Está en la página 1de 44

aa) yelik artlar#page=10Scribd Upload a Document Search Documents Explore DocumentsBooks - FictionBooks - Non-fictionHealth & MedicineBrochures/CatalogsGovernment DocsHow-To Guides/ManualsMagazines/NewspapersRecipes/MenusSchool

Work+ all categoriesFeaturedRecentPeopleAuthorsStudentsResearchersPublishersGovernment & NonprofitsBusinessesMusiciansArtists & DesignersTeachers+ all categoriesMost FollowedPopularSign Up Log In 1First Page Previous Page Next Page / 184 Sections Section:a) e ade DavalarndaSection 72 of 100 I. Konunun nemip. 10II. Konunun Snrlandrlmasp. 12III. Konunun Sunulmasp. 12II. ET DAVRANMA BORCUp. 171. Genel Olarakp. 17 2. SENDKA ZGRL ve SENDKAL AYRIMCILIKp. 22I. Sendika zgrlp. 222. Hukuksal Dayanaklarp. 241. Kavramp. 282. Sendikal Ayrmclk Tekil Eden Nedenlerp. 29a) Sendika yeliip. 30aa) yelik artlarp. 30bb) yeliin Kapsamp. 35b) Sendikal Faaliyetlerp. 373. Deerlendirmep. 44 3. GVENCESp. 46I. Kavramp. 46II. nemip. 47III. Kapsamp. 47IV. Hkmlerip. 51SENDKAL AYRIMCILIK TEKL EDEN DURUMLARp. 56 4. SENDKAL AYRIMCILIK TEKL EDEN DURUMLARp. 56I. Genel Olarakp. 561. e Almamap. 572. Farkl Muamelede Bulunmap. 58a) Genel Olarakp. 58b) Ynetim Hakknn Kullanlmasndap. 59c) Disiplin Cezalarnn Uygulanmasndap. 61d) Parasal Konulara likin Uygulamalardap. 633. e Son Vermep. 66b) Sendikal Neden Dorultusunda Fesihp. 68c) Sendikal Nedenli Seim Sonucu Fesihp. 70aa) letme Gerekleriyle Fesih ve Toplu i karmalarp. 70bb) Birden ok inin Katld Olaylarda Fesihp. 73 5. SENDKAL AYRIMCILIIN NLENMESp. 74II. e Almama Bakmndanp. 75III. in Devamndaki Farkl Muameleler Bakmndanp. 751. yeri Kurullar le Snrlamap. 752. Szleme Farknn Korunmas Kayd le Snrlamap. 76IV. e Son Verme Bakmndanp. 771. Fesih Hakkn Snrlandran nlemlerp. 77a) Sreli Fesih Sebepleri le Snrlamap. 77b) Sendikal Nedenler le Snrlamap. 79c) Tenkisat An ve ncesinde zlenecek Prosedr le Snrlamap. 79d) Disiplin Kurulu Karar le Snrlamap. 802. nlemlere Aykr veren Uygulamalarnn Sonularp. 81b) Gvencesi Kapsamnda Olmayan iler Asndanp. 82c) Gvencesi Kapsamndaki iler Asndanp. 84 6. HUKUK YAPTIRIMp. 87II. Yaptrma Ulama Yollarp. 881. e Son Verme eklindeki Ayrmclklardap. 89a) e ade Davasp. 89aa) Genel Olarak Feshe tiraz ve Sonularp. 89aaa) Feshin geerli saylmasp. 89bbb) Feshin geersiz saylmasp. 90ccc) Deerlendirmep. 93bb) Taraflarp. 94cc) Dava Ama Sresip. 95ee) Yarglama Usulp. 99ff) Davann Konusup. 100b) Sendikal Tazminat Davasp. 101aa) Taraflarp. 102dd) Yarglama Usulp. 103ee) Davann Konusup. 104ff) Deerlendirmep. 1042. in Devam Srasnda Gerekletirilen Ayrmclklardap. 1053. e Alma Aamasnda Gerekletirilen Ayrmclklardap. 106III. Yaptrma Ulama art: Sendikal Ayrmcln spatp. 1081.Genel Olarakp. 1082. spat Ykp. 1093. Sendikal Feshin spatp. 111a) e ade Davalarndap. 111aa) Genel olarakp. 111bb) Yargtayca Ortaya Konulan Dier Esaslarp. 116b) Sendikal Tazminat Davalarndap. 1234. Fesih Dndaki Sendikal Ayrmcln spatp. 123IV. Yaptrmp. 1252. Nitelikli Gvencesi Tazminatp. 125a) Tazminat Miktarp. 125b) Miktarn Belirlenmesinde Kriterlerp. 128c) Faizp. 129d) Tazminatn crasp. 1313. Sendikal Tazminatp. 1334. Dier Tazminatlarla likilerp. 135a) Sendikal Tazminat Kt Niyet Tazminatp. 136b) Sendikal Tazminat - Ayrmclk Tazminatp. 138c) Gvencesi Tazminat Kt Niyet Tazminatp. 139d) Gvencesi Tazminat Ayrmclk Tazminatp. 140e) Gvencesi Tazminat - Sendikal Tazminatp. 142aa) Mevcut Yasal Durump. 142bb. retide Konuya likin Gr ve zm nerilerip. 143cc) Kanaatimizp. 145V. Yaptrm Asndan zel Durumlarp. 1471. Sendika Yneticiliip. 147b) Grevinden Ayrlan Yneticinin e Alnmamasp. 1522. yeri Sendika Temsilciliip. 156b) Yasal Gvencep. 157 7. CEZA YAPTIRIMp. 163SONUp. 166

Zoom Out Zoom In Fullscreen Exit FullscreenSelect View Mode View ModeSlideshowScroll Readcast Add a Comment Embed & Share Reading should be social! Post a message on your social networks to let others know what you re reading. Select the sites below and start sharing.Readcast this Document Login to Add a Comment Share & EmbedAdd to Collections Download this Document for FreeAuto-hide: on T.C.MARMARA NVERSTESSOSYAL BLMLER ENSTTSHUKUK ANA BLM DALIZEL HUKUK BLM DALITRK HUKUKUNDASENDKAL AYRIMCILIK, NLENMES VE YAPTIRIMIYksek Lisans TeziHALE GLENstanbul, 2008 T.C.MARMARA NVERSTESSOSYAL BLMLER ENSTTSHUKUK ANA BLM DALIZEL HUKUK BLM DALITRK HUKUKUNDASENDKAL AYRIMCILIK, NLENMES VE YAPTIRIMIYksek Lisans TeziHALE GLENDanman : DO. DR. NUREN CANKLOLUstanbul, 2008 iNDEKLER NDEKLER ..1KISALTMALAR CETVEL.........5GR I. Konunun nemi....6II. Konunun Snrlandrlmas...8III. Konunun Sunulmas8BRNC BLMTEMEL KAVRAMLAR 1. AYRIMCILIK ve ET DAVRANMA BORCU.................................................10I. Ayrmclk10II. Eit Davranma Borcu..131. Genel Olarak132. Uygulama Alan...14 2. SENDKA ZGRL ve SENDKAL AYRIMCILIK ..18I. Sendika zgrl...181. Genel Olarak.182. Hukuksal Dayanaklar..20II.Sendikal Ayrmclk 241. Kavram.242. Sendikal Ayrmclk Tekil Eden Nedenler..25a. Sendika yelii.26aa. yelik artlar.26 bb. yeliin Kapsam...31 b. Sendikal Faaliyetler..333. Deerlendirme 40 3. GVENCES..42I. Kavram.42II. nemi......43III. Kapsam.....43IV. Hkmleri..47 iiKNC BLMSENDKAL AYRIMCILIK TEKL EDEN DURUMLAR ve SENDKALAYRIMCILIIN NLENMES 4. SENDKAL AYRIMCILIK TEKL EDEN DURUMLAR ....52I. Genel Olarak.52II. Ayrmc veren Uygulamalar....531. e Almama...532. Farkl Muamelede Bulunma.54a. Genel Olarak.54 b. Ynetim Hakknn Kullanlmasnda.55c. Disiplin Cezalarnn Uygulanmasnda..57d. Parasal Konulara likin Uygulamalarda..593. e Son Verme..62a. Genel Olarak.62 b. Sendikal Neden Dorultusunda Fesih..64c. Sendikal Nedenli Seim Sonucu Fesih.66aa. letme Gerekleriyle Fesih ve Toplu ten karmalar...66 bb. Birden ok inin Katld Olaylarda Fesih....69 5. SENDKAL AYRIMCILIIN NLENMES70I. Genel

Olarak.70II. e Almama Bakmndan.71III. in Devamndaki Farkl Muameleler Bakmndan711. yeri Kurallar le Snrlama712. Szleme Farknn Korunmas Kayd le Snrlama.72IV. e Son Verme Bakmndan731.Fesih Hakkn Snrlandran nlemler...73a. Sreli Fesih Sebepleri le Snrlama..73 b. Sendikal Nedenler le Snrlama75c. Tenkisat An ve ncesinde zlenecek Prosedr le Snrlama...75d. Disiplin Kurulu Karar le Snrlama.762.nlemlere Aykr veren Uygulamalarnn Sonular. 77a. Genel Olarak..77 b. Gvencesi Kapsamnda Olmayan iler Asndan..78c. Gvencesi Kapsamndaki iler Asndan..80 25iilere, sendikal nedenlerle eit muamelede bulunmann da sendikal ayrmclk tekiledecei sylenebilecektir. 2. Sendikal Ayrmclk Tekil Eden NedenlerSendikalar Kanunundaki hkmlere bakldnda hangi hallerde sendikalayrmcln sz konusu olaca aka dzenlenmitir .ilerin ie alnmalar belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri veya belli bir sendikadaki yelii muhafaza veyayelikten istifa etmeleri veya sendikaya girmeleri veya girmemeleri artna baltutulamaz (SK.m.31/f.1). veren, bir sendikaya ye olan iilerle, sendika yesiolmayan iiler veya ayr sendikalara ye olan iiler arasnda herhangi bir ayrmyapamaz (SK.m.31/f.3). iler, sendikaya ye olmalar veya olmamalar, sendika veyakonfederasyon faaliyetlerine katlmalarndan dolay iten karlamaz veya farklmuameleye tabi tutulamaz (SK.m.31/f.5).Szkonusu bu dzenlemeler, sendikal gvenceler olarak nitelendirilir 97.Sendikal gvence, bir iinin sahip olduu herhangi bir sendikal konumu veyasergiledii bir sendikal faaliyet nedeniyle, iverenin ayrmc nlemlerine karngrlen garantidir 98.Yukarda belirttiimiz nedenler, iverence gerekletirilen bir ayrmclasendikal ayrmclk nitelii kazandran hususlar olmas bakmndan nem tar. SK.nunszkonusu dzenlemeleri gz nne alndnda, sendikal ayrmcln varlndan bahsedilebilmesi iin ayrmn, sendika yelii ya da sendikal faaliyetler dolaysylayaplm olmasnn arand grlmektedir.O halde, sendikal neden kavramnn, sendika yelii ve sendikal faaliyet olmak zere iki unsurdan meydana geldii sylenebilir. Bu unsurlarn ieriini oluturacak olan ise, pozitif ve negatif sendika zgrl kapsamnda yer alan haklardr 99.97DEMR, Sorularla, s.95.98AKYT, s.429.99OKUR, Zeki; Szlemesinin Sendikal Nedenlerle Feshi ddiasnda spat Yk, A.Can TuncayaArmaan, stanbul 2005,s.744 26a) Sendika yeliiaa) yelik artlarSK, ie alma, iin devam ve de sona ermesi aamalarnda sendika yeliinin bir ayrm nedeni tekil edemeyeceini aka dzenlemitir ( SK.m.31/f.1,3,5). Ancak,yelie bal bir sendikal nedenin varlndan sz edebilmek, bir ii sendikasna yeolmay da gerektirir. Bu anlamda ncelikle, sendika yeliinin hangi artlarlakazanlacana deinilmelidir.Bir kiinin ii sendikasna ye olabilmesi iin her eyden nce SK. bakmndan ii saylmas gerekir. SK.m.2/f.1 uyarnca, i szlemesine dayanarak alanlara ii denir. Grld gibi SK. da ii tanmnda i szlemesini esas almve iinin tabi olduu kanun bakmndan herhangi bir ayrm yapmamtr 100. Buanlamda BK 101, K, Deniz K ve de Basn K kapsamnda alan btn iiler SK kapsamnda ii saylacaktr 102. O halde, i szlemesine dayanarak altklar halde K kapsam dnda kalanlar da (rnein; hava tama ilerinde, 50den az ii altrantarm iletmelerinde alanlar, vb) SK. bakmndan ii sayldklar iin ii sendikasnaye olabileceklerdir 103.Buna karlk, szlemeli personel olarak alanlar ii saylmadklar104;raklar ve stajyerler de bir i szlemesi erevesinde almadklar iin, sendikazgrlnden yararlanamazlar 105.Belirtmek gerekir ki, SK. i szlemesi erevesinde almamalarna ramen baz ahslar da ii statsnde kabul etmi, bylelikle ii kavramn dier yasalara100OKUR, Sendika zgrl, s.114.101Belirtmek gerekir ki, 274 sayl SK. BK. kapsamnda alan iilerin sendikaya ye olabilmeleri iin,i szlemesi erevesindeki almalarn meslek edinmi olmalar artn aramakta, bu art

gereksizgrlerek eletirilmekteydi, bkz. TUNCAY, Sendika yelii, s.146.102TUNCAY, Tolu H, s.59; EYRENC, Sendikalar, s.99; AHLANAN, Sendikalar, s.148; AKYT,s.334; MOLLAMAHMUTOLU, s.194; AKAR, s.349.103TUNCAY, Tolu H, s.59; AHLANAN, rgtlenme Hakk, s.1668.104OKUR, Sendika zgrl, s.116; TUNCAY, Tolu H, s.59.105Trk i hukukunda raklar i szlemesine deil, raklk szlemesine dayanarak almaktadrlar.Ayn ekilde stajyerlik ilikisi bir i ilikisi olmayp, pratik yapma amacyla gerekletirilenalmalardan oluur, bkz. OKUR, Sendika zgrl, s.117. raklk szlemesi hakknda ayrntl bilgiiin bkz. Uan, M. Fatih, raklk Szlemesi, Konya 1994, s.43-133. 27gre daha geni dzenlemitir 106(SK.m.2/f.2). Buna gre; tama szlemesine107, yaynszlemesine108ve adi ortaklk szlemesine109gre alanlar da SK. kapsamnda iisaylacak ve bu anlamda sendikalara ye olabileceklerdir 110.SK. kapsamndaki bir iinin sendikaya ye olabilmesinin dier bir art da 16yan doldurmu olmasdr (SK. m.20). i 16 yan doldurmam olduu takdirdeyelik iin yasal temsilcisinin rzas aranacak 111, byle bir rzann bulunmamas halindeise szkonusu yelik geersiz saylacaktr 112.Bundan baka, SK. kapsamndaki bir iinin, yelik yasana ilikin bir dzenleme kapsamnda yer almamas gerekir. SK.nun 21. maddesinin ilk halinde,sendika yesi olamayacak ahslar be grup altnda saylmaktayd113. Ancak 1988ylnda yaplan yasa deiiklii114ile nce renciler, sonra din adamlar, dahasonrasnda da 1995 tarihinde gerekletirilen deiiklik 115ile zel okul retmenleri vest kademe yneticileri116yasak kapsam dnda braklmtr 117.106OKUR, Sendika zgrl, s.119; TUNCAY, Toplu H, s.59.107SK.m.2/f.2ye gre; ara sahibi hari tama szlemesine gre esas itibariyle bedeni hizmet arz ilealmay meslek edinmi olanlar ii saylr. Bu dzenlemede kastedilen alan grubun, serbest hamallar olduu hakknda bkz. AHLANAN, Sendikalar, s.151; EYRENC, Sendikalar, s.100.108SK.m.2/f.2ye gre; yayn szlemesine gre eserini naire terk etmeyi meslek edinmi olanlar iisaylr. Burada kastedilen serbest yazarlardr, bkz. TUNCAY, Toplu H, s.59.109SK.m.2/f.2 uyarnca; adi irket szlemesine gre ortaklk pay olarak fiziki veya fikri emek arzsuretiyle ve bu szlemenin ayn durumdaki herkese fiilen ak olmas kaydyla alanlar ii saylr. Buhkmn uygulanmasnda ilk koul, kiinin ortaklk pay olarak maddi bir deer arzetmi olmasdr. kincikoul ise, ayn durumda olan kiilerin de emek arz suretiyle ortak olabilme imknlarnn bulunmasdr.Szkonusu dzenleme; kimi iverenlerin, yanlarnda alan iileri ortak gstermek suretiyle bunlarnsendikal haklarn kullanmalarn engellemesini nleyebilme amac tar, bkz. OKUR, Sendikazgrl, s.121.110Ancak szkonusu alan grubunun TS hakkndan yaralanmasnn mmkn olmayaca ziraTSGLKnun kendi uygulamas bakmndan i szlemesini esas ald, bu durumun da SK.nungeniletici dzenlemesini anlamsz kld belirtilmektedir, bkz. OKUR, Sendika zgrl, s.119;ELK, Kolektif H, s.85 vd.111Belirtmek gerekir ki, ii byle bir rza sonucu sendikaya ye olmu olsa bile, sendika genel kurulundaoy kullanamayacak ve delege de olamayacaktr (SK.m.14/son).112DEMR; Sorularla, s.66; KILIOLU, s.195; TUNCAY, Sendika yelii, s.174.113Buna gre; askeri ahslarn, kamu kurulularnn st kademelerinde alan baz yneticilerin, din veibadet ilerinde alanlarn, rencilerin ve zel okul retmenlerinin sendikalara ye olmalar yasakt.Szkonusu eski yasaklar hakknda ayrntl bilgi iin bkz. NCE, s.71-73; ELK, Kolektif H, s.97-101.11425.5.1988 tarihli ve 3449 sayl Yasa.1154.4.1995 tarihli ve 4101 sayl Yasa.116Burada kastedilen; SK nun 40. maddesinin 2.fkrasndaki idare, kurulu, kurum, banka ve sigortairketlerinde alan mfettiler, kontrolrler ile mdrler ve buna eit ya da st kademelerdekiyneticilerdi. NCE, s.72117TUNCAY, Tolu H, s.62; AHLANAN, rgtlenme Hakk, s.1669. 57c) Disiplin Cezalarnn UygulanmasndaBir iyerinde iin verimli biimde yrtlerek dzenin korunabilmesi, oiyerinde alma koullarna aykr davranlmamas sayesinde mmkn olabilecektir.Bu anlamda iverene, ynetim hakknn bir paras olarak, gerekli durumlarda disiplincezas verme yetkisinin tannmas isabet tar 265.Disiplin cezalar; ihtar, cret kesme, iten

uzaklatrma, alma artlarndeitirme ve iten karma olmak zere hafif veya ar nitelik tayabilir 266.Belirtmek gerekir ki, szkonusu cezalarn iiyi balayabilmesi geerli bir hukuki dayanan varl artna baldr 267. Bu anlamda cezann; i ynetmeliklerde, iszlemelerinde ya da TSlerde dzenlenerek iinin bilgisine sunulmu olmasgerekir 268. Nitekim iveren, TS veya i szlemelerinde belirtilen nedenler dnda,iiye cret kesme cezas269veremez (K. m.38). Bundan baka, iinin kusurunun fesihile yaptrma balanabilecei haller de K. m.25/II de dzenlenmi olduu iin, bu bentte ngrlmeyen bir nedene dayanlarak ii derhal iten karlamaz270. cretkesme ve iten karma dndaki dier cezalar iin K.da benzer dzenlemelere yer verilmemi olsa da, hukuki dayanak art, BK.m.315 erevesinde szkonusu cezalar bakmndan da geerli olacaktr 271.Hukukumuzda iverenin disiplin cezas uygulama yetkisinin kapsamn,snrlarn ve yargsal denetimini dzenleyen genel bir hkm bulunmamaktadr 272.Ancak m.31/f.3te yer alan dzenlemenin, disiplin cezalarnn uygulanmasnda sendikalhaklar gvenceye balad belirtilmektedir 273. Bu anlamda sendikal nedenlerin,disiplin cezalarnn uygulanmas bakmndan bir snr tekil ettii sylenebilir.Szkonusu snr iki durumda kendini gsterir:265TUNCAY, Eit Davranma, s.166.266Szkonusu cezalar hakknda ayrntl bilgi iin bkz. ZDEMR, Erdem: Hukukunda DisiplinCezalar, Prof.Dr. Nuri elike Armaan, C.II, stanbul 2001, s.1257-1264.267Disiplin cezalarnn uygulanma artlarna ilikin ayrntl bilgi iin bkz. ZDEMR, Disiplin Cezalar,s. 1265-1270; SZEK, H, s.112-114.268SZEK, H, s. 113.269cret kesme cezasna ilikin yasal snrlamalar iin bkz. SZEK, H, s. 308-309.270SZEK, H, s. 113.271ZDEMR, Disiplin Cezalar, s.1265; SZEK, H, s. 113.272SZEK, H, s. 112.273ZDEMR, Disiplin Cezalar, s.1267; TUNCAY, Eit Davranma, s.167. 58Her eyden nce iveren, sendikal nedenleri gz nne alarak disiplin cezasuygulamasna gidemez. Bu anlamda rnein; iveren sendikal faaliyetlerde aktif olan bir iiye srf bu yzden uyar cezas vermise, m.31/f.3 erevesinde sendikalayrmclktan bahsedilir. yle ki, ii tarafndan kullanlan ve iyeri dzenini bozmayanyasal haklara dayanlarak disiplin cezas verilmesi mmkn deildir 274.Benzer ekilde iveren, belli bir fiil iin TSte ngrlm olan hafif cezayuygulamak yerine, sendikal olmas dolaysyla iiye daha ar bir ceza vermise, butakdirde de sendikal ayrmclk szkonusu olacaktr 275.Sendikal nedenlerin snr tekil ettii ikinci bir durum da, ayn fiili ileyeniilere disiplin cezas verilmesi halidir. rnein iveren; i saatleri srasnda muhabbetederek makinelerin zarara uramasna neden olmu iki iiden sendika yesi olana cretkesme cezas verirken ye olmayan iiye ihtar cezas vermekle yetinmise (ya da onahi ceza vermemise), byle bir durumda sendikal ayrmclktan bahsedilecektir.Kanmzca iveren disiplin cezalarnn uygulanmas bakmndan, iiye ilikinnitelikleri gz nne alamaz276. Zira disiplin cezalarnn uygulanmasnda temel alnan,cezaya konu kusurlu davrantr. O halde, cezann uygulanaca iiler bakmndanszkonusu davran farkllamadka cezann da farkllamamas gerekir. Bu anlamdayukardaki rnek bakmndan iveren, ihtar cezas vermi olduu iinin daha kalifiye bir eleman olduunu ispat ederek m.31/f.3e aykrlk halini bertaraf edemez. verenszkonusu farklln sendikal nedenlere dayanmadn, ancak objektif haklgerekelerle aklayabilir. rnein; sendika yesi olan iinin vermi olduu zarar dahafazla ise, byle bir durumda uygulanan farkl cezalar sendikal ayrmclk tekiletmeyecektir.274SZEK, H, s. 113.275Nitekim Yargtay da; iinin 2 gn zrsz ie gelmemesi hali iin TSte ngrlm olan yevmiyekesme cezas yerine, fesih yoluna gidilmesini haksz fesih olarak nitelendirmitir. 9.HD.30.1.1996 E.26136 K.1031, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www.kazanc.com.tr.276Buna karlk doktrindeki bir gr uyarnca; disiplin cezalarnn uygulanmas aamasnda iveren,sadece cezaya konu olan kusurlu davran deil, iinin genel olarak iyerindeki tutumunu, baarlarn,vb. dikkate alabilir. Bu anlamda ayn kusuru ileyen iilere, szkonusu kriterler erevesinde farklcezalarn uygulanabilmesi mmkndr, bkz. ZDEMR, Disiplin Cezalar, s.1268. 59d) Parasal Konulara likin UygulamalardaParasal konulara ilikin ayrmc

iveren tutumlar, sendikasz iileresendikallar karsnda daha fazla haklar tannmas eklinde ortaya kmaktadr.Daha nce de bahsetmi olduumuz gibi kural; cret-prim-ikramiyeuygulamalarnda iverenin eit davranma borcunun bulunmamasdr. Ancak szkonusualanlarda seyyanen gerekletirilen uygulamalar bakmndan bu kural geerli olmayacak ve iveren birka iiyi uygulama d brakamayacaktr. Bu anlamda ivereninseyyanen cret artna gitmesi ancak baz iileri sendikal olmalar dolaysylaszkonusu zamdan yararlandrmamas sendikal ayrmclk tekil edecektir.Sendikal iilere tannan haklarn daha fazla olmas TSin bir gerei ise byle bir durumda sendikal ayrmclktan bahsedilemez. Zira SK.m.31/f.4 uyarnca; cret-ikramiye-prim ve paraya ilikin sosyal yardm277konularnda TS hkmleri sakldr. Ohalde, saylan unsurlar ynnden sendika yesi olmayan iilere daha az hak tannmolmas, ayrm yasana aykr grlmeyecektir 278. Szkonusu hkmn uygulanmas bakmndan ncelikle TSten yararlanmann ne anlama geldii ayrca TStenyararlanma hakkna hangi iilerin sahip olduunun bilinmesi gerekir.2822 sayl TSGLKnun 9. maddesinde bir iyeri iin yaplan TSten taraf iisendikasna ye olan ve olmayanlarn yararlanmalarna ilikin esaslara yer verilmitir.Buna gre; TSten kural olarak sadece taraf sendikaya ye iiler 279yararlanabilecektir.Yararlanmann hangi tarihten itibaren geerli olaca ise, ayn maddenin 2.fkrasnda belirtilmitir. Eer ii, TSin imzalanmas tarihinde taraf sendikaya ye ise bu takdirdeyrrlk tarihinden itibaren szlemeden yararlanabilir 280. Buna karlk, imza277Sosyal yardmlarn ayni nitelik tayabilmesi de mmkndr ancak SK.m.31/f.4, sadece nakdinitelikteki sosyal yardmlara ilikindir, bkz. CENTEL, s.176. Bu anlamda TISte ayni nitelikteki sosyalyardmlara ilikin hkmler var ise bunlar, taraf sendikaya ye olmayan iilere de uygulanacak, aksidurumda sendikal ayrmclktan bahsedilebilecektir.278AHLANAN, Sendikalar, s.180.279TSin sadece taraf sendikaya yelerine uygulanmas doru bir dzenlemedir. Zira sendikaya yeolmann klfetine katlanm, toplu grme srecinin heyecann yaam ve belki de grev lokavt riskinekatlanm bir grubun elde ettii sonutan bu risklere katlanmayanlarn yararlandrlmas adil ve hakl bir sonu olmaz, bkz. NCE, s. 126.280TSlerin gemie etkili olarak yrrle konulmalar halinde; imza tarihinde yelik sfat tayor olmalarna ramen belirtilen yrrlk tarihinde bu sfata sahip olmayan iilerin sendikaya ye olduklartarihten itibaren TSten yararlanabilecekleri kabul edilmektedir. Zira yelik sfatnn kazanlmam 60tarihinden sonra ye olan iilerin yararlanmas, ancak yeliklerinin iverene bildirildiitarihten itibaren szkonusu olacaktr.TSe taraf sendikaya ye olmayan iiler ise ancak dayanma aidat281 demeleri (m.9/f.3), taraf ii sendikasnn yazl onaynn282bulunmas (m.36) ya datemilin283szkonusu olmas (m.11) koullarnda TSten yararlanabileceklerdir 284.TSten yararlanma ile kastedilenin ne olduu hususunda ise TSGLK m. 9 veSK. m.31/f.4te yer alan dzenlemelerin birlikte deerlendirilmesi gerektii kabuledilmektedir. Buna gre; cret, prim, ikramiye ve paraya ilikin sosyal yardmlar dnda TS ile dahi sendikal-sendikasz iiler arasnda ayrm yaplamayacandan,szkonusu unsurlara ilikin hkmler dnda kalan TS hkmlerinin, o iyerindealan tm iilere uygulanaca sonucuna varlmaktadr 285. O halde TStenyararlanma ibaresinden; cret, prim, ikramiye ve paraya ilikin sosyal yardmkonularndaki szleme hkmlerinin uygulanmas anlalacaktr.te bu anlamda; alma srelerine, disiplin hkmlerine, cretli izne, vb.ilikin TS hkmlerinin taraf sendikaya ye olmayan iilere de uygulanmas yasal bir zorunluluk 286ayrca eit davranma borcunun da bir gereidir 287.Anlatlan hususlar asndan zerinde durulmas gereken nokta; taraf sendikayesi olmayp dayanma aidat da demeyen iilerin TSlerden yaralandrlmasolduu bir dnemde iinin TSten yaralandrlmas, eitlik ilkesi ile badamaz. Bkz. GEREK, Nvit:TSten Yararlanmada mza Tarihi le Yrrlk Tarihi Arasnda ye Olanlarn Durumu, THS H. vektisat Dergisi, C.15, S.5, 1999,s.39-40.281Dayanma aidat deme koulu ile TSten yararlanabilme imkn getiren dzenlemenin, negatif sendika zgrl bakmndan isabet tad kabul edilmektedir, bkz. ELK, H, s.507. Dzenlemeninaltnda yatan dnce; yeler

