T.C.

SELUK NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS LKRETM ANABLM DALI SOSYAL BLGLER RETMENL BLM DALI

PROF. DR. AHMET NALIN HAYATI, KL VE ESERLER

YKSEK LSANS TEZ

DANIMAN Yrd. Do. Dr. Gngr KARAUUZ

HAZIRLAYAN Glin ILKI

KONYA 2007

NDEKLER NDEKLER.......................................................................................................... I KISALTMALAR..................................................................................................... II ZET ......................................................................................................................III ABSTRACT............................................................................................................ IV NSZ .....................................................................................................................V GR .........................................................................................................................1 I. BLM - HAYATI................................................................................................2 AHMET NALIN HAYATI....................................................................................2 II. BLM ESERLER .........................................................................................5 A TEZLER ..........................................................................................................5 B KTAPLARI......................................................................................................6 C MAKALELER.................................................................................................8 III. BLM FKRLER VE AHSYET ........................................................10 BR TARH VE SOSYAL BLMC OLARAK AHMET NAL .....................10 PROF. DR. AHMET NALIN LM FAALYETLER VE YAPTII GREVLER ..............................................................................................................................40 SONU.....................................................................................................................42 AHMET NALIN ESERLER .............................................................................43 A- KTAPLARI.....................................................................................................43 B- MAKALELER ................................................................................................44 GENEL BBLYOGRAFYA ..................................................................................53 EKLER.....................................................................................................................55

KISALTMALAR A.g.e.: Ad geen eser A.g.m. A DTCF DTCFD Nr s. S. TTK vb. Yay. : Ad geen makale : Ankara niversitesi : Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi : Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Dergisi : Numara : Sayfa : Say : Trk Tarih Kurumu : Ve benzeri : Yaynlar, yaynlayan

II

ZET Prof. Dr. Ahmet nal, eine nadir rastlanan tarihilerden biridir. Aratrmalarnda da daima gizli kalm ortaya kmam, allagelmi, bilindik konularn dndakilerini incelemitir. Tarihine, gemiine, milletine olduka bal olan nal, bunu tarihe ve sosyal bilimlere kazandrd eserlerle gstermitir. Ayrca lkemizde ve dnyada yanl olan btn sosyal konulara sessiz kalmam, her eyi apak ortaya koymay tercih etmitir. Biz de bu almamzla A. naln eserleri ve sosyal bilimlere katklarn ayrntl bir ekilde vermeye altk.

III

ABSTRACT Prof. Dr. Ahmet nal is one of the historians whose alike is met rarely. In his studies, he always examined topics that are confidential, disappeared and out of usual, known subjects. nal who was rather adhered to his history, past, nation represented that with his works which brought in history and social sciences. Also, he did not keep silence regarding all social issue wrong in our country and in the world and preferred to display everything clearly. With this study, we attempted to give Ahmet nals works and his contributions to Social Sciences in detail.

IV

NSZ Tarihin ilim olduu, ounlukla kabul edilir. Fakat tarih ilminin fizik ve kimya gibi kanunlar yoktur. nk insan olaylar daima deiir. Tarihin konusu olaylardr, ancak, gemite cereyan eden ve insanlkla ilgili olan olanlardr. Bunlar, insann biyolojik ve fizyolojik hareketleri dnda, ortak olan faaliyetleridir. Ancak meydana getirilen ortak faaliyetler onlar inceleyen, yorumlayan ve geni kitlelere sunan ilim adamlar sayesinde nem kazanr. Bu insanlar sayesinde tarih aydnlanmakta medeniyetler yeni nesillere tantlarak milletlerin gemiiyle ba kurmalar salanmaktadr. Bunun iin tarihiler ok nemli bir grev stlenmektedirler. M. Kemal Atatrkn Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mhimdir. Yazan yapana sadk kalmazsa, deimeyen hakikat gelecek nesiller iin artc bir mahiyet alr. Sz de tarihilerin grevlerinin ne kadar nemli olduunu gstermektedir. mrn byk bir titizlikle tarihe, Sosyal Bilimlere ve aratrmalara adayarak, Trk ve Dnya tarihine birbirinden deerli ve nemli eserler veren tarihi ve filologlardan biri de Prof. Dr. Ahmet naldr. A. nal, yzlerce aratrma yapm, yurtii ve yurtdnda konferanslar vermi, renciler yetitirmi, ilim sahasna paha biilmez eserler vermitir. Eserleri gemie k tutup, gelecein aynas grevini stlenmitir. Biz bu almamzla dnyaca nl bilim adammz olan Ahmet nal ve eserlerini btn herkese tantmak amacyla kaleme alm bulunuyoruz. Aratrmamz blmden olumaktadr. I. Blmde A. naln ailesini, eitim hayatn II. Blmde kitaplar, makaleleri ve dier eserlerini, III. Blm de bir tarihi, sosyal bilimci olarak A. naln fikirlerini, ahsiyetini, ilmi faaliyetleri ve ald grevleri, inceledik. almamza sonu, bibliyografya, ekler blmn de dahil ettik. A. nal hakknda yaptmz aratrma yeterli olmasa bile nemli bir aratrma olduuna eminiz. Bu aratrmann yararl olmas temennimizdir. Bu almay hazrlarken Trkiyeye geldiinde benimle grmeyi kabul eden, tanma frsat bulduum ayrca birok kaynak temin eden ok deerli bilim adammz sayn Prof. Dr.

Ahmet NALa ayrca bu almamda bana yardm eden ve yol gsteren deerli danmanm sayn Yrd. Do. Dr. Gngr KARAUUZa ve emei geen btn herkese sonsuz sayg ve teekkr bir bor bilirim. GLN ILKI KONYA 2007

VI

GR Biyografi; Bir kiinin almalarn, aksiyonlarn anlatarak hayatn hikaye eden yaz olarak tanmlanmakta ve tarih ilminin ubelerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle biyografi tarihin; milletler, messeseler ve hadiselerle deil; fertlerle uraan ksmdr. (Akran 1998, 1) Biyografi kelimesi Yunanca olmasna ramen Klasik Yunan dneminde bu kelimeye rastlanmamaktadr. (Arkan 1998, 1) Biyografiyi tarihe mal olmu ahsiyetlerin hayatlarnn hikayesi olarak tanmlayan m. Ktkolu biyografi yazmlarnn ne kadar nemli olduunu belirtmitir. (Ktkolu 2001, 23) Tarih, gemiin aynasdr. Ve srekli bakmak gerekir diyen Prof. Dr. Ahmet nal, Sanat iin tarih iin ne gerekiyorsa yaplmaldr demektedir. (nal 2003, 159198) Tarihe kukucu ve pheci yaklamak bizi ilk elden kaynaklar aratrmaya sevk eder ve bu da bilgilerin doruluuna ulamamz salar diyen nal tarihi pragmatik bir bilim dal olarak alglamaktadr. Ben bu tezimde Sayn nal her ynyle aratrmakla tarihe, sosyal bilimlere katklarn gstermek istedim. Ulu nder Atatrkn Trk ocuu ecdadn tandka daha byk iler yapmak iin kendinde kuvvet bulacaktr. Sz tezimizi hazrlamada dayanak noktamz oluturmutur. Bylelikle dnyaca nl bir ilim adammz gstermenin sosyal Bilimlere katks olduka byk olacaktr. nal, eine nadir rastlanan tarihilerden biridir. Aratrmalarnda da daima gizli kalm ortaya kmam, allagelmi bilindik konularn dndakilerini incelemitir. Tarihine, gemiine, milletine olduka bal olan nal, bunu tarihe ve Sosyal Bilimlere kazandrd eserlerle gstermitir. Ayrca lkemizde ve dnyada yanl olan btn sosyal konulara sessiz kalmam, her eyi apak ortaya koymay tercih etmitir.

I. BLM - HAYATI AHMET NALIN HAYATI Ahmet NAL 1943 ylnda Uakta domu ve ifti bir ailenin olu olup 6 kardetir. nal 1950 ylnda Uakta ilkokul eitimine balam ve baaryla 1955 ylnda ilkokul eitimini tamamlamtr. Bu arada tarihe olan ilgisi balamtr. Bu ilgisini kendisi u ekilde anlatmaktadr: Ben kkken kendi bahemizi sular ve bahe ileriyle urarken buradan seramik paralar bulurdum ve bu benim ok ilgimi ekerdi, merak ederdim. Bunun zerine kendim kk apta aratrmalara baladm. Afyon mze mdr ile grtm. Bu buluntularn eski bir Bizans yerlemesine ait olduunu rendim. Tabi bunlar merakla biriktiriyordum. te benim tarihe olan ilgim bylece balad. diyen NAL tarih kitaplarndaki ilka kalntlarnn dikkatini ok ektiini anlatmtr. (nal ile rportaj, 2006) 1956 ylnda Balkesirde lkretmen Okuluna balayan NAL, 1961de buradan mezun olup sonra Ankara Atatrk Lisesine devam etti. Bu arada Balkesirde retmen okulunda okurken Heredot tarihini byk bir merakla da okuyordu. 1962 ylnda Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesine giren NAL, burada tarih blmn tercih eder. Bu yllaryla ilgili NAL unlar anlatr: D.T.C.F.ye girdiim zaman tarih ilmine Genel Trk Tarihi ile baladm. Aslnda Arkeoloji ve Prehistorya blmn seebilirdim ancak retmen okulu mezunu olunca Genel Trk Tarihi ile balamak zorundaydm, daha sonra Eski a tarihine devam ettim. Eski a tarihi o zaman D.T.C.F.de ikiye ayrlyordu. Ben de Eski Dou Tarihini tercih ederek tarih eitimime devam ettim. diyen NAL tarih macerasnn bu ekilde baladn ifade eder. NAL, D.T.C.F.inde iken Genel Tarih, Osmanl ve Eskia Tarihi, Hititoloji nasya Arkeolojisi, pedagoji, Osmanlca ve ngilizce tahsilini de ihmal etmeyerek kendisini daha bu yllarda en iyi ekilde yetitirmeye alt grlmektedir. 1964 1966 yllar arasnda Dr. H.Z. Koay ile birlikte Alaca Hyk, 1965te Yozgat Kuara ve 1966da engeltepe kazlarna katlmtr.

1966 1967 DTCF Eskia tarihi Krssnde asistan olmutur. 1967 1972 yllar arasnda Milli Eitim Bakanlnn bursuyla Federal Almanyada ikinci tahsil ve doktora renimi yapan NAL, 1972de III. Hattuili ile ilgili doktorasn Almanyada sunmutur. Bu arada 1967 68 yllar arasnda Goethe Enstitsnde Almanca renimini grmtr. Ayn yl da Mnih niversitesinde Hititoloji Eskia Tarihi, Asurca Akadca, Genel Dilbilim ve Eski Yunanca tahsiline devam etmi ve Mnih niv. de yukarda deindiimiz konuda doktora yapmtr. 1972 1974 yllarnda Alexander von Humboldt Vakf bursuyla Mnih niversitesinde kendi alanyla ilgili bilimsel aratrmalar yapt. 1974 79da Ankara niv. D.T.C.F. Hititoloji Krssne asistan oldu. 1975te jandarma olarak ksa dnem askerlik yapan NAL, 1979 da DTCFde doent oldu. 1976 1981 yllarnda Konya Seluk niv.de Eski Yakndou, Eski Yunan ve Roma dersleri verdikten sonra 1982de Mnih niv.de misafir doent olarak Hitite ve Eski Anadolu Tarihi ve Kltrleri derslerini okuttu. Ayn zamanda A. Kammenhuber tarafndan karlan Hitit Dili Szl projesinde almtr. Amerikada Chicago niv.de misafir profesrlk ve Chicago Hittite Dictionary Projectte szlk yazarl yapt. 1988de kayd hayat artyla Mnih niv. Asuryoloji ve Hititoloji Blmne Eski Anadolu Dilleri Blm Bakanl ve Profesrlne atand ve hala burada almaktadr. 1990dan, beri misafir prof. olarak Bern niv.de Eski Anadolu Tarihi, Kltrleri ve Hitite dersleri, 1992den beri Mnih niv.ce yrtlen Sirkeli (Adana) kazlar ikinci bakanl ve kaz filologu 1996 misafir Prof. olarak Antalya Akdeniz niv.de Eskia tarihi dersleri verdi. ukurova niv.de de yksek lisans dersleri vermekte Ahmet NAL Eski Anadolu dilleri, Hitite tarih, kltr, din, by, falclk, tp, arkeoloji, sanat ve siyasi tarihiyle ilgili bir ok kitab ve makalesi vardr. A. nal evli ve ocuk babasdr. lk einden iki olu, imdiki ei Nurhayat Hanmdan da bir kz vardr. Nurhayat Hanm, D.T.C.F. Prehistorya ve nasya Arkeolojisi blmn bitirmi ve mzeci olarak, Trkiyenin eitli Arkeoloji mzelerinde grev yapm olup yeni emekli olmutur. Anne ve babasn 5 yl nce

kaybeden A. NAL Almanyada ve Trkiyede halen bilimsel almalarna devam etmektedir.

II. BLM ESERLER A TEZLER Lisans Tezi: A.nal, 1965 ylnda A.. D.T.C.F. Tarih Blmn bitirme tezi olarak; Eski Anadoluda Kuara Krall adl konuyu hazrlamtr. Doktora Tezi: nl tarihimizin doktora tezi 1967 74 yllarnda Almanyada ikinci tahsilini yaparken Hattuili III, I-II, Almanyada baslmtr. Doentlik Tezi: 1979 ylnda kitap olarak verdii tezi Hitit Saraynda Entrikalarla lgili Bir Fal Metni adnda eseridir. 1983 ylnda A.. D.T.C.F. Yaynlar tarafndan kitap olarak baslmtr.

B KTAPLARI Ahmet naln kitaplar, kaynak yaynlar ve evirileri olmak zere Trk ve Dnya tarihine kazandrd pek ok eseri bulunmaktadr. Hititler Devrinde Anadolu: Balangta bir cilt olarak yaynlanmas dnlen kitap yaynevinin teklifi zerine ierik asndan yeni bir snflandrmaya tabi tutulmu ve 3 cilt olmas kararlatrlmtr.. (nal 2002, VII) Birinci cilt Hititler Kimdi, Tarihleri ve Yerli Anadolu Kavimleriyle likileri ikinci cilt Hititlerde Tarih Bilinci, Din, Batl nanlar, Edebiyat, Folklor ve Mutfak, nc kitap ise Hitit Kentleri, Kot Yaamnn Dourduu Hijyenik Sorunlar, Tp, Diplomasi, Devlet daresi, Ekonomi, Trkiyede Eskia Aratrmalar, Sorunlar ve Grler eklindedir. (nal 2002, 1) Hititler ve Anadolu adl kitap, eski Anadolu uygarlklarnn en can alc noktalarn kapsayacak ekilde ngilizcesiyle birlikte Hititler Etiler ve Anadolu Uygarlklar The Hittites and Anatolian Civilizations bal altnda baslmtr. (nal 2002, 1) Kitaba alnan btn konularn ana kaynan birinci planda yazl belgeler, sonra da arkeolojik buluntular oluturmutur. Kitapta klasik konulardan ziyade, o uygarln kendine zg baz gizli kalm ve imdiye dek hibir kitaba girmemi en can alc konularna arlk verilmitir. Az bilinen konular uzunca, bilinenler de ksa ve zl olarak anlatlmtr. Kitap hazrlanrken yukarda da bahsedildii zere ivi ve resim yazl metinler ve arkeolojik buluntular ana kaynak olarak hep n planda tutulmu, dier yandan imdiye kadar otorite olarak kabul edilen kiilerin ne srdkleri savlar byk bir titizlik ve objektiflikle szgeten geirilmitir. (nal 2002, 2) Bu kitap cilt halindedir. Birinci cilt 2002 ylnda, ikinci cilt 2003 ylnda, nc cilt 2005 ylnda Arkeoloji ve Sanat Yaynlar tarafndan yaynlanmtr. Ksaca sylemek gerekirse, bu kitap birinci elden kaynaklara dayanan, Hitit tarih ve kltrn yerli Anadolu kltrleri muhtevas iine yerletirerek inceleyen, olay ve olgular ak ve akc bir dille anlatan renci, arkeolog, tarihi, retmen ve her

kltr eitim seviyesinde herkesin kolayca okuyabilecei bir ders veya bavuru kaynadr. III. Hattuili: 1974 ylnda ngilizce olarak baslm olup A. naln doktora konusudur. (nal 1974, 1) Hitit Sarayndaki Entrikalar Hakknda Bir Fal Metni. Bu eserin Almanca bir nshas da baslm olup 1979da a. . D.T.C.F.de Doentlik Tezi olarakta kabul edilmitir. (nal 1983, VI) Hititlerin bakenti Boazky Hattuada yrtlen kazlarda bulunan Hitite tabletler arasnda, tarihi, dini, idari ve hukuki metinler yannda, ok sayda fal metinleri de bulunmu olmas ve konunun gerekli ilgiyi grmemesi zerine nal bu eseri kaleme almtr. Ancak bu, sorunun yalnz d grn olduu fal metinlerini, bir btn olarak ele alnca bunlarn Hitit tarihi, corafyas, filolojisi gelenekleri, dini v.s. hakknda paha biilmez bilgilerle dolu olduunu gren nal aratrmalarn hz vermi ve ortaya bu eser kmtr. (nal 1983, 2) Hittite and Hurrian Cuneiform Tablets from Ortaky (orum); 1998 ylnda ngilizce olarak baslmtr. (nal 1998, 2) Hititler, Etiler ve Anadolu Uygarlklar: 1999 ylnda hem ngilizce hem Trke olarak yazlm Hititler, Etiler ve dier Anadolu Uygarlklar hakknda bilgi edinilebilecek esiz bir kaynaktr. (nal 1999) The Hittite Rtual of Hantitassu from the City of Hurma Against Troubleseme Years; 1996 ylnda Trk Tarih Kurumu Yaynlarn tarafndan karlan eser ngilizce yazlm Hititler hakknda ve Eer bir insan; Kadn ya da erkein yllar bozulursa (ileri kt giderse) balkl ritel ve by ile ilgili bir metnin eviri ve kritii noktasnda bir kaynaktr. (nal 1996) Hitit Bakenti Hattuada ukuroval Bir Kralie: Prof. Dr. A. naln bir dier kitabda 2006 ylnda Aratos Yaynlarndan km, ukuroval bir Hitit kraliesinden bahsetmektedir. (nal 2006)

