Bhitarnu Samarthya

Writer

Barbara Hansen

Adapted By

Sonal Parikh

ftf

ef tu{wht
r[thtuwk rhth
406, r{q ftuBut, wYfw htuz,
{u{h, y{tt-52.
Vtu : 94263 76659

{wf

ywhts trV
406, r{q ftuBut, wYfw htuz,
{u{h, y{tt-52.
Vtu : 98980 38452

yth

rLk{o Mkhku

f{

Yt. 35.00

09.4 / 02.01

ekhLkwt Mkk{o
(Mkk[ku ykLkt kukLke [ke)

urfk :
kkkohk nuLMkLk

kkLkwk :
MkkuLk khe

kkte M{khf rLkr

{rLk 19, ukLko{ hkuz, kk{ue, {wtkE-400 007
VkuLk : 022-23803332

(i)

ru
- {t {-MMt rft {txu yuf ]tytu ntt hte
ntU htth kMtt yuxu s r[thtuwk rhth. yutu u{kt Au, n
{tete yfuhwk ftkR, yue ftor Au, n eO fht ni.
{t{ts{tk tht yut {t{tk {u rfr ytue
ntee sYh thu ne yuxe ytsu Au. huf tk tt, {trne,
znt yu fttyu s ttk uRyu fu sute uh{tuo tuhthe r[thhe fu
wtfthf fto{tuu u ytue fu, yuxwk s n utuu t{tu fhte
t{t yu rnk{ htu.
yt {txu sYhe Au r[tht uh{tk tuz fht hnute. yu {txe
su{tk r[th Qu Au - u uWh fhte, uu tu th ytte yu krthu
u {tufwk tth ytte.
r[tht t tu Au : tk[ -[-o-nt-[[to- ktk..... uhu. yt rr tutu{tkte {utu r[th tt - {s-znt{tk
rh{u.
tk[ yu {txutu h tu Au. t yuft, tute Vwhu, tutt
qt{tk hneu tk[ tht Wt{ r[thwk u tR fu. tfzwk wMf {t
yktht qt{tk MMt r[thwk fturzwk xte {u tkntk fhe fu, sue
tke yttt tuftuu tt.
yt tt tYu y{the yt wMfue Au. yuf h{tk A [qkxutk
wMftu su {u tu r[th ytu, {tht r[thtuu w fhu, {e trstuu w
qh R . r[tht w ztt u{tk Qht tutrn fhu fu r[th
{tu Stwk qhwk tzu.
y{the wrMft u yt{tkwk yuft fhe fu tu ttk - tk
tie {nu ttof tu.

{wr u
Vtu : (079) 26751357

{w - r[thtuwk rhth

(iii)

kkkohk nuLMkLk
14{e ykukMx, 1955{kt kkkohkLku {kuxh yfM{kk kku. suLkk fkhu
yuLke AkkeLke Lke[uLkk hehLkk kkLku fk{e fku kkw kzku. yZkh koLke
yktk kkkohk RLzkLkk hk{kt ne[uh{kt kuMkeLku kk {kxuLkku yrfkh
{uLkkh knue k kLke. kAeke yu zkuxh (Ph.D.) kE. yu kkuMxux
wrLkMkxe yLku MkeLkMkeLkkxe wrLkMkxe{kt kktkeMk kkuoke ytkuSLke kkkf
Au.
kk Wkhktk k. kkkohk nuLMkLku kt kwMkfku kt. suk fu
(1) Picking up the pieces : Healing ourselves after personal loss.
(2) Developing Sentence Skills
(3) The strength within : Find your life anchors and cultivate the
habits of Wholeness, Hope and Joy.

ku fnu Au fu ykke kMktkeyku yLku koqtfku ykkk kLku ykfkh

ykku Au, yLku ekhLkk Mkk{oLkwt zkh fhu Au su skeLkk yLkuf [zk-Wkkh
hBkLk xfe hnu Au. ykke kkMku wt Au yuLku ku ykku wt Aeyu yuLkk kh
kLk furLk fhkke ykkk SLkLku yko Mkktkzu Au
ku{Lkkt fkkuoyu rkkeoyku yLku rkfku, ktLkuLkk rk rkuLkk kkkohkLkk
yLkwkuLku w ykLkt yLku hku[f kLkkk Au. kozt ku{kt yLku Mkk{krsf ykkLkkLk hBkLk yLkufkuLkk SLk{kt krhkoLk ykwt Au. ku{Lke kkMku Qokk{e
k Au yLku rkLke yuz ykzk Au. kkkohk fnu Au fu, fuxk kufku
kkMku kkukkLku k{u ku fk{ fhkLkwt MkTLkMkek Au? {khe kkMku yu Au. {Lku ewt,
wt k{u Au. rkf yLku uf khefu nwt ke kkeyku Mkkku Se fwt Awt. {khk
{kxu yk SLkLkku ykLkt Au.

(v)

kwMkf ru
yksu yufkk yLku nkkkke kezkkk kufkuLke f{e Lkke. ku{Lke Mktk{kt
hkus khku kkku Au. yk yufkk yLku nkkkLkku Rks kesu fkt Lkn,
kkukkLke s ekh hnuku Au, yu fuxk kufku u Au?
hufLku khuf kku skeLkku kkf kku s Au. k ske{kt kkf yLku
ftxkk rMkk ftE s kwt Lkke kuwt kkk {ktzu khu Mk{S uwt fu ktf fwtf
kuhkwt Au, kuxwt kwt Au. kuk Mktukku{kt k u k{u SLkLkku yko kuk {kkkk
nku, kku yk kwMkf k{khk {kxu s kw Au ku{ {kLku.
yk kwMkf k{khk SLkLku Mk{Mkykuke {wk Lkn kLkke u yuwt fkuE
kwMkf fhe fu Lkn. Mktukku kh ykkku fkkq LknkT nku Au. yk kwMkf kku
k{Lku k{khe kkukkLke yktkrhf k rfMkkk{kt { fhu. yktkrhf k
yuxu kkukkLke k ru k]k nkuwt, kkuku wt Au ku kkukkLke kkMku wt Au ku fhkkt w
ykLkwt Au ku Mk{swt yLku suk kk EAeyu Aeyu kuk kk {kxu fk kwkuLku
ekLke sYh Au ku wt. yk Mk{s rLkk ske ykoneLkkkLkk yLktk Mk{w{kt
yk{ku{ kkukk kke hnuu.
SLk khtkh fMkkuxeyku, Mktkkuo yLku yLkku ykku Au, k kkukkLke
knLkkk{kt zk Qkhkke, wt ykLkwt Au ku Mk{S ukke ykku zf sue
{skqk yk{k rfMkke feyu Aeyu, su hkk Mk{{kt, krhMkrk ytkqt
Qkkkk [u ykkLku ktk yLku Mkh hku Au.
u k{Lku yuwt kkkwt nku fu ske Sk sue Lkke hne, yufkkLkku
fkuE ytk Lkke, SLkLkku fkuE yko Lkke, ftxkku yLku kkf MkLkku kk kLke
kk Au, kkukkLke fkuELku sYh Lkke, Mkkh{kt QXeLku kkfeLkku rMk kMkkh fhkLkk
kkMkLke fkLkkke ftkkhe Aqxu Au, kku yk kwMkf k{khk {kxu s kwt Au.
yk{kt SLkLku Mk{Mk{wk fhkLkk fkuE LkwMk Lkke. yuk fkuE LkwMk
kt nkuE Lk fu. yk kwMkf k{Lku k{khe s yth hnuk Mkk{o yLku ykLktLkk
yqx hkLke k ykku Au.
kMktke ykkk kkukkLkk nkk{kt Au. SLkLke ykoneLkkkLkku rfkh kE
swt fu kAe kkukkLke yth s kkukkLkku yko kukLke kk khV wt. rfkh
kE skLkwt Mknuwt Au, rfkh kkLkku RLfkh fhkLkwt frXLk Au. nwt fku Awt? ke Y
(vii)

fheLku {khk SLkLku xfkLkkhkt {qqk Mkku fkt Au?Lkk skk ku kuk
uEyu.
{khe rkf khefuLke fkhrfeo{kt nwt yu khkkh Mk{S fe Awt fu ske
kzfkhYk Au, ekh{kt Mkk{o Au k kuLku skkzwt kzu Au. M uLke k]rk
SLkLku yuf {q, yuf yko ykku Au.
kku {nLkwt yk Au, kwt. fkuE k{khk ke ke Lk fu, uE Lk fu,
Se Lk fu, yu k{khu kkuku s fhwt kzu. knkhLkk {kkkuo kikh nku Au, ythLkk
ftzkhk kzu Au.
nwt yk{tk ykkwt Awt, ekhLke yk ykk yLku ykLktke krhkqo yufktk
kkkLkk yk uku uzkLkwt, ekh{kt kzuk Mkk{oLku kue fkZkLkwt.
kkkohk nuLMkLk

(viii)

{kMk kkuku s kkukkLkk ykLktLkku Mksof Au. yk ykLkt yu keswt ftE Lkke
k yuf W[ yko yLku Mktkrkkkqof Skue skeLke Mkwkt Au.
- rr{ kuso - {usuMxe ykpV fk{LkuMk

Mk{u : SLkLkk {qqk MkLku

{Lku SkLkku kkf kku Au. {khe fkuELku fh Lkke, fkuELku {khk {kxu
u{ Lkke. fkuELku {khe sYh Lkke. krhkh Au, r{kku Au Akkt {khwt fkuE Lkke fu{ fu
{Lku sYh nku khu yu{Lkwt fkuE {khe kkMku nkukwt Lkke. {khe Lkkufhe k kkMkkf
Au. nwt k{u kue {nuLkk fhwt, {Lku yk s {u Au.
hkus yuLke yu Mkkh, yuLke yu Mkkts - yu s yko khLkk [kueMk fkf.
yk ku fktE ske Au?
ykku ftxkku, yke WkMke, yke kokk ykuAkkk {k{kt ykku
kk s yLkweyu Aeyu. hkus ykkk Mkns Mkkrf ykLktLkwt kwt ykke
Mkk{u s {hze Lkkk{kt yku Au. VqLke su{ qe uEke, ee uEke
ske khu fh{kE Au k k Lkke ykkku. AkLku kkk fheLku rkke
kzke hkkku kAe Qkkk rMkkuLkku Mkk{Lkku fhkLke n{k k[ke Lkke. MkkLkkt
kukE Au, ykk k{ kE Au. kekwt yLku yufkkLkku kkus [fe
k qfe Au.
{khe rstke{kt k yk kLwt nkwt. khu nwt fkuus{kt nke. k{kt
Mkkhe, {kuxwt r{kkwo hkke, skeLku {kke, rLkkt MkkLkkt Mkke.
h{kt u{ yLku rMkLkwt kkkh nkwt su {Lku k{kwt. {Lku kkwt, nwt khwt ku fhe fwt.
yLku ku ku, 19 koLke {khe {hu, khwkMkkLke yu yTwk ku,
khu skeLku kuLke k{k{ Mkwthkkyku Mkkku kkukkLkk kknwkk{kt heLku u{ fhe
ukLkku WMkkn {khe LkMkku{kt kuzkku nkku khu yuf tfh yfM{kk kku. yu Mkwth
Mkktsu y{u kkuzk r{kku yuf f]rkMkkIoke hkqh Mku {kLkk nkk. nwt su fkh{kt
1

nke ku{kt y{u kkt[ r{kku nkk. yfM{kk{kt ku r{kkuLkwt kkfkrf {]w kwt. ku
fk{e yktk kLk yLku nwt kuhurrxf-fkkMk kE kE.
yLku Y kE nkkkLke, ktkeLku qku kE skLke yuf yLktk kkk.
yke rstke {Lku Lknkuke uEke, k {khu ku s SkLke nke. {khku ykLkt yLku
W{tk MkwfkE kk. {Lku khtkh yk{nk fhkLkwt {Lk kkwt k yu k nwt fkuELke
{ kh fhe fwt ku{ Lknkuke.
SLk{kt yke krhMkrk k{u khu yke fu Au. yuf kqorhk{, yuf
&r[ kke Au. w:Lkku Mk Au fu yu ykkLku kue s u Au. ykLktLku
ykku kuku kzu Au. yk s {LkwLke rLkrk Au. kkeyku k Au, ykkyku
kqxu Au, MkkLkkt kukE Au. ykLktLke kku k yku Au, k yu zkke [ke
Au. fkuELkk SLk{kt ykLkt Mkkk xfkku Lkke. u fkuE yuku kku fhu fu kuLku
fe w: {wt s Lkke kku ku kkukkLku yLku keLku Aukhu Au.
- kku wt fhwt? w:Lku ykeLk kE swt? Lkk. ykLktLku kuku, {kku,
SLkh ykLktLke yMkk xfke hkkk ee swt. nk, yu Au yLku yu s
yk kwMkfLkku rk Au.
yk ykLkt k Mk{sk suku Au. yuf ykLkt yuku nku Au su
kkLke su{ kfe khk s reLk kE Au. ykku krf ykLkt Mkw sYh
nku Au. k yu Mkk[ku ykLkt Lkke. fkh fu y{wf yuf k kqhe kk yLku yu
MkwLke yLkwqrk k reLk kE Au. fuLMkhLke tfk nku yLku kkkuMke rhkkuxo
Lkku{o yku. r k y[kLkf W{kwO ykrtkLk ykku, Lkkufhe{kt kZke
{u - ykk yLkuf MkwLkk Mktkku SLk{kt yke khLkwt Mkw ykke [kk
Au - ykk krf ykt yk kwMkfLkku rk Lkke. yk kwMkfLkku rk Au yuku
ykLkt su Lkh Au, fk{e Au, kwt khkkh Lk nku kuk fkhk Mktukku{kt k Mkkk
Akuzkku Lkke, su ykuAku kkku Lkke, kMk kkku Lkke ku Mkh kk ykLkt yk
kwMkfLkku rk Au. kuku kxkke ktkwh, Mktkokqo skeLke [uke s
ykLktLkk yqx hkLku kue ukLkwt Au.
kku Lke fhku fu ykLktLke yk kk yMkk {khu {ue s Au, yuLku
{uk kt skLkwt Lkke, yuLku {uk kku kkAk VhkLkwt Au. kkukkLke kLke s
yth zk QkhkLkwt Au. fMkqhe{]kLke Lkkr{kt s fMkqhe nku Au ku{ ykLktLke
yk yMkk ykke kkukkLke yth s Au. yu s ykkku Mk Au, ykkwt
Mkk{o Au, k yuLku ykku s kt kkt ykhkuLke kkA Zktfe E qe kk
Aeyu.
2

yk ykhku ehu ehu fku[kt sukt Mkk kE Au. Aqkkuk-kkuk-kqhe

ukuk yu MkLku kuk SLkLkk {q Mkwe knkU[wt kzu Au. kMkrfkkLkku
Mkk{Lkku fhku kzu Au, Mktko, r[kh, Mkkku yLku kuLkk hMkk kh sE Mk{swt
kzu Au fu ykkk kkukkLkk SLkLkku ykkk {kxu ykhu ku yko Au - ykku wt
kLkwt Au, wt uEyu Au.
kku Au kuxwt Mkh Lkke yk. k{khk SLk{kt {nLke kkkkku fE
Au? kuku Mkk {U yuf fokuk{kt {khk kY rkkeoykuLku kqAku. hufu rMx
kLkkeLku {Lku ykwt. {U yu rMx ku{Lku kkAk ykkt yLku fkwt fu, khku fu k{khe
kkMku yuf s koLke ske k[e Au. nu ku fu k{khk SLk{kt {nLke kkkkku
fE Au? yk s rMxLke Lke[u Lkwt rMx kLkkku. kuyku Mk kE kk. r[kh{kt
kze kk, ku{Lku Mk{wt fu suLku kuyku {nLkk kkk nkk - kiMkk, , Mkkk,
MkkIo - yk kkLke SLkLkk ytku fkuE f{k s Lkke.
ykku s keu & Au - {khu wt kwt Au?. {khu wt uEyu Au? yLku
{khu wt kwt Au? yk Mkkku [u kkkLkku kVkk Au. khu ykkLku ykku wt
kwt Au ku kuLkk Mkk[k yko{kt Mk{ Au khu ykke ytkkokkLke Mkk[e Yykk
kk Au.
ykke kkMku wt Au ku fhkkt ykku kkuku wt Aeyu ku w {nLkwt Au.
ykku wt Aeyu kuLkku Mkto ykke yu kwkk Mkkku uzkuku Au suLke Mkkku
ykkwt yktkrhf Mkk{o Mktfkuwt Au. su Mkk[u s ykokqo Au ku kkukkLke s yth
Au, k yu Mk{sk {kxu yktku kue kzu Au, k]rk fue kzu Au. fkeh fnu
Au, kuhk MkktE ni kuhu yth, kknh LkiLkk kU kuu? yu{u su fkwt Au ku ykk{f
Mkto{kt, k yuf heku uEyu kku kkukkLke [ukLkkLke yku, yktkrhf kLke
ku - yk kwt yk{ s Lkke? kku ewt kzu Au wrLkkhLkk fkuknLke [uke
ythLkk e{k, ktk yksLke hkn ukk, kuLku Mkktkk, Mk{skk. Mkkku yu k
uwt kzu Au fu ythke ykuku yk yks kkukkLkku {kirf Au fu kAe qkfku
euwt, khtkhkyu Mk{uwt, MktMfkhkuyu fuuwt WAeLkwt fwtf Au? uwt kzu Au fu
{khwt koLk {khk{kt fkuE nfkhk{f krhkoLk ku fu fu{? {khk rfkuke {khk
yktkkkok r{kt fk kzu fu fu{? xqtf{kt, yuf xu kkze uEu, kkukkLke
ythLkk Mk yLku kkukkLkk r[kh-koLk-rfkuLke [u Mkw{u hkkLke.
yk k]rk {kxu yufktk yLku {kiLk uEyu, yufkkkk, kLk yLku ktrk
uEyu. MktkoLkku Mkk{Lkku fhkLke kkfkk uEyu. {uLMk Mk[o Vkuh ne{MkuV{kt
3

hkuku {u yu fkwt Au ku{ kwgkk kkukkLke kLku Vhe Vhe kuk uhu Au yLku yk ku
{kMkLku kkukkLkk fuL khV E Au.
yksLke ykke SLkie ykkLku ykkk fuLke qh U[e Au.
yuLke kfz{ktke AqxeLku yktkrhf ktrkLke ku khV eyu Aeyu khu yLku
rk kwMkf{kt kku{Mk {uxoLku fnuwt ku k yku Au : u ykkk{kt ykke
k Mkkku yufktk{kt {kiLk Mktk MkkkLke kkfkk Lkn nku kku ykku kkukkLke
kLkku Mkk{Lkku fe fhe Lkn feyu.
kkukkLkk Mkk{Lkku fhku yuxu wt? ykku fuwt Seyu Aeyu, kLkk {kxu
Seyu Aeyu ku su{ su{ kk sEyu Aeyu ku{ kkukkLke kLku {wku{w kkk
sEyu Aeyu. Mk{ksu, MktMf]rkyu [zkuk ykhku qh kkk Au yLku kkukkLku
ykukLke Yykk kk Au. MLke {wkfkkLke yke kku rMkh [kke
{kLke [u k u kueyu kku sYh {e Au.
yke wrLkk yksu ykoLke ku{kt Au. kirkf krkykuke kkk
kAe khu SLkLke kokk ukk {ktzu Au khu ykkk kekkLkku [nuhku
ykkLku s zhke u Au.
uLk kkuuu yLkfLzeLk {kt fkwt Au, SLk kkMku k{khe e ykukk
Au? - yk & kkukkLke kLku sYh kqAku. suBMk nkoh kkh ykpV kMkoLk
r{Lk{kt fkuh kuLk - {qqk tLkkLke kk fhu Au. kkukkLkwt {q, kkukkLkwt M
wt Au ku Mk{kkt MxeLk fkuu MkuLk nurkxTMk ykpV nkEe EVux kek{kt
fnu Au fu {ks kt kqhwt kk, r[kh kt kqhk kk ktke su Y kk Au ku k{khwt
M Au. ykLkk s {kxu nwt {qqk SLkMk yuku kkhwt Awt. {qqk
SLkMk yuxu kkkLkkt yukt kku suLkkke ykkwt ykkkkwt - M kLku Au.
yk MLku wt qk {nLkwt Au fu{ fu huf yMk kkukkkukkLke heku ykkwtyLkkuwt Au. yufLkk SLkLkwt Mk keLkk SLkLkwt Mk Lk k nku. kkukkLkwt Mk
khu kkukkLku {e Au khu s kuk kk Au yu yktkrhf k su SLkLkk
tkkkkuLke [u k ykkk {qLku nk Lkke uke.
yk Mk krhkoLke Au. kyu kyu kku swwt Au s, k yuf
k{kt k k]rkLke swe swe yMkkyu yu swk swk Yk{kt uk u Au. yk
Mk Mkkku uzkuk hnuk {kxu yk{rLktk, Mkkk, kkukkLke yrk{kkyku
Mktkwrk { yLku MksoLkk{fkk uEyu. yk{k]rk rfkMkLke yuf yMkk Au,
fkuE ykfkhk WkkLk Lkke. kuke s SLkLkk huf ktf kh yk MkLku LkuMkhke
4

Mk{swt kzu Au, yuxwt s Lkn ku{kt uEkk W{uhk k fhk kzu Au, su SLkLke ku
yMkkLku {kxu Wkwk nku.
k.k. {khe {kLkk {]w kAe {U {khk{kt yuf kw fukLke fkur fhe
nke: Zkk. kuLkwt {]w kk kAe nwt kuLkk ru qk r[khke, khu {Lku k
ykku fu kuLkk MkLkwt {qqk Mk nkwt Zkk. Zkkyu s kuLku SLkLke huf
fMkkuxe{ktke nu{u{ kkh Wkkhe nke. kuLku k{u kuxwt fk{ nku, hkku ku kkkeLku s
ku Mkqke. {k khefu y{khk {kxu ykkf kherhf-{kLkrMkf { fhe fke. yfM{kk
kAe khu {khk hehLke Mkkku {khku yk{rkMk k [fLkk[qh kE kku nkku
khu {Lku Qe fhLkkh ku s nke.
{khk rkkkLkwt k nkwt ku{Lkku MkrnwkkLkku kw. ke kwku k ku{Lkk{kt
nkk, k ku{Lkk SLkLku kh fhLkkh krhk nkwt ku{Lke Mkrnwkk. keLku
kkukkLke ske SkLke {kufk kuyku MknukEke ykke fkk. fnukk, hufLku
q fhkLkku nf Au. {Lku k ku{u yu nf ykkuku yLku yuku rkMk k fu nwt
ftE k fhe, nkhe fu Ske, kuyku {Lku kuku s u{ fhu.
ehu ehu {U k yk ktLku kwku fuk - Zkk yLku Mkrnwkk. yLku nwt
kqxk{ktke k[e kE. xfe kE. suLkkke nwt keyku u Wkh kLke, {kuku
[u k [knkk ee.
kkukkLke ythLke yk kkkLku zuk nu{kfoMfuz kUkuMx sLkeo fnu Au.
yk kkk{kt yuf yuku {wfk{ y~ yku Au khu kkk r, yL kyku
yLku kkukkLke k - yk kkLku {kxu ku krhu ykkLku {e Au. u yk
Lk kE fu kku ykkwt yMk keLkk kuheMkt[kh kh khfke yuf fXkqke suwt
kLke hnu Au.
{khe kkukkLke nkkk yLku kkLkk{ktke kMkkh kkkt {U yu k kuwt fu
yuf {kk yktkrhf k s yue Au su Mkns, fk{e ykLktLku MkSo fu Au yLku
yk khu kk Au khu kkukkLkku kkukkLke Mkkku Mktk h[k Au.
u yk Mktk Lk Mkk kku Mk{swt fu hMkku kuxku kfzkku Au ykk kku yu
yuf kuxk ktf kh e kku Au. u yu{ kk kku kAe kkukkLke ythLke yk
{wMkkVhe ykLktLku Lkn, kezkLku sL{ ykku Au. {tr kAe nkk{kt ykke Lkke.
ythLkwt Mk swwt Lku SLkLke krk swe-Lke Mkrk Mkkk kk, rk yLku
kkeykuLke yMkhkk sL{ku Au yu fwt s {uk rLkk kMk kE Au
EhLkk y{q hkLk sue yk ske.
5

yk{ Akkt {kuxkkkLkk kufku kuxku hMkku kfze kuMku Au fkh Mk{ks
Mkkk yu s eu Au fu kirkf kr yLku ykLkt nt{uk Mk{{k{kt u Au.
ykku kkuku, ykke kkMku su Au ku fhkkt swkt Aeyu, {kuxkt Aeyu ykxwt Mk{ kku ythLkku Mktko ykuAku kk, u Lk Mk{ kku Mk{ksLkk W[
MkkLk yLku rkw LkLke [u k yth yuf kekwt, yuf qLkk Mko.
nwt yuf yue LkMkoLku wt Awt su ytk Mkkhwt Lkk{ hkke yLku fkku LkMko
Au. yuf qk {kuxe nkuMkx{kt Mkkuo[ nkuku hku Au - Akkt ku w Lkke. fkh
fu kuu LkMkk ewt nkwt eoykuLku hknk ykkk, ku{Lku Mkk fhk, ku{Lkwt r
Skk. yLku nu r{xkku, nexe fk{ku yLku ket hkufkku [u kuLku yu {kufku kku
{kku s Lkke. [k kkkh yLku rkrck nkukLke f{k kuu ythLke ktrk yLku
ykLkt zu [qfe Au.
khu ykku wt Aeyu yLku ykke kkMku wt Au yu khu Mk Mk{skkt
ykze khu SLk{kt yuf w xLko yke Au. yk LkMkoLkk SLk{kt k ku
s kwt. yuf rMk kuu hkSLkk{wt ykke ewt yLku yuf kLkke LkMkknku{{kt uzkE
kE. eoykuLkku Mkeku Mktkfo kuLku kkukkLkk MkLke, kkukkLkk MkLke LkSf E
kku.
yuxu {khk {kxu wt {nLkwt Au? ku kkukkLku kqAku, ku, ku {wsk
SLkLku ykfkh ykkku. kAe hMkk{kt su k rLkku yku kuLku knkU[e ku.