dndaki iilerin hibir klfete katlanmadan TSten yararlanmalarnnsendikacln glenmesi bakmndan sakncal olaca ynndedir. Dayanma aidat deyerek TStenyararlanma hakknda ayrntl bilgi iin bkz. ELK, H, s.506-508; TUNCAY, Toplu i H, s.175-179.282SK.nun 36.maddesi uyarnca; ii sendikalarnn yelerine salam olduklar hak ve menfaatlerin, busendikalar ye olmayanlara uygulanmas, sendikann yazl onayna baldr, bkz. ELK, H, s.550;TUNCAY, Toplu i H, s.179; KILIOLU, s.511; AKYT, s.486.283Terminolojik adan kapsama alma anlamna gelen temil, TSGLK dzenlemesi bakmndan; bir ikolunda bakasna ait bir nite iin yaplm olan TSin, ayn i kolunda olup da TS bulunmayan bir niteye uygulanmasnn, Bakanlar Kurulunca kararlatrlmas eklinde zetlenebilir. AKYT, s.487Temil hakknda ayrntl bilgi iin bkz.ELK, H, s.508-511; TUNCAY, Toplu i H, s.180-186.284TUNCAY, Toplu i H, s.174 vd; AKYT, s.485; ELK, H, s.548vd.285ELK, H, s.541; GEREK, s.38; NCE, s.126; AHLANAN, Sendikalar, s.179; CENTEL, s.155;UUM, Toplu H, s.206.286GNAY, Sendikalar, s.575.287DEMR, Sendikalar, s.192. 61durumudur. Doktrinde; iverenin hakl nedenler olmadka TSteki haklara eit veya bunlarn daha zerindeki288menfaatleri, yararlanma hakk olmayan iileresalayamayaca kabul edilmekte289ancak byle bir durumun her zaman TStenyararlandrma saylamayaca da belirtilmektedir 290. Buna gre; farkl yeteneklere sahipiilere zellikle terfi nedeniyle yaplan cret- prim gibi demeler TSten yaralandrmaolarak grlemez. Nitekim Yargtay da, grlen iin zellii veya liyakat gibinedenlerle yaplan zamlarn TSe aykrlk yaratmayacan kabul etmektedir 291.O halde hakl nedenler bulunmadka taraf sendika yesi olmayp dayanmaaidat da demeyen iilerin TSten yararlandrlmas mmkn deildir. Zira aksi bir kabul, sendikal iiler ile ye olmayan iiler arasnda ikinciler lehine haksz bir ayrmyaratr ki292bu, sendikal ayrmclk yasann (SK.m.31/f.3) ihlali anlamna gelir 293.Yargtay kararna konu olan bir olayda sendika yesi davac ii; ald cretinve yaplacak artlarn TS ile belirlenmi olduunu ancak daval iverenin sendikayesi olmayan emsal iiye TS yrrlk sresi iinde daha fazla art uygulayarak eitlik ilkesine aykr davrandn iddia etmitir. Bu erevede ii, oluan fark cretinayrca SK. m.31/f.3 uyarna sendikal tazminatn hkm altna alnmasn talep etmitir.Yargtay, yerel mahkemenin emsal iilere ilikin bordrolar grmeden eksik incelemeile hesaplama yaptn belirterek bu adan karar bozmu olsa da294; kararda,hesaplamann hangi hususa ilikin olduu ynnde bir aklk bulunmamaktadr. Ancak kararda, sendikal tazminat talebi ile ilgili herhangi bir olumsuz aklamaya da yer 288TIS ile salanan haklarn altnda kalan alanda iverenin szleme serbestsine ncelik tannmasgerektii ancak bu serbestinin hakkn ktye kullanlmas halleri ile snrl olaca kabul edilmektedir.Buna gre; TS ile salanan haklara ilikin snrlara ok yakn biimde yaplacak demeler, hakkn ktyekullanlmas olarak nitelendirilecektir. bkz.ELK, H, s.555 benzer ynde; OKUR, Sendika zgrl,s.245.289CENTEL, s.157; TUNCAY, Toplu i H, s.180; NCE, s.125-126 ,290ELK, H, s.555.291Yargtaya gre; ..TSe taraf ii kuruluuna ye olmayan iiler gayret ve liyakatleri dolaysyla stkademelere ykseltilip onlara yeni kadrolarn cretleri verilebilir...Kanuna ve TSe aykrlk dnlemez. 9.HD.13.3.1969 E.3087 K.2647, CENTEL,s.156-157; Baka bir kararnda Yargtay,...grdkleri iin zellii ve gsterdikleri liyakat nedeniyle baz iilerin cretlerine zam yaplmasnneitsizlik yaratmak ve TS akdeden kuruluu zayflatmak olarak nitelendirilemez.. sonucuna ulamtr.9.HD.30.3.1973 E.37337 K.8164, AHLANAN, Sendikalar, s.179.292TUNCAY, Toplu i H, s.180.293CENTEL, s.157.2949.HD. 07.09.2005 E.26093 K. 27950, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www.kazanc.com.tr 1052. spat Yk4773 sayl Yasa deiiklii ncesinde sendikal ayrmclk hallerini ispat ykiiye ait idi480. Ancak bu durum eletirilmekte ve sendikal feshe kar korumay etkisizklan bir unsur olarak grlmekte, ayrca byle bir dzenlemenin 158 sayl ILOSzlemesine aykrlk tad da belirtilmekteydi481. Yine bu dnemde, olaylarnkronolojik sras ve ii tarafndan ileri srlen bir takm hususlar ayrmn sendikalnedenlerle yapld

ihtimalini arttryorsa o zaman ispat yknn yer deitirerek iverene gemesi gerekecei de savunulmaktayd482.4773 sayl Yasa ile yaplan deiiklik sonrasnda, sendikal fesih halleri bakmndan yalnzca yaptrmlarda deil, ispat yknde de farkllklar yaratlmtr. ZiraSK.m.31/f.6ya gre; i gvencesi kapsamndaki bir iinin sendikal fesih iddialarndaK.m.18 vd. hkmleri uygulanacak, bu anlamda da ispat yk bakmndanK.m.20/f.2nin gz nne alnmas gerekecektir. K.m.20/f.2 uyarnca ise; feshin baka bir nedene dayandn iddia eden ii bu iddiasn ispatla ykmldr. O halde alacak bir ie iade davasnda ispat yk iiye ait olacaktr.Buna karlk, i gvencesi kapsam dndaki iilerin sendikal fesih iddias ileaacaklar davalarda ispat yk iverene aittir (SK.m.31/f.7). Yani szlemenin sendikalnedenlerle feshedildiini dnerek tazminat davas aan bir ii bu iddiasn ispat ykaltnda olmayacak, feshin sendikal nedenlere dayanmadn iveren ispat edecektir.Ancak fesih d ayrmclk halleri bakmndan ayn durum geerli deildir.SK.m.31/f.6ya gre; iverenin hizmet akdinin feshi dnda 3.ve 5.fkra hkmlerineaykr hareket etmesi halinde iinin bir yllk tutarndan az olmamak zere tazminatahkmedilir. Grld gibi bu fkrada ispat yknden bahsedilmemektedir. O halde,zel bir dzenlemeye gidilmemi olduu iin ispat ykne ilikin genel kural (MK.m.6)480Yargtaya gre; .. akdinin sendikal nedenlerle feshedildiini iddia eden ii , bu durumukantlamakla ykmldr.. 9.HD. 01.10.1992 E.3250 K.10598 ; ..davacnn iinin sendikal faaliyetnedeniyle deitirildii yeterli delillerle ispat edilememitir.. 9.HD. 1.4.1991 E.1990/14559 K.7504,kararlar iin bkz. Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr 481UUM, Toplu H, s.212-213.482TUNCAY, Sendika yelii, s.78-79; SMER, s.124; EYRENC, Sendikalar, s.141. 106erevesinde hareket edilerek, sendikal ayrmcln ispatnn ii tarafndangerekletirilecei sylenebilecektir 483.retide SK. m.31/f.7de ispat yknn iverene yklenmi olmasnn, ileridemokratik lkelerdeki temel i hukuku ilkeleri ile badat belirtilmi484, ayrca byle bir dzenlemenin 158 sayl ILO Szlemesine ve sendika zgrlnn korunmasnadaha uygun nitelik tad kabul edilmitir 485. Ancak szkonusu deiiklik ile igvencesi kapsamnda yer alan ve almayan iiler arasnda ortaya kan ayrm haksz vegereksiz grlm486ve bu ayrmn, i gvencesi kapsamndaki iileri ispat bakmndan zor durumda brakaca belirtilmitir 487. Yine bu erevede yasadeiikliine gidilmesi ve ispat yknn tm ayrmclk halleri bakmndan ivereneykletilmesi nerilmektedir 488.retide savunulan bir baka gr uyarnca ise, sendikal feshin ileri srlmesikt niyet iddias anlamna gelmektedir. Hukukta asl olan iyi niyet olduuna greaksini iddia eden iinin bunu ispat yk altnda olmas, hukukun genel ilkeleriyleuyum tamaktadr 489.spat yk ile ilgili yasal dzenlemenin isabet derecesine ilikin her iki retigr de, mevcut dzenlemenin ii asndan douraca zorluklar gz nne alarak,K. m.20nin K. m.5 nda yorumlanmas gerektiini kabul etmektedir 490. Buna greiinin, sendikal nedenlerle hareket edildii ihtimalini gl bir ekilde ortaya koyanemareleri ispatlamas yeterli olmaldr. Bu noktadan sonra ispat yk iverene gemelive iveren, sendikal nedenler dnda objektif nedenlerle feshe gitmi olduunukantlamaldr.483KESER, spat Yk, s.725; OKUR, Sendika zgrl, s.183.484DEMR, Sorularla, s.105.485OKUR, Sendika zgrl, s.184; ayn yazar, spat Yk, s.768.486SOYER, s.60; SZEK, H,s.478; ELK, H, s.398; SUBAI, Karar ncelemesi, s.196; KESER,spat Yk, s.726.487GZEL, Gvencesi, s.96488OKUR, spat Yk, s.768.489ZDEMR, spat Yk, s.349.490OKUR, spat Yk, s.762-763; ayn yazar, Sendika zgrl, s.186; KESER, spat Yk, s.724;SARIBAY, s.149; ZDEMR, spat Yk, s.349. 107e iade davalar bakmndan varlan bu sonucun, fesih dndaki ayrmclailikin davalarda da geerli olaca belirtilmektedir 491. Kanmzca da mevcut yasaldzenlemelerin ii asndan yaratabilecei zorluklar nedeniyle, ispat aamasndam.5in gz nne alnmas isabet tayacaktr. Kald ki byle bir kabul, ispat yknntek bana iiye braklmamasn ngren 158 sayl ILO szlemesiyle de uyum tar (m.9/2). K. m.5te, 20.madde hkmlerin sakl tutulmu olmas ilk bakta byle bir grn yasayla badamayaca izlenimini

uyandrabilir. Ancak belirtmek gerekir kiszkonusu gr, ie iade davasnda 20.madde yerine 5.maddenin uygulanacaanlamna gelmemektedir. Burada yine 20.madde erevesinde hareket edilecek fakatispat yknn iiye dt noktada kyasen m.5e bavurulacaktr. yle ki, sendikalayrmclk ayn zamanda eit davranma borcunun da ihlali anlamna gelmektedir.3. Sendikal Feshin spata) e ade Davalarndaaa) Genel olarak SK.m.31/f.6nn K.m.20ye yapm olduu atf dolaysyla, sendikal fesihiddialar ile alan ie iade davalarnda iveren, geerli sebebi ispat yk altndaolacak 492, sendikal nedenlerin varl ise ii tarafndan ispat edilecektir 493.Belirtmek gerekir ki; szkonusu davada iveren feshin geerli sebebedayandn ispat edemese dahi, iinin nitelikli bir i gvencesi tazminat alabilmesiiin sendikal nedenlerin varln ispatlamas gerekir. Aksi halde iinin alacatazminat, en az drt en ok sekiz aylk creti tutarn aamaz. Nitekim Yargtay da,iverence ileri srlen sebebin geersiz olmasn nitelikli i gvencesi tazminatnahkmetmek iin yeterli grmemektedir. Yargtaya gre;...dosyadaki bilgi vebelgelere gre fesih bildiriminde gsterilen sebebin geerli olmad, modernizasyona491KESER, spat Yk, s.726.492 gvencesi sisteminde aslolann i ilikisinin devamll olduu bu anlamda geerli bir fesih nedeniolutuunu yani olaan durumun aksini iverenin ispatlamasnn i gvencesi sistemi ile uyum tadynnde bkz. SZEK, H, s.477.493Yargtaya gre; ..davac sendikal sebeplerle iine son verildiini iddia etmitir.Bilindii gibi hizmetakdinin geerli nedenlerle feshedildiinin kantlanmas ykmll daval iverene, sendikal nedenlerlefeshedildiinin ispat klfeti ise davac iiye aittir.. 9.HD. 27.12.2004 E.15026 K.29674, Kazanc Bilgive tihat Bankas, www. kazanci.com.tr. 108 gidilmesine ramen ii alnmasna devam edildii anlalmaktadr. Ancak, mahkemece feshin geersizliine ve davac iinin ie iadesine dair verilen karar doru ise de, feshin sendikal nedenle yapld kantlanamadndan, ie balatmama tazminatnn bir yllk cret tutarnda belirlenmesi hataldr494.Bu durum doktrinde eletirilmi veiverenin geerli sebebi ispat edememesi halinde iiye ayrca sendikal nedeni ispatklfeti yklemenin, i hukukunun iiyi koruyucu amacyla badamayaca belirtilmitir 495.Yine baka bir adan, iinin geerli sebep olarak bildirilen nedenlerden farkl bir iddia ileri srmesi ve bunu ispat yk altnda olmas, iverenin ispat yknnortadan kalkt anlamna gelmeyecektir. Yani ii, iddiasn ispat edememi olsa dahifesih ilemi kendiliinden geerli hale gelmeyecek ve iverenin, geerli bir nedeninvarln kantlamas gerekecektir 496. Nitekim Yargtaya gre de;...davacnn kardelil olarak gsterdii sendikal nedeni kantlayamamas daval iverenin ispat yknortadan kaldrmaz. Sendikal neden kar delil olduu gibi, feshin geersizlii ve ie iadekarar verilmesi halinde ie balatmama tazminatnn bir yllk cret tutarndabelirlenmesinde etkili olacaktr. Bu nedenden dolay, ispat yknn davac iiye ykletilmesi ve ispat edilemedii gerekesiyle davann reddi hataldr497 . verenin geerli sebebi ispatlayamam olmas gibi, ispatlam olmas halindede ii devre d kalmayacak ve o; asl sebebin sendika yelii ya da sendikal faaliyetedayandn ispatlamak suretiyle feshin geersizliini salayabilecektir 498. Ancak byle bir durumda iinin ispat faaliyetinin nemli lde gleecektir 499. Doktrindeki bir gr, iverenin geerli nedeni ispatlamasndan sonra, ii tarafndan gerekletirilecek ispatn gereksiz olacan zira K. m.20nin sistematik biimde, iverenin ispat yknencelik tandn kabul etmektedir 500. Szkonusu gr; ispat faaliyetinin bir btnlk 4949.HD. 14.4.2005 E.10849 K.13216 benzer ynde; 9.HD. 24.9.2007 E.14014 K.27738 kararlar iin bkz. Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr ayrca 9.HD.13.6.2005 E.17441 K.20762,Legal HD,20005/2, s.1684.495DEMR, Sorularla, s.106; ayn yazar, Deerlendirme, s.172.496AKI, s.300.4979.HD.19.6.2006 E.14801 K.2007/17539, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.498MOLLAMAHMUTOLU, s.589; GZEL, Gvencesi, s.97.499ZDEMR, spat Yk, s.352.500OKUR, spat Yk, s.762. 109tad, bu anlamda da paralara blnerek ncelik sras belirlemenin mmknolmayaca gerekeleri ile hakl olarak eletirilmitir 501.i, feshin

sendika yeliine dayandn iddia ediyorsa ncelikle, szkonusuyeliini ve bu yeliin iverence bilindiini ispatlamak zorundadr 502. Belirtmek gerekir ki, feshin sendika yeliine dayandnn kabul edilebilmesi iin Yargtay,szkonusu yeliin kesinlemi olmas artn aramamakta503ve iverenin yelik bavurusunu renmi olmasn yeterli grmektedir 504. Yargtaya gre, sendikayeliinin kazanlmasna ilikin hkmler kamu dzeninden olduu iin, SK.m.22dengrlen prosedr dnda yeliin kazanlmas mmkn deildir ve bu anlamdasendika yeliinin rnein tankla ispat szkonusu olamaz505.Burada nem tayan; kesinleen yeliin ya da yelik bavurusunun iverentarafndan bilindiinin ispatlanmas noktasdr. Zira Yargtay, yeliin iverence bilinmesi artn aramakta506, bu artn gereklemedii durumlarda fesihteki sendikalsebebin ancak yelik d bir sendikal faaliyet olabileceini belirtmektedir 507.501ZDEMR, spat Yk, s.352; GZEL, Gvencesi, s.96-97.502OKUR, Sendika zgrl, s.186; ayn yazar, spat Yk, s.763.503Yargtay a gre; ..davac 18.11.1993 tarihinde yesi olduu sendikadan ekilmi ayn gn bir bakasendikaya yelik iin notere bavurmu ancak sendika yelii fesih tarihinden bir gn sonrakesinlemitir. Bu konuda isabetli bir sonuca varabilmek iin..olgular ak ve net biimde ortayakarldktan sonra..bir deerlendirmeye tabi tutulmak suretiyle hasl olacak sonuca gre karar verilmelidir.. 9.HD. 25.3.1997 E.1996/ 22662 K.5944, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www.kazanci.com.tr.504Yargtaya gre; ..davac 28.5.2003 tarihinde sendikaya ye olmutur. Dosyada mevcut iten ayrlma bildirgesinden, davacnn sendika yeliinden nce 22.5.2003 tarihinde iten karld anlalmaktadr.Daval iverenin bu tarihten nce, davacnn sendika yeliinden haberdar olduu da kantlanamamtr.Buna gre davac, sendikal nedenlerle hizmet akdinin feshedildiini ispatlayamadndan talebin reddigerekir.. 9.HD. 27.12.2004 E.15026 K.29674, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.5059.HD. 05.04.1989 E.2660 K.3136, TUNCAY, Toplu H, s.65.506Yargtaya gre; ..te yandan, i akdinin feshi sendikaya yelikten sonraki tarihte yaplm ise de,yeliin iverene bildirildiine dair bir belge ya da bilgiye dosyada rastlanmamtr. Bu nedenle fesih ilesendika yelii arasnda bir balantnn varl da kantlanm olmadndan sendikal tazminat isteininreddine karar verilmelidir.. 9.HD. 9.12.2004 E.10599 K.27174, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www.kazanci.com.tr.507Yargtaya gre; ..mahkemece, davacnn sendika yesi olduunun davalya resmen bildirilmemiolmas nedeniyle istek reddedilmise de..SK nun 31.maddesinde byle bir kurala yer verilmi deildir.Esasenyelik dnda baka bir sendikal nedenlei akdine son verilmi olabilir. Anlan maddenin ilgilifkralarnda kapsaml bir dzenlemeye yer verilmitir. Bu durumda mahkemece tm delillerin toplanpdeerlendirilerek sonuca gre bir karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeyle istein reddi bozmaygerektirmitir.. 9.HD. 21.3.1996 E.1995/33841 K.6063, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www.kazanci.com.tr. 1103449 sayl Yasa ile SKnda yaplan deiiklik sonrasnda, ye kayt filerinin bir nshasnn iverene gnderilmesi zorunluluu kaldrlmtr (SK. m.22/f.4). Bunakarlk, TSGLKnun 13.maddesine gre; ii sendikas, yetki tespiti iin bavurduutarihten itibaren gn iinde yelik filerini iverene gndermek zorundadr 508. Ohalde, yelii kesinlemi olan bir ii, yesi bulunduu sendikann yetki tespit bavurusu szkonusu ise, yeliinin iverence bilindiini rahata ispatlayabilecektir 509.Ancak byle bir bavurunun bulunmamas halinde iverence bilinme koulunun ispatayn lde kolay olmayacaktr. Bu noktada doktrindeki bir gr uyarnca, sendikayeliinin iverence bilinmesi fiili bir karine olarak grlmeli yani ii ispat ykaltnda braklmayarak yelii bilmediini iddia eden iveren, iddiasn kendisiispatlamaldr 510. Buna gre; her ne kadar hukukumuzda yetki aamasna gelmedenyelik iverene bildirilmiyor olsa da, iverenler szkonusu yelikleri rahatarenebilmekte yani kimin sendika yesi olup olmadn yetki aamasndan nce de bilmektedirler. Baka bir deyile aslolan, iverenin hibir bildirim yaplmam olsa da,sendika yeliklerini biliyor olmasdr.Kanmzca mevcut yasal dzenleme karsnda aslolan, yetki tespit aamasnakadar iverenin sendika yeliini bilmiyor oluudur. Bu anlamda szkonusu durumunaksinin yani sendika

yeliinin iverence bilindiinin ii tarafndan ispatlanmasisabetsiz grlemez. Ancak bu noktada, iinin ispat faaliyetinin zorlatrlmamasgerekir. Yani ii, iverence yeliin biliniyor olduunu tank beyanlar ile deispatlayabilmeli, mutlaka iverene resmi bir bildirim yaplm olmas artaranmamaldr.yelik bavuru tarihinin fesih tarihinden sonraki bir srece rastladdurumlarda Yargtay, sendikal faaliyetin bulunup bulunmadn aratrarak sonucavarmaktadr 511. Bylelikle Yargtay, bu gibi durumlarda feshin yelik nedeninedayandnn kabul edilemeyeceini ortaya koymu olmaktadr.508Bkz. 2, II, aa.509OKUR, spat Yk, s.763, dpn.47.510ZVER, s.1538.511Yargtaya gre; ..mahkemece; sendika yazsna gre davacnn sendika yeliine i akdininfeshinden sonra bavurduu,.. akdin feshinden nce sendikal faaliyette bulunduuna ve akdin bu nedenlefeshedildiine dair herhangi bir delil elde edilemedii gerekesiyle nceki kararda direnilmitir..Yasaya 111Gerek yeliin fesih tarihi sonrasna rastlad durumlarda gerekse feshinsendikal faaliyetlere dayandna ynelik iddialarn varl halinde Yargtay, faaliyetinsomut olarak ne zaman ve ne ekilde gerekletirildiinin akla kavuturulmasnaramaktadr 512. O halde, sendikal faaliyetleri dolaysyla szlemesine son verildiiiddiasnda olan bir ii, szkonusu faaliyetlerin varln da ispatlamak zorundaolacaktr. Bu ispatn gerekletirilmesinde, delil olarak tank beyanlarna bavurabilecektir 513.i sendikaya ye olduunu veya sendikal faaliyette bulunduunu ve de bunlarn iverence bilindiini ispatlam olsa bile, salt bu nedenlerin varl, sendikalfeshe karar vermede yeterli deildir 514. Bu anlamda szkonusu nedenler ve fesiharasnda illiyet bann varln gsteren birtakm somut olaylarn varl da aranacak ve bu tarz somut olaylara ilikin delillerin ii tarafndan ortaya konulmasgerekecektir 515.i, illiyet bann varlna ilikin iddiasn her tr delille ispatlayabilir 516. Buanlamda ii, iverenin Sosyal Sigortalar Kurumuna, Kurumuna, vb. yapm olduu bildirimleri delil olarak gsterebilecek ve iyerinde alan iilerin tanklklarna517dauygun bulunan direnme kararnn onanmas gerekir.. HGK. 27.2.2002 E.2002/9-95 K.102; ..fesih tarihiitibariyle davacnn usulne uygun olarak sendika yelii szkonusu olmad gibi, herhangi bir sendikalfaaliyet de kantlanamamtr. Bu nedenle feshin, sendikal nedene dayandnn kabul hatal olmutur..9.HD. 22.1.2007 E. 2006/ 28201 K.371, kararlar iin bkz. Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www.kazanci.com.tr.512Yargtay a gre; ..ayet sendikal neden yelik d bir faaliyetten kaynaklanmsa bu faaliyetinsomut olarak ne zaman gerekletirildii ve neyden ibaret olduu akla kavuturulmaldr.. 9.HD.08.04.1999 E.6211 K.6962, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.513Nitekim Yargtay bir kararnda bu hususu ak bir biimde belirtmitir. Yargtaya gre;..ncelikle belirtmek gerekir ki, dava dilekesinde sz edilen sendikal rgtlenmeye katlma eylemlerinin neler olduu aklanmam ve davac tarafa dosyaya bu ynde bir delil sunulamamtr..Bu konuda davactarafa tank deliline dahi bavurulmamtr.. 9.HD. 09.12.2004 E.10599 K.27174, Kazanc Bilgi vetihat Bankas, www. kazanci.com.tr.514OKUR, Sendika zgrl, s.186; GNAY, s.785.515Yargtaya gre; ..dava dilekesinde sendikal faaliyetlere iverence izin verilmedii ve iilere baskyapldna ilikin baz maddi olgulara deinilmise de, sz edilen olaylar 2000 ylna ait olup davacnni szlemesi 2001 tarihinde feshedilmitir..Davac, 2000 ylndaki olaylarla fesih arasnda balantolduuna ilikin ayrca delil sunmu deildir.. 9.HD. 09.12.2004 E.10599 K.27174, Kazanc Bilgi vetihat Bankas, www. kazanci.com.tr.516UUM, Seminer Notlar, s.167.517Yargtaya gre; ..sendikal tazminat istemine gelince; bu tazminatn koullarnn gerekletiininispat yk iiye der. Genellikle bu tr tazminat gerektiren nedenlerin varl, tanklarla ispat edilir...9.HD.28.12.1998 E.17980 K.19251, ZDEMR, spat Yk, s.351. 112 bavurulmasn talep edebilecektir 518. Bundan baka ii, ayn feshe maruz kalan dier iiler bakmndan verilmi olan emsal kararlar da delil olarak kullanabilecektir. Nitekim Yargtay, i szlemesi ayn tarihte ve ayn gerekeyle feshedilmi iiler bakmndan verilerek kesinlemi kararlarn emsal nitelik tadn kabul etmekte;szkonusu kararlar gz ard ederek aksi

