Está en la página 1de 60

K

_amR>r eXH$moe & 491

K _amR>r dU_mco_Yrc EH$mo{Ugmdo Aja Am{U MmWo `OZ.


KB nhm : JB : "`mo` Omhcm gJ hUmdm H$m` KB `m H$dmamgr&' amcm 43.
KB r. (Kam`m XmcZmMr) J^u; {dVma; Xr; (g_mgmV) XwKB;
MmKB B.
KD$g {d. c>; Y>nw>.
r. KwergmaIm c> _mUyg : "e[aamZo ~Zcr KD$g& Vwcm {ZOm`m
~gm`Mr hmg&' - ncm 77.
KKmMro {dm, ~mamIS> r (K`m ~mamIS> r Vrc) Ko U o `m
{H$`mnXmnmgyZ Pmcocm {d{e> dmMma. KoD$ OmUo nU XoD$ Z OmUo
Aer dmr; Xwg`mMo Ko`mMo, cmQ>`mMo kmZ, d^md; cmo^;
hmdaonUm; dmWu dmr; AncnmoQ>onUm.
K nw. "VZoMm AdmOm.'- (VOm.)
KO\$a nw. 1. qgh. 2. (c.) dra; `mom.
[\$m.]
KO\$aOJ nw. EH$ ~h_mZmMr, `wZnw`XeH$ nXdr; `wmV
qghm_mUo eya; aUqgh.
[\$m.]
KQ> nw. (^m.) amgm`{ZH$ {H$`oZo {dwVdmh {Z_mU H$$ eH$Umao gmYZ.
KQ> Z. gm|JQ>m dJao`m nQ>mdarc Ka.(Jmo.)
KQ> nw. 1.nmUr B. R>od`mMo ^mS>o; KS>m; KmJa (_mVrMr qH$dm YmVyMr) :
"Ogt ^mS>KQ>eamdt& VXmH$ma| Ago ndr&' - km 13.873.
2. ZdammV Cnm` XodVoOdi nm`mZo ^$Z R>do cocr _mVrMr KmJa;
KS>m; H$ce; Zdam ~gUo; {deof H$maMr XodrMr nyOm. ({H$.
~gUo.) 3. (c.) {dd; BdamZo {Z_mU Ho$coco ``mdV OJV;
eara B. g> Ord, nXmW : "hUm{Z m{UOmVm`m KQ>t& H$${Z
H $ Xmdar Am{JR> t &' - km 15.407. mUr, `mMo eara :
"KQ>KQ>m{^_mZrE AZw`wV'- crM 133. 4. dm{deof. X{jU
qhXwWmZmV _mVrMm _mR> nmcWm KmcyZ `m`m nmR>rda Xmohr
hmVm Z r V~`mgmaIo dmOdy Z Jm`ZmMr gmW H$aVmV.
5. ZdammH$[aVm Hw$^mamH$Sy>Z _mVrMr KmJa Ko`mMm h$. (dm.)
0 CR>Uo- Zdam gnUo; 0 KQ>r ~gUo - 1. Zdam gw$ hmoUo;
(Zdamr _`o) Amam` XodVm KQ>mda A{Y{>V hmoUo; XodVoMr
WmnZm hmoUo. 2. KQ>WmnZm H$aUmam `O_mZ AWdm Cnm`m`
`mZr KQ> Agon`V dV{Z`_mZo AgUo B. {dYr M{bV AmhoV.
3. (c.) (AmOmam_wio, Amigm_wio qH$dm BVa H$mhr H$maUm_wio)
KamV ~gy Z AgUo . 4. (c.) (rZo ) {dQ> m ier hmo U o ;
AnenUm_wio {ZmoJr ~gyZ AgUo.
[g.]
KQ>, KQ>Vr r. 1. Xm{JZo V`ma H$aVmZm, KmgVmZm, H$mZgVmZm `mMo
Jmoim Z H$aVm `o`mgmaIo na_mUy CS>m`mZo _yi dOZmV `oUmar
VyQ> : "JmiUtV, KmQ> H$a`mV AJa d{hdmQ>tV cmJcocr KQ> IM

KQ>H$ ~mOma

Kmc`mMr _Oyar XoUo.' - (~S>moXo) ImOJr Im`mVrc A_cXmamMo


A{YH$ma 178. 2. Ym` _mnVmZm, Vyn B. nXmW VmocVmZm _yi
_mnmV-dOZmV hmoUmar VyQ>, Kg : "Am_Mm _mc {Z_i AgyZ `mV
KQ> \$ma {ZKmcr Aem H$mao nwH$i ~mo^mQ>o Zoh_t nmVyZ `oVmV.' _w`m VmdZm 5. 3. ZwH$gmZ (JiVr, Zmg, AmQ>Ur B. _wio
Pmcoco); VyQ> ({H$. `oUo, cmJUo.) 4. (gm_m.) hmg; CVma; H$_r
hmoUo; ~Q>md. ({H$. `oUo, cmJUo.) 5. (_mVH$m_) KmoQ>H$m_ H$aVmZm
qH$dm H$moard H$m_ H$aVmZm Imcr nS>cocr _mVr.

KQ> (.) K>.


KQ>Bc {d. dmicoco; ewH$: "hmB^Q>m{g... KQ>Bc| Eog| (A) ^rjo{g
Km{cVr&' - JmoM 250.
KQ>H$ nw. 1. nyUmMm EH$ ^mJ; AJ^yV Ad`d. 2. _yc_mZ; EH$H$ :
"`mZVa Jmd gwQ>yZ KamU| hm gm_m{OH$ KQ>H$ Pmcm.' - gmg 2.419.
KQ>H$ nw. EImXr dVy, nXmW `m `m `mZr ~Zcocm AgVmo `m `m
`mnH$s `oH$; (agm.) {_lUmVrc H$moUVohr dV `.
KQ>H$ nw. 1. (J.) JwUmH$mam`m JwUH$mnH$s EH$ JwUH$. 2. (g`m.)
gemoYZmV {dMmamgmR>r KoVcocm EImXm Mc AWdm {deofH$.
3. (g`m.) Mcm`m JQ>mVrc ghg~YmMo n>rH$aU H$a`mgmR>r
Cn`moJmV AmUcm OmUmam \$$ EH$mM McmV {XgyZ `oUmam qH$dm
AZoH$ McmV gdgm_m` AgUmam {ZYmaH$ AWdm H$maH$.
KQ>H$ nw. ({ejU) 1. nmR>dVy`m gX^mV dmnacm OmUmam eX;
A``Z, A`mnZmMm ^mJ, Ae; XZ{ XZ A`mnZm`m {>H$moZmVyZ
Ho$coco nmR>dVyMo {d^mOZ. 2. MmMUr`m aMZoVrc gdmV chmZ
KQ>H$. CXm. Iao ImoQ>o MmMUrVrc `oH$ {dYmZ.
KQ>H$ nw. 1. _`W; _`Wr H$aUmam; XmoZ njmV VS>OmoS> H$aUmam
({deo f V: co Ow i {dVmZm.). 2. (gm_m.) `dWmnH$.
3. KS>{dUmam; H$m`gmYH$ : "H$moYZ Zm_m `Z| Amcm ZnH$m`{g{Mm
KQ>H$&' - _moam 1.72. 4. `mo{Vfr. 5. H$VmH$a{dVm (n`m`mZo
Bda).
[g.]
KQ>H$H$U nw. Ae^yV, Ad`d^yV AUy : "_mgm`m KQ>H$ - H$Umg
McZdcZmMo.... B`mXr H$m_| Zo_coct AgVmV.' - Amamoem 1.4.
KQ>H$` Z. ({_l nXmWmVrc, YmVyVrc) Ad`d^yV nXmW.
KQ>H$YmVy nw. {_lYmVyVrc Ad`d^yV _yc YmVy : "nU H$mht JwUmZt
{_lYmVy KQ>H$ - YmVyhZ {^ AgVmo.' - _nw 6. 168.
KQ>H$ nW$aU ({ejU) _m{UV MmMUr V`ma H$aVmZm `mVrc
KQ>H$mMo Ho$coco emew nW$aU.
KQ>H$oaUm r. \${cV oaUm `m {^ {^ oaUmnmgyZ Cn Pmcocr
AgVo `m oaUmnH$s EH$; Ad`d^yV oaUm : "\${cV oaUo`m
g~YmZo `oH$ oaUog KQ>H$oaUm hUVmV.' - `pW 6.
KQ>H$ ~mOma (AW.) ^y_r, l_, ^mS>dc hr CnmXZmMr gmYZo qH$dm
CnmXZ KQ>H$ hmoV. CmoOH$mcm ho KQ>H$ `m gmYZm`m _mcH$mH$Sy>Z
IaoXr H$amdo cmJVmV. CmoJmMo g`moOZ H$aUmam CmoOH$ Am{U

KQ>H$^mJ

492 & _amR>r eXH$moe

gmYZmMo _mcH$ `m`m_Ycm {d{Z_` `dhma hrM KQ>H$mMr ~mOmanoR>.


KQ>H$^mJ nw. \$cmMm Ae; aMZoVrc _yi {Za{Zamio ^mJ : "Oohm
KQ>H$oaUm EH$_oH$mer H$mQ>H$moZ H$aVmV Vohm `mnH $s `oH$ KQ>H$mg
_yi oaUo`m `m {XeoVrc KQ>H$^mJ Ago hUVmV.' - `pW 15.
KQ>H$^ma nw. ({ejU) 1. KQ>H$ ga{MV gm`m_Yrc Zm|Xr. 2. KQ>H$
H$mT>rV AgVmZm Pmcocr MmMUrMr gn$Vm. 3. H$mT>`mV `oUm`m
KQ>H$mMm {d{e> MmMUrer AgUmam ghg~Y.
KQ>H$am` Z. gKam`mMm dV ^mJ Agcoco am`.
KQ>H${dcofU Z. ({ejU.) 1. _yi gm`m_Yrc _y`m`m JUmVrc
ghg~YmMo {dcofU H$a`mMr EH$ nV. 2. MmMUr AJa
MmM`m_Yrc ghg~Y mMo {dcofU H$a`mMr EH$ nV.
KQ>H$ g_mUVm `m`mer MmMUr ghg~{YV AgVo Aem mW{_H$
KQ>Zm`m gyMr`m AWdm `m KQ>H$m`m MmMUrVrc _mUm`m
gmhm`mZo _moOcr OmUmar MmMUrMr dYVm.
KQ>H$gmaUr r. amgm`{ZH$ g`w $ nXmW H$moU`m _yc`mMm ~Zcocm
Amho, Vo _yc nXmW H$go {Zamio H$aVm `oVmV. B. _m{hVr Xe{dUmar
gmaUr, AmamIS>m.
KQ>H$MwH$s nW nhm : H$mMmoir nW
KQ>H$m r. Vm|S> Imcr H$$Z dmmgmaIo dmOdm`Mo EH$ ^mS>o : "g_mJ_|
hmrda KQ>H$m{h dmOV hmoVr.' - ^m~ 67.
KQ>H$m r. 1. gmR> nimMm qH$dm Mmodrg {_{ZQ>mMm H$mi; EH$ {d{e>
H$mc{d^mJ; H$mcmMo EH$ n[a_mU; {Xdg d am {_iyZ hmoUm`m
H$mcmMm gmR>mdm ^mJ. AS>rM KQ>H$mMm EH$ Vmg hmoVmo. 2. K{Q>H$mnm
[g. K{Q>H$m] (dm.) EImmMr KQ>H$m KmVcocr AgUo EImmcm AVH$mi`m doXZm hmoD$ cmJUo; _aUmo_wI AdWm,
pWVr AgUo; AVH$mc Odi `oUo. 0 KmcUo - 1. {ZpMV doi
R>adUo. 2. _aU AJXr Odi Amcoco AgUo. 0 ^aUo - 1. {Xcocr,
R>acocr _wXV gnUo. 2. {dZmeH$mc Odi `oUo; Am`w_`mXm nyU
hmoUo, gnUo; Am`w` gnw>mV `oUo : "Bpcem`m gmoMr KQ>H$m AmVm
^aV Amcr Amho.' - Ho$ 10.6.30.
KQ>({Q>)H$mnm Z. H$mc_mnZmgmR>r dmnaco OmUmao, Vimer {N>
Agcoco, YmVyMo moUmH$Vr nm. ho nm ^$Z ~wS>mco H$s EH$ KQ>H$m
hmoVo. cgJr _whV gmY`mgmR>r `m nmmMm Cn`moJ H$aVmV.
KQ>H$m^a {H${d. 1. VyV; g`m. 2. WmoS>m doi; A_i; qH${MVH$mc.
KQ>H$mdoi r. Zo_H$s doi; {ZpMV g_`.
KQ>Ho$Mm JwU H$mc_mhm`; doioMm JwU, gm_`; doioMm n[aUm_;
{d{e> H$mcr {d{e> {H$`m KS>`m_wio `m H$mcmMm `m {H$`oda
hmoUmam gm_m`V: dmBQ> n[aUm_.
KQ>H$o Mo KS>mi (c.) jU^Jaw Or{dV; Zda XohmMr qH$dm AemdV
dVy B. {Q>H$`mMr emdVr ZgVo Vohm hUVmV.
KQ>{H$`m nhm : KQ>\$moQ> : "VXZVa qhXyarVr_mUo {d{Y`w$ KQ>{H$`m
H$$Z....' - amOH$ma 5. (Jmo.)

KQ>Zm

KQ>KQ>-Q>m {H${d. nm`mMm KmoQ> {JiVmZm qH$dm nmUr {nVmZm KemV


hmoUmam AmdmO. ({H$. {nUo, KmoQ>U.o ) : "KQ>KQ> `m d- {hVmgJXw H$m
nr&' - _moH$U 45.14; "_X_wIm{M`m KQ>m& KoVw Amhm{V KQ>KQ>m&'
- km 11.389.
[d.]
KQ>KQ>rV {d. XmQ>; K> : "qnnim`m H$MmVZ KQ>KQ>rV MrH$ ~mhra
`oD$ cmJcm.' - JmoVm 133.
KQ>U-Um Z. r. 1. nhm : KQ>Z, KQ>Zm. 2. ^oQ>; EH$s; EH$ `oUo;
gKQ>Z : "_hmH$m`mW AmJ_Z& hmoVm Pmc| Am_wM| KQ>U&' {Z_m 1.150.
[g. KQ>Z]
KQ>U r. T>mi; _yg; gmO; nmoV; drU; Vc_, ~ZmdQ>, aMZm.
KQ>{U`m r. KS>U; R>odU; aMZm : "Xmohr ~mhr KQ>{U`m MmJr&' dgm 36.
[g. KQ>]
KQ>UyH$ r. (c B`mXr g~YmV) aX~Xcr, _`Wr KS>dyZ
AmU`mMr IQ>nQ>, ~oV, gm_gcV.
KQ>Uo A{H$. 1. KS>Uo; hmoUo : "Eog|{Z{h mUgH$Q>o& Oar {dnm`| nm
{ZKU| KQ>o&' - km 2. 205. 2. {g hmoUo; \$cyn hmoUo : "`mg
Amhr Om~gmc KQ>o Vgm H$amdm Var g_B Zmht noMmV Amhmo.' noX 5.74.
[g. KQ>]
KQ>Uo A{H$. 1. (H$mnS> B.) AmH$gUo; AmIS>Uo; chmZ hmoUo.
2. (Ym`, Voc, Vyn, Jyi B. nXmW _mnmV, dOZmV) H$_r hmoUo. 3.
emV hmoUo; Zmhrer hmoUo; e_Uo. 4. K>o nS>Uo; {POUo; ({e{Wc
Ad`d) K> hmoUo : "H${Q> ImXo dmhVm KQ>co&' - _d_wZr
(ZdZrV 446.).
[g. K>, K>.]
KQ>Uo A{H$. (eara, Ad`d B.) ~iH$Q> hmoUo; _O~yV hmoUo; ^aXma
~ZUo; gwT> ~ZUo.
KQ>Uo A{H$. 1. (emm`mg, H$cm B. `mgJmZo) KmoHy$Z KmoHy$Z, KmoQy>Z
KmoQy>Z n$m hmoUo; nmR> hmoUo : "JmdR>r emi|Vrc _wc| Aja KQ>md|
hUyZ ~Iam`m ZH$cm H$[aVmV.' - {d{d 8.8.148. 2. (emmV,
H$coV, _Zw`mZo) Va~oO, {ZUmV, Hw$ec hmoUo; gamdUo.
KQ>Uo A{H$. `mo` {XgUo; emo^Uo; gmOUo; gOUo.
KQ>Uo {H$. cmoQ>Uo; T>H$cUo; H$R>Uo.- (VOm.)
KQ>Vr r. ZwH$gmZ; hmg; KQ>; AdZVr.
KQ>Z nhm : KQ>Zm
KQ>Zm r. 1. {ZarjUmg dmd Agcocr dVwpWVr, KS>cocr pWVr
(Jmo>) AWdm n[apWVr. 2. (Vd) dmV{dH$d; dmV{dH$
ApVdmV Agcoco H$mhrVar; dmV{dH$ K{Q>V hmoUo. 3. (Vd.)
B{`JmoMa; kmZ|{`mZr g_O`mgmaIo H$mhrhr.
KQ>Zm r. (am`.) 1. g{dYmZ. 2. am`m`m g^o`m qH$dm gWo`m
AV`dWo`m H$ma^mamMr {Z`_mdcr, H$m`XoH$mZy : "qhXr {`m`m
`w{Zh{gQ>r`m KQ>Zo~cMm hm coI `oWo gn{dVmo.' - Ho$co 1.49.
KQ>Zm r. 1. KS>Uo; {Z{_Vr; KS>U; H$Vr; aMZm; {d{YKQ>Zm; `moOZm.
2. hVH$me`; H$cmHw$garMo H$m_. 3. gJ; ~Zmd; CnpWVr :

KQ>Zm_H

_amR>r eXH$moe & 493

"H$mZZm_mOt nS>c| KQ>Z& S>m|Jama`t H$M| OrdZ&' - Xm{d 280.


4. nhm : KQ>UyH$ : "`oBc erK KQ>Zm H$$Zr {V`oMr&'-a 30. 5.
H$m`mMr `moOZm : "H$moU`mhr EH$m KQ>ZoMm {~KmS> Pmcm AgVm
{V`m OmJt Xwgar KQ>Zm H$amd`mMr Pmcr Va...'-Ho$co 1.41. 6.
{Z{_Vr; ~Z`mMr {H$`m, nV. 7. (emn.) g`moJrH$aU; g_mhma.
[g. KQ> - KQ>Zm]
KQ>Zm_H$ {d. 1. am`KQ>Zoer, g{dYmZmer g~{YV. 2. {dYm`H$;
aMZm_H$. 3. {Z{_Vr, KQ>Zm `m~cMm; KQ>Zog~Yr.
KQ>Zm_S>i Z. (EImm gWoMr, g^oMr, am`mMr) KQ>Zm V`ma
H$a`mH$[aVm Zo_coco _S>i.
KQ>ZmdmX nw. (Vd.) Amnco kmZ `nM AWdm `OJVmnwaVoM
_`m{XV AgVo Agm {>H$moZ. `m _VmZwgma `nMm_mJo EImXo
A` Vd Amho `mMm AdrH$ma Var Ho$cm OmVmo AWdm Aem
Vdmg~Yr Ako`dmX Var drH$macm OmVmo.
KQ>Zmg{_{V-Vr r. XoemMr am`aMZm H$em H$maMr Agmdr ho
R>a{d`mgmR>r Zo_coco H$m`Xo VkmMo _S>i.
KQ>Zmgm` Z. g_Y_Vm; g__ycVm; KQ>ZoVrc gmaIonUm.
KQ>Zmgmnoj {d. ({d{Y) AmZwf{JH$; gJmonmm.
[g.]
KQ>nQ>, KQ>nQ> r. Z. `m`emmV Zoh_r KQ> (KS>m) d nQ> (d)
`mMr CXmhaUo Xo`mMr Mmc Amho. `mV KQ> d nQ> ho eX nwT>rc
AWu $T> AmhoV. 1. \w$emaH$sMo - eoIrMo - MT>mBMo - nmoH$i
EoQ>rMo ^mfU. 2. Ag~, Q>mimQ>mirMo ~mocUo. cnN>n; Wmn.
3. {ZH$maU Ca\$moS>; dmMmiVm; `W ~S>~S>; _mWmHy$Q>; {dVS>dmX;
eXmdS>~a. H$dr {ZaHw$eVoMo ^moo$ Ag`m_wio Z`m{`H$ d
d`mH$aUr `mZr KmVco`m ^mfodarc `mH$aU{df`H$ {Z~Ym`m
IQ>mQ>monmg KQ>nQ> Ago hoQ>miUrZo g~moYVmV : "ZcJo `mH$aUmMr
`m`mMr KQ>nQ>m{X IQ>nQ> Vr& dHw$R> noR> _moR>r Zm_md[a hrZXrZ IQ>
nQ>Vr&' - H$sVZ 1.37.
KQ>nU Z. (dZ.) H$sQ>H$^jH$ dZnVt`m $nmV[aV nmZmMm
Q>moH$mH$S>rc M~ygmaIm ^mJ.
KQ>nUu r. (dZ.) $nmV[aV M~gy maIr nmZo Agcocr EH$ H$sQ>H$^jH$
dZnVr.
KQ>nmU Z. e$s; gm_`; ~iH$Q>nUm; K>nUm. (Jmo.)
KQ>~S> r. MT>CVma. (PmS>r)
KQ>^J nw. KQ>mMm Zme; KmJa \w$Q>Uo : "KQ>^Jt KQ>mH$meo& AmH$me
Oodt&&' - km 14.54.
KQ>_R> nw. 1. KQ> Am{U _R>. 2. (c.) gd g> dVy (`mV nmoH$i
AdH$me Amho Aem) : "KQ>_R> Zm_ _m& `mo_ `mnH$ gd&' ~ 262. KQ>mH$me Am{U _R>mH$me Ago `moJ doXmVmV AmhoV.
KQ>_mZ {d. 1. Mmcy Agcoc;o hmVr Yacoc,o KoVcoc.o 2. hmoUmao; KS>Umao;
KS>`mOmoJ;o g^dZr` : "hUy{Z XwKQ >d h| ^yfU& _m`ogr Zho XyfU&
Vr ~r Ago KQ>_mZ& Var _m`m Zho Vr&' - {dnw 3.
[g.]

KQ>\$mo{Q>V

KQ>_mi r. ZdammV Xodr`m nyOoH$[aVm WmnZm Ho$co`m KQ>mda


gmoS>cocr \w$cmMr _mi; XodVmr`W ~g{dcocm _miog{hV KQ>.
KQ>_yQ>-R> {d. 1. YS>YmH$Q>; gwT>; _O~yV ~m`mMm; ^$_.
2. {Q>H$mD$; _O~yV, K> {dUrMo (YmoVa, H$mnS> B.); ^ard : "Jwc_Q>
H$cgo, KQ>_wR> {XgVr, h_Zm~mXr {ZnQ>{ZXr, H$c~wJm hc~wJ
byJS>|&' - A_V 49.
KQ>dQ>Zm r. 1. _`Wr; dmQ>mKmQ>; MMm; aX~Xcr; OwidmOwid
({deofV: cmg~YrMr). 2. {dMma; MMm : "Omd| Z Omd| Aer
_Zmet KQ>dQ>Zm H$arV Vmo BH$S>o Amho.' - dOmKmV 133.
KQ>dY r. (dOZ-_mn-B.Vrc) VyQ> AWdm dmT>; H$_OmVnUm.[JwO.]
KQ>dZm {H$. 1. H$_r H$aUo. 2. An_mZ H$aUo. (PmS>r)
KQ>dmB nw. KmQ>mdarc H$a KoUmam.
[qh.]
KQ>dmB, KQ>mB r. YS>YmH$Q>nUm. nhm : KQ>Q>mB
KQ>dmQ>n Z. KaXma, ^mS>rHw$S>r, O_rZOw_cm B.Mr Hw$Qw>{~`mV dmQ>Ur.
(H$mo.)
KQ>dmV r. 1. ZdammV KQ>mOdi AIS> {Xdm VodV R>odUo. 2. `m
h$mMo doVZ, _mZ : "hmocrg nmocr d KQ>dmV dJao _mZnmZ Omo
`md`mMm Vmo KoVmo.' - _gmn 2.172.
KQ>gn nw. 1. Kemcm gyO `oD$Z hmoUmam EH$ gmg{JH$ amoJ. 2. KmQ>gn;
J`mcm {diIm KmcUmam gmn: "Vmo _XZmMm KQ>gnw H$mT>r& V[a
_r g` hmoE&' - {ed 198.
KQ>gmZ {d. ~iH$Q>; K>; _O~yV. (Jmo.) [H$. K>rgw = e$s {_i{dUo]
KQ>WmnZm r. KQ> ~g{dUo; XodVoMr KQ>mda WmnZm; Xod{V>m.
AmpdZ ew {VnXocm _mVr`m W{S>cmda KQ> R>odVmV d `mda
nyUnm R>odyZ `mV Hw$cXodVoMr WmnZm H$aVmV. ZVa {VMr ZD$
{Xdg nyOm H$aVmV. XaamoO KQ>mda \w$cmMr Zdr _mi cm|~Vr ~mYVmV.
AIS> Xrn OmiVmV. VgoM geVrMm nmR> B. H$_} H$aVmV. `m
{dYrcm KQ>WmnZm hUVmV.
KQ>\$moQ> nw. 1. (_`y, \$maH$V B. XeH$) KS>m \$moS>Uo : "Oodt Z>{c`m,
nwmgr& {nVm KQ>\$moQ>| `mJr `mgr&' - E^m 23.488.
2. Zdam~m`H$moMr \$maH$V; H$m`Xoera {ddmh{dN>Xo ; Zdam~m`H$m|Zr
{ddmhmMo ~YZ a R>adyZ dV hmoUo; gmoS>{M>r; H$mS>r_moS> : "BJO
cmoH$mVrc KQ>\$moQ>mMo dmBQ> dmBQ> IQ>co H$moQ>mnwT>| `oVmV....' cmo{Q>H$o co 4.95. ({H$. KoU.o ) 3. (c.) n{VVmMm {OdVnUr oV{dYr;
Omo n{VV m`pMm KoD$ BpN>V Zmhr `mcm dmirV Q>mH$`mH$[aVm
- g_mOm`m >rZo Vmo _ococmM Amho Xe{d`mgmR>r - _mVrMr
KmJa \$moS>Uo B. Aew^ {H$`m, {dYr. 4. Om{V~{hH$V H$aUo :
"OmaH$_mV {dYdm JamoXa gmnS>cr AgVm {Vcm ~{hH$V H$$Z
{VMm KQ>\$moQ> Zm_H$ {dYr H$aVmV.' - `{Z 2.
KQ>\$mo{Q>V {d. `mZo qH$dm {OZo KQ>\$moQ> KoVcm Amho Aer `$s :
"AmR>do ES>dS> mZr dm{cg qgngZ m KQ>\$mo{Q>V A_o[aH$Z rer
c H$amd`mMo R>a{d`m_wio....' - hXHo$ 179.

KQ>nQ>m

494 & _amR>r eXH$moe

KQ>nQ>m r. IQ>nQ>; AdS>~a; cQ>nQ>. (d.)


KQ>m r. 1. g_wXm`; O_md; Q>moir; H$in : "Ogo Z J{UOo nMmZZ|&
JOKQ>mV|&&' - km 1.92. 2. _oKOc; _oK_S>c; _oK_mcm.
KQ>m nw. 1. ^mon`mMo, H$qcJS>mMo H$modio \$i. (H$mo.) 2. ha^`mMm
Q>a\$cmg{hV XmUm, e|J. nhm : KmQ>m
r. (m.) KS>U; KQ>md; aMZm{deof; KmQ>; Vhm; ~mYm :
"earagnVr VU V`m[aV JX KQ>m Xwgar&'-cm 154. [g. KQ>]
KQ>m, KQ>Q>m nw. Kga`m_wio earam`m EImm Ad`dmdarc ^mJmMo
a$ gmH$i`mZo K> Pmcocr OmJm.
[g. K>]
KQ>mB r. 1. KQ>dmB. nhm : KQ>Q>mB. 2. cyQ>; H$_rnUm; KQ>. [g.]
KQ>mB r. ~Zmd; `dWm. 2. {ZM`; T>Vm.
KQ>mH$me Z. (doXmV) KQ>mVrc nmoH$ir; AdH$me; [aVr OmJm : "H$moU|
Yamo{Z`m AmH$me& KQ>t KmVc| gmdH$me& Var KQ>`moJo KQ>mH$me&
{_`m JJZmg Zmd Amc|&' - E^m 13.732.
KQ>mQ>mon nw. 1. (JmS>r, nmcIr, hmXm, ncJ, Xohmam, A~mar, aW
B`m{XH$mMm) Kw_Q>mH$ma MmXdm; _S>nr; N>V. 2. Kw_Q>; S>oam.
KQ>mQ>mon nhm : IQ>mQ>mon
KQ>mQ>mon nw. nmoH$i AmdaU; JdgUr: "{_aOohZ KQ>mQ>mon nmd`mMo
Cma Amc| H$s, Zmht?' - Eocgo 5356. (dm.) 0 H$aUo -Om_m{Z_m
H$$Z gm hmoUo; {McIV dJao KmcyZ egm H$aUo : "gXm{ed
{IO_VJma `mOcm XadmOm~mhoa MmaOU d H$moR>rH$S>rc _mS>rda
EH$ XmoZ KQ>mQ>mon H$$Z ~g{dco.' - Eocog 6191.
KQ>mcr r. EH$ \w$cPmS>. (PmS>r)
KQ>md nw. 1. (g` B`m{XH$mMr) _mS>Ur; aMZm : "H$c_ `marMo KQ>md
_Mco& _m|Jcmda _moM} aMco&' - Eonmo 214. 2. (gw$ Agco`m,
`mo{Oco`m H$m_m`m {XXeZmW) _mS>Ur; WmQ>_mQ>; XoImdm; S>mc
({H$.
KmcUo.) : "Ja{VMm AdKm gmO H$$Z `m KQ>md KQy>Z&' - hmocm
100. 3. (^mfUmMm, H$VrMm) PmoH$; d$n; T>~; $naoIm : "~mB
KQ>md Iw~ dm[aMm& Mmco Jmoc WQw>Z ~mhm[aMm&' - cm 117. 4.
{_cm\$; _oi; g`moJ; AZoH$ nXmW EH$ Ho$`mZo Cn hmoUmam
JwU{deof; Cn hmoUmam nanamMm AmZwH$y ` ^md : "AmZX KQ>md
~ H$Q>md&' - Xm{d 313. 5. nhm : KQ>Zm
[g. KQ>]
KQ>mdUo A{H$. V`ma hmoUo; gamBV hmoUo : "^mfU| CV$Z R>od`m`m
H$coV Vmo KQ>mdV Jocm.' - {Z 691.
KQ>miUo g{H$. JQ>mJQ> {nUo : "`mKodamH$S>o Ymd KoVmo {Z ~m|S>crM
Vm`m^a nmUr KQ>miVmo.' - Jm~m 11.
K{Q>H$m r. chmZ KS>m.
K{Q>H$m r. gmR> nio; Mmodrg {_{ZQ>mMm H$mc; KQ>r. nhm : KQ>H$m :
"hUm{Z CnOVI|dmo ~wS>mcr& cK{Q>H$m&' - km 6.471.
K{Q>(Q>r)H$m` Z. 1. H$mcJUZogmR>r dmna`mV `oUmao, Vimcm {N>
Agcoco nm. 2. ahmQ>JmS>Jo : "CnOo V| Zmeo& Zmec| V| nwZa{n
{Xgo& h| K{Q>H$m` Og|& n[a^_o Jm&&' - km 2.159.

KQ>moH$M

K{Q>H$mWmZ Z. KQ>m`m AmH$mamMo chmZ XoD$i : "d`^ K{Q>H$mWmZ


dQ>oda Xodmc`&' - doimnya {ecm 4.1.7.
K{Q>H$mWmnZ-Zm Z. r. {ddmhmXr _Jc H$m`mV _whV gmY`mgmR>r
doi _moOVm `mdm hUyZ gy`m}X` hmoVmjUr nm`mV K{Q>H$m (nm)
Q>mH$`mMm {dYr.
K{Q>Jmonwa Z. KS>mMm, _mVr`m H$cemMm _Zmoam.
K{Q>V Z. ({d.) KQ>rV. 1. n{H$md$Z R>aUmao dYydam`m JhmMo
AmZwHy$`; (dYydam`m) Jh`moJmMr OwiUr; n{H$m OwiUo. ({H$.
CVaUo, O_Uo, H$mT>Uo, nmhUo, R>adUo.) : "H$U AJwUmMm A$n&
H$`m gJwU Am{U d$n& Xmohtet K{Q>VmMm {dH$n& ey`gH$n
gmo`arHo$&&' - Ed 1.96. 2. _r; g`; {_cm\$. ({H$. OwiUo,
O_Uo, hmoUo, OwJUo.) 3. Xd; Zer~; g{MV; Xd`moJ; nydH$_;
^{dV` : "eara g~YmMo H$maU& K{Q>V Amho _O AYrZ&' Ed 2.34.
K{Q>V {d. (g_mgmV) `w$; ~Zcoco; aMcocm. Ogo : - gweXK{Q>V;
AZwdmaK{Q>V.
K{Q>VmW nw. 1. Ic H$$Z, {dMma{d{Z_` H$$Z H$mT>cocm {ZH$f.
2. Xd`moJ; ^{dV`; H$_JVr. 3. (dYydamMo) K{Q>V; n{H$mMm
_oi, OwiUr : "~mUt K{Q>VmW nm{hc|& JwU N>mrghr CVaco&' ^{d 2.57.
[g.]
K{Q>dV {d. KS>mimMo H$mQ>o {\$aVmV `m_mUo; g_mo$Z nmhVmZm
danmgyZ Imcn`V CO`m {XeoZo.
KQ>r r. 1. KQ>H$m. nhm : K{Q>H$m. 2. KS>r; KS>mi; VmgmMo R>moHo$
dmOd`mgmR>rMr {_l YmVyMr dmQ>moir d OmS> V~H$S>r; Vmg.[g.]
KQ>r r. chmZ KS>m, _S>H$o . (g_mgmV) _Q>r, gwdUKQ>r : "H$m PmH${c`m
[g.]
KQ>rMm {Xdm& Zo{UOo H$m` Omhcm Ho$hm&' - km 8.98.
KQ>r r. Iw~r; H$i; `w$s. (Jmo.)
KQ>r r. Jim. (PmS>r)
[g.]
KQ>r {d. H$S>H$; KQ>Q>; _O~yV; Q>UH$ (~mo$, B.) : "ZmZm XoetMo ~$
AmUmdo& KQ>r ~m[aH$ gaio `mdo&' - Xmg 19.1.16.
KQ>rJmo Z. n{H$m Am{U JUJmo. ({H$. {_iUo, `oUo, O_Uo, OwiUo)
KQ>r ({Q>) c Z. JmoaO _whVmIoarO A` ew^ _whVmda cmJUmao c.
KQ>rd {d. 1. H$_mdcoco, gwT>, ~iH$Q>, H$UIa Pmcoco (eara,
earamd`d). 2. KmoQ>cc
o ;o MmJco dicoc;o diUXma (Aja, coIZ,
hmV). 3. n[aercZmZo, A`mgmZo n$s Pmcocr (H$cm, {dm).
4. H$g~r; gamBV Pmcocm; gamdcocm; Hw$ec ~Zcocm (_Zw`).
5. (gamBV hmVmZo) Cm_ arVrZo Ho$coco; VS>rcm Zococo, CH$>nUo
gmYcoco (H$m_ B.).
[g. KQ>]
KQ>rdar {H${d. AmH$R>. (PmS>r)
KQ>o {H${d. K>nUo; {ZM`oH$$Z; ImrZo.
KQ>moH$M nw. ^r_mcm {hqS>~m Zm_H$ amjgrnmgyZ Pmcocm _wcJm. hm
A`V eya d BOmc{doV Hw$ec hmoVm. [g.] KQ>mo H$MmMm ~mOma

K>

_amR>r eXH$moe & 495


- 1. _m`m; _m`mdr ~mOma. KQ>moH$MmZo dgcm - A{^_`y `m`m

{ddmhm`m doir EH$ _m`mdr ~mOma V`ma Ho$cm hmoVm `m H$Wod$Z.


2. (c.) \$gdUyH$. KQ>mo H$MmMr _m`m - \$gdUyH$; H$nQ>`w $s;
OmXy; ^wai : "Am_Mo _hmOZ AmVm _m `m`m KQ>moH$Mr _m`|V
nyUnUo gmnS>`mgmaIo {XgVmV.' - _mPr ~hrU.
K> {d. 1. ~iH$Q>; _O~yV; ^$_; KQ>_yR> (eara, _Zw`, H$mnS> B.).
2. KZ; XmQ>; nm`mMm Ae H$_r Agcoco (Xhr, XyY, nmVi nXmW).
3. no$ Amdicoco; J ~gcoco; gc Zgcoco (PmH$U, MmH$Q>,
n>r.). 4. Xw:Imcm Z {^Umao; H$R>moa; hiwdma Zgcoco (_Z B.) :
"_Z A_i K> Ho$c| nm{hOo.' - a 106. 5. {ZcmOam; {Zcm;
~oea_; H$moS>Jm; {ZJaJ> : "K> _moR>r hmo OmoJS>r OmVr&' - Xm{d
347. 6. AMmQ>; Z S>i_iUmao : "nhm Y` h| Ho$dT>| K>&' - Xm{d
39. [H$. J(K)>r] (dm.) 0> H$aUo - nmR> H$aUo; KmoHy$Z _ZmV
no$ H$aUo.
K>U, K>mU Z. {Z_ycZ; {Z:gVmZ. (Jmo.)
K>_w> {d. ^$_; XmS>Jm : "{Xgm`cm WmoS>r K>_w> nU AZdmUr,
OrU gwS>Ho$ Zogcocr...' - nwA 52.
K>d Z. O_rZXmoV Pmco`m B_maVr`m IwUm; nS>`m B_maVrMo
Adeof. (Jmo.)
K>dUo g{H$. OmoamZo Xm~Uo : "OmZamd `m`m S>mo`mda Amnco nOo
K>dV hmoVm.' - YJ 25.
K>m nw. 1. OI_o^modVr V`ma hmoUmam H$mo{eH$mMm Wa. 2. KfUm_wio
dMm K>, amR> hmoUo; `m_wio dMocm nS>Umar IyU : "Amhm ewm`m
J`mVrc Xmgdm`m nQ>Q>mMm K>m H$moUmg{h OcXr KmgyZ
H$mT>dUma Zmhr.' - Omo\w$ 134.
K>mB r. 1. (H$mnS>mMm) KQ>_yQ>nUm; {dUrMm K>nUm. 2. (earamMm,
B_maVrMm) ^$_nUm; T>Vm; _O~yVnUm. 3. AmdinUm; no$nUm
(~mYco`m n>rMm, ~YZmMm). 4. (nmVi nXmWmMm) K>nUm;
nm`mMm ^mJ H$_r Ag`mMr pWVr; XmQ>nUm; KZVm.
K>r r. Om`mMr Vir; KaQ>r. (Im.)
[g. Ka>]
K>rH$aU Z. (agm.) dpWVrVyZ KZpWVrV $nmVa H$aUo; KZrH$aU;
{daOUo.
KQ>_yQ>, K>m, KQ>Q>mKmoi nhm : KQ>nQ>, KQ>_yQ>
KQ> {d. OmS> : "KQ> H$mJX AmUmdo & ...ZmZmnar&' - Xmg 19.1.14.
KR>ma Z. amOU, _S>H$s R>od`mMo H$moR>ma : "VocmVynmMo`m KR>mam&' amkm 16.393.
K> nw. H$mR>r; XS>m : "hmVt K>, eara K> W_o `oH$m{M `o gmgwam&' Am Zdag M[a 32.
KS> nw. 1. (\$imMm) JwN>; Kmog; \$mS>m; cm|Ja : "H$m `oD${Z \$imMm
KSw>& nmfdr Ho$irMr dmTw>&' - km 18.968. 2. AmH$ma; S>mc;
KmQ> : "~mn qdXmZt frHo$e& VoU| KS> H$img _oi{dcm&' - E^m
28.696. 3. (c.) dfU. 4. MmanmM dmQ>m OmoSy>Z H$moqe{~ar,
MQ>`m B. R>od`mMo V~H$mgmaIo Ho$coco nm, gM, nmio : "MmXr`m

KS>Kmog

dmQ>mMm KS> _Y, Vyn d gmIa R>do cocm.' - Eoamnw 8.413. 5. Q>mi
o r;
O_md; PwS > : 6. OwiUr; {_lU; {_cm\$; Eo`. (H$mo.) 7. (c.)
g`^md; gcmoIm. 8. (gm_m.) g_wXm`; OwQ>; OwS>Jm. [g. KQ>]
KS>B r. KS>U; KS>H$m_ : "hmVmZ| KS>B nwar H$$Z ^mS>mg gw~H$nUm
AmUmdm cmJVmo.' - nXmd 48.
KS>H$m nhm : KQ>H$m
KS>H$m_ Z. 1. (YmVyMr ^mS>r dJao) KS{d>`mMo, ~Z{d`mMo H$m_,
H$cm. 2. (^mS>r dJao) KS>`m`m H$m_mVrc Hw$ecVm, H$mam{Jar.
3. (hmVmoS>mZo KS>co`m, R>moHy$Z V`ma Ho$co`m dVyMm) KmQ>;
AmH$ma; KS>U; T>mi.
KS>J(K)eri Z. IS>H$mi, Amo~S>Ymo~S>, CVaU.
{d. IS>H$mi; H$S>m VwQ>cocm; Amo~S>Ymo~S>. (amOm.)
KS>KS>-S>m {H${d. 1. (JmS>r, aW B. MmcVmZm hmoUmam) KS> KS> Agm
AmdmO H$arV. 2. AI{cV; Z AS>IiVm; _moR>mZo; PaPa :
"hV{c{IV nmo`m `m KS>KS> dmMy eH$V' - H$moa{H$ 22.
[d. KS>Mo {d]
KS>KS>Uo A{H$. 1. JS>JS>mQ> hmoUo, H$aUo; JOZm H$aUo; JS>JS>Uo :
"ghma cAo _oKw KS>K{S>cm& H$s Idicm _hmH$miw S>mS>mBcm&' {ed 1077. 2. (aW, JmS>r B. MmcVmZm) KS>KS> AmdmO hmoUo;
H$S>mS>Uo; KS>KS>, IS>IS>, AmdmO H$arV (aW, JmS>r B.) MmcUo,
Imcr nS>Uo, H$mogiUo : "aW KS>K{S>cm g_raJVt&' - h 18.118.
3. (~oV, H$m_, _gcV) T>mgiUo; {Z\$i hmoUo; agmVimcm OmUo.
4. (c.) _aUo. 5. KaKa AmdmO H$aUo : "dio {O^oMr ~mo~S>r&
H$\|$ H$R> KS>KS>r&' - Xmg 3.5.37.
KS>KS>m nw. JS>JS>m; nmUr H$mT>`mMm cmH$S>r, cmoIS>r AmIm^modVr
{\$aUmam R>moH$im; {\$aH$s : "{d{harM| nmUr cmoIS>r nmo`am d gmIir
`mZt ahmQ>md$Z AWdm KS>KS>md$Z H$mT>md|.' - Amamoem 1.91.
KS>KS>m {H${d. dN>.
KS>KS>mQ> nw. KS>KS> Agm _moR>m AmdmO; JS>JS>mQ>; H$S>H$S>mQ>;
IS>IS>mQ> : "H$UmH$sVZm`m cmoQ>|& H$Wm H$amdr KS>KS>mQ>|&' Xmg 4.2.12.
{H${d. 1. KS>KS>m; AI{cV; _moR>mZo; OmoamV : "aZI{MV
_mS>cmgo nmQ>& `mdar ~g{dcm {Olo>& gH$n hUVgo KS>KS>mQ>&'
- Oo 73.19. 2. (JmS>m, aW B`m{XH$m`m) KS>KS>, IS>IS>
AmdmOmZo `w$ hmoV : "VwH$m hUo dmho dmQ>& dHw$R>tMr KS>KS>mQ>&' VwJm.
KS>KS>o {H${d. nQ>mnQ>; VS>m`mZo. nhm : KS>mKS>
KS>KM {d. aJS>; {dnwc. (H$a.) nhm : JS>JM
KS>Kny {d. {Z{~S>; XmQ>; JwS>yn (AYma) : "V| XoImo{Z`m {dda& JO~{Oco
dmZadra& ^rVat KS>Kyn AYma& a{dM AgoZm&' - ^mam {H$pH$Ym
14.76. nhm : JwSy>n
KS>Kmog nw. Kmogm`mMm KS>.

KS>Kmogmir

496 & _amR>r eXH$moe

KS>Kmogmir r. Z. Kmogm`mMr EH$ OmV; EH$ H$ma`m Kmogm`mMr


doc. {hcm Kmogm`mMo KS> `oVmV; gmVnwVr; gh\$ir.
KS>U r. 1. (KSy>Z Ho$co`m dVyMm) KmQ>, S>mc; AmH$ma; T>mi.
2. KS>`mMo H$me`, hmVmoQ>r. 3. (Xm{JZo, ^mS>r) KS>`mMr,
~Z{d`mMr _Owar; KS>Umdi. 4. KQ>Zm; H$Vr.
nw. dVyMm KmQ>.
Z. ^mS>r KS>`mH$[aVm H$mgmamcm {Xcocm YmVyMm nm, _moS> B.
KS>Umdi r. 1. KS>H$m_mMr _Owar, qH$_V. 2. KmQ>; KS>U; AmH$ma.
3. ($.) KS>`mMr Hw$ecVm; KS>H$m_mVrc H$mam{Jar, hmVmoQ>r.
KS>Ur r. 1. KS>Uo; H$aUo; ~Z{dUo. 2. (KS>co`m Xm{J`mMm,
dVyMm) KmQ>; S>mc; T>mi; T>~. 3. KS>`mMo H$me`, H$g~,
H$mam{Jar, hmVmoQ>r.
KS>Ur r. 1. Hw$iH$`mZo R>odm`Mm JmdmVrc Hw$idma {heo~mMm V$m.
2. O_m~XrMo dJao {heo~ d IVmdUr. 3. g_wXm`; O_md : "`oVr
F$fr`m KS>Ur.' - dgm 45.
KS>Uo, KSy>Z `oUo A{H$. 1. OwiyZ `oUo; hmoUo; ~ZUo; ApVdmV `oUo.
2. Cn hmoUo : "ho AmJm Vd KS>co& OrdtMr AmYr OS>co&' - km
3.255. 3. nma nS>Uo; eodQ>mg OmUo : "VoW| dm{M`mo KS>o H$Mm&'
- Ed 2.29. 4. {_iUo ; hmo U o ; Ow i y Z `o U o ; gmYUo .
5. (EImmH$Sy>Z EImXr Jmo>) {grcm, VS>rcm OmUo.
[g. KQ>Z]
KS>Uo A{H$. 1. hmVmoS>mZo R>moHy$Z R>moHy$Z, VmgyZ VmgyZ, ^>rV VmndyZ,
H$mo$Z AmH$ma XoU,o ~Z{dUo; V`ma H$aUo; {Z_mU H$aUo; Cn H$aUo :
"eX H$gm K{S>Oo& _o`t H$g| nm M{T>O|&' - km 18.1768.
2. (_m{hVr, {heo~, O_mIM) {chZ H$mT>Uo; Z_yX H$aUo; V`ma
H$aUo; AmH$maUo.
[g. KQ>Z]
KS>Uo C{H$. 1. ne H$aUo; {edUo. `m {H$`mnXmMm `moJ H$aVmZm
H$`mMr Zoh_r W_mM nm{hOo. H$Vm VVr`oMm Zgmdm. 2. ^oQ>Uo :
"ZmVat CmZt _mYdr KS>o&' - km 143.
KS>Vm {d. `mo`; _m`; OwiUmao : "Vg| KS>V| _o` KoBOo& CU| V| _O
XoBOo&' - km 15.596.
[g. KQ>]
KS>Vr nhm : KQ>Vr
KS>Vo Z. 1. mr. 2. AZwHy$cVm : "hUm{Z emmM| KS>V|& Zmoho H$ma|
~hV|&' - km 17.29. 3. gmYZ. (dm.) KS>`mg nS>Vm g_`mo{MV; gJmonmm; `m `m doiocm `mo`; gJmcm AZw$n.
KS>~S> {H${d. ^mS>r B. EH$_oH$mZm cmJ`m_wio hmoUm`m KS>KS>
AmdmOmZo.
[d. KS>Mo {d]
KS>~S>Uo A{H$. KS>~S> AmdmO hmoBc Aem VhoZo (^mS>r B. nanamg
cmJ`mZo) dmOUo; IS>IS>Uo.
[d.]
KS>~S>m {H${d. (.) JS>~S>m. ({H$. cmoiUo B.)
KS>_mi r. ahmQ>JmS>`mdarc cmoQ>mMr, _S>`mMr EHo$ar _mi;
ahmQ>mMr _mi. (H$mo.)

KS>mKS

KS>_moS>Uo A{H$. KS>co, ~Zdco, _moS>co OmUo; Cn Am{U Z> hmoUo.


KS>cr, KS>S>r, KS>r, KS>ir r. chmZ KS>m; KmJa; H$ier
(d.Im.)
[g. K{Q>H$m]
KS>dQ> Z. 1. KS>dcocr dVy. 2. (c.) Xoh. 3. nm`KS>r : "doJt
_S>nmgr Mcm& KS>dQ>| AmYt Kmcm&' - Ed 15.12.
KS>dU nhm : KS>U (amOm.)
KS>d({d)Uo C{H$. 1. Cn H$aUo; ~Z{dUo : "VoW BN>m Am{U ~w{&
KS>dr AhH$ma|gt AmYt&' - km 13.969. 2. KS>dyZ AmUUo;
OwidyZ AmUUo; gmYUo; eodQ>mcm ZoUo. 3. V`ma H$aUo; ~Z{dUo :
"VmoS>mMm OmoS> Vwph& H$m KS>{dcm H$m KS>{dcm&' - _gmn2.1.27.
4. KSy>Z `oUo.
KS>der, KS>dMr r. 1. _XJ R>od`mMr KS>dMr; KmoS>r. 2. cmH$S>r
nm` Agcocr ~R>H$, MmH$s. 3. KS>m|Mr; {VdB; cmH$S>m`m \$ircm
VrZ qH$dm Mma nm` ~gdyZ Ho$cocr ~R>H$, MmH$Q> (KmJar, ^mS>r,
noQ>m B. gm_mZ R>od`mH$[aVm Ho$cocr); cmH$S>r Mma nm`r MmH$Q>;
MmH$s; {eS>r. 4. (^mV B. PmoS>`mMr) KmoS>r. (H$mo.) 5.AS>Ur.
[g. KQ> + C (?)]
KS>er-gr nw. 1. dmO`mMm - Jm`m~Omd`mMm YXm H$aUmar
H$ZmQ>H$mVrc EH$ OmV. 2. KS>er OmVrMm _Zw`. ho cmoH$ dm
dmOd`mMm YXm H$aVmV.
[H$m. J>o = AmdmO (?)]
KS>er {d. r. 1. {dQ>mi Pmcocr. 2. {dQ>mier. (amOm.)
KS>gU r. 1. JXu; XmQ>r; IoMmIoM. 2. AS>dUyH$; AS>MU. (d.)
KS>gUo g{H$. (Ajao B. nwhm nwhm H$mTy>Z) KmoQ>Uo; KQ>dUo : "~mU|
~mc~moY Aja& KS>gwZr H$amd| gwXa&' - Xmg 19.1.1.
KS>i r. KS>U. (Jmo.)
KS>m nw. 1. KmJa; KQ>; JmS>Jo; _S>Ho$ : "AdVacr JmS>`m KS>m& ndr
AZmoiI Omcr _yT>m&' - km 18.543. 2. VmS>m`m nm|Jrcm (VmS>r
H$mT>`mH$[aVm) cmdm`Mo JmS>Jo. [g. KQ>] (dm.) 0 \$moS>Uo gHo$V, Iao Vd ~mhoa gmJUo; Jw Jmo> H$Q> H$aUo. (EImmMm)
0 ^aUo - AnamYmMr na_mdYr hmoD$Z {ejocm nm hmoUo.
(Am`w`mMm) 0 ^aUo - 1. AVH$mc Odi `oUo; Am`w` gnUo.
2. (c.) A{YH$mamMr _wXV gn`m`m ~oVmV `oUo. (nmnmMm)
0 ^aUo - (nmnnw`o gmR>d`mgmR>r KS>o AgVmV `m H$nZod$Z)
XwH$`mMm H$ig hmoD$Z `mMo \$i ^moJ`mMr doi `oU.o (H$`m)
KS>mZo nmUr ^aUo, dmhUo - 1. {Z\$i H$m~mS>H$> H$aUo;
{ZaWH$ CmoJ, _ohZV H$aUo. 2. A{Ve` hmc H$mT>Uo, H$> H$aUo.
KS>m nw. O_; KS>r.
KS>mB r. 1. (Xm{JZo, ^mS>r B.) KS>`mMr _Owar. nhm : KS>Umdi
1. 2. KS>H$m_mMr, KS>`mMr, {KgmS> H$m_mMr _Owar. 3. (Xm{JZo,
^mS>r, XJS> B.) KS>`mMo H$m_; KS>H$m_.
KS>mBXma {d. KS{d>`mMm YXm H$aUmam. ({KgmS>r, {ecmdQ> B.)
KS>mKS> r. 1. cmohma, Vm~Q> B.H$S>o MmcUmar R>moH$mR>moH$; KS>`m`m

KS>mKS>-S>m, KS>mS>m

_amR>r eXH$moe & 497

H$m_mZo hmoUmam AmdmO. 2. KS>H$m_.


[KS>UoMo {.]
KS>mKS>-S>m, KS>mS>m {H${d. 1. nXmW EH$m_mJyZ EH$ CMmd$Z
JS>JS>V, YS>mYS> nS>VmZm hmoUm`m YS>YS> AmdmOm_mUo; _S>`mMr
amg, Ka, H$mogi`mZo hmoUm`m KS>KS> AmdmOm_mUo. 2. Z
AS>IiVm; AI{cV. nhm : KS>KS>
KS>mS> nw. KS>KS> Aem AmdmOmMm A{VaoH$; KS>KS>mQ>; JS>JS>mQ>;
KUKUmQ> B.
KS>mS>Uo A{H$. H$mogiUo. nhm : KS>KS>Uo
KS>mnS> r. {dQ>mi; nem_wio `oUmar Aew{MVm. (amOm.)
KS>m~mOr r. Xm$ CS>{d`mMm H$ma; _S>`mV \$Q>mHo$, {MMwm
(CS>{d`m`m Xm$Mm EH$ H$ma) B. R>mgyZ `mMm YS>mH$m H$aUo.
nhm : KS>o~mOr
KS>m_moS> r. 1. KS>co`m Jmo>r, KQ>Zm; \o$a\$ma; CcWmnmcW; Zdo
OwZo H$aUo. 2. (^mS>r, _S>H$s, Xm{JZo B.) KS>`mMr Am{U _moS>`mMr
{H$`m; ~ZdUo d Z> H$aUo. 3. (c.) Xo`mKo`mMm, IaoXr{dH$sMm,
CgZo Xo`mKo`mMm `dhma; `mnma. 4. aMZm; KmQ>; ~ZmdQ>; KS>U
(`md`dmMr, ^mJmMr B.). 5. (YmVrc, `mnmamVrc) ^mZJS>r,
JwV mJwV , Jmem JwS >miUo, {Xdmio B. 6. (EImm cmoH$mMr, H${dVoMr,
CVm`mMr) JwV mJwV ; KmoQ>mim; pc>Vm; cnoQ>r; ZmZm Vho`m `w`m.
7. ( ZmQ>H$m`m g{dYmZH$mVrc) Hy$Q>, S>mdnoM, Iw~r, JwVmJwV.
8. (gm_m.) Hw$ecVm; MmVw`; Iw~r; hmVmoQ>r; H$cm (EH$ _mS>Uo,
{ddaU H$aUo, dmJ{dUo B. Mr.).[g. KQ> + _moQ> ({YmVwg`moJ.)]
KS>maUo A{H$. dj \$im`m KS>mZr, KmogmZr ~haUo, `w$ hmoUo.(Hw$.)
KS>md r. KS>Umdi. H$Yr H$Yr KS>U `m eXm`m BVa AWuhr.
KS>mdco Z. chmZ KS>. (Jmo.)
K{S>H$ {H${d. EH$m KQ>Ho$V; EH$m doir, jUr : "K{S>H$ hU{V OmD$
mUhr ho A_mgo&' - gmh 3.63.
K{S>K{S>, KS>rKS>r {H${d. `oH$ KQ>Ho$cm; `oH$ jUr; dmadma;
[KS>rMo {.]
KQ>H$moKQ>H$s; nXmonXr.
K{S>V {d. KS>dcocr: "lrMr _yVu K{S>V&' - H$mQ>r {ecm 1.8.
[g. K{Q>V]
K{S>VKmQ> {d. Am`Vm KS>cocm; {dH$sH$[aVm KSy>Z R>odcocm; V`ma
({Og, Xm{JZm, ^mS>o B.). nhm : KS>cm KmQ>
K{S>(S>r)~X {d. 1. KS>r Ho$cocm. 2. `mMr KS>r _moS>cr Zmhr Agm;
Zdm H$moam (YmoVaOmoS>m B.).
K{S>`m r. nm; VV : "ew_Vr XoVgo {d{S>`m& nrH$ Yamd`m
gwdUK{S>`m&' - Ed 16.33
[g. K{Q>H$m]
K{S>`mc-i nhm : KS>mi : "Z\o$ar A _moaMJ& K{S>`mc dmOo
MJ&' - XodZmW H$UO_ 72.
K{S>`mi nw. gwga : "ewew_ma K{S>`mi _N>_Ja&' - _wAm{X 29.77.
K{S>d {d. hmVmZr Ho$cocm; KS>dcocm : "AJamMo C~ao K{S>d&' - d 420.
K{S>dQ>o Z. 1. K{Q>H$mnm. 2. KS>m. 3. doi XmI{d`mgmR>r

KS>rH$M

dmO{d`mMo P|JQ> : "Og| nm{U nr`o K{S>dQ>o&' - CJr 510.


KS>r r. 1. KQ>H$m; gmR> nimMm AWdm Mmodrg {_{ZQ>mMm AdYr :
"Vmo AdH$miw _oKw H$m` KS>r& amhmV Amho&&' - km 17.251.
2. (c.) WmoS>mgm doi; jU : "ndr{M`m ngmam& _mOt KS>t Z
cJVm YZwYam&' - km 10.250. 3. `mo` gYr; doi; H$mi : "hr
nwhm Z `o ~m KS>r&' - amc 88. 4. H$mc_mnZmMo gmYZ; `;
KQ>H$m; dmiyMo KS>mi; KS>mi B. 5. (gm_m.) Vmg (BJOr 60
{_{ZQ>mMm); doi _moO`mMo gmYmaU n[a_mU Vmg ho Ag`mZo
VmgmEodOr MwH$sZo KS>r eX dmnaVmV. 6. dm.[g K{Q>H$m] (dm.)
EImmMr KS>r ^aUo - 1. nhm : KQ>H$m ^aUo : "Amcm g_Oy
{nemM AmnU KS>r ^am`m _mPr&' - {dH$ 55. 2. {ejm ^moJ`mMr
doi `oUo; KS>m ^aUo. KS>rKQ>Ho$Mm JwU - EImXr Jmo> A_wH$
H$maoM H$m KS>cr, VerM H$m KS>cr Zmhr ho gmJVm `oV Zgco
hUOo `m dmMmamMm Cn`moJ H$aVmV. EImXr Jmo> `mdoir `mjUr KS>cr Agoc `m {dd{jV doioMo gm_`, ^md, JwU.
KS>r r. 1. EHo$ar d, H$mJX B. Xwhoar, {Vhoar, MmnXar Ho$co AgVm
hmoUmar pWVr, AmH$ma; Xw_S>; MyU; {Zar : "B`| nX| ZhVt \w${S>`m&
JJZm{M`m K{S>`m& `oW Am_wMr _{V ~wS>m{c`m& Wmdmo Z {ZKo&&' km 7.195. 2. Xw_S>cocr, MwUcocr pWVr. 3. KS>r~X H$mnS>,
d B. CXm. cwJS>mMr KS>r; H$mnS>mMm, dmMm gUJ. ({H$.
_moS>U.o ) 4. (c.) gM; ~VmZ; O_; gK{Q>V pWVr; Eo`; gcmoIm.
({H$. ~gUo, O_Uo, {dH$Q>Uo, {~KS>Uo, _moS>Uo.) : "KS>r Om| _mZmMr
{~KS>{c Ago Vm|d[a KS>r&' - dm_Z ^m_m{dcmg 11. (ZdZrV
100.) [g. KQ> = aMUo] (dm.) 0 \$moS>Uo - Mm_S>mg MwZm
XoD$Z `mMr KS>r KmcVmV Vr XmoZ-VrZ {XdgmZr CcJS>U.o 0 ~gUo
- 1. g_O nQ>Uo; g_OyV hmoD$Z gcmoIm hmoUo. 2. ~VmZ, O_
~gUo : "AmVm _m _ZmOmoJVr KS>r ~gcr.' - {d{d 8.9.174.
3. `moOcoco H$m` `WmpWV OwiUo. 0 ~gdUo - O_ ~gdUo;
gw{Z`{V H$aUo : "~w{_VrZo dVm ~g{dcr n{Vam`mMr KS>r&' {dH$ 28. 0 {~KS>Uo, {dH$Q>Uo - 1. XmoZ `$sV Agcocm
gcmoIm Z> hmoU;o do~Zmd hmoU;o {dVw> `oU.o 2. (YmMr, H$ma^mamMr,
am`mMr) ^a^amQ>, gw`dWm, gwpWVr Zmhrer hmoU;o {dH${iVnUm
`oUo; (H$m`mMm) gwairVnUm Z> hmoUo : "nw`m`m am`H$ma^mamMr
KS>r {~KS>cr hmoVr.' - Bn 137.
KS>r r. aMZm; {Z{_Vr : "KS>r rOmVrMr KS>{d{c Ago `m{V
gwKS>r&'-dm_Z ^m_m{dcmg 11 (ZdZrV 100.). [g. KQ> = aMUo]
KS>r r. nm`KS>r; d$Z Mmc`mH$[aVm AWacoco d, H$mnS> B. :
"Ed {Ym g_m{Y{M`m& Vgr MmcVm ZoVr K{S>`m& Vit Cna
OmU{dVr V`m& Cn{ZfX|&' - {dC 9.79.
KS>r r. 1. chmZ KmJa; cmoQ>r. 2. ^S>mar cmoH$ Xm$ H$mT>`mgmR>r
_mS>mda Oo _S>Ho$ cmdVmV Vo. nhm : KS>m
KS>rH$M {H${d. 1. jUmYmV. 2. EH$Xm. (PmS>r)

KS>rMm

498 & _amR>r eXH$moe

KS>rMm {d. jUmMm; jU^agwm; WmoS>mgwm; Oamgwm : "nmdgm`mV


g\o$Q>Mr _mJUr gw$ Pmcr H$s H$mhr {Xdg Var _cm KS>rM [aH$m_nU
ZgV.' - H$mogcm 286.
KS>rMo KS>mi jU^Jwa Or{dV, eara; nm`mdaMm ~wS>~wS>m.
KS>rV Z. 1. KS>`mH$[aVm {Xcocm YmVy, YmVyMm nm, VwH$S>m, _moS> B.
2. KS>cocm, KS>dcocm {Og. 3. KS>Umdi; KS>`mMr _Owar.
4. (Xm{J`mMm, ^mS>mMm) KmQ>; KS>U; T>mi; aMZm.
KS>rV Z. {dHy$Z `oUmar qH$_V. (Jmo.)
KS>r^a {H${d. KQ>H$m^a; WmoS>m doi.
KS>r^amZo {H${d. WmoS>m doimZo; KQ>H$m^amZo; EH$m KQ>Ho$ZVa; _mJmhZ.
KS>r_moS> {d. KS>r H$aVm `oBc Am{U nm{hOo Vohm gmoS>dVm `oBc Agm :
"ZmQ>H$ _S>im`m dmgr dmr_wio `mMo XoIm`mMo d BVa gm_mZ
KS>r_moS> (\$mopS>J) H$arV.' - ~h$nr 37.
KS>rd {d. 1. KSy>Z, hmVmoS>m B`mXrZo R>mHo $y Z R>mHo $y Z V`ma Ho$cocm ({Og,
Xm{JZm, ^mS>o B.). `m`m CcQ> AmoVrd. 2. hmVmda Ho$cocr (nmoir).
3. KmoQ>rd; ^$_ : "Vm`m`m H$m~rgmaI KS>rd...' - {d^yV 145.
KS>rdQ> r. _whV; KQ>H$m : "~moco B gwanVr& Om{c KS>rdQ>r`mMr
AmBVr& Zmodam `oD$m PS>Vr& g^_|gr&' - H$m{cH$mnwamU 16.42.
KS>rd cmoIS> KS>coco cmoIS>.
KSw>cm nhm : KmoSw>cm
KSw>cm-cr-co r. Z. chmZ _S>Ho$, KS>m, S>oam : "`gr KSw>{c Vm|S>d[a
^[a{c&' - nM 5.9.
KSw>co Z. Ho$irMm chmZ, ZwH$VmM ~mhoa nS>cocm H$modim KS>; cm|Ja.
(Hw$.)
KS>o~mOr r. 1. _S>`mV \$Q>mHo$ dJao ^$Z `mZm ~mr XoUo;
AmVf~mOr; Xm$H$m_ : "PmS>| ZmZmH$maMt d KS>o~mOr... Xm$
gwQ>md`mMr.' - Eocog 4587. ({H$. CS>dUo, H$aUo, cmdUo.)
2. (c.) EH$X_ hmoUmam dmmMm JOa; H$S>H$S>mQ>.
KS>or r. H$mZCKmS>Ur. ({H$. H$aUo.) (Hw$.)
KS>moKS>r {H${d. dmadma; nXmonXr; jUmojUr; haKS>r. [KS>rMo {.]
KS>moer r. KS>dMr. (H$mo.) nhm : KS>der
KS>mVo Z. gmYZ (H$m` B`mXrMo); KS>dyZ AmUVo Vo.
K>m, Km>m nw. ^mOco`m VmXimMo nrR> nm`mV H$mcdyZ V`ma Ho$coco
n$m. (Jmo.)
KS>mdaKi nw. daJi ^mVmMr EH$ OmV.
KS>mi Z. 1. H$mc_mnZmMo gmYZ. `mV V~H$S>rda Vmg, {_{ZQ>o,
goH$X B. XmIdUmao AmH$S>o Am{U H$mQ>o AgVmV. 2. dmiyMo
H$mc_mnH$ `; dmiyMo KS>mi. 3. VmgmMo R>moHo$ {O`mda
dmOdVmV Vr KQ>m; Vmg : "dam`mV KS>mi dmO{d`mMm _mZ
gaH$maH$Sy>Z {_io. dmar_`o Vmgo dmOr_mU| KS>mi{h dmOdrV.'
- dmS>~m~m 2.121. 4. H$mhr {d{e> dVyMm {d{Z`moJ Xe{dUmao
_mnZ `. CXm. _moQ>marVrc noQ>moc, hdm, B{OZmVrc dm\$, {H$Q>gZ

KUKmof

~mrVrc hdoMm Xm~ B. [qh. K{S>`mi] [g. KQ>, KQ>r + Amc`]


KS>miMr-Or nw. 1. VmgmMo R>moHo$ dmOdUmam H$m_Jma. 2. KS>mio
XwV H$aUmam; KS>mio {dH$Umam.
KS>mi{Q>n$ Z. 1. KS>mi dmOd`mMm cmH$S>r hmVmoS>m. 2. (c.)
^mH$a d {_aMr.
KU nw. cmoIS>, Vm~o B. R>moH$`mMm, KS>`mMm cmoIS>r _moR>m hmVmoS>m :
"KUmMo KmB {nQ>o Vgm&'-{dC 2.7. [g. hZ; KZ = cmoIS>r JXm]
KU Z. XmQ> n[aM` : "Vargwm Anmer {VMo EdT>o KU H$go?' JUyam`m 87.
KU Z. EH$ H$maMo Omio. (H$mo.)
KUH$Uo A{H$. (^modam B. JaJam {\$aVmZm) KUUU@@U Agm AmdmO
H$aUo, dmOUo : "AdWm {doUr gJ_ KUKUmQ> KUHo$ ^dam&' ncm 14.
[d.]
KUH$ar nw. (cmohmam`m XwH$mZmVrc) KU _maUmam _Zw`, JS>r.
KU (Z) H$moam nhm : KUmImcMm
KUJm nhm : JUJ
KUKU r. 1. KQ>m B`m{XH$mMm KUKU Agm AmdmO. 2. R>H$R>H$;
R>mRy> B. H$moUVmhr AmdmO. 3. {McQ>mMo JwJmdUo; JwJy. 4. n> d
IUIUrV JmUo, hUUo, ~mocUo. 5. H$Q>H$Q>; {H$a{H$a. (Zm.)
[d. KUMo {.]
KUKU-Um {H${d. 1. PUPU; N>UN>U; PUH$ma, Q>UH$ma
B`m{XH$m`m hmoUm`m KUKU Aem AmdmOmZo. ({H$. dmOUo,
H$aUo.) 2. n> d IUIUrV AmdmOmZo.
[d. KUMo {.]
KUKUKQ>m r. ZH$maKQ>m; nyU A^md; ({d{har B`m{XH$mMm)
R>UR>UrV H$moaS>onUm.
KUKUUo A{H$. 1. KUKU Agm (KQ>m B`m{XH$mMm) AmdmO H$aUo;
N>UN>UUo; PUPU dmOUo; IUIUUo. 2. (_Zw`mMm AmdmO, H$R>
B.) IUIUrV, gm\$, n> AgUo.
KUKUmQ> nw. KUKU `m AmdmOmMm A{VaoH$; _moR>m KUKU Agm
AmdmO; (KQ>m B`m{XH$mMo) _moR>mZo dmOUo; (dmmMm) XUXUmQ>;
IUIUmQ>; PUH$ma; H$S>mH$m.
KUKUmdMo A{H$. 1. _moR>m AmdmO H$mT>Uo. 2. H$sVu ngaUo. (Jmo.)
KUKUrV {d. R>UR>UrV; IUIUrV; n>; _moH$im; H$mZmcm doYUmam;
KUKUUmam (AmdmO).
KUKmB r. XS>nU; _mam : "m gh^moOZm`m KUKmBImcr EH$Xm
H$m amoQ>r~Xr`m ~oS>rMo VwH$S>o CS>mco...' - ggmdm 271.
KUKmd, KUKmdy(C)H$ {d. 1. (H$mhr cmoH$mV $T>) OmS>o^aS>o;
XUH$Q>; XmQ> {dUrMo (H$mnS>). (amOm.) 2. ~moOS>; AO; OmS>mOwS>m;
_moR>mKmQ>m (Xm{JZm B.); XmS>Jm; _O~yV; ^$_ (_Zw`).
KU(Um)Kmoa nhm : KZKmoa : "_mOr~YZ c am`mM| Iynam`mM| Pmc|
KUKmoa&' - Eonmo 177.
KUKmof nw. KUKU Agm AmdmO, ZmX, dZr : "Pi~mMo KUKmofm&

KUUo

_amR>r eXH$moe & 499

{_iVm ~w{W Km{cVmA| AmH$mem&' - {ed 1018.


