T.

C ULUDA NVERSTES FEN-EDEBYAT FAKLTES TARH BLM

ABBASLERDE TIP

DEV HAZIRLAYANLAR:
080870534- Nevin Cihangir 081070506-Nazan Toku 081070507- Taylan zgr Cebeci 081070511- Candemir Soytrk 081070518- Cemal Grsel Aydn 081070530- Onurcan ar 081070540- Hseyin Bayarslan 081070542- Can evik 081070551- Ouz Acar 081070567- Murat Pedk 081070568- rfan iman

BURSA, 2011

NDEKLER

Sf.no

GR ......................................................................................................................... 3 1.BLM:ABBASLERDE BLMN GELMES VE TIBBIN EVRLMESi 4 1.1. slam Medeniyetinde Bilim ve Tp............................................................ 4 1.2. Badatn Kuruluu ve nemi................................................................... 6 2.BLM: TIBBIN NDERLER .......................................................................... 7 2.1. Zehravi ...................................................................................................... 7 2.2. Ali b. Abbas............................................................................................... 7 2.3. Ali b. Rabben............................................................................................. 7 2.4. Zekeriya el-Razi ........................................................................................ 8 2.5. bn el Heysem............................................................................................ 8 2.6. bn-i Sina ................................................................................................... 9 2.7. bn-l Nefis ............................................................................................. 10 SONU ...................................................................................................................... 11 KAYNAKA ............................................................................................................ 12

GR Medeniyetler her ulusun kattklarnn bileimidir. te islam medeniyetini de ho klan ey farkl gruplarn birlikteliidir.Bu almamzda Abbasilerin tp alannda islam medeniyetine ve dnya uygarlklarna katksn anlatmaya alacaz. I. Blmde Abbasilerde nemli bir yeri olan ve ilim merkezi Badatdan bahsedeceiz ve ilaveten Abbasilerde bilimin geliimi ve Tbbn gzidelemesinden sz edeceiz. II. Blmde ise bn-i Sina, bn El Heysem, Kemalddin el Farisi, Cabir ibn Hayyan, Zekariya el Razi, Cahiz ve bn Nefisin slam medeniyetine katklarn ilemeye alacaz. Sonu blmnde ise genel bir deerlendirme yapmay planlyoruz. Abbasiler, Emevilerin ardndan islam temsil bayran eline almtr. Abbasiler dneminde slam medeniyeti en st noktaya erimitir. Bunda Abbasilerin gtt her farkl grubu eit tutma anlay ok mhimdir. Abbasiler dnya zerindeki siyasi konumlarna askeri baarlarn, bilim & teknolojik gelimiliklerini ve sanatta attklar devasa admlar ilave ettiler. Bilimde hem Yunan hem ran hem de Trklerin kltrlerinde biriktirdikleri slam Medeniyetinin ahengini oluturur. te bu ahengin bir kolu da tp alandr. slam tbbna baktmzda temeli Abbasiler evresinde atlmtr. Burada Badatn deerinden bahis edilmelidir. Abbasilerdeki bilime gemeden nce biraz siyesi vaziyeti ele almak gerek. Abbasilerden nce Emeviler dneminde tutuculuk hakimdi ve Araplardan baka dier unsurlar nemli lde gz ard ediliyor. Ynetim kademelerinde yer verilmiyordu. Ancak 8.yy.n ilk eyreinde bu krlmaya balamtr. mer b. Abdlaziz (717-720), mevali olarak bilinen Araplarn dndaki topluluklarn rahatszlklarn gz nne ald. Onlarn dilediklerini yapmaya gayret etti. mer b. Abdlazizin erken maddi hayata vedas eski sorunlar tekrar su stne kard 1 . Emevilerde durum byle iken zellikle yeni fethedilen ve ran & Trk nfusunun youn olduu Horasanda honutsuzluk had safhada idi. Muhammed b. Ali etrafnda tekilatlanan muhalefet Haimi ailesinden bir lider istemekteydi. 750 ylnda Ebul Abbas, Abbasilerin ilk halifesi oldu. Abbasilerin ihtilal hareketinin baar kazanmasnda askeri baarlar elde eden Ebu Mslimin katks fazladr. 750den itibaren slam medeniyeti farkl topluluklarn birleimiyle barn hakim olduu bir bilim dnyas yaratacaktr.