C MAKALELER A. nal 1967de H.Z. Koay ve A. izgen ile birlikte 1964 Alacahyk Kazs Raporu (Koay, izgen, 1967, 14.161-215) 1966 engeltepe (Yozgat) Sondaj nraporu, (nal 1968, 15.119-142) lmnn 4. Yldnm Dolaysyla Prof. Dr. Halil Demirciolu adl makalesi (nal 1976, 157.117-125) Hitit kenti Ankuwann Tarihesi ve Lokalizasyonu Hakknda (nal 1980, 175.475-495) Hitit Kenti Ankuwann Tarihesi ve Lokalizasyonu Hakknda (nal 1981, 180.433-455) Orta ve K. Anadolunun M.. 2. Binyl skan tarihiyle lgili Sorunlar (nal 1989, 22.17-33) Hititler devri Anadolusunda Temizlikle ilgili Yaplar (nal 1992, 186-207) Boazky Hattuada Bulunan Hitit klc ve zerindeki Akadca Adak Yazs (nal 1992, 4.46-49) Boazky Klcnn zerindeki Akadca Adak yazt Hakknda Yeni Gzlemler (nal 1993, 727-730) Boazky Metinlerinin I Altnda Hititler Devri Anadolusunda Filoloji ve arkeolojik Veriler arasndaki ilikilerden rnekler (nal 1993, 11-31) Yaklp Yklan Eski Anadolu Kalntlarnn Akbeti (nal 1995, 367-372) orum III. Uluslar aras Hititoloji Kongresinin Genel deerlendirilmesi (nal 1996) Hitit Metinlerinde Eski Asur Ticaret Kolonileri ayla ilgili kayt ve Anmsamalar (nal 1997, 341-357) Hurriler. Huri Tarihi, Kltr ve Arkeolojiyle ilgili Yeni Buluntular ve Gelimeler (nal 1997, 11-35) Ebediyete ntikal Edecek ekilde na Edeceksin (nal 1998, 39-46)

Trkiyede Eski Anadolu Aratrmalarnn Bugnk Durumu ve Sorunlardan Bazlar (nal 1999, 13-20) Adanada Kizzuwatna Krall Ta Devrinden Hitit Devletinin Yklna Kadar Adana ve ukurova Tarihi (nal 2000, 43-69) ukurovann Antik Devirlerde Tad simler ile Fiziki ve Tarihi Corafyas (nal 2000, 18-41) Bat Cephesinde Ne Var Ne Yok; Miken Anadolu ve Ahhiyawa Aka likilerinde Son Durum (nal 2001, 244-256) Hitit Devlet dare Sistemi, Kral, Kralie Prensler, memurlar, Kanunlar ve Fermanler (nal 2002, 109-110) Eski Anadolu Uygarlklar, Arkeoloji ve Tarih zerine I. arkiyatlk ve Yntemleri (nal 2002, 12.6-13) Neolotitik adan Ge Tun ann Senuna Kadar Anadolu e Kafkasya likileri: Kuban Maykop Kltrleri ile Eski Anadolu kltrlerinin likileri (nal 2002, 3-33) Hititlerde ve ada Anadolu Kavimlerinde Bykclk (nal 2003, 18-35) Hititler, Akdeniz ve Liman Kenti Ura Eski Anadolu Uygarlklar, Arkeoloji ve Tarih Smrs (nal 2003, 13-40) Eski Anadolu Uygarlklar, Arkeoloji ve Tarih Smrs (nal 2003, 159198) Hitit Yasalar, Hititlerde By, Hititlerde Fal, Hitit Mutfa (nal 2004, 41-46) ivi Yazl Hitite Kaynaklara Gre Hititlerde ve ada Eski Anadolu toplumlarnda Mzik (nal 2004, 98-118) Hititlerle ada Anadolu Toplumlarnda Gebelik (nal 2005) Dou Akdeniz, Kilikya ve Gney Anadolu Sahillerinde Grek Varl Sorunu (nal 2005, 453-474) Eski Anadoluda Feminizmin nclerinden Bir Kralie Partresi; Kizzuwatnali Puduhepa (nal 2005, 5-15)

III. BLM FKRLER VE AHSYET BR TARH VE SOSYAL BLMC OLARAK AHMET NAL A. naln tarihe olan ilgisine ve tarihi olma safhalarnn nasl gelitiine yukarda daha nce deinmitik. te bu safhalar geiren nal bu sevgi sayesinde dnyaca nl bir tarihi, filolog, arkeolog olmay baarmtr. niversite eitimi srasnda tarih bilgisini arttrm ve kendisini bu alanda yetitirmitir. Tabi birok skntyla da karlam olan nal, bu skntlarndan bazlar u ekilde ifade etmitir: Batda benim meslektalarm Latince, branice renirken ben Rusyann ylda rettii elik miktarn reniyordum. Ne kadar gereksiz eyler varsa bunlar ezberlemekle bir eyler rendiimi zannediyordum. Batl meslektalarm dil renirken ben henz dil bilmiyordum. Tabi bu da aratrmalarm yaparken baz kiilerin yarm yamalak tercme ettii kaynaklardan yararlanmak zorunda kalyordum eklinde serzenilerde bulunur ve lzumsuz bilgilere gerek olmadn, almadan, retmeden de bir yerlere varlamayacan belirtir. Ayrca nal, yrtt meslein Avrupada papaz diye nitelendirildiini yani kkl eitim alan kii anlamna geldiini belirterek Avrupada eitimin nemini vurgulamtrZaten Avrupaya gitmesinin nedenlerinden en nemlisinin bu olduunu yani iyi bir eitim alarak Trkiyede yeni olan Hititoloji ve Eskia Tarihine yeni katklar ve atlmlar yapmak olduunu da vurgulamtr. Aratrmalarn kukucu ve pheci bir yaklamla yrten nal, daima ilk elden kaynaklara ulamay amalamtr. Bunun iin aratrmalarnn kaynaklarn birinci planda yazl belgeler, sonrada arkeolojik buluntular oluturmutur. (nal 2002, 2) A. nal, tarihimizi aratrrken hemen her el kitabnda bulunabilecek allm klasik konulardan ziyade, kendine zg baz gizli kalm ve imdiye dek hibir kitaba girmemi en can alc konular aratrmay ve kitaplarnda bu konulara yer vermeyi tercih etmitir. (nal 2002, 3) Tarih aratrmalarnda daima kukucu ve pheci olduunu belirttiimiz nal bunun nedenlerini Eski Anadolu Uygarlklar, Tarih, Arkeoloji ve kltr Smrs adl eserinde detayl bir ekilde aklamtr:

10

Trkiyede tarih aratrmalarnn nasl, ne ekilde yrtld, arkeoloji biliminden ne istendii, elde edilen sonularn nerede, nasl ve hangi amala kullanlaca konularnda ortak bir konsensus, strateji yoktur. lk bakta arpc ve provokatif gelse de ok ac bir gerektir ki, elde edilen sonularn pek ou, madde ve maddecilikten, endstriden bkm olan gelimi Bat toplumlarnn iine yaramakta, sonular ve dier ilmi deerlendirmeler, hep onlarn anlayaca dillerde yazlmakta, yorumlar onlarn izdikleri genel ereve iinde yaplmaktadr. En bata arkeoloji olmak zere tm hmanistik bilim ve gzel sanatlarn Trkiyede iinde bulunduu gln drm, zaten bunlarn dier pozitif bilim dallarnn iine entegre edilememesinden, yani yamal bir bohaya benzemesinden kaynaklanmaktadr (nal 2002, 3) lkemizde alk snrnda insanlarn yaad, salk hizmetlerinin

verilemedii, trafik dzeninin uygarca iletilemedii ormanlar ve tabii evresinin korunamad, yaban hayvanlar yok edilmi, topraklar, denizleri ve akar sular olabildiine kirletilmi, dier yer alt maden zenginliklerinin donannml definecilerin kol gezdii bir lkede arkeolojiyle uramak bir lkstr; zaten, bunun iindir ki, tpk Bat mzii gibi arkeoloji de bir oklar iin entelektel bir uradr aklamalarnda bulunan nal toplumumuzun bu konuya nem vermediini arpc rneklerle belirtmektedir. (nal 2002, 3) Oysa Batnn byk endstrileri, hafta sonunda bir mzeyi ziyaret eden sradan bir iinin, hafta ba i ba yaptnda daha verimli altn bir konumamzda bana ifade etmiti. Ona gre sergiler, mzeler, milli parklar ve hayvanat baheleri iin harcanan bunca paralar onun iindir, yani sonuta ama kesinlikle pragmatik ve ekonomiktir. (nal 2002, 5) lkemizde birok eyin yanl gittiinden ikayeti olan nal, Trkiyedeki ekilcilikten de olduka rahatsz olduunu belirtmitir. Bir zamanlar henz bozkrlamam olan Anadolu topraklarnda bundan 10 bin sene nce, nitelik, nicelik, kltr, teknoloji, din ve antropolojik anlamda gmmzdekilerden tamamyla farkl kstaslar ve deer yarglar hakimdi. Madeni yeni yeni tanmaya balayan insanlar en bata obsidyenden aletler yapyor ve seramik reterek dei toku ticaretiyle urayorlard. Gnmzden 3500 sene nce tm medeni dnyada olduu gibi Anadoluda da Mezopotamya standartlar hakimdi; yollarda mesafeler kilometre ile deil, Sumer veya Babil l birimleriyle hesaplanrd. Dinde,

11

bilimde, teknikte, edebiyatta, gzel sanatlarda hep Mezopotamya deerleri hakimdi. Mezopotamya yazs kullanlyordu ve o zamann aydnlar, edebiyatlar ve katipleri harl harl Akadca, Sumerce ve Hurrice reniyorlard. O sralarda gene u bozkrlarda Grek sirtakileri, Amerikan poplar deil, Mezopotamya ak ve sava tanras Istarn ilahileri okunuyor, pek ou gene onun dnyasndan alnma mzik aletleri alnyordu. Tm yollar gneydou istikametine gidiyor, eliler, tccarlar, askerler, gebeler, ekyalar bu yollar andryorlard. Bu yolardan Anadoluya ulaan her kervan o uzak diyarlarn albenili, atafatl mallarn tayorlard. Onlarn yannda pekyoluyla gelen ounluunu ad stnde ipek dokumalar ve baharatlarn oluturduu mallar halt etmiti; keza gelen mallar arasnda ok baka eyler de vard. uvallar ve sepetler dolusu yazl tabletler de bu kervanlarla tanyordu ve tabletler bilim, edebiyat, felsefe ve dini yazlarla doluydu. Bunlar birer el kitab gibiydi; ilerinde zamann best sellerleri bile vard. Hattusada oturan katipler, harl harl bu bilimleri renmeye alyorlard. Peki tozlu yolarn ve yce Toroslarn tesinde yer alan bu uzak, masalms dnya neresiydi? Bugn emperyalist Amerikann insanlarn dzine dzine katlettii, yeralt zenginlikleri ve arkeolojik kalntlarn amanszca talan ettii, yamalad Mezopotamya idi buras. Ve ite Hititler bu dnyann iine girmek, onlarn bilim ve tekniklerini renmek iin aba sarfediyorlard. Yzlerce kilometre katedip Babili igal eden I. Mursili, bunu Ammisaduqay devirmek, petrole konmak, dnyann sadece kendileri iin yaratld egoist ideolojisinin iine saplanm baz toplumlarn karlarn ara olmak iin deil, o uygar dnyann iine girebilmek iin yapmt. Oralara Saddam devirmeye geldiklerini dnya kamu oyuna yutturmaya kalkanlar bunu dikkatle okusunlar ve utansnlar! Yama hrsyla birleen Hititlerin o gizemli dnyann iine girme tutkusu ve yanan ate, Trklerin insanlar mecnun eden a sama ve bilinsiz Avrupa akndan daha tevatrd, daha enerjikti, daha bilinliydi, daha pragmatikti ve en nemlisi, kendi benlik ve z kltrlerinden pek fazla bir ey kaybetmeden, Sumerli ve Babilli mfettilerden hibir azar iitmeden Asyadaki o Avrupann iine girmeyi baardlar. Hemen belirtelim, Trkler brakn uzaklardaki o yabanc, egzotik Avrupaya girmeyi, ilerinde yaadklar ve onca tarihi oluum, igal ve yamalara ramen hala ann Avrupas konumundaki Asyaya bile giremediler! Onun iin iki kap arasnda skp kaldlar. (nal 2003, 3)

12

O uygarlklar ykld gitti, yerine yenileri geldi; onlar da ykld gitti ve yle bir an geldi ki, Anadolu halk bu defa baka bir Mezopotamya yazsyla, Arap harfleriyle derdini ve sevincini anlatmaya balad. Mevlana M.S.13. yzyl yaz ve yazn standartlarna gre dnd ve o standart yaz ve diller ile yazd. Bu etkiler de 20. yzyln ilk eyreine kadar srd ve onlar da kayboldu. Bu defa bir zamanlar Doudan Batya byk bir exodus yapp ekil deitiren yeni bir alfabe geldi. Doulu, pek ok konuda olduu gibi kendi icat ettii bu yazy bir standart haline getirip dnyaya satamamt, pazarlayamamt, onu Grekler ve Romallarn ahsnda kltr taciri ve smrcs Batlya kaptrmt. Bu alfabe sayesinde bugn 83 veya 101 iaret ieren klavyelerle Amerikan ve Japon bilgisayarlarnda yazp iziyoruz. Hemen yukarda belirttiimiz gibi standartlar adnn aksine hibir zaman duraan (statik) kalmyor, srekli bir geliim iinde; standartlar koyan uluslar ise, her sahada stnlk salyor, para da kazanyor ve bu yarn bir trl sonu gelmiyor. Trk toplumu bir buuk yzyldan beri Bat standartlarn yakalayacam diye duraan sand o olgunun peine taklm ve urap didinirken, aniden bambaka deerlerle karlayor. O kltr yaratan fenomenin ana kaynaklarna inemiyor, Platonun glgeleri gibi hep zahiri eylerle urayor. Doulu olmann, geri kalmln ve dnya apnda standartlar koyamayan toplumlarn ortak kaderidir bu ite. Aslnda bu bir kader deil, Avrupann koyduu standarttr. (nal 2003, 4) Peki tm bu olup bitenlerin arkasnda yatan gerekler nelerdir? Teknolojik dzeydeki kriterler ve standartlar nasl oluyor da ekonomiye ve sonra da kltrle ilgili alanlara, hatta toplum yaam biimlerine ve inanlara yansyabiliyor? Ve en nemlisi, bylesine karmak bir ortamda tarih ve arkeoloji mirasnn bana neler geliyor, tarih nasl smrlyor? Tarih aratrlrken nasl oluyor da gnmz uygarlklarnn ortaya koyduu standartlar uygulanyor? Bugn Trkiyede Dolar ve imdi Euro ad altnda birleen parayla istediiniz maazada al veri yapabilirsiniz. Trk Lirasn, hele YTLsini ise lke snrlar dnda hibir kimse tanmaz. Demek ki para standard da deimitir. Biraz nce szn ettiimiz ustalarn standart koyduklar atalhyk ve daha nice ren yeri bugn Trkiyede paralarna tapnlan o kiilerce kazlyor. Yazlar ve l diller uzun mesailer harcanarak zlm, yazl kaynaklar deerlendirilmi, tarih biliminde, arkeolojide, epigrafide, gramerde el kitaplar zellii tayan dnya genelinde