ynde sonuca ulaan mahkeme kararlarn budorultuda bozmaktadr 519.bb) Yargtayca Ortaya Konulan Dier EsaslarYargtay sendikal nedenle yaplan fesihlerde her ne kadar tank beyanlarndikkate alyorsa da, sendikal feshin ispat iin tank anlatmlarn ou zaman yeterligrmemekte ve sadece soyut tank beyanlar ile sonuca ulamamaktadr. Bu anlamdaYargtay, fesih ile sendikal nedenler arasndaki illiyet ban kuku brakmayacak biimde ortaya koyan somut olaylarn varln aramakta ve ancak byle somutolaylarn varl halinde sendikal tazminata hkmetmektedir 520.Yargtay bir dnem vermi olduu kararlarnda; zellikle soyut tank anlatmlarna dayanan durumlarda521ve de davac ii ile birlikte iten karlan dier 518SARIBAY, s.147.519Yargtaya gre; .. szlemesi ayn tarihte ve ayn nedenle feshedilen 11 iiden bir iinin atemsal feshin geersizlii davasnda, i mahkemesi tarafndan , daval iverence gerekletirilen feshin,sendika tarafn alnan grev kararnn cezalandrlmas niteliinde ve dier sendikal iilerin gznkorkutmak amacyla yaplm olduu kanaatine varld gerekesiyle ie balatmama tazminat en az 1yllk cret tutarnda belirlenmi ve karar Dairemizin ..ilam ile onanmtr. Bu karar emsal nitelikte olup,davac iinin i szlemesinin de ayn nedenle feshedildiinin kabul gerekir.. 9.HD. 05.03.2007E.2006/32146 K.5741 benzer ynde; 9.HD. 04.03.1993 E.1992/8896 K.3617, kararlar iin bkz. KazancBilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.520Yargtaya gre; ..Dosya ieriine gre 1994 austos ay iinde iilerin youn bir ekilde sendikayayelik iin bavurduklar, 31.8.1994 tarihinde de TS yaplmas iin sendikaca prosedrn iletilmeye balad, sendikaya ye olan iilerden bir ksmnn yeliklerinden istifa ettirildikleri, 5.9.1994 tarihindesendikann ounlua sahip olmadnn belirlendii ve bu tarihten sonra daval iverenin sendikadanistifa eden iileri tekrar ie ald anlalmaktadr. Bu olgulara gre, davacnn szlemesinin sendikalnedenlerle feshedildiinin kabul gerekir.. 9.HD.11.11.1996 E.11042 K.20779, Kazanc Bilgi ve tihatBankas, www. kazanci.com.tr.521Yargtaya gre; ..Olayda her ne kadar davac tank dinletmi ve tanklar iddiay dorular ekilde beyanda bulunmular ise de, bu beyanlar kendi gr ve inanlarnn bir yansmas eklinde olup, hkmvermeye yeterli deildir.. 9.HD.20.9.1990 E.5794 K.9409 ; ..davac tanklar ise, somut olaylar ortayakoymadan iyerinde uygulanan TSin 2. yl zammndan yararlandrmamak amac ile iten karldnmcerret olarak sylemekle yetinmitir..Davacnn sendikaya ye olmas nedeniyle iten karldkantlanamamtr.. 9.HD. 14.6.1993 E.1992/14365 K.10178, kararlar iin bkz. Kazanc Bilgi ve tihatBankas, www. kazanci.com.tr. 113iilerin tanklklar halinde522szkonusu delilleri yeterli grmemi ve iinin iddiasnispatlayamad sonucuna varmtr.Ancak Yargtay zellikle 1996 yl sonlarndan itibaren; szkonusu durumlardasalt delil yetersizliine dayanlarak davann reddedilmemesi ve feshin sendikalnedenlerle yaplp yaplmadnn kuku brakmayacak biimde aratrlmas gerektiiynnde karar vermeye balamtr 523.Yargtay, zellikle davann sadece sendika yeliine dayandrld durumlardafesih ile sendikal neden arasnda balant kuracak somut olgularn bulunup bulunmadnn resen aratrlmas gerektiini kabul etmekte524, szkonusu aratrmayaplmakszn verilmi mahkeme kararlarn, eksik inceleme gerekesiyle bozmaktadr 525.522Yargtaya gre; ..Davacnn dinlettii tanklar da, davac ile birlikte iten karlan iilerdir..Davac,somut olgu ve olaylarn varln da kantlayamamtr. Bu nedenle ispatlanamayan davann reddine karar vermek gerekirken kabul bozmay gerektirmitir.. 9.HD. 20.6.1995 E. 10865 K.22346, Kazanc Bilgive tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.523Yargtaya gre; ..Davac tanklar, davac gibi ilerine son verilen iiler olup, davacnn sendikayaye olmas zerine iten karldn aklamlardr..Feshin gerek nedeninin anlalabilmesi iinfesihten nceki dnemde iyerinde alan ii ile bunlardan sendikaya ye olan ve olmayanlarn, itenkarlanlarn saylarnn ncelikle belirlenmesi, tekrar ie alnan alnmayan ii olup olmadn, TSyapmak zere sendikann yetkili makama bavuru tarihinin akla kavuturulmas gerekir. Bu bilgiler toplandktan sonra tm dosya ieriine gre karar vermek gerekirken yeterli delil bulunmad eklindeki soyut bir gerekeyle davann reddine karar

verilmesi hataldr.. 9.HD. 12.5.1999 E.7717 K.8817,Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.524Yargtaya gre; ..sendikal nedenin varln ispat klfeti davac iidedir. Bu konuda mahkemecedoal olarak tank anlatmlar da dikkate alnarak sonuca gidilmesi gerekir ise de, durumun ak ve kesinolarak anlalabilmesi iin ncelikle davacnn varsa sendika yelii ve onun tarihiak bir biimdesaptanmas ve feshin gerekletirildii tarih ile karlatrlmasdaha sonra feshe yakn tarihlerdeiyerinde ne kadar iinin alt,bu alan iilerdeniine son verilenlerin sendikal olup olmadklar ve saylar belirlenmeli, bundan nce yrrlkte olanTSin hangi tarihte sona erdii veya erecei,yeni bir TS yapmak zeredavacnn yesi olduu sendikann bir giriiminin bulunup bulunmad, byle bir giriim varsa prosedrn hangi safhada olduu..kesin biimde saptanmaldr. Btn bu olgular belirlendikten sonra tm dosya ierii bir deerlendirmeye tabi tutularak gerekten feshin sendikalnedene dayanp dayanmad,kukuya yer vermeyecek biimdetespit edilerek hsl olacak sonuca grehareket edilmelidir. Bu olgularn bir ksm dosya ieriinden anlalmakta ise de, dier ksm ile ilgilikukular bulunduu iin, bunlarn akla kavuturulmas gereksinimi ortadadr.. 9.HD. 22.5.1997E.5256 K.9663 benzer ynde; 9.HD. 04.05.1999 E.4501 K.8394; 9.HD. 12.5.1999 E.7717 K.8817; 9.HD.3.5.1999 E.6706 K.8314; 9.HD. 4.2.1999 E.1998/1887 K.1508; 9.HD. 16.10.2003 E.2662 K.172359.HD. 28.9.2004 E.5489 K.20923; 9.HD.30.12.2004 E.24913 K.3005; 9.HD. 21.03.2006 E.4329 K.7138,kararlar iin bkz. Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.525Yargtaya gre; ..Olaylarn geliim sreci nazara alndnda sendikal nedenle fesih olgusununsomut olarak kantlanmas gerekir. Ayn durumdaki tank ifadeleri ve baka dosyalarda dinlenmitanklarn dosyaya konulan ifadeleri ile yetinilerek sonuca gidilemez...Eksik aratrma bozmaygerektirmitir.. 9.HD. 29.9.2005 E.26740 K.31643, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www.kazanci.com.tr. 114Sendika yelii ve sendikal faaliyetlerin bir toplu i hukuku olay olduunugz nne alan Yargtay, illiyet bann varlna kanaat getirebilmek iinsendikalamay ve de iverenin rgtlenme kart tutumunu gsteren somut durumlarnvarln aramaktadr. Bu anlamda Yargtay; yelik tarihi ile fesih tarihi arasnda geensreci526, feshe yakn tarihlerde iyerinde alan toplam ii saysn527, iine sonverilen iilerden kann sendikal olduunu, karlan iilerin yerine yeni ii alnpalnmadn528ya da bu iilerin tekrar ie alnp alnmadn529, iyerinde TS prosedrnn balatlp balatlmadn530bir btn olarak deerlendirerek sendikal526Yargtay, yelik tarihinden ksa bir sre sonra gerekletirilmi fesihlerde, bu ksa sreyi bazen illiyet bann kurulmasnda yeterli grmtr: ..toplanan delillere gre, davac iinin sendikaya ye olduktan3 gn sonra szlemesi feshedildiinden olayda sendikal tazminat koullarnn gerekletii kabuledilmelidir.. 9.HD. 19.2.2002 E.2001/17566 K.2925. Yargtay szkonusu sreyi bazen, baka somutverilerle birlikte deerlendirmitir: dosyadaki bilgi ve belgelerden..davacnn fesih tarihine yakn gnlerdesendikaya ye olduu, davac tanklar davacnn sendikaya ye olmas ynnde almalarnn bulunduunu, bunun iverence renilmesi zerine i akdinin feshedildiini beyan ettikleri dikkatealndnda..iyerinde TS prosedrnn balatlp balatlmadnn, davacnn yesi bulunduusendikann ounluk tespiti iin bavurup vurmadnn saptanarak..sonuca gre karar verilmelidir..9.HD. 8.3.2005 E.2004/13318 K.7728, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.527Yargtay, fesih tarihine yakn dnemde iyerinde alan iilerin tamamna yaknnn sendikalolmasn illiyet ban kesebilecek durumlardan biri olarak grmektedir: ..dosya iinde bulunan bilgi ve belgelerden, daval iyerinde alan 102 iinin biri dnda sendikal olduklar..anlalmaktadr..Btn bu maddi ve hukuki olgulara gre, davacnn hizmet szlemesinin feshinin sendikal nedenleredayanmadnn kabul gerekir.. 9.HD. 22.1.2002 E.2001/20640 K.584, Kazanc Bilgi ve tihatBankas, www. kazanci.com.tr.528Yargtay, karlan iilerin yerine yeni ii alnmas ve bunlarn sendikasz olmasn, illiyet bankuvvetlendirecek unsurlardan biri olarak grmektedir : ..davacnn iten karld ve yerine bakasendikasz

ii alnarak altrld anlalmaktadr..i akdinin sendikaya yelik nedeniylefeshedildiinin kabul gerekir.. 9.HD. 05.04.1994 E.1993/1285 K.5113, Kazanc Bilgi ve tihatBankas, www. kazanci.com.tr.529Yargtay, sendika yesi iilerin sendika yeliinden istifasndan ya da TS iin gerekli ounluunsalanamadnn anlalmasndan sonra tekrar ie alnm olmalarn, illiyet ban kuvvetlendirendurumlar olarak grmektedir : ..bu fesihlerden sonra ounluunu sendika yeliinden ekilenlerinoluturduu bir grup ii tekrar ie alnmtr..mahkemece feshin sendikal nedenlere dayandgerekesiyle karar verilmesi isabetlidir.. 9.HD. 8.7.2003 E.22442 K.13123, BAYRAM,s.1234,dpn.51;..alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca sendikann ounlua sahip olmadnn belirlendii, butarihten sonra daval iverenin sendikadan istifa edenleri tekrar ie ald anlalmaktadr..Bu olgularagre szlemenin sendikal nedenle feshedildiinin kabul gerekir.. 9.HD. 11.11.1996 E.11042 K.20779,Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com. tr.530Yargtay, TS iin aranan ounluun fesihten etkilenmemi olmas durumunu bazen davann reddiiin kuvvetli bir gereke olarak grmtr: ..Esasen TS yaplmas szkonusu olduuna gre vakitenkisat, sendikann ounluu salama konusunda etkili de deildir. Tm bu olgular gz nnealndnda, davacnn i szlemesinin feshinde sendikal sebebin etkili olmad anlalmaktadr..9.HD.29.5.1996 E.1995/37746 K.12105. Bazen ise Yargtay, szkonusu durumun baka somut verilerle birlikte deerlendirilmesi gerektii sonucuna varmtr: ..davacnn ve dier iilerin hizmetszlemesinin feshi yetki prosedrn de etkilememitir..Ancak hizmet szlemesinin sendikal nedenlefeshedildiinin kabul edilebilmesi iin iverenin, iyerinde sendikay ve TSni etkisiz hale getirmek zere zaman iinde sendikal iileri iten kard kesin olarak saptanmaldr..Eksik soruturma ile karar verilmesi hataldr.. 9.HD. 16.10.2003 E.2662 K.17235, kararlar iin bkz. Kazanc Bilgi ve tihatBankas, www. kazanci.com.tr. 115tazminata hkmetmektedir. Yargtay szkonusu unsurlarn aratrlmasnda; ilgili iisendikasna, Blge alma Mdrlne, iverene ve iyeri kaytlarna bavurmaktadr 531.Fesih ile sendikal nedenler arasndaki illiyet bann ortaya karlmasndaYargtayn mahkemelere aratrma devi getiren bu yaklam doktrinde isabetli bulunmu ve szkonusu yaklamn, iinin ispat ykn hafifletir nitelik tad belirtilmitir 532.Kanmzca Yargtayn yaklam, ispat ykn tamamen iiye ykleyendzenleme erevesinde ii lehine grlebilse de; olmas gereken, K. m.20nin K.m.5 ile birlikte ele alnmasdr. Bu anlamda, sendikal nedenlerin varl sendikal feshekarar verebilmek iin tek bana yeterli olmamal, somut bir takm veriler mutlakaaratrlmaldr. Ancak, ii tarafndan ortaya konulmu hususlar ve olayn kronolojik seyri sendikal feshin varl ihtimalini kuvvetlendirmise bu noktadan sonra ispat ykiverene gemeli ve iveren, feshin sendikal nedene dayanmadn ispat etmelidir.Baka bir deyile, mahkeme artk bu noktadan sonra iverenin rgtlenme karttavrnn varln kukuya yer brakmayacak biimde gsterecek hususlararatrmamaldr. Bu anlamda, sendikal feshin kuvvetle muhtemel olduu bir olayailikin Yargtayca verilen kararda533yer alan kar oy yazs byk lde isabettamaktadr 534.531Yargtaya gre; ..yerinde toplam ka ii alt, kann sendika yesi olduu, ka iininsendikadan istifa ettii, iten karlanlarn kann sendikal olduu, SSK, Sendika ve iverendensorularak tespit edilmemitir.. 9.HD. 30.12.2004 E.24913 K.30005 ; ..ite karlan iilerin sendikalolup olmadklar, sendikal olanlar yannda sendikaszlarn da iten karlp karlmad, iyerindesendika yesi iilerin azalp azalmad, 4 aylk sigorta prim bordrolar, sendika yelik fileri getirilerek saptanmal.. 9.HD. 16.10.2003 E.2662 K.17235 ; ..yeni ii alnp alnmadnn, alnmsa davac iiyerine alnp alnmadnn iyeri kaytlar zerinden saptanmas gerekir.. 9.HD.18.4.2005 E.10579K.13711; ..Blge alma Mdrlnn yazsnda da TS prosedrnn, feshin gerekletii tariheyakn bir zamanda balatld ve sendikaya verilen yetkinin iptali iin dava ald bildirilmitir.. 9.HD.12.5.1999 E.7717 K.8817 kararlar iin bkz Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.532DEMR, Deerlendirme, s.168.533Belirtmek gerekir ki,

karara konu olayn ierii ve seyri karar metninden deil, kar oy yazsndananlalmaktadr. Bahsedilen bu kararda Yargtay, sendika yeliine dayal fesih iddias ile alm olandavay delil yetersizlii gerekesiyle reddeden i mahkemesi kararn hatal bulmu, feshin gerek nedeninin anlalabilmesi iin birtakm hususlarn aratrlmas gerektii sonucuna varmtr. Yargtayagre; ..fesihten nceki dnemde iyerinde alan ii ile bunlardan sendikaya ye olanlarn veolmayanlarn, iten karlanlarn, ye olanlardan ve olmayanlardan karlan iilerin saylarnnncelikle belirlenmesi, tekrar ie alnan alnmayan ii olup olmadnn, TS yapmak zere sendikann 116retide sendikal feshin varl ihtimalini kuvvetlendiren durumlar her somutolay bakmndan farkllk gsterebilse de, baz durumlarn sendikal feshe karine tekiledecek nitelik tad belirtilmektedir 535. Buna gre; eer fesih yasal bir grev srasndagerekletirilmise salt bu durum sendikal feshe karine tekil etmeli ve ispat yknn bu noktadan sonra iverene geecei kabul edilmelidir. Ayrca, iinin sendikaya yeolmasndan ksa bir sre sonra yaplan fesihlerde, szkonusu ksa sre de tek banasendikal feshe karine tekil etmelidir 536. Ancak byle bir karinenin varlndan bahsedebilmek iin yelik tarihi ile fesih tarihi arasndaki sre, makul ve mantkldnen her kiide, fesih ilemi ile yelik arasnda bir sebep-sonu ilikisinin varlnakanaat oluturacak ekilde ksa olmaldr 537. Bundan baka; iverenin, hakl sebeplefesih hakk douran bir olayn zerinden belli sre gemesine ramen, bu hakkniinin sendika yeliini rendikten sonra kullanmas durumu da sendikal feshe karinetekil edebilecektir 538.Yargtay bir dnem; ekonomik sebeplerin varl halinde sendikal fesihten bahsedilemeyeceini belirtmekte ve karlan iilerin ounluunun sendikal olduuynndeki iddiaya, ekonomik sebepler karsnda deer vermemekteydi. Nitekim HGK.1992 tarihinde vermi olduu kararda;..yerel mahkeme kararnda, iyerindenkarlan iilerin byk ounluunun sendikal ok az bir ksmnn sendikasz olduubelirtilse de salt bu durum, sendikal sendikasz ii ayrm yapldn gstermez...Yaplacak i, iyerinde reorganizasyona gidilip gidilmediinin, personel tenkisat yaplmas gereksinimin doup domadnn, karlan iilerin yerine yeniii alnp alnmadn, alnmsa ie giri tarihlerinin belirlenmesi, ayet yetkili makama bavuru tarihinin akla kavuturulmas gerekir.. 9HD. 12.5.1999 E.7717 K.8817,Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.534Szkonusu kar oy yazsna gre; ..5 seneyi akn bir sredir iyerinde altrlan ve iveren ilehibir problemi olmayan ve son anlara kadar verimsizlii ileri srlmeyen bir iinin sendikaya yeolduktan sonra ve yeliinden 9 gn ve sendikann yetki bavurusundan 4 gn sonra iten karlmasancak sendikaya ye olmas ile izah edilebilir. Ekonomik nedene dayanan iverenin verimsizlie dedayanmas elikilidir. Zira ekonomik sknt iinde olmayan bir iveren verimli eleman altrmaydnebilir. Btn bu olgular davacnn sendikal nedenle iten karldnn gstergesi olup, kesin bozmayerine aratrmaya ynelik bozma kararna katlmyorum bkz. dpn.530da belirtilen karar.535SMER, s.112.536BAYRAM, s.1233.537BAYRAM, s.1232.538OKUR, Sendika zgrl, s.163. 117reorganizasyon olgusu gereklemise, davalnn iyi niyetli olduunun kabul ve bunun sonucu olarak davann reddine karar verilmesi gerekir539sonucuna varmtr.Kanmzca da seilen iilerin ounluunun sendikal olmas, illiyet bannkurulmasnda tek bana yeterli deildir 540. Fesih ileminin sendikal nedene dayanpdayanmadna karar verirken reorganizasyon olgusunun varlnn aratrlmasphesiz gereklidir. Ancak feshin temeli sendikal neden olmasa bile, seimin sendikalnedene dayanyor olma ihtimali de gz ard edilememelidir. Bu anlamda, szkonusuHGK kararna ilikin kar oy yazs byk lde isabet tamaktadr 541.Yargtay 1996 tarihinde vermi olduu baka bir kararda da; seilen iilerdensendikasz olanlarn, sendikallardan bir kii fazla olmas durumu karsnda yinesendikal nedenli seim ihtimalini gz ard edip, TS srecini incelemitir. Yargtayagre;..davac ile birlikte i akitleri feshedilen iilerin toplam 13 kii olup bunlardan7si sendikaszdr..fesih, yetki bavurusu tarihinden 1.5-2 ay sonra gereklemitir..Objektif olgular dikkate alndnda feshin

sendikal nedenlerle gerekletirildii sonucuna varlamaz542.Kanmzca, sendikal iilerin sendikaszlardan az olmassonucunu yaratan nemsiz rakamsal farklar, iverenin sendikal ayrm iradesi ile hareketetmi olma ihtimalini bertaraf edemez543. Zira aksi bir kabul, sendikal ii altrmaniyetinde olmayan iverenlerin kt niyetli uygulamalarna zemin yaratr.Yargtay 2006 tarihinde vermi olduu baka bir kararda ise, karlaniilerden sendikallarn ounlukta olmas durumunu isabetli olarak dikkate almtr.Yargtaya gre;..daval iyerinde yaklak 690 sendikal kalan sendikasz olan 800civarnda ii arasnda, her blmde belirli oranda olmak zere toplam 74 sendikal1i sendikasz olmak zere 75 iinin topluca karlmas kararlatrlmtr. Bu iilerin539HGK. 4.11.1992 E.9-469 K.639, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.540OKUR, Sendika zgrl, s.164; SMER, s.102.541Szkonusu kar oy yazsna gre; ..iletmenin reorganizasyonu amacyla yaplan iten karmalardakural olarak fesih hakknn ktye kullanlmasndan bahsedilemez, yeter ki bu sebepler gereklemiolsun. Kural bu olmakla birlikte, iletmenin ekonomik ve teknik gerekleri baz iilerin iten karlmasngerektirse bile, iverenin sadece sendikal iilerin iine son vermesi bireysel sendika zgrlne, eitdavranma ilkesine ve iyi niyet kurallarna aykr der. i sendikasnn iyerinde gerekli ounluasahip olduu anlaldktan sonra davac ile birlikte iten karlan 534 iiden 500 iinin sendikaya yeiilerden seilmesi..iverenin aka sendikal sendikasz ii ayrm yaptn gstermeye yeterlidir...5429.HD. 26.11.1996 E.13826 K.22016, BAYRAM, s.1238-1239.543SMER, s.102, dpn.366. 118 seiminde hangi objektif kriterlerin dikkate alnd ve neden tamamna yaknnn sendika yeleri arasndan seildii aklanm deildirEkonomik nedenin feshi zorunlu klp klmad irdelenmemitir...Eksik inceleme ile karar verilmesihataldr544. Grld gibi Yargtay, karlan iilerin seiminde kullanlan kriterleri de,sendikal feshe karar verme aamasnda resen aratrlacak bir husus olarak deerlendirmitir. Aka belirtilmemi olsa da szkonusu karara gre, seimin objektif nitelik tadn ispat edecek olan iverendir. Zira kararda yer alan iilerin seimindehangi objektif kriterlerin dikkate alnd aklanm deildir eklindeki anlatmdanaksi bir sonuca varlamamaktadr.Geerli sebep konusunda uygulanan ispat kuraln, seime ilikin kriterlerinispatnda da kullanan Yargtayn bu yaklam doktrinde eletirilmitir. Buna gre;seimin keyfilii ynnde iddiada bulunan bir ii, feshin geerli sebep dnda baka bir sebebe dayandn iddia etmi olmaktadr. O halde ii, K.m.20/f.2 erevesindeiddiasn kendisi ispatlamaldr. Aksi bir kabul, szkonusu yasa hkmne aykrlk yaratr 545.Kanmzca da yasann ak dzenlemesi karsnda, seimde sendikalnedenlerin kriter alnd ynndeki bir iddia ii tarafndan ispatlanmaldr. Ancak burada da K.m.20 K.m.5 ile birlikte ele alnmal ve ispatszln rizikosu ii zerine braklmamaldr. Bu anlamda, iten karlanlar iinde sendikal iilerin nemli ldeounlua sahip olmas, tek bana sendikal fesih ihtimalini kuvvetlendiren bir durumolarak grlmeli546ve ispat yknn iverene gemi olduu kabul edilmelidir. Bunoktadan sonra iverenin yapmas gereken, seimin objektif nitelik tadn ispatetmek olacaktr.5449.HD. 11.12.2006 E.25167 K.32359, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.545ELK, Eit Davranma, s.10; ayn yazar, Karar ncelemesi, s.29. benzer ynde; ENGN, spat, s.171-172; ayn yazar, s.113. Yazara gre; geerli fesih nedenleri domu ise, iverenin seimde sendikalnedenleri gz nne aldn ii iddia ve ispat edecektir.546OKUR, bahsetmi olduumuz 1992 tarihli HGK kararna ynelik eletirisinde rakamsal farklar zerinde durmutur. Yazara gre, 500 sendikal 34 sendikasz ii karlmasnda, aradaki say fark,iverenin sendikal ii karmak istedii hususunda gl bir kanaat oluturur. bkz. OKUR, Sendikazgrl, s.164. benzer ynde; SMER, s.102, Yazara gre; toplu ii karmalarda zellikle sendikaliilerin szlemesi feshedilmise bu durum, sendikal feshin varlna karine tekil etmelidir. 119b) Sendikal Tazminat DavalarndaSK.m.31/f.7 uyarnca, i gvencesi kapsam dnda kalan iilerin sendikalfesih iddias ile aacaklar davalarda ispat

