56TK2 Dinamika 05 - Seizmika

Teorija konstrukcija 2 - Dinamika konstrukcija, dr Ratko Salati 1
6. UVOD U ZEMLJOTRESNO INENJERSTVO

6.1 Osnovni pojmovi
Zemljotres (earthquake) je prirodna pojava nastala usled iznenadnog oslobaanja energije u
Zemljinoj kori, koja se manifestuje kao podrhtavanje tla.
Uzroci nastanka zemljotresa su tektonski pokreti, vulkanska aktivnost, ruenje karstnih
stena i slino.
Energija zemljotresa se prostire u vidu seizmikih talasa, koji mogu biti: primarni-
longitudinalni, sekundarni-transverzalni i povrinski, koji mogu biti Love-ovi i Reyleigh-evi talasi.
Seizminost je uestalost pojave zemljotresa na odreenom podruju.
Zemljotresna opasnost Izraava se kao verovatnoa pojave zemljotresa odreene jaine, na
odreenom podruju, u odreenom vremenu.

6.2 Karakteristike zemljotresa

arite zemljotresa (hipocentar, ognjite) je zamiljena taka ili zona u unutranjosti Zemlje
gde je nastao zemljotres.
Epicentar je vertikalna projekcija arita na povrini Zemlje.
Dubina arita je udaljenost od epicentra do arita.

Slika 6.1 Karakteristina rastojanja zemljotresa
Magnituda zemljotresa je kvantitativna objektivna mera jaine zemljotresa zasnovana na
merenju i nezavisno od mesta opaanja.
Seizmolog Charles Richter uveo koncept magnitude zemljotresa, razmatrajui logaritam veliine
maksimalnog pomeranja u funkciji epicentralnog rastojanja. Richer-ova magnituda proraunava se
po formuli:
H = log (A A
o
)
2 Teorija konstrukcija 2 - Dinamika konstrukcija, dr Ratko Salati
A maksimalna amplituda pomeranja tla zapisana standardnim seizmografom na epicentralnom
rastojanju od 100 km
A
o
maksimalna amplituda pomeranja tla dogoenog referentnog zemljotresa (zemljotres koji
na epicentralnom rastojanju od 100 km izaziva maksimalnu ampitudu 1/1000 mm)
Osloboena energija u aritu Koliina energije osloboene pri zemljotresu je mera
potencijala oteenja graevina. Teorijski proraun osloboene energije zahteva sabiranje
energije u irokom rasponu frekvencija koje pobuuje zemljotres. U praksi, procene osloboene
energije zasnivaju se na empirijskim jednainama u funkciji magnitude zemljotresa.
Poveanjem magnitude za jedan stepen poveava se energija zemljotresa za oko 32 puta.
Povratni period zemljotresa je proseno vreme izmeu dva zemljotresna dogaaja zadate
(ili vee) magnitude.
Intenzitet zemljotresa kvalitativna ili kvantitativna mera jaine zemljotresnog pomeranja tla
na nekom mestu dobijena na osnovu zemljotresnih efekata:
- veliine tete priinjene graevinskim objektima,
- promenama ponaanja ljudi i ivotinja,
- promenama nastalim u prirodi.
Skala inteziteta Intenzitet zemljotresa utvruje se prema razliitim opisnim skalama
zemljotresa. U upotrebi je skala od 12 stepena MSK-64 (prema autorima: Medvedev-Sponheuer-
Karnik, 1964). Svaki stepen skale opisuje zemljotres na osnovu opaanja posledica na
graevinskim objektima, promenama ponaanja ljudi i ivotinja i promenama nastalih u prirodi.
Saglasno ovoj skali zgrade su podeljene na tri tipa, a nain oteenja u pet stepeni (Prilog 2).
Iskustveno za maksimalne vrednosti ubrzanja tla ag , u zavisnosti od intenziteta pretpostavljaju se
vrednosti:
VI stepen o
g
u.uS g
VII stepen o
g
u.1u g
VIII stepen o
g
u.2u g
IX stepen o
g
u.4u g (g ubrzanje zemljine tee)
Seizmogram Zapis komponenata pomeranja tla u odreenom pravcu prikazan u funkciji
vremena.
Akcelerogram Zapis komponenata ubrzanja tla u odreenom pravcu prikazan u funkciji
vremena.

Slika 6.2 Akcelerogram zemljotresa Mionica NW komponenta, 1998
Maksimalno
ubrzanje
Glavni deo zemljotresa
Integracijom zapisa ubrzanja moe se dobiti zapis zavisnosti brzina vreme, a jo jednom
integracijom i zapis pomeranje vreme. Ta tri zapisa u potpunosti karakteriu oscilovanje tla na
mestu instrumenta prouzrokovano zemljotresom. Na akcelerogramu se moe utvrditi maksimalno
registrovano ubrzanje tla i trajanje glavnog dela zemljotresa.
Seizmike karte (seizmika reonizacija) Seizmoloka karta prikazuje podruja jednakih
intenziteta zemljotresa merodavnih za proraun za izabrani povratni period. Zemljotresne sile se
proraunavaju tako da se svakom stepenu intenziteta pripie odreeno ubrzanje tla kao ulazni
podatak za proraun.
Karta prikazuje intenzitete za srednje uslove tla. Na osnovu podrobnijih istraivanja lokacije gradnje ili ireg
podruja mogue su korekcije osnovnog stepena seizminosti na vie ili na nie. Karta se izrauje za
zemljotrese sa definisanim godinjim povratnim periodom. Za posebne graevine (visoke brane, nuklearne
elektrane) mogue se upotrebiti kartu izraenu za 1000-godinji povratni period, a za graevine
ogranienog trajanja ili za proraun opreme moe se upotrebiti karta izraena za povratno razdoblje od 50
godina.
Izoseista je linija koja povezuje take na Zemljinoj povrini na kojoj je intenzitet zemljotresa
jednak. Obino su to zatvorene krivulje oko epicentra zemljotresa. Intenzitet opada s udaljenou
od epicentra, ali izoseiste nisu pravilne krivulje, jer je prostiranje zemljotresa zavisno od geolokih
karakteristika.
Amplifikacija maksimalnog ubrzanja tla Predstavlja kolinik maksimalnog ubrzanja mase
sistema sa maksimalnim ubrzanjem tla, odnosno normirani spektar apsolutnog ubrzanja za datu
funkciju ubrzanja tla.
Spektar zemljotresa Grafiki prikaz na kojem je na ordinati kolinik spektralnog ubrzanja i
najveeg ubrzanja tla, a na apscisi period vibracije tla u sekundama. Najvee vrednosti nastaju
kad se podudaraju (ili su bliske) perioda oscilacija seizmikog talasa i perioda oscilacija sloja tla.
Ako je instrument smeten na osnovnoj steni (bedrock) spektar je slika oscilacija samog
zemljotresa. Slika (6.3) prikazuje prosene spektre ubrzanja za razliita tla.
Moe se uoiti da meka tla imaju prevladavajue (dominantne) due periode, a stena krae. Sve krive su
normalizovane na isto ubrzanje, a predstavljaju srednje vrednosti iz vie desetaka zapisa raznih zemljotresa.
Meka i kruta tla imaju priblino slino poveanje amplitude ubrzanja to je suprotno miljenju da slabija tla
daju znatno poveanje ubrzanja.