u kkukkLke ythke Mktkkuk Lk {u, kku kesu kt kuLku kukLkku yko

Lkke.
- k hkuuV Vkuz rhVufLMk

yufeMk{e MkeLkk yrkkkuke k[ku

ekh rMkku Mkwe yMktkkuk yLku nkkk keAku Akuzkk Lkke. kw tw
s kzkwt Au nukwrneLk, ykoneLk rMkkuLke yk nkh{kkke yuk kku kkMke
sk Au fu yke ske k {kxu Se uEyu yuwt kqAkLke u k k[ke
Lkke.
k yke s yMkk{kt ekh kkukkLku k-Mk{skLkku yuf {kufku
{e Au, fkh fu yue kku{kt ykku kkukkLku kkkLkk yuk &ku kqAk
{ktzeyu Aeyu suk Mkkkh Mkwe rMkku{kt kqAkLkwt xkkk nkuEyu Aeyu. fkhe
kMkrfkkykuLke yk yuf Qse kksw Au - yu ykkLku r[khkk fhu Au, ykke
rLku ku krhu ykku Au, fk{Lke yLku Lkfk{e [eu [uLkku u eu Au.
yk{ Akkt k kufku yuk Au su kkukkLke yth QkhkLkwt xku Au. zhu Au
fu fku u wt Lkwt wt Lkefe kzu. yufeMk{e Mke kkukkLke kLku xkkLkkt nhku
knkLkkt kqhkt kkzu Au. {wMkkVheLke txke k[k {kMk h{kt s kwhkuku hnu yLku
kAe yk ukuLke qkMkqhkeke tr[k hne ku{ kkukkLke kLkku Mkk{Lkku
fhkLke tx hkkLkk {kun{kt ykku ykke s ythLkk ykLktkufLku ukLkwt
[qfe sEyu Aeyu. kAe kkAtw ykLktneLk skeke sfzkuk hnukLkwt Vkkwt Lkke
kuke kueyu Aeyu yuk Mkh Wkk su SLkLke ykoneLkkkLku k qke u yLku
kkukkLke k{kt zk QkhkLke kfeV{ktke k k[ke u. yufeMk{e Mke
kkMku ykk WkkkuLkku kkuxku Lkke.
ykLku s nwt yufeMk{e MkeLkk yrkk fnw Awt. u Mkk Lk nkuEyu
kku yk yrkkkuLkku rfkh kLkkk kh kkke Lkke. yko khLke ]rkykuLkkt
7

{{kt yufkh VMkkEyu kAe yu {ku rMkhkkt Au, khu zk kkkt

Au yLku ktrk {kxuLkk VktVkt ykku kuxe skyu E Au. kuxe skyu
yuxu Mk{ksu ykkk {kxu kikh fhe hkuk yuk {LkkuhtsLkku, suLkkke ythLke
ke kfeVku qtMkkLke ykke ko fkur Y kk Au. ykke ythLkk yk
kezkkqo kMkLkku Mkk{Lkku fhkLkk ku ykku yu Ytk{{ktke k[k yufke
ke Wkkku kh tkkeyu Aeyu. u yuf s Mkk[tw MkkLk {e kku kwt
Mkhwt kE - Lke ykk ykkLku XheLku kuMkk uke Lkke.
ykLkt yLku kezk yuf s rMkkLke ku kkswyku suk Au. yuxe Mkke kk
MefkhkLku ku ykku kueyu Aeyu huf Mk{MkLkku Wfu. kwt, rMkkkhux,
hkk, Lkee kyku fu kAe xurrLk, fkuBwxh. kezkLkk {q khV skLkk
ku ykku yk kk Wkkkuke kkukkLku kunku fhe Lkkeyu Aeyu, Mk{ks k yk
WkkkuLkwt Mk{koLk fhu Au kuke ykke kkuzw]rk kkukk Au. yk kwt Mk{k
kAe khu nwt {khk rkkeoykuLku fnwt Awt fu k{Lku kke Aqxk uhu kue Mk{Mkyku
fE Au? - kku ku{Lku yue yuf k Mk{Mk {ke Lkke.
kAe nwt ku{Lku kestw rMx kLkkk ykkwt Awt - yue [euLkwt rMx, su
fzk kMkke Aqxfkhku ykku. , k[Lk, fMkhk sue rLkkuok [eske ELku
Lkee kyku yLku yk{nk MkweLkk k WkkkuLke Mkqr[ kuyku {Lku ykku Au.
nwt kqAwt Awt, yk kk s Wkkku ftE hkk Lkke. kku yk{ktke Mkkhk fk Lku
hkk fk ku fue heku Lke fhku? kuyku yxkE Au.
khk yuwt {kLku Au fu kMkrfkk rMku rMku w Lku w fkhe
kLkke Au. yuxu kuLku {kxuLkk Wkkku k Lkk Lkk kuk kzu Au. kMkrfkk
w fkhe kLke Au ku kku nwt k {kLkwt Awt. yu yue nkue uEyu fu Lkn ku Mkk
Lkke. Mkk yu Au fu yuLkku Mkk{Lkku fhku ku Au fu kAe fkuE Mk{ks{kL, MkoMef]k
kuLk zu kuLku Zktfe ue Xef Au?
su{ kirkf krk ke , ku{ yth-kzkyku, qLku Mkokk
Au. kuLkk Wkkku kukLkwt LkqLk k kwt Au. Lkee kyku fu hkk Lkfkhe
fkk ykku xurrLk, zke SLkie yLku yrkMkkkke k[e k Lkke.
ykkk ykt-fkLk, xurrLkLkk kzk khLkkt r[kku yLku ykuke hkE
Au. ykkk fkfku yLku rMkku zk yLku yrkMkkkke uhkkk Au yLku
yktkrhf Mkk{o fuLkkhe kk qkE Au.
8

{kMkLkku Mk yuku Au fu ku su swyu yLku Mkktu kuLkkke krk

kk. xurrLkLkk kkkku, ~ku, yku ykkk SLkLkku {kuxkukk khu hkufe
u Au ku Mk{kwt k Lkke. w Lku w hMk yLku Wkusf ykkkLke nkuz{kt
ktwhMk yrk{, {kLkkk, ykLkt, u{ sukt kkuLku MkkLku MkkkLke MkkX{khe,
rkh, kku[, kwLkkkuhe hks fhk {ktzu Au. u yuf k hkufkE kLku kqAe
feyu fu yk kkt{ktke {Lku {khe kLku kuk{kt {Yk kk kuwt wt Au? kku
keS s ku xe.e.Lke M[ ykpV kE .
k yu{ yu M[ ykpV kke Lkke. fkh yuLkwt MkLk kE kwt nku Au.
suku Aqxfkhku yLku hknk hkk fu Lkee kyku ykku Au kuku s Aqxfkhku yLku
hknk xurrLk k ykku Au ku Mefkhwt {w~fu kE Au. ykLku ys{ke uwt
nku kku Vk yuf rMk {kxu xurrLk kt hkku. kkukkLkwt wt fhwt ku s Lkn Mkqu.
MkLkLkkt {q fuxkt zkt Au ku uku.
ykwt s keswt k Au zk. ykxe zk k {kxu, uLku fkhu ku Mk{sk
kqhkwt k yxfkkwt Lkke. ....k{kwt fwtf ke Mkkku nU[eLku {kkLkku fkuE {kufku
Lkke. zk SLkLkku s Lkn, MkLkku k rnMMkku kLke kE Au.
kkke SLkie Mkkku kk {uk zk sYhe Au. zkLkku yuf
ykLkt k Au. fkuBwxh, uhkuMk {eLk, rLxh, yk kktyu {krnkeLkk yk wk{kt
ktrk fhe Au yuLke Lkk Lkn k r[kh, MktuLkk, {kLkMktktku zkLke yk ykte{kt
ktf kukE kkt Au. kkukkLke k MkkkuLke kuMke kqxe Au. MLkk zk{kt
skLkwt kLkkwt Lkke.
ykwt s MkkkLkwt Au. {khu knw fk{ Au. rkfw Mk{ Lkke. fkh
kwt s fhe uwt Au. fkuE ]rkLku Lkk kkzkLke EAk Lkke. ske kh kh
kku s Au. kkLkkt hkufkku, {wkfkkku, ]rkyku [u kkukkLke kLku
{kLkku Mk{ k[kku Lkke. yuf s yXkrzk {kxu Mkkk kkuze ykuAe hkkLkku
Lk fhe uk suku Au. kkfkuLkku WAuh, ku{Lkwt rk, hLke MkVkE,
[esMkwykuLke hee, fkzkt kukt, Lkkufhe kh swt, r{kkuLkk sL{rMk k
hkk, hktwt, Mk{khtku{kt swt, nkhku Mkk[k, fkhrfeo kLkke - Mkk[u
s yu qkE Au fu ykku ykhu kLkk {kxu Seyu Aeyu. kAe kku yu &
xkkLke xu kze Au. yu xu {kVf k yke Au.
k kekwt ehu ehu {kkwt Q[fkwt Au. kuLkk khV ykt ykzk fkLk
fhkLke fkur{kt ykku hee fheyu Aeyu, h kkheyu Aeyu, nhk9

VhkLkk fko{ku kkuXeyu Aeyu. u{Lke Qk kko Au kku k{k uhu keS
]rkyku Qe fheyu Aeyu. MkkkLkk yt[k{kt kezkLku AqkkkLke fkur{kt
kkuku s Qe fhue {kt kkuku VMkkkk sEyu Aeyu. rMk kqhku kk Au k
fko{ku kqhk kkk Lkke. Auxu ke rMku fhkLkkt fk{kuLke Mkqr[ kLkke ykku
MkqE sEyu Aeyu. Mkkk khu MkLk kLke Au ku Mk{kw Lkke.
u fkhuf fkuE rLkhktkLke kku {e yLku ku kkuLkwt yLku kkukkLke
kLkwt wt fhwt ku Mk{ Lkn kku Mk{S uwt fu MkkkLkwt MkLk wt Au.
yk{k]rkLke Wkukk fhkLke xu kze [qfe Au.
fE [es yue Au su ykkLku kkukkLke khV skk hkufu Au kuLkk u k]k
kk {kkke yuf kLkku Mkt[kh kk Au.
yufeMk{e MkeLkk yk kkt kuLkku kuLz yuEzLkwt fk{ fhu Au. s{Lku
Zktfu Au, kqhku Rks fhkkt Lkke. kqhku Rks khu s kk Au khu kkukkLke k{kt
zk Wkheyu. su kuLk ykkLku yuLkk rLktk{kt hkkwt nkwt, kuLku ykkk
rLktk{kt hkeyu. kkuzw ]rkLku kkukkkt MkkLkkuLku ku hkuse ]rkykuLku
Lk ykkeyu yLku Mkkku SLkLkk {qqk MkLkwt MktoLk fheyu. yk kuLkkuLku
kkh fko kAeLkku u yktkrhf kLkk r{kt uu Au. u kh yxfkLkwt
Lkke, Lkn kku {kykuLkwt yuf keswt r uhe uk {kxu kikh s Qwt nku Au.

10

Mk{S uu fu {kMkLkwt yMk {kork Au. kuLku {ke Mktkkk

k Mker{k Au. Mktkkk krhMkrk{ktke AqxkLke Lkke, krhMkrkLkku Mkk{Lkku
fhkLke hek kMkt fhkLke Au.
- rfxh uLf {uLMk Mk[o Vkuh {eLkk

Mkok{kLk nkukLkku { Akuzku

ykwrLkf kukuku yLku MkkzkuLku krhk{u {Lkw yuwt {kLkkku kE
kku Au fu kwt s kuLkk nkk{kt Au. kuke ykLkt khu nkk{ktke Axfe Au,
krhMkrk fkkq knkh ske hnu Au, keLke kku Xef, kkukkLke k ske kkukkLke
heku Lkke Se fkke khu kuLkkke yu Shkkwt Lkke.
nfefk kku yu Au fu Mk{Mk rLkkLke ske nkuE fu Lkn, ku{ rkfw
ykLkt rLkkLke ske k nkuE fu Lkn. yk ktLkuLkwt r{ yuxu s ske-yk
Mk suxwt se Mefkhe Eyu, ykke Mkkkk kuxe ke su. ykLktLke
kkA Mk{Mk Qe s nku Au yLku Mk{Mkyku{ktke kMkkh kk rLkk fe ykLkt
{kku Lkke.
MktukkuLkk nkkLkwt h{fzwt nkukLke kke ykkLku khku Au. yuxu
kAe Ve kwz kwMkfkuLkk hu sEyu Aeyu, fkuE kwhwLke AkAkk kueyu
Aeyu. {tkku-&kufkuLkwt hx fheyu Aeyu. {trhku-kekkuoLke {wkfkk Eyu Aeyu
yLku rLkrk ykkk rLktk{kt nkukLkku { Mkueyu Aeyu.
rLkrk ykkk rLktk{kt sYh nkuE fu, k ku yk heku Lkn. kuLku
{kxu skeLkkt MkkuLku kukt kzu, yktkrhf kLku Z{q kLkke kzu.
kAe k{u kuk Mktukku Mkk{u Qk hnukLke kkfkk ykk{uu yku.
yuf keu { Mktkkk ytkuLkku k Au. ykkLku yu k nku Au fu
ykku Mktkqo Mktk Lkke k Mktkqo Mktk nkukLkku kku ykku [kuMk fheyu
Aeyu, k Mk{ eu Au fu ykkk kh rLkrkLkku ku{s kkukkLkkt fkkuoLkku k
11

sYh kzu Au. yukt krhkku Au su ykkk fkkq knkh nku Au. kkukkLkkt {k-kkk
fku yLku fukt Au, kkukkLkwt kkkLkwt kkoh, {]w, ke{khe, ], fwhke
ykVkku yLku keykuLkkt fkkuo - yk kk ru kkuze [[ko-r[khk fheyu kku
Mk{ Au fu kkukkLke k rMkk ku s fkuE [es ykkk rLktk{kt nku Au.
Mkok{kLk nkukLkk {{ktke knkh yke kkukkLkku kkuuku fku ukLkku Au,
yLku yu Mk{S ukLkwt Au fu kkukkLkkke wt kE fu ku{ Au. kAe ku fhk{kt k
kke ukke krhk{Lke kr k ku.
SLk{kt k yfM{kkku kLku Au. ku{ktLkk {kuxkkkLkk ykkk rLktk{kt
Lkke nkukk.
{khwt SLk ykLkwt uc Wknh Au. {khe yk fkkMk nkk ftE {U
kuk fhe Lkke. kuxk hMku, kuxe fkh{kt, kuxk Mk{u {khwt nkuwt - yk yuf yuku
Mktkuk nkku, su {khk nkkLke kkkk Lk nke. {U yfM{kk kk kuwt Lknkukwt RAwt
fu kAe nwt yuLku s kf nke ku{ k Lknkukwt - Akkt ku kLwt, Lku yuf Mkk{kL 19
koLke Akufhe fkLkku kuk kLke kE. {U k MkkLkwt uwt nkwt. Mkwe kBkLkwt,
u{k krhkhLkwt, k 1955Lke yu Mkktsu {khe fhkuzhsqLkk ku fxfk kE kk
yLku kwt kkE kwt.
yuf {rnLkku kunku yMkk{kt hkk kAe nwt kLk{kt yke. Mk{S fu nu
ske knuk sue fe Lkn kLku. {khkke khkkh nLk[Lk kkwt Lknkukwt, Mkwyku
ukke Lknkuke, suxekh fkzk kwt, {khu zkkMko yLku kMxfLkk yktk:ku
knuhk kzkkt, h ku-k rMku kux MkkV fhk {kxu ku yurLk{k ukk nwt ee
kE nke. kkkhe eLke Lk kk ku {kxu [kh-kkt[ xwkku kkhke kuLkk kh nwt
Mkqke. {khk SLkLkk su ku MLk nkk - nku{ EfkuLkkur{Mk ewt yLku Mkwe
krhkh kLkkku - yu kuke tr[k hnukLke kezk Mkk{u yk kherhf kfeVku e
LkkLke nke.
yk{ s A ko ekt. SLkLkku Lkfku kkku nkku. {U {khku rk nu
ytkuS MkkrnLkku hkku. {Lku wt kt[wt kku k{kwt s nkwt. yuxu {khku k{
u{ nku{ EfkuLkkur{Mk kh nkuk Akkt ytkuS Mkkrn {khk {Lku MefkwO. k
yuLkk fhkk khu {kuxwt MLk yuf Mkkhe kLke, yuf Mkkhe {k kLkeLku SkLkwt nkwt.
nku{ EfkuLkkur{Mk k {Lku yuxu s khu k{kwt.
uh, ytkuS Mkkrn ek kAe k {khwt u kku rk ykkkLkwt s
nkwt. k yu ykT nkwt, fkh fu rfktk kufkuLku rkf khefu uk{kt Lknkukk
12

ykkk. ELzkLkk wrLkMkxeLkku yu fkku nkku. Akkt {khkt {kkk-rkkkyu {Lku

kuMkknLk ykwt. {U k yu frXLk {kko s kMkt fkuo yLku e snu{kLkk ytku {Lku
rrkfk kkLkwt kMkLMk {wt. kLkwt yLku kkLkwt Mkkku fhkk fhkk nwt
keyu[.ze. Mkwe kku knkU[e, k {Lku Mkk Lkkufhe ykkk fkuE kikh Lk nkwt.
huf ikrf MktMkkLkk hk {khk {kxu kt hkk. {U xxkkLkwt [kw hkwt.
ytku kkuo kAe yu qk yLku {khe fkhrfeoLku {LkkMkt ktf {ku.
hBkLk {khk Mkkkeyku Lk fhe krhkh kLkke [qk nkk. {khe Mkkku
rstkeyu fhuku yLk {Lku [uLkke kuMkk ukku Lknkukku. {Lku krk uEkku nkku,
krhkh uEkku nkku. k ku fhkkt k ruk {Lku Mefkh uEkku nkku. fkuELke
ske{kt {khk {kxu tLkk Lkke kkLke, fkuE kwhwk {Lku u{ Lkke fhkLkku, {Lku
Lkke RAkLkku - eMk{k kuo k nwt tr[k nke, yksu MkkX{k kuo k nwt tr[k
Awt - SLkLke Mkkike {kuxe krke tr[k.
{khe wrLkkLkkt {qrkt Qze kkt, yu{kt {khku ku ktf nkku - yuxku s
Lku fu nwt kuxk Mk{u, kuxe fkh{kt, kuxk hMkk kh nke?
kku ykwt Au SLk. ykkk nkk{kt fwt Lkke. ykku MkkkLk yLku
k]k hnuwt uEyu, k MkkkLk yLku k]k hnuk Akkt wt kwt yuwt Au su
ykkk rLktk{kt nkukwt Lkke. ykku [hkeLkk khke, MkLkkuke, ykqhke ke
ykkk hehLku k[ke feyu Aeyu. k ku Akkt ke{khe, ] yLku {]w
yku s Au. ykku {o Aeyu, {kork Aeyu.
fkLkk fhku yuk {kMkLke su yufku hnukku nku, Mkk Mk{khtku{kt skku
nku. {Lk kk khu {wMkkVhe fhkku nku Lku kAe kuLku nkxo yuxuf yku fu kAe
fkLkku nw{ku kk, kuLku zkpfxhkuLkk, nkuMkxkuLkk rLk{kuLkk yLku kkukkLkk hehLke
{kokykuLkk fue kLke swt kzu - ykwt hkus kLk s fhu Au - yu {kMkLkku rMk
kAe yuLke kkukkLke heku Lkke Qkkku, yuLku kwt nku ku k Lkn, swt nku kt
sk Lkn, kAe kuLku yufku hnuk uk{kt Lk yku, kuLkwt yufktk rrkk kk,
kuLku Mkqk-kuMkk{kt fkuELkku ykkh uku kzu, yk{ fhku, yk{ Lk fhkuLke MkknkuLkk
ku hMku. ke{khe ykkk nkkLke kk Lkke.
fwhke ykVkku k ykkLku kqAeLku Lkke ykke. {Lku khkkh k Au
khu kkkuzwt kkxwt nkwt - ykkk rMku {khk {kkk-rkkk hnukk nkk ku
hk{kt yLku ke rMku nwt yLku {khe r{k hnukk nkk ku hk{kt. knw {w~fueke
y{u ktLku yu e k nkk fu y{khk {kkk-rkkk Mkk{k Au. ykk, h,
13

nuh, hMkkyku kw k{ kE kwt Akkt kuyku Skk Au ku kkke ktrk {ue nwt
hkusLke su{ Mkkhu ALkwt yuk{o {qfe MkqE kE. Mkkhu [kh ku y[kLkf {khe
Qze. {U fkuVe kLkkeLku kee kt kku Mkq[f MkkhLk nue MkkhLkk ykAk
ytkhkLku [ehke kkS QXe yLku ku kAe kkuze s kku{kt fkLk knuhk kE kue
kLkLke ksoLkk MktkE. ykwt h nk {ktzwt, Mkwyku kzk yLku Vqxk {ktze.
ne[uhLku kuf kke nwt Mk kuMke hne. hMkk{kt ykke huf [euLku ukLk{ukLk fhkwt kkkuzwt kkuze kku{kt kMkkh kE kwt. {U {kukLku Lksh Mkk{u Quwt
uE ewt nkwt.
kLkLke ksoLkk qh [ke kE kAe su{ ku{ nwt kkhe kkMku knkU[e. kkhe
kqxe kE nke yLku ku{ktke su ~ Qkkk MkqhsLkk fk{kt {Lku ukwt ku{ktke nwt
ykkk kk{e kE. kt Mkwe Lksh knkU[ke nke, kth ]kku {q Mkrnk QzeLku
fkh kh, hku kh, hMkk kh kzkt nkkt. {w~fueke nwt VkuLk Mkwe knkU[e. LkMkekuku
VkuLk [kw nkku. {U {khe r{kLku VkuLk fkuo. kuLkwt h k[e kwt nkwt. ku khk s {khe
kkMku ykk Lkefe kze. hBkLk kkzkueyku yuf kAe yuf {khe kh kqAe
kk. ku{Lkkt hku k kkt Lknkukkt ku{ Akkt ku{u {khe [kk fhe. ku{Lkku u{
{Lku nke kku. {khe r{k swk swk hMku {khk h Mkwe knkU[k {kk{ fhke
nke. k kk hMkk kqxuk kktk yLku Qze kzuk ]kkuke Akuk nkk. ytku
kuu kuLke fkh kzke {qfe yLku {khk h MkweLkwt kkfeLkwt ytkh kuzkkt kuzkkt fkwt.
k[k xwfzeLke k knukt ku knkU[e kE. yufkeLkk kknwkk{kt kuVk{ hzkkt
y{u u{Lke kLku yLkwe hkkt.
k[kxwfze yke yLku y{Lku kktLku h Akuze y{khu {kxu Qk fhkuk
fk{[kW hnuXk{kt sk fkwt. {khe ythke rhku yLku ykt QXkk nkk - nwt
fue heku h Akuzwt? nS kku nwt QXe Awt, kqhkt fkzkt knuko Lkke, {khkt zkkMko,
kMxf kuLx, hkhLke ex, {khkt MkkLkku suLkk zu yk h kMk heku kkuXkuwt
nkwt - yk kktLkwt wt? Lkk, nwt h Lkn Akuze fwt - k nwt yk{ktLkw fwt kkue Lk fe.
[qk[kk kuyku E kk kt yke kE.
{khk {kxu Mkk[u s {w~fu nkwt fkh {khwt h {khe ske nkwt, {khe
Mktkkk nkwt. ku kMk heku kLkkkuwt nkwt. suke fkkMk nkuk Akkt nwt {khwt
SLk [ke fke nke. hLke knkh nwt kLk ktkw nke - yk{ s kkt[ yXkrzk
kkt yLku nwt {khk hu kkAe yke. k[kxwfzeyu wt kwt kqokT fhe Lkkw nkwt
14