KUUo A{H$. KmU `oUo; dmg _maUo : "_T> Hw$O`mJ KUV hV.' Iimi 37.
KUXmQ> r. JXu; IoMmIoM; O_md; g_wXm`.
{d. 1. A{Ve` XmQ>; gH$sU; JS>J. 2. (gm_m.) XmQ>; K>
(dnXmW). 3. {Z{~S>; JhZ; JX (PmS>r, Aa`); ^aJ; ^ard;
EodOXma (XoU`m, BZm_ B.); OmoamMm (nmD$g).
KUXmQ>r r. OrdMH$R>M Zoh; XmQ> n[aM`, _r.
KU_U (Z) Uo A{H$. Km~aUo; S>J_JUo; _mJo nwT>o nmhUo, {\${H$arV
nS>Uo : "kmZr hrZ dZmet KU_UrV, Z `m gmhdo _mZhmZr&' _moH$U 57.4.
KUg-gm nw. gnmMr EH$ OmV, KmoUg.
[g. JmoZg]
KUgH$mS>o-doc Z. r. EH$ doc. KmoUgH$mS>o, KmoUg doc Agohr
hUVmV. hr KmoUgm`m {dfmda Cn`w$ Amho Ago _mZVmV.
KUgXr-~r - r. O~aXVr; Omoam : "KUg~r Ho$co dmMyZ _wcyH$ d
nHo$ amhUma Zmht.' - BE_nr 102.
KUga r. Ho$H$VmS>; EH$ H$maMr dZnVr; Km`nmV. (~oo.)
KUga {d. 1. XmQ>ga; ~aoM XmQ> (VmH$ B.). 2. amH$Q>; H$UIa (_Zw`
B.); OmS>m^aS>m (H$nS>m); ^$_; EodOXma; _O~yV; {Q>H$mD$; ^ard.
KUgm-go nS>di nw. KmoUgo; EH$ AmIyS> OmVrMo nS>di.
KUgm nw. ^mon`mMr EH$ OmV.
KUgmMo Z. KmoUgmMm Xe. (amOm.)
KUgm~c nw. ZXr~c; nmJyi ~c.
KUm nw. KmUm. (~o.)
KUm nw. A{Ve` _moR>m KU; hmVmoS>m. (dm.) K`mKm`r ZmXUo, AgUo
- 1. Xm{JZo Zoh_r KUmImcr KS>d`mg {Xcoco AgUo. 2. (c.)
lr_V AgUo.
KUm nw. gnmr; KZ.
[\$m. JZm]
KUmImcMm {d. 1. KUH$moam; Q>mH$gmirVyZ ZwH$VmM ~mhoa {ZKmcocm
(n`m, ZmUo B.). 2. H$moamH$aH$arV ({Og); H$mam{Jam`m hmVyZ
ZwH$VmM V`ma Pmcocm ({Og, Xm{JZm B.).
KUmKUm {H${d. KUKU Agm _moR>m AmdmO H$aV.
KUmKUm nw. 1. Vw~coco H$m_. (d.) 2. H$Q>H$Q>; KUKU. [d.]
KUmKmB r. A{Ve` KmB; H$m_ d[aV hmdo hUyZ dmQ>Umam A{YaonUm :
"~m`H$moMr Aem arVrZ KUmKmB Mmcy hmoVr.' - EJma 102.
{H${d. OmoamV : "H$maImZm KUmKmB Mmccocm.' - _mOr 63.
KUmKmVr {d. A`V OmoaXma; Km`mi H$aUmar; e{$_mZ; Vrd. PmoS>nZy
H$mT>Umao; hma H$aUmao (^mfU, coIZ B.).
KUmQ>r r. hocnmQ>m.
KUmQ>m r. Ad. 1. {ZaWH$, AH$maU hocnmQ>o, {hgHo$, \o$`m;
nm`{nQ>r. 2. (gm_m.) `W erU; \w$H$Q> `Z. ({H$. ImUo, KoUo.)
KUmUKQ>m nhm : KUKUKQ>m

KZH$X

KUmUm nhm : KUKUm


KUmZH$Z {H${d. KU Agm EH$XmM _moR>m AmdmO H$$Z : "XodimVrc
KQ>m Hw$UrVar KUmZH$Z dmOdrV hmoVm.' - {eHy$ 22.
KUmdUo A{H$. T> hmoUo; {ZpMV hmoUo : "gwfw{ ~go& KUmdmoZr&&' [g. KZ]
km 14.142.
K`mKm`r {H${d. KUm`m (dralr`w$) AmdmOmV.
KVUo A{H$. BOm H$aUo; ~mYUo; Anm` hmoUo; hm{ZH$maH$ hmoUo; R>ma
[g. KmV]
_maUo : "gcm V[a mUm KVc&' - crMC 585.
KVZ Z. 1. KmVwH$, Anm`H$maH$, _maH$, dVy qH$dm Jmo>. 2. gH$Q>;
YmoH$m; mUgH$Q>. 3. (gm_m.) ZwH$gmZ; Zme. 4. mUZme. 5. nhm :
KmV : "agagcr ZdVr ZwVZ& VwOH$[aVm Ho$cr OVZ& `m{JVm
H$[aZ {Od KVZ&' - cm 178.
{d. 1. KmVwH$; Anm`H$maH$; _maH$. 2. (gm_m.) AZWH$maH$;
A{hVmdh.
[g. KmV, KmVZ]
KZ nw. 1. (^m.) Am`VZ d AmH$ma {ZpMV AgUmam nXmW. 2. (J.)
cm~r, Xr d CMr `m {Vhr ~mOy gma`m AgUmar dVy. 3. (^y{_Vr)
ghm (g_) MmagmZr _`m{XV Aer KZmH$Vr.
{d. 1. cm~r, Xr d OmS>r `mZr _`m{XV Aer (nmoH$ir, AmH$Vr,
nXmW B.). 2. (J.) Vw` VrZ AH$ nana JwUyZ Oo \$c `oVo Vo;
g`o`m dJmcm nwhm `m g`oZo JwUUo. CXm. Mmohm|Mm KZ Mmg>
(4 C 4 C 4 = 64); nmMmMm KZ EH$eo nMdrg (5 C 5 C 5
= 125) B.
KZ nw. _oK; T>J : "dfmdo`m JmOo AmZXmMm KZw&' - {ed 66. [g.]
KZ Z. 1. KmQ>; Vmg; {nVioMo, H$memMo dm `m AWu gdgmYmaU
eX; KS>mi : "KZmMm K_S> VV cm{dVmo c`m&' - Xm{d 163.
2. KQ>m, H$aVmc, Q>mi, PmO, P|JQ> B. gmaIo EH$ dm. nhm :

KZdm
KZ nw. cmohmamMm _moR>m hmVmoS>m. nhm : KU : "KZ gmS>g ZmJ\$Ur& amV
[g.]
hmV hmVdS>o EoaUr&' - H$Wm 3.17.94.
KZ {d. 1. (emn.) `mMm AmH$ma ghO ~XcVm `oV Zmhr Agm,
dd$nmV qH$dm dm`yd$nmV Zgcocm (nXmW). 2. OmS>;
OmS>o^aS>o; K> {dUrMo (H$mnS>). 3. ^ard; XmQ>; \$ma nmVi Zgcoco
(VmH$ B.). 4. XmQ>; JX; {Z{~S> (N>m`m, PmS>r, nmcdr B.). 5. OmS>;
~iH$Q> (\$ir). 6. K>; Admhr; d, dm`w$n nXmWm{da{hV.
7. Xw^
} (AYma). 8. JmT>; VY (Pmon B.) : "Zm d$n AdWmZ&
Vo gwfw{ H$m KZ& Ogr hmo`&&' - km 14.74. 9. _moR>m; OmoamMm;
_moR>m garMm (nmD$g B.) : "B{XamH$im Bo dfVm KZ KZ Ymam&'
- a 62. 10. Kw_onUmZo VY Agcocm (_Zw`). 11. R>odm. 12.
CcQ>; T>.
[g.]
KZH$X nw. (dZ.) dZnVrMo O{_ZrImcr amhUmao _mgb, nmVr AWdm
Id`mgma`m nmZmZr doT>coco \w$Jra ImoS>. `mV AgM` Ho$cocm
AgVmo d `mda S>moio AgVmV.

KZH${XH$m

500 & _amR>r eXH$moe

KZH${XH$m r. (dZ.) _wimV`m KZH$XmnmgyZ ~Zcocm chmZ KZH$X.


KZJS>Zm {H$. JS>JS>V Imcr `oUo. (PmS>r)
KZJS>m nw. \$moSy>Z doJio Ho$coco _S>`mMo Vm|S>; _S>`mMm H$mR> (d.).
KZJS>r r. 1. chmZ cmoIS>r H$S>o. 2. {Oco~rMr H$S>r. 3. doQ>moio.
(PmS>r)
KZJOZm r. _oKmMm JS>JS>mQ> : "h| Zm KZJOZm g[agm& _`ya dmodmS>o
AmH$mem&' - km 18.484.
KZJma r. JmamMm nmD$g nmS>`mgmR>r Ho$coco MoQ>wH$ : "nmT>aH$dS>mda
aM{d`m KZJmam AX^wV&' - Eonmo 401.
KZKQ>m r. _oKnQ>c; _oKS>~a; T>JmMr JXu : "MQ> CR>d`m KZKQ>m,
nS>{V nQ>nQ>m q~Xw H${Q>VQ>m{g ~iH$Q> Yam&' - amcm 56.
KZKZ r. 1. {H$a{H$a. 2. H$Q>H$Q>. 3. Hw$aHw$a. (d.)
[d.]
KZK_S>r r. KZmMm AmdmO; Q>mi, H$aVmc, KS>mi, PmO B`mXr
dmmMm Vmc~ JOa : "KZK_S>r CXS> hmoVgo& VV ^ao ^anya&' Xm{d 468.
KZKmoI-\$ nw. _oK JOZm. "Ogm H$m KZKmoIw & _`moam{g&' - km
1180.
KZ(Zm)Kmoa {d. 1. {Z{~S>; XmQ>; OmoamMm (nmD$g, T>J). 2. ^`H$a;
{ZH$amMo ; Vw _ w c ; ^rfU; Vw ~ i; hmVKmB M o (`w , cT> m B ) .
3. ^{S>_mamMr; AmdoemMr; OmoamMr ({edrJmi). 4. XmQ>; {Z{~S>;
JX (AYma, PmS>r, amZ B.). 5. XmQ>; JO~Ococm; IoMmIoMrMm;
^aJ (_Zw`mMm O_md, nrH$, \$io B.). 6. JmT>; dW. (Pmon.)
[g. KZ + Kmoa]
KZMH$a, M$a, MH$ Z. nw. r. 1. _oK; T>J; {\$aUm`m T>JmMm
g_wXm`; T>JmMo MH$. 2. {Z{~S>, XmQ> Ago _oK_S>i; PPmdmV;
_oKnQ>c; _oKOmc; T>JmMr JXu. dmdQ>i; MH$dmV. (_midr)
3. Vw~i d {ZH$amMo `w; hmVKmBMr cT>mB; aUH$XZ; H$S>m`mMo
^mS>U : "JOmdar JO cmoQ>co& aWmet aW PJQ>co& EH$Mr KZMH$
_m{S>c|& am_H$U nhmVr&' - h 22.95. 4. WmQ>_mQ>; ^` XoImdm;
_moR>m ngmam; c`cyQ>; AdS>~a; Ocgm; _Om (JmUo, ZmM, V_mem,
Ioi B`mXrMm). 5. (OodUmMr, nmo`mMr, VwnmMr) MJi; {dnwcVm;
M_M_mQ>; aocMoc. (darc 4 d 5 AWu `moJ H$aVmZm OodUmMr,
Jm`mMr KZM$a Aer eXaMZm H$aVmV.) ({H$. CS>Uo, CS>dUo.)
{d. {H${d. nhm : KZKmoa. 1. _oKm`m _S>cmZr `w$ (AmH$me
B.); OmoamMm, _moR>m gatMm (nmD$g). 2. {ZH$amMr; hmVKmBMr;
Vw~i (cT>mB, `w, ^mS>U). 3. {Z{~S>; XmQ>; JX (Aa`, nmcdr,
AYma, N>m`m). 4. {dnwc; ^aJ, XmQ> (nrH$); aocMocrMo,
MJimBMo (OodU, ImnXmW). 5. JmT>; dW (Pmon). 6. _moR>m
_mUmda Mmccocm; OmoamMm (YXm, `mnma B.). (dm.) 0 CS>Uo,
- 1. EH$X_ gd ~mOyZr JXu CS>Uo, hcH$moi CS>Uo. 2. Iyn aJ
`oUo. 3. ^`mZH$ cT>mB hmoUo.
KZM$a {d. {d{M; MH$_.

KZ_UUo

KZ{M Z. EImm nXmWmMo, WcmMo, B_maVrMo h~ohy~ ^ard {M.


KZOmcH$ Z. (^m.) _yc^yV EH$H$ KZmH$ma Agoc Aer gaMZm
(Agcoco \${Q>H$).
KZUo A{H$. KmUUo; XwJYr `oUo. (Im.) nhm : KUUo
KZUo {H$. Wm~Uo; pWa hmoUo : "Eogo KZw KZw hUV : nmVco `mXdmMo
amCV:' - {ed 959.
KZVm r. (^m.) `m`m EH$H$ KZ\$imMo - Am`VZmMo dVw_mZ.
KZVm r. 1. K>nUm; XmQ>nUm. 2. XmT>; dOZmcm KZ\$imZo ^mJco
AgVm `oUmam ^mJmH$ma `m nXmWmMr KZVm hmo`. 3. {d{e> OmJoV Agy
eH$Umao nXmWmMo H$_rA{YH$ _mU; XmQ>nUm : "H$_r KZVm, H$R>rUnUm
Am{U R>moHy$Z no H$aVm `o`mMr j_Vm m JwUY_m_wio `mcm
(A`w{_{Z`_cm) \$ma _hd m Pmco Amho.' - ^mI 70. [g.]
KZVm_mnH$ nw. (^m.) H$me qH$dm j {H$aU B`mXt_wio \$moQ>mo H$mModa
`oUm`m H$mionUmMo _mnZ H$a`mMo CnH$aU.
KZVw$n nw. 1. Vmo\$ImZm : "{dO`mXe_r`m dmarcm KZVw$n nmJm
[agmcm&'-Jmnmo 35. 2. ~amo~a Vmo\$ImZm ~miJUmar \$mO.
KZd~moY nw. cm~r, Xr d OmS>r `mMm ^mg.
KZ{Wa {d. _oK J^ra : "{ZgmZmMo{Z ZmX| KZ{Wa e~X|&' - Jam 38.
KZXmQ> {d. 1. JX; {Z{~S> : "^acm KZXmQ> h[a {Xgo&' - km. h[a.
2. K>; nmVi Zgcocm (dnXmW). 3. (c.) A{Ve` gcJrMm;
{OdcJ; gcmo`mMm (Zoh^md, _r). 4. JO~Ococm; IoMmIoMrMm
(O_md, g^m B.) : "Eogr g^m ~gcr KZXmQ>&' - e{Z 8.
KZXmQ>Uo A{H$. JXu hmoU;o IoMmIoMr hmoU;o J ^aUo : "g^m KZXmQ>cr
{d_mZt&' - XodrMr ^ynmir 30.
KZXmQ>r r. 1. OrdMH$R>M, _r; {OdcJ g`. 2. A{Ve` XmQ>r.
KZZ, KZrH$aU-^dZ Z. nXmWmMo d$nmVyZ KZd$nmV $nmVa.
KZ{ZcmJ {d. gmd`m aJmMm.
KZnX-_yi Z. (J.) EImm g`o`m KZmnmgyZ H$mT>cco r _yi g`m;
KZmMo _yi. CXm. Mmg>mMo KZnX - _yi Mma hmo`. [g. KZ + _yc]
KZnmJ Z. _mgo nH$S>`mMo ~marH$ ^moH$mMo Omio. ho AmS>nmJmnojm
chmZ AgVo. (amOm.)
KZnmR> nw. doXmMm nmR> H$a`mMr {d{e> nV, arV.
[g.]
KZnmR>nya {d. KZnmR>mn`V A``Z Ho$cocm.
[g.]
KZnmR>r {d. 1. doXmMm KZnmR> hUUmam; KZ ZmdmMr doXmMr {dH$Vr
nR>U H$aUmam. 2. doXnmaJV; _moR>m {dmZ; d{XH$ : "{d emo^Vr
doXKZnm{R>&'-XmnXo 25.
[g.]
KZgaU Z. 1. (emn.) KZ nXmWmMo CUVoZo hmoUmao gaU;
AmH$ma_mZmV dmT>. 2. T>JmMm \$bmd.
KZ\$c-i Z. (^y{_Vr) (nXmWm`m, nmoH$ir`m) cm~r, Xr d
CMr `mMm JwUmH$ma H$$Z Amcoco \$c. CXm. ^wO 4, H$moQ>r 5, CMr
3 `mMo KZ\$i 60. H$moU`mhr nXmWmZo `mncocm AdH$me, nmoH$ir.
KZ_UUo A{H$. nhm : KU_UUo. Km~aUo; S>J_JUo : "~aJS>r aJS>rV

KZ_mH$S

_amR>r eXH$moe & 501

Ago gXm& KZ_Ur Z _Zth{Z Vmo H$Xm&' - qH$J{d 32.


KZ_mH$S> nw. _wcmMm EH$ Ioi.
KZ_wS>r {d. ^$_ : "MmJc OmS>OyS> KZ_wS>rXma.' - D$Z 39.
KZag nw. H$mnya.
KZdQ> {d. 1. _O~yV; OmS>; K> {dUrMo (H$mnS> B.). 2. gd`mnH$;
lo>; gd`mnr; gdmMm gma^yV. 3. OS>; ^mar; dOZXma : "_o$nmgmd
KZdQ>|& Ot qhgt Omct VwH$_R>|&' - F$ 30. 4. ^ard; ^aXma :
"H$s ^yg ~rO EH$dQ>& Cn{UVm amho KZdQ>&' - km 2.130. 5.
K>; ^ard; H$R>rU : "H$m _r `oVwcr KZdQ> Eog|& ndr{M OmUo&&' km 10.176.
[g. KZ + dQ> (``)]
KZ (U) dQ>Uo A{H$. 1. KZXmQ>, {M$ma ^aUo (g^m B.); XmQ>Uo;
EH$dQ>U;o O_Uo : "g^m KZdQ>cr Anma&' - dogrd 1.17. 2. Eo`
hmoUo : "MMi {ZMi KZdQ>o& h| Vm| KS>oZm&' - Xmg 15.10.14.
3. XmQ>r, JXu H$aUo; IoMmIoM, M|JamM|Jar hmoUo.
KZdQ>Vm, KZdQ>n r. Z. ^marnUm; OS>nUm; K>nUm; ^ardnUm;
^aXmanUm : "H$s AdYmZ Am{U ldU& H$s ndr Am{U KZdQ>nU&'
- ^{d 45.129.
KZdQ>m r. ({ZO`mMr) JmXr, Jm{cMm.
KZdQw>nU Z. H$m{R>`; OS>d : "VoAmV| XoIm{Z lrH$U KZdQw>nU
AJrH$mac|&' - lrH$M 5.
KZdJ nw. (J.) EImm g`o`m KZmMm dJ; g_mZ ghm AH$ nana
JwUyZ Amcocm JwUmH$ma hm `mnH$s `oH$ AH$mMm KZdJ hmo`.
EImm g`oMm fS>KmV. CXm. VrZ `m g`oMm KZdJ 27 C 27
= 729 hmo`.
[g.]
KZd~moY Z. cm~r, Xr d OmS>r `mMm ^mg.
KZdYZr`-`d {d. Z (emn.) gaUerc; KUmZo R>moH$`m_wio
qH$dm Xm~ KmV`mZo Z _moS>Vm ngaUmao.
KZdmQ> {d. 1. Ag`; 2. JO~Ococm.
KZdmS> {d. {Z{~S>; XmQ>; JX.
KZdm Z. XmoZ ^mJmnH $s EH$m ^mJmMo Xwg`mda AmKmV H$$Z dmOdco
OmUmao dm. {Mn`m, H$aVmc, PmO, _Oar, Vmg, KQ>m, {Q>n`m,
OcVaJ B. dmo m H$mamV `oVmV.
KZ{dd nw. (^m.) XmoZ KZnXmWmMo EH${OZgr {_lU. `mV EH$m nXmWmMo
AUy AWdm aoUy Xwg`m nXmWmV BVVV: {dV[aV Pmcoco AgVmV.
KZ{damoY nw. (emn.) nXmWm`m AmH$ma_mZm_wio Cn hmoUmar
[g.]
{V~YH$ e$s.
KZ{dhZ {d. K> {dUrMo, nU nmVi (d) : "Vo nmgdS>r ZmdoH$
KZ{dhZ hmoVr&' - crMC 68.
KZ`m_ {d. _oKm_mUo; H$UdU; H$mimgmdim : "KZ`m_ hm am_
cmd`$nr&' - am_ 67.
KZga {d. 1. XmQ>; {dnwc; EodOXma; ^aXma : "{nH|$ hmoVm Ym`| KZga ~at
dV {dH$Vt&' - Xm{d 225. 2. _O~yV; e{$gn. nhm : KUga
KZgmdim {d. KZ`m_; _oKmgmaIm; gmd`m aJmMm (H$U, am_) :

KZy

"nmhmd`m KZgmdim& H$U `m_Vm Amcr ~w~i


w m&' - Ed 7.23.
KZm {d. gmoim. (ZX^mfm)
KZmH$ma nw. ^ard AmH$ma; Jmo`mMm AmH$ma; cJS> : "nwT>Vr Vmo KZmH$m$
hmano& Oo doit AcH$ma hmoVr&&' - km 8.173.
[g.]
{d. `mMr cm~r, Xr d CMr gmaIr Amho Agm.
KZmH${V-Vr r. EH$ {H$dm AZoH$ nmV`mZr gdmJmH$Sy>Z _`m{XV
[g.]
Aer AmH$Vr, AdH$me.
KZmZm nw. KmoQ>mim. (d.)
[d.]
KZmZr {d. gXm Hw$aHw$a H$aUmar. (d.)
KZm`m {d. mgXm`H$. (PmS>r.)
KZm^ {d. KZ AmH$mamMm; ghm Mmag n>^mJ AgUm`m AmH$mamMm.
KZm^$n {d. KZmH$Vr.
KZmdUo A{H$. 1. KZ hmoUo; K> ~ZUo. 2. gmH$ma hmoUo : "{ZOmZX
KZmdcm&' - kmJm 497.
KZmdUo A{H$. (AmH$me) T>JmZr `w$ hmoUo; A^mN>m{XV hmoUo.
KZmdcr {d. T> Pmcocr : "KZmdcr AmdS>r& A`m{^Mma| MmoIS>t&
{V`| Kmcy OmoS>t& AmJw{i`m&' - km 15.5.
KZml` nw. dmVmdaU; AVami.
KZm Z. a$mMr JwR>ir. (d.)
KZmjar r. AmodrgmaIm gmoim MaUmMm _amR>rVrc EH$ N>X, dm.
[g. KZ + Aja]
KZmJ Z. ^y{_{V{df`H$ EH$ n[a_mU.
KZmYH$ma nw. XmQ> H$mimoI; Kmoa AYma : "KZmYH$mamV {Xdm Ogm
dZt&' - _N>.
K{Z> {d. A{Ve` XmQ>, T>, ~iH$Q> : "AmnU d lrnmX H$U H$mohQ>H$a
`mMm g~Y K{Z> hmo`mMm `moJ Amcm.' - gmAn (J. Xo.
[g.]
ImZmocH$aH$V) n 6 do.
K{Z>Vm r. XmQ> n[aM`; gcJr : "ZmoH$a cmoH$m~amo~a BVH$s K{Z>Vm
_cm ngV Zgmdr ho {VZo MQ>H$Z VmS>c.o '-{d{dY 27.6.1914.[g.]
KZrH$aU Z. (_mZg.) dZmVrc AZoH$ gw KQ>H$mMo EH$rH$aU
hmoD$Z EH$ `$ KQ>H$ V`ma hmoUo.
KZrH$aU Z. 1. (emn.) nmVi, dm`w$n nXmW K> H$aUo. 2. (emn.)
nmVi, dm`w$n nXmW XmQ>, K> hmoUo. CXm. nm`mMo ~\$ ~ZUo,
[g.]
nmVi _oU {WOyZ K> hmoUo.
KZr^yV {d. Jmo`m`m, cJS>r`m $nmZo Agcoc;o K> Pmcoc;o AmH$ma
YmaU H$aUmao : "ZmZmKZr^yV gwdU& Og| `mhm{iVm gmYmaU&' [g.]
km 1.44.
KZr_V Z. \$m`Xm.
[\$m. JZr_V]
KZr`-KZ {dm`Vm (^m.) EH$m KZnXmWmMr Xwg`m KZ nXmWmV
{_{lV hmo`mMr j_Vm.
KZr` gH$moMZ (^m.) d$n YmVyMo KZ$n hmoD$Z Zoh_r`m Vn_mZmcm
`oBn`V hmoUmar `mMr KZ\$imVrc KQ>.
KZy {d. nwH$i; {dnwc; ^anya. (_mU.)

KZmoKZmo

502 & _amR>r eXH$moe

KZmoKZmo r. 1. H$Q>H$Q>. 2. Hw$a~wa. (PmS>r)


KH$a nw. MaH$mV D$g Q>mH$Umam. (PmS>r)
KZJS>m nw. 1. _S>`mMm Jmoc H$mR>. 2. cmoIS>r H$S>o. 3. doQ>moio.
(PmS>r)

KnH$Z-H$a-{Xer-{XZr {H${d. dmgmMm, KmUrMm AmH$p_H$nUm


d {dnwcVm d{ZV H$aUmao {H$`m{deofU. nhm : JnH$Z [H$.]
KnH$m nw. CJ dmg; Xn : "OodUmV _gm`m`m dmgmMm KH$m (KnH$m)'
- _dmB 248.

KnKn-Knm, KnmKn-nm, Knmnm {H${d. nXmW EH$X_ {JiVmZm


[d. KnMo {d]
hmoUm`m AmdmOmZo. nhm : JnJnm
Kncm nw. KmoQ>mim; JwVmJwV.
[Aa. J\$cV]
Knm (nm) Kmoi nw. 1. AZoH$ dmmMm A`dpWV Agm g{_l
AmdmO. 2. (c.) (dVyMm, gm_mZmMm) ngmam; amS>m; {MdS>m;
gH$a. 3. (H$m_mMm, {heo~mMm) Jm|Yi; KmoQ>mim; A`dWm.
4. AZoH$ H$m`}, YXo EH$ Am`mZo CS>Umar Vmam~i, YmXc,
VmUmVmU. 5. cJ~J; Ym_Yy_; Km`Hy$V.
K~Ho$ Z. Ad{MV hmoUmam cm^; Ac`, AmJVHw $ cm^; K~mS>; Q>mD$H$;
Q>mdHo$. ({H$. cmJUo, {_iUo, gmnS>Uo.) nhm : J~H$m
K~K~rV nhm : J~J~rV
K~S> r. nmoH$i OmJm : "Y~Y`m`m AmV`m AJmcm EH$ _moR>r
K~S> hmoVr.' - gamB 12.
K~Xyc {d. Jcoc>; Y>nw>; ^$_; XmS>Jm. nhm : J~Xyc
K~amQ> r. 1. Km~aJwS >r; ^`^rV AdWm. 2. (amo`mMm) Ord Km~aUo;
~oMZ dmQ>Uo; H$m{hcr hmoUo; Jc~cUo. 3. (c.) ^rVr; YmVr;
Xw:I. 4. Jm|Yi; KmoQ>mim. 5. EH$mEH$s {Z_mU Pmcocr Vrd
({ZamYma) ^rVr.
K~mS> Z. 1. EH$ ew^ _whV . gy`Z jmnmgyZ MZjmn`V _moOZy `oUm`m
g`ocm VrZ `m g`oZo JwUZy JwUmH$mamV Mmcy {VWr {_idyZ Amco`m
g`ocm gmVmZr ^mJyZ ~mH$s VrZ Ca`mg `m {Xder hm `moJ `oVmo.
2. (gm_m.) ew^ doi; _whV; gw`moJ. 3. (c.) AmH$p_V cm^;
AZm`mgo Pmcocr _moR>r `mr; cmQ>. ({H$. {_iUo, gmYUo.) :
"JmU {dhJ_| Jocm& K~mS> Ad{MV nmdcm&' - Xm{d 274.
K~mS> nw. Xmam`m \$ir`m Imc`m Q>moH$mcm {\$a`mH$[aVm Omo Jz>
dJao ~gdVmV Vmo; ImcMm dm`m, XmamMo Hw$gy.
K~mS>MyH$ r. _moR>r MyH$; KmoS>MyH$.
K~mS>_mn Z. 1. ~mOmamV MmcUm`m {ea`m`m _mnmnojm,
dOZmnojm _moR>o _mn, dOZ. 2. _moR>m Amhma AgUm`m _mUgmMo
nmoQ>; H$Yr V Z hmoUmam H$moR>m.
K~r r. AmS>moemMr nmoH$ir : "XaS>rcm `mMr K~r AgVo `mV Vo
(_mgo) gwa{jVnUo OmD$Z ~gVmV.' - {eg 44.
K~wHo$i Z. AmH$p_H$ Pmcocm _moR>m cm^; AH$pnV gmnS>cocm R>odm,
S>~moco; {_imco`m nwH$i XoU`m, ~{jgo, BZm_ B`mXr. ({H$.
cmJUo, {_iUo, gmnS>Uo.)

K_em(`m)Z

K~yH$ Z. 1. Ad{MV hmoUmam cm^. nhm : K~Ho$ ({H$. cmJUo, {_iUo,


gmnS>Uo.) 2. {dnwcVm; g_r; aocMoc; A{VaoH$.
{d. ^anya; A{Ve`; {dnwc.
{H${d. {dnwcVoZo; A{Ve`nUo.
K_ {H${d. VYnUo; _wH$mQ>mZo. nhm : K_
K_ r. 1. j_m; AnamY {JiUo; ghZ H$aUo; ghZercVm; J`; JB.
({H$. ImUo, H$aUo, KoUo, hUUo.) 2. X_; {dlmVr; {dgmdm. ({H$.
[Aa. K_ = Xw:I, \$m. J_]
ImUo) nhm : J_
K_ nw. T>onmio; Jwim`m T>onm Kmc`mH$[aVm Ho$coco ^mS>o. (~o.) nhm :
K_oco
[g.]
K_H$a-H$Z-{Xer nhm : KnH$a-H$Z-{Xer
K_Jr {d. {dfmX`w$; Xw:Ir; H$>r.
K_K_ nw. (Jmo.). nhm : K_K_mQ>
{H${d. 1. Am`{VH$ gwdmgmMo {ZXeH$ {H$`m{deofU. 2. EH$X_;
[d.]
^anya; gwairVnUo; gVmofmZo. 3. YS>Hy$Z; OmoamZo.
K_K_Uo A{H$. A{Ve` gwdmg `oUo; gwJYmZo, XadiUm`m dmgmZo
`w$ hmoUo.
K_K_mQ> nw. dmgmMr A{Ve`Vm; _Ywa d CJ dmgmMm g`moJ; gwJYmMm
A{VaoH$, Xn; \$ma XadiUmam gwJY :"\w$cmMm K_K_mQ> d P`mMm
PwiPwi AmdmO `mnmgyZ _moR>m AmdmO hmoB.'-nmh 37.
K_K{_V {d. OmS>ga.
K_K_rV {d. CJ, _Ywa Am{U XadiUmam (gwJY); K_K_ gwdmg`w$
(\$moS>Ur B. nXmW); I_J.
K_Q> JwidUr 1. nhm : K_S> JwidUr. 2. Vm|S>mnwaVo cmS>rJmoS>rMo
^mfU; JmoS> Wmno~mOr; Iwem_V.
K_V r. Vmadmg ^moH$ nSy>Z `mVyZ Vmadm`m Vim`m ^mJmV gmMcoco
qH$dm {Pancoco nmUr; Jc~VmVrc Jmi, nmUr. (H$mo.) nhm : J_V
K_VS>-S>r r. OoWo K_V gmMVo Vr OmJm; Jc~VmMo nmoQ>. (amOm.)
nhm : J_VS>
K_VmS> r. 1. K_VS> 2. Jc~VmVrc JminmUr. (H$mo.) nhm :

J_VmS>
K_eU Z. JS>~S>; YmXc : "_mPm naH$agwm {edm`cm Pmcm`. cjmV
Agy m. ZmhrVa Amn`mM K_eUmV...' - aWMH$.
K_em(`m)Z Z. 1. ({H$`oMo Am{Y`, Omoa qH$dm nXmWmMr aocMoc
XmI{d`mgmR>r A{Z`{_VnUo `m eXmMm Cn`moJ H$aVmV.)
YmJS>qYJm; Yw_MH$s; {IXS>m; YwS>Jyg ({H$. KmcUo, _mS>Uo.).
2. M_M_mQ>, ImUo, {nUo, JmUo, ~OmdUo B. H$mamMr MZ~mOr;
Yy_YS>mH$m. 3. (nmdgmMr, ImnXmWmMr, {nH$mMr) aocMoc; MJi;
c`cyQ>; g_r; {dnwcVm : "gm{hV gJrV gJ _mZ|& H$amdt H$WoMt
K_emZ|&' - Xmg 18.3.18. 4. XmS>JmB; cmWmir; VwS>dUr.
5. nam^d; \$S>em; Ywdm (dmX, {edrJmi B. _`o.).
{d. 1. {YnmS>; ^$_; YqQ>JU; XmS>Jm (_Zw`). 2. ^`; emo{^dV;
N>mZXma; Zm_r (B_maV B.). 3. ^$_; XUJQ>; _O~yV; {Q>H$mD$ (H$mnS>,

K_em_

_amR>r eXH$moe & 503

Xmoa B.). 4. K_S>mZXZ; {dcmgr; MZ~mO; IwemcMX (_Zw`).


K_em_ {d. ^aKmog.
K_S>-S>r r. 1. {dnwcVm; mMw`; A{Ve`Vm; aocMoc; g_r;
A{VaoH$. 2. (H$m_mMm, H$miOrMm) aJmS>m; ZoQ>; H$MH$m; {Z{~S>Vm :
"Aem m H$OmMo n|MmMo K_S>tV Vmo Am{n nS>cm Amho.' - `{Z
90. 3. WmQ>; ~hma; _Om; aJ : "Ho$c| K_S> H$sVZt&' - Xm{d
416. 4. A{Ve` Cn^moJ; MZ; MJi : "`mdoiog `mMo
Im`m{n`mMr d ZmZm H$maMo _irU {df`mon^moJ Ko`mMr _moR>r
K_S>r CS>Vr.' - `{Z 43.
{d. ^anya; {dnwc; g_; _moR>m; _Zgmo$ : "ZQ>mo{Z K_S> ZmMmo
cmD$ cmoH$m&' - Xm{d 14.
K_S-S>r r. Kmof; JOa; EH$VmZVm; ZmX_YwaVm : "Vmi_XmJK_S>r&
{_imo{Z OmVm CR>o A{YH$ AmdS>r&' - Xm{d 175.
{d. H$U_Ywa; gwda; gwlm` : "^OZ H$sVZ K_S> H$[aV&' Xm{d 167.
K_S>, K_S>r nhm : K_|S>
K_S>-K_S>Imoa, K_S>mZX-Xr, K_S>mZXZ, K_S>rZmW {d.
1. mT>r _maUmam; ~T>mBImoa; J{d> : "H$m K_S>o hmo R>m{H$cm ggma&'
- Xm{d 309; "no { Zcmo n amUr`m nm{UJ h UmW O_co `m
amOnwm_mU| K_S>mZXZ AmhoV.' - ~m{d 3. 2. (Omo nmoQ>m{edm`
Xwg`m H$emH$S>ho r cj XoV Zmhr Aem _mUgmcm CnamoYmZo cmdm`Mm
eX) nmoQ>^$; nmoQ>~m~y. 3. MZr; IwemcM|Sy>; aJoc; {dcmgr.
[qh. K_S> = Jd]
K_S>Ji
w dUr Z. cmner B. JmoS>ga nmVi nXmW {~KSy>Z ~oMd, nmUMQ>
Pmco AgVmZm `mZm {VaH$mamZo cmdm`Mm eX. JaJQ>; T>nidUr;
IaH$Q>dUr; K_Q>JwidUr.
K_mK_, K_mK_m nhm : K_K_
K_m_m {H${d. K_mK_m; ^amam; K_K_ : "Xmoh Mcm ao JmB K_m_m&' Xm{d 769.
K_mgmZ {d. KZKmoa; OmoamMm; Vw~i : "{~AmH$ Am{U ImH$m}h `m
Xmohr eham`m doerda K_mgmZ cT>mB gw$ Pmcr.'-Xw_ 195.
K_oco Z. 1. cmoIS>r nmQ>r, Q>moncr, VJmar. 2. AmJJmS>r`m imImcr
AmYma Xo`mH$[aVm nmcWr KmVcocr cmoIS>r OmS> VJmar. EH$m
crnaImcr m Xmohr ~mOycm XmoZ AgVmV. 3. K_; T>onmio.
[g. K_ (H$T>B) + Amc`]
K_|S> r. nmoH$i EoQ>; S>mc; VmR>m; AhH$ma; Jd.
[qh. K_S>]
K_|S> r. VmH$X; Omoa. (A{h.)
K_|S>Imoa {d. 1. J{d>. 2. EoQ>~mO.
K_|S>r nhm : K_S>, K_|S> : "`m`m gd Ka`m _mUgmZm K_|S>r
MT>cr Amho.' - XwJm 4.
K_mo`m r. Km_mo`m. (PmS>r)
[g. K_md{c]
K_ {H${d. VY; _wH$mQ>mZo. nhm : K_ : "nU _mVarU~mB AJXt
K_ ~g`m, AJXr am_m! {edm! JmoqdXm!' - IamXo 30.

Ka

K_ZJoQ> {d. I~ra; K>; n$m. (_mU.)


K_mKmoa {d. XmQ>; KZKmoa.
Ka Z. 1. amh`mgmR>r ~mYcocr OmJm; dmS>m. 2. EH$m Hw$Qw>~mVrc (EHo$
{R>H$mUr) amhUmar _S>ir; Hw$Qw>~; (gmHo${VH$) nwZ{ddm{hV rcm
n{h`m nVrnmgyZ Pmbobm _wbJm. 3. JhWml_Y_; ggma; nM;
(c.) Zdam qH$dm ~m`H$mo. "hm {Og KamV XmIdyZ AmUVmo.' {d{d 10.4.7; "Am_`m KamV`mZr XmXmgmho~mZm Xm$M| `gZ
cmdc|.' - EH$M `mcm. 4. EImm `dgm`mV OwQ>rZo H$m_ H$aUmar
_mUgo, _S>ir, gWm; AS>VrMr OmJm. 5. EImXr dVy gwa{jVnUo
R>od`mgmR>r Ho$coco YmVyMo, cmH$S>mMo AmdaU, do>U, H$moe. CXm.
M`mMo Ka. 6. noQ>rVrc, Q>mBnm`m IUmVrc H$nm, IU, ImZm.
7. gm|JQ>m`m, ~w{~im`m nQ>mdarc, nMmJmVrc (`oH$) MmH$;
Mmag; _moh`mMm _yiMm Mmag; _moh`mMm _mam. 8. (`mo.)
Hw$S>cr`m H$mo>H$mVrc ^mdXeH$ WmZ. 9. KamUo; de; Hw$i.
10. (dV_mZnmMm, nH$mMm, H$mo>H$mMm) aH$mZm, gXa : "`oD$Z
OmD$Z nH$meH$mg dV:Mm Agm _OHy$a Xa Ionog namH$m>m XmoZ
VrZ Ka| KmcU| `oVo.' - {Z 15. 11. (_Y_memMo nmoio dJaoVrc)
{N> : "Ho$ir`m gmonQ>mMt Kao `mZt nm{hcr AgVrc....' - _nw
6.225. 12. R>mUo; {R>H$mU : "Hw$~c, ~mH$s Ka|& {edamOm`m
hmVm Amct&' - Eonmo 9. [g. Jh] (dm.) 0 AmKmS>Uo - Ka OiyZ
ImH$ hmoUo. (H$mo.) 0 CKS>Uo - 1. c H$$Z ggma WmQ>Uo.
2. EImmMo c H$$Z XoD$Z `mMm ggma _mSy>Z XoUo. 0 C^maUo,
0 C^o H$aUo - ggmamVrc AS>MUr Xya H$$Z Vo gwairV Mmcy
H$aUo. 0 H$aUo - 1. {~hmS> H$aUo; amh`mg OmJm KoD$Z VrV
OodUImU B. Jmo>r H$am`cm cmJUo. 2. (mgXm`H$ dVyZr) R>mUo
XoUo; amhUo; dmV` H$aUo : "_m`m X`mV Ka H$$Z ~gyZ `mZo
_cm Km`mi Ho$c|.' - ~m` 3. 3. 0 Imbr AgUo - 1. Ka
_moH$io AgUo. 2. KamVrb nwf_Zw` _`y nmdUo : "H$mgr~m XoenmS>o
`mMm Ka Imbt hmoVm. `mMr ~m`H$mo {Vgr H$mgr~m XoenmS>m
Jocm.' - EoggmI 4.107. 0 Imcr H$aUo - Ka gmoSy>Z OmUo;
Ka _moH$io H$$Z XoUo. 0 KmcUo - (EImm`m) KamMm Zme
H$aUo. 0 KoUo - 1. (gm_m.) cw~mS>Uo; cwQ>Uo; ZmJ{dUo; ~wMmS>Uo :
"_J aoUwHo$Z| ~mo{cc|& Ahmo OoD${Z H$g| Ka KoVc|&' - H$mnw 23.40.
2. (EImmMm) Zme H$aUo : "hUVr O_mo{Z mnXrZ|& Am_M| Ka
KoVc| {VU|&' - O 71.99. 3. (mgXm`H$ dVy) Ka H$$Z ~gUo,
R>mUo XoD$Z ~gUo. nhm : 0 H$aUo 2. 0 Mmc{dUo - nMmMr,
ggmamMr O~m~Xmar dmhUo. 0 OmoS>Uo - BVa Kam`mer, OmVter,
cmoH$mer B. _r, earag~Y KS>dyZ AmUUo; _moR>m g~Y, gcmoIm
Cn H$aUo : "c_rnVrM| Ka Wmoa OmoS>o&' - gmh 2.1. 0
S>mo`mda KoUo - AmaS>mAmoaS> H$$Z Ka XUmUyZ gmoS>Uo; KamV
XmS>JmB, H$cH$cmQ>, XJm_Vr H$aUo. 0 VwQ>Uo - _rMm, Zm`mMm
g~Y Zmhrgm hmoUo; ZohmV {~KmS> hmoUo. Xwg`mMo Ka XmIdUo
- 1. Amn`m Kar H$moUr mgXm`H$ _Zw` Amcm AgVm H$mhr

Ka

504 & _amR>r eXH$moe


`w$sZo `mcm Xwg`m`m Kar cmdyZ XoD$Z Amncm mg MwH${dUo;
(EImmMr) `mX, nrS>m Q>miUo. 2. KmcdyZ XoUo; Kam~mhoa H$mT>Uo.
0 YaUo - 1. KamV ~gyZ amhUo; Kam`m ~mhoa Z nS>Uo, gH$Q>m`m,
XJcr`m doir niyZ OmUo, ni H$mT>U,o JwJ mam XoU.o 2. (amoJ B`mXtZr
earamda) A_c ~g{dUo; EImXm AmOma no$nUmZo OS>Uo.
3. {MH$Qy>Z amhUo; MMcnUm Z H$aVm EH$mM {R>H$mUr {^V R>odyZ
AgUo. 4. (~w{~imV, gm|JQ>mV) gm|JQ>r EH$mM KamV R>odyZ Ka
AS>{dUo. 0 YwUo, 0 YwD$Z ZoUo - EImmMo Agoc Zgoc Vo
c~mS>rZo {JiH$V H$aUo; {hamdyZ ZoUo; ZmJ{dUo; ~wMmS>Uo; cw~mS>Uo;
cwQ>Uo; AJXr ZJm H$aUo : "e^a dfmZr Ka YwD$Z Zo`mZVa hr
AmoiI Amhmg nQy> cmJcr Amho.' - {Q>`m. 0 {ZKUo - Zd`mcm
gmoSy>Z Xwg`m _Zw`m~amo~a ZmXUo; Xwg`m`m KamV, Hw$Qw>~mV {ZKyZ
OmUo : "_mP| Ka {ZKmcr.' - dmS>_m 2.209. 0 Zog{dUo - Kamda
JdV KmcyZ Vo emH$maUo; Ka JdV B`m{XH$mZr AmN>mXUo; Ka {edUo.
0 nmhUo - 1. (EImm) KamH$S>o dH$>r H$aUo; (amoJmMm, _`yMm)
Kamda nJS>m ~gUo; KamV {eaH$md H$aUo. 2. (~m`H$s) dYydamMo
`mo` Wi {ZdS>Uo : "gwerc VmaoZo Amn`m nw`~cm`m gmmZo
`mo` Ka nmhZ....' - aOnyVHw$_mar Vmam. 3.Kar OmUo, _wcm~mimV
OmUo. 0 nmcWo KmcUo - hadcocr dVy emoY`mgmR>r KamMm
H$mZmH$monam YwS>miUo. 0 nwOUo - 1. Amnco H$m_ H$$Z Ko`mgmR>r
EImm`m Kar AmOdo, Iwem_V H$a`mg dmadma OmUo. 2. (Kao
nwOUo) Amncm CmoJ Z H$aVm Xwg`m`m Kar MH$am _maUo. 0
\$moS>Uo - 1. ggma AmQ>monUo, AmdaUo. 2. Hw$Qw>~mVrc _mUgmV
\y$Q> nmS>Uo; KamV {dVw> AmUUo. 3. Kamcm ^moH$ nmSy>Z AmV (Mmoar
H$a`mgmR>r) {eaH$md H$$Z KoUo. 0 ~gUo - H$Vm _Zw` Zmhrgm
Pm`m_wio, XwXdm`m Km`m_wio Hw$Qw>~ {dnmdWocm nmoMUo; KamMr
dmVmhV, XwXem hmoUo. 0 ~g{dUo - ggma WmQ>Uo; Ka _wcm~mimZr
^$Z Q>mH$Uo. r`m {ddmhmoma OrdZmV `m dmMmamMm Cn`moJ
m hmoU;o Hw$Qw>~ Ywircm
H$aVmV. 0 ~wS>Uo - 1. Hw$Qw>~ mMr ZmgmS>r, XwXe
{_iUo. 2. gVVr Zg`m_wio demMm cmon hmoUo. 0 ~wS>{dUo - 1.
(EImm`m) Hw$Qw>~mMm {ddg H$aUo; ggmamMm g`mZme H$aUo.
2. Kamcm H$m{i_m AmUUo. 0 ^aUo - 1. Xwg`mcm ~wS>dZy , `mMr
Cnojm H$$Z AmnU lr_V ~ZUo. 2. Xwg`mMo Ka cwQ>Uo d dV:
J~a hmoUo. 0 ^JUo - Hw$Qw>~ _moS>Uo, {dH$irV hmoUo; Hw$Qw>~mcm
CVaVr H$im cmJUo; Hw$Qw>~mMm Zme hmoUo; _S>irV \y$Q> nS>Uo.
0 _maUo - Ka cwQ>Uo. 0 _mS>Uo, WmQ>Uo - (ggmamon`moJr
o Uo
{OgmZr) Ka ZrQ>ZQo >H$o H$aUo; KamMr gOmdQ> H$aUo.0 hUyZ R>d
- EImXr dVy, gm_mZ gJ{deofr Cn`moJ nS>mdr hUyZ gJhr
R>odUo; `oH$ dVy OVZ H$$Z R>odUo. 0 [aKUo - nhm : 0 {ZKUo.
0 cmJUo - Ka ^`mU ^mgUo. (EImmMm _wcJm AWdm nZr
dmacr AgVm KamVrc ^`mU pWVr dUZ H$aVmZm m dmMmamMm
Cn`moJ H$aVmV.) KamMm C~aR>m MT>Uo - KamV doe H$aUo.
KamMm Im~, KamMo YmaU, KamMo nmK$U - KamVrc H$Vm

Ka

_mUyg; KamVcm _w`; Ka_oT>m. KamMm nm`JwU - Kam_wio


KS>Um`m ew^mew^ Jmo>r; KamVrc _mUgmMr dmJUyH$, dVUyH$,
dVZ, {eV; KamMo nw` nmn. KamMm nm`JwUM Vgm, KaMr
IwQ >r Ver - Hw$Qw>~ mVrc _mUgmMr dmJ`mMr arV Agoc `m_mUo;
EImm Hw$Qw>~mVrc _mUgmMr gdgmYmaU Aem dmBQ> `gZmcm,
ImoS>rcm, gd`rcm CoeyZ hUVmV. KamMm dmgm AmoT>Uo EImm H$m_YmgmR>r Amd`H$ Agcoco gmYZ, dVy, Jmo> Zmhrer
H$aUo; EImm _moR>m H$m_mVyZ \$ma OarMo gmYZ Zmhrgo H$aUo;
AS>dUyH$ H$aUo. Im`m KamMo dmgo _moOUo - H$VZ hmoUo;
Ho$cocm CnH$ma {dgaUo. KamV nemMm, gmo`mMm Yya {ZKUo KaMr A{Ve` lr_Vr AgUo. Kamcm am_am_ R>moH$Uo - Ka gmoSy>Z
OmUo : "AmO `m Kamcm am_am_ R>moH$`mnojm KQ>H$m^a Owc_mMm
am_am_ nH$acm.' - ^m 90. Kamda H$mQ>m KmcUo, Jmodar
R>odUo, {ZImam R>odUo - EImm`m Hw$Qw>~mMr YyiYmU, ~XZm_r
H$aUo. Kamda Hw$o MT>{dUo - (Jmo`mH$S>o Kamda Hw$o MT>`mg
Ka gmoS>mdo cmJVo `md$Z) 1. EImm`m KamV H$cmJVr, ^mS>Uo
cmdyZ XoUo, VQ>o Cn H$aUo. 2. Xw>mdm H$aUo; AS>MUrV AmUUo.
Kamda JdV OUo - Ka AmogmS>, COmS> nS>Uo. Kamda
Vwiern R>odUo - KamXmamMm `mJ H$aUo; ggmam~c nyUnUo
AZmg$ hmoUo. Kamg AmJ cmdUo - EImXo XwH$` H$$Z KamMm
Zme H$aUo. Kamg H$mQ>r cmJUo - Ka CXdV hmoUo; KamV H$moUr
Z amhUo. Kamg H$mQ>r cmdUo - 1. Kam`m ^modVr H$mQ>o, H$mQ>`m
cmdyZ `oUo - OmUo ~X H$aUo. 2. Ka COmS>, CXdV, AmogmS>
H$aUo. Kamg `oUo - AdWoV `oUo. Kamg hmS> ~mYUo, Kamda
Q>mhim Q>mH$Uo - (EImmcm) dmirV Q>mH$Uo; g_mOmVyZ ~{hH$V
H$aUo; OmVr~mhoa Q>mH$Uo. Kamg amIUo - 1. KamMo ajU H$aUmam
_Zw`. 2. (c.) WmoS>mgm gM`, {eH$, gmR>m, gJh. Kar ~gUo
- (EImXm _Zw`) CmoJYXm Zg`m_wio, gmoSy>Z {X`m_wio Kar
[aH$m_m AgUo; ~oH$ma hmoUo. Kar nmUr ^aUo - (EImXm _Zw`,
Jmo>) EImm`m godoV Vna AgUo; `mcm nyUnUo de AgUo.
Kar ~gdUo - A{YH$mamd$Z qH$dm H$m_md$Z H$mTy>Z Q>mH$Uo :
"{H$MZoacmhr Kar ~g{d`mMm `mMm {dMma hmoVm.' - n_ 403.
Kar `oUo - (EImXr r) {dYdm Pm`m_wio gmga`m Aml`m`m
A^mdr {nVJhr, _mhoar naV `oUo; {dYdm hmoUo : "Hw$Qw>~ _moR>o, XmoZ
~{hUr Kar Amco`m.' - _ZmoaOZ AmJaH$a AH$.
Ka Z. 1. (CXra, {MMwXar B. H$mMo) ~ri. 2. EImXm nXmW {eaH${d`mgmR>r Ho$cocm Xam, ^moH$, Imo~U, ImMU. 3. (_mcH$m`m
BN>o{d ~iH$mdcoco) dVrMo {R>H$mU. CXm. H$mQ>mZo Q>mMoV Ka
[g. JV = IiJm; ^moH$; Aa. Kma = OI_]
H$aUo.
Ka Z. 1. Cn{mWmZ; mV, Xoe, {R>H$mU, R>mUo (dmam, nmD$g, o_,
{dH$ma, amoJ B`m{XH$mMo) : "gdkVo{M nar& {M_mmMo Vm|S>mdar&
nar Vo AmZ Kat& Om{UOoZm&' - A_ 7.130. 2. amoJ B`m{XH$m`m
[g. Jh]
CnmrMo H$maU, _yi, CJ_.

Ka

_amR>r eXH$moe & 505

Ka Z. 1. dmXmVrc AmYma^yV _wm, J_H$, _mU. 2. em, H$cm,


[g. Jh]
B`m{XH$mVrc Iw~r, __, ah`, _Ir, {H$r.
Ka Z. gm_`; gnmr; EonV; AmdmH$m; Hw$dV.
[g. Jh]
Ka Z. 1. gVma B`mXr dmmVrc gwamMo WmZ; gZBgma`m dmm`m
XmoZ ^moH$m_Yrc AVa; gVmar`m XmoZ nS>m_Yrc AVa. 2. _XJ
B`mXr M_dmmMm dmXr, Xmoar B`mXt_wio hmoUmam `oH$ {d^mJ.
3. (gJrV) VmZ, gya `mMr h, _`mXm, jo.
Ka Z. (AS>MUr`m, nam^dm`m doir) {ZgQy>Z Om`mgmR>r H$$Z
R>odcocr `moOZm; AmS>nS>Xm; nidmQ>; H$dM.
Ka Z. Iw; AmnU dV:; dV:Mm Xoh.
Ka Z. d`mo_mZmMm {d^mJ; H$mc_`mXm : "hm Zdm JhW nmer`m
KamV Amcm hmoVm.' - H$moa{H$ 32.25.
Ka Z. {d{e> IwUmZr Xe{dcoco AVa; Q>nm : "{_{ZQ> H$mQ>m EH$m
VmgmV 60 Ka| MmcVmo.' - Ho$. [g. Jh] 3. Mmag : "Ka Mmdrg
hmW&' - {dOmnya {ecm. 1.5.6.
KaAgm_r r. 1. dVZdmS> r ; O_rZOw _ cm; _mc_mm.
2. KaH$m_mg~YrMm _Zw`; KamH$S>Mm _mUyg.
KaBV| daBV| Z. Zdam ~m`H$mo : "BWo AZm{X KaBV| daBV|& Oo {d`mct
~m{X nMmV|&' - {d{g 13.5.
KaH$mm nw. KamVrc VQ>m; H$mQw>{~H$ ^mS>U; JhH$ch.
KaH$ar nw. nZrZo Zd`mcm CoeyZ dmnam`Mm eX; KaYZr; H$ma^mar;
`O_mZ; Ka_mcH$.
KaH$g~r nw. Amn`m A$chemarZo KaJwVr OarMo {Og Ka`m
Kar V`ma H$aUmam d KaMr _moS>VmoS> XwV H$aUmam _Zw`; KaMm
H$mamJra; ~mhoa H$m_ H$$Z CnOr{dH$m Z H$aUmam _Zw`..
KaH$X nw. EH$ H$maMm H$X. (gm_m.) H$moZ\$i; JmoamSy>.
KaH$m nw. 1. H$mQ>m B`m{XH$mZr H$mVS>rV, nm`mV Ho$coco Ka. (Hw$.)
2. d, cmH$S>mMr \$ir B`m{XH$mZm nmS>coco {N>, ^moH$.
KaH$m r. KaYZrU; ~m`H$mo; KaH$arU. (Jmo.)
KaH$ma-ar nw. 1. Zdam; nVr. 2. KaMm `O_mZ; KaYZr; _mcH$.
(Jmo.Hw$.)
KaH$maUr nw. KaMo gd H$m_ nmhUmam; {XdmUOr; ImOJr H$ma^mar.
KaH$s {d. KamVcm; Kamg~Y rMm : "JmdH$s d KaH$s H$m_o H$aUm`m....'
- JmJm 27.

KaHw$~S>m, KaHw$~m-H$m|~m-H$m|`m-H$m|S>m-Hw$S>m-H$m|Ym,
KaKw~S>m nhm : KaH$mo~S>m
KaHw$aVr nhm : KaJwVr
KaHw$ (Hy$) c Z. 1. chmZ Ka; ^mVwH$cr`m IoimVrc _wctZr Ho$coco
chmZgo Ka : "{V`m IoiVm H$[aVr KaHw$ct&' - km 9.374. 2. chmZgo
PmonS>rdOm Ka : "dVrH$[aVm Pmd`mMo KaHy$c H$arZ.' - nmh
28. 3. KaQ>;o Imon. (dm.) KamMo KaHy$c hmoUo - dmVmhV hmoU.o
KaHw$cr r. chmZ Ka; IoimVrc Ka : "H$${Z ~mS>mMr KaHw$cr&
_mOr ~g{dcr ~mS>m{XH$ ~mhcr&' - O 29.45.

KaKa-am-ar

KaHw$r {d. ~he: Kam~mhoa Z nS>Umar (r); KaH$m|~S>r. (Jmo.)


KaHw$S>m nw. 1. n`mMo KaQ>o. ^w`mMo Ka; dmidrMm {Zdmam. 2. (c.)
Aml`WmZ (H$mo.) : "Amht Vw`m {dlmVrMm KaHw$S>m gmoS>VmM ho
Am_Mo AVkmZmMo nmI Amhmg VmocV Zmhtgo hmoD$Z Amhr Imct
nS>m| cmJcm|.' - `emoXm nmSw>aJr.
KaHw$S>r {d. KamVcm : "nmoarVcm KaHw$S>r Ioi....' - Omo\w$ 97.
KaH$mo`m {d. 1. cmOmiy. 2. Amier. (PmS>r)
KaH$m|~S>m nw. (Xw~`m d gwV _mUgmcm - m`mcm {VaH$mamZo
cmdm`Mm eX) Zoh_r KamV amhUmam; EH$cH$m|S>m; _mUwgKm`m;
MmaMmKmV CR>Uo, ~gUo, Jnm _maUo B. `mcm AmdS>V Zmhr Agm,
H$Yr ~mhoa Z nS>Umam _Zw`; Ka~em.
KaIQ>cm-co nw. Z. 1. KaMm H$m_YXm; JhH$`; nM, eoV^mV B.
Kamg~Yr H$m_. 2. KamMr, Hw$Qw>~mMr H$miOr, O~m~Xmar, AS>MUr
B. 3. JhH$ch; KamVrc ^mS>U.
KaIU Z. KfU; (c.) AmXiAmnQ> : "{`m{`dgOmcr& KaIU|
ZohXmdmZct&' - dh 450.
KaI`m {d. KamVrc YwUo, nmUr ^aUo B. gm_m` H$m_mH$[aVm R>odcocm
JS>r; Ka`m H$m_mMm _mUyg.
KaImg(Z,O)Jr {d. KamVrc _mc_mm, H$m_o, H$maImZm B. g~Yr;
KaJwVr ~m~rg~Yr; KaJwVr, ImgJr `dhmam~m~V.
KaJUVr r. 1. JmdmVrc KamMr g`m. 2. JmdmVrc KamMr _moOUr,
_moOXmX. 3. JmdmVrc Kam`m _moOUrMm {heo~, Vnerc. ({H$.
H$aUo, H$mT>Uo.)
KaJmS>m nw. ggmamMr EH$Xa H$m_o, O~m~Xmar; nMmMr amhmQ>r; nM;
ggma; KaIQ>cm. ({H$. aoQ>Uo, hmH$Uo, MmcdUo, gm^miUo.)
KaJw(J)Vr, KaKamS> {d. 1. KaMm; Kar V`ma Ho$cocm (_mc, gm_mZ,
dVy); Kar dmT>dcocm, nmicocm (KmoS>m, ney); Kar cmdcocm (amon,
PmS> B.). 2. KaMm. 3. Kamer g~Y Agcocm; ImOJr.
KaJwVr {H${d. 1. dV:`m AJ_ohZVrZo; H$me`mZo. 2. Ka`m
_mUgmH$Sy>Z.
KaJa, Ka~a Z. {nanra; Qw>_Uo. (Jmo.)
KaJmohmo nw. Mwcrnmer, ~m`H$mV, Am{lVmV em` XmIdUmam _Zw`;
Johoeya; KamVrc _mUgmda Oa~ R>odUmam nU ~mhoa ^mJw~mBnUm
H$aUmam nwf.
KaKa r. 1. MaH$, ahmQ>, OmVo B.Mm hmoUmam Ka Agm AmdmO.
2. H$R>mV H$\$ XmQ>`m_wio hmoUmam KmoJam, {d{e> AmdmO ({deofV:
_aUmg _mUgmMm) : "_J H$emMr OmVo KaKa&' - Vmo~ 14. [d.]
(dm.) 0 cmJUo - WmoS>mM doimV _aUma Aem pWVrV AgUo;
_a`m`m ~oVmcm `oU;o YXm, CmoJ ~X nS>`m`m pWVrg `oU.o
KaKa-am {H${d. OmVo, MaH$, ahmQ> B`m{XH$m`m hmoUm`m KaKa
[d.]
AmdmOm_mUo; Vgm AmdmO H$arV.
KaKa-am-ar nw. r. _am`cm Q>oH$co`m _mUgm`m KemVrc KaKa
[d. KaKa]
AmdmO. ({H$. cmJUo, dmOUo.)

