Scribd Logo
Cargar

¡Te damos la bienvenida a Scribd!

  • Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 16.

    Cargado por

    Patrologia Latina, Graeca et Orientalis
    257 vistas618 páginas
    Opera omnia : ex editione lugdunensi religiose castigata (1890) Author: Albertus, Magnus, Saint, 1193?-1280; Borgnet, Auguste; Borgnet, Émile; Quétif, Jacques, 1618-1698; Échard, Jacques, 1644-1724 Volumes: 38 Subject: Catholic Church; Theology; Philosophy, Medieval Publisher: Parisiis : Apud Ludovicum Vivès Language: Latin Call number: ALF-9332 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Description: On t.-p. of v. 24, 36-38: cura et labore Augusti et Æmilii Borgnet. On t.-p. of v. 4-38: annuente et favente pont. max Leone XIII. Includes bibliographical references.

    Título original

    Albertus Magnus. Opera omnia [Borgnet Ed.]. 1890. Volume 16.

    Derechos de autor

    © Attribution Non-Commercial (BY-NC)

    Formatos disponibles

    PDF, TXT o lea en línea desde Scribd

    ¿Le pareció útil este documento?

    ¿Este contenido es inapropiado?

    Denunciar este documento
    Opera omnia : ex editione lugdunensi religiose castigata (1890) Author: Albertus, Magnus, Saint, 1193?-1280; Borgnet, Auguste; Borgnet, Émile; Quétif, Jacques, 1618-1698; Échard, Jacques, 1644-1724 Volumes: 38 Subject: Catholic Church; Theology; Philosophy, Medieval Publisher: Parisiis : Apud Ludovicum Vivès Language: Latin Call number: ALF-9332 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Description: On t.-p. of v. 24, 36-38: cura et labore Augusti et Æmilii Borgnet. On t.-p. of v. 4-38: annuente et favente pont. max Leone XIII. Includes bibliographical references.

    Copyright:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Descargue como PDF, TXT o lea en línea desde Scribd
    Marcar por contenido inapropiado
    257 vistas618 páginas

    Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 16.

    Cargado por

    Patrologia Latina, Graeca et Orientalis
    Opera omnia : ex editione lugdunensi religiose castigata (1890) Author: Albertus, Magnus, Saint, 1193?-1280; Borgnet, Auguste; Borgnet, Émile; Quétif, Jacques, 1618-1698; Échard, Jacques, 1644-1724 Volumes: 38 Subject: Catholic Church; Theology; Philosophy, Medieval Publisher: Parisiis : Apud Ludovicum Vivès Language: Latin Call number: ALF-9332 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Description: On t.-p. of v. 24, 36-38: cura et labore Augusti et Æmilii Borgnet. On t.-p. of v. 4-38: annuente et favente pont. max Leone XIII. Includes bibliographical references.

    Copyright:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Descargue como PDF, TXT o lea en línea desde Scribd
    Marcar por contenido inapropiado
    de 618

    ROOM

    1
    Digitized by the Internet Archive
    in 2011 with funding from
    University of Toronto

    http://www.archive.org/details/operaomniaexedit16albe
    D. ALBERTI MAGNI
    RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRJIDICATORUM,

    GOMMENTARII
    IN SECUNDAM PARTEM PSALMORUM (LI-G)

    li
    11 A1J]ERTI MAGNl,
    RATISP.ONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRJlDICATORUxM,

    OPEUA OMNIA,
    EX EDITIONK LLGDUNENSI IIELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO A UCTORITATIBUS

    AD FIDEM VULGAT.E VEUSIONIS ACCURATIORUMQUE


    PATROLOGLE TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SDORUM

    OPERUM A PP. QUETIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

    CLRA AC LABOItE

    AUGUSTI BORGNET,
    F^ncprtlutiA ilvjpcesis Ronensis.

    ANNUENTE FAYENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

    vor.UAiiiiN DEciMUAi sexttjm:

    COMllL:.\T.iKll I.\ I^E^CtlVUAM r.AKTI^HI PS tliHIOKUHI (lil-C).

    PARISIIS
    APUD LUDOVIGUM VlVfo, BIBLIOPOLAM EDITOREM
    13, YIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

    MDCGCXCil
    IHE INSTfTIJTE CF lt'Eri^r^'AL STUOIES
    10 •cLMSLEY FLACe
    TOfiONTO 5, CAi^ADA,

    2^ iS31
    D. ALBERTI MAGNI,
    RATISBOXENSIS EPISCOPI, OliDLNMS PHiEDlCATORUM,

    SECUNDA PARS

    COMMENTARIORUM IN PSALMOS
    (LI-Cj.

    PSALMUS Ll.

    Frustra in divitiis sperant inipii : salus est sperantibu» in Domino.

    1. In Jinem, Intellectus David, de tabernaculo tuo, radicem et


    2. Cum venit Doeg Idumceus, et nun- tuajii de terra viventium.
    tiavit Sauli : Venit David in 8. Videbunt justi,et timebunt et su- :

    domum Achimelech. (I Reg. per eum ridebunt, et dicent :

    xxii, 9). 9. Ecce qui non posuit Deum


    homo
    3. Quid gloriaris in maiitia, qui po- adjutorem suum :

    tens es in iniquitate? Sed speravit in multitudine divi-


    4. Toia die injustitiam cogitavit lin- tiarum suarum, et prsevaluit in
    gua tua sicut novacula acuta
    : vanitate sua.
    fecisti doium. 10. Ego autem, sicut oliva fructifera
    5. Dilexisti malitiam super benignita- in domo Dei : speravi in miseri-
    tem iniquitatem magis quam
    : cordia Dei, in aeternum et in
    loqui ajquitatem. sa;culum sa^culi.
    G. Dilcxisti omnia verba prttcipitatio- 11. Confitebor tibi in s^eculum, quia
    nis, iingua dolosa. fecisti : et exspectabo nomen
    7. Propterea Deus destruet te in fi- tuum, quoniam bonum est in
    nem eveliet te, et emigrabit
    : te conspectu sanctorum tuorum.
    XVI i
    . :

    D. ALB. MAG. ORD. PRtED.


    Vcnit David in domum Achimelech. Prae-
    notata enim diligenter historia de primo
    Reg. XXI, XXII, xxiii, dupliciter exponitur
    L\ rSAL.MUM \A hic titulus.
    Primo, ut per Doeg Idumeeum, malo-
    rum corpus signilicetur vel ipsum ca- :

    COMMIiNTARJLS. put, sciHcet Antichristus. Doeg interpre-


    tatur liiotus, et significat malos, qui
    numquain sunt in quiete. Isa. lvii, 20 :

    /// /iiicni, liilellcclns David, Impii(juasi mare fervens, quod cjuiescere


    Cum vcnit Doc(j, hjiiinaius, cL nunliavil non potest. « David, » Christum signifi-

    Sauli : Venit Duvid in doniuni Achi- cat. Interprctatur manu fortis, adspectu
    mclech '. desiderabilis, quorum utrumque Christo
    convenit, de cujus fortitudine,Job, ix, 19 :

    Si fortitudo quseritur, rohustissimus est.


    Secuniia
    quinquagena
    ad proH-
    cienies per- .
    « Qaid

    ,.
    (iloriaris in
    "^

    secunda quincfuai2,ena quae sicut a pnnci-


    „ .
    malitia.

    ,
    ... » Incipit

    <-. •
    Et de secundo, I Pet.
    desiderant Angeli prospicere. Saul au-
    i, 12 : In quem

    tem mortem
    .

    linet. pio diclum luit, perlinet ad proiicientes, significat : interpretalur


    •*
    Ar:;unien- ^
    V, . .

    tun) Psain sicut prlma


    i:
    ad incipientes. tSicut ij^itur enim petitio, et rex erat. Petitio autem
    Anti-Chri- ^ .
    ^
    . . ,.
    stus. prmia inchoavit a fonte misericordiae bene dicitur, id est, appetitio : quia qua-
    Christo, per quem peccata inchoantihus si invito Domino Judsei peticrunt, et ap-
    dimittuntur, describens ipsum, et agens petieruntut rex fieret super eos, Domino
    de eo in primo sui Psalmo : sic hoec se- invito, sicut patet I Rcg. viii, 19. Sic
    cunda in primo malorum
    agit dc capite mortem ah invito Domino primi paren-
    Anti-Christo, contra quem necessario de- tes extorserunt, et pro culpa quam com-
    ])ent armari prohcientes, quorum est esse miserunt. Sapient. i, lo et 16 : Justitia
    in pugna. Vei contra personam ipsius pcrpetua cst et immortalis. Impii autem
    Antichristi, sicut illi honi qui erunt in manibus, pomum vetitum tangendo^ et

    fine mundi. Vel Qjpntra memhra, ejus verbis, peccata excusando, accersierunt
    sicut omnes jusli antecedentium tempo- illam : et facta est super omnes usque-
    ruin. quo venit vita. Ad Rom. v, 17 Si unius :

    delictomors regnavit per umim, multo


    Quod aulem de Antichristo agatur in magis, etc. Abimelech ^ autem Judseo-
    Psalmo isto, apparet ex titulo qui talis rum synagogam significat : interpretatur
    est : In fincni, Intellectiis David, Cum enim patris mei regnum, quod erant soli
    venit Doeg, Idmnxiis, et nuntiavit Saiili Judi3ei anteadventum Clirisli, et publi-

    ^ Cest au lemps de la persccution de Saiil, sement David de revolte, et abandonne Dieu


    dil M. Tabbe Leselre, que David composa ce pour se conlier dans ses richesses. II est cer-
    psauine. Doeg, ridumeen, intendant des trou- tain que toutes les expressions du psaume

    peaux du roi, avait denonce le grand pr^tre peuvent parfaitement s'appliquer a Doi?g.
    Achimelecii, coupable d avoir donne asile au Quant a Saiil, malgre ses torts et ses perfidies,
    fu^itif,puis de sa propre main avait massacn'' jamais David ne s'attaquait directement a lui,
    quatre-vingt cinq niinistres du Seigneur, pour parce qu'il elait Toint du Seigneur.
    plairc a son maitre. I Rog. xxii, 9-18. A cette Doeg se faisant traitre etmeurtrier par egard
    nouvelle David est saisi d'borreur, ot avec des pour un interet matcriel, est rimage de tous
    accents de vehcmente indignation, il intorpclle ceux qui sacrifient la justice et la verite a leur
    le lactie courtisan et lui predit le chatiment avanlage personnel. « Referunlur item h;T?c ad
    divin. Hengstenherg croit que Tobjet des personam populi Judaorum alque Juda3. » S.
    iiivectives du prophele est Saiil Iui-m6me, ce Athan., S. Hilar.

    (jxhlor, %. 3 (Cf. II Ueg., i, 10) qui accnsc faus- ^ In Vulg. habetur Achimelcch.
    COMMENTAIUl LN PSALMLM LL
    calionem lidei, ot vocatiuiuMu (ioiitiuiu. inalis agitur. Secundo, de bonis, ihi,

    l*saL xLiii, 5 : Tu es ipse rex nicus, ei « Ego autcm sicut oliva. »

    Dcus TJieus. Sensus crgo tituli hic esl : In priiua, primo taugitur mala actio

    hi iu)C subjecto Psalnio coulinetur « in- lualorum. Secundo, malae dilectionis ac-
    /ellccius ,nhdh\[us a « l)aci(/,y> tuuc (f.ci(tn tio, ibi, « Diic.risti malitiam, ct odi-
    voiissci Doc(/, etc. » Per hoc enini intel- sti. ))

    lexit quod proJitio Doei? signilicabat In priiua,taugilur primo mala actio in-
    pruilitioneni nuUoruni : et proditio sui, terior mentis. Sccundo, exterior oris, ibi,

    proditioneui Liirisli : et « Sauli, » qui « Totadie injustitiam. » llla culpa inte-


    siguiricat niortein, proditioueni (^iiu-isli ad rior quae tangitur, est de abusu polenliae :

    niurtein duccuteni ipsuni (ihrisluin : (;t unde duo tanguulur : Polculioe abusio,et
    hoc cum venisset in Juda?am, quoi erat gloriatio in abusu.
    regnuiu patris. (Jui, inquam, intellectus
    dirigit uos « i/t /ineni » noslruiu Chri-
    stuni, vel Deum. Dicit ergo : Tu Doeg spiritualis, scili- ^
    Alio modo lejjHtur ut per Doeg, ipse cet Anti-Christus, vel Anti-Christiane, rrima pars

    malorum caput Anti-Christus iutelliga- « qui potcns cs


    ....
    ui inuimtatc, » cum non
    Psalmi.

    tur, qui totum mundum perversa pr^edi- sit ad hoc tibi data potentia. Ecce ahusio
    catione, signis, et miraculis falsis coiu- poteutiai. Jerem. lu, o : Fccisti mala, et

    movebil, et per se et per suos. Matth. potuisti. Et Isa. v, 11 : Vx qui consur-


    XXIV, 2i : Surgent pscudo-Chrisii ct gitis manc ad ebrietatcm. « Quid gloria-
    pscudo-prophctcB : et dabunt signa ma- ris iii malitia? t) in hoc scilicet abusu
    giui et prodigia, ita ut in crrorcni indu- poLentiai. Isa. lxvi, 3 :In abominationi-
    cantur {si fieri potcst) ctiam Et
    clecti. bus suis anima corum delectataest.VvoY.
    adversahilur Christo sicut ipso suo no- 11, 14 : Lsetantur cum male feccrint, ct
    mine patet, sicut Doeg David. Per Saui exsultant in rcbus pessimis.
    autem inalum reyem, diabolus significa-
    lur. Hunc ergo intellectum in praecedenti
    habuil David, Doe'^ Llumteum, Anti- « Tota dic injustitiam. )) Ilic mala ac- 4
    (iiiristum, taudem proditurum Cliristum tio oris : et notanlur tria. Tniquitas, et
    Sauli, id est, ipsi da^moni : quod liet in indiscretio, et fraudulentia. Primum in
    fme mundi cum Cluistus veuerit iu re- hoc quod diclt, « Injustitiam. » Secun-
    ^'uum Patris, id est, in Kcclesiam, quam dum in hoc quod addit, « Cogitavit lin-
    sibi per gratiam congre|^abit, qua re- gua. » Terlium in Iioc quod subjungit,
    gnum Patris dicitur. Apoc. v, 10 : Fe- « Sicut novacula. »

    cisti nos Deo nostro regnum, et saccrdo- Dicit ergo : « Gloriaris, » in corde,
    tcs. Et liic intellectus dirigit nos in « in malitia : » nec hoc tautum, « imo
    fiuem mundi, quando scilicet haic tota dic injustitiam : » ecce iniquitas,
    lient. « cogitavit linguatua. » Deberet dicere,
    De conlrarietate tituli et historiaB, quia ut videtur,mens tua mentis enim est :

    in titulo dicilur Al)imelech, et in historia cogitare,non linguae. Resp. IIoc dicit ut


    Achimeifch, nota (jlossam llieronymi et innuat, quod non ante est in mente iui-
    Augustini. quitas, quam iu lingua, prai ardore di-
    cendi, ct notatur indiscretio. Eccli. xxi,
    Divisio auleiu Psaliui sic patere pol- 20 : In orc fatuorum cor illorum cst.
    est.Agitur enim de malis, et capitc illo- VX dicit, « Tota dic, » non semel tan-
    rum, sicut dictum est. Sed quia opposita tuin, vel raro, sed « tota dic. » iVugusti-
    juxta se ])osita magis elucescunt, agitur nus in (ilossa : « Si non potest facere
    de bonis consequenter. Prlmo ergo de « lualum, loquitur : si non potest loqui,
    ,

    D. ALB. MAG. ORD. PRiED.


    iiiipleatur in illo preeehgis. EccU. xv, 18 : Ante hominem
    « saltem cogitat, ut
    Inquinatx simt vix vita et mors, bonum et malum : quod
    « illud Psal. X, :i :

    placuerit ei, dabitur illi.


    « HHks in oinni tempore. »
    « hiiquitatem. Ecce secundum, in
    »
    Etpostlianc indiscrotionem, « fccisti
    » Ecce fraudulentia. Jerem. ix,
    quo tria. Primo, iniquee locutionis. Se-
    dohim.
    cundo, indiscret», ihi, « Dilexisti om-
    8 Sagitla vulncrans Ungua eorum, do-
    :

    nia. » Tertio, fraudulenta?, ihi, « Lingua


    lum locuta cst. Et lioc « sicut novacula
    rasoriumscilicet acutum. Et lc- dolosa. »
    acuta, »

    quia aut sonat habilila- Sic dilexisti malitiam sii-


    Dicit ergo :
    gitur Iripliciter :

    tem faciendi malum, aut nocumenti pra- pcr henignitatem,et « magis loqui iniqui-

    vitatem, aut fraudulentam operalionem. tatem dilexisti, quam xquitatem. » Con-


    hoc tra quos Augustinus « Escas amaritudi-
    Primo sic : « Fecisli dolum, » et :

    sine « uis non das ventri tuo, et cihos mali-


    « sicut novacula acuta, » id est,
    « gnitatis das ori tuo maligne? Sicut
    omni difficuhate, sicut iha radit. Prov. i,

    quid vescaris, sic elige quid lo-


    IG Pedcs illorum admalumcurrunt.Ei
    :
    « eligis

    Sividebas « quaris. » Et hene dicit, quia loqui ini-


    supra, in aho Psal. xlix, 18 :

    quitatem cibus amarus est. Supra, in


    furem, currebas cum eo, sine ohstaculo,
    novacula. Secundo, Psal. XIII, 3 Quorum os maledictionc
    sicut per barbam
    :

    dolum, sed non et amaritudine plenum est, mala scilicet


    modo sic : « Fecisti »

    sicut novacula acuta, » quse au- dictione.


    nisi «

    Persecutio fcft pilos superlluos, ct dccorat illum


    quem radit. Sic a sanctis auferens super-
    Sa rteco-
    omnia vcrba. » Hic secun-
    decoros eos reddis. Ad Hehr. x, 34 Dilexisti
    rat : «
    tlua,
    dum. Quasi diceret Non tantum dile-
    Rapinam bonorum vestrorum cum gau-
    :

    verha iniqua, imo dilexisti « om^iia


    dio susccpistis : quia scitis vos modo de- xisti
    verbaprxcipitationis, » indiscrete scilicet
    coros factos, ut in vohis impleatur illud

    Psal. XLii, 12 Concupiscet rex dccorem :


    prolata, non tantuin hahens prudentii3e,

    iuum. Vel sic « Fecisti dolum sicut no- :


    ut saltem malitiam ahscondas, sed sta-

    vacula acuta, » qu« rasionem promittit, tim pivTcipitas. Cassiodorus « Plerique :

    qui peccata faciunt, per decorem se


    scd aliquam incisionem facit. Jerem. ix,
    «

    compositce locutionis ahscondunt. »


    8 Pacem cum amico suo loquitur, et
    «
    :

    Sed istc non sic : sed audacter prsedicat


    occulte ponit ei insidias.
    quod amat. Tsa. iii, 9 : Peccatiim siium
    quasi prsedicaverunt nec abs-
    Sodoma ,

    Hic secundum, conderunt. Cassiodorus « Iste sic pro-


    Dilexisti malitiam.
    :
    « »
    v^
    in quo arguit de inalitite dilectione. Et «fessus est malum, ut loqui non eruhe-
    Psal. Lxxii, 8 Cogitaverunt, ct
    primo dilectio malitioe interioris incorde. « scat. » :

    Secundo, exterioris in ore, ihi,« Iniqui- loculisunt nequitiam.


    Yel, « Dilexisti omnia verba prxcipi-
    tateni. »
    Sic fecisti dolum tam- lationis, » active, quihus alios possis
    Dicit ero-o :

    acuta, nec hoc tantunj, corrumpere, et in culpam prtecipitare.


    quam novacula
    ad Corinth. xv, 33 Corrumpunt bo-
    imo « dilexisti malitiam », ct propter
    :
    l

    hoc non facile resipiscere potuisti ah iUa. nos mores colloquia mala. Sed cum eis

    Cassiodorus « iNumquani malum dere- :


    leipsum simul pracipitas, quia Eccli.
    xxvn, 29 Qui foveam fodit, incidet in
    «linquit, qui cognoscitur ainare quod
    :

    » Micha}. iii, 2 Odio habelis illam : et qui statuit lapidem proximo,


    « peccat. :

    malum.FA hoc, « su- ojfendil in eum. Eccli. x, 12 : Labia in-


    bonum, et diligitis
    ,

    » Quasi diceret sipientis prsecipifabun/ eum.


    per benignitatcm.
    :

    malitiam Hcec fecisti tu, qui es « lingua dolo-


    Utrumque cum coram te est,
    COMMENTARII IN PSALMUM LI.

    sa. » Emphatice vehenientem amo-


    ptM- Dicit orgo : Sic mahi diligis, el iu iilis

    rem dolositatis. « Lingua


    Augustinus : gU)riaris, « proptcrca, » o tu Aiili-Cihri-

    « dolosa est ministia fallaciae. » Linuua slc, vel omnis Aiiti-tihrisliane, « Dcus
    dolosa est aliud in cordegestanlium,aliiul dcslruct le in fiiwm, » iil esl, destructione
    in ore profeientium. Psal. v,ll: Luignis linali, quae est aeterna : vel destructione

    siiis dolose agebant, judica illos, Deus. semper.in linem tendente, sed numquam
    ia de AriTuit ergo glorianles iii malis, et ad illum perveniente. (^iassiodorus : « In
    "
    um. illa diligentes : et hi recle ariiucndi : « lineni qui destruilur, leternis suppliciis
    qua» enim avis gaudet de laqueo, aut '-.<
    deputatur. » Iluic concordat Ilebraica
    piscis de liamo ? Kccle. ix, 12 : Sicut veritas quae habet : « Destruct tc in scm-
    pisccs capiunt/tr /laino, ct sicut avcs piternuin. » De Anti-tihristo hoc veiuui
    laquco coniprchcniluntur, sic capiunlur est, II ad Thessal. ii, 8 : Qucm Dominus
    homines in tcmpore malo. Quis lupus Jesus interficiet spiritu oris sui, et dc-
    de pedica, et ioco in quo tenetur captus? struct illustralione advcntus sui cum. l)e
    Jerem. v, 20 : Invcnti sunt... laqucos quolibet membro ejus, Isa. xi, i : Spi-
    ponoitcs ct pcdicas ad capiendos viros. ritu laborium s/iorum intcrficiet impium.
    Job, Nviii, 10 : Abscondita est in terra Thren. ii, 2 : Dcstruxit in furore suo
    pedica cjus. Quis fur gloriatur de fune, munitiones virginis Juda.
    et vinculo in quo delinetur et stringitur ?

    Proverb. v, 22 : Iniquitatcs suse capiunt « poenarum diversi-


    Evcllet tc. » Ilic

    impium, et funibus peccatorum suorum tas, et tangitur Primo, quod a Iriplex.


    constringitur. Psal. cxv, IC : Dirupisti corpore violenter avelletur. Secundo,
    vincula mea. Quis incarceratus de lacu quod de mundo quem dilexit, ejicietur,

    foetido in quo mergilur ? Psal. xxxix, ibi, « Et emigrabit te. » Terlio, quod
    3 : Et eduxit me de lacu miserise, ct de evulsus de mundo, in coelo non plantabi-
    luto foecis. Quis vulneratus de vulnere lur, sed magis ut arbor inutilis, imo
    lethali et mortifero ? Jerem. xxx, 12 : nociva, in infernum projicietur, et ibi
    Insanabilis fractura tua, pessima plaga cremabitur, ibi, « Et radiccm tuam. »

    tua. Quis prudens mercator de omnium Dicit ergo : Sic destrueris finaliter, et
    bonorum amissione ? Thren. i, 10 Ma-: perpctuo, « et cvellct te Deus, » de cor-
    num suam misit hostis ad omnia desidc- pore quod tani diligis. Jerem. i, 10 :

    rabilia ejus. Quis prius liber, de subje- Posui te ut evellas, et dissipcs. Vel,« cvcl-
    ctione et miseria serNMtulis ? II Pct. u, let » de dignitate in qua lixus es, et po-
    19 : A quo quis superatus est, hujus ct tentia. Job, v, 3 Ego vidi stultum firma :

    servus est. Joan. viii, 3t : Qui facit pcc- radice^ malcdixi pulchritndini cjus
    et
    catum, servus esl pccccdi. statim. Eccli. x, 1 Omnis potentatus I :

    brevis vita. Et Psal. xxxvi, 33 Vidi :

    Impium superexaltatum, et elevatum


    c( Propterea Deus destruet te.y> Ilic con- sicut ccdros Libani. Job, xix, 10 : Tam-
    sequenter agitur de poma. Elprimo agi- quam cvulsie arbori abstulit spem
    tur de poenarum perpessione. Secundo, meam.
    de illarum utilitate eorum adversariis, « Et emigrabit te, » emigrarc
    id est,
    scilicel bonis : quod est magna miseria te faciet, de « tabernaculo tuo, de >

    afilictorum, ibi, « Videbunt justi. » mundo quem diligis, quem tabernaculum


    Tertio, do afflictorum irrisione, il)i, « Kt til)i facis, ad inferos. Isa. v, \) : Dicit
    dicent : Eccc homo. » Dominus exercituum : Nisi domus mul-
    In prima,primo tangitur pcenae aeterni- tcB desertsR fuerint grandcs, et pulchnp.
    tas. Secundo, mulliplicitas, ibi, « Evfllct absqnc habitalore. Deserere fecit eos
    te. » Dominus magna palatia. Baruch, iii, 1(1
    6 I). ALB. MAG. ORD. PRJED.

    ct 17 : Ubi siint py^incipes gentiiim, et futura malis mala : « et timcbunt » sibi,

    qui dominantur super beslias, quse sunt ne pereant cuin eis. Job, xli, 10 : Cum
    super terram ? Qui in auribus cosli lu- sublatus fuerit, timebunt Angeli, non
    dunt, etc. Et respondet,^. 19 : Extermi- autem inimici mei, et territi purgabun-
    ?iati sunt, et ad inferos descenderunt. tur. A^idebunt in futuro per speciem, et
    Vel sicut vult Glossa Tabernaculum : « gaudebunt « Et super cum ridebunt,
    : »

    « dicit Ecclesiam militanlem, de *qua quando vertelui- folium. Joan. xvi, 20 :

    « avellelur iniquus, qui modo inter bo- Plorabitis et flcbitis vos, mimdus aulem
    « nos est. » Joan. viii, 3o : Servus non gaudebit : sed tristitia vestra vertetur in
    manet in domo in seternum. gaudium. Modo deridetur justi simplici-
    « Et radicem. » Tertium est, quod tas (ioh, XII, 4), tunc deridebitur stulto-
    legitur tripliciter : quia radix cbaritas, rum fatuitas. Quippe confirmabunt se
    vel cupiditas, vel ministri. Primo modo justi capiti suo, qui dicit Proverb. i, 20 :

    sic : Destruet et eveliet « radicem Ego vero in interitu vestro ridebo.


    luam, » cbaritatem tuam in qua aliquan- « Et Hic de poenarum expro-
    dicent. »
    do fuisti, ut intelligatur de Anti-Cbristo. bratione, quod fuit terlium, in quo tan-
    Ad Eplies. 111, 17 : Tn charitate radicati guntur duo. Primo, exprobratio super
    et fundati. « De terra viaentium^ » ut amissione boni. Sccundo, super commis-
    non ligatur in coelestibus, sed magis in sione mali, ibi, « Sed speravit. »
    terrenorum cupiditate convertatur. Job, Dicit ergo : Sic gaudebunt justi super
    XV, 29 Nec mittet in terra radicem
    : afflictum iniquum, et dicent ridendo :

    suam. Verum est, « viventium. » Se-


    cundo modo sic « Evellet radicem :

    tuam, » cupiditatem tuam. I ad Tim. « Ecce Jiomo qui non posuit Deum 9
    VI, 10 : Radix omnium malorum esi cu- adjutorium suum, » liomopurus quam- :

    piditas. « De terra viventium, >< in prfle- vis se Deum mentiatur, II ad Thessal. u,


    senti. Vel sic specialiter de malorum i : Extollitur supra omne quod dicitur
    capite, cujus radix sunt ejus ministri : Deus, aut quod colitur. Sic omnis etiam
    « Et radicem tuam, » inaios quibus sus- peccator se prseposuit Deo, et quasi se
    tentaris, sicut arbor radicc. Ad Rom. xi, non solum Deum, sed quasi plusquam
    18 : Non tu radicem portas, sed radix Deumse facit, Ezech. xxviii, 2 Elevatum :

    te. « Deterra viventium, » de coelo quod cor est tuum et dixisti : Deus ego suni.
    promittis illis. Job, viii, 15 : Innitetur Non ponit etiam Deum adjutorem suum,
    super domum suam, familiam scilicet sed hsec est falsa positio, quia Joan. xv,
    suam, et non stahit : fulciet eam, coele- 5 : Sine me nihil potestis facere. Deut.
    stia promittendo, et non consurget in XXXI I, 13 : Dereliquit Deum factorem
    cielum. suum. et recessit a Deo salutari suo.