13

standartlar konulmu. Kazlar yaplrken hangi arkeolojik standartlar ileve sokuluyor? Ama en nemlisi, hangi standartlar konarak o l ve suskun uygarln verileri yorumlanyor, ciltler dolusu kitaplar yazlyor, eski insanlarn yaantlarn virtual olarak yorumlayan CDler, DVDler tka basa dolduruluyor, WEB sayfalar alyor? Kaz yeri dev hangarlarla kapatlyor. Kazan ve aratran insanlar, mensubu olduklar topluma ne kazandryorlar? Anadoluyu Hintavrupallarn anavatan, atalhyklleri de gene Hintavrupal yapp onlarn kltr mirasna konmak isteyenler gene onlar deil mi? (nal 2003, 4) nsann her urasnda bir kar salama ilkesi yattna gre, Anadolu topraklar zerinde arkeolojik aratrma ve kazlarla urap, kendi koyduklar standartlar dorultusunda Anadolu tarihinin rekonstrksiyonunu yapan Batl aratrmaclar da, olaylara elbette kar esasna dayanan kendi gzlkleriyle bakacaklardr ve kendileri iin pay kartacaklardr. Unutmamak lazmdr ki, Ciriago dAnconann 15. yzyln ilk yarsnda yaz toplamakla temellerini att arkeoloji bilimi ksa zamanda merkantalist bir yap kazanm ve bu niteliinden bugn dahi bir ey kaybetmemitir. Peki nedir bu uralardan salanan yararlar? nsanlar kaz yerlerini gezsinler, dinlensinler veya Ankara Anadolu Uygarlklar Mzesi arkeolojik eser kazansn diye mi yapmaktadrlar? II. Dnya Savann sonuna gelinceye kadar Trkiyede alan arkeologlardan pek ounun eser bulma, kendi milli mzelerine eser kazandrma yannda, temsil ettikleri ama gnmzde bu elerin ikisi de olmadn zannediyorduk, ama 2006 yl Irakta bir Alman arkeolog bayann kplmasyla ve bu bayann alman istihbaratlarnca ajan olarak kullanld haberiyle alkalannca, gene 19. yzyla dndmz grdk. Peki mzelerine eser karmadklarna ve istihbaratn az nem tamasna ramen niye kazyorlar? atalhyk ele alacak olursak, bu kaznn proje gelitirilmesi ve uygulanmas incelendiinde, ngiliz arkeoloji Enstitsnn burada arkeolojide uygulanan yeni yntemler, teknikler, uygulamalar ve yeni cihazlar gelitirmede, arkeolojiyi arena studies veya field archaeology kavramlaryla badatrmada, rnek bir okul olarak ortaya koymay amaladnda, yani Trklere kendi topraklar zerinde ve kendi gzleri nnde rnek olmak, yani standartlar koymak istediinde hi kuku brakmaz. Bylece ortaya konan standartlar, kaz yntemleri, icat edilen veya gelitirilen yeni aletler Trkler tarafndan da alnr ve uygulanr oluyor, yani onlar baml hale

14

geliyorlar. Buna karn 100 seneden beri arkeoloji sahasnda faaliyet gsteren Trklerin, Batllar toprak altndaki arkeoloji eserlerin kazlp aratrlmasna ortak etmeleri dnda onlar baml hale getirecek icatlar veya yntemleri niin yoktur sorusu akla geliyor. (nal 2003, 5) atalhykte kaz yapan ngiliz heyetinin MHPli umra belediye bakann nasl kendisi iin kazand ve evredeki kktenci Mslmanlarla nasl bark bir ekilde alabildii rnek olarak verilebilir. Uyuum ve kar salama yntemleri arasnda stanbul kkenli atalhyk Dostlar isimli tuhaf bir dernei karsna alma pahasna kaz evinin slami gelenekler dorultusunda ak yeile boyanmas bile vardr. Bu arada ilmi deerler saptrlr ve bilimden tavizler bile verilirmi, onlar pek ilgilendirmez. Mesela uluslar aras kredi kart irketi olan sponsorlarndan birini saflarna ekebilmek iin, obsidyenin dnyann ilk kredi kart olduu ne srlr, tm ekip yelerine promosyon apkas giydirilir. Byle safsatalara zenen Trk arkeologlar da arada bir sansasyon yaratc fla haberler patlatrlar, mesela zeytin yann ilk kez Trkiyede retildiini ne srerler, ama onlarn zeytin ya irketlerinden aldklar destek pay, o kredi kart irketinki ile asla mukayese edilemez! atalhyk kazlarnda iin bu propagandistik yn yannda bir arkiyat kuruluun zel becerileri de ak seik gzlenebilir. Bir defa alt evreyle uyuum ve bar salayarak verimli bir alma ortam yaratmak, evre halkn eski eserlerle kstrmekten ise sevdirmek, hakikaten zel beceri gerektiren bir itir ve bunu ancak orientalist eitimi alm kiiler yapabilirler. O ekibin becerisi ve atalhyk kltrn kah anatanra, kah Avrupa arkeolojisi, kah Hintavrupa kltrleriyle olan ou hayali ilikilerini n plana kararak kaznn 1960lardan beri uykuya dalm olan adn bu kez daha ok ve daha gl bir ekilde duyurabilmitir. Ama aa yukar ayn blgede uzun sreden beri Trkler de neolitik ve kalkolitik kltrler ieren yerlerde kaz yapyorlar ve onlarn buluntu yerleri de atalhykten daha az atafatl deil. Peki nerede onlarn baar gstergeleri, nerede yarattklar sansasyon ve en nemlisi nerede ortaya koyduklar standartlar ve yaynlar? (nal 2003, 5) Birinci elden kaynaklarn ve kaynak dillerini pek ouna iyice vakf Batllar tarih yazclna istedikleri ekli verirler; yani tarih yazclnda da imge yaratmakta beceriklidirler. te arkiyatlk kuruluu ve meslei de byle gresi rnlerden bir

15

tanesidir. Judeo Hristiyan tarih yazclna gre ark Sorununun kkenleri 17. yzyla deil, Helenistik devre kadar geri gider. Burada Avrupa Baty, Asya ise Douyu temsil eder. Hatta sorunun kkeni, henz Avrupa Asya kavramlarnn tam olarak gelimedii o hayali Troya Savalarna kadar bile geri gtrlr, Pers savalar (490 469), Byk skenderin douyu igali, kar Arap saldrs, Hal Seferleri ve Osmanl mparatorluunun Batda yaylmasyla bir gel git gibi devam ettirilir; bir taraf dierine saldrr, kar taraf yzyllarca sonra olsa da intikam alr. Szn ksas banaz Bat tarih yazcl Dou ile Bat arasnda srekli bir geimsizlik, bar sevmezlik ve stnlk sava sz konusu olduu zannn yaratmtr. Hakikaten savalarn dnyann ayrlmaz bir paras olduu, Goethenin felsefesine bile girmitir, keza o der ki: Pelslerle Helenler arasndaki Maraton ve Salamis Deniz Savalaryla bu ayrmcln temellerinin atld zerinde durulur. O srada Batnn doudaki snrlar Milet ile Sardes arasndayd ve Grekistan dnda kalan Avrupada Barbarlar dnda kimlerin bile yaad belli deildi! Byk skender bu snrlar her naslsa bir anda ve tek bana (!) ta Semerkant, Lahor, Hindistan ve Orta Asya a kadar tam; M.. 150 civarnda Baktiada ba gsteren Grek etkisi ve orada Helenistik slupta yaplan heykeltralk eserlere dayanarak Hellenizmin ta Kabul vadisine kadar yaylm olduu bile ne srlm, M.S. 640 ylnda, yani slamiyetin Hristiyanlk zerine salad kesin zafere kadar Frat Nehri Avrupann doudaki snr olmutur. O zamana kadar Hellen ve Avrupa olarak kabul edilen skenderiye 643de Mslman Araplarn eline geince, bir anda Asya oluvermitir. Bizans Hristiyan alemi zerine Kuzey Suriye, Kilikya ve Anadolu zerinden yrtlen bu ilk Arap Mslman yaylmas bugn bile Batda bir karabasan gibi alglanr. Yaplan mlahazalarda ya eer Araplar stanbulun Trklerden 6 7 yz sene nce igal edilmesinde baarl olsalard, bunun douraca sonularn neler olabilecei gibi tyler rpertici tartmalar yaplr. En korkun sonulardan birinin, Avrupann, antik Grek kaynaklarndan koparlm olaca ve Rnesansn ortaya kamayaca teorisidir. Ve nihayet Seluklularn 1060 1081 arasnda 20 sene gibi ksa bir zamanda Anadoluyu deshellenize ve Turanize etmeleriyle Avrupann snrlar Toros Dalarnn tesine ekile ekile batya doru kaym, Ege Denizinin te yakasna ekilmi gitmitir. Hal Seferleriyle bu snrlar douya doru bir kez daha kaydrlmaya allmtr. Tarihte benzeri olmayan bu acayip seferler gene Batl tarih yazarlar tarafndan, basit bir ideoloji veya yaylma tutkusu olarak deil, Batnn, yani Avrupann

16

Dou tehdidine kar kendisini savunmas olarak alglanr ve skenderin Dou seferleri (Pers tehdidine kar), Trajann Part tehdidine kar, Heraklesin Sasanilere kar yaptklar seferlerle mukayese edilir. Grlyor ki devredeceklerdir. Yani Avrupallk kavramnn ekirdeinde etnisite veya rklk yatmaktadr. Herhangi bir blge, sadece corafi konumu dolaysyla deil, iinde oturan dolgu maddesi insan esinin dini, rki ve kltrel yapsna gre Avrupa veya Asya saylmaktadr. (nal 2003, 6) Eski zamanlarda Dou dmanl hi olmazsa belirli bir cepheden oluuyordu ve muhatap olunan kavimle, yani o anda Helenizm Hristiyanlk Avrupa triosuna saldran Mslmanlarn bulunduu tm ceplere ve corafi alanlara yaym ve polemiin ieriine akl almaz bir biimde geniletmi durumdadr ve baarl bir ekilde yrtt slam aleyhtar polemikle cephe ve nefretin derecesini her geen gn geniletmektedir. Dou dmanl tm cephe ve corafi alanlara yaylm. Bilhassa Demir Perde ve Komnizmin yklmasndan sonra yaratlan ve onun yerine konan slam dmanl ok tehlikeli boyutlar almtr. 1453 ile 1530 arasnda Osmanllarn Balkanlar zerinde hakiki Avrupaya yaylmasyla Avrupann snrlar artk ta onlarn burnunun dibine, yani Viyana Budapete hattna kadar ekilmitir. Ama kaybedilen topraklar bir gn geri kazanma tutkusu Avrupallar Dou karsnda ayakta tutan ve bir araya getiren bir unsur olarak srekli var olmutur. Srekli hudut deitirmedeki keyfilik bugn artk tm aklyla grlebilir; rnein Ayvalk, Edremit veya Ka Asya iken, onun hemen birka mil tesindeki Midilli ve Meis Avrupadr! Keza Kbrsn te ikisi Avrupa, te biri ise Asyadr. 1204te stanbulun Latinlerce igal edilmesi ve yz kzartc bir ekilde yamalanmas ve talan edilmesi hibir epoch yapmazken, 29 Mays 1453te gerekleen Trk igali Avrupann snrlarn bir anda Boazlarn tesine itivermitir. Ama kafirler lkesinde kalan Ermenistan bir adacktr, Avrupann bir paras ve kolonisi, Avrupalnn Doudaki dostu, adam, ss, ibirlikisi, ajan olmaya devam etmitir. Yani srekli olarak Mslmanlara kar bir piyon olarak kullanlm, kkrtlmtr. te imdi Ermeni sorunu bannn altnda ite bu kkrtma ve martmalar yatmaktadr. Grcler de Hristiyandr, ama onlar Batnn bu hilekar oyunlarna gelmemilerdir ve ayrca corafi alann biraz dnda kalmlardr. Halbuki eer Avrupa bu zavall kavmi piyon olarak kullanmam olsayd, Dounun Turani, rani ve Semitik kavimleri arasnda ya eriyip gitmi olacaklard, ya da tamamen asimile

17

olacaklard. Ksacas, eer Hal Seferleri ve dolaysyla Avrupa Yakndouyu srekli elinde tutabilmi olsayd, bugn Trkiye dahil bir ok lkenin Avrupa snrlar iinde kalaca kesindi. (nal 2003, 7) Grotesk olarak yle bir senaryo dnlebilir: Mslman Araplar ve Trkler Yakndouda Helenizm ve Hristiyanlk aleyhine igallere baladklarnda Bizansa kar deil, Avrupa ya kar savamlardr. Araplarn fetih tutkusunu bir tarafa brakalm ama, Trkler igal ettikleri yerlerde kendilerini bu szde Avrupallara sevdirmek uruna her eyi yapmlardr. Onlar srgn etmemiler, katliama tabi tutmamlar, din fark gzetmemeksizin onlarla evlenmilerdir. Sleyman Bey anakkale Boazn getiinde, askerleri Hristiyan balarndan topladklar zmn karl akeleri knlar iinde asmalara balam gitmilerdir. Ama Avrupallk banazl, gelen askerlerin nnde ekilmi, kam gitmitir. imdi kabahat kimde? Kaanda m, kovalayanda m? lk bakta ayann dibine kadar gelmi olan Avrupay kovalamann, karmann bir olduu anlalr. nk kovalayan tarafn stn absan askeri yn, dier alanlarda da ibirliini nlemitir. En nemlisi, Hristiyan polemii karsnda savunmasz kalm, kendisinin byle olmadn bir trl kantlayamam, bylece polemiklerin ekmeine ya srmtr. Avrupa ve onun bir enstrman haline gelen Orientalizm, Dou ve Mslman alemine istedii ekli vermi, Douyu kaba saba, vurup kran, hrn, yamac, aptal, ok evli, saldrgan ve acaip klkl bir insanlarn oturduklar bir diyar olarak tantmtr. Tuhafla bakn, gnmzde Komnist Blokun d, Krfez Sava ve 11 Eyll 2001 kiz Kuleler senaryosundan sonra slam alemi tarihte benzeri grlmeyen bir baka polemik ve karalamaya hedef olmutur. Keza yeni tr bir orientalistler (NeoOriantalistler) tremitir ve bunlarn bayraktarln B. Lewis ekmektedir. Bunlarn hedefi, Douyu ve Mslmanl Bat ve Siyonizmen ba dman haline getirmek ve bylece Douluyu ezilmesinde, ldrlmesinde saknca olmayan bir nesne haline getirmektir. Yani ama, dmann yarat, sonra da saldry meru kl ve igal ettir. Nitekim bunun meyveleri daha imdiden alnmaya balamtr. Amerikann Afganistan ve Irakta, Siyonistlerin Filistin ve Lbnanda yaptklar katliam ve amansz saldrlar ve szde hmanist Bat uygarlnn buna seyirci kalmas bunun ak kantlardr. Her iki durumda da, yan hem Ortaa polemiinde, hem de gnmz polemiinde ierdeki ibirlikileri, provokatrler ve kar tarafn hayalinde canlandrd