Slika 6.3 - Proseni spektri ubrzanja za razliita tla

Frekventni sastav zemljotresa Spektar zemljotresa odreuje frekventni sastav zemljotresa,
tj. koje su frekvencije (periode) najvie zastupljene predominantni period oscilovanja.
Frekventni sastav zemljotresa funkcija je vie pojava: mehanizma arita, dubine arita, udaljenosti
epicentra, prirode puta talasa, sastava tla i magnitude.
Frekventni sastav zemljotresa moe posluiti kod izbora konstruktivnog sistema graevine ili uputiti koje
konstruktivne sisteme ne bi trebalo odabrati.

6.3 Parametri zemljotresa bitni za seizmiki proraun konstrukcije

Kvantitativne karakteristike oscilacije tla pri zemljotresu
Maksimalno ubrzanje tla
Maksimalna brzina tla
Maksimalno pomeranje tla
Trajanje glavnog dela zemljotresa
Predominantne periode (frekventni sastav oscilacija)
Vertikalne oscilacije tla

Karakteristike oscilacija na odreenoj lokaciji zavise od:
Magnitude zemljotresa
Udaljenosti od arita odnosno raseda
Geolokih karakteriska stenskih masa u kojima se rasprostiru talasi
Lokalnih geomehanikih karakteristika lokacije
Dinamikih karakteristika tla

6.4 Uticaj lokalnih geolokih uslova na graevine pri dejstvu zemljotresa

Slika 6.4 - Uticaj lokalnih geolokih uslova

Pri analizi brojnih zemljotresa dolazi do pojave da pri istom zemljotresu identini graevinski objekti
trpe razliita oteenja u zavisnosti od lokalnih uslova tla na kojima su fundirani. Za preciznije
dobijanje parametara oekivanog zemljotresa neophodna je mikroseizmika reonizacija.

Mikroseizmika reonizacija

Neki od lokalnih geolokih uslova bitnih za dejstvo zemljotresa na objekat:
uticaj rubnih uslova osnovne stene - interferencija zemljotresnih talasa (L1, L2)
nagib aluvijalnih slojeva (F-G-J)
poloaj graevina na bregu (B)
klizita nanosa na strmim padinama lavine tla (H)
koliina vode i sastav tla likvefakcija
sleganje temeljnog tla (h1, h2 )
blizina raseda skriveni rasedi (3)

6.5 Proraun prostornog ramovskog sistema na dejstvo zemljotresa

Osnovne faze prorauna:
A. Odreivanje dinamikih karakteristika sistema
B. Odreivanje seizmikih sila
C. Odreivanje uticaja u konstrukciji usled seizmikih sila

A. Odreivanje dinamikih karakteristika sistema

Formiranje dinamikog modela konstrukcije za proraun
Za definisano karakteristino optereenje (seizmiko optereenje, horizontalne sile) formira se
to jednostavniji model na osnovu koga se mogu dobiti rezultati zadovoljavajue tanosti.

Pretpostavke prorauna

1. Teina objekta ukljuujui i deo korisnog tereta skoncentrisana je u novou tavanice.
Od kontinualnog problema dobija se diskontinualni sistem, sistem sa diskretno rasporeenim
masama.

2. Statiki model konstrukcije moe se rastaviti na vertikalne elemente ramove (i zidove) i
horizontalne elemente tavanice.
Sloen problem se zamenjuje sa vie jednostavnijih.

3. Vertikalni elementi (ramovi i zidovi) imaju krutost samo u svojoj ravni.
Prostorni problem se posmatra kao vie ravanskih.

4. Tavanice su beskonano krute u svojoj ravni, tako da u svojoj ravni mogu biti izloene samo
ravnom kretanju kao krute ploe.
Smanjuje se broj stepeni slobode.

5. Zanemaruje se aksijalna deformacija linijskih elemenata (e = u) .
6. Zanemaruju se vertikalne oscilacije tavanica.
Svaka tavanica ima tri stepena slobode pomeranja: dve translacije u i : i jednu rotaciju 0.
Kako je celokupna masa skoncentrisana u nivou tavanica ukupan broj stepeni slobode sistema
je:
N = bioj tavanica x S

7. Pomeranja oslonaca su sinhrona i sinfazna i postoji samo horizontalno ubrzanje.
8. Materijal se ponaa idealno linearno elastino.