yk iverendedir. Nitekim Yargtayuygulamas da bu yndedir 547.Bu anlamda ii, sendika yesi olduunu ya da varsa somut sendikalfaaliyetlerini kantlamakla yetinip, feshin szkonusu nedenlere dayandn iddiaedebilecektir. Baka bir deyile, fesih ile sendikal nedenler arasndaki illiyet bannvarln ii ispatlamak zorunda deildir. Feshin sendikal nedenlere dayanmadnyani illiyet bann bulunmadn ispatlamak isteyen iveren, szkonusu ispat her tr delille gerekletirebilir 548.Ayrca belirtmek gerekir ki, iinin genel olarak iilik alacaklar bakmndanvermi olduu ibraname, sendikal tazminat kapsamaz. Bu anlamda iveren, byle bir ibranameyi delil olarak kullanp, sendikal tazminat demekten kanamayacaktr. Nitekim, ibranamenin sendikal tazminat da kapsad gerekesiyle davay reddeden ve bu sonuta direnen yerel mahkeme karar, HGK. tarafndan bozulmutur 549.4. Fesih Dndaki Sendikal Ayrmcln spatin devam srasnda gerekletirilen ayrmclklar bakmndan daha nce de belirtmi olduumuz gibi550ispat yk iiye aittir. Bu anlamda ii yine nceliklesendika yeliini ya da varsa baka bir sendikal faaliyetini ortaya koyacaktr. i ayrcasendikal ayrmclk tekil eden olayn varln da ispat etmelidir. rnein; seyyanen547Yargtay a gre; ..davacnn iyerinde kdeminin 6 aydan az olmas nedeniyle i gvencesikapsamnda olmad ve bu nedenle sendikal tazminat isteminde bulunduu anlalmaktadr. 2821 saylSK nun 31/7 maddesi uyarnca bu tr bir istekte ispat ykmll iverendedir. Dolaysyla..iszlemesinin feshinin sendikal nedene dayanmad ynnde daval tarafa delillerini bildirmesi iin sretannmal, davacnn bu konuda sunaca kar deliller deerlendirilmeli ve sonuca gre karar verilmelidir.. 9.HD. 12.2.2007 E.2050 K.3090, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.548KESER, spat Yk, s.723.549Yargtaya gre; ..ibranamenin sendikal tazminat kapsad dnlemez.Byle bir belgenin ihukuku uygulamasnda snrl biimde yoruma tabi tutulmas, gerek retide gerek uygulamada benimsenen bir grtr. Ayrca belirtmek gerekir ki, sendikal tazminat yasalarda zel dzenleme ile iiyararna kabul edilmi olduundan, bu tr tazminatlarn, herhangi bir alacam kalmamtr eklindeki beyan kapsam iinde kaldnn kabulne olanak yoktur..Bu nedenle direnme karar bozulmaldr..HGK. 04.10.2000 E.9-1204 K.1214, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www.kazanci.com.tr.550Bkz. 6, III, 2. 120gerekletirilmi bir cret artndan yararlandrlmadn iddia eden ii, szkonusucret artn varln kantlamaldr. Ya da ii, kendi ile ayn ii yapan sendikasziilere daha fazla cret verildii iddiasnda ise bu iddiasn ispatlamaldr. Belirtmek gerekir ki, bu tip durumlarda Yargtay, emsal iilere ait bordrolarn incelenmesigerektii sonucuna resen varmaktadr 551.inin, saylan hususlar ispatlamas sendikal tazminata hak kazanmasndayeterli olmayacaktr. Zira iinin, szkonusu farkl muamele ile sendikal nedenler arasndaki illiyet ban da ortaya koymas gerekecektir. te bu yndeki bir ispatfaaliyetinin olduka g olaca aktr. Zira ayrmclk hallerinin ispatnda da Yargtaytank beyanlar ile yetinmemekte ve somut olgularn varln aramaktadr. Yargtayagre;...Davacnn iinin sendikal faaliyet nedeniyle deitirildii yeterli delillerleispat edilememitir. Bu konuda dinlenen ahitler, somut olaylar gstermeksizin sadecekiisel kanaatlerini izhar etmilerdir. Bakaca inandrc bir delil de yoktur. Budurumda sendikal tazminat isteinin reddi gerekir552. Ayrca bu tip ayrmclk hallerinde, iten karlan ve yeniden ie alnan ii says vb. kriterler dearatrlamayacandan, iinin ispat ykn hafifletir bir uygulamadan da bahsedilemeyecektir.te bu anlamda, sendikal nedenli ayrmclk iddialarnda da K.m.5erevesinde hareket edilmelidir 553. Yani olaylarn meydana gelii, kronolojik sras, vb.szkonusu farkl muamelenin sendikal sebeple yapld ihtimalini arttryorsa, budurumun aksi iveren tarafndan ispatlanmaldr.Kanmzca; ayrmcln varl ihtimalini gl bir ekilde ortaya koyacak olaylarn (K. m.5) tespitinde eit davranma borcunun uygulama alanlar gz nnealnabilir. Bu borcun mutlak olarak uyguland alanlarda, farkl muamelenin ispat bakmndan ii lehine hareket edilebilir. rnein; ayn fiili ileyen iki iiden yalnzca551Yargtaya gre; ..sendika yesi olan

davac ii ile ayn konumda alan emsal iinin fark cretekonu edilen dnem iin aldklar creti gsteren ve artlar yanstan bordrolar getirilmeli, bu konudamuhasebe uzman bilirkiiden hesap raporu alnmal ve sonuca gre hkm kurulmaldr. Eksik incelemeile karar verilmesi hataldr.. 9.HD. 07.09.2005 E.26093 K. 27950, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas,www. kazanci.com.tr.5529.HD. 11.4.1991 E.1990/14559 K.7504, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.553KESER, spat Yk, s.726. 121sendika yesi olana ceza verilip dierine verilmemesi halinde, sendikal ayrmclk ihtimalinin gl olduu bir durumun varl kabul edilmelidir. Ayn ekilde, seyyanengerekletirilen zam dnda braklan iinin sendikal olmas da tek bana sendikalayrmclk ihtimalini arttran bir olay olarak grlmelidir. Dolaysyla szkonusudurumlarda ii, sendikal nedenin ve farkl muamelenin varln ispatlad takdirdeispat yk iverene gemeli ve ispatszln rizikosu iveren zerine braklmaldr.IV. Yaptrm1. Genel Olarak Sendikal fesih hallerinde i gvencesi kapsamnda olan ve olmayan iilereuygulanacak hkmlerin farkll, szkonusu durumlara zg yaptrmlarn dafarkllamas sonucunu dourmutur. gvencesi kapsamndaki iiler ie iadeedilmemeleri halinde yaptrma ulaacaklar ve bu yaptrm nitelikli bir i gvencesitazminat olacaktr. Buna karlk, i gvencesi kapsamnda olmayanlarn ulaabileceiyaptrm sendikal tazminattr. Fesih d sendikal ayrmclk halleri bakmdan isesendikal tazminat, her iki ii grubu iin ngrlm ortak yaptrmdr.Farkl yollarla ulalabilen szkonusu yaptrmlarn ortak yn, medeni cezanitelii tamalardr. Zira gerek i gvencesi tazminatna554gerekse sendikaltazminata555hak kazanabilmek iin, bir zararn domu olmas art aranmamaktadr.Bu anlamda her ne kadar tazminat olarak adlandrlm olsalar da, szkonusuyaptrmlar, teknik adan birer tazminat deildir 556.2. Nitelikli Gvencesi Tazminata) Tazminat MiktarSK.m.31/f.6 uyarnca, sendikal fesih hallerinde i gvencesi kapsamndaki bir ii ie iade davas aacak; ancak bu dava sonucu ie balatlmamas halinde tazminatbir yllk cret tutarndan az belirlenemeyecektir.554SARIBAY, s.257.555OKUR, Sendika zgrl, s.177; TUNCAY, Sendika yelii, s.76; MOLLAMAHMUTOLU,s.557; NARMANLIOLU, s.249.556SMER, s.125. 122 Nitekim Yargtay da; yaplan feshin sendikal nedenlere dayand ie iadedavalarnda, denecek tazminatn bir yllk cret tutarndan az olamayacan belirtmektedir 557. Bununla birlikte Yargtay taleple ballk kuraln da gz ardetmemekte ve fesih sendikal nedene dayansa da, dava dilekesinde talep edilen miktargz nne almaktadr. Yargtaya gre; sendikal sebeple fesih yaplm olsa da iebalatmama tazminatnn bir yllk cret tutarnda belirlenmesi isabetsizdir. Davadilekesinde ie balatmama tazminatnn 8 aylk cretle snrlandrlmas nedeniyle, HUMK. m.74e aykr ekilde istekten fazlasna hkm kurulamaz...558.Doktrindeki bir gr uyarnca; tazminat miktarnn belirlenmesinde esas olanalt snrdr yani mahkemenin alt snr zerinden bir tazminat belirleyebilmesi iin, bunun gerekesini de aklamas gerekir 559. Yargtayn gr de bu yndedir.Yargtaya gre, 4857 sayl Knun 21.maddesinde dzenlenen tazminatn gerekesigsterilmeden st snrdan belirlenmesi hataldr 560.Buna karlk bizim de katldmz dier bir gr uyarnca, tazminatnmutlaka alt snrdan kararlatrlmasna ilikin hakimin takdir yetkisini snrlayan bir kural Yasada yer almamaktadr 561. O halde hakim, sendikal nedenli fesihlerde bir yllk cret tutarn aar biimde tazminat miktarn belirleyebilecek ve bunu zel bir gerekeye dayandrmak zorunda kalmayacaktr. Ancak belirtmek gerekir ki,uygulamada, bir yllk alt snrn zerinden hkmedilen kararlara neredeyse hirastlanmamaktadr. gvencesi tazminatnn hesaplanmasnda esas alnacak cret, yasada zelolarak dzenlenmemitir. Bu anlamda szkonusu cretin plak-temel562cret olarak 557Yargtaya gre; ..Mahkeme kararnn gereke ksmnda, davacnn i akdinin sendikal nedenlerlefeshedildiini doru olarak kabul etmise de, tazminat 4 aylk cret tutarnda miktar olarak belirlemitir. akdi sendikal sebeple feshedildii iin bu yasa hkmne gre tazminat iinin cretinin 1 yllk tutarndan az olamaz.. 9.HD 15.3.2004 E.2164 K.6486 karar iin bkz. DNMEZ, s.335 benzer ynde;30.12.2004 E.17387

K.2005/30098, ANKAYA/GNAY/GKTA, s.942-9435589.HD. 7.10.2004 E.21425 K.22545 karar iin bkz. DNMEZ, s.337-338 benzer ynde;9.HD.29.7.2004 E.5523 K.19994, ANKAYA/GNAY/GKTA, s.840-841.559EKMEK, s.175.5609.HD.20.11.2003 E.19348 K.19644, www. kazanc.com.tr 561GZEL, Gvencesi, s.114, dpn.298.562iye salanan yan menfaatlerin yani ikramiye, prim, sosyal yardm ve dier ek demelerinkatlmad asl crete plak-esas-kk cret denilmektedir. Yani asl cret, iiye yapm olduu ikarl denen nakdi mebladr, bkz. CENTEL, s. 115. 123anlalmas gerekir 563. Nitekim Yargtay da; ...Tazminat miktarn belirlerken iininbrt creti zerinden hesaplama yaplmal, ikramiye ve dier sosyal haklar dikkatealnmamaldr 564eklinde karar vererek benzer yndeki grn ortayakoymutur. O halde, nitelikli i gvencesi tazminatnn belirlenmesinde, iininikramiye, prim, fazla alma creti, sosyal yardmlar, vb cret ekleri dikkatealnmayacaktr. hbar ve kdem tazminatlarnda olduu gibi, burada da giydirilmicretin dikkate alnmasnn, iinin korunmas ve sistemin btnl asndan dahatutarl olaca ynndeki gre565, olmas gereken hukuk asndan biz de katlyoruz.Tazminat miktarnn belirlenmesinde hangi tarihteki cretin esas alnmasgerektii de nem tar. Doktrindeki bir gr uyarnca; hkmn kesinlemesine kadar szkonusu olmu en son cret dikkate alnacaktr 566. Bizimde katldmz bir dier gr ise, tazminatn hak edildii tarihteki cretin esas alnmas gerektii ynndedir.Buna gre tazminat alaca, iverenin iiyi ie balatmayacan bildirdii tarihte ( yanien ge bir ayn sonunda) muaccel olaca iin, cret de bu tarihe gre belirlenmelidir 567.Anlatlan erevede belirlenecek olan tazminatn gelir vergisi kesintisine tabiolup olmad tartmaldr. Bu tartmay ortaya karan ise, Yargtayca 2003 tarihindeverilmi olan bir karardr. Szkonusu karar; gelir vergisinin davac ii tarafndandenmesi gerektii ynndedir 568.193 sayl Gelir Vergisi Kanununun 25.maddesinde, gelir vergisinden muaf olan tazminat ve demeler snrl biimde saylmtr. sizlik sebepleriyle verilentazminatlar da saylan hususlar arasnda yer almakta ve tartmalarn odak noktasntekil etmektedir. Doktrindeki bir gr uyarnca, 25.maddedeki isizlik tazminat ilekastedilen, iinin isiz kalmasnn karl olarak almas gereken tazminattr. Oysa igvencesi tazminat, iverenin, feshin geersizliine ilikin karara uymamasnnkarldr. Ayrca m.25te saylan unsurlarn ou sosyal gvenlik kuruluunca yaplan563BLGL, s.179; ALIK, s.195; MOLLAMAHMUTOLU, s.596; EKMEK, s.174; SOYER, s.62;GZEL, Gvencesi, s.108; EYRENC/TAKENT/ULUCAN, s.178; SZEK, H, s.486.5649.HD.6.11.2003 E.18733 K.18729, DNMEZ, s.333-334.565GZEL, Gvencesi, s.108.566EKMEK, s.174.567KILIOLU/ ENOCAK, s.484; ANKAYA/ GNAY/ GKTA, s.306; SARIBAY, s.258;GZEL, Gvencesi, s.108; AKI/ ALTINTA/ BAHIVANCILAR, s.160.5689.HD. 9.10.2003 E.12544 K.16689, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanc.com.tr 124demeler niteliindedir 569. Dier bir gr ise; m.25te, saylan unsurlarn sosyal yardmkuruluunca yaplan deme nitelii tadna ynelik bir ibareye yer verilmediini veiinin geersiz fesih sonucu isiz kaldn kabul etmektedir 570. Belirtmek gerekir kiDantay, i gvencesi tazminatnn gelir vergisi kesintisine tabi olmamas gerektiigrndedir 571.Dantayn vermi olduu bu karar erevesinde, ayn sendikal feshe maruzkalm iki iiden birinin alaca tazminat miktar kesintiye tabi olmazken, dier iigelir vergisi kesintisi yaplmas sonucu ortaya kan tutar elde edecektir 572. Dantaycavarlan sonucun isabet derecesinin, bu adan tartlabilmesi mmkndr.b) Miktarn Belirlenmesinde Kriterler4773 sayl Yasa gerekesinde, i gvencesi tazminatnn belirlenmesinde, iszlemesinin sona erdirilme sebepleri ile iinin kdeminin gz nne alnaca belirtilmi ancak daha sonra, 4857 sayl Yasa gerekesinde kdem yerine, ie balatmama nedenleri kriter olarak ngrlmtr.Doktrindeki bir gr, tazminatn, iinin kdemi ile orantl biimde belirlenmesi gerektii ynndeyken573; dier bir gr ise kdemin, tazminat miktarnn belirlenmesinde esas alnamayacan ngrmektedir 574. Buna gre; ayn fesih sebebiyleszlemesi sona erdirilen iiler arasnda, salt kdeme dayal yaratlacak farkllk isabetligrlemez. Bu anlamda kriter,

iverenin hukuka aykr davrannn arl olmaldr.569EKMEK,mer /UUM,Mehmet : Gvencesi Tazminat Gelir Vergisi Kesintisine Tabi midir?,Legal SGHD, S.9,2006, s.44-46.570BLGL, s.180.571Dantaya gre; ..GVK.nun 61.maddesinde cret ve cret saylan demelerin ortak zellii, budemelerin, alann iverene ball ve hizmeti karl salanan..demeler olmasdr.alan ie iadeetmeyerek alma ilikisini sona erdiren iveren tarafndan..denen tazminat, cret saylan demelerinortak zelliini tamadndan, bu demelerden.. vergi kesintisi yaplmasna olanak bulunmamaktadr.Davacya bavurusuna ramenie balatlmayarak isiz braklmas nedeniyleiverence yaplan budeme,..isizlik sebebiyle verilen tazminat niteliindeolduu halde..sadece kdem tazminatnnvergiden mstesna tutulduuna dayanlarak verilen hkmn bozulmas gerekmitir. Dantay 3.Dairesi,15.2.2007 E.2006/3799 K.2007/414, www. mazar.com.tr 572Bkz. 6, IV, 2, a.573GNAY, s.787.574EKMEK, s.175. 125Yargtay i gvencesi tazminat miktarn belirlerken kdem ve fesihnedenlerini dikkate almaktadr 575.Kanmzca her somut olayn zellii farkl olabileceinden, bu erevedehareket edilerek; Yargtayca kullanlan kriterler yannda, iinin yana, aile durumuna,cretine ve yapt iin niteliine de baklmaldr 576.Bu noktada zellikle sendika zgrlne aykr iveren tutumunun arlgz nne alnmal; sendikal ayrmclk tekil eden feshin tekrar halinde de bu durum,ikinci davada tazminatn artrm nedeni olmaldr 577. rnein; henz ie iade davassonulanmadan, srf tazminat dememek iin iiyi iine davet edip, ksa bir sre sonrageerli bir nedene dayanmadan iinin iine son veren iveren aleyhine, bir yllk crettutarn aan bir tazminata hkmedilmelidir. Ayrca, zellikle asgari cretle alaniilerin tazminat miktarlar, bir yllk cret tutar zerinde belirlenmelidir 578.Tazminat miktarnn belirlenmesinde mahkemece gz nne alnmas gereken bir dier husus da TS hkmleridir 579. Zira daha nce belirtmi olduumuz gibi580,sendikal fesihler bakmndan nitelikli i gvencesi tazminatnn, TSler ile arttrlmasmmkndr.Kanmzca tazminat miktarnn belirlenmesinde, iverenin mali durumu da, gznne alnmas gereken bir kriterdir.c) FaizK.m.21/f.1de ie balatmamann sonucu olarak dzenlenen i gvencesitazminat, bu nitelii dolaysyla, iverenin iiyi ie balatmam olduu tarihte ve enge bavurudan itibaren bir ayn sonunda muaccel olacaktr 581. Yasa koyucu bu ekilde,575Yargtaya gre;..davacnn yasal sre iinde bavurusuna ramen daval iverence sresi iinde ie balatlmamas halinde denmesi gereken tazminat miktarnn,davacnn kdemi,fesih nedeni dikkatealnarak takdiren..belirlenmesine..9.HD.20.12.2005 E.17255 K.40167, ANKAYA/GNAY/GKTA,s.903-904. benzer ynde; DNMEZ, s.326-332 arasnda yer alan kararlar.576SARIBAY, s.260.577OKUR, Sendika zgrl, s.180.578OKUR, Sendika zgrl, s.181.579OKUR, Sendika zgrl, s.181.580Bkz. 5, IV, 2, c.581SOYER, s.62; ALPAGUT, s.249; AKI/ ALTINTA/ BAHIVANCILAR, s.160. 126i gvencesi tazminatnn hak edilebilecei an aka dzenlemi ancak bu tazminat bakmndan faizin hangi tarihten itibaren ileyeceine ilikin bir kurala yer vermemitir.Bu anlamda i gvencesi tazminat iin ileyecek faizin balang tarihi hakkndadoktrinde iki temel gr bulunmaktadr.Bir gr uyarnca faizin ilemeye balayaca tarih, yukarda belirtilmi olanmuacceliyet tarihidir 582. Yargtay uygulamasnn da bu ynde olduu grlmektedir 583.Dier bir gr ise faizin balangc iin ihtar art da aramakta ve bu artn, tazminatnyazl olarak talep edilmesi ya da icra takibinin almas halinde gereklemi olacan belirtmektedir 584. Benzer yndeki bir dier gr de, talep tarihinin gz nne alnmasgerektiine iaret etmekte ancak temerrt tarihinin, muacceliyet tarihi ile rtebilmeihtimaline de dikkat ekmektedir 585.Kanmzca ie iade talebi ayn zamanda ie iade edilmeme halinde denecek tazminat talebini de kapsad iin, ii dava aarak ihtar artn yerine getirmiolacaktr. Bu anlamda faizin, muacceliyet tarihinden itibaren ilemeye balamasmmkndr. gvencesi tazminatna ileyecek faiz bakmndan yasada zel bir dzenleme bulunmad iin 3095 sayl Kanun586erevesinde hareket edilecek ve yasal faizmiktar uygulanacaktr 587. Yargtay da, i gvencesi tazminatna uygulanacak faizin,yasal faiz olduunu kabul etmektedir

588.582MOLLAMAHMUTOLU, s.596; KILIOLU/ENOCAK, s.484; SOYER, s.62; ALPAGUT, s.249;EKMEK, s.177; DURAN, s.811; ZEKES, e ade Davalar, s.168.583Yargtaya gre; ..ie iade tazminat iinin ie kabul edilmedii tarihte muaccel hale geleceinden,faizi bu tarihten itibaren ileyecektir.. 10.2.2004 E.2003/23396 K.1896, benzer ynde; 9.HD. 8.7.2003E.1241 K.13123, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanc.com.tr.584AKI/ ALTINTA/ BAHIVANCILAR, s.160.585SARIBAY, s.263.586Kanuni Faiz ve Temerrt faizine likin Kanun, RG: 19.12.1984 -18610587EKMEK, s.177; KILIOLU/ENOCAK, s.484; ALIK, s.198.588Yargtaya gre; ..ie kabul edilmeyen iiye denmesi gereken..bu tazminata yasal faizuygulanacaktr... 9.HD. 10.2.2004 E.2003/23396 K.1896, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www.kazanc.com.tr. 127d) Tazminatn crasveren, iinin bavurusundan itibaren bir ay ierisinde onu ie balatmazsa,mahkeme kararnda belirtilen i gvencesi tazminatn demek zorunda kalacaktr (K.m.21/f.1). veren szkonusu tazminat gnll olarak yerine getirirse bir sorun ortayakmayacak ancak tazminatn denmemesi halinde, iinin icra takibi yoluna bavurmas szkonusu olacaktr.inin bavuraca icra yolunun belirlenmesinde ise, mahkemece verilmikararn nitelii nem tar. Zira ilaml icrann konusu, sadece eda hkmleridir 589. Buanlamda, davada verilen kararn tespit hkm nitelii tamas halinde, iinin ilamlicra yoluna bavurabilmesi szkonusu olamayacaktr.Yargtaya gre; i gvencesi tazminatnn sre olarak belirlenmesi yeterlidir.Yani, rakamsal olarak bir tutarn kararda yer almasna gerek yoktur 590. Bu anlamdatazminat, bir yllk cret tutarnda eklindeki ibarelerle belirlenecek; mahkemetarafndan hesaplanmayacaktr. Ayrca Yargtay, tazminatn tahsili ynnde hkmkurulmamas gerektiini de belirtmektedir 591.Yargtayn bu ekildeki itihatlar, tazminata ilikin hkmn, tespit niteliitad ynndeki gr ile balantldr 592. Yargtay, ie iade davasn, tespit davasolarak nitelendirmekte bu anlamda, ilaml takibin szkonusu olamayacan da belirtmektedir 593.589ZEKES, e ade Davalar, s.164.590Yargtaya gre; ..dairemizin kararllk kazanan uygulamasna gre cretin sre olarak belirlenmesiyeterli olup, rakamsal olarak tutarn gsterilmesine gerek bulunmamaktadr.. 9HD. 15.3.2004 E.2164K.6486, DNMEZ, s.335; benzer ynde, 9HD.20.11.2003 E.19348 K.19644, Kazanc Bilgi ve tihatBankas, www. kazanc.com.tr.591Yargtayn, ..mahkemece ie balatmama tazminat ve bota geen sre cretinin tespiti ileyetinilmesi gerekirken, tahsili ynnde hkm kurulmas hatal olduu gibi.. eklindeki karar,szkonusu yndeki grn ortaya koymaktadr. 9HD. 20.2.2006 E.1685 K.4283,ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 897-898.592Yargtaya gre; .. mahkemece miktar gsterilerek tazminata karar verilmi olmas hatal bulunmutur.Zira ie balatmama tazminat..davacnn bavurusu ve davalnn ie balatmamas halindeuygulanmas gereken tespit niteliinde hkmler olduundan .. miktar belirtmeksizin karar altnaalnmaldr.. 9HD. 24.5.2004 E. 5027 K.12427, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanc.com.tr 593Yargtaya gre; ..icra takibinin dayana olan ilamn hkm fkrasnn incelenmesinde, yarglamagiderleri ve avukatlk creti dndaki ksmlarn eda hkm iermedii anlalmtr. Dayanak ilam, tespitniteliindedir. Olayda 4857 sayl Yasann 21. maddesindeki koullarn oluup olumadnn 128Doktrinde ise, ie iade ve drt aya kadar olan crete ilikin hkm fkralarnneda hkm nitelii tad kabul edilmekte; i gvencesi tazminatna ilikin verilenkarar ise, tespit hkm olarak grlmektedir 594. Buna gre; ie iade davasnn kabulhalinde, iinin ie iadesi ve altrlmayan sreye ilikin cret595, eda hkm eklindekarara balanmaldr. gvencesi tazminat ise, arta bal bir karar olmasndandolay596, tespit hkm nitelii tamak zorundadr. Zira aksi bir kabul halinde, ii ie balam dahi olsa, byle bir hkm fkrasna dayanarak ilaml icra yolu ile tazminatdenmesini salayabilecektir 597. gvencesi tazminatna ilikin kararn tespit nitelii tamasnn en nemlisonucu, iinin ilaml icra yoluna bavuramamasdr 598. Bu anlamda ii, tazminatalacana erimek iin ya ayr bir alacak davas aarak ald kararla ilaml icra yolunagidecek ya da ilamsz icra takibinde bulunacaktr 599. lamsz takip halinde ii, takibekonu edecei

