SUPLEMENTO DE CULTURA 30 DE MAI O DE 2009.

NMERO 25
ornal
DE GALICIA
Somersaults,
novo traballo
de Muni
camn &
Remate
MSICA
Px. 7
NOS
Mni ca cabo, cartel ri dy tu pley, 2006
O ensasta Marc Ferro
percorre a historia do
resentimento
LIBROS
Px. 6
A

R
E
V
O
L
U
C
I

N

D
O
S

X

N
E
R
O
S
Panormica da
transgresin de xnero
na arte galega coincidindo
coa gran exposicin do
CGAC sobre polticas de
diversidade sexual
2 ns I
XORNAL DE GALICIA 30 de MAIO de 2009
XNERO E ARTE CONTEMPORNEA EN GALICIA
no panorama creativo
galego destes ltimos anos tense
dado unha positiva evolucin
cara a plantexamentos feministas
que cuestionan a relacin sexo-
xnero supostamente dada pola
natureza, entendendo o poder
que o social ten na construcin
cultural desas identidades.
As, nun primeiro momento,
durante os anos setenta, as
artistas comezaron a traballar
nunha lia mis esencialista,
dicir, en torno ao concepto do
feminino, reivindicando por
unha parte o corpo, que sempre
fora tratado como obxecto para
convertirlo en suxeito, e por
outra, o mundo ntimo e privado
da muller; uns modos de facer
que normalmente pertncelles
s xerazns anteriores, pero
que con todo se manteen nun
continuum feminino que chega
ata hoxe, como no caso de Andrea
Costas. E de a ata o momento
presente, no que as e os artistas
mis xoves cuestionan esa
unicidade universal para falar
de mltiples subxectividades,
xa desvencelladas aos roles
de xnero, os cales foron
tradicionalmente considerados
como binarios, dicir, opostos
e contradictorios, mis
que complementarios, da
masculinidade e a feminidade.
Este trnsito deixouse ver na
continuacin da xa histrica
A arte inexistente. As artistas
galegas do sculo XX -que
fora comisariada por Rosario
Sarmiento tamn para o
Auditorio de Galicia-, isto ,
Marxes e mapas. A creacin do
xnero en Galicia, na que Chus
Martnez e Xose Manuel Lens
buscaban xerar refexin sobre
o feito de ser muller e artista.
Certamente ambas funcionan a
modo de contenedor visibilizador
das artistas galegas -o cal
importante- independentemente
de que os seus intereses sexan ou
non feministas. Non obstante,
e xa nunha perspectiva mis
posicionada criticamente -malia
sen pretender adscribirse anda a
categora de feminista-, fxronse
outras exposicins que abordaron
Do feminino
ao feminista
Na arte galega actual cada vez con mis frecuencia persguese transgredir as frreas e patriarcais normas de xnero
e de sexualidade. Son artistas que cuestionan os roles preestablecidos do home e da muller, rexeitando categoras e
actitudes coercitivas. pOr ANXELA CARAms
problemticas como a violencia
de xnero en Fisuras do coti. 9
narradoras no relato da violencia,
do devandito tandem comisarial,
a ruptura e a rebelda ante os
estereotipos femininos que amosa
Boas pezas ou a precarizacin
do traballo textil das mulleres
neste mundo glocalizado que
denuncia Maquila Boutique,
ambas as das concebidas pola
artista e profesora universitaria
Mar Caldas.
Precisamente desa factora
pontevedresa de onde estn
a sar artistas novas que non
dubidan en falar alto e claro sobre
temas de xnero, aparte das xa
mis coecidas Mara Ruido ou
Carme Nogueira, para as cales as
claves dos feminismos vertebran e
actan como un eixe que atravesa
os diversos temas do seu obxecto
de interese: a memoria, o mundo
laboral en relacin s mulleres,
os usos do espazo pblico e
privado... cada unha na sa lia
de traballo persoal: a primeira a
travs da performance, nos seus
inicios, e, ltimamente, mediante
o vdeo documental frente as
intervencins-instalacins da
segunda, nas que a interaccin
co tecido social e o traballo co
contexto local erxense como
parte defnitoria do proceso
aberto das sas propostas
creativas. Ou galegas formadas
fora como o caso de Sabela
Dopazo Vieites, integrante do
colectivo xurdido en Valencia
O.R.G..A. (Organizacin
Reversible de Gneros
Intermedios e Artsticos),
especialmente interesado
na hibridacin en tdalas as
sas vertentes, nas prcticas
drag-king ou no hirsutismo
feminino. Mais volvendo a
facultade galega de Belas Artes,
atopmonos uns novos linguaxes,
mis prximos s teoras
construccionistas e queer, que
veen dados en grande medida
polas ensinanzas da vizcana
Yolanda Herranz, cun traballo
conceptual centrado en xogos
lingsticos deconstructivos
en clave feminista, da cntabra
Chelo Matesanz, que resignifca a
historias persoais que fan Anta
Moure ou Las pinginas (Sara
Garca e Natalia Umpirrez).