Akkt {q Mkrnk Wze skLke kkeyu {rnLkkyku Mkwe {khku keAku Lk Akuzku.
kkkuzkLkku yk nw{ku fkuELkk rLktk{kt nkku wt?
kkukkLku Mkok{kLk {kLkkLkwt Akuzwt nku kku ke {kMkku kh ytfw
s{kkLke, ku{Lku kkLke S Akuze ku. keLkk SLk kh ytkqXku Lk [ktkku,
{Lk wwt Lku S kt hkkkt eku - k{Lku fkuELku k{khk Zkt[k{kt ZkkLkku nf
Lkke. yue S k{khwt kkukkLkwt Mkw[uLk k ne u Au. u SLk{kt ykLkt yLku
hknk uEkkt nku kku ykke ykMkkkMkLkk kufku {kxu rLk{ku zkLkwt Akuze ku.
k{khkt kekkt VUfe ku. ku{Lke ske ku{Lku ku{Lke heku Sk ku.
fkuE khu k{khk RAuk Zkt[k{kt kt kuMkkwt kk kikh Lk kk khu
kuLke RAkLkku ykh fhe kuLkk swk {kLku Mefkhku yhku Au. hufLku kkukkLke
ske SkLkku nf Au. fkuE k {kxu k{khe ykukkyku {ku ykfkh u? yktkrhf
k ekLkwt Mkkike yhwt kkwt yk s Au. Mkk{e kLkkt uk, kkukkf,
xuku, k k{khe ykukk{kt kt Lk kuMkkkt nku kku k kuLku [kne fkLke
k. Akkt yk kkwt Mkh k Au u k{u k{khe k{kt {Mk hnku. k{Lku k{u
Aku kuk ke Mefkhe u kue k{khe su ykukk nku Au, ku s keLke k nkuE
fu - ku{Lku kuyku suk Au kuk Mefkhku.
hufLku SLk{kt u{ uEkku nku Au. u{ yuxu wt? u{ yuxu kqhku
Mefkh. suLke Mkkku fkuE kh rLkk ykku suk Aeyu kuk hne fkk nkuEyu ku
k yTwk nku Au, fkh fu kwk kkkt sEyu ku{, Lk-krhkh yLku yuf
skkkheyku{kt sfzkkk sEyu ku{ yk kqo MefkhLke kfku xke Au. ykku
kkukkLku ket kktLke ykukk yLku yrk {ku ZkkLkwt khu Y fhe Eyu
Aeyu ku ykku k k Lkke ykkku. Akkt yth kqo MefkhLke tLkk kku
hnu s Au. ykke kMktke, xuku yLku k swkt nku kku k ykku yuLkku
Mefkh ykkk {kkk-rkkk, SLkMkkke yLku MktkkLkku fhu yu RAeyu Aeyu.
yk Mefkh k{u ku{Lku ykkku, Mk{u fu keLkk SLkLku ykkk Zkt[k{kt
Zkwt yu Mkko Au. ykkLku yuku yrfkh Au s Lkn. u{ yk fe Lk fhu.
MktkkLkkuLke kkkk{kt yk {kufk ykke e {w~fu nku Au. khuf
{khk h{kt yk{ Lkn [kuLke {fe Yku kku khu kLku yk{ fhtw Lkke kukwt
Lkk ykzfkhk kk Yku kku khuf {khk {kxu kwt ykxwt k Lkn fhu?Lke u{k
{kkeYku {kkk-rkkk MktkkLkkuLku su Mktu ykku Au ku yk s nku Au : u kwt {khk
15

khVke kqhku u{ RAu kku kkhu nwt su RAwt ku fhwt uEu. yk Lkke u{, Lkke
ykLkt, Lkke nk, Lkke Mkkt.
{khk yuf rkkeoLke {k RAke nke fu efhku rkLkuMk fhu. k kuu
Mktkek fwO ku kAe efhkLkwt fkuE k kkwt fe kuLke {kLku kMkt Lk ykwt. efhkyu
kku Mktkek{kt MkhMk fkhrfeo kLkke, rkck yLku Lk ktLku {uk Akkt {k khVke
ku krnf]k s hkku. yksu ku [keMk koLkku kku Au. ko{kt yuf kh {k kkMku
hnuk Au khu {k kuLke kMktkeLke, kuLkk r{kkuLke, kuLkk kuLke, kuLkk hLke,
kuLkkt kLke-MktkkLkkuLke, kuLke yrhwr[Lke, kuLke ieLke-huf [esLke fzf xefk fhu
Au. kuLku yue Mkwyku keLku ykku Au su kuLku fe k{ke Lk nku. u ske{kt
kuuu fkuE [es Mkk[e fhe s Lkke, ku kuxku Au, hkk Au. {kLkwt Mk Au - nwt
fnwt ku{ fhu kku s kwt Mkkhku, Lkn kku Lkn. efhku kkuku suku Au kuku {k kuLku
Mefkhu, [knu kuLke hkn swyu Au. {k kuLku kkukkLkk kekk{kt kkuXkLke fkur fko
fhu Au. skeLkkt y{q kkuo ekkkt Au, ku{ktke fkuELkk {LkLku ykLkt Lkke,
ktrk Lkke.
keS yuf rkkeoLke fku{oe ykxo{kt fkhrfeo kLkkk {kkke nke.
kuLkk{kt yu rkk yLku hwr[ k nkkt, k kuLke {kyu fe kuLke yu RAkLku kuMkknLk
kku Lk ykwt, Qxwt ku RAkLke rhw{kt kk kuxwt fwO. efhe {kLke RAk rhw
sk {kkke Lknkuke, fkh fu ku A koLke nke khu kuLke {k rk kE nke yLku
ku kAe efheLku {kxu s Se nke. {Lku Mk{wt fu yk e efheLku kkukkLkk rLktk{kt
Lku kkukkLkk kh ykkrhk hkk {kku Au. zhu Au fu Mktk kk ukke efhe
kkukkLku Akuze su. Auxu efheyu kkukkLke RAkyku kzke {qfe yLku {kLkk fnukke
yuf rzkkxo{uLx Mxkuh{kt fkfoLke Lkkufhe ee. {kLku w fhk kuu kkukkLke
MktkkkLkwt krkLk kku ykwt, k kuLke kkukkLke weLkwt wt? {khk {kLkMkkLkk
kkuo{kt ku rLkr{k ykke. nwt uke fu {kLkwt rLktk fuwt szkuMkkf nkwt. efheLku
kesu kk{ ke {e, {k fnu, Lkke ue. kwt fuxe yufe kE ! efheyu
nk kh fkh hee. {kyu fkwt, ykLkk nk nwt he E. kkhu yuxwt xuLLk
ykuAwt. efheLku fkzkt fu kMko hekt nku kku {k fnu, kLku kt Mk{ Au? yu kku
nwt kkhk {kxu ftEf MkhMk E yke yLku skhu efheLku fkuE wkLk Mkkku {ike
kk, {k Zee kE . kwt Lkn nku kku yk h {Lku kk ku. efhe ehu ehu
rzuLk khV sk kke Au. su Lkkufhe fhu Au ku kuLke kkukkLke kMktkeLke Lkke. su
fkh [ku Au ku {kLkk Lkk{ kh Au. su fkzkt knuhu Au ku {kyu ykkukt Au, Lk
16

fhk {kku Au k yufe s Se hne Au. kuLku kku Au kuLkwt kkukkLkwt fkuE yMk
s Lkke. kuu eMk ke khu kh ykkkkLkk Lk fko Au.
suxekh ykku fkuELke Mktkkk AeLke ukLke fkur fheyu Aeyu,
kuxekh ykke kkukkLke Mktkkk k nk Au. kuLku kuLkwt kkukkkwt ek{kt
Mkr Mkkk ykkku. kuLke yktkrhf Mk{]r su{ eke su ku{ k{khe yktkrhf
k {skqk kLkke su. yLku su{ yu k {skqk kLkke su, ykku yu
Mk Mk{skkt sEwt fu hufLku kkukkLkwt M nku Au yu ku ek{kt yuLku MkkkMknfkh ykkku kuLkkke Mkwth yLku w fk{ keswt yufu Lkke. keLkk M kh
khkk {khkLke fkur fhe yu kkk Au.
k sLkhuLk kuk yuf e {kuxe Mk{Mk Au. {khk {kLkMkkLkk kku{
o kt
27ke {ktzeLku 70 MkweLke {hLkk swk swk rkkeoyku yku Au. ku{Lku khu nwt
ku{Lkk krhkh{kt sLkhuLk kukLke Mk{Mk ru k ykktw Awt khu u Awt fu
sLkhuLk kukLke Mk{Mk wkLkku fhkk MfkuLku w ksu Au. MktkkLkku kheLku
krhkh kLkke [qkt nku Au yLku yu{Lkkt {qku, xuku, SLkie - yk kwt
k[kwt MfkuLku qk {w~fu kku Au. yu{ktLkk kt Mktkkk{kt {kLku Au, kkukkLkkke
swk kkuLkku ykh fhk {kku Au, Akkt kk{u ku ytk {w~fu
kLke Au. hMkku yuf s Au : kkukkLkkt k yLku ie k Mkk[k, ku{Lkkt
k yLku ie k {Lkke Mefkhkt. yktkrhf k yk s Au - SLkLkku,
yuLke rrkkyku Mkrnk ykh.
yuf {nLke kk kkukkLke kkeykuLke skkkhe kkuku s ukLke Au.
{kMk khefu ykku u{ RAkk nkuEyu ku Mkkrf Au. ykku u{k nkuEyu,
u{ ykke fkkt nkuEyu, Akkt ykkLku ykku RAeyu ku k kkMkuke, ykku
RAeyu kuku u{ Lk k {u. kuu ku kMkrfkkLkku knkwhekqof Mefkh
fhku yLku kkukkLku Mktke uk ku hufu ewt uEyu. fkh fu fkuE kkMku skhMke
u{ fhke fkkku Lkke.
yuf {rnkLku 29 koLkk kBk kAe kuLkk krkyu yuf rMk fne ewt
fu nu kuLku Aqxk kwt Au. yLku Aqxkt kzkt. kuLkk k ko kAe ku eyu {khk kkuo{kt
ykkLkwt Y fwO, k nS ku Mefkhe fe s Lknkuke fu kuLkku krk kuLkku Lkke
hkku. u kkuku ftEf fhu, krkLku su{ k{u Au ku{ hnu kku Vhe kwt Mkhwt kE . ku
kkukkLku Mk{k fhke fu u nwt khu Mkkhe, w Mkwth, w ykfkof, w {nuLkkw
kE kku krk kkAku {u. krkLku k{u kue kLkk {kxu kuu kkukkLke SLkie{kt
17

Wxkxktk VuhVkhku fko k ftE wt Lkn. u{ fhke fkkku Lkke. ykk VktVk
{khk{kt ku kkukkLkwt kkukkkwt k kuE kuXe Au. kuu kkukkLkk SLkLku kkukkLkk
nkk{kt E yktkrhf Mk{]r khkLke fkur fhe uEyu.
u{ yLktk Mktk Au. yuf s yufwt kkuu yLku keswt r{w kELku kuMku
kku Mktk Mkke fk Lkn. ktLku kkLke Mkr yrk uEyu. ke kh
ykkwt rLktk Lk nku, k kkukkLkk kh nt{uk hnuwt uEyu. kkukkLku k kkukkLkwt
M {skqk fhk urhk fhk sYhe nku Au.
ykku uwt fu ke{khe, ], {]w, fwhke ykVkku, Mktktku, u{ yk kwt ykkk rLktk{kt Lkke nkukwt. k rLktk yu k fu ykLktLkku fkuE
{kktz Lkke. {kufk yLku Mefkh s k yLku ykLkt khV E Au.
su su heku kLkkwt kuLkku nfkhk{f Mefkh, {Yk kkLke kLkk,
keLkk kLkku yLku kMktkeLkku ykh, SLkLkkt swkt swkt kukku{kt hMk,
ykMkkkMkLkk rLku w Mkwth - w u{kqo kLkkkLke fkur - yk kwt k{khe
ykMkkkMk kke kLke yuf ykk Mksuo Au. yk ykk yktkrhf
k{ktke sL{u Au. yk ykkLku eu kufku k{khkke krk kk Au, yuf
Lkkswf kkeke ktk Au, w Mkkhwt SLk Sk urhk kk Au yLku yu yrk{ke
ytkh w Mk{], w Mke, w kke kLkkwt Au. kwt rLktk{kt
hkkLkku, ke LkkkLkku {kun k nku Au, k Z, nfkhk{f, u{k,
Mkr, rMkk, kw yLku rMkLke kLkkLkku ykLkt yu {kunke ku
[rzkkku nku Au. yk kwku yu s ykke k Au su SLkLkk kxk {eXk ktfku{kt
ykkLku Mkh yLku kkihkqo hku Au.

18

su kqhwt kE kwt Au, kuLkk ru kk fhe Lkfk{e Au.

su eke kwt Au, kuLkk kh kukLkwt ykhkuk Lk fhku.
- fL^wrMk

qkfkLku kuzkLkwt Akuzku

yufeMk{e MkeLkk yrkkku yu kwt s {khk nkk{kt Au kuk
r{kr{kLkLku kkh fhe kk kAe ykkk yk{kLku kue Lkkke yuf
{kLkrMkfkkLkk {wfk{ kh ykku ykeLku Qk hneyu Aeyu. ku Au qkfkLku
kuzkLke, ko{kLkLke huf ykVk {kxu qkfk kh kukkhkuk fhkLke
{kLkrMkfkk. ykLkk {kxu y{wf ytu ykke Mkk{krsf-ykkf Mkk k
skkkh Au, k k hkku fu ko{kLk Mk{MkykuLke skkkhe qkfk kh
ZkukLke xu ykkLku yuf zuz yuLz khV E Au. yk xu{ktke knkh
Lkefk {kxu ykku ykkk ko{kLkLke skkkhe kkuku s WXkkk kwt kzu, ku
{kxu wt fhwt uEyu?
yuf kku, qkfkLkwt k]kfh fhkkt ewt uEyu. {khe yuf rkkLkeLke
{h [keMkLke kk yke Au. ku LkkLke nke khu kuLkk rkkkLke s ke Mkkk{eLkku
kuk kLke nke. khke yks Mkwe kuLke ske{kt su k Mk{Mkyku yke, kuu
kuLkk fkh{kt kkukkLkwt rALk kkk s uwt. ku nt{ukt Vrhk yLku
yk{krLkke s uhkue hnu Au. kkk{kt kukue kezkLke {wku{w kkLku
ku kuu kuuLku kkukkLke Akke Mkkku [ktke hke Au. kkukkLkk kwMMkkLku fe Mkk
k Lkke fkuo. kuLkwt SLk qkfkLke yu kkLkk kh yxfe kwt Au.
kkAe ku fnu Au, {U {khk rkkkLku {kV fhe ek Au. fkuE k Mktkqo
nkuke Lkke. nfefku kuLku ko{kLk skeLke skkkhe qkfk kh ykuZkzkLke
ykk kE kE Au. kuu kuLkk rkkkLku yuf k {kxu k {kV fko Lkke. kuLku huf
Mk{MkLkwt Mk{kkLk qkfkLke kezk{kt kukLke xu kze kE Au. {kLkMkke
19

Mkkhkh kAe kuu fkwt, {Lku Mk{wt fu nwt qkfkLke kezk{ktke kMkkh kE s
Lknkuke kuke ko{kLkLkku Mkk{Lkku fhe fke Lknkuke. Mkkike knukt kku {U ku Mk{Lkk
yk{kLk yLku oLku khkkh k fko. ehu ehu nwt {khe k Mkk{u yu fnuke kE fu
nwt fuxe yMknk nke, fue k[khe, fue ]k {Lku kke nke. kAe {U yu kLkwt
yLku {khe {Lkkur[rfMkfLku yu fnukLkwt Y fwO. ehu ehu {khk {LkLkku kh nku
kkku [kku.
kuu {Lku fkwt, k{u k{khk rkkeoykuLku kke {ke {wk ru
sYh fnuu. {U kkLkktykuLkkt kkLkkt e fkZkt nkkt. ku{ktke fuxk kkt VkzeLku VUfe
k ekt k yk kkLkktykuyu {Lku {khk ykkuLku Mk{skk ewt.
ehu ehu ku Mk{S fu kkukkLkwt yu ]kMk kMk yuLke kkukkLke kMktke
Lknkuke. ku kuLkk rLktkLke knkh nkwt. kuu ee ewt fu kuLkk rkkkyu su fwO ku
fwO, kkukkLkku yu qkfk ku ke Lkn fu, k ko{kLkLke skkkhe WkkzkLke
kkfkk ku sYh fue fu.
nwt yue ku eykuLku ykuwt Awt, su{Lku ku kkfku Mkkku yufe Akuze kuLkku
krk [kku kku nku. ktLkuLke krhMkrk hkk nke. k yuf zkke ku{ktke
knkh yke fe, keSLku knkh Lkefkkt kkuo kkt. knue e yuf {{
{LkLke e nke. kuu qkfk{ktke Lkefe ko{kLk{kt SkLkwt kMkt fwO.
ktLku eykuLku yk{ke krhMkrk{kt fukE swt kzwt nkwt. ktLkuLku Mkh
kkrhkrhf ske uEke nke. ktLkuLku krk Akuze kku. k yuf khk ku{ktke
knkh Lkefe kE, keSLku kkuo Mkwe kezk MknLk fko kAe k yu{ktke Aqxk {kxu
{kLkrMkf Mkkhkh ue kze. fkh yuf Lku ko{kLk{kt Skk ykzkwt nkwt, keSLku
qkfkLkk k{ktke Aqxkkt ykzkwt Lknkukwt.
Mke{k yuk kkkh{kt WAhe nke kt Akufhe Mkku koLke kk yuxu
yuf hksfw{khLkwt MkkLkwt swyu. Mke{kyu k uwt nkwt k Mke{kyu keswt k yuf
MkkLkwt uwt nkw, fkhrfeoLkwt. ku {kxu kuLku ku Mktko fhku kzku . yksu AkeMk kuo
ku yuf {kuxk nuh{kt yufe Su Au. yLku kuLkku krhkh kLkLkk LkkLkk kk{{kt.
hyku{kt kuLku kLk k yku Au, k ku kt skLkwt xku Au, fnu Au, {Lku {khk
krhkh u u{ Au k khu nwt , khu {khu kt &kuLke kte khtkhk{ktke
kMkkh kwt kzu Au. hufLku wt nku Au fu nwt Lk khu fhe, {khu fkuE kwhwkr{k
Au fu Lkn, nwt k {kxu nuh{kt yufe hntw Awt, Mkux khu kE kuhu. {Lku kku Au
nwt fkuE krnf]k k Awt, fk[ Mkk[u s krnf]k Awt fu{ fu nwt ku{Lkk kuhku{kt
20

ktkuMkke Lkke. {khwt fwxwtk, {khkt Mkkkt, {khk kzkue kk RAu Au fu {khwt h nku,
kkfku nku, ku Lkke {kxu nwt khYk, Lkfk{e Awt. fkuELku yu Lkke ukkwt fu {khe
kkukkLke yuf nukwkqo, ykokqo ske Au, r{kkwo Au, f{ke Au, yk{rkMk
Au. {Lku {khwt fk{ k{u Au, Lku k{u kuk {kMkLku khe sk fhkkt {Lku {khe heku
yufe Sk{kt ykLkt yku Au. Mke{kLku kkukkLku wt uEyu Au ku kh Au. kuLkku
ykLkt yLku Mkkkofkk fkuE kwhwk kh ykkh Lkke hkkk. kkukkLke skeLke
skkkhe kuu ee Au.
kkukkLke skeLke skkkhe kkuku WXkkke yktkrhf k u Au.
{Lkkuk, io yLku rMkLkekk u Au.
y{wf Mktukku fkkq knkh nku Au, hkk nku Au, qkfkLkk y{wf
yLkwku qk {w~fu k nku Au yLku y{wf heku ykkwt k yu
yLkwku{ktke s zkwt nku Au. Akkt yu yLkwku qkfk Au. kuLku ko{kLk kh
AkE sk uk Lkn. qkfk SLkLkku yuf kk Au, k kuLku ko{kLk SLk{kt
fE heku kkuXku ku Mk{s {kke u Au.
u k{u kkuzk k kk nku, kku k{Lku Mk{u fu kMktkeLkwt Mkkt
ykkk kkt kkMku Au. su yk MkktLku Mk{su Au, kuku Au ku yktkrhf k
hku Au. hkukt {u yu fkwt Au fu, kMkrfkkLku yuf rkneLk yrLkkokk khefu
Lkn k kMktkekqof Mefkhe ykkk s nkk{kt Au.
ykke ykMkkkMk yuk kufku nku s Au suLku ykfhe Mk{MkykuLkku Mkk{Lkku
fhku kzu Au, yLku kuyku ku Mkk{oke fhu Au.
uMkuV {kxLk yuf yue s k Au.
uMkuVLkk {kkk-rkkk yuf Mkkhk SLkLke ku{kt kLk Akuze swk swk
uku{kt Vko. uMkuV ku koLkku nkku yLku kuLkk rkkk {]w kkBk. {k yuf kk{zk{kt
Vk{o nkWMk hke, kkuzwt rrkfkLkwt fk{ fhe {w~fueke ku MktkkLkkuLku WAuhk kke.
k uMkuV kth koLkku nkku yLku {kLkwt k {]w kwt. {]w ku {k yuf rnkuAwLku
ktLku MktkkLkkuLke skkkhe MkkUke kE nke. yu{Lke kkMku sELku {kxLku kqAwt, nu
nwt wt fhwt? ku{u yuf s k fkwt, kkhe {k yu kLku ewt Au fu wt Mkk[wt Au, wt
kuxwt. Mkk[wt fh, kuxwt Lk fh.
yk wkLku {kt kh fhe {kxLk nuh{kt ykku. {w~fueyku
[u ku, Mkkhku krk, Mkkhku rkkk, Mkkhku rkf, Mkkhku r{k, Mkkhku {kMk kLke
21

85 koLkwt Mkwe SLk Sku. {w~fueykuLke khtkhk huf ktfu kuLku {ke s
hne, k kuu kuLkwt kkukkLkwt SLk Mkk[e ewt.
uMkuV {kxLk ntMkLk {khk rkkk Au.
yksu ykke kkMku e Au fu ku{Lku {kxu yk fhwt Mkns nkwt, fkh fu
SLk kkuku s khu Mkh nkwt. yksu SLk qk Mktfw, qk Mktkokqo kLke kwt
Au. yu kk kuxe Lkke, k Mkk{u yksu e kkkkku{kt khu Mkhkk k Au.
ikkrLkf kukukuLkku ykkLku k {ku Au. ykkk SLkLkkt kuhku yufthu
MkwkO Au. fkuE yuf kuZe w Mkkhe fu w [ko yuwt fwt nkukwt Lkke. Mke{k yu
uMkuV {kxLk suk e-kwhwk huf kuZe{kt kuk kk s Au.
{kxu MktukkuLkk rfkh fe Lk kLkku. Mktukku kh w hkkk kkyku.
Z {Lkkukke k fe krhMkrk Mkk{u Lk{kwt Lk {qfu. Mk{ks Mkk{u, Mk{ksu
ze ykkue {kLkrMkfkk Mkk{u ze ukLke k huf{kt nkue s uEyu.
yuk kufku nku Au su Mk{MkykuLkwt kkuxwt {kkk kh WXke yuf kwhwke
ke kwhwLkk hksu Vhkk hnu. Mk{Mkyku WfukLke [ke ykkLkkhLku kukk
hnu, k kkukkLke k, kkukkLkwt {Lkkuk khkLke rk{kt fwt s Lk fhu. yuk
kufkuLkk SLk fe Mkwhkk Lkke. Mk{Mkyku fe Wfke Lkke yLku kuyku kkukkLke
ykLke skkkhe kkukkLkk qkfk kh, kkukkLke krhMkrk kh Zkue kkukkLke
k kkk hnu Au.
ykk, krhMkrk ykke kMktke kh ykkh Lkke hkke, k yu
krhMkrkLku fE heku ue ku kku kqoku ykkk kh ykkh hku Au. y{wf kufku
Mk{ks{kt ko{kLk yk[khMktrnkk {wsk ske [ku Au. ku{kt yuf Mkk{ke
Au, k Mkkku ykoneLkkk Au, yk{kk k Au. ku{Lkkt SLk {]k:k hnu Au.
ke koLkk kufku MktukkuLkku rfkh kku kk Au k ku{Lkk{kt r[khkLke k
nku Au, kkukkLkk r[kh ke Mefkhu kue RAk nku Au. kkukkLku su Mkk[wt kku Au
ku fhk {wt uEyu kuwt RAu Au. yuf kksw krhMkrkLku kkku kk Au, keS
kksw ythke rkun fhu Au. ykk kufku {hkk kku Lkke k ku{Lku ktrk k
{ke Lkke. ku{Lkk s{ nt{uk qkk hnu Au. ke koLkk kufku kMkrfkkykuLkku
rfkh kLkkLkku ELfkh fhu Au yLku kuLku {kxu Mktko fhu Au. kfeVku yLku kezk ku{Lkk
hMkk{kt fk{ yku Au k kuyku kuLku yktkrhf k khkLke Mkk{ke kLkke
u Au.
fkuEk Mktukku{kt Mkk[ku hMkku yk keu s Au.
22

krhMkrk kkke Lkke, ykku kkkLkwt Au. eeLkwt {kkwt ek

khV hkeLku nkkuze {khewt kku ee ek{kt Lkn . sYh ek kkLke
Lkke, eeLke rk kkLke Au. Why me? kqAkLku ku fnku, Try me.
yuk rMkku yku. khu k{Lku kk - nu Skkwt Lkke. fkuELke {Lke sYh
Au. k yu kkku kMkkh kE Au. tk yLku ehs, MkknMk yLku krh{ke wt
Lkke kkwt?
ekh qkfk ko{kLk fhkkt khu hkk nku Au kuk Mktukku{kt su
kux {e kzu Au, su fe hkkE Lk kE fu kuwt LkwfMkkLk MknLk fhwt kzu Au ku
Mefkuo s Aqxfku Au. su ewt Au kuLkk {kxu {kkwt kAkzkke, ykhLke ykLkwt
fkh {kkkrkkk, kE-knuLk fu SLkMkkkeyu fhuk yLkkuLke yth kukke
ykhu wt {u? nkuE fu fu k{Lku su ykkwt uEyu ku kuyku Lk ykke k nku,
k {]w, yufkk, kheke, ], ke{khe-yk kkt w:kuLke su{ yk k
ykkk nkk{kt Lkke.
ykkk nkk{kt Au ykkwt {Lkkuk, yktkrhf Mkk{o, Zkkkqof kkukkLku
{skqk, {{, ehskLk yLku kwhwkkkeo kLkkk{kt kkuk hnku. kwMMkkke kkk
kE kk kAe, yktMkwLkwt Auwt xekwt k nke ek kAe, ske{kt Wkkkk
kLkkhk Mktukku Mkk{u zeLku kkk kAe, rkh yLku fzkke kkfe kk kAe
ske{kt yuf yuku {wfk{ yku Au khu ykku fnukLkwt nku Au - kMk, knw
kwt. kh kAe kkukkLkk s yktkrhf Mkk{oLku Mkkku E yuf Lkk ktf kh kkwt
{qfkLkwt nku Au, ko{kLkLke, kkukkLke skeLke kqhe skkkhe ukLke nku Au
yLku {k yu Au fu yktkrhf Mkk{o yLku yk rfku ktLku yufkeLke Mkkku uzk
Au khu yTwk krhk{ yku Au fkh fu ykkkt krh{kku kkE kkt nku
Au.