KaKaQ>r

506 & _amR>r eXH$moe

KaKaQ>r r. XmamoXma qhS>Uo; EH$gmaIr \o$ar KmcUo. ({H$. H$aUo.) :


"M H$Ww{Z _J _h|Jht KaKaQ>r H$[aV dm`m&' - Am_hm~i 19.1.
KaKaUo A{H$. KaKa dmOUo; H$R> H$\$mZo XmQ>`m_wio KaKa AmdmO
hmoUo; KaKa Agm AmdmO H$aUo.
KaKamQ> nw. KaKa Agm _moR>m AmdmO :"_moQ>mar`m KaKamQ>mVyZhr AmoaSy>Z
~moccocr ~mocUr Am_`m H$mZr `oV hmoVr.'-dmdQ>i 25.
KaKem nhm : JaJem
KaKmcm-`m-cy {d. 1. ImoS>gmi; \$gdm\$gdr H$aUmam; {~cXa :
"{^O`m nmoar H$er hmoar J ho KaKmcr&' - amcm 40. 2. Hw$imMr
A~ y KmcdUmam; Ka~w S > `m; Xw g `mMo Ka ~w S > d Umam qH$dm
`gZm{XH$mZr Amnco Ka ~wS>dyZ KoUmam : "H$er KaKmcr amS> ~gcr
Amhm {JiyZ&'- amcm 46. 3. gdZme H$aUmam : "^`mZH$m {j{V
Pmcr KaKmcr qde{V OqJ \$mH$cr&'- Eonmo 368.
KaKw~r r. Amocga OmJoV amhUmam EH$ chmZ mUr. hm ghgm ~mhoa
{XgV Zmhr. Zoh_r Amn`m KamV _mVrImcr AgVmo. H$moH$UmV Va
`mMo XeZ ho nmhUo `o`mMo cjU g_Oco OmVo.
KaKw~onUm nw. EH$cH$m|S>onUm; KaKw~S>onUm.
KaKwem-gm {d. gd {Xdg^a CXmgdmUm KamV ~gUmam; Ka~em,
KaH$m|~S>m.
KaKwer-gr r.1. Zd`mMo Ka gmoSy>Z Xwg`m`m KamV ZmXUmar;
Xwg`mMm hmV Y$Z Jococr {ddm{hV r : "H$moU YmJS> amS>
KaKwer&' - amcm 78. 2. R>mH$a dJao OmVtV c hmoV Zgcocr r
H$moUm`m Var KamV KwgVo d VoWo amh cmJVo. nwT>o XS> KoD$Z OmV `mMo
c cmdVo. Aer r. (R>m.)
KaKoD$-Um {d. KamMm, Hw$Qw>~mMm Zme, YwiYmU, H$aUmam; KaKmcm;
Ka~wS>`m; Xwg`mcm _moh nmSy>Z, \$gdyZ `mMo Ka ~iH$mdUmam :
"Oimo AmJ cmJmo ao& Vw{P _wacr ho KaKoUr&' - Xon 80.
KaMm {d. 1. Hw$Qw>~ mVrc; KamVrc (_mUyg); KamV O_cocm, dmT>cco m,
V`ma Ho$cocm B. 2. (c.) Zdam; nVr : "Amhmg AmVm \$ma am
Pmcr, KaMt amJ| ^aVrc.' - aZ 5.4. 3. dV:{g; dgn;
Xwg`mMr Anojm ZgUmam. CXm. KaMm JmUmam, gwVma, {dmZ B. 4.
Kar Cn Ho$coco, Ka`m eoVmVco (Ym`). (dm.) KaMm Zm
KmQ>Mm - H$moU, Hw$R>cm, H$moUmMm, H$m` Cn`moJmMm B`mXr
`mg~Yr H$mhrhr gmJVm `oV Zmhr Agm (_Zw`, nXmW, mUr);
AJXr AZmoiIr; naH$m.
Ka(am)Mma nw. 1. Hw$Qw>~mMr arV^mV; KamMr MmcMmcUyH$; H$mQw>{~H$
$T>r, d{hdmQ>. 2. JhWY_; ggma; nM : "Xw:ImMm KaMma {ZYZ
[g. JhmMma]
{OU| ^moJmdar KmcU|&' - qH$gwXm_ 50.
KaMm[a (ar) Ur r. JhnZr; KaYZrU; `O_mZrU; Ka_mcH$sU.
KaMr CVaS>, Hy$S> Xwg`mcm {Zma H$a`mg qH$dm `mMr \${OVr
H$a`m`m hoVyZo dmna`mV `oUmam A{e> eX`moJ. (Zm.)
KaMr {dm Hw$Qw>~mV MmcV Amcocr {dm, YmMo kmZ; Kar {eH$Vm
`o`mgmaIr {dm.

KaQ>r>

KaO_m r. Kamdarc H$a; Kan>r.


KaOmdB nw. ~m`H$mogh gmg`m`m Kar amhUmam OmdB; gmg`mZo
Amn`m KarM R>odyZ KoVcocm OmdB; gmg`m`m Kar amhZ VoWrc
H$ma^ma nmhUmam OmdB : "Vmo ggmamMm AmnU& KaOmdB Pmcm
OmU& Xohm{^_mZm{g gnU
y & EH$m_nU _m{S>c| &&' - E^m 22.592.
(dm.) 0 H$aUo - 1. (EImmcm) gd gnmrgh H$`mXmZ H$aUo;
Omd`mcm Kar R>odyZ KoUo, `mcm Amncr qOXJr XoUo : "`mcm `mZt
KaOmdBM Ho$cm Amho.' - Bn 27. 2. (Cn.) EImXr CgZr KoVcocr
dVy cmQ>`m`m hoVyZo, _mcH$mZo naV {_i`m{df`r VJmXm
cmdrn`V, R>odyZ KoUo. 0 hmoD$Z ~gUo - Amn`mda gmondco`m
H$m_mMm qH$dm YmMm Z\$m AmnUM KoD$Z Q>mH$Uo.
KaqOXJr, Ka{OZJmZr r. 1. KamVrc gm_mZgw_mZ, CnH$aUr,
^mS>rHw$S>r `mgmaIr `m`{V[a$ BVa _mc_mm; KamVrc OJ_
MrOdVy; {_iH$V. 2. (gm_m.) {_iH$V; BQ>oQ> : "nmXehmMr
Ka{OZJmZr g_J cwQy>Z....' - Eocog 8.4224.
KaOwJyV, KaOmoJ(Jm)dUr r. 1. H$mQ>H$ga, {_V``; WmoS>`mV
KamMm {Zdmh. 2. KamVrc OarMr gnmXUr; H$gm~gm {Zdmh :
"EH$ hg Amho {VU| KaOwJyV _m hmo`o.' - emrH$mo.
KaQ>-Q>m-Q>r nw. r. 1. {KaQ>r; Ym` ^aS>`mgmR>r, Xi`mgmR>r
Ho$coco _moR>o OmVo : "{hao, _mUH|$, _moVt gd O~aXVr KaQ>mImcr
KmcyZ `mMm Mwam Ho$cm.' - dOmKmV 66. 2. ^mV ^aS>`mMo _moR>o
OmVo. (H$mo.) 3. XiUmam; Ym` B`mXr XiyZ nmoQ> ^aUmam : "KaQ>
^wgmar `mOda _mohV\$m _{cH$~ar `mMo H$maH$sXunmgyZ hmoVm Vmo....'[g. Ka>]
_gmn 2.163. 4. (c.) nhmam; JV; {KaQ>r.
KaQ> Z. Ka; Hw$Qw>~.
KaQ>H$m-$m nw. Kan>r; KaO_m; Kamdarc H$a.
KaQ>U-Um 1. nhm : KaR>mU. 2. Ka~X. 3. nS>co`m KamMr OmJm,
O_rZ, MmWam.
KaQ>Uo C{H$. ^aS>Uo; KaQ>mV KmcyZ XiUo.
KaQ>m-R>m nw. 1. n`mMo KaQ>o; Imonm : "`m cj`moOZm~w{Y - naVrat
Am_wMm Ago KaQ>m&' - _moH$U 28.57. (H$mo.) 2. Ka; amhm`Mo
{R>H$mU : "~Jhmo amjgw& Jm_w KaQ>m nmS>r dmogw &' - JrVm 2.3415.
3. Aml`WmZ; {R>H$mU : "{ddm{M`m A{^cmfm& nm`nmIi{U`m
Xmofm& KaQ>m Omcm&' - km 18.651. 4. nS>co`m KamMr AmogmS>
OmJm, O_rZ, MmWam; KaR>mU. 5. H$mQ>m B`m{XH$mZr H$mVS>rV Ho$coco
{N>, Ka; EImXr dVy amhrc, R>odVm `oBc Ago ^moH$. 6. hmUrKa.
KaQ>mU Z. nS>Ho$ Ka. (Hw$.) nhm : KaQ>U-Um
KaQ>mio Z. gmoZmamMr H$mQ>m R>od`mMr noQ>r.
KaQ>r r. 1. {KaQ>r; \o$ar; {JaH$s : "gw_Z| Jw{\$ct draJwR>t& `mdar
_YwH$amMr KaQ>r&' - E^m 3.836. 2. JV; nhmam : "`mnar d`|
_Z& XwJ nmgr AmnU& `mgr g~m amIU& KaQ>r OmU d`|
H$ar&' - E^m 22.306. 3. `oaPmam; hocnmQ>m; Ion; IoQ>m; OmUo d
naV `oUo. B.Mr {Z\$i {H$`m. 4. (c.) AmS>H$mR>r; H$X; {V~Y

KaQ>r

_amR>r eXH$moe & 507

: "O`mV| A`mgmMr KaQ>r& `_{Z`_mMr VmQ>r&' - km 2.311.


KaQ>r r. 1. `oH$ KamMm, Hw$Qw>~mMm dJUrVrc, dmQ>UrVrc ^mJ,
{hgm; Kan>r. (H$mo.) 2. dJUr, n>r, XS>, XoU`m Xo`m`m qH$dm
Ko`m`m ~m~VrV dVnUo _moOcoco `oH$ Ka.
KaQ>r, KaQ>rg {H${d. `oH$ KamJ{UH$; KamoKa; `oH$ Kar; EH$hr
Ka Z dJiVm : "ImoOodmS>rg KaQ>r H$mR>r Mmcy Amho BVH$m Zm$Mm
Cnd S>mo`mZr nm{hcm.' - Io`m 25.
KaQ>rH $(H$m)a {d. 1. JV KmcUmam; nhmam H$aUmam; amIUXma;
aIdmcXma : "am_ml_t Ahmoam& OQ>m`w Pmcm KaQ>rH$ma&' - ^mam
{H$pH$Ym 16.132; "JmdmV amm OmJVr KaQ>rH$a&' - _H$
34.100. 2. Mma; hoa; Jw nmocrg. 3. (gm_m.) OmgyX; ~mV_rXma :
"Vm| g^og KaQ>rH$ma gmJV& amdUmg_wI dVcoc|&' - am{d
19.173. 4. H$moVdmc - (VOm).
KaQ>rImoVr r. JmdMo gJio XiU XiyZ Xo`mMm _$m.
KaQ>rn r. 1. JmdmVrc KamMr JUVr. ({H$. H$aUo, H$mT>Uo.)
2. Ka_mo O UrMm {heo ~ , Vnerc. nhm : KaJUVr (dm.)
0 H$mT>Uo, H$aUo, KoUo - (emoYrV, cwQ>rV, _moOrV, Am_U
XoV) JmdmVrc EH$hr Ka Z dJiVm gd KamMr hOoar KoUo; H$moUVrhr
{H$`m, amoJ, mXw^md JmdmVrc EH$hr Ka Z dJiVm hmoUo.
KaQ>r^a-gmam nw. _amR>m`m A_XmZrV Om`mda, KaQ>md a ~g{dcocm
H$a.
KaQ>r`m {d. nw. nhmaoH$ar; KaQ>r H$aUmam : "Kmof| JOr KaQ>r`m&' Jam 12.3.
KaQ>o Z. KaQ>m; mUr, njr B`m{XH$mMo Ka; amhm`Mo {R>H$mU; ~ri.
nhm : KaQ>m
KaQ>moi r. `oH$ KamMm PmS>m, PS>Vr. (H$mo.) nhm : KaS>moi
KaR>m(R>)U Z. 1. Ka ~mYcocr OmJm. 2. _moS>co`m KamMm MmWam;
[g. JhWmZ]
nS>`m KamMr OmJm. nhm : KadX
KaR>md nw. 1. Zdam; nVr; ggma. 2. AZr{VH$maH$ Aml`; aIocrMm
XOm; aIocrcm {Xcocm Aml` : "ZramOZrcm _w~BV EH$m JwOamWr
YZdmZmZ| MmJcm KaR>md {Xcm hmoVm.' - ~hH$cocr VUr 8.
KaR>md nw. {ddmh; `moJ; Zoh; Eo` : "_wcr_ crJ d H$mJog `m XmoZ
g Wm e r KaR> m d O_`mMm `mo J Zg`m_w i o . ..' - {d{dY
1.10.1939.
KaS> nhm : KaQ>
KaS> r. _a`mnyduMr KaKa:"...~mny KaS> cmJoVdga...' - grnmo 76.
KaS>B r. 1. _aUmo_wI _mUgm`m Vm|S>mcm nS>Umar H$moaS> d KemV
hmoUmar OiOi. 2. (gm_m.) AOrUm_wio `oUmam H$anQ> T>oH$a. nhm :
JaT>B ({H$. cmJUo, `oUo.)
[d.]
KaS>Uo C{H$. 1. KaQ>mV KmcyZ (Ym` B.) ^aS>Uo. 2. (_mUgmMr,
m`mMr _mZ, Jim) ZaS>r dmH$S>o{VH$S>o VmoS>Uo; ImS>Uo; qN>XUo;
ImncUo; MmoMmdyZ VmoS>U;o H$mnUo. 3. aJS>U;o XmV aJS>U.o -( VOm.)
KaS>hir, KaS>moi-ir r. 1. KamMm PmS>m, PS>Vr; YmS>moim;

Kan>r>

~marH$ Vnmg :"_J Wmd{c `o dmhQw>ir& gK KoD${Z KaS>hir&'-km


6.216; "V`m AmK{d`m{M AmVw& KaS>moir KoD${Z Ag| nmhVw&' km 11.586. 2. `oH$ KamMr Ho$cocr PS>Vr. ({H$. KoUo.)
KaS>m nw. 1. ^aS>VmZm Om`mMm hmoUmam KaKa AmdmO. 2. (c.) JmT>
PmonoV, AVH$mir hmoUmar KemVrc KaKa. ({H$. cmJUo.)
KaS>m nw. KaQ>o; {deofV: `mV EImXr dVy amhrc, R>odVm `oBc Ago
chmZgo ^moH$, nmoH$ir. (amOm.)
KaSw>H$a Z. 1. JmdSw>$a; nmird Sw>$a. 2. (qZXm`OH$) Hw$Qw>~mVrc
Amier, {ZmoJr r.
KaSw>iUo A{H$. KamMm PmS>m KoUo; YwS>miUo; H$mZmH$mon`mVyZ emoYUo;
KaS>moi.
KaU-Ur r. KaYZrU; KamVrc _w` H$ma^marU; J{hUr, ~m`H$mo.
[g. J{hUr]
(amOm. Hw$.)
KaU Z. KaQ>$m qH$dm dmUQ>$m; Kamdarc H$a.
KaUr r. 1. cha. 2. gn {dfmMm ^md : "H$mc ^wOJmMr`m KaUr&'
- dh 449.
KaV r. (.) JaV; Hw$crZ d g` ({dYdm, gYdm) r; _`mXerc
[g. Jh+aV]
d A~yXma r.
KaVdaVo Z. Zdam~m`H$mo :"nwS>Vr KaVdaVo& d{Xcr {V`o&'-A_ 49.
KaXma Z. (`mnH$) KamVrc _mUgo, MrOdVy B. nMmMm ngmam,
IQ>co. (dm) 0 ImD$Z dmgo Vm|S>r cmdUo - gmar YZXmcV
ZmgyZ, \$V H$$Z H$\$H$ ~ZUo. KamXmamda ZmJa {\$a{dUo
- ggma, OrdZ CXdV H$aUo; g`mZme H$aUo.
KaXoUo nhm : Kan>r
KaYUr-Zr nw. 1. `O_mZ; JhnVr; KamVrc H$Vm _mUyg : "{Zduam
YaUr hUo KaYUr Jm|dyZr amOo nUt&' - Amgr 52. 2. nVr; Zdam;
KaH$ar : "_J YaY`mZr nH$Sy>Z`oZr `o.' - ~m`. 2.2.
KaYgr r. aIocr. (PmS>r)
KaYXm nw. KamVrc H$m_Ym_; JhH$`.
KaZ(Zmo)io Z. her`m, aoS>m`m (H$mht`m _Vo CQ>m`mhr) Camo^mJr
nwT>`m XmoZ nm`m_`o Agcocm _mgc ^mJ, Amdmiy.
Ka{ZK(Kmo)Ur r. 1. nhm : Ka{ZKr. 2. ($.) Ka^aUr AWdm
Jhdoe eXm~c dmnaVmV. Ho$hm Ho$hm `m Xmohrhr eXm~c
`moOVmV.
Ka{ZKr r. dmBQ> MmcrMr, XwdVZr, `{^Mm[aUr; KamVyZ ~mhoa
nS>cocr, da r : "H$s Ka{ZKoM| gdmUnU&' - Zd 18.172.
Ka{Z`m nw. 1. dV:Mo Hw$Qw>~, Ka, OmV gmoSy>Z Xwg`m KamV, OmVrV
OmUmam; XwdVZr, `{^Mmar _Zw`. 2. EImm `{^Mm[aUr rZo
~miJcocm, amIcocm nwf; Oma.
Kan r. J`mMr ^mOr. (Jmo.)
Kan>r r. 1. KaQ>H$m; KaXoUo; Kamdarc H$a : "nMmH$S>o Kan>r
~g{d`mMm A{YH$ma Amcm.' - Ho$ 16.4.30. 2. EImm
H$m`mH$[aVm `oH$ Kamda ~g{dcocr dJUr.

KanVr

508 & _amR>r eXH$moe

Ka^m|Xy

KanVr {H${d. KamoKa : "g`mH$mir H$miyZo KanVr OmD$Z gm{JVco.'

Ka~wS>donUm nw. 1. KamMm Zme H$a`mMo H$_. 2. Xoemoh; dXoemer,

[g. Jh+Vr]
- ~mar 109.
Kanmir r. (gaH$macm H$mhr {Og nwad`mMr, gaH$maMm {dd{jV
hHy$_ ~Omd`mMr, {^H$m`mZm A Xo`mMr B.) `oH$ Kamda
`oUmar nmir, H$_.
KanmJ nw. {Zam{lVVm; Aml`am{h` : "Vd X[a{`mgr R>md VdVm& H$moUrM
Z XoVr gdWm& OoW| KanmJ nmhVm& ~mhoa Km{cVr {nQ>m{o Z&&' - h 29.35.
KanmS>m nw. KamV`mKamV, ~m`H$mV nm{S>` XmIdUmam.
Ka{ngm {d. `mcm KamMo doS> cmJco Amho Agm; KaH$m|~S>m; KaHw$S>m.
Ka{ngr {H${d. `oH$ KamV. (PmS>r)
Ka{ngo Z. KamMo doS>; KaHw$~S>onUm; Ka gmoSy>Z H$Yr ~mhoa Z OmUo.
KanmoM, KanmoMVm {d. Kar ZoD$Z nmoMdcocm, dmYrZ Ho$cocm (_mc).
Kadoe nw. nhm : Jhdoe
Ka\w$H$s YmoaU ey`m hmVr cmJy Z`o hUyZ dV:M gd H$maImZo,
Ym`mXr _mc dJao OmiyZ amI H$a`mMo YmoaU; XY^y YmoaU.
Ka\$moS> r. KamVrc _mUgmV H$cr _mOdyZ XoU,o H$cmJVr Cn H$aUo.
Ka\$moS>r r. 1. (H$m`Xm) EImm`m KamV `m`m g_VrdmMyZ Hw$cynH$S>r H$mTy>Z, _moS>yZ qH$dm _mJ Zmhr Aem {R>H$mUr _mJ H$$Z (Mmoar
H$a`mH$[aVm) doe H$aUo. 2. KamMr q^V dJao \$moS>yZ Pmcocr Mmoar.
Ka\$moS>m {d. 1. KamV, amOH$s` njmV, am`mV \y$Q> nmS>Umam, Xwhr
_mOdUmam; Ka\y$Q> H$aUmam. 2. Kao \$moSy>Z Mmoar H$aUmam.
Ka~em {d. (Cn.) KaH$m|~S>m; KamV ~gyZ amhUmam.
Ka~g`m {H${d. 1. Kar ~gyZ; ZmoH$ar, YXm dJao Z H$aVm; Ka`mKar;
Ka Z gmoS>Vm. 2. (c.) Am`Vo; l_m{dZm. ({H$. {_iUo.)
Ka~X nw. KamMr dVr, g`m. (H$mo.)
Ka~X nw. KamMm ~Xmo~V; Kamdarc Or; Ka O H$aUo; KamMr ahXmar
~X H$a{dUo; MmH$s, nhmam ~g{dUo : "EoH$mo{Z `mnar Vw\$mZ Jmo>r&
H$moY gMacm amO`mnmoQ>t& nmham YmSy>{Z Ka~XgmR>t& R>o{dVcm `mgr
H$mamJht&' - Xm{d 456.
Ka~X Z. nm`m : "`m KamMo Ka~X (hUOo nm`m) AOyZ nS>rH$ AdWoV
hmoVo.' - gmO 176.
Ka~Xa Z. OoWyZ OhmO dmgmg {ZKmco Vo _yiMo ~Xa.
Ka~mB r. J{hUr; KaYZrU :"Ka~mBgr nS>XZr XmZ&'-Wmnmo 84.
Ka~mS>r r. ~odmaer KamMo ^mS>o ({~{Q>enyd A_XmZrV H$mhr ehamVyZ
gaH$ma ho dgyc H$arV Ago.). nhm : KadmS>r
Ka~ma Z. KaXma; KamVrc _S>ir d _mc_mm; ggma; nMmMm ngmam :
[g. J]
"Vo{d Ka~ma Q>mHy$Z JmdrMo OZ&' - Xm{d 412.
Ka~ma nw. KaMm H$ma^ma; _wI`mar.
Ka~mar nw. 1. Hw$Qw>~dgc; ~m`H$monmoamMm YZr; JhWml_r; ggmar :
"^m`m {_ Ka~m[a`m&' - ^wdZ 18.71. 2. KaYZr; KaH$ar; Zdam;
nVr : "H$m gcm Jo _mPm Vmo Ka~mar&' - hmocm 148.
Ka~marnUm nw. JhWnUm; H$V}nUm : "nwfmg Ka~marnUm m hmoVmo.'
- {d{d. 8.2.35.

dXoer`mer, dam`mer ~oB_mZ hmoUo : "hm `Z `mMm BVa


`Zm_mU|M Ka~wS>donUmMm Amho h| Amhr gmJmd`mg ZH$moM.'
- cmo{Q>Ho$co> 1.548.
Ka~wS>`m - ~wS>mD$ {d. A`V mgXm`H$; Xwg`m`m ZmemMr Zoh_r
IQ>nQ> H$aUmam; KaKm`m; dV:`m, Xwg`m`m KaXmamMm Zme
H$aUmam; Xoemohr; XJm~mO; {XdQ>m. "{h`m OmJr _wcJm AgVm Va
Vw`mgma`m Ka~wS>mD$ _wcmV Am_M _Z H$emcm AS>H$c AgV?'
- H$mogcm 265.
Ka~wS>r-~yS> r. 1. (EImm`m) gnmrMm, XmcVrMm Zme; gddmMm
Zme. 2. EImXo Ka, Hw$Qw>~ A{O~mV Z> hmoUo; EImm Hw$imMo,
demMo {ZgVmZ hmoUo.
Ka~oJ(O)_r r. Hw$Qw>~m`m IMmH$[aVm Ym`m{XH$mMm Ho$cocm gmR>m,
nwadR>m, gJh; nMmgmR>r Ho$cocr VaVyX.
Ka~o`m nw. KamMr AmIUr H$aUmam. (amOm.)
Ka^a-ar {H${d. KamV gd {R>H$mUr, gdOmJr; Ka^a.
Ka^adU-Ur, Ka^aUr r. nhm : Ka[aKUr. nVr`m Kar Zd
dYyMm W_ doe hmoVmZm H$a`mMm {dYr; JhdoemMm g_ma^;
damV; Ka[aKdUr : "dYyda| {_adyZ& Ka^aUr H$a{dcr&' - a 48.
(Jmo. Hw$.)
Ka^`m {d. Xwg`mMo ngo, _mc_mm cw~mSy>Z dV:Mm \$m`Xm H$$Z
KoUmam : "Var Amnco cmoH$ AOyZ g_OVmV H$s gmYyZm qH$dm `m`m
Ka^`m Mo`mZm nwH$i H$iVo.' - JmJm 95.
Ka^J nw. 1. KamMm Zme, {ddg : "{OdcJmMm gmo{S>cm gJ& Ad{MVm
Omcm Ka^J&' - Xmg 3.2.60. 2. (c.) Hw$imMm, Hw$Qw>~mMm Zme.
Ka^mD$ nw. Hw$Qw>~mVrc _Zw`; ZmVcJ; Hw$Qw>~m`m _mc_moMm,
dVZdmS>rMm dmQ>oH$ar; {hgoXma; Xm`mX.
Ka^mQ> nw. 1. Kam`m AmOy~mOyMr Amn`m _mcH$sMr OmJm, O_rZ;
KadmS>r; {dgdmQ>. (Hw$.) 2. KamOdiMm ZmairMm ~mJ. (Jmo.)
Ka^mar nw. 1. nhm : Ka~mar. 2. ~Mmar, g`mgr.
Ka^mS>dc Z. 1. Hw$Qw>~mVrc _mc_mm, qOXJr, BQ>oQ>. 2. EImmMm
ImOJr `{ZYr, R>od; CgZm H$mT>cocm, H$OmD$ H$mT>cocm ngm.
Ka^mS>dcr {d. Ka`m, dV:`m ^mS>dcmda `mnma H$aUmam.
Ka^oX nw. Hw$Qw>~mVrc _mUgmMo AmngmVrc ^mS>U, VQ>m; \$mQ>m\y$Q>;
Ka\y$Q>.
Ka^oXr-m {d. 1. dmWmZo, Xw>nUmZo na`mcm, eycm KamV KoUmam;
{\$Vya; Xoemohr. 2. KaMm, am`mMm, n$m _mhrVJma; KaMr gd
q~Jo `mcm AdJV AmhoV Agm. 3. KamVrc, am`mVrc H$`o, Jw
~mV`m ~mhoa \$moS>Umam; Ka \$moS>Umam : "Ka^om hmoD${Z Oohm&' gJm_JrVo 140. 4. KamV, Hw$Qw>~mV, am`mV, VQ>o qH$dm H$ch
cmdUmam.
Ka^m|Xy {d. 1. cmoH$mMr Kao (`mZm \$gdyZ) Ywirg {_idUmam
2. (gm_m) R>H$; {~cXa; c\$Jm (_Zw`).

Ka_hma

_amR>r eXH$moe & 509

Ka_hma nw. am~Vm _hma.


Ka_m$-`m {d. eoOm`mcm Cnd XoUmam; `m`m Zmem{df`r IQ>nQ>
H$aUmam.

Ka_oT>m-_oT>m nw. KamVrc H$Vm, _w` _Zw`; Hw$Qw>~mMm AmYmaV^.


Ka_oimdm nw. KamVrc _mUgo, godH$ B. : "Am{U {V`oV|{M AmKdm&
Am{W Ka_oimdm&'- km 13.37.
Ka_oir {H${d. AmngmV; Kar; ImOJr arVrZo; Amo> _S>it_`o
(VQ>mMm {ZdmS>m, VS>OmoS> H$aUo).
Ka_moS> Z. Mm^mamZo V`ma H$$Z {Xcoco Am^yfU.
Ka_moS> r. Ka _moSy>Z Vo {dH$Uo : "H$mht {Xdgn`V `oW| Ka_moS>rMm
`mnma Cm_ g_Ocm OmV hmoVm.' - cmo{Q>Ho$co 1.169. 2.
{H$. KwaUo; _moS>Uo. - (VOm.)
Ka_moS>m nw. Ka_moS>rMm `mnma H$aUmam : "`mg Oohm Ka_moS>mZo Ka
KoV`m_wio Ka gmoS>mdo cmJco....' - _pW 301.
KaahmQ>r r. mn{MH$ H$m_H$mO : "_J Mmcdr KaahmQ>r&' - Zm_ 283.
KaamIU r. 1. (m.) KamMr nmiV; ajU; nhmam. 2. Ka amIUmam;
Kamda nhmam R>odUmam.
Ka[aKUr, Ka[aKdUr r. 1. ZdrZ ~mYco`m KamV doe H$aVodi
o r
H$am`Mm Ym{_H$ {dYr. 2. KaMm H$ma^ma; KaH$m_ : "aMyZ {d{dY
XohHw$Q>r& Vmo Ka[aKdUr n[anmR>r&' - {dny 7.128.
Ka[aKUo A{H$. KamV `oUo, doe H$aUo : "Ka[aKo Z ~mhVm ^OH$m`m&'
- Xm{d 161.
Ka[aKr r. nanwfm`m KamV KwgUmar : "Ka[aKr Pmc| n>amUr ~i|&'
- VwJm 1.9.
KacmR>m-R>m {d. KanmS>m; Jhn{S>V; KamV mT>r {_adUmam;
amS>mamKmoOr : "EogoAm KacmR>oAm ~mocm& Vmo Mw _mZdcm&' {ed 899.
Kacr {d. ~m`H$mo; KaYZrU; r.
KadQ>-S> r. 1. EImm Hw$Qw>~mMr gdgmYmaU, gm_m{`H$ qOXJr,
_mc_mm; Hw$Qw>~mMo, g`oMo gdgmYmaU H$m_, H$aU (Hw$. Jmo.)
nhm : KamoQ>r. 2. Hy$i; Hw$Qw>~; nanam. (Jmo.) 3. AmZwd{eH$ JwU,
amoJ, ^yV~mYm B. AmZwd{eH$ H$ma.
KadU Z. Kan>r; Kamg~Yr gaH$mar XoUo. (H$mo.)
KadUr Z. Kam`m N>namd$Z nS>Umao nmdgmMo nmUr.
Kad (dm)V, KadamVo r. Kaggmamg~YrMr H$Wm, Jmo>. nMH$Wm;
nMngmam; KaH$m_. "KadmV| _moQ>H$s XmoK|& O| Jmogmdr goOo [aJo&
[g. JhdmVm]
Xn`nU| OmJo& dm{_Ur Oo&&' - A_ 1.13.
KadamVo Z. nhm : KaVodaVo
Kadgm nw. 1. Kam`m N>namcm, Z PmS>co`m q^VrZm cmJcocr
H$mo{i>Ho$, Omir, Oi_Q>o; Ho$aS>moH$. 2. dmidrMo dm$i.
KadgmV-X r. 1. dgVr; amhUo; dmg; _w$m_. 2. KamMr OmJm;
KamMr OmJm Am{U g^modVmcMo (_mcH$sMo) Amdma, nagy, _moH$ir
OmJm, AJU.

KapW{V-Vr

KadX nw. KaQ>Um; nS>`m KamMm MmWam; nS>co `m KamMr OmJm. (amOm.)
KadX {d. KaXmO; Hw$crZ; ImZXmZrMm : "eha nwU| hah_of ^ac| dmS>o
~m{YVr KadXmZr&' - Eonmo 420.
Kadm nw. PmS>mMo Amio. (PmS>r)
Kadm`m nw. Zdgm`m \o$S>rgmR>r H$mhr doi dm`mMm dof n[aYmZ
H$$Z dmar ({^jm) _mJUmam.
KadmS>r r. Ka ~mYcoco Amdma; dmS>r. H$moUm`m AZoH$ dmS>m
AgVmV, `mnH$s OrV Y`mMo Ka AgVo Vr dmS>r. (H$mo.)
KadmV r. nM.
Kadmcm nw. 1. KamMm _mcH$. 2. Zdam; KaYZr; nVr.
Kadmcr r. 1. ~m`H$mo; nZr; KaYZrU : "_m`m KadmcrZo gmIa
noaVmM `mZo gd gm{JVco.' - amUr MmdVr 53. 2. Hw$Q>UImZm
MmcdUmar.
Kadmgr {d. Hw$Qw>~dgc; nMmV dmJUmam.
Kadmh nw. d{hdmQ>; H$ma^ma : "doX_yVu Xoddm_r qMMdS> `mMm BZm_
O{_Z Kadmhmo H$[aVmVr `mMr gaXog_wIr `mMr `m Imc| n{S>cr
Amho.' - {eMgmI 5.18.
Ka{ddmX nw. {d. Kam`m _mcH$sMm dmX : "Vo XmoK hUo Vwhr Ka{ddmX|
Omd|&' - nMmo 86.12.
Kadr r. KamgmR>r H$mT>coco, Kamg cmdcoco B_maVr cmHy$S>, JdV,
dmgo B`mXr gm_mZ, gm{h`. (Hw$.)
KadoS>m {d. 1. Ka{ngm. 2. ~mhoa amhZ A{Ve` H$Q>mi`m_wio Kar
Om`cm CgwH$ Pmcocm.
KaemoYUr r. 1. dV:Mr ImOJr H$m_o nmhUo. 2. dV:`m
gmYZgm_`mMm {dMma H$aUo; dV:Mr Hw$dV AO_mdUo.
KagUo A{H$. AJmda YmdyZ `oUo : "Amcr KamVw{Z VXm KagyZ Zmar&'
[KgaUoMm dU{dn`mg]
- AmH$ 5.
Kag_OyV r. KamV`mKamV, AmngmV Zoh^mdmZo, gcmo`mZo Ho$cocr
VQ>mMr VS>OmoS>, g_OmdUr.
KagJUZm r. (g_mO.) cmoH$g`oMr _moOUr H$a`mgmR>r KamoKar
OmD$Z H$amd`mMr JUZm.
Kag O mo J nw . 1. EImm H$m_mcm cmJUmam KaMm ga O m_.
2. H$mQ>H$garMm nM; Ka`dWm. 3. gw`dWm; KamVrc
gwIgmo`r, g_Vm.
KagOmoJUr r. H$mQ>H$ga; {_V``.
Kaggma nw. Hw$Qw>~mg~YrMr H$m_o; nM.
KagmoH$sc {d. Kar amhZ Im`cm gmoH$mdcocm; Kar Am`Vo Im`cm
{_iV Ag`mZo Ka gmoSy>Z ~mhoa OmV Zmhr Agm; KamMr MQ>H$
cmJcocm (~c, aoS>m B. ney).
Kagm {d. Kmam (S>moim). (Jmo.)
KapW{V-Vr r. 1. KamMr pWVr. 2. JhWml_Y_; ggma; nM :
"F$frg A{ncr H$`m emVr& _J _m{S>cr KapWVr&' - H$Wm
[g. JhpW{V]
3.3.63.

KaiUo

510 & _amR>r eXH$moe

KaiUo A{H$. 1. ganQ>V, JS>JS>V OmUo. 2. KaJiUoo.


KaJiUo A{H$. 1. JS>JS>V OmUo; CVa`m OmJod$Z KgaV, JS>JS>V
Imcr `oUo; KaiUo; CVmamd$Z Imcr KgaUo. 2. _wm gmoSy>Z
^aH$Q>Uo : "Zmht Va {dMmamg Imct AmYma Z gmnS>`m_wio {dMma
[d.]
lmo`mH$S>o KaJiV Om`Mo.' - {Z 112.
KaS>m nw. ~cmMr EH$gmaIr nU OcX Mmc.
KaXmO {d. 1. {V>m Agcocm; Hw$Qw~> dgc. 2. EHo$ {R>H$mUr H$m`_Mr
dVr, KaXma H$$Z am{hcocm; H$m`_Mm a{hdmgr. 3. Hw$crZ; A{^OmV;
dgmo`m KamV A~Zy o amhUmam; ImZXmZrMm; MmJ`m Hw$imVrc.

Ka~ nhm : Kadgm


Kam nw. 1. (H$mQ>m, Jiy B`mXt_wio AJmcm nS>coco) {N>; ^moH$; chmZ
Ka. (H$mhr OmD$Z ~goc Agoo). 2. (gm_m.) {N>; ^moH$. nhm :

Ka : "Y[ac H$gm gg Vmo, `m H$cem`m Kam ~wS>mcm M&' _moAZw 8.39. 3. OI_; dU; jV. 0 nmS>Uo, nS>Uo - Q>moMyZ
~mobUo; EImmMo d_ H$mT>Uo.
KamD$ {d. 1. KaJwVr; Kamg~Y r; Hw$Qw>~ mg~Y r. 2. KaMo KarM ~mocm`Mr
ImOJr (Jmo>). 3. Kar V`ma Ho$cocm (nXmW, {Og); Kar dmT>cc
o m,
~miJcocm (ney); Kar cmdyZ dmT>{dcoco (PmS> B.). 4. KaMm;
dnjr`.
KamH$ {d. {JhmBH$, JmhH$.
KamMma nw. 1. ggma; nM; JhWml_Y_ : "nar A`Vat KamMma
_mS>o&' - {dny 7.138. 2. (c.) ngmam; `mn : "VoW dmgZoMm
KamMma& Z _mS>o n&' - {gg 4.207. 3. KamVrc _S>itMr amhmQ>r,
arV^mV, AmMaU, dmJUyH$, `dhma : "d`mnwmMm KamMma& Vgm
Ordm{g ggma&' - E^m 26.30.
KamMmar {d. 1. KaXmO. 2. Zdam; nVr; KaH$ar; XmXcm : "Eo{e`m
{`mMo KamMmar& Iam`m Kar ZmXVr&' - E^m 13.214.
KamS>m nw. nhm : KaS>m. ^aS>`mMm AmdmO.
[d.]
KamU KaQ>r; \o$am. - (VOm.)
KamUm-Uo nw. Z. 1. Hy$i; de; Hw$ir; Jmo : "hUVr nm{IO Am_wMm
KamUm& JwCnXoe Zmht cmhUm&' - Xm{d 150. 2. demVrc _mUgo;
Kam`mVrc _S>ir. 3. {R>H$mU; WmZ : "B`o nwZamdmrMr KamUt&
AmKdt EH$dQ>Vr O`m{M`m `mUt&' - km 8.234. 4. nanam;
[qh. KamZm]
gXm`.
KamUr r. KaYZrU; JhnZr; `O_mZrU; J{hUr. (Jmo.) nhm :
KaH$m, KaU
[g. J{hUr]
Kaml_ nw. JhWml_ : "Ago Kaml_t, ^Oo gd^yVt&' - Zm_ 760.
Kar^ar {d. {dnwc.
K$ Z. 1. H$sS> cmJco`m cmH$S>mMo nrR>, ^wgm. 2. Oi_Q>o; H$mo{i>Ho$
Kad. (H$mo.) nhm : Kadgm
K$ {d. KaMo; ImOJr; KaJwVr : "Mmoar`m Jwm~cMm {dMma H$aVm
n`o 28&& gaH$mar Zgy Z Ho $ ed ZmWy `mMo K $ hmo V o . ' {d{j 3.82.

KfU

KaVdo aV,o KamVdo amVo nw. Ad. 1. Zdam~m`H$mo, rnwf Xmn`; OmoS>n;o
XnVr. 2. KaXma; JUJmoV. nhm : KadamV : "Ho$di KaV| daV|
dV{V VoW Zgmd|&' - MH$gy 29.
KamoQ> nw. Xi`mMo cmH$S>r OmVo : "H$gm KamoQ> KamoQ> Mmco _mPm KaKa&'
- cmogm_m 5.229.
KamoQ>m nw. KaQ>o : "Oer amZnjrU ~mYr KamoQ>m&' - AdmMrZ 499.
KamoQ>r r. Hw$Qw>~ mMr gm_m{`H$ _mc_mm; d{S>cmonm{OV {_iH$V, BQ>Qo >.
(H$mo.) nhm : KadQ>
Kamonm`m nw. Hw$cmonm`m`; Hw$cmMm nwamo{hV, ^Q>Or.
Kamo~m nw. 1. dVwV: EH$m KaMo ZgVm {_nUm_wio Ka`mgmaIm Pmcocm
Zoh^md; Ka`m _mUgmgmaIm {Ohm`mMm Zohg~Y; Eo`^md;
~Yw^md; EH$_oH$mH$S>o OmUo-`oUo; KgQ> eoOmao_ : "Vm`
amg^{`onmgt& {VMm Kamo~m dmho {eet&' - ^mam, ~mc 9.62.
2. (~m`H$s) KaH$m_; JhH$`; KamVrc H$ma^ma : "dm Amncm
Mmc{dVm Kamo~m& Y$ Z`o qH${MV_m cmo^m&' - gmh 7.120.
3. nM; ggma; JhWml_ : "Kamo~m _m{S>cm XS>H$mYmao; dmT>cr
~mBH$mo CnOct nmoa|&' - Xm{d 40. 4. (c.) c; {ddmh; KaR>md
({H$. _mS>Uo, H$aUo.) : "~m`H$moZo Xwgam Kamo~m gmoZmamet Ho$cm.' Wmo_mamo 2.153. 5. F$UmZw~Y. - (VOm.)
Kamoa nw. KaOmdB : "KaOmd`mg Kamoa qH$dm IXmS> hUVmV d KamVrc
_mUgo `mg `mM ZmdmZo g~moYVmV.' - amHo$ 561.
Kamoam IXmS>m cm_`o hS>m Z XoVm `m ~X`mV _wcr`m ~mnmH$S>o
VrZ Vo nmM df} H$m_ H$$Z amhUmam _wcJm.
Kamogm, Koamogm, Kadgm nw. 1. Oi_Q>. (H$mo.~o.VOm.) 2. nmdgm`m
Amobr_wio q^Vrda Ambobm jma; bmoUm.
KamVo nw. Ad. JhWml_r _Zw`; nwf; JhW.
KHw$co chmZ _wco ^mVwH$cr IoiVmZm Amn`m KamgmR>r Oo KmcVmV Vo
q^VmS>, q^V. - (VOm.)
K{T>Uo {H$. 1. R>oMUo 2. XmT>m ImUo.
KZim Jim, Kgm. - (VOm.)
K_ nw. Km_; doX; l_m_wio dMocm `oUmam Amocmdm. nhm : Km_ [g.]
K_q~Xw-Xy nw. Km_mMm W|~.
[g.]
K_aY Z. Km_ `mVyZ ~mhoa nS>Vmo Ago dModarc gy_ {N>. [g.]
K_md nw. Km_ `oUo.
[g.]
Kd(dm)g nw. Ka; KamVrc amhUr. (Jmo.) nhm : KadgmV
KfH$ {d. KmgUmam.
[g.]
Z. Kmg`mMo, nwg`mMo gmYZ.
KfH$ nw. (^mfm.) Cmam`m doir Vm|S>m`m AX \$Q>rVyZ {d{e> AmdmO
{Z_mU H$aV {ZKUmam dZr. CXm. _amR>rVrc "e' d "g' ho KfH$ AmhoV.
KfU Z. 1. Kmg`mMr {H$`m; nXmWmMo EH$_oH$mda Kmgco OmUo.
2. (emn.) EH$m nXmWm`m gnmQ> n>^mJmd$Z Xwg`m nXmWmg
AmoTy> cmJcmo, Va gc n>^mJm`m Ia~arVnUm_wio hmoUm`m
[g.]
{V~Ymcm KfU hUVmV.

KfU

_amR>r eXH$moe & 511

KfU Z. 1. (c.) (EImm Jmo>rMm, {doMm) A{Ve` `mgJ,


A`mg, n[al_. 2. EImm Jmo>rMr dmX{ddmXmZo Ho$cocr dmQ>mKmQ>,
MMm, N>oSy>Z Ho$cocr nN>m, {M{H$gm. 3. ^mS>U; H$cmJV; VQ>m;
[g.]
H$Q>H$Q>; ~IoS>m. 4. KgQ>.
KfU H$moZ (^m.) gnmQ> n>mda R>odco`m dVy J{V_mZ hmo`m`m
AJXr ~oVmV AgVmZm n>c~mer n>mMr EHy$U {V{H$`m Omo H$moZ
H$aVo Vmo.
KfUO` {d. (emn.) Kmg`mZo Cn hmoUmam.
KfUoaUm r. (^m.) nanamZm ne H$aUm`m XmoZ n>^mJm_`o
nanagmnoj JVrcm {damoY H$aUmar oaUm (~c).
KfU{dwV r. (^m.) XmoZ nXmW EH$_oH$mda Kmg`mZo {Z_mU
hmoUmar pWa{dwV. CXm. H${_ Ym`mMo H$mnS> Kmg`mZo {Z_mU
hmoUmar drO.
KfU{damoY nw. EH$ nXmW Xwg`m nXmWmcm KmgV Jo`m_wio hmoUmam
AS>Wim.
KfUo C{H$. KmgUo.
[g. KfU]
K{fV {d. Kmgcoco.
Kc nw. (nmVi nXmWmMm) WmoS>mgm XmQ>nUm, {MH$Q>nUm. (H$mo.)
KcUo C{H$. 1. CS>r _maUo : "V[a Z Kcw{Z _hmnwat& Z Kono ~wS>U`mMr
{g`mar&' - km 16.69. 2. KmcUo; _maUo (e B.) : "Z Kcm Z
Kcm g& amfm Am_Mo mU&' - Cfm 1769.
KS>r r. H$ier; chmZ KmJa; KS>cr (dU``mg). (Im.)
Km {d. KS>{dcocm; V`ma. (PmS>r)
Kd nw. Jh : "_moHo$S> noQ>m_Xr AmS>`m ~gcm Omo`mcm& Zmd Kdm`m
nmo`mcm&' - amHo$ 300.
KdH$a {H${d. EH$X_; EH$mEH$s : "AH$_mV Ad{MVm& KdH$[a
[d.]
gd$n XoIVm&' - E^m 13.671.
KdKd-dm {H${d. 1. Km|JmdV. 2. ~ogw_manUo; A{Ve` XmQ>rZo;
[d.]
JO~OyZ; XmQ>. 3. K_K_.
KdKdUo A{H$. 1. gd gwJY XadiUo; gwdmgmMm K_K_mQ> hmoUo.
2. emo^Uo; PiH$Uo; emo^Zy {XgUo : "h[aVZy`m Aml`| nyU & AcH$ma
[g. Jh = {Z{~S> AgUo.]
KdK{dVr&' - h 18.64.
KdKdUo A{H$. 1. Ky, Ky Agm AmdmO H$aUo. 2. _Pw_Uo; Nw>ZNw>ZUo.
KdKdr {d. R>iH$; n> : "am_Vmn Am`mXa|& _mwH$m AW KdKdr&'
- dogrd 6.12. nhm : KdKdrV
{H${d. WmQ>mZo; WmQ>m_mQ>mZo : "_wfH$m$T> JUoe Jmogmdr& am`| ny{Ocm
KdKdr&' - dogrd 6.42.
KdKdrV {d. 1. nmhVmM S>mo`mZm AmZX XoUmam; S>mo`mV ^aUmam;
^aXma; ^`. 2. Jm|S>g; Jw~Jw~rV; Y>nw>; _moR>m Am{U XoIUm
(nwf, r) : "KdKdrV S>moim nhmVmVr&' - am_Xmgr 2.122.
3. R>iH$; R>gR>erV; ^aXma; S>mo`mV ^aUmam (Xm{JZm, S>moim).
4. Iyn Xm{JZo KmcyZ emo^Umar (r, _wcJr); VoOdr; ^`;
emo^Umam; ^aXma (Moham, _wI) : "aZ^yfUt KdKdrV&' - _wAm{X

KgH$aUo

5.6. 5. n>; _moR>m; MmJcm EoHy$ `oUmam : "KQ>mKmof KdKdrV&' _wdZ 13.106. 6. M_M_rV; CMr Im nXmWmZr ^acoco (OodUmMo
VmQ>, nmZ) : "dm{T>c|M Ag| KdKdrV&' - am_Xmgr 2.81.
7. XadiUm`m gwJYmZo `w$; gwdmgm`m K_K_mQ>mZo `w$.
Kdg {d. KdKdrV; R>iH$; R>gR>erV : "coH$m`m narg gyZ H$amdr
Kdg&' - amHo$ 25.
KdgwMo A{H$. (JdgUo) __ g_OUo; Iw~r cjmV `oUo. (Jmo.)
Kdm nw. Imoc IiJm; ViIS>H$mcm {_iUmam IS>S>m. (_mdir)
[g. Jha]
Kdmim nw. MmJcm ZmJ, gmn. - VOm.
K`, K`dmUr {d. VoOdr : "ZmZm CXmg K` _y{V&' - g 7.33.
[g. Jh]
"Vd g_W_y{V K`dmUr Xo{Icr&' - g 2.22.
Kem nw. Mw`mgmaIr nmT>ar Agcocr EH$ H$maMr _mVr. (H$mo.)
K{eQ>m-Q>o, KerQ>, KeoQ> -Q>m r. Z. (Imo{Jamcm) VJ KmgQy> Z`o
hUyZ Imo{Jam`m `oH$ ^mJmcm cmdcoco Mm_S>mMo AVa.
K>Ur-Zr r. 1. KmgmKmer : "K>Ur {KgUr K_anUo& Kga Kg$
KgmadmU|&' - Xmg 14.4.4. 2. ^mS>r Kmg`mMr ZmoH$ar;
[g. Kf]
H$m~mS>H$>mMr ZmoH$ar; Xm`. (Jmo.)
K>(Q>)Uoo g{H$. 1. KmgUo : "Omo gmnS>cm H$miMnoQ>t& nS>nS>m|&
nwZa{n hmoBc H$>r& WmH$ Z cmJo K{>cm M K>r&' -Xm{d 228.
2. H$>mZo H$mT>Uo, `VrV H$aUo, H$R>Uo (doi, H$mi) : "_Zt am_
[g. K>]
do>r ~i| H$mi K>r&' - Xm{d 216.
K>m nw. 1. nXmW KmgVmZm `mcm {Xcocm OmoamMm KgS>m; nXmW
Kmg`mH$[aVm `md$Z hmV {\$a{d`mMr {H$`m. ({H$. _maUo.) 2.
EImm`m eoOm$Z OmVmZm OmoamZo cmJcocm Y$m, Kgam.[g. K>]
K>o Z. Vyn; H$T>{dcoco cmoUr. (Jm`)
Kg r. PwnH$m; JwN>; KS>. nhm : Kmog
Kg r. 1. `mnmamcm Amcocr VyQ>; VmoQ>m; ZwH$gmZ; ~yS>; ImoQ>. ({H$.
gmogUo, ~gUo, cmJUo, `oUo). 2. (Ji`m, {Pan`mZo, gwH$`mZo,
Kmgco Jo`mZo) nXmWm`m _yi`m _mnmV, dOZmV `oUmar VyQ>,
`yZVm, PrO, KQ>. 3. gmoZo nmaIVmZm H$gmda C_Q>cocr gmo`mMr
[g. Kf]
aoK; gmo`mMm H$g.
Kg r. 1. ^mS>o, H$T>B, {H$Q>cr, _S>Ho$ B. gVV Mwcrda R>od`mZo
`m`m ~wS>mcm O_Umam _eoarMm Wa; Ian; Ianr; _g; Oi.
(Hw$.) 2. cmoUr H$T>{d`mZVa ^mS>m`m Vimcm ~gUmar ~oar.
Kg r. _wgS>r; OmoamZo KwgUo : "{_R>Ry>Z dVwimV Kg _macr.' ~m{d~w 210.
Kg {d. EH$X_ CVaVo; C`m CVaUrMo (N>na B.). (amOm.)
Kgi {d. {MdQ>; {MH$Q>. (d.)
KgH$Z-H$a-{Xer {H${d. 1. Ym` B. EH$X_ nwH$i AmoVVmZm
hmoUm`m Kg Kg Aem AmdmOmZo. 2. (c.) EH$X_; EImm H$m_mMm
VS>H$m\$S>H$s PQ>nQ> {ZH$mc XmIdUmam eX.
KgH$aUo {H$. nm`mV ~i Zg`m_wio q^V ~gUo. - (VOm.)

KgH$m

512 & _amR>r eXH$moe

KgH$m nw. 1. a>m; YnmQ>m; ~moWQ> AWdm Ymao`m emZo {Xcocm VS>mIm.
2. Kgam; AmoaIS>m. nhm : K>m 2. 3. KgS>m; {hgH$m; {hgS>m;
JMH$m; h~H$m. (dm.) 0 _maUo - cw~mS>Uo; Z H$ioc Aem H$mao
_moR>m S>m _maUo.

KgH$m{dUo {H$. MwH$s`m _mJmcm ZoUo.


KgH$m{dUo, KgH$mdyZ, KgHy$Z nhm : H$MH$m{dUo.
Kg`m {d. 1. `m`m H$m_mV ZmOwH$nUm Zmhr Agm; Yg_wg`m;
AmS>XmS>; amZdQ>; AS>mUr; XmS>Jm (_Oya, H$m_H$ar B`mXr).
2. (c.) ~X\$br; A`V H$m_wH$; {df`cnQ>; ~mhoa`mcr.
KgKem {d. 1. Zoh_r H$Q>H$Q>, Hw$aHw$a, Ywg\y$g, h_arVw_ar H$aUmam;
KgKg H$a`mMr gd` `mcm Amho Agm. 2. KmgmKrg H$aUmam;
H$ama, IaoXr {dH$sMm `dhma H$aVmZm {KgKrg H$aUmam.
KgKerV {d. nhm : KdKdrV 2, 3, 6.
{H${d. 1. AKinKi; EogngnUmZo; nwaonya; ^anyanUo. 2. nhm :
IgIerV 1-3. 3. {dnwcnUo; aoQ>; aocMocrZo (dVy, {H$`m B.).
KgKerV {d. gmYmaU H$T>V; Ja_ Agcoco (AJ, eara). (Hw$.)
KgKg r. 1. KmgmKrg; {OH$sa; {MU{MU; ImamIra; (nXmW {dH$V
KoVmZm hmoUmar) H$moaS>r VH$ma; {ZaWH$ AmoT>mVmU. 2. (EImmcm)
gXmo{XV Xmof cmdUo Am{U amJo ^aUo, qZXm H$aUo. 3. Hw$aHw$a; \w$g\w$g;
Hw$a~ya; ImOJr, Hw$Qw>~mVrc H$Q>H$Q>, MS>\$S>, {MU{MU : "KgKg
H$[aVm {dQ>o& gJQ> cmoHw$&' - Xmg 19.7.21. 4. H$S>m`mMm,
YS>m`mMm dmX{ddmX, MMm; VS>Uo; [aH$m_m dmX. ({H$. H$aUo,
[g. Kf]
cmdUo, KmcUo, _mS>Uo.)
KgQ>, KgQ>Ur, KgUr r. Kamo~m; gKQ>U; _r; gcmoIm; gcJr;
{deof n[aM`; KgaQ> : "H$moUmer{h Pmcr Var KgQ> R>odmdr, nU
A{VgJ H$$ Z`o.' - {dH$ma{dc{gV 19. ({H$. H$aUo.)
KgQ>Uo C{H$. 1. MmcVmZm (EImm nXmWmer, q^Vrer) KmgyZ OmUo,
KgdQ>U,o KgQy>Z qH$dm MmQy>Z OmUo; AmoaIS>U;o KmgUo. 2. EH$_oH$mZm
H$i`mOmoJm ne H$$Z, IoQ>yZ OmUo. 3. KmgUo; MmoiUo; MmoidQ>U;o
aJS>Uo. 4. {ZH$miOrnUmZo, ~oXaH$manUo, cmQ>mcmQ>rZo EImXr Jmo>,
H$m_ aoQy>Z ZoUo, XS>nUo; \$maer H$miOr Z KoVm (H$m_) H$$Z Q>mH$Uo.
[g. Kf = gKf. K> h KgQ> qH$dm KQ>]
5. \$aH$Q>Uo.
KgQ>r r. EImXm nXmW Xwg`mer KmgyZ Jo`mMr IyU; K>m; Kgam;
AmoaIS>m. m`: `m eXmMm AZoH$dMZr `moJ H$aVmV.
KgQ>`m {d. 1. AS>mUr; AmS>>_Rw >m; XmS>Jm; cmQ>m; Yg_wg`m (_Oya,
H$m_H$ar.) nhm : Kg`m 1. 2. gwV; _X; Jm\$sc; Q>mUo nm; Pm~`m.
KgS>m nw. OmoamZo {Xcocm {hgH$m; {hgS>m : "Jw`mZm KgS>o _marV hmo`m.'
- ~m{d~w 59.
KgU r. 1. A{V n[aM`. nhm : KgQ>. 2. gJV; gKQ>U : "Am{U
\$im{M`m hmdm& X`t H$m_m Omcm [aJmdm& H$s V`m{M`o KgUr
{Xdm& kmZmMm Jocm&&' - km 7.139. 3. ggJ; ne : "JJZ
Agmo{Z`m OZt& _ioZm OZKgUt&' - E^m 7.444. [g. KfU]
KgU r. `mnmamVrc, YmVrc VyQ>, VmoQ>m, ZwH$gmZ, KQ>, Kg. (H$mo.)

KgaUo

KgU r. gd`; gamd. ({H$. nS>Uo, nmS>Uo.)


KgU-Ur r. 1. ~cmMr JmS>r CVaUrcm cmJ`mda JVr H$_r
H$a`mH$[aVm MmH$mcm cmdm`Mm cmH$S>mMm XmS>m; IaS>r; 2. KfU.
KgUr r. IM; ``; Zme; hmg : "nVrMr e{$ And`mV
A{dMmamZo KgUrg nS>`m_wi| nwT>o Cn`moJmg nS>oc BVH$s amhmV
Zmhr.' - {ddmh{dkmZ 7.
KgUo A{H$. Kg$Z Imcr `oUo; {ZIiUo : "AemoH$dqZ H$mVt {Zdgo&
Vmam {j{Vd[a H$m` Kgo&' - {Z_m 1.4.
KgZ Z. {ZH$amMo `w.
[g. KfU]
Kgn(_)Q r. T>n[aM`; KgQ>; KgaQ>.
KgnQ>Uo g{H$. KmgUo :"`m {Zg`mda Hw$hmS> KgnQ>m`Mm'-ndm 95.
KgnQ>V {H${d. H$>mZo ganQ>V.
Kgng r. {KgmS>KmB; {M{H$gm.
Kg_a {d. ~iH$Q>; _O~yV.
[g. K_a]
Kg_anU Z. ImH$$Z ImH$$Z Kgm IadS>`mMr {H$`m. nhm : K_a
Kg_anU Z. 1. ImXmS>nUm. 2. Xwg`mcm {JiH$V H$a`mMm JwU.
Kg_g r. Ywg\y$g; H$Q>H$Q>; VQ>m~IoS>m; ~mMm~mM; {MS>mMrS>;
IQ>H$m; H$MH$M; H$cmJV; Yg\$g. (H$mo.)
Kga nw. OmoamMr cT>mB : "Vgt Kga| {_gioct& XmoZr Xi|&' {ed 1042.
Kga r. (Xa, ^md, qH$_V) CVaUo; H$_r hmoUo; (~mOmamV EImm
[g. Kf + g]
_mcmcm) _Xr `oUo.
KgaJmS>r r. MmH$ Zgcocr JmS>r.
KgaJwS>r r. 1. (Ioi) Kg$Z Imcr `o`mgmR>r CVa`m \$irMo
Ho$coco gmYZ. 2. (c.) AYmoJVr; AdZVr; AnH$f; hmg; CVaVr
H$im; CnXmd$Z Imcr `oUo; KgaUo : "Ow`m {ejH$mMr AerM
KgaJwS>r Pmcocr Amho.' - ~m{d 105.
KgaQ> r. XmQ> n[aM`, _r. nhm : KgQ>
KgaQ> {d. {ZgaVr; {ZgaS>o AgUmar; ~wi~wirV (OmJm); KgaVm;
{ZgaS>m; gwigwirV.
Kga(a)S>-U r. 1. {ZgaS>o Agcocr, ~wi~wirV, KgaVr OmJm.
KgaS>r {d. {ZgaS>r; ~wi~wirV; KgaQ>; Kg$Z nS>`mOmoJr.
KgaS>o Z. 1. {ZgaS>o; KgaS>; KgaU. 2. KgaS>nUm; ~wi~wirVnUm.
KgaUr r. 1. Kga`mMr {H$`m. 2. {ZgaS>r OmJm; KgaS>o.
KgaUo A{H$. 1. {ZgaUo; {ZgQ>Uo; KaiUo; gwiH$Uo; CVaUrd$Z,
KgaS>md$Z KaJiV OmUo. 2. (c.) EImm`m AJmda OmoamZo,
dofmZo VwQy>Z nS>Uo, Mmc H$$Z OmUo, MT>mB H$aUo; EImmcm amJo
^am`cm, qZXm`cm AmdoemZo nwT>o gagmdUo; EImmda OmoamMm
empXH$ hm MT>{dUo; EImm`m Vm|S>mcm cmJUo : "Omo`mOr
`m`mda Kg$Z nS>cm.' - dn 31. 3. EImm H$m_mcm
AmdoemZo, OmoamZo cmJUo, OwnyZ KoUo. 4. MwH$Uo; MiUo; EH$X_
Imc`m XOmda `oUo; Z emo^`mgmaIo dmJUo. 5. A{YH$ma, hm,
Aml` B.nmgyZ `wV hmoUo; (ZmoH$arVyZ) H$_r hmoUo; ~S>V\$ hmoUo.

KgaVr

_amR>r eXH$moe & 513

6. (eara.) jrU hmoUo; PS>Uo; (earaH$Vr) T>mgiUo. 7. _yi


d$n Z> hmoUo, hmg nmdUo; CnXmd$Z T>iUo; CVaVr H$im
cmJUo; (qH$_Vr) Imcr `oUo : "MmXrMm ^md Kgacm Amho.' - Ho$
10.6.30; (`dhmamV, `mnmamV ImoQ> ~g`mZo) Imcr `oUo;
S>~KmBcm `oUo. 8. (Y`, Am_{ddmg) J{cV hmoUo, JmaR>Uo, nma
{ZKyZ OmUo, Z> hmoUo, T>iUo, S>J_JUo, S>i_iUo. 9. (_Zw`)
IMUo; S>J_JUo; H$MaUo; hQ>Uo. 10. niyZ OmUo; nmo~mam H$aUo;
[d.]
hmVmda Vwar XoUo. (d.)
KgaVr r. PnmQ>mMm CVma : "KgaVrda`m {VW`m JdVmZr nm`
AmoTy>Z Vwhmcm H$Yr Vm|S>Ker nmS>co Amho H$m?' - dm_m 1.
Kgan>r r. IaS>n>r; ~o_wdVnUo Ho$cocr {Z^gZm; IaS>; ~moS>Vr.
({H$. H$mT>Uo, {ZKUo.)
Kgan>r r. OS>mMo, OS>mdmMo H$m_ H$am`Mo EH$ h`ma.
Kgan> r r. ~\$m d $Z Kga`mMm Io i Io i VmZm nm`m`m
Vi`mImcr ~mYm`Mr cmH$S>r n>r : "EH$m _mUgmZo ~\$mda`m
KganQ>Q>m nm`mZm ~mYyZ....' - H$moC 31.
KgadQ> {d. {ZgaS>r; KgaS>r (OmJmH$).
Kga{dUo {H$. AY:nmV H$aUo.
KgaS>m nw. KgaS>; KgaU; {ZgaS>r OmJm. (Zm. d.)
Kgam nw. 1. KgS>m; AmoaIS>m;(EImm nXmWmcm) OmoamZo KmgyZ, MmQy>Z
OmUo; MmQy>Z Jo`mZo nS>Umar IyU; {hgS>m. ({H$. ~gUo, XoU,o _maUo.)
2. gnmQ>m; doJ; Omoa : "Vgt Kga| {_gict& XmoZt Xi|&' - {ed
1042. 3. eoOm$Z PnmQ>mZo OmVmZm {Xcocm aoQ>m; Y$m. 4. a>m;
VS>mIm. 5. (c.) amJ; H$mon : "_hmXodmcm cdwZ Vwhr Om ao nXa
ngam& H$R>rU Om{Mc `mMm Kgam&' - cm 135. 6. Y_H$mdUrMm,
IS>g`mMm, IUH$md`mMm, XQ>mdUrMm Am{d^md, ^mfU;
JwaH$mdUr; XQ>mdUr. ({H$. XoU,o H$aUo, KmcUo.) 7. VwQ>yZ nS>U;o hm
H$aUo : "am. am. JwOtZt OmJo Ho$`mda `mOda {dZmH$maU Kgam
H$$Z....' - cmo{QHo$co> 2.81. 8. `mnmamV, YmV Amcocr ~yS>,
ZwH$gmZ, Kg, VyQ>, VmoQ>m. ({H$. ~gUo.) 9. XwXd mMm Kmcm, VS>mIm;
(gH$Q>mMm) Y$m : "O` AnO` nadmYrZ ~gcm Kgam&' - Eonmo
235. 10. am~; XQ>mdm; X~mdm - VOm.(dm.) 0 XoUo - dmQ>Uo,
KmgUo, ~marH$ H$aUo : "Aem XmoZ VrZ {_`m codwZr& Kgam {Xcm
`m nmQ>mdar&' - Kmlcmo 84.
Kgam nw. {Xdg.
KgamKga-ar r. {hgH$m{hgH$s; Y$m~w$s; AmoT>mAmoT>r; PwO;
[KgaUo Mo {.]
Pm|~mPm|~r.
KgdQ>-Q>m, KgmQ>m r. nw. 1. (EImm H$m_mMm, H$coMm) am~Vm;
gamd. 2. n[aM`; KgaQ>; XmQ> AmoiI. 3. d{hdmQ>. (dm.) KgQ>rg
nS>U,o KgQ>rImcr nS>Uo - 1. EImm H$m_mMm, H$coMm am~Vm,
gamd hmoUo. 2. XmQ> n[aM` hmoUo; KgQ>, KgaQ> hmoUo.
KgdQ>Uo C{H$. 1. Kmgco OmUo; PmOaUo; IaMQy>Z OmUo; KmgQ>Uo,
MmQ>co OmUo; Kmg`mZo {POyZ OmUo : "Ahmo Am_onUt Z gQ>m|&

KgmQ>ro

dg{dVt Z KgdQ>m|&' - A_ 8.4. 2. KmgUo; KmgQ>Uo : "dm`moMm


H$mVam KgdQ>o& VoU| CU| dph noQ>o&' - Xmg 13.3.8. 3. gamd
hmoUo; AJr _waUo, OS>Uo. 4. (_Zw`, ney, dVy) MmJcr am~Vr
AgUo; gmaIr Cn`moJmV AmUcr OmUo; A`V hmoUo.[g. Kf+dQ>]
KgdQ>r r. 1. nhm : KgdQ>. 2. Kgam; IaMQy>Z nS>cocm AmoaIS>m;
K>m : "nmfmUKmd KgdQ>r& A`nU| {_adco&' - Zd 24.130.
Kgm nw. am~ dmhZ Zo`mMr {~ZMmH$s JmS>r. nhm : Kgo
Kgm nw. 1. J`m`m AmVrc ^mJ; ZaS>;o AZ{cH$m. 2. dmgZ{cH$m.
2. AmdmO; H$R>dZr. [g. Kg] (dm.) 0 H$moaS>m nS>Uo, H$aUo
- A{Ve` VhmZoZo Kgm gwH$Uo, Kembm emof nS>Uo. \$ma doi ~mocV
amhUo; Kgm H$moaS>m hmoBn`V EImmcm CnXoe, EImmer S>moHo$\$moS>
H$aUo. 0 ImUo - Kemer KwaKwaUo; KemV KaKa AmdmO hmoUo;
Kgm dmOUo : "Kga Kg$ Kgm ImU|& Kw_Kw_m|{M Kw_U|& `mo`
Zh|&&' - Xmg 14.4.4. 0 {ZdUo- {eaN>oX H$aUo. 0 ngaUo
- (EImXr dVy Im`mH$[aVm, {Ji`mH$[aVm) Am H$aUo; Vm|S>
CKS>Uo; Amemi^yVnUmZo nmhUo. 0 \w$Q>Uo - (_wcJm) d`mV
Am`m_wio `mMm AmdmO, da ~XcUo; AmdmOmMr H$mo_cVm Z>
hmoD$Z Vmo _XmZr ~ZUo; KmQ>r \w$Q>Uo. nhm : KmQ>r. 0 ~gUo (AmoaS>`mZo, VocH$Q> B. nXmW Im`mZo) AmdmO KmoJam hmoUo;
eXmMo Cma An> hmoUo. 0 dmOUo - KmoaUo; (Kgm) KaKa
dmOUo. 0 `oUo - Kemcm gyO `oD$Z Vmo XwIUo. KemImcr CVaUo
- 1. {Jicm OmUo; {JiH$ V hmoU.o 2. (c.) cmM Imocm, c~mS>rZo
cmQ>cocm ngm nMdcm OmUo. 3. H$~OmV OmUo : "nU EVoer`
gWmZo _m gaH$ma`m KemImct CVa{dct.' - {Z. KemV
KmcUo, Q>mH$Uo - ~iH$mdUo; {JiH$V H$aUo; (EImm
_mc_moda) ~ioM h$ gmJyZ (Vr) ~iH$mdUo : "Xwg`mMo Xoe
KemV Kmc`mMr Agwar cmcgm {Q>H$Uma Zmht.' - Ho$ 14.6.30. :
"gaH$maMm {dMma BXyaMr BQ>oQ> KemV Q>mH$`mMm hmoVm.' - {d{j
3.164. KemV nrH$ YaUo, AS>H$Uo - nmD$g Z nS>`m_wio
{nH$mMr, H$UgmMr dmT> IwQ>Uo. KemVyZ H$mT>Uo - Imocm,
{JiH$V Ho$cocm ngm, Mmoacocm _mc B. naV m`cm ^mJ nmS>Uo.
Kem~mhoa nS>Uo - 1. {JiH$V Ho$cocr dVy, ngm ~mhoa AmoHy$Z
nS>Uo. 2. nrH$ nmoQ>arda `oUo; nrH$ {ZgdUo, {nH$mMo H$Urg, cm|Ja
~mhoa nS>Uo.
KgmKg-gm, Kgmgm {H${d. 1. JdV H$mnVmZm, nXmW MmdVmZm,
MdU H$aVmZm hmoUm`m Kg Kg Aem AmdmOm_mUo; IgmIg.
2. CYin>rZo; _Zgmo$nUo; _Zmcm `oBc Vgo; ~ogw_ma (ngm IM
[d.]
H$aUo, ImUo B.).
KgmKgr r. VH$ma; ^mS>U; KmgmKrg. (d.)
KgmKrg nhm : KmgmKrg : "S>m`haer KgmKrg H$arV dgV
hUmcm....'- AJ{VH$m 48.
KgmQ>m nhm : KgdQ>
KgmQ>r {d. Z H$iUmao Aja. (PmS>r)

KgmS>

514 & _amR>r eXH$moe

KgmS> {d. (A{e> ^mfoV) {dnwc; nwH$i; aJS>.