miktar kendisi belirleyerek alaca ileme koymak zorundadr 600. Ziraiinin elindeki tespit kararnda, alacak likit olarak belirlenmemitir. Bu ekilde alan bir takibe iverenin itiraz etmesi de kanlmazdr. Dolaysyla ii, takibi devamettirebilmek iin itirazn iptali davas601(K. m.67) amak zorunda da kalabilecektir.Grld gibi, tazminat alacana ilikin hkmn tespit nitelii tamas, iiasndan bu alacaa ulama srecini nemli lde zorlatrmaktadr. Bu durumuntemel nedeni ise, m.21/f.1de, mahkeme kararnn kesinlemesi sonras iverenetannan seim imkndr. Zira i mahkemesi, bu imkn gz nnde bulundurduu iindeerlendirilmesi yarglamay gerektirmekte olup, ilaml takip yaplamaz.. 12. HD. 24.05.2004 E.8995K.13066, ZEKES, e ade Davalar, s.137,dpn.5.594ZEKES, e ade Davalar, s.148-149; GZEL, Gvencesi, s.106-107.595Bota geen sreye ilikin cret alacan da tespit hkm olarak nitelendiren Yargtay grnnisabet tamad ynndeki hakl eletiri iin bkz. ZEKES, e ade Davalar, s.165.596ANKAYA/ GNAY/ GKTA, s.317.597GZEL, Gvencesi, s.107.598ANKAYA/ GNAY/ GKTA, s.317.599ZEKES, e ade Davalar, s.164.600DURAN, s.810.601tirazn kaldrlmas yollarndan biri olan itirazn kaldrlmas davasna iinin bavuramayacahakknda bkz. ZEKES, e ade Davalar, s. 165. 129tespit karar vermektedir. Bu ynyle m.21, doktrinde de hakl olarak eletirilmi vehkmn yarglama hukuku kurallarna uygun olmad belirtilmitir 602.3. Sendikal Tazminat gvencesi kapsam dndaki iilerin i szlemelerinin sendikal nedenlefesihlerinde (SK. m.31/f.6) ya da i gvencesi kapsamnda olan - olmayan iilere iindevam srasnda yaplan sendikal ayrmclklarda (SK. m.31/f.6) yaptrm, sendikaltazminattr.Bu tazminatn miktar, iinin bir yllk creti tutarndan az olmayacak biimde belirlenecektir (SK. m.31/f.6 ve f.7). Tazminatn bir yllk asgari snr zerinden belirlenmesinde gz nne alnacak kriterler, daha nce nitelikli i gvencesi tazminatkonusu erevesinde ayrntl biimde deinmi olduumuz kriterlerdir 603. Yani, iininya, kdemi, creti, sendikal ayrmclk tekil eden uygulamann tekrar, vb. unsurlar tazminat miktarnn belirlenmesinde gz nne alnabilecektir. Szkonusu unsurlar,somut olayn zellikleri erevesinde deerlendirilecektir 604. Sendikal tazminatmiktarnn TSler ile arttrlabilmesi mmkn olduu iin605, bu nitelikteki TShkmleri de, miktarn belirlenmesinde mahkemece gz nne alnacaktr 606.Bunlar dnda ayrca; iinin hak edebilecek olduu kt niyet tazminatnnmiktar da hakim tarafndan gz nne alnmal ve sendikal tazminat miktar, kt niyettazminat miktarndan daha az belirlenmemelidir 607.Yasada zel bir dzenleme mevcut olmad iin, tazminatn hesaplanmasndaesas alnacak cret, plak-asl crettir 608. Yargtay da sendikal tazminat hesabndagiydirilmi cretin dikkate alnamayacan kabul etmektedir 609. Kanmzca, sendikal602Bu konudaki eletiriler iin bkz. ZEKES, e ade Davalar, s. 153-154; GZEL, Gvencesi,s.107.603Bkz. 6, IV, a.604KUTAL, Sendikaclk Faaliyetleri, s.54605Bkz. 5, IV, 2, b.606OKUR, Sendika zgrl, s.181; SZEK, Ktye Kullanma, s.179.607ELK, Tazminatlar, s.489.608OKUR, Sendika zgrl, s.181; NCE, s.128; ELK, Kolektif H, s.129; EYRENC, Sendikalar,s.140; TU, s.195; AKI, s.306. Bkz. dpn. 562.609Yargtaya gre; ..sendikal tazminatn plak cret zerinden hesaplanmas gerekir. Yasadagiydirilmi cret zerinden hesaplanmas gereken tazminatlar ayrk biimde ve snrl olarak 130fesih iddias ile alan davalarn younluu da dikkate alndnda, szkonusu cretingiydirilmi cret olarak dzenlenmesi, tazminatn caydrcln arttrr nitelikte bir nlem olarak grlebilir.Burada nemli nokta, hangi andaki cretin hesaba esas alnacadr.Doktrindeki bir gr uyarnca; iinin ayrmcla tabi tutulmas ya da iten karlmaseklindeki olay tarihinden itibaren geriye doru bir yl iinde denen cret miktar deil,ileriye dnk olarak iinin alm olmas durumunda alaca cret miktarna gretazminat hesaplanmaldr 610.Kanmzca sendikal tazminat miktarnda esas alnacak cretin belirlenmesinde,fesih ve fesih d ayrmclk halleri ayr deerlendirilmelidir. Bu anlamda eer sendikalfesih szkonusu ise tazminat hesab, iinin fesih (yani tazminatn muacceliyeti)tarihinde almakta olduu son creti erevesinde hesaplanmaldr. Zira bir yllk cretinileriye

dnk biimde belirlenmesi, i szlemesinin sanki sona ermeyerek bir yl dahadevam etmi olduu gibi bir varsayma dayanr ki, byle bir kabul hakl klabilecek yasal bir dayanak bulunmamaktadr.Sendikal tazminat talebi fesih dndaki bir ayrmcla dayanyorsa bu takdirdedavann alm olduu zamana gre bir ayrma gidilmelidir. szlemesinin devamsrecinde alan davalar bakmndan, hkm verilmesi annda iinin almakta olduuson cret tazminata esas tutulmaldr. Zira bu noktada iinin dava sresi boyuncaalmaya devam etmekte olduu bir cret szkonusudur. Bu son cretin gz ard edilerek ayrmcln gerekletii tarihteki ( ya da ayrmcln gerekletii tarihten itibarenileriye dnk bir yl iindeki) cretin esas alnmas, i hukukunun iiyi korumaamacyla badamaz. Ancak dava i ilikisinin devamnda almayp fesih tarihi sonrasalmsa o zaman iinin fesih tarihi itibariyle almakta olduu son cretin gz nnde bulundurulmas ii lehine yorum ilkesinin bir gereidir. Zira ayrmcla maruz kalm bir ii fesih korkusuyla, i ilikisinin devamnda dava aamam olabilir. Bu durumdaki bir iiye verilecek tazminat bakmndan, ayrmcln gerekletii tarihteki (ya daileriye dnk bir yl iindeki) cretin baz alnmas iiyi madur edecektir.dzenlenmitir. Bu ayrk durumda bulunmayan sendikal tazminatn, giydirilmi cret zerindenhesaplanmas hataldr. 9.HD. 15.9.1997 E.14061 K. 15247, DNMEZ, s.177.610KUTAL, Sendikaclk Faaliyetleri, s.54; OKUR, Sendika zgrl, s.181; SMER, s.122. 131Belirlenen sendikal tazminat zerinden gelir vergisi kesintisi yaplabilecektir. Nitekim Yargtay HGK. da vermi olduu kararda; kdem tazminatndan gelir vergisidlmedii, bu anlamda ii lehine yorum yaplarak sendikal tazminattan dadlmemesi gerektii ynndeki direnme kararn bozmutur 611.Sendikal tazminat davalar sonunda verilen karar eda hkm nitelii tamaktave bu davalarda tazminat, likit olarak belirlenmektedir 612. Bu anlamda i gvencesitazminatnn icras bakmndan yaanabilecek sorunlar, sendikal tazminatn icrasndaszkonusu olmayacaktr. i, tahsil hkm ieren mahkeme karar ile ilaml icra yoluna bavurabilecektir.4. Dier Tazminatlarla likilerSK.m.31/son uyarnca; iinin i kanunlar ve dier kanunlara gre haiz olduutm haklar sakldr. te szkonusu bu hkmn varl, sendikal ayrmcln aynzamanda kt niyetli ve eit davranma borcuna aykr bir uygulama tekil etmesi,iilerin iten karlmalarnda isteyebilecekleri tazminatlar arasnda balant kuranyasal dzenlemelerin yetersizlii gibi nemli nedenler; sendikal ayrmclk karsndatalep edilebilecek tazminatlarn akla kavuturulmasn gerekli klmtr.Belirtmek gerekir ki; iinin sendikal tazminat ya da nitelikli i gvencesitazminat dnda ayrca artlar olutuu lde ihbar ve kdem tazminatlarn da talepedebilmesi, m.31/son erevesinde mmkndr 613.611HGKna gre; ..Kanunun lafz ve ruhu birlikte yorumlandnda, sosyal amal dncelerle yaplandemelerin gelir vergisinden istisna tutulduu aktr. GVKnn 25. maddesinde belirtilen..bu demeler kapsam ve nitelik itibariyle snrl olarak saylmtr..Grld zere yasa koyucu, sendikal tazminatngelir vergisinden istisna tutulmasna dair bir dzenleme getirmemitir. Aksine geniletici yoruma giderek,sendikal tazminatn yasaca ngrlmeyen gelir vergisinden istisna edilmesi, ne verginin yasall ilkesiile ne de yasa koyucunun amacyla badamayacaktr.. HGK. 12.5.2004 E.9-255 K.290, Kazanc Bilgive tihat Bankas, www. kazanc.com.tr.612Yargtaya gre; ..bu olumsuz tutumdan dolay davac iinin sendikal tazminata hak kazand kabuledilmelidir. Byle olunca,hesaplama yaplp, belirlenen miktar hkm altna alnmaldr.. 9.HD.9.2.1999 E.1998 K.1750, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanc.com.tr.613SZEK, H,s.427; ELK, Tazminatlar, s.490; MOLLAMAHMUTOLU, s.443; L, Etkiler, s.38;ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 61. 132a) Sendikal Tazminat Kt Niyet TazminatSendikal nedenlerle yaplan fesihler, kt niyetli feshin en nemli rneinitekil eder 614. Dolaysyla, sendikal feshe maruz kalan iinin sendikal tazminat ile beraber kt niyet tazminat da isteyip isteyemeyecei ya da bunlardan birini semeansnn bulunup bulunmad, bu noktada cevaplandrlmas gereken nemli sorulardr.Kt niyet tazminatna ayrca hkmedilemeyecei ynndeki eski SK. dzenlemesineyasa deiiklii sonras yer verilmemi olmas da, szkonusu cevaplarn

neminiarttrmtr.4857 sayl K. m.17/f.6 uyarnca; bu Kanunun 18.-21. maddelerinin uygulamaalan dnda kalan iilerin i szlemesinin, fesih hakknn ktye kullanlarak sonaerdirildii durumlarda, iiye bildirim sresinin kat tutarnda tazminat denir.Hkmden de anlalaca gibi, i gvencesi kapsam dnda kalan iiler, fesihhakknn kt niyetli kullanm halinde kt niyet tazminat talep edebileceklerdir. Peki, bu iilerin sendikal fesih hallerinde sendikal tazminata ek olarak kt niyet tazminattalebinde bulunabilmeleri mmkn mdr? Doktrinde; ayn nitelikteki davrann ikikez yaptrma balanamayaca, aksi bir sonuca ise ancak ve ancak ak yasal bir dzenleme erevesinde varlabilecei gerekeleriyle, bu soruya olumsuz yantverilmektedir 615.Belirtilen bu hususta gr ayrl bulunmamasna karn; iinin szkonusutazminatlardan dilediini talep edip edemeyecei tartmaldr 616. Bir gr uyarncaiinin dilerse sendikal tazminat, dilerse de kt niyet tazminat talebinde bulunmasmmkndr. Zira yaplan yasa deiiklii sonucu getirilen dzenleme, iinin bu614SZEK, Ktye Kullanma, s.132.615ELK, Tazminatlar, s.487; MOLLAMAHMUTOLU, s.557; BAKIRCI, s.119; SZEK, H, s.427;ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 51; DOGAN YENSEY, Ayrmclk Yasa, s.80-81; DNMEZ,s.170 Yazara gre; SK.m.31/f.7de tazminat miktar bakmndan m.31/f6ya yaplan atf, tpk igvencesi tazminatnda olduu gibi sendikal tazminatla da kt niyet tazminat istenemeyeceini dolaylolarak ortaya koymaktadr 616Belirtmek gerekir ki Yargtay, 4773 sayl Yasa ile yaplan deiiklik ncesi, byle bir imknnvarln kabul etmekteydi. 25.3 2004 E.2003/16328 K.5827,L, Karar ncelemesi, s.671. 133yndeki seim ansn kstlar nitelikte deildir. Kald ki, ihbar nellerinin arttrlmolduu durumlar bakmndan, ii lehine yorun ilkesi de byle bir kabul hakl klar 617.Salt kt niyet tazminatnn sendikal tazminattan fazla olabilme ihtimalinedayanmas dolaysyla bu gr eletirilmi618ve iinin seim imknnn bulunmadkabul edilmitir 619. Buna gre; kt niyet tazminatnn sendikal tazminattan fazlaolabilecei durumlarda hakim, kt niyet tazminatn aar tutarda sendikal tazminatahkmedebilecektir. Zira sendikal tazminat miktar yasada asgari olarak belirlenmitir 620.Kanmzca; bir tazminat dnda ayrca baka bir tazminatn da talep edilipedilemeyeceine ilikin yasal bir dzenlemenin bulunmad durumlarda kriter uolmaldr: Eer tazminatlar, iverenin ayn davranna ve ayn amaca ynelikse budurumda beraber talep edilemeyecekleri sonucuna varlmaldr 621. Zira aksi bir kabulde,ayn durum iki kez yaptrma balanm olur ki bu, adaletli bir zm olmaz. Buanlamda, kt niyet tazminat ile sendikal tazminatn ayn amaca ynelik olduutereddtsz sylenebilir. Dolaysyla, beraber talep edilebilmeleri mmkn deildir.inin artlar var olan tazminatlardan birini seip seemeyecei hususundaise, bu tazminatlara ilikin yasal dzenlemelere baklmal ve daha zel nitelik tayanhkmn uygulanaca kabul edilmelidir. Usul hukuku kurallar da bu kabul hakl klar.Zira hakim, olaya uygulanacak yasa hkmn belirlerken, hukuki nitelendirmeyi resenyapacaktr. O halde ii, sendikal fesih iddialarnda bulunarak kt niyet tazminat talepetmise hakim resen SK. m.31i uygulayarak sendikal tazminata hkmedecektir 622.Bu noktada iki durum szkonusu olabilir: Eer iinin talep etmi olduu ktniyet tazminat miktar olarak sendikal tazminattan az ise o zaman hakim, taleple ballk gerei bu miktardan fazlasna hkmedemeyecektir. Ancak ihbar nellerinin arttrlmolmasndan tr, iinin talep etmi olduu kt niyet tazminat sendikal tazminatmiktarn ayorsa, hakim bu durumu sendikal tazminat miktarnn belirlenmesinde bir 617AHLANAN, Sendikal Tazminat, s.53; L, Karar ncelemesi, s.672; SARIBAY, s.282.618Eletiriler iin bkz. ELK, Tazminatlar, s.488.619MOLLAMAHMUTOLU, s.557; ELK, Tazminatlar, s.488.620ELK, Tazminatlar, s.489.621ELK, Tazminatlar, s.490.622GNAY, s.769-770. 134kriter olarak kullanabilecektir. Belirtmek gerekir ki, Yargtay ihbar nellerinin TSler ile arttrlabileceini kabul etmekte ancak kt niyet tazminatnn hesabnda arttrlmolan szkonusu srelerin deil, yasada belirtilenlerin uygulanacan kabuletmektedir 623. Bu anlamda Yargtay uygulamas da grmze gereke tekil edebilir.Zira iinin kt niyet

tazminatn seebilecei kabulnde, mahkeme arttrlan nellerigz nne almayacak yani ii hem ispat yk hem de tazminat miktar bakmndandezavantajl konuma gelecektir. Bu durum, iiyi koruma ve ii lehine yorumilkeleriyle badamaz.b) Sendikal Tazminat - Ayrmclk TazminatDaha nce de belirtmi olduumuz gibi, iverenin sendikal ayrmc tutumu,ayn zamanda eit davranma borcuna da aykrlk tekil edebilecektir 624. Eit davranma borcunu dzenleyen K.m.5/f.6da, SK nun 31.maddesi hkmleri sakldr eklinde bir dzenlemeye yer verilmi olmas, ayrca SK.m.31/sonda da iinin talep haklarnnsakl tutulmas, sendikal tazminat ve ayrmclk tazminatnn birlikte talep edilipedilemeyeceine ynelik gr ayrlklar yaratmtr.retideki bir gr uyarnca; K.m.5te belirtilen tazminat dnda,SK.m.31de dzenlenmi tazminat da ayrca talep edilebilir. Zira m.5/f.6, iiye byle bir hakk aka tanmaktadr. Buna gre, sendikal nedenlerle gerekletirilen ayrmclk hallerinde ii hem sendikal tazminat hem de ayrmclk tazminat talep edebilecektir 625.Dier bir gr ise; 31.madde hkmlerini sakl tutan dzenlemenin,tazminatlar aras bir tercih imkn tandn kabul etmektedir. Buna gre szkonusudzenleme, her iki tazminatn beraber talep edilebileceine ilikin bir aklk iermemektedir. Bu anlamda sendikal tazminat dnda ayrca ayrmclk tazminat talepedilemez626.Bir gr de, m.5/f.6y farkl yorumlayarak sonuca varmaktadr. Buna gre;31.madde hkmlerinin sakl tutulmu olmas, sendikal ayrmclk hallerinde, sakl6239.HD. 25.12.2003 E.21909 K.22733, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanc.com.tr.624Bkz. 1, II.625SZEK, H, s.368; KESER, Eitlik, s.70; KAYA, Eitlik lkesi, s.170.626L, Etkiler, s.37-38. 135tutulmu olan szkonusu hkmlerin uygulanaca anlamna gelmektedir. Sendikalnedenlere dayanan eit davranma borcuna aykrlk halleri SK.da zel olarak dzenlenmi olduuna gre, iinin ayn eylem nedeniyle sendikal tazminattan vazgeipayrmclk tazminat talep etmesi mmkn deildir 627.Kanmzca m.5/f.6nn son cmlesi u ekilde anlalmaldr : eit davranma borcuna aykr davran sendikal nedene dayanyorsa SK.m.31 hkmleri uygulanr.Zira aksi bir yorum, sendikal tazminat ve sendikal nedene dayanan ayrmclk tazminatnn bir arada istenebilecei, bu anlamda da ayn davrann iki kez yaptrma balanmas sonucunu douracaktr. Byle bir sonu ise, ancak yasada akangrld takdirde kabul edilebilir. Oysa m.5/f.6daki dzenleme, bu yndenyeterince ak deildir.c) Gvencesi Tazminat Kt Niyet TazminatK.m.17/f.6da dzenlenmi olan kt niyet tazminat, yine bu madde uyarnca,i gvencesi kapsam dnda kalan iiler bakmndan uygulama alan bulur. Hkmdenaka anlalabilecei gibi, i gvencesi kapsamnda olan ve olmayan iiler arasnda,kt niyet tazminat bakmndan farkllk yaratlmtr. Yasa koyucu, iinin mutlaka vesadece ie iadeyi seecei dncesiyle byle bir ayrma gitmitir 628. Baka bir deyile,i gvencesi ile getirilen avantajlarla kt niyet tazminat arasnda bir denge kurulmayaallmtr 629.Yasann ak dzenlemesi karsnda i gvencesi kapsamndaki bir ii, ktniyet tazminat talebiyle dava aamayacak ve yine ayn gerekeyle, i gvencesitazminatndan vazgeerek kt niyet tazminatn seemeyecektir 630. Buna gre i627ELK, Tazminatlar, s.490; MOLLAMAHMUTOLU, s.443; ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 61628SOYER, s.66 Yazar, iinin iradesi gz ard edilerek yaratlan bu ayrmn isabet tamadn haklolarak kabul etmektedir.629BLGL, s.275.630ELK, Tazminatlar, s.490; ayn yazar, Tazminat likisi, s.4; ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 47;SOYER, s.66; AHLANAN, Sendikal Tazminat, s.51. kar. ENGN, e ade, s.60-61 Yazara gre, ktniyet tazminatnn talep edilebilmesinin n art, feshin hkm ve sonu dourmu olmasdr. e iadedavas iin ngrlm olan 1 aylk hak drc srenin sonunda fesih geerlilik kazanacandan ii, bu sre sonunda kt niyet tazminatnn talep edilebilir. 136gvencesi kapsamndaki bir iinin631kt niyet tazminatna ilikin talebireddedilmelidir 632. Nitekim Yargtay kararlar da bu yndedir 633.d) Gvencesi Tazminat - Ayrmclk Tazminatverenin ayrmc tutumunun kayna her zaman sendikal nedenler olmayabilir.Bu anlamda yasa koyucu m.5/f.6 ile iverene eit davranma borcu yklemi ve bunaaykrl da yaptrma

balamtr. Konuya netlik kazandrlmas bakmndan bunoktada bir ayrma gidilmesi isabetli olacaktr.ncelikle belirtmek gerekir ki; sendikal iddialarn bulunmad bir fesihileminde, feshin geersizliine karar verilmi ve ii i gvencesi tazminat alm olsa bile szkonusu fesihte ii, m.5te belirtilen ekilde bir ayrmcla da maruz kalmsa,ayrca ayrmclk tazminat talep edebilmelidir. rnein; iinin cinsiyeti nedeniyleiten karlm olmas halinde ald i gvencesi tazminat, geersiz feshinyaptrmdr. yle ki; bu tazminat cinsiyete dayal ayrm nedeniyle arttran yasal bir dzenleme de bulunmamaktadr. Bu anlamda anlan tazminat feshin geersizliineynelik iken ayrmclk tazminatnn amac, ayrmc iveren tutumunu yaptrma balamaktr. O halde, ayr amalara ynelmi olan bu tazminatlarn ayr ayr talebi demmkn olmaldr 634.Ancak konumuz bakmndan nem tayan nokta, nitelikli i gvencesitazminat ile ayrmclk tazminat arasndaki ilikidir. Acaba ii, miktar sendikalnedenler erevesinde belirlenecek olan i gvencesi tazminat dnda ayrca ayrmclk tazminat da talep edebilecek midir? Ya da bu iinin dorudan doruya m.5e bavurabilmesi mmkn mdr?631TSler ile gvence kapsamna alnm olan iilerin de bu noktadan sonra kt niyet tazminat talepedemeyecei ynndeki gr iin bkz. ANKAYA/GNAY/GKTA, s.50.632BLGL, s.275.633Yargtaya gre; ..i gvencesi kapsamnda kalan iinin seimlik olarak gerekirse feshin geersizliiya da bunun yerine kt niyet tazminat isteyebilecei sonucuna varlamaz. i gvencesi kapsamndakalan ve feshin geersizliini istemeyen ii, kt niyet tazminat isteminde bulunamaz.. 9HD.12.9.2005 E.24784 K.29252, ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 47, dpn.36 benzer ynde;9HD.25.9.2006 E.22213 K.24598, ELK, Karar ncelemesi, s.2; 9HD.15.12.1005 E.13238 K.39543,9HD.7.12.2005 E.11134 K.38821, kararlar iin bkz. ANKAYA/GNAY/GKTA, s.825-826.634SARIBAY, s.283 kar. TUNCAY, Makale, s.37. Yazara gre; feshin hem eit davranma ilkesi hem dei gvencesi hkmlerine aykrlk tekil ettii durumlarda sadece K.m.18 vd. hkmleriuygulanabilecek yani ayrmclk tazminat talep edilemeyecektir. bkz. TUNCAY, Makale, s.37. 137lk husus bakmndan doktrindeki bir gr uyarnca ii, geersiz feshe ilikinhaklar ve tazminatlar yannda ayrca ayrmclk tazminat da talep edebilecektir. Ziram.5/f.6da 31.madde hkmleri sakl tutulmutur 635.Farkl bir gerekeyle ayn sonuca varan dier bir gr ise; i gvencesitazminatnn geersiz feshi yaptrma baladn bu anlamda da ayrmclk tazminatndan farkl bir ama tadn kabul etmektedir. Buna gre; miktar bir yllk snrdan belirlenmi olsa dahi i gvencesi tazminat zde bir sendikal tazminatdeildir 636.kinci sorun bakmndan; i gvencesi kapsamndaki iilerin sendikalayrmclk nedeniyle dorudan m.5e dayal tazminat talebinde bulunabileceklerisonucuna varan bir gr mevcuttur. Buna gre; sendikal tazminat ve kt niyettazminatnn dorudan talebi yasann lafz gerei mmkn olmasa da, ayrmclk tazminat bakmndan bu ekilde yasal bir engel bulunmamaktadr 637.Her iki soruna ynelik cevap ieren bir dier gr ise, 31.maddenin sakltutulmu olmasna dayanarak, sadece bu madde hkmlerinin uygulanabileceini kabuletmektedir 638. Buna gre; i gvencesi kapsamndaki bir iinin szlemesi sendikalnedenlerle feshedilmise, bu iinin 5.maddeye gre ayrmclk tazminat talepedebilmesi mmkn deildir. Ancak sendikal fesih ayn zamanda eit davranma borcuna da aykrlk tekil etmekteyse bu durum, tazminat miktarnn arttrlmasnaynelik bir kriter tekil edebilecektir 639.31.madde hkmlerinin sakl tutulmu olmasnn tad anlama ynelik grmz erevesinde biz de, sendikal fesih hallerinde i gvencesi hkmlerininuygulanacan bu anlamda ayrmclk tazminat talebinin mmkn olmayacan kabulediyoruz. Belirtmek gerekir ki, m.5te m.31 ile balant kuran byle bir dzenleme yer 635SZEK, H,s.368; KAYA, Eitlik lkesi, s.170.;DOAN YENSEY,Ayrmclk Yasa, s.80,Yazaragre; i gvencesi tazminat ve ayrmclk tazminatnn bir arada talep edilebilecei kabul edilirse,sendikal ayrmcln yaptrmsz kalabilme rizikosu nlenmi olur.636SARIBAY, s.283; L, Etkiler, s.38. Yazar bu yndeki bir kabuln, SK.m31in uygulanmasndaortaya kan sakncalar gidereceini belirtmektedir. bkz. L, Etkiler, s.38.637BAKIRCI, s.117.638ELK, Tazminatlar, s.493; MOLLAMAHMUTOLU, s.443; ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 62TUNCAY, Makale, s.36.639ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 62.

