- Aktiviteti trupor dhe jetgjatsia Krkuesit shkencor me studimet e bra te disa minj kan konstatuar s paksimi n tru e rriste jetgjatsin. Duke shkruar n revistn Science shkenctart nga instituti Howard Hughes Medical Institute shprehin bindjen se ulja e nivelit t insulins krahas efektit t stilit t shndosh t jets dhe mbajtjes s peshs normale trupore, mund t ket efekt t njjt edhe te njerzit. Nse testimi e mtejme i vrtetojm kto rezultatet niveli i insulins krahas gjeneve do t konsiderohet njri nga faktort kryesor pr jetgjatsi. Rezultatet e reja sugjerojn se prgjysmimi i nivelit t proteins me emrin IRS2 q sht prgjegjs pr transmetimin e sinjaleve t insulins n tru pr pasoj ka zgjatjen e jetess pr mesatarisht 18 pr qind. 100- Ekrani i kompjuterit rrit rrezikun pr t marr alergji Rreziku pr t marr ndonj alergji u shutohet njerzve t shndetshm kur ulen prdit prpara kompjuterit. sht e njohur prej kohsh q atyre q jan t ndjeshm ndaj rryms elektrike mund tu shkaktohen shum leht kundrveprime alergjike nga pun me kompjuter. Por nj studim i ri kryen n Suedi ka treguar se edhe njerzit i ri kryer n Suedi ka treguar se edhe njerzit e shndetshm mund t marrin alergji prpara kompjuterit. Eksperimenti tregoi q rrezatimi i ekranit e bn lkurn t aktivoj t ashtuquajturn qeliza maste, qeliza q sjellin kundrveprimin alergjik. Tek dy t treta e t testuarve t cilt qndruan t ulur me shpinn prkundrejt ekranit u vu re nga matjet prania e nj sasie t lart qelizash master. Pra lkura sht gati pr nj kundrveprim alergjik. Alergjit e tipit astms, ekzems dhe alergjia prej barit nga rrezatimi i ekranit.

Ja 100 medikamentet qe luftojne dhe kurojne te gjitha semundjet

Pr do shqetsim q ndjejm n organizmin ton, i drejtohemi menjher mjekut. E prej andej dalim me nj sr kshillash mjeksore, e me nj recet ilaesh n dor. I drejtohemi menjher farmacis m t afrt pr t filluar kurn. Por sa i njohim medikamentet q prdorim, si duhet ti prdorim ato n mnyr q t japin sa m shpejt rezultatin e dshiruar. Pr kt Tirana Observer sjell nj speciale pr t hyr n at q quajm bot t mjekve pasi shum emrtime t tyre nuk i kuptojm. Por ilaet jan substanca q ndrveprojn me trupin e njeriut n mnyra t ndryshme; dieta dhe stili i jetess mund t influencojn shum mbi efikasitetin e nj ilai. Disa ushqime, pijet, alkooli, kafeina dhe cigaret mund t veprojn m substancat q gjenden n lac. Kjo mund t provokoj efekte t dmshme ansore. Kur ne marrim ilae duhet t ndjekim me vmendjen m t madhe kshilln e mjekut apo farmacistit pr t marr nga ilai efikasitetin m t madh me rrezikun m t vogl. Efekti i nj ilai pas ndrveprimit me ushqimin, alkoolin, kafeinn mund t jet domethns dhe sht n vartsi t dozs, moshs, peshs, seksit dhe gjendjes shndetsore. Kjo speciale prmban t gjitha ndrveprimet e mundsom ndrmjet ilaeve dhe ushqimit, alkoolit, kafeins, etj; por q gjithsesi nuk mund t zvendsoj kshilln e mjekut apo farmacistit

tuaj. Gazeta Tirana Observer n suplementin e sotm prmbledh nj paket m plot 100 medikamente pr smundje t ndryshme, q nse dokush do ti zbatoj n mnyrn e duhur do t luftoj shqetsimet n mnyr t efektshme. Kshtu, n numrin e s shtuns ju do t keni mundsi t lexoni gjithka pr ilaet e njohura prej vitesh, por dhe ato t sapozbuluara nga shkenca moderne. Si t kuroni smundjet me medikamentet m cilsore, si ti luftoni ato q n momentin e dallimit t simptomave t para. Cilat jan ilaet q mund t prdoren pa recetn e mjekut. Kshillat m t fundit q japin mjekt pr t prdorur n mnyrn e duhur ilaet e zemrs, tensionit, osteoporozs, reumatizms. Si t prvetsoni ato pa efektet ansor q mund t shkaktojn. Antihistamikt largojn alergjin, paracatamoli largon temperaturn, penicilina lufton bakteret, qetsuesit dhe antibiotiket. Kto dhe t tjera, pr t hyr n botn e ilaeve. Gjithka n numrin e sotm n nj suplement prej gjasht faqesh, me nj paket plot 100 medikamente q prdoren n shekullin XXI. Do t gjeni udhzimet m t dobishme pr t prdorim e tyre. Ilaet dhe ndrveprimi me ushqimin

Ilaet kan substanca q ndrveprojn me trupin e njeriut n mnyra t ndryshme; dieta dhe stili i jetess mund t influencojn shum mbi efikasitetin e nj ilai. Disa ushqime, pijet, alkooli, kafeina dhe cigaret mund t veprojn me substancat q gjenden n ilae. Kjo mund t provokoj efekte si t rrezikshme, ashtu dhe t dmshme. Kur n marrim ilae pr kt arsye duhet t ndjekim me vmendjen m t madhe kshilln e mjekut apo farmacistit pr t marr nga ilai efikasitetin m t madh me rrezikun m t vogl. Efekti i nj ilai pas ndrveprimit me ushqimin, alkoolin, kafeinn mund t jet domethns dhe sht n vartsi t dozs, moshs, peshs, seksit dhe gjendjes shndetsor. Studimi pr t cilin do flasim, prmban t gjitha ndrveprimet e mundshme ndrmjet ilaeve dhe ushqimit, alkoolit, kafeins, etj; por q gjithsesi nuk duhet t zvendsoj kshilln e mjekut apo farmacistit tuaj. sht e rndsishme t kujtojm q shum ilae mund t ndrveprojn me ilae t tjera dhe mund t provokojn edhe problem serioze. 1. Alergjit

Anti-histaminikt prdoren pr t lehtsuar simptomat e rrufs, teshtiturit dhe fenomeneve t tjera alergjike. Veprimi i tyre sht t limitoj apo bllokoj lirimin e histamins q lshohet nga organizmi si prgjigje e ekspozimit ndaj substancave q provokojn reaksione alergjike. Kto ilae mund t provokojn prgjumsi me intensitet t ndryshm. Antihistamikt 1. 2. 3. 4. 5. Klorfenamina Difenidramina Cetirizina maleato kloridrato Loratadina kloridrat Astemizolo

Ndrveprimi me ushqimin: sht mir q antihistaminikt t merren me stomak bosh pr t rritur efikasitetin e tyre. Ndrveprimi me alkoolin: Disa antihistaminik mund t rrisin prgjumjen. Kujdes n prdorimin e tyre kur t ngisni makinn, etj. Analgjezikt/Antipiretikt Jan ilae q trajtojn dhimbjen, temperaturn dhe inflamacionin.

6.

Paracetamoli

Ndrveprimi me ushqimin: Pr nj lehtsim t shpejt t dhimbjs apo temperaturs, ilai merret me stomak bosh sepse prania e ushqimit ngadalson thithjen e paracetamolit. Ndrveprimi me alkoolin: Evito apo limito prdorimin e alkoolit pasi, mund t rris rrezikun e dmtimit t mlis apo at t hemorragjis n stomak. Anti-Inflamatoret 7. 8. 9. 10. 11. ACID jo-steroid Reduktojn ACETIL temperaturn, SALICILIK dhimbjen dhe inflamacionin. ASPIRINA IBUPROFENI NAPROKSENI KETOPROFENI NEBUMETONE

Ndrveprimi me ushqimin: Kto ilae mund t irritojn stomakun, sht e preferueshme t merren me ushqim ose me qumsht. Ndrveprimi me alkoolin: Evito apo limito prdorimin e alkoolit, pasi prdorimi kronik i tij mund t rris rrezikun e dmtimit t mlis ose hemorragjis s stomakut. Aspirina e veshur me cip (e quajtur edhe tamponuar) sht e preferuar ndaj asaj normales (pa cip) pr nj rrezik m t vogl n provokimin e hemorragjis n stomak. Kortikosteroidt Reduktojn njtjen dhe kruajtjen, dhe ndihmojn n zgjidhjen e problemeve me alergjin, reumatizmin. 12. METILPREDNISOLON 13. PREDNISON 14. PREDNISON ACETAT Ndrveprimi me ushqimin: Prdorn me ushqim ose me qumsht pr t parandaluar dmet n stomak. Analgjezikt narkotik

Shitn vetm me recet t mjekut. Veprojn mir n format e dhimbjes akute. Kodeina mund t prdoret pr t qetsuar refleksin e kolls. Merret me kujdes dhe vetm sipas kshills s mjekut sepse mund t japin vartsi dhe efekte dytsore serioz n qoft se merren n mnyr t gabuar. KODEINA, MORFINE KODEINA ME PARACETAMOL SULFAT

Ndrveprimi me alkoolin: Evito prdorimin e alkoolit pasi rrit efektin sedativ t ktyre ilaeve. Kujdes edhe n prdorim pr shoferet e mjeteve. Astma BRONKODILATANTET Prdoren n trajtimin e simptomave t astms bronkiale, bronkitit kronik dhe enfizems. Kto ilae veprojn duke favorizuar fluksin e ajrit n mushkri duke prmirsuar kshtu respiracionin.

15. 16. 17.

EPINEFRINA

TEOFILLINA SALBUTAMOLI ADRENALINA

Ndrveprimi me ushqimin: Efekti i ushqimit tek ilaet me baz teofillinn mund t jet i ndryshm. Kshtu vaktet shum t yndyrshme mund t rrisin prqendrimin e teofillins n trup, ndrsa vaktet me shum karbohidrate mund ta ulin prqendrimin. Ndrveprimi me alkoolin: Duhen evituar pijet q prmbajn kafein (okollata, kola, aji, kafeja) pasi bronkodilatantt gojor dhe kafeina, stimulojn sistemin nervor. Duhet evituar alkooli nse merren ilae me baz teofillinn pasi, mund t japin t vjella, dhimbje koke, irritacion. Problemet kardiovaskulare

Mjekimet pr problemet kardiovaskulare jan t shumta, ato ndrhyjn n kontrollin e presionit t gjakut, angins, ritmit kardiak, kolesterolit t lart. Kto ilae mund t kombinohen mes tyre pr nj efekt m optimal. P.sh: B-bllokuesit mund t trajtojn hipertensionin, anginn apo dhe aritmin. Disa nga klasat e ilaeve kardiovaskulare jan: DIURETIKT Diuretikt 18. 19. 20. 21. 22. ndihmojn n eliminimin e ujit, natriumit dhe kriprave t tjera nga trupi.

Triamteren

dhe

Furosemidi hidroklortiazidi Hidroklortiazidi Bumetamide Metolazone

Ndrveprimi me ushqimin: Diuretikt kan ndrveprime t ndeshm me ushqimin. Disa prej tyre provokojn eliminimin e kaliumit, kalciumit, magnezit. Triamtereni nga ana tjetr, nuk eliminon fare kaliumin, duke provokuar hiperkalemi. Teprica e kaliumit n gjak mund t jap ritm jo t rregullt dhe prplitje t zmrs. Kur merret triamteren, duhet t evitohet ngrnia e ushqimeve t pasura me kalium si banane, portokall, zarzavate, etj. B-BLLOKUESIT: B- Bllokuesit zvoglojn impulset e nervave tek zemra dhe ent e gjakut. Kjo ul portatn apo sasin e gjakut dhe punn e zemrs. 23. Atenolol 24. Metoprolol tartrat 25. Propanolol kloridrat 26. Nadolol Ndrveprimi me alkoolin: Evito alkoolin me propanolol kloridrat. Kombinimi i tyre ul presionin e gjakut. NITRATET Nitratet relaksojn ent e gjakut dhe ulin krkesn pr oksigjen t zemrs.

27. 28.