    « Sed speravit in multitudine. » Hic


    8 « Videbunt justi, et timehunt. »Hic de irrisio de commissione mali. Et primo
    poenarum utilitate eorum adversariis, et tangitur commissio. Secundo, commis-
    tangitur duplex. Una^ quia in praesenti sionis magnitudo super omnes, Et
    ibi, «

    utiliter timebunt justi videntes malorum prsevaluit. »

    linem miserum. Secunda, quod in futuro Dicit crgo : Sic omisit, et irridebunt,
    gaudebunt feliciter, ibi, « Et super et eliam delioc dicent : Non speravit in
    eum. » Deo, sed « speravit in mu/titudine divi-
    Dicit ergo : Sic affliges : sed quse tiarum suarum, quas habebit multas »

    utilitas inde bonis ? Magna : quia « vi- Anti-Christus. Cassiodorus « Divitiis et :

    debunt justi, » etiam nunc pcr fidem, « pompis soeculi nefandissimus abunda-
    COMMEXTARII IX PSALMIJM Lf

    « l)it. » Sic ol alii ivprobi in hoi- s|)e- In prinia taiigilur bouorum operum
    ranl. Job, xxi, 7 : Inipii viviai/, suhlc- fructilicatio, et ratio fructilicationis, ibi,

    vati sunt, confortatique (licitiis. (lonlra « Speravi in miscricordia. »

    illud Job, XXXI, 2't : Si puiavi auruni ro- Dicit ergo : Sic mali sperant in divi-
    burmeum,et obryzo dixi : Fiducia mca. tiis, « Ego auton sum in domo Domini
    « Et prcevaluit in vauitale sua. » Su- sicut oliva fruclifera. » IIoc dicit quili-
    por omnos verum cst de Anti-(lliristo, bet justus. Oliva hieme viret et a^state.
    qui super omnes picevalebit deeipienilo, (^uasi diccret Hene me habeo, et hieme
    :

    et iniquitates perpetrando. Auguslinus adversitatis, et .xstate prosperitalis. Ec-


    in libro de Quanlitate anim/e : « Vanitas cli. XXVI, 4 : DivitiSy et pauperis, ( si

    « est fallacia. In ista pra^valebit Auti- justi) cor bonum : in omni tcmpore vul-
    « tiliristiis. » Iniquiis eliam quilibet qui tus eorum liilaris. Nec tanlum virens,
    spcrat in divitiis, iniquitate piffivalet. imo « fruclifera. » Oliva fructifera Da-
    Augustinus : « Niliil est vanius eo, qui vid, de quo Christus processit, gloriosus
    « })utat plus valere nummum, quam valde et copiosus fructus. Matth. xxii,
    « Deum. » Avaro nihil
    Eccli. x, 9 : est 42 Quidvobis videtur de Christo ? cu-
    :

    scelestius. Xota ergo, quod divitiae hic jus filius cst ? Dicuntei : David. Bonum
    vanitas appellantur, et bene, per diflini- auteni opus cujuslibetjusti fructus. Joan.
    tionem veram. Cassiodorus ; « Vaiium XV, 2: Omnem
    palmitem... qui fert fru-
    « est quod inanc est, fiaiiile, vel cadu- ctum, purgabit eum, ut fructum plus
    « cum, et ab ipsa firmissima veritale afferat.
    « discretum. Inane caret soliditate : sic Ego, inquain, talis, « speraviin mise-
    « divitia}. » Sapient. v, 8 et 1) ; JDivitia- ricordia Dei, » non sicut Doeg indivitiis.
    rumjactantia quid contulit nobisl Irans- Alibi, in Psal. xii, (5 : Ego autem in mi-
    ierunl omnia illa tamquam umbra. sericordia tua speravi. Et inde quia oliva
    Umbra non est, nec repletiva.
    solida dicitur ab llc.o^ Civadce, quod est miseri-
    Eccle. v, U Avarus non implebitur pe^
    : cordia Latine ^ Quasi diceret : (Imnino
    cunia. Quia fragile et caducum, caretdu- ego misericors, in miscricordia spero ;

    rabilitate. Tales sunt divitia?. Augustinus et hoc justum. Matth. v, 7 : Beaii mise-
    sccundo libro dc JAbero arhitrio : ricordes : quoniam ipsi misericordiam
    « Tempuralia antequam sint, non sunl : conseqiwnlur. « Speravi, » inquam, « in

    « et cum sunt, fugiuiit : el cum fugierint, misericordia », duratura « in seternum,


    « non erunt. Propterea dicunt tempora- et in sseculum sseculi » consecutivum.
    « lium amatores : Venite fruamur bonis Psal. cii, 17 : Misericordia autcm Domini
    « quie sunt, tamquam in juventute cele- ah ie.terno, et usque in seter^imn super
    « riter '. » Item, quod est a fortissima timentes eum. Item, « speravi in niiseri-
    veritate discretum, caret veritate. Sic cordia in ielernum, » hoc est, in misori-
    divitiai : fallunt enim testc Domino, cordia non tantum terrena danto, sed
    Matth. xiii, '2.1 : Fallacia divitiarum a^terna. I ad ('orinlh. xv, PJ : ^7 in hac
    suffocat verbum. Ergo vcraciter van». vita tantum in Christo spcranles sumus,
    miserahiliores sumus omnihus honiini-
    bus.
    10 Ego autem notandum, quod justus
    ... olivai conr
    « sicut oliva fructifera. » Ilic Quare jns
    . .
    tus olivee
    •un'ia Hic est secunda pars
    *
    Psalmi, in qua
    'i
    airit
    n paraliii". Piimo, quia oiiva, sicut iain t^^ompaia
    lara , tur'
    sbIm 1. (le bonis. Et primo agit ()(! bonoriim me- tactum est, sempervirct, ct justus in vi-
    rito. Secundo, dc prcemio, ibi, « Confite- rore fidei seniper est, qua^ est vcra sa-
    bor tibi in sseculum. » pienlia. Sapienl. vi, 1.3 : Clara est, et

    ' Sapient. ii, 6. 2 Vel mplius, ab iXcrta, olpum, oliva [R. 1'/].
    8 D. ALB. MAG. ORD. mjED.
    qUcS numqiiam marcescit sapientia. Tn preemium habitum jam in re prsesentia-
    radice amaritudinem habet, scd fructus Hter. Secundo, exspectatum et habitum in

    dulcis : sic justi quasi in radice, hic in spe, ibi, « Et exspectabo. »

    hac vita amarum vitam ducunt, sed fru- In prima duo. Praemium, et ratio prae-
    ctum exspectant suavissimum. Ad Hebr. mii, ibi, « Quia fecisti. »

    xii, 11 Omnis quidem disciplina in


    : Ergo dicit : « Cojifitebor tibi, » coii-

    prsssenti non videtur esse gaudii, sed fessionc jucunditatis. PsaL Supra, in

    moeroris : posfea autem jructum paca- XLiT, 4 : Deus


    Confitebor tibi in cithara, :

    tissimum, etc. Propter lioc etiam dicit et hoc « in sseculum, » non ad horam.

    unus justorum, Isa. xxxviii, 17 Li pace :


    PsaL ciii, 33 Psallam Deo meo quam-
    :

    amaritudo mea amarissima. Arbor pa- diu sum. « Quia fecisti, » me olivam
    cis sic justi pacifici sunt cum omnibus.
    :
    fructiferam, et in te sperantem, et omnia

    Psal. cxix, 7 Cum his qui oderunt pa-


    :
    quaecumque habeo, totum est a te. Isa.
    cem, eram pacificus. Matth. v, 9 : Beati XXVI, 12 : Omnia opera nostra operatus
    pacifici : quoniam filii Dei vocabuntur est nobis, Domine. Ad Philip. ii, 13 :

    Habetfolia salici infructuosse similia : sic Operatur in vohis, et velle, et perficere,

    justus verba humilia. Luc. v, 8, dixit pro bona voluntate. I ad Corinth. iv, 7 :

    unus justorum Exi a me, quia homo : Quid habes quod non accepisti ? et xv,
    peccator sum, Dotnine.Etxvu, 10 Cum :
    10 : Gratia Dei sum id quod sum.
    benefeceritis omnia, dicite : Servi inuti-
    les sumus. Oleum quod iit de fructu, « Et exspectabo. » Hic secundum
    excedit in valore : sic remuneratio opera prsemium habitum in spe, et tangitur
    misericordise quse justus facit, in multis prsemium, scilicet exspectatio salutis.
    excedit. D ad Corinth. iv, 17 : Id enim, Secundo, ratio, ibi, « Quoniam bonum. »
    quod in praesenti est momentaneum et Dicit : Confitebor, « et exspectabo no-
    leve tribulationis nostrse, supra modum men tuuni, » rem scilicet nominis tui :

    in sublimitate seternum glorise pondus non festinabo, quia Prov. xx, 21 : Hse-
    operatur in nobis. Oleum olivae, in quo reditas ad quam festinatur in principio,
    mortuus est scorpio, medicinale est : sic in fine benedictione carebit. Res autem
    misericordia in qua moritur diabolus, nominis salus est. Matth. i, 21 : Vocabis
    medicinahs valde, quia procedit ex justo, nomen ejus Jesum ipse enim salvum fa- :

    et hoc contra peccatum. DanieL iv, 24 : ciet populum suum a peccatis eorum.
    Peccata tua eleemosynis redime. PsaL « Quoniam bonum, » id est, jucundum

    cxi, 9 : Dispersit, dedit pauperibus.^^vd- et delectabile, non quidemomnibus, quia


    viter quidquid in oliva est,totum est non est bonum habentibus corruptum
    utile : quidquid iii justo, totum est bo- palatum cordis. Sed in conspectu san- «

    num, et proficuum aliis. 1 ad Corintli. ctorumtuorum, » tuae dulcedinis scilicet


    IX,22 Omnibus oinnia factus sum, ut
    : expertorum. Apoc. ii, 17 Vincenti dabo :

    omnes facerem salvos. illi calculum candidum : et in calculo

    nomen scriptum, quod nemo novit, nisi


    qui accipit. Psal. xxx, 20 : Quam magna
    H « Confitebor tibi in sseculum. » Hic se- niullitudo dulccdinis tiae, Domine,quam
    ad quam dul-
    cundum, in quo subjungitur de prcemio abscondisti timentibus te,

    bonorum, et tangilur duplex. Primo, cedincm nos perducat, etc.


    PSALMUS LII.

    Impiorum insipientia, numenis et pania.

    1 . /;/ finem,Pro Maeleth intelligentice, iniquitatem, qui devorant ple-


    Darid. bem meam ut cibum panis ?

    Dixit insipiens in corde suo '


    : Xon (3. Deum non invocaverunt: illic tre-
    est Deus. piduverunt timore, ubi non erat
    2. Corrupti sunt, et abominabiles timor.
    facti sunt in iniquitatibus : non Quoniam Deus dissipavit ossa eo-
    est qui faciat bonunfi. rum qui hominibus placent :

    3. Deus de coelo prospexitsuper fiiios confusi sunt, quoniam Deus


    hominum - : ut videat si est in- sprevit eos.
    telliuens, aut requirens Deum. 7. Quis dabit ex Sion salutare Israel ?
    4. Omnes declinaverunt, simul inuti- cum converterit Deus captivita-
    les facti sunt : non estquifaciat tem plebis su^, exsuitabit Ja-
    bonum.non est usque ad unum\ cob, et Iteiabitur Israel.
    5. Nonne scient omnes qui operantur

    Arijumen-
    genae, inquo postquam actum est de ca- tum^p^al mi:
    IN PSALMLIM LII pite malorum, scilicet Antichristo, con- |;chn"su,'^d
    ^^'' "'°''"
    sequenter agitur de corpore malorum,
    ut praemuniatur justus contra persecuto-
    COMMENTARirS. res et molestias a tahbus inferendas, ex-
    spectando liberationem et remuneratio-
    nem et hoc innuitur socundum utrani-
    :

    //} finem.pro Amalec,intellecti(S David''. que litteram. Duplex enim est littera ti-
    Prima talis « In (inem, intelleclus
    tuli. :

    David pro Amalec » ad cujus intelli- :

    « Dixit insipiens in corde sno. » Hic gentiam notanda estprimo historia, quse
    esl Psalmus secundus secundae quinqua- habetur Reg. xxvn, de data civitate Si-
    I

    ' Psal. XIII, 1. poete contemporain de cet ^venenient aurait


    2 Psal. XIII, 2. empiunt^ le psaume de David, «^crit en vue
    ^
    Ad Roni. III, 12. d'autres circonstances, pour relracer Tinso-
    * Cft psaume roproduit le treiziernfi avcc lence impie du prince assyrien et le desastre
    quelques variantes qui ont pour but d'adapter qui en fut le chiUiment. On ne peut rien oppo-
    le texte a une circonstance particuliore. Ces ser de grave a celtehypolhese, grAce a laquelle
    variantes sont manifesteinent introduites avec le texto si forrnel du y. 6 trouve une explica-
    inlention, surtout celle du v. ri. II y est parle tion tres satisfaisanle. II serail, d"ailleuis diffi-
    d'un assiegeant frappe sourlainement par hi co- cile (radmettre dans le secoiid livn' du psaulier
    li'rc divine, ce qui peut faire allusion a la de- une r^p^tition pure et simple (ruii cbant d^ja
    faite des Ammonites et des Moabites sous Jo- consigne dans le premier ; retle r(''p(''lilion est,

    sapliat, II Par., xx, 22, inais s"applique beau- donc une a(la[)tation destinf^e a consacrer un
    coup plus exactement a rextermination des souvenir iii(';mnrablo. I.o lilre est plus explicilo
    Assyriens snns EzerJiias. Isa. xxxvii, 33. Un ici qu"au Ps. XlH.Cost un maskil qui doit etre
    10 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    celeg ipsi David. Et xxx, de recupera- In prima duo. Primo arguit culpam
    tione, quam lulerant Amalecitie per Da- infidehtatis. Secuiido, moruin, ibi,

    vid : et tunc exponatur : In lioc subjeclo « Corruptisunt. »

    Psalmo David, » id est,


    est « intellectus
    habitus David, pro Amalec, » pro eo « Primum legitur dupliciter : quia insi-
    quodfecorat Amalec, et quod fecit David [»iens potest appoHari generaHter, sive sit

    in Amalec intellexit enim in illo facto


    : GentiHs, sive JudaBus, et negari de Deo
    captivationem bonorum a memltris An- propriotas : vel speciaHtcr Judoeus, et
    tichristi, ot liberationem illorum per negari de Christo Deo divinitas.
    Christum, secundum illud Psal. lxxi, Primo orgo modo sic : « Dixit insi-
    12 Liberahit paiiperem a potenteietpau-
    : piens, » oinnis sciHcet male vivens. Om-
    perem cuinon erat adjutor. Luc. xi, 22 : nis peccans ignorans est : non enim ha-
    Si autem fortior eo superveniens vicerit bet veram sapientiam, quce desursum
    eum, universa arma ejus auferet,... et est ^ Vel saltem initium iilius sapientiae,

    spolia ejus distribuet. scilicet timorem Dei. Psal. cx, 10: hii-
    Et bene per Amalec mali intellig^un- iium sapientix timor Domini. Ad Ro-
    tur : interpretatur enim populus lin- man. i, 21 Obscuratum est insipiens cor
    :

    gens : et mali, sicut dicitur jMich. vn, 17 : eorum. Non ore, quia non auderet, sed
    Lingent pulverem sicut serpentes. Et hic « in corde suo. » Quomodo ergo David

    intoUectus est dirigens nos « in finem. » cognovit hoc, si corde hocdicebat? Resp.
    Aha littera habet « pro Maeleth *,» qui Prophetico spiritu. Psal. xi, 3 : In corde,
    'm{eY^TQ{A\\\Y parturiens, et signilicatEc- etcorde locuti sunt. Sed quid? « Non est
    clesiam parturientem filios spiritualos in Dcus, » id est, non est punitor malorum
    dolore. Joan. xvi, 21 Mulier cumparit, : Dous, nec justus qui onim negat ipsum :

    tristitiam Apoc. xii, 2 Mulier


    habet. : justum, negat ipsum Deum. Sed contra :

    cruciabatur ut pariat. Hic est ergo in- Cum David dicat ssepius quod Deus
    tellectus David, habitus pro Ecclesia U- non dereliquit nos inomnimoda sui igno-
    beranda dirigens nos in linem, vel Chri- rantia, sed sui cognitionem nobis natu-
    stum, vel temporis in quo fient ista. ralitor inseruit, quomodo dicere potuit,
    « Non est Deus? » Et patet responsio :

    Psahnus autem potest dividi in duas quia non dixit non esse simpHciter divi-
    partes. Primo quidem agitur de malis nitatem, seddivinitatis non intellexit pro-
    per Amalec designatis secundum primam prietatem : ct idcirco ex consequenti,
    Htteram tituli. Secundo, de bonis per quia quidquid in ipso est, ipse est, nogat
    Maeleth figuratis secundum Htleram se- et destruit substantiam.
    cundam tituli, ibi^ « Quis dabit ex Sion. » Yel insipiens hic dicitur Judaeus. « Di-
    Item,in prima duo. Priino, arguit ma- xit insipiens, » JudaBus scilicet excaeca-
    loruin culpam. Secundo, minatur pcenam, tus malilia sua. Sapiont. ii, 21 : LlxCcV-
    ibi, « Nomie scientl » cavit illos malitia corum.aNon est Deus,y>
    In prima duo. Primo arguit culpam. Christus, vel Jesus. Jer. v, 12 Ncgavc- :

    Secundo, culpce generahtatem, ibi, « Do- runt Dominum, et dixerunt : Non est
    minus de coilo prospexit. » ipse. Joan. x, 33 : Et tu homo cum sis.

    execut6 nSn>2-Sl?, haJ machalafli. Ce ternie a miisicale : c< sur un fon plainlif ». La meme
    embarrasse les Septanl,e qui l'ont reproduit tel notation se retrouvera au psaume LXXXVIII.
    quel u-rzlp MasXiO-
    : Piusieurs auteurs anciens H. Lesi^.tre.
    et quelques moclernes, Patrizi entre autres, le ^ Et est Vulgat;p littera, uti videre est in
    font venir de SSn, chalal, percer, d'ou le sens principio Psalmi.
    de « flCite. Mais la plupart le tirent de r^h'!!,
    >) • Gf. Jacob. ni, 17 : Quae desursum cst sapien-
    « 6tre malade », et en font une indication tia, etc.
    COMMEMAHIl IN PSALMl M Lll. 11

    /acis leipsitm Deuni. Isa. i, 3 : Cogiiovit secundum Cassiodorum : « Xou est qui

    bos possessorein suiim, el asiuus prxscpe « laciat bonuni sua virlute, sed tanluni
    domifii sui : Isracl autem me uon cogno- « virlute principalis agentis. »

    vily elc. Kt viTc insipiens excaecalus. Ad


    Roman. xi, 2") : C<ecitas cx partc conti-
    git in Israel, qui verum si)leni ante se (.< Dominus dc cailo. » Ilic secunduui, 3
    positum non cojj^novit, de quo Malacii. iv, in quo probatur malitiaj gcneralitas per
    2 : Orietur lobis timentibus nomen laeum divinam inquisitionem et dicuntur duo. :

    sol justiti.e. Priino, divina inquisilio. Secundo, in-


    ventio universalis nialitia', ibi, « Omncs
    declinaverunt. »

    a Hic secundum, ubi


    Corrupti sunt. » Item, in prima duo. Primo, inquisitio
    de corruptionc interiori cordis. Secundo, quantum pertinet ad adspectum.Secundo,
    exteriori o])eris, ibi, « Non est qui jaciat quautum pertinet ad atreclum, ibi, « Aut
    bonuin. » requircns. »
    In prima duo. Primo, corruptio. Se- Legitur autem dupliciter, quia respe-
    cundo, corruptionis abominatio ipsi Deo ctus bic potest sonare misericordiam, vel
    videnti, ibi, «Dcus de cado prospcxit. » simpHcem inquisitionem. Ait enim Sic :

    Sic quantum ad lldem, eteliani « cor- omnes peccant in lide et inmoribus, quia
    ruptt sunt » inlerius in mentc quippe : Dominus « prospexity* oculo misericor-
    inlidelitas necessario corruptum relin- disp, « super filios hominum, proximo-

    quit alTectum. I ad Corinth. v, (5 : Mo- rum parentum et hoc,«G^ecte/o,»supple :

    dicum fermentum totain massam cor- mittendo Filium. Ilic respectus de quo
    rumpit. Est autem duplex corruptio. Sapient. iv, I.") : Gratia Dei et miscricor-
    rrupUo Corporalis et pcena quae est involuntaria: dia est in sanclos ejus^ et respectus in
    jplex.
    iniis et
    et mentis quie voluntaria est, et tanto electos illius. Exod. iii, 7: Vidiafflictio-
    poris.
    magis culpabilis cst. Augustinus de Li- nem populi mei,(\\\\ est in /Eggplo. Yel
    bero arbifrio : « Omnium corruplionum « Dominus rcspcxit, » diligenter atten-
    « sola quoe vitiosa est, recte vituperatur. dendo, « super filios hominum : » et hoc,
    « Sed quia corruptionem sequitur fcEtor, « de coslo, » scilicet de sanctis animabus
    « corporalem corporalis, et spiritualem in quibus celatur, et quasi latens abs-
    a spiritualis, sequilur \ » conditur. Tsa. lxvi, Coelum scdes rnea, 1 :

    « Corrupti sunt, et abominabilcs facti supple, est. Sap. vii, 27 In animas :

    sunt in inujuitatibus suis. » Ezech. viii, sanctas se transfert. Psal. ci, 20 Pro- :

    1) : Vide abominationes pessimas, quas spexit de excelso sancto suo.


    isti faciunt. Job, xv, lt>: Abominabilis « Utvidealsi est intelligens, n quantum
    ct inutilis hoino, qui bibil quasi aquam ad adspectum, « aut requircns Dcuin, »

    iniquitatem. Provcrb. xvi, Abomina- ;] : quantum ad aifectum, quem requirit.


    tio est iJomino omnis arrogans. « Xon Psal. vii, 10 : Scrutans corda, et renes
    est qui faciat bonum, » exlcrius in oj)e- Dcus. Ouantum ad primum potuit invc-
    ratione. I^t dicit ininus, et plus signiii- nire nihil, Isa. v, 13: ProjjLerca captivus
    cat, id est, faciunt malum : (juippe mala ductus est populus meus, quia non Jia-
    arbor non potest bonos fructus facere ^. buit scicntiam. Osee, iv, 1 : Non est veri-
    Sed contra .\onnc Patriarchae, et Apo-
    : tus, non est misericordia, noncst scientia
    stoli, et Propbeta) bona fecerunt ? Imo in terra. Quantum ad sccundum, Je-
    et ipsi inali qui sunt d(; corpore ejus rem. viir, (i : Attendi ct auscultavi, ne-
    niulla faciuut frcquenter bona. Picsp. rno quod bonum cst loquilur : nullus csl

    S. .\uGUSTi.Nus, I.ili. II do I.iljiTO arl)ilrlo. * Cf. Uc. VI, 43 et 44.


    12 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    qui agat pcenitentiam super peccato suo, « nonne scient, » supple, ipsi, qui modo
    dicens : Qiiid feci ? Deum esse negant justum, quoniam ju-
    stus est experimento pcenarum sibi infli-
    ctarum ? Quasi diceret Utique. Proverb.
    :

    « Omnes declinaverunt. » Hic invenlio xxviii, l) : Viri mali non cogitant judi-
    carentise boni in omnibus. Et primo, ca- cium. Sed tunc scient, Psal. ix, 17 : Co-
    rentiae boni in corde. Secundo, in ore, gnoscetur Dominus judicia faciens.
    ibi, « Simul inutiles. » Tertio, in opere, « Nonne ergo scient omnes qui operan-
    ibi, « Non est qui faciat honum. » tur iniquitatem ? » Constat, quod sic. Si
    Dicit ergo : Sic inquisivit, et hoc in- enim pro sola boni omissione puniun-
    venit, « Omnes declinaverunt » ab eo tur, Matth. xxv, il et 42 : Esurivi etnon
    corde, etiam majores, non tantum mi- dedistis mihi comedere, etc. Et post :

    nores. Isa. lvi, M : Ipsi pastores igno- Discedite a me, maledicti, etc. multo :

    raverunt hitelligeniiam, omnes in viam fortius pro mali commissione, Luc. xiii,

    suam declinaverunt. « Et inutiles facti 27. Discedite a me omnes operarii ini-


    sunt simul, » in ore, et doctrina. Ali- quitatis.
    quando enim homo malus est in corde, « Qui devorant plebem meam. » Quo-
    sed proficit aliis in sermone. Isa. xiv, modo ? « Ut cibum panis. » Devorant,
    19 : Projectus es quasi stirps inutilis. inquam, muitipliciter animam rapiendo,
    « Non est qui faciat bonum, » in opere, et corpori diaboli uniendo. Hi sunt hse-
    7ion est usque ad unum. » Jerem. v, 1 retici et Doctores perversi. Si enim boni
    Circuite vias Jerusalcm^ et adspicite, et dicuntur os Christi, et dentes, quia bo-
    considerare, et quserite in plateis ejusan nos illi incorporant, Act. x, 13 : Petre,
    inveniatis virum facientem jjidicium, et occide, et manduca, cur non dicentur
    quserentem fidem : et propitius ero. isti os diaboli, devorantes, et ejuscorpori
    unientes animas Sanctorum quas deci-
    piunt ? Ezech. xxii, 25 : Conjuratio pro~
    « Nonne scient omnes. » Hic subjun- phetarumin medio ejus., sicut leo rugiens.
    gitur comminatio
    pcenee et dicuntur :
    Devorant etiain corpusoccidendo tyranni,
    duo. Primo, comminatio pcense in gene- qui sic corpora destruunt, ut nec rema-
    rali. Secundo, ratio quare debent puniri, neat vestigium occisorum. Sic credens
    in quo qua^dam illorum mala replican- occisum filium suum Jacob dicebat, Ge-
    tur ibi statim, « Omnes qui operantur nes. XXXVII, 33 : Tunica filii mei est,

    iniquitatem. » Fera pessima, coynedit eum bestia devo- ,

    Tangitur autem primo eorum malitia ravil Joseph. Devorant quoad possessio-
    generaliter, ibi, « Omnes qui operantur nem, omnes auferendo. Eccli. xni, 23 :

    iniquitatem. » Secundo, specialiter, ibi, Pascua divitum sunt pauperes. MicluT.


    « Qui devorant pleliem meam. )> iii, 2 Tollitis pelles eorum desuper eis,
    :

    Et tangitur primo amor male inflam- quantum ad vestimenta : et quantum ad


    mans. Secundo, timor male humilians. carnes et vestimenta simul, in eodem,
    Primum, ibi, « Qui devorant. Secun- t. 3: Comederunt carnes populi mei, et

    dum, ibi, « Trepidaverunt timore. » pellem eorum desuper excoriaverunt


    In prima duo tanguntur quee surgunt Carnes comederunt, quando cibariaunde
    ex amore illo male inflammante, scilicet carnes nutriri deberent auferunt : pelles,

    cupiditas in rapiendo. Secundo, avarilia quando vestimenta.


    inordinate diligendo rapta, et habita.
    Primum, « Qui devorant. » Secundum,
    « Deum non invocaverunt. » « Deum
    non invocaverunt, » in ipsum
    Dicit ergo : Tales sunt mali, sed confidendo, sedmagis in pecuniam suam
    COMMENTARII IN PSALMUM IJI. 13

    lamquain in Deiim. Osee, viii, i : Argen- dinavit « ossa, » id est, vires anima^ in-

    linn suum ci aurum smnn fecerwil sibi teriores ij)sam sustentantes, « eoru))i qui
    ulula. Kcclt^ X, 19 : Et pecunice obe- /)onii))ibus placoil, » id est, placere de-
    diunt omnia. siderant, hoc est. (jui ([uaerunt hic conso-
    « IUic trepidacerunt. » Hic taniiitur hitionem. Ad Gal. i, 10 : Si /iO)ninibus
    de tiniore male liumiliante. VA prinio placere))i, Christi servus no)i esseni. VA
    ostendilur dejectio illoruni per vanuni glossandum, placendi actionem appctens,
    timorem. Secundo, ratio quare sic per- vel quaerens inordinate, hoc est, ipsam

    mittuntur (lcjici, il)i, « Quo)iia))i dissi/)a- placentiam faciens finem : ipse enim di-
    vit. » cit ad Roman. xii, 17 : Provident.es bo)ia
    Dicit ergo : Ita nudo amore inllam- non tanlum coram Deo, sed etiarn coram
    mantur. el etiam « trepidaveru)it illic, » hominibus. I ad Cor. x, 33 : Placete om-
    scilicet in mundo, et in miseriis munda- nibus per omnia, sicut et ego per o))inia
    nis, « tiuiore » eos interius concutiente, om))ibus placeo : sed linem placentiae po-
    « ubi no)i fuit linior. » Sed quid est no animarum utilitatem *. Sed ossa ju-
    hoc? Quomodo timere potuerunt ubi storum non dissipantur, ,Ioan. xix, 30 :

    non esset timor? Xonne ubique est ti- Os no)i comminuctis ex eo: sed de malis,
    mor ? Primo si timebant, ibi erat timor: alibi, in Psal. cxl,7 : Dissipata sunt ossa
    quomodo crgo timuerunt ubi non fuit nostra secus infernum.
    timor? Ubi » non est locale,
    Rcsp. « « Deus sprevit
    Co)ifusi swit, quo)iiam
    sed causale. Quasi dicerct Timuerunt : eos. » Spernendi recidcndo, amentegra-

    sine causa rationabili timoris. Si enim tiam removendo in praesenti. Ethocju-


    sint in hac vita ferae insidiantes carni, stum, utquispernitjSpernatur. Isa. xxxiii,
    secundum illud Eccli. xxvii, 11 : Leo 1 : Vsc, qui spernis, nonne et ipse sper-
    venaiioni i)isidiatur : sic homines insi- )icris ? I Reg. ii, 30 : Qui aulem contem-
    diantes possessioni. Prov. i, 13 : Om- nunl me, erinit ignobiles. Vel praeteri-
    ncm pretiosain substantiam reperiemus, tum pro futuro, « co)ifusi simt, » id est,
    i))iplebinius domos )iostras spoliis. Et confundentur. Jerem. xx, 11 : Confwi-
    daemones insidiantes spiritui secundum dcniur vehe))ie)iier, quia non intellexc-
    illud Psal. XXX, 14 : Dwn convenirent runt opprobrium se^npiternum, quod
    simul adversu)7i me, accipere animam numquam delebitur. Et ii, 2G : Quomo-
    mea)n co)isiliaiisunt. Tamen hsec nullo do confwidiiur fur quaiido coinprchoidi-
    modo timcnda comparatione ad doctri- tur, sicconfusi swit dornus Israel.
    nam malam :hoc est enim timere um-
    bram, et non veritatem timere secuii-
    dum illud .lob, vi, U\ Qui timoil prui- : « Quis dabii ex Sion ? » Ilic secunda 7
    nam, irruet super eos nix. pars Psalmi, in qua subjungit de bonis, secunda

    postquam praecessit de malis : et prsemit- Psaimi.

    « Quoniatn Doini))us dissipavit. » Hic titur quasi increpantis interrogatio. Se-


    tangitur ratio talis tirnoris duplex. IJna, cundo subjungitur laeta promissio, ibi,
    divisio virium aiiimee. Secunda, separa- « C)im avcrterii Dominus. »
    tio verae vita? ab anima, ibi^ « Con/usi Dicit ergo : Sic mali dicitis Deum non
    SU)lt. » esse, ct sic, ut dixi, recipietis. Sed quos ?
    Dicit ergo : Sic trepidaverunt : etc. « Ex de Judaeis, qui per
    Siott », id est,
    Et hoc quoniam « Domimis dissipavii, » Sion inlelligunlur, veniens « dabii salu-
    dissipari permisit, et ut dissiparentur.or- tarc, » id cst, salutem, vel ^ratiam sa-

    ' I ad Corintli. x, .32 el '.V.S : .St;je u/feiislone <'l eyo per ornnia omnibiis placco, non qinerena
    estole Jidaeia, et Gentibus, el Ecclesiae Dei : sicul qiiod miUi ulile esl,sed quod multis, ut salvi (iant.
    14 13. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    lutarem, vcl salutarem doctrinam, « Is- et quibus, quia « Jacoh, » id est, activis,
    racly>, id est, populo videiiti Deum, ui- et « Israel », id est, contemplativis.
    mirum ille cjuem vos dicitis non esse Ait enim : Sic quaero, quis dabit? Et
    juslum, et sic non esse Deum. Quasi di- responsio est : « Cum averterit Dominus
    ceret ; Ipse dabit. Jacob. i, 17 : Omne captivitatem plehis suse, » secundum il-
    dalum optimum, ct omne donum perfe- lud Jerem. xxix, 11: Iteducam captivi-
    cturn desursum cst^ dcscendcns a Patre lalcm vestram. « Tunc exsultabit Jacob, %
    luminum. Et dicit « Dahil., » non red- : aclivi boni, qui in lucta sunt : « et Ix-
    det. Non enim meritis est redditus. Ad tahitur Israel, » id est, contemplativi.
    Til. 111, 5 : No)i ex operibus justitise quse Soph. 111, 20 : Dabo vos in nomen et in
    fccimus nos, sed sccundum suam, ctc. laudcm omnibus populis, cum convertero
    captivitatcm vestram coram oculis ve-
    « Cum averterit. » Ilic laela responsio, stris. Amos, ix,li Convertam captivita'-
    :

    in qua tangitur, et quando dabilur salus, tem plebis meie Israel.

    PSALMUS LIIL

    David auxiliuin Dei implorat adpersus hostiuni insidias.

    1. Injinem, Incarminibus, intellectus Deum ante conspectum


    suerunt
    David^ suum.
    2. Cum venissent Ziphcei, et dixissent 6. Ecce enim Deus adjuvat me, et
    ad Saul Nonne Dai>id abscondi-
    : Dominus susceptor est anim£e
    tus est apud nos ? (I Reg. xxiii, mese.
    1 9 et xxxvi, 1
    7. Averte mala inimicis meis et in :

    3. Deus,in nomine tuo salvum mefac: veritate tua disperde illos.


    et in virtutetua judica me. 8. Voluntarie sacrificabo tibi, et con-
    4. Deus, oralionem meam
    exaudi : fitebor nomini tuo,Domine: quo-
    auribus percipe verba oris mei. niam bonum est.
    5. Quoniam alieni insurrexunt adver- 9. Quoniam ex omni tribulatione
    sum me, et fortes qua^sierunt eripuisti me,
    super inimicos et
    animam meam et non propo- : mcos despexit oculus meus.
    COMMMXTAUH 1\ PSALMllM I.lll, 18

    clsi scriplum non sit in carminibus ct


    bymnis, Deum laudavil. Inlclligebat
    enim in lioc facto David Ziplueos signili-
    l.\ PSAI .Mr.M Mll
    care malos : Ziphaei enim inteq^retantur
    florenles, et mali llorent in bac vita. Jc-
    rem. XLvn[, U :Date floreni Moah qui
    at.M.MKNT.VlULS.
    cito Iransit. Moab, illius scilicet qui ex
    piilre diabolo. .lob, xiv, 2 : Quasi jlos

    Iii /iiirui. !ii (nymiiiihiis, intollccliis l)a- cgrcdilur cl conlcritur, cl furjit vclul

    viil. uinhra. Inter hos llores lalent boni, non


    Cuni criiisscnl Ziphxi, et dixissent ad apparent. Ad Coloss. iii, 3 : Mortui estis,

    Saiil : Xu)nic David absconditus est ct vila veslra abscondila esl cum Chrislo
    apuil nos '
    ? in Deo malos qui vos cooperiunt,
    : inter
    quia mulli sunt, et vos pauci. Ecclc. i,
    13 Stullorum infinilus est numeriis,
    :

    « Dcus,in noniinc tuo salvuin mc fac. » Eccle. VII, 29 : Virum de mille, unum
    II ic Psalmus quinquagosimus teilius in rcpcri. Sed mali eos quasi manifestant,

    lolo libro, sed in secunda quiufjuagena quando ad morlem trahunt. Quai mors
    terlius. Poslquam enim de malorum ne- per Saul designatur, ut supra dictum
    quitia qui glorianlur in malo, et blas- fuit. Sed refugium habent ad fontem :

    phemant contra Dominum in quinquage- sic enim interprelatur Engaddi, id est,


    simo primo et quinquagesimo secundo ad Christum, qui est fons. Dsal. xxxv,
    actum est, subjungitur de malitia eorum 10 : Quoniam apud le csl fons vitas. El
    qui bonos opprimunt, scd tandeni non fons hcEdi, foctidi scilicet pcccatoris. qui
    pra}valel)unt. in illo abluitur, Zach. xiii, 1 : Erit fons
    Inde a^ilur de clamore bonorum ad palens domui David, et liabitantihus Je-
    Deum, et liberatione ipsorum a malorum rusalem in ahlutionem pcccatoris, et

    oppressione : quod innuitur in titulo qui mcnstruaise.


    talis est : « In finem, In carminihus, in- Ergo sensus liluli est : In hoc Psalmo
    tcllcctus David, cum venissent Ziphcci, et continelur « intellectus, » quem liabuit
    dixissent ad Saul : Nonne David abscon- « David, cum venissent Ziphsei ad Saul,
    dilus est apud nos ? » Tangit bisloriam etc. » In hoc enim intellexit bonos qui

    ([ua' babelur l Hei^. x.xui, 19, do Zipba^is inter malos latent, ab ipsis qua?rendos ad
    qui David lalitantem apud se timore mortem, sed per Christum liberandos.
    Saul, ipsi manifestaverunt, et morti ex- IJnde carmina et b^-mni sunt cantandi.
    posucrunt. Sed David fugit ad loca tutis- Et estintelleclus dirigensnos « in fincm »

    sima Engaddi, et ibi salvatus est : undc nostrum, scilicet Christum. Ad Uom. x.