Con todo, noutros casos, como
o de Rita Rodrguez, que apesar
de ter comenzado a traballar
artsticamente nun colectivo
feminista, Cllate, zorra!, na
sa traxectoria este substracto
difcilmente rastreable, a no
ser na perfomance Kiss me
-na cal solicitaba aos visitantes
da Catedral de Santiago que a
bicasen, a modo de limosna, nos
beizos pintados de vermello, o
nico espazo baleiro que permita
a bolsa de lixo que a cubra- ou
nun proxecto colaborativo no que
anda metida agora.
Por ltimo, cmpre sinalar unha
obra que nestes das cobra especial
vixencia por un asunto realmente
desafortunado; estoume a referir a
Asuntos Internos, de Xoan Anleo
e Uqui Permui, seleccionada por
Juan Vicente Aliaga para o ciclo
de proxeccins Relendo o mito e
a historia con ollos raros que tivo
lugar no CGAC ao longo destas
das ltimas semanas. Nesta
peza videogrfca entrevistan a
mulleres que retan dalgn modo
aos roles de xnero convencionais,
como unha das poucas mulleres
marieiras que chegan a traballar
nese medio, ou por outro lado,
a coecidas activistas galegas,
como a sindicalista Laura Bugallo,
presidenta de TransGaliza.
Xustamente coincide que ela
foi detida o mrcores pasado,
acusada dun suposto delito
de falsifcacin nos papeis dos
migrantes aos que axuda a
tramitar legalmente os seus
permisos de residencia, a maiora
deles traballadoras sexuais.
Afortunadamente s veces a
arte baixa do seu pedestal para
contribuir aos cambios sociais
e polticos, aparecendo como
ferramenta de loita no sentido
que Adorno otorgralle crtica
cultural, porque non debemos
esquecer que a construcin de
imaxinarios propios resulta
imprescindible para promover
calquera transformacin, ou
incluso revolucin, do tipo que
sexa. n
NO MOMENTO
PRESENTE AS E OS
ARTISTAS MIS
NOVOS CUESTIONAN
ESA UNICIDADE
UNIVERSAL PARA
FALAR DE MLTIPLES
SUBXECTIVIDADES XA
DESVENCELLADAS AOS
ROLES DE XNERO
NON DEBEMOS
ESqUECER qUE
A CONSTRUCIN
DE IMAXINARIOS
PROPIOS RESULTA
IMPRESCINDIBLE
PARA PROMOVER
CALqUERA TIPO
TRANSFORMACIN
costura nunha crtica a esa labor
asignada que viu a denominar
anxo do fogar, de Xoan Anleo,
cos seus cuestionamentos acerca
da masculinidade hexemnica,
ou de Xose Manuel Buxn Bran
na sa implicacin coa imaxinera
homoertica.
Deste modo xurden artistas
como a ovetense Mnica Cabo,
adicada a visibilizacin do desexo
lsbico e o cuestionamento
subversivamente queer dos
xneros, ao igual que algns
traballos fotogrfcos de Raquel
Durn, as como os bodegns
de dildos e obxectos de limpeza
que constre a vallisoletana
Sara Sapetti, ou a ironizacin
dos estereotipos das esceas
domsticas presente nas
fotografas de Maribel Castro,
nos debuxos de Natalia Rey
ou nos bordados de El ama de
casa pervertida (Cris Carvalho
e Pablo Huertas), as como a
reutilizacin de bonecos e a
reciclaxe de obxectos cargados de
El ama de casa pervertida, Los huevos y la leche, 2009
salvador Cidrs, serie Consumindo Xuventude, 2006
sara sapetti, miss Proper, 2006
I NS 3
XORNAL DE GALICIA 30 de MAIO de 2009
XNERO E ARTE CONTEMPORNEA EN GALICIA
catro autoreS
galegoS cuxo
traballo Se
deSeNvolve
eN torNo S
maSculiNidadeS
catro son os nomes dos artistas galegos coecidos (e
sempre poden xurdir para fortuna da crtica e pblico e
en calquera intre outros nomes agora agochados) cuxo
traballo vense desenvolvendo en torno s masculinidades.
Por orde de idade son roberto gonzlez Fernndez,
Salvador cidrs, lex mene e Flix Fernndez. deles
tres non hai dbida que cidrs o que conta, e con
gran diferenza, co maior eco e sona no rnking sempre
volbel e caprichoso do sistema artstico espaol. contou
cunha extensa exposicin individual no cgac sendo
anda moi novo. mostra na que por certo xa apuntaba
cara a cuestins referidas identidade e a sexualidade
masculina, e penso por exemplo naquelas representacins
de mozos novos que estaban a espirse e interrelacionar
nunha camaradera masculina. logo expora no espacio
uno do reina Sofa e, agora, o seu ltimo fto profesional
levouno a expor de xeito individual no muSac, quizais
un dos templos espaois da contemporaneidade
artstica mis chic e fashion. entre mentres, a sa obra
seguiu a medrar expoencialmente en beleza e contidos
homoerticos particularmente nas sas series de mozos
en branco e negro tirados dos chats e perfs da internet.
imaxes de torsos, sexos e rostros de inquedante desacougo
e insolencia. cidrs, por certo, fala das masculinidades
sen facer uso do autorretrato, contrariamente ao que fan o
resto dos aqu citados.