Adem Apak, slam Tarihi (4), Ensar Neriyat, stanbul,2011, s.22.

1.BLM: ABBASLERDE BLMN GELMES VE TIBBI EVRLMES

1.1. slam Medeniyetinde Bilim ve Tp Abbasilerin Harun Reid evresinde snrlar en geni boyuta ulat. Avrupa ile ilikiler geliti. Abbasiler her alanda bir dnya devleti olma hususunda ilerliyordu. Bu ilerleme slamiyetin hogrs ve dier uygarlklarn rnein Antik Yunan uygarlnn (geliimini Msr ve Mezopotamya Uygarlklarna borludur) katklar gz ard edilemez. Bu balamda Bizans mparatorluu ile kurulan ilikilerin ehemmiyeti fazladr. Halife Memunun saltanat dneminde (813-833), Yunan metinlerinin nemli bir klliyatnn evrilmesi, bu metinlerin ieriklerinin anlalmas ve retilmesi yoluyla, Bizans uygarlnn Helenistik mirasndan paralar slam uygarlna aktarld ve yeni sre balad. Harun el-Reid dneminde oluturulan Beyt el-Hikme, Memun dneminde Dar l-Hikme adnn ald ve gl mali destee sahip bir aratrma enstits oldu. Yunan edebiyat, dili ve eitiminin nde gelen alimleri, Yunan metinlerinin Arapaya evrilmesi amacyla bir araya getirilmiti2. slam medeniyeti, Hellen uygarlndan kendi bnyesine var olan yksek uygarlk gelerine zellikle tbb eklemitir. 10.yy. Arap yazar bnl Nedim, dnemin halifeliinde yaygn ve geerli eitli bilgilerden oluan Fihristinde, Helenizm slam uygarlna etkisi olan ksmnn net bir tanmn yapyor. Halifeye ve saray evresine gre en nemli ve baat ksm, Yunan tbbyd. Bunun ynetici snf iin ilevi ok akt: Gelimi bir tbbi sistem daha iyi , daha salkl ve daha uzun bir yaam anlamna geliyordu. Bu nedenle evirmenler, Yunan tp klliyatnn nemli bir blmn evirmeleri iin tevik edildiler. evirilen yazarlarn en nemlisi olduka youn bir ilgi gren Galenos idi. Galenosun yz yirmi sekiz tbbi aratrmas Arapaya evrildi. Mslmanlar burada Bizasn uygarlndan dini bir gei deil yararl olan Hellen uygarl alnmtr3. Var olan bilgilerin zerine muazzam seviyede bir gelime ve keif faaliyetleri balamtr. Buradan da slam uygarlndan bugnk Bat uygarl da faydalanacaktr. 11-12.yy.lar sonrasnda slam dnyasndan Latin dnyasna bilgi aktarm balayacaktr. Burada slam medeniyeti kendinden ncekini red etmeden Hellen uygarlnn baarlarna sayg ve hayranlk duyarak slam Medeniyetinin gzidelemesinde nemli bir adm attlar4

2 3

Speros Vryonus, Bir Dnya Uygarl: Bizans, Cogito: Bizans, No.17( 2012), s.40. Speros Vryonus, a.g.e., s.41. 4 Timothy E. Gregory, Bizans Tarihi, ev. Esra Ermert, 2. Bask, YKY, stanbul, 2011, s.169.