18

ekilde davranarak bu propagandaya alet olan, onlarn ekmeine ya sren anlay suludur. Geri bu amansz bir mcadeledir ve eer Doulu Batnn istedii tm kt imgeleri silse ve her eyi yerine getirse, Bat gene olur bahaneler uyduracak ve o zaman da senin dinin ayr, sen snnetlisin, sen namaz klyorsun vs. gibi bakaca eyler uyduracaktr, keza bir defa bir c imgesi yaratmaya ve ona kar savamaya kararldr. Gnmzde Avrupann Trkiyeden istedii eylerin listesine baknca, polemikler ve karalamada kullanlan yntemler listesinin ne kadar kalabalk olduu aka grnmektedir. Ne yazk ki, ierdeki ibirlikiler her dzeyde, yani devlet iinde, hkmet iinde, basnda ve dier medya kurumlarnda ve toplum iinde bu konularda Batl orientalistlere hizmet etmektedirler. Keza orientalistler ierdeki ibirlikileri kullanarak. Bakn bunu biz demiyoruz, sizin iinizdekiler bunu byle istiyorlar mesaj vermektedirler. Bu insanlar Batnn iimizdeki saysz vakflarnn yeleridir. Buralardan para almaktadrlar ve adeta Batllarn dncelerini kendi toplum mensuplarna aktarn tebli memurlar gibidirler. Bat yaylmaclna ve siyonizme anak tutanlar, bir gn srann kendilerine de geleceinin farknda olmayacak kadar cahildirler. Bir aratrmacnn deyimiyle beyinler igal edilmitir Amerika her lkeyi askeri igal yoluyla baml klamayacana gre Avrasya corafyasnda hedef seilen baz lkelerde beyinleri igal edebilmenin yolu benimsenmitir. Bunun iin adna aydn denilen bir nc kadroya ilev yklenmitir. Bu kadro; lkesine, toprana, deerlerine, tarihine ve kltrne yabanclam niteliiyle bakalarnn uzants rolne soyunarak, darnn karlarnn ylmaz savunuculuuna girimitir. Ama lkenin geni halk kitlelerinin tpk kendisinin yapt gibi darnn isteklerine boyun emesini salamaktr (nal 2003, 7) Yerli ibirlikileri ieriyle snrl deildir. Bunlarn pek ou yurt dnda yaar ve bilerek veya bilmeyerek lkesinin kuyusunu kazar. Dier dou milletleri arasnda Trkler, kendi lke ve halklarn ktlemekte, Bat orientalizmine anak tutmakta benzersizdirler. Byle durumlarda yurt dnda ben de ok karlatm. Almanlar kendi lkelerinde komnizme kesinlikle izin vermezken, Trk renci ve iileri arasnda komnistlerin kol gezmesine gz yumarlard. Bunlardan bir arkadam tam bir solcu olmu ve lkesiyle aras alm ve Trkiyeye giremez olmutu. Yllarca sonra ilevini

19

bitirmi, Almanlarn gznden de dm, sradan bir i adam haline gelmiti. yi mi yapm olduunu sorduumda, bana drste yanlm ve kullanlm olduunu itiraf etmiti. Benzer bir ekilde kendi lkelerinde din devletine izin vermeyen Avrupa lkeleri, eli kanl, neid belirsiz Hilafet Devleti taraftarlarna gz yummaktadr. Nice haydut, kanun kap, terrist de bunlar arasndadr. Hepsi de ortak bir amaca, yani hedef devletleri zayp ykmaya almaktadr. (nal 2003, 9) Ama 12.- 15. yzyllar arasnda ksmen Hal Seferleri kisvesi altnda Douyu igal etme abalarnn arkasnda ekonomik, askeri ve politik amalar yatmakla birlikte asl ama, Helenizm, Avrupallk ve Hristiyanln snrlarn Douda bir kez daha geniletmektir. Nitekim en bata talyan ve Franszlar olmak zere Batllar bu devirde Levant, Suriye, Filistin, Kbrs, Grit, Rodos ve dier Ege Adalar, Kta Yunanistan, Balkanlar ve hatta Krm ele geirililerdir. Doudaki bu Hristiyan varl Ermenilerin Kilikyada tutunmalarnda byk bir etken olmutur. Bugn Yakndouda bu destek, Batl ve Amerikan igalciler ve misyonerler tarafndan verilmektedir. Tm bundan Avrupallk ile Helenizm ve Hristiyanln nasl birbiriyle zdeletirildii sonucu apak ortaya kmaktadr. Yani Avrupann snrlar milattan nceki alarda Hellenizme endekslenmiken, Milattan sonraki alarda Hristiyanla kilitlenip kalmt! Tarih yazclndaki banazlk, grecilik ile corafi kavramlardaki keyfilik ve kemekelik bu kadar m olmal? Snrlar, Douyu bir fobia haline getirerek kendi kabuu iine ekilip dmanlklardan ve srtmelerden kendi kimliini yaratan Avrupann banazl, polemii ve tarih yazclndaki tahrifler yznden bugnk iinden klmaz seklini almtr. (nal 2003, 10) Dou konusu ve standart Bat tarih yazclnn ayrlmaz bir esidir ve temcit pilav gibi her yerde ilenir ne srlr Avrupa ile Barbarlar arasnda bin yllarca sre gelen hasmyane duygular krkleyen bu uydurma tarihi olgu, eitli lke cumhurbakanlarnn dostluk ve kardelik nutuklaryla dolu sergi kataloglarnn iine kadar bile girmitir. Sanki birileri, hmanist ruhlu, banazlktan uzak iki cumhurbakannn bir oldu bitti yaratp, Dou ile Bat arasndaki o ebedi polemii ve husumeti bitireceinden, bylece meslekten arkiyatlarn ekmeklerini elerliden alacaklarndan kokmaktadrlar. Gnmzde Trkiyenin AB yeliiyle ilgili olarak boyutlar her trl samalk snrlarn ve insan mantn aan tartmalar da bunu aka

20

gstermemekte midir? I. Dnya harbi sonunda Kuds igal eden ngiliz komutann Selahattinin mezar banda Hristiyanlarn eninde sonunda Kuds geri almay baardklarn haykrmas ve Fatih Sultan Mehmetin de Troyada intikam aldn bayan etmesi dndrcdr ve bu konular Batl tarihiler tarafndan hep birer kkrtma unsunu olarak temcit pilav gibi stlr stlr nmze konur. Gelibolu zaferinden sonra bir Alman subaynn Mustafa Kemal Atatrke Troyann intikamn aldnz gibi safsatalar syledii ifade edilir. M. . 472de Perslerle Yunanllar arasndaki sava ilk kez sergileyen Aichilos Persler kitabnda bu sava, Greklerin Barbarlara, Avrupann Asyaya, zgrln tutsakla, sava azminin acizlie, tanr dzeninin tiran ayaklanmasna kar yaplm bir sava olduu eklinde yorumlanr ve ekilen bunca nefret tohumlar ile modern faizme rnek olabilme endieleri bir tarafa braklarak, o mthi an klasik kltrn doum saati olarak alglanr ve Avrupa ile Asya arasndaki zddiyetin kantym gibi deerlendirilir. Keza 11 Eyll 2001de Amerikann kamikaze uak saldrlarndan sonra, en bata Afganistan olmak zere tm slam alemine kar yrtlen polemii ve hazrlanan cihada, Hal Seferleri ad taklmtr. Douyla Batnn zaten hi bark olmad ve olamayaca, bunun gelecein aynas olan tarihe bakldnda bile mmkn grlmedii konusu beyinleri ykarcasna ilenir durur. Bugn herkesin gzleri nnde, tpk komnist kar kurulan NATOya benzer bir kolluk gc, akl ve mantk almaz hile, dzenbazlk ve provokatif propagandalarla zorla yklan ebedi komnist tehlikesi nin yerine sokulan terrist slama kar kurulmakta, iin acayip yan, baz Mslman lkeler bile bu ittifakn iine sokulmaktadr. (nal 2003, 10) Batnn Douyu smrmesi konusunda hi unutulmamas gereken bir unsur vardr ki, bu da maalesef erken yitirdiimiz (Ekim 2003) Edward Saidin ,, The Orientalism balkl kitabnda tm ynleri ve tm plaklyla dile getirdii,, arkiyatlk tr.(Doubilim) bu kitap, Batl bilim adamlarndan pek ou tarafndan okunmad gibi, ondan v yazarndan nefret edenler pek oktur. Son zamanlarda Saidin grlerinin unutulmasndan korkan batl Orientalist edeologlar, ona kar ok sayda kitap kaleme almlardr. Bu aratrmalarda orientalizmin, Saidin tezinin aksine Bat emperyalizminin bir paras deil, tarafsz bir bilim dal olduu tezi yutturulmaya allmaktadr. Said ve onun gibi dnenler kastedilerek, Orientalistlerin

21

dmanlarndan sz edilmekte, bu deyim bir kitabn balna bile sokulmaktadr. Baz durumlarda polemikten de te saldrganlk derecesine varan bu davranlarn sebebi nedir? Batnn smr, bask yntemleri ve iki yzlln acmaszca, ama polemii kamadan ortaya koyar da ondan. Saidin kitabn yerden yere vuranlarn arasnda Osmanl veslem tarihilerinin yakndan tand Bernard Lewis gelir. Onun ifadeleri tarihi olgular tespittin ok bir kader bime, yani bir anlamda standartlar koyma gibidir. Kendisi geenlerde Trkiyede iken Trkler hakknda Trkler arktan gelen,Garpa gidin bir millettir! demesi, basnda Trklerin hibir zaman Batya ulaamayacaklarnn, yollarda hep tkezleyeceklerinin, ayaklarna hep elme taklacann ifadesi eklinde yorumland. Bir de Trklere bu elmeleri takanlarn kimler olduunu ifa etseydi ne iyi olurdu! Gene geenlerde patlatt baka bomba bir haberde, Tkleri srekli olarak douya doru yol alan bir geminin iinde yolculuk yapp, gemi gvertesinde batya doru yryen insanlara benzetmi. Bylece herhalde, 2003 ylnda ibanda ve dolaysyla dmeni elinde tutan slamc bir hkmetle Trklerin asla Batyla ulaamayacaklar kehanetinde bulunmutur. Byle bir hkm biilirken, tarihin kurallar yoktur ilkesi sanki inenmi gibidir. Bu zat ayn zamanda neidii henz bilinmeyen ve ne kadar insan kan dkecei hesaplanmayan Byk Ortadou Projisisin de mimarlarndan birisi deil midir? Henz domam Yahudi, Hristiyan, Mslman ve Budist ocuklarn gelecekleri ve kaderleri, sava senaryolar yazlarak daha imdiden nasl ve hangi hakla hipotek altna alnabilir? Unutmamak lazmdr ki, Saidin beenilmeyen ynleri arasnda, kendisi bir Mslman olmamasna, yani szm ona kktencilikle ilikisinin bulunmamasna ramen, Yahudilerin kltrel hegemonyasn ve kltr tacirliini acmaszca aa karmas ve kirli amarlar ipe asmas gerei de vardr. Keza srail arkeolojisinin bilime bak as hep Tevrat gzlyleydi. Bu gzlkle baklan sadece Mukaddes Topraklar arkeolojisi deildir, maalesef tm komu lkeler arkeolojisine de ayn gzle baklr. Bat, iine yle geldii iin, tarihe drbnn tersiyle bakm, gerekleri tersyz etmi. Yzyllardan beri bir masal uydurmu, kendisini, hele dnyay ve bizi de buna inandrmtr. Dier taraftan Yahudi edebi propagandasnn dnyada mevcut olan her eye el atp onu kendisine mal etmek istedii, ta eskiden beri bilinmektedir. (nal 2003, 11)

22

Orientalizm, Batlnn Douyu ve dou insann inceleyip deerlendirirken yaratt tek tarafl ve yapmack bir ideolojidir. Oryantalizm diye ayr bir bilim dal olduunu iddia etmek bile Bat Dou ilikisinde Batyla Dounun nerede olduunu gstermek asndan nemlidir. Oryantalizm Bat iin zoolojiden ok da farkl olmayan bir bilim daldr. Bilindii gibi zooloji, hayvanbilimidir. Yani insanolunun hayvanlar alemini rendii, hayvanlarn bilinmeyen yanlarn aratrd ve buradan rendikleriyle kendi tbbi sorunlarna zmler arad bir bilim dal. Bat iin hayvanlar inceleyen zooloji ile Douyu inceleyen Oryantalizm arasnda pek bir fark yoktur. Bu ite, Batlnn bakn gstermektedir. Batlya gre, Doulu bir hayvan gibi incelemeye muhta, kendi kendisini analiz edemeyen statik ve geri kalm bir eydir. Evet, Batlya gre Doulu bir eydir. Yani ncelikle bir insan deildir. nk Batl gibi deildir. yleyse nedir? Batl ite Oryantalizme aslnda bu soruya yant aramaktadr. Bir yandan Douluyu iten ie aalamakta, bir yandan da Douyu tanmaya almaktadr. Ortacalardan beri batlnn, doulularla ilgili olarak zemedii srlarn ve slamiyete kar yrtlen ar polemiin bir sonucudur. Oryantalizmin Douyu tanmlama dnemi, Douyu smrgeletirmeye karar vermesiyle balar. Douya adm adm hakim olmasyla ise sona erer. Bunun ardndan Douyu biimlendirme dnemi balar. O zamanlar slam dnyasnn ok ok gerisinde bulunan Bat bir taraftan M.S. 9. yzylda doruuna ulaan Arap rnesans vastasyla Eski Helen kltrn tanma frsat bulup, on smrrken, dier taraftan hakl olarak kendisinden stn grd Douya kar inanlmaz bir yalanclk, karalama ve iftira kampanyas balatmtr. Bu acmasz polemik, Dantenin milyonlarca insann peygamberleri olarak tandklar Hz. Muhammedin kk drld lahi Komedisi ile doruuna ular. Hacolmak iin mukaddes topraklara giden Hristiyanlardan bazlar hac anlarn kitap haline getirmiler ve geni bir okuyucu kitlesine ulatrmlardr. Bu kiilerin yazlar da slamiyete, dinsizler dedikleri Arap, Trk ve Memlklere kar karalamalarla doludur. Baz noktalarda haksz da deillerdi, keza haclarn ziyaret edecekleri mukaddes mahallerdeki Mslmanlar, tamaclk, rehberlik, konaklama, al veri konularnda bu zavall ve banaz haclar acmasz bir muameleye tabi tutmular, baz durumlarda onlar talamlar, deve ve eeklerinden aaya atmlar, yzlerine tkrmler, gereksiz yere defalarca para, bahi ve gmrk vergileri istemiler, onlar soyup soana evirmiler, yalan uydurmulardr. Birbirlerini dinsiz, imansz, kafir,

23

gavur olmakla sulayan bu insanlar arasndaki nefret ve kinin boyutlarn kavramak imkanszdr. nsan byle anlardan birini okuyunca, gnmzde Turistlere yaplan muamele ve bunun turistler zerinde yapt olumsuz etki ve nefretle mukayese etmekten kendini kurtaramyor. (nal 2003, 12) eitli dzeylerde ve akl mantk almaz n yarglarla yrtlen polemik slam ve dolaysyla dou dnyasnda derin yaralar am, onu kntnn eiine getirmitir; etkileri gnmzde dahi var olan bu polemik sonucu Dou artk bitmitir. Fransz dou bilimcisi Louis Massignon bu polemiin etkilerini gnah karma derecesine varacak ekilde yle belirtiyor: Onlarn (Doulu Mslmanlarn) her eyini tahrif ve mahvettik, dinleri, inanlar, ahlaklar, dine baklar ve insani duygular mahvoldu. Onlarn milli manevi deerlerini, Bat Medeniyeti potasnda eriterek, kendimize benzettik, slamiyetten uzaklatrdk. slamiyeti renmeyi, yaamay, namaz klmay ve Kuran- Kerimi renmeyi, su ve gericilik olarak gstermeyi baardk. Artk ou hibir eye inanmyorlar. Ehl-i snnet itikad, bata gelen dmanmzdr. Bu itikad gemite sapk itikadlara ynlendirdik. Son yllarda ise Mslman grnen baz ilahiyatlarla, ondrt yzyllk itikadlarnn, ibadetlerini tartlr hale getirdik. Derin bir bolua drdk. Bundan sonra siz misyonerlerin ii daha kolay; maa balayarak, vize vaadi, yurtdnda i imkan, hatta cinsellii kullanarak, Mslmanlar Hristiyan yapnz. Gerekten de Trk ve slam halklarnn iine dtkleri ekonomik yoksulluu frsat bilen misyonerler, le kargalar gibi bu fakir halkn zerine ullanmakta ve onlarn dinlerini deitirmeye uramaktadrlar. 100 Dolar karl Hristiyan satn alan misyonerlere, srail destekli Bahai tarikat ve ne idii belirsiz daha niceleri de eklenmektedir. Yirmibebin kiiden oluan bir misyonerler ordusu rdn snrnda Amerikann bir an nce Irak igalini, Badadn dmesini ve oraya girecei an bekliyordu. Ve bunlar Iraka girdiler de! Girdiler de bar m getirdiler? Hristiyanlk ne, bar ne ki? Irak Saddaml gnlerden daha ok kan ve barut kokmuyor mu? (nal 2003, 13) Gnah kartma derecesine varan byle ak bir itirafn ne anlama geldiini daha somut bir biimde kavrayabilmek iin vahi Batnn Kzlderilileri ne hale getirdiine bir bakmak elbette faydal olacaktr. Gerekten de Batl eninde sonunda Douluyu slam Dnyasnn anarist ve terrist yapmasn becermi ve bunun

