Kekayaan Ekonomi Sarawak Mendorong Penjajahan Keluarga Brooke

Bab 4

KEKAYAAN EKONOMI SARAWAK MENDORONG PENJAJAHAN KELUARGA BROOKE

Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan

Perubahan Ekonomi di Bawah Pentadbiran Keluara Brooke

Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa

Perubahan Sosial Di Bawah Pentadbiran Keluarga Brooke

Keluarga Brooke Memantapkan Pentadbiran

Perpecahan Membuka Ruang Penjajahan

Kesultanan Brunei

. Melantik Pembesar-pembesar tempatan

mentadbir Sarawak tanpa campur tangan Brunei

Pangeran Indera Mahkota

Mengambil alih kuasa pembesar Melayu tempatan Kurun ke-19 menjadi wakil pemerintahan Kesultanan Brunei Mengambil alih perdagangan emas dan antimoni Mengenakan cukai yang tinggi kepada penduduk tempatan Tidak membayar upah kepada orang Bidayuh yang bekerja di lombong antimoni

Kesan

Orang Bidayuh dan Orang Melayu menentang pemerintah Brunei Sarawak

James Brooke
1. 2. 3. 4.

5.

6.

Berjaya menamatkan tentangan Pelantikan Brooke dilengah-lengahkan Pangeran Brooke marah dan membedil Kuhcing 1841, Pangeran terpaksa melantik Brooke sebagai Gabenar dan Raja Sarawak 1842, Brooke menghadap Sultan Brunei untuk mengesahkan kedudukan Sultan Brunei gerun melihat kedatangan Brooke dan angkatannya lalu mengiktiraf perjanjian 1841 dengan penambahan syarat-syarat baru

Sultan Omar Ali Saifuddin

(a)

(b)

1846, baginda menentang Brooke Baginda berjaya ditewaskan Perjanjian baru juga dibuat di mana, Brooke diiktiraf sebagai Raja Sarawak yang Merdeka Berkuasa penuh ke atas Sarawak

Pangeran Raja Muda Hashim

1. 2. 3.

4.

Dihantar menamatkan tentangan 1840, didatangi James Brooke Meminta pertolongan Brooke menamatkan tentangan. Berjanji melantik Brooke sebagai Gabenor jika berjaya

Perjanjian antara Pangeran Raja Muda HashimJames Brooke (1841)

Antara syarat perjanjian ialah: 1. James Brooke memerintah negeri Sarawak dan Menguasai segala hasilnya 2. James Brooke harus menghormati dan memelihara undang-undang dan adat istiadat orang Melayu

Perjanjian antara Sultan Omar Ali Saifuddin dengan Brooke1842

1.

2. 3. 4.

Antara syarat perjanjian ialah: Sultan Brunei menyerahkan Sarawak dari kawasan Tanjung Datu ke Sungai Samarahan dan menyerahkan segala hasil cukainya kepada James Brooke dan pewarisnya James Brooke akan membayar 2500 dolar setiap tahun kepada baginda Agama dan adat istiadat penduduk Sarawak tidak boleh diganggu. Sultan Brunei mengiktiraf James Brooke sebagai Raja Putih Sarawak

Sarawak pada tahun 1841

Soalan 1: lengkapkan carta di bawah

Sebab-sebab penduduk tempatan Menentang pentadbiran Pangeraan Indera Mahkota

Soalan 2:
Apakah tujuan Sultan Brunei menghantar pengeran Raja Muda Hashim ke Sarawak?

A. B. C. D.

Membantu James Brooke Membantu Datu Patinggi Ali Menguasai hasil antimoni dan emas Menamatkan kebangkitan penduduk tempatan
D

Soalan 3.
Pangeran Raja Muda Hashim terpaksa melantik James Brooke menjadi Gabenor Dan Raja Sarawak yang Pertama

Apakah peristiwa yang menyebabkan Raja Muda Hashim melantik James Brooke sebagai Raja Sarawak?