slam bilimi, tek bana Araplarn deil, ona katkda bulunan Arap, Fars, Trk, Hint ve teki etnik gruplarn ortak maldr. slam bilimi, Msr, Mezopotamya, ran ve Anadolunun yan sra Hellen uygarln da benimseyip onlarn zerlerinde aan bir iektir. Ortadouda doan bilimler, daha sonra Ege Blgesi ve Yunanistana aktarlmtr. Bu yzden Yunanistana mal edilen bu bilimler, slamiyetin ortaya kndan sonra Arap yarmadasnda da etkili olmaya balamtr. Bilimsel almalar doal olarak nce taklit ve eviri ile balar. Bunda da Yunan eserlerini kendi dillerine aktaran Sryanilerin katklar olmutur. Abbasiler evresinde ise slam bilimi kendisine zg bir ierik ve nitelie sahip olmutur5. Abbasi halifelerinin hepsi tbbn gelimesine nem verdiler; tp faklteleri ve hastahaneler aarak tabipleri tevik ve himaye ettiler. Ayrca hac mevsimlerinde ok sayda doktorun katld tp kongreleri dzenleyerek tbbn ilerlemesine yardmc oldular. Doktorlar bu kongrelerde aratrmalarnn sonularn aklar ve ila yapmnda kullandklar bitkiler hakknda bilgi verirlerdi. Douda Badat, batda Kurtuba iki nemli tp merkeziydi. Halifeler hastahane kurma konusunda Sryani doktorlardan ok faydalanmlardr. Halife Mansur Badatta krler iin bir hastahane, ihtiyarlar iin bir darlaceze yaptrmtr. Harun Reid ise pratik tp eitimi iin byk bir hastahane ina ettirdi ve buraya deerli tbbi eserler temin etti. Bu hastahanede hastalar din fark gzetilmeksizin tedavi edilir ve kendilerinden para alnmazd. la da bir karlk beklemeden hastaya verilirdi. Bu devrin mehur doktorlar arasnda bn Bahtiu, Yuhanna b. Maseveyh, Huneyn b. shak, shak b. Huneyn, Sinan b. Sabit ve olu brahim, Hasan b. Zeyrek ve brahim b. say sayabiliriz. Tp alannda balca eser veren tabipler Ali b. Rabben et- Taberi, Ebu Bekir er- Razi ve bn Sinadr. Bir mhtedi olan Ali b. Rabben et- Taberi, Halife Mtevekkilin gz doktoru olup Firdevsl hikme adl mehur eserin yazardr. Mslman tabiplerin en by saylan Ebu Bekir er-Razi, KitabtTbbil- Mansuri adl on ciltlik deerli eserinden baka slam dnyasndaki ilk tp ansiklopedisi saylan ve on be ylda tamamlanan el- Havi isimli eseride kaleme almtr. bn Sina ise Raziden sorna gelen en mehur hekim olup, yazd el- Kanun fit- tb adl kitap uzun yllar Batda ders kitab olarak okutulmutur. Ayrca Ali b. sa gz hastalklar hakknda

erafettin Turan, Trk Kltr Tarihi, 5.Bask, Bilgi Yaynevi, stanbul, 2005, s.188.

