A LINGUA GALEGA NOS MEDIOS DE COMUNICACIN

PROXECTO: O PROCESO DE NORMALIZACIN DO IDIOMA GALEGO 1980-2000:

MEDIOS DE COMUNICACIN

Equipo investigador: COORDINACIN: Henrique Monteagudo e Xan Bouzada DIRECCIN: Xan Bouzada e Anxo Lorenzo INVESTIGADORES PRINCIPAIS: Anxo Lorenzo e Fernando Ramallo

SECCIN DE LINGUA

A lingua galega nos medios de comunicacin

Ofrecemos a continuacin os principais resultados da enquisa A lingua galega nos medios de comunicacin: situacins e opinins1 que se realizou cunha mostra da poboacin galega maior de 18 anos sobre a presenza da lingua galega nos medios de comunicacin. O cuestionario utilizado estruturouse en catro reas temticas xerais: 1. Perfil social 2. Perfil sociolingstico 3. Consumo de medios 4. Actitudes perante o uso do galego nos medios 1. C ONSUMO DE MEDIOS A sociedade galega, ao igual que a maior parte das sociedades occidentais, fai un consumo masivo dos tradicionais medios de comunicacins audiovisuais que estn presentes na maiora dos fogares galegos: a radio e a TV. A radio escoitada diariamente polo 66% da poboacin e a TV utilizada como medio de comunicacin coti polo 92%. Os medios escritos son usados de xeito mis reducido: un 48% le o xornal todos os das e un 25% afeccionado lectura diaria de libros. As novas tecnoloxas anda estn pouco espalladas entre a poboacin, cun nivel de penetracin moi baixo. A cota de consumo diaria acada o 10%, mentres que sete de cada dez galegos nunca navega por internet. Por ltimo, cmpre indicar que un 6% dos galegos vai ao cine unha ou mis veces por semana. Na Galicia actual, o consumidor pode optar por medios de comunicacin en galego ou en casteln. Con todo e como ben sabido, esta eleccin s parcialmente realista dada a desigual distribucin de medios, tanto cuantitativa coma cualitativamente. Sirva s de exemplo o que acontece na prensa escrita diaria; mentres que en galego tan s circula un xornal (Galicia-Hoxe), en casteln podemos elixir entre varias ducias. Unha distribucin semellante dse nos medios audiovisuais. Xa que logo, os datos que a continuacin presentamos deben ser acollidos tendo en conta esta situacin. Nunha realidade como a descrita, salientbel que un 61% da poboacin galega utilice diariamente a TVG como medio de comunicacin. Dado que non estamos ante opcins excluntes, hai que ser prudentes hora de conclur que a TVG a canle mis seguida polos telespectadores galegos. Con todo, hai un dato adicional que permite ir nesa direccin: para a maiora dos galegos a TVG a canle preferida, seguida de TVE1, de Tele 5 e de Antena 3. O resto das canles, includas as televisins locais, comarcais, e plataformas, a penas son preferenciais para os galegos. Escoitar a radio en galego unha actividade que realiza a diario unha de cada tres persoas. Nos medios escritos, no cine e en internet os datos son mis desalentadores. A raqutica presenza de xornais escritos en galego, fai que sexa moi pouco probable o recurso a esta lingua para a lectura diaria. Algo semellante pdese
1

A ficha tcnica da enquisa figura fin deste documento.

A lingua galega nos medios de comunicacin dicir a propsito do cine. Son moi escasas as posibilidades que un galego ten de asistir proxeccin dunha pelcula dobrada a sa lingua. Xa que logo, ver unha pelcula en galego un acontecemento extraordinario. O usuario habitual de internet tampouco acostuma utilizar esta lingua na sa prctica.
100

90

80

70

60

50

Penetracin en galego

40

30

20

10

0
Xo rn ais Lib ro s Ra dio Ci ne Se m an ari os Te lev isi n Int er ne t

GRFICO 1. Cota de penetracin dos medios e porcentaxe de persoas que recorren ao galego como lingua de consumo. A audiencia mdese como se indica a continuacin: Libros: lectores / mes; Xornais: lectores / da; Semanarios: lectores / semana; Radio: ontes / da; Televisin: espectadores / da; Cine: espectadores / semana; Internet: usuarios / mes