Slika 6.5: Primer prostornog ortogonalnog ramovskog sistema

6.5.1 Odreivanje krutosti prostornog ramovskog sistema

Proizvoljan prostorni ortogonalan ram se moe rastaviti na n ravanskih ramova (m = 1,2, n)

Odreivanje matrice krutosti ramova u ravni
Razmatra se proizvoljan ravan ortogonalan ram m
sa N tavanica (] = 1,2, N)

m
= |
1,m

2,m

],m

N,m
|
R
m
= Z
m
m

Slika 6.6: Horizontalna pomeranja rama u ravni

Postupci za odreivanje krutosti ravnih ramova
Inverzijom matrice fleksibilnosti Z = D
m
-1
.
Dodavanjem horizontalnih oslonaca u nivou tavanica, a zatim zadavanjem jedininog pomeranja
svakog od dodatih oslonaca i odreivanje reakcije tih oslonaca. Reakcije oslonaca predstavljaju
elemente matrice krutosti rama.

Slika 6.7: Odreivanje fleksibilnosti i krutosti rama u ravni

Odreivanje matrice transformacije rama
Vektor pomeranja, koji odgovara izabranim stepenima slobode dinamikog sistema:
u = |u
1
:
1
0
1
u
]
:
]
0
]
u
N
:
N
0
N
|
Vektor odgovarajuih sila:
P = |P
x1
P
1
H
1
P
x]
P
]
H
]
P
xN
P
N
H
N
|
Veza se uspostavlja preko matrice krutosti sistema:
P = Ku
Pomeranja na nivou rama m u ravni data su preko vektora pomeranja
m
, koji predstavlja
horizontalna pomeranja rama na nivou svake tavanice
],m
. Na nivou j -te tavanice veza izmeu
vektora
m
i pomeranja teita tavanice moe se predstaviti u obliku:
],m
= u
]
cos
m
+:
]
sin
m
+ 0
]
r
m,]

m
= a
m
u
a
m
=
l
l
l
l
l
t
m,1
u u
u t
m,2
u
u u t
m,N
1
1
1
1
1
gde je t
m,]
= |
cos
m,]
sin
m,]
r
m,]]

Slika 6.8 Odreivanje veze pomeranja rama i pomeranja tavanice
Ako na ram m u nivou tavanice ] deluje sila R
],m
, onda su odgovarajue sile koje deluju na tavanicu:
F
],m
= _
F
x],m
F
],m
H
],m
_ = _
cos
m,]
sin
m,]
r
m,]
_ R
],m

Odnosno u matrinom obliku za sve tavanice:
F
m
= a
m
1
R
m

Iz ravnotee svih sila koje deluju na sistem sa unutranjim silama u nosau
F
m
= P
m

Uz prethodno dobijene veze:
R
m
= Z
m
m

m
= a
m
u
m
F
m
= a
m
1
R
m

Sledi:
a
m
1
R
m
= P -
m
a
m
1
Z
m
m
= P
m
- a
m
1
Z
m
a
m
u = P
m

Odnosno matrica krutosti sistema je:
K = a
m
1
Z
m
a
m
m

Krutost zidova
Ako je odnos E B 4 moe se zanemariti uticaj transverzalnih sila na deformaciju. Momenat inercije
zida za odreivanje krutosti zida moe se odrediti kao za gredni element:
I =
tB
3
12

Slika 6.9: Krutost zidova
U protivnom naprezanje zida treba tretirati
kao ravno naprezanje, a pomeranje o
usled horizontalne sile P se moe odrediti
prema izrazu:
o =
P
2EbB
3
|12Ex
2
- 4x
3
+(4 +Sv)B
2
x]
U analizama zid se moe zameniti i
linijskim nosaima sa promenljivom
fleksionom krutou kao na Slici (6.10).
Slika 6.10: Zamenjujua krutost greda
6.5.2 Odreivanje matrice masa rama

Pomeranje diferencijalno male mase tavanice ]
u = u
]
-y0
]

: = :
]
+x0
]

Inercijalne sile se dobijaju diferenciranjem pomeranja dva puta po vremenu J
2
Jt
2
,
mnoenjem sa diferencijalno malom masom Jm, sa multiplikatorom -1.u:
-u Jm = (-u
]
+y0
]
) Jm
-: Jm = (-:
]
-x0
]
) Jm
Momenat inercijalnih sila mase Jm oko koordinatnog poetka tavanice ], moe se izraziti u
obliku:
yu Jm-x: Jm = (yu
]
- y
2
0
]
-x:
]
- x
2
0
]
) Jm = (yu
]
-x:
]
-r
2
0
]
) Jm
Integracijom po celoj masi ]
M
]
tavanice, dobija se ukupni moment.

Slika 6.11: Odreivanje matrice masa tavanice
Prilikom integracije pojavljuju se veze:
_ Jm =
M
]
H
]
_ xJm =
M
]
x
1
H
]
_ yJm =
M
]
y
1
H
]
_ r
2
Jm =
M
]
I
o,]
,

gde je I
o,]
polarni moment inercije tavanice ]. Inercijalne sile tavanice su:
_
I
x,]
I
,]
H
I,]
_ = -_
1 u -y
1,]
u 1 x
1,]
-y
1,]
x
1,]
I
o,]
H
]
_ H
]
_
u
]
:
]
0
]
_ ,
gde je matrica M
]
masa tavanice ] definisana kao:
M
]
= _
1 u -y
1,]
u 1 x
1,]
-y
1,]
x
1,]
I
o,]
H
]
_ H
]
.
Ako se usvoji da je kooordinatni poetak u teitu tavanice, onda je x
1,]
= y
1,]
= u
Pa je matrica masa tavanice jednostavnijeg oblika:
M
]
= _
1 u u
u 1 u
u u I
o,]
H
]
_ H
]
.
Matrica masa celog sistema dobija se na osnovu matrice masa pojedinih tavanica:
M =
l
l
l
l
M
1
u u
u M
2
u
u u M
N
1
1
1
1
.

6.5.3 Centar krutosti

Horizontalna seizmika sila S = _S
x
2
+ S
2
prolazi kroz centar masa tavanice C
M

Slika 6.12: Centar krutosti

Centar krutosti (C
K
) ima sledee osobine:
Taka kroz koju mora da prolazi pravac seizmike sile da bi nastupio sluaj translacije bez rotacije.
Taka oko koje se okree tavanica pri rotaciji bez translacije.