138almasayd dahi, ayrmclk tazminat ve nitelikli i gvencesi tazminat ayn amacaynelik olduklar iin, ayr ayr talep edilemezdi. Zira m.31 ile tazminatn arttrlmolmasndaki ama, feshin sendikal ayrmclk nedeniyle geersiz olmasn yaptrma balamaktr. Bu anlamda, nitelikli i gvencesi tazminat ile ayrmclk tazminatnnfarkl amalara yneldiine ilikin gre katlmyoruz.e) Gvencesi Tazminat - Sendikal Tazminataa) Mevcut Yasal DurumSK.m.31/f.6da, i gvencesi kapsamndaki iilerin i szlemelerininsendikal nedenli feshi dzenlenmektedir. Buna gre, kapsamda yer alan iilerinyaptrma ulama yolu, ie iade davas aarak feshin geersizliini talep etmektir. Ziranitelikli i gvencesi tazminat, feshin geersizliine balanm bir sonutur.Ayn maddenin 7.fkrasnda dzenlenmi olan sendikal tazminat ise, igvencesi kapsamnda olmayan iiler iin ngrlm bir yaptrmdr. Bu tazminatkimlerin talep edebilecei szkonusu fkrada aka saylm ve i gvencesikapsamndaki iilere bu saymda yer verilmemitir. Yani, i gvencesi kapsamndaki bir ii ie iade davas amad takdirde yaptrma ulaamayacaktr. Zira davaalmad takdirde fesih geerli hale gelecek, bu anlamda feshin geersizliine balsonularn talebi mmkn olamayacaktr. O halde mevcut dzenleme karsnda, igvencesi kapsamndaki bir iinin ie iade davas ile birlikte ya da bundan vazgeerek tek bana sendikal tazminat davas aamayaca sonucuna varlacaktr 640.Yargtay da vermi olduu kararlarda, istikrarl biimde ayn sonuca varmaktave i gvencesi kapsamndaki bir iinin dorudan sendikal tazminat talebiyle davaaamayacan belirtmektedir 641.640ELK, Tazminatlar, s.491; ayn yazar, H, s.397; L, Etkiler, s.34; ayn yazar, Karar ncelemesi,672-673; BLGL, s.267; AKI, s.306; BAKIRCI, s.120; ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 47;SOYER, s.66; NARMANLIOLU, s.249.641Yargtay gre; ..Zira i gvencesi kapsamnda kalan bir ii, feshin geerli bir nedenle yaplmadnileri srmez ise fesih, anlan dzenlemeler gereince geerli bir hal alacaktr. Baka bir anlatmla igvencesi kapsamnda kalp, sendikal nedenle feshin yapldn ve feshin geersizliine karar verilmesiniistemeyen ii, sendikal tazminat isteinde bulunamaz.. 9.HD.2.3.2005 E.2004/16558 K.6620 karar iin bkz. ANKAYA/GNAY/GKTA, s.834, benzer ynde; 9.HD 31.1.2005 E.391 K.2724, 9.HD 139Mevcut yasal dzenleme karsnda varlmas kanlmaz olan bu sonu, bireysel sendika zgrlnn korunmasndaki yetersiz yn dolaysyla doktrindehakl olarak eletirilmitir 642. Buna gre, iinin dava ama sresini karmas veyageersizlik kararna ramen iine dnmek istememesi ya da iverenin iiyi ie balatmas hallerinde sendikal fesih yaptrmsz kalmaktadr 643. gvencesi kapsamdndaki iiler hi olmazsa tazminat imknna sahipken, daha gl biimdekorunmaya allan i gvencesi kapsamndaki iilerden iine geri dnmek istemeyenlerin, hem ilerinden hem de sendikal tazminat haklarndan yoksun braklmalar, AY.daki eitlik ilkesine aykrdr 644. Ayrca fesihten daha hafif konumdaolan fesih d sendikal ayrmclk hallerinde dahi dorudan tazminat hakk bulunan bir iinin, fesihle karlaarak daha byk maduriyet yaad hallerde yaptrmszkalabilmesi de, 31.maddenin kendi iindeki tutarszl olarak yorumlanmtr 645.bb. retide Konuya likin Gr ve zm nerileriMevcut yasal dzenlemelerin yaratt ve hakl olarak eletirilen bu sonularnsakncalarnn giderilebilmesi asndan, doktrinde birtakm grler ortayakonulmutur.Bir gr uyarnca; bir aylk hak drc sre karlm veya alan davaherhangi bir nedenle reddedilmise, bu takdirde i gvencesi kapsamndaki ii sendikaltazminat talep edebilecektir 646. Mevcut yasal dzenlemenin akl karsnda bugrn kabul edilemeyecei isabetli olarak belirtilmitir 647.Bir dier gr ise nceleri, i gvencesi kapsamndaki iinin dorudansendikal tazminat talebinde bulunamayacan; ancak haksz fiil sorumluluu27.12.2004 E.20181 K.29411, 9.HD 15.3.2004 E.2171 K.6493, HGK.19.4.2006 E.9-169 K.221 kararlar iin bkz. Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanc.com.tr.642DOAN YENSEY, Ayrmclk Yasa, s.80; BAKIRCI, s.120-121; L, Etkiler, s.35; GZEL, Gvencesi, s.106; DEMR, Sendikal rgtlenme, s.553.643ELK, Tazminatlar, s.492; ayn yazar, H,s.397.644BAKIRCI, s.121.645L, Etkiler, s.35; ELK, Tazminatlar, s.494.646SUBAI, brahim: Szlemesinin Sendikal Nedenle Feshinde

Gvencesi Tazminat ile SendikalTazminat likisi (Karar ncelemesi), alma ve Toplum, 2005/1, s.200.647ELK, Tazminatlar, s.492. 140erevesinde dava aabileceini belirtmitir 648. Bu kabul, SK. ve K.daki zeldzenlemeler karsnda, genel hkmlerde zm aranmamas gerektii belirtilerek,isabetli biimde eletirilmitir 649. Szkonusu grte olan yazar, daha sonraki tarihli bir karar incelemesinde, i gvencesi kapsamndaki bir iinin dorudan sendikal tazminattalebinde bulunabileceini belirtmi; Avrupa Sosyal artnn 24. maddesini degrne gereke olarak gstermitir 650. gvencesi hkmlerinin nispi butlan hali biiminde dzenlendiini belirtendier bir gr uyarnca; iptal yetkisini ileri srmek zorunluluk deil, kiiye tannm bir haktr. O halde iinin ie iade imknndan yararlanmayarak kt niyet tazminattalebinde bulunabilmesi mmkndr. K.nun 17.maddesinde i gvencesikapsamndaki iiler iin aka kt niyet tazminat yasaklanmam; yasa koyucusadece, i gvencesi kapsamnda olan ve olmayan iilerin haklarn sistematize etmeyealmtr 651.Bir baka gr ise; i gvencesi kapsamndaki iilerin ayrmclk tazminattalep edebileceinin kabul edilmesi gerektiini belirtmektedir. Buna gre, SK.nunuygulanmasnda ortaya kan sakncalarn giderilmesi gereklilii, byle bir kabul haklklar 652.Tm bu deerlendirmeler dnda, retide mevcut hkmlerin yetersizlii ilerisrlerek en ksa zamanda yasal bir deiiklie gidilmesi gerektii de belirtilmektedir 653. Buna gre; ie iade her ne kadar gl bir feshe kar koruma yolu648ZVER, s.1530.Yazara gre; bir ay iinde ie iade davas almam olmas, sendikal zgrlesaldr eklinde gerekletirilen fiili ortadan kaldrmayacandan, ie iade talep etmeyen iinin haksz fiilsorumluluuna dayanarak sendikal tazminat talep etmesi mmkndr. bkz. ZVER, s.1530.649ELK, Tazminatlar, s.493.650ZVER, Karar ncelemesi, s.117, Yazara gre; szkonusu artn 24. maddesinde tm alanlarn, iakdinin sona erdii durumlarda korunma hakkna sahip olduu belirtilmitir. Trkiyenin ekincekoymam olduu bu madde, AY.nn 90.maddesi dorultusunda dorudan uygulanabilir norm niteliitamaktadr. Bu anlamda i gvencesi kapsamnda yer alp sendikal fesihlerde korumasz kalan ii,dorudan sendikal tazminat talep edebilmelidir. bkz. ZVER, Karar ncelemesi, s.117.651ENGN, e ade, s.62-64. Yazar, kt niyet tazminatna ilikin bu aklamalarn, kt niyettazminatnn vasfl bir ekli olan sendikal tazminat iin de geerli olduunu belirtmitir. bkz. ENGN, eade, s.67.652DOAN YENSEY, Ayrmclk Yasa, s.80; L, Etkiler, s.38. bkz. dpn.313 ve 314.653ELK, Tazminatlar, s.494; GZEL, Gvencesi, s.106; ANKAYA/GNAY/GKTA, s. 49;BAKIRCI, s.121; DEMR, Sendikal rgtlenme, s.553, Yazara gre iiye ie balamayarak tazminat 141olsa da, yasal dzenlemelerde, iinin iine dnmeyi istememesi ya da bu durumunfiilen mmkn olmamas ihtimali gz ard edilmitir. Oysa iine dnmek istemeyen iide bu yndeki tercihini mahkemede ortaya koyabilmeli ve salt szlemesi geersiznedene dayand iin i gvencesi tazminat alabilmelidir. Zira bu tazminat, geersizfeshin hukuki yaptrmdr 654. Bu ekilde, iine geri dnmek istemeyen ii de tazminatalabileceinden, yaptrmszlk giderilmi olacaktr. gvencesi kurumunun amac her ne kadar iin devamlln salamak olsa da, szkonusu amacn mutlak olarak gerekletirilebilmesi zaten mmkn deildir. Zira iverenlerin, tazminat demeseeneini tercih etmeleri daha baskn bir olaslktr 655. Bu anlamda, iiye tannacak seim hakknn i gvencesinin amacyla eliecei de sylenemez.cc) KanaatimizSK. m.31/f.6 ve f.7de yer alan ak dzenlemeler karsnda bize gre de,iiye ie iade ya da tazminat arasnda seim imkn tannmasna ynelik bir yasaldeiiklie gidilmelidir. Bylelikle hem i gvencesi sistemine hem de bireysel sendikazgrlnn gvencesine ilikin aksaklklar giderilebilecektir.Bu ynde bir deiiklik her eyden nce iinin kiilik haklarnn korunmas bakmndan gereklidir. Zira yasa koyucu, iverenin kiisel bir iliki kurduu ii ilealmaya zorlanamayacan gz nne alm ancak ii asndan ayn dnceylehareket etmemitir. Oysa iverenin szleme yapma zgrl lsnde, iinin dealmaya devam etmeme, alaca ivereni kendi iradesi dorultusunda belirlemehakk vardr. Bu hakkn gz ard edilmesi isabet tamamaktadr.Belirtilen ekilde yaplacak bir deiiklik, tazminatn icrasna

ynelik sorunlarn giderilebilmesi iin de gereklidir. Zira burada ii, tercihini dava srasndaortaya koyabilecek ve bu erevede mahkemenin arta bal bir karar vermesiszkonusu olmayacaktr. Bylelikle nitelikli i gvencesi tazminatna hak kazanm bir hakknn tannmas isabetli olacaktr. Ya da en azndan, ii iten karld takdirde ilk defa alan ieiade davasnda tannmayan sendikal tazminat talebi, ikinci kez , ie iade davas yerine tannabilmelidir.654GZEL, Gvencesi, s.106.655GZEL, Gvencesi, s.106. 142iinin sendikal tazminata hak kazanm bir ii karsnda, tazminatn icras bakmndan yaayaca zorluklar da giderilmi olacaktr.Yine byle bir deiiklik sayesinde, sendikal feshe maruz kalm olan ancak iine geri dnmek istemeyen bir iinin yaptrmsz kalmas da engellenmi olacaktr.Her ne kadar, ie iade davalar sonunda iverenlerin tazminat seeneine ynelmeleriszkonusu olsa da, nitelikli i gvencesi tazminat miktar karsnda iverenin, salt butazminat dememek iin iiyi ie balatmas da mmkndr. te byle bir ihtimaldesendikal feshe maruz kalan ve iine geri dnmek istemeyen ii tazminat alamayacaktr.Oysa ayn feshe maruz kalm ancak kdemi daha az olduu iin i gvencesi kapsamdnda kalan bir dier ii, tazminata kavuabilecektir. Szkonusu iiler arasnda hakl bir nedeni bulunmayan bu ayrm, ancak belirtilen yndeki yasa deiiklii ilegiderilebilecektir.retide ileri srlen grler erevesinde u hususlara ayrca deinmeninyararl olacan da dnyoruz: Yukarda sz edilen yasal deiiklik gereklilik tasada, acaba bu deiiklik sendikal haklarn korunmasnda yeterli olacak mdr? Nitekimmevcut yasal dzenlemenin, iinin dava ama sresini karmas ya da ivereniniiyi ie balatmas halinde de sendikal ayrmcl yaptrmsz brakt belirtilmitir 656.retide ileri srld gibi, ie iade davas iin ngrlen srenin karlmolmas halinde, sendikal feshe maruz kalm iinin tazminat talep etmesi szkonusuolamayacaktr. Bu anlamda iinin, i gvencesi kapsamnda olmayan bir ii ilekarlatrldnda, yaptrmsz kald dnlebilir. Ancak kanmzca byle bir ihtimalde, iinin yaptrmsz brakld sylenemeyecektir. Zira iiye, yaptrmaulama imkn verilmi ancak bu, belli bir sre artna balanmtr. i, szkonususreye uyma klfeti altndadr. Bu klfete uymam ise, kendine tannm olan yaptrmtalebi imknndan vazgemi saylacaktr.inin ie balatlm olmas durumu iin ise benzer bir sonuca varlamaz.yle ki; iverenin daha ucuz igc bulmu olmas dolaysyla iten karm olduu656ELK, Tazminatlar, s.492; ayn yazar, H,s.397. 143 bir ii de ie iade edilecek ve sendikal haklar ihlal edilmi olup sonrasnda ie iadeedilen bir iiyle ayn konumda olacaktr. Uluslar aras szlemelerle ve AY. ile korumaaltna alnm sendika zgrlnn ve de yine szkonusu kaynaklarla dzenlenmiolan ayrmclk yasaklarnn ihlali, herhangi bir geersiz sebeple edeerdetutulmamaldr. Bu anlamda szlemesi sendikal nedenlerle feshedilmi bir ii, bahsedilen yasal deiiklik erevesinde ie iadeyi seer ve iveren de onu ie balatrsa, iiye ayrca bir tazminat denmesi gerektii kanaatindeyiz. Bu tazminat, bir yllk cret tutarndan az olacak ekilde (rnein 4 aylk cret tutarnda) belirlenmeliyani ivereni, ie iade yerine nitelikli i gvencesi tazminat demeye ynlendirecek arlkta olmamaldr. Mevcut yasal dzenleme de bu kabul destekler niteliktedir.Zira yasa koyucu, herhangi bir geersiz sebep sonucu ie balatmama ile sendikalayrmclk sonucu ie balatmamay isabetli olarak farkl klmtr. Bu durum, yasakoyucunun iradesinin de, sendikal hak ihlallerini zel bir dzenlemeye tabi tutmak ynnde olduunu gstermektedir.V. Yaptrm Asndan zel Durumlar1. Sendika Yneticiliia) Genel Olarak Sendikalarn eitli organlarnda grev alarak alan iilerin bu faaliyetlerisendika yneticilii olarak nitelendirilir. Sendika yneticisi olan iiler, yneticiliingerektirdii faaliyetlerin younluu nedeniyle bazen iyerine bal kalamayp itenayrlabilmektedir. Ancak bu ekilde gerekletirilen yneticilik grevinin herhangi bir sreyle snrl olmayp her zaman devam edeceini sylemek mmkn deildir. Ziraynetici, tekrar seilmeme durumu ile karlaabilecek ya da kendi istei ile szkonusugrevden ekilebilecektir 657. te bu gibi durumlar bakmndan, sendikal faaliyette aktif olan yneticilerin iveren karsnda zel bir gvenceye tabi klnmas gerekir. Nitekim yasa

koyucu da, sendika yneticiliine ilikin gvenceleri 31. maddednda ayr bir hkmle dzenlemitir (SK. m.29). SK. m.29 ile getirilen gvenceler 657SUBAI, s.525. 144sendika yeliinin ve sigortalln devamna ve de grevinden ayrlan yneticinin eskiiine dnme imknna ilikindir 658.Szkonusu gvenceler iinde alma konumuz bakmndan nem tayan,yneticinin eski iine geri dnebilme imkndr. SK. m.29a gre; belirli nedenlerleyneticilik grevi sona erenler yeniden ie alnmak istedikleri takdirde, iveren onlaradier isteklilere nazaran ncelik tanmak zorundadr. Bu dzenleme, sendikadaki grevisona eren yneticilerin isiz kalma endiesini engelleyen ve bu anlamda onlaryneticilik faaliyetlerine tevik eden bir i gvencesi niteliindedir 659. Ayrcaszkonusu dzenleme, iveren tarafndan ie alma aamasnda gerekletirilecek sendikal ayrmclklara kar da gvence getirmektedir. Zira iverenin, sendikalfaaliyette aktif olan eski yneticiyi tekrar ie almak istememesi yani sendikalfaaliyetlerde bulunmayan baka iilere ncelik tanmas kuvvetle muhtemeldir.Ancak yneticiye ie geri dnme imkn tanyan bu gvenceninuygulanabilmesi, belli koullarn gereklemi olmasna baldr. yle ki;ncelikle m.29, profesyonel sendika yneticilerine yani i szlemesini sonaerdirmek suretiyle sendikada greve balayanlara ilikin bir dzenlemedir 660. Ziraiyerinde almaya devam ederek ayn anda sendika organlarnda grev yapan iilereyani amatr yneticilere, ie dnme imknnn tannmas zaten szkonusu olamaz. Ohalde amatr yneticilerin zel bir gvenceye tabi klnmad ve bu yneticilerin, dier sendika yesi iilere tannan dzeyde bir gvenceye sahip olduklar sylenebilir 661.Belirtmek gerekir ki, 274 sayl Yasa dneminde amatr yneticiler de,gerekletirdikleri faaliyetin bir gerei olarak ie iade gvencesinden yararlanmaktayd.Ancak 1317 sayl Yasa662ile szkonusu gvence kaldrlm ve 2821 sayl SKnda buynde bir dzenlemeye yer verilmemitir. Szkonusu deiiklik doktrinde hakl olarak eletirilmekte ve amatr yneticilere de zel bir yasal gvence salanmasnn gereklilii658KUTAL, Sendikal Gvenceler, s.54-55; AKYT, s.438-439.659SUBAI, s.525.660AKYT, s.438.661SUBAI, s.533.662RG. 12.8.1970, 13577. 145 belirtilmektedir 663. Buna gre; yasa koyucunun amac her ne kadar profesyonelsendikacl tevik etmek olsa da byle bir ama, amatr yneticileri zel gvence d brakmay hakl klmaz. Zira sendika ynetiminin profesyonelletirilmesi belirli bir sreci gerektirir ki, bu srece gelinmesinde amatr yneticilerin etkisi gz ardedilemez. Bu anlamda yaplmas gereken, iyeri sendika temsilcileri iin ngrlengvence kapsamna amatr yneticilerin de dahil edilmesidir 664.Gvencenin uygulanabilmesinin bir dier koulu, iinin profesyonelyneticilik yapma amacyla iten ayrlm olmasdr 665. Baka bir deyile ii,szkonusu ama dorultusunda, i szlemesini kendisi feshetmelidir. Zira m.29da yer alan, alt iyerinden ayrlan ibaresi byle bir kabul zorunlu klar. O halde iszlemesine herhangi bir nedenle son verilen ii daha sonra sendika yneticiliiyapmsa ya da ii, hizmet akdini yneticilik amac dnda baka bir gerekeylefeshetmise bu takdirde m.29daki gvenceden yararlanamayacaktr 666. Belirtmek gerekir ki iinin sendika organlarnda grev almas ynndeki amac, gerekletirdiifesih bakmndan hakl neden tekil etmez667. Bu anlamda, iinin kdem tazminatnahak kazanmas da szkonusu olamaz668.Sendika ynetim kurulu yelii veya bakanlndan ayrlm olmak,gvencenin uygulanabilmesi bakmndan baka bir kouldur. Nitekim 29.maddede;ynetim kurullar ve bakanlnda grev ald iin iten ayrlan iiden bahsedilmektedir. Ancak yasann bu dzenlemesi karsnda madde balnda sadeceyneticilik ibaresine yer verilmi olmas, szkonusu gvencenin kapsam bakmndandoktrinde baz gr farkllklar yaratmtr. Bir gr, ilgili yasa dzenlemesini eksik bulmakla birlikte669m.29daki ak ifade karsnda kapsamn geniletilmesine, isabetli biimde olanak tanmamaktadr 670. Dier bir gr, denetim ve disiplin kurulu663KUTAL, Hukuki Gelimeler, s.519; ayn yazar, Sendikal Gvenceler, s.55.664SUBAI, s.535.665ten ayrlan iinin belirsiz sreli bir szlemeyi feshederken ihbar nellerine uymas gerektiiynnde bkz. SUBAI, s.536 Kar. UUM, Toplu H, s.187.666SUBAI, s.537; DEMR, Sendikalar, s.163; TU, s.164; NARMANLIOLU, s.111.667SUBAI,

s.536; DEMR, Sendikalar, s.163; TU, s.164; EYRENC, Sendikalar,91.668DEMR, Sorularla, s.154.669UUM, Toplu H, s.186.670ELK, H, s.403; NCE, s.128; EYRENC, Sendikalar,91; ERGN, s.175-176; KUTAL, HukukiGelimeler, s.520; MOLLAMAHMUTOLU, s.331; AKYT, s.439. 146yelerinin genellikle amatr yneticiler olduunu gereke gstererek, uygulamadakapsamla ilgili sorunlar yaanmayacan belirtmektedir 671. Madde balndaki yneticiibaresini esas alan bir baka gr ise; SK. uygulamasnda ynetim ve denetleme kuruluyelerinin ynetici sfat tad (SK. m.9/f.7) gerekesiyle, denetleme kuruluyelerinin de kapsama dahil olduunu kabul etmektedir 672.Gvencenin uygulanabilmesinin dier bir koulu da, yneticilik sfatnn belirlinedenlerle sona ermi olmasdr. Zira m.29; seime girmemek veya yenidenseilememek veya grevden ekilmek suretiyle grevi sonlanan yneticiningvenceden yararlanabileceini belirtmektedir. Buna karlk doktrinde ounluk tarafndan kabul edilen isabetli gr uyarnca; gvencenin sz geen durum ilesnrlandrlmas yine ayn gvencenin amac ile badamayacak ve haksz sonularndoumuna neden olabilecektir. Bu anlamda, kusuru bulunmakszn673iradesi dnda(rnein; sendikann baka bir sendikaya katlmas, ubelerin birlemesi, vb) grevisona eren ynetici de gvenceden yararlanmaldr 674. Yargtay ise, profesyonelsendikaclk grevi sendika tarafndan iptal edilen ynetici bakmndan 29.maddeyeilikin koularn olumad sonucuna varmtr 675.Gvenceden yararlanacak eski yneticinin, szkonusu yneticilik grevi ileilgili fiillerden dolay hkm giymemi olmas da yasada aranan artlardan biridir (SK.m.29/f.2).Son olarak, grevinden ayrlan yneticinin, szkonusu grevin sonaermesinden itibaren ay iinde, yeniden ie balamak iin iverene bavuruda bulunmas arttr. akdini kurmaya ynelik bir icap nitelii tayan676bu bavurununekli asndan yasada bir dzenleme bulunmamaktadr. Ancak yaanabilecek ispat671DEMR, Sorularla, s.153-154.672AHLANAN, rgtlenme Hakk, s.1689; ayn yazar, Sendikalar, s.121; TUNOMA/CENTEL,s.278; SUBAI, s.532.673SK. m.5 ve m.42de yer alan hallerin kusurlu davran kapsamnda deerlendirilebileceine ilikin bkz. UUM, Toplu H, s.187.674AHLANAN, rgtlenme Hakk, s.1689; UUM, Toplu H, s.187; SUBAI, s.538; AKYT,s.440; TU, s.164; TUNCAY, Toplu H, s.52; KUTAL, Hukuki Gelimeler, s.521; kar. ERGN, s.178ve ELK, H, s.404.6759.HD. 24.11.1998 E.13637 K.16633 karar iin bkz. SMER, Karar ncelemesi, s.1652-1653. Yazar,Yargtay kararn isabetli bulmam ve varln kabul ettii boluun, m.29un kyasen uygulanmassuretiyle doldurulmas gerektiini belirtmitir. bkz.s.1657.676EYRENC, Sendikalar, 92; UUM, Toplu H, s.182. 147sorunlar asndan yazl yaplacak bir bavurunun isabet tayaca kabuledilmektedir 677. Belirtmek gerekir ki aylk sre, hak drc sre niteliindedir 678.Ksaca deinmi olduumuz bu koullarn salanmas halinde, iverenkendisine bavuran eski yneticiyi bir ay ierisinde, o anki artlarla, eski iine ya daeski iine uygun dier bir ie almak zorundadr. Bu ekilde ie alnmas halinde, iinineski kdem haklar ve creti sakl olacaktr (SK. m.29/f.1). Baka bir deyile, ie alnaneski yneticiye daha nceki cretinden az cret verilemeyecek ayrca kdeme dayalhaklar (rnein; yllk cretli izin, vb) bakmndan iinin eski kdem sresi gz nnealnacaktr 679. Ancak iveren, eski yneticiyi tekrar ie almad takdirde szkonusugvence ilemeyecek ve iveren cezai yaptrma (SK. m.59/f.2) maruz kalacaktr.SK nun bu yndeki dzenlemesi iki nemli noktay cevapsz brakmaktadr:verenin yeniden ie alma zorunluluunun mutlak nitelik tayp tamad, daha danemlisi, yasadaki zorunlulua uymayan bir iveren iin hukuki yaptrmn ngrlpgrlemeyecei hususlarnda Yasada aklk bulunmamaktadr.lk sorun bakmndan doktrinde iki temel gr mevcuttur. Maddedeki, dier iilere nazaran ncelikle ibaresini temel alan bir gr uyarnca iverenin ie almazorunluluu, ancak iyerinde bulunacak bir bo yerin varl artna baldr 680. Bizimde katldmz dier bir gr ise, bo yer artnn, yasal gvencenin amac ile badamayaca ynndedir. Buna gre; szkonusu artn aranmas, gvenceninuygulanmasn tamamen iveren insiyatifine brakma anlamna gelecektir. Kald kiiveren, kendine tannan bir aylk sre iinde iyerinde yeni istihdam olanaklaryaratabilir. Dier isteklilere nazaran ncelikle almak

eklindeki ibare ise, i iin birden ok iinin bavurmu olma ihtimaline ilikindir bu anlamda bo yer artnnvarlna dayanak tekil edemez681.677SUBAI, s.540.678AHLANAN, Sendikalar, s.122; SUBAI, s.540.679DEMR, Sorularla, s.158; SUBAI, s.544.680NCE, s.129-130; DEMR, Sorularla, s.157; L, Etkiler, s.33, Yazara gre; maddede yer alanncelikle ibaresi, zorundadr szcnn etkisini ortadan kaldrmaktadr. Ayrca yasada hukukiyaptrmn ngrlmemi olmas da, dzenlemenin zorunlu nitelik tamadn ortaya koymaktadr.681UUM, Toplu H,s.185; SMER, Karar ncelemesi, s.1655; TU, s.168; EYRENC, Sendikalar,92;SUBAI, s.542. 148O halde iveren, grevinden ayrlarak yasal sre iinde iine dnmek isteyeniinin talebini bo yer olmad gerekesiyle reddedemeyecek baka bir deyile, byle bir gerekenin hakl grlmesi mmkn olmayacaktr.almamz bakmndan tad nem dolaysyla ikinci soruya verilecek cevap, ayr bir balk altnda ele alnacaktr.b) Grevinden Ayrlan Yneticinin e Alnmamasverenin m.29da ngrlm gvenceye aykr davran 59. maddede cezaiyaptrma balanm ancak hukuki bir yaptrma yer verilmemitir. Belirtmek gerekir ki,gerek doktrinde gerekse Yargtay kararlarnda, cezai yaptrmn gvenceyi etkinklmakta yetersiz kalaca bu anlamda mutlaka hukuki bir yaptrmn da uygulanmasgerektii kabul edilmektedir 682. Baka bir deyile, hukuki yaptrmn varl asndangr ayrl bulunmamakta sorun, szkonusu yaptrmn ierii ve hukuksal dayananoktalarnda ortaya kmaktadr.Konuyla ilgili doktrin grlerine bakldnda ounluk tarafndan kabuledilen, aynen ifa davas grdr. Szkonusu gr, hukuki yaptrmn belirlenmesinde, m.29da yer alan dzenlemenin amacn esas almaktadr. Buna gre;gvencenin amac, eski yneticilere tekrar alma olana salamak olduuna greyaptrm da szkonusu ama erevesinde belirlenmeli yani tazminat yerine, ivereniszlemeye yapmaya zorlayacak nitelikte olmaldr. O halde iveren, m.29 ile getirilenszleme yapma borcuna uymad takdirde bu bor dava yolu ile takip edilebilmeli683 ve dava sonunda mahkemenin verecei karar iveren iradesi yerine geerek akdinkurulmasn salamaldr. Yine bu gr uyarnca, akdin kurulmas sonras ivereneiiyi fiilen altrma zorunluluu getirilemeyecek ve fesih imkn da tannacaktr.Ancak iveren bu ekilde bir fesih yoluna gidene kadar iiyi altrmak zorundaolacak, aksi halde ii almasa da crete hak kazanacaktr (BK. m.325). veren fesih682verene yalnzca cezai yaptrmn uygulanabilecei ve yasann amacnn i szlemesi kurmazorunluluu getirmek olmad ynndeki ayrk gr iin bkz. ERGN, s.182-183.683EKONOMYE gre; yasadan doan akit yapma ykmllne uyulmayan btn haller iin aynenifa davas alabilecektir. Yazar bu grn, Trk-svire Hukukunda tanmaz sat vaadinden doanykmlln yerine getirilmemesi halinde, alacaklnn at davada mahkemenin verdii kararn borlunun irade beyan yerine gemesi eklindeki uygulamaya dayandrmaktadr. bkz. EKONOM,Mnir: Yargtayn Hukukuna likin Kararlarnn Deerlendirilmesi 1997, stanbul 1999, s.215. 149yolunu setii takdirde ise; byle bir feshin, iverenin kanuni ykmllezorlanmasndan veya iinin sendikal faaliyetlerde bulunmasndan kaynaklandnsylemek mmkn olabilecektir 684.Aznlkta kalan dier bir gr uyarnca ise; aynen ifa davas gr hukuk sistemimize uygun olmayp, yasal dayanaktan yoksundur. Bu anlamda ivereningvenceye aykr tutumunun yaptrm sadece tazminat olmal ve byle bir tazminatmiktar, ihbar ve kdem tazminatlar gz nne alnarak belirlenmelidir 685.Buna karlk, Yargtayn konu ile ilgili kararlarnda bir tutarllk bulunduunusylemek gtr. yle ki Yargtay 1981 ylnda vermi olduu bir kararnda hukukiyaptrmn, ie alnmamak suretiyle isiz kalan iinin yeni bir i bulabilecek sreyekadar geecek dnemde alabilecei cret tutarnda tazminat olduu sonucunavarmtr 686. Ancak daha sonra Yargtay, yasa koyucunun cezai yaptrm dnda baka bir yaptrm ngrmedii ynnde karar vermi ve buna ynelik direnme karar, HGK.tarafndan onanmtr. Szkonusu onama kararnda HGK, yasal zorunlulua uymayaniveren aleyhine tazminat davas alabileceini belirtmi ancak bu grne herhangi bir dayanak gstermemitir 687.1986 tarihinden itibaren Yargtay, ie alnmayan eski yneticinin yalnzca fesihile ilgili haklar talep edebilecei ynnde kararlar vermitir. Szkonusu kararlardakiortak esaslar;