Isosorbit

nitrati Nitroglicerina

Ndrveprimi me alkoolin: Evito alkoolin sepse mund t fuqizoj efektin vazodilatant t nitrateve dhe mund t ul presionin e gjakut rrezikshm. ENZIMA QE KONVERTON ANGJOTENSINN

Ndrveprimi me ushqimin: Ushqimi mund t ul prthithjen e Captoprilit, enalaprilit, etj. Bllokuesit e ACE-s merren nj or para apo dy or prapa ushqimit, ato mund t rrisin prqendrimin e kaliumit (K) n trup. Kjo rritje e kaliumit mund t jet e dmshme, pr kt duhen evituar dieta q prmban kalium si bananet, prhimt dhe portokallt. HMG-COA BLLOKUESIT E REDUKTAZS

Kto ilae jan t njohura ndryshe dhe me emrin statina. Prdorn pr uljen e kolesterolit, ulin prqindjen e prodhimit t LDL (kolesterolit t keq). Disa prej tyre ulin dhe trigliceridet (yndyrnat) n gjak. 29. Atorvastatina krip kalciumi 30. Fluvastatina krip natriumi 31. Pravastatina krip natriumi 32. Simvastatina 33. Rosuvastatina Ndrveprimi me alkoolin: Evito pirjen e sasive t mdha t alkoolit q t mos rritsh rrezikun e dmtimit t mlis.Ndrveprimi me ushqimin: Statinat duhet t merren me vaktin n dark pr t rritur prthithjen. ANTIKOAGULANTT Antikoagulantt ndihmojn n parandalimin e koagulave t gjakut (mpiksjes) 34. Warfarin krip natriumi. Ndrveprimi me ushqimin: Vitamina K prodhon substanca q ndrveprojn me koagulimin e gjakut, duk ulur efikasitetin e ktyre ilaeve. Pr kt arsye duhen evituar ushqimit e pasura me vitamin k (brokoli, spinaqi, lulelakr, etj). Doza t larta t vitamins E (400 IU ose m shum) mund t rrisin kohn e koagulimit dhe rrezikun e gjakderdhjes. Konsultoni mjekun n rast se duhet t merrni vitamina E. ANTIBIOTIKT Disa kshilla DHE t ANTIMYKOTIKT. prgjithshme:

- Tregoni doktorit tuaj n qoft se keni pasur raste t skuqjeve t lkurs nga antibiotiku. Nj skuqje e lkurs mund t jet simptom e nj reaksioni alergjik, t cilt mund t jen edhe tepr serioz. Tregoni doktorit tuaj nse vuani nga diarreja.

- Tregoni nse jeni duke prdorur kontraceptiv oral, pasi disa produkte antibiotike mund t zvoglojn efikasitetin e tyre. Kura antibiotike duhet prfunduar edhe pse mund t ndiheni m mir.

Prdorni

antibiotikun

me

shum

uj.

ANTIBAKTERET 35. 36. 37. PENICILLINA trihidrat trihidrat

Amoxicillina Ampicillina

Ndrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para ose dy or prapa vakteve. Nse keni probleme me stomakun merren me ushqimin. KINOLONET 38. 39. 40. CIPROFLOXACINA CLORIDRAT LEVOFLOXACINA OFLOXACINA

Ndrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa vakteve. Nse keni problem me stomakun merren me ushqimin. Duhet t evitohen produktet q prmbajn kalcium si qumshti, kosi, vitaminat apo mineralt q prmbajn hekur (Fe), si dhe antiacidet pasi zvoglojn ndjeshm prqendrimin e ilait n gjak. Ndrveprimi me kafeinn: Duke marr kto ilae me kafein apo me produkte q e prmbajn kafeinn (kafe, kola, aj, apo okollata) mund t rritet niveli i kafeins n gjak. CEFALOSPORINAT 41. 42. 43. 44. 45. CEFACLOR CEDROXIL CEFPROZIL CEFALEXIMA MONOHIDRAT MONOHIDRAT CEFIXIME MONOHIDRAT LIZINE

KRIP

Ndrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa ushqimit. Merren me ushqimin n rastet e problemeve me stomakun. MACROLIDET 46. AZITROMICINA BIHIDRAT 47. CLARITROMICINA 48. ERITROMICINA Ndrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa vakteve. Merren me ushqimin n rastet e problemeve me stomakun. SULFONAMIDET 49. 50. SULFAMETOXAZOL DHE TRIMETOPRIM COTRIMAZOL

Ndrveprimi me ushqimin: Merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa ushqimit. Merren me

ushqimin TETRACIKLINAT 51. 52. 53.

rastet

problemeve

stomakut.

TETRACIKLINA DOXICICLINA MINOCICLINA

KLORIDRAT KLORIDRAT DICLORIDRAT.

Ndrveprimi me ushqimin: Ilaet merren me stomak bosh nj or para apo dy or prapa ushqimit. Ato merren me ushqimin n rast problemesh me stomakun. sht e rndsishme t merren tetraciklinat bashk me lakticinet, antiacidet apo integratort q prmbajn hekur (Fe), pasi kto t fundit mund t ndrhyjn n efikasitetin e mjekimit. NITROIMIDAZOLI 54. METRONIDAZOLI

Ndrveprimi me alkoolin: Evito alkoolin, apo ushqime ose pije q prmbajn alkool si gjat kurs, ashtu dhe tre dit prapa. Alkooli n kt rast mund t provokoj dhimbje abdominale, t vjella, dhimbje koke. ANTIFUNGINET 55. 56. 57. 58. FLUCONAZOL GRISEOFULVINA KETOCONAZOL ITRACONAZOL

Ndrveprimi me ushqimin: sht e rndsishme t evitohet prdorimi i ktyre ilaeve bashk me qumshtin, djathin, kosin, akulloren, etj; apo antiacidet. Ndrveprimi me alkoolin: Evito prdorimin e alkoolit gjat kurs me ketokonazol (Nizoral) edhe pr t paktn tre dit pas kurs. Alkooli mund t provokoj dhimbje abdominale, t vjella dhe dhimbje koke. SHQETSIMET DEPRESIONI, E HUMORIT ANKTHI.

Depresioni, paniku dhe ankthi jan disa nga shembujt e shqetsimeve t humorit. N prdorimin e ilaeve pr trajtimin e shqetsimit t humorit sht e rndsishme ndjekja e kshillave precize t doktorit. Duhet t merret gjithmon doza e duhur edhe pse pacienti ndiht mir, asnjher nuk duhet t ndrpritet kura me iniciativ personal, pa u kshilluar m par me doktorin. N disa raste duhet t pritet edhe disa jav pr t par prmirsimet e simptomave. BLLOKUESIT 59. E TRANILCIPROMINA MONOAMINO DHE OKSIDASES (MAO) TRIFLUOPERAZINA

Ndrveprimi me ushqimin: Inhibitort e MAO-s kan shum limite dietetike, dhe personat q jan n trajtim me kto ilae kan nevoj t ndjekin me shum kujdes orientimin e diets dhe kshillat e mjekut. Mund t ket nj rritje shum t shpejt dhe potencialisht fatale t presionit t gjakut, n qoft se merren ushqime apo pije q

prmbajn Tiramin (derivat i Tirozins=aminoacid), ndrsa jeni n kur me inhibitor t MAO-s. ILAET 60. 61. 62. KUNDER ANKTHIT LORAZEPAM DIAZEPAM ALPRAZOLAM

Ndrveprimi me alkoolin: Edhe pse alkooli nuk ndrvepron shum me kto ilae, ai gjithsesi mund t alternoj prqendrimin dhe reflekset. Personat me depresion nuk duhet t pin alkool. Ndrveprimi me ushqimin: Kto ilae mund t merren si para, ashtu edhe prapa ushqimit. ANTIACIDET Reflukset e lngut gastrik, djegia e stomakut, problemet e digestionit dhe gazrat jan tepr t njohura. Trajtimi me ilae parandalon dhimbjen dhe shkaktart q rrisin hiperaciditetin e stomakut. Mnyra e jetess dhe dieta mund t ken nj rol t rndsishm, n shfaqjen e simptomave, por edhe n zhdukjen e tyre. Pr shembull, pirja e duhanit dhe konsumi i pijeve me baz kafein mund t prkeqsojn simptomat. 63. 64. 65. 66. CIMETIDINA RANITIDINA KLORIDRAT FAMOTIDINA KLORIDRAT NIZATIDINA

Ndrveprimi me ushqimin: Mund t merren si pran, ashtu dhe larg vakteve t ushqimit. Ndrveprimi me alkoolin: Evito prdorimin e alkoolit me kto ilae, ai mund t irritoj stomakun. Ndrveprimi me kafeinn: Produktet me kafein (kola, kafeja, okollata, aji) mund t irritojn stomakun. 67. KORTISTEROIDET

Jan prdorur qysh n vitet 1950. Efekti i fillimit i zhgnjeu doktort se m n fund u gjet dhe nj kur pr artritin reumatik. Megjithat ky mendim u braktis shpejt. Nse koto ilae merren n doza t larta ose pr nj koh t gjat ato mund t shkaktojn disa efekte ansore ku prfshihet: shtim i peshs trupore, osteoporoz, katarakt, hipertension, rritje t nivelit t sheqerit n gjak, ulet aftsia pr t luftuar infeksionet dhe mbyllur plagt. Gjat viteve t prdorimit t kortisteriodeve n kemi msuar se si ti prdorim ato n mnyr q t kemi sa m shum prfitime nga ato, dhe sa m pak efekte ansore. Pr t arritur kt qllim kto ilae prdorn m doza t vogla. Funksionimi i kortisteriodeve sht i till: ato ndalojn prodhimin e qelizave destruktive inflamatore tek kyet dhe ndalojn t tjerat q ti afrohen kyeve. Por gjithashtu ato ulin prodhimin e kolagjenit q sht blloku qendror i shum indeve t organizmit, si dhe t kartilaxhs (element ndrtues i kyeve), si dhe ulin thithjen e kalciumit nga organizmi gj q mund rris shpejtsin e shkatrrimit t kyeve prej artritit rumatik. Sa m e lart t jet doza e kortisteriodeve e prdorur aq m shum ulet inflamacioni tek kyet, por aq m shum rritet mundsia q ilai do shkaktoj efekte ansore. Prandaj doza e ktyre ilaeve ulet me kalimin e kohs pr t shmangur efektet ansore q vijn nga prdorimi i gjat i ilait si Osteoporoza (hollimi i kockave) dhe katarakti i syve. 68. Guarana

Kto tableta prmbajn pluhur i guarans (500 mg-nj tablet), vaj t karafilit t nats, magnez, siliciumdioksid. Pr prdorim rekomandohet t merren dy tableta para mngjesit me pak lngje, por edhe dy-tri tableta brenda

dits. Rekomandohet pr shtimin e nevojs pr pun intelektual, n mundimet fizike, te personat e smur jo dinamik dhe t molisur. Pr njerzit afarist, menaxhert, studentt, si afrodiziak natyror dhe pr shtimin e energjis, motivim dhe qndrueshmri. ILAE 69. Q MUND T Nj PRDOREN PA ila REKOMANDIMIN E MJEKUT antipiretik

Si ila antipiretik (n rast temperature), m i prdoruri sht paracetamoli. sht mir t mbajm n shtpi, si nj flakon shurup apo pikash, ashtu edhe nj kuti me supozitor: kjo sepse n rast fmija ka diarre n t njjtn koh, sht e preferueshme q ilai t merret nga goja, kurse n rast t przierash ose t vjellash sht mir q ilai t merret n rrug retale apo me supozitore. 70. Nj qetsues kolle

Mund ti jepet n rast se kolla sht e that, e bezdisshme dhe jep shqetsim n gjumin e foshnjs. Duhet theksuar q kolla gjithsesi sht e dobishme pr organizmin, i cili me an t saj eliminon sekrecionet nga rrugt e frymmarrjes. N rast se kolla sht e tipit aziatik qetsuesi i saj sht i kundrindikuar. 71. Flakon me pika pr rrufn

Mund t mbajm solucion fiziologjik pr t br lavazhe t hunds, q sht e indikuar sidomos n foshnjat q akoma nuk din t fryjn hundn. Pr fmijt pak m t mdhenj mund t prdoren edhe pikat vazokostritore, pr nj periudh jo m shum se 4-5 dit dhe t prdoren vetm n faz akute sepse "lirojn" hundn dhe, nse i jepen fmijs para gjumit e favorizojn at pozitivisht. 72. Nj ila kundr t vjellave

E vjella sht nj simptom q shoqron smundje t ndryshme. Zakonisht e vjella kalon n mnyr spontane por, nse nuk kalon dhnia e nj doze Domperidone (ilai me m pak efekte ansore) mund t jet n ndihm. 73. Hydroxichloroquinn

Si n shum raste t tjera t provuara n mjeksi, nj ila q ka efekte t mira mbi nj smundje mund t kt efekt edhe mbi smundje t tjera. Po kshtu edhe me Hydroxichloroquinn, q n fillim sht prodhuar si ila anti-malarie. N vitet 1950-1960 studimet e rasteve klinike treguan se ky ila ishte efektiv gjithashtu edhe n trajtimin e artritit reumatik. Hydroxichloroquina sht m pak toksike dhe shkakton m pak efekte ansore s ilaet e tjera IASM. Por i duhet 3-6 muaj trajtim q t filloj t ket efekt mbi smundjen dhe q t arrij maksimumin e vlers terapeutike q ka i duhen plot 12 muaj. Gjithashtu organizmi e ka t vshtir ta eliminoj kt ila edhe pasi sht pushuar trajtimi me t. Ilai mbetet n organizm edhe pr 5 vjet q nga dita kur u pi tableta e fundit e ilait. N raste t rralla Hydroxichloroquina mund t shkaktoj dmtimin e Makuls, q sht zona e syrit q rregullon figurn. 74. Antibiotikt

Veprojn vetm n rast t nj smundje me origjin bakterike. N pediatri shumica e smundjeve sht me origjin virale, ku edhe viruset mund t japin temperatur t lart, prandaj prindi duhet t rezistoj nga tundimit pr ti dhn fmijs antibiotik kur ai ka temperatur duke menduar se po e shron.