Falar de roberto gonzlez
Fernndez falar dun pioneiro
en espaa das representacins da
homosexualidade. os seus debuxos
dos inicios seguen a ser referenciais
e seminais, polo camio ten tido
tempo para continuar a construr
en gravados e pinturas todo un
imaxinario sobre a masculinidade
e o homoerotismo que vai dende a
sida at o ligue nos parques pasando
polo mito homoertico de san
Sebastin mrtir. a su obra sen embargo non conseguiu, e
iso malia os moitos anos de carreira e a contar cun pblico
ben fel, facerse con importantes individuais en ningn
dos grandes espazos musesticos da contemporaneidade
artstica espaola. Pode ser que todo se deba aos dispares
e variopintos camios (de desigual fortuna) tomados en
moitos casos pola sa pintura, mais con todo roberto
segue a ser un valor por descubrir con atencin e paixn
en determinados esplndidas rfagas creativas da sa
traxectoria.
o caso de Flix Fernndez e mailo o de lex mene poden
ser a expresin de dous camios paralelos, porque en
ambos o propio autorretrato sexualizado constre unha
parte fundamental do seu discurso, e porque a ambos
os une un evidente goce na auto representacin do
propio corpo n. a isto se une o feito de que en ambos
fotografa e vdeo teen sido as sas ferramentas de
uso habitual. mais, sen embargo, Flix caracterzase
por unha recreacin da masculinidade que fai maior
acopio de cuestins teatrais e performticas e tamn de
postas en escena barrocas, onde hai lugar a complexas
escenifcacins (penso v.gr. en Festa branca) mentres
lex vn reivindicando unha ollada moito mis pausada
e contida, moito mis ntima e domstica, e centrada
principalmente en torno s narrativas dos xogos dos
afectos (e vese ben todo iso no seu libro cuestin de peito,
a Nosa terra). os catro artistas citados representan, ao
cabo, o vigor e a graza dunhas masculinidades polidricas
e gozosas que interpelan aos sentidos e arte. l
Xos M. Buxn Bran
Entre o vigor e a graza
Representacins das masculinidades na Galiza.
El ama de casa pervertida, Los huevos y la leche, 2009
Sabela Dopazo Vieites, Entomoflia, 2005
A escritora colleu o dicionario
buscando palabras perfectas.
dezasete palabras colleron a vida
buscando escritora perfecta.
Salvador Cidrs, Serie Consumindo Xuventude, 2006
Sara Sapetti, Miss Proper, 2006
Brbara G. Vilario (A Corua, 1987)
4 ns I
XORNAL DE GALICIA 30 de maio de 2009
xnero e arte contempornea en galicia
O CGAC acolle ata setembro a segunda parte de A Batalla
dos xneros, que estivera centrada no perodo xerminal da
arte feminista. Presenta obras realizadas xusto no punto no
que aquela mostra concluira e incorpora problemticas como
a pandemia da SIDA ou as loitas transxnero.
por HCtOR SANz CAStAO
En todas as partes. Polticas
da diversidade sexual na arte,
a mostra comisariada por Juan
Vicente Aliaga no CGAC,
inscrbese na tradicin de
exposicins que se embarcan
na complicada tarefa de facer
visbeis os discursos LGBT
na arte contempornea. Non
hai lugar a dbidas de que
unha exposicin necesaria,
nun momento no que toda
equiparacion de dereitos, ou
case toda, semella acadada.
Como en practicamente
todos os grandes movementos
sociais, os que se atopan nas
sas marxes adoitan acabar nas
gabias discursivas do camio, a
medida que se van cumprindo
os puntos fortes da axenda.
En 1971 o Front Homosexuel
dAction Rvolutionnaire
(FHAR) publicou os chamados
Documentos contra a
normalidade, un conxunto de
textos e refexins pioneiras
destinadas a se converter en
referencia inevitbel para todas
as refexins posteriores sobre
a disidencia sexual. Pero por
diante de todo, supn a primeira
alerta ante un proxecto de
integracin que separe aos bos
homosexuais dos desviados e
viciosos.
Na historia recente das
reivindicacins homosexuais,
os primeiros en alimentar
as listas de non aptos para
a causa foron as tolas, as
hormonadas, as transexuais,
os mesmos e as mesmas que
encabezaban as manifestacins,
animaban o cotarro e reciban
os paus fsicos cando os
haba das forzas da orde e
o faxelo intelectual da elite
do activismo que empezaba a
chamarse gai. Eran demasiado
ruidosas, demasiado pregadas
ao estereotipo heterosexista
dican, demasiado abxectos
e difciles de asimilar nun
modelo de integracin a travs
da invisibilidade. Logo chegara
1- Herbert tobias, Gay Pride Parade (Da do Orgullo Gai), Nova York, 1979
2- Annette Frick, ChouChou de Briquette e Melitta Poppe, Berln, 1998
3- Del LaGrace Volcano, Lazlo e Shanti, Londres, 2004
a SIDA, a estigmatizacin dos
mal chamados grupos de
risco, por unha banda, e pola
outra o reforzo dunha imaxe
de vigor fsico como ltimo
indicador de resistencia diante
da enfermidade, malia aos
notbeis esforzos por controlar
a epidemia e crear conciencia
de comunidade. Probablemente
a causa do medo ao contaxio,
os seguintes en fcar marxe
foron os que apostaron
decididamente por unha
sexualidade anti-normativa,
afeccionados ao cruising,
consagrados ao S&M ou aos
deportes de auga traducindo
o termo anglosaxn. Todos
eles desviados das pretensins
de respectabilidade integradora
dun certo activismo. Non
mencionei especifcamente s
lesbianas porque probablemente
as sas reivindicacins
especfcas nunca formaron
parte de ningunha axenda.