24

sonucu ona kar insanlk asndan yz kzartc ok tarafl ve bir top yekun sava balatmtr. Kimi insann Mslman toplumlarn adi rk mensubu grmediini nereden bileceiz ki? Asrlar boyu sren irkin polemik nihayet meyvelerini vermitir. Keza artk dnyamzn siyasi, kltrel ve ekonomik haritasnda Doulunun, slamn yeri yoktur. O sadece ve sadece terr, kimin yapt hala bilinmeyen 11 Eyll katliamn artrr. Onun topraklarnda artk sadece sava, gzya, hastalk, sefalet, adice yrtlen basknlar, balarna uval geirilen tutsaklar, kuruna dizilen siviller ve ocuklar, binlerce ton atlm bomba kalntlar, fzeler, gece gndz gzetleyen uydular, kulaklar yrtarcasna biri inip dier kalkan sava uaklar, tanklar, yzleri maskeli, virtel yaratklara benzeyen acayip grnml, dilerine kadar silahlanm lm makinesi askerler, misyonerler, ajanlar ve silah tacirleri vardr! Tabii bir de kan yerine petrol ien vampirler! Douda artk bir karncann hareketi bile en ufak ayrntlaryla izlenmekte, elinde bir iyil ta tutan ocuk bile terrist muamelesi grmekte, bin senelik miad dolmu, Hammurabi Kanunlarna benzeyen iptidai kanun hkmlerine gre cezalandrlmaktadrlar. Buna karn lm saan o askerler, o uaklar terrist deil de nedir acaba? (nal 2003, 13) Orientalism edebiyat, sosyoloji, bilim, tarih, arkeoloji, politika, felsefe, dilbilgisi, antropoloji ve corafyay ierir. Gayet tabii olarak doubiliminde de kendini aka gsterir. ou kez Doulunun mahrem saylan aile hayat ve seksel alkanlklar iine bile girilir. Zaten Batlnn Dou arkeolojisini aratrma nedenlerinden bir tanesi de, Doulunun, yani kendinden olmayan teki tarafn gemiini de arkiyatlk klfna uydurup, onu gemii, imdiki an ve geleceiyle birlikte top yekun hegemonyas altnda tutmaktr. Batlnn Douda mercek altna ald konular sadece bunlarla snrl kalmaz; Batl Dounun corafyasn, madenlerini, yer alt zenginliklerini, hayvanlarn, kularn ve bitkilerini de inceler ve Douluya bunlar tantr. Dounun dalar bir bir dolalarak ifal itkileri birer birer toplanr, drog ve ila haline getirildikten sonra Douluya para karl satlr. Ham maddeleri makine ve silah dntrlr ve gene ona satlr. Ham petrolnden elde edilen benzin de satlr. Doulu yzyllarca koyun koyuna yaad bu adamlar bizi ve lkemizi bizden daha iyi tanyorlar be! Der. Batnn kltr propagandas bu ilmi aratrmalara elik eder. Sadece endstride ve askeri teknolojide deil, gnlk yaamda, edebiyatta, modada, mzikte,

25

mutfakta, sporun az aba gerektiren dallarnda, cep telefonu, oyuncak bilgisayar ve son model arabalarn ithali ve kullanmnda Bat etkileri alabildiine artar. rnek mi? Coca Cola ran ve Suudi Arabistanda baka adlarla satlrken, ne de olsa Mslman bir lkede antiamerikanizm tehlikesine kar bir anda Cola Turca olur kar! Doulunun sosyolojik incelenmesi yaplrken, Dounun despotik politik ve sosyal yapsna karn, Batnn oulcu, demokratik yaps vurgulanr. Bu anlamda G. Childe Bat Uygarlnn Douu balkl kitabnda Avrupa uygarlnn, onu eski Msr, in ve Hindistandan ayran enerji dolu, bamszlk ve yaratclk dolu zelliklerini vurgular durur. Ona gre Douluyla Bat arasndaki uurum daha Eski Tun anda belirginlemeye balamt. arkn aksine Avrupa maden iileri zgrd, her hangi bir koruyucuya, bir airet reisine bal deillerdi ve onlara iin retmiyorlard. retimlerini de airetler iin deil, uluslar aras saylabilecek airetler aras bir Pazar iin yapyorlard. Grlyor ki, burada eer tabiri caiz ise, klasik Atina Demokrasisi ve 19. yzylda yava yava kazanlmaya balayan grevler ve ii haklar, madenin ne olduunu binyllar sonra renecek olan ve neredeyse ta ve aa kovuklarnda yaayan neolitik devir Hintavrupa kavimlerine atfedilmitir. Ama bu ideolojinin temelinde u yatmaktadr: Tarihiler, Batnn Douya stnlklerinin tarihsel temelini bulacaktr. Dnya tarihi de Batnn Doudan stn olduunu kantlayacak ekilde yeniden yazlacaktr. Bu yeni tarihte Dou, barbar, vahi, gebe ve saldrgan: Bat ise medeni, hmanist ve kentlidir. Bu yeni tarih tezine gre Bat egemenliinin dnya apndan yaylmas barbarln sonu, medebiyetin zaferi olacaktr Tabii bir de dnyann zenginlikleri onu hak edenlerin olmaldr ilkesi yaratlmtr. (nal 2003, 14) Gerekten de aratrma tarihine yle bir bakp, eski kaz raporlarn ve seyahatnameleri okuyup, oralardaki resimleri, izimleri ve gravrleri incelediimizde, Batl tiplerin srekli stn, medeni grnml ve askeri niformal olduklar grlr. Asur, Nini ve Zincirli, Kargam, Boazky veya Sakkaradan dev arkeolojik eserler arslanlar. Batllarn Trkiyedeki arkeolojik eserler hakknda ne derecede yamac emeller besledikleri ve ne kadar kt niyetli olduklar, Osmanl mparatorluuna zorla dikte ettirilen Sevres antlamasnda aka grlr. Buna gre, kaz yapma iznini yalnz yeterli arkeoloji deneyimi olduu konusunda gvence gsteren kiilere verilecek

26

(madde 42) ve,, Austos 19214ten nce elde edilmi tarihi eserler iade edilecekti ti (madde 422) Sanki Anadolu ve Mezopotamyada kaz yapp Bat mzelerini tka basa alnt eserlerle dolduran Bottalar, Layardlar, Elginler, Schliemannlar hep doutan arkeologtular! Bu dikte ve byle bir kt emel, Emperyalizmin aralarndan sadece biri olan orientalizmden kaynaklanyordu ve gen Trkiye Cumhuriyeti bunu yrtp atmasn becermitir. (nal 2003, 16) Dou dnyasnda ise birka klie nyarg dnda Batyla ilgili bakn ieren ve uzaktan yakndan Orientalizmle mukayese edilebilecek bir olgu yoktur; yani Oientalizm, Batnn tek bana, rakipsiz, zgrce, tek tarafl ve keyfi olarak rettii bir deer yargsdr. Tabii bir de Batda savunula gelen Orientalizmin metabolizme urayarak Douda uygulanan eklinin klk deitirerek Douda Batclk olarak alglanmas yanlgs vardr. Yani Batclk bir bakma Oryantalizmin Doulu aydn tarafndan savunulan halidir. Zaten Douda (ya da nc Dnyada) Batcln gelimesi Batda Oryantalizmin gelimesiyle ayn dneme denk gelmektedir. ki dnce de ayn zeminde ykselmektedir. Buna karn Douda gelien Bat aleyhtar oluumlarn hibir surette Orientalizm ile benzerlii yoktur. Bu oluumlar, ou kez Batlar tarafndan Bat dmanl ve tehlikeli polemikler olarak alglanmaktadr. Orientalizmin yrtc organlarn, entstrmenlarn oluturan arkiyatlar douyu ok iyi renirler, tanrlar ve onu srekli olarak sk bir denetim altnda tutarlar; yukardan bakma, beenmeme, stnlk ve bilgilik taslamada eitilmi, sahalarndan otoriter bilgi kiilerdir. Jean Pierre Peroncel Hugos, slam hakir gren bir eserinde Trk, Mslman, slamiyet dostu batllara meslekten Trkler der, yani onlarn meslekleri ve z karlar gerei Trk ve Mslman dostluu yaptklarn syler. Asla unutulmamaldr ki, Batda Disraelinin Trancred romannda ,,East is a career dedii ok sayda meslekten arkiyatlar vardr. Koloniyal idareciler, devlet adamlar, aratrmaclar, askerler, diplomatlar, doktorlar, misyonerler, gezginler, yazarlar, denizciler ve tccarlar arasnda ok sayda insan hep Orientalizmle megul olmulardr. Bu adamlardan pek ou hayatlarnda bir kez olsun Douya bile gitmemilerdir. Bazlar o kadar gerek d yazmlardr ki, bizzat kendi yandalar tarafndan bile acmasz ve abartl bulunmu ve tenkid edilmilerdir. rnein Chateaubrinadn kendi karlar ve grleri dorultusunda icat ettii Dou, bizzat Stendahl tarafndan bile onun stinking

27

egoismine (kokumu bencillik) balanmtr. Bir bakma Oreintalizm arkiyatlar iin bir ekmek kaps olmutur. (nal 2003, 16) Orientalistler yazdklar kitaplarda ou kez bilgilik taslarlar, we know the best tavrn sergilerler. Yazdklar eyler hep efsane ve kuramdr. Arap mantalitesi, Trk mentalitesi, dou duyguculuu, Sami davran biimi, Trk misafirperverlii, dou aptall hep onlarn icat ettikleri ve iledikleri hayal rndr. Doulunun kltrn sever ve hatta ona hayran gibi gzkseler, hatta Mslman bile olsalar da, ou kez ondan nefret ederler, kk grrler. Doulunun yemeklerini, mziini, dansn, folklorunu da sever gibi gzkrler. Zaten Douluya bu uralar dnda bir ey de yaktramazlar. Doulularn kendilerinden ok, Doulular ncesi alardan kalma harabeleri severler ve hep onlar ziyaret ederler. Ama bir Doulunun kendisine sahip olabilecek teknik veya ilmi ilerle uramasn hayallerinin kenarndan bile geiremezler, ilim ve pozitivizmi Douluya asla yaratramazlar. Aptallk, dindarlk, terrizm, banazlk, kadercilik yakr ona sadece! Bilimde stnlk ve tekelcilik salamak, standartlar yaratmak, lkeler ve rklar hakknda iyi kt imgeler (imaj) yaratmak, szlkler ve el kitaplar, gezi rehberleri, ansiklopedi makaleleri yazmak, filimler yapmak ve bunlar tm dnyaya pazarlamak, devletleri hizmetinde danman ve ajan olarak almak gibi nemli ilevler stlenirler. Bu bilim adamlar, Karl Marxn dedii gibi, kendisini temsil etmesini bilmeyen dounun temsilciliini stlenmilerdir adeta. Batnn smrgeci kafas, Dounun kendini ynetemedii, birilerinin gelip onlar ynetmesi gerektii tezinden hareket eder. Ve Bat bunu Dounun yararna yaptn dnecek kadar da sapk kafaldr. Douyu ynetmek iin dzenledii askeri seferleri de bir fedakarlk olarak ortaya koymaktadr. Bat Douyu ynetme konusunda kendini sorumlu hissetmekte, hatta Douyu yneterek byk fedakarlk ettiini ne srmektedir. te bu tipik Batl gre gre, Dou vardr eskiden byk bir medeniyettir. Ancak Bat tarafndan ynetilmesi gereken demokrasi nedir bilmeyen, kendi kendini ilerletmekten aciz, irkin, tembel, aklsz, uyuuk bir insan topluluudur politik ve iktisadi adan bakldnda ise, ou kez Doulu bilim adamlarna burslar vererek onlar kendi lkelerine arrlar ve onlarn kendi yntemlerine gre yetimelerini salarlar. Ekoller, mstakbel ibirlikiler olutururlar. Ayrca o lkelerdeki kalbur stne gelen bilim adam, politikac ve askerlere belirli

28

enstitlerin veya kendi devletlerinin liyakat madalyalarn vererek, onlar kendileri iin kazanrlar ve bylece o lkelerde kendi kontrolleri dnda ekoller olumasn nlemi olurlar. Fahri doktoralar, dostluk cemiyetleri, yabanc okullar, kitap yardmlar, bilim alannda ibirlii, mtehasss salama hep bu dorultuda hizmet eder. Byle kurulu veya insanlarn hepsini de,, Trk dostu olarak grmek yanltr, ilerinde aka husumet besleyenler vardr. Trkiyede bir ok evrelerce yanllkla Trk dostu olarak bilinen Pierre Loti, rnein hayali dou dnyasna s olarak stanbulu semitir. Ama ayn insann ok uzun sre Uzakdouda da kald ve Japon ve in dostu da olduu ka kii tarafndan bilinir? Bu trden insanlara ajanlatrlm Doulular demek ok isabetlidir. Bat niversitelerinde Doulu insanlar da boy gstermeye balyordu. Bu ajan unsurlarn Bat iin nemi, Batnn stnlne dayanan Oryantalist felsefeyi Bat adna Douda yayacak olmalaryd. Tabii ki, bir Doulu bir Batldan bu anlamda ok daha ikna edici olacakt. Bu nedenle Batnn stnln kabullenmi pek ok Doulu bilim adam Batda yetitirildikten sonra Douya gnderildi. (nal 2003, 17) Devlet destekli enstitlere u veya bu isim ad altnda vakflar da katlmaktadr. Bunlardan bir tanesi Trkiyede de faaliyet gsteren Konrad Adenauer Vakfdr. Bu vakfn Ankaradaki bakan, bir gazetede kan haber houna gitmedii iin ilgili gazeteciye o gazetede bir daha yaz yazdrlmamas iin giriimlerde bulunmutur ve bu davran bir koloniyel lke temsilcisininki gibi alglanm, bir Batl olarak kendisinin savunmak zorunda olduu basn zgrl ilkesini ayaklar altna ald belirtilmitir. Bir ara Vakflardan bazlarnn blc faaliyetleri destekledii bile ne srlmt. Byle vakflarda grev alan ibirlikilerinin, Batnn dncelerini kendi toplumuna aktaran tebli memurlar olduklarna yukarda deinmitim. (nal 2003, 18) Trkiyede faaliyet gsteren Alman vakflarnn Bergama ve son zamanlarda Ulubey Klada altn kaynaklarnn iletilmemesi iin aba sarfettikleri teden beri bilinir. Daha geenlerde Trkiye Madenciler Dernei Bakan smet Kasapolu topraklarmz altndaki altn madenlerinin orada ylesine zenginlik yaratmadan durmas iin Alman vakflarnn baz kiilere paralar aktardklarn belirtmitir. eitli Alman kurulu ve medya organlarnn da Trkiyede atom enerjisi retilmesine evre korunmasn bahane ederek kar koymalar, bu muhtevada bir anlam tamaktadr. evreyi alabildiine kirleten ve deniz ar lkelerden ithal edilen adi ta kmr

29

yaklarak enerji reten termik santralar Atom enerjisinden daha m evre dostudur? Almanya Trkiyede niin hep bu enerji retimini desteklemekte, Sugz rneinde olduu gibi Trkiyedeki en byk yatrmlarn buraya ayrmaktadr? A. nal, doa ve arkeolojik tahribata kar ok hassastr. Trkiyenin kendi eliyle ipini ektiini aka ifade etmektedir. Bu konuya yine Eski Anadolu Uygarlklar Tarih, Arkeoloji ve Kltr Smrs adl makalesinde deinmitir. Toplumumuzda doa evresine olduu kadar tarihi eserlere olan saygszlk ok korkun boyutlara ulamtr. Buna rek olarak da Rahmetli Kl Kktenin 1956da kefettii Silifke yaknlarndaki Taucuda bir Ta Devri maarasnn bana gelen ackl snaklk ve korunaklk yapm olmas yannda sarktlar, dikitleri ve iinden akan serin ve berrak dden suyuyla ok gzel bir tabii gzellii sahipti. Ama tarih ve gzellik dmanlar, bu esiz maaray dinamitlediler ve ykamadlar, ama sonunda foseptik ukur haline getirdiler. (nal 2003, 26) Bu dehet verici rnek, trajedilerden sadece bir tanesidir. Trkiyede Aspendos, Efes, Milet, Troya gibi gstermelik ve turizme ak ren yerleri dnda bir ok yer plk halindedir, ahrdr, bakmszdr, konut igali altndadr ve en acs definecilerin eksersiz yeridir. Trkiyede defineci kazma krek veya dinamitin girmedii bir harabe, hyk, Tmls, maara ve mezar yoktur! Bu milli hastaln zerinde aada daha fazlaca duracaz. (nal 2003, 26) Gnmzde dne hasret ve nostaljiyle bakyor, tarih aynasna yansyan trajik ve bize layk olmayan gnmzden sklyor, nefret ediyor, utan duyuyoruz. Bir in sznn dedii gibi, eski eyleri anmsamak, yenilerini kefetmekten daha iyidir. Anadolu tarihinde de renilecek o kadar ey vardr ki, adna modern denilen yapmack ve uydurma eylerle uralacana onlarla uramak, insana ok daha faydal bilgiler kazandracaktr. Kendi geleceimizden ve tabii evremizin ve dolaysyla tarihi deerlerimizin geleceimizden ve tabii evremizin ve dolaysyla tarihi deerimizin geleceinden endie ediyoruz. Hangimiz beton ynlarnn arasna sktrlm kalm, her an yutulma, yok edilme tehlikesiyle kar karya kalan antik kentlerin durumuna zlmyor? Tarihin bize yanstt o aynada bu rezaletleri aka grmek istemeyenler, ya krdr, ya da partizan! Aynadaki grntsnden holanmayp, onu reddetmek e bir