    '
    Lu lilre d»; ce psaume, dit M. Lesetre, iu- a ccttc occasioa ([u"il coinposu cc psaume pour
    tliquo clairenient rev6nernent qui 1'iiispira. implorcr le secours divin.
    Apn-s ic niourtre cl"Aciiim»'lecli et des quatre- S. Hilaire cntend cc psaumc de Jcsus-Christ
    vin^'lcinq pr<Hres par Doi^j,', Uavid avait dclivn'' livrc par lcs Juifs. Lcs
    du pro- persecuteurs
    la ville de Ceila d'une attaque des Pliilistins. phele representent aussi les ennemis du salut;
    A cf;tte nouvelle, Sanl resolut de lo surprendre c'est pourquoi rEglise fait rcciter cliaque jour
    dans cette citf^ ; mals David, informe quc les cepsaume au commcnccment de son office.
    habitants etaicnt disf)0ses a le livrer, s'enfuit «(Juando inchoamus in prima hora diei vitare
    dans le desert de Ziph. Les Ziphecns a leur pirsccutioncs cl insidias diaboli, canlamua
    tour d«^noncerent sa presence au roi, I Reg., liunc i)salmiim pro toto itinere dlei. » Ama-
    xxni, 19 ; xxvi, 1, et lc fugitif sc vit ohligt- dc lairc.

    chercher un abri dans le desert de Maon. Cest


    16 1). ALB. MAG. ORD. PRtED.
    4 : Finis legis, Christus. Vel hic intelle- « Et in virtute tua, » hoc est, in judi-
    ctus mentes figentibus in aiternis,
    est cio, quando virtus tua, quie nunc latet,
    non in robus transitoriis. II ad Corinlh. apparebit, « Judica me. » Sed quid est
    IV, 18 Non contemplantihus quidem
    : quod dicit, quomodo petit secundum vir-
    nohis qucT videntur ,sed quae non oidentur. tutem judicari ? Ahbi dicit Non intres :

    in judicium cum servo tuo^. Job, xxvi,


    Dividitur ergo Psahiius in duas partes. 11 : Columnse coeli contremiscunt, et pa-
    Primo enim orat Ecclcsia pro se ut h- vent ad nutum ejus. Amos, iii, G : Clan-
    beretur a Zipha^s, id est, a mahs in get tuha, divini judicii in virtute, et po-
    mundo florentibus. Secundo, quia opti- pulus non expavescet ? Quasi diceret :

    mus hberationis modus quando inimici Non est hoc possibile. Resp. Est judi-
    convertuntur, orat pro illis, ut et ad cium districtse discussionis secundum
    Deum convertantur, et ad bonum, ibi, merita. Sic iudicari nemo petit, Sed est Judidur
    . 1. . • •
    Tii 1 • • separatioi
    « Averte mala. » ludicium separalionis. lilud petit, ut sci- a maiif
    1- T 1 •!! 1
    petendur
    In prima duo. Primo, orat. Secundo, licet a malis scparetur, secundum ulud
    pronuntiat se esse exauditam, ibi, « Ecce Psal. xLii, 1 : Judica me, Deus, et dis~
    enim Deus adjuvat me. » cerne causam meam de gente non sancta.
    Item, in primaduo. Primo, oratio. Se-
    cundo, persuasio, quod debeat exaudiri,
    ibi, « Quoniam alieni. » « Deus exaudi. » Ecce secundum, ^
    In primaPrimo, quod veht pro-
    tria. quod liic peto, quod proposui. Et o tu

    ponit. Secundo, ad effectum exaudiri « Deus, » qui potes^ « exaudi, » ad effe-

    petit, ibi, « Deus exaudi. » Tertio, ut ctum perducendo, « orationem meam, »


    hoc possit fieri verbis perfecte attendere quia terrenorum non quaero florem sicut I
    requirit, ibi, « Aurihus percipe. » mali. Baruch, ii, 14 Exaudi^ Domine, :

    In prima tria petit.


    Salutem et os- :
    preces nostras, et oraiiones nostras. Dan.
    tendit in quo veht habere salutem iham, IX, 17 Exaudi, Deus noster, orationem
    :

    ibi, « Et in nomine tuo. » Et ex hoc ul- servi tui. Nec per hoc intelligendum

    lerius separationem a mahs in judicio, quoniam aliquando non sit orandum


    ibi, « Et in virtute tua judica me. » etiam pro temporalibus habendis, sed non
    sicut Ziphsei, hoc est, ut finis in ilhs po-
    natur, sed ut ad seterna ordinantur.

    3 Dicit ergo : Sic mah blasphemant, et « Auribus ». Hic tertium. Quasi dice-
    Prima pars nos tribulaut : unde, o « Deus, '
    » peto ret : Sic peto, ut ad eflectum perducas,
    Psalmi. ^

    « salvum Psah cv,


    nie fac. » Ahbi, 47 :
    quod ut sit, « aurihus percipe, » hoc est,

    Salvos nos fac Domine Deus noster, non diligenter attende, « verha oris mei. »

    in quocumque nomine, sed « in nomhie Anthropopatos, in quo attribuitur Deo


    tuo, » quod prsedicabitur in mundo, quod hominis cst, cum tamen secundum
    quod est Jesus. Act. iv, 12 Nec aliud :
    divinitatem membris corporeis non dis-
    nomen datum hominihus, in
    est sub caelo tcndatur. Sed aures suae sua pietas ap-
    quo oporteat nos salvos fieri. IIoc nomcn pelialur, quie auditomnia. Sapient. i, 10:
    excedens omnia nomina. Ad Philip. ii, Auris zeli audit omnia.
    9 Donavit illi nomen, quod est super
    :

    omne nomen, ut in nomine Jesu, omne


    genu flectatur. Hocnomen quodsuperius « Quoniam alieni insurrexerunt. »

    se Exspectaho nomen
    exspectare dixit : Ilic secundum, sciiicet persuasio ut ac-
    luum, quqniain honum est\. quiescat petitioni, ct allegat tria quae

    * Psal. Li, H. 2 Psal. cxLii, 2.


    COMMEMAKII IN PSALMl .M IJII. 17

    siiiit in inlvcrsariis a (iiiilms pclit salvaii. tiludo (livini adjutorii. Sccuiido, inodi
    Priiimiii est extraiicitas. Seciindiiiii, for- adjuvandi, ibi, (( Qtiitt Domintis suseeplor
    titudo, ibi. « f\t fortes. » Terliuni, inli- esl. »

    delitus, ibi, « Et )wn proposuvninl Dicit ergo ; Sic [jctii, et « ecce Domi-
    Deuni. » Isli alieni, sunt inali oinnes ijc- ntts adjuval me. » Isa. l, 9 : Domintis
    neraliter, (|ni quasi aliunde nati sunt, quia hetts auxiliator meus. Deut. xxxiii, 2() :

    quasi ex diabobj. Boni, ex Deo. I*sal. Asccnsor cosii, aifxiHalor tuus. Quod si

    rAxxii, 8 et '.)
    : Etenini Asst/r venit ctini est, potes dicere illud Apostoli ad Roni.
    illis : alienit/eme cuni habilantilnis Tij- VIII, 31 : Si Deits pro nobis, qttis contra
    rum. Sed alieni sunt diuniones, de qui- nos ?
    bus Prov. V, 11 : Xe des alioiis Iwnorcni « Eccc. » Hic notatur quod Deus adju-
    luuni, el annos tuos crudeli. Alieiii hq- vat occulte, evidcntcr et continuc.
    mines, et mundani, qui bonos perse- « Deus, » qui potest, scit, et vult. Pot-
    quuntur, de quibus Job, xix, 13 : Noti est, quia fortis : scit, quia sapiens : vult,
    mei, (juasi alieni rceesserunt a me. Qua- quia bonus. « Me, » debilem, inscium,
    si diceret : Qui prius erant ainici, facti ctinlirmum. « Adjuval, » liberando, con-
    sunt inimici. Alieni etiam caro ipsa, et servando, defendcndo. Libcrando a ma-
    motus ex ipsa nat"i. Osee, vii, 9 ; Come- lis in quibus fui, conservando in b(jnis
    derunl alicni robur ejus, el ipse nesciuit. in quibus sum, defcndendo a recidivo.
    Motus enim carnis comedunt vircs spiri- « Adjuvat » quem redimcndo adjuvit,
    tus. quem adjuvabit glorificando. PsaL xciii,

    « Kt fortes (juxsieruiit. » Ecce forti- 17 : Dominiis adjuvit me,


    Nisi cjuia
    tudo Saul ad litteram, et niinistri ejus paulo minus habilasset, cl.c. Et alibi,
    animam David qua^rentes, hoc est, vi- Psal. XLV, () : Adjuvabit eam Deus mane
    tam, ad perdendum. Fortes etiam dce- diluculo.
    mones, Job, xli, 2i : Non est super ter- « Kl Dominus siisceplor est atiinisR
    rampoteslas.quie comparctur ei. Luc. xi, mcie. » Hic adjuvandi modus. (Juasi di-
    21 : ('um fortis armatus custodit atrium ccret : Sic jam adjuvat, ct « Dominus
    suum, in pace sunt ea cjuic possidct, elc. susceptor est animse mese, » etsi corpus
    Hic quaerit animam, quia (jrcgorius di- miseriis exponat. Sap. iii, 1 : Justorum
    cit : « Quid non potuit Dominus? ct ni- aninise in manu Dei sunt. Sed de carne
    « hil se fecisse aestimat cuin animas non non sic. Job, ix, 2i : Terra data cst in
    « sanat. » manus impii. Sed de anima unde Job, :

    Kt twn proposucrunt Deum ante


    « II, (i, dicit Deus ad Satan Vcrumtamen :

    conspectum situm, » putantes eum sua animam illius serva.


    ignorare. Job, xxii, 13 et i Qttasi pcr I :

    califjitiem judical. Nttbes lalibttltitii ejus,


    ner nostra considerat. Daniel. xiii, '.) : « Avertcniala. » llic secunda pars hu- y
    Evcrterunt sensum suum, el declinaue- jus Psalmi. Iluc usque enim oravit pro secunda

    runt octilos suos, ut non vidcrent coeltim, se, hic pro adversariis : et dicunlur tria. Psaimi.

    neqiw recordarenlur judiciorum juslo- Primo, oratio. Secundo, proinissio sacri-


    rtim. licii si consenserit Dcus, ibi, « Volunla-
    rie sacrificabo tibi. » Tertio, ratio quare
    sic oratpro illis, ibi, (( Qtioniam ex om-
    « Erce enim Deus adjuvat me. » II ic ni tribulatione. »
    secundum priiiue parlis totius Psalmi, in prima duo. Primo cniin oral eis li-
    In
    qiio conlidcnter asserunt non tanluin berationem a inalo. Sccundo, piolcclum
    exaudiendos, sed quasi jain factum sit, in bono, ibi, « In verilate tua. »

    exauditos : et dicuntur duo. Primo, cer- Item, orat amoveri maliim (bqdiciter.
    XVI
    18 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    Primo,pa3nGe. Secundo, culpai, ibi, « Dis- voluntarius offerat eas, scilicet primitias,
    perde. » Domino.TaXa enim sacrilicium fructuosum
    Legitur lamcn dupliciter. Llno modo, est. J^>.ech. xlvi, 12 : Cum fecerit prin-
    ut sit preedictio mali pcense, ct pendet ex ceps spontaneum holocaustum, aut paci-
    praedictis. Secundo, ut sit oratio secun- fica voluntaria Domino : aperietur ei
    dum quod dicturn esl. porta quse respicit ad Orientem.
    Dicit ergo : Sic adjuva me Iioc modo, « Et confitebor. » Ilic spocificat : et
    quia Domine, « averte, » id ost, avertes sacrilicium primo, ct modum sacrilicii
    « mala inimicis meis, » mala quae in me secundo alium a pra:'dictis, scilicet quia
    modo faciunt, in illos convertendo.Eccli. voluntarie, etpro nihilo, ibi, « Quoniam
    xxvii, 30': Facienti nequissimiim consi- bonum est. »
    liurn, super ipsum devolvetur, ipso libe- Dicit ergo : Sic sacrificabo voluntarie^
    rato contra quem machinatur. .lerem. « Et confitebor nomini tuo, o Domine, »
    XVII, 18 Confundantur qui me perse-
    : confessione laudis. Psal. cxii, 1 Laudate
    :

    quuntur, et non confundar ego. nornen Domini. Et lioc confessione cor-


    « Et in veritate tua. » Quasi diceret : dis, oris, et operis. Ne sim de illis de qui-
    Sic praedixi futurum. Luc. vi, 24: V<b bus Apostolus ad Tit. i, 16 : Confitentur
    vobis divitibus, quia habetis consolatio- se nosse Deum, factis autem negant.
    nem vestram., scilicet hic super tcrram. Gonfessio cordis est incipientium, oris
    « Disperde illos, » quos tolerasti in tua prolicientium, operis perfectorum : et
    infirmitate persequentes, vel in tua pa- hoc non aliqua remuneratione temporali,
    tientia. Eccli. v, 4 : Altissimus est pa- vel etiam aeterna quoniam bonum; sed «

    ticns redditor. Vel sic : « Averte mala, » est, » hoc est, gratis, puram speclans no-

    subaudi, pcenee, « inimicis meis, » id est, minis charitalem. Bonum incipienti, me-
    ab inimicis meis, ut non aflligantur. « Et lius proficienti, sed optimum consum-
    disperde illos, a mala intentione, in qua mato.
    vivunt, ut a culpa liberentur, Et hoc, «m
    veritate tua » ponendo illos, et sic exhi-
    bebis bona. Ecce quomodo boni rogant « Quoniam ex omni tribulalione. »
    pro inimicis, et sequuntur Magistri doc- Hic est tertium in quo subjungit ratio-
    trinam, Matth. v, 44 Orate pro perse- : nem quare oraverit pro inimicis conver-
    quentibus, et calumniantibus vos. Et tendis, quia eorum conversio ei est uti-

    exemplum, Luc. xxui, 3i Pater, di- : lis : unde tanguntur duo. Primo, libera-
    mitte illis, non enini sciunt quid fa- tio ejus ab inimicis per hanc vitam. Se-
    ciunt. cundo, ipsorum despectio de csetero ad-
    versantium, ibi, « Et super inimicos
    meos. »
    (( Voluntarie sacrificabo tibi. » Hic est Dicit ergoRogo quod avertas mala
    :

    secundum, scilicet proinissio sacrilicii, si inimicis quoniam hoc faciendo,


    meis :

    consenserit facere quod rogalur : et di- « eripuisti me, » boiio et honcsto modo,

    cuntur duo. Primo, sacrificium volunta- « cx oinni tribulatione. » Vel sic Bo- :

    rium promittitur. Secundo, specificatur num est, et vore, « quoniam eripuisti me


    illud sacrilicium, Et confitebor. »
    ibi, « ex omni tribulatione. » Et cavendum ut
    Dicit ergo Sic rogo quod si feceris,
    : : non continuetur ad hoc quod dictum est,
    « sacrificabo iibi,» non coaclo sicut anti- « Confitebor nomini tuo : » jain eiiim
    quitus, sed « vohmtarie : » quia tale pla- dictum ost sicut etiam in Glossahabotur,
    cet. Lxod. xxv, 2 : Ab omni /lomi/ie qui quod illi conlitotur propter bonitatom ip-
    offeret ultroneus, non ab alio, accipietis sam, et gratis, non propter aliud. Rogo
    eas, scilicet primitias : et xxxv, 5 : (hnnis orgo, « qiioniam ex omni, otc. » Job, v,
    :

    PSALMIIS LIV i9

    l'.l ; In scx Iribulalionibus libcnibil lc, cl sp<'dit, » lain(|uani nihil curans, vcl ap-
    inseplima non tantjct tc maluni quando : prclians illa, (( oculus mcus, » inenlis
    valtlo bonuin est et (luloo liberari.» Kceli. ineie in Deuin ra[)(us. Quasi dicerct :

    xxxv, 2li : Spcciosa cst miscricunlia l)ci Xoii tiineo mala, sed illa despicio, non
    in temporc tribu/ationis, sicut nubcs plu- personas inferenles illa. Tsa. xxxi, 1 :

    vice in tempore siccitatis. Sap. xvi, 8 : Tce (/ui speriiis, nonne et ipse sperneris ?
    Tu csqui libcras ab omm malo. Sed de malis qui inferunt, dtctum est in
    « Et supcr inimicos. n Kcce secuiiduin. Psal. Lv, /// Dco spcravi, non tiniebo
    1 1 :

    Quasi diceret : .\on soluin iiberas, iino quid faciat mi/ii /lomo. VA alibi, PsaL
    « et super inimicosmcosy n id est, ab in- cxvii, 7 Dominus mUti adjutor : ct crjo
    :

    fercndo de ctetero inimicis inala. « I)c- despiciam inimicos meos.

    PSALMUS LIV.

    Darid postulat inimicorum et Jictorum amicorum confusionem.

    Injincm, hi carminihus, intcllectus tem et contradictionem in civi-

    Darid. tate.

    Exaudi, Deus, orationem meam, et 1 1. Die ac nocte circumdabit cam su-


    nc despexeris deprecationem per muros ejus iniquitas : ct la-
    meam : bor in medio ejus,
    Intende mihi, et exaudi me. 12. Et injustitia :

    Contristatus sum in exercitatione Et non defecit de plateis cjus usura


    mea : et conturbatus sum et dolus.
    A voce inimici, et a tribulatione i3. Quoniam si inimicus meus malc-
    peccatoris. dixissct mihi, sustinuissem uti-
    Quoniam declinaverunt in me ini- quc.
    quitates, et in ira molesti erant Et si is super me
    qui oderat me
    mihi. magna locutus fuisset, abscon-
    Cor meum conturbatum est in me, dissem meforsitan ab eo.
    et formido mortis cecidit super 14. Tuvero homo unanimis, duxmeus,
    me. et notus mcus :

    Timor tremor venerunt super


    et i5. Qui simul mecum dulces capicbas
    mc, etcontcxerunt me tenebra^ cibos, in domo Dci ambulavi-
    Et dixi Quis dabit mihi pennas
    : mus cum consensu.
    sicut columba.% et volabo, et rc- iG. Veniat mors supcr illos, et de-
    quiescam? scendant in infcrnum vivcntes,
    Ecce elongavi fugiens .•
    etmansi in Quoniam ncquitia? in habitaculis
    solitudine. eorum, in medio corum.
    Exspcctabam cum qui salvum mc 17. Egoautcm ad Dcum clamavi, ct
    fccit a pusillanimitate spiritus Dominus salvabit me.
    ct tcmpestatc. 18. Vesperc, et manc, et mcridic, nar-
    10 Pra^cipita, Dominc, dividc linguas rabo ct annuntiabo: ct cxaudiet
    corum : quoniam vidi iniquita- voccm mcam.
    20 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    Kj. Redimet in pace animam meam ab 22. Divisi sunt ab ira vultus ejus : et

    his qui appropinquant mihi : appropinquavit corillius.


    quoniam intermultos erant me- Molliti sunt sermoncs ejus super
    cum. oleum: et ipsi sunt jacula.
    20. Exaudiet Deus, et humiliabit illos, 23.Jacta superDominum curam tuam,
    qui est ante stecula. et ipse te enutriet '
    : non dabit
    Non enim
    cst illis commutatio, et in aeternum fluctuationcm justo.
    non timuerunt Deum. 24. Tu vero, Deus, dcduces cos in pu-
    2i.Extendit manum suam in retri- teum interitus.
    buendo : Viri sanguinum, ct dolosi non di-
    Contaminaverunt testamentum midiabunt dies suos ego autem :

    cjus : sperabo in te, Domine.

    gena. Gam enini clamaverit Ecclesia pro Aigutm


    tu:n Psal
    IN PSALMUM LIV cruJelitale et fortitudinepersequentium Juslus
    liens huj
    i

    in Psahno praBcedenti, nunc orat pro viiee nii


    rias.
    muUitudine miseriarum quas sustinet in
    GOMMENTARIUS. hoc statu. Sed sic clamat ut habens ocu-
    lum mentis in (inem suum, non despe-
    rut, sed magis exsultet semper in illo, si-

    1)1 finem, ve sit in prosperis, sive sit in adversis. Et


    lu canninibus, intellectus David^. hoc ostendilur in tilulo, qui tahs est :

    « Li finem, In carmlnibus, intelleciiis

    David. » Et est sensus : In hoc subjecto


    « Exaiidi.Deiis, ovationenimeam.fi Hic Psalmo est « intellectus David., >) id est,

    est Psahiius quartus in secunda quinqua- res ab Ecclesia, vel a justo quohbet in-

    1 Matth. VI, 2o ; Luc. xu, 22 ; I Petr. v, 7. 34, et 1 Par., m, o, il parait que


    Ileg., xxiii,
    2 Par le sujet traile, dit M. labbe Lesetre, ce bethsabee 6tait pelite-iillo d'Achitopliel ce ;

    psauine est analogue au psauine XL. 11 a tout a dernier, en prenant parti pour le revolte, n"au-
    fait la resseinblance dii^s coinpositions inspi- rait donc que venger Tlionneur de sa fa-
    fait

    rees par la revolte d'Absalon, et s'adapte bien mille, et David serait bien mal venu a accuser
    !
    aux circonstances auxquelles le rapporte ia de felonie celui dont il avait viole les droits
    tradition, c'esta-dire a la fuite de David hors paternels eii s'einparant de Fepouse d'Urie.
    de Jerusalein a la trabison d"Achitophel.
    et Cf. Phillott, Dict. of the Hibl. Bathshaba. Mal-

    Celte idee, admise par la plupart des moder* heureusement, celte parente ii'est rien nioins
    nes, Delitzsch, Moll, Gook, etc, ne laisse pas que prouvee, et le futelle, pourquoi Achito-
    que de soulever des difiicultes dans Tesprit de phel, depuis radultere, aurait-il accepte les
    plusieurs commentateurs. Pairizi trouve le fonctions de conseiller et le titre d'ami intime?
    style rocailleux, compliqu^, et il in-
    obscur et Meme la vengeante a laquelle on fait allusion
    un poete contem-
    cline a attribuer ce maskil a excuseraitelle la trahison chez celui qui avait
    porain qui Taurait compos(5 sous le nom de vecu dans rintiinite de son roi? On pretend
    David fuyant devant Absalon ; inais ces carac- aussi que le psalmiste est a rinterieur de la

    teres du style ne sont pas aussi extraordinai- ville, loin de laquolle il voudrait pouvoir fuir ;

    res qu'on pourrait le croire au premier abord. cette assertion ne peutvraiment pas s'appuyer
    David ne recule dovant aucune forme abrupte sur le texte dn psauino. David est sorti a la
    quand elle exprime bien sa pens6e, et ici hc\te de Jerusalem, mais il redoutc la pour-

    coinme ailleurs, l'elat d'ame du psalmiste suite d'Absalon (jui pourrait facilement Latten-
    suffit a expliquer tout ce qui pourrait elonner dre, et se rappelant tous les dangers qu"il a

    lc lecteur. D'autres vont beaucoup plus loin, et courus au temps de Saiil, sentant le poids de
    nient peremptoirement quc le psaume s'appli- la vieillesse et n'ayant plus la force de mener
    que a la circonstance indiquee ; d'apres II comiiie aulrefois une vie d'avenlures, il souliaite
    CO.MMKNTAKII L\ PSAIJirM LIV. 21

    telliiTonda, et dili^^enter advertonda, sci- adversnm semetipsnm contradictionem,


    Ucet quod praesens vita miseriis et aflli- nt ne fatigcmini, animis uesfris de/i-

    ctionibus est plena, ad puriiandum bonos, cientes.

    sicut fornax in iirne. Job. xwiii. I :


    .1//-

    ru lucKS vst, in qno cun/latnr. llie locus, Potest autem Psalinus dividi in tres
    de quo Kxod. xx\ui, 21 : PJcce, inqnit, partes. Primo quidem liberari a miscriis

    est locns npnd ine, ct stabis snpra pe- praesentibus deprecatur. Secundo, spc-
    trani, scilicet tribulationuin duritiam, et rans exaudiri, adversariis imprccatur,
    inde vidcre me poteris, tanuMi adhuc ibi, « Exspectabam enm. » Tcrtio, quid
    transeunteni '. Hic de quo Job, xxxviii, sit pro quo oravit, et iniinicis contra
    12: Xnmqnid ostendisti anror<e locnrn quos oravit, prophetice nuntiatur, ibi,

    snnni, anim£e luce gratia' illuslratae. « Eyo autem ad Dominum. »

    « Intcllcctns. » inquam, habendus « in Item, quiaorare non valet aliquid, ni-


    carniinibns. » vel hvmnis, in ketitia sci- si homo faciat quod in se est, in prima
    licet spirituali, quia pro modica tribula- dicuntur duo. Primo petit. Sccundo,
    tione transitoria, et tem[»orali, venict quod in se est, fecisse ostendit, ut a mi-
    puryala anima ad gaudia indeHcientia. seriis liberetur, ibi, « Quis dabit mihi. »

    11 adtlorintb. iv, 17: Id eniin, qnod in Itcm, in prima duo. Primo petit. Se-
    pr/esenti est inumcntanenni et leve tri- cundo, necessitatem clamandi et petendi
    bnlatiunis nustrx, snpra mudnni in sn- ostendit, ipsam miseriam in qua est, ibi,

    blimitate wternnm gluriie pondns opera- « Contristalus snm. »


    tnr in nobis. Sed Iioc « in finem, » Chri- In prima tria secundum tria qua? petit,

    stum, tendentibus et intendentibus, non tamquam alicui homini magno loquere-


    in aliis. Deficit enim cito in pricsentibus tur. Primo, ut orationem audiat. Secun-
    miseriis, qui in ipsum mentis oculos non do, ut auditam non despiciat, vel con-
    intendit. Ad Ilebr. xii, 3 : Recogitnte temnat, ibi, « Et ne despcxeris. » Tertio,

    enni, qni talem snslinnit a peccatoribns quod magis impleat, ibi, « Intende mihi. »

    ardemmcnt de pouvoir se relirer loin des agi- potest?.... Accedit quod lii versus amicum in-
    talions et d'y trouver le repos ; c'est le senti- lidelem non alloquuntur. Cette derniere partie
    ment qui raccompagnait dans sa fuite. II pourrait donc n'etre qu'un fragment mis a la
    ajouto qu'il voit la ville en proie a la <liscorde, suite du Psaume I.IV.

    i. 10mais il n'est pasnecessaire d'6tre a 1'in-


    ; Le sens spirituel apparait ici tres clairement
    lerieur pour «Hre temoin de ce spectacle : a travers le sens litt^ral ces revoltes, ce sont
    ;

    d'ailleurs David saura par Cliusai tout ce qui se les Juifs, ce traitre, c'est Judas, ce pers<^cut(5,
    passe dans la cito, II Reg., xv, 33-.3(). c'est Jesus-Christ. S. Athan., Euseb., Demonst.
    Dans ces tristes conjonctures, « k celto lioure evang. x, 2, etc. .Mais c'est par dessus tout la
    de grande angoisse, David fait entendre ce perfidie de Tami infidele qui emeut le cceur dc
    psaume au Seigneur dans le principe, (luand
    ; David etdu Messie qu'il figure « querela non :

    il se retirait dc Jorusaleni, son ca-ur avait ai- de passione cst, sod do apostolo proditore. »
    sement porto sa peine, Ps., III mais a psesenl, ; S. Hilar., in v. 14. igitur divinus David
    « Ilic

    en apprenant Toutrage que lui fait son propre et iniquilatem in se patratam docet, et futu-
    fils, le parli (|ue prend Acliitophel et les nou- rain contra Dominum impielalem adumbrat,
    veaux cou[)s que celuiri frap[ie pour sa ruine de communione crucialuum exsullans, et fere
    comph'"te, il est profondement •'mu. Tlio- -> cum Paulo exclamans Ecjo sliginata Domini :

    luk. Christi .lesu in corpore mco porlo. » Theod.


    Hickell dil desf|uatre deinierfjs slropiies, vy. Exod xxxni,2i et seq.: Et iteriim dicit Domi-
    '

    21 2t; • Psaliiium separandiim esse, non so- nus ad .Moyson Ecce, inqiiil, cstluciis apud me, et
    :

    lum impossibilitas ronjunctionis cuni prajce- stabia siipru pclrani. Cumqiie transibil (jloria

    d<'ntil>us, sed etiam tota sententiarum series mea, ponam tc in foraniine peirx, et protegam
    docet. Quomodo enim, jam suo ordine pra-mis- dextera mea, doncc trameam : tollamciue manum
    sis invocatione Dei, etc, idom carnien iterum tiiam, et videbis posleriora mca : facicm autcm
    ail querelas et exhortationem (iducia> reverli mcam videre non j^oteris.
    22 1). ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    « Dicit ergo Sic oravi coiilra Iribu- vebementiam, ibi, « Cor meum. » Mise-
    2 :

    Prima pars lantes, et o « JJeiis. »


    Psalmi. ,

    tcr
    .

    expositum est, qui potes, scis, et vis.


    ... Expoiioutfrequen-
    . , •
    riam autem tangit duplicem. Affcctus
    primo. Secundo, intcllectus, ibi_, « Et
    « Exaiidi orationem meam, » fusam pro conturhatus.
    liberationc amalis. Dicit ergo : Sic rogo et clamo, ct ne-
    « Et ne despexeris. » Ecce secundum. cesse babeo, quia eccc « contristatus
    Quasi diceret : Sic audi orationem, « et sum, » ratione et sensualitate tristatusin
    ne despe.xeris, » postquam audieris, ade- affectu. II Reg. xviii, 33 : Contristalus
    precationem meam.. » Dcprecatio idem itaque rex, ascendit ccenaculum portse, et

    est quod oratio. Vel deprecatio pro malis flevit.Sed contra, Prov. xu, 21 Non con- :

    amovendis, oratiopro bonis adipiscendis. tristahit justum cpiidciuid ei acciderit.


    Notandum enim, sicut dicit Olossa, quod Resp. Non tristitia quae non sit secun-
    aliquorum orationes Deus audit, ct au- dum Deum, sed tristitia saeculi quae mor-
    ditas despicit, illorum scilicet qui pe- tem opcratur. Sed tristitia quee est se-
    tunt temporalia : audit quidem Deus ora- cundum Dcum, bene contristntur etiam
    tiones illorum, illis dando quod petunt, usquG ad turbalionem rationis. 11 ad Cor.
    sed contemnit, quia ad malum illorum VII, 9 : Gaudeo... quia contristati estis

    est quod illis tribuit, et ex ira Dei. Sic secundum Deum.


    petentibus cibaria dedit in dcsorto, ct Et lioc, « in exercitatione mea, » id
    statim interfecit quibus dederat '. Psal. est, in prenis et miseriis quae me cxer-
    Lxxvii, 24: Etpluit illis manna ad man- ccnt. Est enim exercitatio tentationis, de
    ducandum. Et statim sequitur, j 30 : qua in Psal. lxxvi, 7 : Exercitabar, a
    AdJiuc escse eorum erant in ore ipsorum, diabolo ct carne tentationibus, et scope-
    et ira iJei ascendit super eos, Cum cnim ham spiritum meum,, in scopa confessio-
    petuntur temporalia ad superbiendum, nis puriie. Gregorius « Tentatio non est :

    si dantur, ex ira dantur. Augustinus : « nova generatio vitiorum, sed exercita-


    « Aliud est petere ut superbias, aliud « tio virtutum. » Sapientise in studio,
    « unde vivas : licite enim petuntur tem- Genes. xxiv, 63, ubi nos habemus Egres- :

    « poralia sub fine seternorum, et ad illa sus fuerat Isaac ad meditandum in agro,
    « ordinata. » alia littcra liabet : « Ad exercitandum
    se. » Poenitcntise, I ad Timoth. iv, 8 :

    Corporalis exercitatio ad modicum uti-

    3 Sic non despicias, sed magis « inten- lis est. JVlisericordiae, In codem, y. 7 :

    de mihi, » meam videndo miseriam et Exercc autem teipsum ad pietatem. Pie-


    intentionem : « Etexaudi, » ad elTectum tas enim... promissioncm hahet vitie quse

    audi. Eccli. xxxv, 17 : Non despiciet Do- nunc est, et futurse. Et justitiae in operi-
    minus prcciis pupilli : nec viduam si ef- bus legis, Psal. cxviii, 23 : Servus autem
    fundat loquelam gemitus. Dan. ix, 19 : tuus exercebatur in justificationibus luis.
    Exaudi Domine... attendc, et fac. Et tribulationis et molestiee sicut hic.
    Gregorius : « Abel esse renuit, quom
    « Hic secundum,
    Contristatus sum. » « Cain malitia non exerceret. »

    in quo ostendit necessitatem, miseriam « Et conturhatus sum, » intellectu.


    scilicet quam sustinet : et dicuntur qua- Thron. i, 20 : Vide Domine quoniam iri-

    tuor. Primo exprimit miseriam. Secun- bulor : conturhatus est oculus meus, cl

    do, miserise causam, ibi, « A voce. » Ter- ventcr meus.


    tio, modum infercndi illam miseriam,
    ibi, « Quoniam decHnaveru)it. » Quarlo,

    \ Cf. Niim. XI, 33.