KgmS>Uo C{H$. 1. MmoiUo; KmgUo; COim XoUo. 2. (Ym` B.) ^aS>Uo.
KgmS>m nw. OmoamMm Y$m. (d.)
Kgm\$moS> r. _moR>mZo AmoaSy>Z ~mocUo.
KgmaUo A{H$. A{Ve` {Xn{dUo.
[g. Kf]
KgmaV r. PnmQ>mMm CVma : "Vr KgmaV gn`m`m OmJcm nyc' aV 12.
Kgmam nw. KmoiH$m : "IS>moOr Xm^mS>o C^`Vm _hmamOmg KoD$Z, JdVmg
nmoaJo OmV hmoVo, `mMm dof XoD$Z, Kgm`m~amo~a ~m{ha {ZKmoZ Joco.'
- Xmg~ 2.
Kgmam nw. AZoH$ AmfYo CJmiyZ EH$ Ho$coco ga~arV {_lU.
Kgmam nw. (Amg_aU _Zw`mcm cmJcocr) KaKa; KaS>m.
Kgmam nw. OmoamZo KmgUo; (EImXm nXmW Xwg`m nXmWmcm cmJyZ Jo`mZo
nS>Umam) AmoaIS>m; aoKmoQ>m; Kg; Kgam : "Mm_S>mg Kgmam cmJy
Z`o hUyZ `mda cmH$S>r {Mnm ~gdm`m.'-dmar{Z`_ (~S>mXo )o 55.
Kgmam nw. PrO; B_maV, `,o gm_mZ dJao dmna`m_wio `m`m qH$_VrV
nS>Umar VyQ>, `yZ, CUonUm; Zg{JH$ d `mdhm[aH$ H$maUm_i
w o EImm
[Aa. Igma]
B_maVrMo, dVyMo hmoUmao Ad_y`Z;
Kgmam {ZYr Kgm`m_wio dmna`mg A`mo` Pmcocr _mc_mm ~XcyZ
{V`m OmJr ZdrZ IaoXr H$a`mgmR>r amIyZ R>odcocm {ZYr.
Kgmg-gm nhm : KgmKg : "dra Vmo{S>Vr Kgmg& {ga \$mo{S>Vr R>gmg&
ewi Q>mo{MVr ^gmg& Amnewr ZoUVr&' - Xm{d 496.
Kgm{gV {d. KgKgUmao; VrU; IS>~S>rV : "V| {VIo`mM| H$adV&
Eog| g~m Kgm{gV&' - amkm 16.242.
K{gQ> nw. r. (gJrV) BpN>V CM damnmgyZ dZr_`o IS> nSy> Z
XoVm BpN>V ZrM (Imc`m) damH$S>o OmUo.
Z. gVmar`m Vmaoda ~moQ> R>odyZ ZmX Cn H$a`mMr {H$`m.
K{gQ>m nw. 1. OmoamZo Kmg`mMr, Mmoi`mMr, nwg`mMr {H$`m; K>m;
KgS>m ({H$. _maUo). 2. ($.) Kgam `m eXmMo Oo BVa AW AmhoV
`m AWuhr Cn`moJ hmoVmo.
K{g~, Km{g~ {d. ~iH${dUmam.
Kgr r. {MIc : "Omo{J`m Vmo _grKgr crVcm hmoAmdm H$s:' crMC 375.
KgrQ> r. (gJrV) dmmVyZ da H$mT>`mMm EH$ H$ma. ZIr`m
EH$m R>mo`mVM PQ>H$Z nS>mda ~moQ> gaH$dyZ da {Z_mU H$aUo.
KgrQ>, K{gQ>m, KgoQ>m, KgoQ>o nhm : K{eQ>
Kgo Z. ^mVImMamV Cn`moJr nS>Umar EH$MmH$s hmVJmS>r; AmdUmMo
_yR> Zo`mgmR>r Ho$coco JmS>rgmaIo cmH$S>r dmhZ. nhm : Kgm (H$mo.)
Kgoc {d. 1. H$Oyf; H$nU. 2. KmgmKrg H$aUmam. (d.)
KgmoQ>m nw. KgQ>; XmQ> AmoiI : "OmV KgmoQ>m ZgVmZmhr ImocrV
`oVmM {Xgco`m A_Vcm (Vr) hUmcr....' - AJ{VH$ 158.
KQ>Ur nhm : K>Ur (Jmo.)
KQ>Uo A{H$. 1. K>o nS>Uo. nhm : KmgUo, K>Uo. 2. (c.) {H$Q>Uo

KiKi-im

(H$mZ) : "d`m`m _wIm nmR> n{S>c|& lmoV`mMo ldU KQ>mo{Z


Joco&' - Xm{d 241.
KQ>Z r. XmQ> AmoiI : "Ver KQ>ZrVcr Zgcr Var EH$mM JrVcr.'
- aV 45.
KQw>Mo A{H$. IoQy>Z, Yo$ _m$Z MmcUo. (Jmo.)
KV r. 1. `mnmamV Amcocr KQ>, ~yS>, VmoQ>m. 2. (nXmW gwH$`mZo,
Ji`mZo, `m`m _mnmV, dOZmV Amcocr) VyQ>, H$_rnUm. nhm :
Kg
[g K>]
KV r. JV; KaQ>r; nhmam. nhm : JV : Vo h_oem_mUo N>mdUrV
[\$m. JV]
KV Kmcy cmJco.' - {d{j 3.243.
KZm, KZmar {H${d. VmH$mi. (PmS>r)
K_a {d. OmS>; XmS>Jm; KQ>_yR>; OmS>m^aS>m; ~iH$Q>; _O~yV (H$mnS>,
H$nS>m, ^mS>o, eara).
K_a {d. 1. ImXmS>; AYmer; gnmQy>Z OodUmam; ImXyZXZ. 2. (c.)
(Xwg`mMm) Zme, {Z:gVmZ H$aUmam; Xwg`mcm {JiUmam. [g.]
K_anU Z. 1. (_ZmMr) ~iH$Q>r; Y` : "K K K_anU|{M _m`m__Vm
[g. K_a]
CcW&' - Xm{d 213. 2. Zme.
K_anUo {H${d. Hy$anUo; {ZX`nUo.
K Z. {Xdg : "VoW| K| {H$VoH|$ H$_w{Z nwZa{n lrZQ>oemonH$R>r&' [g.]
drCn 22.
Ki r. V~mIyMr Jicocr nmZo; KirMm V~mIy; AYdQ> {nHy$Z qH$dm
IwanU, AmVH$m_ dJao H$aVmZm Jicocr nmZo.
Ki r. (^yem.) jaUmZo {Z_mU Pmcocr chmZer AX Xar.
Ki nw. _mgo Ya`mMo EH$ gmYZ. nhm : Ji
Ki nw. {Z`mo{OV {R>H$mUmhZ nmUr Z OmVm, ^c`mM {R>H$mUmhZ `m
^moH$mVyZ OmVo Ago ^moH$.
Ki r. (nm`m`m AmoKmZo YwnyZ S>m|Jam`m Xmohr XS>m_`o nS>cocr)
^oJ; ImMU; Amohi; cdU; ImocJQ> OmJm; Jwhm : "Aa`mV Joco
ndVmMr Ki&' - am_Xmgr 2.25.
r. nw. (KwetZr q^VrV nmoI$Z nmS>coco) ^moH$, ~ri; (IoH$S>o,
nmUr B.Zr) IS>H$mcm, ~Ym`mcm nmoI$Z nmS>coco {N>. [d.]
Ki nw. 1. PmS>md$Z Am~o dJao H$mT>`mMr Omir cmdcocr H$mR>r;
Pocm; Pocr; AmIr; AmH$S>r. 2. {d{harV nS>cocr KmJa, ~mXcr
B. dVy H$mT>`mMm Ji. (amOm.)
Ki {d. gc {O^oMm; ^S>^S>m; ~S>~S> H$aUmam (_Zw`). (Jmo.)
Ki AnjaU (^yem.) AZoH$ Zmco d Amohmoi `m`m doJdmZ dmhm_wio
^yn>mda OmJmoOmJr AX X`m {Z_mU hmoUo.
KiB r. nR>ma.
KiBZ Z. {ZWiZ; XiVmZm Om`mV KmVcocm eodQ>Mm Kmg : "CJ`co
Zmam`Z MmH$mMr KiBZ&' - Ogm 13.
KiH$ r. (A{e>) {dnwcVm; c`cyQ>; MJi; aocMoc.
{d. 1. {dnwc; ^anya. 2. \$ma CnmMm, {H$\$m`VrMm (YXm).[d.]
KiKi-im {H${d. 1. KQ>KQ>m; AmH$R>; nwH$i; {dnwc : "AmYt

KiKi-im

_amR>r eXH$moe & 515

CXH$ AmU{dc|& KiKim CXS> KoVc|&' - Xmg 18.10.19.


2. AlyMr d nm`m`m dmhmMr {dnwcVm, A{ZVm B`m{XH$mMm
dmMH$ eX. 3. S>mo`mVyZ IiIi Aly T>mirV. 4. IiIi
[d.]
AmdmO H$arV (nmUr B. dmhVmZm).
KiKi-im {H${d. gcga; AKinKinUo, gwQ>gwQ>rVnUo (Xm{JZo,
[d.]
H$nS>o AJmcm hmoUo, ~gUo).
KiKi KQ>m 1. KUKU KQ>m; nmoH$inUm; [aVonUm. 2. nyU A^md;
ey`^md.
KiKiUo A{H$. 1. (eara dmi`m_wio H$nS>,o ~mJS>m, Xm{JZo B.)
AJmcm gc, {T>co hmoU;o (_mo`mMo doO,o {N> _moR>o Pm`mZo) {T>c,o gc
hmoD$Z VmaoV, Xmo`mV hmcy, gaHy$ cmJUo. 2. AmOmarnUm_wio gmYo
{T>co nSy>Z Ae$Vm dmQ>U;o JimR>m `oU;o (eara) Jim`mgmaIo hmoU.o
KiKiUo A{H$. S>mo`mVyZ nmUr `oUo; ^mdZmde hmoUo : "hmVmar
_mUgo d`mo_mZm_wio cdH$a KiKiVmV.' - JUJmoV 165.
KiKimQ> nw. 1. (H$nS>mMm, Xm{J`mMm) \$mOrc, AdmVd gcnUm;
KiKim cm| ~ V amh`mMr AdWm; Pmo c ; nmo V o . 2. (Aly
B`m{XH$m`m) gVV Ymam; gmaIm cmJcocm AmoK; _moR>m dmh,
cmoQ>. 3. (gm_m.) g_r; {dnwcVm; c`cyQ>.
KiKimQ> {H${d. 1. KQ>KQ>m; ^a^a; AYmernUo (nmUr B. {nUo).
2. (H$nS>,o Xm{JZo B.) A{Ve` gcnUmZo cm|~Uo. nhm : KiKi 3.
KiKirV {d. 1. gc; {T>cm; KiKi cm|~Umam; KiKiUmam;
AKinKi (AJaIm, H$nS>m, Xm{JZm); KiKi nmoVo. 2. _moR>o
Pmcoco; Xmdcoco (H$mZmMo ^moH$, _mo`mMo doOo B.). 3. _moH$im;
{ZH$nQ>; Iw`m {XcmMm; gH$moMa{hV (_Zw`, d^md, g~Y,
`dhma B.). 4. CKS>; mOc; AH${_; _moH$`m _ZmMo;
_Z_moH$ionUmMo (dVZ, ^mfU B.).
{H${d. 1. aJSy>Z; ^anya; _Z_wamX. 2. _moH$ionUmZo; AKinKi;
eVnUmZo. 3. (A{e>nUo, A{Vcmo^mZo hUVmZm) nwaonya;
KgKerV; ^anya.
KiU Z. r. 1. nm`m`m dmhmZo nS>cocr Imo~U, ImMU, Ki,
AmoKi, Zmcm : "`m IS>H$mVrc ^oJm d KiUr nmhZ EH$Xa....
AZw_mZ hmoBc.' - ^y 33. 2. nm`m`m OmoamZo KiyZ KiyZ Pmcocr
CVaVr OmJm, {ZgaS>r OmJm, O_rZ; KgaU.
KiUo A{H$. 1. nm`m`m dmhmZo _mVr YwnyZ OmUo (ZXrVra, ~mY
`mMr). 2. IS>H$ YwnyZ OmD$Z Ki, AmoKi, Ma nS>Uo.
[g. K = gdUo; jaUo. Jc.]
KiUo A{H$. 1. _mo`mMo doOo _moR>o hmoUo, Xm{J`m`m dOZmZo ZmH$,
H$mZmMo {N> _moR>o hmoUo, gc hmoUo. 2. (gm_m.) hmamVyZ, _mioVyZ
Amodcoco _moVr, _Ur, \w$co {ZIiUo, AmoKiUo, JiyZ nS>Uo. nhm :
AmoKiUo
[g. K = gaUo; jaUo; Jc]
KiKirV, Ki_irV nhm : KiKirV 3,4
Ki_(_o)i r. 1. (.) Kmc_oc. (EImm H$m_mMr) YmXc;
IdXd; XJXJ; Vmam~i; CnX`mn. 2. (~m dVyMm, _ZmMm)

KQ>mVaJ>

Jm|Yi; Kmoi; KmoQ>mim. ({H$. nS>Uo, hmoUo, MmcUo.) nhm :


KnmKmoi : "H$moUr AmS> `oBZm `m qMXm& Aer Ki_i nS>cr
_Xm&' - ncm 86.
Ki` nhm : KiU, Ki (H$mo.)
KigUMo A{H$. MwH$Uo; KgaUo. (Jmo.)
Kim(i)_oi r. _moH$`m _ZmMm, Zoh^mdmMm g~Y, XiUdiU,
`dhma.
Kim_oirMm {d. {deof gcJrMm; XmQ> n[aM`mMm.
Kimi {d. doJdmZ; ^anya.
Kimim {H${d. doJ.
K`m {d. 1. {ZH$miOr; ~ogmdY; AZdYmZr; Xwcj H$aUmam;
h`J` H$aUmam; {dgamiy. 2. Am|Ji d J~mio d$n d dVZ
Agcocm.
K`m {d. Xwg`m`m Jir nSy>Z, AmOd H$$Z, _Ou gnmXyZ Amnco
{hV gm` H$$Z KoUmam (_Zw`).
KJaKmoi nw. KmoQ>mim; ^mZJS> : "Agm gJim KJaKmoi Pmcm hmoVm.'
- _H$ (1960) 29.
KJmQ> nw. gmogmQ>m. nhm : Km|JmQ>
KJmi Z. H$S>H$ WS>r; JmaR>m. ({H$. nS>Uo, gwQ>Uo.)
KJm(Km)i Z. nhm : JJmi
[g. JJmc`]
K J m(Km)inmo V o , K J m(Km)iQ> m o n co nhm : J J minmo V o ,

JJmiQ>monco
KKmQ> nw. KUKUmQ> : "VwPo Jm`oZ KKmQ>mMo : ~ado Zho' - nMmo 154.18.
KKmi {d. ^`H$a : "KKmi eImI|&' - Jam 103.
KKmir r. EH$m OmVrMr _mer; Jmo_mer. (H$mo.)
[d. K]
KQ>m r. 1. EH$ dm{deof; KmQ>. hr H$memMr Ho$cocr AgyZ Vr AmoVrd
AgVo. {hMm AmH$ma _moR>m no`mgmaIm AgyZ da`m ~mOycm _moR>r
Xmoar Amod`mgmR>r H$S>r AgVo. AmV`m ~mOycm nmoH$ir_`o
(AmdmO, ZmX {ZK`mH$[aVm) cmoIS>r, cmH$S>r cmoir cmdVmV.
H$mhtZm da`m ~mOycm Ya`mH$[aVm _yR> ~gdcocr AgVo :
"{J{S>{d{S>`m XmS>H$m XwQ>mim& KQ>m O|JQ>| _XJ&' - H$_wam 40.11.
2. Vmg; VmgmMo R>mHo $o dmOd`mH$[aVm {_l YmVyM
r Ho$cocr dVwi
mH$ma
V~H$S>r. ({H$. XoUo, dmOdUo, ~S>dUo, hmoUo.); (_mUyg, dmhZ B.)
Am`mMo qH$dm BVa H$mhr gyMZm Xo`mMo gmYZ. 3. (c.) nwfmMo
OZZ|{`; {eZ. [g.] (dm.) 0 dmOUo, 0 hmcUo - (EImXm
nXmW) gnUo; Icmg hmoUo; \$m CS>Uo.
nw. Vmg; VmgmMm AdYr. (d. Im.)
KQ>m-Q>m nw. A^md; ZH$maKQ>m.
KQ>mKmof nw. 1. KQ>oMm AmdmO. 2. (c.) JmOmdmOm; ~mo^mQ>m; {gr.
3. H$R>emof; H$mZrH$nmir AmoaS>Uo : "BH$S>rc godH$nUmMm ^marnU|
KQ>mKmof H$$Z gVmofdV_mZ cohZ nmR>{dUo.' - BgJm_ gaXma 17.
KQ>mVaJ nw. {Za{Zam`m gda`w$ KQ>mMr _mi H$$Z {V`mda
[g.]
OcVaJm_mUo {d{e> amJ dmOdUo.

KQ>mnW

516 & _amR>r eXH$moe

KQ>mnW nw. (`md$Z J`mV KQ>m Agcoco ~c `oV-OmV AmhoV


[g.]
Agm) h_aVm; amO_mJ; ahXmarMm aVm.
KQ>mnir r. Ood`mMo {nVioMo ^mS>o. (_mU.)
KQ>mnmaYr nw. KQ>mZmXmZo h[aUmg ^wcdyZ \$mgmV AS>H${dUmam nmaYr :
"KQ>mnmaYr Ogm& _Ywa ZmXo _J_mZgm& ^wcdmo{Z`m nmS>r \$mgm&'
- ^mam, ~mc 2.26.
KQ>m~S>`m {d. (VwN>VoZo) nwOmar; nyOm H$aUmam : "H$Uamdm`m nXat
JmoqdXnV ZwgVm KQ>m~S>`m hmoVm.' - H$moa{H$ 35.
KQ>mem Z. KQ>m V`ma H$a`mMo d dmO{d`mMo em.
K{Q>H$ (d.) EH$ H$maMr JWr.
K{Q>H$m r. 1. chmZ KQ>m; KmJar; KwJ$. 2. nS>Or^. 3. J`mMr
KmQ>r; J`mMm ApW_Ur; H$R>_Ur; Jrdm_Ur : "_m{O K{Q>H$m
cmono& dar ~Yw Omo Amamono& Vmo OmcY$ h{Uno& nSw>Hw$_am&&' [g.]
km 6.208.
KQ>r r. 1. dm`m_waitMo EH$ dm. 2. chmZ KQ>m. [g. K{Q>H$m]
KQ>r r. Xi`mMo OmVo. nhm : K>r
KQ>rAnm nw. Xmohr hmVmZr KQ>m dmOdrV ^rH$ _mJV {\$aUmam _Zw`.
KQ>rMmoa nw. MmoamMr EH$ OmV; ^m_Q>m; CM`m.
[H$Zm.]
KQ>r n[anW ({dA.) {dwVKQ>rMm AmamIS>m.
KQ>Ho $mQ>m nw. KS>mimVrc VmgmMm H$mQ>m : "KS>mimV KQ>Ho $mQ>mM Zmhr.'
- l_gm\$` 2.
KgZ Z. `w; cT>mB; Yw_MH$s. nhm : K_emZ 4 : "nwT>rcr AUr`m
^mco& Odit nmM nmM goco& AmS>mgZt XmoZr XmoZr fJ]& _moOo KgZr
[g. KfU]
nmVc|&&' - Cfm 824.
KmB nw. 1. R>moH$m; dmmMm JO~OmQ>; g{_l dZr; H$mobmhc : "{Q>nar
JmOVr KmB Omcr&' - kmJm 10. 2. gJrVmVrc, dmXZmVrc Vmc,
[g. KmV, Km{V]
JVr, ~moc; {deofV: wVJVr. (H$mo.)
KmB nw. hma; Kmd : "Xw:IemoH$m`m KmB& _m[a{c`mMr go{M Zmht&'
[g. KmV]
- km 7.107.
KmBQ>m nw. KmB; JS>~S>; dam. (H$a.)
KmBdQ> {d. OI_r.
nw. Kmd; OI_; dma; emMm AmKmV. (.) Km`dQ>m.
KmB r. 1. dam; OcXr; JXu. 2. VmVS>r; CVmdri; YmXc; cJ~J;
Km`Hy$V. 3. Ym_Yy_; YS>mH$m; JS>~S>; VS>mIm. 4. Yw_mir;
Yw_mHy$i; YmJS>qYJm; Ymdni; Jm|Yi; XJm. (dm.) KmBg `oUo
- {O{H$arcm `oUo; V hmoUo; mgyZ OmUo.
KmBJXu r. Jm|Yi; Ymdni.
KmBKmBZo {H${d. AJXr JS>~S>rZo; JXuZo; cJ~JrZo. [KmBMo {d]
KmCg nw. 1. Kmg; cMH$m : "Oo Oo R>m` g_mg& VoW AmhmM OmoS>o
KmCg&' - km 6.231. 2. ImUmam; JhU H$a`mg CgwH$.
[g. Kg = ImUo]
3. Im`mMr BN>m.
KmD$H$ {d. 1. R>moH$i; ^ard; _moR>r (a$_, g`m, AmH$S>m).
2. gJim; gd`m gd; Aeof; C$m; CKS>m. 3. R>moH${dH$sZo;

KmJam

EH$R>moH$; R>moH$~X. 4. _moR>m _mUmdaMm : "ho XJo Vgo {ZH$amMo


qH$dm KmD$H$ ZhVo, {H$aH$moiM AgV.' - _mOr 483.
KmD$c Z. Z\$m; \$m`Xm; {H$\$m`V. nhm : JmD$c
KmE nw. Kmd; Km`; dma : "Vd Mw ^U| hmo hmo amho& _mPm KmE gmho&&'
- {ed 1071.
KmEIS>r r. Kmd KmcUo Am{U nocUo : "EHw$ : KmEIS>r XmI{dOmo
H$s :' - crMny 299.
KmEdQ>Uo A{H$. OI_r hmoUo; OI_oZo OOa hmoUo. nhm : Km`dQ>Uo :
"H$Q>mjt _Z KmEdQ>|&' - {ed 666.
KmAmogUo A{H$. JdgUo; m hmoUo : "{`o Aho[aco : qYJVrM| `mc| :
{d`moJ KmAmogco : O_doht :' - A^Jnd.
KmJ {d. H$Oyf. (d.)
KmJ r. ^oJ. (d.)
KmJa r. 1. (Vm~o, {nVi, _mVr B`m{XH$mMo) nmUr R>od`mMo Amdi
J`mMo ^mS>o; KS>mnojm _moR>m AmH$mamMo nmUr R>od`mMo ^mS>o;
_moR>r H$ier; KQ> : "A_yn A_V \$c jra KmJar& X`moXZogt dm`Z
H$ar&' - ^mam, ~mc. 12.23. 2. (Xm$H$m_) CS>{d`m`m Xm$Mo
EH$ PmS>. ImnamMr KmJa KoD$Z {V`m ~wS>mcm OmirXma ^moHo$ nmSy>Z
`m `oH$ ^moH$m`m Vm|S>mer ~mU R>odVmV d Vm|S>mda ^wBZim R>odyZ
Zim XmIdVmV. da PmS> CS>Vo d g^modma Vmao d ~mU CS>VmV.
(dm.) 0 CXdUo - ApdZ ew A>_rcm _hmc_r`m {Xder
amr ~m`H$m eoJS>rda D$X KmcyZ da KmJa YaVmV Vr {H$`m. KmJar
\w$H$Uo, 0 Kw_dUo - H$moH$UWmH$S>rb EH$ Hw$imMma. ApdZ
ew A>_r`m amr _hmc_rMr WmnZm H$$Z {VMr nyOm H$$Z
{V`mnwT>o {`m KmJarV Vm|S>mMr \w$H$a KmcyZ Kw_VmV Vr {H$`m.
KmJaJS>Mm gw^m (Cn.) nmUr ^a`mMr ZmoH$ar; nmU`mMo H$m_.
KmJaKmoi nw. AZoH$ KwJ$ EH$ H$$Z Ho$coco {deof dm; Mmi :
"dmOdrV dm| IoiV Ioi& qeJ| H$hmim KmJaKmoi&' - {ZJm 42.
KmJanQ>m nw. KmJ`mMm Ho$cocm _wcm`m H$~aoV Kmcm`Mm `mMm
Xm{JZm; KmJ`mMm H$_an>m, H$aJmoQ>m. (Jmo.)
KmJa_mi-im, KmJwa_m-im r. 1. (hmr, ~c B. m`m`m
J`mV Kmcm`Mr) KwJamMr _mi; JiKmQ>r : "H$s Vo H$UnjtMr
aOZr& Memo^m CXocr XeZr& KmJa_mimMo _Ur& VmamJU| H$s&&'
- H$Wm 4.9.41. 2. (gm_m.) KmJ`mMr _moR>r _mi : "_Iat
cm|~Vr KmJa_mim&' - A_VgwXm_M[a 34.
KmJam nw. JwOamVr, _madmS>r {`mMo naH$amgmaIo Zogm`Mo KoaoXma,
KmoiXma d; coh|Jm. [Xo. m. KKa, JwO. KmKamo] (dm.) 0 \$S>H$s
H$aUo - dmL>{ZM` H$aUo; dmXm dYycm KmJam \$S>H$s MT>d`mMm
{dYr : "KmJam \$S>H$s H$aZ@&' - Imdm 93. 0 ~mYUo - amJmdyZ
IaS>n>r H$mT>Uo : "~mBgt KmJam ~mYcm' - crMny 338.
KmJam nw. _wcmMm Ioim`Mm EH$ H$maMm IwiIwim.
[d.]
KmJam nw. EH$ dZn{V{deof. {hMo ~r _moR>o d ^aXma AgyZ darc
[g. KKam]
H$dM _D$ AgVo.

KmJam-`m JmoMrS

_amR>r eXH$moe & 517

KmJam-`m JmoMrS> _moR>m JmoMrS>.


KmJamio Z. dmgmV Imo{Jamcm KmJa AS>H$d`mH$[aVm H$mR>mMr d
Xmo`mMr Ho$cocr {d{e> aMZm, MmH$Q>.
KmJar r. KQ>. nhm : KmJa : "nar Vmo Z gmS>rM KmJar& A_VmMr&&'
[g. JJar]
- H$Wm 4.14.188.
KmJar r. (chmZ _wcm`m H$aJmoQ>mcm Agcoco, Z{VHo$`m nm`mVrc
Mm`m_mUo) KwJ $; KmQ>r; jwK{Q>H$m; EH$ AcH$ma : "PwUPwUeXm
H$[a{V& KmJ`m VmcmdaVr JmVr&' - H$_ 4.109. [g. KKar]
KmJar r. KmJam ZmdmMr dZnVr; {VMo \$i. (H$mo.) [g. KKar]
KmJarcmdm nw. EH$ njr. (PmS>r)
KmJao Z. H$UoH$S>mMo ~yS> `m cmH$S>m`m VwH$S>m`m Im|~UrV ~gdcoco
AgVo Vo cmHy$S>; ^modar.
KmJaodmcr r. hm`cS>a ncQ>U. `m ncQ>UrVrc {enmB H$_aocm
ch`mgmaIo d JwS>miVmV.
KmJ`m {d. KmJargmaIm; _moR>m.
KmJ`m Am~m Am`mMr EH$ _moR>r OmV; KmJarEdT>m Am~m.
KmJ`mKmoi nw. 1. _ZmMr CS>mcocr oYm, Jm|Yi; Km~aJwS>r.
2. (H$m_mMr, dVyMr, nXmWmMr) A`dWm; Jm|Yi; KmoQ>mim;
AVm`V pWVr.
KmJ`mXodr r. Xodr amoJmMm EH$ H$ma.
KmJ`mMr Jagmoir Rw>er. (d.)
KmJm {H${d. Ymo Ymo nm`mZo ^$Z.
KmJmBUo A{H$. AmoaS>Uo.
KmJmUo g{H$. AmoaS>Uo; amJmZo ~mocUo : "Am{U ~mBgmdar KmJmBcr&'
- crMny 106.
KmJwar r. KmJar; KwJ$ : "{VZ| ~m{Y`m nm`mcm KmJw`m&' - _gmn
1.9.19. (gm>rH$moir)
KmQ> r. 1. Kgm; KemMm ~mhoarc ^mJ; KmQ>r; H$R>, H$R>_Ur. 2. Jim;
H$R>; AmdmO. [g. KmQ>] (dm.) KmQ>r \w$Q>Uo - 1. (_wcm`m)
AmdmOmVrc H$mo_cVm OmD$Z Vmo _moR>m, mT> hmoUo. ho (_wcJm) d`mV
`o`mMo cjU Amho. 2. (JmUm`mMm) AmdmO KmoJam hmoUo; da^oX
hmoUo; da {~KS>Uo; AmdmO {MaH$Uo, ~gUo.
KmQ> r. 1. KQ>m; OZmdam`m J`mVrc KQ>m : "dmOVr eI KmQ>m&
_r OmVo dHw$R>m&' - _gmn 2.1.22. 2. (Cn.) Jw Jmo> gdmZm
gmJV gwQ>Umam, Mm|~S>m, MhmS>Imoa _mUyg; ~m|~`mJUoe; {O^oMm,
H$mZmMm hcH$m; cwVam; JOKQ>m. [g. K{Q>H$m] (dm.) KmQ>oImcr
C^o amhUo - (enWoMm EH$ H$ma) enW KoUo.
KmQ> nw. 1. Xoe EH$_oH$mnmgyZ {^ H$aUmar ndVmMr amJ; XmoZ Xoem`m
gahrdarc ndVmMr amJ. 2. ({deof AWmZo) gmrMr amJ.
3. S>m|Ja AmocmSy>Z Om`Mm aVm; S>m|Jamdarc dmQ>; qIS>rVrc
aVm. CXm. I S > m `mMm KmQ> , H$mOMm KmQ> ; S> m | J amdarc
AS>MUrMr d {~H$Q> dmQ>. 4. ZXr, Vcmd B.`m H$mR>mda ZmdoVyZ
CVa`mH$[aVm, ZmdoV ~g`mH$[aVm ~mYcocm Y$m; ZXrH$mR>r

KmQ>KS>md

~mYcocm Y$m; CVma. 5. nm`mMm Cn`moJ MmJcm H$aVm `mdm


hUyZ gmo`rMr XJS>r ~mYUr ({deofV: nm``mMr); ZXrdarc
nm``m. CXm. ~mUKmQ>, Ymo~rKmQ> : "`m Zmd VrW d[a KmQ>{ha`
Amho&' - ZJa 159 (ZdZrV 433). 6. YaU; ~Ymam; Y$m :
"Am{U gwQ>{c`m qgYwOimMm cmoQw>& Z eHo$ Y$ gYdmMm KmQw>&'
- km 9.124. 7. gmr`m amJo`m nyd}H$S>rc Xoe; gmrMo
nR>ma (`mcm H$moH$Ugmnoj Xoe ho Zmd Amho) : "Amhr KmQ>mdaMt
_mUg| Amhm|V.' - H$moa{H$ 483.[g. K> = KmQ>] (dm.) KmQ>mV
AS>dUo, YaUo, _maUo - (Mmoa, cwQ>m$, S>m|JamVrc KmQ>mV
qH$dm AS>MUr`m _mJmV dmQ>g$Zm JmRy>Z `mZm cw~mS>VmV
`md$Z) EImm`m AS> M UrMm \$m`Xm Ko U o ; EImmcm
AS>MUr`m doir AS>dyZ YaUo.
KmQ> nw. 1. (^mS>r, Xm{JZo B.Mm) AmH$ma; aMZm; AmH$Vr; KS>U;
S>mc; T>~; R>odU; aMZm : "A{V Vac {dcmoH$s KmQ> Vo _oIimMo&' gmh 3.38. 2. (c.) (~oV, _gcV, hmVr KoVcoco H$m_ B.Mo)
~m d$n; amJaJ; aJ$n. 3. (hoVy, `moOZm B.Mm) Am{d^md;
AdS>~a; CR>md; Amd : "`mVd `mZ| d`damMm KmQ> {V`m
KmVcm.' - {dH$ 31. 4. `moOZm; ~Zmd; ~oV : "hm KmQ> O_yZ
Amcm Va H$m` ~hma hmoBc !' - AV^m 89. 5. {d{e> KS>U;
AmH$Vr; ~R>H$; KQ>Zm; gmO : "cmdco g_`mMo WmQ>& Ho$co CX~`mMo
KmQ>&' - _gmn 2.1.23. 6. KQ>Zm. [g. KQ> = aMUo, H$aUo]
KmQ> r. 1. KmQ>coco ha^ao, S>mi. 2. ({_R>mB, {_>m B`m{XH$[aVm)
{eOdcoco nrR>. 3. ha^`mda nS>Umam EH$ amoJ. `m_wio ha^`mMm
KmQ>m ^aV Zmhr. ({H$. nS>Uo.) nhm : AmQ>KmQ>
KmQ> nw. (Zm{dH$) Jc~Vm`m ~mOy`m \$`m OmoS>Umam {Iim. _mcdU
- Jmo_mVH$mH$S>o H${~cm qH$dm {Iio `mEodOr gw^mMo Xmoa cmdyZ
\$`m OmoS>VmV. (H$mo.)
KmQ> r. noaUr`m harMo {N>. (PmS>r)
[g. Jmg]
KmQ> r. g_yh; H$in : "Xmat AmR>m {XJOmMr KmQ>&' - d 871.
KmQ>H$m_ Z. 1. (~mYH$m_) H$moZmS>o, H$_mZr `mda Ho$coco ZjrH$m_.
2. (gmoZmaH$m_) gar, dmH$s dJao hmVmZr H$a`mMo d `mZm AmH$ma
Xo`mMo H$m_.
KmQ>H$ma {d. KQ>m AmoVUmam {enH$ma. (Jmo.)
KmQ>H$mdcm nw. KmQ> MTy>Z Am`mda KmQ>mdarc MmH$sMm m`Mm H$a :
"KmQ>H$mdcm IweH$sda KmQ>r EoZ {OZg dJao `oBc qH$dm OmBc....
`mg Xa~ct `md`mMm {eaVm n`o...' - _gmn 2.2.184.
KmQ>H$moa r. J`mMm ^mJ; ZaS>r : "Ag| Hw$^mS> H$$Z XmS> hmoD$Z
^mS> Y[agr KmQ>H$moa&' - hmocm 37.
KmQ>JV-Vr r. JVrMm EH$ H$ma. amOJV d KmQ>JV Ago
{H$`m`m VQ>md$Z JV Kmc`mMo XmoZ H$ma hmoVo. n{hcrV MwS>r
noQ>dyZ \o$ar hmoB d XwgarV KmQ> dmOdrV JVrMr \o$ar hmoB : "KmQ>JV
nS>cr, amOJVrMrhr MwS>r nS>cr, Eogm H$ma^ma.' - noX
KmQ>KS>md {d. H$_OmV.

KmQ>Kmoim

518 & _amR>r eXH$moe

KmQ>Kmoim nw. EImXo H$m` nyU Z hmoVm, KmoQ>m`mV nSy>Z amhUo. - VOm.
KmQ>U Z. 1. S>mi {eOdyZ, Vr R>oMyZ Vm|S>rcmd`mH$[aVm Ho$coco XmQ>
H$mcdU> : "OwZm H$ama, Zdm H$ama, Hw$amU, O|XmdoVm, doX `m gdmMo
Amn`m n[an$ ~wrZ| KmQ>U H$$Z Am_Mo ZyVZ gm_m{OH$ Og|
Amn`m EHo$damg ^$sM| _gmcoXma Im XoVrc Vg| Am_`m
Ow`m ^$ _S>irH$Sy>Z H$moRy>Z {_iUma?' - {Z 818. 2. {Za{Zamio
{Og dmQ>Uo; M|Xm_|Xm H$aUo; R>oMUo; KmoQ>Uo; T>diUo. [g. KQ>Q>Z]
KmQ>Um nw. (IcmMm) ~mm; KmoQ>m; (CIirMm) dadQ>m; dmQ>UmJwS>m;
aJS>mV S>mi B. KmQ>m`Mm cm~moS>m XJS>. (Hw$.) nhm : KmQy
Km(Qm)>Um, KmQ>Uoam nw. (cmmgmR>r) ImnamV Ym` ^mOVmZm Vo
T>di`mgmR>r, da-Imcr H$a`mgmR>r EH$m Q>moH$mcm qM`m ~mYyZ
~m|S> Ho$cocr H$mR>r, XmS>Ho$.
KmQ>Ur r. nXmW ~marH$ H$a`mMr ~`mgmaIr dVy.
KmQ>UyH$ r. (m.) (EImXr Jmo> - {deofV: cmg~Yr) OwidyZ
AmU`mg~YrMr ~mocUr, dmQ>mKmQ>; ~mocmMmcr; KQ>UyH$.
KmQ>Uo C{H$. 1. (nirZo, XmS>mZo, M_`mZo B.) R>oMUo, MoMUo, KmoQ>Uo;
T>diUo : "VwO cm{dco dVoO| `mM H$T>r-^mV-daU KmQ>m`m&' _moJXm 2.16. 2. AmKmV, hma H$aUo; KmdQ>Uo; ~S>dUo; R>moH$Uo;
VmS>U H$aUo : "H$s V`mhr nmR>t& Oo doit cmoh _mgmV| KmQ>r& Vo doit
{dO`{l`o`m nmQ>t& EHw${M ~go&&' - km 7.12. 3. (c.) mg
XoU;o JmOUo; gVmdUo; ~oOma H$aUo; OmMUo; Hw$VaAmoT> H$aUo. 4. MMm
Ic, dmQ>mKmQ>r H$aUo. ({df`, Jmo>) KmoiUo. 5. (gm_m.) EH$Ord
[g. KQ>Q>, KQ>Q>Z]
H$aUo; {_idUo.
KmQ>Uo g{H$. AmhmQy>Z KQ>dUo; H$_r H$aUo : "^rVarco AmJrMr CH$Q>r&
_oX_mgmVo KmQ>r&' - km 8.16.
KmQ>Uo A{H$. KS>Uo; hmoUo : "Or`o Xrgr _mhmc`mo KmQ>|& CXYrM| diU
[g. KQ> = KS>Uo]
\w$Q>|&&' - Cfm 1123.
KmQ>Uo Z. 1. KmQ>`mH$[aVm `mMm Cn`moJ H$aVmV Vmo XmSy>, M_Mm,
nir; KmQ>Um; KmQ>Uoam; T>di`mMo gmYZ. 2. KmQ>`mMr,
KmoQ>`mMr, T>di`mMr {H$`m. 3. (Hw$ ^mar) _S>`mMo ~yS> Kmg`mMo
cmH$S>r h`ma, gmYZ, CnH$aU. (Im.)
KmQ>Xma {d. gwXa AmH$mamMm; S>mcXma; {niXma (eara); ~mYogyX;
H$imerXma.
KmQ>Zmi r. S>m|Jam_Yrc AX aVm, dmQ>; qIS>rVrc _mJ.
KmQ>nQ>Q>m, KmQ>nmZ nw. Z. `mcm chmZ chmZ KQ>m, KwJ $ AS>H$dcoco
AgVmV qH$dm EH$M cmoIS>r, {nVir KmQ> ~mYcocr AgVo Agm
~cm`m J`mV ~mY`mMm Mm_S>mMm, JmoUnmQ>mMm nQ>Q>m.
KmQ>(S>)nU Z. (.) KmS>rnU; {nemM, XdV g H$$Z Ko`mgmR>r
KmS>r (_m{H$, OmXyJma) Omo {dYr, _V H$aVmV Vo. (Jmo.)
KmQ>nm`-`m nw. KmQ>mMm nm`Wm.
KmQ>nmaYr nw. KQ>mZmXmZo h[aUrcm \$gdyZ, {Vcm \$mgmV AS>H$dUmam
nmaYr : "KmQ>nmaYr nme ngar& `mdar Vmo _JmV| Yar&' E^m 26.236.

KmQ>m

KmQ>nmS>o-S>m nw. ZXr`m, S>m|Jam`m KmQ>mdarc OH$mV dgyc H$aUmam


A{YH$mar; KmQ>m`m Vm|S>mer OH$mV KoUmam A{YH$mar; OH$mVXma.
KmQ>noM nw. S>mdnoM : "Ago KmQ>noM nana| cmJco AmhoV.' _qe`mH$m 403.
KmQ>~Xr r. 1. (S>m|JamVrc) KmQ>mVyZ H$moUr ahXmar H$$ Z`o hUyZ
Ho$cocm ~Xmo~V. 2. (ZXrMm, S>mJ| amMm) KmQ> ~mY`mH$[aVm Pmcocm
IM dgyc H$a`mgmR>r ~gdcocm H$a, n>r.
KmQ>~mar r. KmQ>~Ymar; KmQ>mVrc dmQ> : "amVo dJao \$mO gS>r nwT>|
Jocr Vr KmQ>~mar CVamoZ ncrH$S>o Jocr.' - Eocog 2496.
KmQ>~wS>r r. KmQ>mMm nm`Wm; KmQ>nm`m. (amOm.)
KmQ>_mWm nw. 1. S>m|JamMm _mWm; S>m|Jamdarc KmQ>mVrc gdmV CM
^mJ; nR>ma. 2. (S>m|JamVrc) qIS>rVyZ OmUmam AX aVm.
KmQ>$ Z. 1. KmQ>r; H$R>_Ur; H$R>Zmc; ZaS>o. 2. KemVrc EH$ amoJ;
KQ>gn.
KmQ>$-ao Z. 1. (~cm`m J`mVrc) chmZ KQ>m; chmZ R>moH$S>m.
2. (qZXmWu) KmQ>; KQ>m.
KmQ>amoJ nw. JwamZm KemV hmoUmam EH$ amoJ.
KmQ>co Z. 1. KmQ>cm; VmXim`m H$`m d Zmaim`m MdmMo XyY `mMr
KUga Ira; Jyi, Imo~ao, nmUr d VmXimMo nrR> `mMr ~Zdcocr
Ira; Jwid`mcm nrR> cmdyZ KmQy>Z Ho$coco (H$moH$Ur) n$m, Im.
`mcm JmoS>o Agohr hUVmV. (amOm.) 2. {nR>co.
KmQ>di-ir {d. KmQ>mdaMm; gmr`m nyd}H$S>rc _wcImVrc;
XoemdaMm (_Zw`).
KmQ>dmBZ, dm`Z, dmhZ Z. KmQ>`mMo dmBZ-CIi; nwaUmMr S>mi
qH$dm BVa nXmW KmoQ>`mgmR>r Ho$cocr cmH$S>r qH$dm XJS>r CIir.
`mZo KmoQ>m`Mo `m XJS>mcm KmQ>Um, KmQ>Uoam Ago hUVmV.
KmQ>ew {d. gwXa; gw~H$ KmQ>mMm, KS>UrMm.
KmQ>ga nw. ~cm`m J`mVrc chmZ chmZ KwJamMr, KQ>mMr _mi;
KwJwa_mi `mV Amodcocr AgVo Vr Xmoar.
KmQ>ga-ar r. ndVm`m, amJo`m, CVaUr`m AJXr daMm Xoe;
KmQ>_m`m`m AmOy~mOyMm Xoe; KmQ>_mWm.
KmQ>m nw. {eIa; ndVmMm H$S>m, _mWm : "Hw$imMmamMo KmQ>o& gw[aO{V
H$anwQ>|&' - CJr 231.
KmQ>m nw. KmQ>nmS>`m; Xoem`m gr_oda OH$mV dgyc H$aUmam A{YH$mar.
KmQ>m, KmQ>mUm nw. Amo`m ha^`mMm Q>a\$cmg{hV Agcocm XmUm :
[g. JW.]
"KmQ>m {Xgo nar XmUm Zmht&' - E^m 10.527.
KmQ>m nw. 1. nhm : KmQ>Um, KmQ>noam. 2. ~mOar, CS>rX, _yJ B.
{eOdyZ d dmQy>Z JwamH$[aVm Ho$coco nm{>H$ Im : "EH$m{M`m KmQ>`m
Q>mHo $o & EH$m {\$Ho$ CnMma&' - VwJm 180. 3. Om|Y`m`m, ~mOar`m
H$`m {eOdyZ V`ma Ho$coco Im; ^mV : "`m ^{jVr Ho$di VmH$
KmQ>m&' - gmh 3.16. 4. _V OZmda AmoT>`mgmR>r _hmamZm Xo`mV
`oUmao Ym`.
KmQ>m nw. 1. hmVmoS>m. 2. KQ>oVrc cmocH$.

KmQ>m

_amR>r eXH$moe & 519

KmQ>m nw. VmoQ>m; KQ>; ~yS>; VyQ>; Kg. (d.)


KmQ>m nw. 1. VwH$S>m. 2. A. 3. Kmg. 4. ha^`mMm JwN>. (PmS>r)
KmQ>mKmQ> r. 1. (EImm Jmo>r{df`r, H$m`m{df`r) ~amM doi
Mmccocm Ic; dmQ>mKmQ>; MMm. 2. (EImXm nmVi nXmW, S>mi
[KmQ>UoMo {d]
B`mXr) OmoamZo, KmBZo KmQ>`mMr {H$`m.
KmQ>mKwJar r. 1. hc`m VhoMo A. 2. (c.) J[a~mMo A;
_rR>^mH$a : "KmQ>m KwJ`m H$moaS>`m ^mH$ar&' - {ZJm 100.
KmQ>mUm nhm : KmQ>Uo, KmQ>Um
KmQ>mdmQ> r. KmQ>mVrc dmQ> : "`mg Amkm Ho$cr H$s, Vwhr Amhmg
KmQ>mdmQ> {ZQ>mo`mMr XmIdyZ XmoZ hamMo gYrg `mOda Amhmg
ZoD$Z gmoS>mdo.' - hmoH$ 9.
KmQ>m~m nw. JnmJmo>r N>mQ>rV ~g`mMr Am`mImcMr OmJm, AS>S>m.
KmQ>r r. {Z_Mm`m hUOo Vcdmar`m EH$m ^mJmMo Zmd : "Jmogmdr
H$aOH$a `mg gmJyZ KmQ>r dJao Oo nm{hOo Vo AmU{dco nm{hOo.' noX 17.20.
KmQ>r r. KmQ>; KS>U : "nhmdr d$nmMr KmQ>r&' - ^mH$a (_cm) 146.
KmQ>r r. gmIaoMr JmR>r. nhm : JmR>r
KmQ>r r. 1. H$R>; Kgm; Jim : "nydu Vwhm Zmht ^oQ>r& V[a H$m `oU| Y[acr
KmQ>r&' - JrVm 2.2261. 2. KmQ>; H$R>_Ur; H$R>Zmc; ZaS>o : "{VUo
ng[aVm{M Om^mS>r& hZw_V gdoJ Kmcr CS>r& AmH${iVm {Ohm cS>~S>r&
Vd KmQ>r~wS>t [aKmcm&' - ^mam {H$pH$Ym 18.68. [g. KmQ>] (dm.) 0
ImD$Z ~mocUo - _moR>mZo ~mocUo; AmoaSy>Z, IoH$gyZ ~mocUo; Ord
IaSy>Z, VmoS>Zy , ImD$Z ~mocUo; Jim H$mTy>Z aS>U,o AmoaS>U;o {eam VmUyZ
~mocUo; Jio\$moS> H$aUo. 0 ImOdUo - Kgm IdIdUo. (d.) 0 nS>Uo
- AmdmO ~gUo. (d.) 0 \w$Q>U,o ~XcUo - 1. (_wcJm d`mV
Am`m_wi)o 2. (Jm`mV) AmdmO ~gUo; AmdmO KmoJam hmoU;o H$R>
\w$Q>U.o (Zm.) 0 da `oUo - {Odmda `oU;o XwH$a dmQ>U.o (d.)
KmQ>r r. chmZ KmQ>; S>m|JamVrc chmZ MT>U; S>m|Ja MT>m`Mr ~mYcocr
dmQ> : "AmgnmgMr O_rZ S>m|Jami hUyZ AZoH$ chmZ nU
X_{dUm`m KmQ>`m MT>m`m d CVam`m cmJV.'-{d{d 8.1.7.
KmQ>r r. dogU; XmoarMm \$mg : "H$m{iAmZm _wIt KmQ>r gyXcr&' lrH$U 21.
KmQ>r {d. KmQ>mdaMm; XoemdaMm; gmrda`m XoemVrc. KmQ>di hm
eX cmoH$mgmR>r d KmQ>r hm OZmdao, _mc `mgmR>r dmnaVmV. _w~BV
ZmoH$amcm KmQ>r hUVmV : "VdmnmgyZ ~Km KmQ>r Pmcmo`m.' - gJrV
KmoQ>mim 7.
KmQ>r r. chmZ KQ>m (~c B. ney`m J`mV ~mY`mMr); {nVir
chmZ KmQ>, KQ>m. [g. KQ>m] (dm.) 0 Imcr C^o amhUo - enW
Ko`mMm EH$ H$ma; ~oc ^S>ma CMcUo, XodmMm {Z_m` CMcUo
m_mUoM Xodim`m KQ>oImcr C^o amhZ Iao Agoc Vo gmJmdo Agm
KmV Amho : "KmQ>rImct C^| amhUo, XodmdaMr ~oc-Vwig CMcUo,
H$Uo`m nm`mV CVaU|, ht gmYZ| A`V H$R>rU gJr d AkmV
dmmVmVd OwZt _mUgo A_cmV AmUrV.' - Io`m 2.

KmU>

KmQ>r IS>r drg _UmMr IS>r; KmQ>mdarc IS>rMo _mn.


KmQ>rd {d. 1. KmdQ>cocm; ~S>{dcocm; VwS>{dcocm; M|Xm_|Xm Ho$cocm;
R> o M co c m; (nir, M_Mm B`mXtZr) T> d ico c m; Kmo Q > c o c m.
2. mgcocm; V Pmcocm; N>icocm; JmOcocm. 3. dmQ>mKmQ>,
MMm, KmQ>mKmQ> Ho$cocm.
KmQy> nw. nir`m AmH$mamMo nU _moR>-o cmH$S>mMo-S>mi B`mXr KmoQ>`mMo,
T>di`mMo CnH$aU; cmH$S>r _moR>r nir; EH$m Q>moH$mcm _moR>o Q>dio
Agcoco XmS>Ho$.
KmQy>ZdmQy>Z {H${d. 1. KmoQy>Z Am{U aJSy>Z; M|Xm_|Xm, MoMm H$$Z.
2. (c.) N>iyZ, gVmdyZ, V H$$Z. ({H$. ImUo, {nUo, {JiUo.)
(.) dmQy>Z KmQy>Z. nhm : dmQ>Uo
KmQ>mocm-ir {d. (Cn.) KmQ>r. KmQ>di `m eXmMo VwN>VmXeH$ $n.
KmQ>mdaMo; KmQ>r : "VoWo KmQ>mi
o r cmoH$ ahmV AgV.' - _mOr 14.
KmQ>mc {d. KmQ>Xma : "nm[aOmVg| KmQ>mc|&' - {ed 426.
KmQ>mco Z. H$ir : "Vd JJZt Zj| C_Q>V& Ogr AmH$met KmQ>mct
\w$cV& ZmV[a _oK dr{U gm{YV& _mo{V`mMr&&' - d 486.
KmQ>m nw. VrWm`m {R>H$mUr KmQ>mda ZmZ H$aUmamZm JY d ^_
nwadyZ CnOr{dH$m H$aUmam ~mU; (gm_m.) KmQ>mdaMm ~mU.
KmQ>m r. Ad. amYco`m H$`m.
KmQ>m, Km{Q>`m nw. chmZ hmVmoS>m; ZjrMo, H$cmHw$garMo H$m_ H$am`Mo
gmoZmamMo, H$mgmamMo EH$ h`ma; chmZ hmVmoS>r.
KmS> r. ^m`mUmMr n|T>r; ^mVm`m n|T>mMr J>r, H$dim. [g. KQ>]
KmS> r. dU; jV; OI_ : "_hmamO, H$mo{i>H$ H$emcm? KmS> ^$Z
H$mT>m`cm?' - amo`y 22.
KmS> nw. (gwVmaH$m_) EH$ H$maMo MH$, MmH$; Oo {\$adyZ Xwg`m MmH$mcm,
`mcm JVr XoVm `oVo Vo.
KmS> nw. ({dUH$m_) {dUm``m H$mnS>m`m H$mR>mV \w$co CR>d`mgmR>r
MHo$ ~gdcocm, _mJmda Q>mJcocm cmH$S>r gmMm, Mmi. (~o.)
KmS> r. (gmoZmaH$m_) gmoZo, MmXr B`mXr YmVyMr Vma AmoTy>Z ~marH$
H$a`mgmR>r cmJUmar EH$ H$adVrgmaIr AmQ>o Agcocr \$ir; EH$
{d{e> aMZm, `moOZm.
KmS>H$s r. KmS>mMo, XodimVrc JwadmMo H$m_, YXm, h$.
KmS>dg nw. KmS>mMm, JwadmMm de. (Hw$.)
KmS>r nw. 1. XodH$sMm EH$ A{YH$mar; XodimMr PmS>cmoQ>, {Xdm~mr
H$aUmar `$s. hr JwadmgmaIrM AgVo. "ZVa KmS>r d Jwad KamoKar
`oD$Z qenU| H$aVmV.' - _gmn 4.4.261. (amOm.) 2. _m{H$;
OmXyQ>moUm H$aUmam. S>mo`mda OQ>m AgUmam, AJmV dmao gMma`mda
^yV-{nemMmg~Yr {dMmaco`m ZmMr Cmao gmJUmam. `mcm
^yV{nemm~amo~a ~mocUmam _`W g_OVmV. (Jmo. hoQ>.)
KmS>rnU Z. KmS>rMm YXm; H$mc, gmX XoUo, ^wVo H$mT>Uo B`mXr.
Km>m nw. {nR>mMm dS>m. (PmS>r)
KmU r. 1. dmg; JY : "Ogo Imcmam Ymdo nmUr& ^_a nwnm{M`o
KmUt&' - km 18.481. 2. XwJY; XwJYr; ZmH$mcm Z AmdS>Umam

KmU, KmUdQ>-IV-n

520 & _amR>r eXH$moe

dmg; Xn. ({H$. H$aUo, _maUo.) 3. KmU|{`mcm, S>mo`mZm Z


AmdS> U mar Am| J i dVy ; Ho $ aH$Mam; Io S > ; a| X m; amS> m .
4. ({VaH$mamWu) KmUo a S> m ; dmeo a m, KmUo a m _Zw `, nXmW .
5. (H$m_mVrc, {heo~mVrc) Kmc_oc; KmoQ>mim; A`dWm;
J\$cV; Jm|Yi; ^mZJS>; (_Zw`mMm, H$m_mMm) KnmKmoi; h~ocS >r;
JhmQ>m; XwXem; \${OVr; (nXmWmMm, gm_mZmMm) {MdS>m; {dMH$m;
dMdM; MdT>d : "H$m_mMr gJir KmU Ho$crg.' - {d{d
10.5.7.129. 6. EImm `dhmamg~Yr Ad{e> IQ>co, H$m_,
~mH$s. 7. N>r: Wy:, {VaH$ma, MrS>, mg, _ga `mMm dmMH$ eX.
[g. mU] (dm.) 0 H$aUo - EImXo H$m_ {~KS>dUo.
KmU, KmUdQ>-IV-n {d. JhmU, JhmUdQ>. nhm : JhmUIV,

n.
KmU r. Mw`mMr KmUr, KmUm.
KmUH$T>m {d. IdQ>; dmgmi; KmU _maUmao; `mo` _`mXoncrH$S>o
H$T>d`mZo dmg _maUmao (Vyn).
KmUH$ar nw. VocmMm KmUm MmcdUmam.
KmUKyU r. KmUoaS>m dVy :"KmUKyU dmhZ Jocr.'-AmAmeo 366.
KmUQ>, KmUdQ> {d. 1. XwJY`w$; dmBQ> dmg _maUmam; KmUoam.
2. (c.) ~r^g; Am|Ji; {H$ig, {VQ>H$mam, {egmar AmUUmam.
KmUUo, KmU (Um) dUo A{H$. dmBQ> dmg `oUo; dmg _maUo; CJ
dmg, Xn `oUo : "h[aH$Wm {da{hV Oo dXZ& V| Ho$di _`mMo ^mS>o
OmU& {df` H$_r n[anyU& qZXm XwJYrZo KmUVgo&' - O 42.7.
[g. Km]
KmU_mH$S> Z. {e_`m`m {XdgmV O{_ZrV EH$ gmYmaU CM Im~
amodyZ d `mda EH$ AmS>dm XmS>m R>odyZ `m XmS>m`m XmoZ Q>moH$mda
_wco AWdm _mH$S>o ~gdyZ {\$a{d`mgmR>r Ho$cocr aMZm. (Zm.)
KmU`mam nw. XwJY`w$ nmZmMr EH$ dZnVr; KmUoar.
{d. KmUoaS>m; KmUoam. (Jmo.)
KmUdQ>, KmUdQ>m r. nw. 1. KmUm. 2. (VocmMm) KmUm `m OmJoda
AgVmo Vr OmJm.
KmUdQ> r. 1. (m.) KmUrMr, XwJY`w$ OmJm. 2. KmU `oUmar,
KmUoaS>r dVy, nXmW.
{d. nhm : KmnQ>
KmUdS> r. CgmMm ag gmR>{d`mMo ^mS>o R>do `mH$[aVm Am{U {nicocr
{MnmS>o KoVm `mdr hUyZ _mUgmcm ~g`mgmR>r Ho$coco S>~ao. (_mU.)
KmUm nw. 1. Vri, ^wB_yJ, H$aS>B dJaoMo Voc H$mT>`mMo gmYZ, `,
gmMm; VocmMr {JaUr : "KmUm Jm{ico JwS>o& VoW Voc Zm n|S>r OmoS>o&'
- km 17.419. 2. Vo`m`m Km`mMr cmQ> OrV {\$aVo Vr cmH$S>r
Hw$S>r. 3. CgmMm ag Jmi`mMm MaH$ : "aU^y_rMm KmUm H$amZr
g[agm& _hmH$miw Bjw JmirVwg| Ogm&' - {ed 1043. 4. _H$agH$mVr`m {Xder ~mUmcm XmZ Xo`mH$[aVm {`m CIimda
R>do VmV Vr Ym`mMr amg. 5. H$mS>`mMm {dYr (XodH$ ~gd`mnyduMm);
c, _wO B. _JcH$m`mV XwaS>rV VmXyi KmcyZ gm^m`dVr {`mZr

KmUoaS>m, KmUoam, KmUoc-cm

_JcJrVo JmV VmXyi H$mS>`mMm {dYr; _Jc{dYr`m Ama^r


H$mS>`mMm g_ma^. ({H$. ^aUo, KmcUo.) 6. MwZm _i`mMr KmUr.
7. XmVrV CJrM coIUr KmcyZ R>odcr AgVm hmoUmar {d{e> pWVr,
AdWm. (c.) H$>mMo, H$Q>midmUo H$m_. [g. KVZ_, H$. JmU]
(dm.) 0 H$aUo - 1. (_Zw`mcm, m`mcm) N>iUo; mg XoUo;
JmOUo; gVmdyZ gmoS>U;o e$s~mhoa H$m_ H$am`cm cmdUo. 2. (H$mJX,
H$mnS>, H$nS>o B.) {dgH$Qy>Z Q>mH$Uo, AVm`V H$aUo, MwaS>Uo,
JwYS>Uo, gwaHw$`mZr `w$ H$aUo; KwgS>Uo. 0 hmoUo - H$mcdmH$mcd
hmoUo; Jm|Yi hmoUo : "`m_wio \$mOoMm KmUm hmoD$Z `oH$ ha `w
Omhco.' - noX 15.43. Km`mV KmcUo - (EImmcm) _moR>m
gH$Q>mV cmoQ>Uo; noMmV nmS>Uo. Km`mVyZ {niUo, H$mT>Uo - 1.
M|JaUo; {MaS>Uo; {niyZ H$mT>Uo. 2. (EImm`m) e$s~mhoaMo H$m_
H$am`cm cmdyZ, {Z:gd, {Z~c ~Z{dUo; (EImmMm) ^wgm nmS>Uo.
Km`mda KmcUo - VwJmV Vocm`m Km`mcm Own`mMr EH$
{ejm.
KmUm nw. EH$m doir OmVo, {JaUr, KmUm B. _`o Kmcm`Mm Kmg; EH$dma
Kmcm`Mo n[a_mU; Voc H$mT>`mgmR>r Km`mV Kmcm`Mo {VimMo,
H$aS>BMo EH$m IonoMo n[a_mU; ImnamV ^mO`m`m, CIimV
H$mS>`m`m; VocmV Vi`m`m nXmWmMo, Ym`mMo, AmfYmMo EH$
doJio n[a_mU; ^a, hm. (dm.) 0 KmQ>Uo - 1. nmomMo ^mV,
cmm H$am`Mo XmUo, ^mOm`Mo XmUo dJao ImnamV qH$dm ^>rV KmcyZ
KmQ>`mZo T>diyZ ^mOyZ H$mT>Uo, aJS>Uo qH$dm T>diUo. 2. (c.)
eycm {MaSy>Z Q>mH$Uo; eyMm {Z:nmV H$aUo : "{H$Vr YmS>co ~hVMr
{_amg Ogo KmUm KmVcm&' - Eonmo 2.46.
KmUm nw. _wcmMm EH$ Ioi.
KmUm AmT>r (_Im~) _Im~mda nm`m`m AmT>`m Km`m_mUo
{\$adyZ _mam`Mr CS>r.
KmUmVo {d. KmU `oUmao : "nwhr`mZr KmUmVo{Z Vm|S>ogr ~m~mnm{g Cndmg
gmVar`m&' - crMny 466.
KmUmi {d. cm~ ZmH$mMm. nhm : KmZmi
[g. KmoUm = ZmH$]
KmUr r. 1. nhm : KmUm. 2. Mw`m`m KmUrMo XJS>r MmH$.
KmUr r. KmU; XwJYr; dmBQ> dmg : "Eogo{Z H$ht {dnm`|& gXm danS>m
hmo`o& Var KmUr gwQ>o Vd amho& `mKw Ogm&' - km 17.158.
KmUrMm {d. 1. dmg Agcocm. 2. (c.) EImmer XyaMm g~Y
Agcocm; cm~`m Zm`mMm.
KmUoH$ma nw. 1. Vocr; Voc{d`m. 2. KmUm Mmc{dUmam.
KmUoaS>m, KmUoam, KmUoc-cm {d. 1. XwJYr, dmBQ> dmg `oUmam;
dmg _maUmam; dmeoam. 2. _{cZ; Km_Q>; J{cN>; {H$igdmUm;
Am|Ji; {egmar, AmoH$mar, {VQ>H$mam Cn H$aUmam H$Q>midmUm;
ZmdS>rMm; dmBQ> (nXmW, H$m_, ^mfU, H$Vr, _Zw`) : "nmS>d {H$_{n
Z dXVr Vy dX{g g^|V eX KmUoao&' - _mog^m 4.86. 3. IdMQ>;
Hw$Q>mi; Hw$Mmi (_Zw`, ^mfU). 4. JXi; cwm; {eQ>mD$; \$Q>cS >r;
~X\$cr (_Zw`).

KmUoar

_amR>r eXH$moe & 521

KmUoar r. XwJYr `oUmar dZnVr.