75.

KORTIKOSTEROIDET

ME

AN

AEROSOLIT

Ka nj tendenc tek prindrit n prdorimin e ktyre ilaeve gjat smundjeve banale t rrufs duke menduar q dhnia me an t aerosolit sht m e dobishme dhe m e padmshme. Nuk sht kshtu: dobia e ksaj mnyre sht demonstruar vetm n disa kushte patologjik, dhe efektet ansore, t lidhura m shum tek dozat e teprta q fmija mund t marr, dhe jo vetm, mund t jen jo pak t rndsishme. 76. ANTIINFLAMATORET

Nuk shrojn nga smundjet as parandalojn prkeqsimin e gjendjes s fmijs n rast rrufe, dhimbje fyti, kolle, etj. N veanti nuk duhet prdorur asnjher aspirina tek fmijt, prve atyre rasteve q prshkruhet nga pediatri: mund t shkaktoj kompilikacione tek mlia apo edhe truri. 77. PIKA PR VESH

Pr dhimbjen e veshit m mir t prdoret paracetamoli i cili ka edhe veti kundr dhimbjs. Kjo pasi n rast t shpimit t timpanit (q ndodh shpesh n rastet e otiteve akute) pikat n vsh mund t jen t dmshme. 78. ACIDI FOLIK

Acidi Folik q ul nivelet n gjak t homocisteins, a sht i aft t reduktoj rrezikun kardiovaskular? Disa krkues shkencor anglez kan br nj studim, duke mbshtetur iden q ulja e nivelit plazmatik t homocisteins, sjell reduktimin e rrezikut kardiovaskular n 1020 %. Acidi Folik sht nj vitamin e grupit B q merret me an t diets s prditshme, dhe gjendet n natyr tek bimt me gjith jeshile. Homocisteina rrit rrezikun e smundjeve kardiovaskular, duke dmtuar veshjen e brendshme t arterieve. 79. KAFEINA

Kafeina (ose 1,3,7, trimetilxantina, sht quajtur ndryshe edhe Teina), sht nj alkaloid natyral q e gjejm n bimn e kafes, kakaos, ajit, kolas, guaranas dhe mats, si dhe n pijet q prodhohen nga kto bim. Nga ana kimike sht nj xantin dhe si e till ka veprim stimulues n sistemin nervor qendror (eliminon prgjumsin dhe aktivizon sensin e kujdesit dhe t prqendrimit). Kafeina ka nj efekt t leht diuretik dhe nj efekt modest enzgjerues. Ajo ka nj efekt irritues pr mukozat e stomakut. Efektet negativ nga mbidozimi jan: eksitimi, pagjumsia, dridhjet e duarve, t przierat, t vjella, rritja e diurzes, e ritmit t zemrs (takikardia) dhe ekstrasistola. Popullariteti i pijeve q prmbajn kafein (mbi t gjitha kafeja dhe aji) e rendisin kt substanc psikoaktive m t prhapurn n bot. 80. SULFONILURET

Ky lloj ilai ka dal n qarkullim prej vitesh. sht mekin nga goja. Emra t njohur q kan n prbrje kt ila jan minodiab dhe diabinese. Ktu futet dhe Daunil (i njohur n Shqipri). Kto lloj llacsh stimulojn pankreasin duke rritur n kt mnyr sasin e insulins q derdhet n gjak. Kjo insulin shtes e detyron glukozn t hyj n muskuj me sforcim. Problemi me kt ila sht se ato nuk e rrisin ndjeshmrin e organizmit ndaj insulins, por ato rrisin thjesht sasin e insulins (pra sasi dhe jo cilsi). Kjo e zgjidh problemin prkohsisht duke ulur nivelin e glukozs n gjak, por krijon nj problem afatgjat sepse stimulon rritjen n pesh. Pra ky ila vese sa rrit sasin e insulins n gjak. Por disa diabetike e kan nivelin e insulins shum t lart edhe pa e marr ilain. Nivel q mund t shkoj deri n 5 her m tepr se normalja. 81. BIGUANIDET

Ilaet me kt prbrje jan zhvilluar n vitin 1994. Ato veprojn nga nj drejtim i ndryshm n krahasim me sulfoniluret. N vend q t rrisin nivelin e insulins ato ngadalsojn sasin e glukozs q prodhohet nga mlia dhe zorrt e vogla ku tretet ushqimi. Kto ilae jan m t prparuara se te sulfoniluret sepse nuk shkaktojn rritje pesh ose ndonj smundje zemre. Por kto ilae megjithse jan m t prparuara kan disa efekte ansore. Shkaktojn problem stomaku, diarre, ndjenjn e ngopjes abdominale, etj. Njerzit q vuajn me zemr, mli ose veshka kshillohen t mos e marrin kt ila. Ilai tipik q prmban biganide quhet metformin. 82. ALFA GLUKOZ NDALUES

Disa nga kto lac si pr shmbull Acarbose, ngadalsojn shprbrjen e sheqernave n zorrt e vogla duke ndrhyr n enzimn me t njjtin emr, enzimn alfa glukoz. Kjo enzim bn shprbrjen e sheqernave q ndodhen n ushqimet q ham. Duke ndaluar kt enzim nga funksionimi nuk bjm gj tjetr vese parandalojm rritjen e sheqerit n gjak. Efekte ansore: gazra dhe dhimbje t abdomenit, po ashtu diarre. Nuk i kshillohet veanrisht t smurve me ulcera ose kolitis, gjithashtu shkakton pun t tepruar t mlis q mund t shkoj n dmtim t saj. 83. Ilai m i ri i dal n treg. Emri n kutin e THISCOLIDINIDION ilait: rezulin.

Ky sht ilai i par q ndihmon trupin q ta prdor m mir insulinn duke stimuluar disa pjes thithse t indeve t ashtuquajturat vendkalimi nprmjet t cilave glukoza hyn n qeliz nga gjaku. Nga studimet e bra n pacientt q prdorin kt ila dhe ilain e par (sulfoniluret) rezultoi se megjithse kishte ulje t glukozs prsri kishte rritje n peshn trupore. Ky ila ka efekte ansore kryesisht n mli, ka pasur bile edhe vdekje prej tij. Si dhe shkakton dhimbje, infeksion dhe dhimbje koke. 84. INSULINA

Insulina sht prdorur gjithnj n diabetin Tipi 1, n njerzit t cilt nuk prodhojn dot insulin. Ndrsa n diabetin Tipi 2 insulina prdoret si mundsia e fundit e mbetur. N fakt rreth 29 % e diabetikv t Tipit 2 mjekohen me injeksione insuline. Dihet se praktikisht diabeti Tipi 2 me an t diets dhe ushtrimeve fizike nuk duhet t arrij n kt pik t injeksionit t insulins. Pacienti q ka arritur n at faz q duhet patjetr injeksion insuline edhe sikur ta kuptoj m s miri rndsin e diets (perizs) dhe aktivitetit fizik, tashm nuk gjejn dot forca n personalitetin e tyre q ta fillojn luftn nga e para. Ata ja ln do gj n dor ilaeve. Insulina e zbuluar m 1922 vepron shpejt, brenda disa orsh pasi sht marr. Insulina detyron mlin t ndaloj prodhimin e glukozs dhe t filloj prdorimin e saj, detyron muskujt t thithin glukozn, bile n nj far shkall detyron edhe qelizat e yndyrs q t thithin glukoz. Ka shum rndsi sasia dhe momenti i injektimit t insulins. Me tepric dhe niveli i glukozs ulet shum duke shkaktar hipoglicemi. Shum pak nuk ja del q t detyroj qelizat t thithin glukoz. Pra sht shum delikat mnyra se si merret insulina. E cila ka dhe efekte ansore q jan hipoglicemi, shtim n pesh trupore dhe smundje gjaku. 88. MIOTENS

Tiocolchicoside. Ampul 4 mg/2ml. Ampula prmban 2 ml solucion: Prbrs aktiv: Tiocolchicoside 4mg. Nj kuti prmban 6 ampula pr prdorim intramuskular. Miorelaksant me veprim qendror. Tiocolchicoside sipas disa studimeve ushtron nj aktivitet selektiv agonist mbi receptort GABA-ergjike dhe glicinergjike. Kjo shpjegon efektin e Miotens si n kontrakturat e tipit reflektiv, reumatizmale e traumatike, ashtu edhe n ato

spastike me origjin centrale. Miotens nuk ndryshon as lvizshmrin e vullnetshme, as aktivitetin e muskujve respirator. Nuk ndikon n sistemin kardiovaskular. N t gjitha patologjit ku jan t pranishme kontraktura t grupmuskujve dhe hipertoni muskulore si trheqje muskulore, tortikolis, sindroma t dhimbshme post-traumatike ose post-operatore. Sindroma t dhimbshme t kolons vertebrore dhe t artikulacioneve, artralgji, cervikobrakialgji, lumbalgji dhe lumboiskialgji, dhimbje radikulare. Gjendjet spastike t hemiparezave me origjin vaskulare, traumatike, neoplazike, Morbus Parkison dhe parkisonizmi medikamentoz. 89. AZATRIL

Azithromycin. Prmbajtja e saj sht 8 kapsula, Azitromicin dihidrat, ekuivalent me 250 miligram azitromicin, niseshte gruri E 122 dhe substanca t tjera ndihmse. Mnyra e prdorimit bhet me rekomandim t mjekut. 90. AMOKSIKLAV

Amcilinum/Acidum Clavulanicum. Tableta t veshura me film 625 mg, n blister me 10 tableta. Prbrsit veprues jan Trihidrati i amoksicilins dhe klavulanat kaliumi. Pr far prdoret: do tablet 625 mg prmban 500 mg amoksicilin n formn e trihidratit t amoksicilins dhe 125 mg acid klavulanik n formn e klavulanatit t kaliumit. Amoksiklav 2x sht nj antibiotik i grupit t penicilinave (betalaktamik). Ai sht nj antibiotik me spektr t gjer, me veprim baktericid (vrass) kundrejt baktereve t ndryshme, shkaktare t infeksioneve. Amoksiklav prdoret pr trajtimin e infeksioneve t mposhtme: Infeksione t rrugve t siprme t frymmarrjes; infeksione akute dhe kronike t kaviteteve paranazale (sinusit), infeksione t rrugve t poshtme t frymmarrjes (bronkit, pneumoni), infeksione t traktit urinar; infeksione t prziera t shkaktuara nga baktere gram negative, gram pozitive ose mikroorganizma anaerob, infeksione t gojs dhe dhmbve (infeksione odontogenike). 91. Analgjezikt

Analgjezikt jan ilae q lehtsojn dhimbjen pa e ulur inflamacionin. Ato jan shum efektive n uljen e dhimbjeve t lehta dhe jo shum t forta t ngjashme me at t dhimbjs s koks ose t dhmbit. Ato nuk kan efekte ansore si ilaet e tjera IAJS. Analgjezikt japin efekt shpejt, zakonisht brenda nj ore. lirimi nga dhimbja zgjat zakonisht nga 4 deri n 8 or. Kto ilae funksionojn duke penguar drgimin e sinjaleve dhe dhimbjes n tru ose duke penguar vet trurin q t marr sinjale. Acetaminophen, prbrsi aktiv q ndodhet n analgjezikt m t prdorur. Prfshi ato q nuk kan aspirin n prbrjen e tyre si: Anacin, execedrin dhe Tylenol. Acetaminophen nuk e irriton stomakun si llact IAJS, por duhet t kihet kujdes q t mos merret me ilae q merren pr hollimin e gjakut. Gjithashtu nuk duhet t pihen pije alkoolik shpesh, pasi kjo shkakton q ilai t dmtoj mlin kur pihet alkool rregullisht. 92. Ilaet e quajtura COX-2

Nse ju keni probleme me stomakun, ju mund t prdorni ilaet COX-2. Kto ilae ulin dhimbjet dhe kan m pak efekte ansore se aspirina dhe ilaet IASM. Ky ila ndikon n enzimn q prodhon trupi q sht prgjegjs pr dhimbjen dhe inflamacionin. Ilai i till q sht aprovuar nga ministria amerikane e shndetsis quhet Celecobix dhe n dyqan e gjeni me emrin celebrex, prdoret 200-400 mg n dit. Pra ky ila ka prparsin se nuk dmton mukozn e stomakut, si bjn ilaet e tjera q merren kundr dhimbjs (IAJS).

93.