    COMMEMAKIl IN PSALMUM LIV. 23

    « .1 vuce. » \\'\c secundiim. in quo tan- do turbationis causa, vel ratio, non me
    iril causani duplironi : vilupciia oris, ot possuiit contiirbaro exterius molestantes.
    llag^olla optM"is. I^t Iuvt contrislalio, et (ireirorius : « .lustumesl ut in se senjper
    conturbalio sunt. « A voce inimici, » vi- «mcerorem inveniat,qui reliclo vero gau-
    tuperia infercntis, « ef a /ribulatioiie « dio in segaudiumqujcrit. » Psal. xxxvii,
    peccatoris, » flairella imponentis. Psal. 1 1 : Cor meum conturbatuni est^ dereli-
    XL, () : Iiiimici inei dixenait. l)e utroque quit me virtus mea.
    alil)i,Psal. xlhi, 17 : .1 voce exprobrantis et « Et formido mortis, » lioc est, for-

    of//otji(eiitis,(i fficie inimicietpersequenfis. mido qua limeo mortem, « cecidit super


    me, » super oppressionem nolatam.
    « Qiioniam declinavcrunf. » llic mo- Ezech. VII, 18 : Opcriet eos fonnido, et
    (lus quo contristant loquentes : et lan- in omni facie confusio. Tbren. iii, 47 ;

    guntur duo. Prinio, quia culpam falso Eormido et laqueus, scilicet est vobis.
    imponunt. Secundo, quia sine causa mo- Deuler. xxviii, (io : Dabit tibi Dominus
    lestiam inferunt, ibi, « Et in ira. » cor pavidum, et deficientes ocu/os, ef

    Dicit ergo .•
    Sic turbor a voce et tribu- animani cimsumptam niwrore.
    lalione. Sed numquid contra te talia fa-

    ciunt ? Sic Quoniam decHnavenmt »


    : « ,

    id est, cum quodam impetu imposuerunt « Timor ef trenior. » llic tangit exte-
    O
    « in yne ini(/uitates : » quu3 erant in se- riorem miseriam, primo, tangit misc- et
    metipsis, etiam in me declinaverunt : riam. Secundo, causam, ibi, « Et con-
    sicut factum est in Christo a Judceis, qui texeriint. »
    cum daemoniis pleni essent, dicebant Dicit enim : Sic interius, et etiam « //-

    Christo, Joan. viii, 48 : Diemonium ha- mor et fremor, » hoc est tremor ex exle-
    /jes. » Psal. XX, 12 : Declinaverunt in te riori timore surgens, « venerunt super

    )nala. me. » Job, IV, \i : Pavor' ieiiuit me, ct


    « Ef in ira siia, » non alia dc causa, iremor, cf omnia ossa mca perferrita
    « mo/esti erant, » molestiam inferebant, sunt. Eccli. Cu?n conspexerit
    xvi, 19 :

    « mihi. » Eccli. xxix, 4: Multi priestite- i//a Deus, fremorc Et di- c.onciifie)if((r.
    runt molestiam his qui se adjuverunt, cit, « Venerunt super me, » tamquam
    velut his qui ])ona faciunt. Matth. xxvi, lluctus ad obruenduin mc. Psal. iaxxvii,
    10 Quid mo/es/i estis huic mulieri ?
    :
    8 : 0)nnes f/uctus tuos, etc.
    bonum enim opus operala esi in me. « Et coniexenoii )ne ienebnE. » Ecce
    causa timoris : quia tenebrosa. Tenebrosi
    j)eccatores empbaticc dicli « foiebrx. »
    « Cor meum cou/urbalum est. » llic Confexoninf me, abundanter circum- ))

    quartum, in quo osleudit turl)ationis et dando me. Ad Ephes. v, 8 Erafis a/i- :

    contristationisvehcmcntiam. Et primo quando tenebrse, nunc autem /ux, etc.


    ostendit miseriam interiorein. Secundo, Tenebroe autem dicuntiir mali, quia iji
    exteriorem, ibi, « Timor el tremor. » tenebris sunt peccatorum. lixod. x, 21 :

    Inleriorem ostendit quantum ad intel- In tenfsbris erant .Egyptii, maxime qui


    lectum primo, postea quantum ad eirec- suiil iii odio. 1 Joan. ii, II : Qui odit
    tuni, ibi, « Et formido mortis. » fratrem suuni, ii) tcncbris est. Et etiaiii
    Dicit ergo : iXunc conli-isfatus, et con- fcucbne dicuntur, quia lendunt ad a'ter-
    lurbatus siiin, « (/uia cor meum. » \'el nas. Job, x, 22 Terram m'iser'ue el fe- :

    sic, mihi molesti sunt, et ita « cor meum ne/)rar(())i, u/n, etr. Et vii. i : lic/t/e/xir
    conturbatum cst. » Tliren. ii, I I : Con- do/or'if>((s usf/((e ad /cnebras. Sap. xvii,
    turbata sunf viscera mea : et hor, « m 1 7 : IJiia ca/cna /enebrarum ftnines erani
    me : » quia si non est in ine aliquo mo- coiligati.
    24 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    « Et dixi Quis dahil. » Hic seciin- Isa. Lix, 11 Quasi coiumhse mcditantes,
    y :
    :

    dutn primaB partis totius liujus Psalmi : gememus. Ad Rom. vui, 20 : Spiritus
    in quo postquam petiit, ostendit se fe- postulat pro nobis gemitibus inenarrabi-
    cisse quod in se fuit et dicuntur duo. : libus. UUimo_, nidificat in petra, Christo.
    Primo, quod habuit appetitum separan- I ad Corinth. x, 4 : Petra aulem erat
    se a malis quantum posset. Secundo, Christus. Jerem. xlviii, 28 : Relinquite
    quod ad effectum perduxit, ibi, « Ecce civitales, ct hahitatc in petra, habitato-
    elongavi fugietis. » res Moab : et estote quasi columba ni-
    In prima duo. Primo, desiderium difcans in summo ore foraminis. Ecce
    suum exprimit. Secundo, de quo fuerit pennee columbae virtutes, quibus ad alta
    illud desiderium, et ad quid, ibi, « Et volatur. Sed sunt altiores pennse aquilae

    volaho. » in viris jam perfectis in contemplatione,


    Dicit ergo : Sic afUiclus sum a malis, de quibus Isa. xl, 31 : Qui sperant in
    et sic rogo liberari ab eis. Etquid facies? Domino, mutabunt fortitudinem, assu-
    Aliquid. « Et dixi » interius in corde ment pennas ut aquil/e. Qui fiunt sic
    meo dcliberando et quairendo : « Quis pennati, non timent retia diaboli. Prov.
    dahit mihi pennas ? Non milvi rapacis, i, 17 : Erustra jacitur rcte ante ocidos
    de quibus Jerem. ii, 3i : hwenlus est in pennatorum.
    alis vestris sanguis aninianawpauperum. « Et volabo. » llic tangit ad quid ve-
    jastus co- Sed « columhse », quoe simplex est, lit, et proximum, ut bona
    tangit finem
    paratur. Matth. X, Ib : Estote pruaentcs sicut operotur. « Et volabo, » bona operando,
    serpentes, et simplices sicut columhse. et alas movendo. Ezcchiel. \,H: Et ma-

    Felle caret, Ad Hebr. xii, 15 : Ne qua nus hominis suh pennis eorum. Et ulli-

    radix amaritudinis sursum germinans mum, « /s7 reciuiescam, » in Deo. Au-


    impediat. Sapient. viii, JG. Non hahet gustinus « Inquietum est Domine cor
    :

    amaritudineni co/iversatio illius. (}rega- « meum, donec quiescam in rc. » Joan.


    tim vohxt, ^xcie. iv, 9 et 10 : Melius est XVI, 33 In mundo pressuram habebilis
    : :

    duos esse simul, quam unum solum ha- : sed confidite, etc.

    bent enim ambo emolumentum societatis


    suse... Vsesoli: qicia cum ceciderit, noii
    hahet suhlevantem se. Nutrit pullos alie- « Ecce clongavi fugiens. » Ilic adim-
    nos, non tantum proprios. Matth. v, ii, pletio desiderii, seu propositi : et dicun-
    et Luc. VI, 27 : Diligite inimicos vestros, tur duo. Primo, elongatio a tumultu.

    bene facite his, qui oderunt vos. Oscu- Secundo, perseverantia vel duralio in

    lum habet, Ad
    quod est pacis signum. illa elongatione, ibi, « Et mansi in soli-

    Rom. XII, 18 cum : Quod cx vohis est, tudine. »

    omnihus hominibus paeem /labcnies. Ad Ait enim : Sic ordinavi, desideravi,

    Hebr. xii, li •.Pacem seqiiimini ciim et proposui, et « ecce elongavi fu-


    oninibus, et sanctitnoniam, si)ie qua, giens, » non distantia corporali, sed mo-
    etc. Puro grano vescitur, non cadaveri- rum dissimilitudine, a malis elonoavi.
    bus ut corvus.Proverb. xxin, 20 A^oli esse : Job, 111, 13 et 1 i : Nunc — somno meo re-
    in conviviis potatoriim, ncc in comessa- quiescerem : cuni regibus et consulibus
    tionibus eorum, qui carnes ad vescenduni terrse, qui sedificant sibi solitudines. Go-
    con/erunl. Osee, xiv, 8 : Vivent tritico. nes. XIX, 17 : Ne stes in omni circa rc-
    Super aquas residet, ut caveat ab acci- giotie : sed iti motitc salvutn tc fac. Qua-
    pilre, id est, super Scripturas. Caiitic. si diceret : Non tantuin separeris, sed
    V, 12 : Oculi ejus sicut columhie super olongeris. Apocalyps. xii, 14 : Datse sunt
    rivulos aquarum. Gemitum doloris ha- mulieri alic duse — ut volarcl iti deser-
    bet pro cantu lascivise, et dissolutionis. tutti, et ibi pcperit. Et sic elongatus,
    COM.MK.VrAini I\ PS.\L.Ml .M MV 25

    « nifinsi in soli/iidinc, » non .«^latiin lo- quasi mare /ervens, quod quiescere non
    dii : i't [)ropter lioc dignus fui divina con- potcst. Kt facta cst etiam tcmpestas nia-
    solaliono. Oseo, ii, 1 1 : Ducani cani in gna. Isti vonti sunt tonlatio gi'avis ol Quairui.iex
    -,, , . lerUhiio
    ,

    solitudinoti, ct loqnar a<l cor rjus. occulta, (luic sulllal o\ una parto : lovis tiuaiuor
    . .
    veniis f.oni-
    Kt nola, quod in soliludinoni non fu- ot aporta,ol quasi a contrario : gravis ol paiata.

    gil, noc nianot, qui in di\ iliis ol honori- aporla ox altera : ievis ot occulta e.K op-
    bus ol doliciis vivit : niiiil onini taliuni posito. Sed T)eus salvat. ab iis, in deser-
    in solitudino. Proptor hoc (Hcit Bernar- to soiitudinis. Toi). iii, '1'1
    : Posl lenipc-
    dus : « Kuailo fratres do niodio Hahyhi- statcni, tranquilluni facis. Jorom. xxxi,
    « nis, niundi sciUcet : poriclitatur enini 2 : f)icenil graliani in dcscrto populus.
    « castilas in dohciis, pietas in negotiis, Isa. x.xxii, 2 : Et cril vir sicut qui abs-
    « vorilas in niultiioquio, cliarilas in no- co)uHtur a roilo, ei celat sc a tc))ipcsta-
    « quani sioculo. » Kt idoni : « l''uuito lc. Maltli. VIII, 2() : Lnpcravil coitis, ct

    « fratros ad civitates rofugii, ut possilis niari, et facta cst trcuiquiUitns ))ia(j)ia.


    « de prreteritis agere pcEnitontiam, et in Vol quatuor alTectiones : gaudium, tri-

    « priesonti ohtinere gratiam, et fulurani stitia, spes, et timor. Hje timent (juod non
    « irloriam nducialiter prcestoiari. » oportot, et sporant quod non docct : do-
    iont vane, gaudont vanius.

    I « Exspectahani efon. » Hic secunda


    jiiia pars totius Psaimi, in qua sperans oxau- Proecipita, Domine.-f> Hic socundum,
    «
    |o
    iiii. diri pro se, inimicis improeatur : sccun- iii quo sulijungitur iniprecatio. Kt pri-
    (hiin (|uod (luo dicuntur. I*riino, (|uo(i mo, conlra impugnantes aportc. Sccun-
    sperans Iiabuit in Deu liduciam. Sccun- (lo, contra impugnanles occuite, il)i,
    do, sul)jungit improcationcm conlra ma- « Quo)iicu)i si i)ii))iicus )ncus. »
    los, ibi, « PriBcipitn f)o)ni)ie. » In prima duo. Drimo, imprecatio p(P-
    Iii |)riina duo, seounduiu duj)iicom ra- UiT. Secundo, ralio imprccationis, ibi,

    tioiiom conlidontiee quani tangit. Prima « Quo)iiam vidi. »


    praecedens iiberatio apusilianimitate iia- socundum duo quoe iliis
    In prima duo,
    bita ex se, et turbatione iiahita ox aiiis, improcatur. Primum, prsecipitatio a sta-
    ii)i, « Et lonpestate. » tu dignitatis. Secundum, dissipatio per-
    Dicit ergo : Sic in soiitiidinem sccessi, versao unltatis, ut non [lossint convonire
    et quid ihi facicbas ? « Exspectaba)n, » ut ad maium pcrpetrandum, ii)i, « Ei divi-
    mc perfecte al) omni miseria iiberaret. de linguas eorum. »

    (ienes. xlix, IiS : Salulare Imnn exspe- Dicit orgo : Sic confideham iihcrari
    clnbo, Do)nine. Ad Phiiip. iii, 20 : Sal- pione : et tu, o Domine, qiii potos,
    vatorcni cxspcclarnus, otc. Kuc. xii, 31) : « priecipila, » munitioncs maioruin con-
    /:,'/ vos similcs lunni^dbus cxspectantibns tra mo, ne stont, sicut dsemonem prreci-
    do))iinum suum. « Plu))i qui salvwn mc pitasti. Luc. X, 18 : Videbam satanam,
    fccit, » jam, « a pusilla)ii))iitate spiri- sicul fulgur de cirlo cadcnlon. Sicut
    t/is, » (jujc grando maium ost. Kccii. vii, praecipitas omnem sup(!il)iam. riiron. ii,

    '.)
    : Xoli csse pusilla)umis iii aniino iuo. 2 : Prxcipilavil Domhius, ncc pcpcrcit,
    Isa. XXXV, i- : Dicile pusHla)ii))iis : Co)i- onuiia spcciosa Jacob. Sicut et in fuluro
    fortaniuii, cl )iolile timcre. « Et tc))ipc- pra'ci[)itabis ipsam morlcm. Isa. xxv,
    stnlc, » orla in mo ox concussione ton- 8 : Prxcipilnhil Donihius )norton in
    talioiniin. Daii.\ii, 2 : (hiniiiorvoilior- scmpilcriiiini. Miinitioiics oniiiis iiialiliic
    li puijnabant i)i ))tafj)io niari, (piatuor contra oinncin juslitiam, sunt malorum
    genora tontationum in cordo poccatoiis, advocatorum iinguui. Ilas [lotit tain-
    quod est marc. Isa. lvii, 20 : Irnpii quani [)cssimas maohinas priccipilaii ; cl
    26 D. ALB. MAG. OIID. PRtED.

    sic fiet. Job, XL, 28 : Videnlihtts cwiclis est, Psah Lxxxvi, 3 : Gloriosa dicta sunt
    praicipitahiliir. Et linguae adulatorum, de te, civitas Dei. Nec illa, de qua Malth.
    et istfE pra^cipitabuntur cum illis quibus V, 14 : Nonpotesl civitas ahscondi supra
    adulantur. Isa. ix, 10 : Eriint qui heati- montem posita.
    ficant populum isium ,scdncentes : ct qui
    heatiftcantttr,prsecipitati.
    « Et dioide linguas eorum, » nc ve- « Die ac nocte circumdahit. » Ilic se- ff
    niant in unitatem et concordiam conlra cunduin, in quo tangit inordinationem
    me, sicut divisisti antiquitus turrim Ba- ad proximum et dicuntur tria. Primo, :

    bel frabricantes '. Tbren. iv, 16 : Facies iniquitatis in proximum continuitas. Se-
    Domini divisit eos. Aliquando enim unio cundo, iniquitatis generalitas, ibi, « La-
    mala est, quando scilicet ad mahim : et hor in medio. » Tertio, ejusdem fraus et
    l)onum est ut dissipetur. Gregorius : « Si doh^sitas, ibi, « Et non defecit. »
    « injustorum unitas noxia non fuisset, Dicit ergo : Tales sunt in Deum, et
    « divina prudentia linguarum unitatem etiam « circumdahit eam iniquitas : »

    « in tantam divcrsitatcm non dissipas- iniquitas, inquam, existens « super mu-


    « set. » ros ejus, » ad Htteram in majoribus, et
    « Quoniam vidi inicptitatem. » Ilic principihus, et pr«latis, qui debent esse
    subjungit rationcm, scilicet eorum cul- muri. Isa. xlix, 16 : Aluri tui coram
    pam apertam quare sunt puniendi. Et oculis meis semper. Et lxu, 6 : Super
    primo, tangit culpam in Deum. Secun- muros tuos, Jerusalem, constitui custodes,
    do, contra proximum, ibi, « D/e ac no- scilicet Prselatos et Angelos. Isa. i, 23 :

    cte. » Principcs tui, ecce muri infideles, socii :

    Duplicem autem culpam tangit contra furum, ecce iniquitas super muros. Et
    Deum. Perfidiam contra ca qua? sunt V, 7 Exspcctavi ut faceret judicium, et
    :

    fidei, inobedientiam contra ea qua? sunt ccce iniquitas : et justitiam, et ecce cla-
    moris, ibi, « Et conlradictionem. n mor pauperum quos opprimunt. Et hoc
    Dicit ergo : Sic pra^cipita, et dlvide, non ad lioram, sed « die ac nocte. » Qua-
    « quoniam vidi, » tamquam apertum ma- si diceret : Continue, vel in die prospe-
    lum, « iniqtdtatem. » Glossa : « Perfi- ritatis, ac nocte adversitatis. « Et la-
    « diam eorum qui non crcdunt nec fidci hor, » supei'flua acquirendi, in quo no-
    « arliculis, nec sacramentis, nec divinis tatur cupiditas non habitorum « ct in- :

    « promissis. » Ezecb. xxi, 27 : Jniqttita- justitia » retinendi aliena, in quo avari-


    lom, iniquitatem, iniquitatem ponam tia relinendorum « «'» mcdio ejus, » in :

    eam : ter contratria pr^edicta : perfidiam, omnihus gcncraliter et aperle. Jer. vi,
    contradiclionem, inobedientiam. Osce, 13 y[ minore usque ad majorem omnes
    :

    IV, i : Popuius tuus sicut lii, qtii con- avariti.r student.


    tradicunt sacerdoti. Isa. lxv, 2 : Expandi Ycl ut conjunctim lcgalur : « Lahor
    ma)ius meas tota die ad populum incre- et injustitia, » id est, laboriosa injusli-
    diilum, et contradicentem mihi. Et boc tia, « /;/ medio cjiis. » .ler. ix, o : Ut ini-
    « in civitate » Babylonia, in malorum que agerent, lahoraverunt. Ecclo. x, 15 :

    vita confusione plena. ILtc civitas, do jMhor stultorum affligcl eos, quinesciunt
    qua Osee, xi, 9 Beus in mcdio tui sanc-
    :
    in urbem pergere. Proptor lioc dicturi
    tifs^ et non ingrediar civitatcm. ITcCc est sunt : Jassati sumits in via iniqiiitatis,
    civitas de qua V//.ccb. xxi, 26 ILec est :
    et perditionis '.

    qu;e humilcm suhlevavit ct suhlimem ,

    /iitmiliavit. JVon est ilhi de qua scriplum

    1 Cf. r.enes, xr, 7. 2 Sapient. v, 7,


    COMMEMAmi 1\ PSALMI M LIV. 27

    •5 « ill ndii ilc/cril. » llic tcrtiuiu. On^i^i Priiuo, inauilcslat cnrum cul[)am. So-
    diccret : Sic conliiiue, ct ouuics : « cl cuiido, iin[)rccatur paMiam, ibi, « Veniat
    noN de/ecit ile plaleis ejiis, » non i]c an- mors sttpcr illos, » Tcrtio, oslendit poMKo
    gulis, ut totuni sit in puhlico, « iisuni cl diiinitatom, ibi, « Quoniam nequitifV. »
    doliis, » itl ost, dolosa usura, quu ictiui- lii priiiia, ad aygravandam eoriiiu lua-
    ritur iiltra surtem ali(|ui(I, contra illud litiaiu •
    dicuntur duo. l*rinio, ostendit
    Douler. xxiii, 20 : Fratri tuo ahsque usu- persecutionis aportfo facilcm csse lolc-
    ra commodahis. Luc. vi, X) : Mutitum rantiam. Sccundo, occultam per dome-
    date, iiiliil inde sperantes. « /sV noii de- sticos importabilem, ibi, « Tuvero homo
    fccit. » Xotatur continuilas, vcl pci-seve- unaiiiniis. »

    ranlia : « de plateis, manifestalio : « usu- In prima duo. Priino, porlabilcin in


    ra, » culpae augmontatio : « ct dolus, » verbis opprobriosis. Secundo, in commi-
    pietalis simulatio. natoriis, ibi, « Et si is qui odcrat me. »
    '.."«s Kt nola, (luod
    1
    usurarius comparalur
    i
    Dicit ergo : Sic prffidicli pcrscquuntur
    ni va- _

    liniiii-
    lappae, tenaci valde et rapaci. Osce, w, me, et mali sunt, sed sunt alii detorioros
    xpres- .

    "»• )> : Desiderahile argentiim eorum urtica eis. « Quoniam si inimicits meus, » apor-
    hxreditahit pungiliva : lap/xi, id est, [us,n maledixissct mihi,y) opprobria,l)las-
    tonacitas, iit tahcrnaculis corum. '>i^i\ pbomias inferondo, « sustinuisscm itti-

    (juantuuKumque fortiler teneat, relinquet que,-»^ pationter tolerando,sicut Davidsus-


    tandem omnia. Job, xxvii, 19 Dives : tinuit Semoi maledicentom sibi, II Reg.
    eum dormierit, nihil secum au/eret. El XVI, 11 : Diinittc cum ut m.aledicat , sci-
    talpiP, quae tantum super se de terra cu- licet mibi. Et de Cbristo dicit Petrus,
    mulat, qiiod se sulfocat, et occidit. I Pot. II, 23 : Qni citni malcdiccretur,
    Ilabac. II, () : Vse qiti mulliplicat non non maledicehat : cum jntterelur, otc.
    sua : itstiueqito et atjtjravat contra se
    densum littum ? IJuboni, quoe est avis Et si is qui oderat me, » aporto,
    «
    odio liabens lucem, et amatrix tenebra- « adversum me magna locutus fuissct, »
    rum. Sic usurarius occultat semper suam comminando, « ahscondissem me forsi-
    iniquilatem, et palliat. Joan. 111, 20 :
    tan ah eo, » sicut caput mcum Cdirislus
    Qiti male ajit, odit luccm, el non icnil focit. Joan. viii, o9 : Jesus aulem ahs~
    ad htcem, itt non argiianiur opera ejiis. condit se, et exivit de tcmplo. Sicut eliam
    Da'moni, qiii pro modico mullum ex- docuit, Matth. x, 2.'^ : Cum perseqiientnr
    pctit, |»ro dclectalioue transitoria, a-terna vos in civitate isla, /iifjile in aliam :

    simplicia, sicut dicilur Isa. xiv, i : Quo- qiiia, sicut dicit (Jlossa, « jacula pra--
    modo cessavit exactor ? quievit tfihutum ? « visa miniis feriunl, (juaui
    non praivisa.»
    Et de fa^neratorc dicitur, IV Rojj:. iv, 1 : Sic Moysos cessit fiirori Pharaonis, ot
    Creditor venit ut tollal tluos filios rncos. fugit in Madian '. Ncc cst contrarium
    Ouielem dili^Mt, et niliil vult facere, sic- quod dicilur Joan. x, 12 ct i:}, de mer-
    ut diabolus. Isa. xiv, |:} : Sedeho in conario, qui vidct lupitm vcnicntem, cl
    monte testamenti, in latcrihus Aquilonis. dimitlil oves, ct fucjil,... quin mcrcena-
    Et I)ei sentenlia! conlradicit, (ienes. iii, rius e.st : quia illud intelligitur in per-
    10 : I11 siidorc vultits tui vesceris ptine. secutione Ecclesia; generali, quod
    et lioc
    hic dicitur, in particulari.

    ^t « Quoniam si iiiimicits meus. » llicso-


    cunduiu, in quo inprecatur a[)orlis poi- « y^ ym> homo uiianimis. »Hicsccun- XI
    sccutoribus, et inimicis: ot dicuntur Iria. duiu, iii quo ostendit importtabilem por

    • Cf. Exod. M, i.i.


    D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    mulfas condiliones occultam impugna- Beo placet. Matth. v, 23 : Si offers mu-


    lionem. Primo, naturalis conformitas, nus tuiim ad altare, et ibi rccordalus
    ibi, « Ilomo. » Secundo, voluntatum quod habet frater tuus aliquid
    fiicris,

    unitas, ibi, « Unanimis. » Terlio, pal- adversum te, etc. Et post, in eodem, y.
    liata l)onitas, \h\, « Dux mcus. » Quarto, 2.J : Esto consentiens adversario tuo,
    cullus identitas, ibi, « Et nolus meus. » dum es in via. (jen. xlv, 2i : Dixit Jo-
    Quinto, communitas in victu, ibi, « Qui seph fratribus suis : N^e irascamini in
    shnul mecum. » Sexto, in oflicio et actu, via. Tu, inquam, taliter me persecutus
    ibi, « In domo Dei amhulavimus. » es, quod est importabile magis. Propter
    Dicit ergo : Sic illum sustinere forte hoc dicitur, Michffi.vii, 5 : Nolite credere
    possem, vel ab eo cavere. « Tu vero, » amico, et nolite confidere in duce. Can-
    qui persequeris me, es « homo « mihi tic. I, 5 : Eilii matris mese pugnaverunt
    conformisin natura, et propter iioc debes contra me. Isa. xxxviii, 17 : Ecce inpacc
    me diligere naturaliter. Eccli. xiii, 11) : amaritudo mea amarissima.
    Omiie aninial diligit similc sibi. Et vo- omnia aliter leguntur ab illo lo-
    Ilffic LegUi
    r-t /n • totuni I
    latilia ad similia congregantur. Et mihi co, Lxspectabam, » ut loquatur (ihri-
    <(
    / 1

    de Chri:

    « unanimis » fuisti, in una voluntate stussic: « Exspectabam, » Patrem scili-


    Ad IMiilip. ii, 2
    conjunctus. Implete : cet meum, « qui salvum me fccit a pu-
    gaudium meum, ui idcm sapiatis, earn- sillanimitate spiritus, » ne deficerem in
    dem charitatem habentes, unanimes, id- passionibus « et tempestate, »ne irasce-:

    ipsuni sentientes. « Dux meus, » qui me rer contra persequentes, secundum illud
    in multis dirigebas, et ducebas, tam- Isa. xLii, i : Non crit tristis, pusillani-
    quam verus esses amicus. Sed, ut video, mitate : neque turbulentus, iracundia.
    de illis eras, de quibus Malth. xv, 14 :
    Sed, o tu Domine, « prsecipita illos, »
    deci sunt, et duces csecorum. Proverb. Judseos me persequentes, in miseriam :

    XVI, 29 : Vir iniquus lactat amicum « et divide linguas eorum, » per dissen-
    suum et ducit eumpcr viam non bonam,
    : sionem quod et factum est
    inter ipsos, :

    « Et notus mcus, » qui in eadem Ec- quia post quadraginta annos a Christi
    clesia mecum fuisti. In hoc cultu idonti- passione, obsessi sunt a Romanis, et pu-
    tas. Tsa. i, 21 : Quomodo facta est mere- gnabant per dicm contra illos, et per no-
    trix, civitas fidelis? Job, xix, 13 : Noti ctem adinvicem. Alibi, in Psal. Lvni, 12:
    mei, quasi alicni recesserunt a me. Disperge illos in virtutc tua, ct depone
    illos, protector meus, Domine. Sed quare
    haec fient? Et hoc peto. « Quoniam vidi

    4S « Qui siniul mecum, » id est, associa- iniquitatem, et contradictionem in civita-


    tus aliis. Hoc notat simul. « Mecuni te, » Jerusalem. Hoc non mufatur usque
    dulces capiebas cibos. » Ecce communi- i])i, « Quoiiiam si inimicus meus : » et

    tas in victu. Cibos, inquaui, corporides. tunc spccialiter contra factum ipsorum
    Eccli. VI, 10 : Est aniicus socius mensse, per Judam. Nec inuiatur lectura usquc
    ct non pcrmanebit in dic neccssitatis. Et ibi, « Tu vero homo unanimis, » qui mea
    spirituales Scripturarum, qui nunc dul- sciebas consilia. Joan. xv, iri : Vos au-
    ces sunt, Psal. cxviii, 103 : Quam diilcia tem dixi amicos : quia omnia qumcum-
    faucibus meis cloquia lua, supermcl ori que audivi a Patre, etc. Ad Rom. iii, 2 :

    meo. Ezecli. iii, 2 et 3 Et aperuit os : Credita sunt illis eloquia Dci. « Dux
    nieuni, ctcibavitmc voluminc illo :... et meus, » id esf, meorum, quiapraMlicafor
    comedi istud, ct in orc nieo factum est eras et doctor. lv, 4 Dedi cum Isa. :

    sicutmel dulce. ducem ac prseceptorem Gentibus. « Et


    « lii domo Dci, » id est, in Ecchisia, notus mcus, » inler alios specialior, quia
    « ambulavimus cum conscnsu : » quod tofum tibi commiseram. Psal. lx.wvh,
    CO.MMKM AKII I.N l'SALMl M LIV, 29

    I',) : I-UniKjasli a nir (unicuin ct proxi- VA iiota, (|ii(i(I iio^o j.;('ncri [)C(cali,

    nunn. VA .lol), .\i\, l'.l : Quein uuuinic nova dcbctur p^eiia, lV'ccaverunt Sodo-
    dHiyjbam, adcersalus cst nie. « Qui si- mitie novo yenere peccati, et nova morle
    rnul meciun dulces eapiebas eibos, » jn- [)crempti sunt'. Similiter Dathan et .\bi-
    dicia Scripliirarum. (iiuT craiit aiitiquis ron nova morte occisi siinl, i\uni. \vi,

    delectahilia. VA (juautuni ad pcccaluui 2'.) : N/ consucta lioiniiium inorte interic-


    .ludre specialitei', corporales. (loniedit rint, et visitavcril cos plaija, qua ct cw-
    enini cuin (-iii-isto in eadeni scutella. tcri visitari solent, non misit me Domi-
    .loan. \m. '1(S : I^t euni intinxissct pa- nus. Et post pauca, >'. 33 : Dcsccndcrunt
    nem, dedit Jud;e Simonis fseariolis. viri in inferuuin opcrti Ininio. Yel pot-

    Proditori eniin soli corporales dulces est legi ut pctatur duplex poena, sicut et
    erant, iion spirituales illi de quibus Sap. in illis fuit. l*ro minoribus pcena mortis,
    .\vi, 20 : Pancm de eoelo prsestitisti iUis « Veniat rnors super illos : » quantum ad
    sine laborc, omne dclectamcntuin iii se minores cum inajoribus conseiiserint.

