Su-Sail 1* Yelkenci Eitim Kitap 06 Halatlar ve Balar

Halatlar
Tarihteki ilk halatlar keten ve kenevirden yaplrd. Bu halatlarn yapm ok zor ve zahmetli olduundan, olduka deerliydiler. Zaman iinde gelien teknoloji ile birlikte, ok daha hafif ve ok daha dayankl halatlar imal edilebilir oldu. Teknolojik gelime birok farkl trde halatlarn domasna ve her ama iin farkl bir halat yaplmasna olanak verdi. Farkl amalar iin farkl halatlar kullanlmas, halatn esnekliine, dayankllna ve hassasiyetine baldr. Mandar halatlar esnek olmamaldr. Esnek bir mandar ipi, yelkene yk geldiinde mandar ipinin esnemesine ve yelkenin daha da torlanmasna, dolaysyla zerindeki ykn daha da artmasna yol aar. Mandar ipleri mmkn olduunca direnli olmal, esnek olmamaldr. skota ipleri ve tekneyi karaya balamamza yarayan koltuk halatlar bir miktar esnek olmaldr. Tekneyi karaya baladmzda tekne ve kara arasnda oluacak anlk gerilimlerde teknenin kaslmas yerine ipin bir miktar esnemesi hem teknedeki konforu arttracak hem de ipin dayanklln arttracaktr. Dalgal yerlerde balanmak zorunda kalan tekneler olduka esnek halatlarn yan sra halatla kara arasna lastik veya yay mekanizmas da koyarlar. Bu sistemin amac, tekne hareket ettiinde oluan byk kuvvetin iplere zarar vermeden yay tarafndan emilmesini salamaktr. zetlemek gerekirse, yelkenleri diree ekmek iin kullanlan mandar ipleri, sert ve kaln olmaldr. skota ipleri ise bir miktar esneme payna sahip olmal, kavana gibi hareketlerde oluan gc emmelidirler. Karaya balanmak iin kullandmz koltuk halatlar ise esnek, grece ucuz ve srtnmeye kar direnli, kaln olmaldr. Halatlarda genellikle naylon kullanlr, iyi bir esneme payna sahiptir. Polyester halatlar ise UV ye kar daha da dayankldrlar ve yk altnda ok daha az esnerler. Polipropan halatlar ise hafif olmas gereken halatlar iin kullanlrlar (Yzen halatlar). Halatlar rg ekillerine gre incelersek klfl ve sarmal olmak zere iki eit halat olduunu grrrz. Klfl halatlar i ie gemi iki farkl blmden oluur. teki ksm genellikle daha sk dokunmu olur ve gerilimin byk ksm bu blm zerinden tanr. Dardaki klf i klf tamamen kaplar ve ltraviyole, tuz ve srtnme gibi etkilere kar korur. Buna ek olarak daha yumuak yaps sayesinde spinlok, vin gibi donanmlara tutunmasn kolaylatrr, elleri yakmaz.

Sarmal halatlar ise ayn tipte bir ka ipin kat kat rlmesiyle retilir. Bu halatlar klfl halatlara gre daha ucuzdurlar ve tamir

www.su-sail.org

Su-Sail 1* Yelkenci Eitim Kitap 06 Halatlar ve Balar

edilebilme anslar vardr. Bu nedenle genellikle apa veya koltuk halat olarak kullanlrlar.

Halatlarn rg ekli, malzemesi ne olursa olsun, gne ve tuzdan olumsuz ynde etkilenirler. Halatlar denizden ktktan sonra mutlaka ykanmaldr. Ayrca halatlar dzenli aralklarla birka santim ksaltlrlarsa srekli ayn noktadan eskimeleri nlenir ve mrleri uzar. Halatlarn ularnn almamas iin binlerce yllardr kullanlan yntemler vardr. Kaln bir ine ve grcala denen ince ip kullanlarak iplerin sonunun rlmesine piyan denir. Gnmzde, sentetik halatlarn ular eritilerek almas engellenebilmektedir. Hatta, stcl baklar sayesinde bu ilem daha halat kesilirken yaplabilmektedir.

Balar
nsanolunun binlerce yl sren denizcilik macerasnda, hemen hemen tm donanmlar deimesine ramen, gemici balar nesilden nesile aktarlm ve binlerce yldr ayn ekilde kullanlmtr. Bundan yz sene ncesine kadar bir teknede onlarca farkl ba ayn anda kullanlrken, gelien teknoloji ve kullanm kolaylaan tekneler, akl ve benzeri yardmc donanmlar nedeniyle birok dm unutulmaya yz tutmu, genellikle her i iin ayn 4-5 dm tr yeterli grlmeye balanmtr. Hatta, denizler zerinde seyreden birok kii bu 4 dm bile doru drst bilmemektedir. Marinalarda, koylarda her gn tank olduumuz durum iler acsdr. rnek olarak birok motoryat kullancs takmas zor olduu iin usturmaalarn karmadan denize almaktadr. Oysa ki foral ifte kazk ba ile kolayca balanabilen usturmaalar denize karken mutlaka toplanmaldr. Yanl atlan bir ban sonucu ar olabilir. En basit ekilde, dzgn atlmam bir kazk ba ile balanm bir usturmaa zerindeki yk dengesi deiince boalabilir ve usturmaa kaybedilebilir. Bu basit hatann kayplar ok daha byk olabilir. Aadaki hikaye, lkemizden klasik bir manzaray anlatyor aslnda...