Tezkiretl- Kehhalin adl eseri yazm, bn Cezle de Takviml- ebdan fi tedbiril- insan adl kitabyla tp ilmine hizmet etmitir6. 1.2. Badatn Kuruluu ve nemi Badat ehri, bilimin evi. Tarihte baz kentler vardr ki medeniyetin uygulama alandr. Sz gelimi Roma, stanbul, Pekin, Babil,Kahire, Gazne ve dierleri Badat da bu ehirler arasndadr. slamiyetin Abbasiler tarafndan temsilinden itibaren bu ehir Mslmanlar arasnda n planda tutulmutur. Osmanllar dneminde de bugnk Badat Caddesinden balayan yol ehr-i Badatta son bulur. Badat ehri, 8.yy.n 3.eyreinde halife olan Mansur tarafndan meydana getirilmitir. ehrin kuruluunu hikaye eden corafyac ve tarihi Yakubi, Halife Mansurun bir yolculuu srasnda Badat ky yaknnda durarak yle dediini nakleder: Buraya yerleip bir ehir kuracam. Benden sonra da olum buraya yerleecek. Allahn takdiri, buras bize ksmetmi. Zira Cahiliye dnemindeki ve slam dnemindeki yneticiler buray fark edememiler. Douda Dicle, Batda Frat arasnda bulunan bu ada dnyann ticaret merkezidir. Vast, Basra, blle, Ehvaz, Fars, Uman, Yemame, Bahreyn ve bunlarn evresinde Dicleye inen btn gemiler burada demirlerler; Musul, Diyar- Rebia, Azerbaycan ve Ermeniyeden Dicle yoluyla, Diyar- Mudar, Rakka, Suriye ve dier blgelerden Frat blgesine Msr ve Kuzey Afrikadan gelecek gemilerdeki ticaret mallar buraya getirilecek ve boaltlacaktr. Cebel, sfahan ve Horasan ehirleri halk iin buras bir gei yeri olacaktr. Benden ncekilerin ihmal ettii bu yeri benim iin saklayan Allaha hamdolsun. nallah bu ehri ina edeceim ve mrmn sonuna kadar burada oturacam; haleflerim de burada yaayacaklar. phesiz buras dnyann en mreffeh ehri olacaktr.7 Badat ehri sarmal bir plan zerine kuruldu. ehrin bir dier ad da el-MedinetlMdevvere- Dairevi ehirdir. ehrin merkezinde devlet yaplar ve darya doru askeri birimler ve halk sraland. ehir Mezopotamyann zengin topraklarnda olduundan ok ksa bir srede tarmda baarl oldu. Badat Mansurun arzusu zerine kuruldu ayrca bir baka isime de deinmek gerekir o da Harun Reiddir(786-809). Onun dneminde Badat ehri yaanlas bir yerdi. Bu
6

Hakk Dursun Yldz, Abbasiler, Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, Cilt 1, Diyanet Vakf Yaynlar, stanbul, 1988. 7 Adem Apak, a.g.e., s.94.

dnemde Badat altn a: On iki yzyl nce slam Dnyasnn gelien bakenti olduu zamand. Be yzyl boyunca bilim ve kltre hayranlk duyan halifelerin salad akl ve saduyu birliktelii ok sayda entelektelin yetimesini ve sekin kltrel bir merkez haline gelmesini salad. Gelimenin temel nedeni halifelerin gerekletirdikleri bilim ve akla dayal sekin ilerdir. Bu etkinliklerin banda bilim ve kltrn sekin yaptlarn toplamaya ek olarak, halifelerin Bilgelik Evi olarak tannan ve ok sayda bilge ve bilginin bir araya getirildii tarihteki en byk bilim ve dn akademisini oluturmalardr. Burada toplanm olan Ortaa bilgeleri, her gn eviri, okuma, yazma, konuma, diyalog ve tartma ortam ierisindeydiler ve bu haliyle Bilgelik Evi, Arapa, Farsa, branice, Sryanice, Greke, Latince ve Sanskirite gibi konuulan ve yazlan farkl dillerin bir potada eritildii gerek bir kozmopolitan bir yer haline geldi8. 2.BLM: TIBBIN NDERLER 2.1. Zehravi slam dnyasnn en nl cerrahdr. Bu konuda yazlm zgn eserlerden birisi olan Tasrifde dnemin cerrahi bilgileri verilmi ve yeni yntemler tantlmtr. Bunlar arasnda yaralarn dalanmas, tecrbe edinmek iin canl hayvanlar zerinde ameliyatlar yaplmas, kadavra terihi yer almaktadr. Ayrca ameliyatlarda kullanlan aletlerin resimlerininde verildii eserin cerrahi ve son blmleri Cremonal Gerard tarafndan Latinceye evrilmi daha sonra bu eviri 15-16-17.yy.larda defalarca oaltlm ve yaygnlamtr. Bu ynyle Batda cerrahi sanatnn gelimesinde Zehravinin rol byktr9. 2.2. Ali b. Abbas 932 ylnda domutur. ranldr. Kitab el- Maliki adl tp ve psikoloji zerine yazd eseriyle ve gnmzden yaklak bin sene nce yapt kanser ameliyatyla bilinir. Kitab elMalikide 20 blm vardr. Onu pratik onu da uygulamaya dayaldr. Konularn birka diyetisyenlik ve tbbi malzemeler, klcal damarlarn temel fikirleri, ilgin tp rasatlar ve doum boyunca meydana gelen rahim hareketlerinin aklamasndan oluur. Ayn zamanda bu eser hasta ve doktor ilikisinin iyi olmasn da tler. 2.3. Ali b. Rabben Hayat hakknda ok detayl bilgi yoktur. Ancak Ali b. Rabben, Taberistann Merv ehrinde bu ehrin katiplerinden olup bilginler yetitiren Suriye asll Nasturi mezhebine
8 9