23

{kMkLke Mkkike {kuxe Wk yu Au fu ku kkukkLkk rfkuLku keLku

kkukkLke skeLke rk kkLkwt Mkk{o hku Au.
- ykkxo ~kExTh ykWx ykpV {k kEV yuLz kkux

kkukkLkkt , ykk, rfkuLku fuku

ykke yktkrhf yLku kkk krhMkrkyku k{u kuxe kke kkke
nku kku k ykke rLkrkLku kLkkk{kt yuLkku yuxku {kuxku nkk Lkke suxku
ykke kkukkLke ykkku, MktMfkhku yLku kuLkku nku Au. suBMk yuLku yu yu
{uLk kfuk{kt fkwt Au ku{ {kMk yuwt {kLku Au fu kuLkk r[khku ku Aqkke fu Au. k
yu{ nkukwt Lkke. r[kh qk zkke MktMfkh{kt yLku MktMfkh qk zkke krhMkrk{kt
kk Au. suku r[kh kue kMkrfkk. kuke s r[khLke rk kkke
ykku ykke kMkrfkkLku kkuo ktf ykke feyu Aeyu. r[khLku ku
heku zkLke fkurke yktkrhf Mkk{o u Au.
{kuxukku ykku ykkk MktMfkhkuLkk kwk{ nkuEyu Aeyu. MktMfkh yu
r[khLke yk[kh{kt krhrk Au. yuxu su{ yu kwk{e ke ku{ r[khkuLke
Mkrkkkk ke Au. kkukkLkk r[khLkwt, Lkwt, koLkLkwt, Mkkk {qktfLk
fhkLke xu kkzk sue Au ku {kxu kkukkLku Lke[uLkk &ku kqAkk hnuk uEyu.
ykLkkke {khwt yktkrhf yMk kw kk Au fu fu kk{u Au? {khk MLku
kuLkkke k {u Au fu Lkn? {khu su kwt Au kuLkkke yu {Lku qh E Au fu
LkSf?
yk &kuLkk skk ykkLku ykke {Lk:Mkrk Mk fhe ykku. ku
kAe Y ku kuLkwt zkh, kuLkk ku ktfLkku kkku.
kLku kqAeyu fu ykkwt , ykkk r[kh ykkk SLk-MkLku
kw fhu kukt Au? kku skk Lkk{kt {kLke kk e khu Au. khuf kku yu
Mkk w fk{ k fhkkt nku Au. ykLkwt fkh yu Au fu ykkLku yuk s MktMfkh
ykkk nku Au fu keLke RAk, ykukk fu ykkn {ku ykku ykkLku Zke
24

uk Lk fheyu. kuLkkke Mk{koLk {kwt nu, Mefkh kkku nu, fk[ tMkk
k {ke nku k yk hek ykkLku MktuLkk{f ktwhMkeke qh E Au.
Auk k[kMk koLkkt {kLkrMkf MktkuLkkuyu yk nfefkLku Mkkrkk fhe Au fu kkukkLke
kkkLke sYrhkkLku ykeLku khu ykku keLke weLku kkh Sk {ktzeyu
Aeyu khu ykke {Lk whMke u{{kt {qfk Au.
yk{ fhwt uEyu, yk{ fhwt kzu fu yk{ kk kku Mkkhwt yu Lku
nu keLkk rkMkq[Lk {ku Lkn, kkukkLkk rkMkq[Lk {ku yk[kh{kt {qfku.
kuLku {kxuLke hk yu Au fu yuf k Qk hne kkukkLku kqAku, {khu yk{
fhw tuEyu ku{ nwt k {kxu {kLkwt Awt? yk fhkke keLke ykukk{kt hk WkhkLke
{khe nkU kqhe ku? {khk kkukkLkk yktkrhf Mkk{o{kt khku ku? {khku kkukkLke
MkkkuLkku Mktk Mkku? u ykLkku skk nk {u kku ku Mkw k{khu fhe s
uEyu. kk kkukkLku w fhkLke fu keLku w fhkLke Lkke. kk kkukkLkk
SLkMkLkwt kkuk fhkLke Au.
kkukkLkk SLk{kt yu s r[kh-Lku MkkLk ykkku su yktkrhf Mk{]r
kkkt nku, su ykkLku w Mke {Lkw kLkkkkt nku.
yuf keS kk Mk{S uk sue Au. ekh kke yLku r[kh [uLke
uhuk knw kkke kLke Au. kke yLku r[kh yuf Lkke, swkt Au. r[khLkk
zkh{kt kkeLkku {kuxku nkk nku Au, ku Akkt. kkeLku keoLku [kkke
nkkk yLku kkLkk hMku fukE skLke kk e {kuxe nku Au. kke yuf
{kuxe k Au. - u{, zh, yufkk, kwMMkku, ykk, ykLkt yk kwt {kLkSLkLkku
yuf rnMMkku Au, kuLkk rLkk {kLke {kLke Lkke hnukku, k kuLkk rLktk{kt {kLk
Lkn, {kLkLkk rLktk{kt ku nku kku s ku r[kh- fuk Au, Lkn kku
MkwfkLke khLke LkkLke su{ SLk ynke kt fukELku kt knkUk rLkk
MktfukE Au.
rr{ suBMk Lkk{Lkku yuf {kLkMkke fnu Au fu u ykku ykkk{kt
y{wf fuwt nku kku yu ykkk{kt Au s kuwt {kLkeLku kokLkwt Y
fhe uwt. yu fkuEf hnM{ heku ku k{khk{kt fukkwt skwt k{u yLkwku.
k.k. ykku k yLku u{k kLkwt Au. - k{Lku MkVkk yLku
khAkuzkkLke kke uhe ue nku kku k k{u yuwt {kLkkLkwt Lku yu heku kokLkwt
Y fhku u k{u yufk Lkke, Wkurkk Lkke. keykuLku {kLkku, ku{Lkku Mktkfo
fhkLkku, ku{Lkk Mkww:{kt hMk ukLkku Lk fhku. qkuk r{kkuLku VkuLk fhku,
25

kk ku. khtkh ykwt fhkke k{u kkuku kku yufkLke Mkhkk yLkwku s,
k k{khk r{kku, rnkuAwykuLke Mktk{kt khku kuku sku.
SLk{kt [zke-kzke khkVhke yku s. k {kMkLke S yue fu
kuLku [zke s uEyu, kzke Lkn. kuke s khu kzke yku Au khu {kMk nkk
kku kk s Au, Mkkku yuf kLkwt ykhkekwt yLkwu Au fu, {U yk{ Lk fwO nkuk kku
{khwt Mkkhwt kwt nkuk. ku yu Mkk qe Au fu MkwthkkLkk rMkkLke keS kkswyu
fwYkkk Au, [kELke keS kksw kE Au yLku yu ktLkuLkk MktkwLkke s ske kLku
Au. w: yLkwk rLkk MkwLke f{k e heku ku? rLkhkkLke kkko Lkn uuE
nku kku M fue heku uE fku? rLkhkk, ykkLku Mktkwrk fhu Au, w:,
MkwLku. ku ykkLku yuf Mkhkk fukLke uhk ykku Au. k ykku Au fu
{kLkSLkLke Mkkku yk ktLku kkMkkyku uzkukt Au, yufLkku Mefkh yLku keLkku
ELfkh Mkt Lkke.
kuke khu nkkkLkku Mk{ yku khu yu heku r[khku-kkuo u nkkk
Au s Lkn, kwt Xef Au. kkkhe{kt kzk hne, [kh {kkk kh U[e E fzwt
kMk qe skLke RAk kke nku kku k QXku, wrLkkLkku Mkk{Lkku fhku, rkf
yLku Mkk hnku. yk{ fhk{kt k uEu, fku ykku yk k? ykkkt
SLk-Mkku. kufkuLku {ku, Mkkrf yksu-W{kkqof ku{Lku Mkktku, ku{Lku
Mkhkk hnu yLku ku{Lku su fhwt Au ku{kt kuMkknLk {u kuwt kkkh Qwt fhkLke
fkur fhku. u k{Lku kkukkLku fkuE Mk{Mk Au s Lkn - yLku k{u uku fu k{khk{kt
nk yke Au, Mkkkk yke Au, k yke Au, nkkkLke kfz Zee
kze Au.
{khk Auk kwMkf rkfk yk keMke (kqxe kzk kAe kkukkLku
uzkLke fk)Lke Lke yk]rk knkh kzkLke nke yLku {khk rkkkLkwt {]w kwt.
yuf khV yu kuf, kekwt Lku keS khV Lkk kwMkfLke rMkr {kxu fkokkyku,
fko{ku, kkku. {Lku kkwt, yk nwt wt fhe hne Awt? t? Aukhkze? yth k
ktkeLku qfku kE kE Au yLku nwt keLku uzkLke fk ek {kkwt Awt?
kkuzk {rnLkk kAe yu kwMkfLke kktzwrrk kh fk{ fhke ku nwt shk
khu s WkMk kE kE. eMkuf koke nwt {khk {k-kkkke 130 {kE qh yufe
hnuk xukue nke. Akkt {khk rkkkLkk {]w kAe {Lku su yLkkkkwt yLkwkkwt
nkwt ku fu{u skwt Lknkukwt fu{ fu nwt qh hnuke nkuk Akkt VkuLkke, kkke ku{Lkk Mkkk
Mktkfo{kt hnuke. yk Mktkfo yuf kkukkkwt, MkwhkkLkwt yuf f[ ykkkku. yuf nikkh
26

hnuke fu {Lku sYh kze kku kuyku Au. nu, u ykxk r{kku Akkt nwt Mkk yufe
Awt. Lk {kkkk, Lk Mkkke, Lk MktkkLkku. nkkk yLku yufkkLkk ytkhk{kt {Lku {khe
k kue szke Lkke Lku nwt ykLktLkwt, ykkLkwt kwMkf wt Awt - fue kkhk! yk
t {Lku kt E su?
k yk t Lknkukku. t khu nkuk khu nwt {khk kkukkke {khe kke
Aqkkke nkuk, kLkkx fhke nkuk, {wxku knuhke nkuk. nwt yu fhke Lknkuke. nwt
{khe kke Mk{ske nke, k yuLkk kh rLktk RAke nke, yuLku yuf ktf
ykkk RAke nke yLku kuke su Lkke ku Au kuwt kkkke nke.
su kkeykuLke hke SLk{kt yku, ku{kt yufkh zqkfe {khe ku,
kAe kuLku kMkkh kE sk ku. khu kku, WkMke yLkwk fu yufkk
yku, shk yxfku, zku kMk ku, kkukkLku k kE sk ku. kAe ku kMkkh kE
su. Lkn kku ku yth Lku yth s{k kkwt su Lku yuf rMk ku hkku yku heku,
yku Mk{u k{khk{kt kkfkuhwt kkzu. kkeykuLku kqhe yLkwe ku yLku kAe
hzeLku, kk fheLku fu eLku ku{ktke {wk {uku. s{e kwt {kLkSLkLke
rLkrk Au. kuLku Lk Mefkhe ku q Au k kezk{ktke kMkkh kE skkt ekLkwt
Au. u yu ee sEwt kku kezk ykkLku yktkrhf k ykke skwt yuf hkLk
kLke su, ykkk{kt yuf Mk{s, yuf Mktk, yuf Mkw{u Qkt fhu yLku ykkLku
krhkqokk khV, ykLkt khV kuhe skwt krhk Mkkrkk ku.
ykLke fueLkku kkku Au xuku-MktMfkhkuLkwt zkh. yksLke xu fku
kLkku rnMMkku kLke skLke Au. kuLkk kh fkkq nkuku sYhe Au. su xu ykkLku
]kMkk{kt k ykke yth uEke nku, kuLkku kkku ykske Lkkku. wkLke{kt
u{k yLku WMkkne {kMk ]kMkk{kt k u{k yLku WMkknkqof hnu Au.
kuke xuLku, MktMfkhkuLku, Lku, fukkt ewt sYhe Au. su [es khtkh fhk{kt
yku ku xu{kt yLku xu kAe MktMfkh{kt kxkE Au. hkus yuf s hMkuke skLke
xu nku kku kk ykkt k yu s hMku u Au.
ktwhMk, WMkknkqo, ykLktkqo kMktkeLkwt kwLkhkkoLk Mkkhe xuku{kt
krh{u. ke{kh, nkkksLkf, w:e kkLkwt kwLkhkkoLk kuxe xuku{kt krh{u.
kMktke k{khk nkk{kt Au. k{khk s nkk{kt Au. rLkkqof, ytkneLk k]rk
hkkk kkyku - kkukkLkk khVLke k]rk. ykku kk-ykk khtkh wt
fheyu Aeyu ku Mk{skLke k]rk u hke fk kku Mkkhe xuku fuk Au. Mkkhe
xuku fuk khu yk{k ykkkuykk u Au.
27

Lkfkhk{f r[khMkhe Mkk{u nfkhk{f yrk{Lkku rfk {qfku.

nfkhk{f yrk{ ykkLku sL{ke {kku Lkke, k kuLku fue sYh fk
Au. hkus rkkLke MkkkLkeke ze fk Au. yuf s Mkrk yuf {kMkLku kkuze
Lkku Au yLku keLku w {skqk kLkke u Au kuk Wknh ykku uEyu Aeyu
ku yk nfkhk{f yrk{Lkwt krhk{ Au.
su kufkuLku krhMkrkLku kE skLke xu nku Au kuyku Mk{Mkyku Mkk{u
se qfe Au. su kufku krhMkrk fhkkt {kMk {kuxku Au Lkwt hkkk
nku Au kuyku Mk{MkykuLku n fhe u Au. Lk fhkke ykke xuku, ,
r[khLku ku ykfkh ykke fk Au, rLkVkkLku xke fk Au. hkus hkusLkk
LkkLkk-LkkLkk yhkukuLku rLkhk{ rke ukke ku{ktke ske khu hMkk{kt
knkz zku fhe uu khu kuLku k ykutke skLke kkfkk yku. ku{ktke k
Mkkhku yko, Mkkhku {kko fkZkkt ykzu. khu fkuE k{khe Mkkku yMkt{k kk,
khu k{u wt fhku? k{khk nkuk fu {hLkku Wkkuk fhe Mkk{kLku {fkku? fu kAe
kwt yk{ fnu Au, k ke wt fnu Au ku k uEyu fnuku? yLku u huh kuLkku
r[kh k{khk r[khke Mkkhku nku kku nwt kuxku nkku. kU {khwt kLk kuwO ku Mkkhwt fwO
fne fku? - ykk LkkLkk LkkLkk rkkkuke s k{khe k Mkkku Mktk fu rMktk
Mkk Au yLku yktkrhf k {skqk kk Au.
yufkh khVLkk yuf khu kkuVkLk kAe k {w hMkkyku kt kE kk
nkk yLku {wMkkVhkuLku ku{Lku {kxu Qk fhuk fk{[kW ykMkkLkku{kt yuf Mkkn
Mkwe hnuwt kzwt.
yk krhMkrkLkku Mkkike w Vkku WXkuku yuf wku su ku{Lkk LkLke
k[kMk{e kokktX Wsk Vkurhzk sE hkwt nkwt. ku{u yk Mkkn hBkLk qk
r{kku kLkkk. yuf rMk {kuxe fuf {tkke yk Lkk r{kkuLku LkrMkLke
Wse{kt Mkk{u fko yLku ykLkt fkuo. yk s ykMkkLk{kt yuf {kMk yuku
nkku su Mkkk khVLku, MkhfkhLku, hMkkykuLku, yk ykMkkLkLke MkkLku yLku
yk{ VMkkE sk k kkukkLke kLku k kkku ykk fhkku nkku. yk ktLku yu
yk ktLkuLke [uLkk su yLkuf rkkku nkk ku Vfk yk yuf kkuVkLk kqhkk Lkn
k SLk uLkk ku{Lkk Mkk{kL yrk{Lku k fhkk nkk. su skyuke
kuk wkLku r{kku {k, ykLkt {ku ku s skyuke yk {kMkLku kkMk yLku
ftxkku {kt. suku suLkku yrk{ nkku kue ku{Lke kr nke. k{u su kukk nku
28

Aku ku s k{Lku {u Au. kuke s nfkhk{f, ykLktkqo, WMkknkuo yrk{

fuku.
suBMk yuLku fkwt Au, {kMk yuLkk kkukkLkk r[khkuLkwt s Mkkfkh Yk Au.
kuLkk r[khku {wsk s kuLkku Mk zk Au. ykke ykswkksw hkusuhkus nhku
LkkLke {kuxe xLkkyku kLku Au. ku xLkkyku yLku kuLku uk khkLke ykke hek
{wsk ykkk r[khku kLku Au, ku {wsk ykkwt k. kuke yue ]rk fuku
fu kkukkLke ykMkkkMk Mkwthkk, ktrk, MkkkkLkwt kkkh hnu. k{khk hLku,
k{khk ykuhzkLku kxMk ryu swyku. swyku fu ku{kt yk{kLku Mkk fhu kuwt fwt Au
fu Lkke?
hLku yk{kLku Mkk fhu kuwt kLkkk {kxu {kuxk [oLke sYh Lkke.
ykt kukke, r fukke Lku LkkLkk LkkLkk VuhVkh fhk {kkke hLke fkkkx
kE Au. hLkk huf ykuhzk{kt, ykuhzkLkk huf qk{kt yku, kkuku yLku swyku
fu kuLke k{khk {Lk kh e yMkh Au. wt yk yu sk Au kt kkuwt k{u, hkufkkLkwt
{Lk kk, kLk fhkLke RAk kk, {Lk ktk yLku ykLktrk kk? fu kAe ktke
kke skLkwt {Lk kk Au? {Lk kh kh yku Au?
ykke ykMkkkMkLke sk, kkkh ykkk{kt ktrk ykk
yktrkLkkt yktkuLkku kuk fhe fu Au. we {kuxe kkhe yLku ku{ktke ykkk nk
WMk f]rkLke rLkfxkkLkku yLku kuLke {wk{ {kskLkku yLkw ykku Au. ktrkh
ykuhzku, uhk htkku {Lk kh kh ykku Au. yMkMk MkwykuLkku Zkku kkMk Wku
Au. ykAk htkku, Mkk Mkke Mkx ktrk ykku Au.
fkkxku Wkzku, hMkkuzkLke yuhkEyku, xukLke VkEku, VLk[hLke kkuXe
kkkMkku. huf ku k{khwt {Lk yuLku fE heku eu Au kuLke LkkU ku. k{Lku LkkE
kku fu huf kLkwt, huf VLk[h, huf kzk, huf MkxLku yuLke kkukkLke yuf
kf yMkh nku Au.
fkzktLkku fkkx kue huf fkzkLku nkk{kt E r[khku, ykLkku Auekh
{U khu Wkkuk fkuo nkku? ku ku {Lku fue yLkwqrk kE nke? u fkuE fkztw
kLkk{kt Auf kkA [kukue yMkk{kt fukE kwt nku kku ku{ kkLkwt fkuE
fkh nu. k{Lku ku k{kwt Lkn nku ykk kuLke Mkkku k{khe fkuE yk{ke
M{]rk kue nu. yu fkzkLku Vhe fkkx{kt Lk kuMkku, fkuELku kkhk ykke
ku. hMkkuzkLkk huf Mkk{kLkLku {kxu k yk s Mkk fhku. kue fkZku fu k{Lku wt Lkke
k{kwt, Lkke Vkkwt - kuLkku rLkfk fhe ku. VkEku{ktke Lkfk{k rkku, fkkrkLkku
29

rLkfk fhe ku. Mkthkkuh Lk kLkku. suxwt Mkh, Mkkwt, Mkk h nu kuxwt ku
k{Lku rkf, Mkk yLku ktk kkkh ykku. hLke MkkVMkqVeke k yk
heku yktkhk u Au. k{khk rMkkuLku w Mkwth, w ykLktko k {kxu Lkke
kLkkkk?
MktkekLke k yke s Mkwth yMkh Au. Lkku{oLk feLMku kku kukku khk
Mkkrkk fwO Au fu ktk yLku Mkk Mktkek {kMkLkk kuneLkk kkLku huh Mkk
fhu Au yLku kuLke WkusLkk yLku kkMkLku ktk fhu Au. kUkVuku k kkuo knukt fne
kk Au, Mktkek ykkk kMk heh yLku {LkLke Mkkhkh Au. {wh Mktkek Mkktk
kAe ktyu yLkwwt nu fu fue heku nk yLku ktrk {Lk{kt uu Au, fue
heku rMkhLke Wkkkkku ktrkke rk kk Au. kue fkZku k{Lku fuwt Mktkek
yk yMkh ykku Au. kuLku k{khe rLk[koLkku yuf rnMMkku kLkke ku. k{khe ythLkwt
yLku knkhLkwt kkkh yuf {kt yke su.
hLke su{ {LkLkku k quqku MkkV yLku Mkk fhkLkku Au. ykkwt
ftEf yuwt nku Au fu su ftE Mkk{u ykwt ku Lkkku {LkLkk kkuzkWLk{kt.
{kLkSLk{kt ku [es yue Au su yufk s MknukLke Au : kezk yLku
{]w. k{u kuxe r k k{u kuku u{ nkuk Akkt ku{kt kk kzke fke
Lkke. yk Vk kkukkLke yLku kh{k [uLke kk Au. suxe yktkrhfk
ykku rfMkke nu kuxe ykkLku kezk yLku {]w MknukLke kkfkk w {u.
yktkhkLkku ykku rfkMk fkuE wE kfze VuheLku kE skLkku Lkke.
suxwt {Lk{kt s{k fheLku hkwt nu, kuxwt {w~fueLkk Mk{{kt {Lk xfu.
{Lk{kt suxwt ftE s{k kk Au ku{kt ykfM{fkkLkwt k wt nku Au.
suxwt ftE Mkk{u [kwt yku ku M{]rk{kt Mkthkkwt Au. u khuf shk yxfeLku
r[kheyu fu ykkk {Lk{kt wt wt s{k ktw Au - kku ykku [kUfe s sEyu.
{khe yuf r{k Mkkk ru ekkt yuf &Mkqr[ kkukkLkk
rkkeoykuLku ykku Au. su{kt xe.e. kh Mkkrhk kke nuhkkku kh ykkrhk
Mkkku nku Au. huf ku rkkeoyku yu eLku [kUfe Au fu kuykuLku
{kuxkkkLkk MkkkuLkk skk ykzu Au yLku ku{Lkk {Lku ykkt s Mkkk [kke
hnuke nuhkkkuLku fue [kufMkkEke kn fhe Au, k hke Au. Mkkk, kwLkhkkoLk
yuf kke, khuf MkLk kLke kuMkkwt k Au.
yk rMkktkLkku ykku Wkkuk fhe feyu. khtkh k{Lku k{ke
frkkyku, kkkoyku, uku kt[ku. khtkh k{Lku ykLkt ykkkwt Mktkek Mkktku.
30

uhk{f kkoLkkyku kwtskk hnku. kAe swyku [khukhV [kkk fkuknLke [u

k {Lk fuwt ktk yLku Mkk hne fu Au!
yksu M{]rk yLku kwLkhkkoLkLkku {rn{k xe kku Au. ykwrLkf rk
]rk{kt ykLkku kk Lkfkh Au. ykwrLkf {kkk-rkkk yuLku kk s{kLkkLke [eu
{kLku Au. k {U uwt Au, {khk rkkkLke M{]rk{kt e frkkyku, kekku, Mkwkrkkku
yfkt nkkt yLku khu yLkwYk Mktk nku, knkh ykkkt.
rfkMk yLku ktrkLkk yLkwMktkLk{kt Mkhk{e fhkLkwt {LkLkwt k
kkkMkk suwt Au. kkukkLku fu keLku, Stk fu rLkSoLku Mkkk Mkhkkkt hneLku
kuLke Mkkkuk yku fhkLke {LkLke ykk Au. yk ykkLku eu ykku Mkns
rLkhkuk {qLku Mk{skLke ykzk kku kw{keyu s Aeyu, Wkhktk yktrk yLku
yMktkkukke kkkt hneyu Aeyu.
Mkhk{eLku yuf rfkMkkuL{w yLku Qokk{e krh{k ykke fk.
kkukkLke s kkukkLke Mkkku Mkhk{e fhe huf Lkk rMku kk rMk fhkkt w
Mkkhwt, w ykokqo SkLke fkurk fhku. Lke Lke kyku rfMkkkk hnku,
kkukkLku kh, kus ykkkk hnku yLku yLkuf kkykuke hkqh SLkLku {kku.