A. B. C. D.

Bandar Kucing dibedil Penentangan orang Bidayuh Penubuhan angkatan laut British Desakan daripada Pembesar tempatan

Keluarga Brooke Meluaskan Kuasa

Dari tahun 1853 hingga 1905

Tahun 1853

1853, berlakunya penentangan di Saribas dan Batang Lupar Sultan Abdul Mumein tidak dapat mengawal penentangan Lalu menyerahkan tanah antara sungai Samarahan dengan Sungai Rajang dengan bayaran 1500 dolar setahun

Tahun 1861

Berlakunya masalah kekacauan di sepanjang Sungai Rajang Sultan Mumein menyerahkan Sungai Rajang dan menerima bayaran 4500 dolar setahun

Tahun 1883

Berlakunya pembunuhan beberapa orang Murut di Lembangan Sungai Trusan. Hal ini menyebabkan kawasan tersebut diserahkan dengan bayaran 4500 dolar setahun

Tahun 1905

Charles Brooke telah membeli Lawas daripada Sultan Hashim Jalal (18851906)

KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN SARAWAK

PERKENALKAN PEMERINTAHAN BERAJA PEMIMPIN TEMPATAN DILIBATKAN DALAM PENTADBIRAN MEMBENTUK MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI DIBAHAGIKAN KEPADA LIMA BAHAGIAN, SETIAP BAHAGIAN DITADBIR OLEH MAJLIS BAHAGIAN.

PENGLIBATAN PEMIMPIN TEMPATAN DALAM PENTADBIRAN BROOKE

MAJLIS

TERTINGGI

MAJLIS

NEGERI

KEANGGOTAAN
RESIDEN BAHAGIAN PERTAMA

KEANGGOTAAN
KETUA KAUM BUMIPUTERA

EMPAT ORANG DATU MELAYU

TUJUAN
MENASIHATI JAMES BROOKE MEMBUAT SEMUA DASAR MELULUSKAN UNDANGUNDANG DAN PERATURAN BERKAITAN PENTADBIRAN

TUJUAN
MEMBERI PELUANG PEMIMPIN BUMIPUTERA BERSIDANG TIGA KALI SETAHUN MENGAMBIL BAHAGIAN DALAM PENTADBIRAN

MAJLIS BAHAGIAN

KEANGGOTAAN
RESIDEN,PENOLONG RESIDEN,PENOLONG
PEGAWAI DAERAH, PEGAWAI ANAK NEGERI

TUJUAN
MENASIHATI RESIDEN

MENGETUAI OPERASI KETENTERAAN

MENJAGA KEAMANAN MENGUTIP CUKAI

BAGI MELICINKAN PENTADBIRAN PERLUNYA BEBERAPA JABATAN DI TUBUHKAN SEPERTI JABATAN KEHAKIMAN, JABATAN POLIS, JABATAN KASTAM DAN CUKAI, SERTA PEJABAT POS

PERJANJIAN ANTARA BRITISH DENGAN CHARLES BROOKE (1888)

SYARAT-SYARAT PERJANJIAN :

BRITISH MELINDUNGI SARAWAK DARIPADA SERANGAN MUSUH KELUARGA BROOKE MEMERINTAH NEGERI DENGAN BEBAS HAL EHWAL LUAR NEGERI ADALAH DI BAWAH KAWALAN BRITISH

1941

CHARLES VYNER BROOKE MENCADANGKAN PERLEMBAGAAN SARAWAK YANG MEMBERI KUASA PEMERINTAHAN KEPADA RAKYAT SARAWAK

PERLEMBAGAAN SARAWAK 1941 ANTARA ISI KANDUNGAN IALAH :

1. 2. 3. 4. 5. CHARLES VYNER BROOKE MENYERAHKAN KUASA MUTLAKNYA KEPADA MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI RAJA SARAWAK MEMERINTAH DENGAN NASIHAT MAJLIS TERTINGGI MAJLIS NEGERI DIBERI KUASA MELULUSKAN UNDANG-UNDANG DAN MENGURUSKAN KEWANGAN RAJA MEMPUNYAI KUASA UNTUK MEMBATALKAN UNDANG-UNDANG YANG DILULUSKAN OLEH MAJLIS NEGERI RAJA BROOKE MELANTIK KEBANYAKAN AHLI MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI

PERLEMBAGAAN INI GAGAL DILAKSANAKAN KERANA PERANG DUNIA KEDUA MELETUS

PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE

TIDAK MENGGALAKKAN KEMASUKAN PELABUR ASING KERANA INGIN MENJAGA KEPENTINGAN EKONOMI

ORANG CINA DIBERI PELUANG BERDAGANG DAN MELOMBONG

PEMBANGUNAN TIDAK SEIMBANG HANYA TERTUMPU DI BAHAGIAN PERTAMA DAN KEDUA

KEGIATAN EKONOMI YANG DIJALANKAN

HASIL HUTAN (SARANG BURUNG, GETAH JELUTUNG DAN ROTAN SARANG BURUNG BERKHASIAT & MAHAL HASIL HUTAN SEPERTI KAPUR BARUS,DAMAR, DAN KAYU BALAK BERI KEUNTUNGAN