ynetici iin bir ie iade karar verilemeyecei ve yneticiyi ie almayaniverene kar feshin sonularna bal olarak ihbar ve kdem tazminat denmesigerekecei ynndedir 688. Baka bir deyile, Yargtay bu karalarnda aynen ifa davasgrnn benimsenemeyeceini ortaya koymu ancak buna ramen feshin hukukisonularna hkmetmitir.684EYRENC, Sendikalar,93; SUBAI, s.546-547; AHLANAN, Sendikalar, s.125; ayn yazar,rgtlenme Hakk, s.1692; UUM, Toplu H,s.182; TUNCAY, Toplu H,s. 53.685GNAY, Sendikalar, s.479.6869.HD. 22.09.1981 E.7370 K.1981/ 10691, YKD, C.8, S.1, Ocak 1982, s.57-58.687HGK. 21.3.1984 E.1982/875 K.1984/283, BBBA.6889.HD. 10.2.1986 E.1343 K.1346, YKD, C.12, S.1, Ocak 1987, s.55-56; 9.HD. 7.12.1987 E.10483K.10747; 9.HD. 8.3.1993 E.3445 K.3622; 9.HD. 3.3.1997 E.1996/20477 K.3731, kararlar iin bkz.Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr. 1509.HD, 1997 yl sonlarndan itibaren, belirtilen yndeki grndeitirmitir. yle ki; grevden ayrlan yneticilerin tekrar ie alnmama sebebiyleam olduklar ihbar ve kdem tazminat davalarnda yerel mahkeme szkonusutalepleri kabul etmi ancak Yargtay bu kararlar baz gerekelerle bozmutur.Gerekeler; yneticinin iyerinden istifa etmi olduu, szlemenin askya alnmolduundan bahsedilemeyecei, yneticilik sonras tekrar ie alnma olmad iin yeni bir i szlemesinin kurulmad ve ie almamann ihbar-kdem tazminatgerektirmeyecei ynndedir 689. Ne var ki, szkonusu bozma ilamlar HGK tarafndan incelenmi ve bunlarailikin direnme kararlar onanmtr 690. HGK vermi olduu bu kararlarnda birtakmyeni gerekelere dayanm, cezai yaptrm dnda hukuki bir yaptrmn da ngrlmesigerekliliini vurgulam ve bu anlamda eski yneticinin, ihbar ve kdem tazminatlarnahak kazanaca sonucuna varmtr 691. Kararlar retide bu yn ile olumlu bulunmuancak hukuki yaptrmn hukuksal dayanaklar aklanmakszn ihbar ve kdemtazminat denmesine ilikin varlan sonu, hakl olarak eletirilmitir 692.Bu gelime sonras Yargtay 9.HDnin gr de, eski yneticinin iealnmamas halinde ihbar ve kdem tazminatlarna693hak kazanaca eklinde sregelmitir. Nitekim Yargtay 2004 tarihinde vermi olduu bir kararda, grevindenayrlan ve ie alnmayan yneticinin 29.maddeye dayanarak kdem tazminat talep6899.HD. 4.11.1997 E.14430 K.18485 ; 9.HD. 4.12.1997 E.16286 K.20354; 9.HD. 1.12.1997 E.16107K.19942, kararlar iin bkz Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.690HGK.4.12.1998 E.9-46 K.1998/11; HGK. 1.4.1998 E.9-238 K.252; HGK. 30.9.1998 E.636 K.631,kararlar iin bkz. Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.691Yargtaya gre; ..ilerin sendika ynetimine serbeste seilmelerinde kamu yarar vardr. Bu yarar koruyucu tedbirlerin yasa koyucu tarafndan alnmamas, giderek kamu dzenini etkileyici sonular dourabilir. te bu nedenledir ki, m.29a aykr hareket cezai yaptrma balanmtr. Ne var ki salt buyaptrm yasa koyucunun amalad teminatn ilerliini salamayabilir. Cezai yaptrmn niteliinikendi menfaat dengesi asndan deerlendiren iveren bu cezai yaptrma raz olarak iiyi iinealmayabilir. Hal byle olunca teminatn tam ilerlii iin cezai yaptrm yannda hukuki yaptrmn dangrldnn kabul zorunluluu domaktadr..u durum karsnda 2821 sayl Yasann29.maddesine aykr hareket halinde davac iinin kdem ve ihbar tazminatna hak kazanacannkabulnde duraksamaya yer olmamaldr.. HGK. 4.2.1998 E.9-46 K.1998/11, Kazanc Bilgi ve tihatBankas, www. kazanci.com.tr.692ELK, H, s.406; UUM, Toplu H,s.184-185; TUNCAY, Toplu H,s. 56; ALPAGUT, Karar ncelemesi, s.31-32, Yazar, HGK nun hukuki dayanann ask teorisi olmas ihtimali zerinde durmuve i szlemesinin askya alnabilmesini gerektirecek koullara deinerek, bu alanda szkonusu teorininkabul edilemeyeceini belirtmitir.693Belirtmek gerekir ki Yargtay kdem tazminat hesabnda, yneticilikte geen sreyi kdeme dahiletmemektedir. 9.HD. 5.2.1991 E.1990/10158 K.1991/ 1030, Tekstil veren Dergisi, Austos 1991, s.17. 151edebileceini belirtmi ancak varm olduu sonucun hukuksal dayanan ortayakoymamtr 694.Yargtay 2007 ylnda vermi olduu bir kararda konuyu bir baka adantekrar ele almtr .Yargtayn 2007 tarihli kararna konu olan olayda; iinin sendikaynetici seilmesi halinde bu sre boyunca cretsiz izinli saylaca TS. ilekararlatrlm, grevi sona eren ancak ie alnmayan

ynetici TS hkmne dayanarak ie iade davas amtr. Yargtay; ask koullarnn oluamayaca ve de szlemenin,davacnn yneticilie seildii tarihte son bulmu kabul edilecei gerekeleri ile ieiade davasn reddetmitir 695. Yargtayn yeni tarihli bu karar, yneticinin iszlemesinin sona erdii tarihe getirilen aklk bakmndan nem tar. ZiraYargtayn sona erme tarihi bakmndan byle bir gre sahip olmas, greve seilenyneticinin szlemesini askda kabul etmediini ortaya koymaktadr. Bu anlamdaYargtayn szkonusu gr ile kdem tazminatna ilikin gr arasndaki elikiaka ortadadr. O halde Yargtay bundan sonra verecei kararlarnda kdemtazminatna ilikin grnn gerekesine aklk kazandrmal bylelikle kararlarndaortaya kan bu gibi elikilere son vermelidir.Yarg organna den bu grev karsnda kanmzca daha byk nem tayandev yasama organna aittir. Yasa koyucu isabetli olarak zel bir gvence ngrmancak bu gvenceyi isabetsiz biimde hukuki yaptrmdan yoksun brakmtr. Buanlamda 29. maddede en ksa zamanda deiiklie gidilerek, yneticinin yeniden iealnmamasnn hukuki yaptrm ve ierii aka dzenlenmelidir. Yaplacak dzenlemede, salanmak istenen gvencenin amac gz nne alnarak, yneticiyeaynen ifa davas aabilme hakk tannmaldr. Byle bir dava sonucu iinin alacamahkeme karar iveren iradesi yerine gemeli, i szlemesi kurulmal ve bu anlamda694Yargtaya gre; ..SK nun 29. maddesinde yneticiliin teminat dzenlenmi olupbu maddehkmne gre sendika yneticisinin kdem tazminat isteyebilmesi iin,sendikadaki grevinin..son bulmas ve talebine ramen ie alnmam olmas gerekir. Ancak davacnn sendikadaki grevindenayrlmad anlalmakta bu anlamda m.29a gre kdem tazminat talep hakk domamaktadr.. 9.HD.17.6.2004 E.3330 K.15141, Kazanc Bilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.695Yargtaya gre; ..somut olayda profesyonel sendikac olarak seilen davacnn bu grevi ne kadar sre ile srdrecei belli deildir. Nitekim 6 yl gibi uzun bir sre sonra grevinden ayrlarak ie balamatalebinde bulunmutur. Bu sre iinde davacnn cretsiz izinli ve hizmet akdinin askda olduununkabul mmkn deildir. Davacnn hizmet akdinin, profesyonel yneticilie seildii tarihte sonaerdiinin kabul gerekir.. 9.HD. 05.04.2007 E.1324 K.9884, L, Etkiler, s.44, dpn.31. 152ii, altrlmasa da crete hak kazanmaldr. Bu noktadan sonra iverencegerekletirilecek feshin sendikal nedenlere dayanma ihtimalinin gl olduu (K.m.5)kabul edilmeli ve ii durumun gereine gre, nitelikli i gvencesi tazminat veyasendikal tazminat talebinde bulunabilmelidir.2. yeri Sendika Temsilciliia) Genel Olarak yeri sendika temsilcisi, TS yapmak zere yetkisi kesinleen sendikatarafndan atanan (SK. m.34) ve grevleri yasa ile belirlenip sendikann yetkisisresince devam eden (SK. m.35) iidir 696.Sendikal faaliyetin iyeri dzeyinde organize edilmesini salayan bu anlamdasendikann iyerindeki grnm ve sesi olan697temsilciler, stlendikleri bu misyonnedeniyle ou kez iveren ile kar karya gelmektedir. Dolaysyla iverenin, sk sk taleplerde bulunarak ynetim hakkna mdahale eden ve sendikal rgtlenmeyisalamaya alan bu iilerden kurtulmak istemesi kuvvetle muhtemeldir. te burealite, iyeri sendika temsilcilerine zel bir gvence salanmasn gerekli klar 698. Nitekim yasa koyucu da sendika temsilcilerinin misyonunu gz nne alm ve buiilere ynelik gvenceyi ayr bir madde ile dzenlemitir (SK. m.30).Bir iinin iyeri sendika temsilcisi olabilmesi iin, kuruculara ilikin5.maddede aranan artlar tamas, atanaca iyerinde alyor olmas ve de kendisiniatayacak olan sendikann yesi olmas arttr (SK. m.34). SK nun 5.maddesi ise; iininTrk vatanda olmasn, fiil ehliyetine sahip olmasn, Trke okur yazar olmasn699,sendikann kurulaca ikolunda fiilen alyor olmasn700ve yine ayn maddedesaylan sulardan biri ile mahkm edilmemi olmasn aramaktadr.696YREKL, s.8; TAKENT, Sendika Temsilcilii, s.263.697YREKL, s.168.698ERTRK, Sendika Temsilcisi, s.18; ELK, Kolektif H, s.145; YREKL, s.168.699Okur yazar olmann, temsilcilerin stlendikleri grevler erevesinde yeterli grlemeyecei buanlamada en az ilkretimi tamamlama artnn aranmas gerektii ynnde bkz. ERTRK, SendikaTemsilcisi, s.14.700274 sayl Yasada yer alan asgari 3 yldan beri

alr olma koulu AYM. tarafndan iptal edilmi(AYM. 09.02.1972 E.1970/48 K.1972) ancak 2821 sayl Yasann ilk halimde asgari bir yldan beri 153Bir sendikann iyeri sendika temsilcisi atayabilmesi701, o iyerinde TSyapmak zere alaca yetkinin kesinlemesine baldr (SK.m.34). Henz mevcut TSyrrlkte iken baka bir sendikann TS yetkisinin kesinlemesi szkonusu ise, byle bir durumda eski szleme sresi bitimine kadar her iki sendikann temsilcileri iyerindegrev yapabilecektir 702. Baka bir deyile, her iki sendika temsilcisi de bu sretetemsilcilik gvencesinden yararlanma imknna sahip olacaktr.TS yetkisi kesinlemi olan sendikann atayabilecei temsilci says yasa ilesnrlandrlmtr (SK.m.34). Sendikann szkonusu snrlar aarak yapm olduuatamalar geerli olmayacak yani bu ekilde atanan iilerin temsilcilik sfatlarndan vedolaysyla temsilcilik gvencelerinden bahsedilemeyecektir 703. Belirtmek gerekir ki,temsilci saysnn hesaplanmas bakmndan yetkinin kesinletii tarihte iyerindealan ii says gz nne alnacak yani bu tarihten sonra gerekleecek deiiklikler,temsilci saysn etkilemeyecektir 704.b) Yasal GvenceSK nun 30.maddesine gre; iyeri sendika temsilcisinin belirsiz sreli hizmetakdinin iveren tarafndan feshinde Knun ilgili hkmleri uygulanr. Ancak hizmetakdi sadece temsilcilik faaliyetlerinden dolay feshedilmise bu takdirde K.m.21/f.1uyarnca en az bir yllk cret tutarnda tazminata hkmedilir. veren, yazl rzasolmadka temsilcinin alt iyerini deitiremez ya da iinde esasl tarzda bir deiiklik yapamaz. Aksi halde byle bir deiiklik geersiz olur.Hkmden anlalaca gibi temsilciler iin ngrlen szkonusu gvencenin,dier sendika yesi iin ngrlm gvenceden tek fark, iyeri deiikliklerine kargetirilmi korumadr. Bu noktada akla gelebilecek soru, gvenceden yararlanmak isteyen temsilci bakmndan i gvencesine ilikin koullarn aranp aranmayacadr.alr olma koulu getirilmitir. Szkonusu koul, 1988 tarihinde 3449 sayl Yasa ile yaplan deiiklik sonucu bugn itibariyle aranmamaktadr.701Atamay gerekletirecek olan sendikann, yelerine temsilcileri seme olana tanyp tanmamaskendi takdirindedir bkz. ELK, H, s.409.702ELK, H, s.414; ERTRK, Sendika Temsilcisi, s.15-16; YREKL, s.71-72.703EYRENC, Sendikalar, s.158; ERTRK, Sendika Temsilcisi, s16; ELK, H, s.410.704ERTRK, Sendika Temsilcisi, s17; ELK, H, s.416; TUNCAY, Toplu H, s.85-86. yerinde iisaysnda meydana gelecek olan deiikliklerin temsilci saysna ynelik etkisi hakknda ileri srlengrlere ilikin ayrntl bilgi iin bkz. YREKL, s.105-108. 154Doktrindeki bir gr uyarnca yasann ak dzenlemesi karsnda i gvencesininkapsamna dair koullarn temsilciler bakmndan aranmayacan kabul etmek mmkndeildir. Zira m.30/f.1 aka ilgili K. hkmlerine atfta bulunmakta ve buhkmlerden herhangi birinin uygulanmayaca ynnde zel bir ibareiermemektedir 705.Bizim de katldmz dier bir gr uyarnca ise; 30.maddede Knun ilgilihkmlerinin uygulanaca belirtilmi ve m.31/f.6dan farkl olarak bu hkmler tek tek saylmam yani yasa koyucu 18. maddeyi belirtmekten kanmtr. Bu anlamdaotuz ii ve alt aylk kdem koullarnn, temsilciler bakmndan aranmayacasonucuna varlmaldr. Zira aksi bir kabul, kapsam dnda kalan temsilcilerin kapsamagiren iiler kadar dahi gvenceye sahip olamamalar sonucunu dourur ki bu durum,SK.m.30un ihdas amac ile badamaz706. Belirtmek gerekir ki Yargtayn gr de bu yndedir Yargtaya gre; ... Dosya ieriine gre; davacnn davalya ait iyerinde sendika iyeri temsilcisi olarak almakta iken, i szlemesinin feshedildiianlalmaktadr. 2821 sayl SK nun 30. maddesinde iyeri sendika temsilcisininbelirsiz sreli hizmet akdinin iveren tarafndan feshinde Knun ilgili hkmleriuygulanr kuralna yer verilmitir. Buna gre, temsilci iin zel yararlanma artlar gsterilen szkonusu gvence dorudan temsilcilik sfatna dayal olduundan, iide sadece bu sfatn bulunmas yeterlidir. Ayrca iyerinde alan ii saysna ve en azalt aylk kdemin varlna baklmaz707.O halde, szlemesi sendikaclk faaliyetleri nedeniyle feshedilen bir temsilcialt aylk kdeme sahip olmasa ya da en az otuz ii ltn salayan bir iyerindealmasa da, ie iade davas aarak, daha nce ayrntl biimde deinmi olduumuzusul708erevesinde yaptrma ulaabilecektir 709.705ERTRK, Sendika

Temsilcisi, s.22; DEMR, Sorularla, s.139; AKYT, s.444; ELK, H, s.417,Yazar bir yasa deiiklii ile temsilcilerin snrlama d braklmasn nermektedir.706SZEK, H, s.492. benzer ynde; YREKL, s.176; L, Etkiler, s.32; GZEL, Gvencesi,s.136; AKI/ALTINTA/BAHIVANLAR, s.133; ULUCAN, Gvencesi, s.93.7079.HD. 13.11.2006 E. 20901 K. 30031, KILIOLU, s.291.708Bkz. 6, II.709Aksi bir kabul halinde ise, i gvencesi kapsam dnda kalan temsilci m.31/f.7 erevesinde sadecesendikal tazminat talebinde bulunabilecektir. YREKL, s.176, dpn.41. 155SK nun 30.maddesi, 4773 sayl Yasa ile deitirilmeden nce sendikatemsilcisinin iinin ve iyerinin deitirilmesi ile ilgili bir dzenleme iermemekte ve budurum doktrinde hakl olarak eletirilmekteydi710. Ancak uygulamamada Yargtay,szkonusu eksikliin yaratabilecei sakncalar gidermek adna iyeri deiikliklerinide, o dnem mevcut olan gvence kapsamna dahil etmekteydi711. Bu anlamda, 30.maddede yaplan deiiklik ile temsilcilerin i veya iyeri deiikliklerinin yasaldzeyde gvenceye kavuturulmu olmasnn isabet tad belirtilmektedir 712.SK.m.30/f.3te iyerinin deitirilmesi ya da iinde esasl tarza deiiklik yaplmas temsilcinin rzasna balanm, byle bir rza olmakszn gerekletirilecek deiikliklerin geersiz olaca belirtilmitir. Bu erevede, temsilcinin cret (veyadzenli denen cret ekleri) dklne yol aan veya iini arlatrarak ona ek maliklfet ykleyen i deiiklikleri esasl tarzda deiiklik saylacaktr 713.Szkonusu gvencenin uygulanmas bakmndan, deiikliklerin geersizolmasna balanabilecek sonular zerinde durulmas gerekir. Doktrindeki bir gruyarnca geerli olmama, temsilcinin szkonusu deiikliklere uyma borcunun bulunmad anlamna gelmekte ve bu durum temsilciye iki olanak yaratmaktadr.Temsilci dilerse szlemeyi hakl sebeple (alma artlarnn uygulanmamas)feshederek kdem tazminat alabilecek dilerse de iveren tarafndan iten karlmay bekleyerek bu noktadan sonra i gvencesi hkmlerinden yararlanabilecektir 714.Dier bir gr ise, rza alnmadan yaplan i veya iyeri deiiklikleri sonucuiverenin temsilcii eski iinde altrmamasn m.30a aykr gerekletirilen bir fesiholarak nitelendirmekte ve bu anlamda i gvencesi hkmlerinin uygulanacan kabuletmektedir 715.710UUM, Toplu H, s.198-200.711Yargtay; ..Her ne kadar mahkemece kabul edildii zere anlan yasann metnindeki bu gvenceiverenin fesih ilemi ile snrl olarak dzenlenmise de Dairemizin yerleik uygulamasna gre iyerideiiklii sonucu sendika iyeri temsilcisini, yasann ngrd gvence dnda brakmak yasannamacna aykr decektir.. eklinde karar vermekteydi. 9.HD. 30.1.2002 E.2001/16796 K.1738, KazancBilgi ve tihat Bankas, www. kazanci.com.tr.712SZEK, H, s.493.713DEMR, Sorularla, s.143.714DEMR, Sorularla, s.143.715ELK, H, s.418; GZEL, Gvencesi, s.139. 156 gvencesi hkmlerinin ancak ak bir fesih iradesinin varl halindeuygulanma alan bulabileceini savunan bir dier gr ise, byle durumlardatemerrde (BK. m.325) ilikin sonularn geerli olacan belirtmektedir. Buna gre,temsilciyi eski iinde altrmayan iverenin temerrde dt kabul edilecek,temsilci altrlmad sreye ilikin cretini talep edebilecek ve iveren fesih yolunagittii takdirde i gvencesi hkmlerinin uygulanmas szkonusu olabilecektir 716.Kanmzca rzas olmadan ii veya iyeri deitirilmi bir temsilci dilerseszlemeyi derhal feshedebilmeli ayrca iin devamnda gerekletirilen sendikalayrmclk dolaysyla m.31/f.3 erevesinde sendikal tazminat talebinde bulunabilmelidir. Ancak temsilci byle bir yolu semeyip akdin iveren tarafndanfeshedilmesini bekleme imknna da sahip olmaldr. Bu takdirde ii altrlmadsre iin crete hak kazanacak, iverence gerekletirilecek bir fesih sonrasnda ise ieiade davas aarak nitelikli i gvencesi tazminat talep edebilecektir.Belirtmek gerekir ki, temsilcinin rzas717ile gerekletirilmi olan i veyaiyeri deiiklikleri bakmndan szkonusu sonular geerli deildir. Ancak iyerideiiklii sonrasnda temsilcilik sfatnn dolaysyla temsilcilik gvencesinin devamedip etmeyecei nem tar. Doktrindeki bir gr uyarnca, yeni iyerindeki ii saysyasada aranan artlara uygun ise temsilcilik sfat devam edecek aksi takdirdedecektir 718. Sendika

temsilcisinin atanmasnda iyerinin esas alnmas temelinedayanan bir dier gr ise, deiikliin temsilcilik sfatn kaldraca sonucunavarmaktadr. Buna gre szkonusu temsilci, yeni iyerindeki koullar elverdii takdirdetekrar temsilci olarak atanabilecektir 719.Kanmzca yeni iyerindeki koullar temsilcilik sfatnn devam edebilmesinimmkn klyorsa, yeniden yaplacak bir atama tarihine kadar szkonusu iiyitemsilcilik gvencesi dnda brakmak isabet tamaz. Zira artlar mevcutsa, ilgilisendikann bu temsilciyi yeniden atamas kuvvetle muhtemeldir. Bu anlamda temsilcilik 716YREKL, s.219.717YREKL; temsilcinin, iini kaybetme endiesiyle rza gstermek zorunda kalabileceini bu anlamdaszkonusu rzann ayrca ilgili sendikadan da alnmas gerektiini belirtmektedir. bkz. YREKL, s.218.718DEMR, Sorularla, s.144.719YREKL, s.219. 157sfatnn yeni iyerinde de devam edecei kabul edilmeli, aksi ynde iradeye sahip olansendika, temsilciyi grevinden alma hakkn kullanmaldr 720.c) yeri Sendika Temsilcilerine likin Yasal Durumun Eski Dzenlemeile Karlatrlmas ve DeerlendirilmesiAna hatlaryla aklamaya altmz mevcut gvencenin isabet tayan vetamayan ynlerini ortaya koyabilmek, eski dzenlemenin ieriine deinmeyi gerekliklar. Szkonusu eski dzenleme uyarnca; iveren iyeri sendika temsilcilerininhizmet akitlerini hakl bir sebep olmadka ve sebebini ak ve kesin biimde belirtmedike feshedemez. Fesih bildiriminin teblii tarihinden itibaren bir ay iindetemsilcinin veya yesi bulunduu sendikann i mahkemesinde dava ama hakk vardr.Mahkemenin karar kesindir. Mahkeme temsilcinin ie iade edilmesine karar verirsefesih geersiz saylarak i grdrlmemi olsa bile temsilcinin iten karld tarihten balamak zere temsilcilik sresinin devam boyunca creti ve dier tm haklariverence denir. ine iade karar verilen ii alt i gn iinde iine balamak zorundadr. Bu sre iinde ie balamayan iiye mahkemece ngrlen tazminatdenmez. Bu dzenleme gz nne alndnda yasa deiiklii ile getirilen mevcutyasal dzenlemenin, temsilcilere ilikin gvenceyi zayflatm olduunu sylemek mmkndr 721. yle ki;Eski dzenleme uyarnca temsilcilerin szlemesi ancak hakl sebeplerinvarl halinde feshedilebilmekte ve iverenin ileri srd sebep bu nitelikte deilse ieiadeye karar verilebilmekteydi722.Yine eski dzenlemede, iveren fesih sebebini ak ve kesin belirtmek zorundaolduu iin ispat yknn iverene ait olduu kabul edilmekteydi723.720Temsilcinin sendika tarafndan grevden alnmas hakknda bkz. YREKL, s.231-232.721SZEK, H, s.491; L, Etkiler, s.32; ERTRK, Sendika Temsilcisi, s.20; YREKL, s.174;DEMR, Karar ncelemesi, s.42; AKYT, s.443; GZEL, Gvencesi, s.136. Kar. ELK, H,s.417.722DEMR, Sendika Temsilcilii, s.1573; TAKENT, Sendika Temsilcilii, s.267; AHLANAN,rgtlenme Hakk, s.1649.723TAKENT, Sendika Temsilcilii, s.268; AHLANAN, rgtlenme Hakk, s.1696. 158Eski dzenleme erevesinde, mahkeme sebebin hakl nitelik tamadnakarar verdii takdirde, sendika temsilcisine iten karld tarihten itibaren tm haklarve creti iverence denmek zorunda idi724.Eski dzenleme uyarnca temsilcilik gvencesinden yararlanma, temsilcilik faaliyetlerinde bulunma artna balanmamt725.Eski dzenlemede dava ama hakk yalnzca temsilciye deil ayrca temsilcininyesi bulunduu sendikaya da tannmt726.SK nun 30.maddesini deitiren 4773 sayl Yasann 9. madde gerekesinde; bu yndeki bir deiikliin amacnn, iiler arasndaki farkl gvencenin yaratacasakncalar gidermek olduu belirtilmitir. Gereke bu ynyle eletirilmi, temsilcilerinzel konumu nedeniyle eitlik ilkesine aykr bir durumun ortaya kmayaca ayrcamevcut dzenlemenin 135 sayl ILO ile uyumunun tartlabilecei kabul edilmitir 727.Kanmzca da gerekede ngrlen ama isabet tamamaktadr. Zira dahance de belirtmi olduumuz gibi eitlik, ayn ya da benzer durumda olanlar arasndaszkonusu olabilir. Bu anlamda iyeri sendika temsilcisinin gerekletirdii younsendikal faaliyet ve paralelinde maruz kald youn fesih tehdidi, onu dier iilerdenfarkl klmaktadr. O halde, temsilcinin daha zel bir gvenceye tabi klnmas gerektiiaktr.Ancak bu ekilde ngrlecek zel gvence bakmndan eski yasaldzenlemenin aynen kabul edilmesi gerektii728sonucuna varlmamal; eskidzenlemenin de aksayan