31

ske{kt kkAwt eLku uEyu Aeyu khu k yku Au fu su kku{kt

ykku yze{ Qk nkuEyu Aeyu, su kku{kt ykku huh Sk nkuEyu
Aeyu ku kku{kt ykku u{Lkk Mkk{oke AkuA nkuEyu Aeyu.
- nuLhe z{kuLz kuxuMx kk ELk zo

kkukkLkk fku[k{ktke knkh ykku

khu fkuE kfeV Qe kk, r[khkuLkwt fuL nwt kLke Au. keS
ke ]rk, ke {kMkku, ku{Lke kLkkyku, ku{Lke kfeVku-yk kwt kkswyu
nzMkukE Au yLku kkukkLke {w~fue, kkukkLke kkeyku rMkk ftE Mkqkwt
Lkke. yk {kMkLkku Mk Au, k yk kLkwt kkuku k ktwhMk Lkke yLku
ktwhMk krhk{ khV E k skwt Lkke, ehu ehu {kMk kkukkLkk s Mkw:w:Lke
Mk{kt kkE k{ kE Au. yk{ktke k[k {kxu keykuLkkt Mkw, w:,
, nkkk yLku kfeVku{kt {Lk khkuwt sYhe Au. yu ykke Mke{kyku{ktke
knkh ke yuf fkhLkku Mk{skqofLkku ykLkt ykku Au, Mktkkuk yLku Mk{kkLk
ykku Au.
1946{kt yuf rV{ yke nke, ExTMk y LzhVq kEV. kuLkku Mktu
yk s nkku. {khwt nkuwt yk wrLkkLku yuf w Mkkhe sk kLkke fu Au hwt? yk
& hufu kkukkLku kqAk suku Au.
ykkk{ktLkk knw ykuAk Lkkuku kE Ske fu fu kAe MkwrMk uf fu
rMknMk fkk kLke fu. k ykkk{ktLkk huf ykMkkkMkLkk kufku kh Mkkhe fu
{kXe yMkh sYh kkze fu. {usuMxe ykpV fk{LkuMk{kt rr{ kuso uzoLk fnu
Au ku{ {kMk ykkkku yuf kkukkLke yMkh hkkku nku Au. kuLkkt k,
ku, fkkuo yk kkt{ktke yuf {qf k kke kus Aqxkwt nku Au. ku ukkwt
fu kfzkkwt Lkke. k kuLke yMkh yTwk nku Au. ykku Mk{skk Lkke, k huf
ske, rLke heLkwt yt{kk kk {kxu k{kLk nku Au.
32

yk r ykkLku yk{kLke xu{ktke k[ku Au, u{ ykke fkLke

k skkzu Au, nwt Lkk Mkktfzk kw
o {ktke knkh fkZe yMkt yufk yxqk yMknk
kufku Mkkku uze ykku Au.
1990Lke Mke kkhe {ku y{urhfkLkk kk yuf k]kekt hku{kt
kufku Mkk yufk hnukk nkk. yk{ktLkk y{wfLku yufkk Vke kE nke, y{wf
kkukkLku Wkurkk yLku khAkuzkuk yLkwkk nkk. ykk, yufk hnukke
{kMk yufku kze yLku keyku Mkkku hnukke yufkk qh kE yuwt
fkuE Mk{efh Lkke - k yufkk kk hufLku keze hne Au, yu yuf nfefk
Au. y{urhfk{kt yue nhku eyku Au su krkke yk Au, kkfku nkkt kuke krk
kh hne fkwt nkwt k kkfku k yk hnuk suzkt kkt khu {khe fkuELku
sYh Lkke yu Mkrk MknLk kE fke Lkke.
u{ yuf yTwk SLkhkf k Au. kk skk AqxkAuzk yLku kqxkk
skkt krhkhkuLku uELku u{ yuf A Au, r{k Au, {]ks Au fu kAe yuf
fkLkk Au su fe Mkkfkh kke Lkke yue khk ktkke Au, Akkt u{ {kxuLke
tLkk {kt kke s kze nku Au.
u{Lke yks Mkwe{kt yLkuf kkyku ykkE Au. u{ kku
u Lke yk kk
{Lku qk k{u Au : u{ yu rkkkLkk Mktkkuk, Mkwhkk yLku rfkMk {kxuLke Mkk[e
rLkMkkk Au. yuu ouku yk u{ ykkk{kt {kLku Au, {kkk{kt Lkn. yu kherhf
ykfko yLku r[khkuLke ykk-uke ykk Au. r{kkk yLku rLkfxkkLke k{khe
Mke{kykuLku ykutke rLkkO, rLkMkko nu Au - MsLkkuLkwt w kkyku kue rkkkk
Mkkku nu Au. ehu ehu yk yuf Mk kLke Au yLku ykkLku Mk{ Au fu
ykkLku Lk k{kk kufkuLku k [kne fk Au. u{ ykkLku Mkkk Qokk{e
kLkku Au.
Lk k{kk kufkuLku fue heku [kne fk kuku & yn QXu ku Mkkrf
Au. u{Lke qke s yk Au. k{Lku Mkk{e k k{ke nku fu Lkn, k{u kuLkwt Mk{koLk
fhkkt nku fu Lkn, k k{u kuLkk khV MkTk, wuAk kku hke s fku Aku. kuLkwt
wt kk yLku ku kkukkLkku uc rfkMk Mkke fu kue kkoLkk kku fhe s fku Aku.
yk{kt ru[Lk fu Lk kkukLke kk Lkke ykke, fu kkhwt sLk kkuzwt ykuAwt kk
fu kwt w f{k fu Mk Mkwkhu kku nwt kLku u{ fhwt yue hk Lkke nkuke. kkhwt
sLk w Au, kwt kiMkk Qzkzu Au, kkhk{kt ehs Lkke, kwt qk kkukku fhu Au kku wt
33

kwt - nwt kLku [knwt Awt, kkhk{kt su uc Au kuLku knkh fkZk{kt nt{uk kLku {
fhe. yk kLkk wLke yue Aze Au su ktLku kkLku {kk{k fhe {qfu Au.
u{ ykkLku nwt kLku [knwt Awt fkh fu ... ke nwt kLku ku Akkt [knwt Awt
Mkwe E Au. keykuLkwt {tk RAkkt RAkkt kkukkLke yktkrhf k {skqk
kLkke Au.
ykku u{ fhkkt ykkLku ykzu Au? ykku kku u{ fheyu Aeyu fkh
fu rkkk Mkwth Au, MkTkwe Au, kwr{kLk Au, e{tk Au, kLkkLk Au kuhu.
kwkLku ku Vkkh, {nuLkkw, skkkh yLku uke nku kku yLku eLku Mkwth,
u{k, kuMkknLk ykkLkkhe nku kku u{ {kLke kk e Au. Yykk
yk heku kk kku ku{kt ftE kuxwt Lkke, k kAe krhkfkkLke yu yMkk yke
uEyu, khu u{ rLkfkh, rLk:Mkko kLkkku , rkkkLkwt u {w kLke
. Lkn kku Vkkh, {nuLkkw, skkkh yLku uke kwk rLkcwh, kMkf fu
sz kku yLku Mkwth, u{k, kuMkknLk ykkLkkhe e {nkfktke, {qo,
ytkLk hkLkkhe kku.
Mkkku Skk ku s{ktke yuf Mkk[eLku kiMkk kkhLkkh, k[k fhLkkh
nku yLku keswt k{u ku{ Aqxke [o fhkwt nku, yuf [kuwt Mkk yLku kestw
Akkkt yLku {ukueLk ykk h{kt WzkzLkkhwt nku, yuf LkkLkk{kt LkkLkwt rk k y~
VkE fhu Lku keswt {kuxkt rkkuLku k hzkkt {qfe u, yuf kkee nku Lku keswt
kMkke, yuf khtkhkr, Lku keswt ykwrLkf, VuLkuk, ykwt kku kLkkLkwt
s. k Mktkt khu ktkku xfe Au khu khuf Lku khuf nwt kLku [knwt Awtfkh fu.. ke nwt kLku ku Akkt [knwt Awt Mkwe swt kku kzu s Au. rkkkLkku ykLkt,
kuLkk yk{kLkku rfkMk yLku kuLke Mkwhkk {w kLke Au.
u{ kkf kLkku uEyu. yuLkku yko yuku Lkke fu hufLku yuf s Mkhe
kekk yLku zkke [kne fk. ykLkku yko yu Au fu Mktkfo, Mk{k, Mk{s
yLku MksLkkkkqof huf Mkkku kowt yLku u{ yLku ykLktLkk rr htkkuLku kuLkk
k{k{ Mkk{o Mkkku SLk{kt kxk uk. k{u uku fu Mkkoyku{kt rs {ukke
su we {u Au kuLkk fhkk w Lkn kku k kuku s ykLkt yLku yk{rkMk
ykkLkkhe we keykuLkk Mkwe knkU[kke {u Au.
yLku keLkk Mkwe knkU[kzke [ke Au Mktkfo. u{ yLktk Mktk Au.
r[khku yLku kkeykuLke ykk-u rLkk u{ Mktu Lkn. k fu khkuk nkshe
u{Lku kku yLku rfrMkk hku Au. yksu SLkie zke yLku srx kLke kE
34

Au. Mkkku hnukk kufku Mkkku kuMkeLku kk fhkLke RAk yLku kf ykuAkt kkkt Au.
fwxwtk Mkkku kuMkeLku s{kwt nku fu wk ykfk Lke[u kuMke kkkxk {khkwt nku kukt
~ku wo kkkt Au. kkeyku nuke hnukLku ku keS ske Au yLku
AqxkAuzk, yufk SkLkwt yLku Mktktkuke kkkLkwt kwt Au.
suxe hehLke q kMkrf Au kuxe s {LkLke q Mkkrf Au.
Mkkk, MLkun, nqtV rLkk SLk yfkhwt kE Au. knukt ykzkukkzku, krhkh,
{oMkkLkku kuhu khk yk sYrhkkLke kqk kE ske. nu SLkLkkt krh{kku
kkkt Au. ke ske yufkkLku xurrLk yLku fBqxh zu hkLkk ktrk
Lkku yuf khV ykkLku rLkk qu qu knkU[kzu Au, keS khV ykkLku w
Lku w ytk{wo yLku yufkk kLkke {qfu Au. ykuLk kELk [ux, ykokqo MktkLkku
rfk kLke fkwt Lkke. ykkLku kh k Lk kzu ku heku ykku fBqxhLkk
kwk{ kLke sEyu Aeyu. kuLzkuhkLkk kkuMkLke su{ ku{ktke Lkefke WkusLkkLkku
Auzku ykkku Lkke yLku ykkkt Mk{ k yLku yufkkkk Mkkk ku{kt Mknk kkkt
hnu Au. fBqxh ykkLku ykke kkMkuke, r{kku yLku MsLkku kkMkuke qt[e u
Au. h{kt ukktLke Mkkku {uE [uf fhk kuzeyu Aeyu, VxkVx s{kLkwt kkke
ELxhLkux kuk Mke sEyu Aeyu. Lkku MkkuVxuh kukk{ Mk{sk, Lkk kusuxMk
kikh fhk rMkku [eoyu Aeyu, kLke-kkfkuLku hkn ukkt hkeyu Aeyu. kAe
kk kkukkkukkLke heku Skkt ee Au. Mkeke VkxVkx kkk yk r{kt nwt
Swt fu {hwt-fkuLku kze Au! yue nkkk khkLku fkuhe k Au.
kkuzk k knukt yuf r{k {Lku {k yke - nwt ykukk[kMk koLke
kE. kkfku {kuxkt kkt, kkukkLkwt SLk Sk [kkt kkt. krk keS Mke Mkkku
hnu Au. nwt Mkktsu fk{ khke ykwt Awt Lku ke h kk k Au. ftEf Mkkhwt kt[w Awt
k fkuLke Mkkku kuLkk ru kk fhwt? kkkhe ke nku Au, r{kt kkLkwt nku Au
k q Lkke nkuke, hze hzeLku ftxke kE Awt. fkuE fu{ Lkke su {khe keX ktkku,
xkEx kuk zkk kue ykku, {khe Mkkku kkku fhu? - {khe khV uE kuu kqAwt
nwt {qo sue kkku fhwt Awt? Lkk, {U fkwt, kwt {kMk sue s kk fhu Au.
yufeMk{e MkeLkk yrkk sue yufkk swk swk [nuhk ELku {u
Au. LkrAu, {]w, ], ykrhek nkuwt - huf yufkkLku kuLke kkukkLke
kezkyku Au. Mk{]r k yufkkLku xke fke Lkke.
yku ku k{kt zk Qkhe skLku ku ykMkkkMk ukkt eku.
yufkkke kezkkk kufkuLke yk wrLkk{kt fkuELke LkSf yku, Mk{kke kuLke
35

sYrhkkLku Mk{u. yu{ fnku fu {khwt fk{ nku kku fnuu. fnku fu nwt hee fhk
Awt, k{khk {kxu wt kwt? fu kAe nwt LkkMkku ELku ykwt Awt. kwt fkpVe kLkk kkku fhewt ykk yk rLkkhu {khe kkMku ku fkf Au. kLku kfeV ykkkkt
fk{ fkZe hksu.
u{Lke yk tLkkLkku Wkh Mt u{ s Au. kkuku Wkukk yLkwkk nku kku
keLku Wkkuke kk {ktzku. Mktk kLMkMku fkwt Au ku{ {Lku yue k {u fu nwt
ykkMkLk kukLku ku ykkMkLk kLkwt. Mk{skhe tkLku ku Mk{skqof
kokkt ewt, u{ {kkkLku ku u{ ykkwt. nkuMkxku{kt, yLkkkkku{kt,
]k{ku{kt sELku fnku, nwt wt fhe fwt, fnku. nhku kf Au u{ ykkkLke,
fkS fhkLke. fhwk ykkLku keLke ske{kt ktfkkt eu Au yLku Mkkku
ykke yktkrhf kLku knukt fe Lknkuke kuxe Mkk{okLk kLkku Au.
Vk Mk{kke Mkktwt yu k fuxe {kuxe Mkuk Au! khu SLk{kt
qLkk AkE khu {kMk yuk fkuEfLku tu Au suLke kkMku ku kkukkLke qLkk
k fhe fu. kkukkLke kfeV fkuEyu Mkkte Au, fkuELku Mk{ Au ku kLkk
k kkuku kkukkLkk{kt yuf k Au. yuxu s fkuE MkktLkkh Lk {u kku {kMk
Eh Mkkku kkku fhu Au. kkukkLkkt zh, ykk, ykLkt, nkkk yLku Mku ru fnu
Au. keu ykku r{k fkk kLke fu. kuLke kkMku fkuE sqX, fkuE kLkkx, fkuE
Mktfku[Lke sYh Lkn. ekh rMkLkk ytku yuf rVkkLke kke uhe u Au.
yu rVkk kLku eu Au, wt fhkke qh kE fu ku Mk{kwt Lkke. kke
kkeyku Mk kke Au. yLku {LkLkku fku Akuze fkk kh fu fBqxh MeLk
kh ykfkh uke Au. kuLkwt wt fhwt ku khkAe Mk{ Au.
khu {Lk fkuE u{k Mk{skh Mkkke {kxu kfw kE WXu, ku ku
Eh MkkkuLkku Mktk yLku uLk Mkkhk rfk kLke fu Au. k ku rfk s Au.
Mkkke Lkke.
Mkktwt yu yuf fk Au. Mkktke ku k [eu k hke uEyu
- kkekqof Mkktwt, ru[f fu Lkke Lk kwt yLku Mk{Mk Wfuk {tze Lk
kzwt.
khu fkuE kkukkLke kk fhu khu ku Lk kfzku. ku [u Aqkkue
kuLke MktuLkkLku kfzku. ku ekh MktuLkLku Aqkke ukk nku Au. {Lku k Au,
{Lku yfM{kk kku nkku ku kAe kkuzkt kkuo nwt fkh [ke fk Mk{ko Lk hne.
{khk kLkkt nkzfkt MkkE kkt nkkt fkh fu {khk fkkMk hehLku fkh{kt
36

Mkze kk {kxu yLku fkh{ktke knkh U[e fkZk {kxu {khu kLke k s
kkhe kzke. k MkkE kk kAe {U ne[uhke yuf kLk hee su{kt
{khk sue k {kxu ke s Mkkz nke. kkt yk uEu w kkkt yLku
{Lku yrLktLk ykkkkt - nwt kwMMkkke kkee kE ske - yk kk {khe kherhf
QkLkwt kef nke. {khk SLk{kt ykuk yuf Lkk fzk yLkwLkwt kef
nke. {khe fkh [ke fkLke yk, {khe yktk yMkkLku ku ku k
ykkLkkhe nke. yksu k MkkE kk Au. fku hehLkk ke kkku MkkE
skLkk Au - kt Mkwe nwt xfe fkLke Awt? {Lk{kt yk kke kke Akkt nwt
kufkuLkk yrLktLkLku WMkknke ee hne nke, fnuke nke fu nk, nu Vhe nwt ku
sk ykk Mk{ko kE kE! yk WMkkn, yk ku kuxk Lknkukk, k {khk oLku
ku ykuAwt fhe fkk Lknkukk. {Lku uEkwt nkwt fkuE yuwt, su {khk yk oLku Mkeo fu,
Mk{S fu. yu oLkkt fkhku, fk[ yuLku ku Lk Qkhu kku k.
ekh {khk rkkeoyku, {khk r{kku {Lku ku{Lke kfeVku ru fnu Au.
ekh nwt ku{Lke Mkkku Mkt{k Lkke nkuke, ku Akkt ku{Lke kezk, ku{Lke u{Lke khMk
{Lku Mk{ Au, kuLku eu nwt ku{Lke kkeLku {kLkk ykke fwt Awt - yk yuf yuwt
hkLk Au su fkuE k k ykke fu Au, suLku wrLkkLke huf k tke
nku Au.
kufkuLku Mkktke ku k hkku fu ku{Lke Mk{MkykuLkku Wfu kukLkku
k{u Xufku eku Lkke. kkukkLke Mk{MkykuLku k kkuku s Wfuu ku ku Au, k
kufkuLkku yuf {kun nku Au fu kkuku Mkok nku kue ykke Mkk{e kLkk &kuLkk
Wfu hkh kue ykkk, Xkufe kuMkkzk. k u{kqof MkktkLkku yko kk Au
skkku yLku Mkknku ykkkLkk {kun{ktke {wk kwt.
skkku, Wfukuke ekh Mkk{e kLke kezk, suLku k fhkLke
kuLku kkke sYh nku Au, kuLkk hk kt kE Au. ku RAu Au fu fkuE Mkktu,
Mk{su fu kkuku fuxe kfeV{kt Au, u{ke Mktke u. kuLkk ku khu fkuE Wfu
kue ykku khu ku ykMk kkLku ku yknk kk Au. fkLkk fhku fu fkuEyu
MsLk kw{kwt Au. ykku kuLku huh {Yk kk RAeyu Aeyu. kuke khu
kuLke ykt{ktke yktMkw nu Au, ykkLku kk Au fu yuLkk yktMkw yxfkkLke
skkkhe ykke Au. k ku{ Lkke. u huh kuLku ktk fhk RAkk nku kku
yktMkw ne sk ku, kuLke kezkLku Mk{u, kuLku [qk[kk nqtV ykkku, kuLku ku Eh
su fhu Au ku Mkkhk {kxu fhu Au, ykkLku Mk{kwt Lkke kuke ykkLku w: kk Au fu
37

ehu ehu kwt Xef kE su yktw fnukke ku khu yfku, k{khk Mkek skk
kuLku qh kku.
ykke {kLkrMkfkk yk ku fue nku Au? ykku y{wf ytu huh
kuLku { fhk RAkkt nkuEyu Aeyu, k {wu ykke fkur kkukkLku s Mkkhwt
kkzkLke nku Au. kuke s Mk{MkykuLkku Wfu ykke ukke kuLke kezk ykuAe
Lkke kke. kuLke kezk ykuAe kk Au MknkLkwqrkke, Mk{ske, {kiLk Mkt{rkke. yk
kw khu s yku khu ykku ykkk ytkk Mkww:Lkk Mkktfzk kwo{ktke
knkh ykeyu, kuLkk ku kkA kfke kkeykuLku Mkkte fk Mk{ko
kLkeyu. kuLke skyu kkukkLku {qfe feyu, u{kqof Mkkte feyu. yk yuxwt
yhwt k Lkke. sYh nku Au MkkiB, MkTkko yLku {LkMkkELkk rfkuLke.
yk rfku ykkLku k yktkrhf k ykku Au. LkkLkk LkkLkk Mefkh,
Mktkfo Mkk[ku, LkkLke LkkLke kkku fhe - yk kkke ykku MkkiB, {kkw yLku
MkTkkuo Mk fue feyu Aeyu. fkuELkk khVke ux {ueyu khu yu
ux ykkke ku kuu ykkk {kxu r[kwO nu, {nuLkk ee nu ku k hke
kuLke rke fh fhkLkwt Lk [qfwt uEyu. VkuLk fheyu khu Mkk{kLke yLkwfqkk
{ku kk fhe uEyu. hkUk Lktkh kku khu rkehe kkke uEyu, ykke
kuhnkshe{kt ykuk huf VkuLk-fkuLkku nue kfu Mkk{uke Mktkfo fhku uEyu.
rMk hBkLk fuxk kufku Mkkku LkkLke {kuxe kk[ek fhkLkwt kk Au. ku ku
ykkLku ku{ s kuLku ykLkt yLku Mktkkuk kk kue heku nkke, MkkiBkkke,
rufke kk fhe uEyu. ykLkkke keLke ske kku ykLkthe kLku, kkukkLke
ske k k]r yLku ykLktke he he ku. k{u hufLku u{ Lk fhe fku, k
huf Mkkku MkkiB yLku u{k kko kku fhe fku. fe Lk qku fu yk heku kokke
k{u MfurLkkkLkk fku[k{ktke knkh ykku Aku, {Yk kk kkh kLkku Aku,
u{ yLku kLk ykkkk eku Aku, keLku Mk{skkt yLku Mkktkkt eku Aku,
k yLku {kkw kLkku Aku. ykLkkke k{khk Mk{kt u{ yLku ykLkt hkkkt
su yLku huf ykkrk{kt ykkLku Mkh hkke yktkrhf k Wkk ku.