SULFASALAZIN

Ky ila sht prodhuar pr t mjekuar kolitin dhe "smundja e kron-it". M shpesh prdoret pr trajtimin e formave t lehta t artritit reumatik. Dhe me sa duket vepron si methotrexate, pra duke shtypur disa pjes t sistemit imunitar. Sulfasalazine kombinon salicilate (salicylates) dhe sulfa, nuk u rekomandohet atyre me alergji ndaj prbrsve t sulfa-s. Gjithashtu mjekimi ka efekte ansore si shqetsime gastrointestinale, t vjella, dhimbje koke, plasaritje lkure. N raste shum t rralla mund t ndikoj n numrin e qelizave t bardha t gjakut. Mund t ndikoj n efektshmrin e sperms, gj q normalizohet me ndrprerjen e ilait. 94. AZATHIOPRINE

Hyn tek ilaet q shtypin sistemin imunitar (immunosuppressive). N fillimet e veta sht prdorur pr t parandaluar mospranim q i bn organizmi organeve t transplantuara. M pas Azothioprine u prdor n njerzit me artrit reumatik tek t cilt ilaet e tjera m popullore nuk kan pasur asnj rezultat. Ashtu si ilaet e tjera IASM, edhe ky ila sht i vonuar n dhnien e efekteve t tij. Mund ti duhen deri n 3 muaj q t filloj t jap efektet e para dhe deri n 6 muaj q t jap efektin maksimal. Ka disa efekte ansore, si: marramendje, t dukt sikur do vjellsh. Meq sulmon sistemin imunitar zvoglon aftsin e organizmit pr tu mbrojtur nga infeksionet e jashtme, si: gripi, ftohje, etj. Para se t merrni kt ila merrni parasysh avantazhet dhe disavantazhet q sjell prdorimi i ilait. 95. CYCLOSPORINE

Ashtu si Azothioprine edhe Cyclosporine sht ila q shtyp sistemin imunitar (immunosuppressive) q sht prdorur pr t parandaluar mospranimin q i bn organizmi organeve t transplantuara. Cyclosporine mund t mund t shkaktoj efekte ansore q fillojn me rritje t tepruar t qimeve dhe me rritjen e tensionit t gjakut e deri tek probleme m serioz, si: jofunksionim (dysfunction) t veshkave. Nuk u rekomandohet atyre q vuajn nga presioni i lart i gjakut dhe smundje t veshkave dhe mlis. Ky ila prdoret tek ata njerz ku ilaet e tjera nuk kan patur efekt. 96. GOLD SALTS

Ky ila ul aktivitetin e artritit reumatik, por se si vepron saktsisht nuk dihet. Q kur ky ila u prdor n fillim e deri tani, ky ila nuk prdoret m aq shpesh si edhe m par. Ilai ekziston si tablet, edhe si injeksion. Efektet ansore prfshijn: diarre, plasaritje lkure, irritim t gojs. Gjat trajtimit me kt ila duhet t bhen rregullisht analizat e gjakut dhe urins pr t kontrolluar nse ka toksicitet. 97. KORTIKOSTEROIDET

Kto ilae jan prodhime sintetike q imitojn hormonet e prodhuara nga gjndrat e adrenalins, t cilat ndodhen pran veshkave. Kortikosteroidet japin ulje t menjhershme dhe t fuqishme t inflamacionit tek njerzit q vuajn me artrit reumatik. Kto prdoren m tepr n rastet e krizave kur dhimbja sht e madhe. Jepen n form tabletash ose injeksionesh. Ato mund t prdoren bashk me ilaet IASM deri n momentin q ilaet IASM fillojn t japin efektin e tyre (si e pam m sipr ilaet IASM vonojn me muaj deri sa t japin efektin e tyre). Ilai m i prdorur nga ky grup llacsh sht Prednisone, por ka edhe shum t tjer. 98. TETRACIKLINA

Ilaet e ksaj familje kan gjetur prdorim n trajtimin e artritit reumatik. Kto ilae njihen prej kohsh pr aftsin e tyre pr t luftuar infeksionet. Tetraciklina nuk ka shum efekte ansore dhe merret leht. Disa

studime t ndrmarra n kafsh dhe n njerz tregojn se tetraciklina ka aftsin q t zvogloj numrin e disa qelizave t caktuara t sistemit imunitar, si dhe kimikatet q shkatrrojn lndn ndrtuese t kyeve (kartilageve). Doksicikline (doxycycline) dhe minocikline (minocycline) jan lloje ilaesh t familjes s tetraciklins q jan prdorur pr t luftuar infeksionet e lkurs s fytyrs (acne) kto ilae tani po studiohen n trajtimin e osteoarthritis dhe artritit rumatik.

99.

MODIFIKUESIT

KUNDRPRGJIGJES

BIOLOGJIKE

Njihen ndryshe si "agjentt biologjik". Kjo kategori e re ilaesh vepron n qeliza t caktuara t sistemit imunitar t cilat jan prgjegjs pr shkatrrimin e kyeve. N kt mnyr kto ilae t reja nuk kan efektet ansore q kan ilaet tradicionale t prdorura deri tani. Nga mnyra se si veprojn mbi sistemin imunitar kto ilae i quajn ndryshe edhe "bomba inteligjente". Prdorimi i ktyre ilaeve po shkakton eufori n fushn e trajtimit t artritit reumatik, jo vetm se po jep rezultate shum t mira, por edhe sepse sht nj metod krejtsisht e re mjekimi. Deri tani jan aprovuar dy lloje ilaesh t tilla pr prdorim t gjer: Etanercept (emri n farmaci: Enbrel) dhe Infliximab (emri n farmaci: Remicade) 100. ETARNECEPT (ENBREL)

Ky ila vepron mbi faktorin tumor-nekrotik q shkurtimisht do e quajm FTN. FTN luan rolin kryesor n procesin e njtjes dhe dhimbjes s kyeve. FTN sht nj Citokin, nj lloj protein q ndihmon n rregullimin e funksioneve t shum qelizave prfshi ato q shkaktojn inflamacionin e kyeve. Ilai ekziston n form injeksioni dhe merret dy her n jav. Pluhurin duhet ta ruani n frigorifer (jo tek akulli). Avantazhet e ilait: ky ila prdoret n njerzit ku llact e tjera anti-reumatike, smundje modifikuese nuk kan pasur efektet e dshiruara. Gjithashtu, ilai mund t rekomandohet t prdoret edhe para se ilae t tjera t jen prdorur. Rezultatet jan t knaqshme. N 60-70 % t rasteve q jan trajtuar me kt ila pacientt kan pasur nj lehtsim t theksuar t njtjes dhe dhimbjeve n kye. Efektet vijn shpejt n m se dy jav dhe i duhet 3 muaj q t jap efektin maksimal.

Ilaet dhe bimt mjeksore q shrojn t gjitha smundjet

Pr smundje t shumta n trupin e njeriut si p.sh., obeziteti, diabeti, smundjet e zemrs, forma t ndryshme tumorale, etj; shpesh si shkak kryesor kan nj regjim ushqimor dhe nj ushqim t paprshtatshm. Por jo vetm kaq. Mjaft prej tyre mund t arrinin t parandaloheshin fal nj ushqyerje t shndetshme dhe t ekuilibruar. Ndrkoh, shkenca ka arritur, fal studimeve t ndryshme, q t tregoj se mjekimi nprmjet ushqyerjes s prshtatshme (terapia mjeksore popullore) prmirson cilsin e jets dhe kursen shpenzime pr kujdesin mjeksor. Por far sht nj ushqyerje e prshtatshme dhe e ekuilibruar? T gjitha kto sqarohen n suplementin e fundjavs n Tirana Observer, me receta t dobishme pr t siguruar shndet dhe jetgjatsi. Mund t merrni prgjigje pr shum nga pyetjet q dokujt mund ti lindin n jetn e prditshme, si jan roli dhe funksioni i yndyrnave, proteinave, vitaminave, far sht nj diet e shndetshme, dhe pr shum elemente t tjera t rndsishme q prbjn at q quhet nj ushqyerje e shndetshme. Dieta sht mnyra e vetme pr ti ln t pushojn organet jetsore dhe pr ti ndihmuar ato t funksionojn sa m mir, duke shmangur problemet e ndryshme shndetsore. sht e nevojshme t msohet nj teknik sa m e prshtatshme pr nj diet efikase dhe pa rreziqe, si edhe sekrete t tjera pr nj shndet t mir. Cilat jan ushqimet q kurojn anemin, frutat e perimet e dobishme pr organizmin. Ndrsa m posht, radhiten kshilla dhe receta me bim e ushqime, t cilat jan t njohura pr efektet e tyre kundr t gjitha smundjeve m t shpeshta q rrezikojn organizmin e njeriut. Kto e shum t tjera n nj suplement prej pes faqesh, nj strategji e vrtet pr nj jet t shndetshme. Cilat bim kurojn anemin, smundjet e zemrs. Nj sr recetash t mbshtetura n mjeksin moderne, por aq dhe n at popullore, pr t kuruar smundje t ndryshme q shfaqen n organizmin ton. Kshillat m t fundit q japin mjekt pr t shmangur smundjet e zemrs, stomakut, aparatit trets, gripit. Si t luftoni kancerin, diabetin e shum shqetsime t tjera me fruta dhe perime. Si t shmangni smundjet e ndryshme, cila sht strategjia e duhur pr nj jet t shndetshme. Cilat jan recetat m t fundit t rekomanduara nga mjekt pr t qen t shndetshm. Gjithka n numrin e sotm n nj suplement prej pes faqesh, nj strategji e vrtet pr nj jet t shndetshme. Do t gjeni kshilla dhe receta pr t luftuar do smundje q ju shqetson.

Ilaet Popullore kundr anemis T smurt anemik duhet t konsumojn ushqime t pasura me hekur, si: mish, peshk, shpretk, vez, perime, fruta etj. Ktyre t smurve u kshillohet prdorimi i frutave t freskta, q prmbajn vitamine C, e cila ndihmon n absorbimin ose marrjen e hekurit. Nse pin kafe, aj, kakao apo edhe lngje t tjera, q prmbajn kafein, duhet ti marrin dy or para ose pas ushqimit, sepse vshtirsojn absorbimin e hekurit. N numrin e ktij suplementi, jan przgjedhur disa nga ushqimet baz t cilat luftojn smundjen e anemis dhe ndihmojn t gjith pacientt kronik t ksaj smundje ta ndjejn sa m pak at. Gjithka prgatitet dhe konsumohet n kushtet e shtpis, pa shpenzime t mdha financiare. HURMA Hurma duket t jet edhe nj nga frutat baz, q ndihmon n eliminimin e smundjes. Pr kurimin e anemis n mjeksin popullore prdoren pothuajse t gjitha pjest e bims, frutat, gjethet, degt, rrnjt etj. N vendet arabe sht ushqim kryesor, i cili shuan urin pr shkak t prbrjes s celulozs. Hurmat kan gjetur prdorim t mir kundr anemis. Edhe n vendin ton, mjekt popullor i kan kthyer t gjitha krkimet pr smundjen e anemis tek hurmat. Tez kjo e cila hedh posht faktin e hurmat bjn mir vetm pr gjndrat tiroide. Pasi ato jan shum t domosdoshme t konsumohen nga t gjith ata q kan probleme me gjakun e tyre, kryesisht mangsira si n rastin e anemikve. KAROTA Karota sht e pazvendsueshme pr shndetin e njeriut. Lngu ditor i karots n sasi prej 50-150 gram sht ila efikas te t smurt, q vuajn nga anemia. Karota n periudh rekord e rregullon pastrimin e gjakut. Kshillohet q t gjith ata persona q vuajn nga anemia, t konsumojn minimalisht 2 karota q qruara do dit, ndrkoh q n ushqimet e tyre nuk duhet t mungoj asnjher karotat. Vetm prdorimi i prditshm i karotave sjell eliminimin e problemeve me gjakun dhe ul riskun pr smundje t tjera. RREPA E KUQE Nisur edhe nga vet ngjyra kuptohet q rrepa e kuqe sht ushqimi baz pr anemikt. Ktyre t smurve u kshillohet pirja do dit e 150 ml lng t rreps s kuqe, para buke, apo t konsumohet sa m shpesh domatja. Nga ana tjetr kta pacient kronik, t fardo grupmoshe q t jen, duhet t marrin do dit 10 15 fruta t mandarins pr nj koh prej 20 25 dit. Injektimi i vitaminave, lngjeve dhe sasive t gjakut nprmjet frutave dhe perimeve, sipas Mjeksis Popullore duket t jet edhe rroga m e mir pr rritjen e nivelit t gjakut n organizm dhe mbi t gjitha normalizimin e sistemit organik. GJETHE HITHRE Nj kur e efektshme pr t smundjen e gjakut sht edhe ajo e prgatitur nga 250 gram gjethe hithre, 10 gram uthull dhe 10 gram gjethe delli. T gjitha kto vendosen n 1 litr uj t ftoht, ku qndrojn 12 or. Pastaj zihen pr 10 minuta, mblsohen sipas dshirs me mjalt dhe pastaj srish mbyllen dhe qndrojn t mbyllura pr 20 minuta. Kullohen dhe pihen gjat tr dits me lugn e kafes. Kjo duhet t prsritet disa her n muaj dhe ndihmon n qarkullimin normal t gjakut si dhe rritjen e sasis s tij n organizm. sht nj nga bazat kryesor t Mjekis Popullore. LULESHTRYDHJA sht bim shumvjeare me shije t hidhur n t mbl. N fitoterapi prdoren gjethet, rrnja dhe lulet. Gjethet e reja t ksaj bime jan mjaft t pasura me vitamin C, me kripn natyrore, e cila bn pastrimin e gjakut. N shum vende prdoret si sallat, sidomos pr ata q vuajn nga anemia. Luleshtrydhja prmban glikozidet e hidhura, insulinn, taninet, vitaminn B, C dhe provitaminn A, shum minerale, ka prqindje t lart t kriprave t kaliumit, sidomos n gjethe, karotenoide, protein, pektinn, holinn etj. N rast se konsumatort e kan t vshtir n periudha t caktuara q t gjejn luleshtrydhe n treg, atyre u kshillohet edhe prdorimi i lngjeve t frutave q me luleshtrydhe por q nuk prmbajn gaz. FIKU sht nj frut, q prmban shum karbohidrate, albumin, yndyr. Prdoret i freskt, i thar dhe i prpunuar n produkte t ndryshme. Rekomandohet t prdoret nga personat e dobsuar, nga anemikt dhe nga ata q ndiejn shum t ftoht, pasi i japin organizmit forc dhe nxehtsi. Nj tjetr mnyr pr kurimin e t smurve me anemi sht edhe pirja e tri lugve kafeje n dit nga masa e prftuar nga shalqiri, karafili, mastiku dhe sheqeri. Tre kokrra shalqiri mbushen me 50 gram karafil dhe 100 gram mastik. Pasi piqen u hidhet sheqer. E gjith masa e krijuar zihet derisa t mpikset mir dhe pihet do dit. FARAT E ZEZA Fara e Zez prmban vaj acidik t pangopur, vaj me eter, vitamina dhe nj sr substancash t tjera t domosdoshme pr organizmin. Tashm sht vrtetuar se vaji acidik i pangopur q prmban fara e zez ndikon pozitivisht mbi metabolizmin e trupit, rrit imunitetin dhe ndalon alergjin. Por farat e zeza u bjn mir edhe anemike. Kjo pasi fara prmban prafrsisht 38 pr qind karbohidrate, 35 pr qind vajra