KmUoar - {d. Hw$eX.
KmUoao Z. doIS>. - (VOm).
KmUmS>r r. KmUdS>r. Km`mMr ^modar; Km`mMm ~c {\$a`mMm
dVwimH$ma _mJ. nhm : KmZmo (Zm) S>r
KmV nw. 1. dY; Zme; R>ma _maUo; CN>oX; ghma : "nmVm `m C^`mg _r
_O {dYr KmVmg `moOrVgo&' - a 11. 2. AmKmV H$aUo; AmKmV;
hma; _mam; Kmd; VS>mIm : "Ymdmo{Z hm{UVr aWmV|& EHo${M KmV|
eVMyU&' - Ed 8.46. 3. (H$m_mMm, YmMm, `dhmamMm,
_gcVrMm, `moOZoMm) {~KmS>; M$mMya; Zme; ZmgmS>r; {ddg;
CN>oX; (EImmMm) Zme; hmZr; ZwH$gmZ : "hUm{Z AmnU{M
AmnUno`m& KmVw H$sOVw Ago YZO`m&' - km 6.70. [g. hZ]
KmV nw. (J.) g_mZ g`mMm JwUmH$ma; EH$m g`ocm `mM g`oZo Jw{Uco
AgVm `mcm `m g`oMm KmV Ho$cm Ago hUVmV. VrZ `m g`oMm
ZD$ hm {KmV d gmmdrg hm {KmV Amho. [g. KmV = JwUmH$ma]
KmV r. 1. (eoVr B`m{XH$m`m H$m_mMr, F$Vwnado `oUm`m, {nH$Um`m
Ym`mMr) `mo` doi; _mog_; hJm_. CXm. noa`mMr KmV; H$mn`mMr
KmV B. : "`m {XdgmV Cmam d hV `m nmdgmZo noaUrg KmV WmoS>r
C{eam Amcr Amho.' - Io`m 16. 2. (c.) ^a^amQ>; McVr (dm.)
0 KoUo - (EImm _Zw`mMm, H$m`mMm, _gcVrMm) AmUr~mUr`m
doir Zme H$aUo, _mVoao H$aUo; ~wS>dUo; (EImmcm) Amcocr gYr
KmcdyZ XoD$Z `mMr {Zamem H$$Z `mcm cw~mS>U;o (EImm _Zw`mMr,
H$m_mMr) gYr XdS>Uo, hH$dUo.
KmV r. 1. hJm_. 2. a`mMo {N>. (PmS>r)
KmV {d. Aew^; A_Jc; A{Z>.
[g. Km`]
KmVH$-H$s {d. KmVwH$; qhgH$; _maH$; ZmeH$maH$; AZWH$maH$;
AnH$maH$; Anm`H$maH$; Xw>; {ddmgKmVH$s; R>ma _maUmam.[g.]
KmVH$ar {d. 1. R>ma _maUmam; dY H$aUmam; _maoH$ar; mU KoUmam. 2.
Cnd H$aUmam; ZwH$gmZ H$aUmam; Anm`H$maH$; ZmeH$maH$ (dVy,
_Zw`, qOXJr).
KmVKmB r. hmUmhmUr : "KmVKmBMo VwaiH$ gm_Zo hmoV hmoVo.' lr`mo 1.81.
KmVKoUm, KmVKoUo-`m {d. AdgmZKmVH$s; AmUr~mUr`m doir
KmV, XJm H$aUmam : "Ogm d XwamMmar& Ho$cr gdd| ~mohar& Am{U
goIt ^rS> H$ar& KmV KoUm&' - Xmg 5.2.26.
KmVMH$ Z. EH$m gH$Q>m_wio AmoT>dUmao Xwgao, Xwg`m_wio {Vgao,
{Vg`mVyZ nwhm n{hco Aer gH$Q>mMr nanam : "`mVyZ EH$ KmVMH$
{Z_mU Pmcoco Amho.' - A_ 473.
KmVMVwXer r. ^mnX d MVwXer. `m {Xder cT>mBV AWdm
[g.]
AnKmVmZo _oco`m {nVamMo _hmc` lm H$aVmV.
KmVMVwQ> Z. (`mo.) KmVH$maH$, A{Z> Agm MmH$S>m; KmVM,
KmV{VWr, KmVZj d KmVdma `mMm g_yh.
KmVM nw. (`mo.) Aew^Zjr Amcocm A{Z>H$maH$ M. [g.]

KmZmo(Zm)S>r>

KmVS> r. (Zm{dH$) Km_V (Jc~VmVrc, hmoS>rVrc) nmUr H$mT>`mMr


OmJm. (hoQ>) nhm : J_VS>
KmVUo A{H$. KmV H$aUo; _maUo; Zme H$aUo.
[g. KmV]
KmVnmV nw. 1. (`mnH$) R>ma _maUo; nJy, cJS>m, AYy H$aUo; h`m,
AnH$ma H$aUo. 2. Ominmoi; Zme; dY; VmoQ>m; BOm; AnH$ma.
3. JwnUo IyZ, Ominmoi, Xwg`mMo {deofV: gaH$ma, g_mO B. Mo
ZwH$gmZ hmoBc Ago OmUyZ~wOyZ Ho$coco qhgH$ H$`; XJm.
KmVnmVr {d. 1. KmVnmV H$a`mMm `mMm d^md Amho Vmo; AnH$mar;
Xw>. 2. Ominmoi, qhgH$ H$`o H$$Z gaH$macm OOa H$aUmam :
"KmVnmVr Midi {ZOm_m`m amOdQ>r{d _amR>dmS>mVhr Mmcy
hmoVr.' - _mOr 533.
KmVH$meH$ {d. (J.) nhm : KmVmH$
KmV_mam, KmV_mamdUm {d. KmVH$s; Xw>. (Jmo.)
KmV_moS> r. R>amdrH$ Jmo> R>amdrH$ doir Z hmoUo : "nmD$g am^a nS>VM
hmoVm.. `m_wio KmV_moS> hmoD$Z eoVrMr H$m_o ~X hmoVr.' - Jma 30.
KmVdm\$ r. EH$Xm nO`d>r hmoD$Z Jo`mZVa nwhm nO`d>r
hmoBn`VMm (O{_ZrVyZ dm\$ B. {ZKV Agcocm) noaUrcm A`V
AZwHy$c Agm H$mi. ({H$. gm^miUo, gmYUo, OnUo.) : "jo
JwU| ~rO AHw$ao& V| AZVYmdmr {dH$ma|& KmVdm\$ Vo AmXa|& gmYy{Z
KoVcr&' - JrVm 13.176.
KmVdoi r. 1. KmVwH$, A{Z> doi. 2. _aUmMm, Kmoa gH$Q>mMm,
A[a>mMm g_`; {OdmdaMm gJ; mUgH$Q>mMr doi.
KmVmH$ nw. (J.) EImm g`ocm `mM g`oZo {H$Vr doim JwUmdo ho
Xe{dUmam Am{U `mM g`o`m S>mo`mda {c{hcocm AH$. CXm.
- 25 = 2 cm 2 Zo 5 doim JwUmdo. 2 C 2 C 2 C 2 C 2.
KmVmH$s dr (d.) KmVmH$m_mUo (2-4-8-16) hmoV OmUmar dmT>.
gmYmaUnUo noer d OVyMr dmT> `m_mUo hmoVo.
KmVr nw. hVm; _maUmam : "KmVr A[a>mgwam&' - Jam 74.
KmVrMo {Xdg 1. hJm_mMo {Xdg. 2. (c.) gmoMm, McVrMm,
^a^amQ>rMm, Cn^moJmMm H$mi, {Xdg.
KmVrd Z. mUKmVH$ e : "H$s AWgmYH$ lmoVm nyU& nar KmVrdo
KoUma mU&' - Zd 18.169.
KmVwH$ {d. 1. KmVH$; qhgH$; R>ma _maUmam; mUZmeH$; Hy$a; Zme
H$aUmam : "KmVwH$ njr.' - m{U_mo 63. 2. Anm`H$maH$; A{Z>;
Xw>. nhm : KmVH$
KmZS>r r. KmUm.
KmZ_D$V r. 1. gH$Q>. 2. AnKmV. (PmS>r)
KmZdV nw. ^wBH$moQ>.
KmZm nw. 1. KmUm. 2. MwamS>m : "KmZm [anwMm Ho$cm&' - Jam 107.
KmZmi {d. cm~ ZmH$mMm : "Xm{Va| ~mo{Ma| KmZmi& mUhrZ lmohrZ
[g. KmoU = ZmH$]
~ai&' - Xmg 3.6.43.
KmZmoS> r. D$g {ni`mMo Jwhmi. (PmS>r)
KmZmo(Zm)S>r r. Km`mMm ~c {\$a`mMm Jmoc _mJ; Km`mMr

KmnUo, KmnVUo

522 & _amR>r eXH$moe

^modar; Km`mMm _mJ (gm_m.) KmUm : "H$_^_y r{ME KmZm{S>& ~mYm{Z


{_`m kmZmMr PmnS>r& H$mi| ^d{S>ct ~mnwS>t& Ord newd|&&' - F$
30; "S>moim AkmZ| PmnS>r& ^mod| Xoh~w{ KmZmoS>r&' - Xm{d 354.
KmnUo, KmnVUo C{H$. 1. KmcUo; KmVco OmUo : "ZmZm JJZmcm{M`m
_mim& dmPo`m Omc`m Jim& KmnVr Vmo gmohim& nm{dOVgo&&' A_ 7.82. 2. KmcdyZ XoUo; ~mhoa Q>mH$Uo; gmoS>Uo : "Oar Am_m Vy
EH$gam& h|hr hUVm XmVmam& Var AmVwc Vy ~mhoam& KmnVmgr&' [g. J^]
km 18.23.
Kmnr r. Icnr; cmH$S>mMm VwH$S>m. (PmS>r)
Km~ r. S>m|Jam`m ~mOyV, H$mVimV nS>coco qIS>ma, ^moH$, ^JXmS>;
[g. J^]
AmV OmVm `o`mOmoJo S>m|JamMo ~ri. (amOm.)
Km~aJwS>r r. Km~aQ>nUm; ^oXacocr, Km~acocr AdWm.
Km~aQ> {d. {^m.
Km~ ({~) aUo, Km^amdUo A{H$. 1. (Xw:I, emoH$, doXZm, AmH$p_H$
jmo^, _Zmo{dH$ma B. Zr) AmH$mV, AmHw$c hmoUo. 2. ~mdaUo; ^`^rV
hmoUo; JmJ$Z OmUo; Jm|YiUo; H$mhr gwMoZmgo hmoUo. [g. Jha]
Km~({~)am {d. 1. (Xw:I, emoH$, doXZm, ^rVr B`m{XH$mZr) `mHy$i
Pmcocm; Km~acocm; ~mdacocm; ^rVrZo Jm|YiyZ, JmJ$Z Jococm.
2. CVmdim : "hUm _O CVm{dim JwU{M KoVcm Km~a|& Agmo _Z
Ag|{M ~m ^OH$~{h_oKm ~a|&' - Ho$H$m 45. (dm.) 0 nS>Uo ^rVr dmQ>U;o H$miOr dmQ>Uo : "AYr_YrM AmVm H$m` KmoQ>mim hmoVmo`
H$m H$m`, Ag dmQy>Z {Vcm Km~am nS>cm hmoVm.' - D$Z 1.
Km~amKw~am {d. ^oXacocm; A{Ve` Km~acocm.
Km~`mKm~`m {H${d. ^rV^rV; ^rVr dmQy>Z : "MwH$V` H$m H$mhr?
Xm`m Km~`m Km~`m ~moccm.' - amH$mYmH$m 3.
Km~mS> nhm : K~mS>
Km_ nw. 1. D$Z, da, CUVm, l_ B`m{XH$mZr AJm`m dMo`m
{N>mVyZ `oUmao nmUr; K_; doX; doXmoXH$. 2. Amoco cmHy$S> OiV
AgVmZm `mVyZ ~mhoa `oUmam d. 3. {dVdmda nmUr Agcoco
^mS>o R>odyZ `mda PmH$U R>odco AgVm PmH$Um`m AmV`m ~mOycm
O_Umao (dm\o$`m) nm`mMo W|~. 4. H$R>moa X`mcm, nmfmUX`mcm
\w$Q>cocm nmPa; X`m; d.[g. K_] (dm.) 0 \w$Q>Uo, 0 gwQ>Uo Km~aUo; ^rVrZo AJmcm XaX$Z Km_ `oUo : "amKmo~mXmXmZm h| ^mfU
EoH$VmM Km_ gwQ>cm.' - Bn 67. 0 JmiUo - A{Ve` l_ H$aUo.
Km_JS>m nw. CUVo_wio Cn hmoUmar nwir. (Zm.)
[g. K_]
Km_(_m-_o)Ky_ r. Ymnm Q>mH$`mMr, JwX_a`mMr, l_mZo erU
Am`mMr, CH$S>`mMr AdWm; (l_mZo, ChmZo, ^rVrZo) Km_mZo
S>~S>~`mMr pWVr; AJmVyZ Km_m`m Ymam {ZKyZ Ord H$mgmdrg
Pmcocr AdWm.
{d. (l_mZo, ^rVrZo, ChmZo) Km_ gwQ>coco; Km_mZo S>~S>~coco (AJ,
_Zw`); l_mZo WH$cocm; Ymnm, gwH$mao Q>mH$sV Agcocm.
Km_Q>-S> {d. Am|Ji; AdN>; KmUoaS>m; JXr; `m`m AJmcm Zoh_r
Km_ `oD$Z KmU `oVo Agm; _{cZ.

Km`Hw$R>ma, Km`Imoa

Km_Q>KmU, Km_R>m(>m, gm)U r. Km_mMr KmU, XwJY.


Km_Q>m nw. 1. A{Vl_m_wio Amcocm Km_; {ZT>imMm Km_. ({H$. H$mT>U,o
{ZKUo.) 2. A{Ve` l_mMr AdWm; {n>m nS>Uo. (H$mo.)
Km_Uo g{H$. R>ma _maUo; Zme H$aUo : "ew^ {Zew^m{M`m Km_Umam&
_mohZr $n Yam X`mVH$m&' - {ZJm 209.
Km_V r. (Zm{dH$) hmoS>rV, Jc~VmV nmP$Z Amcoco g_wmMo nmUr;
K_V. (H$mo. Hw$. hoQ>) : "Jc~Vmg Jmoio VrZ cmJy hmoD$Z \w$Q>co.
AmV nmUr ^aco. nwT>o Mmcmd`mMo am{hco. Km_VmV cmoH$ ~gco.' noX 33.237.
Km_c, Km_cdm_c {d. Km_mZo qM~. (A{h.)
Km_gr r. _yN>m. (PmS>r)
Km_mJma {d. {dnwc :"dmJr \w$c Km_mJma gaH$ma&' - cmogm_m 4.9.
Km_mPm(Pmo)H$(H$mo)i {d. Km_mZo S>~S>~cocm; Km_mKy_. ({H$.
hmoUo.) (d.)
Km_o (_) OUo, Km_oUo A{H$. 1. l_m{XH$m_wio eara Km_mZo {^OUo :
"Eogm _r{M EH$ OJt& O`m ZmZm H$_mMr dOmJr& VoU| {d`moJ
Xw:Im{M`m AmJr& VZw Km_OoZm&&' - km 1134; "YmHo$ YmH|$
Km_oOV& XS>r XoV Jwd|&' - E^m 10.8. (amOm.) 2. l_r hmoUo;
l_mZo WH$Uo, {eUUo : "ZmZm MamMat ^yVt& XmQ>Ur Zho {jVr&
Vgm ZmZm t mr& Km_oOoZm&&' - km 13.349. 3. (c.) dUo;
H$sd, X`m `oUo; X`mcm nmPa \w$Q>Uo : "{Mmr AY hUo gwV eV
d{YVm, coehr Z Km_ocm&' - _moAml_ 1.22.
Km_oc-cm {d. Km_mZo S>~S>~cocm; Km_ Amcocm : "`o CRw>{Z{h Km_ocm,
OZ^mdr dmMcm O[a _Km _ocm&' - _moH$U 36.10.
Km_moir r. Km_mZo AJmda CR>Umar nwir, nwai, nwQ>Hw$ir.
Km_moio Z. 1. {O`m `moJmZo AJmda H$mQ>o C^o amhVmV, AJ MwUMwUVo
Aer CUVm, D$Z. 2. Km_mZo AJmda CR>Umao nwai; Km_moir. 3. Km_
emofyZ Ko`mMo gmYZ; AJa`m`m ~Jcocm, nmJmoQ>mcm, AmVrc
~mOycm cmdcocm H$mnS>mMm VwH$S>m, \$S>Ho$; OmoS>m`m AmV`m
~mOycm cmdcocm H$mVS>mMm VwH$S>m; Imo{JamImcr cmdcocm,
R>odcocm ~wUwgmMm VwH$S>m.
Km`mM| A{H$. Km_ gwQ>Uo, `oUo; Km_dUo; Km_Uo. (Jmo.)
Km` nw. OI_; emMm dma, Kmd, AmKmV : "S>moim hai Z {dao& nm`t
H$moV Z {Oao&' - km 13.539. [g. KmV = hma] (dm.) Km`mda
Km` cmdUo - OI_oda _rR> Q>mH$Uo; Xw:Imda S>mJ`m XoUo;
_oco `mg _maUo. Km`mg `oUo - gH$Q>m`m, ZwH$gmZr`m, Xw:Im`m
n[apWVrV nS>Uo, gmnS>Uo.
Km` r. ~mOy; AJ : "V OamgwX Km`m Amcm&' - {ed 440.
Km` r. dam; OcXr; KmB. nhm : KmB
[g. J{V]
Km`H$(Io)Q>a {d. H$moS>Jm; {ZJaJ>; cmWm~w`mImD$; {ZgyH$; {H$Vrhr
_maco, amJmdco Var Z gwYmaUmam. (amOm.)
Km`Hw$R>ma, Km`Imoa {d. WmoS>rer BOm Pmcr AgVm _moR>mZo AmoaSy>Z
\$ma BOm Pmcr Amho Ago ^mg{dUmam; H$mJmdImoa.

Km`Hw$VonUm

_amR>r eXH$moe & 523

Km`Hw$VonUm nw. (_ZmMr) X_ Z {ZK`mgmaIr AdWm; AdWVm;


CVmdionUm; Km`Hy$V H$a`mMm d^md : "`mMm CVmdionUm,
Km`Hw$VonUm, o_inUm d amJrQ>nUm ho gd JwU A{VaoH$m_wio
hm`mnX hmoVmV.' - gwXo 151.
Km`Hw$`m {d. Km`Hy$V H$a`mMm, KmB H$a`mMm, CVmdionUmMm
d^md AgUmam; hch`m; dV: Km`Hy$V H$aUmam qH$dm Xwg`mcm
Km`Hy$V H$am`cm cmdUmam : "naVw ~idVamd Km`Hw$`m _mUyg
ZhVm.' - ^`H$a {X`.
Km`Hy$(H$)V r. Z. 1. _moR>r YmXc; CVmdionUm; VmVS>r. ({H$.
`oUo.) 2. (EImXo H$m_ H$a`m~c) Xwg`mcm cmdcocr {ZH$S>,
VJmXm, ZoQ>, AmJh. ({H$. cmdUo, XoUo, H$aUo, _mS>Uo.) 3. Vmn
`o`mnydu hmoUmar VJ_J, H$m{hcr, AdWVm. ({H$. `oUo.)
4. ImOd`mMr A{Zdma dmr, A{Ve` ImO; ImOoMr Bgir.
[g. h` + Hw$W]
({H$. `oUo.)
Km`IS>r Kmd KmcUo Am{U nocUo : "Km`IS>r hmZVm{g g[a`o&' {ed 1062.
Km`Q>m nw. Kmd; hma; VS>mIm; Km`dQ>m; KmdQ>m : "R>|Mm cmJVr _moS>Vr
H$mQ>o& {dPVr emMo Km`Q>o&' - Xmg 3.7.4
Km`Q>m nw. 1. YS>mH$m; JXu : "_r H$m_mMm ZwgVm Km`Q>m CgiyZ gmoS>cm.'
- aV 109. 2.AmoaS>m. ({H$. CS>dUo.) : "_ocr a _ocr nmoaJr,
Am~mZr Km`Q>m CS>dcm.' - ~oQ>r 12.
Km`S>m` nw. AmUr~mUrMm gJ. nhm : KmdS>md
Km`Vi Z. 1. Koar; ^modi; ^modS>; M$a. ({H$. `oUo.) 2. AmKmVmZo,
VS>m`mZo `oUmam ~oewnUm; _yN>m. ({H$. `oUo.) 3. (c.) {d_`;
[g. KmV + Vc]
AmM`; AM~m. 4. nhm : Km`mVi
Km`VmdUo C{H$. Km`Hw$Vrg `oUo; KmB, CVmdri H$aUo; Km~a{dUo;
JS>~S>, cJ~J H$aUo, H$am`cm cmdUo; Xwgam Km~aoc Aer `mcm
[g. KmV + VmnZ_]
KmB H$aUo. (H$mo.)
Km`Voc Z. {~~m, ami, Am~ohiX, JYH$, _moaMyX, BMo nmZ B. VocmV
{_giyZ I$O B`m{XH$mZm cmd`mH$[aVm Ho$coco _c_. `mcm
^S>H$Voc Agohr hUVmV.
Km`n(nm)V, Km`_ma-ar r. H$moa\$S>rgmaIr {XgUmar A{Ve`
Cn`w$ d AmfYr dZnVr. qhXwWmZmVrc CU d gX XoemV hr
dZnVr hmoVo. {h`mnmgyZ {ZKUm`m VVyMo dmImMo Xmoa, MQ>`m,
[g. KmVn]
Hw$Mco B. H$aVmV.
Km`^a nw. OmoaXma hma; gnmQy>Z cmJcocm dma; OmoamMm Kmd.
Km`cr r. PwOUm`m, cT>Um`m XmoZ OZmdam_`o nS>Um`m {Vg`m
OZmdamcm hUVmV.
Km`dQ> Z. 1. OI_; dU; Kmd.
{d. Km`mi; OI_r Pmcocm : "AS>Iiy{Z AmXio nmoQ&> hUo _r
Km`dQ> nS>cm| H$s&' - E^m 22.625.
Km`dQ>Uo A{H$. 1. Kmd cmJyZ, OI_ hmoD$Z OOa hmoUo; Km`mi
hmoUo. 2. (c.) _Zmcm A{Ve` AdWVm dmQ>Uo; H$gogoM dmQ>Uo;

Kma_moa

AmOmar AgUo, hmoUo.


Km`dQ>m nw. 1.Kmd; VS>mIm; hma. 2.OI_; dU. 3.A{Ve` erU.
Km`dmam-ao nw. Z. 1. OI_; dU; emMm dma. 2. Kmd cmJ`mMr
qH$dm Kmd cmJyZ `mHy$i Pm`m_wio Cn hmoUmar ^rVr: "drat KoVc|
Km`dma|& hUVr nim ao nim ao&' - Ed 12.19. ({H$. KoUo.)
Km`m ZgVo _rg (ImoQ>o gm|J). - (VOm.)
Km`mnm`m {H${d. VmVS>rZo; KmBZo; OcX: "Vmo Km`mKm`m H$d` XoVw
Ago&' - brMC 193.
Km`mVi r. ImcMm ^mJ. (dm.) Km`mVir AmUUo - Imcr,
O{_Zrda nmS>Uo : "YZw` Kmcmo{Z`m Jim& dmoTw>{Z Am{Ucm
Km`mVim&' - Ed 12.136.
Km`mi nhm : Km`nmV
Km`mi {d. 1. OI_r Pmcocm; emMo dma `m`m AJmda Pmco
AmhoV Agm; emar[aH$ dm _mZ{gH$ AmKmVmZo, KmdmZo, `mHy$i
Pmcocm : "aU Vw~i, Kw_V| Km`mi, JUVr Zmht _wS>mMr&' - Eonmo
185. 2. (c.) (Xm`mV, dmXmV) MrV, Hw${R>V, {VhV Ho$cocm;
namO`, Hw${gr B. H$maUm_wio _mZIS>Zm nmdcocm. 3. H$_Omoa
Pmcocm (amoJ, ey B.). 4. (cm{Oadm`m H$`m_wio) _mZ Imcr
KmcUmam; g_mOmV (Amnco) Vm|S> cndUmam. [g. KmV + B]
Km`mi MVwXer nhm : KmV MVwXer
Km`odmQ> {d. Km`mi. "Km`odmQ>o hmo{V {gdZm : V`m CnhSw>{M dZm :'
d 666.
Km`ogwQ>r r. KmdmMm dfmd : "hmoVgo Km`>ogwQ>r&' - Jam 54.
Kma r. EH$ n{j{deof : "JrY Kmar H$mS>ogao' - Xm{d 224. [g. JY]
(dm.) KmargmaIr dmQ> nmhUo - 1. EImm`m `o`mH$S>o
(Kmar_mUo `mda hm H$a`mH$[aVm) ~marH$ cj XoD$Z Q>nyZ ~gUo;
S>mo`mV Voc KmcyZ ~gUo. {Vjm H$aUo; A{Ve` dmQ> nhmUo.
2. {JY; {JYmS>. - (VOm).
KmaHy$(dr)Q> Z. VmXyi d CS>rX EHo$ {R>H$mUr XiyZ Ho$coco OmS>o nrR>.
KmaJm nw. 1. EH$ ImnXmW; n$m; VmXim`m, Jhm`m a`mV
qH$dm gmoOrV Jyi KmcyZ `mMr YmnQ>r - MmXH$s H$$Z hr VwnmV
ViVmV. Vm~S>m ^mon`mV Jyi KmbyZ `mV H${UH$ _iyZ `mMm
Jmoim H$$Z `m`m WmnQ>m VwnmV ViyZ H$mT>VmV. `mcm ^mon`mMo
KmaJo hUVmV. 2. lmm`m doir Ho$co OmUmao dS>o. (Km`m.) [JwO. Kmar, H$m. Jm[aJo ]
(VOm.)
KmaUo A{H$. 1. `mnUo; MT>Uo; KoaUo : "ZoU| Amnwco nm[aIo& Kmac| V|
Amnw`m Xw:I|&' - {ZJm 283. 2. H$\$ B`m{XH$m_wio C_m hmoUo,
_mOUo; qPJUo. 3. MT>Uo; KoaUo; ~mYm hmoUo; ~mYUo ({df B.);
ngaUo : "n[a V| ~w{ {df`{dI|& Km[acr hmoVr&&' - km 10.158.
[g. K]
4. qenS>Uo; {^O{dUo.
KmanQ> nw. KmargmaIm Ho$cocm H$mJXmMm nVJ. (~o.)
KmanrR>, KmadS>m nw. dS>mMm EH$ H$ma; Am`Vmoim.
Kma_moa Z. chmZ _wcmMm AmiMmo _miMmogmaIm EH$ Ioi. (dm.) 0

KmadS>

524 & _amR>r eXH$moe

H$aUo - chmZ _wcmcm nm`m`m Ywarda KoD$Z (Kmar_mUo) CM H$aUo.


KmadS> r. chmZ Kma.
KmadrQ> nhm : KmaHy$Q>
Kmam {d. aJ{deof; 1. _mOam`m S>mo`m`m aJmMm (S>moim).
[g. J{ha]
2. KmaS>mo`m (_mUyg).
Kmar r. Ad. nwaU KmcyZ Vicocr JhmMr nwar; KmaJm : "g\o$X
\o${U`m nXamonXat& ew eH$am ^act ^at& A_V \$i| R>o{dct dar&
A^oX Kmar dmT>`m&'-Ed 14.120. [g. Km{V ({H$) H$m]
Kmarnwar r. Kmar; nwarMm EH$ H$ma : "Km`mnw`m nM _Ywag&
lmnydH$ R>o{d`m&' - Zd 9.117.
KmS> Z. 1. KmatMm g_wXm`. 2. Kma. (H$mo.)
Kmao Z. PamoH$m; Jdmj.
Kmaocm, Kmamoim {d. 1. qH${MV, WmoS>mgm Kmam (S>moim). 2. qH${MV,
WmoS>mgm KmaS>mo`m; Jmamoim.
Km`m {d. Kmamo`m.
Kmc r. 1. (EImmda Ho$cocm) hm; MT>mB; Kmcm; Mmc. ({H$.
KmcUo, nS>Uo.) 2. (c.) (Am{WH$) Zme; AmKmV; Iam~r;
ZwH$gmZr. ({H$. KmcUo. nmS>U,o nS>U)o 3. (gm_m.) (XdmZo, _Zw`mZo,
EImmda AmUco c o ) _hmg H $Q> ; AZW ; Amnmr.
({H$. nS>Uo.)(dm.)Kmc KmcUo - MhmS>r H$aUo : "(hm ZmJXoAmo)
gXmH$Xm Jmogmdr`mnwT>m _mPm Kmcw Kmcr&' - crMC 189.
KmcH$mT> r. (H$mhr {Og, gm_mZ B. {d{e> {R>H$mUr) nwhm nwhm
Kmc`mMr H$mT> `mMr {H $ `m, `mnma; CnmgmCng. CJrM
hmcdmhmcd.
KmcH$mT>r r. AmdH$OmdH$; XamVrc H$mJX ~mhoa {Xco AgVmZm d
Vo naV Amco AgVmZm Zm|X`mMr dhr.
KmcH$mT>m nw. Kmc_oc H$aUmam; CnX`mnr; IoH$Q>r Cn H$aUmam.
KmcKga r. 1. cm~Urda Q>mH$Uo; Q>Ji_Ji; {XaJmB; {T>cmB;
MmcT>H$c. 2. anmQ>Uo; IyZ ^aUo; H$m|~Uo; R>mgUo; H$m|XyZ ^aUo.
3. AZmWm; Amigm_wio Xwcj; hoigmS>. nhm : KmcKwgS>
KmcKg`m {d. {XaJmB, Q>Ji_Ji, MmcT>H$c H$aUmam.
KmcKwgS> r. 1. (EImXo H$m_, YXm B.) danUmZo, _Zgmo$nUo,
XnQ>Uo; nwT>o MmcdUo, T>H$cUo. 2. XS>nyZ, JS>~S>JwS>m H$$Z EImXo
H$m_ H$a`mMr {H$`m. 3. (O_mIM B`m{XH$mV) {ZH$miOrnUmZo,
c~mS>rZo ~m~r, aH$_m KwgS>U.o 4. (_yi JW mV nXaMm ^mJ) c~mS>rZo
XS>nyZ XoUo; KwgS>Uo. 5. Jm|Yi, KmoQ>mim B`mXtZr `w$ ^mfU,
`dhma; c~mS>rMm `dhma : "_r dMZ _moSy>Z H$mht KmcKwgS> Ho$cr
Va _J `mcm H$m` g_OUma Amho - ~mc 2.188.
KmcKmoc nw. dmQ>mKmQ>; _mWo\$moS>.
KmcQ>m nw. S>hicm. - (VOm.)
KmcU r. (A{e>) 1. gH$Q>; Amnmr ({H$. KmcUo) : "~h KmcUt
KmVc| nydn mn|&' - Xm{d 165. 2. _mJmVrc AS>`mMo, AS>H$`mMo,
V`mMo, \$g`mMo {R>H$mU; VU; XcXc. 3. (c.) AdKS>,

KmcUo

Xw~m}Y H${dVm. 4. ZwH$gmZrMr ~m~; ~wS>rMm YXm; AmV~Q>Q>mMm


`dhma. 5. Mmoa, XamoS>oImoa, cwQ>m$ B`m{XH$mMm Cnd Agcoco
_mJmdarc {R>H$mU, OmJm; MmoaqIS>; KmcUrMo amZ : "Mmoao nmiVrc|
KmcU nmhmoZr&' - am_Xmgr 2.131. 6. (c.) \$er, Vm|S>Ker
nS>`mMr AdWm; Vmoh_V. (dm.) KmcUrg nS>Uo - 1. _moR>m
d Xw:IH$maH$ Aem Ag{hUwVocm, CVmdionUmcm ~ir nS>Uo.
2. CVmdionUmZo ZH$mo Vo H$aUo.
KmcUr r. Kmcm; N>mnm; hm : "_J AdMrVr Kmcy KmcUr&
B{EJm_r&' - F$ 56.
KmcUo Z. hm; Kmcm; N>mnm : "AZwYm H$maU|& nS>c| AdMrV| KmcU|&'
- Cfm 899.
KmcUo g{H$. 1. R>odUo; amIUo; pWV H$aUo. 2. gmoS>Uo; Q>mH$Uo; \o$H$Uo;
: "CS>r Km{cVmo gH$Q>t dm{_ Vgm&' - am_ 37. 3. CS>r Q>mH$Uo :
"dUdm {_`m AmKdm& nmI|{M nwgmo{Z Ko`mdm& nVJw nm hmdm& Kmcr
Oodt&&' - km 14.191. 4. OS>{dUo; cmdUo; VrZ H$aUo : "dnt
KmVc| _Zm& `mVZogr Ho$cr `mVZm&' - Xmg 5.9.54. 5. _maUo;
\o$H$Uo; jonUo : "A{^_Zw r nZH$mg|& ~mUw KmVcm Bda|&' - Cfm
1694. 6. AmoVUo. 7. ngaUo; ~mhoa _mS>U;o aMUo; R>do Uo : "AmH$met
KmVrcm _S>n&' - _gmn 2.26. 8. (AmV) IwngUo; ^mogH$Uo. 9.
(EImm nXmWmV Xwgam nXmW) {_giUo; {d> H$aUo. 10. (EImm
H$m_mcm _Zw`, OZmda) cmdUo;o Own Uo; Zo_Uo; `moOUo. 11. (XwH$mZ,
emim, ~mOma B.) _mS>Uo; WmnZ H$aUo; gw$ H$aUo.12. (A
ImnXmW B.) dmT>U.o Ogo :- _cm ^mV Kmc. 13. (AJmda YmaU
H$a`m`m {dd{jV dVy) YmaU H$aUo; n[aYmZ H$aUo; MT>dUo. (dm.)
KmcyZ KoUo - (h>mZo, OmoamZo, doJmgaer) dV:Mo eara, AJmd$Z
Imcr qH$dm AmV Q>mH$Uo, \o$H$Uo; EH$X_ AJ Q>mH$Uo : "ZXr ^aVm
^aVm Kmcw{Z`m KoVr&' - am_Xmg - am_Xmgr ^m 15. n. 264.
KmcyZnmSy>Z ~mocUo - dH$mo$sZo Cnamo{YH$ ^mfoV qZXm H$aUo, Xmof
XoU;o Q>m_o Um _maUo; ImoMZy ~mocUo :"Q>mM
| Zy , KmcyZnmSy>Z ~moc`m`m
H$m_mV ~m`H$m nQ>mBV AgVmV.'- gJrV _oZH$m 11. EImmda
KmcUo - EImmcm Xmof XoU,o cmdUo : "H$>r hmoD${Z`m coIt&
[g. Jh. ]
maYmdar Km{cVr&'- Xmg 12.2.5.
KmcUo g{H$. EImmda A{Z> gH$Q> AmUUo; Jmo`mV AmUUo;
(EImm`m) ZwH$gmZrcm H$maU hmoUo; JS>m KmcUo; (EImmcm)
~wS>dUo.
KmcUo g{H$. (_yc) gdUo; (AS>r) Q>mH$Uo; JmiUo.
KmcUo g{H$. (Z, CXmhaU, H$moS>o B.) gmoS>dm`cm XoUo, gmJUo;
{hemo~ gmJUo.
KmcUo g{H$. EImmcm EImXr Jmo> H$am`cm AWdm Z H$am`cm enW
B. XoUo; enW B`m{XH$mMm Omoa; AmJh H$aUo; enW KmcUo.
KmcUo g{H$. 1. (Xamam, YmH$, ^rVr, ^yc B.) Cn H$aUo; CnpWV
H$aUo; CR>dUo; Cr{nV H$aUo. 2. (dmX, Jm|Yi B.) H$aUo, _mO{dUo.
KmcUo g{H$. (q^V, Hy$S> B.) ~mYUo; C^maUo; aMUo.

KmcUo

_amR>r eXH$moe & 525

KmcUo g{H$. (^moOZ, g_mamYZm, ~mU, {_ B`m{XH$mZm) AnU


H$aUo, XoUo.
KmcUo g{H$. 1. (EImXo H$m_) gw$ H$aUo, Ama^Uo. 2. (Mmc, gXm`)
M{cV H$aUo, $T> H$aUo.
KmcUo g{H$. (gUm`m {Xder nwaU B. ImnXmW) Im`cm, Zdomcm
{g H$aUo; _JcgJr ~mU Oodm`cm KmcUo. KmcUo hm YmVy
H$mhr Zm_mZm OmoSy>Zhr dmnaVmV. CXm. (Jmo>) H$mZmda KmcUo,
(_wcmcm) nm`mda KmcUo B. `m YmVyMo AW AZoH$ AmhoV, nU `m
gdmMm ^mdmW R>odUo, WmnUo, _mS>Uo, cmdUo Agm Amho.
KmcZ nw. YmoH$m; gH$Q>.
KmcZ KmcUo Amamon H$aUo; Ami KoUo.
KmcnmS>m nw. 1. {~Z{X$V (Xwg`mMm) KmV, Zme H$aUmam;
H$icm`m, AmJcm`m, KmVH$s _Zw`. 2. nhm : KmcdoS>m
Kmc{ngm nhm : KmcdoS>m
Kmc{ngo Z. doS>mMo T>mJ| ; ~mmH$mar YmaU Ho$cocm ~mdionUm, Iwino Um.
Kmc\o$S> r. Kmc_oc; Vi_i; H$m{hcr; (Vmn B`mXtZr) Ord
H$mgmdrg hmoD$Z earamMr hmoUmar Kmc_oc : "Zd{H$gc`Vnt VrOcm
ZrOdrVr& K{S>K{S> H$[aVo ho ^r_H$s Kmc\o$S>r&' - gmh 3.65.
Kmc\o$c r. (AmOmar _Zw`mMr hmoUmar) Vi_i; VJ_J; H$mgm{dgr;
H$m{hcr; Vmnm`m H$m{hcr_wio AmOmar _mUgmZo BVVV: Ho$coco
earamMo McZdcZ. (H$mo.)
Kmc{_c, Kmc_oc-cr r. 1. (Vmn B`m{XH$m`m `moJmZo hmoUmar
{OdmMr) VJ_J, Vi_i, H$mgm{dgr, H$m{hcr : "Zmam`U ZmXo
O`m{M`o R>m`t& ghO VoW| Zmht Kmc_ocr&' - VwJm 29. nhm :
Kmc\o$c. 2. VJ_Jr_wio (AmOmar _mUgmZo Mmcdcocr earamMr)
Midi, Mwi~wi : "{VMm Ord Kmc_oc Kmcy cmJcm.'- M 140.
3. nmoQ>mVrc jwYVm, H$mcdmH$mcd. 4. ({nmjmo^m_wio CgmgUo;
Cgmgm `oUo; (CH$mS>m_wio, C~m`m_wio earamMm hmoUmam) JXH$m;
[H$. Kmcw_ocw]
JX_XUo. nhm : M~T>~
Kmc_oc-cr r. 1. (dVyMm, H$m_mMm) KmoQ>mim, AVm`VnUm,
A`dpWVnUm, Jm|Yi. 2. YmXc; JS>~S>; JXu; Ym_Yy_; Yw_mir.
3. ga{_gi; gd EH$mV EH$ {_giUo; CcWmnmcW. 4. (c.)
EH$gmaIr _gcV, {hH$_V, `w$s, ~oV H$aUo; S>mdnoM IoiUo;
gmhgm`m, YmS>gm`m H$m_mV dV:cm JwVdUo; (CnOr{dHo$gmR>r)
AZoH$ CcmT>mcr H$aUo; _m_cV B. `dhmamMr AXcm~Xc,
KQ>dQ>Zm. 5. (EImXo H$m` OwidyZ, KS>dyZ AmU`mMr AZoH$
H$maMr) IQ>nQ>, _gcV, JS>~S>, YmXc. 6. gwairVnUo Mmcco`m
H$m_mV, H$_mV Pmcocm AS>Wim, ^J.
Kmc_oc-cr r. 1. `dhmamVrc, {hemo~mVrc A\$amV\$a, S>mdnoM,
KmoQ>mim, Jm|Yi, N>o$nOo, cnS>md, cwo{Jar. 2. ^mZJS>. (Jmo.)
Kmc_ocUo A{H$. Kmc_oc, CcWmnmcW, Jm|Yi, KmoQ>mim H$aUo.
Kmc_ocr r.Ad. hocnmQ>o; `oaPmam. (Jmo.)
Kmc_o`m-cr {d. 1. Kmc_oc, M~T>~, A`dWm H$a`mMm d^md

Kmd>

AgUmam. 2 Mid`m; IQ>nQ>r, ZmZm `w`m, {hH$_Vr H$mT>Umam,


`moOUmam; CcmT>mcr; H$maWmZr.
Kmcd({d)Uo C{H$. 1. {dd{jV Wir Agcocm (nXmW, _Zw`) Xya
H$aUo; H$mTy>Z Q>mH$Uo; hmH$cUo; hmHy$Z XoUo : "`mZm EH$Xm `oWyZ
KmcdyZ {Xc| hmoV.o ' - {d{j 2.4.3. 2. YmS>U;o nmR>{dUo; {nQ>miUo;
{Zamon XoUo. 3. (Ami, Amamon B`m{XH$mMo) {ZamH$aU, {ZagZ,
{Zamg H$aUo; H$mTy>Z Q>mH$Uo; (m`pMm B. Zr nmn B.) jmcZ H$aUo;
Zmhrgo H$aUo; YwdyZ Q>mH$Uo. 4. (ngm, gnmr B.) CYiUo, CS>dUo,
~o\$m_nUo IM H$aUo. 5. (doi, Amamo`, Vm` B. Mr) ZmgmS>r
H$aUo, AmigmZo XdS>Uo, Z> H$aUo. 6. H$mT>Uo; H$R>Uo; A{VH$mV
H$aUo : "Kmc{d {Xdgm dZmVar ~gw{Z&' - {d{d 8-6-120. 7.
(A~y, nV, gYr, cm^ B.) J_mdUo. 8. (H$m_, YXm B. Mr) ZmgmS>r
H$aUo; MwWS>m H$aUo; {dKmV H$aUo; _mVoao H$aUo; Ywirg {_idUo. 9.
(J.) (EH$m g`oVyZ Xwgar g`m) dOm, ~mX H$aUo; dJiUo; H$mTy>Z
Q>mH$Uo; H$_r H$aUo. 10. (EImm _Zw`mcm `mcm Om``m
{R>H$mUmn`V qH$dm _mJm`m H$mhr AVamn`V) nmoM{dUo; gmo~V
H$aUo; {Zamon XoUo; ~moi{dUo : "gmgw nVr H$mVm _yc `oH$ H$$Z&
Jhmgr ZoD$Z Kmc{dcr&' - am_Xmgr 2.138. 11. ({Xdm B.)
_mc{dUo; {dP{dUo : "aX{ZHo$, Kmc{dcmg {Xdm ?' - _ 13. 12.
(EImmda) hm H$aUo.
Kmcda r. Kma. (H$a, Hw$U.)
KmcdoS> nhm : Kmc{ngo
KmcdoS>m {d. doS>mMr ~VmdUr H$aUmam; ~mho$Z doS> nmKaUmam naVw
AmVyZ YyV, cwm Agcocm.
Kmcm nw. 1. hm; YmS>; Mmc; hma; _mam; N>mnm. ({H$. `oU,o KmcUo,
nS>U.o ) : "Wm~mo{Z Kmcm KmcVm H$m_|&' - EH$ZmW - ZaZmam`Um`mZ.
2. (EImmdarb) _moR>o gH$Q>; A[a>; Amnmr; KmV. ({H$. KmcUo.):
"gdd Zme OoU| Vmo `mh{Z H$moU dX Zdm Kmcm&' - _mo^r_ 7.35.
Kmcm _mX, MyH$, Xmof. - (VOm.)
KmcmKmcr r. (H$m_mMm) Jm|Yi, YwS>Jyg, Kmc_oc : "KmcmKmcr
Km{cVr {Z` gmgm& Q>mHy$ ~mB Zo{XVr hm Cgmgm&&' - gmh 7.106
Kmcm_ocMo A{H$. H$mgmdrg hmoUo; VJ_JUo; `mHy$i hmoUo. (Jmo.)
Kmcr \o$S>r r. cmdUo-nwgUo : "Kmcr \o$S>r {ZS>i& H$m H$ E Jm&' km 18.221.
Kmcw-`m, KmcnmSy> {d. 1. c~mS>rZo, \$gdo{JarZo `mnma, `dhma
H$aUmam. 2. Xwg`mcm Jmo`mV, noMmV, gH$Q>mV AmU`mMm d^md
Agcocm. 3. H$O B. $nmZo Xwg`mMo ` KoD$Z Vo ~wS>{dUmam.
KmcoS>m {d. doS>onUmMo gm|J KoVcocm. - (VOm.)
Kmd nw. 1. e, h`ma B. H$mZr Ho$coocm hma; dma; VS>mIm; AmKmV :
"hUmZr ZrgmZm Kmdmo XrYcm&' - Cfm 817. 2. (e, h`ma B.
H$m`m hmamZo Pmcocr) OI_; dU; Km`; jV. 3. (c.) (`mnmamV
Pmcoco) ZwH$gmZ, VmoQ>m, ~yS>; (YmV ~gcocm) Y$m; R>moH$a. ({H$.
~gUo, cmJUo, nS>Uo, ^aUo.) [g.KmV] (dm.) 0 cmdUo -

KmdK{dV

526 & _amR>r eXH$moe

(~m`H$s) (EImm nXmWmcm, Ym`mcm) CIirV KmcyZ hiyhiy


H$mS>Uo. {ZemUr Kmd KmcUo - 1. `wma^{ZXeH$ XwXw^r
dmOdUo; eyda MT>mB H$$Z OmUo : "Kmd Vohm KmVcm {ZemUt&
VoU| Xw_Xw_cr AdZr&' - h 22.24. 2. (H$nS>o YwVmZm) AmnQ>Uo,
MmonUo, YwUo : "nS>XmUrMm KmVcm Kmd&' - _gmn 2.22.
KmdK{dV nhm : KdKdrV
KmdQ (i)>Uo C{H$. 1. hiyhiy H$mS>Uo; gS>Uo; Hw$Q>Uo; hiyhiy Kmd
XoU;o AY}_Yw } _moS>U;o MwaUo. (H$mo.) 2. chmZer OI_ H$aUo; KgQ>U;o
IaMQ>Uo; PmOaUo; AmoaIS>Uo; hiyhiy hma H$aUo.
KmdQ>m nw. 1. (emZo, h`mamZo Pmcocr) OI_; jV; dU. 2. emZo
Pmco`m OI_oMr IyU; OI_oMm dU; M>m.
KmdQ>r nhm : Kmd 1 : "`mZo g_moa C`m am{hco`m ^m`mda Hw$hmS>rMr
KmdQ>r Q>mH$cr.' - hnm 38.
KmdQ>m nw. ZwH$gmZ; VmoQ>m; ~yS>.
(Jmo.)
KmdS>md nw. 1. EImXr Jmo> H$a`mcm AZwHy$c pWVr, `mo` gYr,
H$mc, gJ : "H$mi KoC ZoXr dmd& Amcm Vmo amI| KmdS>md&' VwJm 338. 2. H$MmQ>r; nH$S>; VmdS>; noM; AmdmH$m; S>mdnoM;
H$~Om; A{YH$ma : "hmVm Amcm KmdS>md& Am_wMm _m`~mn Xod&'
- VwJm 644. 3. `w`m; H$nQ>m`m e$cr; cwo{JarMo Cnm`;
N>o$nOo; H$mdm; S>md. 4. `Z; IQ>nQ>r; ~oV; {hH$_Vr. 5. Kmd;
hma; dma : "{ZdS>o KmdS>md& hmdm AJt&' - VwJm 2306 (dm.)

KmdmS>mdmV gmnS>Uo - VmdS>rV `oUo.


KmdUr nhm : KmdZ : "m nw`m nmo`m Kmd`m VoW| H$m` CU|&' A\$cm 57.
KmdUo C{H $ . ({d.) JmdUo ; gmnS> U o : "Jw $ CXma _mD$cr
em{Vgm`gmCcr& O`m Zam{g \$mdcr V`m{g {g{ Kmdcr&' {Z_m 1.33.
KmdXmd nhm : KmdS>md : "Amn`mH$S>rc{h KmdmXmdmMr cT>mB
ZmXaemhm`m Vw`m _mZVmV.' - noX 2.4.
KmdZ Z. XJS>mMr CIir; CIi; KmQ>dmBZ.
[g. JmdZ]
KmdZ-Zm nw. VmXim`m {nR>mMo Ho$coco nmoirgmaIo EH$ gpN> Im;
{YaS>o; Xmogm : "KmdZ nmVmo`m`m Amoir&' - _gmn 2.1.21.
(H$mo. amOm. hoQ>.)
Kmd_mar r. Km`nmV.
Kmdao Z. ImoH$S>mMo, gemMo ~ri.
Km{e(er)am_t r. 1. (Kmeram_ ZmdmMm nw`mVrc EH$ Owc_r
H$moVdmc gdmB _mYdamdm`m H$maH$sXuV hmoD$Z Jocm; Vmo VocJr
~mUmZm chmZ chmZ H$moR>S>mV Anm`mdmMyZ H$m|Sy>Z R>odrV
Ago. `md$Z) dmgmdamoY hmo`mBVH$s _mUgmMr JXu; XmQ>r;
H$m|S>_ma. 2. Km{eam_ H$moVdmc `m`m H$maH$sXugmaIm Owc_r
A_c, H$maH$sX; PmoqQ>JnmN>mB; H$aS>m A_c : "Mma {Xdg Kmeram_r
MmcdyZ KoVco`m Adm` n{S>V _S>irMr...' - {Z (Km{eam_).
Km`m (_mU.) nhm : Jmem

KmgJrg>>

Km>r r. (AmMm) Kmg : "AmMrgwm Km>r amS>o`mH$ OS> Pmcr.'


- VmoaU 19.
Km>r r. Kgm; ZaS>o : "Am{U H$mVS>mMm `mn H$$Z ngm {_idm`Mm
Vmo H$moUm`m Km>rV Kmcm`Mm?' - Ow_Z 4.
Kmg nw. 1. Vm|S>mV KmcyZ MdU H$aVm `oBc BVH$m Im nXmWmMm Ae,
n[a_mU; Vm|S>mV _mdoc BVH$m AmMm Jmoim; H$di. 2. Km`mV,
Om`mV Kmcm`Mm daUrMm hm, n[a_mU. 3. Om`m`m ^moH$mV,
IiJrV {KaQ>rnmer Xico Z OmVm {eH$ amhUm`m Xm`mMm g_wXm`.
({H$. YaUo.) [g. Jmg] (dm.) 0 CVaUo, H$mT>U,o {MaUo, _moS>Uo
- {eOdco`m AmMm, ^mVmMm KmgmEdT>m Jmoim KoD$Z `mda Voc
dJao KmcyZ d aoKmoQ>m H$mTy>Z AmMm drQ> Amco`m _mUgmd$Z CV$Z
- AmodmiyZ Vmo Kmg ArV qH$dm Kam`m ~mhoa Q>mH$VmV Vmo H$ma.
na`m _mUgmMr > Amcm cmJyZ ImUmamg AmMr {H$ig, drQ>
`oVmo Vohm hm H$ma H$aVmV. 0 H$aUo, ^aUo - (EImmcm) A{Ve`
N>iUo, gimo H$m nimo H$$Z gmoS>U.o 0 H$mT>Uo - Om`mV Xico Z
OmVm amhUmao XmUo H$mTy>Z Q>mHy$Z OmVo gm\$ H$aUo. 0 XoUo 1. {ddmhg_ma^mV OodUm`m doir Zdn[aUrV dYydamZr CImUo KoD$Z
EH$_oH$m`m Vm|S>mV Kmg KmcUo. 2. ^a{dUo; OoD$ KmcUo : "Kmg^a
XoUo Am{U H$mog^a ZoU| hr AdWm `m cmoH$mZm ZH$moer Pmcr Amho' Io`m. 0 hmoUo - An`er hmoUo. Kmgr Jy ImUo - (Ajae:)
(A ImV AgVmZm `m~amo~a {d>m ^jU H$aUo. CXm. EImXr AmB
OodrV AgVmZm {VMo _yc {V`m _mS>rda hJVo. Z H$iV, `m {d>M
o m
Ae Am~amo~a AmB`m nmoQ>mV OmVmo `md$Z) EImmgmR>r A{Ve`
H$> H$aUo, gmogUo; ha`Z H$aUo; IVm ImUo.
Kmg nw. JdV; dmicoco JdV; VU : "A[ad[a ea Oo{d A`wn[a Kmg&'
[g.Kmg, qh]
- _moH$U 14.61.
Kmg r. _mo`mcm N>oX nmS>`mZo dOZmV hmoUmar KQ>, Kg. [g.]
KmgH$Q> Z. (cmohma) EImXr dVy K> Ya`mMo JmdrgmaIo EH$ h`ma;
nH$S>. (H$mo.)
KmgH$Q>mC, KmgH$mQy> {d. (JdV H$mn`mMo H$m_ H$a`mcm cm`H$)
1. AS>mUr YqQ>JU; Yg_wg`m. 2. (Cn.) {~ZYmaoMr, ~moWQ>
Vadma, e. 3. (Cn.) {enmB; VadmarZo cT>Umam.
KmgH$mQ>Ur r. 1. JdVmMr H$mnUr. 1. gaH$mar O{_Zrdarc JdV
[\$m.]
H$mn`m~cMm H$a.
KmgH$mS>r r. JdV, H$S>~m, daU B.
KmgH$m_ Z. (gmoZmar) Xm{JZo KmgyZ `mZm {PcB Xo`mMo H$m_.
KmgHw$Q>H$m nw. {ZdmhmMo gmYZ : "g~Y amoQ>r EH$mcm Jocr Iar nU
BVamZm KmgHw$Q>H$m H$mhrVar nm{hOo.' - JmJm 28.
KmgImD$ {d. (Cn.) Am`Vo Im`m{edm` Xwg`m H$emH$S>ohr cj Z
XoUmam (Hw$Qw>~mVrc EoXr, {ZmoJr _Zw`).
KmgJhmU Z. JhmUmMm EH$ H$ma. `mV `mOmEodOr JhmU Q>mH$co`m
O{_ZrMo Cn YZH$moZo `m`Mo AgVo.
KmgJrg r. H$Q>H$Q> : "H$m_mMr~r cB KmgJrg.' - XwJm 36.

KmgKmB

_amR>r eXH$moe & 527

KmgKmB r. JS>~S>; YmXc : "Ho$VH$amMr Oodm`Mr KmgKmB gw Pmcr


H$s...' - _rMho - 56.
KmgKrg nhm : KmgmKrg
KmgQ>Uo C{H$. 1 KmgUo; IaMQ>Uo; IadS>Uo; KgQ>Uo. 2. (c.)
~wMmS>Uo; cw~mS>Uo; ~wS>dUo; ZmJdUo.
A{H$. (Kmgco OmUo, KgdQ>Uo `md$Z) (EImmg `mnmaYmV)
[g. Kf]
~yS> `oUo; R>moH$a ~gUo; VmoQ>m hmoUo.
KmgU r. (`mnmamV Amcocr) Kg; ~yS>; ZwH$gmZr; VmoQ>m. ({H$.
(H$mo.)
~gUo, cmJUo, `oUo.)
KmgUr r. 1. Kmg`mMr, OmoamZo nwg`mMr, KmgQ>`mMr, CQ>`mMr,
COmim Xo`mMr {H$`m; Kmg`mMr {H$`m. 2. `mZo Kmgm`Mo, COmim
m`Mm Vmo nXmW; Kmg`mMm nXmW. CXm. AJKmgUr; XmVKmgUr.
3. (^mS>r B. Kmg`mg Ho$cocm) JdV, nmZo, H$m`m B`m{XH$mMm
MmoWm. 4. (c.) H$MmH$Mr; KmgmKmg; {OJ{OJ; H$Q>H$Q>;
^mS>m^mS>r; MH$_H$. 5. JmOUyH$; OmM; N>i.
KmgUo C{H$. 1. KfU H$aUo; MmoiUo; OmoamZo nwgUo, gm\$ H$aUo; KmgQ>U.o
2. IaS>Uo; {MaS>Uo; Amoa~S>Uo. 3. amJo ^aUo; H$mZCKmS>Ur H$aUo;
IaS>n>r H$mT>Uo; IS>gUo. 4. dmX{ddmX, MMm, ^d{V Z ^d{V,
H$m`mHy$Q> H$aUo. 5. (EImmcm `dhmamV) \$g{dUo; ~wS>{dUo;
~wMmS>Uo. 6. (c.) nwZ:nwhm (EImm A`mgmMr) Amdmr H$aUo;
KmoH$Uo; nmR> H$aUo. 7. nT>dZy V`ma H$aUo; nT>{dUo; _ohZVrZo A`mg
H$aUo, H$a{dUo. 8. COmim XoUo; JO Kmc{dUo; Amdmr H$$Z (kmZ
B.) V`ma H$aUo, VmOo R>odUo.
C{H$. 1. Kmgco OmUo. 2. (c.) (EImmer) ^mS>Uo; PJS>Uo;
MH$_H$ hmoUo; IoQ>Uo; nYm H$aUo. 3. KmgmKrg H$aUo; AmJh,
AQ>, h>> YaUo; AmoTy>Z YaUo. [g. KfU] (dm.) KmgyZ KoUo 1. ({ZameoZo, gVmnmZo, {Z\$i Pmco`m _gamZo) hmV MmoiUo,
Mwa_wiUo; MS>\$S>Uo. 2. gmogUo; ghZ H$aUo (ZwH$gmZ, Xw:I).
KmgV ~gUo - naV naV VmoM _wm gmJUo; CJmiV ~gUo.
KmgXmUm nw. 1. g`mcm JdV d daU nwad`m`m IMmgmR>r ~gdcocm
H$a, IS>Ur. hm H$a _amR>o _wcI
w {Jar`m H$mimV dV:`m cH$amgmR>r
ey `m JmdmVZy dgyc H$arV. hm ngm, Ym`$nmZo dgyc Ho$cm OmV
Ago. `mcm _oOdmZr Agohr hUV : "O_rZr`m Cnm_mU| XmoZnM_me
{hgm KmgXm`m`m nmZo dgyc Ko`mMm Iw Jmdmet R>amd Ho$cm.' JmJm 8. 2. (gm_m.) ga~amB; XmUmdaU; nmh`mMr ~S>XmV.
KmgXmUm nw. OZmdamZm m`Mo JdV, XmUo B.
KmgnmQ>u r. Am`g_mOmVrc emH$mhmar nj. : "cmcm _wZeram_ ho
KmgnmQ>uMo' - JwOJmo 312.
Kmgnyg r. gm\$g\$mB; gH$ma : "namH$moQ>rMr Alm nocUo _cm
e` hmdo Aer _mPr Kmgnyg lr. Hw$cH$Uu `m`m ghdmgmV
Pmcr.' - _mMy 251.
Kmg\$i Z. (dZ.) \$imMm EH$ H$ma. JdVm`m \$imMm H$ma.
Kmg_wQ>H$m nw. {nemmMm Cnd Q>mi`mgmR>r, `mZm gVw > H$a`mgmR>r

KmJ

~mhoa Q>mH$m`Mm AmMm Jmoim. ({H$. XoU,o Q>mH$Uo, CVaUo.)


KmgcH$S>r r. Mmam, Ym` d ganU. Aer KmgcH$S>r _wcImVyZ
g$sZo Jmoim H$a`mMm g`mMm OwZm [admO Ago : "... cmoH$ `oWyZ
{~Xm H$amd| H$m H$s hm mV gaH$maMm KmgcH$S>r Imco cmoQ>cm OmBc.'
- noX 20.54.
KmgcoQ>, KmQ>oc, KmgVoc Z. Ho$amogrZ Voc; amHo$c: "KmQ>>oc nm`Oo
~mQ>cr ^$Z.' - {_amg 118.
KmgmKmg r. 1. nwZ:nwhm KmgUo. 2. (c.) Zoh_r IS>gmdUo;
IaS>n>r H$mT>Uo; H$mZCKmS>Ur H$aUo. 3. ~mMm~mM; H$cmJV;
[KmgUoMo {.]
H$Q>H$Q>.
KmgmKrg r. 1. ~mocmMmcrV AmoT>yZ YaUo; VmUyZ YaUo; Ic; hmV;
{OH$sa; {KgKrg H$aUo. 2. dmX{ddmX; MMm; H$m`mHy$Q>. 3. (nYm,
_ga B`m{XH$mZr hmoUmar) H$MmH$Mr; MH$_H$; ^mS>m^mS>r. ({H$.
H$aUo, _mS>Uo, cmdUo.) 4. g`mMo {H$aH$moi ho. [KmgUoMo {.]
KmgmnwgMo A{H$. 1. MmH$er H$aUo. 2. KmgmKrg H$aUo. (Jmo.)
Kmgmnyg r. MmH$er. (Jmo.)
Kmgmar nw. (gmoZmar) KmgUmam; _moVr dJaodarc IaS> KmgyZ `mcm
AmH$ma d VOocm XoUmam.
KmgmdUo A{H$. (AmOmamZo AWUmda) {IVnV nS>Uo, Ae$ hmoV
OmUo. (Jmo.)
Kmgr r. H$>; mg; Xw:I : "nm{n`mMr Kmgr H$m cmdmdr& Vmo nmnm{dZm
[H$.]
AgVm&' - {H$nw 2.9.22.
Kmgr Z. "aJ{d`m H$moao ao{g_mMo H$mnS>' - (VOm).
Kmgrd {d. Kmgcocm; IaS>cocm; KmgQ>cocm.
Kmi r. (nm`m`m dmhmZo, OmoamZo nS>cocm) Amohi; Ki; Ma;
ImM. (H$mo.)
Kmi {d. 1. Jhmi; Jmhmi; A`dpWV; KmoQ>m`m; Jm|Y`m; {dgamiy
(_Zw`); AVm`V; {dH$irV; Jm|Yi`w$ (H$m_, YXm, H$mJXn
(Jmo.)
B.). 2. Jm\$sc; ~oew; Ag~.
KmiKmoi nw. 1. (~oV, _gcV, dVy, H$m_ B.Mm) Jm|Yi; KmoQ>mim;
{IMS>r; A`dWm; JmocH$ma. 2. YmXc; JS>~S>; hamUJV.
KmiU r. KiU; (q^V, ~mY, YaU `mVrc) ^oJ; ^JXmS>; qIS>;
qIS>ma. ({H$. nS>Uo, hmoUo.) (H$mo.)
KmiUo A{H$. (_mo`mMo doOo, H$mZmMo {N>) _moR>o, gc hmoUo; KiUo.
[g. Jha]
KmiUo g{H$. J_mdUo; hadUo; ^c`m OmJr R>odUo; JhmiUo.
A{H$. 1. {dg$Z KmoS>MyH$ H$aUo; Jm|Yi`m_wio MwH$Uo, KgaUo;
~ogmdYnUo \$gUo. 2. AmS>_mJmZo OmUo; ^Q>H$Uo; ^cVrH$S>o OmUo.
KmimOUo A{H$. MwH$Uo; gmS>Uo. (Jmo.)
KmimnS>Uo A{H$. 1. gmS>Uo; Jhmi hmoUo. 2. {T>co nS>Uo. (Jmo.)
KmJ r. 1. XIc{Jar; gmdYmZVm; OmUrd. ({H$. R>odUo, amIUo,
YaUo, AgUo, amhUo.) : "`mcm _oOdmZrMr KmJhr ZhVr.' AV^m 135. 2. AmR>dU; gB; _aU; `mX ({H$. `oUo, AmR>dUo)

KmJ

528 & _amR>r eXH$moe

Xmohr AWu gm_m`V: AH$aU$nr `moJ H$aVmV. (VOm.)


KmJ {d. 1. H$mhr EH$m Jmo>r{df`r AJr gm_` AgyZ aS>`mMm
d^md Agcocm (_Zw`); aS>m; H$moUr ngm _m{JVcm AgVmZm,
H$m_ H$am`cm gm{JVco AgVmZm ZmH$maUmam; _mKma KoUmam; aS>JmUo
JmUmam. 2. aS>dm; WmoS>mem BOoZo _moR>r AmaS>mAmoaS> H$aUmam.
(H$mo.)
KmJMmio nw. Ad. 1. (ngm Xo`m{df`r, H$m_ H$a`m{df`r Aj_Vo~c)
Hw$aHw$a; {na{na; aS>JmUo. 2. (WmoS>mgm Y$m cmJ`mZo Xw~`m, Ae$
m`mMo) Ho${dcdmUo d _moR>mZo AmH$moe H$aUo; qH$H$mir.
KmJaUo A{H$. Km~$Z, JmJ$Z OmUo; ^`^rV hmoUo; KmoQ>miUo;
[g. Jh > JmJh = JmJaUo]
^m~mdUo.
KmJem nw. Jm|Yi; H$Q>H$Q>; dmX; Kmoi; VQ>m; ~IoS>m : "KmJem KmcrV
[d.]
Amhm|. {ZJ_ Amko_mUo hmoBc.'-noX 33.374.
KmJm {H${d. Ymo Ymo nm`mZo ^$Z : "nmUr d$Z nS>V| O{_Zr Jo`m
KmJm&' - dcmo 21.
KmJmdUo, KmJmBUo A{H$. ^rVrZo JmJ$Z, Jm|YiyZ OmUo; gwMoZmgo
hmoUo; ^m~mdUo; JmJaUo : "VerM KmJmBcr {V`| EH|$ doi|&' ^mE 322. (d.)
KmJwgUo A{H$. MmMnS>Uo : ">r OmD${Z {Z:eoI& AY Omcm KmJwgo&'
[g. Kf]
- _Am{X 2.42.
KmJyS> nw. \w$cmVrc J>m, H$X (`mcm nmH$`m \w$Q>co `m AgVmV Vmo);
(H$_im`m) nmH$`m Jim`mZVa am{hcocm J>m, XmS>m. (H$mo.)
KmKaUo nhm : KmJaUo
KmKdgUo g{H$. emoY H$aUo : "Oo _Zm H${cVm Hw$dmS>|& KmKd{gVm
~wr ZmVwS>o&' - amOm 5.67.
KmKw(Kmo)(Jmo)gUo C{H$. 1. KmgmKrg H$aUo. 2. ~maH$mBZo emoYUo;
{M{H$gmnydH$ N>mZZr H$aUo : "Oo _Zm AmH${iVm Hw$dmS>|& KmKw{gVm
~wr ZmVwS>o&' - km 5.67.
KmMr nw. Vocr.
KmQ> r. KQ>m : "Eogr`m _hm_o`mMm H$nmir Kmcr KmQ>.'-crMC 51.
KmQ>m nw. nmM hmV cm~rMo EH$ OwZo _mn. (Jmo.)
Km>m nw. ImS>rMo Imao nmUr eoVmV {ea`mgmR>r R>odcoco Xma. (Jmo.)
Km`mc Z. KmgcoQ>; amHo$c; Ho$amogrZ. (Hw$.) [B. Jg + AmBc]
KmgmdMo A{H$. Kmg _maUo. (Jmo.)
{KCXo Z. XwYmnmgyZ Ho$co OmUmao EH$ no` : "Vo Am{X Hw$_mar {dZmoX| & _hmH$dr
ZdagmMo {KCXo & noho XoC{Z n[a`oXo & AZwh{V eXt&' - Zd 9.
{KJmdUo A{H$. Km~aUo : "... XmoJo Imct _moMmg R>o{dco hmoVo VoM
YmVrZo {KJmD$Z g^mOr amOo `mMo {ZemU KoVc|.' - noX 10.50.
{KJr r. Vwi`m, Am|S>Ho$, ~S>mco B. CM MT>d`mgmR>r Ho$cocr XmoZ
cmH$S>mMr H$Mr; dmH$co`m, H$bco`m PmS>mcm Yra, AmYma
Xo`mH$[aVm cmdcocr H$Mr. (amOm.) (dm.) {K`m cmdUo (Ag_W, ZmIyf _Zw`mg EImXo H$m_ H$a`mMr) CR>mdUr XoUo;
MoV{dUo; aS>VamD$V KmoS>mda ~g{dUo.