O grfico mostra ademais que as maiores distancias entre a cota de penetracin dun determinado medio e o seu consumo en galego dse nos semanarios e na lectura de libros. Mentres que un 40% dos galegos le semanarios, tan s o fai en

A lingua galega nos medios de comunicacin galego un 2%; polo que respecta lectura de libros as porcentaxes son 47% para lectores mensuais e 10% para os que o fan de libros en galego. 2. ACTITUDES ANTE O USO DO GALEGO NOS MEDIOS DE COMUNICACIN Para avaliar a situacin do galego nos medios de comunicacin, e sobre todo para facer unha anlise prospectiva sobre o futuro desta lingua no sector, cmpre unha anlise pormenorizada das actitudes dos consumidores ante este realidade. O resultado da enquisa pon en evidencia que os consumidores galegos son moi conscientes da minorizacin que a lingua galega ten nos medios de comunicacin distribudos na nosa comunidade. De feito, establcense dous grupos moi claros nas variables que inciden na dimensin cognitiva das actitudes. Por un lado, estn aqueles medios nos que unha maiora considera que o galego ten unha presenza moi cativa, como son o cine (81%), os semanarios (78%), internet (73%), e os xornais (66%) e por outra estn aqueles medios nos que os entrevistados consideran que a presenza de galego adecuada: TV (70%) e radio (68%). Finalmente, no caso da publicidade hai unha polaridade moi nidia, cun 50% que opina que adecuada e o outro 50% que escasa.

Cine Semanarios Internet Xornais Publicidade Radio Tv 0 20 40 60 80 100

GRFICO 2. Porcentaxe de persoas que opina que a presenza do galego escasa nos distintos medios de comunicacin.

Hai que sinalar que son insignificantes as porcentaxes daqueles que consideran que a presenza do galego excesiva. En ningn dos medios analizados chega ao 1%. As e todo, cando se solicita maior concrecin a demanda de mis galego nos medios acada tamn porcentaxes elevadas nas televisins locais (48%), nas

A lingua galega nos medios de comunicacin plataformas dixitais (57%), nas televisins de mbito estatal (42%), nas emisoras de radio de mbito local (47%) e nas de cobertura estatal (47%). O lector habitual de prensa reclama unha maior presenza do galego nos xornais. Un 60% considera que debera aumentar o galego tanto nas seccins informativas canto nas de opinin. Pola sa parte, aqueles que consideran que o seu xornal habitual ten suficiente espazo redactado en galego acada o 18%.

Indiferente 18%

Suficiente 22%

Mis galego 60%

GRFICO 3. Demanda de galego nos xornais

Tendo en conta os lectores habituais dos xornais galegos de informacin xeral as porcentaxes de demanda de mis galego son as seguintes2:

Ordenados de maneira ascendente segundo a porcentaxe de demanda de mis galego. Non se incle Galicia-Hoxe por ser o galego a lingua habitual de comunicacin deste xornal (ags en boa parte da publicidade). Os datos da terceira columna proceden de lvarez Pousa (1999). Prensa ameazada. Dende a Transisin ao Fraguismo. Santiago de Compostela, LEA.

A lingua galega nos medios de comunicacin

Xornal El Correo Gallego El Ideal Gallego Diario de Ferrol Diario de Pontevedra Atlntico Diario Faro de Vigo La Opinin de A Corua La Voz de Galicia La Regin El Progreso

Porcentaxe que demanda mis galego 49 57 57 57 60 61 61 63 70 72

Porcentaxe de galego nos xornais de Galicia 5,7 0,9 Sen datos 1 2,8 2,7 Sen datos 5,1 3 3,1

Ademais do dito, corrobrase a demanda dun novo xornal en galego. Para a maiora da poboacin a lingua preferida para un posible novo xornal editado en Galicia o galego (51%), mentres que os que preferiran aumentar a cota do casteln acada o 11%. O resto, un 33% opta por un xornal cunha presenza similar das das linguas. Estas preferencias estn estratificadas socialmente tendo en conta variables como a idade, o nivel de estudios acadado ou a lingua habitual. A maior demanda do galego para un novo xornal dse entre a poboacin menor de 40 anos, con estudos medios ou superiores e falante habitual de galego ou bilinge con predomio desta lingua. En calquera caso, non se constata ningn grupo social que aposte por un novo xornal redactado s en casteln. Mesmo entre a poboacin mis remisa as porcentaxes de preferencia dun xornal en galego son sempre superiores s da opcin en casteln.