Atoparon un camio da man do
feminismo, anda que non estou
certo de que al deixasen de ser
un punto secundario na orde
do da. Pero esa outra historia.
Os que nos ltimos tempos se
converteron en punta de lanza
das reivindicacins son aqueles
que se atopan nun estado
transxnero ou intersexual e
rexeitan a divisin categrica
de xneros e sexos, desafando
a estabilidade do sistema. A sa
loita de resistencia lbrase nos
seus propios corpos.
Onde fcan estas voces e
esta estratexia? Dende que
lugar falar para resistir a
desactivacin do noso discurso?
Hai anos que andamos a
voltas co queer, un vocablo
que debera englobar como un
paraugas todas estas disidencias
e sacarnos das aporas dun
pensamento monoltico
sobre a sexualidade sexa cal
sexa. Juan Vicente Aliaga foi,
probablemente, o primeiro en
refexionar sobre o asunto ao
escribir Pujanza (y miserias) de
un nombre dentro do catlogo
da clebre Transgenric@s. A
palabria introduciuse como
un comodn que converte
en desafante e novo cando
menos, en apariencia todo o
que toca. Parece que houbese
consenso sobre a sa acepcin, e
porn sguese engadindo como
unha apostila xa imposbel
riola LGBTIQ... Pero que acaso
non todo iso queer? O rxime
extremadamente analtico
do discurso acadmico do
que non me exclo responde
bastante mal a un termo que
elude a categorizacin e que
basea a sa efcacia en ser,
precisamente, escorregadizo.
Non obstante, deberiamos
facer un esforzo colectivo por
outorgarlle un sentido preciso e
coherente.
En moitos sentidos, En todas
as partes unha historia
contada aireando os trapos
sucios e esa unha posicin
valente. Recolle unha gran
parte das experiencias artsticas
e vitais marxe das marxes,
dende a dcada dos setenta
at o presente. A resistencia
normalizacin non nin limpa
nin bonita, pegaenta, porque
pon en xogo materiais ntimos
e chocante, porque desata
ferozmente aquilo que fora
reprimido. A obra de Robert
Mapplethorpe, por poer un
exemplo, foi tan frecuentemente
sublimada a travs do
claroscuro e as composicins
clsicas que necesario buscar
aquelas imaxes que anda
tean a capacidade orixinal
para poer ao espectador
ao bordo do abismo. Proba
superada. Pero para reafrmar
as nosas posicins crticas
imprescindbel ter moi claro
dende onde nace o noso discurso
e cales son os nosos referentes.
La historia del mundo contada
a las locas unha coleccin
de artigos publicados por
Alberto Cardn comezando en
xaneiro de 1981 acompaada
de ilustracins ad hoc de
Nazario. Tomei emprestado o
ttulo para facer patente que
un non traballa no baleiro e
que a crtica da realidade est
condicionada polas historias
que nos contan. Porque se de
algo adoece esta exposicin
dun discurso accesbel.
A sucesin de obras que
A historia do
mundo contada
s locas
A ExPOSICIN DE
ALIAGA EMBRCASE
NA COMPLICADA
TAREFA DE FACER
VISBEIS OS DISCuRSOS
LGTB NA ARTE
CONTEMPORNEA
OS QuE NOS
LTIMOS TEMPOS SE
CONVERTERON EN
PuNTA DE LANzA DAS
REIVINDICACINS
SON AQuELES QuE SE
ATOPAN NuN ESTADO
TRANSxNERO Ou
INTERSExuAL
1
3
I NS 5
XORNAL DE GALICIA 30 de maio de 2009
xnero e arte contempornea en galicia
As Maribolheras non
separamos a festa da loita
ENTREVISTA Ao colEcTIVo coRuS MARIBolhERAS PREcRIAS
MBP empregan o queer como arma poltica para a crtica social, porn que este cuestionamento subversivo atravesa transver-
salmente as sas inquedanzas e reivindicacins, desbordando as problemticas de xnero. por LuCA BELLO E ANXELA CARAms
O colectivo corus
MariBolheras Precrias
(maribolheras.blog.com)
participaba a semana pasada
na mesa redonda sobre o
activismo homosexual, lsbico
e transexual no Estado Espaol
dentro do seminario O declive
da ortodoxia? En torno s
polticas da diversidade sexual,
coordinado por Juan Vicente
Aliaga no CGAC, e nestes das
est a mobilizarse pola detencin
da activista trans Laura Bugallo.
MBP un dos primeiros colectivos
queer da pennsula, situado na
vangarda do feminismo. Como
xurdiu?
En 2004, no contexto poltico
do fraguismo e o vazquismo,
o movemento LGTB s tia
como proposta poltica a
institucionalizacin das relacins
de parellas de gais e lsbicas.