{KgmS>KmB

{KKmdUo A{H$. XwadWm hmoUo; XwXem hmoUo; dVmJUo; {dn hmoUo :


"nR>mU amo{h`mV H$mht AdWm am{hcr Zmhr. ~hV {KKmdco AmhoV
d AOrOr H$$Z nm`m nS>VmV.' - qhXI 1.55.
{KQ>H$Zm {H$. 1. {JiUo. 2. ImUo. (PmS>r)
{K>r r. {KaQ>r; doT>m; \o$am. (Jmo.)
{KU{KU r. H$Q>H$Q>; {Ma{Ma : "AVw[aH$m nwfmMr& amoO Kat {KU{KU&
H$mo`m ~mUmZ doS>m& Ag cmdc cJrZ&' - dcmo 44. (d.)
{KZ{K`m {d. Hw$a~ya H$aUmam. (PmS>r)
{KaJrg-gm nw. H$sS> cmJco`m cmH$S>mMo nrR>. nhm: {H$a{H$gm
{Ka{Ka r. H$miOr : "{Q>iH$mZmhr KamMr {Ka{Ka dmQ>V hmoVrM.' _{M 30.
{Ka{KaMo A{H$. 1. Koar `oUo, 2. {\$aV amhUo; JaJa {\$aUo. (Jmo.)
{Ka{KamQ> nw. (OmVo B.Mm) KaKamQ>; KaKa AmdmO. [d. {KaMo {.]
{Ka{Kao Z. chmZ _wcmMo IoiUo; {^a{^ao, {Ja{Jao.
[d.]
{KaQ> Z. aS>mQ>JmS>Jo.
{KaQ nw. 1. ^mV ^aS>`mMo OmVo; _moR>o OmVo. (amOm. Hw$. Jmo.) nhm :
KaQ>. 2. doT>m; \o$am; Koa; JamS>m; {KaQ>r : "VoW| A{cHw$cmMm {KaQ&>'
[g. Ka>]
- H$Wm 1.1.14.
{KaQ>-Q>r r. (OmVrVrc) KamJ{UH$ EHo$H$ _mUgmcm {Xcoco OodU;
_oOdmZr. (H$a.)
{KaQ>Uo g{H$. KaQ>mV ({KaQ>mV), Om`mV Ym` B. KmcyZ ^aS>U.o (amOm.)
{KaQ>Uo A{H$. {\$aUo; Kw_Uo : "`mMmM {dMma `m`m S>mo`mV {KaQ>V
hmoVm.' - dmZJr 27.
{KaQ>r r. 1. OmVo; KaQ>r. 2. dVwi
mH$ma {\$aUo; \o$ar; {JaH$s; {JaH$mS>m;
^_U ({H$. KmcUo.) : "ZmZm AdVmam`m {KaQ>r& d`o KoV
na_m_m&' - h 18.172. 3. digm; \o$am. ({H$. KmcUo.)
4. hocnmQ>m; `oaPma; \o$ar; ({Z\$i Pmcocr) Ion. 5. JV;
(nmo{cgmMm) {\$aVm nhmam. 6. cnV N>nV, Mmo$Z, cnyZ {JaH$s
[g. Ka>]
KoUo; {JaH$s KoV Q>ohiUo. nhm : KaQ>r
{KaV Z. Vyn :"AmV emo^Vr {KaVmMr dmQ>r...'-Ogm 613.[g. KV]
{K>{n> r. KmgmKrg : "Aer XmoZMma {Xdg {K>{n> Omcr.' - _Bgm.
{Kg{Kem {d. {Kg{Kg, KmgmKrg H$a`mMm d^md Agcocm.
{Kg{Kg, {KgKrg nhm : KmgmKrg
{KgU Z. KmgUo; KfU; KmgUr : "Ar gH$im R>mB Amho& H$R>rU
{KgUt JQ> hmo`o&' - Xmg 16.5.20.
{KgUr r. 1. KmgUo : "dm`mo{M H${R>U {KgUr& VoWo {Z_mU Pmcm
dhr&' - Xmg 12.1.2. 2. KmgmKrg.
{KgUo g{H$. (A{e>) KmgUo.
[g. Kf]
{Kgm, {Kgcr {KgmS>r nw. cmohmaH$m_ H$aUmar EH$ ^Q>H$s OmV;
`h `m OmVrMm _Zw` : "{Kgm MVw AnmS>|gt&' - JWamO 2.60.
{KgmS>H$m_ Z. {KgmS>mMo H$m_ : "Vm~Q>H$m_ AJa {KgmS>H$m_ H$$Z
nmoQ> ^aUmao {Znmn Vo OmoS>no!' - nmny 38.
{KgmS>KmB r. \$mOrc JS>~S>; CVmdionUmMr H$Vr.

{KgmS>m

_amR>r eXH$moe & 529

{KgmS>m {d. H$R>moa; amH$Q> : "`mMm {KgmS>m Pmcocm Moham .... nmhZ
cmoH$ nmJco' - nw 115.
{Kgm nw. (Hw$Vr) Hw$VrVrc EH$ S>md. `mV Amn`m EH$m hmVmZo
OmoS>rXmam`m ~aJS>rd$Z hmV KmcyZ Amn`m OmoS>rXmam`m
_mS>rOdi cmJ Yam`Mr ZVa Amn`m Xwg`m hmVmZo OmoS>rXmam`m
Amn`m Odi Agco`m hmVmMo H$mona Y$Z `mcm AmoTy>Z MrV
H$am`Mo. `m S>mdmcm {Kgm hUVmV. `mMo {Kgm MVwaqeJr,
[g. qhg]
Zmb_mo`mMm B. AZoH$ H$ma AmhoV.
{Kgm nw. R>mogm : "`mZ {H$em`m ZmH$mda {Kgm _macm.'- nYmo 44.
{Kgr r. EH$m ~mOyZo \$aH$Q>V Om`mgmR>r (JmS>r`m) AmImcm
MmH$mEodOr ~mYcoco {Vano cmHy$S>. (d.)
Kr Z. Vyn.
[qh.] [g. KV]
Krd nw. IaoXr H$aUmam.
KrdHo$Ur nw. Vyn {dH$Umam : "ImoV Hw$U~r XmUo XmUr& Krd Ho$Ur&' Xm{d 70.
Kr(Ko)da nw. \o$gco`m a`mMo ViyZ, nmH$dyZ Ho$coco nwargmaIo n$m.
[g. KVda]
Krg r. KQ>; PrO : "earao Krg gmhmU|& XwOZmgt {_imoZ OmU|&
qZXH$mg CnH$ma H$aUo& hm gdJwU&&' - Xmg 2.7.69.
KwB r. 1. AidmMm H$mXm; AiHw$S>r. (Zm.) 2. H$mo`; AR>moir,
~mR>r. (Zm. d.)
KwB r. amV{H$S>m. (d.)
[d.]
Kw$ {d. H$mimHw$>; Kmoa; {Z{~S>; KZXmQ>.
(Zm.)
KwJKwJr r. J`mMr KmQ>r, H$R>_Ur `m`m ImcMm ImocdQ> ^mJ.
KwJam nw. (Zm{dH$) Mma _moR>o OmS>o Xmoa KoD$Z `mMm EH$ _moR>m ZmS>m
(Jc~Vm`m Cn`moJmMm) H$a`mMr {H$`m. `mgmR>r EH$ cmH$S>r
MmH$Q>rMo ` AgVo. (amOm.)
Kw (Kw) JamdUo A{H$. 1. (m.) {MSy>Z, gVmnyZ (EImm`m) dgH$Z
AJmda `oUo; (EImmda) VwQy>Z nS>Uo. 2. YwS>H$mdUo.
KwJar r. 1. Z ^aS>Vm, gmcrgH$Q> {^OdyZ {eOdcoco ({deofV:
{Xb Ym`; {eOdcoco ha^ao, H$S>Ym`; ha^`mMr Cgi. 2. MUo,
Vya, dmQ>mUo B. Mr Cgi. (d.) 3. Ym`mMr, {nH$mMr _iUr
Pm`mZVa H$_m{dgXma, nmQ>rc, gaH$ma `mZm eoVH$ar h$mXmIc
XoV AgV Vmo dmQ>m : "`mdar nmQ>rc Hw$cH$Uu `mMr& H$m` arV na^mam
Zo_UwH$sMr& KwJar qH$dm ~cw`mMr& Vo cmdUrda H$moUo {dYr&&' nJmf|Xw 4. (c.) c`me; \$m`Xm; dmW gmYoc Aer n[apWVr :
"{OH$S> o Kw J `m {VH$S> o CX`.'- Omo \ w $ 142. [H$. Jw Jar ]
(dm.)KwJ`mMm `m` - KwJ`m hmVmV KoD$Z ~mobUo; {X`
H$a`mMm EH$ H$ma : "KwJ`mMm `m` EH$sH$S>o R>odyZ AmYt XoenmS>o
d Hw$cH$Uu `mMm d IS>oamd `mMm `m` `mdm.' - no_ 483.
0 nmIS>Uo - _wcmcm Xodr `oD$Z ~`m Pm`mda Xodr`m XodimV
H$am`Mm {dYr. (dm.) EImm`m gQ>r`m KwJ`m ImUo,
Imo`m AgUo - EImmnojm kmZmZo d AZw^dmZo A{YH$ MVwa

KwQ>Zm>

d mT> AgUo; d`mZo _moR>m AgUo. (gQ>r`m {Xder _yc O_`m`m


ghm`m {Xder - gQ>r XodrMr nyOm H$$Z {Vcm KwJ`mMm Zdo
XmI{dVmV, AmVo>mZmhr KwJ`m dmQ>VmV, `md$Z) EImm`m
gQ>r`m, ~ma`m`m KwJ`m Imocm _Zw` `m (Xwg`m) _Zw`mnojm
AZw^dmZo, d`mZo, kmZmZo nwH$iM A{YH$ AgUma. `mcm chmZ
_mUgmZo {eH$dy Z`o.
KwJ$ nw. _moJ`mMr EH$ OmV.
KwJ$ nw. KwJQ>; Km|JVm.
KwJm nw. nyUnUo C_ccocr H$ir; \y$b.
KwJm nw. N>namda KmVco`m ^mVoUm`m Ow`m n|T>m; Kamdarc VUmMr
Hw$OH$s n|T>r, JwS>r. (H$mo.)
KwJr r. nmD$g B`m{XH$mnmgyZ gajUmW S>mo `mda Kmcm`Mr ~wUgw mMr,
gIcmXrMr Km|Jr, Imoi; ~wUwgmMo {eamU; ~ZmVrMr Hw$Mr.
[\$m.Hy$H$s]
KwJr r. dm`mMm PnmQ>m; dm`mMr dmdQ>i; ^modar. (H$mo.)
KwJr r. qH$H$mir; H$H$e Amamoir; qH$Mmir.(H$mo.)[g.Kw = AmoaS>Uo]
KwJr, KwJy_ r. Kw~S>. (Jmo.)
[g. KyH$]
KwJy nw. amJ; Kwgm. (d.)
KwKar nhm : KwJar
KwKw(Jw)~mi Z. AOmUVo _yc, coH$$; Hw$Hy$~mi; chmZ _yc.
KwKy r. Kw~S>, nmadm, hmocm B`m{XH$mMm AmdmO; KyH$ma. [d.]
KwKy-Jy {d. chmZ; {M_wH$co; N>~H$S>o; Hw$Hw$co (_yc AWdm nmoaH$Q>nUm
AJr Agcocm _moR>m _wbJm qH$dm _wcJr).
KwKy {d. IwOm; Xw~im (_Zw`).
KwQ> nw. ~h_VmZo Ho$cocm R>amd. (Jmo.)
KwQ>H$Z-H$a-{XZr-{Xer {H${d. 1. KwQ>`mgaer; JQ>H$Z; nmUr
B. {Ji`m`m AmdmOm_mUo ({H$. {nUo). 2. EH$X_; IwQ>H$Z.
[d.]
({H$. OmUo.)
KwQ>H$m nw. JwQ>H$m; nmUr, B. nmVi nXmWmMm KmoQ>; AmdT>m; Myi. ({H$.
[g. KwQ>]
KoUo.) nhm: JwQ>H$m
KwQ>H$m nw. EImXo H$m_ H$aVmZm Ad`d{deofmcm Acm{H$H$ e$s
`o`mH$[aVm `moJr, ~amJr cmoH$ Vm|S>mV Ya`mH$[aVm Or Jmoir XoVmV
Vr; JwQ>H$m; Jw{Q>H$m; JwQ>r; VmBV; JwS>r. nhm : JwQ>H$m : "H$mhtZm
H$mhr `Z hmdm& nydO ZohWw O{Q>i ~mocmdm& KwQ>H$m ~Zdmdm
[g. Jw{Q>H$m]
H$s MwQ>H$m&' - Xm{d 260.
KwQ>KwQ>-Q>m {H${d. KQ>mKQ>; KQ>KQ>m. nhm : KQ>KQ> [d. KwQ>Mo {.]
KwQ>Uo; KwQ>H$Uo A{H$. ghZ H$aUo; {JiUo : "ZmZm {Z ~`mZ _m`m
Kw{Q>c _m`mgmR>r&' - Vrgm 299; "Mma _{hZo KoVco KwQ>Hy$Z&' Ehmoam dmgwXod 28.
KwQ>Zm Z. (Hw$Vr) Hw$VrVrc EH$ S>md. Amnco Xmohr hmV OmoS>rXmam`m
Amn`m ~mOy`m ~JcoVyZ KmcyZ ~mhoarc hmV XS> Y$Z AmoT>m`Mm
d Amn`m nm`mMr Zir `m`m _mZoda R>odm`Mr Am{U `mMm
Yacocm XS> AmoTy>Z d _mZoda nm` XoD$Z `mcm MrV H$am`Mm.[qh.]

KwQ>_(_w)iUo

530 & _amR>r eXH$moe

KwQ>_(_w)iUo A{H$. 1. a|JmiUo; AS>IiUo; _mJo-nwT>o H$aUo.


2. JwQ>_iUo; Jwa_iUo. 3. AVH$miMr KaKa cmJcr AgVmZm mU
[g. KwQ + c>]
Z OmVm KmoQ>miV amhUo; Ord AS>H$Uo.
KwQ>amU {d. A{Ve` KmUoaS>m (dmg); XwJY`w$. (Zm.)
KwQ>diUo A{H$. 1. AVH$mi`m doXZmZr `w$ hmoUo; AmMHo$ XoUo;
VS>\$S>U;o mU Om`mMr nmir `oU.o 2. mU H$R>mer `oU.o 3. (EImm
_Zw`m`m, nXmWm`m CH$R>_o i
w )o Km~ao hmoU;o Km`Hw$VmdUo.
KwQ>m nw. JwR>m; EH$ H$maMo AmV. (~o) nhm: JwR>m, JwR>o
KwQ>r r. 1. JwQ>r; Om`\$i B. AmfYo CJmiyZ `mV XyY KmcyZ Vmm
_wcmcm nmOm`Mo {_lU: "Zmht {XYcr KwQ>r dhVo&' - XoH$UO_
(nX) 53. 2. `moJr, ~amJr XoVmV Vr AO~ e{$Xm`H$ Jw{Q>H$m;
{grZo _Vacocr Jmoir. nhm: JwQ>H$m, KwQ>H$m, Jw{Q>H$m [g. JwQ>r
= Jmoir](dm.) 0 XoUo - ^maUo; ^m|XUo; ^wcdUo; ^wai KmcUo;
_mohZr KmcUo. 0 ~gUo - (Jw{Q>Ho$Mm) n[aUm_ hmoUo; A_c {Xgy
cmJUo, cmJy nS>Uo.
KwQ>r r. 1. chmZ Am~m. 2. EH$ PmS>. (PmS>r)
[g. JwQ>r]
KwQ>r r. CgmMo noao, H$mS>o.
KwQ>r r. _mXH$ nXmW, no`; _; Xm$; Zem; H$\$ : "`mM gw_mamg
IS>oamdmMo KwQ>r KoUo dmT>V Mmcco...'- Xodr lr A{h`m~mB 54.
KwQy> Z. gemMo {ncy. (_mU.)
KwQy>KwQy> {H${d. KQ>mKQ>.
KwQ>o Z. CS>Xm`m S>mirMo {hadr {_aMr R>oMyZ d H$moqW~ra KmcyZ Ho$coco
nmVi H$mcdU.
Kw> Z. mUmoH$_U hmoVmZm H$R>mVyZ {ZKUmam AmdmO.
[d.]
{H${d. KwQ>H$Z; KwQ>{Xer.
Kw>m nw. _wR>rV XmSy> Y$Z XmSy>`m H$aJirH$S>rc ~mOycm nwT>o AmUyZ
XmSy>da {Mr ({dQ>r) R>odm`Mr d Vr XmoZXm CS>dyZ `mM ~mOyZo nwhm
{Mr _mam`Mr. `mcm Kw>m hUVmV. (H$a.)
Kw>m {d. R>|JUm; R>|Jy; ~w>m; {J>m. (d.)
KwS> nw. Kw_Q>. (Jmo.)
KwS> Z. (H$m|~S>m B`mXtMo) IwamS>o : "KwS>mV H$m|~S>mZo Amadm`cm
gwadmV Ho$cr.' - VmoaU 137.
KwS>Jo Z. Kw~S>. (amOm.)
KwS>Uo A{H$. _aUm` BOm hmoUo.
[g. JwS>]
KwS>Uo A{H$. (dmg-{ZOUo, OodUo, _aUo B. H$am`cm) {g hmoUo;
(dmg, AZVdmMm dmg H$a`m`m) ~oVmV AgUo. [g. KQ>]
KwS>dmo nw. eoVmcm nmUr Xo`mH$[aVm Xmohr ~mOyZm XmoZ XmoZ Xmo`m
~mYcocr, EH$ hmV cm~rMr MnQ>r Q>moncr. `m Q>moncrZo XmoZ Bg_
S>~`mVrc nmUr da eoVmV \o$Hy$ eH$VmV. (Hw$.)
KwS>m nw. H$ig : "AmB gmoZoar VwOm KwS>m&' - Kmcmo 54. (H$mo.)
KwS>m-S>m nw. daJi OmVr`m VmXimVrc EH$ H$maMm VmXyi.
KwS>mKyS> r. (Om`mcm, H$m_ H$a`mcm) {g, V`ma hmoUo; dmgmcm
Om`m`m doiMr (_mUgmMr, neyMr) {gVm, V`mar, gmrH$aU.