Odreivanje centra krutosti
x
c
=
Z
I
=1
Z
I
=1
y
c
=
Z
x
y
k
=1
Z
x
k
=1

gde je:
l ukupan broj vertikalnih elemenata koji su paralelni sa
y osom
k ukupan broj vertikalnih elemenata koji su paralelni
sa x osom
Slika 6.13: Odreivanje centra krutosti
6.5.4 Odreivanje seizmikih sila

Diferencijalne jednaine kretanja

Pri dejstvu zemljotresa javljaju se inercijalne sile, koje se
mogu ralaniti na inercijalne sile usled pomeranja
sistema kao krutog tela I
u
g
i inercijalne sile usled
relativnog pomeranja I
u
.
I = I
u
g
+I
u

I = -Mu
g
- Mu
Mu +Ku = -Mu
g
.
Ako se razmata i priguenje diferencijalna jednaina je:
Mu +Cu + Ku = -Mu
g
.

Slika 6.14: Relativno i apsolutno pomeranje tavanice
Metoda direktne dinamike analize
Postupak direktne dinamike analize sastoji se u reavanju diferencijalne jednaine prinudnih
oscilacija. Prvo se odreuju nepoznata pomeranja u, a zatim i kompletan odgovor konstrukcije,
odnosno odreuju se statike i deformacijske veliine na konstrukciji tokom dejstva zemljotresa.
Kako je optereenje stohastikog karaktera, neophodno je primeniti numeriki postupak pri reavanju
diferencijalnih jednaina.

Metoda spektralne analize
Metoda spektralne analize zasnovan je na analizi poznatih spektara odgovora za seizmiku pobudu.
U sluaju seizmikog optereenja spektar odgovora je mogue definisati samo preko taaka spektra
za koje je izvren proraun.
Spektri odgovora dobijaju se na osnovu maksimalnog odgovora dinamikog sistema sa jednim
stepenom slobode pobuenog poznatim zapisom ubrzanja tla u
g1
(t) nekog zemljotresa. Primenom
numerikih postupaka odreuje se masimalno ubrzanje max|u
g1
+ x | u funkciji perioda oscilovanja
sistema sa jednim stepenom slobode. Na posebnom dijagramu nanose se vrednosti amplifikacije A
maksimalnog ubrzanja tla u
g1
(t), pa se dobija spektar odgovora S
1
za razmatrani zemljotres.

Slika 6.15: Spektar amplifikacije urbzanja tla
Postupak treba ponoviti za sve druge oekivane zemljotresne pobude sa ubrzanjima tla u
gk
(t), pa se
odreuje familija spektralnih linija S
k
. Sve krive se mogu obuhvatiti jednom glatkom obvojnicom, koja
predstavlja spektar verovatnih maksimalnih apsolutnih ubrzanja normiranih prema maksimalnom
ubrzanju tla. Ova kriva moe se sa dovoljnom pouzdanou koristiti za odreivanje maksimalnih
seizmikih sila koje e delovati na graevinske objekte.

Primena spektra odgovora na sisteme sa vie stepeni slobode
Primena spektra odgovora kod sistema sa jednim stepenom slobode daje taan rezultat, ako spektar
odgovara zadatom optereenju, dok se kod sistema sa vie stepeni slobode, dobija priblian rezultat.
Kod sistema sa vie stepeni slobode za primenu spektra odgovora potrebno je primeniti modalnu
analizu.
Za sluaj pobude konstrukcije u jednom pravcu sa ubrzanjima tla u
g
(t) za i-ti ton oscilovanja,
diferencijalna jednaina kretanja u sistemu glavnih koordinata
i je:


+2
=
F
i = 1,2, , n F
= -A
1
MU
g
(t)
gde je U
g
(t) vektor ubrzanja masa sistema pri dejstvu zemljotresa, koji se moe predstaviti kao
U
g
(t) = u
g
(t)B , (B je vektor uticajnih koeficijenata).
Reenje diferencijalne jednaine se predstavlja preko reenja Duhamel-ovog integral
(t), uz
pretpostavku da je
d,

(t) = -
A
1
MB
_ u
g
() c
-o
i
(t-:)
sin
(t -) J
t
0
=
A
1
MB
H
(t)

ili
(t) =
A
1
MB
H
(t)
= I
(t)

gde je uveden skalar I
, faktor participacije, koji moe dati ocenu uticaja pojednog tona na odgovor
sistema:
I
=
A
1
MB
H
=
A
1
MB
A
1
M A

Po analogiji sa sistemima sa jednim stepenom slobode spektar pomeranja za krunu frekvenciju
i
usvojeno relativno priguenje
:
S
d,
= S
d,
(
) = _
(t)
_
mux

Pa je maksimalno veliina glavne koordinate
,mux
= I
S
d,

Odnosno maksimalno relativno pomeranje i maksimalne unutranje sile pri i-tom tonu oscilovanja:
u
,mux
= A
S
d,

F
,mux
= MA
2
S
d,
= MA
S
pu,

gde je S
pu,
=
2
S
d,
spektar pseudoubrzanja. Maksimalne unutranje sile mogu se upotrebiti za
seizmike sile za ekvivalentno statiko optereenje:
S
= F
,mux

Poto se maksimalne veliine pomeranja ili sila za pojedine tonove oscilovanja javljaju u razliitim
trenucima vremena, jednostavno sabiranje tih veliina nije realno, pa se primenjuju izrazi iz teorije
verovatnoe:
u
k,mux
_u
,mux
2
m
=1
F
k,mux
_F
,mux
2
m
=1

Pretpostavke:
Ponaanje konstrukcije je u elastinom podruju, pa vai princip superpozicije, uticaji dobijeni za
pojedine tonove se mogu sabirati,
Priguenje je malo, pa je
d,

.
Trajanje optereenja je dugo u poreenju sa periodama konstrukcije.
Seizmiko optereenje je zastupljeno sa irokim opsegom frekvencija.
Oscilacije pri pojedinim tonovima su statistiki nezavisne, pojedine svojstvene frekvencije nemaju
priblino jednake vrednosti.