Parecanos que iso levara
desactivacin do movemento
como motor de transformacin
social e que era prioritario poer
enriba da mesa a persecucin
de migrantes, a especulacin
que sufra o noso barrio, a
precariedade laboral ou a loita
das persoas trans e intersex,
temas que formaban parte da sa
axenda poltica, cada vez mis
burocratizada e capturada pola
lxica do mercado.
Cales son os referentes ideolxicos
ou tericos?
Procedemos do antimilitarismo,
o ecoloxismo, a defensa da
lingua, o movemento gai ou o
independentismo. Na facultade
formamos grupos de estudo
queer, traamos biblioteca de
Socioloxa o que se publicaba de
Judith Butler e Monique Witting.
Tivemos profesoras coas que
descubrimos os debates que
acontecan dentro do feminismo,
Gayle Rubin, Jefrey Weeks e a
escola de libertari@s e radicais
sexuais previa teora queer.
Por entn exista a Radical Gai
ou o grupo de lesbianas LSD
que iniciaron o movemento
queer estatal. Tiamos as sas
publicacins De un Plumazo e
Non-grata como referentes, xunto
a grupos como Act-Up.
A vosa prctica vital indisociable
da militancia.
Non funcionamos como os vellos
colectivos, mis identitarios, con
socios, actas e reunins semanais.
Somos un grupo informal,
case un grupo de amigas, unha
equipa vital que desenvolveu
unha subxectividade coa que se
identifca moita xente. No ncleo
duro somos cinco, pero nun
momento determinado podemos
chegar a ser 200. Traballamos
aqu e agora, dende unha
perspectiva global, xunto con
outros colectivos de Monte Alto,
vencellados a experiencias como o
CS Atreu! ou a Casa das Atochas.
A especulacin e a precariedade
afctannos a todas.
E esta labor en rede estndese cara
ao estranxeiro?
Estamos na Rede polo Descontrol
de Xnero e Sexual, onde
colaboramos con grupos con
polticas e modos de facer
afns, e cun tipo de traballo en
rede local similar ao noso. Ten
un potencial enorme hora
de convocar accins comns
en diferentes cidades, como
sucedeu coa campaa contra o
xuizo homfobo do asasino de
Julio e Al-Dani, con protestas
organizadas desde Vigo a Nova
York.

A imaxe de MBP poderase
cualifcar de corporativa, no bo
sentido.
Tratamos de fuxir de referentes
panfetarios. Non queramos
utilizar simboloxas reiterativas
e clsicas, vacias de contido real.
Queramos crear un imaxinario
propio, que falase de ns mesmas,
que refectise un activismo oposto
aos vellos sacrifcios militantes.
Unha simboloxa ldica, que
refectise o contundente e o
orixinal das nosas prcticas
polticas, como os maribingos
recuperados das reunins das
avoas. Os nosos referentes
estticos vian de grupos como
Gran Fury o Act-Up, onde artistas
e activistas producen mensaxes
impactantes a travs da cartelera,
a fotografa ou o collage, e
tamn admiramos aos artistas
Del LaGrace Volcano e Slava
Mogutin.
Cuestionades o institucionalizado,
de a as campaas alternativas
para o Da do Orgullo Gai que
organizades desde hai catro anos.
Que estades a preparar para o 28
de xuo?
Non separamos a festa da loita.
Imos tomar as ras defendendo
os nosos corpos e praceres fronte
s morais alleas. O lema Dlle
pracer ao corpo: a sa moral
danos igual. Vai ser unha mani-
festa-accin aberta a todas as
nosas redes e colectivos.Estades
todas convidadas. Sairemos o
sbado 27 de Xuo do Campo de
Marte da Corua. n
Das fotos de grupo do colectivo. Arriba, imaxe extrada da portada da revista As +
perralheiras, n 4, 2006. Abaixo, facendo mudanza na casa
non responde a asociacins
temticas preestabelecidas
ou a un discurso puramente
historiogrfco non precisa
xustifcarse diante de ningun,
pero si explicarse. Explicar por
que unhas eleccins fronte a
outras ou por que ligar entre
si unhas traxectorias que en
principio non se corresponden.
A exposicin parece dirixirse
a un espectador moi formado e
informado, capaz de situar cada
mensaxe no seu contexto. Por
desgraza, son os menos.
Poderiamos extraer unha
mensaxe moi clara deste
conxunto de traballos: ningun
vai vir contarnos a nosa
historia. Haber quen decida
sumarse e ha ser benvido, pero
somos ns os e as que debemos
falar do noso desexo, da nosa
sexualidade, a nosa identidade,
as nosas feridas, as nosas loitas
e os nosos corpos. O activismo
queer e a sa materializacin nas
artes plsticas mantn aberta a
fenda no tecido da normalidade,
pero necesita con urxencia a
documentacion e anda mis
importante a anlise das sas
prcticas para extraer algunha
conclusin de cara ao futuro. n
QUERAMOS CREAR
UN IMAXINARIO
PROPIO, QUE FALASE
DE NS MESMAS,
QUE REFLECTISE
UN ACTIVISMO
OPOSTO AOS
VELLOS SACRIFICIOS
MILITANTES
2
O esprito do eixo
Chicago-Washington
Carlos Barreiro
CRTICA MUSICAL
Os tesouros do estado sin terra
sv covcIoo quv o estudo
do produtor Paco Loco en Puerto
de Santa Mara un espazo
cun engado especial. Por al
pasaron case todos os grupos
que son algo na msica espaola
das ltimas das dcadas en
termos artsticos, e algn nome
internacional de peso que quedou
abraiado coa paisaxe gaditana,
como e Sadies, Josh Rouse ou
Gary Louris dos Jayhawks, que
acabou mercando unha casa na
vila. Un oasis para o rock e o folk
con alma norteamericana a este
lado do Atlntico. Pero ademais
dende hai un ano o cuartel
xeral de No Land State, un selo e
comuna creativa fra do cotin
que xurdiu nun momento no que
edicin de msica xa non se
lle pode aplicar ningunha regra
coecida. Por iso neste proxecto
creado por Pablo Errea, Remate,
Muni Camn, Paco Loco e David
Amargord fan o que lles peta
con cada lanzamento, sen unha
frmula xa. Os seus discos
poden estar en libre descarga
a travs da sa web, venda en
formato fsico cunha edicin
fabricada case totalmente de
forma artesanal ou distribuirse
mesturando as das estratexias.