www.su-sail.org

Su-Sail 1* Yelkenci Eitim Kitap 06 Halatlar ve Balar

<<Mudanyadan stanbula doru yelkenle gelirken mralya 15 mil uzaklkta sekiz metrelik bir motor teknesinin srklendiini grmtk. Drbnle baktmzda iindekilerin beyaz amarlarn sallayarak yardm istediklerini fark ettik. Yaklatmzda panik iinde olduklarn grdk. Sivriada arkasnda demirli vaziyette uyurken, sabah demir halatnn bal olduu be metrelik zincirden zldn anlattlar. Makineyi altramamlar, gece buralara doru srklenmiler. Kendilerine kalnca bir halat verdik, bunu teknenin bandaki babaya kazk ba ile balayp tekrar halatn bedeninden geirdikten sonra volta etmesini syledik. Adamlar yzmze bakt. Sonradan rendik ki on yldan beri alamatra tipi kamaral bu tekne ile gezmelerine ramen dm atmaktan baka gemici ba bilmiyorlarm. Nitekim bu yzden Sivriadada uyurken demir halat zincirden zlyor ve bu durum meydana geliyor. Demir halat zincire doru drst bir gemici ba ile balansayd bunlar balarna gelir miydi?>> Necati Zincirkran ADEKten alnmtr.

Temel Denizci Balar

Sekiz (Kropi)
Halatn; kilit, spinlok gibi yerlerden gememesi iin atlan durdurucu badr. Sekiz ba sklkla evlerde kullanlan basit dmle kartrlr. Evlerde kullanlan dm, yk altnda bir daha almamak zere skabilir. Bu nedenle kesinlikle kullanlmamaldr. Sekiz ba, iskotalarn ve mandarlarn ucuna atlmaldr.

www.su-sail.org

Su-Sail 1* Yelkenci Eitim Kitap 06 Halatlar ve Balar

zbaro zbaro, sk kullanlan, kolayca zlebilen ve gvenilir bir badr. Skmayan bir kroz yapmak iin kullanlr. Bu ba sktktan sonra bile kolayca alr. zmek iin halatn masn dme doru itmek yeterlidir. Bir ok yerde kullanlabilecei gibi zellikle mandar halatlarnda, akl balantlarnda ve skota halatlarnn yelkene balanmasnda kullanlr. Izbaro ba ok farkl yollarla yaplabilir.

Camadan Camadan ba, ismini yelkenlerin alann kltmekten alr. Geleneksel yelkenlerde, yelkenin bir ksm indirilip, arka yaka ayar yapldktan sonra kullanlmayan ksmlar camadan bayla balanarak uumas nlenir. Camadan ba, kolayca atlabilen, kolay kolay zlmeyen ve ar yklerde uzun sre bekledikten sonra bile kolaylkla zlebilen bir badr. Ancak camadan ba gvenilir bir ba deildir ve kullanm alanlar kstldr. Kullanm alanlarnn dna kldnda ok tehlikeli sonular dourabilir. Camadan bann dzgn atldndan emin olunmaldr. Camadana ok benzeyen ancak Koca kar ba olarak adlandrlan ba olmadndan emin olunmaldr. Camadan asla iki farkl ipi birletirmede kullanlmamaldr! International Guild of Knot Tyers bu konuda kesin uyarmakta, ve her yl bu nedenle lmler olduunu bildirmektedir.

www.su-sail.org

Su-Sail 1* Yelkenci Eitim Kitap 06 Halatlar ve Balar

www.su-sail.org

Su-Sail 1* Yelkenci Eitim Kitap 06 Halatlar ve Balar

Kazk Ba Halat bir kaza, tele veya baka bir halata balamak iin kullanlr. Tekne zerinde usturmaa halatlarnn vardavelaya balanmasnda da sklkla kullanlr. Yk altnda salam olmasna ramen, zerinde yk olmad durumlarda gvenilir deildir. Bu sebeple daha salam bir ba olan ifte kazk ba kullanlr.

www.su-sail.org

Su-Sail 1* Yelkenci Eitim Kitap 06 Halatlar ve Balar

Volta Tekne zerinde bulunan koboynuzu veya iskele mapalarna halat balamak iin kullanlan yntemdir. Ko boynuzu etrafnda birka kez dolatrldktan sonra yk iyice hafifleyen halat ters volta ile kilitlenir Tek bir kilit yeterli olmakla beraber, birka tane atlmas salamln arttracaktr.

www.su-sail.org