Hseyin Gazi Topdemir ve Yavuz Unat, Bilim Tarihi, 4.Bask, Pegem Akademi, stanbul,2012,s.103. Hseyin Gazi Topdemir ve Yavuz Unat, a.g.e., s.136.

mensup hristiyan bir ailede dnyaya gelmi daha sonra ailesiyle birlikte Taberistana g etmitir10. Tp alannda on iki eser vermitir. Bunlardan en nemlisi Firdevsl Hikmedir. slam tbbnn kaynaklarndan biri olan bu eserin telifine Merv ehrinde balayan mellif, eser zerinde uzun yllar altktan sonra onu ancak Samarrada tamamlayabilmi, daha sonra da Sryaniceye evirmitir. Genel balk olarak yedi neve ayrlmtr. Her nevi de makalelere blnmtr. Her makale de bablara ayrlarak telif edilmi eser Hint, ran, Yunan ve Arap tbbna ait bol malzeme ihtiva etmektedir. Bata Ali b. Abbas, el- Razi, bn Sina ve elBiruniden yararlanlmtr. 2.4. Zekeriya el-Razi Zekeriya el- Razi, Reyde dodu (864). Hayatn kaybettii yl 925tir. Otuzlu yalarndan sonra bilimle ilgilendi. Badatta ba hekimlik yapmtr. Afrikaya ve Endlse seyahatlerde bulunmutur.Son birka ylnda gzleri grmez olmutur. Reydeki bir hastahanede doktor olarak grev yapm, otoritelere gvenmeyerek kendi gzlem ve deneyimlerinden yararlanmtr. Daha ok Hipokratesi rnek almtr. Tehiste nabz, idrar, yz rengi ve terleme gibi gstergelerin nemini vurgulamtr. ocuk hastalklarndan iek ve kzamn tanlarn vermi, aralarndaki farklar belirlemitir. Hastalklara ilikin incelemelerini Kitab el- Havi fi el- Tb (Tp Hakknda Btn Bilgiler) adl eserinde kaleme almtr. Burada batan ayaa doru btn beden hastalklar hakknda bilgi verilmitir. Razi hastalklarn tedavisinde ilala tedaviyi tercih etmitir. Bbrek ve mesane talarnn karlmas gibi cerrahi tedavilerin gerektii durumlarda bile ilala tedaviyi yelemitir11. 2.5. bn el-Heysem nl bilim tarihisi George Sartonn btn zamanlarn en byk optikisi olarak tanmlad bn el- Heysemin optik konusundaki katklar gerekten olaanst olmu ve bu disiplin gerek kimliine onun katklaryla kavumutur. Optii doa felsefesinin odana koyan bn el- Heysem, Kitab el Menazr adl dev yaptnda, doraudan grme, yansmayla grme ve krlmayla grme eklindeki geleneksel olarak yaplanm optik konularn modern dneme kadar alamayacak ekilde detaylandrp irdelemkle birlikte, ayn zamanda renk,
10 11

Fuat Aydn, Ali b. Rabben et- Taberi, Sakarya niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, s.308. Hseyin Gazi Topdemir ve Yavuz Unat, a.g.e., ss. 134-135.