Unha familia que colabora con
vontade cega nos traballos dos
seus membros e, sobre todo, chea
de ideas, que en menos de seis
meses de actividade editorial
xa se posicionou como un selo a
seguir moi de preto. Primeiro co
debut de Errea como e Guinea
Pig, 33%, e logo cos Paco Loco
Tro e o seu Muni In Arizona, no
que o que fora compoente de
Muni Camn & Remate, nunha imaxe promocional
Australian Blonde e Los Locos
aparece acompaado por varios
msicos gaditanos, entre os que
hai membros dos prometedores
Ledatres. Un estatus de selo con
prestixio crecente que vn de
engordar coa sada da sa terceira
referencia, o disco que comparten
Remate e a ex Maddening
Flames Muni Cann. Muni,
que escoitamos a mido facendo
coros en moitos dos discos que
se gravan nos estudios de Puerto
de Santa Mara, volve msica
No Land State, un pequeno selo discogrco creado ao redor do estudio de Paco Loco en Cdiz polo produtor e varios msicos amigos, vn de editar
o disco co que Muni Camn (Maddening Flames) volve msica despois de anos de retiro. Remate, un dos impulsores desta comunidade creativa,
fxolle un traxe medida das cancins apaixoantes. POR CARLOS BARREIRO
O hardcore estadounidense un bestiario
ben clasicado dende comezos dos
noventa, cando Shellac e Fugazi marcaron
un novo kilmetro cero coa sa lectura
intensa e emotiva do xnero. O rock
levado a novas cotas expresivas cun son
alporizado, dinmico e cun discurso que
mesturaba o cerebral co visceral. Dende
entn os grupos que propoen cousas
novas non son capaces de achegar moito
a esta msica. Cando menos no que se
rere a aspectos ideolxicos ou estticos.
As poucas bandas que ensancharon os
seus lmites estilsticos foron pola va de
romper co formato tradicional (guitarras,
baixo e batera), duplicando ou quitando
algn instrumento. o caso de Double
Dagger, un tro composto por voz, baixo e
batera que toma recursos clsicos como os
cambios de ritmo explosivos, os frenazos
en seco e os momentos de distensin
con novos folgos. Ao quitarlle os ris de
guitarras aados soan feroces pero resultan
moito menos violentos que outros grupos
que utilizan os mesmos esquemas. Unha
proposta que botou a andar en Baltimore
en 2002 e que chega ao seu terceiro disco
co apoio dun selo importante, rill
Jockey, e moi ben acoplada. More un
lbum no que se mostran como unha
maquina engraxada, potente e con rodaxe,
dirixida polo vocalista Nolen Steals, que
recorda moito na sa forma de cantar a
Ian McKaye. Hardcore con contido social,
letras polticas e combativas (No Allies
ou We Are e Ones), no que tamn
caben exercicios creativos relacionados
co traballo como deseadores de Steals
e o baixista Bruce Willen (Vivre Sans
Temps Mort, Surrealist Composition
With Your Face ou Two Way Mirror).
Un disco con entidade creado lonxe do eixo
Chicago-Washington as das cidades
que acolleron a actividade de selos e grupos
mis intensa relacionados co hardcore en
Estados Unidos, pero que mantn o seu
esprito vangardista ou a aposta por facer
dos silencios e o rasgueo limpo de distorsin
sobre as cordas un recurso expresivo mis.
como protagonista case quince
anos despois da sada do ltimo
disco da sa banda, Six Ways To
Sunday (1995). Un retiro que
decidira deixar hai tempo con
cancins compostas por ela, pero
que non daba levado adiante. At
que un da Remate apareceu cuns
temas escritos especicamente
para que ela os cantase. Un
regalo que Muni aceptou sen
miramentos e no que anda que
se recoece a pegada singular do
msico madrileo, ela empurra
con latexos interpretativos
apampantes, que demostran
que durante todos estes anos
estivemos sen unha das grandes
voces da msica feita aqu.
Somersaults est formado por
dez cancins redondas, intensas
e cheas de paixn que forman
o mellor disco composto por
Remate at o momento. No que
ademais Paco Loco se loce como
produtor e arreglista. Un traballo
sobre a felicidade cheo de humor,
tristeza e cinismo.