    liabcntem, omnis saporis suavitatcm.


    et Ad Hom. I, 32 : Quoniam, qui talia
    « In domo I)ei, » ad litteram, in matc- ayunl, digni suiit morie : et non soluin
    riali teinplo, « ambulavimus cum coii' qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt
    seiisu.)) Simul enim cum (llirislo templum facientibus. Et imprecatur eis it;nem,
    intral)at, et priedicationihus assistebat. quia igne ir(E et furoris acccnsi sunt a
    suis ducibus contra Cdiristum, qucm vi-
    derant lot miracula facientem. « Et dc-

    5 « Vcniat mors supcr illos. » Hic secun- sccndanl in inferniim,y> terrenae cupidita-
    dum, in quo imprecalur eis pcenam : ct tis, « viventcs, » non ignoranter, scd
    di( uiilur duo. Primo, mortis imprecatio. scientes se peccare. Num, xxiv, 3 et i :

    Secundo, exposilio illius imprecationis^ Dixit lioino... qui cadit, ct sic aperiuntur
    ibi, ^( Et descendant . » oculi ejus.
    Dicit ergo : Tales sunt inimici, et sic
    infestant me, et propter lioc rogo, « vc- « Qitoniam neqiiitice. » llic tanyitur
    niat mors, » nova, « super illos. » In dii;nitas poeuce impositte, hoc cst, quia
    hoc quod dicit « iUos, » iimuit, quod digni sunt tanta poena propter duo qucC
    non erat tantum unus sini,^ularis inimi- tangit. Priino, rapina. Secundo, quodvo-
    cus, cui supra lo([uebatur. Si in illo lo- luntarie, et cum deliberatione facta, uno
    quebatur omnibus. « ]'ll desccndant iii inodo legendo. Vel melius secundum
    infcrnum ricentcs^ » sicut Dathan et aliam lccturam, primo iniquilatis occul-
    Abironi. Sed nunc opponitur quod nihil tatio. Secundo, occultala} tandem mani-
    tale legimus, vel de .fudceis qui (Ihristum festatio, ibi, « In mcdio. »

    sunt persecuti, V(d dc malis Ecclesiam Dicit erj^^o : Sic puniantur, et digni
    p(,'rsequcntibus. Sud responsio cst, quod sunt, « quoniam nequilice, » res scilicet
    sicut illi, scilicct Dathan et Abiron a ter- per nequitiam acquisitie, « in labernacu-
    ra sunl absorpti, et per hoc dcscenderunt lis eorum, » id est, in hospitiis vel domi-
    in inf(.'rnum, sic .ludcei, sic Kcclesiae pt i- bus. Isa. 111, li: Hapina paupcris in do-
    secutorcs absorb(jntur a terra, lerrena rno veslra. Amos, iii, 10 : Tlicsaurizan-
    scilicet concu[)is('('ntia, et sic quasi scicn- lcs inif/uitalcm, ct rapinam in domibus
    tcr descenduiil in iiircniuiii. Sciuiil ciiim suis. .Icr. II, 3i : In alis tuis inventus cst
    .lud;ei certissime periculum suiim, ma- sanyuis animarwnpauperuin ^ iii familiis
    xiine majores, scd projitcr invidiam noii ct sociis vestris. Doinns labernfuuflu di-
    rcsi[)iscunt. cunliir, quia tota vila est peregrinatio, et

    ' Cf. Niiiiioi'. .wi, I ft spf|. ^ Cf. (ir-nos. .\i.v, 2i- el •ain.{.
    30 I) ALB. MAG. ORD. PR^D.
    peregrini inhabitant. (jen. xlvii, U : Dics niendi. « Autem, » sed « ego clamavi, »
    pcregritiatlonis mciu parvi ct mali. II ad non tantuin cLamore oris, sed magis cor-
    Gor. V, Diim swniis in corporc, pcrc-
    (')
    :
    dis in contristatione qua exerccbar, sicut

    grinamur a Doniino. Ad Ilebr. xi, 13 : Susanna falso a sacerdolibus impugna-


    Et confitentcs quia pcregrini ct hospitcs la '. Et sicut Moyscs et hUi Israel ^Egyp-

    sunt si/pcr tcrrani, quia non naturales. tiis persequentibus^ Sciens illud II Pa-

    Sap. I, 13 Dcifs mortem non fecit, sed


    :
    ral. XX, 12 Cum ignoramus quid agere
    :

    impii. « In medio eorum, » id cst, in cor- deheamus, hoc solum habemus rcsidui,
    dibus ipsis. Psal. lxxii, 7 : Transierunt, ut oculos nostros dirigamus ad tc.
    iniquitales ct peccata, in affectum cor- « Et Dominus salvabit me, » vel « sal-

    dis. vavit. » Isa. xix, 20 Clamabunt ad Do- :

    Vel sic : « Ncquitia in Itabitaculis co- minum a facic trihulantis , ct mittct eis
    rum, » id est, in occulto, et latentcr est salvatorem. Psal. cxvii, o : Be trihula-
    in eis. Ad Ephes. v, 12 : Quas in occulto tionc invocavi Dominum, ct exaudivit
    ah cis fnint, lurpc cst dicerc. « In mcdio mCf Joel, II, 32 : Et erit, omnis qui in-
    corum, » venientes tandein ut omnibus vocaverit, intus vocaverit, nomcn Domi-
    notee liant. Vel quia ipsimet illas aliis ni, saivus erit^
    proedicant. Isa. iii, 1» : Peccatum suum
    quasi Sodonia pnedicaverunt, nec ahs-
    conderunt : quia certe aliis ipsis volenti- « Vcspere et mane. » Hic secundura, in
    bus ftttcnt. Luc. xir, 2 Nihil opcrtum : quo subjungit gratitudinem, et cam fru-
    quod non rcveletur, ct nihil occultum ctuosamvaUlc unde dicuntur duo. Pri-
    :

    quod non sciatur. Joel, ii, 20 : Ascoi- ino, pia?niittit laudem tamquam gratus

    dit foetor ejus, et asccndit putredo cjus. pro acceptisjam honis. Secundo, subjuii-
    Amos, IV, 10 : Ascendere feci putredinem git utihtatis certitudinem, ibi, « Et exau-
    castrorum vestrorum. diet vocem mcam. »

    Dicit crgo : Sic oravi et accepi, et


    proptcr hocnolens ingratus inveniri. Du-

    ly « autem ad Dominum. » Hic ter-


    J-fJ'^
    phcitcr autem legitur : Vel ut flat nar-
    Tertia pars tia nars Psahiii, in qua postquam oravit ratio, vel cnuntiatio bonorum Dei facto-
    Psalnii. ^
    ,

    pro sualiberatione, et pro adversanorum


    ,
    .
    1
    rum vel faciendorum generahler, vcl

    punilione, proedicitur quid futurum sit aliquorum, passionis scihcct vel resurre-
    utrisque. Et primo, qui dfuturum sit ho- ctionis specialiter. Dicit crgo : Sic clama-

    nis, in quorum gratiam primo oratum. vi, et sic cxauditus sum, et propler hoc
    Secundo, quid mahs, ihi, « Exaudict tamquam gratus, « vespere narrabo : »

    Deus. » (jlossa, de pra?,teritis : « et mane annun-


    In prima duo, Primo, ostendit prcemis- tiaho, » de futuris.

    sse oFationisfructum. Secundo, se lauda- Scd opponunt, quod magis dcberet di-
    turum tamquam gratum, et haudationis ci e contrario. Potius enim per vesperc

    honum quod assequetur, ibi, « Vcspcre futura debent intclhgi, et per manc pra--

    et mane. » terita, quam e conlrario. Respondentom-


    Iii priina duo. Primo, tangit orationis nes: Quia vespere manepraecessit,et ma-
    fervorcm. Secundo, fervoris utihtatem, ne secutum cst, secundum illud Gencs. i,
    ibi, « Et Dominus salvahit. » 8 Eactum est vespcrc et mane, etc, sic
    :

    Dicit ergo : Tales illi, et in uperto, ct mehus per vesperc pra^tcrila, pcr mane
    in occnlto, proptcr quod juste sunt pu- futura. Sed inehius })otest dici, si henc

    1
    Cf. Dauiel. xiii, 24.
    "'
    Cf. Ad l\oiuaii. X., ['}.

    2 Cf. Exod. XIV, 10 cl seq.


    .

    COMiMi:NTAl{|l IX PSALMl M LIV. 31

    i nlelliirulur lillora, (luod t>i'usus cst : ct lauuuutur Iria. l*rimo, i-cdcniplio. Sr-
    « Vfspere nanabo » ilo pra'k'rilis, id est, cuiulo, quo erit illa i-cdcinplio, ihi,
    a

    praeterita bcncricia niihi iu ilic facta : « cl « Ab/iis quiappropinquant. » Tertio, nc-


    inane, » tlc futuris, {\nx lutura cxspccta- ccssitas rcdiincudi, ihi, « Quoiiiain intcr

    bo, « aiuimiliabo » aliis, supplc, ut lau- multos. »

    dent ipsuni. Luc. viii, 31) ; licdi iii do- Dicit crgo : Sic cxaudict, cl iii hoc,
    iiiuni tnain, cl narra tjnan/a Ubi /ccit « (luod rcdimcl aiiimam mcain. » Scd
    Dcns. Vt'l sic : « Xarrabo ccsjicrc, » id nunc jain rcdcmit ipsc. Supcrius dixisti,

    est, Itcncliciuni in vcspcrc facluni, scili- quod salvavit tc. Ues[). Kcdiincnduiii sc
    cel mortcni. Ad (loloss. i, LJ : Qni cri- dicit David loqucns temporc suo, iii quo

    pnit nos dc potestale tenebrariini. « Et non crat adhuc facta rcdemptio. Supc-
    annnnliabo nianc, » id est hcucliciuui rc- rius autcin dicit sc salvatum ab inimicis
    surrcctionis, in quo nos traustulit in rc- nialcrialihus qui cum Sed
    infcstabant.
    gnumclaritatissucc.Ideni,ibidcm,ii7//Y/y/- melius cst ut dicatur, quod redemit Deus
    stiilit nos in rcfjnuni /ilii dilcctionis suce. pi'ied(!Stinando ad rcdeinptionem. Isa.

    « A7 c.randiet. » 11 ic tangit fructuni xLiii, i : A'oli iimcre, scrvusmeus Jacob :

    i;ratitudiuis : et dicuntur duo. l'iiuio, cgo redcini tc, lioc cst, rcdiincrc dispo-
    quod cxaudictur. Sccuudo, iu quo dc- sui, sicut iii libcratione ^f^gyptioruin rc-
    terminatur. ibi, k /iediniet animani. » dcmit suos, hoc est, redimcndos ligura-
    Dicit crgo : Sic narrabo vespcrc, ct vit. Sic accipitur in Psal. cxxxv, 24, ubi
    annuntiabo mano : *< et in nieridie, » postquam locutus est de transitu lilio-
    exislens Dominus, id est, ad dcxtcram rum Isracl pcr marc Uubruni, ct dc suh-
    Patris. Marc. xvi, lU : Assnmptus est iii mcrsionc yEgyptiorum, intulit Qui re- :

    ca^lum, et sedet a dcxtris Dci, Ad Ilebr. demit nos, id est, redimct iios, ab inimi-
    VIII, 1 Consedit in dcxtcra scdis magni-
    : cis noslris. Et pretium rcdemptionis mit-
    tudinis in cadis, ubi interpcUat pro no- lcndo, sicut in Psal. cx, \) : liedemptio-
    bis. IliEC est meridies, de qua Gant. i, : nem Dominus, etc. Luc, i, 08
    misit :

    "•'- Indica mi/ii quem tliligit anima mca, ubi Visitavit, et fecit rcdemptionem plcbis
    am. pascas, vbi cubes in mcridie. Et sic red- sux. Prctium solvendo. Sic accipitur pro-
    duntur tria tribus : vespcre, mane, mcri- pric, I Petr. i, 18 et V\) Scientes quod :

    die, narrabo, annuntiabo, cxaudict. Et non corruptibilibus auro vel augcnlo


    tanguntur Iriabi-ncticia, passionis, resur- redempti eslis dc vana vestra conversa-
    rcctionis, ct asccnsionis. Vel posset legi tione j)aternai iraditionis, sed preiioso
    >ic : « Vespere, » sencctutis, « mane^ » sanguine quasi agni immaculati C/iristi
    juventutis, « et meridie, » virilis aetatis, et incontaminatij istam adim[)lcndo rc-
    « narrabo, » sermone simplici, « annun- demptionein. Isa. i, 27 : Sion in judicio
    tiabo, » priEdicalione solcmni tua benefi- redimctur. Sic accipitur hic, et sic con-
    cia. Sic acci|)itur manc, et hora sexta, et venit cuilibet justo, in quocumquc stalu
    novissima '. xxxni,2: Jicnedicam
    Fsal. in hac vita. rnde signantcr addit, « in
    Dominum in oinni temporc, scmper laus pucc, » supplc, aitcrna, de qiia ad Philip.
    ejus, etc. Toi), iv, 20 Omni tcmpore : i\ ,Et pax Dei, qu;e cxsuperai om-
    7 :

    bencdic Dcum. nemsensuin, ctc. l']l lioc, « ab iis qui ap-


    propiii<in(int mi/d, » convcrsationis si-

    niiHtiidinc, dicit justus, (|ui vidciilui'

    1 « /iediinct in pacc. » llic secundum, iii Cdirisliaiii confcssionc oris, scd contiarii
    quo dicit in quo cxaudietur, quia in hoc sunt factis. Ad Tit. i, 10 : Con/itentur se
    quod phMic lihcrabitur, scu rcdiuKslur : nossc Dcum, /actis aulcin ncgdiil

    'Cf. Matlli. XX, 1,10.


    32 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
    Vol in persona Christi Appropin- : « Diciter^o : Ilaec nuae praiuiisi, mihi .\on es

    quant niihl, » ore laudando mo, sod cor- Iiont roganti pro me, ot etiam ahis im- niuiaiio

    de elongando. Isa. xxix, 13 Appropin- : precanti,


    ....
    scihcet mahs.
    .

    « Exaudict
    ,. nialo, qu
    sum oi^g

    qtiat populus iste ore suo, et lahiis suis Deus, » ad votum audiot, quia niea peti-
    glorificat me, cor autcni ejus lonc/e est a tio concordat justitiae ejus : iUo « qui est
    me. Quasi gens qus' justi-
    Isa. lviii, 2 : ante ssecula, » etsi cum hominibus in
    tiam fecerit, el judicium Dei sui non de- s^Eculisconversotur. Baruch, 38 Post iii, :

    relic/uerit... appropinquare Deo volunt. hoc in tcrris visus est, et cuni hominihus
    Et nccesse erat ut ab iis redimeretur ani- conversatus cst : Anle Stocula tamen exi-
    ma, « quoniam inter multos. » Alia litte- stons. EccH. xxiv, 14, dicit Dei sajnentia :

    ra, c( In multis : » et tunc exponunt de Ah initio, cl ante siecula creata sum, id


    Sacramentis, festis, doctrina, et tali- est, genita. Prov. vm, 23: Ah seterno
    bus. « Erant mccum, » in Ecclesiis, sed ordinata sum. « Humiliahit eos, » ipsos
    non in fide formata, et charitate, et spe, dejiciendo in hac vita, Isa. ii, 11 : Oculi
    sine quibus non potest quis placere Deo. suhlimes homincs humiliati sunt. Et hoc
    De fide, ad Hebr. xi, G Sine fide im- : justum, quia Luc. xiv, 11 : Qui se humi-
    possihile est placere Dco. De charitate, liat, exaltahitur. Et Psal. cxlvi, G : Hu-
    I ad Corinth. xiii, 3 Charitatem autcm : milians auteni pcccatores, otc.
    non hahuero, nihil sum. De intermedia
    spo nuUi dubium qui enim desperat, to- : « Non enim est illis commutatio . » Hic
    tum perdit. Exemplum de Cain (Genos. iv, secundum, in quo ostenduntur digni hu-
    13 et seq.), mihatione, per culpam ipsorum : et quia
    Vel, « inter multos.i » vocatos, (iera)it niliilestdequo Deus non eliciat bonum,
    mccum, » palea cum grano in multitu- duo dicuntur. Primo, ostendit eorum
    dine niajj^na. Eccle. i, 13 Stultorum in- : culpam. Secundo, ostendit eorum utili-
    finitus cst numerus. Et nota Glossain :
    tatem inde consequentem in bonis,
    « De uno enini semine. » Et concludo, ibi, « Et appropinquavit. »
    Mattli. XIII, 30 : Colligite zizania, et al- prima dicuntur quatuor. Primo,
    in
    ligate in fasciculosad comhurendum., obstinatio in malo. Sccundo, divini
    triticum autem congregate in horreum amoris abjectio, ibi, « Et non timuc-
    meum. runl. » Tertio, avcrsio a divina lege tam-
    quam contemptibili, ibi, « Contaminavc-
    runt. » Quarto, divisio illorum per va-
    <^0 « Eiaudiet Dcus. » Ilic secundum, in rios orrores, ibi, « Divisi sunt. »
    quo pramuntiato quid fietbonis, subjun- Dicit ergo : Humiliabunlur, ot digni
    gitur do malis, et dicuntur duo. Primo, suiit. « Enim, quia, non est illis commu-
    praenuntiatio eorum qua; illis futurasunt. tatio, » a pervorsitate sua. Proverb. ii,

    Secundo^ conversio Prophetoe in Deum, 19 : Omnes qui ingrediuntur ad eam,


    tamquam volentis otTugere miserias illo- non revertentur. Et xxvii, 22 : Si contu-
    rum, il)i, « Ego aulem speraho. » Et est deris .9tultu))i i)i pila quosi ptisanas, fe-
    ultimum vorsum Psahni, rientc dcsuper pilo, 710)1 aufcretur ah eo
    Item, in prima duo. Primo, quid cis stultitia ejus. Eccle. i, 13 : Perversi
    futurum sit in prcesenti. Socundo, quid difficile corriguntur. Jercm. xiii, 23 ; »Si

    in futuro, ibi, « Tu vero Deus dedu- ))iutare potest ^Ethiops pellem sua))i,

    ces. >> etc. Propter hoc dicitur, Jcr. xlviu, 11 :

    prima duo. Primo, pocna. Socundo,


    In Eertilis fuit Moah ah adolescoitia sua, ef

    ut monstretur quod digni sunt, subjun- rcquievit i)i faicihus suis : )iec fra)}sfusus
    gitur culpa, ibi, « Non illis commuta- csf de vase i)i vas, etin tra)is)nigratio)ie)n
    iio. » 110)1 ahiit : idcirco pei'mansit gustus ejus
    COM.MblMAlUl l.N PSALMIM LIV 33

    cum eu, scilicet peccali dclectulio : el mntata. Propter hoc Dominus liii^uas

    ndor ejus, fcelor scilicet iiifaiuiie, uoii est Apo>(()h)rum commutavit -. llabitus, ut
    hinnutatus. Osec, v, i : Ao;/ dahunt (|iii prius moUibus, nunc duris vestialur.
    eotjitatioties suas, ut revertantur ad (ieues. XLi. l \ : Eductum de carcere Jo-
    Deuni. Propter lioc dicitur, Sopli. i, \'l: scph tolondcrunt, ct vestc mutata obtule-
    \'isital>o super viros defixos in fa^cibus runt ci, Exod. xix, 10,
    scilicet Uegi.
    suis. praeceptum est ut populus reccpturus lc-
    gem,mutaret vestem. Et actus, ut nunc
    bona faciatqui priusmala facicbat, donec
    Et non tiinucrunt Deuin. » llic se-
    «
    al)eat in perfectain transmutationem.
    cunduin, iii quo dicuntur duo. Primo,di- Job, XIV, \i : Cunctis dicbus quibus
    vini timoris abjectio. Secundo, ostenditur milito, cxspccto donec vcniat iinmutatio
    (|uasi eiVcctus piopriushujus peccati, sci- mea.
    licet majorexacerbatioirae Dei, ibi, « Ef-
    teudit. »
    commu-
    «^
    .Vit enim : Sic non est in illis « Containinavcrunt tcstameutum. » Hic
    tatio : et hoc, quia « non tiniuerunt tertium,dispersiotestamcnti Dei. Etetiam
    Deum : » si enim timuissent, mutati essent. « contaminaverunt contaminatum re- , »

    Kccli. II, 20 Quitiment Doininum, prx-


    : putaverunt « testamentum ejus, » pro-
    parahunt corda sua. Malach. i, G Si Do- : missionem scilicet ejus contemnando :

    ininus eyo sum, ubi est timor mcus ? Et illam, inquam, promissionem, quaj estde
    propter hoc, « extendit manuin suam,y> Gentium vocatione ad lidei unitatem.
    prieparandosein repercutiendo, nin retri- Genes. xxii, 18 : Dcnediccntur in scmine
    buendo, » id est, ad retribuendum. Isa. tuo omnes gentes. Putantes illud semper
    IX, 12 et 13 : adhuc manus ejus ex-
    ii7 durare ad litteram : Notus in Judsea Deus,
    tcnta : et populus non est rcversus ad tantum, in Israel magnum nomen ejus i.

    5i percuticnfcm se. Scripluras etiam corrumpendo, vel con-


    iJ^n. Kt nota hic, quod est mutatio naturae, traria illis faciendo, contaminant testa-
    ^*a- sicut in avibus, et cervo, et serpente, de mentum Dei, sicut vinum bonum conta-
    ^'"^
    quibus alibi dictum est >. Et est mutatio minatur, cum aquae admiscetur. Isa. i,
    {xenitentiam veram. I Reg. x, gratiae per 22 Vinum tuum mistum est aqua.Yel,
    :

    i : Insilict in te spiritus Domini,prophcta- tertio modo « contaminant tcstamentum »


    bis cumeis, et mutaberis in virumalium. qui viliter tractant quodlibet sacramen-
    (ilossa : l)e quo Zach. iii, 4 : Aufcrte ves- tum, maxime altaris. I Machab. i, 30 :

    timcnta sordida ab co. Et dixit ad eum : Contaminaceruntsanctificatioiicmmeam.


    Ecce...indui tc mutatoriis. In contrarium Ezech. vii, 22 : Violabunt arcanum
    autcmdebet mutari intentio primo, ut qui mcum : et introibunt ad illud emissariiy
    faciebat bona aliqua propter mundum, ct contaminabunt illud. Malach. i, 12 :

    nunc faciat propter Deum. De quo in Mcnsa Domini contaminata cst. Sed ad

    PsaL Lxxvi, 11: Ihec mutatio dcxtcr/e Hebr. x, 20, dicitur : Quanto magis pu-
    Excelsi. Debet mutari sermo, ut qui [irius tatis deteriora mereri supplicia, qui Ei-
    lurpia hjfjuchatur, nunc honesta proferat. lium Dci conculcavcrit, et sanguincm
    Isa. XIX, 18 : In dic illa, nunc poeniten- testamcnti pollutum duxerit ? « Divisi
    li;e scilicet: erunt quinquc cicitates, ho- sunt, » pcr varios errores, et haireses.
    mines prius quinque sensibus servientes: r)see, X, 2 : Divisum cst cor corum, nunc
    loquentes liitfjua Chanaan, hoc est, coin- interibunt. VA hoc, « Ab ira vuitus cjiis, »

    ' Cf. Libr. XX et se(j. de .Viiiiualibus, lom. ' Act. u, 7 et 8.


    \I1 liujusce novaj edilionis. ^ Psal. Lxxv, 2.

    xvt
    34 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.

    id est, Doi : hoc eniin ab ira ex ejus in- super vos, et discite a me, quia mitis sum,
    clignationc prsecedento factum. Cuni enim etc. Et illud Matth. xii, 7 : Si autem sci-

    poccatum sine timorc Dei perpetratur, relis, (/uid estMisericordiam volo, et :

    juste datur anima usque in crrores et nonsacrificium. Et hoc « super oleum, »


    haereses. Ad Rom. i, 28 Propterhoc Ira- :
    quod est suave multum : quia sicut inel.

    didit illos Deiis in reprohinn sensum : ut Prov. XXV, 10 : Fili mi, mel invenisti,

    quilibet sequatur errorem suum. Thren. comede quod sufficit tibi.


    IV, 16 Facies Domini divisil eos, non
    :
    Et nota, quod oleum est clarum, sed Compar
    1 . . . 1
    sapian
    addet ut respiciat eos. Luc. xn, 40 : Di- clarior sapientia. Sap. vi, 13 : Clara est, cum^
    videt euni, partcmque ejus cum infideli- et qucB numquam marcescit sapientia.
    hus ponet. Sanativum, similiter et sapientia. Luc.
    X, 34^ Samaritanus infudit sauciati vul-
    « Et appropincittavit cor itlius. » Hic neribus vinum et oleum. Cibativum est

    secundum, in quo posita malorum puni- sic et scientia unde panis dicitur, Dei :

    tione inpraesenti, subjungitur de utilitate Thron. iv, 4: Parvuli petierunt panem.


    bonorum ex illaproveniento : et tangitur Conditivum eorum quee sunt insipida :

    triplex. Prima, Scripturarum apertio. sic sapientia. Psal. xvi, 4 : Propter verba
    Secunda, eorum mitigatio quae videban- labiorum tuorum, ego custodivi vias du-
    tur crudius dicta in Scripturis,ibi, «il/o/- ras.Haec est farinula Elisei, quae condivit
    liti sunt. » Torlia, bonorum coniirmatio pulmentum \ Colores ligat cum subje-
    in bono, ibi, « Et non dabit. » cto sic virtutes cum anima tenetsapien-
    :

    Dicit ergo : Dati sunt in sensum repro- tia. Psal. xxxvi, 31 Lex Dei ejusin cor- :

    bum facti hseretici, et per hoc « appro- de ipsius, et non supplantabuntw\ etc.

    pinquavit, » id est, innotuit, sicut res Isa. V, 13 : Propterea caplivus ductus est

    quee propinqua est, « cor illius, » volun- populus meus, quia non habuit scicn-
    tas Dei bonis. Deut. xxxiii, 3 Qui ap- : tiani. Ardori fomentum praestat : sic sa-
    propinquant pedibus ejus, justi scilicet pienlia charitati. PsaL cxviii, 140: Igni-
    qui Doctoribus se humiliaverunt, acci- tum elociuium tuum vehementer Vel sic, .

    pient de doctrina ejus. Jacob. iv, 8: Ap- PsaL civ, \SS Eloquium Domini inflam- :

    propinquate Deo, et appropincpiabit vo- maviteum. Illuminat sic Dei sapientia. :

    bis. Felices quibus cor Dei appropinquat. PsaL cxviii, 103 : Lucerna pedihus meis
    Baruch, iv, 4 Beaii sumus Israel, quia
    : vcrbuni tuum^ etc. Hoc oleo debent re-
    quse Deo manifcsta sunt nobis,
    placent, pleri lucernae super candelabrum positae
    « Molliti sunt sermones. » Hic secun- (Exod. XXV, 37). Sed caveant ne a bubo-
    dum bonum, quo tria dicuntur. Pri-
    in nibus ebibatiir, id est, a daemonibus de
    ino, mitigatio verborum Scriptura. Se- nocte volantibus. PsaL xc, 0; A negotio
    cundo, necessitas mitigandi, ibi, « Et ip- perambulante in tenebris.
    si sunt. » Tertio, responsio queestioni « El ipsi, » sermones, quamvis ita
    quaeposset lleri, ibi, a Jacta super Do- molhti sint, « sunt di({\mc jacula, » pun-

    minum. y> giiiva : unde nocesse est ilia emolliri.


    Dicit ergo : Sic apparet quod Dei bonis, Eccle. XII, 11 : Verba sapientium su)it

    et etiam per cxercitium disputalionis quasi stimuli, et quasi clavi in altum


    cum haerolicis, « molliti sunt, » molles dcfixi. Ad Hebr. iv, 12 : Vivus est sermo
    etsuaves ostensi sunt, « sermones cjus. » Dei, et cfficax, et pcnetrabiUor omni gla-

    Psal. cxviii, 103: Quam dulcia faucibus dio ancipiti. Aliquando enim quod in
    meis cloquia tua ! Sentiunt cnim illud sc lcno esi, et suave, procul dubio pene-
    Matth. XI, 29 : Tollite jucjum mcum trativuin est valde.

    » Cf. IV Reg. IV, 41.


    COiMMR.NIAIUl l\ PSALM^M LIV. X\

    l « Jacla siipcr Domi^ntmcurani liiain. » factus estvagus ct profugus super ter-


    llic tcrtiuni, scilicet rcspoiisio ei quod ram. Tales iluctuant inmari hujus mun-
    (]u;i'ri possot : quia non vitlotur quotl di. Jacoh. i, h : Qui autem h,rsitat, si-

    uiollis sit scrnio Dei, sed v.ilde puntiili- mi/is cst /tttctui muris, qiti tt vciito nto-
    vus. El respondel, quia jactanli se in vclitr et circum/erliir. Sed de juslo,
    Deo datur paulatim laclis uutriinenluni, Prov. X, 2o : Justits qitasi /undamcn-
    ul hoc senlire {)ossit. Dicit eriio duo. titmscmpitcrnum. Maltli. vii, 'l'i Dicam
    :

    l*rinio. qua^renti rcspontlct (juid ei sit vuhis cui similis est, Assimilabitur viro
    lacienduni. Secundo, oslendit hujus oLc- sapicnti, qtti a'di/icavit domum sttani su-
    dienlia» frucluni, ihi, « J'^t ipse le enu- pra petrttm.
    trict. ))

    Dicit er^'o : Sic dixi, quod sermones


    cjus molliti sunt, nec lihi vichnitur incre- « Tu vero, Deus, deditccs. » Ilic secun- ^4
    dii)ile, quia adliuc rudis es : scd k jacta dum totius tertia; partis hujus Psalmi.
    super Duniinum curam tuam, » tam- Postquam enim praemisit de poena in
    quam anchoram quamdam super inniani pra-senli, sul)jungit consequenter de
    l)etram. I ad Corinth. x, l- : Pctra autcm p(Ena eorumdem in futuro. Et tangun-
    crat (liristus. Aui;ustinus : « Projice te tur duo. Primo, ptcnaj inevitahilitas, hoc
    « in Dominum. Non est tam crudelis ut cst, aeternitas. Secundo, veiocitas, ihi,

    « se suhtraiiat, ct te cadere permittat. » « Viri sanguinum. y)

    1 Pet. V, 7 .•
    Omiwm sollicitudinem pro- Dicit ergo : Sic punientur in prtesenti
    eum.
    jicic/ttes in ut pra^missum est, Sed quid crit tandem
    Et ipsc te etiutrict, » propter hujus-
    « eis? Hoc : « Tu vero, Deus, » qui potes,
    modi conlidentiam, ut possis inteliigere, scis, et vis malos punire, « deditces eos
    ct sentire quam nunc sermones ejus in puteum interitus, » unde non evadi-
    mulles suul. Prinio, lactc simplicioris tur, sicut nec de puleo, hoc est, in in-
    doctrinae, secundum illud I ad Corinth. fernum. Est enim puteus bonus, et hic
    ui, 1 et2 Tftmquamparvulis inChristo,
    : duplex. Misericordise,Beata Virgo. (^ant.
    lac vobis potutn dedi, non escam. Ad IV, Puteus aquaritm viventiuin, qitas
    VS :

    llchr. v, 12: Quitjus lacte opus sit, non /luitnt inipetu de Libano. Vitae, ipse
    solido cibo. Osee, xi, 3 : Etjo tjuasi nu- (^hristus. Eoderunt servi Ahraham pu-
    tritius Ephraim. l*ostea ciho solidiori, teum ', id est, Judtci, Christum. PsaL
    Isa. xxviii, 1) : Qucni docebit scientiani ? XXI, 17 : Foderunt maiuts tncas, etc. Et
    et qucm intclligere faciet aitditum ? indifferens, poenalitatis, et miseriie hu-
    ablactatos a lacte, avitlsos ab tibcribus. manse. Joan. iv, G: Jesits aulem fatitja-
    Kt tunc est magnum festum. (jenes. xxi, tus ex itinere, sedebat sic super /ontem.
    8, Ahraham fecit mapnum fesluni in Scquitur in oodcni, y. 1 i : Puteus altus
    ahlactalione Isaac. est, neque in quo hattrias Jiabes. Malus,
    « Xon ilatiit . » Mic tcrliuni, scilicet pcccati. Psal. lxvih, IC) : Neque tirgeat
    (Onfirmalio jusltjrum in jjono. supcr mc putcus os suttm. Inferni, ut liic.