30

kompenzasyon olarak kendini tmyle eskiye, eski eserler vermekte kurtulu yolu deildir, keza gemie duyulan ar hayranlkla gnmz problemlerinin stesinden gelemeyiz. Louis Massignon dedii gibi her eyi Batllar tarafndan tahrip edilmi olsa ve mitsizlikten anarinin ya da intiharin eiine gelmi olsa bile, bir insan ban aynadaki o iren gnmz grntsnden evirmek, onu inkar etmek, kendisini sadece gemie veya gelecee vermekle bu ileden kurtulamaz. Nilfer Glenin deyimiyle,, slami Dou dnyas, Batnn rasyonalist dnyas karsnda geriledike, kendi tarihi Bat deneyiminin izdmnde yol almaktadr. Tanzimat dneminden itibaren Batnn stnlnn Osmanl bilincine yansmaya balamasyla, tm siyasi akmlar Bat boy aynasnda dncelerini lp bimilerdir. Dou kendi kimliini Bat yansmalarnda yeniden gzden geirmektedir. Batnn stnl kendi gznde de kesinletike, zgl kimlii e tarihi solmaktadr; bir yandan da paradoksal gznde de kesinletike, zgl kimlii ve tarihi solmaktadr; bir yandan da paradoksal bir biimde kendine zgl olan kimlii arayarak, abartarak, Bat karsnda tehizatlamaya almaktadr. Shayeganin diyiiyle bilinleri yaralanmtr. Kendi tarihinde kendisini tanyamayan toplumlar kendi eserlerine yabanclatklar gibi, ilerleme ideali adna, esasnda bugnk zamana yabanclamlardr. Kendilerini, geri kalmlklarn hatrlatan o anki tarihten syrmaya alarak kimi zaman gemiteki altn aa, kimi zaman gelecekteki muasr medeniyete inanarak ilerleme yollar aramlardr. dealize edilen ya gemi, ya gelecektir, yaadklar an ise klfettir. Tarihsellii zayf toplumlarda, asrilik, adalk tutkusu, szlk anlamnn tersine yani ayn ada olmak yerine, a (Baty) yakalama tutkusunu ifade etmektedir. Nitekim dil bunu yanstmaktadr: modernlik yerine modernleme, ada yerine adalama, Batllama kavramlar daha ok anlam ifade etmektedir. Halbuki Bat modernlii ilerlemeye olan inan imdiki zamann neredeyse fetiizasyonu zerine kuruludur. Gelecee (ileriye) ka ve gemiten kopu ise tarih bilinci zayf toplumlarn bir zelliidir. Her eyden nce, salkl eski eser salkl evrede, onlara dost gzyle bakan, onlar bilim, turizm veya define avcl asndan smrmeye yeltenmeyen, onlara olan ilgiyi entelektel bir ura, alnp satlan metah haline getirmeyen veya yaynlayp ne kavumak istemeyen insanlarn arasnda yaayabilir. Taucunun hemen batsndaki Mylai (manastr) antik kentini ele alalm: iin estetik veya humanistik taraf bir yana, bir

31

taraftan yaklan p kokularnn, dier taraftan vidanjrlerin doldurduu septik ukurdan gelen pis kokularn eliinde antik bir kent nasl var olabilir, nasl gezilebilir ki? Ya buna her eyi yiyip bitiren karakeiler de eklenirse ne olur? Antik Greklerin anekdotlar kitab ,Philogelosta bir fkra anlatlr: Sonradan grme birisi, yakn dostu bir skolastie, kendisi iin yaptrm olduu mezarn gsterir ve beenip beenmediini sorar. Skolastik,, salksz, keza mezarn bataklk arazide yaptrmsn der. ller iin bile ,,salk kavramn devreye sokmasn bilen dnce sahipleri, gnmzde bizzat yaayanlar iin bile bataklklar iine yaplm olan konutlara ne derlerdi acaba? imdi herkes dilediince elini ister mukaddes kitaplardan birine, isterse vicdanna koyarak gayet drst ve tarafsz bir ekilde gnmz aynasna yansyan grntsne bir kez daha baksn; bunu yaparken, ekinmeyelim, kendimizi ve evremizdekileri de asla aldatmaya kalkmayalm, keza zaten o aynada bizden olsun almasn, bakalar bizleri byk bir dikkatle izliyor, bizleri yorumluyor, geleceimizi bile belirliyor: bir defa evremiz, kentlerimiz, denizlerimiz, ormanlarmz biz insanlar asndan temiz ve salkl mdr, bize layk mdr ki, eski eserler asndan temiz olsun? (nal 2003, 27) imdi maddi smrye gelelim. Konumuz asndan bakldnda maddi smr ilk bata kendisini belli bal Bat lkelerinin mzelerine eser salamakta, kapital refah sonucu szm ona stn bir zevk seviyesine ulam olan zengin kiilerin zel mzelerine eya zel koleksiyonlara eser salamada gsterir. Trkler her nedense, Avrupann en ie yaramaz ynlerini taklit etmekte daha baarl oluyorlar. Bunlar arasnda yemek, dans, mzik, ressamlk, heykeltralk, seramik yapma, elence, moda gibi taklit edilmesi kolay eyler saylabilir. Bat lkelerine devlet parasyla fizik, matematik, tp, mimarlk vs. tahsil etmesi iin gnderilen rencilerin birer mzisyen, heykeltra, arkeolog, ressam, ksacas sanatkr olarak yurda dnmeleri de bu kolay taklitiliin bir sonucu deil midir zaten? Ama Avrupa kltr ve teknolojisinin zne dnk konularnda hep snfta kalmlardr. Burada da byle! Batda ta Eskialardan beri yaygn olan antika toplama alkanl, Bat taklitilii sonucu ve bilinsizce Trkiyeye de girmitir. Ama Batlnn toplad sadece antika deildir, o her gittii lkeden fauna, flora, maden rneklerini de toplar, incelemek ve deerlendirmek iin lkesine gtrr. Her ynn lkesine gtrr. Her ynyle arya kaan Trkiyede ise

32

koleksiyonculuk arkeolojik eserler ve sanat eserleriyle snrl kalr; devletin eski eserlerden elini ekmesi bile tartlr. (nal 2003, 31) Tabii eski eser toplamann bir de gerek kaaklk yn vardr. Neredeyse arkeolojinin o merkantalist ynne geri dnlmtr. Bugn Trkiyede en son model teknik aralarla donanm 100 bin kiinin zerinde bir defineciler ve kaak kazclar ordusu olduu tahmin edilmektedir. Ama bu tahmin yanltr, keza ruhsatl dedektr says 250 bindir. Buna ruhsatsz olanlar ve gizli definecilerde eklendiinde, bu rakam 300 bine ular. Aslanda grotesk bir ekilde her Trkmen birisinin kafasn define hrsyla bozduu sylenebilir. Antika eser aramada kullanlan dedektrler fuarlarda sergilenmekte, gazetelerde reklamlar yaplmaktadr. Burada eski eserler tpk eroin ve silah gibi para getiren metahlardan baka bir ey deildir. Krfez savandan sonra Irak Mzelerinin ve yer st ve yer alt eski eser kaynaklarnn Batnn igalci gleri tarafndan gaddarca yamalanmas, bu yntemin iin de ak bir rnek oluturur. Irak Mzelerinden 5 binin zerinde ser alnmtr e pek yaknda hepsinin yamalanacandan endie edilmektedir! Yamaclk kinci Krfez Savandan sonra iyice rndan km, artk lkede ipe sapa gelen eser braklmamtr. Bu eserler pek yaknda Batnn belli bal mzayedelerinde kolleksiyonerlere peke ekilecektir! (nal 2003, 31) Maddi smrden sonra kltrler manevi adan nasl smrlr, imdi ona bakalm. Eski anonim ve l kltrlere sahip kma, onlar benimseme, kendine gnmzde pay karma abalar yeni deildir. Her medeniyet kendisinden ncekine belirli bir anlam ve boyutta sahip km ve onu smrmtr. Eer Smer kltr, Akap/Babil/Asur, Mezopotamya kltr Tevrat ve ncil, eski Dou ve Msr uygarlklar ve Minos kltrlerinin tamam Grekler, Grek kltr Roma ve bunlarn hepsi de Rnesans ve Reform a Avrupas tarafndan benimsenip smrlmemi olsayd, kltrlerdeki devamllk ve Avrupa kltr olamazd. Ama bu gerek anlamda bir smr deildir. Smr, kendinden nceki uygarlk verilerinin alnp (yani alnp) benimsenmesi ve ondan karlar salanmas, stnlk taslanmasyla balar. Bu esasa gre rnein Trklerin slam veya Bat uygarlklarn taklit etmekle onlar smrdkleri sylenemez; aksine, burada veren taraf kendisi iin bir takm stnlk paylar karr. (nal 2003, 33)

33

Veren taraf alan tarafa kendi maddi ve manevi deerlerini de empoze eder ve onu asimile eder. Kltrdeki hegemonyay ekonomik ve ticari hegemonya izler ve ticaret ilikileri doar, veren tarafn mallar ve teknik rnleri de piyasalara akar. Gnmz Trkiyenin vitrinleri bu durumu gayet gzel yanstr. Kltr ekonomik ilikilerin ncs olarak en baarl ekilde kullanan Almanlardr. Bir lkeye nce kltrle girerler, dillerini ve kltrlerini sokarlar ve bunu ticari ve ekonomik ilikiler izler. Ayn ey sadece tek tarafl olarak veren, ama kr krne almayan Bat uygarl iin de sz konusudur. Hangi Arap, hangi Acem, hangi Yunanl Trkiyede kendi melodilerini dinlemekten, hangi ngiliz, hangi Amerikal ngilizcenin yerliler tarafndan kendi anadillerinden daha iyi konuulduundan kvan duymaz? Evet Bat Uygarl Doudan ok ey almtr ve hala da almaktadr. Ama klfna uydurarak ve dk dozajda yapmakta, pek srtmamakta, Douda olduu gibi kendini maymunlatrmamakta dr! (nal 2003, 34) Yabanc dil konusunda da deinilmesi kanlmaz nemli bir nokta vardr. Ta eski adan beri Batnn diplomatik ve kltrel dili, lingua franca. Hep ya Latince, ya Franszca veya ngilizce olagelmitir. Yani Doulu kendisini savunacak tezleri hazrlar, kendi savunmasn yaparken, bizzat kendi ana dilinde deil, kendisini srekli hakir gren ve smren Batlnn dilinde yapmak zorunda kalmtr. Bunun en gzel rneklerini ilmi sempozyumlarda, yuvarlak masa toplantlarnda ve televizyon syleilerinde grrz. Yani burada Batl karsna yarm yamalak veya en azndan vernakuler bir Bat dili konuan Douluyu alr ve onunla ilmi veya politik bir tartmaya girer. Adamn grnts bir tarafa, ivesi zaten daha diskussiyonun banda ona puan kaybettirir. Peki Batl kendini rnein Arapa, Farsa, Trke veya Urduca savunsa ve onun da foyas ortaya ksa olmaz m? (nal 2003, 34) Kltr dediimiz olgunun aratrlmas, deerlendirilmesi ve pazarlanmas, ok zel beceriler ister. Konfiziusun yazd gibi, Mesele bu alemin nasl yaratlm olduunda deil, onu bizim nasl idare ve tanzim edeceimizdedir. Yani Batl, kendi z Avrupa uygarlnn temelini oluturan olgular, eski uygarlklarn idaresini ve pazarlamasn bizzat zerine alm, onlar istedii biimde toparlam, devirmi, deerlendirmi ve piyasaya srmtr.

34

Burada Trklerin durumuna ve onlarn Trkiyedeki eski eserlere kar takndklar vurum duymaz tavra bir kez daha bakmak lazmdr. Bir aratrmacya gre, Trkiyenin Avrupallar tarafndan dlanmasnn nedeni Trklerin Mslman olmasndan deil, onlarn kendi ilerindeki Avrupa ile btnleememesinden kaynaklanmaktadr. Anadolunun eskia kltr mirasna bir Alman, bir Fransz ya da ngiliz toplumunun hassasiyet e sorumluluu ile baklmamaktadr. Her ne kadar, kaz ve yzey aratrmalarnda elde ettiimiz tarihi eserlerden zellikle maddi deeri olanlarn mzelerimizde saklyor, yurtdna karlanlarn amansz takipisi oluyorduk da, bunlarn zihinsel yaratcs olan eski yurttalarmza, yani Homere, Thalese, Herodota ve nihayet Anadolu halklarnn says yzbinleri bulan yazl kltr mirasna ayn hassasiyetle sahip kamyoruz. (nal 2003, 35) imdi aratrmamz biraz daha somutlatrarak, tarih ve kltr smrsne rnek olarak vereceimiz bakaca konularla devam edelim. Bunlardan en ok ba artanlar, Troya arkeolojisinin her geen gn glnleen durumu ile AhhliyawaAkarlar ve szm ona Mykenli Grekler sonunudur. zellikle 2004 ilkbaharnda Troya filmi gsterilmeye balayal ve bu filmin ucuz kopyalar CDlerde piyasaya sokulal beri dnya ve Trkiyede Troya savalarn duymayan kimse kalmam olmaldr; ama tarihte byle bir savan asla ve asla olmadn, bunun sadece ve sadece Homeros destanlarndaki bir efsaneden, bir masaldan, bir safsatadan ve ona kr krne inanan Grek hayran Batllardan kaynaklandn ka kii duymutur? Ya Troya arkeolojisiyle ilgili yanltc ve bilimden uzak tartmalarn tarih ve arkeoloji bilimleriyle taban tabana zt olduunu ka kii bilmektedir? (nal 2003, 40) Troya arkeolojisi bilim kaidelerini terk edeli, ahsi hrs, karlar ve polemie dneli uzun yllar geti. Konu ok sulandrld; popler bir yemek dergisinde Mantarl Otoyol Kebab nn hemen ardndan Truvann Etli Mantar yemei tarifesi bile yaynland! imdi bir de giyim kuamda Troya modas ba gstermeye balad. Troyallar Trk myd gibi samalklar tartlmaya baland. Turist patlamas olacak, Hisarlk harabelerini Troya zanneden insanlar akn akn Troyay grmeye geleceklermi. Beyinleri Homeros safsatalaryla tka basa dolu olarak o ren yerini grmeye gelen turistleri tatmin edecek fazla bir ey bulamayan gezi rehberleri, bildikleri

35

bir Bat dilinde Homeros destanlarn harl harl ezberlemeye balamlardr herhalde! O masallar bir de Hisarlk harabelerinin tozlu yollarnda, tahta atn glgesinde dinlemenin zevki baka olabilir.! Amerikada alan bir Yunanl sanat tarihisi, her yl toplayp getirdii Amerikal gezginlerine Granikos vadisinde Homerosun yldzlarn bile seyrettirmiyor muydu? Belki de turizm patlamas uruna doasn, tarihini, arkeolojisini, prestijini, kalitesini, ksacas her eyini vermeye hazr olan Kltr Bakanlnn, Disneylandda virtel bir Troya modeli smarlamas, nice hayalperestin tatmin edilmesinde daha isabetli olur. imdilik film kulislerinde kullanlan tahta at ve sur duvarlarn alarak ii idare ediyorlar. O ziyaretiler arasnda Homeros destanlar Homeros adl kr bir air tarafndan yazlmtr; ama eer bu byle deilse, ayn adl baka bir kr air tarafndan yazlmtr diyen Mark Twain gibi alayc kimselerin olmamas byk bir kayptr! Bu kitle euphorias bir toplum hastaldr; Amerikan Colasn Cola Turca ad altnda Amerikalya satmakla turizm yaptn zanneden, ama byle aldatma ve yanltmacalarn karlnda neler kaybettiinin bir trl farkna varmayan Doulu insanlarn gln trajedisidir bu! Safdililiklerini, kitlelerin yarn rnein bir Saddam Bush Sava filmi evrildiinde bir toz yn ve plk durumuna decek Troyay unutup, Badada hcum ettiklerinde anlayacaklardr. Her eyin banda bizi burada ilgilendiren, insanlarn nasl aldatldklar, hayalperestlikleri ve neler kaybettikleri deil, tarih ve arkeoloji bilimlerinin neler kaybettiidir. Maalesef burada kaybedilen eyler, bilimin etik deerlerine uyan her insan iin tiksindiricidir! Dolaysyla burada, samalklara ve bir polemie girmeden, perde arkasnda neler dnyor ve insanlar nasl kandrlyor, onlara deinmek gerekecektir. Ama peinen belirtelim, bu hastaln temelinde en bata, Batnn yapmack olarak ebediletirdii Homeros Destanlar yatar. (nal 2003, 41) Boazky Tabletleri (ABOT) dnda bir tek Trk Hititolounun imzasnn bulunmas ok ibret vericidir. Kald ki, Balkann yaynlad metinler mzeye satn alma yoluyla gelmitir. Arkeolojinin durumuna gelince: ounlukla medyann n ayak olduu arkeoloji hayranl, ou kendi z kltrnde doyurucu bir eyler bulamayan baz evrelerin arkeolojiyi entelektel bir ura olarak semelerine neden olmutur. Milyarlarca para denerek yurtdna karlan sradan baz eserlerin geri getirilmesi