SOMERSAULTS
MUNI CAMN & REMATE
No Land State, 2009
CD
10 euros
MORE
DOUBLE DAGGER
Gnomonsong-Memphis
Thrill Jockey, 2009
CD
6 NS I
XORNAL DE GALICIA 30 DE MAIO DE 2009
MSICA
A ovvIIcI quv ovuvcv o
dicionario sobre o resentimento
alude inimizade ou hostilidade
que se garda contra a persoa que
nos ofendeu ou xo algn mal.
Esta idea a que se estende ao
longo deste ensaio de Marc Ferro,
desde os tempos remotos dos
primeiros cristins at o odio
furibundo a Occidente de Al-
Qaeda. Todos estes fenmenos
estn relacionados polo rancor
cara ao outro, que, se ben non
a nica causa si un compoente
moi dinmico.
No primeiro captulo analzase
o resentimento xudeocristin,
e como este se transmitiu, en
sucesivas mutacins, ao longo
dos sculos e at os nosos das,
precisamente este resentimento
a sentirse perseguido
agora levado ao extremo por
parte do estado de Israel. O
seguinte perodo cronolxico
analizado atende a dous tos da
contemporaneidade: a revolucin
francesa de 1789 e a rusa de 1917.
As analoxas que se establecen
entre ambas son signicativas,
xa que o resentimento dos
grupos humanos participantes
responden aos mesmos
elementos: importancia das
experiencias individuais,
traumas ou vexacins, sendo o
desenvolvemento dos fenmenos
parello e crea consciencia de
loita entre a poboacin. Pero o
resentimento non se produce
s contra os poderosos, as
elites gobernamentais, tamn
contra os intelectuais, os
militares, os funcionarios; todos
eran sospeitosos porque non
procedan do poder popular.
Deste xeito, o resentimento
ante as inxustizas do poder
exemplicadas en ambos casos na
existencia dunha vasalaxe feroz
vese superado polo resentimento
ante calquera feito susceptible
de ser identicado co poder:
mestres nas escolas, ociais no
exrcito ou pais sobre os llos.
Destaca nesta aseveracin as
semellanzas no resentimento
contra as elites da cultura que
se producen na Rusia zarista
e no Pars de 1968, sobre todo
no que atinxe repeticin de
consignas e demandas por
parte dos revolucionarios con
paralelismos dos que nin eles
mesmos eran conscientes.
A violencia presente en diferentes
etapas da historia, amais da sa
inhumanidade cranos hoxe en
da certas inquedanzas, non s
polo feito violento que tamn
Atentados do 11-S en Nova York
xeito, o resentimento tamn
ten unha presenza destacada.
Isto as porque o sentimento
nacionalista moi manipulable
pola inteligentsia abanderada
da suposta nacin. As, os
enfrontamentos entre franceses
e ingleses, estes e os alemns,
os italins contra os austracos,
os polacos contra todos ou
as mis que evidentes liortas
co mundo musulmn, non
fan mis que evidenciar este
feito. Moi vencellado a isto
atpase o resentimento racial:
negros nos EUA, xitanos en
Europa, indxenas en Amrica
Latina No xermolo de
conitos con implicacin
mundial como Afganistn,
Iraq, calquera da frica
Subsahariana, Bolivia est
precisamente o resentimento
dunha poboacin marxinada
por parte das elites dirixentes.
Na historia, como ben arma
Ferro: El resentimiento ha
sido la matriz de las ideologas
contestatarias, tanto de
izquierdas como de derechas
e, desde logo, o resentimento
non est asociado totalmente a
unha reivindicacin concreta,
xa que cando supostamente
esa peticin solucionada, a
espiral causada segue o seu
curso. Ante isto, tan s nos
queda a esperanza, onde as
novas xeracins saiban apartar
o pasado e poidan construr un
futuro sen lastres.
EL RESENTIMIENTO EN LA HISTORIA
MARC FERRO
Ctedra, 2009
196 pxinas
15 euros
O ensasta Marc Ferro percorre a historia do resentimento dende o tempo dos primeiros cris-
tins at o odio furibundo a Occidente de Al Qaeda. POR GUSTAVO HERVELLA
LER CON NENAS
Montse Pena Presas
Partir da tradicin
A actualizacin e a
modificacin cando non
a transgresin de contos
populares unha frmula
para a creacin de lbums
ilustrados que vn sendo
empregada con asiduidade
nos ltimos tempos e que
tamn resultado do uso
referencial e ldico que
se lle comezou a dar
tradicin na dcada dos
setenta. Con ese recurso
cese no perigo de xerar
unha obra literaria de
menor intensidade que a
historia orixinal, anda
que se se utilizan con
habilidade as claves do
conto de orixe, o novo texto
pode resultar revelador
e divertido, aln de mis
doado de ler (e mesmo
aditivo) para un pblico
que coece xa as claves
fundamentais da historia
e que habitualmente pide
mis.
Mostra do ptimo
resultado que pode dar a
actualizacin dun conto
popular Paco Trolas
(OQO Editora), con
texto de Roberto Aliaga
e ilustracins
de Simona
Mulazanni.