    Ait enim : Sic volunlas l)ei scitur, et Apocal. IX, 2: Et aperuit pttleum abys-
    scriptura emollitur. Kt proptor hoc, pro- si : et asctmdit fumus putei.
    plcr ipsaiii liaMcliroruiM divisionem,
    « tion dal)it /Jominus /luctuationem « Viri sanguinum el dolosi. » llic se-
    jitsto, » sed slahilitatem. Ihren. i, 8 :
    cundum, pfena; proj)in(}uitas. Ouasi dice-
    Peccatum pcccavit Jerusalem, propterea rol : Sic in puteum deducos, et cito, quia
    instabitis facta o.st. (len. in, I i, Cain « virisanguinuin , » liumicidu' auimarum

    '
    Cf. Genes. .\xi, 2;i cl st-q.
    36 D. ALB. MAG. OKU. FU.*:i).

    et corporum, omnes generaliter peccato- stltia sua, et impius multo vivit tempore
    res in peccato perseverantes hujusmodi : Sed responsio est, quod non dimidiat im-
    enini ulrumque occidunt. Et dicuntur pius de diebus, quos existimat, et pro-
    « viri sanguimmi, » quia subditi et servi mittit sibi, sicut ille qui dicebat, Luc.
    sunt peccato, quod sanguis est. Psal. l, xii, 19 et 20 : .l^i/ma, Jiabes multa bona
    10 : Lihcra me de sanfjimiibus, etc. Osee, reposita in annos plurimos, etc. Et post
    IV, 2 : Et sanguis sanguinem teligit. « Et Stulte., Jiac nocte animam tuam repe-
    dolosi. » Viri sanguinum dicuntur, qui tunt a te, etc. Isa. xxxviii, 10 Ego : dixi:
    ad libitum peccant : et aperte « dolosi, » Indimidio dicrum meorum, vadam, etc.
    qui se justos simulant. Job, xxxvi, 13: « Ego autem, o Domine, » me similis

    Simulatores et cal lidi provocant iram JJei. liam illis, « speraho in te, » non in alio
    « No)i dimidiabunt dies siios, » sed homine. Jerem. xvii, .5 Maledictus ho- :

    cito morientur. Proverb, x, 27 : Timor mo c/ui confidit in homine. Non in divi-


    Domini apponel dies, et anni impiorum tiis. Prov. XI, 28: Qui confidit in divitiis

    breviabuntur. Sapient. iv, 3 : Spuria vi- suis corruet. Sed « in te, » in quem qui
    tulamina non dabunt radices altas, nec sperat, beatus est. Jerem. xvii, 7 Bea- :

    stabilefundamentum collaudabunt. Sed Domino,


    tus vir c[ui sperat hi et erit Do-
    contra Eccle. vii, 16: Justusperit in ju~ minus fiducia ej us Amen. .

    PSALMUS LV.

    Promissionibus Dei fretus inpocat pro adversariorum exitio.

    1 . In finem, Pro populo qui a sanctis 8. Pro nihiio salvos facies illos : in
    longe factus est, David in titiili ira populos confringes.
    inscriptionem, cum tenuerunt Deus,
    eum Allophj-li in Geth (I Reg. (). Vitam meam annuntiavi tibi po- :

    XXI, 12). suisti lacrymas meas in conspe-


    2. Miserere mci,Deus, quoniam con- ctu tuo,
    culcavit me homo : tota die im- Sicut et in promissione tua :

    pugnans, tribulavit me. 10. Tunc convertcntur inimici mei re-


    3. Conculcaverunt me inimici mci trorsum :

    tota die: quoniam multi bcllan- In quacumque die invocavero te,


    tesadversum me. ecce cognovi quoniam Deus
    4. Ab altitudine diei timebo : ego ve- mcus es.
    ro in te sperabo. ii.InDeo laudabo verbum in Do- :

    5. In Deolaudabo sermones meos in : mino laudabo sermonem. In


    Deo speravi non timebo quid
    : Deo speravi non timebo quid :

    mihi caro.
    faciat faciat mihi homo.
    G. Tota die verba mea exsccrabantur : 12. In me sunt, Deus, vota tua, qua*
    adversum me omnes cogiiatio- reddam, laudationes tibi
    nes eorum in malum. i3. Quoniam eripuisti animam mcam
    7. Inhabitabunt, abscondent ipsi
    et : de morte, ci pedes mcos de lap-
    calcaneum meum observabunt. su, ut placeam coram Dco in lu-
    Sicut sustinueruntanimam meam, mine viventiuni.
    COMMEXTARII IN PSALMTM LV. 37

    Quod autem non tanliuu hic oret


    Christus vel Hcclesiapro se, satis appa-
    ret in titulo qui talis est : « In finem,
    l.\ PSALMTM LV pro populo, qui a sanctis longe factus
    est^ David in tituli inscriptionem, cum
    tenuerunt eum Allophyli in Geth. Nota
    COMMKNTARirS, ergo ad intelligentiam liujus tituli quod
    hahetur in Evangelio Joannis, xix, 21,
    quod proposito titulo inscriplo super ca-
    In fincih. put crucifixi Christi, JudaM clamaverunt
    Pro populo qui a sanc/is lonye faclus Pihito, quod non scriherct Jesus Xazare-
    est, David in lituli inscriptionem, cum nus liex Judieorum, sed quia •
    dicit se
    tenuerunt eum Mlophi/ii in (ieth '.
    Uegem " : quod noluit PihUus, implens
    illud tituli Psal. xv, I : Tituli inscriptio
    ipsi David. Ne ergo corrumpas tituli in-
    inen- « Miserere mei, Dcus. » llii* est Psal- scriptionem. Pro qua pelitione nunc po-
    laliiii:
    Chri nius iii sccLinda parte quintus. Postquani pulus Judaeorum longe a sanctis Prophe-
    fc-
    pro enim in Psalmo prcecedenti orans pro tis, et Patribus factus est, qui Christum
    1 ini-
    ruin seipso Christus, vcl Kcclesia, et etiam fulurum Regem praedicebant. Cenes. xlix,
    e ut
    irat
    us.
    inimicis multa mala imprecati sunt : nc 10, dicebat Jacob Non auferetur scep- :

    videretur fuisse imprecalio ex malitia, trum de Juda, et dux de femore ejus, do-
    vel contra omnes inimicos g^eneraliter nec veniat qui mittendus est. In quo.regla
    facla, suhjungitur consequenter in hoc consummanda. Et Isa. xxxni,
    dignitas est
    Psalmo oratio capitis Christi, vel corpo- 22 Domimis jiidex noster, Dominus le-
    :

    ris, Ecclesiae scilicet, pro sua liheratione gifer noster, Dominus rex noster ipsc :

    a mahs, et inimicorum saiute : ut sic salvahit nos. Et Jerem. xxiii, 5 : Susci-


    aperte relinquatur, quod in prapcedenti taho David germen justum, et regnahit
    imprecatum sit obstinatis: etnon ex ma- Rex, et sapiens erit. Et Zachar. ix, 9 :

    litia, sed ut divinae justitiiP, voluntas Bex tuus veniet, etc. IIoc autem factum
    Christi vel Ecclesi» conformis ostenda- est uttituli inscriptionem negarent, cuni
    tur. (ientiles (^hristum tenerent cruci afllxum.

    * I Reg. XXI, 12. chercho un refuge dans Geth, lorsque les Phi-
    Ce milvtliam porle on tilro : lial ionath de sa prosonce et rayant en leur
    listins avertis
    elem rechoqim, « sur la colombe dii muot pouvoir (nnx, achouz) euroiit Tidee de se ven-
    des fpays) eloi;.'nf's », ou « sur la colombe ger do leurs dofaites precedentes. David dut
    muolte dos pays oloignos: » \(\. j-sp Trev.jxEpS? : contrefaire le fou pour leur echapper. I Uog.,
    iXaXoj aa/.p'j7ijiojv. Au lieu de dSn. elem, muot, XXI, 10-15. II se plaint ici de tous les ennemis
    los Soplanto et Syr. lisont cnS, leom, « pro qui lo prossont, tant etrangers ([uo concitoyons,
    populo », et encore prol»al»ltMn<'nt S.X^Z, mcel et dans un stylo qui tialiit ragilalioii et la
    « a Deo, a sanctis. » D'autres elim, tf^rebin- crainte de son ame, il se tourne ploin de con-
    thes sur la colombe des terebinthes. Les an-
    : liance vers son protecteur ordinairo, Johova.
    ciens se sont appliquf-s a chorclier a ce litre Comme dans les autres psaumes dont le su-
    un sons allogoriquo David sorait celte co- : jet est analogue, David reprf^-sente encore lo
    lombe muotte ot rrsignee au milieu dos ^tran- Mossie [loisoculo par los Juifs, ot le chretien
    gers. II est a peu pr6s certain que cos mols, on bulto aiix attaquos des onnomis du salut.
    comme ceux quo nous avons dt^-ja lencontros
    en t^to derortains psaumos, sont lodebul d'uTi H. Lesi^tre.
    air roniui sur loriufd co rliant dovail s'adap-
    tor. 2 Joan. XIX, 21 : Diteliant erijo Vilato Ponlifi-
    I.cs circonslances dans les<iuelles il futcom- cea .ludaeorurii : Noli arribere, Re.c Jiulworum : scd
    poso sont clairemcnt indiquoos. David avait guia ipse dixit : Re.Tfmm Judxorum.
    38 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    tamquam jn lorculuri, do quo sanguis se certa spe roborari. Secundo ostendi-
    ipsiusemanabat. Qua- Isa. lxiu, 2 et 3 : tur, qualiter per patientiam et orationem
    re ergo riibrum est indumentum iuum ? inimicos ad bonum convertit, ibi, « Tola
    Respondet: Torcular calcavi sohis. Ve- die verha mea. » Tertio^ tamquam com-
    rum est dum in eo calcareris : sic enim pleta liberatione sua a malis, vel liic, vel
    calcatur (/Jiristus in torciilaii crucis in futuro, laudem pramitlit, il)i^ (( In me
    ulinam amplius non calcetur in eo quan- Deus sunt vota tua. »
    tum in se cst.Sed calcatur in membris In prima tria. Primo, oratio ut libere-
    suis, usque ad diem extremum quando tur. Secundo, qua^, patitur, ut ab iis libe-
    jam plene erit, et in memijris, et in ca- rari pclat, ibi, Quoniamconculcavitme. »

    pite ab hoc torculari libcratus, secun- Et in hoc secundo.ostendit primo qure


    dum illud Tsa. xvi, 10 : Vinum in torcu- patitur, ct quse sunt ex parte afllictionis.
    lari non calcahit, qui calcare consueverat. Secundo, ex parte aftligcntis, ibi_, « Con-
    Sensus ergo tituli cst hic : « In fincni, » culcavcrunt mc. »

    nos dirigens, scilicet Ghiistum, vel « in Ex parte afflictionis sunt duo, vilitas
    finem » charitatis, utdiligamus inimicos, conculcationis, et continuitas, ibi, a Tota
    et oremus pro ipsis et est charitas con- : die impug)uins trihulavit me. »
    summata. Psal. cxviii, 9G Omnis con- :

    summationis vidi finem, lalum manda-


    tum, etc. Editus est « pro populo » con- Dicit ergo : Sic misericordiam petis,
    vertendo ad bonum, vel contra populum sed cum misericordiarespiciat miseriam, pr ima pai
    Psalnii
    dono-suo, « fjui a sanctis, » Patribus et quid mali pateris? Multum. (( Quoniam
    Prophetis omnibus Ghristo obedientibus, homo » longe factus a sanctis, vel AUo-
    (( lo7ige factus est, in tituli inscriptio- phylus Gentilis, vel diabolus qui homo
    nem » factam « ipsi David, » Ghristo se- dicitur. Matth. xiii, 28 : Inimicus homo
    cundum regulam superius datam quia : hocfecit. « Conculcavit me, » pedibussu-,
    ubi ipsi additur adDavid, Ghristum intel- perbicB suae quasi me comprimendo. Pro-
    ligere debemus : quam Scripturam nite- pter quod alibi oralur : Non veniat mihi
    bantur Judsei delere : et obhoc « a sanctis pes superhicB\ Gonculcavit Ghristum, et

    longe » erant. Dan. ix, 26: Non erit po- sanctos quotidie conculcat, sicut uvas in
    pulus ejus., qui eum negaturus est. Us- torculari tribulationum. (Jsee. ix, 10 :

    que huc totum quod dicitur in titulo, de Quasi uras in deserto, inveni Israel. Et
    Evangelio sumitur Joan. xix, 19. Quoe eliquatur vinum boni cxempli, ad quod
    inscriptio facta est, et delectionis petitio, bibendum invitnmur. (^ant. v, l : Bihite,
    « cum Allophyli, » id est, Gentiles, « te- et inehriamini charissimi. Gonculcat sic-
    nuerunt eum, » id est, Gliristum, « in ut fullo vestes, ut candidiores reddat.
    Geth, » id est, in torculari, id est, in Alatth. xvu, 2 : Facta sunt vestimenta
    cruce. Geth eniin torcular interprelatur, ejus alba sicut nix, qualia fullo non
    et tangit hisloriam, qu;e tangitur I Reg'. potest facere super terram. Gesset ergo
    XXI, 12, quando David fugit in (ieth Pa- clamor Habacuc, i,13 : Quarenon respicis
    Isestinoruin non tamen ibi detentus lc-
    : super iniqua agoites, et taces, impio con-
    gitur, sed inagis ad sensum spiritualem culcante justiorem se ? Quia hinc vinum
    referendum. eliquatur, liinc pulchriores efficiunlur.
    Sed peccatores conculcat in luto peccati.
    Dividitur auleni Psaimus in tres par- l^rimo quidem eos invaditper suggestio-
    tes. Primo, Ghristus vel Ecclesia praemit- nem mali. Secundo, arripit per delecta-
    tit orationem pro liberationo, ostendens tionem. Tertio, inncclit fortiter per con-

    1
    Psal. XXXV, 12.
    COM.MENTARIl IN PSALMTM I.V. 39

    sensum. Ouarto, (lejicil per aotum. I)an. nio, quia iii r.ltciiiui siteni nou posuit.
    vu, 7 : Cuf/ic(/ens alque comininuens, ct Seeundo, quia ad ipsuni soluni releil,

    rcli(jua pedibus suis concuicuns. (auue- (luidquid liabet honi, ibi, « /n Dco lau-
    dit atque eomminuit quos ad infernuiu (labo scruioncni. » Terlio, quia sperans
    trahit. sed conculeat quos in peecatis in- in Deo oninem afnictioncm despicit, ibi,
    volvit. X»H boc ad tempus, imo « lo/a « I'i Deo speravi. »
    dic iuipufjnanfi iribulavit me, » bomo In prima duo. Primo. quod nou time-
    malus et dial)olus. Job, xxx, 17 : Qui me l^it bumauam altitudiiiem. Secundo,
    comcdunt, non dormiunt. (Iregorius :
    quod in Doiuiuo babcbit spem, ibi,

    « Assiduis tentationibuspulsat, ut saltem « Ego vero. »


    « tiedio vincat. » Sic bonis. Sed et malos Ait ergo : Sic rogo hac necessilate
    continue conculcat. Jer. xvi, ['d : Ser- compulsus, et exaudire dehes, quia « e^o
    r/(7/.v ihi (/iis alicnis dic ac noc/c, qui /intcbo ab al/i/iidine, » non £Eternitatis,
    )uni dabuii/ cobis rc(/uicni. sed diei qui cilo transit. Quasi diceret :
    Aiiitudodiei
    Altitudo humana est altitudo diei, prop-
    f,^;;,pSs'
    ter brevitatem. Kccli. x, 11 et 12 : Oin-
    « Coiuulcaverun/ mc. » Ilic tangit quae nis potentatus brevis vita. Et infra : Hex
    sunt ex parte tribulationem inferentis. Et hodie est, et cras morietur. Et propter
    sunt perversitas, quia sola malitia con- apparentiam exteriorem et gloriam. Je-
    culcant : et nmlliplicitas, quia non unus '"cm. xvii, 16 : Dicm /lominis non desi-
    tantum, sed nmlti. deravi : tuscis. Joh, ui, 3 : Pereat dies
    Dicit erg-o : Sic conculcor, ct incessan- it^ qno. natiis sum. Propter prosperita-
    ter, et etiam inimici mei, non meo nu^- tem quae in ea est, etiain dies dicitur in
    rito, sed quia inimici mei tantum, « con- Psnl. cxx, Per diem sol non uret te,
    :

    culcaverunt me. » Au<^ustinus : « Uva necjue iuna per noctem. ¥ji^o vero quan-
    « conculcatur, premitur a diaholo. Sed tumcumque timeant alii hanc altiludi-
    « h;ec uva sterilis non est. » Ilem, idem nem, <( in tc sperabo, » quia spes reddit
    Augustinus : « Plane conculcavit, sed forliorem. Tsa. xl, 31 : Qui sperant in
    « quid erit ? Uva eram, vinum ero. ))Ini- Domino, rnutabunl fortiludinem. Ad
    inici etiam qiiibus Deus multa hona con- Hehr. vi, 18 et P.) Ut... fortissimum :

    tulit, et sola malitia persequuntur, et soiatimn /labeamus, qui confmjimus ad


    conculcant, sunt praelati et pastores mali, tenendam propositam spem : quam sicut
    (jui pauperes opprimunt et afdigunt. Je- anc/ioram /labemus animse tutam ct fir-
    rem. xii. 10 : Pastorcs mulii demoiili niam. Item, quia tuam facies sentire
    sunt vineammcam, concuicaverunt par- dulcedinem. Thren. Bonus cst iii, 2.^5 :

    lem meam. « Quoniam multi. » (Juasi Dominus sperantibus in eum, animfe


    diceret : Miserere, et necesse est, quia quserenii iiium. Item, quia jam prsebes
    non solum perversitas in persequentibus, mibi bcatitudinem. Prov. xvi, 20 Qui :

    imo « qjtoniam mui/i bcliantes adversu?n sperat in D(nnino, bca/us est. Ilanc
    me. » lufra, in Psal. lwiii, o : Muitipli- litteram non mutato sensu, sed ordina-
    cati sunt supcr capillos capitis mci qui tione modica, legil aliter (^ilossa sic :

    oderunt me gralis. Eccle. i, 1.") : Slnlio- « (Juoniam multi bellanles adversum me


    rum infinitus est numerus. « sunt, timeho ego ah allitudine diei ?
    « iion vere, sed, in te .speraho ego. »
    .Miain iittcram ponit Auguslinus in
    « Ab ailitudinc dici. >) llic tertiiim, tn (llossa, ct legit ipsam multipliciter, et
    (juo praemi.s.sa oratione, et orandi neces- plana est leclura intuenti (ilossas.
    sitate, subjungitur persuasio ut exaudia-
    tur. clsiint tria jtcr (lure pcrsuadct. Pii-
    40 D. ALB. MAG. ORD. mJED.
    •>
    « In Deo laudabo sennones meos. » « Tota dic verha. » Ilic est secunda ^
    Dic secundum, in quo promiltit se omnia pars Psalmi, in qua ostendit conversio- secunda

    in Christum relaturum. Quasi diceret : nem inimicorum per patientiam et ora- Ps&imi.

    Sic sperabo, et etiam sermones meos, a tionem suam. Undetria dicuntur. Primo,
    pie scilicct prolatos, et qui maxime vi- ostensio patientia? per memorationem
    dentur esse : « Lfuidaho, » non in suo illorum quae sustinuit ab inimicis. Se-
    nitore et decore, « sed in Deo. » Eccli. iv, cundo, inimicorum salus gratissima sine
    28: Non abscondas sapientiam tuam in de- aliquo ipsorum merito, ibi, « Pro nihilo
    coresuo. Yultenim Deussermones impo- salvos. » Tertio, lacrymosa oratio et

    litos,non ex decore ornatos. Exod. xx, fructuosa pro ipsis convertendis et sal-

    25 altare lapideum feceris mihi,


    : Si vandis, ibi, « meam. » Deus viam.
    eloquium ex Scripturoe sententiis colle- In prima duo, secundum duo mala
    ctum, non sedificahis illud de sectis lapi- quae inferunt. Primo, detestatio doctri-

    dihus, non in sublimitate auditoribus nae suse. SecunJo, contra ipsum machi-
    incomparabili magis enim diligit Deus : natio, ibi, « Adversum me omnes cogita-
    ruditatem, Isa. u, 4 : Conflabunt gladios hant. »
    suos in vomeres, et lanceas siias in fal- Dicit ergo" : Sic non timebo quid caro
    ces. Et recte si laudantur sermones, in faciat. Sed facitne contra te aliquid ?
    eo sunt laudandi, et opera, et cogitatio- Ita, quia « verha mea, » et ad bonum
    nes. II ad Corinth. iv, 7 : Quid hahes informanlia, « exsecrabantur » tamquam
    quod non accepisli ? II ad Corinth. iu, mala, « tota die : » et hoc « adversum
    5 : Non c/uod sufficientes simus cogitare me » stando. Amos, v, 10 : Odio habue-
    aliquid a nobis, quasi ex nobis : sedsuff- runt corripientem in porta : etloquentem
    cientia nostra ex Deo est. Sap. vu, 16 : perfecte ahominati sunt. Gregorius :

    Inmanu illius sumus, etnos, et sermones « Mens mala praedicationem suslinere


    nostri. « non valet, quiatacta in vulnere dolet. »
    Eccli. I, 32 : Exsecratio peccalori, cul-
    « hi Dco speravi. » Hic tertium, sci- tura Dei.
    licet quod contemnit omnia illata ab ho- » Adversum me. » Hic machinatio, et

    mine : et dicuntur duo. Primo, causam tanguntur tria. Machinatio, et modus,


    contemptus tangit. Secundo, ipsum ibi, « Inhahitahunt. » Tertio, tinis, ibi,

    contemptum subjungit, ibi, « No7i time- Ipsi calcaneum meum ohservabunt. »

    ho. » Dicit ergo : Sic doctrinam detestaban-


    Dicit enim : Sic in Deo solo sperabo, tur, et etiam « omnes cogitationes co-
    ad ipsum referam omne. Et ex quo « i)i rum, » non una tantum, « in mahim »

    Deo speravi, non timeho cjuid faciatmihi lendentcs (sic nulla bona est) « sunt ad-
    caro, » homo scilicet vilis ct fragilis, et versum me, » ut quasi asscrtio insit. Je-
    cito sicut caro transions. Isa. xl, G : Oin- rem. xviii, 23 : Tu scis omne consilium
    nis caro foenum, omnis gloria ejus
    et eorum. IMatlh. Ut c[uid cogitatis
    ix, 4 :

    c^uasi flos agri. Et ob hoc non timenda a mala in cordihus vestris ? Jerem. iv, 1 i :

    sperante in Domino. Isa. li, \'1 : Quis Usquequo morahuntur in te cogitaliones


    tu ut timeres ah homine mortali, et a filio noxiic ? Isa. Aufcrte malum cogi-
    i, 16 :

    hominis, c/ui quasi foenum ita arescet ? tationum vcstrarum ab oculis meis.
    Ecce caro. 1 iMach. ii, 62 et 63 : A verhis
    viri peccatoris nc timiuritis : cpda gloria
    ejiis stercus, et vermis est : hodie extolli- « Jnhabitabunt et ahscondcnt . » Hic
    tur, ct cras non invenietur. sccundum. Quasi diceret : Sic cogitabunt
    malum : sed numquid statim manifesta-
    bunt ? Imo, « inJiabitahunt, » id est intus
    rOMMIvNTARII I\ PSAKMTM LV 41

    habitabunt iiiin bonis. Vcl « ini-olent, » quod nnx/imm tempus /label. Statius :

    alia iittera, et sic maiitiani suani ouni « Mon [)arcit [)o[)iiiis rojinum breve. »

    bunis absoonikMU : ot incolatus facit crc- Oiiarto, ([uia tiiuc Dous magis ad pioni-
    (b'ic t[uo(l sint boni. cl sul) Jioc latcnt tonliam cxcilat, ct proplerhoc ipse magis
    mala. K/.ecli. ii. <J : Fi/i /loniinis... snbver- ad o[)positum. Psal. i.xxxii, 17 : Imp/e
    sores sioit teciini, et cuni scorpionibjis/ia- facies eornm ignominia, maximc ([uod
    bitas. ScJ non jiotcst oorum corda in iiac lit in die mortis, et (ju^eroit nonwn tuuni,
    peregrinationis \ita cognoscero. Aul:u- Domine.
    stinus : « Onino cor omni coitii clausum Sicut sustinuerunt. llic sccundum,
    « est. » .lerem. wii, \) : Pravnni est cor ratio insidiandi : quia gravis est eis. Ait
    oninin/n. et inserntabi/e, cpiis eor/noscet enim sic : Calcaneum meum oi)servave-
    i//nd ? Tales sunt subdoli. qui intor ruiit sicut iili : ([uia « suslinuerunl ani-
    bonos latent, et explorant facta eoruni mam mcam, » id est, vitam mcam lia-

    contra eos machinando, sicut illi de qui- buorunt tamquam grave pondus : vita
    bus Apostolusad dalat. ii, t : Propter enim juslorum gravis est malis homini-
    subintrodnctos fa/sos jratres, ciui subin- bus. Sap. II, IT) : Gravis cst nobis etiam
    troirrunt exp/orare /ibertateni uostrani. ai/ videndum. Eccli. xiii, 2 : Pondus su-
    per se to//et, qui /lonestiori se communi-
    « Ipsi ca/caneuni nientji. » Ilic tor- cat.

    tium, linis machinationis occulta^ scilicot Alia iittera habet : « Sicut sustinuit
    nt lini insidientur : et tangitur [)rimo. anima : » et logilur lunc cum litlera se-
    Socundo, causa seu ratio (inis illius so- qucnti sicut slatim dicetur.
    cundum nostram litteram, ibi, « Sicut
    sustinnerunl. »

    Dicit eruo : Sic abscondent, ct hic « Pro ni/ii/o sa/vos. secundum


    » Ilic ^
    linis. « fpsi observabmit ca/cancuni totius iiujus parlis. Ostcnsa enim pation-
    nieum, » id ost, sicut qui ^ ult dejicoro tia por oa qure sustinuit, subjungitur sal-
    pedem, observat et calcaneum sic ipsi : vatio populi, qui iiia maia intulit ot :

    omnia verba. si possint in eis aliquid tangitur modus, ibi, « Pro nilii/o. » Vel
    calumniari. Sic ,Matth. xxn, l'J, Pliari- « sicut suslinuerunt , » sic « sa/vos fa-

    sfei miserunt, quasi aucupes suos, iit Jc- cics, » ct pcr quid ? « In ira popu/os. »
    suni capcrent in scrmone. Jerem. v, 2G : Dicit ergo : Jlffic mihi fecerunt, « el lu
    Invenli sunt in popu/o mco impii insi- sa/vos facies i//os : » et hoc « pro ni/ii-

    diantes cjuasi aucupes, /acpieos ponentes /o, gravamine tuo, et difficuitate.


    » sine
    et pedicas ad capiendos viros. Calcaneum Genes, xviii, 14 Numciuid Deo quid- :

    oliain finis vit?e, cui inimici S[)irilualos quam est diffici/e ? Jerem. xxxii, 27 :

    iiisidiantur. (jon. iii, 1.") : /i7 tu insidia- Numqiiid eril diffici/e mi/ii omne ver-
    *;nus
    ^^''''^'^ ca/caneo ejus. Et hoc primo, quia bum ?
    3
    (11)61
    ,gj'i[^,
    vull auferrcquod homo in hac vita magis Voi sic : Sicut sustinuil anima mea
    (h;siderat, scilicet (inoin bonuin. Xum. im[)ugnationes illorum, « pro nilii/o, »

    XXIII, Moriatur anima mca morle


    Hl : id esl, sino moiitis meis : ita « sa/vos
    jnstorum. Socundo, quia in tiito ost, si facies i//os pro ni/ii/o, » sine merito il-
    tunc ovadit. Psai. cxxiii, 7 : Lafjneus loiuiii. Isa. i.ii, '^
    : (iralis venumdati
    contritus csl^ el nos /itierali sumus. I'^ccie. eslis, et sine ari/enlo re(/imeinini. Ad Tit.
    XI, 3 : Si cecidcrit /ifjnum ad Aus- III, ') : Non cr (»peri/nis juslilix (pua' fe-
    Iruni ibi rril. Tcrtio, ([uia tuuc poto- cimus nos, sed secundnm misericordiam
    stas ejus in iiominom, linom accipit. suam sa/vos nos fccit. Sed per ([uid ?
    ApocaIy[)s. xii, 12 : Descendit ad vos « In ira po/ni/os confriiif/es : » « in ira, »

    diabo/us, /tabens iram magnam, sciens inquam, corroptionis liliorum, non con-
    42 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
    suniplioiiis iiiimicorum. Prima est de de quibus in T^sal. vi, 7 : Lac)'gmis mcis uivers

    qua Habacuc, iii, 2 : Cmn iratiis fiicris, stratum ^ncinn rigaho. Conquestionis, opeeie

    misericordiiV rccordahcris. liernardus : Eccli. XXXV, T8 ; Non)ie lacrgrme vidux


    « Ulinam modo irascaris, bonc Jesu, ad maxillam descendimt, et exclamatio
    « quia cuni iralus fueris, misericordite ejus supcr dcducoitcm cas ? Devotionis, |

    « recordaberis. » Augusiinus : « Trascc- Psal. Lxxix, 6 : Poturn dabo vohis in i

    « ris, et deducis : Stevis, et salvas : ter- lacrgmis i)i ))iensura. Dilationis patriee
    « res, et vocas. » « Ttem, idcni)) Augusti- coilestis, Tob. iii, 6, Tobias cum lacry- 1

    nus : « Tralus pater lilio, colaphizat, mis dixit Praecipe : pace recipi spiri- i)i I

    « caeilit^ aurem evellit, inanu trahit, et ad tu)n ))icu))i. Congratulationis, Tob. xi,
    « schohunducil. Itcm, idem : Quare mulli 11 : Ca>pcru)it amho flcre prse gaudio.
    « ingressi sunt ? Ouam multi implebunt Compassiouis pro ipsis inimicis, de qui-
    « domum Domini iii ira ejus deducti ! bus hic. Job, xxx, 25 : Flcham quo))da))i

    « Sed de aliis, Tamqiiam vas figidi co)i- supcr eo qui afflictus crat. Luc. xix, ii :

    « fri)iges cos. '


    » jMatth. xxi, 4i : Quis cc- Videns civitaton Jerusalem, flevit super
    ciderit supcr lapidem.istu)7i^co)}fri)igctur: illaui. TJa3 sunt sex hydriaj positie ad
    '^
    supcrqucm vero cecidcrit co)iteret cum. Juda^orum purificationem

    9 « Dcus, vitani ))ica))i. » TTic terlium,in « Sicut el i)i pro)nissio)ie. » TTic con- fg^
    quo sul)jungitur fructuosa oralio pro ini- vcrsio inimicorum. Posset tamen lciji

    micis convcrlendis : et dicuntur duo. hoc, « Sicut et in promissio)ie, » cum


    T^rimo, exauditio pro inimicis. Secundo, antecedentibus, sub hoc sensu : Lacry-
    certitudo, quod semper sit cxaudiendus mas meas posuisti in conspectu tuo,
    sive in his, sive in aliis, ibi, « Li qua- « sicul et in pro)nissio)ie tua, » id est,
    cwnfjuc die invocavero te. » sicut promiseras exauditurum te me
    Tn prirna tria. l^rimo confessio, qua^ llentem^ et omncm alium. Tsa. xxxviii,
    necessaria cst omni qui vult exaudiri. 3 et seq, ad lacrymas Ezechite Regis
    Secundo, hicrymarum accepta ellusio revocavit eum statim ad vitam, et quin-
    pro inimicis, ibi, « Posuisti. » Tertio, denos annos superaddidit : y. 5 : Audivi
    inimicorum reductio ad bonum, merito orationcm tuam, ct vidi lacrgmas tuas.
    illarum lacrymarum, i])i, « Sic ct iii Pi'opter lioc dicitur, Juditli, viii, 14 :

    pro)iiissio)ic tua. » Lululgoitiam cjus fusis lacrginis postu-


    Dicit ergo : Sic salvos facies populos, lennrs. Vel sic Tta laciymas suscepisti,
    :

    ad bonum eos confringendo : et hoc quia, et tunc verissime, quia a te gratiam in-
    o « Deus, vitam ))ieam » du[)licem, fundentc, « co))vcrtcntur i)iimici mci re-
    « cumuntiavi tihi, » gratias pro cis refe- trorsu))i : » ad te ab idolis, ad veritatem a
    rendo, quia primam mihi tu dedisli : falsitaie quam liabel^ant anlea. « lictro)--
    secundam mihi uKjrte tua meruisli. 11 ad su))i. » Jerein. vii, 2t : Facti sunt rctro)'-
    Corinth. v, 15 : L*ro oninihus )nortuus suni.ZiiQ.hav. vii,l 1 lAverterunt scapulam
    esf,Christus : ut ,et quivivu)it,ja))i )iO)i sihi rccedoitem. YA hoc, « sicut ct i)i proinis-
    vivant, scd ci, scilicet T)eo, q?(i pro ipsis sionc iua » fixum est, qua dixisti Ahra-
    ))iortuus est. \\\. post hoc eliain <( posuisti hffi, (ienes. xxii, 18 : Bencdicoitur in
    lacrgmas mcas, » pro convertendis ini- semhie tuo 0))ines goites. Vel in ilia pro-
    inicis factas, « i)i conspcctu tuo, » ipsas missionetua, qua dixisti perEzech. xviii,
    acceptando, quia sunt optimse. Sunt 21 et 22 : Si it)ipius cgcrit p<v)utoitioni
    enim lacrynue contrilionis de peccatis. ah onmihus peccatis suis,... vnmiuin