TANAMAN BARU - GETAH DAN TEMBAKAU DI PERKENALKAN

TANAMAN TRADISIONAL(KELAPA, GAMBIR,LADA HITAM, POKOK SAGU/RUMBIA)

TANAMAN TRADISIONAL
GAMBIR
1885,jumlah eksport gambir 1370 tan

LADA HITAM
Ditanam oleh orang Cina di bahagian Pertama dan Ketiga

SAGU KELAPA
Ditanam oleh orang Melayu di Bahagian Pertama dan Kedua Ditanam di Sungai Igan,Oya,Mukah dan Bintulu

HASIL HUTAN

HASIL
Sarang Burung

KETERANGAN

dikutip dari gua batu kapur seperti Gua Niah Mempunyai khasiat Dijual dengan harga yang tinggi

Getah Jelutung Pembalakan

dieksport ke Amerika Syarikat

dijalankan oleh Syarikat Borneo dan orang Cina di sekitar Sungai Rajang Hasilnya dieksport ke Hong Kong, Australia dan Amerika Syarikat

Hasil hutan lain

kapur barus, rotan, damar,

PERLOMBONGAN MEMANTAPKAN KEKAYAAN KELUARGA BROOKE

EMAS
~ DILOMBONG ~

DI BAU OLEH PELOMBONG CINA

1857,PELOMBONG CINA TIDAK BERPUAS HATI DNEGAN CUKAI YANG DIKENAKAN BROOKE
~ KEMUDIAN

DIUSAHAKAN SYARIKAT BORNEO

ANTIMONI
~ DIUSAHAKAN

OLEH SYARIKAT BORNEO DI BAU DAN KUCHING

MINYAK
~

USAHA CARI GALI BERMULA TAHUN1882 PERTAMA DI MIRI

~ TELAGA PETROLEUM ~ 1909,

THE ANGLO-SAXON OIL COMPANY MENDAPAT KONSESI MELOMBONG PETROLEUM

~

1917, KILANG MENAPIS MINYAK DIDIRIKAN DI LUTONG

LATIHAN PENGUKUHAN SOALAN OBJEKTIF

MAJLIS NEGERI MAJLIS TERTINGGI

1. Pada pendapat anda, apakah tujuan James Brooke mewujudkan kedua-dua jentera pentadbiran di atas? A. melicinkan pentadbiran

B.
C. D.

menjaga keamanan
memperkenalkan sistem parlimen British menyediakan rakyat berkerajaan sendiri

2. Apakah peranan yang dimainkan oleh Majlis Bahagian?

I. II. III. IV. A. B. C. D. memungut cukai memudahkan pentadbiran mengubal undang-undang Bahagian menasihati Residen dalam pentadbiran I dan II I dan III II dan III III dan IV D

3. Perlombongan turut diberi perhatian semasa pentadbiran James Brooke di Sarawak. Apakah bahan galian yang dilombong di Bau? I. II. III. IV. Emas Antimoni Minyak petroleum Arang batu

A.
B. C. D.

I dan II
II dan III III dan IV I dan IV A

PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE

Keluarga Brooke melaksanakan DASAR PECAH DAN PERINTAH
Tujuan : MENGUKUHKAN KUASA Dasar Pecah dan Perintah Setiap kaum dipisahkan dengan kegiatan ekonomi dan petempatan yang berbeza

Ekonomi
Orang Melayu Orang Iban Orang Cina Orang India Orang Sikh
Pentadbiran Ketenteraan

Petempatan
Bumiputera tinggal di pedalaman Orang Cina tinggal di bandar-bandar Kesannya: Perpaduan kaum terhalang Kedudukan sebagai Raja Sarawak terjamin

Pertanian, perlombongan, perdagangan

Perniagaan kain Polis

KESAN PERKEMBANGAN EKONOMI DAN PERTAMBAHAN PENDUDUK

1. Perkembangan bandar-bandar
Menjadi pusat pentadbiran dan perdagangan. Kuching (1841), ibu negeri dan pusat pentadbiran kerajaan. Miri (1910), mula menjadi pusat kegiatan melombong petroleum.