38

 su yLkwkk nkuEyu ku fnukk yLku su fnukk nkuEyu ku yLkwkk eeyuskeLku Mktkkqo kLkkeyu.
- MkuLku Mkkt

Mkk[k, rMkLke kLkku

yk{kLkk rfkMk yLku Mkk{o {kxu, kkukkLkk ku{ s ykMkkkMkLkk MkkiLkk fk
{kxu; yufkkkkke Mkktk, Mk{sk yLku kuMkknLk ykkk {kxu Mkk[k yLku
rMkLke nkuwt yrLkko Au. yn kLkkx fu t fk{ ykkkt Lkke.
Mkk[k yLku MkwrfrMkk {kMkku Mktk r[khMkhe hkkk yLku xkuktLke
r skLke n{k hkkk nku Au. ku{Lkk{kt MkkkkheLku kzfkhkLkwt MkknMk
nku Au. kkukkLkk SLkLku kkk rLkoku ukLke kkfkk nku Au. {kkkk, r{kkuLkwt
yt yLkwfh ku{Lku k{kwt Lkke, y rLkkLkku rkun ku{Lku Vkkku Lkke. kkukkLke
ske{kt fE uhk fk{ fhe hne Au kuLke Mk{s ku{Lku nku Au. kkukkLke k
Mkkku ku{Lkku Mkw{u MkhMk nku Au.
ok{kLk {kLkkyku yLku rLk{kuLku ku k]khhe Lkshu uE fu Au.
& QXke fu Au fu yk {kLkk, yk rLk{ wt {khkt SLk{qku Mkkku {u k
Au? {khu su kLkwt Au ku{kt {Lku {Yk kE fu ? {khe wrLkk ykLkkke w Mkwth
kLku ? ykLktkf yLku u{kqo kLku?
ykke yth yLku knkh ykkk yk yMke YkLku kzfkhkkt kku kzukt s
nku Au. Wkhktk Mk{ks k ykkk Mkk[k MYkLku ykhku ykuZkzk{kt kkAku
Lkke kzkku. krhk{u nhku kh ykku kkuku s ykkk Mkk[k YkLku kkA fue
E yuf MkoMef]k [nuhku knuhe Eyu Aeyu. su kufkuLkk r[khku ykkLku ku Lk
Qkhkk nku ku{Lke Mkkku nMke nMkeLku Mkt{k kkLkku uk fheyu Aeyu, su Mktkku
yLku Mkt{uLkku k{kkt Lkke ku{kt MkSSLku sEyu Aeyu, ske suLku tu Au kuLke
Wkukk fheyu Aeyu, khtkhkykuLku yktku {[e Mefkhe Eyu Aeyu, nuh{kt kkukkLkk
39

{qku ru kk fhkLkwt xkeyu Aeyu- yk huf ku ykku kkukkLkk Mkk[k

MYkke, Mke qh fukkk sEyu Aeyu.
LkkULke kkkk yu Au fu kkukkLkwt yk yMke Yk ktke yktkrhf kLkku
WT kk Au, ku knwk Mktko yLku {wMkekkkuLkwt krhk{ nku Au. su {kMk
kkukkLkk yMke YkLku kuzf Su Au ku kkukkLkk MktkoLke ykk{ktke rVrLkMkLke su{
Qku kuku nku Au. su kezk, kwMMkku, yufkk, zh, ykkk Lku yk{kLk kqhukqhe
kekk Mkkku k MkkutMkhk Lkefk nku ku yk{kLku tuze Au yLku ykku wt
RAeyu Aeyu ku kuLkk {qYku ykke Mkk{u yke Au.
kku k ekh yuk kufku uk {u Au suykuyu kezkLku kuLkk kqhk zk
Mkkku yLkwe nku yLku ku{ Akkt kkukkLkk yMke MYkLku ykukke tr[k
hne kk nku. kuk kufkuLke MktuLkk keS Au. yk keS kue MktuLkkLku
eu kuyku kezkLke kekkke kkuzk ytu k[e Au, k kuxk {k{kt kuyku
ykLktLkk Mkoke k tr[k hne Au.
kkukkLke yMkrkLku Se yuxu SLk Mkku u yr{w kwt, kkukkLkk
yk{kLku Vkkh kLkwt, keS kue kkeykuLku Vutfe ue, su Lk k{kwt nku ku
fhkLkku RLfkh fhe uku, su kkkh Lk k{kwt nku kt Lk swt, su kyku Lk
k{ke nku ku{Lkkke qh hnuwt, k{k{ {kunhktykuLku, kLkkxe [nuhkykuLku VkzeLku
VUfe ukt y Lkke. ykku ykke yLkwqrkykuLku kuLkk kMkrf Yk{kt
Mefkheyu yu kku Au kuxwt Mkh Lkke. {kuxukku ykku ykke yLkwqrkykuLkk
zk Mkwe skLku ku kuLkk u ykt ykzk fkLk fheyu Aeyu fkh fu ykkLku
zh nku Au fu ykkku hkku Mkkku ykLkt fktf AeLkkE Lk . ku fhkk yuf {nkut
knuheLku Mkwhrkk kE swt Mkkt, k yk Mkwhrkkkk yuf f[ sue Au, su ykkLku
ykkk s yMke MYk Mkwe skk hkufu Au, yktkrhf kLku {kxu yfk Lkke
hnuk uke.
ysk rhkukkMk Au yk. yufkh Lkfkhk{f kkeykuLku fu kezkLku yuLke
kqhe kekk Mkkku Mefkheyu yuxu kAe yu MefkhkLke rk s yuLku rLktrkk
fhLkkhwt k kLke Au. kAe yu kkeyku ykkk rLktk{kt hnu Au, ykku
kuLkk rLktk{kt Lkke hnukk. ku {kxu io, kkukkLke k u u{, kkeykuLku
we fhe ukLke n{k, s{kuLku AtAuzkLkwt MkknMk uEyu.
Yykk yLkwqrkykuLku ku{kt {qfkke fhe fk. ku{kt {qfkke yu{Lkwt
kMkrf Stk Yk Mkx kk Au. r[khe swyku fu k{khe LkMkku{kt ykhu fE
40

kke ne hne Au? ? kwMMkku? ykLkt? yufkk? yMefkh? u{?

yk{kLk? ykkk? ku{kt ku{Lku {qfkke ku{ktke {wk kkLke rk Mkh kLku
Au. e, Yk ykkk {kxu ykku ykke yLkwqrkykuLku Mk{se kzu Au. ku
{kxu ykkk MLke LkSf swt kzu Au, kuLke Mkkku kuMke fhe kzu Au. kke
Aqxkke fu ykt ykzk fkLk fhkke fwt kkwt Lkke. {wku{w kkke, kkukkLke Mkkku
kuMke fhkke MkM k Mkwhu Au. rho ykuAtw kk Au, kk[Lk Mkwhu Au, Lkk
kfkhk Mkk kLku Au, [k{ze yLku MLkkwyku nk yLku ktwhMk kLku Au.
heh{ktLke zkE kqhe kk Au. k MkkkuLke kuMke yuf fkhLkku ykLkt ykku Au.
k yk ykLkt kkuzku yqhku nku Au. ku kqhku khu kk Au khu ykku fkuE
ytkk k kkMku ykke yLkwqrkykuLku k fheyu. rkMkw k kkMku k
kkke kezkLkk s{ku Ykkk Au. yke yuf ku kyku k SLk{kt nkue
ku ie ykeko Mk{kLk Au, su ykke yth rwr, ykokqokk W{uhu Au.
ekh kkukkLkk Mkk[k YkLku kk{k {kxu yk{kLku khYk nku kue ]rkyku,
kyku yLku kkkh{ktke kkukkLku U[e fkZk kzu Au. qrkk ]rk fu
kLkku huf RLfkh ykkk M khV yuf kkwt LkSf E Au. yk kkukkLkkkwt
{uk {kxu kkuku kkukkLkk{kt Mktk kwt uEyu, kkukkLkkt SLk{qku kh rkMk
fhku uEyu. kkukkLke k{kt hkuMkku {qfku uEyu. yk rk{kt ykkLku Mk{
Au fu ykke ykMkkkMk su ]rkykuLkku, MktktkuLkku, {kMkkuLkku xkxkuk Bku Au
ku{kt y{wf ykke k{kt W{uhku fhu Au, y{wf kLku ne Lkku Au. suxwt
se yk LkzkhYk kkuLkku RLfkh fhewt, kuxk se ykku ykkk {qku{kt
Mkh kEwt.
hkku Mkqke ku rMkh su su fwO ku ru r[khku yLku ku kwt ykkkt
SLk{qku Mkkku fuxwt MkwMktkk nkwt ku kkkMkku. wt kuLkkke k Mkkku, ke Mkkku,
Eh Mkkku yLkwMktkLk khu Mkktw Au? k yku fu u {U {khkt {qku Mkkku
MkwMktkk Lk nku kue ]rk{kt MktfkkLke skkkhekqof Lkk kkze ee nkuk kku
{khe yktkrhf k w {skqk kLke nkuk.
k kkk fu kMkkrf SLk{kt Lkk kkze yhe nku Au. kkukkLkk
{qku rk yLku kkukkLke k rk k]k hnukke Lkk fnukLke Mkrkyku ykukke
Au yLku Lkk fnukLke n{k k ykke Au. k]rk kh fnukue Lkk
ykhkk Wku fhu Au. k]rk Mkkku fnukke Lkk ktrk ykku Au. k kufku,
e ]rkyku, e kfku ykkk hMkk{kt yku Au, k ku k{k{Lku MefkhkLke
41

fkur{kt k MkkkuLkku kqxe Au, Mktk kqxe Au. yu kqxe kk kAe

ykkwt keS ke ]rk yLku kyku MkkkuLkwt yLkwMktkLk k kuhk Au.
yuf zku kMk ku yLku fk{fksLke Mkqr[ uE yku. yu & Mkkku fu yk
]rk {Lku {khe k Mkkku uze ykku? {khu su kwt Au ku kk{kt { fhu? su
kwku {khk{kt rfMkk uEyu kuLku rfMkku? u Lkk, kku kuLkku u{kqof RLfkh fhe
ku.
k{u uku fu kkukkLke kke, keykuke, skeke rqxe kkzke [esLkku
ELfkh ku s k{khk MLkku, k{khk SLk{qkuLkku Mefkh kLke su. k{u wt Aku,
kLku {kxu Aku ku Mk{skke yuf ysk MkkkkLkku yLkw ku. rfkMkLke rk{kt
ykkk yk{kLkk ktk e{k yksLkwt kwf {n Au. yk yks ykkLku yuf
Mkkkke, Mkkk SLkLke kkr{fkkyku khV, kkkLkkt {qku khV E Au.
kkkhLke k kkukkLke yuf kkukf ykk rtMkf yMkh nku Au. f]rk,
yufktk, kwMkfku- yk ktw ykkLku ykke k Mkkku kuMke fhku Au, khu
xurrLk, yuhfLzLkh, fBqxMko ykkLku Mkkz Lku {krnke kqhe kkzk Mkkku
ykke k Mkkku ykkku rAu k fhke ukkt nku Au. yuhfLzLkh kt fhe
kkhe kue LkkkLke yuf Mkke rkke k knkhLkk r Mkkku, kkeyku, kktrkkt,
nk yLku f]rk Mkkku ykkwt uzk kE fkwt nku Au. xurrLk fu eMkeykh kt
fhe ukke ykku ykke k Mkkku uzkE feyu Aeyu. yk kLkkt uzk
ykkLku ykkkt SLk{qku Mkkku uze ykku Au.
k yk Lkk fnukke ykku ykwrLkf skeLkk knke kkuzk rqxk
kzeyu Aeyu. yuwt kku Au u ykku ko{kLk SLkie Mkkku ktkuMkkk Lkke.
kuLkkt {qkuLku ykLkke fkk Lkke. yuf ykhkk, yuf zh ykkLku uhe u
Au. k u ykke kkukkLke kMktkeLkk su{kt ykku qk Mkns hneyu kukkkkh; k yLku MktktkuLku ke hnukLke n{k fhe fk kku nwt fku Awtk {kxu Swt Awt ku &kuLkk skkLke LkSf knkU[e fk Au. Mkkku Mkrnwkk yLku
u{ k fuk uEyu su keLku ku{Lku Vkke SLkie SkLkku yfk
ykke fu yLku kkukkLke SLkieLku Mkkrkk fhkLke tx{kt Lk kzu. hufLku kkukkLke
ske Au, kkukkLkku kMk Au yLku kkukkLkku ykLkt Au. yk Mk{s ykkLku kkukkLke
Mkkku kuMke fhke u Au, yktkrhf k khu Au.
sqLke kesue kkeykuLku xke khu ykku ykkk yMke MYk Mkwe
knkU[k {ktzeyu Aeyu, khu ykkk{kt yuf ykk {ktzu Au su ytkhLku rfrMkk
42

fhu Au. ykk yk yMke YkLku fkuLke Mkk{u fuxk {k{kt Akwt fhwt ku
Lke fhk {kxu rufLke sYh kzu Au. khu fkuELke nkshe{kt kkukkLku Mkkk Mkkrkk
fko fhwt kzu, khu fkuE {eLku yLku ykku kkuukkLku kkfuk fu ke{
yLkweyu khu Mk{S uwt fu ykku ykkk yMke Ykke ukk kELku yuLku
{k nkk, yk kuLkku kkf Au.
suLke kkMku yMke Yk k kE fu Au kuLku ykku [knk kkeyu Aeyu.
su{Lke kkMku yMke Yk Awkkwt kzu Au, kuLkkke ykku rqxk kze sEyu Aeyu.
ykk, yk rqxkkwt yLku rAu yu sqe [eu Au, k yu yuf nkuE fu
Au. rAu ykkLku kkuze kezkke k[ke fu Au. k ku ktkkkkk Mkwe o
ykk fhu Au. kwt kkuzeLku kke swt kkfkrf Mknuwt kku Au k ku fkuE skk
Lkke. fkuELke Mkkku ykkLku Lk Vkkwt nku kkk u kku nkukLkku s. ku kkku
Au fu ykku kk yufkeLke Lkfku Lkke, yk yk kku Aeyu. yuLke
yuf { Au. yMke Yk nsw ykk Au. kkukkLkk yMke MYk kku Lk Vkkwt
nku, nkuwt yuxu ykku su kwt Au ku ru Mkwhrkk nkuwt, ykkk Mk{se yLku
kkukkLkk yk{kLku, yk{kk yLku LkwfMkkLk fhLkkhk kuf, ]rkyku yLku kkkhke
k[ke uku. yk keLku w:e fhkLke kk Lkke. yk kku kkukkLkwt uc keLkk
uc Mkwe knkU[kzkLke k{kkLke kk Au. khu fkuE kkukkLkwt rkf yMke
MYk E keLku {u Au, kuLkk ytkhLku Mkuo Au yLku kuLkkke kuLke ske u yuf
ykLktkqo ktf E u kku kuLkku Mkeku yko yu Au fu ku kuLku u{ fhu Auu.
fkuE Lke fu ykhe Mkrk{kt {qfkEyu khu kkukkLku fnuwt, yMke YkLku Lk
Akuze. Mkk[wt kosu. khu fkuE Mkkku ykkwt k Mktkfo{kt yku khu kkuzk
kk, kkuzk Mktko kk Au, su nfkhk{f fu Lkfkhk{f nkuE fu. khu ku yue
kyku {u suLku kkukkLkk Mkk[k MYkLke Mkkk nku, khu Mkwth ykkkkS
Mko Au su SLkLku yske {qfu Au.
yMke Yk{kt nkuwt yuxu Mkk{kLk: ykku su [nuhkLku Awkkkk nkuEyu kuLku
k kk uku. ku {kxu kkukkLke kezkykuLku ykukk yLku kkukkLke qr{fkykuLkk
uhk{ktke knkh Lkefkkt ewt kzu Au. ykke Mk{ksMkk yue Au fu ykku
ykke kezkykuLku Awkke kzu Au. yu kw kezkykuLku nuk ukke yktkrhf kLkk
hk qu Au. k ykku kku yktMkw yku khu kuLku hkufkLku, yuLkkt kuxkt fkhku
ykkk xukuk nkuEyu Aeyu. fkhuf kuLku rLkkO nuk ukke ykku ykkk
oLkk {q Mkwe knkU[e feyu Aeyu Lku yuf fkhLke {wk yLkweyu Aeyu.
43

yu s heku ykkk Mkk, k fu fkhfe fhkkt ykku swk Aeyu.

SLkMkkke, {kkk fu rkkk , kE fu knuLk nkukke wt khu keswt k ykkk{kt
nku Au. zkfxh, fe, rkf nkuk Wkhktk k ykku fwtf khu Aeyu. yk
kwt ykke kkA uzkuwt Au, ykk ykkwt Lkk{ nku Au, ykkwt k
nku Au.
kkukkLke qr{fkLke kkA kkukkLku Awkke ukLkwt Mkh Au, kkukkLke qr{fkLkk
uhk{ktke kkukkLku Akuzke yMke MYkLku kkhwt yt Au. k u yu kk kku
kkukkLke k Mkkku {wk kk. kkukkLke yMkrkLku k fhkLke rk{kt k
yuf {wk hnue Au, {nkuhkt WkkheLku, rkkkku kkuzeLku kkukkLku {kke yktkrhf
kLkku MVqkkf yLkw kk Au fkh fu yktkrhf k ykku wt Aeyu, wt
kLkk {kkeyu Aeyu ku k{kt hnue Au.

44

ske {]w zu k{ Lkke kke. ske yu nhku kku{kt Lku rMkku{kt

kE ne Au su kuhfkhe{kt khkk kk Au.
- MxeVLk rLMkuLx kuLkux

ko{kLk k{kt Sku

ske suLkk zu kLkue Au ku Au Mk{. Akkt ykku Mkkike khu kuhfkhekqof
u fwt uzVkk nkuEyu kku ku Mk{ Au. Mk{ khkk fhku yuxu SLk khkk
fhwt. ykkk{ktLkk k hkus yk heku yk{nk fhu Au.
ko{kLk k uLke k]rkke ykke yktkrhf k ku Au. uf ku
kkukkLke yth yLku knkh wt [ke hkwt Au kuLkk u yufkk kkke yuf kLkk
ykLkt yLku nkLkku yLkw kk Au. yk s Au ko{kLk k{kt SkLke fk.
u Mkk[u s yktkrhf k ee nku kku ko{kLk{kt SkLke fk ee s
kzu.
yk fk hufLku ykze fu, Akkt yk yuf wo fk Au fkh fu su k Mkk{u
ykeLku Que Au ku kLkwt {knkB Mk{swt Mknutw Lkke. Mk{ Mkkike khu {qkLk
Au, k kuLkk {qLke Mkkike khu Wkukk kk Au. su k yuLkwt {q Mk{SLku yuLku
Se Au ku Ske Au, Mk{] kLke Au, Lku su kuLkk {qLku Mk{skku Lkke
ku skeLkwt ukwt Vqft u Au, ko{kLk kLku k]rkke Se fk Au fu kAe kuhfkheke
uzVe fk Au.
fkuE huMxkuhLx{kt sE Qk hnku yLku kt kkk kufkuLku swyku kku kuyku yue
Wkk{kt k Au u fkuE fk{ kkkkLkwt Au - {kkLke ]rk kue szke
Lkke. zkfxhku fnukk ykk Au fu ehu kyku, MkLkku, htk-MkwtkLkku ykLkt ku,
kkkhLku, kk[ekLku {kku. kk yu u k Au Akkt kke ku yu s
yehkE, Wkk, {kuxk fkurk he kE uwt Lku kkwt.
45

ko{kLkLkku ykLkt uk {kxu sYh nku Au yufkkkkLke, kLkLke, k]rkLke.

hLke knkh LkkLkku Mkhku VqLkku khku nku kku kuLku ykku kLkkqof uEyu
Aeyu? Lkkt kkLk, Lke feyku VqxkLkk Mkkke kLkeyu Aeyu? yuf k kt kkue
MkkitoLku yktku{kt he ku. k{khk Mk rMk{kt yke kku Qe fhe ku su{kt
k{u nkLke nuhLku, Mkwth ~Lku, fkuE {eXk MkqhLku {kxu yxfe fku. yke ftE Lk
fhkLke kLku {ke ku yuf fk Au. ku ku kusLkkyku, kikheyku, rLktkku,
fk{ku kwt qeLku Vk nkukLkwt nku Au. MkqoLke W{k yLku nkLke XtzfLku [k kh
yLkwkLkwt nku Au; kMkLke Mkwtk yLku kkeLkku fh kkukkLkk{kt uk ukLkwt
nku Au, fkuE ktkrkwt, fkuE Vq, fkuE hMkkLkwt xekwt su fnukwwt nku Au kuLke kkk
Mk{skLkwt nku Au. yk kk yLkwku SLk Mkh hkqh fhe {qfu Au yk hkqhkk
{uk {kxu su k]rkLke, yufkkkkLke sYh nku Au ku ykkkuykk Lkke ykke,
kuLku fue kzu Au. khekkyku ykke, fkhfe kLkke, f{kwt- yk kk{kt su
fueLke sYh kzu Au. ku fhkkt w fueLke sYh ko{kLkLku {kk {kxu kzu
Au. k yk s [es yu Au su SLkLku Mkke kLkku Au. yk{kLku Mk{] kLkku
Au.
yk fueLkkt kkuzkt kkrkkt yk Au : k{khk rLkkon {kxu k{u wt fhku Aku ku
yLku k{Lku Sk{kt hMk k {kxu Au yk ku [uLke uhukLku Mk{S ku. yk ktLku
{kxu ]rkyku fhe kzu Au. k kuLkkt fkh yLku krhk{ swkt swkt nku Au. yuf
ykkk SLkLku [kk {kxu hkuskkh ykku Au, keS SLkLku ykku Au,
Mkkito ykku Au. hkuskkh {kxuLke ]rkyku yufMkhe, LkehMk fu ktrkf nkuE fuk ku rLkkon {kxu sYhe nku Au, kuLku Lk ykkku kzu Au. k SLk{kt hMk yLku
ykLkt W{uhk Au rkfkkke, u{ke, MLku qkLkku {kufku ykkkke. yk
su{ktke {u ku ]rkyku ykkLku Lkkkt Lkke f{ke ykkke. ykLkku yko k{khu
k{Lku su{ktke f{ke Lk kkLke nku kue ]rkykuLkwt {q yLku {n Mk{skk
ewt kzu. ku s fkuE yutw nku Au suLku f{ke yLku ykLkt ktLku yuf s ]rk{ktke
{kk nku. kkfeLkkyu kkukkLkku ykLkt kkuku kuku kzu Au yLku kAe {ukLke
rk{kt swt kzu Au, ]k kwt kzu Au.
ktkkkLkLkk rfkMku ykkku Mk{ yLku { k[kLkkhkt kt MkkLkku ykkt
Au. ske Mkh kLke Au. kkuzku k yuku {u Au suLkku kkukkLke heku Wkkuk fhe
fk- k yuku Wkkuk kE fu Au hku? ykku Mk{ {kuxukku ke eke s
Au. u k{u k{khkt kkkLkkt SLkMkku u MkkLk Lk nku kku yk yTwk
46

Mk{ yktkeyku [uke ne skk kkeLke su{ nkk{ktke Mkhfe Au.