Primer 6.1

Za trospratni smiui ram, zadate krutosti i raporeda masa, primenom spektralne analize za dati
spektar odgovora odrediti maksimalna pomeranja i maksimalne seizmike horizontalne sile.
M = _
2.u
1.S
1.u
_ K = _
(k
1
+k
2
) -k
2
u
-k
2
(k
2
+k
3
) -k
3
u -k
3
k
3
_ = _
1uuu -4uu u
-4uu 6uu -2uu
u -2uu 2uu
_

Reenje:

Krune frekvencije i periodi oscilovanja
m = _
3
_ = _
8.S841
17.92S4
26.6124
_ T = _
I
1
I
2
I
3
_ = _
u.7494
u.SSuS
u.2S61
_

Oblici oscilovanja i modalna matrica
A
1
= _
1.u
2.148S
S.S129
_ A
2
= _
1.u
u.89S4
-1.4728
_ A
2
= _
1.u
-1.u428
u.4u99
_
A = |A
1
A
2
A
3
] = _
1.u 1.u 1.u
2.148S u.89S4 -1.u428
S.S129 -1.4728 u.4u99
_
Generalisane mase: H
= A
1
M A

H
1
= {
1.u 2.148S S.S129
] _
2.u
1.S
1.u
_ _
1.u
2.148S
S.S129
_ = 19.8994
H
2
= {1.u u.89S4 -1.4728] _
2.u
1.S
1.u
_ _
1.u
u.89S4
-1.4728
_ = S.S664
H
3
= {1.u -1.u428 u.4u99] _
2.u
1.S
1.u
_ _
1.u
-1.u428
u.4u99
_ = S.7992
Faktori participacije: I
=
A
i
T
MB
M
i

I
1
=
1
19.8994
{
1 2.148S S.S129
] _
2.u
1.S
1.u
_ _
1.u
1.u
1.u
_ = u.4289
I
2
=
1
S.S664
{1.u u.89S4 -1.4728] _
2.u
1.S
1.u
_ _
1.u
1.u
1.u
_ = u.S48u
I
3
=
1
S.7992
{1.u -1.u428 u.4u99] _
2.u
1.S
1.u
_ _
1.u
1.u
1.u
_ = u.2226

Sa dijagrama spektra pseudobrzina, dobija se za odreene periode ocilovanja:
S
p,1
= 1S.u4 S
p,2
= 6.S9 S
p,3
= 4.1S
Pa se odreuju maksimalne vrednosti relativnog pomeranja:
S
d,1
=
S
p,1
1
= 1.SSS9 S
d,2
=
S
p,2
2
= u.SS6S S
d,3
=
S
p,3
3
= u.1SSS
Maksimalna relativna pomeranja po tonovima: u
,mux
= A
S
d,

u
1,mux
=
l
l
l
l
u
1,mux (1)
u
2,mux (1)
u
3,mux (1)1
1
1
1
= I
1
S
d,1
_
1.u
2.148S
S.S129
_ = _
u.667S
1.4SS7
2.21u8
_
u
2,mux
=
l
l
l
l
u
1,mux (2)
u
2,mux (2)
u
3,mux (2)1
1
1
1
= I
2
S
d,2
_
1.u
u.89S4
-1.4728
_ = _
u.1241
u.11u8
-u.1827
_
u
3,mux
=
l
l
l
l
u
1,mux (3)
u
2,mux (3)
u
3,mux (3)1
1
1
1
= I
3
S
d,3
_
1.u
-1.u428
u.4u99
_ = _
u.uS46
-u.uS6u
u.u142
_
Rezultujue pomeranje: u
k,mux
_ u
,mux
2 m
=1

u
1,mux
= _u
1,mux (1)
2
+u
1,mux (2)
2
+u
1,mux (3)
2
= u.667S
2
+u.1241
2
+u.uS46
2
= u.6796
u
2,mux
= _u
2,mux (1)
2
+u
2,mux (2)
2
+u
2,mux (3)
2
= 1.4SS7
2
+u.11u8
2
+u.uS6
2
= 1.4S84
u
3,mux
= _u
3,mux (1)
2
+u
3,mux (2)
2
+u
3,mux (3)
2
= 2.21u8
2
+u.1827
2
+u.u142
2
= 2.2184

Maksimalne spratne sile po tonovima: F
,mux
= MA
2
S
d,
= MA
S
pu,

F
1,mux
=
l
l
l
l
F
1,mux (1)
F
2,mux (1)
F
3,mux (1)1
1
1
1
= I
1
1
2
S
d,1
_
2.u
1.S
1.u
_ _
1.u
2.148S
S.S129
_ = _
9S.8168
1S1.174u
1SS.4u28
_
F
2,mux
=
l
l
l
l
F
1,mux (2)
F
2,mux (2)
F
3,mux (2)1
1
1
1
= I
2
2
2
S
d,2
_
2.u
1.S
1.u
_ _
1.u
u.89S4
-1.4728
_ = _
79.7272
SS.4212
-S8.7111
_
F
3,mux
=
l
l
l
l
F
1,mux (3)
F
2,mux (3)
F
3,mux (3)1
1
1
1
= I
3
3
2
S
d,3
_
2.u
1.S
1.u
_ _
1.u
-1.u428
u.4u99
_ = _
48.966u
-S8.296S
1u.uSS6
_

Rezultujue spratne sile: F
k,mux
_ F
,mux
2 m
=1

F
1,mux
= _F
1,mux (1)
2
+F
1,mux (2)
2
+F
1,mux (3)
2
= 9S.8168
2
+79.7272
2
+48.966u
2
= 1S2.4979
F
2,mux
= _F
2,mux (1)
2
+F
2,mux (2)
2
+F
2,mux (3)
2
= 1S1.174u
2
+SS.4212
2
+S8.296S
2
= 164.84S4
F
3,mux
= _F
3,mux (1)
2
+F
3,mux (2)
2
+F
3,mux (3)
2
= 1SS.4u28
2
+S8.7111
2
+1u.uSS6
2
= 166.4264


Metoda ekvivalentnog statikog optereenja - Zasniva se na spektralnoj analizi. Korienjem
odgovarajue spektralne krive odreuje se zamenjujue statiko horizontalno optereenje koje deluje
u nivou svake tavanice i koje odraava dinamike karakteristike objekta i tla.