t ndryshm, 21 pr qind albumin dhe pjesa tjetr prbhet prej m shum se njqind substanca t ndryshme. Pr tu prmendur jan: vajrat acidike t pangopura, acidi Linolein, acidi alfa-Linolein, vajrat me eter (nigellon, alfa-pinen etj.) Bimt mjeksore q prdoren pr mjekim Aloa Vera Pr kt bim jan gjetur shkrime t ndryshme edhe npr papiruse, pr t ciln thuhet se sht bim shum e dobishme dhe nga ajo jan prodhuar tableta t vogla kundr infeksioneve t ndryshme. Kopra Foshnjave t posalindura iu jepet n form aji, pr pengimin e dhembjeve dhe shtangimeve t cilat e prcjellin foshnjn n muajt e par t lindjes. Me sukses prdoret edhe kundr kollit. Trumza sht ekaspektorans i mir dhe spazmolitik i leht. Ka edhe veprim bakteriologjik. Prdoret si bar pr shrimin e organeve t tretjes, si edhe ndodhet si prbrs i shum ajrave tjera. Kamomili Prdoret kundr dhembjeve dhe shtrngimeve, inflamacioneve t lkurs dhe mukozs s gojs, fytit, hunds, syve, po ashtu pr rregullimin e tretjes s ushqimit, pastrimin e rrugve urinare nga jasht dhe brenda, kundr hemorroideve. Mendra Prdoret si spazmolitik (kundr ngreve dhe shtangimeve n lukth e organe tjera), pastaj pr qetsimin e shtangieve t muskujve sidomos n organet e tretjes etj. Lngu i Kulfims Bima e kufilms ose lulevathit sht nj prej bimve m t njohura, q ndihmojn n qarkullimin sa m t mir t gjakut, dhe ndihmon n funksionimin e mir t zemrs. N rrahjet e shpejta t saj aji ka dhn rezultate shum t mira. Mjekt kshillojn pirjen e dy gotave aji n dit. Kakaoja mbron nga smundjet e zemrs Kakaoja mbron nga smundjet kardiovaskulare, stimulon neuronet, kuron gjendjen shpirtrore. Ajo ka t gjitha vetit e okollats.Stimuluese, antidepresive, pr do nevoj afrodiziake. Pr disa persona nuk ka shum ndryshime nga nj drog. Kakaoja, mes t gjitha ushqimeve, sht burimi m i pasur me flavanoli, substanca biologjikisht aktive, t cilat gjenden tek ushqimet bimore. T mos i ngatrrojm me flavanoli-t e vers, t cilat mungojn te kakaoja. Ato jan substanca intoksikuese, q gjenden n brendsi t saj, q mbrojn nga smundjet kardiovaskulare dhe ndihmojn n mbajtjen hapur t arterieve. Pak kakao mund ti jap nj shtys kujtess. Kakaoja, si aji dhe kafeja, prmban substanca t ngacmuese t cilat veprojn mbi receptort e sistemit nervor, duke rregulluar efektshmrin e qelizave. Flavanoli nxit nj pjes t mir t prgjigjeve t neuroneve, q sht reagimi i par n baz t fenomeneve shum t vshtira t kujtess dhe kuptimeve. Kakaoja prmban Flavan-3-ols, nj prbrs i cili ndihmon n uljen e presionit t gjakut. Prbrsit e kakaos njihen si nga antioksidantt m t prqendruar dhe q ju mbrojn realisht nga smundjet e zemrs dhe nga kanceri. Po ashtu, mos harroni edhe okollatn e zez, e cila ju mbron nga rreziku i vdekjes. Kakao kuron: 1-T mbron nga smundjet kardiovaskulare 2-sht antidepresive 3-Bn t mundur uljen e presionit t gjakut 4-Parandalon kancerin 5-Zhvillon kujtesn Fiku T gjith t dhnat e mjeksis popullore arrijn n t njjtin prfundim. Fiku sht i domosdoshm pr t vn n pun aparatin trets dhe i jep nxehtsi trupit. Pr kt arsye rekomandohet prdorimi i ktij fruti prgjat gjith kohn e sezonit t tij. Kryesisht tek personat q kan probleme me gjakun, tek fmijt, si dhe tek problematikt e stomakut. Molla Jan t padiskutueshme efektet pozitive t ktij fruti. Madje q n lashtsi sht vn re,domosdoshmria e organizmit pr mollt e kuqe dhe jeshile. Sipas Mjekis Popullore ky frut pastron veshkat, shron rregullimet n aparatin trets. Dhe prdorimi i molls jeshile bn t mundur edhe rnien nga pasha, pr t gjith fanatikt e pamjes estetike.

Banania Bn mir pr organin baz t njeriut, zemrn, forcon muskujt dhe e lodh trupin. sht e kshillueshme prdorimi i ktij fruti kryesisht n mngjes, si dhe prdorimi i tij shoqruar me qumsht. Nga ana tjetr n estetik, banania prdoret pr t relaksuar fytyrn, pr ti dhn asaj ndriim dhe elasticitet. Mjeksia Popullore e rekomandon pr t gjitha grupmoshat. Kajsia Ky mund t quhet edhe si futi udibrs, pr Mjeksis Popullore. Nprmjet konsumimit t kajsis, trupi i njeriut prfton prodhimin e gjakut. Zbukuron lkurn dhe bn mir pr flokt. Mbi t gjitha sht e kshillueshme kryesisht pr femrat, pasi mjekt e bimve deklarojn se prdorimi I kajsis bn t mundur parandalimin e kancerit. Vishnja sht nj frut i mbl n shije, shpesh mund t ngatrrohet edhe me qershin. Por pr ekspertt e Mjekis Popullore ky frut sht super i pasur me vitamina dhe mineralet baz pr organizmin e njeriut. Pikrisht pr kt arsye rekomandohet q ky frut t konsumohet nga t gjitha grupmoshat, veanrisht fmijt dhe t moshuarit. Qitro sht nj frut me origjin greke, n pamje t par ngjan me portokallin, por ka nj shije m t atht se agrumi tjetr i ngjashm. Mjeksia Popullore tregon se ky lloj fruti, i cili e ka kohn e vet n vjesht, ndihmon veanrisht n tretjen e ushqimit. Gjithashtu pakson rrjedhjen e gjakut nga mishi i dhmbve, si dhe shron ftohjen dhe bn t mundur stabilizimin e kolesterolin. Portokalli Shum e prdorin kur jan t ftohur, ndrkoh q rekomandohet konsumimi i portokallve edhe prpara se t na zr smundja. Sipas t dhnave rezulton se portokalli jo vetm bn t mundur parandalimin e ftohjes apo t gripit por edhe sht nj aleat shum I mir pr t gjitha smundjet e zemrs dhe ndihmon qarkullimin e gjakut tek t smuret e paralizuar. Mandarina Duket t jet nj ndr agrumet m t preferuar t Grekve t Lasht, pasi vet fruti sht tepr i mbl dhe ka shum lng n prbrjen e tij. Madje shekuj m par ekzistonte nj teori, sipas s cils mandarina ndihmon n luftimin e infeksionit. Teori e cila mbshtetet edhe n ditt e sotme, madje m t vjetrit e shtrydhin kt frut dhe e vendosin n vendin q ka marr infeksion. Rrushi I bardh apo i kuq kjo nuk ka shum rndsi. Ajo far na rekomandojn mjekt popullor sht konsumimi i t paktn nj erek kilogrami rrush n dit nga t gjith personat, pavarsisht moshs. Rrushi pastron veshkat, ndihmon n eliminimin e gurve t vegjl, pastron infeksionet n mlin e zez dhe stabilizon rrahjet e zemrs. Pjepri Pr t gjith ata persona t cilt vuajn nga pagjumsia por q nuk kan gjetur ende zgjidhje me medikamentet, apo rekomandimet e mjekve specialist, kurat popullore japin siguri maksimale. Sipas tyre konsumimi i pjeprit largon pagjumsin, si dhe bn mir pr kancerin e zorrve dhe t lkurs. Pr kt arsye pjepri rekomandohet t konsumohet n temperaturn normale, pa e future n frigorifer, pasi i humbasin vlerat. Qershia Duket e pabesueshme por sht e vrtet. Qershit bjn t mundur uljen e kolesterolit n trup. Madje ndryshe nga shum fruta t tjera, pr prdoruesit e qershive vjen edhe nj lajm i mir nga Mjeksia Popullore. Pasi ata mund t han sasi t mdha qershis dhe t mos shndoshen, prkundrazi ky frut bn t mundur rnien nga pesha si dhe kontrollon nivelin e yndyrnave n gjak. Dardha sht nj ndr frutat q u rekomandohet t gjith njerzve q kan probleme me zemrn. Pasi dardha me t gjitha prbrjet e veta bn t mundur forcimin e damarve t zemrs si vendos ekuilibr mes presionit t ult t gjakut. Pikrisht pr kt arsye, mjekt popullor kshillojn q dardhat t konsumohen do dit nga njerzit q kan probleme me rrahjet e shpeshta t zemrs, si dhe ata q prjetojn emocionet t forta. Speci Pr Mjeksin Popullore, ky perim duket t jet nj fabrik mrekullish. Pasi konsumimi i shpesht i specit, rekomandohet nj i pagatuar do dit, bn shum mir pr forcimin e flokve dhe eviton rnien e tyre. Nga ana tjetr nprmjet specat mund t zgjidhin edhe problemet e atyre q i kan thonjt e dobt dhe nuk u rriten. Speci sht nj kurues total i lkurs. Brokoli Preferohet t konsumohet i zier, dhe pa asnj yndyr. Brokoli, nj ndr bimt jeshile m t prdorura n kuzhinn mesdhetare, pr t Urtt