    1 Psal. M, 9. - Joan. u, 6.
    COMMENTARIl IN PSALMrM LV. 43

    intf/iiifcittan cjtts, (/ttas opcra/tts es/, ttoti Oinitis seniio inaltis c.r ore ccslro ttoii
    iccordahnr. procedat : sed si (/uis honus ad sediftca-
    tioitetn ftdei, ul det (jraliatn audienti-
    « lit f/i/(tcttiti'/tic t/ic. » llic scciiikIiiih, htis. Vel vcrbum potest refcrri ad ora-
    iii (luo sul)junu;itur cerliludo, quod soiu- lioueni, sermo ad pi-9edicationem.
    per exaudiolur : el tanguntur duo. l*ri-

    mo. oertitudo quod semper cxaudietur, « In Deo speraei. » Tlic secunduni,

    et velociter. Seeuudo, cojiversio sui in quo promitlit securilatem, et tangil pri-


    Deum (XX toto. ex quo sic est corde, ibi. mo, causam securitatis, scilicct spem.
    « 1)1 Deo laudftbo. » Secundo, supponit ipsam, il)i, « j\on fi-
    Dicit eriio : Sic exaudisti pro iuimicis meho. »

    orantem, quod sciebam. quia « itt qua- Ait enim : Sic laudabo, ol eliaui « iit

    ctttttfjuc dic iiivocavero tc, » di(\ iu- Deo ]i\m speravi. » Et beno : quia dives
    quam, materiali, vel spirituali, qui est est, Prov. ui, l(t : Longittido dieritm in
    illuminalio gratia^, « ecce » statim et iu dcdtera ejtis, el in sinistra illiiis divi-
    coutinenti, « cogttovi, » cognitionc ex- ticV, et (jloria. Et largus, Esth. ii, 18 :

    perimentali, « rjuoiiiam Deus iiieus cs, » Dona largilus est juocta magnificentiam
    mihi pra^stando quod postulo, vel ceque principalem. Matlh. vi, 33 : Quwrite pri-
    l)onum pro illo. Joan. xvi, 21 Petife, :
    „^,^„^ regnttm Dci, et hiec omtiia, ctc.
    ct aecipietis. Intus, inquam, in cordc, 0^;^ yerlja bona dat quic roliciunt, non
    quia non tantum audis pctitionem oris, quai doliciuut. Matlb. xi, 28 : Venitc ad
    sed cordis. Isa. lxv, 24 : Erifcjtte ante- me, omnes qui lahoratis et onerati esiis,
    t/ttam clament, ore, ego exaudiam : imo ct ego reficiam vos. Eccli. xxiv, 20 A :

    ante. Psal. x, 7 : Prseparationem cordis generationihus meis implcntini. Data


    cortiin audivit auris ftia. conscrvat, Job, i, 12, Nihil poluit tan-
    gere satan eorum quae erant Job absque
    Dei permissione. Dat velociter, Luc.
    « ]n l)eo laudaho verhum. » Hic so Hodie meciim
    XXIII, 'i-3 : eris in paradi-
    cundum, in quo subjungit convcrsionem so. Prov. 111, 28 : Ne dicas ainico iiio :

    sui in Dcum propter hoc bencficium : ot


    Vade ct revertere : cras dabo tibi : cum
    dicuulur duo. Primo, praemittit laudom^
    statim possis dare. VA liboraliter, hoc,
    quie res[»icit (juasi ad cognitivam. Secun-
    est, sine improperatione,Jacob. i,3 : Dat
    do, sccuritatom, et stabilitatem, qute ro-
    oinnihus afflttciilcr, ct non impropcral VA .

    spicit ad motivam, ibi, « In Deo spera- proplcr hoc quia spcravi, « non liincbo
    (lum /;/. ))
    qttid faciat tiiilti homo, » quilibct scilicot
    Ait ouiin : Sic me cxaudis seinpei', ol
    impius, qui homo dicitur sicut supra di-
    volociter,ct proptoi' hoc, « in Dco lauda- ctum est a [)rIncipio Psalmi. Ad Roman.
    ho, », id cst, laudabilc faciam « ver-
    VIII, 31 : Si Dcus pro nohis, quis con-
    hiim » doctrina' eorum quae pertinent
    tra nos? Job, xvii, 3 : Libera me,Doini-
    ad Deum. « /// JJomino laudaho, » id
    et pone me juxta cujusvis ma-
    ne, ie, et
    est, laudabil(.'iu faciaiu « scrmtjncm »
    nus Scd bsec parum si
    /)tignel contra ine.
    eorum quae spcctant ad proximum. Oua- nou tiinos iin*^) magis ipse timcbit to.
    :

    si diceret : (jonvertam me ut in pra^di- (irogorius iu Dialogis « Plorumquo ox :

    cando et docendo quasram bouorem Dei, « divina bonitatc agitur, ut non soluiu
    el utililatom proximi. Dopriiuo, I ad Co- diabolus non timeatur, sed ctiam bcne
    ((

    rinlli. X, '\\ : Omiiia iii gloriam l)ei fa- « viventiuin virtuto terreatur. » (^ant.
    cilc. In Psal. XXI, 23 : Narraho nomen VI, 3 : Terribilis ut castrorum acics or-
    iuum fratrihtis meis : in medio Ecclc'
    dinata.
    six, etc. De secundo, ad Ephes. iv, 2!) :
    44 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    « Iii me sinil, Deus. » Ilic terlia pars et culpae secundo, ibi^ « Ef pedesmeos. »
    jl^
    Tertia pars Psalmi, iii qua promiUitur in futuro laus, Dicit ergo, ut primo legatur de prae-
    Psaimi.
    ^^ o,-atiarum actio pro liberatione plenis- senti, sicutlegit Glossa,sic : Reddam lau-

    sima, quamvis possint legi qu» dicuntur dationes, ethocjustum, « quoniam eri~

    hic eliam de pra^senti : et dicuntur duo. puisti, » tua potestate, « animam meam
    Primo, promittit sc promptissime lau- de morte, » culpae scilicet de qua Apos-
    daturum in gloria. Secundo, subjungit tolus ad Eph. v, li : Surge qui dormis,
    rationem promplae laudis in illa, ibi, el exsurge a mortuis. « Et pedes meos a
    « Quoniam eripuisti. n lapsu, » aflectus a pronitate ruendi in

    Dicit ergo : Sic hic securus ero, nec peccatum. Alibi,in Psal. cxiv, 8, idem.
    timeljo : et tu « Deus, in me sunt, » Et ila eripuisti, ut placoam coram Domi-
    non ex me, « votn tua, » ea quae deside- no, coram toipso. Ego dico, « in lumine

    ras et requiris, scilicet voluntas bona et viventium, » scilicet superna dilectione,


    fervens sanctis desideriis. Plus enim con- in qua sunt qui vivunt vita gratise, tam-
    siderat Deus afTcctum quam censum. quam in luce. I Joan. ii, 10 : Qui diligit

    Marc. XII, 13, de vidua qua3 plus omni- fratrem suum, in lumine manet. Sed
    bus misit in gazophyhicium, cum tamen quomodo hoc dicit, cum sicut dicit Glos-
    non misisset nisi minuta duo. Prov. xvi, sa, (( Ncmo hoc de se scire possit, quod
    2 Spiriluum, voluntalum scilicet pon-
    :
    « sit ereptus, quod sit in lumine posi-
    derator est Dominus. Sic justus implet « tus. » Eccle. IX, 1 : Nescit homo utrum
    legem. Exod. xxiii, lo Non apparebis : (( amorc an odio dignus sit. » Resp. Hoc

    in conspectu nieo semper cnim vacuus : dicit quadam certiludine, non scientiae.

    bona volunlate plenus est, quod Deo suf- Vel sic de futuro, ut dictum est : Sic
    tlcit, dum aliud non possit. Poeta ,
    reddam in futuro, quoniam tunc dicere
    potero : Eripuisti me de morte aeterna,
    Hoc ego contentos auguror esse deos. et etiam de omni mortalitate, et corrup-
    tione.

    Et Gregorius : « Numquam est vacua Alia littera addit : « Oculos mcos a


    « manus a munere, dum arca cordis ple- lacrymis » , id est, a causis lacrymarum,
    (( na est bona voluntate. » Vota, in- prsesentibus scilicet miseriis. Apocal. vii,

    quam, « laudationes. Vel secundum


    » 17, et Isa. XXV, 8 : Absterget Deus
    aliam litteram, « Laudationis. » Supra, omnem lacrgmam ab oculis sanctorum.
    in Psal. xLix, 23 : Sacrificium laudis quando implctum erit illud Apostoh in

    honorificabit me. I ad Corinth. xv, 53 Oportet mortale :

    (( Quie reddam tibi, » in eeternilate hoc induere immortalitatem. « Pedes


    plene et perfectc. Augustinus de Civitate meos, » afTectus scilicet intimos, quibus
    Dei « Vacabimus et videbimus, vide-
    : itur ad te, « a lapsu, » a pronitale, et
    « bimus et amabimus, amabimus et lau- omni inclinatione ad culpam ut jam :

    dabimus. » Vel hic etiam in pra^senti. non oporteat timere de inquinatione pe-
    Psal. ciii, 33 Cantabo Domino in vita : dum, sicut illa timebat quae dicebat,
    mea psallam Deo meo quamdiu sum.
    : Cant. V, 3 Lavi pedes meos, quomodo
    :

    inquinabo illos?¥A sic eripuisti a poena


    et a culpa : « [/t placeaui coram Domino,r)
    13 « Quoniam eripuisti. » Hic secuiidum, perfectus in omni bono. Jerem. xviii, i :

    ratio prompta' hiudis in futuro : et tangi- Fecit illud vas alterum, sicut placue-
    tur duplex. Plena a malo ereptio, et con- rat in oculis ejus ut faceret. Ego dixi,
    summata bono perfectio, ibi, « It
    in « in lumine vioentium, » in coelo empy-
    placeam coram Deo. » Ereptio autcm reo, quae regio lucis est, et viventium
    tangitur a duplici malo. Poenae primo, vita aeterna. Vel, luraen viventium ipse
    PSALMLS LVL 45

    Dcus qui omncs vivificaL l*sal. \.\\v, 10 : nos perducat .losus qiii vivil in sa^-ula

    In luininf lito vidcbiinus linncn, ail quotl sa'cuL)runi. Anien.

    PSALMUS LVL

    De iiiiiuicis rictoriain roL^at : Dei miscricordiain ct vcritatcm exaltat.

    1. In Jinem, Xe disperdas, Darid in 6. Exaltarc super ccelos, Deus, et in


    tituli iiiscriptioncm, cum fugeret omnem terram gloria tua.
    a facie Saul in speluncam (II 7. Laqucumparavcruntpedibusmeis,
    Reg. xxn, i, et xxiv, 4). ct incurvavcruntanimam meam.
    2. Miscrere mei, Deus miserere mei, L"oderunt ante faciem meam fo-
    quoniaminteconfiditanimamea. vcam, et incidcrunt in eam.
    Et in umbra alarum tuarum spc- 8. Paratum cor meum, Deus, para-
    rabo, donec transeat iniquitas. tum cor meum cantabo, et :

    3. Clamabo ad Deum aitisslmum, psalmum dicam.


    Deum qui benefecit mihi. 9. Exsurge, gloria mea : cxsurge,
    4. Misitde coeio,etlibcravit me : dedit psalterium etcithara : exsurgam
    inopprobriumconculcantes mc. diluculo.
    Misit Deus misericordiam suam 10. Confitcbor tibi in populis, Domi-
    ct veritatem suam, ne : et psalmum dicam tibi in
    5. Et eripuit animam mcam dc mc- gentibus :

    dio catulorum leonum dormivi : j 1 . Quoniam magnificata est usque ad


    conturbatus. coelos misericordia tua, et us-
    Filii hominum dcntes corum ar- que ad nubes vcritas tua.
    ma et sagittcC, et lingua corum 12. Exaltare super ccelos, Deus, ct
    giadius acutus. super omnem terram gloria tua.

    Hic Psalmus sextus in secunda quin-


    est Argunien-
    tum Psalmi:
    1\ PSALML.M LVl quaj^^ena, in quo postquam monstrata cst Kesnum
    Ciiristi
    Christi pictas orantis, ct salulcm iniprc- cruce par-
    tuni.
    cantis iliis qui titulo regiae dignitalis ejus
    COMMENTAIULS. contradixerunt, suhjungitur ProplietaB
    cxclamatio prae stuporc magno, ct admi-
    rationc, ut jam cjus regiie dignitati nul-
    In finrin, lus contradicat, sed omnis anima ipsuni
    Ae disperdas, David in tiluli in.scrip- rcgcm rccognoscat, ct dicat illud Psal.
    tioncin, cian juijcrct a /acic Saul in XLUi, Tu es ipsc Kcx meus, el Dcus
    .")
    :

    spcluncani '.
    mcus. Non jam regnantem, quia lioc pa-
    rum est. Ad Rom. xiii, I Omnis aniina :

    potestatibus sublimioribus subditn sit.

    « Miscrcrc nici^ TJcus, iniscrcrc nici. Scd etiam palicntcm in crucc, quando

    ' .Vprcb le iiiuL lamiialseach, au inaitrc de cluiiil, le Ulre ajoule les deux auUes inals
    4f) 1). ALB. MAG. OBD. PR^D.

    sibi sceplruin impciii poilavit. Isa. ix, : latenspropter inlirmitatcin nostram, non
    Faclus cst prnncipatus super humenim apparebat Deus. Tsa. xlv, J") Vere tu es :

    ejus. Et ostenditur in tilulo qui talis Deus ahsconditus. Figuravit cliam magis
    est. « In fmcm, ne corrumpas, vcl dls- proprie latitationcm ejus in passione sua,
    perdas, David in tliuli inscriptioncm ,
    cum secundum illud Jlabacuc. iii, i : Cornua
    fugerct a facie Saul in spcluncam. » in nianilnis ejus, ibi
    abscondita est for-
    Est enim sensus tituli : « J)i finem » nos titudo ejus. Magis in sepulcro, ubi abs-
    dirigcns Psalmus iste, scilicet in Chri- conduntur morlui sub terra. Isa. xxvi,
    stum, lioc intcndit Nc corrumpas,
    : « 20 Vade popule mcus, intra in cubicula
    :

    vel disperdas » quicumque sis, « Da- tua, sepulcra, ahsanidcrc modicum ad


    vid, » id cst, Christum, non secundum nio)ncntum.
    suam substantiam, quia secundum il-

    lam immortalis est jam, et impassibilis. Psalmus in tres par-


    Dividilur' autein

    Ad Rom. VI, 1) : Christus resurgens cx tes secundum Glossam. Primo, Christus,


    mortuis jamnon moritur. Sed secundum vcl Ecclesia prcemittit orationem tam-

    suam dignitatcm, ut dicas cum Judseis quam pro liberdtionc sua. Secundo, tam-
    ipsum non csse Christum quia Danicl. : quam qui impetraverit, ostcndit malo-
    IX, 2(3Non crit populus cjus qui eum
    : rum a quibus liberatus est, diversilatem,
    negaturus est. Sed dicas cum Isa. xxxiii, et inagnitudinem, ibi, « Misit Deus )ni-

    22 Dominusjudex nostcr, Dominus


    : lc' scricordiam. » Tertio, subjungit gralia-
    gifer nostcr, Dominus rex nostcr. Et « in rum actionis promissioncm propter li-

    iituli inscriptionem, » qui erat de ipsius berationem, ibi, « Paralum cor nicum,
    dignitate. Joan. xix, 19 : Jcsus Nazare- Deus. »

    nus, etc. inquam, facta,


    Inscriptione, In prima Primo, orando clamat, tria.

    « cum fugeret a facie Saul in spelun- et replicat orationem. Secundo,


    probat
    cam, » id est, factum iii illo figuratum quod debcat cxaudiri, ibi, « Quoniani i/i
    ageret Christus. Euga enim David in te confdit. » Tcrlio, declarat moduni
    speluncam, I Rcg. xxiv, 4 ', figuravitlati- quomodo potcrit hcri quod petit, ibi,

    tationcm Christi in nostra carne, in qua « Et i)i U))ibra. »

    nni:'."! Sn, al thashoheth, que les versioiis ont ici profession de mettre toute son esperance
    traduits [i.rj o'.a'-;f)^''p^^, )ii' dispcrdaa. Hougsten- dans le Seigneur. Les sentiments sont ceux
    berg, qui les traduit aussi, pense quMls sont cles psaumes analogues, mais ici la confiance
    comme un resume de la priere de David, el un joyeuse remporte finalement sur la tristesse
    eclio du cri de son coeur. Cette idee, qu'on le- el la crainte. Le propbete reproduit plusieurs
    trouve d'aillcurs dans plusieurs commentateurs idees empruntees a ses autres cbants ; il appelle
    anciens, esl plus que contestable. Jamais ou son ame « sa gloire, » comme au psaume vii,0,il
    ne lit en tete des psaumcs de pareilles invoca- compare ses ennemis a des lions acbarnes,
    tions, et il en est, comiue le LXXIV, d'Asapli, Ibid. .3, et le peril qui le mcnace a une fosse,
    qui portent la lueme mention, et dont le sujet Ibi(L IG ; la langue des enneinis est un glaive,
    Les mots al Ihashrhcth sont
    esl tout difTercnt. comme LI, 4 ; LVJIl, 8, etc. A son tour ce
    donc a peu pres certaineraenlfindication d'im psaume serarepete a partir du v. 8, avec quel-
    air qui commenrait ainsi, et sur lequel il faut ques varianles que iious signalerons en leur
    meltre cc psaume. lieu, pour commencer le psaume CVIl.
    Le encoro la circonstance qui
    titre indiriuc Coinme toujours la priere de David convient
    inspira David dans sa fuite devant Saiil, il
    : tres bienau serviteur de Dieu cn butte a la
    s'etait refugie dans une caverne, celle d"Odol- persecution. « Refertur eliam ad ea qua'' no-
    lam, 1 Reg. xxn, 1, ou celle d'Engaddi, I Reg. strum gratia Cbristus peregil. « S. Alban.
    XXIV, 4 on n'a point de raisuii formelle jtour
    ;

    preferer Tune a 1'autrc Kusebo ccpendant in- ;


    H. LEsrrnE.
    cline ici pour la premiere, rcservant le I's.CXLI
    pour la seconde. David persecute fait encore '
    11 Reg. xxii, 1 et xxiv, 4.
    r.OMMUlM AHII IN PSALMl.M L\ I i7

    hi prima duo. IMiiiK», Dialk). Sooim- « A7 /// i/inbr/i iil//ruii/ /i/ari/ni. » llic

    ilo, oralionis iiiculcalio, ibi, « JJiscrcre. » tcrliuin, in ([iio ostciKbt ([uod [)ossit im-
    pleri sua petitio, quia nibil ex parte sua
    dcerit : quia piH-severanlcr sperabit, lioc
    Dicil ciut) ("-iiiislus. u ic Jjc//s » Patci'. [)iiiniiin : orabit ardcntcr, lioc secun-
    pars « niisercre mci, » a inisoriis lonnenlo- diiin, ibi, « Clainabo a/l Hcuin. » 1^1

    ruin lil)erandu : misorore inei ab injuiiis conlidcnlcr taiii([uain ex[)erlus I)ei be-

    ct miseriis verborum eii[)ien(lo : lioe nelicia, lioc tertiuin, ibi, « Ad IJcuin qui

    eniin inoiio dupliei et ipse, el sui afllicli bcnc fccil . »

    suut. Sa|). II, lU : Coulitinclid ct lor- In |)riina duo. Priino, [^romittil se spe-
    itioito interrogcnius cuin. I*sal. lwiii, raturum. Secundo, in spe perseveratu-
    27 : Supcr dolorcni vulncruni nicorum, ruin, ibi, « D/nicc transcal. »
    ecce tormenla, addidcru/it, confuinelias Ail ergo : Sic misererc, et debes, ncc
    et verbci-a. Miseria eliam Cibrisli (lu[)leN. crit obstaculum misericordioe ex parte
    fuit. Contracta voluntarie quaiulo nalu- mei^ qui non tantum confido niodo, imo,
    ram nostram assum[)sit. Psal. lxxxvu, « el in. umbra alarunt tuarum, » in tua
    I(i Paupcr sum ajo.ct
    : in laJjoribus a protectione, qure refrigerat ul umbra, et
    juventute mea. II ad Corintb. vin, '.I : fovet ut ala, « spcrabo. » llmbram scn-
    Propter vos cfjenus faclus cst. VA inflicta serat quce dicebat, (jant. ii^ 3 Sub i/m-
    :

    ab adversariis confodientibus manus et bra illius quem desidcraveram, sedi. ]\cc


    [ledes. Psal. xxi, 17 Fodcrunt manus : fomenlo caruerat, addit cnim Et fru- :

    meas, etc. In nobis autem duplex pav : ctus ejus dulcis gutturi mco. Tliren. iv,
    nae, et culpte. De prima, Apoc. iii, 17 : 20 : Spirilus oris noslri, Christus Doini-
    Quia tu dicis quod divcssum, et locuple- nus : in umbra tua vivemus in genlibus.
    tatus, et nullius egeo : et nescis quia tu es Ilas alas mali refugiunt exponendo se
    iniser, et miserabiHs. I)e secundo, Pro- accipilri, id est, diabolo. Maltli. xxm,
    verb. XIV, 3i : Miseros facil populos pec- 37 : Quotics volui congrcgarc filios luos^
    catuni. Et dicil (jilossa : « quoniain rc- qucmadmodum gallina congregat puUos
    « plicatio niagnum periculum ostendit. » suos sub aias,et noluisti ? VA hoc non ad
    « Quoniam in te confidit anima mea. » horam, sedtamdiu sperabo.
    Ilic probatio, quod exaudiri del)et. (Juasi « Doncc transcat iniquifas, hoc esl, >)

    diceret : Sic misereri de])es, « quoniam usque in (inem mundi. Glossa « Usque :

    in te solo confidit anima mca. » Om- « in iinem sieculi, nec ini([uitas deerit
    nis enim crealura vana et corruptibi « premens, ncc justitia patiens : iniqui-
    lis, unde non est in ipsa conlidendum. « tas scmpcr iinpiignat juslitiam,
    cniin
    Isa. xxwi, Con/idis supcr baculuiu
    () : « el justitia semper exercetur, et acui-

    (irundineum confractum, istum super « lur. » (iregorius « Bonus non fuit, :

    /Egi/ptum : cui si innixus fucrit Jiomo, « quem malorum pravitas non limavit. »

    intrabit in inanuni cjus, el pcrforabit Kt iterum, idcm (Irciiorius « Lerrum :

    c/nn.Nec eliain in spiritualibus bonis, in « anima^ nostive non pcrducetur ad sub-

    quibus magis videtur innilendum. Prov. « tililatem acuminis, nisi illud acuerit li-

    III, ;) : Ne innitaris prudeniiiB tucjc, etc. « ma alieuce iniquitatis. »


    Scd supcr (]!bristum tantum cum sponsa,
    Cant. VIII, .")
    : Innixa supcr dilcclum
    siium. VA dicit, nAniina rnea, » ad majo-
    reni expressionem, sicut illud Num. xxi, « Clamabo ad Deuin. )) Ilic secunduin. 3
    .")
    : Anima nostra nauseat super cibo is- (Juasi dicerct : Perseveranler, et etiani
    /o. VA ex op|)osito, Proverb. vi, l(i : « clamaho, » orabo ardenter, llic est
    Sfp/iinuin dctrsta/ur aniina cjus. eniin claiuor, scilicct fervor cordis, cla-
    4-8 I). ALJ5. iMAG. Olll). PRtED.

    mor tacentis Moysi Et Susannae - Au-


    : lo, » de secreto divinitatis suce. 1 ad
    gustinus : « Non clamor, sed amor. » Timoth. VI, D» : Luccm inJiabital iiiacces-

    Hic desiderii fervor sonat in aurc Dci. sabilem. De Anjj^elorum occulla coi^ni-

    Psal. X, 17 Desiderium paupennii :


    lione ad oculos meos, ut ipsum in huma-
    cxaudivit Domiims. nitate viderem. liaruch. iii, 38 : Post hoc
    « Ad Deum altissimum, » lioc est, ad in terris visus est.

    J)eum qui altissimus est, et ego infimus : (( Et liberavit me, » jam in spe, tan-

    ct propter hoc necesse habeo clamare dem hberabit in re, ut non oporteat ge-
    tamquam valde remotus. Ecch. xxxviii, mendo dicere Infelix ego homo, quis :

    4 -.Altissimus creavit dc terra mcdicamen- me liberabit de corporc mcjrtis hujus^?


    ta. Et Luc. 1, 3o, dictum est Virgini : Osee, xiii, 14 De manu mortis liberabo :

    Et virtus Altissimi obumhrabit tibi. eos, de morte redimam eos. Heec visio

    « Ad Deum qui benefecit. » Hic ter- figurata fuit, Genes. xxxvii, 13, quando
    tium, in quo ostendit quod orabit con- .lacob misit iihum suum Joseph ad visi-

    fidenter tamquam expertus Dei bene- tandos fratres suos. Et Exod. in, 10, in

    ficia : et dicuntur duo. Primo, quod ex- missione Moysis in /Egyptum, ut inde

    pertus est Dei beneficia. Secundo, speci- educeret populum Domini. Tobise, iv,

    ficat ifia quffi est expertus, ibi, « Misit 21 et seq., in missione tihi Tobiae, ut pe-

    de ccbIo, et liberavit me. » cuniam reportaret. Sumus enim summi


    Dicit ergo : Sic clamabo ad Altissi- Regis lihi, populus, et pecunia ejus ima-
    mum, propter altitudinem non diffidens, gine insignita, et desiderata. Exod. iv,

    quia « clamabo ad Deum qui benefecit 13 Obsecro, Domine, mitte quem mis-
    :

    mihi. » Ahas, Glossa : « Et si impios surus es. Et Isa. xvi, 1 Emitte Agnum, :

    « qua^sivit qui eum non quserebant, et Domine, dominatorem terrse. Ad Gahat.


    « pro impiis mori voluit, chmiantes quo- IV, 4 At ubi venit plenitudo temporis,
    :

    « modo non exaudiet? Bene autem fe- misit Deus Filiiim suum, factum ex mu-

    « cit, dando bona naturse, sed mehus su- liere, faclum sub lege.

    (( peraddendo bona fortuna^, sed optime « Dedit in opprobrium conculcantes


    « cumulando bonalgratice totum enim :
    me, » ut conculcarentur qui me concul-

    « ab ipso. » Jacob. i, 17 : Omne datum cabant. Hoc justum est. Sapient. xi, 17 :

    opiimum, ct omnc doiium perfectum, Fer quse pcccat quis, per lisec el torciuetur.

    Quid habes Isa. xxxiii, 1 Vse qui spernis, et alios


    etc. I ad Corinth. iv, 7 :
    :

    conculcas nonne ct ipse sperneris 7 Cuin


    quod non accepisti ? Nihil. :

    fatigatus desieris contemnere, contemne-


    ris. Hoc autem erit quando fiet illud Isa.

    « Hic secundum, in
    Misit de coelo. » XVI, 4 : Finitus est pulvis, consumma-
    quo specificat quie bona receperit. Et tus cst miser : defecit (jui conculcabat

    sunt duo. Liberatio a malis hominibus. terram, et ipse conculcabitur. Isa. x, 6 :

    Secundo, ipsorum adversariorum concul- Ponat in conculcationem, quasi luium

    catio, ibi, « Dedit. » Et legitur duphciter platearum.


    versus, de corpore scihcet, et de capite, Leiiitur et de Christo : « Misit, » Deus
    hoc cst, dcEcchisia, et de Christo. Pater, « et libcracit me, » de morte : et

    Dicit ergo Ecclesia : Nunc benefecit quid misit de coelo ? Gratiam resuscita-
    mihi, quia « misit de coelo. » « Misit, » tionis, ut aiite omnes suscitaretur : « et

    inquam, Pater non servum ahquem, dedit inopprobrium conculcantes me, »


    sed Yerbum, proprium Fihum, « de coe- Judaeos, qui toti mundo sunt in oppro-

    1 Cf. Exod. XVI, 1'1. 3 A(l Romau. vii, 24.

    2
    Cf. Daniel, xiii, 2i.
    COMMK.MAKIl L\ PSALMIM \M. 49

    briuin et dorisionom. Jereni. xx, I I « est spes. » Deut. xxiv, (i : Non acci-
    Cuiifinidentur ve/ienicntcr, (/nia non in- pies loco pignoris inferiorem, el superio-
    tellexenoit opprobriiun senipiterninn, rem niolam. Ycl misericordia, quoad
    (lui)d numquani delebitur. Magna confu- (jentes quibus promissus non fuerat :

    sio et o|>prol)riuni valde niaiznum, quod veritas, quoad Judceos quibus erat pro-
    videnl adorari quem crucilixerunt. inissus. Psal. xcvii, .'}
    : Uecordatus est
    misericordise suse, quantum ad (jcntes :

    et veriiatis suse domui Israel.


    unda >' -I//.S77 Dcus tnisericordia)n. » Ilic

    iinii. secunda pars i*salmi, in qua ostendit se


    exauditum, demonstrando se plane libe- « Et eripnit anirnam mccun, » vitain

    ratum. et specilicando a quibus sit libe- scilicet meam. Ecce secundum : quia est
    ralus, et monstrando se verc duo pnc- ereptus. Joan. xii, TS, accipitur sic ani-
    missa impetrasse, scilicet propriam libe- ma Qui odit animam suam in hoc
    :

    rationem : et lioc primo. Secundo, ini- mwido, etc. Sed unde eripuit? « De me-
    micorum dejectionem et captioncm in dio catulonun lconwn. » Leones vocat
    iniquitate propria et versutia, ibi, « La- majores Judseorum, Principes sacerdo-
    queutn paraverwit. » tum, et Pharisa^os, et Scribas ut refe- :

    prima duo. Primo, liberatio oslen-


    In ratur lectura ad caput Christum : catulos
    ditur. Secundo, ut plena sit liberatio, leonum, minores, qui omnes rugierunt
    invitatio a Propheta ad ascendendum, contra Christum. Jerem. xii, 8 Facta :

    ibi, « Kxaltarc supcr ccelos, Deus. » cst mihi hsereditas mea c/uasi leo in sil-

    In prima duo. Primo, liberatio ab ad- va : dedit contra me vocem. Secunduin


    versariis. Secundo, descriptio diligentior quod legitur de Ecclesia, tunc leones ap-
    ipsorum adversariorum, ibi, « Filiiho- pellantur mali principes et tyranni ca- :

    uiinum. » tuli vero illorum subditi, a quibus Deus


    In prima quatuor. Primo, per quid sit suos eripuit frequenter, et cripit. Psal.
    liberatus vel ereptus. Secundo, secun- xxi, 14 : Aperuerunt supcr me ossuum,
    dum quid, ibi, « Et eripuit. » Terlio, a etc.Dan. vi, 22 ^Fisit Dcus angelum
    :

    quibus, ibi, « De medio. » Quarto, quali- sumn, et conclusit ora leonwn : et non
    tcr, ibi^ « Dormivi conturbatus. » nocuerunt mihi. Et dicit « de rnedio, »
    Dicil erj^'0 : Sic expeiius sum bona, et quasi obsessum undiqueab eis. Job, xix,
    nunc quoniam « misit Deus de cailo nii- 12 : Obsederunt in ggro tabernaculum
    sericordiam suam et veritatem, » Fiiium meum.
    miltendo : ipse enim est misericordia « Dormivi. » Quasi diceret : Ereptus
    Dei patris. Supra,in alio Psal. xlvh, 10 : fuisti, scd quomodo? De facili, sicut dor-
    Susccpimus, Dcus, tnisericordiam tuam, miens de faciii excitatur. Ait enim : Sic
    etc. Et alibi petebatur haec misericordia : eripuit animam meam, quia « conturba-
    Ostende nobis misericordiam tuam^. tus » in passione, « dormlvi » in morte, a
    « /s7 veritatcm tuam, » quoniam misit qua excitatus de facili fui, sicut dormiens
    (jhristum qui veritas esl. Joan. xiv, (> : a somno. Quare autem mors (^hristi
    E(jo sum via, et veritas, ct vita. Auj^u- comparetur dormitioni, causae assignatae
    stinus : « Non est misericordia solum ne fuerunt supra Psalmo III *. Sed dubitalur
    « priesumas, sed simul veritas ut timeas : cum de eo scriptum sit,Isa. xui, i : Non
    « non tantum veritas ut desperes, sed crit tristis, ne^iue turbulentus, quare nec
    « misericordia ut confidas : et sic media conturbatus. Resp. Non fuit conturbatus