6.6 Seizmiki proraun prema tehnikim normativima

Pravilnik o tehnikim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmikim
podrujima (izvodi iz pravilnika) (Slubeni list SFRJ 31/81, 49/82, 29/83, 21/88, 52/90)

I Opte odredbe
Pravilnikom se propisuju tehniki normativi za izgradnju objekata visokogradnje u seizmikim
podrujima VII, VIII i IX stepena seizminosti po skali MSK-64 (Medvedev-Sponheuer-Karnik).
Uslovi za izgradnju objekata visoke gradnje u seizmikim podrujima X stepena utvruju se na
osnovu posebnih istraivanja, kao to se to zahteva za lokacije objekata van kategorije.
Objekti visokogradnje u seizmikim podrujima projektuju se tako da zemljotresi najjaeg
intenziteta mogu prouzrokovati oteenja nosivih konstrukcija, ali ne sme doi do ruenja tih
objekata.

II Kategorizacija objekata visokogradnje

Kategorija
objekta

Vrsta objekta
Koeficijent
kategorije
objekta Ko
Van
kategorije
Objekti visokogradnje u sklopu nuklearnih elektrana; objekti za skladitenje
toksinih i eksplozivnih materijala zapremine preko 10.000 m
3
; objekti za
proizvodnju eksplozivnih materijala, energetski objekti snage preko 40 MW;
industrijski dimnjaci za objekte van kategorije; znaajniji objekti veza i
telekomunikacija, zgrade sa vie od 25 spratova; objekti visokogradnje od
ije ispravnosti zavisi funkcionisanje drugih tehniko-tehnolokih sistema, a
iji poremeaji mogu izazvati katastrofalne posledice; objekti ije ruenje
moe uzrokovati katastrofalne posledice za okolinu, odnosno naneti velike
materijalne tete iroj drutvenoj zajednici.

I kategorija
Zgrade sa prostorijama predvienim za vee skupove ljudi (bioskopske
dvorane, pozorita, fiskulturne, izlobene i sline dvorane); fakulteti; kole;
zdravstveni objekti; zgrade vatrogasne slube; objekti veze koji nisu
uvrteni u prethodnu kategoriju (PTT, RTV i drugi); industrijske zgrade sa
skupocenom opremom; svi energetski objekti instalisane snage do 40 MW;
zgrade koje sadre predmete izuzetne kulturne i umetnike vrednosti i
druge zgrade u kojima se vre aktivnosti od posebnog interesa za
drutveno-politike zajednice.

1.5
II
kategorija
Stambene zgrade; hoteli; restorani; javne zgrade koje nisu svrstane u prvu
kategoriju; industrijske zgrade koje nisu svrstane u prvu kategoriju.
1.0
III
kategorija
Pomono-proizvodne zgrade; agrotehniki objekti.
0.75
IV
kategorija
Privremeni objekti ije ruenje ne moe da ugrozi ljudski ivot.

Objekti visokogradnje I kategorije koji su van seizmikih podruja analiziraju se prilikom
projektovanja na optereenja intenziteta VII stepena, sa koeficijentom Ko = 1.u.


III Seizminost i seizmiki parametri
Seizmika opasnost u pojedinim seizmikim podrujima ocenjuje
se prema seizmolokim kartama SFRJ. Za projektovanje objekata
visokogradnje svrstanih u II i III kategoriju koristi se seizmoloka
karta SFRJ izraena za povratni period zemljotresa od 500
godina (Prilog 1).
Seizmika opasnost i potrebni parametri za projektovanje
objekata visokogradnje mogu se utvrditi i dodatnim
istraivanjima u okviru detaljne seizmike rejonizacije i seizmike
mikrorejonizacije.

Za projektovanje objekata svrstanih u I kategoriju, mora se
prethodno definisati koeficijent seizmikog intenziteta i drugi
parametri, posebnim istraivanjima seizmikom mikrorejo-
nizacijom graevinskih povrina.
Za projektovanje objekata visokogradnje van kategorije,
potrebno je prethodno izvriti detaljno prouavanje seizminosti
lokacija namenjenih za izgradnju objekata, sa odreivanjem projektnog i maksimalnog
zemljotresa na osnovu istraivanja seizmikog rizika.

IV Lokalni uslovi tla

Uticaj lokalnih uslova tla uzima se u obzir prilikom odreivanja seizmikih uticaja na konstrukcije
objekata visokogradnje II i III kategorije, pomou koeficijenata dinaminosti, zavisno od
kategorije tla na kome objekte treba graditi. Kategorija tla odreuje se prema kategorizaciji u
tabeli, na osnovu geotehnikih ispitivanja lokacije, inenjersko-geolokih i hidrogeolokih
podataka, geofizikih i drugih istraivanja tla.

Kategorije tla Karakteristini profil tla
I
Stenovita i polustenovita tla (kristalaste stene, kriljci, karbonatne stene, krenjak, laporac,
dobro cementirani konglomerati i slino). Dobro zbijena i tvrda tla debljine manje od 60 m, od
stabilnih naslaga ljunka, peska i tvrde gline iznad vrste geoloke formacije.
II
Zbijena i polutvrda tla, kao i dobro zbijena i tvrda tla debljine vee od 60 m, od stabilnih
naslaga ljunka, peska i tvrde gline preko vrste geoloke formacije.
III
Malo zbijena i meka tla debljine vee od 10 m, od rastresitog ljunka, srednje zbijenog peska
i teko gnjeive gline, sa slojevima ili bez slojeva peska ili drugih nekoherentnih materijala tla.