Kw~S>

[KwS>UoMo {.]
(amOm.)
KwS>m-S>r nw. r. eoVmMm {d^mJ. (Jmo.)
KwS>r r. H$~wVaImZm; IwamS>o; nhm : KwS>
KwS>o-S>m Z. nw. AmH$mamZo AYdVwimH$ma d CM Ago eoVmcm nmUr
Xo`mMo EH$ H$maMo gyn. nhm : KwS>dmo
Kw> Z. 1. ({IVm `o`m`m doiMm) nmoQ>mV hmoUmam JS>JS> AmdmO.
[d.H$. Jw>]
2. _oKJOZm; {dOmMm H$S>H$S>mQ>; JS>JS>mQ>.
KwU nw. cmHy$S> H$moaUmam EH$ {H$S>m : "H$ IQ>dmJ OwZo KwU| {c~{S>co ho
[g. KwU]
IS>J H$Mo H$at&' - {Z_m 1.66.
KwUKwUm nw. ZmH$nwS>mVrc nS>mMm ImcMm _mgc ^mJ; ZmH$mVrc
EH$ Ad`d; JwUJwUm; KmoiU; KmoUm.
KwUKwUmQ> nw. Km| Km| Agm AmdmO : "KZw dmOo KwU KwUm&' -kmJm 263.
KwUm nw. 1. (gmoZmar) gmIirMm, Xm{J`mMm Xwhoar Xwdm; AmdiJmR>
(`mMm AmH$ma i gmaIm AgVmo). ({H$. XoUo.) 2. {~aS>o; J|X; noM;
~m|S>r; _Ur (VmoS>m B. Xm{J`mMm). 3. XmoamMr, gmI`mMr EH$mV
EH$ JwVdyZ (emo^ogmR>r) Ho$cocr _moR>r JmR>, Jm|S>m, Pw~H$m.
4. cmH$S>mer cmHy$S> OmoSy>Z Vr cmH$S>o VoWo K> amhmdrV Agm
~mY`mMm H$ma. 5. (CVaUrda doJ H$_r H$a`mgmR>r) JmS>r`m
MmH$m`m _mJo Kmcm`Mm cmH$S>mMm XmS>m, H$mR>r, IaS>r. ({H$.
KmcUo, cmdUo.) 6. (c.) AS>Wim; Imoi~m. 7. gmIirMr EH$Q>r
H$S>r. - (VOm.) (dm.) 0 KmcUo - AS>Wim H$aUo; Iri KmcUo;
``` AmUUo. 0 KoUo - EImXo AmoPo K> ~mYVmZm XmoamMr Xwhoar
AT>r, Xw_S>, {diIm (KmoUm) KoUo.
KwUm-`m {d. Xw_wIcocm; EH$cH$m|S>m; AmV`m JmR>rMm; Vm|S>mMm
OS>; Kw_m; H$nQ>r. - (VOm.) nhm : Kw`m
KwUmja Z. 1. KwU Zmdm`m {H$S>mZo cmHy$S> H$moa`mda C_Q>co`m
CR>co`m AjamMr AmH$Vr; {H$S>mZo H$moaco`m OmJoV A^m{dVnUo
CR>coco AjamH$ma {Mh: "{dnm`| KwUmja nS>o& Q>m{i`o H$mCim
gmnS>o&' - km 17.301. 2. ^w`m`m JwOmadmV, JwUJwU`mV
[g.]
AjamgmaIo ^mgVo, EoH$m`cm `oVo Vo.
KwUmja`m` nw. (`m`.) KwUmjamd$Z ~Zdcocm `m`emmVrc
EH$ `m`. {H$S>mZo ghOJ`m H$moaco`m AmH$VrV EImm AjamMo,
dVyMo, _Zw`mMo, gm` ({M) AmT>iVo. `md$Z `N>mK{Q>V
AH$pnV Jmo>rcm hm `m` cmdVmV. ghOmghOr KS>Umar Jmo>;
AgH$pnV KQ>Zm: "hm KwUmja`m`mZo `m H$Q>H$Q>tVyZ IamoIaMm
Zmd {dMma`mMm H$mZS>r Z C_Q>cm H$s H$m`?' - ^m 63.
KwUo {d. AkmZr.
KwZr r. \$ma chmZ H$mZ Agcocr _|T>r. (_mU.)
Kwnim nw. KmoiH$m : "Kwnim Kwnim H$$Z ~g`mbr cmoH$ EH$m {R>H$mUcm
O_m hm` cmJcr.' - aV 71.
Kw~S> Z. 1. amr Ky Ky Agm AmdmO H$aUmam EH$ njr; hm {Xdgm XSy>Z
~gVmo (hUyZ `mcm {Xdm^rV Agohr hUVmV.) d amr ^`
emoY`mH$[aVm ~mhoa nS>Vmo. hm CXamMm ghma H$aVmo. Kw~S> d `mMm

Kw~m

_amR>r eXH$moe & 531

Ky Ky AmdmO hr Aew^ _mZcr OmVmV. {XdmY; KyH$; Sw>Sy>i


2. (qZXmWu) {h{S>g d Am|Ji {XgUmar hmVmar r.
Kw~m nw. H$im; Z \w$ccocr H$ir. (H$mo.)
Kw~m nw. VmS>m_mS>m`m MwS>Vmcm doy>Z Agcocm H$mngmgmaIm ^wJm.
MH$_H$snmgyZ Cn hmoUmar {R>UJr `mda KoVmV. MH$_H$sMm
H$mnyg. (Jmo.)
Kw~wHo$c Z. Q>mdHo$; Jw R>odm. nhm: K~wHo$i ({H$. cmJUo, gmnS>Uo.)
Kw_ r. Jmo_; KmoU.
Kw(Ky)_ nw. H$mZm`m _Y`m nmirV Kmc`mMr chmZ ~wJS>r; Hw$Sy>.
(Jmo.Hw$.)
Kw_H$Q> Z. (~o.) MmH$m`m Vw`mdarc Ymdo_mUo Agcocr cmoIS>r
H$JUr, H$S>o. nhm : Jw_H$Q>
Kw_H$mdMo g{H$. Jwo _maUo; R>mogo XoUo; T>mogUo. (Jmo. Kw_H$mo = Jwm)
Kw_H$s r. (dmXZ) S>m`m hmVmZo S>`mda VihmVmMm _ZJQ>mOdirc
[d.]
^mJ Q>oHy$Z ~moQ>mZr Omo J^ra dZr H$mT>VmV Vmo.
Kw_H$mo nw. Jwm; R>mogm; T>mogm. (Jmo.)
[d.]
Kw_Kw_Uo A{H$. (Vmo\$ B`m{XH$mMm) Kw_Kw_ AmdmO hmoUo; Xw_Xw_Uo;
XUmUUo; XUXUUo; Kw_Uo: "Kw_Kw{_Vr Kmofm& doXnm`m&' [d.]
km 15.188
Kw_Kw_r {d. Kw_Kw_Umam : "H$m Kw_Kw_r _XamMc|& jampY Ogm&&' amkm 11.479.
Kw_Q> nw. XoD$i B.`m H$igmImcr Agcocm S>o `m`m AmH$mamMm ~{XV
[\$m. Jw~X, qh. Jw_Q>]
^mJ: H$ig; AYJmocmH$Vr N>na.
Kw_(_m)Q> Z. Kw_Q>m`m AmH$mamMo EH$ M_dm. ho Kw_Q>m`m
AmH$mam`m _mVr`m (_moR>m) KS>m`m Vm|S>mcm Mm_S>o cmdyZ
V`ma H$aVmV : "WmoS>m doimZ| _`^mJr ~gco`m {VKm-MmKm
Bg_mZt Amnmn`m Kw_Q>mda mVm{dH$ Wmnm Xo`mg gwadmV Ho$cr.'
- gm{ 66.
Kw_Q>cm {d. Kw`m; EH$cH$m|S>m; _wIV^. (Zm.)
Kw_Q>m nw. ({d{e> dmmMm) Kw_Umam AmdmO; JOa.
Kw_Q>r r. 1. chmZ Kw_Q>. 2. Xohmam.
(Jmo.)
Kw_S> nw. 1. Ky_; S>mo`mVrc Iwn`m. ({H$. `oUo, \$moS>Uo, ~gUo.)
2. (_wcm`m ^mfoV) nmn`mMm Vm~S>m AV^mJ (Omo {^dd`mH$[aVm
~mhoa H$mT>VmV Vmo).
Kw_S>m nw. nmadm : "Kw_S>o Kw_Kw{_Vr ^mar&' - {H$nw 33.13.
Kw_U Z. Kw~S>.
Kw_Uo A{H$. 1. nhm : Kw_Kw_Uo "Od Zmew Zmht ndZm& Vd dmMm
AmWr JJZm& hUm{Z Kw_o&' - km 6.278. 2. (dmo B`m{XH$mZr)
AmV`m AmV ~amM doi Imoc AmdmO H$mT>Uo. 3. (dmX, Jn,
AmOma, AmdmO, Ioi, H$m_ B.) a|JmiUo; cm~V OmUo; {MKiUo;
a|JUo. 4. ({nemgMmam_wio, WS>r`m hS>hS>r_wio, A{Vl_m_wio,
a|Jmico`m XwI`m_wio, harH$ B`m{XH$mMm _mX MT>`mZo) h h
H$aUo; YmncUo; CgmgUo; cmh`m XoUo; Wmnm, gwH$mao Q>mH$Uo;

Kw_m

Hw$WUo : "VadmarZ| Ho$H$ _oco H$H$ Km`mi {VWo Kw_Vr&' - {d{d


8.4.80. 5. (harH$ B. Ym` nXmW) {Md{MdUo; C_iUo;
IVIVUo; \$g\$gUo. 6. (AJmV gMmacoco ^yV) Mo>m H$$ cmJUo;
IoiUo; hmcMmc H$aUo. 7. (nmado B. n`mZr Amncm) Ky Ky Agm
AmdmO H$aUo; (n`mZr) VmaJ^ra AmdmO H$aUo, JmUo. 8. (EImm
Jmo>rMm) ~amM H$mi ~mocdm AgUo. 9. (EImXr Jmo> JwnUo)
[g. KyUZ]
H$Um}nH$Uu ngaUo;ngacocr AgUo.
Kw_nQ> nw. JmS>r`m Vw`mg^modma Agcocm cmoIS>r dmim, H$S>o. nhm :

Kw_H$Q> (Jmo.)
Kw_a([a)Uo A{H$. 1. ({nemgMma hmoD$Z) Kw_Uo; h h Agm AmdmO
H$aUo; AJmV `oUo. 2. (^yV{nemmZo) Mo>m H$aUo; IoiUo; dmao
[g. KyU]
{eaUo. (H$mo.)
Kw_am {d. WmoS>rer qPJ, Zem AmUUmam.
Kw_am nw. AmdmO Kw_{d`mMr {H$`m : "nU d`nado `m`m J`mVrc
Kw _ `mMm Omo a d VmZ-AmcmnmVrc H$g am{hcm Zmhr' AVmB 101.
Kw_amB r. {dnwcVm; Kw_ar : "`oH$M aUdmmMr KmB& dralrMr
Kw_amB&' - hmocm 188.
Kw_ar r. 1. Jwam`mMm EH$ Ioi. `mV Vm|S>mZo Kw_`mgmaIm AmdmO
H$mTy>Z ZmMVmV. ({H$. KmcUo.) 2. _moR>_moR>mZo AmaS>Uo, AmoaS>Uo.
({H$. KmcUo.) : "Kw_ar KmcrV Omoa ~R>H$ XoditV d eoVmV XoIrc
\$mdoc Vohm _mamdr.' - Io`m. 3. EH$ ~mgargmaIo dm : "Kw_`m
_moh`m nmdo gwda&' - h 10.15.
Kw_ar r. Q>|Jyi. (PmS>r)
[{h. Jw_S>m]
Kw_ar r. 1. c`cyQ>; {dnwcVm; MJi; gwH$mi; g_r; ^a; CH$f :
"`m{M`m {nH$mgr Am{c`m Kw_ar& Am`m JmBdar A{UH$ JmB&'
- VwJm 29. 2. (c.) nrH$; Ym`; XmUm : "_oKm Vmofmo{Z `mdar&
BpN>`m Eogr d{> H$ar& VoU| {nH$Vr Kw_ar& Am{U JmoYZ|hr Xw^Vr&&
[g. K_a (?)]
- {ZJm 46. ({H$. `oUo.)
{d. ^anya; {dnwc; g_ : "Eo{e`m dmoOm nar& ~rO| no[a{c`m jot&
[d.]
nrH$ {nHo$c Kw_ar&' - E^m 6.307.
Kw_dUo g{H$. {\$adUo; qhS>dUo : "{VW`m AZoH$ Jr~moimVyZ `mZr
_cm Kw_dc.' - JUJmoV 118.
Kw_dUo g{H$. R>mHo $ XoU;o hamU H$aUo : "{d`mXmXmZo S>m`m`m ~{hUrMm
nXa AmoT>cm. `mdoir _m_yZo `mcm H$m` Kw_dco hmoVo.' - dmgy 3.
Kw_eU, Kw_emZ Z. YmJS>qYJm; _Zgmo$ ZmM. (Jmo.) nhm : K_emZ
Kw_gwcm nw. qYJmUm. ({H$. KmcUo.) : "H$_aoda hmV R>odyZ Vr Kw_gwcm
Kmcy cmJcr.' - gamB.
Kw_m nw. (^mod`m`m IoimV) ^mod`m`m S>mo`mda nmS>cocm ImoMm;
S>md qOH$UmamZo haco`m`m ^mod`mda Amncm ^modam _maUo.
[H$m. Jw_w = _maUo.]
Kw _ m nw . 1. (_Zw `, ney dR> U rda AmU`mH$[aVm, ney
_mUgmi{d`mH$[aVm {Xcocm) Mmon; XUH$m; Y~H$m; YnmQ>m;

Kw_m

532 & _amR>r eXH$moe

H$R>moanUmZo dmJdUo; Oa~ XmIdUo. ({H$. KmcUo, JmOdUo.)


2. (A{Ve` H$m_ Ho$`mZo, AmOmarnUmZo Amcocm) erU; WH$dm;
{Zgmh; (N>iUwH$s_wio, VJmm_wio Amcocm) m{gH$nUm;
hihionUm; (~oX_ _ma {_im`mZo AJmMm CS>mcocm) IwXm;
MH$ZmMya; Iwa_m; M$mMya. ({H$. KmcUo, JmOdUo, KoUo.)
3. _moS>H$ir; IwXm; Mya.
Kw_m nw. 1. (EImXo H$m_, YXm) {XaJmBda, cm~Urda Q>mHy$Z ~gUo;
MmcT>H$c Pmcocr AdWm. ({H$. KmcUo.) 2. (EImm hmVr
KoVco`m H$m_mMr Mmcdcocr) {XaJmB; MmcT>H$c; h`J`;
AiQ>i; M|JQ>mB. ({H$. KmcyZ ~gUo, KoUo.)
Kw_m nw. EH$ H$maMm ZmM, Ioi : "ZmM J Kw_m&'-_gmn 2.234. [d.]
Kw_m-`m {d. 1. Xw_wIcocm; EH$cH$m|S>m; _Z_moH$im Zgcocm.
2. d$Z VY nU AmV`m AmV Ywg\w$gUmam; AmV`m JmR>rMm;
Imoc _ZmMm. 3. _wIV^; Vm|S>mMm OS>; A~mo`m; {_V^mfr.
4. (c.) R>m|`m; gwV; OS>; XJS>; Q>moUJm (_Zw`).
[m. Jw_ = _wY, H$. Jw_Z]
Kw_mD$-d nw. 1. JmdH$ar, eoVH$ar `mOnmgyZ (Jmd, eoV `m~c)
gaH$mar dgwcmnojm KoVcocm OmXm AmH$ma. 2. (aZm{Jar, H$mohmnya
B. ^mJmV) Am~amB, Hw$aU, eoVO_rZ B`m{XH$mMm _$m, H$mc.
{H${d. IS>mZo; _`mZo; H$mcmZo. (H$a.) [qh. Kw_mZ. g. K~]
Kw_mQ> (Hw$. hoQ>.) nhm : Kw_Q>
Kw_mUKwH$m {d. AmV`m JmR>rMm; Kw_m; Imoc _ZmMm nU H$nQ>r. (d.)
Kw_ma Z. AmOma, amoJamB. (d.)
Kw_mam Z. Kw_`mMo H$m`, {H$`m. nhm : Kw_mam : "_m`oMo Kw_ma gdmJr
^ac| dma|&' - Xm{d 501.
Kw_maUo A{H$. (H$\$, _mXH$ nXmW B`m{XH$m`m) A_cmZo, H$\$mZo
`w$ hmoUo; YwXr, H$\$ MT>Uo: "VoU| Kw_m[acm ^r_goZ& n[a H$nQ>
ZoUVr Y_mOZw & _J {ZOocm nS>wZX Z& dH$moXa Vmo&&'-H$Wm 5.1.29.
Kw_maUo A{H$. {\$aUo; W_mZ KmcUo : "`mZo _m`m Vm|S>m_`o H$er
cJmdcr Zmhr `mMoM AmM` Kw_m$ cmJco hmoVo.' - dmgy 2.
Kw_mam nw. _m{H$; nMmjar : "H$moUr d Kw_mam nhm ~mB Amgc nwaVm&'
- ncm 96.
Kw_mam nw. Kw_Umam AmdmO, ZmX : "ZcJo a{d XS> S>oam& H$mTw>{Z Xo
AmVrc Kw_mam&' - h 6.11.
Kw_mam-ao nw. Z. (^yV, {nemMm{XH$mMm) AJmV gMma hmoUo; dmao `oUo;
Adga; gMma : "H$m` AmVm Kw_ma| `oBc AJmgr&'- d 31.
Kw_mar r. H$\$; YwXr : "Oo`m cmJo _Yw Kw_mar& Vmo{M An{dw&' {H$nw 22.52.
Kw_marZ {d. Kw_Umam ; AJmV dmao `oUmam (Xoh, AJ); nN>mS>co OmBc
Ago : "Zmht `oV dma| AJmgr _mPr`m& Kw_marZ H$m`m Zho _mPr&'
- ~ 35.
Kw _ md nw . (g J rV) H$U] { `mcm AZw ^ y V hmo U mam AmdmOmMm
chmZ_moR>onUm.

KwaQ>m(Q>m)U

Kw_mdmK nw. 1. JOZm Z H$aVm gmdOmda PS>n KmcUmam dmK. 2. (c.)


dm`Vm, CJmM dQ>dQ> Z H$aVm Amnco H$m_ gmYyZ KoUmam Imoc
_ZmMm _Zw`. 3. A{Ve` Amier _Zw` (Amier dmKm_mUo).
Kw{_cr {d. YwX; H$\$ MT>cocm; Va Pmcocm (S>moim B.) : "amYm h[acm
nwgVr & Zo {dcmgVr cmc ^mgVr& CKS> {XgVr > Kw{_cr&'hmocm 22.
Kw_r r. Kw_`mMo _mU : "ZJm`mMr Am{U T>mocmMr {d{e> Kw_r
VkmH$Sy>Z Vnmgcr OmVo.' - AAmJmo 125.
Kw_~o mOr r. ^mod`mMm EH$ Ioi; ^mod`m`m IoimV S>md qOH$UmamZo
qOH$co`m JS>m`m ^mod`mcm ImoM Xo`mMm H$ma; Kw_m.
Kw_ {H${d. Jn; Z ~mocVm.
Kw_O nw. Kw_Q> : "OJmVrc gdmV _moR>m Agm {Zim Kw_O....' [\$m. Jw~P]
nS>ao 307.
Kw_ZKwgm {d. Kw_m ; AmV`m JmR>rMm : "_mUgmZ gXm Kw_ZKw`mJV
AgyZo.' - aV 67.
Kw``m {d. Kw`m. (d.)
KwaH$Ur r. dmKmMr Sw>aH$mdUr, S>aH$mir. (Jmo.)
KwaH$Uo A{H$. (dmK B`mXrZo) AmoaS>Uo; Amamoir R>moH$Uo. nhm :
JwaH$Uo : "nXVit AgVr XmoZr `mK& KwaH$mo{Z nmhVr $n CJ&'
[qh. KwaH$Zm] [g. Kwa]
Xm{d 344.
KwaH$s nhm : Kw_ar 1
KwaH$s r. M$a; \o$am; Y$m; ^modam; {hgH$m; Q>mocm: "Eo{H$`mg Cm_
Zmht Va EHo$ KwaH$sV hmVnm` JiyZ nS>Vrc.' - _Bgm 5.79. [d.]
KwaH$m {d. Sw>aH$Umam; KwaH$Umam; Sw>a`m \$moS>Umam (dmK B.). (Jmo.)
KwaJS>r r. EH$ H$maMm h$m. (hoQ>.)
KwaJwQ>Uo nhm : JwaJwQ>Uo
[g. Kwa]
KwaKwa, KwaKya r. nhm: JwaJwa; KaKa
KwaKwaUo A{H$. 1. nhm : JwaJwaUo. 2. dmOUo: "VwaVw[aVr H$mhmim&
[g. Kwa]
KwaKw[aVt {Q>dmim&' - {ed 2.
KwaKwa dmV `m`m `moJmZo nmoQ>mV JwaJwaVo d Zm`y`m e$s jrU hmoVmV
Agm dmVmMm {dH$ma.
KwaKwam nw. EH$ {H$S>m; KmoJoam.
[d.]
KwaKyg nw. r. \${H$am`m hmVmVrc EH$ h`ma.nhm : JwaJwO
KwaKyg {H${d. JmT>; dW; KmoaV. nhm: JwaKwg. ({H$. {ZOUo.) (dm.)
0 _maUo - nm` nmoQ>mer KoD$Z {ZOUo; JwaJwQy>Z {ZOUo.
KwaQ>-Q>m {d. 1. `m`m AJmcm XyY, Xhr, VmH$, cmoUr B`m{XH$mMm
Hw$OQ> d CJQ> dmg `oVmo Agm (~H$am, _mOa, dmK B.) : "Vw{P`o
AJt KwaQ> KmUr& ~h Imgr XyY Vyn cmoUr&'- VwJm 129. 2. Km_Q>;
KmUoaS>r : "KmUoar KwaQ>r Vwcm V[a H$gr Vo _mZcr ZmH$io&' {Z_m 1.66.
KwaQ {d. Kw_m.
KwaQ>m(Q>m)U r. (_|T>m, _mOa B. OZmdam`m AJmMr `oUmar) CJQ>,
Hw$OQ> KmU; Kwa>mU.

KwaUo

_amR>r eXH$moe & 533

KwaUo A{H$. 1. KmoaUo. 2. KwaKwa AmdmO H$aUo (_mOa B.Zr). [g. Kwa]
KwaUo A{H$. O_Uo; Jmoim hmoUo: "{H$VrVar H$mdio `m`m^modVr Kwaco
hmoVo.' - eocyH$ 147.
KwaXiUo A{H$. OwJma IoiUo, BH$Sy>Z {VH$S>o CS>m _maUo; YmJS>qYJm
KmcUo; qYJm_Vr H$aUo; YwS>Jyg, qYJmUm KmcUo; {IXS>Uo;
[g. IwX]
qYJS>Uo.
g{H$. nhm : JwYS>Uo
KwaXim-Ho$ nw. Z. 1. nhm : JwYS>m. 2. {IXS>m; qYJmUm; YmJS>qYJm;
qYJm_Vr. ({H$. KmcUo, _mS>Uo.)
KwaXir-i nhm : KwaXim 2. ({H$. KmcUo, _mS>Uo.)
Kwa`mCXra nw. 1. _moR>m OmVrMm CXra; eoVmVrc CXra. 2. (c.)
A>c, {~cXa Mmoa. 3. H$mdo~mO d H$maWmZr, nmVmi`r _Zw`.
Kwa_ r. XmoZ Q>moH$mMo Baco. (Jmo.)
Kwa_iUo A{H$. 1. (EImm nXmWm^modVr) {KaQ>m KmcUo; KwQ>_iUo;
a|JmiUo. CXm. nVJ {X`m^modVr, _mem JmoS> nXmWm^modVr KwQ>_iVmV
Vgo. 2. (H$mhr EH$m AmeoZ)o EImm`m ^modVr AgUo, cmoMQ>nUmZo
nwT>o nwT>o H$aUo; cmi KmoQ>U.o 3. ({dP`mg Amco`m {X`mMr `moV,
{ZKyZ Mmccocm mU) KwQ>_iUo; {cH${cH$Uo; {P${_$, _$_$ H$aUo.
4. H$MaUo ; H$m Hy $ H$aUo ; Ame H $Uo ; Kmo Q > m iUo ; JS> ~ S> U o .
5. (~mocVmZm) AS>IiUo; MmMaUo; ~mo~S>r diUo. 6. An>, g{XY
~mocUo. 7. M|JQ>mB H$aUo; Jm|YiUo; _mem _marV ~gUo. 8. n|JUo;
Pmonc
o m `oUo : "hiyhiy gdM OU Kwa_ico.'- IamXo 78.[g. KyU. ]
Kwa_wiUo nhm : Kwa_iUo 3 Vo 7.
Kwa`md Z. _mOa {ncmcm emoYV AgVmZm Omo KwaKwa`w$ `md `md
Agm AmdmO H$aVo Vmo. ({H$. H$aUo.)
KwaJwQ>m nw. H$moir, H$sQ>H$. (Jmo.)
Kwam~ Z. EH$ H$maMo Jc~V. nhm : Jwam~
[\$m. Jwamd]
Kwamir r. Kwadir; Jwadir; Jwair; JwimMr nmoir; JwimMo EH$ n$m :
"`mda dm{T>`m Kwam`m&'- cmogm_m 5.57
KwKw$ {H${d. KwaKwa Agm AmdmO H$aV : "{OOm Kw$Kw$ KmoaV hmoVr.'
- `_mH$ 32.
Kw$V nw. {nR>mMr {MH$Q> H$mOr. (Jmo.)
Kwao Z. 1. EH$ amoJ; An_ma; \o$\$ao. ({H$. OS>U,o cmJUo, `oU.o ) 2. Koar;
[g. KyU, Ky_]
M$a; ^modi. ({H$. `oUo.)
Kwao Z. EH$ H$maMr KmU `oUmao PmS>, cmHy$S> : "H$m ~mdZo Am{U Kwao &
hm {ZdmSy> Vd{M gao& Od Z KonVr ddmZa|& H$diw{Z Xmohr&&' km 18.1253.
Kw{_c r. EH$ H$maMr doc. (Jmo.)
Kw_u r. 1. PmonoMr Vr, PmnS>, gwVr : "AdKr amt {Zm Ho$cr&
APwZr Kw_u H$m XmQ>cr&' - Xm{d 2603. 2. YwXr : "{dKamoZ Jocrgo
AmVm C_u& {Oamcr Kw_u Z`ZmVrc&' - Xm{d 396. 3. ^modi :
[\$m. Jwa_r]
"gd|{M `m{ncm Kw_u' - Ch 1957.
Kwam nw. 1. amJ. 2. PmS>m^modVrMo Hw$nU.

KwgS>m>

Kwc-cm r. EH$ H$maMm _mgm. (Jmo.)


KwcH$mdUr nhm : JwcH$mdUr
KwcH$mdUo g{H$. nhm : JwcH$mdUo. 1. \$g{dUo; JwcH$mdUr
XmI{dUo; hcH$mdUr XoUo; \y$g cmdyZ R>H${dUo: "`mcm {ddmg
XmIdyZ KwcH$mdyZ KwcH$mdyZ KmV Va H$aUma ZmhrV?' - dOmKmV
205. 2. ZI`mZo, cmS>rJmoS>rZo (_mZ B.) doimdUo, hmc{dUo :
"nwN> ZmMdr H$S>mo{dH$S>r& _mZ KwcH$mdr K{S>KS>r&' - h 31.56.
KwcH$s r. hcH$mdUr XmIdUo : ".... AZ Zmam`rZ Xod MQ>H$Z KwcH$s
XoD$Z VQy>Z niyZ Jocm.' - Amcmo 49.
KwcKwcm nw. IwiIwim. (PmS>r)
KwcUo A{H$. PwcUo; JaJa {\$aUo.
[g. KyU, KwU]
KwcdUo C{H$. PwcdUo; Wmnm XoD$Z ImoQ>r Amem Cn H$aUo.
Kwc{dUo g{H$. \$gdUo; ^wc{dUo; Pwc{dUo : "ZVa `m {R>H$mUr
XmUmnmUr Zmht, Ago OmJt {ZOm_mg KwcdrV ZoD$Z AJXr cTy>Z
Ooa Ho$c|.' - _Bgm 2 noe 56.
Kwcm nw. {ndiga, Vn{H$ar aJmMr {R>nHo$Xma _moR>r H$dS>r; H$dS>rMm
EH$ H$ma : "erI qgnr Kwcm H$dS>o& AmYt `mMo Ka KS>o& qH$dm
AmYt {Z_mU {H$S>o& ho {dMmamdo&&' - Xmg 9.7.5.
Kwcm-co nw. Z. gwadQ>; Hw$g$S>.
Kwcm-co {d. dmH$S>r _mZ H$$Z nmhUmam dmH$S>_m`m : "Vmag| Kwco
H$mUo H$ao&' - Xmg 3. 6. 41.
KwcmdUr, KwcH$mdUr, KwcdUo r. \y$g cmdUo; cwcwnwVw H$aUo;
MmidUo; MmidUyH$; JwiJwiWmnS>r; Wmnm XoU;o cmo^Z, \$gdUyH$.
Kwco {d. AX. (Zm.)
Kw {d. dmH$S>o (nmhUo) : "h H$nmi `mMo& Kw nmhUo mMo&' Xm{d 50.
Kwdm {d. {MIcmZo _mIcocm. - (VOm.)
Kwem-`m {d. KwgUmam; AmJVwH$.
Kwer r. 1. (_YyZ, _`o) OmoamV KwgUo, {eaUo. ({H$. _maUo.)
2. OmoamMm aoQ>m, Y$m. ({H$. XoUo, _maUo.)
Kwey Z. (_wcm`m ^mfoV) ZmZ; AmKmoi. (Jmo.)
KwgImoa nw. O~aXVrZo AmV {eaUmam; AmH$_H$; AmJVwH$s; hoImoa.
KwgImoar r. AZ{YH$mamZo, O~aXVrZo AmV doe H$aUo.
KwgKwgUo A{H$. C_m ^mgUo, hmoUo.
[Hw$.]
KwgS>Ur r. KwgS>`mMr H$Vr. nhm : KwgS>Uo
KwgS>Uo g{H$. 1. OmoamZo AmV IwngUo, {eaH$mdUo, KmcUo. 2. (JW mV,
{cImUmV nXaMm ^mJ) XS>nZy XoUo : "qhXwY_mVrc arVr^mVtZr Am_Mm
nwH$i VmoQ>m hmoV Amho ho AOmV hcH|$M KwgSy>Z md.o ' - cmo{Q>H$o co>
4.40. 3. AmS>XmS>nUo, BOm hmoBc
Aem arVrZo dmnaUo, Cn`moJ H$aUo.
4. (_Zw`, OZmda B.Zm) X_dUo; ^wH$Q> nmS>U;o (nwVHo$, H$mJX B.)
MwaJiyZ, MmoidQy>Z OmVrc Aem VhoZo dmnaUo; MwWS>m H$aUo.
A{H$. aoQy>Z, OmoamZo AmV {eaUo; (dV:cm) OmoamZo AmV T>H$cUo.
KwgS>m nw.1. JwYS>m; qYJmUm; XwXem. ({H$. _mS>Uo.) : "Ago

KwgUr

534 & _amR>r eXH$moe

EH$gmaIo ~mocV `mZo AmB`m AJmMm KwgS>m _mS>cm.' - `I


51. 2 . (dmB Q > arVrZo dmnaco `m H$nS> o , H$mJX, nw VHo $
B`m{XH$mMm) MwWS>m; Mmoim_moim; XwXem; MoMm; M|Xm; YwS>Jyg;
(_Zw`, OZmda B`mXtMr) \$ma H$m_ H$$Z KoV`mZo Pmcocr
XwXem; Xm_Q>r dicocr pWVr.
KwgUr r. (JmoQ>mMm Ioi) JmoQ>m`m IoimV haco`m JS>mcm
m`Mr EH$ H$maMr {ejm. {hMo H$monaKwgUr, noaKwgUr d H$mZKwgUr
Ago VrZ H$ma AmhoV.
KwgUr r. AmV Kmc`mMr {H$`m; {eaH$md H$aUo.
KwgUr r. dmg H$m|S>Uo. ({H$. hmoUo) : "{ZOgwar ~miH$md[a nS>cr&
VoU| Vo`m KwgUr Omhmcr&' - {H$nw 26.16.
KwgUo {H$. JdgUo, Zo_ YaUo : "R>Uw{Z cmW KmVcr H$~a KwgyZ& `odyZr
gmJVr coH$mcm JmhmU&' - Ehmoam (dmgwXod) 28.
KwgUo A{H$. 1. OmoamZo AmV {eaUo; doe H$$Z KoUo; XnQy>Z {eaH$Uo;
XwJ_ Aem Wir, JXuV, ~imZo, `w$sZo doe H$$Z KoUo. MMw
ndoe H$aUo. 2. (c.) (h$, A{YH$ma, Am_U ZgVm O_mVrV)
AmJVwH$m_mUo {d> hmoUo, {eaUo; AmJVwH$ OmUo. [g. JdofU]
KwgnQ>Uo nhm : Kwg_Q>Uo
KwgnUr r. JwVmJwV; Jm|Yi; KmoQ>mim.
(Jmo.)
KwgnmJm|Yi nw. JwVmJwV; KmoQ>mim.
Kwgnmc nw. (H$mZ B.) {ni`mMr, {naJi`mMr {H$`m; H$mZmcm IS>m
cmdUo; nwhm Z H$a`mMm {ZM`. (Jmo.)
KwgnyMo A{H$. JwVUo; Jm|YiUo. (Jmo.)
Kwg_Q> r. 1. dmg{ZamoY; Ord H$m|S>Uo. 2. nhm : Kwg_S>.
3. YmXc; H$m|S>_mam; CcKmc; Hw$M~Um : "VoM nocVmZm ZmH$s ZD$
`oV hmoVo, Kwg_Q> KS>V hmoVr !' - JmUo 4.
Kwg_Q>Ur r. JwX_aUr; dmgmMm H$m|S>_mam.
(Jmo.)
Kwg_Q>Uo A{H$. 1. X_ H$m|S>`mgmaIo hmoUo; JwX_aUo; dmgmdamoY
hmoUo. 2. (c.) H$m|S>_mam Pm`mZo, Vm|S> Xm~yZ ~w$sMm _ma Aer
AdWm Pm`mZo AJXr Ooarcm `oU;o H$m|S>_mam hmoU;o AS>MUrV gmnS>U.o
3. KwgS>co OmUo; AVm`V hmoU;o MmoidQy>Z OmUo; MwWS>m hmoU.o
Kwg_Q>_ma nw. JwX_aUo; H$m|S>_mam; X_ H$m|S>Uo. (Jmo.)
Kwg_S> r. 1. VwS>dUr; JwYS>m nmS>Uo; _XZ, Mmoim_moim. 2. YwS>Jyg;
qYJmUm; qYJm_Vr; YmJS>qYJm.
Kwg_S>Uo A{H$. KwgUo; {eaUo : "AmB`m Hw$erV Kwg_Sy>Z `m`m
Jmo{Oadm`m {ncmZr `mMo AZwH$aU Ho$co.' - `_mH$ 2.
Kwg_S>Uo nhm : Kwg_mQ>Uo 1
Kwg_mQ>(S)>Uo g{H$. 1. (EImmMr) aJ {OadUo; (EImmcm) O{_Zrda
cmoidyZ `mMr Jmo {e{Wc H$aUo. (Zm.) 2. aJS>U;o XS>nUo : "_waJmirVm
H$mZ Kwg_ S>rV gmdYmZ&' - VwJm 3206. 3. H$m|S>_mam H$aUo.
Kwg_mam nw. \o$H$m\o$H$.
Kwg_mS>Uo g{H$. H$m|S>_mam H$aUo.
KwgcImZm nw. 1. ZmZJh; hmUrKa. 2. Ic~VImZm; EH$mVmMr

Imocr.

Kiy_wiy (H$aUo)
[Aa. Kwb = ZmZ + \$m. ImZm =Ka.]

KwgiIm~ nw. (VmH$, Xhr B.) Kwgi`mMr adr XmoarZo `m Im~mcm


AS>H$dcocr AgVo Vmo Im~; Kwg`mgmR>r Cn`moJr Im~.
KwgiU Z. Kwgi`mgmR>r ^mS>mV KmVcoco Xhr, {daOU B. Kwgi`mMr
{H$`m : "CRw>Zr mVH$mit JmiUr KwgiU KwgirVr&' - ^O 10.
KwgiUo g{H$. 1. (Xhr B. ^mS>mV KmcyZ) adrZo OmoamV {\$adUo;
_WZ H$aUo; T>diUo. 2. JXJXm OmoamZo hcdUo; BH$Sy>Z {VH$S>o
T>H$cUo. 3. (EImmcm) \$ma qH$dm AdKS> H$m_o gmJyZ X_dUo,
am~dUo, ~oOma H$aUo; Ooarcm, {O{H$arcm AmUUo; Km_ H$mT>Uo. `mM
[g. Kf]
AWu hmS>o KwgiUo Agmhr `moJ Amho.
Kwgin Z. 1. Kwgi`mMr {H$`m. 2. Kwgi`mMo {daOU. (H$a.)
nhm : KwgiU 1.
Kwgim nw. 1. KwgiyZ {ZKmcocm nXmW. 2. (KwgiyZ H$mT>cco m) cmo`mMm
Jmoim, ZdZrV.
Kwgird {d. Kwgicocm; _WZ Ho$cocm.
Kwgm, Kwgm nw. 1. amJ; amJmMr cha : "_moR>m Kwgm `oD$Z...' - _X$
[\$m. Kwgm]
1.17. 2. AT>r; AdH$nm.
Kwgm, Kwgm nw. R>mogm; Jwm; YnH$m; Y$m; VS>mIm. [qh. Kygm]
KwgmS>Uo nhm : Kwg_mQ>Uo
Kwgmam nw. YS>H$ ({H$. H$aUo.) : "EImm OZmdamZo Oa Kwgmam Ho$cmM
Va `mMm n{hcm YS>H$m Qw>cmda ~gUma.' - dmKqgh 113.
Kwgyn Z. PwSy>n.
KwVmdMo g{H$. nm`mZr VwS>dUo. (Jmo.)
Kw_maUo g{H$. _maUo; Kwg_Qy>Z _maUo; IwXiyZ R>ma H$aUo : "`oUo Jmonmi|
MmUya Kw_m[acm&' - Xm{d 20.
KwiKwi-im {H${d. nmPaUm`m, PwiPwiUm`m nm`m_mUo qH$dm
{H$U{H$UUm`m KQ>m_mUo AmdmO H$arV; KimKim; IimIim.
[d.]
KwiKwiUo A{H$. 1. (nmoQ>, nmoQ>mV) JwaJwaUo; JS>JS>Uo; KwiKwi Agm
AmdmO hmoU.o 2. ({PanUm`m nm`mZo) KwiKwi Agm AmdmO H$aUo.
3. JS>~S>V, JS>JS>V cmoiV OmUo; KwiV OmUo.
KwiUm nw. ZmH$mVrc nS>Xm; KmoUm; Kmo`m.
KwiUo A{H$. cmoiUo; JS>JS>Uo; JS>JS>V OmUo; KaiUo; cmoQ>V OmUo.
[g. KwU, KyU]
Kwi_S>Mo A{H$. dmg, X_ H$m|S>`mZo JwX_aUo. (Jmo.) nhm : Kwg_Q>Uo
Kwir {d. Xodr (`m amoJmMm) mXw^md Z Pmcocm. - (VOm.)
Kwir nw. 1. Xodmcm gmoS>cocm ~c; nmoi; gmS> (hm Zoh_r _moH$im {\$aV
AgyZ m`mH$Sy>Z H$moUVohr H$m_ H$$Z KoV ZmhrV). ({H$. gmoS>U.o ) :
"Vm`m`m _X| Z _mZr H$moUmgr& gXm _wg_wgr Kwir Ogm&&' VwJm 3174. 2. (c.) [aH$m_Q>oH$S>m, ImD$Z{nD$Z _mOcocm _mUyg;
[H$m. Jwir. g. (Jm) J{c.]
nmoi.
Kiy_wiy (H$aUo) H$mHy$ (H$aUo); EImXr Jmo> H$a`m~c {Z$gmh
XmI{dUo : "AmYr Kwiy_wiy Kwiy_wiy H$aVrc...' - aV 129.

KwJ

_amR>r eXH$moe & 535

KwJ nw. ^wJ m; ^_a : "V`mV hg ~gcr hmoVr. {V`m qeJmV KwJ hmoD$Z
YmH$Q>m _wcJm OmD$Z ~gcm.' - _gmn 1.2.22. [d.][g. Lw>]
KwJ(Jw-Jy)Q>> nw. S>mo`md$Z, Vm|S>md$Z AmN>mXZmW KoVcoco d,
Q>_Sw >r KmcUo - Vm|S> PmH$Uo.[qh. KwKQ>]
H$nS>m; ~waIm. (dm.) KwJ
KwJaQ>o Z. {McQ>; _N>a; H|$~ao; S>mg. nhm : KwJ$Q>
KwJam nw. EH$m Q>moH$mcm KwJ$ ~mYcocr H$mR>r. {hMm Vmc Ya`mgmR>r
Cn`moJ hmoVmo. (Zm.)
KwJ$ Z. aoe_mMr EH$ OmV.
KwJ$-a nw. Z. KmJar. hm YmVyMm, nmoH$i AgyZ AmV IS>m KmVcocm
AgVmo, `m_wio AmdmO hmoVmo. mMm AmH$ma H$adXmEdT>m Jmoc
AgVmo. `m`m da`m ~mOycm Xmoam Amod`mOmoJr H$S>r, ZmH$
[qh. KwK$]
AgVo.
KwJ$Q>, KwJwaQ>o-JwS>o, KwKwaQ>-S>o, KwJS>} Z. 1. {McQ>; _N>a;
H|$~ao; (chmZ) S>mg : "KwJS>u hUVr Am_wMo Ka& {ZM`|gr&&' Xmg 1.10.41. 2. (c.) chmZ _wcJm; AJXr chmZ d Ae$
[H$. JwJw$ = _mer]
_Zw`; jw _mUyg.
KwJg nw. VQ>~Xr Agco`m eham`m, Jmdm`m doer~mhoa AgUmam
H$moQ>, ~mH$moQ>.
KwJma nw. H$moUVmhr nXmW {deofV: _mg B. _D$ga {eO`mda Imcr
CV$Z WS> hmoD$ XoVmV. WS> Pm`mda `mMo H$m|S>mio H$$Z `mV
EH$ {ZImam R>odVmV Am{U `mda Vyn AmoVyZ cmJcrM ^mS>mda
PmH$U R>odVmV. `m H$Vrcm KwJma Ago hUVmV. [{H$. XoUo]
KwJwQ>nQ> nw. ~waIm; ~wa`mMo d.
KwJwa nhm : KwJ$ : "hmoVr ZmX {ZKo gw_Ow hcVr Ot H$m{MMt KwJwao&' H$_ 2.68.
KwJwaHo$e nw. (Ad.) Hw$aio Ho$g.
KwJwa, KwJwS>m, KwJwaS>o, KwKwaS>m, KwKw$S>m-S>o nhm : KwJaQ>o :
"KwJwaS>m Eogo dXZ& hUo ndV gJim JmgrZ&' - h 35.10.9.
KwJwadmim nw. KwJ$, KmJ`m cmdcocm (chmZ _wcm`m nm`mV
Kmcm`Mm) dmim : "dmOdao ~mim& dohmim & _Pw_ KwJwadmim&'
- dmdO`Vr.
KwJam nw. H$mim, Vm~S>m ^wJm. (R>m.)
KwKaQ>, KwKQ> nhm : KwJaQ>o
KwKmQ>-Q>r nw. r. Kw~S>mMm AmdmO; KwH$ma : "{Xdm^rVmMo KwKmQ&>'
- _wAm{X 36.58; "Hy$a dmnXmMr XmQ>r& {Xdm^rVmMr KwKmQ>r&' [d.]
^mam~mc 12.63.
KwKmVUo A{H$. (Kw~S> B`m{XH$mZr) AmdmO H$aUo; Ky Ky Agm AmdmO
H$aUo; JwUJwUUo : "Ogo gd cmoH$ {ZO{c`m& CcyH$ CR>o KwKmVw&' [d.] [g. Kw]
hH$mo.
KwKwa, KwKwaQ>o, KwKwaS>o, KwKwaS>m nhm : KwJ$, KwJaQ>o
KwKwaXm nw. Kmo Km| Agm AmdmO H$aUmam ^wJm, ^_a, ^modam. [d.]
KwKya nhm : KwJwa, KwJ
KwKya nw. \w$cmMm H$mXm; KmJyS>.

Ky{UV

KwM
r r. Imoi : "{gXyZo _oUH$mnS>mMr KwM r AJmda KmVcr.' - OmU 32.
Kw~S> r. JXu; Pw~S>. (~o.)
[H$. Jwnw]
Kw~aS>m nw. 1. H$~wVamMm Ky Ky Agm AmdmO; H$~wVamMo Kw_Uo. 2. (c.)
Jm|JmQ>; H$cH$cmQ> (_wcmMm - Ioi`m`m doioMm). ({H$. KmcUo,
H$aUo.)
KwdMo A{H$. dV:^modVr {\$aV amhUo; JaJa {\$aUo; qPJUo. (Jmo.)
Kwdi r. ^modi; Koar; M$a. (Jmo.)
KwdiMo A{H$. Koar, M$a `oUo; _VH$mV ^_U hmoUo. (Jmo.)
KyH$ nw. Kw~S>; {Xdm^rV : "XoVo naKyH$mV| gwXOmMo ^mH$a Xam Oo&' [d. g. KyH$]
_momoU 12.25.
KyH$[-r r. (KyH$ hUOo Kw~S> ho {Xdgm S>moio nyU CKS>V Zmhr d
{H$c{H$co H$$Z nmhVo `md$Z) S>moio AYdQ> {_Qy>Z nmhUo. [g.]
KyQ> nw. KmoQ>. (PmS>r)
KyQ>(Ky)Q> {d. c> d R>|Jy; Y>nw> Am{U ~wQ>H$m. (H$mo.)
KyS> nw. 1. Kmog; nwO ; nwO H$m; KS>; JwN>. 2. H$mn B. Xm{J`mZm cmdVmV
Vmo _mo`mMm Kmog, Pw~H$m. 3. Kw_Q>; _Zmoam; S>oam (Jmo.) [H$. JwSw>]
KyS> Z. H$m|~S>m PmHy$Z R>od`mMr _mVrMr Kw_Q>r; H$mo~S>mMo IwamS>o.
[H$.JwSw>]
(H$a.)
KyS> Z. H$UgmgH$Q> n|T>mMr Q>moHo$ C^r H$$Z cmdcocr amg. (~o.)
[H$. JwSw>]
KyU nw. cmHy$S>, Ym` dJao nmoIaUmam {H$S>m.
[g.]
KyH$ma nw. Kw~S>mMm AmdmO.
[d.]
Ky_ nw. S>mo`m`m nmnUr`m AmVrc ~mOycm hmoUmam amoJ; (gm_m.)
Iwnar Kw_S>. ({H$. `oUo. \w$Q>Uo, hmoUo.)
Ky_ nw. haco`m JS>m`m ^mod`mcm nmS>cco m ImoMm. [H$. Jw_w = _maUo]
Ky_ nw. Ky_n|T>r`m IoimVrc d AmQ>`mnmQ>m_Yrc EH$ nm[a^m{fH$
[H$. Jw_w = _maUo]
eX.
Ky_ nw. (H$dm`V) AYM$a _maUo.
[g. KyU]
Ky_Omd nw. 1. H$dm`VrVrc EH$ hHy$_. hm hHy$_ {_im`mg `m
{Xeocm Amnco Vm|S> Agoc {V`m {d {Xeocm Vo H$aUo. 2.~Xc.
Ky` KmcUo _wcmMm EH$ Ioi. `mV EImm _wcmcm H$m|~`mImcr
PmHy$Z `mcm S>hm`mZr PmoS>nVmV. `m_wio `mcm amJ `oD$Z Vmo
gdJS>mcm nH$S>m`cm YmdVmo. (Hw$.)
Kya nw. _memMr EH$ OmV. (Jmo.)
KyU {d. 1. YwX; _V; _mOcocm : "Ah_hm_Xo C_m nyU& Xoh Vm`o
[g.]
A{V KyU&' - E^m 3. 517. 2. ^_Umam; Kw_Umam.
KyUZ Z. JaJa {\$aUo; n[a^_U H$aUo; \o$a, {JaH$s KoUo, ^modS>Uo.[g.]
KyUZ Aj (^m.) EImXr dVy `m ^modVr {\$aVo Vmo Aj, Amg.
KyUZH|$ Z. (`.) MH$mH$ma JVrMm H|$q~Xy.
KyUZ{`m r. (`.) {Ja`m KoUm`m dVyMo H|$mVa.
KyUZm r. ^_mMr AdWm.
KyUdmV nw. MH$dmV.
Ky{UV {d. 1. JaJa {\$adcoc;o ^_{dcoc;o ^_U H$am`cm cmdcoc.o

Ky{UVH$aU

536 & _amR>r eXH$moe

2. (c.) ~ogmdY; _ypN>V ; YwX : "EH|$ Ky{UV| gmdYo &'-km 11.126.


Ky{UVH$aU Z. (Z`) COdm hmV ~mOycm H$$Z dmQ>moim {\$adUo,
S>mdm hmV Xmo{cV H$aUo, nm`mMo dpVH$ H$$Z `m dpVH$mVyZ
[g.]
nm` Xya H$aUo hm H$ma.
Kyc nw. EH$ H$maMm Za^jH$ d` amjg : "Vmo H$mht Kyc qH$dm gVmZ
ZhVm.' - dOmKmV 110.
Kyc r. (Jmo.) nhm : Kwcm
Kyg r. 1. CXam`m OmVrMm nU CXamnojm _moR>m mUr : "H$m Z gXZ
~mYmdo H$s `mV nwT>o {~i| H$[ac Kyg&' - _mo \w$Q> Am`m 2
(ZdZrV) 254. 2. (Cn.) A{Ve` H$m`m dUmMr r. (dm.)
KwerMm gmnim - (c.) EImmcm noMmV AmU`mH$aVm aMcocm
S>md, `yh.
Kyg r. nmIS>VmZm Ym`mVyZ {ZKUmao, CS>Umao ^wgH$Q>; _mVr B. (Hw$.Jmo.)
KygImoa nhm : KwgImoa
Ky Ky Cm. Kw~S>mMm AmdmO, AmoaS>Uo : "Hw$ ^H$Um`m Kamdar& {Xdm^rV
Ky Ky H$ar&' - ~mc 7.6.2. ^wJo, _mem B`m{XH$mMm AmdmO.
[d.]
KUm r. 1. drQ>; {VaH$ma. 2. X`m; H$Um.
[g.]
KUmnX {d. H$Q>mim, drQ> `o`mgmaIo; {H$igdmUo; {VaH$aUr`.
KUr {d. X`miy; H$nmdV; X`m; _m`miy; H$Zdmiy; H$Umerc.[g.]
KV Z. Vyn; Am` : "AWdm B{`o Am{U mU ho{M `kmonMma^aU&
[g.]
AkmZ KV&&' - km 9.240.
KVHw$_mar r. H$moa\$S>; Hw$_mar; Hw$dmaH$mS>o; Hw$dmar.
[g.]
KVHw$`m _YwHw$`m r. 1. (VwnmMo nmQ> d _YmMo nmQ>) Vyn d
JmoS> nXmW `mMr MJi, aocMoc, g_r. 2. (c.) {_>mmMo gwJmg
d M_M_rV ^moOZ : "nwamUmMm {e_Jm OohmnmgyZ gw$ Pmcm d
^Q>m`m KVHw$`m _YwHw$`m XoemV dm Pm`m VohmnmgyZ...
[g.]
H$me` MQ> gma| nma dmhZ Joc|.' - {Z.
KVYoZw-Zy r. Vwnm`m Jmo`mcm Jm` g_OyZ nyOm H$$Z ~mUmcm
[g.]
XmZ H$am`Mm Jmoim.
KV~w{-r r. ~wrMm OS>nUm; _X~wr; OS>~wr; ~wrMr
JhUe$s Vrd ZgUo. (nm`mV VwnmMm W|~ {WOVmo qH$dm \$ma hiyhiy
ngaVmo `md$Z).
[g.]
{d. _X~wrMm; VI ~wr, JhUe$s ZgUmam.
KV{dnmH$ nw. (agm.) Vyn IVIVUo, \$g\$gUo, amgm`{ZH$ {H$`m
hmoUo : "gmIaoMm XwY{dnmH$ d ZVa KV{dnmH$ hmoD$ XoD$Z...' g|nw 2.5.4.
KVlm Z. VrW`mm H$a`m`m CoemZo KamhZ {ZKVmZm H$am`Mo lm.
`mVrc _w` ` KV (Vyn) AgVo hUyZ `mcm ho Zmd Amho.[g.]
KVZmZr {d. nmZmda Vyn dmT>`mZVa ZmZ H$aUmam; ZmZ Ho$`m~amo~a
Im`cm ~gUmam; OodU V`ma hmoBn`V ZmZ Z H$aUmam.
KVmc Z. (agm.) JmB`m cmo`mV Agcoco EH$ Ac. H$mS>{cha
AmBc
VgoM Xwg`m H$mhr H$ma`m Ma~rV d H$mhr C{m H$moQ>rVhr

KoQ>m

ho gmnS>Vo.
K> {d. Kmgcoco; Mmoicoco; KfU nmdcoco.
[g.]
K>Vc Z. KmoS>m`m nm`mcm hmoUmam EH$ amoJ. hm KmoS>m`m IwamMo
Vido A{YH$ Kmgco Jo`mZo hmoVmo - Adn 2.38.
K{>->r r. 1. KfU; KmgUo : "H$m Xmoht H$m>m{M`o K>r & _mOt dph
EH$ CR>r&' - km 18.1159. 2. (c.) ggJ; ne; ghdmg; gKQ>Z;
KgQ> : "H$m` {Ow A`OK>t& A`Ow Zmoho &&' - km 17.51. [g.]
KUoda nw. ~mam `mo{V{cJmnH$s EH$.
[g.]
{d. (c.) _X ~wrMm; ~WS>; XJS>mo~m.
KoD$KodS>r r. cmo^r, ImXmS> r.
KoD$ XoUo `m eXghVrMm Cn`moJ nydH$mcdmMH$ YmVwgm{YVmZm OmoSy>Z
H$aVmV. Aem doir `mMm AW EImmcm EImm {H$`oMm {df`,
`m {H$`o`m AYrZ hmoD$ XoUo qH$dm EH$mmZo dV:H$[aVm EImXr
Jmo> H$aUo Agm hmoVmo.
KoD$nmeoar r. 1. Xwg`mnmgyZ {dH$V KoVmZm XwH$mZXma dmnaVmV Vo
nmM eoamMo _mn. ho gdgmYmaU _mnmnojm qH${MV _moR>o AgVo.
2. (c.) A`mo`, A`m` cmo^rnUm; AZr{V_ycH$ cmo^.
{d. Xwg`mMo {Og JadmOdrnUo, Owc_mZo cmQ>Umam, cmQ>`mMr
BN>m YaUmam; Xwdm cmo^r.
KoD$ (Amo) nmgar, KoD$ (Amo) ~m {d. Zoh_r Xwg`mnmgyZ KoUmam;
CgZo H$mT>Umam, naVw Xwg`mcm H$Yr Xo`mMr, CgZo Xo`mMr gd`
Zgcocm (_Zw`); AncnmoQ>m; dmWu.
KoJm-Km, K|Jm-Km nw. 1. EImmcm H$mhr H$m_ H$am`cm dm
H$a`mgmR>r `mcm gdmZr {_iyZ {Xcocr CR>mdUr, CmoOZ, ZoQ>.
({H$. H$aUo.); T>moH$Uo. 2. (EImm {d CR>coco) H$mha; {Jm;
AmoaS>; JdJdm. ({H$. H$aUo.) 3. (EImm H$m_mV, CmoJmV Ho$cocm)
OmoamMm d {ZYmamMm ZoQ>, `Z; hm; JXu; MT>mB. nhm : EcJma.
4. (EImm H$m_mMr) VmVS>r; KmB; {ZH$S>. 5. {ZH$amMm h>. ({H$.
hmoUo.)
KoJmQ>Uo A{H$. aoH$V ~mocUo; XaS>mdyZ ~mocUo; K|JmdUo. (d.)
KoKmQ> nw. hmH$mhmH$; Ko Ko Ago AmoaS>Uo.
KoKmc A. ^anya. (d.)
KoKo r. 1. ZoQ>mMm `Z; OmoamMm, {ZH$amMm hm; KoJm. 2. cT>mB`m
doir hm H$aVmZm AmdoemZo ("hm dma Ko' Aem AWu) `moo hm
eX CmaVmV : "Vm|S>mZo ~mocw{Z Ko Ko&' - gJm_JrVo 76.
[KoUoMo {.]
KoKo_ma nw. 1. {ZH$amMm, ZoQ>mMm, OmoamMm EH${VnUo `Z, hm;
MmohmoH$Sy>Z AZoH$mMm namH$m>oMm `Z. 2. (c.) hmVKmBMr
cT>mB (H$maU Aem doir Ko, Ko, _ma, _ma Aer dralrMr ^mfm Mmcy
AgVo. 3. XmUmXmU ({H$. hmoUo).
{H${d. KmBZo; CVmdrinUmZo; _mJonwT>o Z nmhVm; {dMma Z H$aVm.
KoQ>m nw. ~moH$S>; ES>H$m; _|T>m : "{eH$mar g~YmV mW{_H$ `dWm
H$a`mgmR>r nmR>dco`m A_cXmamg nmS>,o KoQ>o {_idyZ Xo`mgmR>r...'

KoQ>mKoQ>r

_amR>r eXH$moe & 537

- qghmMo d dmKmMo {eH$marg~Yr {Z`_. (~S>moXo)


[qh. Ko]
KoQ>mKoQ>r r. _wcmMm EH$ Ioi.
KoQ>r r. ~H$ar; H$moH$$.
[Jw.]
KoQ>w(Q>m)o ir r. (d.) EH$ H$maMr AmfYr dZnVr. {hcm nwZZdm Ago
hUVmV. nmT>ar d H$mir Ago {hMo XmoZ H$ma AmhoV : "nmoQ> \w$J`mMr
`Wm AgUmamZr KoQ>mi
o r qH$dm ImnarMr ^mOr Imdr.' - {ZOr 57.
KoQ>mo nw. (am`.) 1. eham`m `m ^mJmV `y cmoH$mZm g$sZo R>odco
OmV Ago Vmo ^mJ qH$dm dVr. 2. H$moU`mhr dm{eH$ qH$dm gmH${VH$
[B.]
Ang`mH$mZm g$sZo dVrgmR>r amIyZ R>odcocm ^mJ.
KoUr r. 1. KoUo; JhU H$aUo; drH$ma : "Ahmo `jm{X _mUt&
H$sOo O`mMr KoUr&' - A_ 7.42. 2. (J{O\$mMm Ioi) XemdVmar
J{O\$mVrc EH$ nm[a^m{fH$ gkm; `m JS>mH$S>o amOm AgyZ dOra
Zgoc `mMm dOradm`m Bg_mH$Sy>Z S>md Ko`mMm h$. 3. (cmV)
Xwg`m njmH$Sy>Z `m`Mr a$_, {OZgm B.; H$aUr, hS>m.[g. Jh]
KoUo g{H$. 1. drH$maUo; doe XoU;o AJrH$maUo; Amn`m hmVmV `oBc gm
H$aUo : "`mV KoD$ `o {VVwH|$ `mdo&' - Xmg 15.9.32. 2. YaUo;
nH$S>Uo; {hgH$Uo; Pm|~mS>Uo : "Oo Ko` hmVt ~adr {dnMr&' - gmh
1.2. 3. cmJUo ~gUo; {_iUo (_ma B.). 4. g_m{d>, {d>,
AV^yV H$aUo; AmV `oD$ XoUo. 5. H$dQ>miUo; H$dma KoUo; nH$aUo;
CMcUo (nj, ~mOy, Y_ B.). 6. H$~yc, _m` H$aUo; _m`Vm,
g_Vr, AZw_moXZ XoUo; Jm g_OUo. 7. `mo`Vm, qH$_V OmUUo
(JwUmMr); AmXaUo; MmJco coIUo (JwUm~amo~a Cn`moJ). 8. hVJV
H$aUo; {_idUo; nXm H$aUo; emoYyZ {_idyZ AmUUo; gnmXZ H$aUo
[g. Jh]
(I~a, ~mV_r, Mmhc, nm`ad).
KoUo g{H$. 1. g_OUo; _mZUo : "`o XwOo Zmht{M KoB & gd _r Jm&&' - km
15.411. 2. EoH$Uo : "dm` KoD${Z hfcr AmB&'- Xm{d 160.
KoUo g{H$. 1. _ZmV AmUUo, ~miJUo, R>do Uo (eH$m, ge`, {VaH$ma
B.) : "_mJo hmg{V JmiUr h[anwT>o m KoVcrgo ^_| &' - AmH$U 38.
2. Am{d^md AmUUo, nmKaUo; cQ>H$o YmaU H$aUo (doS>, gm|J B.).
KoUo g{H$. 1. _wH$dUo; haU H$aUo; Zme H$aUo; ~wS>{dUo (mU, erc
B.). 2. N>mQ>Uo; VmoSy>Z Q>mH$Uo; H$mnUo.
KoUo g{H$. cmJUo; Amd`H$Vm AgUo; IMu nmS>Uo; IndUo; AmQ>dUo;
ImUo (doi, Wi, e$s).
KoUo g{H$. IS>H$mdUo; IS>gUo; R>moH$ XoUo; _maUo.
KoUo g{H$. {d{e> AmMaU, dVZ, H$Vr H$aUo. CXm. emoY, dmX, JmR>,
cT>mB, _mn KoUo.
KoUo g{H$. hmVmZo XoU;o CMcyZ XoU;o Odi ZoU.o m AWu Zoh_r AmkmWuMm
`moJ hmoVmo.
KoUo g{H$. OmoS>Uo; {_i{dUo; dV:da AmUUo; AmoT>dyZ KoUo (Cnhmg,
qZXm, _ma); {df` hmoUo (qZXm, _ma B.Mm).
KoUo g{H$. ncrH$S>o OmUo; AmocmS>Uo (S>m|Ja, {d{e> pWVr); gn{dUo;
eodQ>mg ZoUo; {grg ZoUo (dmg, _Oc B.).
KoUo g{H$. 1. OmoS>Uo; gm_rc H$aUo; dmT>{dUo. 2. dV:cm OmoS>Uo;

Ko-Xo

OS>dyZ KoUo; cmdyZ KoUo (gd`, ImoS>, `gZ).


KoUo g{H$. AmUUo; KmcUo; _mWr _maUo; AJmcm {MH$Q>{dUo (Amamon,
Ami, ~mcQ>, Vw\$mZ).
KoUo g{H$. 1. (EImm dVyZo Xwg`m dVyMm dV:da) n[aUm_ hmoD$
XoUo; {dH$ma nmdUo; n[aUm_ cmJy H$$Z KoUo. 2. Odi `oD$ XoUo,
nmOUo. (JmBZo dmgamcm)
KoUo g{H$. _maUo; ~ir KoUo; Zme H$aUo.
KoUo g{H$. WmnUo; R>odUo; AmXamZo ne H$aUo : "`oD${Z VwOOdit&
MaU Ko{Vc Vd ^mit&' - aZ 17.
KoUo A{H$. OmUo; niyZ OmUo; EImmMm Aml` H$aUo.
KoUo A{H$. diUo; H$c hmoUo; EImXr Jmo> H$am`cm V`ma hmoUo (_Z B.
Zr) : "`m_wi| mMm eXe: AW H$a`mg Am_Mo _Z KoV Zmht.'
- _gmn 2. 117.
KoUo A{H$. (^`, amoJ, _moh> B.H$m`m) Vm`mV OmUo; (da, ^` _moh,
XwIUo B.H$mZr) Koaco OmUo; `{WV hmoUo : "Am{U VoU| Amnwcno UmMo{Z
_moh|& Vwhr gV KoVco Agm ~hd|&' - km 9. 17.
KoUo g{H$. (~w{~imMm Ioi) EH$mZo Xwg`mMo _mohao _maUo. {H$`oH$
doir {H$`mnXm`m nwT>o KoUo `mMo $n _Zgmo$nUo cmdVmV. Aem
{R>H$mUr Vo H$maH$ hm {H$`oMm H$Vm Amho Ago XmI{dVo; Va H$mhr
{R>H$mUr eXmda Omoa Xo`mH$[aVm `mMm Cn`moJ H$aVmV. {deofV:
H$`m{df`r OmoamZo ~mocm`Mo Ag`mg {H$`mnXmcm OmoSy>Z KoUo `mMm
`moJ H$aVmV. naVw gm_m`V: Aem dm`aMZoZo {deof AW d{ZV
hmoV Zmhr d dm` MmJ`m arVrZo nwao H$a`mVM Ho$di `mMm Cn`moJ
H$aVmV. Ogo : - nmoamZo hmV nmoiyZ KoVcm. H$mhr doim EImXr {H$`m
AmQ>monyZ, CaHy$Z Q>mH$Uo `m AWu nydH$mcdmMH$ YmVwgm{YVmg KoUo
hm eX OmoS>VmV. CXm. ZmZ H$$Z `m, _r ^mV {eOdyZ KoVmo, ho
Vwhr _Zmda `m. B.
KoUo g{H$. (KoUo m {H$`mnXmMo {Za{Zam`m g~Y mV AZoH$ `moJ hmoVmV.
CnmXZ-Ka-Mmcrda-OmJm-eodQ>-VmoS>rda-daoda-Kmdnarjm-nmR>-amZ B. AZoH$ eXmZm OmoSy>Z KoUo `m {H$`mnXmMm hmoVmo.
`mM_mUo XoUo, Q>mH$Uo, _maUo, KmcUo d nmS>Uo `m YmVy_mUo AZoH$
YmVwgm{YVmZm OmoSy>Zhr KoUo eXmMm `moJ H$aVmV. CXm. AmQ>monVm
KoUo, AmIS>Vm KoUo, H$mT>Vm KoUo. dmg, aOm, gyS> B. eXmZm
OmoSy>Zhr KoUo `m {H$`mnXmMm Cn`moJ hmoVmo. {edm` Cn`moJ H$aUo,
{JiUo, ghZ H$aUo, gmogUo (amoJ, `gZ B.) OS>dyZ KoUo B. AZoH$
AW hmoVmV.
KoUo Z. cyQ> : "... Vh Ho$cm H$s Ooo KoUo `oBc. `mV nm`t`mMm `oH$
{d^mJ d dmamMo XmoZ {d^mJ.' - no 33.132.
KoUo Z. CgZr {Xcocr, naV `m`Mr a$_, mr, nhm : KoUo XoUo
KoUoH$ar-Xma {d. 1. gmdH$ma; YZH$mo; H$OXma. 2. H$mhr H$m_ Z
H$aVm nmoQ>^a Im`mg {_i`mMm h$ gmJUmam (ZmVcJ, AmOmar
ZmoH$a).
Ko-Xo r. 1. AQ>r VQ>rMo ^mS>U; hmVKmB : "Eogr Ko-Xo hmoVmE&' -

KoUoXoUo

538 & _amR>r eXH$moe

crMC 126.2. 2. empXH$ PQ>mnQ> : "n{S>V Ho$gmo~mg... gH$mit{M


Ko-Xo hUm{Z Wmoao {Okmgm H$ar hmoVo.' - _W 124.
KoUoXoUo Z. 1. CgZo XoUo d KoUo; XodKod; nana `dhma (EImmer
H$a`mMm) : "_J gwImZw^yVrMt KoUt XoUt& _Xmdmo cmJcr&&' - km
16.12. 2. `mnma; XiUdiU; CXr_.
KoVUo g{H$. drH$maUo; nH$aUo.
[g.Jh]
KoVm-Ym {d. KoUmam : "Oo _wH$w Q>{M dWm ZQ>{V KoVo &' - _moAml_ 4.24.
KoVmXoVm {d. 1. Zoh_r ngo CgZdma, H$OmD$ KoD$Z doi`m doir
\o$S>Umam; H$Om`m ~m~VrV MmoI `dhma H$aUmam; Zoh_rMo {JhmBH$.
2. (`md$Z) eoOmaY_mMo XiUdiU R>od`mMm d^md AgUmam.
KoVmXoVm {H${d. (`mnmamV) eodQ>r Z$s R>ad`m`m doir; XodKodr`m
aX~Xcr`m eodQ>r; `j XodKodr`m doir; qH$_V R>adyZ IaoXr
H$am``m doir.
KoVmdUm {d. Ko`mH$S>oM dmr Agcocm.
KoVo Z. AV:H$aU.
KonUo g{H$. (H$_Ur) KoUo; JhU H$aUo : "Vd Amnw{c`o nit hmV&
[g. J^]
Kon{Vhr&' - A_ 2.18.
A{H$.KoVco, Jmgco OmUo; doT>co OmUo : "Vmo H$m_Zm_mo Z Kono&' km 3.71.
KonmQ> nw. (EImm Jmo>rgmR>r EImmMm) h>; EH$gmaIo nmR>rg cmJUo.
({H$. KoUo.) (d.)
Konw(nmo)Xonw (nmo) nw. 1. `mnmgyZ H$mhr cm^ Zmhr Ago CgZdma
KoUo - XoUo; {~Z`mOmZo ngo XoUo : "g>m~>m H$[agr JS>`m ao KonwXonw
ZmZm&' - Xon 213. 2. (gm_m.) {\$$Z {\$$Z Ho$cocr d mgXm`H$
Aer XodKod.
Ko_ma nhm : KoKo_ma : "Ko_ma gw$ Oo Pmcr&' - gJm_JrVo 135.
Ko_maJXu r. KZM$a; A{Ve` JS>~S> : "nU Aem Ko_maJXuV Vgo
H$a`mg \$maM WmoS>r gdS> gmnS>Vo.' - nmc 100.
Ko_m[a r. "Ko' Am{U "_mar' - `m XmoZ aUJOZmMo _rcZ : "Ko_m[a
^yVmdir&' - Jam 104.
Koa-am nw. 1. EImm dVy`m EH$m q~XynmgyZ {ZKyZ {V`m^modVr {\$aV
nwhm `mM q~Xycm `oBn `V hmoUmao {VMo AVa. 2. n[aK; \o$a; doT>m;
_S>c. 3. (AJaIm B. dmMm) Kmoi, nmcd, Pmoi, nXa.
4. e|S>r^modVr amIcoco Ho$gmMo dVwi
; gOm~. 5. Hw$ nU; dB; Amdma.
6. {diIm; nH$S>. [g.Jh, qh.](dm.) KoamV KoUo - Om`mV YaUo;
^wai KmcUo : "`m`m Kar amhZ AOrZo `mcm KoamV KoVco hmoV.o ' ~ZJa 109.
KoaUr {d. AmH$memV _S>co H$aUmar, Koao KmcUmar H$~wVamMr EH$ OmV:
"n| gmXa OmVr `mV Amkm H$s KoaUr I~wVao Im_Im _ocdyZ
nmR>{dU|.' - noX 28.25.
KoaUr r. doT>m; {diIm; Koam : "H$mc^wOJm{dAm KoaUr& V{gAm
{XR>t S>{H$Vr H$m{_Zr&' - Xmd 449.
KoaUo C{H$.1.gd ~mOyZ r doT>m XoU;o do>U;o JamS>m KmcUo : 2. (EImmcm)

KodS>m

gH$Q>mV JmodUo; noMmV AmUUo; H$MmQ>rV nH$S>Uo : "hm H$moU KwQ>_iVmo


Amho `oW?o dmarV Koac| nm{hOo.' - nw`^md. 3. (Vmn, ^yH$, Pmon
[g. {Ka]
B.Zr) nN>mS>U,o `mHy$i H$aUo, JmgUo.
KoaXma {d. 1. _moR>m Koa, narK Agcocm. 2. _moR>m Kmoi, gOm~, \o$a
Agcocm (AJaIm B.) : "~mam hOmamZm Ho$gar PJm& KoaXma ~mam
hOma&' - Eonmo 44. 3. _moR>m Koam Agcocr (e|S>r).
KoaZm nw. ^modam; AmdV.
Koa{dUo g{H$. ({H$mm, diU, Ajao B.) H$moaS>m coIUrZo {Ja{dUo;
di{dUo; {H$`md$Z coIUr {\$a{dUo.
Koam nw. nhm : Koa. 1. S>m|Jar {H$`m`m ^modVmcMm VrZ Mma H$mog
KoamMm Xoe, mV. 2. EH$ dm{deof. ho _moR>m S>\$mgmaIo AgVo.
[g. Jh]
Koam nw. noM; JmoVm; AS>MU; H$MmQ>r.
Koam nw. VramMm EH$ H$ma. `mMo nmVo X AgVo.
KoamAmo nhm : Koamd
KoamKoar, KoaKa r. 1. J{Z_r cT>mB. 2. doT>m : "_moJc \$mOm MhH$Sy>Z
CVaD$Z KoamKa Ho$cm Amho.'- noX 20.86. ({H$. H$aUo.) [KoaUoMo {.]
Koamd nw. AgVw> H$m_Jma, ZmoH$a, {dmWu B`m{XH$mZr Amn`m
VH$matMm {dMma hmdm hUyZ A{YH$mar, A`mnH$ B`mXt^modVr
O_m hmoD$Z `mZm doT>m KmcUo, BH$S>{o VH$S>o OmD$ Z XoUo : "{pgnmc,
hmBg Mgocacm Koamd H$am.' - noAm 165.
Koamd nw. g_wXm`; Koa; XmQ>r : "MrS> d XodXmam`m ^` djmMm Koamdm
AZwn_ N>m`m {dVmarV hmoVm.' - {h 70.
Koar r. M$a; ^modi; _yN>m; ^modS>; AYoar; PrQ>. ({H$. `oUo.)
Koar r. _moR>m S>\$ : "Koar d[a{dXmaUm&' - Jam 102.
Ko$ nw. 1. {H$S>co `m cmH$S>mVyZ nS>Umao ^yg. nhm : K$ 2. Z PmS>co `m
q^Vrda, N>namda cmJcocr H$mo{i>Ho$, Oi_Q>o; Koamogm. (H$mo.)
KoaoXma, Koao~mO {d. Jmoc; _moR>m Koa AgUmam; _moR>m dmQ>moim AmH$ma
Agcocm."`mhZ H$mH$U^a A{YH$ I~aXmar Ag`m Koao~mO
nJS>rdm`mg `mdr cmJVo.' - Amcog 255.
Koamogm nw. : nhm : Ko$ 2, Kamogm
Ko`m nw. gwVir V`ma H$aVmZm {Vcm nri XoUmam _Zw`.
KocJQ>Uo g{H$. JmJ$Z Q>mH$Uo; Jm|YimV Q>mH$Uo : "e^a OUmZr e^a
Z {dMm$Z `mcm KocJQ>c.' - dird 74.
KocMmom {d. (A{e>) _yI; _>; KmoS>MwH$m H$aUmam; Aew>mi;
{dgamiy; {ZH$miOr; doS>Pdm. (H$mo.)
KocmeoQ> nw. (Cn.) 1. A{V h`mg Agcocm _yI, {MdQ> _Zw`.
2. CcmT>m`m `mnmar. 3. AYdQ>, ~mdiQ> _Zw`. [g. JhrV]
Kod nw. (EImmnmgyZ) `m`Mm, `m`Mm {Og, ngm B. KoUo. (Hw$.)
Kod {d. Ko`mOmoJo : "Kod `o Vo{M `md|& Kod Z `o V| gmS>mdo&' Xmg 11.4.24.
KodS>m nw. 1. EH$ doc. `mcm dmcmMm doc Agohr hUVmV. 2. (gm_m.)
`m docmMr e|J. {hcm KodS>r, K|JS>r Agohr hUVmV. `m`m nmT>am,

KodS>r

_amR>r eXH$moe & 539

{ndim, H$mim, MdYmar, ~moQ>-KodS>m d Jdm-KodS>m Aem OmVr


[g. Jdm]
AmhoV. e|JmMr d Xm`mMr ^mOr H$aVmV.
KodS>r r. 1. KodS>mMm doc; e|J; XmUm. 2. KodS>r _wJr.
KodS>o Z. KodS>mMr e|J. (Hw$.)
KodUr r. KoUr; KoUo; `oUo. ({M.)
KodXod, KodmXodm-dr r. nw. 1 `mnmaYXm; CXr_. 2. XodKod;
KoUo-XoUo B. Mm `dhma; XiUdiU.
KoodnV YXm, `mnma, `dhma, CXr_ ZmdmnwaVo ^mS>dc AgyZ
~hVoH$ nVrda Mmcdcocm YXm, `mnma.
Kod~m {d. Xwg`mnmgyZ Zoh_r Ko`mMm d^md Agcocm.
KodmUZm|X r. (JW.) dmMH$mH$Sy>Z nwVH$ naV Am`mZVa `mMr
JWmc`m`m XamV H$amd`mMr Zm|X.
KodmUXodmU r. (gH$ mVgJr gwdm{gZr {`m nanamZm dmU (dm`Z)
XoVmV-KoVmV `md$Z). 1. AmngmVco (CgZo) XoUo-KoUo; XodKod.
2. nemMm `dhma. 3. (_oOdmZr, cm^, ZwH$gmZr, ^oQ>, Amhoa
B`m{XH$mMr) naV \o$S>; naV H$aUo; {V{H$`m.
KodmUo, KodmB OmUo {H$. 1. ^yV~mYm hmoUo. 2. de hmoUo, H$mV
`oUo. 3. n[apWVrZo JmOUo.
Kodmar nw. 1. KmD$H$ _mc KoD$Z {H$aH$moirZo {dH$Umam; Ho$dQ>m,
S>mi{nR>>m, qhJ{_`m dmUr. 2. (m.) ~mJoVrc {ZnO, nXmg,
_mido {dH$V KoD$Z ~mOmamV {H$aH$moirZo {dH$Umam `mnmar.
Kodmgo {H${d. KoVm `o`mgmaIo. (amOm.)
K|JS>r-ar, KoS>r, KoS>r_wJr, KoS>m r. nw. EH$m OmVrMr Vm~S>r d
AmH$mamZo _moR>r Agcocr Mmdar _wJr; KodS>r, MmMS>. `m _w`m
g_wXm`mZo amhVmV.
K|Jem nw. Jm|Yi; KmgmKrg : "AmOnmdoVm| K|JemVM H$mc `VrV
hmoVmo, H$m_ H$mhtM hmoV Zmht.' - _mqe`mH$m 288.
K|Jm r. _gm`mMr nmVi ^mOr (eod dm nmVdS>m gh). (A{h.)
K|Jm (Km) dUo A{H$. 1. (EImmda) H$S>H$S>Uo; Oi\$iUo; Vm|S>
gmoS>Uo; MdVmiUo. 2. JXu_wio aOrg `oUo; (H$m_m`m {ZH$S>r_wio)
~oOma hmoUo.
Ka(am)d nw. Ko$; H$mo{i>H$; H$moqiOZ; Oi_Q>. (Jmo. Hw$. hoQ>.)
nhm : Koamogm
KcQ>Mmcr r. hoHo$ImoanUm; doS>JinUm; KcQ>nUm. (H$mo.)
KcmQ>-S>, Kem-g {d. _yI d hoHo$Imoa; h>r; AJXr doS>Ji;
AOmJi d Amier; dN>Xr d _>. (H$mo.)
Kgmg {d. d{mXeH$ nXdr.
KMm nw. Vm~S>m XoR>mMr eodar.
Kmo {d. Km~abobm, hm. - (VOm.)
Kmo, KmoD$e, Kmod nw. 1. Zdam. 2. nwf. (amOm. H$mo. ~o. Jmo.) nhm : Jmohmo
KmoB Znw. AmH$moe; YS>nS>. (d.)
KmoH$ nw. 1. nmR>mVa; Kmof; JOa : "gm{JVc| gVt H$am Zm_mMm KmoH&$'
- {ZJm 235. 2. KmoH$Ur; qMVm, H$miOr. ({H$. KoUo.)[g. Kmof]

KmoJcm

KmoH$H$m`m {d. AWmH$S>o cj Z XoVm, gX^ cjmV Z KoVm KmoH$n>r


H$aUmam ({dmWu); Xwg`m`m gmJ`mMm hoVy, __ cjmV Z KoVm
gmJ`m_mUo Ajae: MmcUmam.
KmoH$Ur-Zr r 1. (EImXr Jmo> cjmV amhmdr hUyZ) nwZ: nwhm
KmoH$`mMr {H$`m; Amdmr. ({H$. H$aUo, KoUo, JmUo.) : "AOw{Z V[a
H$[a hr KmoH$Ur&' - amcm 88. 2. `mM `mM Jmo>rMm nwZ:nwhm
Cma, {Z{X`mg; EH$M Jmo> Y$Z ~gUo; Amncr BN>m, hoVy nwhm
nwhm gmJUo. ({H$. KoUo, cmdUo, H$aUo, cmJUo, _mS>Uo, YaUo.) :
"gwI Ag`mda {XZmgm[aIo H$m ^mo{V {\$aVo& KmoH$`m H$[aVo&' [g. Kwf]
gcm 20. 3. PwaUr; IV; IoX. (A{h.)
KmoH$ (I) Uo, g{H$. 1. nwZ: nwhm hUyZ nmR> H$aUo; Kmof H$aUo; nmR>
hUUo : "Amhr Ah{Zet Zm_ KmoHy&$' - am_Xmg \w$Q> A^J 47
(ZdZrV 154). 2. (EImm Jmo>rMr) On_mi KoUo; Kmof cmdUo;
[g. Kwf - KmofU]
dmadma gmJUo, CmaUo.
KmoH$_i {d. A{Ve` nmVi; nmUMQ> (gm~ma, H$m\$s B.). (Jmo.)
KmoH$aUo A{H$. Km| Km| H$aUo.
[d. g. KwH$]
KmoH$ar {H${d. Km|Km| AmdmO H$arV : "Am{U H$UmOwZmMo ~mocU|& KmoH$[a
Amc| ldU|&' - amkm 9.526.
KmoH$n>r r. KmoH$`mMr {H$`m. nhm : KmoH$Ur 1. ({H$. H$aUo.) :
"Xwg`m B`moV \$`mdarc eX _wcmZr Amn`m dhtV CV$Z
KoD$ Z`oV, H$maU `m `moJmZ| KmoH$n>r H$a`mMr gd` _wcmZm cmJVo.'
- A`mnZ 74. 2. AW Z g_OVm Ho$coco nmR>mVa.
KmoH$mUr r. qMVm : "Kmo[a nS>cr KmoH$m{U& _Zm_m{O&&' - {H$V 5.27.
KmoH$sd {d. 1. nmR> Ho$cocm; KmoH$cocm (YS>m B.). 2. _aUmV, `mZmV
n$m R>odcocm; _ZmV n$m R>gcocm.
KmoH$sd, Kmo`m {d. 1. g_OyZ Z KoVm, `mZmV Z R>odVm {Zdi
KmoH$n>r H$aUmam; _X ({dmWu). 2. nmonQ>nMr H$aUmam; KmoHy$ZM
\$$ `mZmV R>do Umam. 3. H$moU`m doir H$m` ~mocm`Mo ho nT>{dcocm;
cmM KoD$Z ~ZmdQ> gmj XoUmam (gmjrXma B.).
KmoHo$ ~w`m. -(VOm.)
KmoJZ nw. >r, S>moio. (PmS>r)
KmoJa Z. _moR>o KwJ$. (Zm.)
KmoJa nw. EH$ dj. `m`m nmZmMo nm lmmcm dmT>VmV. (PmS>r)
KmoJam, KmoJm nw. EH$ H$maMm ZXrVrc _mgm.
KmoJ(K)am {d. 1. \w$Q>`m _S>`m`m dZr_mUo, her`m
AmoaS>`mgmaIm Agcocm (AmdmO); ~gcocm, \w$Q>cocm, {nMH$m
(AmdmO, H$R>). 2. \w$Q>co`m, {nM`m, {Ma`m, ~gco`m
AmdmOmMm (_Zw`). 3. ^aS>; `mVcm H$n H$moaS>m, VwQ>H$ d Anwam
[g. KKa]
dmQ>Vmo Agm (AmdmO).
KmoJar r. KwJya : "nmB Km{cVr KmoJ`m&' - Ogm 102.
KmoJcm nw. 1. \$moS>. 2. K>m. 3. ^mO`mZo, XodrZo `oVmo Vgm \$moS> :
"XiUH$mS>UmZo Amco hmVmcm KmoJco&' - cmogm_m 5.287.
KmoJcm {d. nmoH$i; nmoIacocm (XmUm B.).

KmoJcr

540 & _amR>r eXH$moe

KmoQ>m(Q>)iUo

KmoJcr {d. nmoMQ>; nmoH$i : "noa`mH$[aVm gaH$s MmJ`m H$mngmMr,

KmoQ>, KmoQ>H$ nwZ. 1. KmoS>m, Ad : "{ZOH$a| Vd nXZ KmoQ>H$m& Y[aZ

`mV KmoJcr gaH$s H$_r Amho Aer `mdr.' - _hmam>H$frdc


24 AmJQ> 1930.
KmoJdar, KmoJmar nw.1. H$moir ^S>m`mgmaIr EH$ OmV. 2. _amR>m`m
Ama_mamVrc EH$ cT>mD$ OmV : "_amR>o d KmoJmar d WmoS>ogo Ama~
{gr Eogo AmhoV..' - noX 16.78.
KmoJm nw. AmoaS>; {Jm; AmaS>mAmoaS>m : "OcX Mcm Eogm KmoJm H$$
[\$m.]
cmJVo.' - _X$ 2.27
KmoJm {d. _moR>m; {g : "VwH$m hUo AmhmOmoJ|& {d>c KmoJo Iao
_mn&' - VwJm 1798.
KmoJma, KmoJmaUo nhm : Km|JmS>, Km|JmS>Uo
KmoJr nw. ZaS>o. (A{h.)
Kmo(Km|)Jo-Ko, KmoKm-do {H${d. 1. Km| Km| AmdmO H$arV. 2. (c.)
OcXrZo; gda : "n g[aVoMo{Z AmoK|& qgYwOim _rZc| KmoK|&' km 8.84.
KmoJmocm : nw. EH$ OcMa; H$mgd. (PmS>r)
[qh.]
Kmo`m {d. doS>Ji; gmYm; gai; ~mdiQ>; H$moUmH$Sy>Zhr ghO \$g{dcm
[qh. Km|Jm = _yI _Zw`]
OmUmam. (d.)
Kmo(Km|) KmQ>-U nw. 1. g_w, ZXr, dmam B`m{XH$mMm Km| Km| Agm
AmdmO. nhm : Km|JmQ>. ({H$. KmcUo.) 2. ^wJo, _mem B`m{XH$mMm
JwUJwUmQ>>. 3. Jc~cm; {Jm; hS>; hmH$mQ>r; H$cH$cmQ>. ({H$.
H$aUo, _mS>Uo, KmcUo.) 4. (c.) JmOmdmOm; JdJdm; n[a\$moQ>;
S>H$m dmOUo. ({H$. H$aUo.)
KmoKmdUo, KmoKoUo A{H$. (g_w, dmam B. H$mZr) Km| Kmo Agm AmdmO
[d.]
H$aUo, JOUo. (amOm.)
KmoKo Z. 1. K~mS>; S>~moco; AmH$p_H$ gmnS>cocm R>odm, Pmcocm cm^:
"V| EH$ _moR>| KmoK| gmnS>co.' - {d{d 10.5.124.
{d. _moR>o.
Kmo Kmo 1. g_w, dmam, ZXrMm dmh, nya B`m{XH$mMm AmdmO, JOZm :
"Kmo Kmo eX| nya Mmccm&' - ZJa (ZdZrV 425). 2. EImm
nXmWm^modVr O_Um`m _mem`m W`mMm AmdmO. 3. Y~Y~m. (Jmo.)
{H${d 1. MS> cmQ>m, gmogmQ>mMm dmam, _wgiYma nmD$g `m`m
JOZo_mUo AmdmO H$arV, hmoV. 2. (_Zw`m`m Kmoi`m`m)
Jm| JmQ> m `m, Jc~`m`m, Jc`m`m AmdmOm_mUo; Iyn
IoMmIoMrZo; (_mUgo B.H$mZr) JO~OV; nod \w$Q>`m_mUo Km|JmdV.
[d.]
nhm : KdKdm, KdKd
Kmo`m {d. Kmo Kmo H$aUmam; KmoKmdUmam.
KmoQ> nw. (nmUr B. d nXmW) {Ji`mMo EH$ doioMo n[a_mU; KwQ>H$m;
Myi : "~h CJ J_o KoVm JaimMm O|{d KmoQ> H$m_mar&' - _mo^r_
8.41 ({H$. KoUo.) (dm.) ZaS>rMm KmoQ> KoUo, H$aUo, ^aUo,
H$mT>Uo - (EImmMm KmoQ> H$aUo, {JiUo) A{Ve` N>iyZ, JmOyZ
hamU H$aUo; mU KoUo; R>ma _maUo : "Vo KmoQ> ^$ Ymdgr& XoIVm{M
Kogr {Od| `mV|&' - E^m 5.2.

_r H$[a ey gKmoQ> H$m&' - dm_Z {damQ> 6. 111. 2. (~w{~imV)


[g.]
KmoS>m `m ZmdmMo _mohao.
KmoQ>Imoa nw. 1. nmU~wS>m. 2. X{jUoVrc H$mhr _amR>m gWmZmV JmdMm
nmU~wS>m hm EH$ gaH$mar ZmoH$a hUyZ g_Ocm OmV Ago. {d{harV,
V`mV nS>co`m {OZgm H$mTy>Z XoUo ho mMo H$m_ Ago.
KmoQ>Ur r. 1. KmoQ>`mMr {H$`m. 2. (gmoZmar) gmo`mMo _Ur KmoQ>`mMr,
gmaIo H$a`mMr AmdQ>r; KmoQ>`mMo h`ma, gmYZ. 3. H$Q>H$Q>;
KmgmKrg; {OJ{OJ. (Zm.)
KmoQ>Uo Z. KmoQ>`mMo CnH$aU; KmoQ>Ur; KmoQ>m.
KmoQ>Uo C{H$. 1. {JiUo : "AJVr Ymdo g_w KmoQw>&' - _wg^m 7.18.
2. (c.) ghZ H$aUo; ^moJUo (Xw:I, An_mZ) : "_w{Z `m An_mZmV|
KmoQ>r Ooqd {cmoMZ JamV|&' - _moAm{X 22.7.
KmoQ>Uo C{H$. 1. (H$mJX B.) JwiJwirV H$a`mH$[aVm (H$dS>m B.) H$R>rU
d JwiJwirV nXmWmZo KmgUo. 2. MwaS>U;o IcmV KmcyZ ~marH$ H$aUo;
dmQ>Uo; CJmiyZ ~marH$ H$aUo; JaJQ>Uo. 3. ZrQ> {_lU hmo`mH$[aVm