Desta volta,
a historia da
que se parte
a de Pedro e
o lobo, relato
do acervo
popular que o
autor revisita
con moita
liberdade para
animalizar ao
protagonista,
convertndoo
nun rato
algo lacazn.
Paco dedcase a arrepiar
aos demais animais,
amenazndoos coa
presenza doutros que os
poden papar, coa intencin
de librarse das sas obrigas
escolares. A narracin
de Aliaga est, como
habitual nel, perfectamente
dosificada: bo coecedor
dos contos populares, a sa
prosa fundamntase na
concisin e nesa repeticin
tan caracterstica da
oralidade. Amais do refrn
que d continuidade ao
relato, sase ese recurso
para evidenciar a posbel
presenza do inimigo,
facendo unha descricin
tan esaxerada como
efectiva do mesmo e
creando unha tensin que
tamn pula polo resto da
historia. Mais o escritor
ocpase, igualmente, de
que o prelectorado e o
neolectorado aos que se
dirixe este lbum poan
en dbida ao protagonista,
cunha interrogacin
directa e un chisco
desconcertante que nos
arrastra at o final: E, se
Paco o di, ser verdade...
non si? A mesma que
afonda na fronteira entre
realidade e maxn, unha
fronteira que explotan
moi ben as fermosas
ilustracins de Mulazzani.
Estas posen diferentes
niveis de profundidade,
conseguidos a travs
do emprego de tcnicas
dispares, distribudas
en diversas capas, que
xogan estratexicamente
coa estaticidade e o
movemento, co colorismo
e o branco e negro.
Habitualmente, o emprego
das sombras e das imaxes
estticas van asociadas
aos elementos que forman
parte da imaxinacin do
protagonista, mentres que
a accin e os contrastes
coa cor simbolizan esa
realidade, da que s veces,
Paco tenta escapar. Unha
ferramenta mis que axuda
aos mis novos e novas
a comprender a qu est
xogando o pcaro rato
Trolas.
PACO TROLAS
ROBERTO ALIAGA
Ilustracins de Simona Mulazzami
OQO, 2009
36 pxinas
Arredor do resentimento
senn en como unhas persoas
normais se transforman en ogros
e son capaces de levar a cabo
actos execrables vxase o lm
Spring Break in Bosnia de Richard
Shepard. Ferro exemplica este
feito coas purgas, detencins
e asasinatos de supostos
colaboracionistas na Francia de
1944, entre elas as torturas s
mulleres que tiveran algn tipo
de relacin co inimigo alemn.
Foron rapadas e purgadas xa que
eran o exemplo vivente da derrota
de Francia ao relacionarse co
inimigo. O medo desencadeado
durante meses o que produciu
un resentimento que transformou
a personas como usted y como yo
en autnticas eras, di M. Ferro.
Se algunha ideoloxa dene a
poca contempornea este non
outro que o nacionalismo
e, como non poda ser doutro
I NS 7
XORNAL DE GALICIA 30 DE MAIO DE 2009
LIBROS
Xornal de Galicia
NS
SUPLEMENTO DE CULTURA 30 DE MAI O DE 2009. NMERO 25
Director: Jose Luis Gmez Coordinacin: Iago Martnez Maquetacin: Mara Sabars Redaccin: Ra Galileo Galilei, 4B Polgono Industrial A Grela. 15008 A Corua / 981 100 650 nos@xornaldegalicia.com
Creacin I Escribir feminismos en letras maisculas
O contenedor de feminismos dentro e fra dunha antiga conserveira pechada durante os confitos laborais dos 80 (imaxes da esquerda dereita)
Contenedor de feminismos, Colectivo uks
Reunin con algunhas das protagonistas dos encerros e as mobilizacins en contra do
peche da fbrica, e a pizarra escrita coas sas puntualizacins sobre o acontecido
Despois do encontro recllese o contenedor para levalo a outro lugar. Algns dos datos recollidos vanse pintar de forma defn-
itiva na superfcie da pizarra e os materiais que as protagonistas decidiron vanse incorporar dentro do contenedor
Esta sEcuEncia dE imaxEs non tEn valor artstico sEnn documEntal. a pegada dunha accin do colectivo uks en
vilagarcade arousa da que d conta a artista carme nogueira na sa web. trtase, segundo explica a autora, de elaborar un dispositivo
que poida dar cabida a este tipo de cousas: ao lugar que hai entre o pblico e o privado, ao nomear s persoas que estn detrs de procesos
colectivos, dicir, ese espazo intermedio entre o persoal e o colectivo... e sobre todo, un dispositivo que ha ser un cuestionamento en si mesmo,
que celebre o proceso como forma. Pensar nun arquivo como contenedor no que o discurso sexa unha ferramenta para repensar que signifca
arquivar. un dispositivo que traballe con eses espazos intermedios. Entre o que se di e o que se fai, entre o que naturalizamos e o que baleiramos
a forza de usalo. cos paradoxos, non s do espazo pblico, senn tamn de moitas citas ensasticas, de moitos comportamentos privados, de
moitas estratexias que esqueceron as sas races. Escribir feminismos en letras maisculas, como celebracin, parceme un bo dispositivo,
escribila no reverso dunha pizarra na que repensar como arquivar todo isto. E entendelo como un proceso que non acaba en min. l
texto extrado de http://www.cntxt.org/cnx/index.php?q=node/32