36

alklarla karlanr, onlara denen paralarla lke arkeolojisinde ve pek perian durumdaki mzelerde neler yaplabilecei unutulur; yurt dna karlan eserleri geri getirme modas belirli devirlerde ve belirli bakanlar zamannda neredeyse politik bir ova dntrlmtr devirlerde ve belirli bakanlar zamannda neredeyse politik bir ova dntrlmtr. Ekonomik ve kltrel alardan bakldnda geri getirilen bu eserlerin Trkiyeye hibir faydas yoktur. Yurtdndaki mzayedelerde eski eser kaaklarn devletin parasyla devreye sokarak onlar vastasyla karlm eserleri geri satn almann da hibir anlam yoktur. Bu durum, olsa olsa, devletin ekya ile ibirlii yaptn, onu kanuni kiilik olarak tand anlamna gelir. Bu yntemle krk bir tabletin Anakara Mzesine getirilmesi ok gln olmutur! Eskiden ,,adamlar bunlar o devirde nasl yapmlar? diye tepki gsteren Trk ziyaretiye sadece ,,Gzelim tarihi eserlerimizi hep karmlar, birde uygar geinirler dedirtirler o kadar! Peki bunu dedirtmek iin illa da bu kadar para m demek gerekir? Baka bir deyimle, bir eserin deer kazanmas iin illa da yurt dna karlp, paralar dkerek tekrar geri mi getirilmesi gerekir? (nal 2003, 55) Trkiye, eski eser kaakl trafiinde nemli bir yeri olan en yakn mttefiki Almanyaya bile sz geirememektedir. Trkiye tek tarafl olarak nne konan her internasyonal bildiri ve karar hi tereddtsz imzalayp bunlara riayet ederken, mttefikim dedii pek ok lkenin byle kartellere uymad grlmektedir. Mesela Almanya 1970 tarihli UNESCO kararlarn imzalayan lkelerden biridir ve bunun tehlikeleri Badad Mzesi ve Irakn yamalanmasndan sonra daha da artmtr. (nal 2003, 56) Trkiye gibi baz istisnalar dnda arkeoloji denince akla ou kez hep arazi almas, yani kazlarn geldii bir lkede, arkeolojinin bugn iinde ulunduu yapsyla, bilimin gerektirdii tm ynleriyle ba edebilmesi gtr. Kk buluntular mze depolarna tkp, tanamayan eserleri ak arazide tahribata teslim ederek kaz sezonunu kapatan bir arkeoloji anlay modern arkeoloji biliminin gereklerini nasl yerine getirebilir? ,,Arkeologlar mzelere doldurmu, daha dorusu hapsetmi, mze sistemi eski eser hapishanesi, arkeologlarn da bunlarn gardiyan durumuna geldii harabelerin pek ou asabi ve ask suratl, davet etmekten, ekmekten ok reddedici bekiler tarafndan beklenen bir lkede bunlarn hi birisi yaplamaz. Bu konuda suun

37

byk bir ksmn brokrasiye yklemek, ,,a d uygulamalardan bahsetmek insafszlktr. nk ister brokrasi, isterse niversite kl olsun, mzede hizmetinde ala her arkeolog ve her beki, bir btnn parasdr ve suu birbirine yklemek, ark zihniyetinin bir parasdr. (nal 2003, 56) Dikkat edilirse bu yazda sadece sorunlar alm, ama zm yollarnn neler olabileceine girilmemitir. Eer girilse, bu ayr bir aratrma gerektirecek kadar etrefildir. Trkiyede ok alkan, zeki, bilgili ve ada arkeolojinin yntemlerini iyice renmi arkeologlar ve eski dilleri gazete okur gibi okuyan filologlar vardr. Genelde kaz saysnn kabark olmasndan tr alt tabana yaylan arkeolojik aratrma ve kazlarn saylar azaltlmal ve kaynaklar iyi ve ada alan sektre kaydrlmaldr. Bir de bazlarnda bir zamanlar byk isimlerin kaz yapm olduu tarihi yerlerin ne kadar ackl durumda olduunu grdkten sonra, yle bir uygulama ekli aklma geldi: sanyorum, eski eser tahribatnn boyutlarn grmeyen ve bunu byk znt ve maaleseflerle kaz ve gezi raporlarna almayan arkeolog yoktur. Aksi taktirde kr olmak gerekir, nk Trkiyede kaak kaz yaplmayan, dinamitlenmeyen bir ren yeri veya tarihi kalnt sz konusu olamaz! imdi Trkiyede kaz yapan herkes eer mesleini gerekten seviyorsa, bir mecburu hizmete tabi tutulsun, kendi ekibi ve kaz btesiyle en az iki yl harap edilen, yamalanan, dinamitlenen, delik deik edilen o yerlerde almaya, zm yollar retmeye mecbur edilsin; kaz yapmasn, ama ister korumaya ynelik. ster halk eitmeye ve eski eserleri sevdirmeye ynelik giriimlerde bulunsun. Kendilerine gerektiinde kolluk glerinden yararlanma yetkisi bile verilsin. (nal 2003, 60) Son olarak bir de nitelikli arkeolog, dilbilgini, tarih ve sanat tarihilerinin bulunaca bir Trk arkeoloji Enstits mutlaka kurulmal ve Trk arkeologlar sadece bu kurulu bnyesinde hem yurtiinde, hem de yurtdnda kazlar yapmaldrlar. Orientalizmin olumsuz etkilerinden bir nebze olsun kurtulmann ve bamsz Eskia bilimleri aratrmas yapmann yollarndan biri budur. Trk Eskia bilimleri ve bu kapsamda arkeolojide kkl bir yeniden yaplanmaya gidilmelidir. Yunus Emrenin dedii gibi bu reform ok kkl olmaldr: (nal 2003, 60) Bir ba ki viran ola

38

i dikenle dola Ayklamak neylesin Od ile yanmaynca Grld zere A. nal, lkemizde yanl giden pek ok eye kar tepkilidir. lkemizde yaayan insanlarn da duyarszlklarndan tarihlerine sahip skmamalarndan olduka ikayetidir. A.nal olduka ada, demokrat, liberal grl bir bilim adammzdr. almalarn byk bir azim ve hrsla gerekletirmektedir. Toplumumuzdan da ok almalarn, tarihlerine sahip kmalarn ve sk sk tarih aynasna bakmalarn sylemektedir. Baar, istikrarn ve refahn anca byle gerekleebileceini vurgulamaktadr.

39

PROF. DR. AHMET NALIN LM FAALYETLER VE YAPTII GREVLER Prof. dr. Ahmet nal tarihi aratrmalar kadar yurt iinde ve yurt dnda verdii ders, katld sempozyum, panel, konferans gibi etkinliklerle de Trk tarihine katk da bulunmutur. Bu konuyu iki balk altnda inceleyebiliriz: A. A, naln faaliyetleri

Bu bal 2 blmde inceleyebiliriz. 1. Yurt iindeki faaliyetleri 2. Yurt dndaki faaliyetleri 1. Yurt iindeki faaliyetleri: A, nal 1964- 66 yllar arasnda Dr. H. Z. Koayla birlikte Alacahyk kazlarna katlmtr. Bu yllar arasnda Kusaray ve engeltepe kazlarn da yapmtr. A. . D.T. C. F.de 1966 ylnda Eskia Tarihi Krssnde asistanl yapmtr. 1974te ise yine ayn niv. de Hititoloji krssnde asistanlk yapmtr. 1976- 1981 yllar arasnda Konya Seluk niv. de Eski Yakndou, Eski Yunan ve Roma Tarihi dersleri vermitir. 1990dan beri Mnih niv. de yrtlen Sirkeli (Adana) kazlar ikinci bakanl ve kaz filologluu yapm, 1996 da misafir Prof. olarak Antalya Akdeniz niv. de Eskia dersleri vermi ve ukurova niv. de yksek lisans dersleri vermitir. Ayrca yurtii ve yurtdnda, birok bilimsel bildiriler ve konferanslar da vermitir. 2. Yurt dndaki faaliyetleri: Prof. Dr. A. nal, yurtdnda Paris, Londra, Kopenhag, Mnih, Stuttgart, Berlin, Mnster. Graz, Tokyo, Roma, Pavi, Bern. Leuven, Chikago, Philadelphia, Newtliven, Los Angeles ve De Kalbte birok bilimsel bildiri vermitir. 192- 74 yllar arasnda Mnih niv. de aratrmalar yapm, 1982de ayn niv. de misafir doent olarak Hitite ve Eski Anadolu Tarihi ve Kltrleri dersleri vermi, Hitit Dili Szl projesinde almtr.

40

1985- 88 yllarnda Amerikada Chicago niv. de misafir prof. luk ve Chicago Hittite Dictionary Projectte szlk yazarl yapmtr. 19878den beri Mnih niv. Asuryoloji ve Hititoloji Blm Asuryoloji ve Hititoloji Blm eski Anadolu Dilleri Blm Bakanl ve profosrl yapmaktadr.

41

SONU Tarihi de baka insanlar gibi bir insandr ve insan olmaktan ileri gelen zelliklerinden syrlamaz: Belli bir dilin ulamlarna (kategori) bavurmadan dnemez. Somut bir tarihsel gereklik erevesi ierisinde toplumsal olarak belirlenmi bir kiilii vardr, bir ulusun, bir snfn, bir evrenin, bir meslek kmesinin vb. yesidir. Ve bu durumun yerlemi yarglar alanndaki tm sonularn zerinde tar ve bunlar ayn zamanda hem yaratt hem de yaratcs olduu kltrden alr Ama bilgin bu toplumsal zelliinden kaamasa da, bunun bilincinde olabilir ve her bilginin kanlmaz bir zellii olduunu kavrayabilir. Gnmzdeki aratrmaclarn ou kendi pencerelerinden bakarak,

nyarglarn tarih diye yazp, okuttuklar bir dnemde, A. nal, aratrmalarn tamamen objektif ve tarafsz bir ekilde yrtm, gizli kalm, aratrlmam bir ok konuyu ortaya karm, eine nadir rastlanan bilim adamlarndan biridir. Aratrmalarn yaparken konuyu her ynyle incelemi, gncel meselelerin takip etmi ve sorunlara tepkisiz kalmamtr. zellikle birok konunun istismar edildii, her trl sorunun yer ald ve birok kiinin bu sorunlara gz yumduu lkemizde, nal bu sorunlar aka dile getirmi ve zm nerileri sunmutur. nal gibi bilim adamlar ok nadirdir. Kendini bilime, aratrmaya, tarihe adam bilim adamlarmza sahip kmal, onlar tanmal ve gelecek nesillere tantmalyz. Kltrn en byk meselesi, kendini devam ettirmek yani kendini tayan ve gelitiren insanlara sahip olmaktr. nal bu tezimizle tanmak ve tantmak eminiz ki eksik kalacaktr. Ama en azndan byle bir aratrma yaparak dnyaca nl bilim adammzla tanma frsat bulmak ve onu tantmak gurur vericidir.

42

AHMET NALIN ESERLER A- KTAPLARI Hattusili III. Teil I: Hattusili bis zu seiner Thronbesteigung, (=Texte der Hethiter 3.) Heidelberg: Cari Winter. 1974. Hattusili III. Teil I Band 2: uellen undlndices. (=Texte der Hethiter 4.) Heidelberg: Cari Winter. 1974. Ein Orakeltext ber die Intrigen art hethitischen Hof (KUB XXII70 = Bo 2011). (=Texte der Hethiter 6.) Heidelberg: Cari Winter. 1978. Hitit Sarayndaki Entrikalar Hakknda Bir Fal Metni. (Ankara niversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakltesi Yayinlari.) Ankara: Ankara niversitesi Basimevi. 1983 The Hittite Ritual ojHantitassu from the City of Hurma Against Troublesome Years. (= Atatrk Supreme Council for Culture, Language, and History. Trk Tarih Kurumu Yaynlar, VI, 45. Ankara: Turkish Historical Society Printing House. 1996. Hittite andHurrian Cuneiform Tabletsfrom Ortaky (orum), Central Turkey. With twoExcursuses on the "Man of the Storm God" andafull edition ofKBo 23.27. istanbul: Simurg. 1998 The Hittites and Anatolian Civilizations. stanbul Etibank 1999. Hititler, Etiler ve Anadolu Uygarlklar. stanbul Etibank.1999 Hititler Devrinde Anadolu, Kitap I (Arkeoloji ve Sanat Yayinlari Istanbul 2002 Hititler Devrinde Anadolu, Kitap 2 (Arkeoloji ve Sanat Yayinlari Istanbul 2003 Hititler Devrinde Anadolu, Kitap 3 (Arkeoloji ve Sanat Yayinlari istanbul 2005 Hitit Bakenti Hattusa'da ukurovali Bir Kralie: Puduhepa (Aratos Yayinlari Tarsus 2006

43

B- MAKALELER NAL, A., 1964, (H. Z. Koay ve A. izgen ile birlikte). Alaca Hyk Kazs Raporu.Turkish Review of Archaeology 14.161-215 , 1968, engeltepe (Yozgat) Sondaj nraporu. Turkish Review of Archaeology 15,119-142, , 1973, Zum Status der ,augures' bei den Hethitern. Revue Hittite etAsianiaue 31.27-56 , 1974, (A. Kammenhuber ile birlikte). Das althethitische Losorakel KBo XVIII151 KZ (Khnzer Zeitschrift continued as Zeitschrift fr vergleichende Sprachforschungen; now = Historische Sprachforschungen) 88.157- 180 (reprinted in Texte der Hethiter 1.9/2, 1993, 587ff.) , 1980, Einige Gedanken ber das Totenopfer bei den Hethitern Hititlerde llere Sunulan Kurban Hakknda Baz Dnceler. Anadolu/Anatolia 19.165-183 1976, lmnn 4. Yildnm Dolaysyla Prof. Dr. Halil Demircioglu. Belleten 157.117.-125. (Reprinted in Trk Tarih Kurumu. Kurulu Amac ve almalar, ed. by ker, Fahri, 362ff. (1983). , 1976, Dr. Franz Steinherr (1902-1974). Belleten,

Revuepublieepar la societe turque 158 (1976) 347-349. , 1977, Naturkatastrophen in Anatolian im 2. Jahrtausend v. Chr. M. . II. Binyil Anadolusunda Doal Afetler. Belleten 163.447-472. , 1980, Hitit Tbbnn Anahatlar. Belleten 175.475:495. , 1981, Hitit Kenti Ankuvva'nin Tarihesi ve Lokalizasyonu Hakkinda. Belletenfl80.433-455. , 1983, "Kussara". Reallexikon der Assyriologie und

Vorderasiatischen Archaologie 5.379-382.

44

, 1983, Untersuchungen zur Terminologie der hethitischen Kriegsfuhrung I: "Verbrennen, in Brand stecken" als Kriegstechnik." Orientalia~N.S. 52.164-180. , 1983, Zu neu entdeckten kuriosen Graffti in der nheren Umgebung von Bogazkoy-Hattusa. in: Beitrge zur Altertumskunde Kleinasiens. Festschriftfor Kurt Bittel, ed. by R. M. Boehmer & H. Hauptmann, 523-535. Mainz: Philipp von Zabern. , 1984, Nochmals zur Geschichte und Lage der hethitischen Stadt Ankuwa. in memoria di Piero Meriggi, ed by A. Archi, P. E. Pecorella, M. Salvini, 87-107. (= Studi micenei ed egeo-anatolici, 24.) Roma: Ateneo. , 1984, Studien ber das hethitische Kriegswesen II: verba delendi harnink-1 harganu- 'vernichten, zugrunde richten'. in memoria di Piero Meriggi, ed by A. Archi, P. E. Pecorella, M. Salvini, 71-85. (= Studi micenei ed egeo-anatolici, 24.) Roma: Ateneo. , 1985, Beitrge zum Fleischverbrauch in der hethitischen Kche: Philologische Anmerkungen zu einer Untersuchung von A. von den Driesch und J. Boessneck ber die Tierknochenreste aus Bogazkoy-Hattusa. OrientaliaN.S. 54.419-438. , 1986, Das Motif der Kindesaussetzung in den anatolischen Literaturen. in: Keilschriftliche Literaturen, ed. by Kari Hecker & W. Sommerfeld, 129-136. , 1987, Review of KUB 55. Bibliotheca Orientalia 44.473-486. , 1987, Lwe. Reallexikon der Assyriologie und

Vorderasiatischen Archaologie 7. , 1988, "You Should Build for Eternity": New Light on the Hittite Architects and their Work. Journal ofCuneiform Studies 40.97-106. ,1988, The Role of Magic in the Ancient Anatolian Religions According to the Cuneiform Texts from Bogazky-Hattusa. Bulletin of the Mlddle Eastern Culture Center in Japan 3.52-85.