hcdUo; T>diUo; _iUo; IcUo. 4. (cmoH$, YS>m B.) nmR> H$$Z
n$m H$aUo; KmoQ>dUo; (Ajao, diU) KQ>dUo, didUo. [g. Kf]
KmoQ>Uo A{H$. ~mhoa nS>Uo; J`mVyZ n> hmoUo (AmdmO dJao) : "`mMm
AmdmO `mZm KmoQ>Zm.' - CA 19.
KmoQ>^a {d. EH$m KmoQ>mV _mdocEdT>m nmVi nXmW (nmUr, XyY dJao).
KmoQ>_miUo A{H$. EH$mM OmJr Wm~Uo; KwQ>_iUo : "Yya KmoQ>_miyZ
OodUKaM Yw_g`mJV Pmc hmoV.' - {MVmH$ 10.
KmoQ>a KmQ>a {H${d. H$moaS>o - dmQ>Uo. (PmS>r)
KmoQ>dmc nw. dmcmMr EH$ OmV. `mMr e|J MmnQ> d chmZ AgyZ XmUm
dmQ>moim H$adXmgmaIm AgVmo.
KmoQ> gwnmar PmS>mda`m PmS>mda dmiyZ V`ma Pmcocr gwnmar.
KmoQ>m nw. 1. nm`mMr Zir d MdS>m `m`m_Yrc gm`mMo da Amcoco
hmS>. 2. Xmohr KmoQ>mda _macocm AmS>dm dma.
KmoQ>m nw. docXmoS>o, ~Xm_ B. _gm`m`m nXmWmgh KmoQy>Z Ho$coco ^mJoMo
_mXH$ no` : "~mUmM| VrW KoVm mg _moR>m& o_| KoVmo KmoQ>m KQ>mKQ>m &'
[g.K>]
- VwJm 4334.
KmoQ>m nw. 1. Xm{JZo KmoQ>`mMo, {PcB Xo`mMo EH$ gmYZ. ho Jma qH$dm
EImXm XJS> _wR>rV ~gdyZ Ho$coco AgVo. nhm : KmoQ>Ur. 2. cmH$S>r
cmR>m, _wgi, ~mm.
KmoQ>miUr r. 1. BH$S>o{VH$S>o ^Q>H$Uo, ^_Uo; ^Q>`m _maUo.
[g.KwQ>]
2. {KaQ>m KmcUo; KwQ>_iUo; KmoQ>miUo.
KmoQ>m(Q>)iUo A{H$. 1. (JwV mJwV r`m _mJmV, MH$`yhmV) BH$S>{o VH$S>,o
_mJonTw >o {\$aUo, ^_Uo. 2. diUo; Vm|S> {\$a{dUo; {Xem ~XcV {\$aUo;
JaJa {\$adUo; KwQ>_iUo. 3. (JdVm`m H$mS>m, Ho$aH$Mam B. dm`m`m
PmoVm~amo~a) BVVV: CS>Uo; JaJa {\$aV amhUo. 4. (ZXr B.)
diUmdiUmZr dmhV OmUo; ^modao H$arV dmhUo. 5. (_Z B.) Jm|YiyZ
OmUo, KmoQ>m`mV nS>U;o {XL>_Ty > hmoU;o ~mdaUo; JS>~Sy>Z OmUo; JwV Uo.

KmoQ>miUo

_amR>r eXH$moe & 541

6. KmoQ>Uo : "(Zmai) IS>r gm{Z KmoQ>m{icm hmoVm&' - crMC 309.


g{H$. Jm|YiyZ Q>mH$Uo; JwVdUo; ~wMH$`mV nmS>Uo; KwQ>_im`cm
cmdUo : "OmVmo nar Vd _mohZr& KmoQ>mirV Amho mUmcmJwZr&' Zd 21.49.
KmoQ>miUo g{H$. 1. KmQ>Uo; KmoQ>{dUo; KmoQy>Z JwiJwirV d Q>UH$ H$aUo
(O_rZ, q^V B.) : "Mr crhmdo`mMr AmBVr Ho$cr& ZrQ> ^tVr
H$mnS>rcr& KS>r gm$Zr KmoQ>micr& dV} fS>r _oidrcr&' - Cfm
28.13. 2. {H$`mVrc Ajamd$Z H$moaS>r coIUr {\$adyZ Ajao
{JadUo, KQ>{dUo, di{dUo.
KmoQ>mim nw. 1. (H$m_o, {heo~, dVy B`m{XH$mMm) Jm|Yi; AVm`V
pWVr; JhmQ>m; JwVmJwV; JmocH$ma; {IMS>r.
KmoQ>mim nw. 1. bmoiKmoi; A\$amV\$a. 2. (dmam, nmUr, JdVm`m
H$mS>m, Yyi B`m{XH$mMr) {Ja`m, {KaQ>m, diUo KoV Om`mMr
pWVr; JaJam {\$aUo; ^_U H$aUo. 3. (_ZmMr) Jm|YiyZ, ~md$Z,
{XL>_Ty > Pmcocr AdWm; _ZmMm Jm|Yi. 4. ZmJ_moS>rMr, doS>rdmH$S>r
OmJm, Wi; JwVmJwVrMo H$m_. 5. (dm`mZo) {Xem, amoI ~XcUo;
[g. KwQ>]
KmoQ>miUo. 6. EH$H$ma; JmocH$ma.
KmoQ>mim-io nw. Z. H$mJX KmoQ>`mMm H$dS>m, KmoQ>m; KmoQ>H$dS>m : "gw`m
H$mV`m OmJmBV& Iir KmoQ>mi| VmJmBV&'- Xmg 19.10.15.
KmoQ>r r. ~moamgmaI nU H$R>rU \$io `oUmao H$mQ>oar PmS>. [g. KmoQ>m]
KmoQ>r r. 1. chmZ AmH$mamMm Am~m; JmoQ>r (Zm. d.) 2. chmZ
AmH$mamMm XJS> : "KmoQ>r Eogr \$moS>r hmoVr.' - crMny 446.
KmoQ>r r. KmoH$n>r. ({H$. _maUo.)
KmoQ>r r. \$Ugm`m J`mVrc ~r; AR>ir : "_J \$Ugm`m CH$S>co `m
KmoQ>mMr amodir {VZo _`o R>odcr.' - MH$ 43.
KmoQ>r r. JmBMr H$mg.
KmoQ>r r. YmoVamMm nXa H$ZdQ>rcm ImodyZ qH$dm cJmoQ>mMr cm|~Vr
YmXmoQ>r da H$$Z Imodcr AgVm hmoUmam Kmoi.
KmoQ>r(Qy>)H$ nw. EH$m OmVrMo PmS> d `mMo \$i. nhm : KmoQ>r (Jmo.)
KmoQ>rPocm nw. JmoQ>r, Am~o PmS>md$Z H$mT>m`Mr PocUr, AmH$S>r.
KmoQ>r(Q>o)a nw. n`mMo KaQ>o.
KmoQ>rd {d. 1. KmoQ>coco; KmoQy>Z KmoQy>Z, KmgyZ JwiJwirV Ho$coco.
2. COmim {Xcoco; MH$MH$sV Ho$coco : "nYao`mMr MmoIS>r& KmoQ>rd
Oer&&' - km 6.224. 3. MmJco didcoco, _ohZV KoD$Z H$mT>coco
(Aja). 4. R>amdrH$; R>ard; {dd{jV; Zoh_r`m MmamVrc : "BVa
cmoH$ Z`m-Ow`m nVr`m KmoQ>rd {e`m XoD$Z doi _m$Z ZoV
AgVrc.' - {d{j 1.56.
KmoQy> nw. KmoQy>Z Ho$cocm nXmW; KmoQ>m : "dmZX agmi \$i KmoQw&>' - ^mam
~mc 1.17.
KmoQ>o Z. JwamZm AmfY B. nmO`mMo ZiH$mS>o, Zir. (amOm.).
KmoQ>oZmZ Z. 1. \$$ KmoQ,>o nm` YwU.o 2. (c.) WmoS>`mV AmdaUmao ZmZ.
KmoQ>m nw. 1. OS>mMo, Xm{JZo B. KmoQ>`mMo CnH$aU. nhm : KmoQ>Ur.
2. JdS>mMo {Jcmdm JwiJwirV H$a`mMo h`ma, gmYZ.

KmoS>XmS>

{d. 1. A`mg KmoQ>Umam, nmR> H$aUmam; ZwgVmM nmR>mVamda ^a


XoUmam; _X~wr; T>moa _ohZVr. 2. EH$gmaIo KmoH$Uo; nmR> H$aUo;
_moR>mZo dmadma hUUo.
KmoS>H$Q>, KmoS>Ho$ Z. (KmoS>mcm {VaH$mamZo cmdm`Mm hm eX) amoS>Ho$,
Ae$, _aVwH$S>o KmoS>o.
KmoS>H$m nw. _moVma; KmoS>mMr H$miOr KoUmam; gg.
KmoS>Hw$Xi nw. (Cn.) _wOrMo d` Pmcoco AgyZ _wO Z Pmcocm _wcJm;
KmoS>_wOm.
KmoS>Hw$Xi r. (Cn.) Cnda AgyZ c Z Pmcocr XmS>JQ>, ZmMar
_wcJr.
KmoS>Hy$c Z. 1. chmZ KmoS>o; V>y. (Jmo.) 2. AmoQ>m`m Im~mda {Vanm
Q>oHy$ (H$aU) XoD$Z `mda H$moacocr KmoS>mMr AmH$Vr. (Im.)
KmoS>Ho$-H$m Z. 1. nw. `m`m ^arcm H$a`m d Vago KmcyZ JmS>mMr
V$nmoer, ~R>H$ V`ma H$aVmV Aer MmH$Q>rVrc XmoZ ~mOyMr XmoZ
C^r cm~ cmH$S>o. 2. Vo`m`m Km`m`m H$mVarcm {Iicoco d
OwdmMm Xmoa ~mYm`Mo cmHy$S>.
KmoS>Ho$ nw. T>moa O_mVrMm Jw$.
KmoS>Ho$i Z. hc`m OmVrMo EH$ ^gmS>o Ho$i.
KmoS>H$mog nw. VrZ _cmMm H$mog.
KmoS>`m-H$m nw. 1. KmoS>mMm {IX_VJma; KmoS>mMr XoI^mc
H$aUmam; _moVma : "KmoS>mg {enmB H$m` H$arc KmoS>H$m&' - Eonmo
372. 2. Mm~yH$dma; Ad{ejH$.
KmoS>Jm-Jr nw. r. (Cn.) d`mZo mT> nU nmoaH$Q>nUm, ZmMaonUm
AJr Agcocm _wcJm, _wcJr; _yI d R>m|`m Agm d`H$ _wcJm.
KmoS> (S>o) JmR> r. (~w{~imMm Ioi) EH$_oH$m`m ajUmgmR>r IS>r
Agcocr KmoS>mMr Xw$c.
Kmo S > M dS> r. Kmo S > X m S > ; Kmo S > m Mm \ o $ a CS> { dUo ; MdS> M mc :
"KmoS>MdS>rImcr ZmZm nw`mcm Amcm.' - Eonmo 162.
KmoS>Mmc r. 1. KmoS>mMr Mmc. 2. (c.) OcX Mmc.
KmoS>(S>o){McQ> Z. _moR>o {McQ>; S>mg; _N>a.
KmoS>MyH$ r. _moR>r d Aj` MyH$; T>iT>irV MyH$.
KmoS>MmoQ>m {d. (Acrc) KmoS>m`m MmoQ>mgmaIm _moR>m MmoQ> Agcocm
(_Zw`).
KmoS>OmdB nw. (Cn.) _moR>m d`mMm Zdam_wcJm; KmoS>Zdam.
KmoS>Omir r. (^mod`mMm Ioi) {d njm`m ^mod`mcm ImoMm
XoD$Z Amncm ^modam Xya OmD$Z {\$aV amhrc Aem arVrZo ^modam
\o$H$`mMm H$ma.
KmoS>VmoS>m {d. KmoS>m`m Vm|S>mgmaIm cm~Q> Moham Agcocm; Hw$$n;
cm~Q>, Amo~S>Ymo~S> Moh`mMm.
KmoS>XmS> r. 1. KmoS>mgmaIo niUo; KmoS>mMo YmdUo; A{Ve` doJmZo
OmUo. 2. (c.) A{Ve` OcX JVr : "`wn[apWVr J^ra. O_ZmMr
gd KmS>XmS>.' - chmir 67. 3. e`VrMo KmoS>o `m dVwimH$ma
_mJmd$Z YmdVmV Vmo _mJ : "_wYmoiH$S>o AgVmZm Amhr KmoS>XmS>r

KmoS>ZQ>

542 & _amR>r eXH$moe

(aogH$mog) H$S>o H$YrH$Yr {\$amd`mg OmV Agy.' - _aU 339.


KmoS>ZQ> Z. `mMo EH$ Vm|S> AmT>mda d EH$ cJrda `oD$Z Xa`mZ
{Vano amhVo, Ago R>moH$VmV Vo cmHy$S>.
KmoS>Zdam nhm : KmoS>OmdB. [H$. JwS>J = c>, hmoS>J = _wcJm.]
KmoS>(S>o)Zdar, KmoS>di nhm : KmoS>Hw$Xi r. "ho _moR>_moR>m
[H$.]
KmoS>Zd`m KamV ~miJ`mMo n[aUm_ ~a !'-Pm_y.
KmoS>Zrc nw. 1. ZrcJm`. 2. EH$ {edr. (PmS>r)
KmoS>(S>o)nmiUm nw. KmoS>mcm (cmH$S>r MmH$Q>rcm) Q>mJcocm nmiUm;
hc`mZm Z Q>mJVm O{_Zrda KmoS>mcm AS>H$dcocm nmi`mMm EH$
H$ma; nmiUm Q>mJ`mgmR>r EH$m AmS>`m cmH$S>mcm Mma nm` cmdyZ
H$aVmV Vr aMZm; KmoS>r.
KmoS>qnnir r. _moR>m OmVrMr qnnir.
KmoS>nw nw. KmoS>mcm ({deofV: ~w{~imVrc KmoS>mcm) o_mZo qH$dm
{V>oZo g~moY`mMm eX.
KmoS>noQ>o,KmoS>o Z. 1. XmoZ ^monio nwT>o d XmoZ ^monio _mJo Ago ~mYyZ
Ho$cocm Vam\$m; ahmQ>JmS>`mMo H$moido {O`mda R>odVmV Vr cmH$S>r
MmH$Q>. 2. ^mon`mda Xmohr ~mOyZm nm` Q>mHy$Z, KmoS>mda
~g`mgmaIo ~gyZ nm`mda VaJUo.
KmoS>~` Z. Xw~im KmoS>m nw> hmo`mgmR>r EH$ AmfY : "KmoS>~` nmdeoa,
amB nmdeoa ^mOcoct H$mit {_a| nmdeoa... {_lUmnH$s AmVnmd
XaamoO XoV Omd|.' - Adn 1.175.
KmoS>~md, KmoS>{dhra r. KmoS>mZm nmUr {nVm `oBc Aem VhoZo
~mYcocr {dhra.
KmoS>~mhr r. 1. Xmam`m Xwhoar MmH$Q>r`m AmV`m MmH$Q>rVrc Xmohr
~mOyMo Im~. 2. IQ>m`m`m ~R>H$s`m MmH$Q>r`m XmoZ ~mOyMr
cm~ cmH$S>o. nhm : KmoS>Ho$, KmoS>o
KmoS>~mi {d. (Cn.) nmoaH$Q> Mmio H$aUmam mT> nwf, r; nmoaH$Q> _mUyg.
KmoS>_r, KmoS>(S>o)_mV r. (~w{~imMm Ioi) KmoS>mZo _mV
H$a`mMm H$ma; KmoS>_mV; {VnjmMo KmoS>o d amOm Am{U Amnco
KmoS>o, amOm d EH$M `mXo amIyZ `mXo_mV H$aUo.
KmoS>_m {d. d`mZo _moR>m nU nmoaH$Q>nUmZo dmJUmam.
KmoS>_mer r. 1. _moR>m AmH$mamMr {hadr, H$miga _mer.
2. (gm_m.) _moR>r _mer.
KmoS>_mgm nw. EH$ H$maMm _mgm; gmJamd. `mMo Vm|S> H$mhrgo
KmoS>mgmaIo {XgVo. `mcm cm~ eonyQ> AgVo. hm C^m nmohVmo.
KmoS>_I
w -`m nw. 1. KmoS>mMo Vm|S> Agcoco {H$a Zmdm`m Xod`moZrVrc
nwf. `mMo dUZ nwamUmVar gmnS>V.o 2. (c.) AJXr Hw$$n KmoS>Vm|S>m
_mUyg : "EH$ _radc| ^wai| ntJi|& KmoS>_I
w | &&' - Xmd 285.
KmoS>_wJim nw. _moR>m d H$mim _wJim.
KmoS>_wJr r. _moR>r, H$m`m OmVrMr _wJr.
KmoS>cm nw. _yc amJVmZm `mMr hmoUmar KmoS>mgmaIr AmH$Vr.
KmoS>cmQ> r. ZXr`m _wImVyZ g_wm`m ^aVrMo nmUr AmV KwgV
AgVmZm `oUmar _moR>r cmQ>.

KmoS>m

KmoS>cr r. (Zm{dH$) emMmcm ~g`mH$[aVm d`mcm Mma Xmo`mZr


AS>H${d`mV `oUmar MmH$Q>. (H$mo. hoQ>.)
KmoS>dS>r r. KmoS>o ~mY`mMr nmJm : "^mZdgm _mJm Xjr{Ucr ^rVrgt
KmoS>d{S&&>' - WmZ 44.
KmoS>di r. 1. ~mYco`m KmoS>mMr Amoi, amJ. 2. KmoS>mMm V~ocm;
KmoS>emim; KmoS>gmi. 3. cm~cMH$, R>|JUo d ~oT>~ Ka; _mJaKa
XmS>gmi; Ho$di V~o`mgmaIo Agcoco Ka; H$moR>S>r.
KmoS>di r. Z PmoS>nco`m, PmoS>nyZ XmUo Z H$mT>co`m Ym`m`m
n|T>mMr amg, JOr.
KmoS> (S>o) dmQ> r. KmoS>mH$[aVm Ho$cocr, \$$ KmoS>mcm OmVm `oBc
Aer dmQ>, aVm ({deofV: S>m|Ja B`mXrd$Z).
KmoS>{ddmh nw. d`mZo A{Ve` _moR>m nwfmMo AJXr chmZ _wcrer hmoUmao
c; {df_{ddmh : "Amncr ZmV emo^c
o Aem Xhm dfm`m nmoaret
c cmd`mg V`ma AgVmV d Agm KmoS>{ddmh H$$Zhr {\$$Z
g_mOmV qhS>`mg... `mg {X$V dmQ>V Zmht.' - cmo{Q>H$o co> 4.96.
KmoS>doc r. (gmHo${VH$) KmoS>mMr crX. AmfYmV KmoS>m`m {cXrMm
Cn`moJ H$am`Mm Agcm Va `m eXmZo {ZX}e H$aVmV.
KmoS>emim, KmoS>gmi r. 1. KmoS>mMm V~ocm. 2. m{UgJhmc`.
KmoS>{e` nw. (qZXmWu) {dmOZ H$$ nmhUmam, _moR>m d`mMm, {dm
_moR>onUr {eH$m`cm gwdmV H$aUmam _Zw`.
KmoS>er r. KS>dMr. (amOm. Hw$U.)
KmoS>era r. 1. nm`m`m Q>mMo`m da`m ~mOycm Agcocr era, ZmS>r;
XdUera. nhm : Ym|S>era. 2. (d.) nm`mMm qH$dm hmVmMm Zm`y.
KmoS>e|XUr r. EH$ H$maMo amZQ>r \$i : "KmoS>m`m nmoQ>mV XwIm`cm
cmJco hUOo ho \$i MmaVmV.' - `_mH$ 25.
KmoS>gQ>dr r. 1. CJ d$n YmaU Ho$cocr Xodr. ({H$. cmJUo.)
2. KmoS>r `m`mnmgyZ ghm`m {Xder H$am`Mr gQ>drMr nyOm. (dm.)
EImXrcm KmoS>gQ>dr cmJUo - 1. KmoS>gQ>dr_mUo CJ d {dH$mi
{XgUo. 2. KmoS>gQ>drMr ~mYm hmoUo.
KmoS>ga nw. KmoS>mMr nmJm.
KmoS>gmhmZr nw. KmoS>XimMm A{YH$mar : "KmoS>gmhmZr: Imn[aIr: CH$>
nmBHw$' - nMmo 83.6.
KmoS>Zr r. AW$U R>od`mMr KS>dMr. (PmS>r)
KmoS>m nw. 1. Iya Agcocm EH$ MVwnmX mUr. `mMm Cn`moJ AmoPo
dmh`m`m, JmS>r AmoT>`m`m d ~g`m`m H$m_r H$aVmV. `m`m
AZoH$ OmVr AmhoV. chmZ KmoS>mcm V>y hUVmV d KmoS>m`m
{ncmcm qeJ$ hUVmV. 2. (Cn.) _yI d R>m|`m Agm d`H$
_wcJm; d`mZo _moR>m nU nmoaH$Q> _Zw`. 3. (c.) eara dmhZ ZoVmV
hUyZ nm`mZm (Xhm~moQ>r) KmoS>m Ago hUVmV. 4. (c.) KmoS>odma :
"VrZ hOma KmoS>m noe`mMo VZmVtV R>odm.' - {d{d 8.7.129. [g.
KmoQ>H$] (dm.) 0 AmS>dm KmcUo - (EImm H$m`mV) AS>Wim,
{dZ AmUUo : "Am{U hUyZM Vwhr KmoS>m AmS>dm KmVcmV dmQ>V?'
- MJ 68. 0 C^m H$aUo, ~mYUo - (KmoS>m) WmoS>m doi Wm~dUo;

KmoS>m

_amR>r eXH$moe & 543

Oamgo Wm~Uo; KmB Z H$aUo (KmBV d YmXcrV AgUm`m _Zw`mcm


CoeyZ `m dmMmamMm Cn`moJ H$aVmV.). 0 H$mT>Uo, \o$H$Uo 1. ~mYyZ R>odcocm KmoS>m ~mhoa H$mT>Uo, hmH$maUo, OmoamZo {nQ>miUo.
2. (EImmZo) ni H$mT>Uo, nmo~mam H$aUo, {ZgQ>Uo. 0 Mmc{dUo
- S>moHo$ ImOdUo; `w$s cT>{dUo. (H$a.) 0 Q>mH$Uo - KmoS>m \o$H$Uo,
CS>dUo, AJmda KmcUo : "Amaoao Q>mH$m{Z KmoS>m& ^UVr `m{MAm OQ>
CnS>m&' - {ed 141. 0 _XmZ Odi AgUo - (KmoS>m Ymd`mV
H$gm H$m` Amho `mMr narjm `mcm _XmZmV nidyZ H$aVm `oVo
`md$Z) `mMr narjm H$am`Mr Vmo nXmW, _Zw` d narjocm cmJUmar
gm_Jr hr Xmohr Odi AgUo; EImm Jmo>rMr {ZaWH$ MMm Z
H$aVm {Vcm H$gmoQ>rcm cmdUo, H$gmoQ>rMr doi qH$dm gm_Jr Odi
AgUo; hm gy` hm O`W Aer AdWm AgUo. 0 hmH$Uo - niyZ
OmUo; {ZKyZ OmUo; nmo~mam H$aUo. KmoS>m`m qH$dm hmr`m
nm`mZr `oUo d _wJr`m nm`mZr OmUo - (AmOma, gH$Q>,
AS>MU B. `m g~YmV hm dmH$Mma `moOVmV) OcXrZo `oUo d
Yr_onUmZo OmUo. EImm`m KmoS>mZo noS> (noU) ImUo - `m
dmH$MmamV noU = dmgmVrc Q>nm, _w$m_mMr OmJm `mEodOr MwH$sZo
n|S> hm eX Cn`moJmV AmUVmV. cm~`m dmgmV {Za{Zam`m
Q>`m`m {R>H$mUr KmoS>r C^r amhV. `m_wio Q>`mMo {R>H$mU Amco
H$s KmoS>o VoWo ASy>Z amhr, nwT>o hcm`Mo Zmhr. `md$Z EImXo H$m`
H$aVmZm H$moUr ASy>Z ~gUo. KmoS>mnwT>o YmdUo - {O{H$arMo,
XJXJrMo, H$>mMo H$m_ H$aUo. EImmMr H$>mMr godm, MmH$ar H$aUo;
(Cn.) EImmMr AmoJi Iwem_V H$aUo; A{Ve` Cgmh XmI{dUo;
EImmMr WwH$s PocUo. KmoS>mda KmoS>m KmcUo - ({ccmd
B`m{XH$mV) MT>mAmoT> H$aUo; EImmZo Ho$co`m {H$_Vrnojm A{YH$
qH$_V nwH$maUo; CS>rda CS>r KmcUo. KmoS>mda ~gUo - Xm$
{nD$Z qPJUo; VmR>mV AgUo. KmoS>mda ~g{dUo - BN>m
ZgVmZm O~m~Xmar cmXUo. KmoS>mda ~gyZ `oUo - KmBZo `oUo;
Amnco H$m_ VmVS>rZo H$a`m~c Xwg`mcm KmB H$aUo. ga KmoS>m
nmUr Imoc, ga KmoS>m nmUr nr - (KmoS>m _mJo hmo, nmUr
Imoc Amho. VoWyZM nmUr nr) AXmO KoD$Z H$m_ H$amdo; H$moUVrhr
Jmo> OnyZ nwT>o nmhZ H$amdr. KmoS>mg hmV KmcUo - cJm_
IoMyZ KmoS>m Wm~{dUo : "AmVm niy Z`o. `W _$ Z`o. KmoS>mg hmV
Kmcmdo.' - noX^m 41.189.
KmoS>m nw. JdVmV AmT>iUmam EH$ {H$S>m.
KmoS>m nw. 1. ~w{~im`m IoimVrc EH$ _mohao. ho gd ~mOyZr XmoZ gai
d EH$ AmS>do Aer AS>rM Kao OmVo. `m _moh`mMm {deof Agm
Amho H$s, ho BVa _moh`m`m S>mo`md$Z CSy>Z OmVo. Aer JVr BVa
_moh`mZm ZgVo. 2. ~XHw $sMm hmVmoS>r`m AmH$mamMm ^mJ. hm Xm~cm
AgVm {R>UJr Cn hmoVo d ~ma CS>Vmo; Mmn. 3. (_wcmMm Ioi)
XmoZ nm`mV H$mR>r KmcyZ ({Vcm KmoS>m _mZyZ) _wco YmdVmV Vmo H$mR>rMm
KmoS>m. 4. H$nS>o R>od`mgmR>r IwQ>m R>moH$cocm Im~; ZmZ H$aUm`m
_mUgmMo H$nS>o R>od`mgmR>r O{_ZrV amodcocr H$mR>r, Im~, Q>S>.

KmoS>r

5. nmiUm Q>mJ`mgmR>r EH$m AmS>`m cmH$S>mcm Mma nm` cmdyZ


H$aVmV Vr aMZm; KmoS>r. 6. nmcIrMm XmS>m `mcm ~gdcocm AgVmo
Vo Xw~oiHo$, ~oMHo$; nmcIr R>od`m`m OmJr Vr `m`mda R>odVmV
Vr Xw~oiHo$ Agcocr aMZm. 7. JmS>m`m ~R>H$s`m MmH$Q>rMr
XmoZ ~mOyZ r cm~ cmH$S>;o JmS>r`m XmS>`mcm AmYma m`Mo Xw~i
o Ho$.
8. nhm : KmoS>cm ({H$. H$aUo.) 9.({Xdo B. cmd`mMr) XmoZ ~mOyZm
nm``m Agcocr KS>dM
r; ({nno, noQ>m R>do `mMr) cmH$S>r KS>dM
r.
10. Zmai gmoc`mMm, e|S>mcm gwar ~gdcocm Im~; Zmai
gmoc`mMm EH$ H$maMm gmMm. 11. g_wm`m ^aVr`m nm`mMm
MT>, \w$JmoQ>r, \w$Jmam; cmQ>oMm CM ^mJ; Zm`m _wImVyZ da Jococo
g_wm`m ^aVrMo nmUr. 12. Amo~S>Ymo~S> Agm AmH$S>m, \$mgm,
nH$S>. 13. Xmam`m Xwhoar MmH$Q>r`m da`m ~mOyMo, nanamZm
OmoS>Umao XmoZ cmH$S>r VwH$S>o. (`m`mM OmoS>r`m Imc`m ~mOy`m
VwH$S>mZm {N>cr hUVmV.) 14. (ImQ>rH$ B`m{XH$mMo) gmH$Q>Uo,
gH$moQ>Z; ImQ>H$mMm R>moH$im. 15. (_wU) Ho$gr d Jcr R>od`mgmR>r
Ho$cocr KS>dM
rdOm MmH$Q>. 16. \$im, {M\$cH$ B. C^m R>do `mMr
cmH$S>r C^r MmH$Q>. 17. ahmQ>JmS>`mMo H$moido `mda R>odVmV Vr
cmH$S>r MmH$Q> (H$mo.). 18. nmoh`mMm Mma ^mon`mMm Vam\$m.
19. ({dQ>rXmSy>Mm Ioi) {dQ>r _ma`mMm EH$ H$ma. ({H$. _maUo.)
(Jmo.) (dm.) 0 cmJUo - 1. da`m dmambm `pH${MVhr {hgH$m
Z ~goc Aem arVrZo KmoS>mZo niUo. 2. (e`VrV) AmnU `m
{d{e> H$_mH$m`m KmoS>mMo {VH$sQ> KoVco Agoc Vmo KmoS>m {ZXmZ
[g. KmoQ>H$]
n{h`m VrZ H$_mH$mV `oUo.
KmoS>mAmT>r r. (_Im~) CO`m hmVmMm nOm d S>m`m hmVmMm nOm
da`m {Xeocm _Im~mda Xya AVamda Y$Z _mam`Mr CS>r.
KmoS>mJmoZ nw. mMrZ _hmam>mV dmnamV Agcoco EH$ ZmUo.
KmoS>mKmoS>m nw. chmZ _wcmMm EH$ Ioi.
KmoS>m KmoS>m Q>mirMm KmoS>m _wctMm EH$ Ioi.
KmoS>mMmoir r. JYH$, nmam, haVmi B. EH$ H$$Z Ho$cocr Jmoir.
{hcm gH$V ^mfoV AdH$MwH$s Ago hUVmV.
KmoS>m_XmZ Z. KmoS>mMr narjm H$a`mgmR>r, `mMr Mmc, JVr B.
nmh`mgmR>r dmna`mV `oUmao _XmZ.
KmoS>mdO Z. doIS>.
KmoS>r r. 1. KmoS>m `m OmVr`m m`mMr _mXr. 2. (c.) d`H$
AgyZ nmoaH$Q>nUm H$aUmar, hXS>Umar, YmJS>qYJm KmcUmar _wcJr;
KmoS> Hw$Xi. (dm.) 0 H$mT>U,o 0 ^a{dUo - KmoS>rcm KmoS>m XmI{dUo,
XoU;o KmoS>r \$i{dUo. 0 KoUo - (EImmer) KmgUo; H$Q>H$Q> H$aUo;
_ga~wrZo Xmof H$mT>U.o KmoS>r Q>mcog `oUo - KmoS>r CcQ>U,o C\$amQ>r
hmoUo : "... hmVmMm PQ>H$m AmUoZrg (AZrZrg) ~gcm `mZ| KmoS>r
R>mcog `oD$Z KmoS>r AJmda nS>cr...' - ZmJ 2.177.
KmoS>r r. 1. gVma, V~moam B. VVwdmm`m ^mon`mda EH$XrS> BM
CMrMr hpVXVr AJa cmH$S>r n>rMr ~R>H$. {h`md$Z Vmam nwT>o
IwQ>rcm JwS>mico`m AgVmV. 2. nydu emioV _wcmZm Xo`mV `oUmar

KmoS>rHw$a

544 & _amR>r eXH$moe

EH$ {ejm. da CM AmT>mcm ~mYco`m Xmoarda _wcmcm cm|~H$iV


R>od`mV `oB. Aem H$ma`m {ejm Xo`m`m H$mamcm KmoS>r XoUo
Ago hUV AgV : "EImm _wcmer _mP dmH$S> Pmc H$s, aMcM
`m`mda {H$Q>mi Am{U {XcrM `mcm nVmoOrH$Sy>Z KmoS>r.' - MJ
80 ({H$. KoUo, XoUo). 3. C^o amhZ nIdmO dmO{dVm `mdm hUyZ
V`ma Ho$cocr KS>dMr : "BV`mV Xodim`m EH$m H$mon`mV _XJ
R>odmd`mMr CM KmoS>r gwZXmcm {Xgcr.' - gwXo 25. 4. JdV B.
dmh`mH$[aVm IQ>m`mda C^macocm gmJmS>m, MmH$Q>. 5. O{_ZrnmgyZ
\$im CM R>od`mH$[aVm d `mcm CVma Xo`mH$[aVm Ho$cocr cmH$S>r
MmH$Q>, gmJmS>m. 6. (gwVmar) Oo cmHy$S> Vmgm`Mo AgVo Vo hcy Z`o
hUyZ `mcm AmYma XoUmao Xwgao cmHy$S>, MmH$Q> B. ho cmHy$S> EH$m
{d{e> VhoZo gmo`rH$aar`m ~gdVmV. 7. ({dUH$m_mV) gyV
CH$c`mgmR>r Ho$coco cmH$S>r MmH$Q>rgmaIo gmYZ. 8. (gmoZmar)
nm`mV Kmc`m`m gmI`m`m H$S>m dmH${d`mgmR>r Agcocm
~moQ>mBVH$m {Z_wiVm {Iim, _moim. (hoQ>. Zm{dH$) 9. N>moQ>o erS> C^o
H$a`mgmR>r Agcoco H$_mZrgmaIo cmHy$S>. 10. ~Ym`m`m _wImer
(nmUr gmoS>`m`m {R>H$mUr) nS>mgmaIr ~mYcocr q^V. `m
q^Vrd$Z nmUr OmV AgVo. 11. Jc~Vm`m H$S>ocm emMmcm
~g`mH$[aVm Q>mJcocr cmH$S>r MmH$Q> (hoQ>.). 12. gmH$Q>Uo;
gH$moQ>U. 13. Xmam`m Xwhoar MmH$Q>r`m da`m ~mOyMo, nanamZm
OmoS>Umao XmoZ cmH$S>r VwH$S>o. 14. VrZ nm`mMo {Xdm R>od`mMo ~waS>r
{VH$mQ>Uo, {VdB. 15. nmQ>mcm Imcr _maVmV Vo (XmoZ) AmS>mV.
16. hmrdarc hmXm, MmH$Q> : "gmho~ Zm~VrH$[aVm hmtda cmH$S>r
KmoS>r KmcyZ...' - Eoam 9.506. 17. C^o IwQ>mio; Q>S> : "{VH$moZr
IwQ >mMr KmoS>r Am{U _mc R>do mdo.' - dmar{Z`_ 70. 18. gm_mZ
R>od`mMm KmoS>m.19. JmoQ>m`m IoimV haUmamcm Ioim`m eodQ>r
[H$. H$mZJwS>r = hmVnm` ~mYUo]
{_iUmar {ejm.
KmoS>rHw$a r. Hw$aKmoS>r : "KmoS>rdar hmoBc dma& `mMm ~hV nS>oc
^ma& ^mam Imco {ZKoc ~ya& nmoa| hUVr KmoS>rHy$a&' - _d 177.
KmoS>r{nT>r Z. Ad. KmoS>r dJao gm_mZ : "naVw Vo Amncr KmoS>r{nT>r
g^mimd`mg Joco.' - noX 1.78.
KmoSw> nw. KmoS>m.
KmoSw>cm nhm : KmoS>cm. ({H$. H$aUo.)
KmoSy>H$ (Jmo.) nhm : KmoS>Ho$
KmoS>o Z. (gm_m`V: qcJ^oX Z YaVm) KmoS>m `m OmVrVrc OZmda.
(dm.) 0 C^o H$aUo - AS>Wim AmUUo. EImmMo KmoS>o WH$Uo
- EImmZo (dmg, YXm, `mnma, A`mg B.H$mV) WHy$Z OmUo;
hV~c hmoUo; nwT>o aoQ>`mMr e$s Z CaUo. EImmZo Amnco KmoS>o

nwT>o Xm_Q>Uo, T>H$cUo, hmH$Uo, KmcUo, nwT>o aoQ>Uo 1. BVam`m nydu Amncm H$m`^mJ gmYyZ Ko`mMm KmBZo `Z H$aUo :
"{~{Q>e dgmhVtZr Amn`m h$mMo KmoS>| nwT>o Xm_Q>c|.' - gmg.
2. cw~onUmZo Xwg`m`m g^mfUmV Vm|S> KmcyZ `m`mda Amnco
{dMma cmXUo. EImmMo KmoS>o _maUo - EImmMo ZwH$gmZ H$$Z

KmoS>mda dma

`mcm amJ AmUUo (nydu dmgmMo _w` gmYZ KmoS>o Ago. dmgmMo
KmoS>o R>ma Ho$`mg `mMm dmg Wm~V Ago d `m_wio `mMo \$ma
ZwH$gmZ hmoB, `md$Z) EImmMo \$ma ZwH$gmZ H$aUo. JmS>rImcMo
KmoS>o - ggmamXr {ZdmhH$ _mc_mm, dmS>r B. AmYma^yV _w` gmYZ.
KmoS>r AmS>dr KmcUo - 1. eyda VwQ>yZ nSy>Z `m`m Mmcrcm
AS>Wim H$aUo. 2. (EImmcm `m`m H$m_mV gH$Q>, AS>Wim, ```
AmUUo : "Oa `mUt Amn`mda MmcyZ KoVc| Va Amhr AmS>dt KmoS>t
KmcVmo.' - Eobgo 4297. KmoS>r KmcUo, KmoS>m`m AZrZm
CMcUo - KmoS>XimVrc gd dmamZr BfZ} o eyda EH$X_ VwQ>yZ nS>U.o
KmoS>o Z. nhm : KmoS>m 6, 7, 17, 18.
KmoS>oH$mVam nw. EH$ AmfYr nXmW.
KmoS>oH$ma nw. KmoS>dma : "hm ncw KmoS>oH$m&$' - CJr 59.
KmoS>oHw$gir r. EH$ H$maMo OmS> JdV; KmoS>oKmg : "{VH$mS>r
KmoS>oHw$gir&' - JrVm 2.53.86.
KmoS>oImX r. 1. KmoS>mMo MaUo, hair ImUo. 2. \$$ KmoS>mZm
MaVm, ImVm `oBc BV`m dmT>rMo JdV.
KmoS>oImoV nw. KmoS>o ^mS>mZo Xo`mMm YXm H$aUmam; ^mS>m`m KmoS>mMm
ZmBH$.
KmoS>oKmQ>r r. EH$ H$maMo aoe_r H$mnS>.
KmoS>oKmg Z. {dcm`Vr JdV; cgyU Kmg.
KmoS>onmD$c Z. EH$ dZn{V{deof.
KmoS>o~m`m nw. KmoS>o~mOr; KS>mV \$Q>mHo$ KmcyZ CS>{d`mMm EH$
AmVf~mOrMm H$ma : "AmO {XndmirMo gm`H$mir KmoS>o~m`m dJao
AmVg~mOr Pmcr.' - Eocog 4714.
KmoS>ocm : nw. ZmH$VmoS>m. (PmS>r)
[g. KmoQ>H$]
KmoS>odma nw. _wcmMm H$mD$Q>Mm EH$ Ioi.
KmoS>m|S>r r. nmJm : "V`m am`mMo KmoS>m|S>r `|Hw$ Xo{S>H$m ~mYcm hmoVm.' nMmo 160-15.
KmoS>mJmoda nw. EH$ H$maMm Jmoda. `m`m nwQ>Hw$`m _moR>m AgVmV.
KmoS>mMm XmUm 1. (Cn.) ha^am. 2. (c.) ~wXr`m cmS>dmcm
VwN>VoZo hUVmV.
KmoS>mMm nyV, coH$ (Cn.) _yI; JmT>d; Jm.
KmoS>mMr Or^ (am.) EH$ dZn{V{deof.
KmoS>mMr _wO
, KmoS>mMo ~mago EImXm H$moR>o Om`cm {ZKmcm AgVm,
\$mOrc MmH$er H$aUm`m _mUgmZo `mcm "H$m, Hw$R>o OmVm' Ago
{dMmaco AgVmZm hm eX`moJ dmnaVmV.
KmoS>mMo _yV 1. Hw$`mMo _yV; Ai~;o ^wBN >r. 2. Hw$Oco`m cmH$S>mVyZ
\w$Q>coco Ami~o.
KmoS>m`m nmR>rda ^aYmd; PaH$Z; daoZo. ({H$. OmUo, H$aUo.)
KmoS>m`m nmR>rdaMm H$mog H$Q>midmUm d cm~UrMm H$mog;
KmoS>md$Z Jo`mgM H$mogmEdT>o d H$Q>midmUo Z dmQ>Umao AVa.
KmoS>mda dma MT>oc, _Jya : "AmVm Om\$aImZ Amco Vo KmoS>mda
dma ! $n`o _mJy cmJco.' - qhJUo X^m 2.35.

KmoS>mMo ZmQ>H$

_amR>r eXH$moe & 545

KmoS>mMo ZmQ>H$ gH$g. (Zm.)


KmoU r. nwH$i nm` Agcocm, ganQ>Umam EH$ mUr; Jmo_.
KmoU, KmoUdmgm r. KamMr H$mQ>H$moZmV AgUmar nmIr OoWo {_iVmV
Vmo gmYm; `m gm`mdarc dmgm; H$moZdmgm. `mcm KmoUdmgm Agohr
hUVmV. (H$mo.)
KmoU r. Xw:ImZo, {I _ZmZo JwS>`mV _mZ KmcyZ ~g`mMr AdWm;
{ImdWm : "Vo ^r_H$s h| _J KmoU Kmcr&' - gmh 2.69.
(H$mo.) 0 KmcyZ ~gUo- Xw:ImZo, {I _ZmZo JwS>`mV _mZ
KmcyZ ~gUo; {I AgUo. ({H$. KmcUo) 0 KmcUo - cm~Urda
Q>mH$Uo; cm~{dUo. (d.)
KmoU r. Kma. (Jmo.)
KmoUem {d. gwV; _X; c> d Amier. (H$mo.)
KmoUg nw. gnmMr EH$ {dfmar OmV. hm gn OmS> AgyZ MmanmM \y$Q>
cm~ AgVmo. `mMm aJ {ndiga AgyZ nmR>rda _`^mJr H$m`m
_moR>m {R>n`mMr C^r amJ AgVo. nhm : KUg : "Ogm ZHw$i
[g. KmoZg]
KmoUgm J_cm&' - _moCmoJ 11.120. (H$mo.)
Kmo U gH$m S > o Z. EH$ {d{e> H$maMr dZnVr. hr {Xg`mV
KmoUgmgmaIr {XgVo. {hMr doQ>moirhr KmoUgm`m doQ>mo`mgmaIr
{XgVmV. JwamZm KmoUg gn Mmdcm Va Vr Jwao hr dZnVr OoWo Agoc
VoWo OmVmV d Vr ImVmV.
KmoUgo nS>di AmIyS> nS>dimMr EH$ OmV.
KmoUm nw. 1. ZmH$ : "`oVm Vng_rn H$mV ccZm Vo dH$ KmoUm H$ar&' {dag 17. 2. Xmohr ZmH$nwS>m_Yrc _mgc nS>Xm; KwiUm; KmoiUm;
w o ZmH$mVyZ
KwUKwUm [g.KmU.] (dm.) 0 \w$Q>Uo - Chm_wi,o CUVo_i
a$ dmh cmJco.
KmoUm nw. cmHy$S> H$moaUmam {H$S>m. (amOm.)
[g.KwU]
KmoUmQ>Uo g{H$. _moR>mZo AmoaSy>Z, AmoaS>mAmoaS> H$$Z (Jwao, h[aU,
gmdO B.) EHo$ {R>H$mUr hmHy$Z AmUUo, hmH$Uo.
A{H$. 1. (_mem, ^wJo B.) Km| Km| H$arV EH$ O_Uo. 2. S>aH$m`m
\$moS>rV, h~aV h~aV EH$ hmoUo, O_Uo (Jwao B.). 3. H$mgmdrg
[g. Kw]
hmoUo; Km`mi hmoUo. (amOm. Hw$.)
KmoUmQ>m nw. 1. (_mem B.) Km|KmdV EH$ O_Uo; Km|KmdUo. 2. (H$m_,
dVy, `dhma B.Mm) Jm|Yi, JwVmJwV, KmoQ>mim, A`dpWVnUm.
Kmo`m nw. 1. nm`mMm gmYm; KmoUdgm. 2. KmoUdmemda, nm{Q>gmda
KmcVmV Vo Zio.
KmoZ nw. _mZ. (PmS>r)
[g. KmoU]
KmoZ Z. ZmH$. (d.)
[g.KmU]
KmoZVm nw. Km|JVm; AJaIm : "~Yy _mPm ZoUVm& `mcm {edcm KmoZVm&'
- Kmlcmo 73. (Km.)
KmoZgr r. MmXrMm hma. (PmS>r)
KmoZmaUo g{H$. Imcr nS>Uo; cmoi{dUo : "_r AhH$mamVo KmoZmat&' CJr 25.
Kmo`mS> r. ~{c{VnXocm ~{camOm ~Z{d`mMo JdV. (PmS>r)

KmoaS>

Kmon nw. Pw~H$m; JwN>; KS>; Kmog. (H$mo.)


KmonS> nw. (m.) _moR>o, IwOo d ngaQ> Ago Ai~o, Hw$`mMo _yV.
KmonmU r. _XnUm; VmH$X; e$s. (Hw$.)
Kmodma Z. ^_.
Kmo~o Z. 1. AH$pnV arVrZo Pmcocm _moR>m cm^; K~mS>; K~yH$. ({H$.
`oUo, {_iUo, gmnS>Uo, hmVmcm cmJUo.) 2. (`mnma B`m{XH$mV)
g>mZo Pmcocm \$m`Xm. 3. An`mgmZo ggmamMm {Zdmh hmo`mBVHo$
d, Ym` B. XoUmam `O_mZ qH$dm eoV.
Kmo` : nw. nXa; Kmoi (d.).
Kmo`Q>rH$ r. gamd; A`mg; KgaQ>. (Jmo.)
Kmo`am nw. gaS>m`m OmVrMm EH$ mUr.
Kmo`oc r. KmoanS>. (PmS>r)
Kmoa nw. 1. drUm B. dmmVrc IO damMr Vma; (dmmVrc) IO
da. 2. PmonoVco KmoaUo. 3. _`yg_`r hmoUmam KemVrc KaKa Agm
AmdmO : "hm doXmW gmJ&$ O`m {Z{VmMm Kmo&$ Vmo d`| gd}d&$
`j AZwdmXcm&&' - km 1.72.
Kmoa nw. 1. H$miOr; Ymogam; _mZ{gH$ AdWVm; qMVm. ({H$. nS>Uo,
KoUo, H$aUo, cmJUo.) : "`mMm {Z`mMm Kmoa Zmhtgm hmoD$Z `mMr
d^mdd{m ~i Pmcr.' - {Z 703. 2. A` Wir Joco`m
_mUgm~c KoVcocr IV, KmoH$Ur. ({H$. KoUo.)
Kmoa {d. 1. ^`H$a; AKmoa; ^`X; ^`mZH$; Hy$a; {dH$mi (_wm,
AmdmO, H$m_, KS>Um`m Jmo>r). 2. {Z{~S>; XmQ>; KZXmQ>; JmT>;
^`mU (AYma, Aa` B.) : "_r amOm`m gX{Z AWdm Kmoa amZt
{eaoZ&' - Iao, O_^y{_. 3. KZKmoa; Vw~i; hmVKmBMo; {ZH$amMo
(`w, cT>mB B.) : "H$ch CnmXr A{VKmoa&' - E^m 1.204.
4. JmT>, KZKmoa ({Zm).
Kmoa nw. 1. hm; {ddg : "Ho$cm _It Kmoa {ZemMamZr&' - A{ddm 20.
2. AmH$moe; AmH$mV; aS>maS>; H$mocmhc. 3. AmaS>mAmoaS>m; Jc~cm;
{Jm; JcH$m; Jm|JmQ>; H$m ({H$. H$aUo). 4. gH$Q> : "_mZ An_mZmMo
n{S>co & ^mV rMo Kmoat&' - Xm{d 260.(dm.) 0 H$aUo - amJ; df`
_mZUo; JdJdm H$aUo : "`m`m nmc`mMm amoO_am AmnU dOm Ho$cm
`m_wi| `mZt \$maM Kmoa Ho$cm Amho.' - noX ^mJ 20 229. KmoamV
nS>Uo - gH$Q>mV nS>U,o gmnS>U.o
Kmoa {d. 1. AMmQ>; AdmT>`; (B_maV). 2. A\$mQ> (^acocr ZXr).[g.]
Kmoa nw. gmhg; YmS>gr H$` : "H$H$BZ Ho$cm Kmoa& aW KoVcm hmVmda&'
[g.]
- Ogm 206.
Kmoa nw. nOU. (PmS>r)
KmoaH$S> nw. Amam$Q>Mr EH$ OmV.
KmoaMm nw. OmM; Owc_y : "AmVm gwcVmZrMm Va KmoaMm Zmhr.' - Omo\$w 112.
KmoaS> Z. gwV, JXr, Zo^im, A`dpWV, Pmonmiy Aem _mUgmcm
{VaH$mamZo cmdm`Mm eX. (amOm.)
KmoaS> {d. 1. `mo` H$mao Z Kmoicoco (_Ur). 2. Z ^mOcoco (MUo).
[g. KwUm]
(PmS>r)

KmoaS>Xod

546 & _amR>r eXH$moe

KmoaS>Xod nw. 1. gd nXmWm`m {eOco`m {_lUmMm Zdo `mcm


cmJVmo Ago XdV. 2. (c.) AZoH$ nXmWmMo {_lU; {IMS>r. (d.)
KmoaUo A{H$. PmonoV dmgmoN>dmgmdoir Ka Ka Agm AmdmO hmoUo.
[g. Kwa]
KmoaZ nw. ^mOr K> hmdr hUyZ cmdmd`mMo nrR>.
KmoaZr r. 1. adr, KmoiUr. 2. _Ur Kmoi`mMo gmYZ. (PmS>r)
KmoanS> r. 1. gaS>m`m OmVrMm EH$ _moR>m ganQ>Umam mUr. {hcm
CU d Amocm`mMr hdm cmJVo. {hMr Ma~r AmfYr Amho. hr
Amn`m Z`mZr IS>H$mcm A{Ve` K> Y$ eH$Vo. 2. (c.)
cMmS>; {cJmS>; mgXm`H$ H$m_, _Zw` : "hr KmoanS> {ddm{_m`m
J`mV nS>cr.' - ZmHw$ 3.94. 3. (c.) A[a>; _moR>o gH$Q>; Ami;
Vw\$mZ : "~miH$UnVmda H$moUVr KmoanS> `oUma ho nmh`mH$[aVm
Q>nZy AmhmoV.' - {d{j 1.37. (dm.) EImmda KmoanS> AmUUo
- EImmcm Jmo`mV AmUUo, gH$Q>mV AmUUo. EImmda KmoanS>
`oUo - gH$Q>mV, noMmV, AS>MUrV gmnS>Uo. 0 J`mV nS>Uo Z AmdS>Umar Jmo>, ~m`H$mo drH$mamdr cmJUo : "m OmVr`
{ZdmS>mMr hr KmoanS> Or EH$Xm ^maVr` amOH$maUm`m J`mV
nS>cr.' - {Z 5. 0 J`mV ~mYUo - ZH$mo Agco`m, Z
AmdS>Um`m, Hw$n rer c cmdyZ XoUo.
Kmoanir r. EH$ H$maMm amoJ. (Im.)
Kmo~o Z. {H$\$m`V era gmXm.
Kmoa~X nw. Imo{JamMm nwT>Mm ~X. nhm : Jmoa~X
Kmoa_ma nw. ^`H$a AmdmO.

KmoadmUr {d. A_Jc dmUr.


Kmoadoi r. (`mo.) 1. Aew^, A{Z>, ^`gyMH$ doi. 2. (A{Z>Vo `m
d{ZVmWmd$Z) H$aH$arV {VhrgmOm; Q>iQ>irV _`mh.
KmoaH$ma nw.Ad. (EImm H$m`m~cMm) namH$m>oMm `Z; IQ>mQ>mon;
ZoQ>mMm, AmdoemMm `Z; AZoH$ H$maMr CcmT>mc; gmhg, {hH$_V.
Kmoa(am)Xa {d. ^`H$a : Vw~i, KZKmoa, {ZH$amMo (`w) "PmoQ>r Y${Z
nm{S>Vr Anma& KmoamXa _m{S>c|&' - Ed 8.44; "`w _m{S>c|
[g. KmoaVa]
KmoaXa&' - _wAm{X 13.12.
KmoaXa {d. JmT>; Kmoa : "{Zm Amcr KmoaXar&' - {H$nw 2.34.4.
KmoamgwamMo Am`mZ (Cn.) S>mamSy>a Pmon; Kmoa Pmon : "KmcyZ R>odcoco
AWU nm`mZM CcJSy>Z hr Aer Kmoamgwam`m A`mZmcm
gwadmV...' - \$mQ>H$ ZmQ>N>Q>m 2.
KmoamQ>r r. (m.) _aUg_`r cmJUmar KaKa; Kmoa.
KmoamYa nhm : KmoamXa : "A_am Agwamgm[aIo Kmoa& `w _mOco KmoamYa&'
_wAm{X 23.127.
Z. gH$Q> : "Omo hmo` {ZYma| ajoVm: KmoamYamnmgm{Z-F$_ 408.'
Kmo[adS>m nw. JmidmS>m (H$mo.)
KmoaoUr r. KmoaUo; KaKa. (Jmo.)
Kmoamon nw. _JO. (Jmo.)
Kmoc nw. XmoZ S>m|Jam_Yrc qIS>; Xar; Imoc qIS>ma. (H$mo.)

Kmof

Kmoc Z. JX PmS>r AgUmar amB. (Hw$.)


Kmoc r. 1. T>moc; Jwhm. 2. nagmV Om`mMo Xma. (Jmo.)
Kmoc nw. Z. nmUr Z KmcVm Kwgicoco d cmoUr Z H$mT>coco Xhr. [g.]
Kmoc nw. EH$ dm : "gwgX Vmc Kmoc dmV' - Ch 84.
KmocUo g{H$. _mIUo; {c H$aUo : "_J Vgm {M H$m Kmo{cct& na_mZX| &&'
- amkm 7.183.
KmocUo C{H$. (gwVmaH$m_) cmH$S>mcm nmS>cocr ^moHo$ nQ>merZo gm\$
H$aUo. (Im.)
Kmoc_S>Uo g{H$. KmoiUo. (_mU.)
Kmoc_mS>Uo g{H$. 1. {hgH$m{hgH$s H$aUo. 2. mg XoUo.
Kmocgar r. ~Hw$irMo PmS>. (d.)
Kmocgm nw. `oaPma; `o - Om. ({H$. KmcUo.) (Hw$.)
Kmocm nw. _MmU : "hm OdmZ nmoaJm dmKm`m ~mcmhr C_JyZ `oUma Zmhr
Ago Kmoco {eH$m`mgmR>r ~mYyZ XoVmo.' - dm_m 2.
KmocmUm nw. Kmoi; Jm|Yi.
Kmocm (im) Um nhm : KmoiUm
KmocmZm nw. S>m|Jamdarc Xar, I~XmS>, Ki, cdU, ImocJQ> ^mJ :
"^mOr {_ioZm Kmocm`mV A~m~mB`m hmZrnmer&' - Ogm 66.
Kmocmar r. AmV`m JmR>rMr r. (A{h.)
KmoocmdUr r. ^wcmdUr; \w$gcmdUr; ^wai.
KmocmdUo C{H$. \y$g cmdUo; ^wc{dUo; Jm|OmaUo. nhm : KwcmdUo
KmocmH$ma nhm : KmoiH$ma
KmocmQ>-Q>r Z. r. H$mocmQ>r CS>r : "EH$ZmWmMo JW d `mMo M[a `m`m
n[aercZmZo _S>imVrc cmoH$m`m KmocmQ>`m CcQ>m nS>Vrc Aer
eH$m dZt Var `oU| C{MV hmoBc
H$m`?' - ^mJdV Xoer^mfm 10.
Kmocr r ~mOy; dmQ> : "C\$amQ>r Kmocr H$${Z _gw`mcm Jocm&' - Eonmo 118.
Kmocy {d. ~mdiQ>. (PmS>r)
Kmoa nw. 1. ~cm`m J`mVrc _moR>m KwJ$. 2. nOU. (PmS>r)
Kmoa {d. gc. (PmS>r)
Kmod nw. Zdam; nVr; o{_H$. nhm : Jmohmo
[g.JmoK]
KmodH$arU r. nZr; ~m`H$mo; gm^m`dVr r; gdmU. (amOm.)
KmodH$s r. nwfd; _XnUm; nmf.
KmodJmS>m nw. Zdam, Xra B. gmgaMo _mUyg; nmcZH$Vm _mUyg.
KmodXr nw. nwf; ~m`m; JhW. (amOm.)
Kmod~m nw. Zm`{H$UrMm _wcJm. (Jmo.)
KmodgmS>m {Xdg Chm`mVrc {Xdg. (Hw$.)
Kmof nw. (_moVr B`m{XH$mMm) Kmog, Pw~H$m : "_JOm_UrMo Kmof|&
H$_cH$m{V hmo{V hgmg|&' - {ed 409.
Kmof nw. JdirdmS>m; Jd`mMr dVr : "JwgwV _h| YZw KZ ea Vo
[g.]
Ocd{> g` Vmo Kmof&' - _moH$U 13.12.
Kmof nw. 1. (g_w, T>J, A``Z, nR>U B`m{XH$mMm) EH$gmaIm hmoUmam
_moR>m J^ra AmdmO; JOZm; nwH$mam, JOa : "Vo O`O` Kmof H$cad|&
dJ JmO{dVmVr AmKdo&' - km 11.336. 2. nam dmMm; nam,

Kmof

_amR>r eXH$moe & 547

n`Vr, _`_m d dIar `m Mma dmUtnH$s nam dmUr; `mZmM AZwH$_o


Kmof, dZr, ZmX d AmH$ma Aerhr Zmdo AmhoV : "n ~~rOm Omhcm
AHw$&$ KmofdZrZmXmH$m&$' - km 9.275. 3. KmoH$Uo; nmR> H$aUo.
4. (Amncm Coe, BN>m B`m{XH$mMm) nwZ: nwhm Cma H$aUo,
gmJUo; EH$mM Jmo>rMm {Z{X`mg. nhm : KmoH$Ur 2. ({H$. KoUo,
[g.Kwf]
cmdUo, cmJUo, _mS>Uo).
Kmof nw. daZ{cH$m`m H$nm_wio dZrV `oUmao EH$ d{eQ>. "H$' `m
dZrV Kmof Zmhr, "J' _`o Amho.
KmofH$ nw. H$Um.
KmofU-Um Z. r. 1. _moR>mZo ~mocUo, dmO{dUo, EoH${dUo. 2. {g
H$aUo; Omhra H$aUo; {gr. ({H$. H$aUo.) (dm.) 0 XoUo - gdmZr
{_iyZ EH$M `o`dm`, Kmofdm` C damV hUUo qH$dm
O`O`H$ma H$aUo.
KmofUmn Z. Omhra nH$; OmhraZm_m : "S>m. ^m^m `mZr {dkmZ{df`H$
^maVr` YmoaUmMo EH$ KmofUmn V`ma Ho$co.' - ^mAmeo 42.
Kmof_{Xa Z. JmoR>m; Jwao ~mY`mMr OmJm : "Vmo amYoMr gmgy hmVmar& Vrhr
Zgo H$Xm Kat& gXm amho Kmof_{Xat& X{Y_WZm H$maUo&' - h 8.58.
Kmof`mm r. JmB, her B. neyM o Aa`mV MaUo, ~mJS>Uo B. nmh`mMr
[g.]
H$sS>m.
Kmofm nw. JmOmdmOm; H$s{V : "`m`m {H$Vu`m Kmofm Xya Jocm&' - Eonmo 111.
Kmo{fV Z. gyMZm; Om{hamV : "cmCS>nrH$a_YyZ {ZZmXUmar Vr
Kmo{fVo...' - IS>} 118. ({H$. H$aUo.)
{d. A{YH$VnUo H$Q> qH$dm Omhra Ho$coco.
Kmog nw. _mg; gmJwVr : "A~m `m ~mBZo Kmog JmBMm nm{hcm.' [\$m. JmoV]
Eonmo 1.58.
Kmog nw. (_moVr, \w$co B.H$mMm) JwN>; PwnH$m; Vwam; Pw_H$m : "g_wI
^oQ>cm amOhg& _w$m\$imMm Km|g _wIt YZr&' - _mam ~mc 12.24.
[g. JwN>]
Kmog {d. _moR>m; XoIUm; nwam; c> d {XImD$; KdKdrV. [g.JwN>]
Kmog nw. 1. (Zm{dH$) {eS>m`m nwT>rc (ZmirH$S>rc) ^mJ; na~mUmMo
ZmirOdiMo Q>moH$. ho Xwg`m Q>moH$mnojm OmS> AgVo. erS> Xmohr
Q>moH$mZr na~mUmcm ~mYcoco AgVo. ho Ho$hmhr S>mocH$mR>r`m _mJo
OmV Zmhr. dm`m`m {Xem_mUo erS> ~mY`mMm EH$ H$ma d
X_mU hm Xwgam H$ma Amho. (H$mo.) 2. erS> ~mY`mMr Xmoar.
3. dm`mMr {Xem. 4. Jc~VmZo dmg H$aUo; {dd{jV Wir
Jc~VmZo Ho$cocr \o$ar; g_wmdarc g\$a.
Kmog nw. (Amdoe, Cgmh, Eod`, d^d B.H$mMm) H$f; dnw`; ^a;
Omog. [g.Kmof] (dm.) KmogmV AgUo - Eod`mV XJ AgUo,
_Zmoam` H$aUo. ^a KmogmZo, Kmogm{Zer, ^a`m KmogmZo gd e$s EH$dQy>Z, ZoQ>mZo d N>mVrR>moH$nUo; ^JraW `ZmZo.
Kmog nw. \$S>m.
KmogUoo g{H$. 1. emoYUo. 2 JdgUo; gmnS>Uo.
KmogXma {d. (_mo`mMm) Kmog Agcoco (H$U^yfU B.); Kmog cmJcocm;

Kmoi

KmogmZr `w$; ^aXma.


Kmog\$i Z. (dZ.) EH$mM \w$cmVrc gwQ>m qH$OXcmnmgyZ ~Zco`m
\$imMm Pw~H$m.
Kmog~mir r. _mo`mMo Kmog cmdcocr H$mZmV Kmcm`Mr ~mir :
"H$moqW{~ar, Q>mn U, Km|g~m`m&' - gmh 6.24; {`mMo H$U^fy U.
Kmog~mio nw.A.d. Xm{J`mV ~mYm`Mm cQ>H$Vm cmoocH$, VmBV, H$aU.
Kmogdmcm nw. 1. ncyMm AJa {~ZncyMm. 2. Q>moH$mda {N> Agcocm,
cm~Q> {ham.
KmogiUo C{H$. 1. O{_Zrda cmoidUo, KmoigUo. 2. T>mogiUo; Y$Z
JXJXm hc{dUo. (d.) 3. MmJco MmoiUo.
Kmogm nw. \w$cmMm JOam, JwN>. (H$mo.)
Kmogm nw. Jmofm : "AOyZ Kmogm amHy$Z hm` KamU Vo! {e`m`m ~mBM
ZH$ ZXa nS>m`M hmB!' - ^oQ>r 3.
Kmogmi {d. ZmX {Z_mU H$aUmam; Kmof, AmdmO H$aUmam : "MH$mVmMo`m
~mimZo`m dar& Km|gmio`m H$mH$Um MmH$at&' - {ed 340.
Kmogmi {d. 1. KmogmZr `w$; KmogmZr, KS>mZr chS>cocm. 2. (c.)
JwQ>JwQ>rV : "gwZriw Km|gmi|& {Zhm emo^o{V S>moio&' - {ed 418.
Kmogmidoc r. VmXimMr EH$ OmV. m OmVrMm VmXyi OmS>m AgyZ
cdH$a V`ma hmoVmo.
Kmogmim nw. EH$ H$U^yfU : "AmH$UnyU Kmogmio' - nyOm 54.
Kmogmir-io r. Z. 1. EH$ H$maMr doc; {Jc`mMm doc. `mMr
^mOr, ^Or H$aVmV. 2. KmogmirMo \$i; {JcHo$; nmamogo. 3. XmoS>Ho$.
(Jmo.) 4. (c.) jw nXmW; ~hYm ey`; ZmpVdmMH$.
Kmogmir r. EH$ H$maMm {>jon : "Kmogmir H$ar C~mam : JO~Om{Z
nmS>r' - _y 2165.
Kmogwco Z. Kmog; KS>.
Kmoi r. g_wmVrc Vm~S>ga nmT>`m aJmMm _mgm. (H$mo. Jmo.)
Kmoi nw.1. nwZ: nwZ: hcdUo; KmoiUo; {\$adUo; N>mZUo. 2. (c.)
MMm; dmX{ddmX; dmQ>mKmQ>; _WZ. 3. Jm|Yi; KmoQ>mim; AS>dUyH$ :
"CJm cmoigm Kmoi _moR>m H$ar Vmo&' - amH$ 1.36. ({H$. KmcUo.)
4. (dVyMm, gm_mZmMm, {hemo~mMm, H$m_mMm) Jm|Yi; Ji\$mQ>m;
KmoQ>mim; KnmKmoi; AVm`VnUm; JwVmJwV. 5. JS>~S>; YmXc;
Vmam~i; oYm. 6. Ym_Yy_; cJ~JrMr hmcMmc; XmS>XmS>;
YmdmYmd : "XwOr Vm| _wcrMm hUo WmJ Zmht& Agm _m{S>cm Kmoi
nmamOZmht&' - AdmMrZ 135. ({H$. KmcUo. _mS>Uo.) (dm.)
KmoimV nS>Uo - {ZH$mc Z bmJUo.
Kmoi, KmoiH$mR>r nw. r. 1. H$mR>r`m Q>mHo $mcm ~gdco`m H$mo`S >mV
cmoIS >mMo VwH$S>o KmVcocr IwiIwi Agm AmdmO H$aUmar H$S>r. amr`m
doir MmcVmZm gmnmZm {^d{d`mgmR>r {hMm Cn`moJ H$aVmV. 2. (dm`m
B. cmoH$mM)o cmoIS >m`m H$m~rcm H$S>m AS>H$dcoco dm : "Q>mi Kmoi
_XJ Hw$gat& ZmZm M[a| JmVr JOat&' - E^m 11.1274. 3. T>mc.
Kmoi nw. 1. Ym` B. gwnmV, MmiUrV Kmoi`mZVa _mJo am{hcocm
Jmigmi, JXi ^mJ. (amOm) 2. ha^`mMm, VwarMm H$m|S>m. (H$a.)

Kmoi

548 & _amR>r eXH$moe

Kmoi nw. VmoaS>r; nm`mV Kmcm`Mm {`mMm EH$ AcH$ma. (d.)


Kmoi nw. 1. (AJa`mMm) Koa; ImcMm narK (cwJS>o, naH$a, YmoVa
B.Mm); AmoMm, gmoJm, nXa : "nrVm~amMm ~h Kmoi cmoio&' gmh 5.34. 2. _mgo AS>H$`mgmR>r Om`m`m Q>moH$mda ~mYcocr
{nedr. (Jmo.)
Kmoi r. S>m|Jam_Yrc Xar; H$nma; I~XS>; Ki.
Kmoi r. EH$ nmco^mOr. {h`m XmoZ OmVr AmhoV.
Kmoi MwZV. - (VOm.)
KmoiH$m nw. 1. (_Zw`mMm, m`mMm) A`dpWV g_wXm`, O_md,
JXu. 2. Jm|JmQ>; Jc~cm; H$cH$cmQ>. ({H$. MmcUo, hmoUo, nS>Uo,
_mS>Uo, H$aUo.) 3. (H$m_o, H$aUo B.Mm) KmoQ>mim, Jm|Yi, {IMS>r.
KmoiH$mH$S>r r. Vm|S>co.(d.)
KmoiH$mdMo A{H$. KmoQ>miUo; KmoQ>miV amhUo. (Jmo.)
KmoiH$moQ>~m, KmoiH$moQ>_m nw. H$mnS>mMm Kmoi cmdcocm IS>mo~m`m
dm`mMm {^jm _mJ`mMm MmH$moZr cmH$S>r H$moQ>m~m. IS>mo~mMo ^$
`mMr nyOm H$aVmV : "`m {IarnH$s dm`m _wair `mg `mMm
KmoiH$moQ>~m ^$Z Ira mdr cmJVo.' - Eoam 203.
KmoiJwcm~ nw. Kmoir`m dZnVrda gH$ma H$$Z V`ma Ho$cocr
Jwcm~mMr EH$ OmV.
KmoiKmoiyZ, KmoiyZKmoiyZ {H${d. 1. AmcQy>ZnmcQy>Z; ~Xc H$$Z;
AmirnmirZo; naVnaV; EH$m_mJyZ EH$. ({H$. H$aUo, ImUo, KoUo,
XoUo.) 2. dmadma, nwZ: nwZ: Kmoi`mMr {H$`m H$$Z; nwZ: nwZ:
BH$Sy>Z {VH$S>o hcdyZ, T>H$cyZ, KmoigyZ, MMm H$$Z, _ZmV AmUyZ,
Cm$Z, KmoiUo `m`m `m `m AWu {$sZo {H$`m H$$Z : "hm
_ cmoH$m`m Vm|S>t AmnmoAmn `oVmo d VmoM KmoiKmoiyZ nmR> hmoD$Z
OmVmo.' - gmg 2401.
[KmoiUoMo {.]
KmoiMo A{H$. Cn`moJr nS>Uo. (Jmo.)
KmoiQ>rH$, KmoiQ>rH$m` r. gamd; AmoiI; Kamo~m; KgaQ>. (Jmo.)
KmoiU Z. 1. gwnmZo, MmiUrZo (Ym` B.) Kmoi`mMr {H$`m. 2. gwnmV,
MmiUrV Kmoim`Mm Ym`mMm EH$ doiMm hm. 3. nmoir cmQ>VmZm
{Vcm cmdm`Mo nrR>, {nR>r. (d.)
KmoiUm nw. JwT>r nmS>`mg Ho$cr OmUmar H$SwqZ~m`m \w$cmMr MQ>Ur.
KmoiUm nw. 1. Ym` ^mOVmZm Vo hc{d`mgmR>r EH$m Q>moH$mcm qM`mMm
M|Sy>gmaIm ~moim ~mYcocr H$mR>r qH$dm XmSy>; KmQ>mUm; KmQ>Um; KmQy>.
nhm : KmQ>Um : "Kmoi`m Zmd cjw_U& H$[aV| ^OZ cmmM|&' {ZJm 286. (H$mo.) 2. ^mV Mmim`Mr ~marH$ doiyMr MmiU.
3. R>go CR>d`mMo gmoZmamMo EH$ gmYZ, h`ma.
Kmoi (im) Um nw. ZmH$nwS>m_Yrc nS>mMm ImcMm, _wimMm _mgc
^mJ. nhm : KmoUm ({H$. \w$Q>Uo.)
[g. KmoUm]
KmoiUr r 1. Kmoi`mMr {H$`m. nhm : KmoiU 1. 2. gmoZmamMo EH$
h`ma. nhm : KmoiUm 3.
KmoiUr r. Xa; YwnUr. (amOm.)

KmoigUo, KmoigmdUo

KmoiUrnwZrd r. ^mnX ew nm{U_m. (d.)


KmoiUo Z. KmQ>Um; KmQ>mUm; KmQy>. nhm : KmoiUm 1
KmoiUo, Kmoi{dUo C{H$. 1. (Ym` B. gwnmV KmcyZ hcHo$, ~marH$,
OS> _moR>o B. XmUo {Zamio H$a`mH$[aVm) BH$S>o {VH$S>o hc{dUo; qhXiUo;
nmIS>Uo. 2. (XmUo qH$dm A{YH$ nXmWmMo) {_lU hmo`mH$[aVm VmQ>,
namV, gyn B`m{XH$mV KmcyZ hc{dUo; IwXcUo; T>diUo; _mIUo;
conUo : "Eo`| Kmo{icr ~w{ H$gr& _mZw lmo`mgr dmT>{dcm&' E^m 9.463. 3. OmoamZo AmoT>Uo d T>H$cUo; IwXiUo; Anm` hmoBc
Aem Vho Z o Amo T > m VmU, {hgH$m{hgH$s H$aUo ; Kmo i gmdUo .
4. (J{O\$mMm Ioi) J{O\$mMr, n`mMr JV H$aUo; {ngUo.
5. (EImXr Jmo>) qMVZmMm, dmXmMm, MM}Mm {df` H$aUo; dmQ>mKmQ>
H$aUo; dmX{ddmX H$aUo; {dMma H$aUo; (EImXr Jmo>) nwZ: nwZ: _ZmV
AmUyZ _ZZ H$aUo, naV naV hUUo : "{Z_wQ>nUo da nmh cmJcr
hUOo Ago dmQ>o H$s H$mht Var {V`m _ZmV KmoiV Amho.' - nmh
18. 6. ImoXZy ImoXZy {dMmaUo; CcQ>gc
w Q> Z {dMmaUo. 7. (EImm
H$m_mV) gamdUo; d{hdmQ>Uo; am~`mg nS>Uo. 8. (EImm Jmo>rer,
Jmo>rMm) Zoh_r gJ nS>Uo; (EImXr dVy CXm. n`o, Xm{JZo B.)
hmVmV IoidUo; BH$Sy>Z {VH$S>o XoUo, BH$Sy>Z {VH$S>o R>odUo.
9. Mmoim_moim H$aUo; dmnaUo; dXirV, dmna`mV `oUo, AmUUo.
10. MmidUo; Jm|YimV Q>mH$Uo; N>H${dUo; ^wc{dUo : "KmVH$s Z
XoImo Vgm Xwgam& Kmo{iVmo Znmcm noMwZr&'- Xm{d 457. 11. Kw_Uo
"^Q>mo~mgmMm {^jmeX JwOad{Z Kmo{icm C_Q>o&' - _W 219.
12. mg XoUo; N>iUo; Ooarcm AmUUo; gVmdUo; OmMUo; H$>{dUo :
"`mcmJt XwH$mim H$[aVm|o _ZZ& Amhm{h Kmo{icm ~hVm narZ|&' Xm{d 27.
[g. KwU-KyU]
KmoiUo, Kmoi{dUo C{H$. (gwVma - gmoZma H$m_) VmgyZ, KmgyZ, KmoQy>Z
JwiJwirV H$aUo.
KmoiXma {d. `mMm Cm_ Kmoi Amho Ago (d, H$mR>r B.).
KmoiZmQ> r. AmT>>mMo cmHy$S>; _moR>m Im~. (d.)
KmoinmQ> nw. KmoQ>mim; Jm|Yi. (d.)
Kmoi~moQ>dm nw. 1. EH$ H$maMm Jhcm. 2. (c.) haH$m`m, hahar,
cwS>~wS>m _Zw`; EH$ Zm YS> ^mam^a qM`m Aer `mMr pWVr
Amho Agm _Zw`.
Kmoi_mS>Uo C{H$. 1. AmoT>mVmU, {hgS>m{hgS>r H$aUo; mg XoUo.
2. N>iUo; JmOUo; OmMUo; mg{dUo; gVmdUo. 3. ($.) KmoiUo
BVa AWu.
Kmoicocm {d. _wacocm; V`ma Pmcocm.
KmoigUo, KmoigmdUo C{H$. KmoiUo. 1. (MyU, d nXmW B`mXrV)
T>diUo. 2. (EH$ nXmW Xwg`m nXmWmV {^ZyZ OmBc Aem VhoZo)
hc{dUo; {_giUo; Imcrda H$aUo; CcWmnmcW H$aUo. 3. (c.)
Hw$McUo; Hw$Q>Q>m H$mT>Uo; Iw~cUo; cmoi{dUo; _manrQ> H$aUo;
IwXiUo : "Xoh Kmoi{gVm ZaH$mat& Vmo AUw^at Hw$WoZm&' - E^m

Kmoi(im)H$ma, KmoimH$ma

_amR>r eXH$moe & 549

26.340. 4. KmoiUo; dmQ>moio {\$adUo : "ZmM{dgr nm` Jo Kmoigy{Z


^mo`&' - {ZJm 92.
Kmoi(im)H$ma, KmoimH$ma nw. Jm|Yi; KmoQ>mim; JmocH$ma.
KmoimUm nw. ($.) Jm|Yi; JwVmJwV; KmoQ>mim.
KmoimUm-Zm nw. 1. hmVmda MmoiyZ _rR> KmcyZ ImVmV Vmo ha^`mMm
him, dmarMm haS>m B. : "haS>m Amo`m KmoimUm& {ViJwio{g
MmI{dco gwOmUm&' - E^m 31.401. 2. H$Sw>qZ~mMr H$modir nmZo,
qMM, {~~o B.Mo {_lU H$$Z `mcm \$moS>Ur XoD$Z V`ma Ho$cocm
nXmW. hm Amm Zjm`m gwdmVrcm ~Xc`m F$Vw_mZmMm earamda
hmoUmam n[aUm_ Q>mi`mgmR>r ImVmV. (d.Zm.) 3. H$r nmco^mOr
Hw$gH$$Z {VIQ>, _rR>, Voc dJao KmcyZ Ho$cocm ImnXmW;
KmoiUm.(d.)
Kmoim_oimZo {H${d. KmoiH$m H$$Z : "Kmoim_oimZo _mUgo C^r hmoVr.'
- _wJr 124.
Kmoimo Z. aOrg AmUUo; gmaIo nmR>rg cmJUo. (d.)
Kmoir r. EH$ H$maMr ^mOr. (~o.)
Kmoird {d. 1. Kmoicocm. 2. JwiJwirV Ho$cocm : "gdmJmZ| Jmoc Agm
Km|ird {ham H$moUr {Ji`mg `mnmgyZ BOm hmoV Zmhr.' - nXmd
1.70. 3. Jmird; {ZdS>H$. (d.)
KmoiyZ {H${d. EH${XcmZo; l_{d^mJmZo. (Jmo.)
KmohmQ>_S>i nhm : JmohmQ>
Km| Cm. gmogmQ>mMm dmam, g_wm`m cmQ>m B.H$mMm _moR>m AmdmO :
"Am{UH$ lrH$UmMo ~mocU|& Km| H$ar Amc| ldU|&' - km 9.531.
Km|J Z. gm|J; dof : "ZXmc`t ~miH$ Km|J `mM|& ~m{XH$m Xwc^ gm|J
`mM|&' - gmh 1.60.
Km|J(Jm-K)Q> Z. 1. Vm|S>md$Z KoVcoco d; ~waIm. nhm : KwJQ>.
2. (c.) ^acoco Am^mi; nmD$g S>d$Z Amcoco AmH$me. ({H$.
KmcUo.) [g. JwR> - JwR>Z] (dm.) 0 KmcUo - gUo.
Km|J(Jm)Q> Z. 1. Km| Km| Agm AmdmO H$aUm`m, Km|JmdUm`m _memMm
g_wXm`; Jm|JmQ>. 2. KwJwaQ>o : "_O qghm{g ~i Xm{dgr& Km|JQ>mMo&'
- H$Wm 3.10.79. 3. PQ>; cMmS>; P|JQ>; ewcH$m>.
Km|JwQ>r r. _mZ. (PmS>r)
[g.KmoUm]
Km|JS> Z. H$m~io; Km|JS>o. (d.)
Km|JS>JM
w r r. nmD$g {Zdma`mgmR>r dmnam`Mr Km|JS>mMr Imoi. (~o.)
Km|JS>~mD$ nw. mS> _wcmZm {^d{dUmam Km|JS>o nmKacocm _Zw`;
~mJwc~modm.
Km|JS>r-S>o r.Z. 1. H$m~`mMr EH$ n>r; XmoZ Km|JS>m C`m {edyZ
OmoS>`m AgVm H$m~im hmoVmo : "`oao Km|JS>r`m nmKaUmam& JmB
diUmam&' - ^O 63. 2. H$ZmQH$s H$m~`mgmaIr, nmT>ar, ^mar,
qH$_Vr Km|JS>r.
[H$. Jm|oJ{S>]
Km|JS>o Z. 1. cMmS>; cmoT>Uo; nm`ImoS>m~oS>r; Xwgh, Xwdm, naVw H$aUo
Ad` Agcoco H$m_ B. 2. ({e`m XoD$Z, Yo$ _m$Z, Cnhmg

Km|Jm`(d)Uo >

H$$Z EImmMr Ho$cocr) \${OVr; oYm; h~ocS>r; XwXem. (dm.)


0 J`mV `oUo, nS>Uo - EImXo cMmS> _mJo cmJUo. 0 {^OV
R>odUo, nS>Uo - EImm ZmMm {ZH$mc Z cmdVm Vmo VgmM
A{ZUuV amh XoUo, amhUo. EImm`m J`mV Km|JS>o KmcUo
- EImmcm H$mhr CndH$maH$ H$m_ gmJUo; EImm`m _mJo
mgXm`H$ H$V`, cMmS> cmdyZ XoUo.
Km|JS>m {d. (c.) Jar~ H$m_H$ar, _Oya.
Km|JS>m {d. H$m`m aJmMm _moR>m (gwadQ>).
Km|JU Z. Jwa\$Qy>Z KoVcocr pWVr.
Km|JU Z. Jmoim Ho$cocm H$Mam; JhmQ>m; amS>m; Ii_i; KmU; {IMS>r
(Aem dVyda _mem Km| Km| H$aVmV `md$Z).
Km|J(Jm)Um nhm : Kmoi(im)Um
Km|JUo A{H$. 1. Km| Km| Agm AmdmO H$aUo; JOUo (dmam, cmQ>m B.Zr).
2. Km|JmdUo; Km| Km| AmdmO H$aUo (_mem B. Zr). 3. EH$ O_U|;
JXu, {Jm H$aUo.
[d. Km| Km|]
Km|JVm-Vr-Vo nw. r. Z. 1. Km|JS>r Xr`m ~mOyZo Xw_Sy>Z EH$m
~mOyg {edyZ Ho$cocr Imoi. ({H$. KoUo.) 2. (chmZ _wcmMr) Hw$Mr;
EH$ H$maMm PJm. (Hw$.) nhm : Km|Jer
Km|J`mHw$da nw. nw` ZjmMo EH$ Zmd. H$maU `m ZjmMm nmD$g
\$ma nS>V Ag`mZo Km|J`mMm In \$ma hmoVmo.
Km|JaQ> r. Km|JS>r : "c_r~mB Amcr nmKacr Km|JaQ&>'-Ogm 99.
Km|Jer r. 1. chmZgo H$_mZrdOm XoD$i. (d) 2. nhm : Km|JVm
(gd AWu). 3. \$mQy>Z ^moH$gm nS>co`m dmcm MmohmoH$Sy>Z EH$
H$$Z {edco AgVm `oUmam Pmoi.
Km|Jg r. nhm : Km|JVm. nmdgmH$[aVm Ho$cocr Km|JS>rMr Imoi;
KwJr. (d.)
Km|JgyS> {d. AZmhV. (PmS>r)
Km|Jm nw. Km|JS>~mD$; ~mJwc~wdm. (Hw$.)
Km|JmQ>-U Z. 1. Vm|S>md$Z d, ~waIm KoVcocr AdWm; KwJQ>.
({H$. KmcUo, _maUo, KoUo.) 2. nmdgmMo AdS>~a AYmar; _i^.
Km|JmQ>-U Z. 1. _memMm, ^w`mMm JwUJwUmQ>. 2. _memMm Wdm,
g_wXm`, KmoiH$m : "O| H$m IaH$Q>c| _aH$Q>c|& A`V Km|JmUo
Km|Jm{ic|&' - hH$mo. 3. (c.) cmoQ>mcmoQ>r; Pm|~mPm|~r; KoKo_ma;
PmoS>; Py_; aoQ>maoQ>r. CXm. {^H$m`mMr {^jm {_i{d`mgmR>r B. ({H$.
nS>Uo, ~gUo, O_Uo, CS>Uo.) nhm : Km|JQ>. 4. nhm : Jm|JmQ>
Km|JmS>Uo A{H$. EH$ O_Uo; Jmoim hmoUo (AmH$memV T>J B.).
Km|JmUm {d. 1. AmaS>mAmoaS> H$aUmam; Km|JmdUmam. 2. Am|Ji; KmUoaS>m
: "H$m` Km|JmUr KmKmUr& VmH$m_`| KmQ>r cmoUr&' - VwJm 623.
Km|JmUr r. AmaS>mAmoaS> H$aUmar r.
{d. 1. Am|Ji; KmUoaS>r. 2. AS>mUr.
Km|Jm`(d)Uo A{H$. 1. Km| Kmo (_mem B-H$mZr) H$aUo; (_mem B.
~g`m_wi)o ~wO~wOUo; KmUoaS>o hmoUo : "ho ~hVmM| CpN>> VmQ&> Km|Jm`c|

Km|JoUo

550 & _amR>r eXH$moe

{dH$mat&' - _wae
w 408. 2. _moR>mZo Km| Km| H$arV OmUo, Jmoim hmoU.o
Km|JoUo nhm : KmoKoUo
Km|Jr, KmoJr r. nmdgmnmgyZ ajU H$a`mH$[aVm, S>mo `mda Ko`mgmR>r
Ho$cocm Km|JVm; Imoi. nhm : KwJr 1.
[qh. KyKr = {nedr]
Km|Joam, Km|Koam nw. _w`m`m OmVrMm EH$ chmZ {H$S>m. hm ~m~y H$moaVmo
d O{_ZrV ~ri H$$Z amhVmo; KwaKwam.
Km|Jmo nw. ~mJwc~modm; Km|JS>~mD$. (Jmo. Hw$.)
Km|Jmocm : nw. ^wJm. (PmS>r)
[H$. JwJS>]
Km|KQ> nhm : Km|JQ>, Km|JmQ>
Km|KmUr _mer 1. Jw Jw H$arV `oD$Z _odm{_R>mB B. ImnXmWmda ~gUmar
(_moR>r) _mer. 2. (c.) ^moOZ^mD$; n{$nR>mU; n{$~maJra.
Km|KmdUo nhm : Km|JmdUo
Km|Mr r. S>mo`md$Z nmR>rda `m`Mo chmZ _wcmMo ImoirgmaIo aoe_r
nmK$U : "AJS> Q>monS> KoV| Km|Mrcm H$mim IU& Jmo`mnUmcm
_moS>dmZ&' - ~m 158.
Km|Q> r. 1. EH$ H$mQ>oar dZn{V{deof. (H$mo.) 2. EH$ OJcr H$mQ>oar
doc. {h`m H$mod`m nmZmMr ^mOr H$aVmV. (amOm.)
Z. 1. gXa dZnVrMo \$i. 2. PmS>mdaM {nHy$Z H$R>rU Pmcocr
gwnmar; KmoQ>gwnmar. (H$mo.)
Km|Q>oa, KmoQ>ra nw. n`mMo KaQ>o : "Zoct KomQ>oarMt {nc Mmo$Zw& nIo
Zm{Wcr&' - {nw 1.14.2. (Jmo.)
[g.H$moQ>a]
Km|Q>moUr r. AmnmoUr; AmnmoeZ. (Jmo.)
Km|n nw. PwnH$m; JwN>; \w$co; e|Jm, ~r B`mXtZm AgUmam XoR>; KS>;
Kmog. (H$mo.)
KmKm nw. nmUcmoQ>; CMmd$Z nS>Umam nm`mMm dmh. (Jmo.) [d.]
Kmc {d. XmQ> PmS>r. (Jmo.)
KmiH$mdMo g{H$. hocnmQ>o, Ionm Kmcm`cm cmdUo; ZmM{dUo. (Jmo.)
KmJm nw. (_wcm`m ^mfoV) ~mJwc~modm. (Jmo.)
KmQ>m nw. XmUo, V~mIy B`m{XH$mV AmT>iUmam {H$S>m. (Jmo.)
Kme nw. chmZ _wcm`m nmoQ>mV hmoUmam EH$ {dH$ma. (Jmo.)

L>

KmKm nw. XJm; XJc.


Kmg {d. 1. IUIUrV, Q>UQ>UrV; S>moa; nhmS>r (AmdmO, dm).
(H$mo.) 2. ($T>) _moR>m d XoIUm; R>gR>erV; R>gHo$~mO; KdKdrV
(Xm{JZm B.).
Z {d. 1. (g_mgmV CmanXr) R>ma _maUmam; Zme H$aUmam. CXm. amoJZ
= amoJ Zmhrgm H$aUmao, dmVZ = dmV Zmhrgm H$aUmao, H$\$Z,
XmofZ, OVwZ B. 2. Z _mZUmam. {dgaUmam. CXm. H$VZ.
`m Cm. nhm ! EoH$m ! "ho Ko' `m AWu.
`o$gm {d. 1. Jo$gmaIm. 2. (c.) H$nQ>mg_mZ; Ho$am_mUo : "YZ
J gnXm Vw`m gmXrMm `o$gm&' - cmoco 180.
K>r r. KgQ>; XmQ> _r : "hiwhiw K>r nS>ct&' - crMC 481.[g. K{>]
KmU Z. 1. ZmH$; Zm{gH$m`mZo dmg H$iVmo Vo B{`; KmUo{` :
"KmUt cm{dOVr _w$m\$i|& Var V`mMo H$m` H$io& _moc _mZ&&' km 15.395.
[g.]
KmUJV r. (d.) dmg JhU H$aUm`m noer `m ImocJQ> ^mJmV
AgVmV Vmo ^mJ.
KmUWmcr r. (d.) `m noerg_yhmnmgyZ KmU|{` {dH${gV hmoVo
Aem noetMm g_yh.
KmUjo Z. (d.) dmgmMr gdoXZm OmUUmam _|XyVrc ^mJ.
KmV {d. dmg KoVcoco; hJcoco. CXm. AZmKmV.
[g.]
KmVm {d. dmg KoUmam; hJ Umam : "dmg gwdmg gw_Z& K`o KmVm Am{U KmU&
H$U_H$aX| OmU& {dlm{V gnUy d`| `oVr&&' - E^m 1.253. [g.]
D D D

L>
L> _amR>r dU_mcoVrc {dgmdo Aja Am{U nmMdo `OZ. "dmL>_`',
"namL>_wI', "dmL>{Z`' `mgmaIo _moOHo$ eX gmoSy>Z Eadr \$$
H$R> `OZmnydu `oUmao. Aem {R>H$mUr `mMo coIZ `mnydu `oUm`m
damda {eamoq~Xy XoD$Z hmoVo. "AH$', "Ag`', "aJ', "CKZ'.
hm dU eXma^r `oV Zmhr.
D D D

También podría gustarte