Popullor, ve t tjerash sht edhe medikamenti baz pr paksimin e rrezikut t kancerit t stomakut dhe t tubit t ushqimit. Nisur nga kjo, rekomandohet konsumimi i brokolit kryesisht nga grat q kan rrezikshmri t lart ndaj kancereve t ndryshme. Llahanaja sht nj nga perimet m t veanta q koht e fundit, ka hyr edhe n tregun ton. Libra t tr t Mjeksis Popullore tregojn se nprmjet ksaj bime, bhet e mundur edhe pengimi i plakjes dhe rigjenerimi i lkurs. Nj arsye e mir kjo pr konsumimin t prditshm, kryesisht pr t gjith ato femra q harxhojn para pa fund n kmbim t rinis s tyre. Karota Jan t njohura thuajse pr t gjith njerzit veantit dhe t mirat e karots. Prvese u bn shum mir dhmbve dhe ndihmon n zbardhjen e tyre, karota i jep energji trupit t njeriut dhe bn t mundur stabilizimin e nivelit t kolesterolit n gjak. Nuk lihen mnjan dhe vetit e betakarotenit, aq shum i kshillueshm edhe nga mjeksia moderne, si nj element baz pr jetgjatsin dhe funksionimin e mir t gjitha organeve t njeriut. Kastraveci Jo m kot, q n epokn primitive, koh kur ende nuk kishin dal kremrat dhe produktet e paketuara t cilat ndihmonin n zhdukjen e syve t plakur, t enjtur dhe t rrudhur. Edhe n ditt e sotme, prdorimi i kastravecit, duket t ket t njjtat veti udibrse. Mjeksia Popullore vrteton se ky produkt bn t numri n rinimin e muskujve t lkurs, si dhe i jep elasticitet qelizave. Hudhra Hudhra sht pa diskutim me vlera t jashtzakonshme. Sipas mjekve prdorimi i saj bn t mundur uljen e tensionit, ndalon mpiksjen e gjakut, bn mir pr zhdukjen e kancerit t stomakut dhe forcon qndrueshmrin e trupit. Pr kto dhe shum t tjera, rekomandohet prdorimi i hudhrs, nga t gjitha grupmoshat. Ananasi Ananasi sht fruti q ndihmon n forcimin e kockave, n prmirsimin e gjendjes shndetsore gjat gripit, si dhe ndihmon n parandalimin e problemeve dhe ul rrezikun e smundjeve t zemrs. Edhe pse sht pak e vshtir ta ndash frutin nga lkura, rndsia qndron t prbrsit q ky frut prmban. Ananasi ka vlera t shumta pr shndetin e njeriut, sidomos pr forcimin e kockave, pasi sht nj frut shum i pasur me vitamin C. Sidomos nj ndikim t dobishm, ky frut ka pr t gjith ata njerz q kan probleme me jashtqitjen. sht e kshillueshme q fruti t jet i freskt dhe kjo gj dallohet tek gjethet e tij. Ato nuk duhet t jen aspak t zverdhura, por n nj jeshile sa m t errt. M t mirt jan ananaset e kultivuar n Costa Rica, sepse prmbajn m shum vitamina, n krahasim me t vendeve te tjera. Bananet Bananet jan shum t rndsishme n prdorimin kundr hemorragjis Cerebrele, po ashtu ato ulin tensionin e lart, ulin aciditetin e stomakut, si dhe ndihmojn kundr diarres. N qoft se vuani nga tensioni i lart duhet t mendoni gjithmon, pr frutin tropikal t Bananes. Dielli sht ai q ngre tensionin, ndrsa banania bn t kundrtn e tij. Studimet kan treguar se banania sht frut shum i pasur me Kalium, dhe si e till ajo ndihmon n uljen e rrezikut t hemorragjis Cerebrale. Banania sht burim kaliumi, nj frut i till ka 396 miligram ose 11 pr qind t mineraleve t nevojshme t nj dite. y deri tre banane ne dite jan optimale, thot Biofisikanti David Young. Nprmjet ktij fruti ndodh ulja e ndjeshme, q shkakton kundr aciditetit t lart n stomak. Banania mbron stomakun, pasi arrin t bllokoj bakteret q mund t jen aktive n t. Dardha Dardhat njihen pr efektet e tyre pozitive n forcimin e kockave. Ato ulin sasin e yndyrnave n gjak,ndihmojn n tretjen e ushqimit, si dhe luftojn infeksionet e ndryshme. N shtjen e shndetit edhe dardha do t vendosej krahas molls dhe portokallit. Por fruti jeshil, ka dhe dika t prbashkt me fasulen, pasi ka nj prmbajtje shum t dobishme pr uljen e kolosterolit n gjak. Dhe si e shpjegon dhe Dr.Mary Ellen Camire, kjo sht dika e rrall te frutat. Gjithashtu, dardhat prmbajn nj mineral shum t domosdoshm pr forcimin e kockave, duke ndihmuar kshtu, kundr osteoporozs, q shkaktohet si rrjedhim i mungess s ktij minerali, t gjendur te dardha. Ky frut sht i dobishm dhe pr trurin. Dardha para ngrnies ashtu si molla nuk duhet qruar, pasi shum vitamina ndodhen n lkurn e saj. Peshku Vlerat e peshkut jan t padiskutueshme. Ato ulin rrezikshmrin e smundjeve t zemrs. Gjithashtu, mjaft vlera ka pr ata q pin duhanin, pasi bn pastrimin e infeksioneve n laring. Nj vler t madhe ka vaji i Peshkut, i cili sht i pasur me omega 3, shum i nevojshm pr organizmin. Eskimezet jan njerzit q prdorin peshkun m shum nga do popull n bot dhe smundjet e zemrs pr ta jan pothuajse t panjohura. Sipas studiuesve Omega 3, q prmban peshku ka ndikimin m pozitiv n organizmin e njeriut. Prdorimi i shpesht i peshkut sht shum me vlera pr njerzit q kan vshtirsi frymmarrjeje, pr ata q vuajn nga azma, ose pr prdoruesit e rregullt t duhanit. Peshkun rekomandohet ta prdorim patjetr do jav, mbase dhe dy her n jav.

Vaji i ullirit Vaji i ullirit sht shum i dobishm pr zemrn dhe ndikon n mirfunksionimin e saj. Ky vaj ndikon n uljen e sasis s kolesterolit n gjak, si dhe ul rrezikun e shfaqjes s kancerit te femrat. T gjitha llojet e yndyrnave, si gjalpi,margarina dhe vajrat prmbajn kalori t shumta, por q nga organizmi i njeriut perceptohen n mnyra t ndryshme. Greket e duan dhe jan prdoruesit e par t vajit t ullirit dhe prdorin shum pak gjalpin dhe margarinn. Vaji i ullirit sht quajtur ndryshe nga mjeksia Shoku m i mir pr gruan, pasi luan nj ndikim shum pozitiv n mbrojtjen nga kanceri i gjirit. Prmbajtja kryesore n vajin e ullirit sht Vitamina E, e cila ka vetin e rigjenerimit. N prgjithsi vaji i ullirit, rron gjat, si dhe duhet t mbahet n ambiente t freskta dhe t thata, t mbrojtura nga drita. Qumshti Qumshti sht nj ndr komponentt m t rndsishme n nj diet t shndetshme. N t gjenden prbrs t ilt luajn rol t rndsishm n forcimin e kockave, ulin tensionin e gjakut, si dhe nivelin e lart t kolesterolit n gjak. Qumshti ndihmon edhe n uljen e rrezikut t prekjes nga paraliza t ndryshme. Me gjith vlerat e mdha q ka qumshti, prsri i rekomandueshm sht prdorimi i qumshtit me yndyr t reduktuar. Nj got qumsht prmban 10 pr qind yndyr. N koht e sotme ekziston mundsia e nj qumshti me yndyr t reduktuar. Qumshti sht i dobishm edhe pr trurin. N nj studim t br u zbulua se personat q pinin nj gjysm litri qumsht n dit kishin 50 pr qind rezistenc m t fort kundrejt trombozs. N uljen e tensionit dhe kolosterolit ndikon prmbajtja e kalciumit t gjendur te qumshti. Kshillohet t paktn nj got qumsht n dit. Kosi Nse dikush do tiu ofronte nj luge me mikroorganizma t gjall pr t ngrn, natyrisht q gjithkush sdo t pranonte. Por far do t bnit nse kjo gj do t sillte t mira n shndetin tuaj? Miliona njerz e bjn kt gj duke ngrn, organizma t vegjl t gjall nprmjet kosit. Sipas studiuesve jan pikrisht kta mikroorganizma q forcojn imunitetin e njeriut. Ata mbrojn nga infeksionet. Kosi sht nj burim ideal i kalciumit. Nj e mir e madhe e kosit sht efekti kundr mykut n trupin e njeriut. Kjo gj ndodh kryesisht tek femrat. Po ashtu kosi ka efekte kuruese edhe pr ulern e stomakut dhe kto efekte i kryen njsoj si antibiotikt. Kosi duhet t prdoret i ftoht. Kosi i freskt prmban 100 milion baktere pr gram, ndaj rekomandohet prdorimi sa m i freskt i tij. Misri Misri vazhdon t jet numri nj pr t mbajtur konstante nivelin e kolosterolit n gjak, pasi ul ndjeshm grafikun e yndyrs n gjak. Ai luan rol n prodhimin e energjis trupore te njeriu. N jug t Dakots n ShBA, popullsia q prej vitit 1892 feston nj fest me emrin Festa e Misrit ku njerzit dekorojn gjithka me misr. Misri sht nj burim i vrtet proteinash dhe vitaminash. N nj studim t br me meshkuj t cilt kishin kolosterol t lart, pas nj trajtimi me produkte misri, si dhe me ushqime t varfra n yndyre, u arrit n rezultate mjaft t knaqshme. Misri gjithashtu sht burim energjie. Ai prmban nj lloj vitamine B (Thiamin) q sht e domosdoshme pr njeriun.N vendin ton nj prdorim t veant ka zn Buka e misrit dhe gjithmon sht rekomanduar pr njerzit q vuajn nga hipertensioni. Birra Paradoksi francez apo m mir efektet pozitive t alkoolit t marr n doza t vogla, q do t ishin shkatrruese n doza t mdha, sht mbshtetur s fundmi edhe nga mjeksia, jo vetm pr vern por edhe pr pijet e tjera alkoolike si birra. Prve ksaj, sinteza e studimeve dhjetvjeare ka treguar se e pir n mnyr t rregullt e t moderuar, birra ndihmon n parandalimin e nj sr smundjesh koronare apo kardiovaskulare, n saj t vitaminave t grupit B, B6, B12; n uljen e nivelit t kolesterolit, n saj t fibrave t mureve t qelizave t elbit, etj. Nj tjetr efekt pozitiv i birrs sht pikrisht veprimi antioksidant i maltos dhe ai parandalues i osteoporozs. Pra, mbron m mir se aspirina. Nse e pir n mnyr t moderuar nnkupton deri n 2 gota n dit nga 20l secila, n mnyr t rregullt nnkupton pirjen e birrs gjat vakteve dhe aplikimin e ksaj doze do dit. Mjalti Mjalti ka aftsi kuruese pr vet vitaminn B q prmban. Mjalti prmban veti dezinfektuese pr plag dhe grvishtje t lkurs. Sipas studimit t Dr.Molan mjalti triumfon mbi 7 lloje t ndryshme bakteresh. Prve shrimit t jashtm mjalti ka dhe veti kuruese t brendshme, si n qetsimin e stomakut. Kshtu pr kta paciente do ishte e rekomandueshme 4 lug aji mjalt n dit. Nj rol t rndsishm mjalti luan kundr diarres, sidomos pr fmijt e vegjl, pasi sht nj metode, mjaft e mir kuruese brenda nj ushqimi. Mjalti n kt rast, lufton bakteret dyfish m shpejt, se sa nj tretje sheqeri. Gjithashtu, mjalti ndihmon edhe n rastin e problemeve me jashtqitjen. Kujdes duhet treguar n prdorimin e mjaltit nga foshnjat. N ndryshim nga fmijt e vegjl dhe t rriturit, foshnjat nuk mund t prballojn tretjen n mnyr optimale t tij. Mjalti ka prmbajtje shum t lart sheqeri, 300 gram sheqer mund t krahasohen me 250 gram mjalt. 5 t mirat e rrepave Rrepat jan rrnj me ngjyr t kuqe. Ato kan shije t mbl dhe jan shum ushqyese dhe vitaminoze, pothuajse m tepr se do perime tjetr. Veanrisht e shijshme sht pjesa afr me lkurn mbuluese t rreps. Efektet e rreps jan t ngjashme me ato t spinaqit dhe t

dyja kto bim jan t nevojshme e t dobishme pr organizmin. Rrepat prmbajn folat dhe betain, dy lnd ushqyese t cilat ndihmojn n ruajtjen e nivelit t gjakut, rindrtojn arteriet e dmtuara, zvoglojn rrezikun pr smundjet e zemrs, etj. Mjeksia Popullore v theksin tek domosdoshmria e ksaj perimeje, madje kshillohet t gjith amvisat q t prdorin sa m shum t jet e mundur n menyn e tyre rrepn e kuqe. sht e domosdoshme msimi i fmijve q n vegjli me shijen e rrepave. 1-Zvoglojn rrezikun e smundjeve t zemrs 2-Rindrtojn arteriet 3-Ruajn nivelin e gjakut 4-Ndihmojn anemikt 5-Prmbajn vitamina t ndryshme 5 mnyrat e konsumimit t lakrs Jo pak por 22 kalori mund t prftoj gjithsecili nga ne nse konsumon qoft edhe 30 gram lakr t gatuar. Mjeksia Popullore ne Evrop, Azi, koht e fundit edhe n Amerik, tregon se ky sht nj nga bimt m udibrse dhe m t domosdoshme, kjo edhe pr numrin e kalorive q prmban. Lakra prmban prbrs t cilt stimulojn prodhimin e enzimave n organizm, t cilat realizojn prodhimin e radikaleve t lira dhe reduktojn rrezikun e kancerit. Lakra mund t hahet ashtu si sht e freskt, mund t gatuhet duke u zier me kujdes apo t merret gjat ngrnies s produkteve n fast-food-e. Nuk sht i kshillueshm prdorimi i teprt i lakrs turshi. 1-Prmban 22 kalori 2-Stimulon enzimat n organizm 3-Reduktojn rrezikun e kancerit 4-Rekomandohet lakra e zier 5-Nuk kshillohet n turshi Gujava Gujava sht nj frut tropikal, pak i njohur n vendin ton, por q ka filluar t zr vend n tryezn e shum vendeve evropiane. Ajo ka shije t mbl, por edhe pak t atht, pr vet sasin e pakt t acideve trupore q prmban. Gujava prmban sasi t larta likopeni, nj antioksidant i cili lufton kancerin e prostats. Ky frut tropikal, si asnj prodhim tjetr bimor prfshin n prbrjen e tij edhe prbrsit e domates dhe t limonit. N fakt 1 got lng nga fruti gujava prmban 688 mg potasium, nj sasi q mund t gjendej te nj banane. T urtt kinez, kshillojn q t gjith njerzit, veanrisht meshkujt t konsumojn kt frut, pasi thuhet q meshkujt nuk din ti zgjedhin ushqimet e tyre dhe t han m shum yndyrna, duke ln mnjan ushqimet vitaminoze. 1-Prmban 688 potasium 2-N prbrjen e tij ka domate dhe limon 3-Nj got lng nga ky frut, e barabart me nj banane 4-Prmban sasi t vogl acidesh 5-Shmang kancerit e prostats Lakra zvicerane Bashk me t gjitha llojet e tjera t bimve jeshile t shitura n tregun e zarzavateve, n tregun evropian dallohet edhe nj lloj tjetr bime jeshile, n formn e gjethes s lakrs. Kjo gjethe prmban lnd t nevojshme pr mirfunksionimin e shndetit. N t gjenden prbrs t ndryshm ushqimor, ndr ta edhe betakaroteni. N lakrn zvicerane gjenden kimikate t cilat mbrojn retinn e syrit, si dhe prmban pigmente q akumulohen dhe shfaqen n retinn e syrit. 1-Ka formn e gjethes s lakrs 2-Prmban lnd t nevojshme pr organizmin 3-N t gjenden prbrs t ndryshm ushqimor 4-Prmban betakaroteni 5-Prmban kimikate q mbrojn retinn e syrit Kanella Kanella sht nj nga aromat dhe erzat m t vjetra t njohura n bot, e cila njihej pr ndihmn q jepte te burrat q kishin probleme me stomakun, vetm nse przihej me sheqer. Kanella ndihmon n kontrollimin e nivelit t sheqerit n gjak, nivelet e larta t t cilit prbjn rrezik pr shfaqjen e smundjeve t zemrs. Sipas studimeve, u zbulua se nse t smurt me diabet tipi-2 konsumojn kanell pr 6 jav, jo vetm ulin nivelin e sheqerit n gjak, por edhe LDL, kolesterolin e keq. 1-Ndihmon meshkujt pr problemet me stomakun