khu ykku Mk{ nkk{kt yku khu kuLke kkA rLkhkk, nkkk, kwMMkku yk
ke kke hkue kkeyku k nw{ku fhk Mks kLku Au. ykk k{Lku {kk
kkuze VwhMkLkk Mk{ {kxu kusLkkyku kLkkku- fE {kLkrMkf k rfMkke Au?
fk r{kLku {kLkwt Au? wt kLkwt fu MksokLkwt Au? yk kusLkkykuLkku y{ k{Lku
k{khe rLkhktkLke kkuLku Se skkt eu. Mkkku k{khe fk{Lke kkuLku k yuf
Mktkkuk yLku ktrkke he uu. e kh ykku VwhMkLkk Mk{Lku yuxku tkkt
nkuEyu Aeyu fu yuLku {kxu kusLkkykuLke {kuxe ke kikh fhe hkeyu Aeyu, kAe
kuLku kqhe fhk kkuku U[kEyu Aeyu yLku Mk{Lku ut[k {keyu Aeyu. yk fMkhk
rLkhktkLke ktk, Mkk kkuLku k{ fhe Lkku Au yuxu kusLkkyku kLkkk{kt k
yuf ruf , yuf ruk r[Lke sYh nku Au.
e su ]rk f{ke ykkke nku kuLkk u k hMk yLku fki fukLkku
yuf ykLkt Au. ku{ktke su yufkkkk yLku MkLLkkk k kk Au ku skeLku yuf
rLkkh ykku Au.
Wkhktk huf ]rk, kAe ku f{keLku kke nku fu kuLku kke, kuLku
yLkwkeLku yuf fMkkuxe nt{ukt kkhku- wt yk ]rk {Lku {khk fku[k{ktke knkh
fkZu Au? {Lku yk k{kt Stkkk ykku Au? {khku yk{rkMk khu Au? {khku
Mkr Mknkuk {kku Au? u kk &kuLkku skk nk nku kku ku ]rk k{khk
{kxu Wk{ Au.
k fhku yue fE ]rk fkhu fhe nke khu k{u rzk ukLkwt k
qe kk nkk? kqhukqhk ku ]rk{kt kukE kk nkk? yk s ]rk k{khk
SLkLkku ykkh Au.
nwt khu wt Awt fu kt[wt Awt khu kwt s qe Awt. fkfku fkt eke Au
k Lkke ykkku. yk ktLku ]rk {Lku ykLkt yLku k ykku Au. khu {khe
ythLke k kMk kE , nwt kwMkf kuwt Awt yLku {kt kekwt hkE
Au. {khe yuf r{k fBqxhLkk fkuE Lkk kukk{ eke ku ku{kt kukE Au
yLku ee ek kAe kkS kE Au.
su fk{ ykkLku k{kwt nku ku khtkh fhkLkwt {Lk kk Au. khtkh fhkke
kuLke Vkx ykke Au. yu Vkx ykke ku{ ku{ ku fk{ uLke Yr[
ykuh ke Au. yk qkMkqhk [ yk{rkMk yLku yk{{qLku khu Au.
47

yk fk{ fwt nkuE fu ku y{wf kufku ku kue fkZu Au, y{wfLku kuLku {kxu fkuE
{kkoof {e Au.
{kuxkkkLkk kufkuLke ske yuf huz{kt kMkkh kE Au, fkuE ykfko,
fkuE WMkkn, fkuE Wfxkk kh. yuLke kux kku k Au, kk Au fu ftEf -fwtf kku
yuwt nkuk suLkk {kxu S huze uk!- k yuxwt kku fhe s feyu fu yufk hMkLke
Mkw kh khtkhLkk {nkhkke fwkk k fhe feyu. khtkh {nkhku fhk
{kxu Mk{, k, rLkck uEyu. rMkkE yLku Mktkekke {ktzeLku nhku yue
]rkyku Au su{kt kusLkk, Mkkk {nkhku yLku rLkckkqof krh{ fhkke kkhtkk
kE fk. yk kkhtkkkk y{rkMkLku khu Au.
e ke ]rkyku yue k nku Au suLkk Lkk{kt kkkuh yLku Mkkts kMkkh
kE , kuLke ykk kze . ykkLkku ykku Lkku ykkke ]rkyku ykkLku
Mkr fhkLku ku rLkr kLkke {qfu Au. SLkLku kkukf kku Mkkku uzkue Lk
nkukLku fkhu ku kekwt hkLku ku Qxwt kuLku khu Au. Mk{Lku ku sYh k
Au, k yk{kLke Vhku yMktkkukLke QE k kke Au.
su ]rk SLkkkukf nku, yktkrhf kLku kkukf nku ku huf ]rk
ykkwt Mkr kukkLk yLku uzk {kku Au. rLkr ]rkyku{kt su kkfkrf
Mktkkuk {u Au ku yk{ktke Lkke {kku. yk ]rkyku {kuxukku yufktk yLku yufkkkk
{kku Au. yk ktLku kwku ykkLku ytkMk Mkwe E Au. ktk, ykLkt ykkke
]rkyku{kt ]k kkke Lkk Lkk MksoLkk{f r[khku ku Au. su ykkk{kt
MkrkkLke ykukk skkzu Au. keykuLkk MksoLkku{ktke k ykLkt {e fu, k
yk ykLkt ykke MkrkkLke ykukk hkkku Lkke. ykkLku Mkr kku ykkk
kkukkLkk MksoLkku s kLkku Au.
MksoLkk{fkkLke kk yku yuxu w,t r[k kLkkw,t rk h[w,t yrLk
fhku fu Lk] fhwt yue fkLkk yku. yk kk Mkkku Mktfkue ]rkyku [kuMk
MksoLkk{f Au, yk rMkkLkk SLkLkk huf kuku k MksoLkk{fkk nku Au. huf
k{kt kkukkLke yuf MksoLkk{fkk nku Au. kkkfk{ fhwt, Vqku kkuXkt, hMkkuE
fhe, rMkkE fhe, fkh rhkuh fhe, kqtkwt- yk kwt Mkrkk {kku Au, yufktk
{kku Au, yufkkkk yLku rLkck {kku Au yLku yk kkLkk krhk{u ykkk yktkrhf
Mkkukku {skqk kLku Au.
ske yTw k Au, nt{
u kt. k nt{
u kt ykku fkuE Lku fkuE rLkhkkke uhkuk
nkuEyu Aeyu yuxu yuLke yTwkkkLku {ke fkk Lkke. fktke yku Au ykxe
48

rLkhkk? yuf Mkkike {kuxwt fkh yu Au fu ykku ko{kLk Mk{Lku qkfkLke

kezkyku yLku rLkk zhLke [u keMke Lkkeyu Aeyu. yuf k , yuf kAe yuf
ke k yke skeLkku kkus QXkke Au, kuz e Au. skeLku
nU[e ukk eku, Mkkh{kt QXe LkkLkk LkkLkk Mktfkku ku- su kykuLku k{u krk
fhk {kkkk nku fu {Yk kk {kkkk nku yu kkLkkt Lkk{ Mkkku Mktfkku ku.
yksLkk rMk kqhkk ykk LkkLkk uku kLkke ukke kyku Vk yuf s
rMk kqhke yufkk kk Au. kkuo fu skehLkk r[khkuke yksLkku rMk uzVkE
skku Lkke. Qxku {kufkke Se fk Au. hkku Mkqke ku rMkLkwt Mkhiwt
fkZe huf ykokqo yLku rkf kLkkLku {kxu EhLkku ykkh {kLkku. ku ku k
kLkue xLkkyku yLku Mktkfo{kt ykue kykuLkku kkk Lkk{kuu fhku.
kkk Wu fhkLkku Vkku yu fu k{Lku Mk k yku fu rMk{kt Mk{Mkyku
yLku nkkkyku ykkt nkuk Akkt y{wf yue xLkkyku kLke su Mkkhe nke. yk
k s Mktkkuk ykku. kuLke Mkkku rMk kqhku fhku yLku keS Mkkhu ke yuf
rMkLke kusLkk. kkuzk s rMk yk {ku fhkke k{Lku LkkE kku yuxe nu
SLkLke kwkk Mkwhe su.
ske Mkkhk yLku hkk kLkkkuLkwt r{ Au k f{ku ykkwt kLk
hkk xLkkyku kh ruk hnu Au yLku yuxu e Mkwth Mkk kku [qfkE Au.
Mktkqokk, ykk yLku ykLkt khV k {kxu ykku skeLke Mkwth kku kh
MkkLkku, k]kku yufkk kwt kzu Au - kt Mkwe ykkku Mk Mkkit kor{w,
ykLktkr{w Lk kLke . keS ke fwkkykuLke su{ yk yufkkkk k fue
kzu Au. ske kku yheMkku Au. ykku Mkkito yLku ykLkt kh yufkk nkuEwt kku
ske Mkwth yLku ykLktkqo kLku yLku rLkhkk yLku w: kh yufkk nkuEwt kku
ske rLkhk yLku w:e kLku.
khu Mk{Mkykuke uhkuk nku khu kku kMk yk fhk suwt Au. skeLku
LkkLkk LkkLkk tzku{kt nU[e ku yLku yk LkkLkk tzku{kt kkukkLkwt uc knkh fkZkLke,
ykkkLke fkur fhku. k hkku fu ykkk nkk{kt ykke Mkk{u Que yuf k
rMkk fwt Lkke. yuLku Mkkkof kLkkk {kxu kykuLku yufkk fhku - r[khku fu
qkfk nkk{kt hkku Lkke. r kh ykkwt rLktk Lkke k yk ko{kLk k
fue heku Se ue ku kku nkk{kt Au Lku - yu kLku Mkkkof kLkkk su fhwt sYhe
nku ku kwt fhku- u{, f]rk, frkk, h{kk{k, r[k, Vhwt -ftE k su{kt k{u
49

k{kt M huze fku. ku kuku yLku ku{kt eLk kE Se ku yk k. kkukkLke

ykMkkkMk kkuku s kLkkuwt fku[wt khu kqxu Au khu yktkhk eu Au.
yLkfLzLk {kt nkuLk kkuuu fkwt Au; hkus Mkkhu k{u Qkkk rMkLku
ku heku {e fku- u{ yLku WMkknke, ftxkk yLku kkfke. rMk{kt k{u ku heku
ue fku Aku - tkkT yLku Stk kkskeke. MkkLkkkkqof nue Mkkhu
kkskekqo, kMktkk yLku ykLktrk hnukLkwt kMkt fhku yLku Vk kkukkLke s
Lkn, keLke ske{kt k {uLkwkLkk htkku h[e ku. huf Mkfkhk{f r[kh yLku
kkeLku yk[h{kt {qfku. u fkuE yuwt fk{ nku su keLke skeLku Mkh fhe
fkwt nku, khk fhe ku. u fkuE yuk ku nku suLkkke keLke ske ykokqo
kLke fke nku, kku khk yu ku kkuku. yk kkfkrfkk, kkukkLke yth QXke
MknsMVqk e kkeykuLku y{{kt {qfkLkwt knw sYhe Au. u yu k [qfkE
kE, u yk {kLkekkLke Wkukk kE kE kku kAe yu kf Vhe fe Lkn {u.
hkV yu{MkoLk fnu Au, hLkku fu hukt yu Mkk[e ux Lkke, k{k Mkk[e ux Au.
yue ux su{kt k{khku kkukkLkku yuf rnMMkku Mktfk Au. Mkk[e ux kkukkLke kLku,
kkukkLkku Mk{, kLk yLku MLkun ykkk{kt Au. ko{kLk{kt SkLke xu kkzkke
SLk{kt yuf {kufk yku Au. kkukkLke kLku ux ykkkke kufkuLkk SLk{kt
k VuhVkh kk Au ku Mk{ Au. kkukkLke kLku ux ykke yuxu k, kwr,
Mk{, fh, kuMkknLk yLku n{k ykkk, hMk uku , kLk ykkwt yLku Mk{swt.
M{k yLku ykkhLkk ku k ux suk nkuE fu. fkuE k nfkhk{f kke
kAe ku k{u kuxe LkkLke, LkSe kku k ku fkuELkk LkehMk SLk{kt ykLktLkk kkuzk
htk he fu Au yLku ykLktLkk yu htk ykkk kkukkLkk {kxu yuf Mkhkk ELku
yku Au, u {qze, ks, yLku []r ks Mkkku kkAe {u Au.
kkku yLku LkkLke r[eyku yk rk{kt e {Yk kk Au. ykkk SLkLku
fkhuf fkuEf heku Mkeo kue kLku khu k{u kkYku {ku khu yuf Mkukw
h[k Au. kwkkuLke su{ kuLkwt yuf w nku Au. u fkuE k ykkk u e
yLku {kkw kk Au kku kuLku kuLke yu kE yLku {kkwkkLke fhe s
uEyu. zkfxhLku rkLke Mkkku yuf LkkLkfzku ykkh {kLkkku kk ykke swyku. kuLke
fk yLku fkSLke fh fhku. kuLke skeLkku yuf rMk Mkwhe su. fkuE kwMkf
k{e kku kuLkk h[rkkLku yrLktLk ykkkLkwt Lk [qfku fu kuLkk kLku fkhu
k{khk SLk{kt yuf krhkoLk ykwt Au.
50

kkuzk k knukt yuf rzkkxo{Lx MxkuhLke yuf fkfuo {khe k{ke yuf ux
kue ykkk{kt {Lku qk { fhe. MxkuhLkku kt fhkLkku Mk{ kku nkuk Akkt ku
hkufkE, keS ke kkyku{kt VkuLk fko yLku ytku {Lku {khe kMktkeLke [es {ue
ykke. yk MktkLkku ykLkt Qze ku knukt, uh sELku khk s {U ku MxkuhLkk
{uLkushLku yrLktLk ykkkku kk ku fu ku{u yke MkhMk {rnkLku ku{Lkk Mxkuh{kt
fk{ kh hke Au su ku{Lkk kknfkuLke Mkkts yLku hkkLku Mkwth kLkke fu Au.
tMkkLkk ykk LkkLkk kkku yuf Wk{ uxLke khs Mkkhu Au. yke kkuLku
kfzku yLku ku{kt Se ku, Skze ku.
yke s keS yuf ux Au xurVkuLk kh kk fhe ku. u fkuE yuk r{kLkwt
M{h ykku rMk hnu suLke Mkkku k{khku Mktkfo ktkk Mk{ke kqxe kku nku kku
k kw{kk rLkk kuLku yuf VkuLk fhe ku, fnku fu VkuLk fhkLkwt fkuE fkh Lkke.
kMk kkt M{h kwt, {Lku ykLkt kku ku s fnuwt Au. kuLkku yLku k{khku rMk Mkwhe
su.
yke kkuLku kfze sYhe Au yLku ku k kkfkrf. {khk yuf keyu
knw {kuzwt kLkwt Y fwO nkwt yLku keMk ko kqhk fko kAe ku kuwyux kku.
kuwyux kk {kxu kuu yLku kuLke kLkeyu su Mktko fkuo nkku kuLkkke nwt kfuV nke
kuke {U kuLku rzke {e ku rMku kuLke kLkeLku Vqku Mkkku yuf r[e {kufe, kuLke
kktku Lke[uLke nk kk {kxu yrLktLk.
kLke ykLkku skk ykik[krhf ykkhoLkke ykke fk k kuu kk
kt[ke ku, ykt{kt yktMkwt yLku hkuk ftX Mkkku {Lku VkuLk fhe kkukkLkku ykLkt
k fkuo. kuLkk ykLktLkku Mko {Lku k kwrfk fhe kku. {khe k yktku
hkE yke. fuxwt Mkw nkwt ku{kt! u kuu fu {U kkuze k kh fhe nkuk kku yk k
[qfkE kE nkuk.
yrkLku khk {kufe fhku. fkuELkk kkukkf, fkuELkk k, fkuELke fkuE
[es k{e nku kku kuLke tMkk {Lkku{Lk fhk Mkkku ku{kt k fhku. Mkkkeke,
rke. kkuku Mkwth uk Au ku MkkteLku fkuLku ykLkt Lk kk? nkuxu{kt fkuE uRxh
Mkkhe Mkuk ykku kku kuLkku ykkh {kLkkLkwt Lk [qfku. kuLke ktrkf ske{kt yuf
kkskeLke nh kuze su.
yuf k {kxu r[khku fu k{khe ku nkk{kt nke k Vk yuf hkkLke
{nu{kLk Au- fku Au yuwt suLkwt {]w k{Lku kkhkkh fhe {qfu? k{khk SLk{kt fkuLke
kuhnkshe fe Lk kwhk kuku kekku Qku fhe fu? yu kLku k{u fkwt fu k{u
51

ku{Lku fuxwt [knku Aku? Lk fkwt nku kku yk s ku fnku. fk {kxu hkn Lk swyku. fk
fe ykke Lkke, su Au ku yks Au, yk k Au.
khu fkuE nfkhk{f r[khLku {ks khVke {kU khV hkLkk fheyu Aeyu
khu w kk Au. Mkt{rkMkq[f {kkwt nkwt, LkkLkfzwt rM{k, [{fke yktku- yk
kktLke yTwk yMkh kk Au. kukkykuLkk Mk{wk{kt fkuE ku-[kh yke Stk
kykuLke nksheke kkykuLku kskLkwt kuMkknLk {u Au ! k ykLku {kxuLke
f]kkkk k fhkLkwt [qfe sk Au. huf ku kuLke sYh k Lkke nkuke.
khu k ykku fkuE khV M{k uheyu Aeyu, ykku kkukkLke kLku kuLkk khV
yr{w fheyu Aeyu. kuLke Mkk{e k kh yuf Mkwth yMkh kk Au. {kuxukku
ku k M{kke wkh ykku Au yLku yuf {uLkwk ktLkuLke wrLkkLku yuf k {kxu
htke Au!
kkukkLkk yLku keLkk r{kt ykku , ykwt Mkkito Afkwt fhkLkku rLk
kLku yuf Lkwt krh{k ykku Au. yk rLk y{{kt {qfk {kxu huf ku
k]k hnuwt sYhe Au. yn ykhu yk k{kt Se ukkt ewt sYhe Au. Mkk
yLku fkhrfeo [uLkku Vhf Mk{sku, kkukkLke fk{fksLke yLku rLkhktkLke ktLku ]rkyku
qk hMkkqof fhe, skeLku LkkLkk LkkLkk tzku{kt nU[e huf tzLku Se skkt
ewt yLku {uLkwkLkk htkku ruhkk sk- yk kwt ykke yth yuf yLkkuwt
k Qwt fhu Au.

52

kkt k]kh kAe, Auxu Mk{ Au fu ykkLku su Mktkkk {u Au ku

Vk kkukkLke kLku rMkk yLku rLktrkk fhk kqhke s Au.
- kLkkozo kkhw[

io yLku kekkLkku w
yktkrhf k {kxu yuf yLkwqrk {nLke Au, ku yu fu ykkku rLkrk kh
ftEf fkkq Au. kkukkLkwt LkMkek kkuku ze fk Au u kkukkLke k kh ykkwt kqhukqt
rLktk nku, kkukkLkku kkukkLke Mkkku rMkkqo Mktk nku. tLkktyku, ykLktku,
fkkuo, koqtf - yk kk u rMk{kt Lkn nku kku SLk txkurk{kt Qzkkt kktzktLke
su{ rkneLk kLke fktf VUfkE su. yk{rLktkLke rkLkk yksu kkuze
sqLke, yksLkk knku Mkkku ykuAku {u hkke kku Au, k yktkrhf k
khk {kxu su fhwt uEyu ku fhwt, khu fhwt uEyu khu fhwt, kkukkLke
kyku kirkf kryku kkA Lkn k yktkrhf Mkk{o {uk khV ke,
ykk yLku k fukt - yk kkt rLkk fkuE Wkk Lkke.
yk{rLktk yuxu kk, tr[kkk yLku ykLktneLkkk yuwt {kuxkkkLkk
{kLku Au. nfefk{kt ykLkkke wt Au. yk{rLktk SLkLku kh fhkwt yuf
kke k Au. su k{Lku yktkrhf k yLku yktkrhf Mkkkkke hkqh
fhe fu Au.
k]e khLke SMk]r{kt yuf {Lkw s yuku Au su r[khe fu Au; qkfk{ktke
ee fu Au, rLkwt ykkusLk fhe fu Au. ku Mkns ykukkuke s Skku Lkke,
ku kuLkkke ykk uE fu Au, kekk fhe fu Au. ke keyku kh kukku fko
kAe ikkrLkf yk kkh kh knkUk Au fu qkfkLke M{]rk Lku rLkwt ykkusLk
{kMkLku {ue yTw k ux Au, yk{rLktkLke {ke yk ux yktkrhf k{kt,
SLkkhf k{kt krhkk kE fu Au.
53

yk{rLktkke fuk Au LkkLke LkkLke kkfkrf weykuke MktkkukkE Lk

skLke xu. yk xu ykke yLktk RAkykuLku ykkkt u yLku ktkkkkkLkk
krhk{ku MkkkuLkwt MktkwLk Mkke ykku Au. ykhu su {e hkwt Au kuLku khu Mkkhk
r {kxu skwt fhkkt eu Au yLku ytku ykku su kLkk khkk nkuEyu, ku
kLkk{kt { fhu Au; LkkLke, WkhAe {ykuLku ku ykkLku kkukkLkk yLku
keLkk SLkLku yko yLku krh{k ykku yukt fkkuo khV kkt eu Au.
yk{rLktk su kkkLke kkkkku kh ykkh hku Au ku yk Au : ykLkt
hee fkkku Lkke ku Mk{swt, keLkwt Mk{koLk fu Mkkk hee fkkkt Lkke ku
w,t sYrhkkku yLku RAkyku [uLkku u Mk{sku, LkLkku Wkkuk fhkkt ew,t
Mk{Lke f{k Mk{SLku kuLkku Wr[k Wkkuk fhkkt ewt.
Mk{Syu, ykLkt ykkke [eu ykku hee feyu, ykLkt Lkn. yksu
kk kiMkk kkA kuze hkk Au fu{ fu kiMkkke ku{Lku Mkw hewt Au, ktrk yLku
ykLkt {ue ukt Au. k kiMkk {k kAe k Mkw-ktrk-ykLktLke ku kku
kkfe s hne Au.
yuf ytkuS kkko hkufk nkMko eLkh {kt uf ze. yu[. khuLMku yuf
yue eLkwt kkk MkswO Au suLkk ku qk [ko Au, kuke krhkhLkk huf MkLkk
{kU kh yuf s kk nku Au, kiMkk, w kiMkk, nS w kiMkk. yk kkko MkktLkkh
khk Mk{sMkq[f nk kkzu. fu{ fu {kuxkkkLkk yk s {Lkk rfkh Au fu kiMkk
yku kku Mkw yku, ykLkt yku. kkko{kt kLku Au ku{ kkkku {he khkkO
kAe k h{kt kiMkk... kiMkkLkk fkhk kkkk hnuu.
ykLkt uEyu Au, yk s ku. kekk fhk fkuE kikh Lkke. h{kt yuf
[h {khe swyku. ykLkt {ukLke WkkLke fuxeu rLkkLkeyku ykkkt
fkkxku{kt, Akseyku{kt, kLkktyku{kt {e yku. ku ku ku kwt hewt nkwt fu{
fu ykLkt uEkku nkkuu. ykhu yu kwt Au, Akkt ykLkt Lkke yLku nu yu [euLkku
Wkkuk k Lkke. LkeLkkk [ke kE, f{k [ke kE! h{fzwt Lk {wt nku kt
Mkwe yuLku {kxu {k {[kkk kkfLku h{fzwt {e yuxu kuLku Akuze Lkk
h{fzkLke kkA kku Au kuwt s ykkwt k Au. Lkkt Lkkt Wkfhku h{kt zfkkkt
Au. yk E kku {Lku ykLkt {u. - fheLku su Mkkwt nku ku kkuzk s
k{kt sqLkwt kE Au. kh{kt Lkkt {kzuku ykkkt Au Lku {Lk kt kuze
Au. Mkwyku{ktke Mkw {u yue {k{kt {Lk yuxe nu nku Au fu Mkwyku{kt
54

Mkw Lkke yu kkLke khtkh kerk kk Akkt yu {k{wk kE fkwt

Lkke. u Mkwyku Mkw ykkke nku kku huf Mke{kt MkwLkwt {k kwt s kwt
nkuk.
wrLkkLkk rfrMkk uku{kt k[kMkLkk kfk{kt uf krhkh{kt yuf fkh,
yuf xurrLk, yuf VkuLk nkk. yksu hLkk uf MkeX yuf fkh, yuf xe.e.,
yuf VkuLk uEyu Au. Wkhktk ykuLk, zkh, yuhfLzLkh yLku ftE fuxwt. k
yk kkt MkkLkku su ku{Lke sYrhkk Au kuLkk rLkk ke rLkk fuxk krhkhku
Mkwe SLk rkke fu Au.
yuxu fu MkkLkkuu k Mkkku ykLkt u Au yuku rLk{ kLkkku Lkke, kuke
MkkLkku yktkrhf k khu kuwt k rkfw Mkkrkk Lkke kkwt. Qxwt k[kMkLkk
kfk fhkkt yksu rh{kt nMkk, yk{nk, MkLkku, nkkk kt Au. suyku
yk {{ktke {wk kE fk Au ku{Lku s ktrk yLku ykLkt {kt Au, ku{Lkwt s
yktkrhf Mkk{o wt Au. yk {kxu sYh Au rMkLke, yk{rLktkLke.
Mef]rk yLku Mk{koLk {ukLke tLkk k ekh yuf ykte kux{kt
krh{u Au. yuf rfMMkk{kt yuf AqxkAuzk eue, rLk:MktkkLk Mke kkukkLke yufkkLku
hk yLku kkuku k ftEf Au yuwt keyku kkMku Mkkrkk fhk kuVk{ hee fko
fhke yLku fso Lkk khu Lku khu kkus ku kkke ske. ku Mk{ske fu yk kuxwt
kk Au Akkt kuLkkke ku{ fko rLkk hnukkwt Lkn. hee Lk ft kku nwt {he .
ku yuf kqxuk krhkhLkwt MktkkLk nke kuke keykuLkku Mefkh {uk {kxu tke.
Auxu kuu {Lkkur[rfMkfLkwt hwt uwt kzwt. kuLku Mk{wt fu yk uAk Au, kuLku Akuze
fk Au, keyku kuLku Mefkhu ku fhkkt ku kkuku kkukkLku Mefkhu ku khu sYhe yLku
ykokqo Au.
kiMkku kkuku hkk Lkke. k kuLkwt SLk{kt wt MkkLk Au, ku wt ykke fu Au Lku
wt Lkn kuLkku nt{uk k hnuku uEyu. ku ykke sYrhkkkuLke kqk fhe fu Au;
RAkykuLke Lkn; fu{ fu sYrhkk Mker{k nku Au. RAkyku y{kork, yLktk.
sYrhkk yLku RAk [uLkku kVkk Mk{ kku SLk{kt ykLkt yLku Mktkkuk
W{uhk. urzx fkzoLke Mkwrkyu ykke yLkuf RAkykuLku sYrhkk{kt kxe Lkke
Au yLku rkLksYhe, Lk kkukk kue [euLke uAk ykkLku kuzkk fhu Au.
19{e Mke{kt zokuo uwt fu wrLkk ytLkk [euke hue Au. kwt s
{ue ukLke nkku{kt kyku [koE hne Au. ku yksu k yuxwt s Mkk[wt
55