ynlerinin bulunduu gz ard edilmemelidir. yle ki eski724TAKENT, Sendika Temsilcilii, s.269.725DEMR, Sendikalar, s.179.726TAKENT, Sendika Temsilcilii, s.268. Mevcut yasal dzenlemenin, sendikaya dava ama hakkvermedii ynnde bkz. ERTRK, Sendika Temsilcisi, s.24; YREKL, s.184.727ERTRK, Sendika Temsilcisi, s.21; GZEL, Gvencesi, s.135. ELK ise szkonusu eletirilerekatlmamakta, eski dzenlemenin i gvencesi sistemi ile elieceini belirtmektedir. Yazara gre;mevcut sistemin temeli kat bir ie iade anlayna dayanmamakta ayrca iverence altrlmak istenmeyen iinin temsilci de olsa mutlaka iini srdreceini kabul etmek yararl ve gerekigrnmemektedir. Yazara gre m.30/f.2de belirlenen en az bir yllk tazminat, 135 sayl ILOSzlemesinde aranan etkin korumay salar niteliktedir. Bkz. ELK, H,s.417-418.728SZEK, H, s.492. Yazara gre; yaplacak bir yasa deiiklii ile temsilcinin ie iadesini ngreneski dzenlemenin getirilmesi isabet tayacaktr. 159dzenleme, temsilciye yaplacak bildirim bakmndan yazllk art aramamtr.Mevcut gvencede ise byle bir art bulunmaktadr (K. m.19). Daha da nemlisi, eskidzenleme uyarnca alt i gn iinde ie balamayan temsilciye mahkemecengrlen tazminatlar denmez. Grld gibi eski dzenleme de temsilcinin yenideniine dnmek istememe iradesini gz ard etmekte ve byle bir ihtimalde onuyaptrmdan mahrum brakmaktadr.Bu anlamda mevcut dzenlemede yaplmas gereken deiiklik u yndeolmaldr: Temsilci hakknda yine ie iade hkmlerine atfta bulunulmal ancak igvencesi kapsamna ilikin koullar (K. m.18/f.1) aranmamaldr. Bundan baka,alacak davada temsilciye de seim ans tannmal ve iine geri dnmek istemeyentemsilci yaptrmsz braklmamaldr. Sendikaclk faaliyetlerine dayal fesihler bakmndan; temsilci ie iade edilmi olsa da ayrca bir tazminat talep edebilmeli729, ieiadenin gerekletirilmedii durumlarda ise tazminatn asgari tutar temsilcinin en az ikiyllk creti erevesinde belirlenmelidir.Bu ekilde hem i gvencesi sistemi ile uyum salanacak hem temsilcininiradesi gz ard edilmemi olacak hem de temsilciler sahip olduklar zel konumdolaysyla hak ettikleri zel gvenceye kavumu olacaklardr. 7. CEZA YAPTIRIMalma yaamn dzenleyen baz kurallara aykrlk sadece taraflar arasndahkm ve sonu doururken, baz kurallarn ihlali ise kamu dzenini de bozucu nitelik tayabilir. te bu tip kurallar tadklar nem dolaysyla cezai yaptrmlarla korumaaltna alnmaktadr 730. Nitekim yasa koyucu, sendikal ayrm yasaklarnn kamu dzeniile olan ilikisini gz nne alarak, bu yasaklarn ihlalini cezai yaptrma balamtr.Szkonusu cezai yaptrmlardan ilki, SK. m.59da ngrlm olan paracezasdr. Para cezalar, cezay veren makam gz nne alnarak iki gruba ayrlmakta;729Bu konuda bkz. 6, IV, 4, cc.730CANKLOLU, Nuren /CANBOLAT, Talat: 4857 sayl Kanununda Para Cezasna BalananYkmllkler ve Bu Para Cezalarnn zellikleri, Kamu-, C.7, S.3, 2004, s.221. 160adli makamlar tarafndan verilenler adli para cezas, idari makamlarca verilenler iseidari para cezas olarak nitelendirilmektedir 731.Belirtmek gerekir ki m.59, tm sendikal ayrmclk hallerine ilikin bir dzenleme deildir. Bu hkm ile sadece, sendikal nedenlerle ie almama (SK.m.59/f.3)ve de grevinden ayrlan sendika yneticisinin yeniden ie alnmamas (SK.m.59/f.2)cezai yaptrma balanmtr. Buna gre her iki durumda da iverenlere; sanayikesiminde alan 16 yandan byk iiler iin belirlenen asgari cretin brttutarndan az olmayan bir para cezas uygulanacaktr 732. Szkonusu cezalar, adli paracezas niteliindedir 733.274 sayl SK da 19.maddeye (imdiki m.31) aykr iveren uygulamalarnntamam cezai yaptrma balanm iken, 2821 sayl Yasada bu yaptrmlarn sadece iealmama haline zglenmesi hakl olarak eletirilmitir 734. Kanmzca da mevcut yasann bu yndeki dzenleme ekli isabet tamamaktadr. Zira sendikal nedenlerle ie almamane lde kamu dzeni ile balantl ise, iin devamnda ve ie son vermedegerekletirilen sendikal ayrmclklar da ayn lde kamu dzenini ilgilendirmekte vecezai yaptrmla korunmay hak etmektedir. Kald ki, 274 sayl Yasa dneminde cezaiyaptrm gerektirdii dnlen szkonusu durumlar bakmndan, mevcut yasada daniin ayn dnceyle hareket edilmediini anlamak

gtr. Bu anlamda, yaplacak yasadeiiklii ile tm sendikal ayrmclk halleri cezai yaptrma balanmal byleliklemevcut yaptrmlarn etkinlii de arttrlmaldr.Sendikal ayrmcla ilikin dier bir cezai yaptrm da TCK da dzenlenmiolan hapis cezasdr. TCK. m.118/ f.1e gre; bir kimseye kar bir sendikaya yeolmaya veya olmamaya, sendikann faaliyetlerine katlmaya veya katlmamaya,sendikadan veya sendika ynetimindeki grevinden ayrlmaya zorlamak amacyla cebir veya tehdit kullanan kii, alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. Bu731CANKLOLU / CANBOLAT, s.225.7322008in ikinci yaryl bakmndan 16 yandan byk iiler iin uygulanan asgari cretin brtmiktar, 638,70 YTLdir. www.calima.gov.tr.733TEMR, Arif: Hukukunda Para Cezalar, tiraz ve Dava Yollar, Ankara 2007, s.233.734SMER, s.141. 161hkm ile bireysel nitelikteki sendikal haklarn ve faaliyetlerin korunmasamalanmtr 735.Hkmn uygulanmas bakmndan dikkat edilmesi gereken ilk nokta, iinincebir ve tehdide maruz kalm olmas artdr. Ceza Kanununda tehdit; bir bakasnn,kendisinin veya yaknnn hayatna, vcut veya cinsel dokunulmazlna ynelik bir saldr gerekletireceinden veya malvarl itibariyle byk bir zarara uratacandanveya sair bir ktlk edeceinden bahisle, failin isteinin yerine getirilmesi olarak tanmlanmaktadr (TCK.m.106). Bu anlamda, iverenin iten karma ynndegerekletirecei tehdidin, malvarl itibariyle byk zarara uratma kapsamndaolmasa da, sair ktlk kapsamnda deerlendirilmesi gerektii kabul edilmektedir 736.Cebir ise fiziki g kullanma anlamna gelmekte, bu erevede fiziki gcnmeydana getirdii ac ile, iinin sendikal haklarn kullanmasn engellemeye almak da m.118deki suun oluumunu salamaktadr 737.Ancak suun oluabilmesi iin, iinin sendikaya ye olmas, olmamas ya daolmaktan vazgemesi, sendikann faaliyetlerine katlmas veya katlmaktan vazgemesiya da sendikadan veya sendika ynetimindeki grevinden ayrlm olmasgerekmemektedir. Baka bir deyile, beklenen sonu elde edilmemi olsa da hkmkapsamnda gerekletirilmi bir zorlama, iverenin cezalandrlmasngerektirecektir 738.Hkmn uygulanmasnda nem tayan ikinci nokta ise, suun maduru olaniinin bir sendikaya ye olma artlarn tamas ya da yeliinin bulunmas ya dasendika ynetiminde grevli olmas hususlardr. Szkonusu durumlarn yokluuhalinde, m.118deki sendikal haklarn kullanlmasnn engellenmesi suuolumayacaktr 739.735EN, Ersan: Yeni TCK. Yorumu, C.I, stanbul 2006, s. 485.736DEMR, Sorularla, s.123.737EN, s.485.738EN, s.489.739EN, s.489. 162SONU1.Sendikal nedenler, gerekletirilen ayrmcla sendikal ayrmclk niteliikazandran hususlar olmas bakmndan nem tar. Birer sendikal neden olan sendikayelii ve sendikal faaliyetin ieriinin, bireysel sendika zgrl erevesinde belirlenmesi gerekir. Ancak ayrmcla kar etkin bir gvencenin salanabilmesi iin, bu belirlemede sendika zgrl kavram tm boyutlar ile gz nne alnmaldr.Baka bir deyile SK.m.31de yer verilen yelik ve faaliyet ibareleri geniyorumlanmal, yalnzca yasann lafzna bal kalnmamaldr. Belirtilen adan bazaksaklklar ieren 31.maddede deiiklie gidilmesi ve szkonusu dzenlemenin dahayaln hale getirilmesi isabet tayacaktr.2.4773 sayl Yasa deiiklii ncesinde SK.nun 31. maddesi sendikalayrmclk halleri iin tek bir yaptrm ngrmekte bu yaptrm da sendikal tazminatolarak nitelendirilmekteydi. Ancak yasa deiiklii sonrasnda, sendikal fesih hallerindei gvencesi kapsamndaki iiler iin getirilen ie iade imkn, yaptrm bakmndanyeni bir nitelendirmeyi gerekli klmtr. Zira sendikal nedenlerle i szlemesi sonaerdirilen iilerden i gvencesi kapsamnda olanlar, ie iade davas yoluyla yaptrmaulaabilecekler ve ie iade edilmemeleri halinde alacaklar tazminat, nitelikli bir igvencesi tazminat olacaktr.3.Sendikal fesih dnda kalan dier sendikal ayrmclk hallerinde ise, igvencesi kapsamnda bulunan ve bulunmayan iiler iin ngrlm yaptrmaulama yolu ortaktr. Buna gre her iki grup ii de, iin devam srasnda maruz kalmolduu sendikal ayrmcla kar tazminat davas yoluyla hukuki yaptrm talebinde bulunabilecektir. Ancak ie almama eklinde ortaya kan ayrmc iveren uygulamaskarsnda bu iilerin elindeki tek imkn cezai yaptrmdr. Baka bir deyile,szkonusu ayrmc uygulama karsnda iiler tazminat talebinde bulunamayacaklardr.Yasa koyucunun, ie alma aamasndaki

ayrmclklar hukuki yaptrmdan mahrum brakmas kanmzca isabet tamamaktadr. Zira iinin sendikal nedenlerle iealnmad ak ve sabit ise, bu iinin sendikal nedenle iten karlan ya da iindevamnda farkl muameleye tabi tutulan bir iiden fark yoktur. szlemesininkurulmam olmas, iinin sendikal ayrma maruz kald gereini deitirmez. Bu 163anlamda ona da, bir zararn domu olmas artna bal olmakszn tazminat imkntannabilmelidir.4.ilerin, sendikal ayrmclk karsnda hak kazanacaklar tazminatlarnhesaplanmasnda iinin plak creti gz nne alnacaktr. Zira yasada giydirilmicretin dikkate alnaca durumlar zel olarak belirtilmi, sendikal tazminat ya danitelikli i gvencesi tazminat asndan ise byle zel bir dzenlemeye yer verilmemitir. Kanmzca, zellikle sendikal nedenlere dayal fesihlerin younluu gznne alndnda, szkonusu tazminatlarn da giydirilmi cret zerindenhesaplanmas, yaptrmn caydrcln bir nebze olsun arttracak bir nlem olarak grlebilir. Bu anlamda, bahsedilen ynde bir yasa deiiklii sendikal ayrmclnnlenmesine katkda bulunabilir.5.Yasada, sendikal ayrmclk karsnda hak edilebilecek tazminat miktarasgari biimde iinin bir yllk cret tutarndan az olmama kayd erevesinde belirlenmitir. Ancak uygulamada mahkemeler, szkonusu alt snr aar miktardakitazminatlara nadiren hkmetmektedir. Bu durum, yaptrmn caydrcln olumsuzynde etkilemekte, dolaysyla ayrmc iveren uygulamalarn en aza indirme abas veamac ile badamamaktadr. Oysa yasa koyucunun tazminat miktarn asgari tarzda belirlemesindeki ama, hakimin, somut olayn tm verilerini deerlendirerek sonucavarmasn salamaktr. Bu noktada zellikle ayrmc uygulamalarda bulunan ivereninmali durumunun gz ard edilmemesi gerekir. Zira aksi bir durum, parasn veririmhakk ihlal ederim tarzndaki sylemlerle daha sk karlalmas sonucunu dourur ki bu kesinlikle kabul gremez.6.TSleri ile sendikal tazminat miktarnn arttrlabilmesi mmkndr. Busonu i gvencesi kapsam dndaki iiler kadar gvence kapsamnda yer alan iiler bakmndan da geerlidir. Zira SK.m.31de her ne kadar i gvencesi hkmlerineyollama yaplm olsa da, arttrlm tazminat miktar yine 31.madde ierisinde ve azolamaz ibaresine yer verilmek suretiyle dzenlenmitir. Bu anlamda m.21/sonunmutlak emredici etkisi, nitelikli i gvencesi tazminat miktar bakmndan szkonusuolamaz. 1647.4773 sayl Yasa deiiklii sonrasnda sendikal fesih halleri bakmndanuygulanacak hkmlerde ngrlen farkllk, i gvencesi kapsamndaki iilerin bellidurumlarda yaptrmsz kalabilmesi sonucunu dourmutur. Zira yasa koyucu, sendikalfeshe maruz kalm olan ama iine geri dnmek istemeyen i gvencesi kapsamndaki bir iinin szkonusu yndeki iradesini gz ard etmitir. Bunun sonucu olarak, iinegeri dnmek istemeyen ii tazminat da alamayacak ve belki de kendisiyle ayn sendikalfeshe maruz kalm kapsam d bir ii karsnda yaptrmsz braklm olacaktr.Oysa iiye dava srasnda tannacak seim imkn sayesinde bahsedilen sakncanngiderilebilmesi mmkn olabilecektir. Bu anlamda, en ksa zamanda yasada yaplacak bir deiiklik ile iiye de seim ans tanyan bir dzenlemeye yasada yer verilmelidir.8.Yasada szkonusu tarzda yaplacak bir deiiklik, nitelikli i gvencesitazminatnn icrasnda iinin yaayabilecei olas glklerin giderilmesi bakmndanda isabet tayacaktr. Zira bu tarz bir deiiklik halinde, i mahkemesinin tazminatailikin verecei kararn tespit hkm nitelii tamas gerekmeyecektir. Bylelikle,nitelikli i gvencesi tazminatna hak kazanm bir iinin sendikal tazminata hak kazanm bir ii karsnda, tazminatn icras bakmndan yaayaca zorluklar dagiderilmi olacaktr.9.Bahsedilen yndeki bir yasa deiiklii, sadece iine geri dnmek istemeyen iinin yaptrmsz kalma rizikosunu gidermekte etkili olabilecektir. Oysagerek mevcut yasal dzenleme gerekse olas bir yasa deiiklii halinde, iine geridnmek isteyen bir iinin de, sendikal fesihler karsnda yaptrmsz kalmasszkonusu olmaktadr. Zira ie iade, sendikal ayrmcln deil, geersiz feshinyaptrmdr. Feshin sendikal nedenlerden dolay geersiz olmas halini gz nnealarak i gvencesi tazminat miktarn bu duruma uyarlayan yasa koyucu, iinin iegeri dnmesi ihtimali iin bu tarz bir zel dzenlemeye gitmemitir. Kanmzca

budurum isabet tamamaktadr. Zira herhangi bir geersiz sebep ile sendikal haklarnihlaline dayanan bir geersiz sebep ayn statde yer almamaldr. Bu anlamda ii iinegeri dnse hatta bunu kendisi istemi olsa dahi ona, maruz kalm olduu sendikalayrmcln yaptrm olarak ayrca bir tazminat hakk tannmaldr. 16510. gvencesi kapsam dnda kalan iilerin sendikal fesih iddias ileaacaklar davalarda yaptrmsz kalma rizikolar bulunmamakta ancak bu noktada daszkonusu iiler iin ngrlen yaptrm etkinliinden bahsedilememektedir.letmenin bykl ve nitelii asndan gerekli olduu lde, bir grup iinin igvencesi kapsam dnda braklmas hukuka aykr deildir (ILO.m.2,5). Bu balamda getirilmi otuz ii lt ise, orantl nitelik tamad iin hukuka uygungrlemez. Dolaysyla, hala bir grup iinin, sendikal fesihlerde, hukuka aykr biimde etkin bir yaptrmdan mahrum brakldn sylemek mmkndr. Szkonusultn on ii olarak belirlenmesi ise belirtmi olduumuz aksakln giderilmesindeetkili olabilecektir. Zira on iiden az iinin almakta olduu iyerlerinde ounluklasendikal rgtlenmeye gidilmeyecek bu anlamda ie iade imknndan yararlanamayacak iilerin oran nemli lde azalacaktr.11.4773 sayl Yasa ile getirilen deiiklik, i gvencesi kapsamnda yer alanve almayan iilerin yaptrma ulama yollar kadar yaptrma ulama artlarn dadeitirmitir. Zira sendikal fesih hallerinde ie iade davas aan bir ii, feshin sendikalnedenlere dayandn ispatlamak zorunda kalacaktr. Buna karlk kapsam dndaki bir ii, am olduu sendikal tazminat davasnda byle bir ykmllk altndaolmayacak; feshin sendikal nedenlere dayanmadn iveren ispatlayacaktr.Kanmzca, szkonusu iiler arasnda yaratlm bu ayrmn hibir hakl gerekesi bulunmamaktadr. Bu anlamda olmas gereken, genel kurallar erevesinde ispatyknn iide olacan kabul etmek ancak iiyi bu yk altnda ezmemek, yanisendikal nedenlerin varl kanaatinin uyand noktada ispat ykn iverenedevretmektir.12.SK.nun 29.maddesinde sendika yneticileri iin isabetli olarak zel bir gvence ngrlm ancak isabetsiz biimde bu gvence hukuki yaptrmdan mahrum braklmtr. Bu durum karsnda Yargtay bir hukuki yaptrm arayna girmi,szkonusu yaptrm ikame etmek iin ihbar ve kdem tazminatlarn kullanm ancak varm olduu sonucu hukuksal bir gerekeye balamamtr. Yargtayn bu tutumu, bazen kendi iinde elikiye dmesi sonucunu da dourmutur. Bu anlamda en ksazamanda m.29da deiiklie gidilmeli ve eski iine dnmek isteyen sendika 166yneticilerinin ie alnmamas hukuki yaptrma balanmaldr. Byle bir yaptrmn belirlenmesinde ise, ngrlm gvencenin amac gz nne alnmaldr.13.4773 sayl yasa deiiklii ile iyeri sendika temsilcileri iin ngrlengvence, dier iilerin sahip olduu gvence ile ayn dzeye getirilmitir. Oysa iyerisendika temsilcisinin gerekletirdii youn sendikal faaliyet ve paralelinde maruzkald youn fesih tehdidi, onu dier iilerden farkl klmaktadr. Baka bir deyile,temsilcinin daha zel bir gvenceye tabi klnmas gerektii aktr. Ancak bu zelgvence belirlenirken temsilcinin iradesi de gz ard edilmemeli yani iine dnmek istemeyen bir temsilci yaptrmsz braklmamaldr. Bu anlamda ie iade davas aantemsilci iine iade edilse hatta bunu kendisi semi olsa da ona ayrca bir tazminat talephakk tannmal, ie iade edilmeme halinde ise tazminat en az iki yllk cret tutarzerinden belirlenmelidir. Szkonusu imknlardan yararlanabilmesi iin, temsilci bakmndan i gvencesi kapsamna ilikin koullar aranmamaldr.14.274 sayl SK da 19.maddeye (imdiki m.31) aykr iverenuygulamalarnn tamam cezai yaptrma balanm iken, 2821 sayl Yasada buyaptrmlarn sadece ie almama haline zglenmesi isabetli olmamtr. Zira sendikalnedenlerle ie almama ne lde kamu dzeni ile balantl ise, iin devamnda ve ieson vermede gerekletirilen sendikal ayrmclklar da ayn lde kamu dzeniniilgilendirmekte ve cezai yaptrmla korunmay hak etmektedir. Bu anlamda, yaplacak bir yasa deiiklii ile szkonusu ayrmclk halleri de cezai yaptrma balanmal, cezaiyaptrmla desteklenen mevcut hukuki yaptrmlar sayesinde sendikal ayrmclk gvencelerinin etkinlii arttrlmaldr.

167 168 169 170 171 Turk is Hukukunda Sendikal Ayrimcilik Onlenmesi Ve Yaptirimi Unionist ions in Turkish Labour Law Its Prevention and Related Download this Document for FreePrintMobileCollectionsReport DocumentReport this document?Please tell us reason(s) for reporting this document Spam or junk Porn adult content Hateful or offensiveIf you are the copyright owner of this document and want to report it, please follow these directions to submit a copyright infringement notice.Report Cancel This is a private document. Info and Rating Reads:3,729Uploaded:05/01/2011Category:Research>ScienceRated:Copyright:Attributi on Non-commercial Follow Gercekh Sectionsshow allcollapse prev next I. Konunun nemi II. Konunun Snrlandrlmas III. Konunun Sunulmas II. ET DAVRANMA BORCU 1. Genel Olarak 2. SENDKA ZGRL ve SENDKAL AYRIMCILIK I. Sendika zgrl 2. Hukuksal Dayanaklar 1. Kavram 2. Sendikal Ayrmclk Tekil Eden Nedenler a) Sendika yelii aa) yelik artlar bb) yeliin Kapsam b) Sendikal Faaliyetler 3. Deerlendirme 3. GVENCES I. Kavram II. nemi III. Kapsam IV. Hkmleri SENDKAL AYRIMCILIK TEKL EDEN DURUMLAR 4. SENDKAL AYRIMCILIK TEKL EDEN DURUMLAR I. Genel Olarak 1. e Almama 2. Farkl Muamelede Bulunma a) Genel Olarak b) Ynetim Hakknn Kullanlmasnda c) Disiplin Cezalarnn Uygulanmasnda d) Parasal Konulara likin Uygulamalarda 3. e Son Verme b) Sendikal Neden Dorultusunda Fesih c) Sendikal Nedenli Seim Sonucu Fesih aa) letme Gerekleriyle Fesih ve Toplu i karmalar bb) Birden ok inin Katld Olaylarda Fesih 5. SENDKAL AYRIMCILIIN NLENMES II. e Almama Bakmndan III. in Devamndaki Farkl Muameleler Bakmndan 1. yeri Kurullar le Snrlama 2. Szleme Farknn Korunmas Kayd le Snrlama IV. e Son Verme Bakmndan

1. Fesih Hakkn Snrlandran nlemler a) Sreli Fesih Sebepleri le Snrlama b) Sendikal Nedenler le Snrlama c) Tenkisat An ve ncesinde zlenecek Prosedr le Snrlama d) Disiplin Kurulu Karar le Snrlama 2. nlemlere Aykr veren Uygulamalarnn Sonular b) Gvencesi Kapsamnda Olmayan iler Asndan c) Gvencesi Kapsamndaki iler Asndan 6. HUKUK YAPTIRIM II. Yaptrma Ulama Yollar 1. e Son Verme eklindeki Ayrmclklarda a) e ade Davas aa) Genel Olarak Feshe tiraz ve Sonular aaa) Feshin geerli saylmas bbb) Feshin geersiz saylmas ccc) Deerlendirme bb) Taraflar cc) Dava Ama Sresi ee) Yarglama Usul ff) Davann Konusu b) Sendikal Tazminat Davas aa) Taraflar dd) Yarglama Usul ee) Davann Konusu ff) Deerlendirme 2. in Devam Srasnda Gerekletirilen Ayrmclklarda 3. e Alma Aamasnda Gerekletirilen Ayrmclklarda III. Yaptrma Ulama art: Sendikal Ayrmcln spat 1.Genel Olarak 2. spat Yk 3. Sendikal Feshin spat a) e ade Davalarnda aa) Genel olarak bb) Yargtayca Ortaya Konulan Dier Esaslar b) Sendikal Tazminat Davalarnda 4. Fesih Dndaki Sendikal Ayrmcln spat IV. Yaptrm 2. Nitelikli Gvencesi Tazminat a) Tazminat Miktar b) Miktarn Belirlenmesinde Kriterler c) Faiz d) Tazminatn cras 3. Sendikal Tazminat 4. Dier Tazminatlarla likiler a) Sendikal Tazminat Kt Niyet Tazminat b) Sendikal Tazminat - Ayrmclk Tazminat c) Gvencesi Tazminat Kt Niyet Tazminat d) Gvencesi Tazminat - Ayrmclk Tazminat e) Gvencesi Tazminat - Sendikal Tazminat aa) Mevcut Yasal Durum bb. retide Konuya likin Gr ve zm nerileri cc) Kanaatimiz V. Yaptrm Asndan zel Durumlar 1. Sendika Yneticilii b) Grevinden Ayrlan Yneticinin e Alnmamas 2. yeri Sendika Temsilcilii b) Yasal Gvence 7. CEZA YAPTIRIM SONU Share & Embed

Related Documents PreviousNext p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. More from this user PreviousNext134 p.12 p.232 p.22 p.46 p.220 p.12 p.103 p.129 p.205 p.124 p.164 p.143 p.13 p.138 p.159 p.130 p.5 p.499 p.239 p.139 p.152 p.16 p.113 p.242 p. Add a Comment SubmitCharacters: 400 Print this documentHigh QualityOpen the downloaded document, and select print from the file menu (PDF reader required).Download and Print Sign upUse your Facebook login and see what your friends are reading and sharing.Other login optionsLogin with FacebookSignupI don t have a Facebook account email address (required) create username (required) password (required) Send me the Scribd Newsletter, and occasional account related communications. Sign Up Privacy policy You will receive email notifications regarding your account activity. You can manage these notifications in your account settings. We promise to respect your privacy. Why Sign up?Discover and connect with people of similar interests. Publish your documents quickly and easily. Share your reading interests on Scribd and social sites. Already have a Scribd account?email address or username password Log In Trouble logging in? Login SuccessfulNow bringing you back... Back to LoginReset your passwordPlease enter your email address below to reset your password. We will send you an email with instructions on how to continue.Email address: You need to provide a login for this account as well. Login: Submit Upload a Document Search Documents Follow Us!scribd.com/scribdtwitter.com/scribdfacebook.com/scribdAboutPressBlogPartner sScribd 101Web StuffSupportFAQDevelopers / APIJobsTermsCopyrightPrivacyCopyright 2011 Scribd Inc.Language:English Choose the language in which you want to experience Scribd:EnglishEspaolPortugus (Brasil)

También podría gustarte