V Metode prorauna, doputeni naponi i pomeranja
Analiza nosive konstrukcije objekata vri se po teoriji graninih stanja ili po teoriji elastinosti.
Ako se proraun vri po teoriji elastinosti, doputeni naponi mogu se poveati za Su%, pri emu
se ne sme prei granica razvlaenja. Kod metala bez izrazite granice razvlaenja doputeni napon
ne sme prei 8u% vrstoe materijala.
Dozvoljeno optereenje na tlo, za najnepovoljniju kombinaciju seizmikih i ostalih uticaja,
odreuju se tako da koeficijent sigurnosti na pojavu loma u tlu iznosi 1.5.
Ako se proraun nosive konstrukcije vri po metodi graninih stanja, primenjuju se sledei
koeficijenti sigurnosti:
- za armirani i prednapregnuti beton 1.30,
- za eline konstrukcije 1.15,
- za zidane konstrukcije 1.50.
Maksimalni horizontalni ugib objekta za propisana seizmika optereenja, odreen po teoriji
elastinosti, iznosi:
mux
=
E
6uu

gde je B visina objekta, ne uzimajui u obzir uticaj tla. Pri odreivanju najveih ugiba, uticaj tla
se posebno odreuje ako je to neophodno.

VI Proraun seizmikih sila

1. Osnove prorauna

Konstrukcije objekata visokogradnje proraunavaju se na delovanje horizontalnih seizmikih sila,
najmanje u dve meusobno ortogonalne ravni.
Na delovanje vertikalnih seizmikih sila posebno se proraunavaju: konzolne konstrukcije i druge
konstrukcije kod kojih uticaj vertikalnih seizmikih sila moe da bude merodavan.
Ukupna teina objekta u odreuje se kao suma stalnog optereenja, verovatno korisnog
optereenja i optereenja snegom.
Verovatno korisno optereenje uzima se u visini od Su% optereenja odreenog propisima za
optereenja. Ako je korisno optereenje znaajno (skladita, silosi, biblioteke, arhivi i dr.),
seizmike sile odreuju se za najnepovoljniji sluaj maksimalnog, odnosno minimalnog stvarnog
optereenja.
Optereenje od vetra i korisno optereenje kranova ne uzima se u obzir kod seizmikih prorauna.
Teina stalne opreme uzima se u punom iznosu.
Seizmiki proraun konstrukcije sprovodi se primenom: metode ekvivalentnog statikog
optereenja ili metode dinamike analize.

2. Metoda ekvivalentnog statikog optereenja

Ukupna horizontalna seizmika sila S odreuje se prema obrascu:
S = K u
gde je:
K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalan pravac,
u - ukupna teina objekta i opreme.

Ukupni seizmiki koeficijent K proraunava se prema obrascu:
K = Ko Ks Ku Kp
gde je:
Ko koeficijent kategorije objekta,
Ks koeficijent seizmikog intenziteta,
Ku koeficijent dinaminosti,
Kp koeficijent duktiliteta i priguenja.
Minimalna vrednost ukupnog seizmikog koeficijenta K ne sme biti manja od u.u2.
Veliina koeficijenta seizmikog intenziteta Ks iznosi:
Stepen MSK Ks
VII u.u2S
VIII u.uSu
IX u.1uu

Koeficijent dinaminosti Ku odreuje se prema tabeli ili prema dijagramu, zavisno od kategorije
tla:

Kategorija tla Koeficijent
Granine vrednosti
koeficijenta Ku
I K
d
= u.Su I 1.u > Ku > u.SS
II K
d
= u.7u I 1.u > Ku > u.47
III K
d
= u.9u I 1.u > Ku > u.6u

Koeficijent duktiliteta i priguenja Kp
Vrsta objekta
Koeficijent
duktiliteta i priguenja Kp
za sve savremene konstrukcije od armiranog betona, sve eline
konstrucije, sve savremene drvene konstrukcije
1.u
za konstrukcije od armiranih zidova i elinih konstrukcija sa dijagonalama 1.S
za zidane konstrukcije ojaane vertikalnim serklaima od armiranog
betona: vrlo visoke i vitke konstrukcije sa malim priguenjem, kao to su
visoki industrijski dimnjaci, antene, vodotornjevi i druge konstrukcije sa
osnovnim periodom oscilovanja T 2.u s
1.6
Za konstrukcije sa fleksibilnim prizemljem ili spratom, odnosno naglom
promenom krutosti, kao i konstrukcije od obinih zidova
2.u

Raspodela ukupne seizmike sile po visini konstrukcije vri se:
1) metodom dinamike graevinskih konstrukcija,
2) priblinim obrascima.

Za objekte do pet spratova raspored seizmikih sila vri se
prema priblinom obrascu:
S
= S
0
n
=1
,
gde je:
S
- seizmika horizontalna sila u i -tom spratu,

0
- teina i -tog sprata,

E
- visina i -tog sprata od ruba temelja.

Za ostale objekte, osim za objekte za koje je obavezan
proraun metodom dinamike analize, raspodela ukupne
seizmike sile po visini konstrukcije vri se tako to se 8S% S raspodeli prema obrascu, a ostatak
od 1S% S kao koncentrisana sila na vrhu objekta visokogradnje.
Ukupna vertikalna seizmika sila S odreuje se prema izrazu:
S = K
0
gde je:
K
- ukupni seizmiki koeficijent za vertikalan pravac,

0 - ukupna teina objekta.