2-Ndihmon n kontrollimin e nivelit t sheqerit n gjak 3-Ndihmon n smundjet e zemrs 4-T smurt me diabet duhet t konsumojn kanell pr 6 jav 5-Ul nivelin e sheqerit n gjak dhe kolesterolin e keq Purslana Edhe pse pr FDA, Agjencin e Kontrollit t Ushqimeve n bot, kjo bim prbn nj bar t keq, nj lloj droge, n shum vende t tjera prfshir Meksikn, Kinn dhe Greqin, kjo bim barishtore sht shum e njohur dhe e prdorur. Purslana prmban Omega-3, nj prbrs i cili sht shum i dobishm pr smundjet e zemrs. Shkenctart shprehen se n t prmbahet 10 deri n 20 her m shum edhe melatonina, nj antioksidant i cili parandalon prodhimin dhe shtimin e qelizave kancerogjene. 1-Bim barishtore shum e njohur dhe e prdorur 2-Purslana prmban Omega-3 3-E dobishme pr smundjet e zemrs 4-Ajo prmban 10 deri n 20 her m shum melatonina 5-Parandalon prodhimin dhe shtimin e qelizave kancerogjene Shega Lngu i shegs sht pija m e preferuar pr dekada t tra, n vendet e Mesdheut Lindor dhe tani ka filluar t jet edhe shum e krkuar n Amerik. Disa shkenctar izraelit kan zbuluar se burrat q pin nj got me lng shege n dit, jo vetm mbrohen nga kanceri i prostats, por edhe rregullojn sistemin e tyre sistolik, punn e zemrs dhe presionin e gjakut. Katr gota me nj lng t till do t plotsonin 50 pr qind t nevojave tuaja ditore pr Vitaminn C. Kshtu ajo ndihmon jo vetm n shum procese trupore, por shton edhe rezervat e vitaminave n organizm. 1-Mbron nga kanceri i prostats 2-Rregullojn sistemin sistolik 3-Rregullojn punn e zemrs dhe presionin e gjakut 4-Prmban vitaminn C 5-Shton rezervat e vitaminave n organizm Farat e frutave Farat e disa frutave n mjaft raste jan jo vetm ngacmuese, por edhe t kujtojn shijen e frutit nga jan marr. Edhe pse frutat nuk mund ti mbijetojn kohs, me farat e tyre nuk ndodh e njjta gj e till, sidomos kur ato prpunohen dhe konservohen. T tilla jan farat e kajsis, bajamet, frutat e ndryshme t thata, etj. Kto fara dhe fruta t thata prmbajn antioksidant t cilat reduktojn nivelin e insulins rezistente n gjak e cila mund t jet faktor rreziku pr shfaqjen e diabetit. 1-Farat i mbijetojn kohs 2-Ato mund t prpunohen dhe konservohen 3-Prmbajn antioksidant 4-Reduktojn nivelin e insulins rezistente 5-Parandalojn shfaqjen e diabetit Kumbulla e that Pse jan t shndetshme? Kumbullat e thara prmbajn sasi t larta acidi neoklorogjenik dhe klorogjenik, antioksidant q jan veanrisht efektiv n luftn kundr radikalit superoksid anion. Ky radikal i keq shkakton dmtime strukturale pr qelizat dhe dmtim i till mendohet t jet shkaktari kryesor i kancerit. Si ti hani? Si nj meze. Mbshtillni nj cop t holl proshute rreth kumbulls s thar dhe ngulni nj kunj dhmbsh. Piqeni pr disa minuta n furr derisa kumbulla t jet e but dhe proshuta e thar. 1-Prmbajn sasi t larta acidi neoklorogjenik dhe klorogjenik 2-Jan efektiv kundr radikalit superoksid anion 3-Luftojn kancerin 4-Rigjeneron qelizat e dmtuara 5-I reziston kohs Fara kungulli Kto produkte q hidhen posht nga kungulli jan pjesa m e ushqyeshme e tij. Pse jan t shndetshme? Kaprdimi i farave t kungullit sht mnyra m e thjesht pr t konsumuar magnez. Shkenctart francez kan zbuluar se meshkujt me nivele t larta magneziumi n

gjak jan 40 pr qind m pak t rrezikuar nga vdekja e hershme se sa ata me nivele t ulta. Mesatarisht, meshkujt konsumojn 353 mg nga minerali n dit, ndrsa sasia e rekomandueshme sht 420 mg. Si ti hani? T plota, me gjith lvozhg. Lvorja ju siguron fibr. 1-Prmbajn magnez 2-Shmangin vdekjen e hershme 3-Lvorja e tyre ju siguron fibrn 4-sht mir t hahen me gjith lvore 5-Jan t shndetshme pr zemr

Muskuli m i fort i trupit t njeriut sht Gjuha. Rrotullimi i hns rreth toks zgjat 27 dit. Golin e par n kampionatin e par botror t futbollit e ka shnuar Meksika. Hartuesi i ligjeve t para n bot ishte Hamurapi. Filmi i par shqiptar ishte Fmijt e saj Fjala TURIZM ka ardhur nga vizita e par e nj grupi n histori q u b ne zonn franceze TOURS. Q t arrinte t ecte me ecjen krenare dhe sexi, Merilin Monroe kishte sharruar nj cop nga taka e njrs kpuc. N qoftse do t humbas trysnia e kabins s nj aeroplani, pasagjeri mund t mos i humbas ndjenjat e tij vetm pr 18 sekonda. Foshnjat ndrrojn prpara se t lindin. Lopt prodhojn m shum qumsht kur dgjojn muzik. Tirana ndodhet n t njjtin paralel me Napolin, Madridin dhe Stambollin dhe n t njjtin meridian me Budapestin dhe Krakovin. Tirana u themelua m 1614 nga Sulejman Pasha, me origjin nga fshati Mullet. Fillimisht ai ndrtoi nj xhami, nj furr dhe nj hamam. Dy shekuj m von drejtimin e qytetit e mori familja Toptani nga Kruja. Gjuha e balens blu sht m e rnd se sa nj elefant mesatar. N qoft se do t hapnim nervat e nj njeriu mesatar, ather ato do t kishin s bashku nj gjatsi prej 40 milje. Grat, hapin dhe mbyllin syt e tyre dyfish ne krahasim me burrat. 25 % e grave n Amerikn jugore, e njohin dashurin me prdhunim. Nj banor mesatar Baglandez, duhet t mbledh rreth 70 rroga mujore q t blej nj kompjuter. Milingonat e ndjejn trmetin q m par dhe dalin menjher nga folet. N fytyrn e nj maceje ndodhen 146 muskuj. Peshkaqent nuk smuren. Breshka mund t ec me 10 km n or. Nse do t mund t prdornim 13% t trurit, do t mund t shfaqeshim nga nj vend n nj tjetr. Strucat i kan syt m t mdhenj se truri. Hyrja e foles s milingons drejtohet prher nga Veriu., Nse damart e njeriut do t vendoseshin njeri pas tjetrit do t mund t prshkronin Ekuatorin 2 her. 1 n 10 persona n bot jetojn n ishull. Nj njeri harxhon mesatarisht 3 vjet t jets ne banjo. Peshqit e harrojn do gj q ndodhen vetm pas 10 min. Nj njeri i rritur merr frym afrsisht 25 000 her n dit Kompjuterat modern jan ndrtuar duke u bazuar n sistemin nervor, por edhe kompjuteri modern nuk i afrohet as nivelit t nje zvarritsi. Mjalti mund t qndroj pa u prishur 3000 vjet dhe pr kt arsye dylli i mjaltit prdoret pr procesin e mumjazimit. Njeriu m i gjat sht 2.75 cm N 1870 n Londr jetonin m shum Irlandez sesa n Dublin. Mundsia pr t t rn rrufeja sht 1 n 600,000 Rreth 27% e ushqimit n vendet e zhvilluara prfundon n koshat e plerave. Gjysma e popullis s bots sht nn moshn 25 vje. N Perndim njerzit ndrrojn shtepi mesatarisht 1 her n 7 vjet. Sherbimi Postar i SHBA drgon rreth 43% t posts botrore, ndjeksi m i afrt sht Japonima me 6 %. N vendet e zhvilluara % e te rritureve qe martohen ra nga 72% ne 1970 n 60 % ne 1996. Mundsia pr divorcim n martesn e par u rrit nga 50% n 67%. Mundsia pr divorcim n martesn e dyt sht rreth 10 % me e lart se n martesn e par. N krahun e nj majmuni ka rreth 25 milion qime. DNA ka nj madhsi prej 1 t mijtat e milimetrit, prbehet prej rreth 200 miliard atomesh dhe prmban 1 milion faqe njohuri. -Fluturat shijojne me ane te kembeve. -Delfinet flene me nje sy hapur. -Nje njeri qesh mesatarisht 13 here ne dite. -Minjte mund te durojne pa uje me teper se devete. -Ne trupin e nejriut muskuli me i forte eshte gjuha. -Pavaresiht nga madhesia dhe trashesia nje flete nuk mund te paloset me teper se 9 here.