4. Pengangkutan
a. Kereta api 1917, landasan Kuching Bau dibina 1932, perkhidmatan dihentikan akibat kemelesetan ekonomi. b. Pengangkutan air Di Kuching, syarikat perkapalan Singapore and Sarawak Steamship Company memberi perkhidmatan. c. Kapal terbang 1924, menghubungkan Kuching dan Singapura.

2. Kemudahan Asas (jalan raya, air dan elektrik)

Terhad di bandar-bandar (kawasan pentadbiran dan kegiatan ekonomi).

3. Perkhidmatan Kesihatan
Hospital dan klinik dibina oleh Mubaligh Kristian di bandar besar.

5. Perkhidmatan Telegraf, Pos dan Telefon

1897, wujud perkhidmatan telegraf antara Kuching Singapura. 1931, pejabat pos dibina di Kuching.

SEKOLAH MELAYU

SEKOLAH CINA

PENDIDIKAN

SEKOLAH INGGERIS

SEKOLAH MELAYU

1. 1883, sekolah rendah berpengantar bahasa Melayu dibina ( 42 tahun selepas pemerintahan Brooke). 2. Tujuan pembinaan - Melatih orang Melayu menjadi guru sekolah Melayu dan kakitangan rendah kerajaan. 3. Buku-buku dibawa dari Semenanjung Tanah Melayu. 4. Sekolah Melayu yang dibuka kerajaan : i. Sekolah Merpati Jerpang ii. Sekolah Encik Buyong 5. Kemudahan sekolah tersebut digabung menjadi Madrasah Melayu.

SEKOLAH INGGERIS

SEKOLAH CINA

1. Kerajaan mengalakkan Mubaligh Kristian mendirikan sekolah Inggeris. 2. Antara sekolah terawal ialah Sekolah St.Thomas ( 1848 ), Sekolah St.Mary ( 1850 ) dan Sekolah St. Teresa ( 1855 ) di Kuching.

1. Sekolah Cina dibina dan diuruskan oleh orang Cina. 2. Guru, sukatan pelajaran dan buku teks dibawa dari Cina.

LAIN-LAIN TENTANG PENDIDIKAN

Keluarga Brooke tidak yakin pendidikan Barat sesuai untuk penduduk tempatan. Charles Brooke membina sekolah untuk orang Melayu dan Cina sahaja. Sekolah untuk orang Dayak tidak digalakkan kerana mahu mengekalkan cara hidup mereka. 1917, sekolah untuk kaum Melanau didirikan. 1924, Jabatan Pelajaran ditubuhkan. 1976, hanya terdapat 25 buah sekolah kerajaan. Ada guru-guru sekolah kerajaan dilatih di MPSI , Tanjung Malim. 1940, Maktab Perguruan Kent didirikan untuk melatih guru-guru sekolah Melayu.

LATIHAN PENGUKUHAN
Soalan Objektif

Kaum Melayu

Pekerjaan Pentadbir

Cina
Iban

Pertanian
Ketenteraan

1. Jadual di atas menunjukkan pengenalan pekerjaan berdasarkan suku kaum di Sarawak pada kurun ke19. Berdasarkan maklumat tersebut, apakah bentuk dasar pemerintahan kerajaan Brooke di Sarawak? A B C D Perpaduan kaum Pecah dan perintah Ekonomi antarabangsa Utamakan penduduk tempatan

Bandar X

Pusat pentadbiran kerajaan Sarawak mulai tahun 1841.

2. Rajah di atas merujuk kepada salah sebuah bandar di

Sarawak. Apakah bandar yang dimaksudkan di atas? A B C D Bau Sibu Saribas Kuching

 Jabatan Pelajaran ditubuhkan pada tahun 1954.

Guru-guru mendapat latihan di Maktab Perguruan Sultan Idris. Maktab Perguruan Kent didirikan pada tahun 1940.

3. Berdasarkan maklumat di atas, apakah matlamat yang hendak dicapai oleh kerajaan Sarawak melalui usaha-usaha tersebut? A Meningkatkan mutu pendidikan di Sarawak B Memberi keutamaan kepada perkembangan sekolah Melayu C Meningkatkan daya saing sekolah Melayu dengan sekolah lain D Menambah peluang kenaikan pangkat untuk guru-guru sekolah Melayu