Ukupni seizmiki koeficijent za vertikalan pravac proraunava se prema obrascu:
K
t
= u.7 K = u.7 K
o
K
s
K
d
K
p
,
gde je:
K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalan pravac.
Za odreivanje koeficijenta K koristi se period oscilovanja za vertikalni pravac posmatrane
konstrukcije ili elementa konstrukcije.
Veliina torzionih momenata u osnovi objekta izraunava se za svaki sprat konstrukcije prema
izrazu:
H
t,
=

c
K
t

gde je:

vea vrednost horizontalne poprene seizmike sile od dva izabrana pravca u i -tom
spratu,
c
razmak izmeu centra krutosti i centra masa u i -tom spratu,

K
t
koeficijent uveanja ekscentriciteta usled spregnutih bonih i torzionih vibracija i usled
nejednakog pomeranja stopa temelja. Ako se ne vri proraun koeficijenta K
t
usvaja se
K
t
= 1.S .
Pri proraunu se uzimaju u obzir sve mase koje se nalaze iznad sprata za koji se izraunava
veliina torzionih momenata.

Uticaj seizmikih sila na elemente konstrukcije izraunava se prema izrazu:
S = K
s
K
c
0
c
,
gde je:
K
s
koeficijent seizmikog intenziteta,
K
c
- koeficijent prema Tabeli,
0
c
- teina elemenata konstrukcije za koji se izraunava seizmika sila.

Elementi konstrukcije K
c
Smer delovanja
zidovi ispune, nenosivi zidovi 2.S normalno na povrinu
balkoni 6.u normalno na povrinu
dimnjaci i rezervoari na objektu 6.u u bilo kom pravcu
zidni parapeti, ograde 1u.u normalno na povrinu
ornamenti 1u.u u bilo kom pravcu

Ankerovanje opreme u objektima zgrada, ija pomeranja ili prevrtanja mogu dovesti u opasnost
ljudske ivote ili priiniti tetu, sa K
c
= 1u.u radi osiguranja te opreme od pomeranja i prevrtanja.

3. Metoda dinamike analize
Dinamika analiza izvodi se sa ciljem da se utvrdi ponaanje konstrukcije objekta u elastinom i
neelastinom podruju rada za vremenske istorije ubrzanja tla oekivanih zemljotresa na lokaciji
objekta. Tom analizom utvruje se stanje napona i deformacije konstrukcije za kriterijume
projektnog i maksimalno oekivanog zemljotresa i utvruje prihvatljivi stepen oteenja koji moe
nastati na konstruktivnim i nekonstruktivnim elementima objekta, prilikom maksimalno
oekivanog zemljotresa.
Seizmiki proraun metodom dinamike analize obavezan je za sledee objekte visokogradnje:
1) za sve objekte van kategorije,
2) za prototip industrijski proizvedenih objekata u veim serijama (osim za objekte od drveta).
Ako parametri konstrukcije za linearno i nelinearno ponaanje nisu odreeni posebno
sprovedenim teorijskim i ekperimentalnim istraivanjem, u proraunu se uzima da:
1) maksimalno relativno pomeranje spratova za linearno ponaanje konstrukcije ne sme biti vee
od b
SSu ,
2) maksimalno relativno pomeranje spratova za projektni nivo zemljotresa, odnosno za umereni
iznos nelinearnih deformacija u konstrukciji ne sme biti vei od b
1Su ,
gde je b
visina i-tog sprata u cm.

Ukupna horizontalna seizmika sila S dobijena ovom analizom ne sme biti manja od 7S% od
iznosa sile koja se dobija proraunom po metodi ekvivalentnog statikog optereenja, niti manja
od u.u2 u.

Slika 6.16: Raspored seizmikih sila u podunom pravcu

Slika 6.17: Raspored seizmikih sila u poporenom pravcu

6.7 Seizmika analiza konstrukcija

Slika 6.18: Obuhvat sistema za seiymiku analizu konstrukcijai

Slika 6.19: Osnovni elementi konstrukcije u seizmikoj analizi

6.8 Projektovanje seizmiki otpornih objekata

Izbor lokacije
Projektne seizmike sile
Izbor osnove objekta
Vertikalna dispozicija zgrade
Veliina i raspored masa
Visina objekta
Diskontinuiteti krutosti
Izbor konstruktivnog sistema
Seizmike razdelnice
Frekventne karakteristike

Literatura
1. Alendar V., Projektovanje seizmiki otpornih armiranobetonskih konstrukcija kroz primere, Graevinski
fakultet u Beogradu, Beograd, 2004.
2. Anii D., Fajfar P., Petrovi B., Szavic-Nossan A. i Tomaevi M., Zemljotresno inenjerstvo
visokogradnja, Graevinska knjiga, Beograd 1990. ISBN 86-395-0259-5
3. Newmark N.M. and Rosenblueth E., Osnovi zemljotresnog inenjerstva, Graevinska knjiga, Beograd 1987.
4. Petrovi B., Odabrana poglavlja iz zemljotresnog graevinarstva, Graevinska knjiga, Beograd 1989. ISBN
86-395-0181-5
5. ori B., Rankovi S. i Salati R., Dinamika konstrukcija, Univerzitet u Beogradu, Beograd 1998. ISBN 86-
81019-73-2
6. Pravilnik o tehnikim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmikim podrujima (Slubeni
list SFRJ 31/81, 49/82, 29/83, 21/88, 52/90)
7. auevi M. i Zdravkovi S., Proraun seizmikih sila za objekte nie spratnosti tipa van kategorije prema
jugoslovenskim propisima primjenom spektralne teorije, Nae graevinarstvo 41 (1987) 12

56TK2 Dinamika 05 - Seizmika

Cargado por

Información del documento

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

56TK2 Dinamika 05 - Seizmika

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Teorija konstrukcija 2 - Dinamika konstrukcija, dr Ratko Salati 1

6. UVOD U ZEMLJOTRESNO INENJERSTVO

- seizmika horizontalna sila u i -tom spratu,

- teina i -tog sprata,

- visina i -tog sprata od ruba temelja.

- ukupni seizmiki koeficijent za vertikalan pravac,

razmak izmeu centra krutosti i centra masa u i -tom spratu,

visina i-tog sprata u cm.

También podría gustarte