Au. ytkh ke{ kE hkkt Au. hku QhkE hkkt Au. su Mkwyku hek fheyu
Aeyu kuLku Mkk[e k fkke Lkke. su kufku hee Lkke fkk kuLku ku{Lke tr[kkk
kezu Au. ktLku kku ykk{f yk{nkLke Mkrk Au.
ykku wt Aeyu ku ykke kkMku wt Au ku fhkkt khu {nLkwt Au. yk Mk{
kku Mkwyku kh ykkh hkkLkwt ykuAwt kk, rMkLke yk~fkk Mk{, Mkkke
k{k kku, SLkLkk knLku yhkuLkkh uf [es, uf r[khLku VUfe ukLkwt
Mknuwt kLku. Mktkrkk yku, yku yLku ykuAku Mktkn, khu {wk yu Mk
Mk{.
kLMkMk kufLku fkwt Au, k{u fuxwt f{kE fku Aku ku Lkn, k k{u fuxwt
k[ke fku Aku ku k{Lku Mk{] fhu Au. Mkkh{e MkeLkwt yk rkLk yksu k yuxwt
s ykokqo Au. kiMkk Lkn, ykku kkuku s ykkLku rh kLkkeyu Aeyu.
kiMkk fhkkt k w f{ke [es Au Mk{. kuLkku Wkkuk fu{ fhku ku k
ktLku Mk{kwt Lkke. ykMk, yL fk{, ykurVMkLkkt fk{ku, Mktktku, Mkk{krsf
skkkheyku fkLku Lk ykke fkkku Lkke yLku Mkkk kh{kt SkLkwt kk Au.
S yh hnu Au. Mk{kt yehkE yLku kwMMkku yke Au yLku skk rMku
{kMk kuneLkk kk, hkuk yLku {kLkrMkf kfeVkuLkku rfkh kLku Au. ske
{w~fu yLku kzfkhYk kLke kE Au yu t Au, k yuxu Mk{Lkwt ykkusLk ee
uwt fe Lknkukwt yuxwt yksu sYhe kLwt Au.
k hkku fu su k [ke Au ku Vhe ykke Lkke. su ske eke
Au ku kkAe {ke Lkke. kuLkku yuku Wkkuk , yuku ykLkt fhe ku suke kkAwt VheLku
ukkt fe kMkkwt Lk kzu fu {khe kkMku Mk{ nkku, {U yuLku Lkfk{kt fk{ku{kt uzVe
Lkkku. yktw Lk kk ku {kxu shk kkue, ytkhk{kLkku yks, skeLke {kke
Mkkte uEu. ythLke krhkqokk kLkkke yku yue ]rk kue uEu.
u{ yLku W{kkqo MktktkuLku Mk[k uEu. ktwhMk nfkhk{f rfku, {kLkrMkf,
MktuLkk{f yLku ykk{f MMkkk khV kLk uwt uEu. yk kk {kxu ykku
Mk{ Vkeyu Aeyu hk? - Lkk. kMkkh kkk kkk yufk Mkwth ~ y[kLkf Mkk{u
yku kku ku ukLke k u VwhMk Lkke.
krhk{? SLkLku xfkLkkhkt, kh fhLkkh kku MkkkuLkku kqxe Au.
kwt {uk Akkt tr[k, ke, fkuhk hne sEyu Aeyu. kqxkk Mktktku, Wkurkk
kkfku, kuhkkwt {kLkrMkf MktkwLk - yk kkLku kiMkk zu, uxku zu, kneLk
{eXk
56 ku zu MkktkLke, MktkkLke ko fkur fheyu Aeyu.

k ykLkku Eks Au, kkuku, r[khku. SLkLke kuVk{ ]rkykuLku, krkykuLku

rLktk ykkku. ku knukt kkukkLku rMkk kLkkku. suxwt se yk Mk Mk{u
kuxku se {w~fueykuLkku ytk yku. Mk{Mkyku kku yku s k kAe
kkLk]rk ykLkkkLku ku ykku yuLke {wku{w kE kuLkk {qLku s Mk{S
fewt.
huf kirkf kryku {kxu ruf hkkkt eku. yk ruf, rMk fukkt
kkuzekh kku Au k u ku rfku nku kku yk heku kkukkLku fuk{kt yuf
ykLkt k Au, fkh su{ su{ yk r fukke Au, {Lk nwt kkwt Au,
MkkV kkwt Au, wt {nLkwt Lku wt Lkn ku ykkkuykk Mk{kwwt Au. suxe
LkkLke {hke yk zkh Y kk kuxwt khu Mkkt. ykoneLk Su Mkko,
fkrk zk yLku kLkf kirkfkLkk yk wk{kt xfkLke k kku s {u.
yk Mk{s kkkke fuk ku {kxu {kkkrkkk y{wf Lkku fhe fu. su{
fu Vk kxkxkLku ku ekt kfkS kk uhu, Mkke [eu{ktke Mk ukkt
eu, ket kkfku Mkkku nkktkkt eu, h{k skkt knukt nku{fo fhe
ukLke xu kkzu, {uk kiMkk [eo LkkkLku ku kkuze k[k fhk Mk{u,
knkh Vhk skkt knukt kkukkLke [eu Mkk {qfeLku skLkwt fnu, uxku {u
khu kuLfMk Mktuku ykkkk Lk qu kue fkS hku kku yk kkfku {kuxkt kELku
rMkk, yk{rLktrkk k kLku. ske{kt Mktko Au, yk{ke nhku
kkkkku Au, ku{kt kELku kuLku kkh fheLku kkukkLke ktrk yLku ykLkt Mksokkt kuLku ykzu.
k{ke ]rkykuLkwt ykfko kuLku yk{kkt fkokuke r{w Lkn fhu. Qxwt ku
knukt fkokuLku Lk ykke kAe nkVq r[ku k{kkt fk{kuLkk ykLkt {kk
{wk kkkt eu.
kkf {kku ku Mkw kuLku khk s {u kuLkk ku k{u ku Mkw {uk {kxu
y{wf kusLkk kLkkkk, kekk fhkk ek{kt yku kku ku MkwLkk {nLku
Mk{su, Mkk[eLku kkhkk eu yLku EAkykuLku rLktrkk fhkkt eu. yksu
{LkkurkkLk ykE.q. fhkk E.q.Lku w {n ykku Au, fkh fu kkirf rfkMk
Mkkku Mk{sLkku, MktuLkkLkku rfkMk kk kku s rfkMk ykokqo yLku Mk{kkkkqo
kLku.
yk fue uk{kt yuf {nLke kk yu k Au fu {kMku LkwfMkkLkLku, nkhLku
k k[kkkt ekLkwt Au. kkf h{fzwt kkuzu khu kuLku khk Lkwt h{fzwt ykkkLku
57

ku ku-[kh rMk yu h{fzk rLkk hnuk ku. ykLkkke ku kw{kue yLku ku kAe
{uue ktLku [euLke f{k kku eu s, Mkkku ske{kt wt [kwt Au, kuwt
kzu Au yLku Akkt yuLkk rLkk Skkt ee uwt kzu Au ku Mk Mk{su Au. ykkt
kkfku kwk kk Au khu ykke yLkuf {w~fueyku Mkk{u Mkk xfu Au yLku
hMkku k kue fkZu Au, hMkku Lk k Lkefu kku u nkhe skk Lkke. yk{rkMkkqof
ftE Lkwt fhe u Au.
yk{rkMk skkzk {kxu kkfLku rLk{ku yLku rLktkku{kt sfze ukLke
sYh Lkke. k kuLku skkkhekqofLke Mktkkk ku{ s rkMkLkwt kkkh ykkwt
uEyu, io yLku kekkLkwt {q Mk{wt uEyu.
yk zkh rLkk {Lkw rkneLk, uneLk, kkuzw kLke su, Mk{Mkyku
Mko khu ku krhMkrkLku, ku kkkhLku, ku MktktLku , ku Mkkku, ku hLku fu
SLkMkkke - kkfkuLku k Akuze u yuku kneLk kLke su.
yuwt Lkke fu kkk{kt yk ek Lk {wt kku kwt ko kE kwt. kt fzf,
{fkLkkhk yLku rLk{ku-fkkuyku{kt kkkLku kkte LkkLkkhkt {kkkrkkkLkkt
MktkkLkku k kkukkLku yk{rkMk yLku WMkknke hkqh, kzfkhku ek Mkk{
yLku Mk r[khkk, tk yLku ehskk kLkke fk Au. kkukkLke kLku
k{u ku {hu, k{u ku kke, k{u ku Mktukku{kt fukLke k suLkk{kt nku kuLku
{kxu wt y Au ?

58

ykku fkkuo{kt Seyu Aeyu, kkuo{kt Lkn.

r[khku{kt Seyu Aeyu, kMkku{kt Lkn.
kkeyku{kt Seyu Aeyu, rzkLkk fktxkyku{kt Lkn
Mk{Lke kkhe fhe s nku kku Lkk kfkhk zu fhku
su Mkkike khu r[khu Au ku Mkkike w Su Au,
Mkkike W{k yLkwqrkyku {ku Au, Mkkike uc kuo Au.
SLk ytk khV E skwt MkkLk Au. yu ytk, yu Yykk,
yu MkkLk - yk kwt s Rh Au.
- rVrk suBMk kue fLxe xkWLk

k yLku ykkLkku [{fkh

yuf wkLk rkkeoyu uwt, skeLkku ykhu ku yko Au? SLk{kt suxwt
Mkkt Au kuLkkke wt khu hkk Au, ykLkt fhkkt w: khu Au, kE fhkkt
Mkko khu Au. yk yko khLke wrLkk{kt {khu fu ke fkuEyu k {kxu Swt ?
ykLke Mkk{u yuk k kufku Au, su yktk nkuk Akkt n{kke Skk nku.
ke{khe fu ]{kt k nkk Lk kk nku, SLk{kt su{Lku hMk nku.
ykwt fu{? fk[ ykLke kkA k Au. k kkukkLke k{kt, k ske{kt,
k kh{ k{kt. yk k yuxu yue yuf Mk{s fu kkukkLke k fhkk e
{kuxe su fkuE yuf Mkk Au, k Au kuLkku ykku yuf LkkLkku ku rnMMkku Aeyu. yu
kykuLku Mk{skLke k Lk nkuk Akkt ykku kwA Lkke. kt, suk Aeyu
kuk k {qkLk, kkukkLkk{kt kqo yLku yuz Aeyu. yk Mk{s rLkk {Lku Lkke
kkkwt fu fkuE SLkLkk Mkk[k yko Mkwe knkU[e fu.
k yk k kkt{kt Lkke nkuke. ikkrLkf yLku kirkf kryku Mkkku xke
Au. kkukkLkk{kt yuf kekwt ELku kkk heku Mk{] k yktkrhf heku rh
yue yuf yke kuZe yk k]e kh Vhe hne Au. h Mkwykuke hkkkt Au,
59

{Lk ke, nkk, yqt hne Au. {Lkkur[rfMkfkuLke {ke wkLkku yLku
Mfku kkukkkukkLkk kekkLkk y~ r Mkk{u zkkt hnu Au.
qkfkLku kuk ukLkwt fu kuzkLkwt Akuze Eyu, kkukkLkk koLk yLku
kh rLktk hkeyu, kkukkLkk fuL{kt s hnukLku ku kuLkku kkuzku rMkkh fheyu,
t yLku kLkkxku Akuzeyu, ko{kLk{kt Skkt eeyu ku kAe k ykLkt-Mkkkk
nkk{kt Lk yku kuwt kLku Au. ykLkwt yuf s fkh Au - rLkwt Mkt[kLk fhke kyku
kh kLkku yk. fkuE k Au su ykkk fhkkt {nkLk Au. skeLkk hMkk k{u
kuk Lk Mk{ kuk nku k kuLkk kh [kwt ykowO Au. ykkk yMkLkwt
wrLkk{kt yuf {q Au, yktkrhf rLkwt knkhLkk r fhkkt w {n Au - yk
Mk{s ykkk{kt [ukLkk kqhu Au, k kqhu Au, rkMk yLku Mkk{o ykku Au..
kt Mkwe hkuse x{k{kt Mk Aeyu, SLkLkk {qqk &ku khV
skLkwt kLkkwt Lkke. k yuk kLkkku kLke Au su ykkLku hkufkk yLku kuk
uhu fu SLk wt Au? k{kxu Au? swkE, {]w, yfM{kk, ke{khe, ], yufkk,
fxkufxeLkk yk kkkLku kMkkh fhkkt ykkLku kLke MkL{w kwt kzu Au, yu
ykk{fkkLke {wku{w kwt kzu Au su hkuse MkkkykuLke kkA ZtfkE ske
nke; Mkk[wt wt Au, ykLkwt wt Au yu khkAe Mk{ Au.
k ykkLku Vk Sk {kxu Lkn, Mkkhe heku Sk {kxu uhu Au. kkukkLke
kLkwt {q Mk{swt, kkukkLke k{kt k hke, ku Eh khLke kLkk kkk{kt
Au. kkukkLkk{kt k Lkn nku kku kkukkLkk fhkkt {kuxe yLku {nkLk kyku kh
k fue heku yku?
huf ytkk kezkLkk yLkw kAe ykkLku kkukkLkk{kt yuf rkMk yku Au.
kkukkLkwt {q Mk{ Au. Mk{ Au fu LkkLkwt, LkSwt k ykku kh{kLkk
kusLkwt yuf rfh Aeyu. yuLkkke ftE ykkwt SLk Mkh kLke Au fu kezk, ,
fkhe kMkrkkyku ykMkkLk kE Au kuwt kLkkwt Lkke. k yu Mk{ske ykke
yktkrhf k e e Au, ske Mkk{u ykqx uzk Mkk Au yLku kuLku
eu k{k{ {q~fueyku{ktke kMkkh kkLkwt f kLke Au.
k yuf kwkkk ykku Au. MkkhkLkhMkkke hue wrLkkLku MefkhkLke Mk{s
ykku Au. k{k{ [t[ MkwkuLke [u Mkh Mkkkk ykku Au. yrLkrkkkykuLke
[u xfkLke k ykku Au. Mkko, k[, kte kkheyku [u Mk[kE yLku
rwr Mkk[kLke fkk kue ykku Au. SLkke kkeLku Lkn, SLkLke k{k{
ykoneLkkkykuLke [u hneLku yko kukkt eu Au.
60

yLku kAe ykke rk kk Au. ykkwt yMk kkukkLkk LkkLkfzk kw

o Lke
Mke{kyku{ktke SLkLke yrkE{kt u fhu Au. kkukkLku k kuwt kus keykuLku
k fk ykku Au. kkukkLkku Mefkh, SLkLkku Mefkh, EhLkku Mefkh.
fku hkufu Au ykkLku r[khf, kuf yLku ykk{f kLkkkt? ykku kkuku
s. ykkkke {nkLk kke krk kkLke xuLku eu ykku ekh
kkq, Mkktkrfkk yLku f{ofktz{kt Zeyu Aeyu. kwyku yLku {ntkkuLkk
[hku{kt Mko kueyu Aeyu. yk ykk{fkk Au s Lkn. fk[ k{fkk fne
fk, k ykMkkk yk Lkke. ykMkf yuxu ykMkkke hkqh, [ukLkkke
hkqh. k{f {kMk ykMkf nkuE k fu, Lk k nku yLku yuwt k kLku fu
{kMk ykMkf nku, k{f Lk nku. k{f MktMkkyku yuf Mkk{ke, yuf yLkwMktkLk,
yuf Mkhkk ykku Au kuke ykMkfkuLke k e kh yke MktMkkyku{kt kkE
Au. uMku kE Au. k ykLkkke {qkLkwt {n u Au, {q yfoLkwt
{n xu Au. rfkMk kkLku ku kzkyku{kt kwhkkLkwt kk Au. kzkyku{kt Lk
kwhkwt nku kku kzkykuLke ekkuLku kkh fhe s hne.
[[o, {trh, {Ms yk ke {kMkkuyu Qe fhue MktMkkyku Au kuke {kMk
fhe fu ku k{k{ yLkk[kh kt kE fu Au. kuke s {oLkk Lkk{u fk kk Au,
rkhLkkt kes k Au, kuk kk Au, r[kh kk Au yLku nhku Mkk[k,
Mk{kk, krhkoLke, {kLkkkke ykMkf {okwkkuLke kkuoLke {nuLkk q{kt
{u Au.
su kkukkLkwt {q Lkke Mk{skk ku yke MktMkkykuLkk, kwykuLkk k{kt
Mkhkkke yke Au. su kkukkLkwt {q Mk{su Au ku Lkehkeh ruf fhe fu Au
yLku kkukkLkwt ku{ s kkukkLke ykMkkkMkLkkykuLkwt kus khu Au.
{kkkrkkkyu, rkfkuyu kkfkuLku LkkLke {hke s yk kke{ ykke uEyu.
ku{Lku kuLk, rkk fu k[ke Lkn, k kkukkLkwt kkih u ku fkhu fk{ku
fhkLkwt kuMkknLk ykkwt uEyu. Vkku kk ku {kxu Lkn, k ku Au ku {kxu
kuu kkuku s kkukkLku kf kLkkk uEyu. fkuE fkuELku yk{kkih ykke fu
Lkn. ku kku k{khe SLkieLke, r[khkuLke yuf Wk Au.
f{ku yksu yk fkhLkwt {kkooLk Mkwk{ hkwt Lkke. kwMkfku, Mkeze fu xukku,
kkLkku yk kkke kkukxek yLkwkeykuLke yuf s{kk Qe kk Au. ykLkk
kt{ktke Aqxe yk{k yLku ykMkfkkke yktkrhf kLku khkk ekLkwt
Au. yksLkk r Mkk{u yk yuf {kuxku kzfkh Au.
61

kkukkLke Wkkurkkk khe yLku kkukkLkwt {q khwt yu ktLku yuf Lkke.

kkukkLkwt {q khk {kxu yk{k khe uEyu. ku {kxu kkukkLke k kh
yufkk kwt uEyu, kkukkLku wt Mkkt kku Au, ykLkt ykku Au ku kuwt uEyu.
khu Lkirkf, ykk{f yLku {tkfkhe hMku sEyu Aeyu khu yk{{q Qwt
kk Au. khu ykMkkkMkLkk kktLku ykke nksheke fkuE { {u Au khu
yk{{q Qwt kk Au. yk{{q yk{k{ktke Wkskwt k Au.
yk{kLku {q ykkke yk k rLkk {kMk Lkkukhku Au. fkh {kMkLkk
Mk{kt s yuf kw ykk{fkk hnue Au, fkuE [ukLkk Mkkku yLkwktrk kkLke
yuf khMk hnue Au. kh{ k khVLkwt yuf U[k Au. yk s Eh Au kAe kuLkk
Lkk{, Yk k{u ku nku. ykwrLkf Wkufku yLkwMkkh yktkrhf k s MkoM Au
k nfefku ku{ Lkke, ykkwt ytkh u Rhkr{w Lkn nku kku k{u kue
k, k{u kue uhk yuf n kAe Lkfk{kt kE su.
yk k {oLke {ke fu {oLke { kh fukE fu Au. ku{kt kkske Au
krnkk Au, Qokkr{kk Au, yk{kLku {kwt kkuk Au, yktkrhf QoLke hkqhkk
Au. yk{ktke sL{u Au Wkhkk, fk yLku u{. yL yk{kyku MkkkuLkwt yLkwMktkLk
kkEk{kt fkwt Au ku kkhk kzkue kh kwt kkhe kLku fhkku nku kuku u{ fh kLku Au yLku Auuxu kkEk{kt ok {wsk yk{k rfMku yuxu ku u{,
ktrk, Mkkkk, io,kE, MksLkkk, ytk, MkTk, yk{rLktk kk{u
s yu{kt fkuE tfk Lkke. yk Mkrk Mkwe knkU[k Au.
k ykkLku sL{ ykku Au. fkLkk fhku fu k{khe kkMku k [kh {rnLkkLke
ske s k[e Au, kku? knukt kku ykkk s kku k ykkk{ktke knkh
ykk kAe khu yk ykxk k-[kh {rnLkk fu{ Swt -wt fhwt Lku wt Lk fhwt
yu r[khewt kku fk[ fhk suwt yuf s fk{ k[u- kkukkLke k Mkkku, Eh Mkkku
yLku keyku MkkkuLkk Mktktku. yuLkwt zk yLku yuLkku kk s k{Lku Stk hku.
k{u uku fu kkukkLke k MkkkuLkku yLkwkt Eh MkkkuLkk uzk{kt yLku yu ktLku
keyku MkkkuLkk Mktkt{kt rkkrkk kk Au. ku s SLkLkwt khf k kLke
Au. k yLku ykkke su yktkrhf ktrk kxu Au ku yTwk nku Au. yk ktrk,
yk k kkukkLkk{kt skkzkt s uEyu. kirkf yLku yk{f ktwhMke kuLkk kh
s ykkh hku Au.
yke Lkh ykk{fkk SLkLku yko ykku Au, nukw ykku Au, rkMk
ykku Au fu r{kt ykku ykkt Aeyu kuLkwt fkuE {q Au, {n Au, Wkkuk Au.
62

khkAe skeLkk [Zk-Wkkh Lku k[kkLkwt Mkk{o yuLke {uu yku Au.
u yk Lk nku kku ykkwt yMk MktukkuLkk nkk{kt hnue fXkqkeke ruk
Lkke hnukwt.
khu yk kLku knkh, rkfktzku yLku Wku[Lkku{kt kuk sEyu Aeyu
khu {kuxukku nkkk Mkktkzu Au. yke k kkukkLke k{kt s k{ kku kxu Au,
knkh kuLkku ykrko kh kAe kk Au; khu s yktkrhf Mkk{o rfMku Au.
Mktko{ SLk u u{ ku Au, skkkhe yk fhk{kt ykLkt yku Au, WMkkn
yLku ykkke huf kzfkh ekLkwt u{ yku Au. yk fhkkt sEyu ku{ ku{ ythLkwt
Mkk{o ykuh e Au. ytkhk{k kkku Au. EhLkku Mkkkkfkh yk
Lkn kku keswt wt Au?

63

Lkk{
sL{ kkhe
kLk
krhkh

:
:
:
:

MkkuLk khe
10-10-1959
{kuhke - Auk 28 koke {wtkE{kt.
{nk{k kkteLke kkt[{e kuZeLke ts
ku MktkkLkku - 25 koLke efhe zkpfxh
22 koLkku efhku yuLsrLkh

rk

M.A., B.Ed., UGC (Net)

MkhLkk{wt

Mkk

ykurVMkLkwt MkhLkk{wt :

VkuLk Lkt.
uLk

:
:

yLkw

hMkLkku rk

64

Mktkek (ftX) rkh

ke/2, herkfk yukkxo{uLx,
yuMk.e.hkuz, nMkh (kqo),
{wtkE-400068
kkte M{khf rLkr, {rLk{kt
ykurVMk yuewxe Mkuuxhe
kkte M{khf rLkr
{rLk, 19, ukLko{ hkuz, kk{ue,
{wtkE-400 007
92214 00688, 022-2380 3332 (O)
yuf fk Mktkn rLkkLk 2003{kt fkrk kku.
Mktk uku, yLkwk, fkku kuhu rr Mkk{rfku{kt
Akkkk hnu Au.
LkLkek Mk{koLkk Mktkkfe rkk{kt ku{s {wtkE
Mkkuo {tz yLku kkte MktMkk{kt rhMk[o Vuku khefu kuku ko Mkwe fk{ fwO nkwt.
ske

r[thtuwk rhth
e{e e{tk rtt yu xpftutuStu q rft ttu. u{tk u Autk
[euf to{tk xpftutuS ytt S{tk huf tuttu{tk he E Au, suu
Se ru yte nth the ee Au. yte tu nhuf toe
Sk tkMf]rf hkht Au, sue yh ytt r[thtu{tk, o{tk ytt
ztuftt fhu Au. Whtk rfr utue yhte ytu {w te.
yte ytse {tt{ Au yt hkht, rtt yu xpftutuS yu
rue yh, yt t [u {u utze MMt heu Swk. r[thtuwk rhth
yut tuftutu rhth Au, sut ttuu Au fu
ittrf yr{ ttu Se sYrhttu yu tuu ytueyu,
{Syu yu ytst e tutu t fheyu.

t r[thtuu, t ytoxtuu tkte, {ste, Mefthte

t{t fueyu.

ftuuE -r[ththtt [tufXt{tk ktE ste t hteyu.

rhtue r[thu Wt h tkte, {ste ehs hteyu.

ytu {t r[thtut [thf tk thf eyu.

otne, {tfuLe r[thtuu yt[h{tk {qfe yue ftuxe fht hneyu.

tute t hsq fhe u r[thwe, tttt tu Wtue,

ytne yu rsYhe rMtht u{e ftS hteyu.

r{M{tk QXt r[th{tute y hneu yuu {st e

hneyu.

yrh [te yt r[thtute rt{tk w u w tuftuu ns

t{u fheyu.

tIo fueyu.

ytntu Atuzeu {qn{tk MMtu St fheyu.

yt uou yt rhth{tk uzttwk yt{kt Au.