Idade

Estudios

Lingua habitual

De 18 a 25 anos De 26 a 40 anos De 41 a 65 anos Maiores de 65 Sen estudios Primarios Medios Superiores S galego Mis galego Mis casteln S casteln

PORCENTAXE QUE PREFIRE UN NOVO XORNAL EN GALEGO 67 63 45 40 50 49 56 51 58 57 46 34

PORCENTAXE QUE PREFIRE UN NOVO XORNAL EN CASTELN 3 7 14 17 21 12 11 8 10 9 13 17

A lingua galega nos medios de comunicacin Resumo final Presentamos como remate un resumo dalgns dos puntos mis salientables que acabamos de sinalar: Con respecto ao consumo de medios de comunicacin en Galicia: o Un 61% da poboacin galega utiliza diariamente a TVG e unha de cada tres persoas escoitan diariamente a radio en galego. o Nos medios escritos, no cine e en internet, os datos son diferentes. A escasa presenza de xornais escritos en galego fai que sexa moi pouco probable o recurso a esta lingua para a lectura diaria. Algo semellante pdese dicir a propsito do cine. Son moi escasas as posibilidades que un galego ten de asistir proxeccin dunha pelcula dobrada a sa lingua. O usuario habitual de internet tampouco acostuma utilizar esta lingua na sa prctica. As maiores distancias entre a cota de penetracin dun determinado medio de comunicacin e o seu consumo en galego dse na lectura de SEMANARIOS e de LIBROS. Mentres que un 40% dos galegos le semanarios, tan s o fai en galego un 2%; e respecto da lectura de libros, as porcentaxes son 47% para lectores mensuais e 10% para os que o fan de libros en galego. O lector habitual de prensa reclama unha maior presenza do galego nos xornais actualmente existentes. Un 60% considera que debera aumentar o galego tanto nas seccins informativas como nas de opinin. Cando se pregunta pola lingua dun hipottico novo xornal que se pretendese editar en Galicia, a maiora da poboacin o 51% preferira o galego, un 33% optara por un xornal cunha presenza similar das das linguas, e o 11% preferira que o casteln tivese mis presenza. A maior demanda do galego para un novo xornal dse entre a poboacin menor de 40 anos, con estudos medios ou superiores e falante habitual de galego ou bilinge con predominio desta lingua.

A lingua galega nos medios de comunicacin FICHA DA ENQUISA Universo: Poboacin adulta residente en Galiza. Tipo de mostra: Polietpica. Estratificronse os concellos por hbitats de residencia (7), seleccionronse de xeito aleatorio os concellos (31), do mesmo xeito os fogares sobre un listado actualizado de lias telefnicas fixas, e aplicouse un sistema de cotas de xnero e idade para a seleccin de entrevistados. Tamao da mostra: 1.203 entrevistas. Erro de mostraxe: Na hiptese dunha mostraxe aleatoria simple, cun nivel de confianza do 95,5% (dous sigmas) e supoendo unha distribucin dictomica igualitaria de respostas (p=q=0,5) o erro mximo admitido na estimacin dunha porcentaxe de 2,89%. Tipo de entrevista: Telfonica asistida por computador (sistema CATI). Duracin do traballo de campo: 1 mes, do 4 de decembro de 2003 ao 4 de xaneiro de 2004 (das laborables de luns a venres en horarios de ma e tarde). Elaboracin da mostra: Fernando Ramallo (Consello da Cultura Galega). Direccin do campo: Armando Broz Fidalgo e Carlos Neira Cortizas. Empresa: Cidadania, Rede de Aplicacins Sociais, Soc. Coop. Galega, para a Seccin de Lingua do Consello da Cultura Galega.