gkkuann oluumu, karanlk oda vb. gibi optik olgularn da bilim topluluklarnn gndemine tamtr. Dorudan grme konusunun temel tartmas n kayna meselesidir. Buna gre temel soru udur: Grmeye yol aan n kayna gz mdr, yoksa nesne midir? bn el- Heysem ncesi tartmalara gre, grmeye neden olan n kayna konusunda iki egemen gr olumutur. Birincisi daha ok matematikilerin savunduu ve aralarnda geometrici Euklides ve nl filozof Platonun da yer ald bilim bilim ve dn adamlarnn benimsedii ve n kaynann gz, hedefinin ise nesne olduunu savunan Gzn Kuramdr. Modern dnem Batl aratrmaclarn extramission adn verdikleri bu kurama gre, gzden kan k nlar bir koni ekline yaylrlar ve koni nesneye ulatnda, grme meydana gelir ve gz o nesneyi alglar. kinci gr ise bata atomcular olmak zere Platonun rencisi Aristoteles ve onun izleyicilerinin savunduklar Nesnen Kuramdr. Modern dnem aratrmaclarnn intromission diye adlandrdklar bu kurama gre, k nlar nesneden kmakta ve gze gelerek gzn nesneyi alglamasn salamaktadr12. 2.6. bn Sina Avicenna adyla Batda hem bir filozof hem de tabip olarak ok mehur olan bn Sina bir Trk bilim adamdr. Asl ad Hseyindir. bn Sina, kltrl bir ailenin ocuu olarak Buharaya bal Afana kasabasnda 980 ylnda dnyaya gelmitir. Daha ocuk yata, babasnn kendisine tuttuu zel hocalardan eitim grmtr. Be veya on yalarnda iken Kuran ezberlemitir. bn Sina genlik yllarnda tp bilimine ve felsefeye merak salmtr. Dnemin alimlerinden tp renerek tabip olarak mehur olmutur13. En nl kitab olan El- Kanun fit Tp 10.yy.da Arapa yazlm ve 12.yy.da Latinceye ve braniceye evrilerek Avrupa niversitelerinde 17.yy.a dek temel ders kitab olarak okutulmutur. Birok hastalk ve ila detayl olarak anlatlmtr. El- Kanunda bahsedilen bilgiler bugn de geerliliini korumaktadr. bn Sina ak grl, metodlu dnebilen bir bilim adamdr. Bilimin renilmesi ve doru anlalmasnda byk katklar olmutur14.

12 13

Hseyin Gazi Topdemir ve Yavuz Unat, a.g.e., ss.123-124. Cengiz Tomar ve dierleri, slam Tarihi ve Medeniyeti-II, Anadolu niversitesi Yaynlar, Eskiehir, 2011, s.213. 14 erafettin Canda, Trkiyede Nropatoloji geliimi: Dnden Bugne, Trkiye Ekopatoloji Dergisi, 11.Cilt, 3.No(2005), s.96.

10

2.7. bn Nefis bn Nefis 13.yy.n nl hekimlerindendir. amda Nurettin Zengi Hastahanesinde ve Kahirede Kalavun Hastahanesinde doktor olarak almtr. bn Sinann Kanununun Anatomi Ksm iin Aklama adl eserinde Galenin kan dolamna ilikin grlerine itiraz etmi ve dzeltmitir. Galen kk kan dolamn verirken kann kalbin sa tarafndan sol tarafna kalpte bulunan bir delikten geerek ulatn syler. bn Nefis ise yapt incelemelerde byle bir delii gzlemlemediini belirtir. Onun belirlemelerine gre kalbin sa karncna gelen kan akcierlere gidip temizlendikten sonra kalbin sol karncna gelmektedir (Kk Kan Dolam). Onun bu buluu 15.yy.da Michael Servetus (1511-1553) ve Realdo Colombus (1516-1559) tarafndan yeniden kefedilmitir. bn Nefisin eseri ve o dnemde Latinceye evrilmi ve 1547de talyada baslmtr. Servetus, Arapa biliyordu. Olaslkla Servetus bu eseri edinmiti. Columbus ise Paduada tp dersleri veriyordu15.