45

, 1988, Hittite Architect and a Rope-Climbing Ritual. Trk Tarih Kurumu Belleten 205.1469-1503 , 1989, Dravvings, Graffti and Squiggles on the Hittite Tablets Art in Scribal Circles. in: Anatolia and the Ancient Near East. Studies in Honor of Tahsin zg, ed. by Kutlu Emre, Barthel Hrouda, Machteld Mellink, Nimet zg 505-513. Ankara. , 1989, On the Writing of Hittite History. Journal of the American Oriental Society 109/2.283-287. , 1989, Orta ve Kuzey Anadolu'nun M. 0.2. Binyil Iskan Tarihiyle ilgili Sorunlar. (= Festschrift for Ekrem Akurgal.) Anadolu 22.17-33. , 1989, The Povver of Narrative in Hittite Literatre. Biblical Archaeologist 52, June/September. 130-143. , 1990, Revievv of Johann Tischler, Hethitisches Etymologisches JVrterbuch. Journal of Near Eastern Studies 49.355-360. , 1991, People on Both Sides of the Aegean Sea: Did the Achaeans and the Hittites Know Each Other? Bulletin of the Middle Eastern Culture Center in Japan 4.16-44. (= Essays on Ancient Anatolian and Syrian Studies in the 2nd and st Millennium B. C, ed. by H. I. H. Prince Takahito Mikasa. Wiesbaden: Harrassowitz.) , 1991, Hethitische Hymnen und Gebete. Texte aus der Umwelt desAlten Testaments II/6.791-817. , 1991, Recent Finds. News Letter far Anatolian Studies 7/1.1. , 1992, Ritual Purity Versus Physical Impurity in Hittite Anatolia: Public Health and Structures for Sanitation According to Cuneiform Texts and Archaeological remains. Hititler Devri Anadolu'sunda Temizlikle ilgili Aratrmalar: ivi Yazl Metinler ve Arkeolojik Verilere Gre Kentlerde Halk Sal ve Temizlikle lgili Yaplar, Uluslarasi 1. Birinci Hititoloji Kongresi Bildirileri (19- 21 Temmuz 1990), ed. by xx, 186-207. Ankara, nal Offset (appeared 1992); see also 1993 English title.

46

, 1992, Ein hethitisches Schvvert mit akkadischer Inschrift aus Boazky. Antike Welt 23.256-257. , 1992, (A. Ertekin-I. Ediz ile birlikte). The Hittite Sword from Bogazky-Hattusa, Found in 1991 and its Akkadian Inscription - 1991'de Bogazky-Hattusa'da Bulunan Hitit Kilici ve zerindeki Akadca Adak Yazs. Mze/Museum 4.46r49. (appeared 1992). , 1992, Parts of Trees in Hittite According to a Medical Incantation Text (KUB 43.62). Festschrift for Sedat Alp: Hittite and Other Anatolian and Near Eastern Studies in Honor of Sedat Alp, ed. by xx, 493-500. (= Anadolu Medeniyetlerini Aratrma ve Tantma Vakf Yaynlar, 1.) Ankara. , 1993, Boazky Kilicinin zerindeki Akadca Adak Yazt Hakknda Yeni Gzlemler. Studies in Honor of Nimet zg Aspects of Art and Iconography. Anatolia and Us Neighbors. Studies in Honor of Nimet zg, ed. by Machteld J. Mellink, Edith Porada, Tahsin zg, 727-730. Ankara. , 1993 /1994, Revievv of Hutter, Behexung, Entshnung und Heilung. Archivfr Orientforschung 40-41.122-125. , 1993, Boazky Metinlerinin Isigi Altnda Hititler Devri Anadolu'sunda Filolojik ve Arkeolojik Veriler Arasndaki ilikilerden rnekler. 1992. Yili Anadolu Medeniyetleri Mzesi Konferanslar, ed. by Seyhan Kvan, Melih Arslan, Sena Mutlu, erife Gl, 11-31. Ankara. , 1993, Grundstzliches zur Korrelation archologischer und philologischer Daten im hethiterzeitlichen Anatolien. Istanbuler Mitteilungen 43.117-122. , 1993, Ritual Purity Versus Physical Impurity in Hittite Anatolia: Public Health and Structures for Sanitation According to Cuneiform Texts and Archaeological Remains. (= Essays on Anatolian Archaeology, ed. by H. I. H. Prince Takahito Mikasa. VViesbaden: Harrassowitz.) Bulletin ofthe Middle Eastern Culture Center ofJapan 7.119-139.

47

, 1993, TheNature and Iconographical Traits of "Goddess of Darkness". Studies in Honor of Nimet zg: Aspects of Art and Iconography. Anatolia and its Neighbors. Studies in Honor of Nimet zg ed. By Machteld J. Mellink, Edith Porada, Tahsin zg, 640-644. Ankara. , 1994, The Textual Illustration ofthe "Jester Scene" on the Sculptures of Alaca Hyk. Anatolian Studies 44.207-218. , 1994, Hethitische Mythen und Epen. in: Texte aus der Umwelt des Alten Testaments. Band III: Weisheitstexte, Mythen und Epen, ed. by Otto Kaiser with Wilhelmus C. Delsman, et al., 802-865. (= m/4.) Gtersloh: G. Mohn. , 1994, Zur Beschaffenheit des hethitischen Opfertisches aus philologischer und archologischer Sicht. Festschrift for Barthel Hrouda zum 65. Geburtstag, ed by Peter Calmeyer, Kari Hecker, Liane Jakob-Rost, & C. B. F. Walker, 383-291. Wiesbaden, Harrassovvitz Verlag. , 1994, Misis. Reallexikon der Assyriologie und vorderasiatischen Archaologie 8.269f. , 1995, Reminiszenzen an die Zeit der altassyrischen Handelskolonien in hethitischen Texten. Altorientalische Forschungen 22. 269-276. , 1995, Yaklp Yklan Eski Anadolu Kentlerinin Akibeti: Hitit Gleri ve Hitit galinin Anadolu skn Tarihinde Dourduu Demografik Sonular, in: in Memoriam I. Metin Akyurt. Bahattin Devam Anma Kitabi (Studies for Ancient Near Eastern Cultures), ed. by Armaghan Erkanal et al., 367-372. istanbul: Arkeoloji ve Sanat Yaynlar. , 1995, Mursili II. Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archaologie (RIA) 8.5.-6. Lieferung 435-440. , 1996, orum III. Uluslararas Hititoloji Kongresinin Genel Deerlendirilmesi, Yazlkaya Say 5.

48

, 1995, Hethitische Tontafelfragmente aus Mnchen. Zeitschrift fr Assyriologie und Vorderasiatische Archaologie 86.238-243. , 1996, Hitit Metinlerinde Eski Asur Ticaret Kolonileri ayla ilgili Kayit ve Anmsamalar. Archivum Anatolicum 3, ed. by Anakara niversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakltesi Eskia Dilleri ve Kltrleri, 341-356. (= Festschrift for Emin Bilgi.) , 1997, Hurriler. Hurri Tarihi, Kltr ve Arkeolojisiyle ilgili Yeni Buluntular ve Gelimeler. , 1996, Yili Anadolu Medeniyetleri Mzesi Konferanslar, ed. by Sena Mutlu, Glay Aslan, Birsel Kaya, 11-35. Ankara: Kltr Bakanlighi, Anadolu Medeniyetleri Mzesi. , 1997, Muvvatalli II. Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archaologie 8.7.- 8.524-527. , 1997, Zur historischen Geographie von Kizzuwatna und Lage von Sirkeli - eine Bilanz. Istanbuler Mitteilungen 47.143-15 0. , 1998, Ein Vogelorakel aus Boazky mit pseudo-rechtlichen Bemerkungen ber Familienrecht (KUB 43.22 + = Bo 854 mit Dupl. KBo 13.71). Altorientalische Forschungen 25.112-118. , 1998, "Ebediyete intikal Edecek ekilde Insa Edeceksin!" - iple Tavana Tirmanan Hitit Mimarinin Cambazlklar, in: The Relations behveen Anatolia andMesopotamia. Rencontre Assyriologiaue Internationale XXXIV, istanbul = Uluslararasi Assiriyoloji Kongresi Trk Tarih Kurumu Yaynlar XXVI. Dizi - Sa. 3, ed. by H. Erkanal, V. Donbaz, A. Uguroglu, 39-46. Ankara: Trk Tarih Kurumu Basimevi. , 1999, A Hittite Foundation Ritual on the Occasion of Building a New Fortifed Border Town. Studie Testi II. EOTHEN 10.213-223. , 1999, A Hittite Mycenaean Type B Sword from the Vicinity of Kastamonu, Northvvestern Turkey. Bulletin of the Middle Eastern Culture Center in Japan 11..207-226.

49

, 1999, Trkiye'de Eski Anadolu Aratrmalarnn Bugnk Durumu ve Sorunlardan Bazlar. XII. Trk Tarih Kongresi I, ed. by Trk Tarih Kurumu, 13-20. (= Trk tarih Kurum yayinlarindaan, IX.) Ankara: Maarif Vekaleti. , 1999, Weitere Deutungsversuche der Ortostatenreliefs am Sphinxtor von Alacahyk aus philologischer Sicht: Zur Identitat des nackten Menschen auf dem Westfries. in: Acts of the Illrd International Congress of Hittitology = III. Uluslararas Hititoloji Kongresi Bildirileri, orum 16-22 Eyll 1996, ed. by Sedat Alp & Aygl Sel, 593-604. Ankara: Uyum Ajans. , 2000, Adana'da Kizzuvvatna Krall Tas Devrinden Hitit Devleti'nin Yklna Kadar Adana ve ukurova Tarihi, in: Adana: Kprba, Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugne, ed. by Erman Artun & M. Sabri Koz, 4369. Istanbul:YKY. , 2000, ukurova'nin Antik Devirlerde Tasidigi isimler ile Fiziki ve Tarihi Cografyasi. in: Adana: Kprbasi, Efsaneden Tarihe, Tarihten Bugne, ed. by Erman Artun & M. Sabri Koz, 18-41. istanbul: YKY. , 2000-2002, The Povver of Narrative in Hittite Literatre: in: D. C. Hopkins (ed.), Across the Anatolian Plateau Readings in the Archaeology of Ancient Turkey, AASOR 57 (2000/2002) 99-121. , 2001, "Bat Cephesinde ne Var Ne Yok?" Miken-Anadolu ve Ahhiyawa-Aka likilerinde Son Durum, in: Gnnnda Anadolu = Anatolia in Daylight. Essays in Honour of Cevdet Bayburtluoglu, ed. by C. zgnel et al., 244-256. istanbul: Homer Kitabevi. , 2002, Hitit Devlet dare Sistemi, Kral, Kralie, Prensler, Memurlar, Kanunlar ve Fermanlar, Arkeoloji ve Sanat. Sanat Tarihi, Etnografya, Numismatik 109-110, ed. by Nezih Basgelen, 37-50. , 2002, Eski Anadolu Uygarliklari, Arkeoloji ve Tarih zerine I. Sarkiyatcilik ve Yntemleri, Idol, Arkeoloji ve Arkeologlar Dernei Dergisi Say 12.6-13.

50

, 2002, Neolitik adan Ge Tun ann Sonuna Kadar (M.. 5500-1150) Anadolu ve Kafkasya ilikilerim: Kuban-Maykop Kltrleri ile Eski Anadolu Kltrlerinin ilikileri (Kaf-Der Corum Paneli Teblileri) (Ankara 2002) 3-33. ..

, 2003, Hititlerde ve Cagdas Anadolu Kavimlerinde Byclk Magic Among the Hittites and Ancient Anatolian Tribes, Elemterefs Anadolu'da By ve Inanislar - Magic and Superstitions in Anatolia (YKY 2003) 18-35. , 2003, Word Play in Hittite Literatre?, Festschrift for H. A. Hoffner (2003) 377-388 , 2003, Hititler, Akdeniz ve Liman Kenti Ura - Hethiter, Mittelmeer und die Handelsstadt Ura (zet), Olba 7 (2003) 13-40. , 2003, Eski Anadolu Uygarliklari, Arkeoloji ve Tarih Smrs, Anakara niversitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakltesi 66. Kurulu Yildnm Ani Kitabi (20031159-198. , 2004, Hitit Yasalari, Hititlerde By, Hititlerde Fal, Hitit Mutfagi, ArkeoAtlas 3 (2004) 41,42, 44,46. , 2004, ivi Yazili Hitite Kaynaklara Gre Hititler'de ve ada Eski Anadolu Toplumlarnda Mzik, in: Ouz Elba et al. (eds), I. Uluslararas Tarihte Anadolu Mzii ve alglar Sempzyumu (2004) 98-118. , 2005, Hititlerle ada Anadolu Toplumlarinda Gebelik, 2004 Yl Anadolu Medeniyetleri Mzesi Konferanslar (2005) pp. ? , 2005, Survival of the Hattic/Hittite Toponyms During the Greco-Roman Period in Northern Anatolia: Hittite Tiliura, Cappadocian Talaura and Modern Taurla, in: Sel, A. (ed.), V. Uluslararasi Hititoloji Kongresi Bildirileri - Acts of Vth International Congress of Hittitology (Ankara 2005) 721-729

51

, 2005, Bier im Alltagsleben und im Klt der altanatolischen Vlker. in: . Yalcin, C. Pulak, R. Slotta (eds), Das Schiff von Uluburun. Welthandel vor 3000 Jahren (2005) 167-170.

52

GENEL BBLYOGRAFYA ARIKAN, M., 1998, Hamdi Ragp Atademir (Hayat, ahsiyeti ve Fikirleri), Kltr Bakanl Yaynlar, stanbul, s. 1 KTKOLU, M. S., 2001, Tarih Aratrmalarnda Usul, Kubbealt Neriyat, stanbul, s. 23 NAL, A., 1974, Hattuili III, Hattusili bis zu seiner Thronbesteigung: Heidelberg, Carl Winter NAL, A., 1983, Hitit Sarayndaki Entrikalar Hakknda Bir Fal Metni, A..D.T.C.F. Yaynlar, Ankara NAL, A., 1996, The Hittitie Ritual of Hantitassu From The City of Hurma Against Troublesome Years, T.T.K. Yaynlar 6, 45, Ankara NAL A., 1998, Hittitie and Hurrian Cuneiform Tablets from Ortaky (orum), Central Turkey. With two Excursuses on the Man of the Storm God and a full edition. Istanbul NAL A., 1999, Hittitie and Anatolian Civilization. Etibank Yaynlar, stanbul NAL A., 1999, Hititler, Etiler ve Anadolu Uygarlklar, Etibank Yaynlar, stanbul NAL A., 2002, Hititler Devrinde Anadolu, Arkeoloji ve Sanat Yaynlar, c. 1, stanbul NAL A., 2003, Hititler Devrinde Anadolu, Arkeoloji ve Sanat Yaynlar, c. 2, stanbul NAL A., 2005, Hititler Devrinde Anadolu, Arkeoloji ve Sanat Yaynlar, c. 3, stanbul NAL A., 1981, Hitit Kenti, Ankuwann Tarihesi ve Lokalizasyonu Hakknda, Belleten, s. 433-455 NAL A., 1989, Orta Ve Kuzey Anadolunun M.. II. Binyl skan Tarihiyle lgli Sorunlar, Anadolu, 17-33

53

NAL A., 1999, Trkiyede Eski Anadolu Aratrmalarnn Bugnk Durumu ve Sorunlardan Bazlar, T.T.K. Kongresi, s. 13-20 NAL A., 2002, Eski Anadolu Uygarlklar Arkeoloji ve Tarih zerine I. arkiyatlk ve Yntemleri, dol, S.12, s. 6-13 NAL A., 2004, Hitit Yasalar, Hititlerde By, Hititlerde Fal, Hitit Mutfa, Arkeoatlas, S. 3, s. 41-42 NAL A., 2005, Eski Anadoluda Feminizmin nclerinden Bir Kralie Portresi Kizzuvatnal Puduhepa, dol, s. 5-15

54

EKLER

55