-Femrat i perpelitin syte 2 here me shume se meshkujt. -Nje ari i rritur mund te vrapoje po aq shpejt sa nje kale. -Syri i nje struci eshte me i madh se truri i tij. -Ne trurin e maceve ka 32 muskuj. -Seul (kryeqyteti i Korese se Jugut) ne gjuhen vendase do te thote * kryeqytet. -Ne SHBA 1/3 e zezakeve mes 20-29 vje jane ne burg ose nen hetim. -Nje mashkull harxhon mesatarisht 3350 ore duke u rruajtur e qethur. -Kur thyhet nje xham disa copeza shperndahen me shpejtesi 3000 milje ne ore. * Bethoveni para se te kompozonte fuste koken ne uje te ftohte. -Planeti Uran mund te shihet me sy te lire. -Ajsbergu me i madh i matur deri me sot ka qene me gjatesi 200 milje dhe gjeresi 60 milje, ai ka pasur nje siperfaqe me te madhe se Belgjika. -Dallga me e madhe e regjistruar deri me sot ka qene ne vitin 1971 ne * Ishullin Ishigaki, Japoni, me lartesi 85 m. -Ne nje nate te kthjellet mund te shihen rreth 2000 yje me sy te lire. -Vetem mushkonjat femra pickojne. -Lindjet vjetore ne Indi, e kalojne popullsine e Australise. 96% e sallatorit, eshte uje. -Ne 1 kg limon ka me teper sheqer se ne 1 kg luleshtrydhe. -Shteti me me teper rruge te asfaltuara eshte Franca. -Ajnshtajni deri ne moshen 9-vjeare nuk fliste normalisht. -Nje shqiponje mund ta shohe prejen e saj qe 3000 metra larg. -Kuajt mund te qendrojne deri ne 1 muaj ne kembe. -Eshte e pamundur te teshtish pa i mbyllur syte. Zinxhirt u krijuan n vitin 1913. Ather i prdor i prdornin vetm tek izmet, tek portofolet dhe tek rrobat e aviatorve. Prdorimi i tyre n llojet e tjera t rrobave filloi n 1930. Suksesi ishte shum i madh. N ditt tona prodhohen gati 400.000 kilometra zinxhir do vit. Ndoshta keni prshtypjen se brumrat u zbuluan pr her t par n Itali. Por e keni gabim! Hetuesi i madh Marko Polo, i pa t prodhoheshin n Kin dhe mori me vete recetn e gatimit t tyre n vitin 1295! Autobusi i prodhuar n Mosk (Rusi) m vitin 1955 sht i gjat 17 metra dhe n t mund t vendosen 200 udhtar. Shpejtsia m e madhe e arritur mga nj makin elektrike sht 395.821 km/h nga Patrick Rummerfield (SHBA). M shum njerz msojn anglisht n kin sesa e flasin at n shtetet e bashkuara t ameriks rreth 300 milion. Rezultati perfekt I testit shkencor SAT sht 1600.Bill Gates n SAT e tij I mori 1590 .Paul Allen, partneri I tij I Microsoft-it shnoi maksimumin e mundshm 1600.Bill Cosby shnoi m pak se 500 pik. Vetm n Texas krimineli nse e paraqet viktimn brenda 24 orve me shkrim apo me goj dhe I tregon shkaqet e krimit mund t shpallet I pafajshm dhe t lihet I lir. Numri 2 dhe 3 n gjuhn shqipe kan aq shkronja sa edhe e kan vlern. A e dini se cfare distance pershkron zakonisht nje foshnje duke ecur kemba-dores deri ne moshen 2 vjec ? 160 km A e dini nese i gjithe ajri qe nxjerr gjate frymemarrjes do te grumullohej ne tallumbace deri ne moshen 22 vjec do te beheshin ? 3.5 milion A e dini sa te gjata do te ishin floket e nje njeriu n.q.s ai nuk do ti priste (dhe nese nuk do ti binin) per 50 vjet ? 6 metra A e dini se sa eshte temperatura me e ulet e regjistruar ndonjehere mbi siperfaqen e tokes ? 89.2 C, ne Antarktide A e dini sa veze mund te leshoje nje blete mbretereshe Brenda nje dite ? 1200 veze A e dini se sa here ne minute I rreh krahet bleta ? 11 400 here A e dini se sa km duhet te fluturoje nje blete per te mbledhur nectar per nje kg mjalte ? 176 000 km

Syri i nje struci eshte me i madh se truri i tij. Ne trurin e maceve ka 32 muskuj. Seul (kryeqyteti i Korese se Jugut) ne gjuhen vendase do te thote kryeqytet. Ne SHBA 1/3 e zezakeve mes 20-29 vje jane ne burg ose nen hetim. Nje mashkull harxhon mesatarisht 3350 ore duke u rruajtur e qethur. Kur thyhet nje xham disa copeza shperndahen me shpejtesi 3000 milje ne ore. Bethoveni para se te kompozonte fuste koken ne uje te ftohte. Planeti Uran mund te shihet me sy te lire. Ajsbergu me i madh i matur deri me sot ka qene me gjatesi 200 milje dhe gjeresi 60 milje, ai ka pasur nje siperfaqe me te madhe se Belgjika. Dallga me e madhe e regjistruar deri me sot ka qene ne vitin 1971 ne Ishullin Ishigaki, Japoni, me lartesi 85 m. Ne nje nate te kthjellet mund te shihen rreth 2000 yje me sy te lire. Vetem mushkonjat femra piskojne. Lindjet vjetore ne Indi, e kalojne popullsine e Australise. 96% e sallatorit, eshte uje. Ne 1 kg limon ka me teper sheqer se ne 1 kg luleshtrydhe. Shteti me me teper rruge te asfaltuara eshte Franca.

Ajnshtajni deri ne moshen 9-vjeare nuk fliste normalisht. Nje shqiponje mund ta shohe prehen e saj qe 3000 metra larg. Kuajt mund te qendrojne deri ne 1 muaj ne kembe. Eshte e Nuk mund te teshtish pa i mbyllur syte. Fluturat shijojne me ane te kembeve. Delfinet flene me nje sy hapur. Nje njeri qesh mesatarisht 13 here ne dite. Minjte mund te durojne pa uje me teper se devete. Ne trupin e njeriut muskuli me i forte eshte gjuha. Pavaresiht nga madhesia dhe trashesia nje flete nuk mund te paloset me teper se 9 here. Femrat i perpelitin syte 2 here me shume se meshkujt. Nje ari i rritur mund te vrapoje po aq shpejt sa nje kale. N tok ekzistojn 4 oqeane dhe 56 detra q s bashku e formojn Detin Botror I cili prfshin 71% t siprfaqs s prgjithshme t toks (316 mil.km2) Pr nga sasia e krips m s shumti ka deti I Kuq ndsa m s paku deti Baltik Oqeani m i madh sht oqeani i Qet, pastaj oqeani Atlantik, oqeani Indian dhe oqeani i Ngrir i Veriut. Lumi Amazona sht i vetmi lum q nuk ka t ndrtuar asnj ur mbi t. Nj grek maratonist ka vrapuar 42 km pa u ndalur. M s shumti n bote ka vrapuar pr t dytn her q mban rekordin 42 km e 195 m, N Evrop patataja sht sjell nga Amerika n vitin 1536. N fillim e mbillnin pr shkak t luls s bukr q ka, kurse m von filluan ta prdorin pr ushqim. Peshku Pegava sht lloj ngjallash q mund t qndroj vrtikalisht. Kur peshkon, ajo ngritet, kurse me bishtin prforcohet mbi shkmb ose ndonj trup tjetr. Gjethet m t mdha i ka nj lloj palme e quajtur Rafia, rritet n brigjet e lumit Amazon. Gjethet e saj t blerta arrin gjatsi deri 22 metra dhe gjeresi afr 12 metra, kurse bishtin e gjeths e ka 5 metra t gjat. Nj gjeth e till mund t shtrehoj 10 njerz. N Brazil gjat shek. XX-t sht vrar gjarpri m i madh n bot, Anakonda, gjatsia e t cilit arrinte ne 35 metra. Pr ta vrar kt gjigant u desh q t goditej me 500 plumba. Druri i cili e mban rekordin e trshsis n bot sht Baobabi, i cili gjendet n Tan- ganike me mosh rreth 30 shekuj. Ky dru perimetrin e trungut e ka 47 m, lartesin 22 metra, ndrsa perimetrin e kurors 145 metra. M 1560 kirurgu francez Ambruaz Pare i pari bri gjymtyr artificiale t njeriut. M 1590 holandezi Zaharijaz Jansen q merrej me optik, konstruktoi mikroskopin. N vitin 1790 n Amerik sht shpikur turleja e par pr shpuarjen e dhmbve. Lumi m i gjat n bot sht Nili me gjatsi 6.671 km. q gjendet n Afrik. Kina sht shteti m i madh n bot me 1.221,692,000 banor. N Mesjet quhej Katai. Gjarpri i ujit q jeton n veriperndim t Australis rreth shkmbinjve t ujit, sht shtaza m helmuese n bot. Helmi i tij sht 100 her m i fort se helmi i gjarprit Australian n tok i quajtur Tapana e Shkrettirs e q konsiderohet gjarpri m helmues toksor. Rusia sht shteti m i madh pr nga siprfaqja me 17.075,000 km. Peshkun trashanik Siluris Glanis- shkenctart erdhn n prfundim se prkundr koks s madhe, sht peshku m budalla n Bot, sepse n pranver ku bn nxeht, n breg t lumit rriten shelgjet dhe n uj bien thuprat e ktij druri s bashku me gjethet, peshku trashanik me ngutsi i prbin duke menduar se bie ushqimi I tyre i preferuar. N lukth kto fije t shelgjes lshojn alkool q e bn peshkun t humbur. Malet m t larta n Ballkan jan Alpet Shqiptare dhe kan 13 maje me mbi 2.500 metra lartsi dhe siprfaqe 2.240 km. Rruga m e vjetr n Ballkan ka qen Vija Egnatia (Vija Egnacia). Njeriu m i gjat n bot ka qen 2.72 metra. N trupin e njeriut ka rreth 656 muskuj. Disa prej tyre jane 38 cm, e disa mezi arrijne nje milimetr. Maja me e larte ne bote eshte Mont Everest me 8882 m, gjendet ne Nepal. Flutura m e madhe n Bot sht 270 centimetra katror. Qelizn i pari e zbuloi shkenctari anglez Robert Hooke me 1665 i cili edhe ia dha emrin. Ky sht zbulimi m i madh n mjeksi, sepse qeliza sht njsia themelore kryesore e do organizmi t gjall. Novobrda sht quajtur Mali I Argjentit e m von Kodra e Re e cila ra nn sundimin osman m 1455. Maja e Korabit sht maja m e lart n Shqipri. Romani I par shqiptar sht Marcja I Ndoc Nikajt I botuar n vitin 1899. N vitin 1530 Prishtina kishte 12 lagje, prej tyre 9 t krishtera katolike shqiptare dhe vetem 3 muslimane. Sot sht qyteti m I madh n Kosov, prkatsisht kryeqytet. Piktori venecian Marco Basaiti q pikturoi rreth viteve 1500-1530, ka qen me prejardhje shqiptare. N qytetin e Amalfit n Kampani n kishn kryesore t ktij qyteti, n vitin 1506 ngritet prmendorja e varrit t perbashkt t familjs s Sknderbeut me nj shqiponj dykrenare shqiptare. Katund quhen disa fshatra n Dalmaci. Gati n t gjith qytetet e Dalmacis nga nj rruge mban emrin Rruga Ilire. Armata e shtetit t Vatikanit sht armata m e vjetr n bot. Zyrtarisht sht themeluar m 21 janar 1506, por fillimet e saj shnohen q n vitin 1400. Prve se sht armata m e vjetr n Bot, ajo sht edhe ndr m t voglat, me vetm 83 ushtar. Uniformat e tyre kan qen t dizajnuara nga artisti gjenial Mikelanxhelo.

Libri I par I shruar shqip sht Meshari I Gjon Buzukut. N parathnje t veprs dshmon se veprn e kreu nga 20 marsi 1554 deri me 5 janar 1555. Libri sht botuar n kohn e humanizmit dhe t kundrreforms, kur u krijuan kushtet q feja katolike t msohej e t predikohej n gjuht kombtare. Mesharin e gjeti Gjon Nikoll Kazazi nga Gjakova m 1740. Ky libr prmban: Librin e Orve dhe Librin e Meshs. Me kt vepr filloi Letrsia Shqiptare e Rilindjs. Ujdhesa m e madh sht n Atlantikun Verior me 2.6 milion km. Gjaku n organizmin e njeriut udhton shum shpejte: prej zemrs deri te gishtrinjt e kmbs arrin pr 16 sekonda, deri n tru pr 8s, deri n mushkri vetm pr 6 s. M 1592 Galileu Galileo zbuloi termometrin e par, mirpo termometri me I prshtatshm u punua n Itali m 1654. M 1628 shkenctari V. Harvej nga Anglia I pari dha shpjegimin mbi qarkullimin e gjakut n trupin e njeriut. N Turqi gjendet nj skulptur, vepr e natyrs, q paraqitet nj grua duke qar. Lott e saj rrjedhin me shekuj, por nga burimet e fshehta t ujit q ndodhen nn shkmb. Ujvara m e madhe n Bot sht Engjl e lumit Karao (Venezuel). Lartsia nga e cila bie uji sht 1.000 m. Kjo ujvar sht vetm nj nga shum ujvarat e larta n kto an te Venezuels. Emrin e ka marr sipas pilotit amerikan Xhimi Engjl i cili n vitin 1933 e ka vizituar dhe vendosur n ditarin e tij. Ujvara e dyt sht n Republikn Jugafrikane me lartsi 414 m. Ujvara e tret sht Kukenani n Venezuel me 610 m, lartsi. Mali m I lart n Kosov sht Gjeravica me 2.656 m, lartsi. Xhejson Pitri nga Mexburgu (SHBA), plot 13 vite nuk bri asnj munges n shkoll. Helmi i Meduzs mund ta mbys njeriun nse sht n sasi t mdha, ndrsa shkenctart prej tij po perpiqen t nxjerrin ilaqin pr sherimin e smundjes s zemrs. Tomas Jang, fizikan nga shekulli XVIII-t fliste dymbdhjet gjuh kur i kishte vetm tet vjet mosh. Gjat ndrtimit t kanalit t Panamas kan humbur jetn m tepr se 25 mij njerz. Masa e virusit ndaj mass s njeriut mesatar sht proporcionale me masn e njeriut ndaj mass s Toks. Gjirafa sht e vetmja kafsh e cila mund t dalloje ngjyrat, sepse syri i saj sht prafrsisht i njejt me syrin e njeriut. N qoft se brtisni gjithmon pr 8 vjet, 7 muaj dhe 6 dit, do t krijoni aq energji sa mund te ngrohni nj filxhan kafe. Prve njeriut vetm derri mund te digjet nga dielli. Zemra e karkalecit t detit gjendet ne kokn e tij. Zemra e qenit rreh 40 her m shum se sa e njeriut.