15

Hseyin Gazi Topdemir ve Yavuz Unat, a.g.e.,s.137.

11

SONU Medeniyetler, hayatn kendisidir. Corafyann elverdii ekilde biimlenir. slam medeniyeti, Hz.Peygamberin yolundan giderek her farkl grubu bnyesinde barndrarak Abbasiler dneminde en st noktaya ulat. Bunda yaplan fetihlerle elde edilen yeni nfus slam medeniyetine katklarda bulundu. almamzda incelediimiz bu katklarn tp alannda olanyd. Tbbn geliiminde mslmanlar, Hellen, Hint, ran, Trk gibi farkl gruplarn katklarn benimsediler. Burada Abbasilere den grev ekonomik olarak bu bilimsel gelimeleri desteklemek idi. Bunda da baarl oldular. Halifeler bilimsel gelimeleri desteklediler. Bunun iin Beytl Hikme adl Trkesi Bilginler Evini kurdular. Ayrca vcuda getirilen eserlerin oaltlp ehirlerin ktphanelerine girmesine yardmc oldular. Beytl Hikme de birok bilim adam tartp dncelerini dile getirirlerdi. Ayrca bilim adamlar aratrmalarn bildiri olarak da sunarlard. Badat bahsedilmesi gereken nemli bir ehirdir. Abbasilerin ba ehri olan bu gzide mekan bilmin merkezidir. Ticari olarak gelimi olmas bilimin gelimesine vesile olmutur. Mezopotamyada verimli topraklarda kurulan Badat, Bilgelik Evi gibi topluluklarla ann nderi olmutur. Zengin ktphanesi birok bilim adamnn faydalanmasn salamtr. Ancak Badatn Moollar tarafndan yama edilmesi ile buradaki birok eserin yok edildii bilinmektedir. Tp alannda Hellen medeniyeti Msr ve Mezopotamya uygarlklarndan beslenip bir seviyeye varmt. Buradan devam edecek olan ise slam medeniyeti idi. Bilim eviri ile nce gelimeye namzet hale gelir. Sryanilerin Hellenlerden yapt evirmeler Abbasiler tarafndan Arapaya evrildi. Bu eviri faaliyetinde nemli olan yer Beytl Hikme idi. Tp alannda Abbasilerin korumas altna olan veya Badatta eser verenler arasnda Ali b. Abbas, bnl Heysem, Kemalddin Farisi, bn Hayyan, Zekeriya el-Razi, Cahiz, Ali b. Rabben, Cabir, bn Sina vardr.

12

KAYNAKA Apak, Adem, slam Tarihi (4), Ensar Neriyat, stanbul,2011. Aydn, Fuat, Ali b. Rabben et- Taberi, Sakarya niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi. Canda, erafettin, Trkiyede Nropatoloji geliimi: Dnden Bugne, Trkiye Ekopatoloji Dergisi, 11.Cilt, 3.No(2005). Gregory, Timothy E., Bizans Tarihi, ev. Esra Ermert, 2. Bask, YKY, stanbul, 2011. Tomar, Cengiz ve dierleri, slam Tarihi ve Medeniyeti-II, Anadolu niversitesi Yaynlar, Eskiehir, 2011. Topdemir, Hseyin Gazi ve Yavuz Unat, Bilim Tarihi, 4.Bask, Pegem Akademi, stanbul,2012. Turan, erafettin, Trk Kltr Tarihi, 5.Bask, Bilgi Yaynevi, stanbul, 2005. Vryonus, Speros, Bir Dnya Uygarl: Bizans, Cogito: Bizans, No.17( 2012). Yldz, Hakk Dursun, Abbasiler, Trkiye Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi, Cilt 1, Diyanet Vakf Yaynlar, stanbul, 1988.