    '
    PsaL Lxxxiv, 8. XV liujus oditionis.
    ' Cf. Psal. III, commenlarios in y. G, lomo
    XVI
    50 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    secundum rci vcritatcm^ scd sccundum mus\ Et illud Sap. ii, 8 : Nullum pra-
    eorum opinionem qui eum crcdcbant tum sit., quod non pertranseat luxuria
    conturbatum : ct sic loquitur. Vcl cun- nostra. Et cst lingua mundi quse loquitur
    turbatum sc dicit conturbalione quae est vana, quae dicit ; lieatus populus cui haec
    propassio, non quse sit passio. Augusti- sunt. Et illud Prov. i, 1-3 : Omnem pre"
    nus « Placatus erat iste tarbatus,
    : et tiosam substantiam reperiemus, implebi-
    « obdormivit cum vellet. » Jcrcm. xxxi, mus domos nostras spoliis. Et est lingua
    2() : Quasi de somno suscitalus sum : et diabohca, lingua detractoris, de qua hic,
    sommus meus dulcis mihi. Sic
    vidi, ct et Eccli. XXVIII, IB : Lingua tertia mul-
    omnium justorum mors dormitio appel- tos commovit.
    latur ab Apostolo, I ad Thessal. iv, 12 :

    Nolumus vos ignorare de dormientibus. « Exaltare super ccelos. » Hic secun-


    I ad Gorinth. xv, 6 Ex : quibus multi dum, exclamatio Prophelee ut ascendat

    manent usque adhuc, quidam autem Ghristus ab iis miseriis, quasi sic libran-

    dormierunt do sc super ccelos : et dicuntur duo. Pri-


    mo, exhortatio tllii ad asccndendum. Se-
    « Filii autem hoininum. » Hic secun- cundo, ostendit ascensionis fructum, ibi,

    dum, dihgentior descriptio eorum qui « Et super omnem terram. »


    mala inferunt. Et primo, ostenditur mali- Dupliciter tamen legitur. Primo, ut sit
    tia cordis. Secundo, oris, ibi, « Et sagit- vox Eilii adPatrem. Quasi diceret Talcs :

    tx. » Et monstratur duplex. Occulta, de- sunt qui me impugnant. Et propter hoc,
    trahendo. Aperta, postulando mortcm o Deus Pater, « exaltare, » id est, exal-

    ejus, ibi, « Et lingua. » tatus appare in mea suscitatione, « super


    Ait ergo animam meam
    : Sic eripuit coilos, » super omnes ccelcstes Angelos.
    dc medio catulorum leonum. Numquid Gonsuctudo enim Scripturge est ut res
    leonumnaturalium? Non. Imo, « filii ho- dicatur fieri, cum facta innotescit : et

    minum » hoc patiuntur, ut locum ha- Deus facere quasi in se quod nobis fecit.

    beat sequens relatio. Yel potest ordinari Genes. xxii, 12 : Nunc cognovi c/uod ti-

    hoc ad aliud quod sequitur « Laqueum : mes Dominum. Et sic erit, (( super om-
    paraverunt, dentes eorum.^ » corrosiones nem terram » manifesta gloria tua, quam
    « arma, » ad
    in occultis cordis consiliis : quaero, non meam. Joan. viii, 50 :Ego
    defendendum peccata sua. Job, xli, 5 : gloriam meam non qusero : et vii, 18 :

    Per gjjrum dentium ejus formido. Prov. Qui quserit gloriam ejus, qui misit eunij
    XXX, 14 : Generatio, quse pro denlibus, hic verax est.
    gladios habet, id est, dentes pro gladiis, Legitur etiam ut sit vox Prophetse ex-
    et commandit molaribus suis, ut come- clamantis, et excitare volentis Ghristum
    dat inopes de terra. « Et sagittse, » ad ad ascendendum, ut dictum est. Quasi
    vulnerandum in occulto, quasi de longe. dicerct : Tales sunt inimici, et sic te per-
    Jer. IX, 8 : Sagitta vulnerans lingua eo^ scquuntur, et propter hoc o « iu Deus, »

    ru7n, dolum locuta est. qui potes, « exallarc super coelos, » su-
    « Et lingua eorum gladius acutus, » pcr omnes angelicos spiritus. Isa. lu,
    qui vclocitcr nccat. Sic ipsi velociter pcr 13 : Ecce intelliget servus meus, exalta-
    linguam suam morlcm meam procura- bitur, et elecabitur, ct sublimis erit val-
    Tripiex lin- Ywwi cum clamaverunt, Joan. xix, C :
    de. Ad Philip. ii, 9 : Propter quod et
    gua, carnis,
    n.uniii, et
    Crucifiqe, crucifiqe. Et nota, quod est ])eus exaltavit illum. Etin Psal. viii, 2 ;

    cletractons. i J ^ i o i '
    ^

    lingua carnis qute loquitur nobis suavia. Elcvata est magnificcntia tua super cce-

    Yox sua est illa : Comcdamus et biba- los Deus. Et hoc erit, « super omnem

    * Isa. XXII, 13.


    COM.MKiMARII IN PSALMUM LVI. 51

    Irrrani i/iuriu lua, » j^li)i'io>a raiua tiui, rcnt [)cccare, et quasi de codo ad iiircr-

    ut solus gloriosus re])utcris. \y\ IMiili[). niim descendero. Ecco malitia cordis par
    11, D : Deus cxaltavit illutn, iii ascon- inalitiiP (loMuonis. Dicit eniin Isa. m, 2:5:
    sione, ct (lonacit illi nunwn quod cst su- Incurvarc ut transcamus.XiA, « incurva-
    per omnc nonicn. Kt in Psal. xia', 1 1 ; vcrunt animam nicam. » Ouasi diceret :

    Edaltabor in (ientibus, ct cxaltabor in Inclinatus sum ad eos per compassio-


    terra. Isa. ii, II: Exaltabitur Dominus nein, nec ereptus ah ois per ipsorum
    solus in dic itla. Cant. viii, 14 Fuye
    : emcndationem. Luc. xix, il : Jcsus vi-

    dilectc nii, ct assiniiiarc caprew /linnu- dcns civifaicm. /ievit super iiiam. El
    loquc ccrvoruni supcr niontcs aromatum. Luc. xxiii, 31, pro ipsis oravit.
    Et nota, quod est incurvatio compas- incurv^io
    ,
    , , .T r com|jassio-
    sionis, (le qua Job, xxxix, o : Incurvan- ms, iniqui-
    . . tatls, pfpna-
    « l.aqucum paraccrunt, » II ic est illa tur ad aHum, et pariunt, ct ruqiluscnnt- liistis, et

    [»ars, in qua [lostquam monstrata est li(nt.


    ,;....
    VX iniquitatis,
    1
    do qua tactum
    '^

    est,
    hun;ilitatis,

    ejus liberatio, subjunjj^itur inimicorum Isa. i.i, 23 : Incurvarc, etc. Et Psal.


    dejectio a [iro[)ria nialitia coruin. Primo, xxxvii, 7 Miser factus sum, ct curvatus
    :

    ergo tanijitur rrauilulcnlia. Secundo, [xe- sum nimis, etc. Et pcrnalitatis, do qua,
    na, quae in eis consecula est ex illa, ibi, « Inciirvatus sum multo vinculo fer-
    « A7 inciderunt. » reo Et humilitatis, Genes. xxxiii, 6
    '. :

    Kt primo, tangitur malitia in ore. Se- Appropinquantcs anciilce et fiiii carum,


    cundo, in cordc, ibi^ « /ncurvaverunt. » incurvafisunt.
    Tertio, in o[)ere, ibi, « Fodcrunt. »

    nicit ergo : Sic ere[itus sum a leoni- « Foderunt ante faciem meam. « Ecce
    bus, quia lilii bominum paraverunt « ia- tcrtium. Quasidicoret : Non tantum ver-
    qucum pcdibus mcis, » sermonibus et bo, vel corde mali fuerunt contra me,
    exliortationibus meis, qui erant quasi « foderunt fovcam » facto, quantum po-

    duo pedes mei. Sermo exliortalionis ad tuerunt mortem meam procurantes sed :

    honum erat quasi pes dexter, quo Deus hoc, « ante faciem meam, » quia me non
    veniebal ad nos. Sermo dehortationis a latuit. Jerem. xviii, 20 : Foderunt fo-
    malo alius similiter. Sed iis ponebanl hi- vcam a)iimsc mcse. Genes. xxxvii, 20,
    queos sermonum Jud;ei. Joan, viii, 4 ot dixerunt fratres Joseph : Venifc, occida-
    seq., dc adultera. Mattli. xxii, lli et seq., mus eum, ct mittamus in cisfernam ve-
    de censu : sed ipsi magis capiebantur in tcrem.
    illis,secundum illud Eccli. xxvii, 21) : « Et inciderunt in eam. » Ecce poena.
    Qui iaqucum ponit aiii, pcribit in iilo. I*rov. XXVI, 27 : Quifodii, scilicet alii,

    Eccle. IX, 12 : Sicut pisccs capiuntur ha- foveam, incidet in eam. Psal. vii, 15 :

    mo, et sicut comprehendun-


    aves laqueo Incidit in foveam, (/uam fecit. Sic (jo-
    tur, sic capiuntur homines in icmporc ma- liatli, proprio gladio intcrficitur a Da-
    lo. Sic memhris suis hodie iniilti insi- vid '. Aman suspenditur in proprio pati-
    diantur, etponunt la<iiieos ut illacapiant. bulo '. Et Jlolofernes decollatur proprio
    Jerem. v,20 Inventi siint in populo meo
    : pugnione et flamma fornacis combus-
    '
    :

    impii insidiantes quasi aucupes laqucos sit quos reperit de Chalda'is ministros
    ponentcs ct pcdicas ad capiendos viros. Et rcgis, qui eam incendehant, ul dicitui'
    hoc non lantuminvia: a incurvavcruni,y> Danicd. iii, i8.
    id est, incurvare inlenderunt a sua recti-
    tudiiic, « aniniam meam, » ul me face-

    '
    (]f. Oralioiiein M;inas:*es, circa iin^diiim. 'Cf. Esilier, vii, 10.
    * Cf. JiKlitli, XIII, 8.
    « Cf. I lleg. XVII, :il.
    52 D. ALI3. MAG, OJd). l>ll.^]I).

    S « ParaLiiin cor iiieum,Deus. » Hic tet- nem peccatorum, et cordis contritioncm,


    Tertia pars tia pars Psalmi, in qua promittit se lau- et oris confessionem. Secundo, paratur
    daturum pro tantis beneliciis, et in sc, ornando : non enim suflicit ut munde-
    et in membris : et dicuntur duo. Primo, tur, nisi et virtutihus adornetur. Isa. xl,
    promissio laudis, et per se, et per suos, 3 : Parate viam Domini, in cordibus
    cum causis laudationis. Secundo, Pro- vestris. Luc. xii, 40 : Et vos estote para-
    phetae congratulatio invitantis Ghristum ti. Matth. XXV, 10 : Qux paratse erant,
    iterato ad ascensionem ultimo versu, intraverwit cum eo ad nuptias. Et sic

    « Exaltare super coelos Deus. » paratus, « cantabo » ore. Isa. xxni, 10 :

    Inprimaduo. Primo, laudis promissio, Bene cane, frequenta canlicum. Et «

    in seipso. Secundo, in membris, ibi, psalmum dicam, » id est, psallam, quod


    ct Confitebor tibi. » est bene operari, ut opere confirmem
    In prima duo. Primo, promissio lau- quod ore dicam : ne sim sicut illi de
    dis. Secundo, tangitur quasi ratio, quare quibus Apostolus ad Tit. i, 10 : Confi-
    sic laudare velit, scilicet carnis resur- tentur se nosse Deum, factis autem ne-
    rectio, ibi, « Consurge gloria rnea. » gant.
    In prima duo. Primo, asserit se para-
    tum ad laudem. Secundo, promittit ip-
    sam, ibi, « Cantabo. » « Exsurge gloria mea. » Hic est secun-

    Item, paratum ostendit se dupliciter, dum, in quo subjungitur de carnis resur-


    idest, ad referendum gratias ore primo. tamquam de ratione laudis.
    rectione,
    Secundo, etiam opere, ibi, « Paratum Hoc autem fit invitando carnem ad re-
    cor meum. » surrectionem unde duo dicunlur. Pri-
    :

    Dicit ergo : Sic illi mihi : sed ego sum mo, excitalio ad resurgendum. Secundo,
    liberatus, et propter hoco « Deus^Qic^. » obedientise promptitudo, ibi, « Exsur-
    Vel sic : Ita illi parant foveas, sed o gani diluculo. » Excitans autem carnem,
    « Deus cor meum paratum, » supple, ad vocat eam triplici nomine, gloriam, psal-
    tuam laudem, et gloriam voce proferen- terium, et citharam. Gloriam causali-
    dam. « Paratum cor meum, » etiam ad ter : quia in illa sustinuit unde glorili-
    quserendam illam opere, ne sim de illis de cari meruit, vel saltem accelerari gloria.
    quibus Isa. xxix, 13 Populus hic la- : Psalterium quod a superioriparte sonat,
    biis suis tne glorificat, cor autem ejus propter miracula quae in illa fecit. Citha-
    longe est a me. Et Jerem. xii, 2 Prope : ram quae ab inferiori, propter gratiarum
    es tu Domine ori eorum, et longe a actionem in passionibus quas sustinuit.
    renibus eorum. Vel, « paratum cor Dicit ergo Sic cantabo et psallam quod
    : :

    meum, » ad contumelias suslinendas pro- ut fiat, o « gloria mea, » caro scilicet in


    pter te : « paratum cor meum, » ad tor- qua merui ut acceleraretur resurrectio
    menta. Sap. ii, 19 Contumelia et tor- : gloriosa, « exsurgc » de morte et « o :

    mento interrogemus eum. Ad hoc para- psalterium, » quod a superiori parte ho-
    tus fuit Ghristus, Psal. xxxvii, 18: Quo- nesti, quando in te miracula sunt facta :

    niam ego in flagella paratus sum, Et « et cithara, » quoe ab inferiori, quando


    Isa. Liii, 7 : Ohlatus est c^uia ipse voluit. malasustinens dulciter respondisti, « ex-

    ^er pr^aepa- ^t nolaudum, quod cor dupliciter est surgc, » accelera surgere.

    dtgneiau' pi"ieparandum ut digne laudare possit. « PJxsurgam diluculo. » In hoc obc-


    darl. possit.
    pj.ii,^y^ immunditias removendo. 1 Reg. dientiae promptitudo, quia quasi loquens
    VII, 3 : Prxparate corda vestra Domino. inlroducitur ipsa caro, et dicit Glossa,
    Exod. XIX, 10 et 11 : Lavent vcstimenta quod « in hoc notatur resurrectionis ho-
    sua,... ct sint parati in dietn tcrti/nn. « i-a, » cui contrarium videtur quod dicit

    IIoc autem lit per diligentein meditatio- Gregorius, quod « sicut Samson surre-
    ^

    commi:mahii i\ psal.mi m iai 53

    « xit nocto media, et tulit porlas (la/.a^, « Coufitebor llic socundum tihi. » :
    ^
    « sic Christus fracto inforno surrexit do postquam enim promisit se laudaturum
    « niorte. » Item, Provorb. xxxi, 1." : in se, j)romittit, in membris et dicun- :

    De )iocte sunexit, otc. I^t David di' nocte tur duo. Priino, promissio laudis. Secun-
    surroxit i[uasi tribus horis anto dioni. do. ratio, ilii, « Quoniaiu cou/innata. »

    Quod aulom dicitur liic, rofercn(kun ost Et primo, in conversis de .lud;eis. Se-
    ad Resurrectionis manifostationem. cundo, in conversis de Gentibus. Per
    Vel possunt esse verba l*alris ad Fi- hos enim sic laudabit, ut ipsi etiam cau-
    lium suscitandum, revocandum a mor- et sa laudis sint, quia ad lldom conversi.
    to, quem vocal i;h)riam suam, quantum Ait crgo : Sic cantabo, ct Psalmum di-
    ad adornani ojus generationem. Dicit cam per me, et etiam, « in populis », Ju-
    enim Ansolmus, « quod magna gloria dreis scilicet conversis, o Domine, « confi-
    « est Deo Patri, quia Kilium sibi a^qua- tehor tihi-it confessione laudis, « et dicam
    « lem genuit. » Proverb. xiii. 1 FiHus : tihi psalmum » laudis « iu Goitihus, » et
    sapieus, iloclriua palris ergo mullo for- : in ipsis, et propter ipsas ad fidem conver-
    tius qui est ipsa sapientia. \oCii[ psalte- sas. Christus enim lapis angularis con-
    rium et citharam, sicut homo prao amo- jungens duos parietes, Judaeos scilicet et
    re vocat filium suum viellam suam. Fuit Centiles. Ad Ephes. ii, 20 Ipso summo :

    psalterium de supernis inslruendo. Thron. angulari lapide Christo Jesu. Joan. x,


    III, ()3 : Ego sum psalmus eorum tota I(j:/l//fl^ oves haheo, ciuge no)i sunt ex
    die, his de supernis resonando. Et citha- hoc ovili.

    ra, sonos passionis emittendo. Tsa. xvi,

    1 1 : Veuter meus ad Moab quasi cithara


    souahit. Quouiam magnificata sunt. » Plic sc-
    « W
    « Ejosurgam. Eccc obodientite prom-
    » cundum, ratio laudandi in mcmbris, et
    ptitudo. Osee, vi, 3 Quasi diluculum : tangitur duplex, scilicet exaltatio huma-
    pneparatus est egressus ejus. Et nota, nae naturae, hcec prima et manifestatio:

    quod Christus fuit cithara bene tensa in veritatis suse, ibi, « Et veritas. »

    QS in cruco, et dulcissimos sonos reddens. So- Dicit ergo : Sic laudabo in membris, et
    velut
    a sep- num casti timoris emisit ha-c clthara, hoc justum : c/uoniam misericordia tua^ »
    /erha
    , seji- cum dixit, Matth. xxvii, 46 : Deus meus, humanitas moa_, dicit Christus, quse ex
    dona
    riius Deus meus, utquid dereliquisti me? So- miscricordia tua est, « usque ad cados. »
    :ti. ut
    res num piclatis, cum pro inimicis rogans Supra, in Psal. viii, 2 : Elevata est ma-
    eilit.

    ait, Luc. xxui, 3i ; Pater, dimitte il- gnificentia tua, otc. Isa. iv, 2 : Et erit

    lis. Sonum scientia?, cum de matre, qua germen Domini in magnificentia et glo-

    nihil plus habcbat, ordinavit, .loan. xix, ria, et fructus terrse subHmis. Elevata
    20 : Mulier ecce filius tuus. Deiude dicit est usque ad Angelos, quia usque ad
    discipulo, Ecce mater iua. Sonum consi- a^qualitatem Angelorum elevata est Iiu-
    lii, manus tuas com-
    Luc. xxiii, iO : In mana natura, ruinam ipsorum reparando,
    mendo spiritum meum. Consilium enim et tequalem gloriam participando. Matlh.
    est totam animam in manus Dci ponere. XXII, 30 : Non nubent nec/ue nuhentur,
    Sonuit fortitudo, Luc. xxiii, i-3 : llodie sed erunt sicut Angeli Dei in ccelo. Apo-
    mecum eris in paradiso. Sed sonum in- cal. XXI, 17 : Mensura hominis^ quie est

    tellectus, quando dixit, Joan. xix, 30 : Augeli.


    Consummatum est : tunc enim velamina « Et veritas tua, » qua orant Ang-eli
    remota sunt Scripturarum, et inlellectus illustrati quasi soli ante, « usque ad nu-
    illarum ap[>aruit. Sonum sapicntia', quan- hes, » ad Apostolos otDoctores Ecclesiae,
    do dixit: .Si7/o : hic est eniin qui dicit,Eccli. qui gravi toguntur carno. Sap. ix, l.') :

    xxiv, 29 : Qui bibunt me, adhuc sitient. Corpus (juod corrumpitur, aggravat aui-
    54 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

    mam. Et coruscant aliquando miraculis. « Exallare supcr caelos. » Hic secun- \%


    Tcrram Ecclesiai compluunt doctrinis, et dum totius bujus quo subjun-
    partis, in

    inlonant minis. Sunt enim nubes de qui- gitur l'ropb('la? excbirnatio ad Cbristum
    bus Isn. V, G Ntihibus maudabo ue
    : ut ascen(bat : et sicut supra, tanguntur
    pluant super eam imbrcui. VA Isa. lx, duo, Primo, invitatio ad ascensum. Se-
    8 Qui sunt isti qui ut nubes volant, et
    : cundo, ratio invitationis, scilicet fructus

    quasi columbse ad fenestras suas ? Job, sequens, ibi, « Et supcr omnem tcr-

    xxxvii, 11 : Frumentum desiderat nu- ram. » Et expone omnino sicut supra ex-
    bes. Yide ergo concordiam inter ca^lum positum in codem Psalmo ad ji^ 0. Si au-
    et terram : terra usque ad Angelorum tem qua^ritur ratio repetilionis, assigna-
    celsitudinem carnem mittit, coeli vero, id tur lidei conlirmatio in Glossa. Genes.
    est, Angeli, veritatem apertam, quce ju- XLi, 32 : Quod vidisli secundo ad camdeni
    giter foecundat, et qua vivunt, terrenis rcm pertinens somnium : firmitatis indi-
    transmittunt. cium est.

    PSALMUS LVII,

    Objurgatio contra calumniatores et iniquos judices.

    1. Injinem, Ne disperdas, David in ipsorum molas leonum con-


    :

    tituli inscriptionem. fringet Dominus.


    2. Si vere utique justitiam loquimini, 8. Ad nihilum devenient tamquam
    recta juciicate, filii hominum. aqua dccurrens intendit arcum :

    3. Etcnim in cor(de iniquitates ope- suum donec infirmentur.


    rarnini : in terra injustitias ma- 0. Sicut cera quie fliuit auferentur :

    nus vestrae concinnant. supercccidit ignis, et non vide-


    4. Alienati sunt peccatores a vulva ;
    runt solem.
    erraverunt ab utero, locuti sunt 10. Priusquam intelligerent spina^
    falsa. vestra^ rhamnum, sicut viven-
    5. Furor illis secundum similitudi- tes sic in ira absorbet eos.
    nem serpentis, sicut aspidis sur- 11. La^tabitur justus cum vidcrit vin-
    dse et obturantis auressuas, dictam manus suas lavabit in
    :

    6. Qu£e non exaudiet voccm incan- sanguine peccatoris.


    tantium, et venefici incantantis 12. Et dicet homo Si utique est fru-
    :

    sapienter. ctus justo, utique est Deus judi-

    7. Deus conteret dentes eorum in ore cans eos in terra.


    COMMKNTAHII ll\ PSALMTM LVII. 58

    gasti iii passioue qiii dicebas ante, Matlh.


    xxn, 1() : Maqislcr, scimns quia vcrax Argumen-
    cs, el viani Dci tn venlatc iloccs. Iterum, Maiiua et

    l.\ PSAJ.Ml.M LVII iu priecodeuti Psalmo actuui est de Chri- .ludteoium


    , . I
    • • 1 •, Clirislum
    sti passioiie cl ejus gloria_, lu hoc agitur persequen-

    de crucinxoribus, et eoruiu luiseria cou-


    COMMKMAIULS. secuta, quia regem negaverunt et occide-

    runt.

    /// /inr//i, Dividitur Psalmus in tres partes. lu


    \e (iisperdaSj David i/i litidi i/iscrip- prima ponitur exprobratio culpte crucifi-
    '.
    tionet/i xoruui. In secuu(hi, comminatio pcenae
    pro culpa ipsorum, ibi, « Dcus contc-
    rct. » Tertio, subjungitur bonorum cor-
    « Si vere ulique juslitiani. » II ic est rectio, visa poena illorum, ibi, « Lactabi-
    Psalnius septimus in secunda parte, se- tur justus. »

    cunda scilicet quiuquagena, in quo post- prima duo. Primo improporat,


    In
    quain iii priecedeuti oslendit huuiiiitate quod mala faciunt contra Clirislum. Se-
    Passionis Christum pcrvenisse ad glo- cundo, quod bonum correctionis fugiunt,
    riani Resurrectionis, et Ascensionis, insu- ibi^ « Furor illis secundum. »
    pcr incropationoni inridelium Judtcorum, In prima tria. Primo arguit malitiam
    elabuegauliuiu Christi rcgiaiu dignitatem cordis. Secundo, operis, ibi, « hijuslitias
    facto et corde, elsi aliquando videntur manus vestrai. » Tertio, oris, ibi, « 7>o-

    confiteri ore, hic consequenter determi- cuti sunt falsa. »


    nat miseriam quae inde consequetur. prima duo. Primo arguit. Secundo
    In
    Prffiiiiillit aulem titulum, eorum duri- ostendit, quod bene arguendi sunt, ibi,
    tiam breviter ostendentem. Est enim ta- « Etenim iniquitates. »

    lis : (L /n finem, Jie corrumpas^ David in


    tituli inscriptionem. »Etestsensus Sub- :

    jectus Psaimus « in fincm » nos ordi- Bicit ergo : Sic Chrislus est per pas- ^
    nans, hoc monet quasi increpando, « ne, » sionem exaltatus. Ereo, o vos « filii ho- P'''Tia par«
    ,. . , Psalnii.
    o tu Juda-e, « corrumpas, vel disperdas niinum, » Patriarcharum, Prophetarum,
    David, » id est, Christum, non in se, qui hominesfuerunt, ratione sciHcet utcn-
    sed « in iituli inscriptionem, » quem ne- tes. Psal. IX, 21 : Sciant gentes quoniam

    '
    C"est aussiniode al thashchet que
    sur le concorde mieux avec Tepoque de Saiil, ou tous
    doit ^tre chante ce psaume, dit M. rabbe I.e- los courtisans,pour plairo au roi, cherchaient
    s^tre. IiisrTc entre deux psaumes de m^ine a donner a la violation du droit les apparences
    raetre, et tous deux rapportes formellemenl de Tequite.
    au temps de la persecution de Satil, celui-ci, I.e ici d'uiie grande vivacite ot
    langage est
    malgre 1'absence de toute indication intrinse- Iraliit emotions d"un jeune honime.
    les vives

    que i)0sitive, [larait bien etre du nirme tcmps. L'autour, en proie a une bouillanle indigna-
    Cest la pensee d'Kusebe, de Thf^-odoret, de Pa- tion, rexpiinie par une serie d'iinagos qui se

    trizi, etc. I)'autres y ont cherche des allusions ftuccodcnt sans qu'aucune donne a lapr^ce-
    aux meurtriers d'Abner, II H^g., ni, 30-.'{9 donle le temps de se developper aussi rintel- ;

    (Tiioluck), aux menees d'Absalon pour cbanger ligence de certains vers est-elle assez difh-
    le systt';nie judiciaire de son pere, II Reg., xv, .•ilo.

    3, i, aux partisans de ce dernier pendant sa Los meurlriers de Jesus-Cihrist et los enne-


    revolte (Delitzsch), etc. II s'agit ici d'hommes mis de son Eglise sont repr<^sentes par les
    de juslice ou de conseillers, persecuteurs porsecuteurs de David.
    acharnes du psalmisle, doublo donnc-e qui
    56 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    homines sunt, rationem habenles et Deo « cedem desiderat,rem pretiosam pro


    similes. Genes. i, 26 : Fuciamus homi- « vili pretio venalcm portat. »
    nem ad imaginem^ et similitudinem no-
    Rectum stvam. « liecte judicate,-» causarum mc-
    ^"qiw"?' rita deligenter investigando. Sicut Job, «Etenim iniquitates. » Hic secundum,
    XXIX, 16 Causam, quam nescieham, di-
    :
    in quo probat bene argucndos de malitia
    ligentissime investigabam. Personam cordis, et judicii perversitate. Quasi di-

    non accipiendo, Prov. xxviii, 21 Qui : ceret Vere non judicatis recte. « Etenim
    :

    cognoscit in judicio faciem, non hene fa- operamini iniquitates, » e1 hoc, « in cor-
    cit. Deuter. i^ 17 : Ita parvum audietis de, » intus. ^lich. (i, 1 : Vse qui cogita-
    ut magnum : nec accipietis cujusquam tis inutile, et operaniini malum in cuhi-

    personam. Timore non declinando a ve- libus vestris. jMatth. ix, 4 : Quid cogita-
    ritate, Eccli. vii, 6 ISoli qmprere fieri :
    tis mala in cordihus vestris ? Vos, di-

    judex, nisi valeas virtute irrumpere ini- co, existentes « in terra, » in terrenis

    quitates. Nec amore remittendo, sicut tixi, qui dihgitis terrcna. Supra, in Psal.
    Felix preeses Syrise, Act. xxiv, 27 : Vo- xLiii, 25 : Humiliata est in pulvere ani-
    lens gratiam prxstare Judseis Felix, re- ma nostra, conglutinatus est, etc. Vel,
    liquit Paulum vinctum. Nec odio ag- « In terra operamini iniquitates in cor-
    gravando sicut summus sacerdos, Act. dc : » quia propter terramcorporis, quam
    xxiii, 3 : Percutiet te Deus paries deal- videtis, purum hominem in cordibus
    bate. Et tu sedens judicas me secwidum vestris judicatis. Isa. Vidimus liii, 2 :

    legem, et legem juhes me per-


    contra eum, et non est ei species, neque decor :

    cuti ? Muneribus judicium rectum non unde nec reputavimus eum.


    vendendo, sicut illi de quibus Michge. ui,
    11 : Principes ejus in munerihus judica- « Injustitias manus vestrse concin-
    bant. Exod. xxiii, 8 Non accipies :
    nant. » Ilic malum opcris, in quo primo
    munera, quse excsecant etiam pruden- iniquitatis in opere multiplicatio. Se-
    tes. cundo, quasi naturalis adhsesio, ibi,

    Ethoc facite, « Sivere justitiam loqui- « Alienati. »


    mlni. y> Quasi diceret : Si veritas est Dicit ergo : Sic peccatis in corde, et
    quam dicitis, in illam vere intenditis : etiam « injustilias manus vestrse concin-

    ergo rectitudinemjudicii tenete. Sapient. nant,y> congregant, coacervant. Ecce ma-


    I, 1 : Diligite justitiam qui judicatis tcr- lum operis. Et nota, quod super illud
    ram. II Paral. xix,6 Videte quid faciatis : Exod. XXV, 6 : Ad luminaria concinnan-
    non enim hominis excrcetis judicium, sed da, dicit Strabus, quod « cinnus est col-
    Domini. Nec tantum judices, imo omnes « lectio queedam cx divcrsis speciebus. »

    admonentur quilibet enim, sicut loqui-


    : Indetransfertur ad significandum omnem
    tur justitiam alterum judicando, sic de- collectionem : unde collectio capillorum
    bet judicare seipsum. Prov. xx, 10 : appellatur cincinnus, quasi capillorum
    Pondus pondus, mensura et mensura,
    et cinctus. Cantic. v, 2 Caput meum ple-
    :

    abominatio apud Deum. Pondus, quo num estrore, et cincinni mei pleni guttis
    judicas alium mensura, qua punis ip- : noctiutn. Sic dicitur : Concinnant ini-

    sum et pondus quo tuum peccatum ju-


    : quitates, id est, coacervant et congre-
    dicas, et mensura qua punis unum : gant. Osee, Maledictum, et men-
    iv, 2 :

    enim id debetesse. dacium, et homicidium, et furtum, et


    Item, juste jiidicare debes, ut bona adultcrium inundaverunt : et sanguis
    opera vitte («ternae meritoria non facias sanguincm teligit. Et xii, 1 : Tota die
    pro temporali aliqua re. (iregorius : mendacium et vastitatem niultiplicat.
    « Qui de bonis quse agit, lerrenam mer-
    COMMKNTAHII l\ PSALMIM LVIl, 57

    « Alicnad SKii/ peccatorcs. » llic so- borum boni et verilatis indiscreta impu-

    cuiulum, quasi naluralis adluTsio : ct i;natio, per comparationem ad serpenlom


    primo naluraiis adlucsio rolinquondi bo- furenlem. Secundum, obstinatio volun-
    num. Sooundo. faoiondi nialuni, ihi. taria in illa malilia, ibi, « Sicut aspidis
    « Erravcnoit. » surd.v. »

    Dioit ergomanus oouuronanl in-: Sic Dioil orjj;() : Sic cordo, ol oporo, ot ore

    justitias, nec est novum, imo « aliciiati perversi sunt : ct etiam « furor, » sup-
    sunt » a bono « peccatorcs a vaha, » cx plo, ost, « illis, » contra bonum ot oni-

    quo soilicol oxierunt de vulva. Nec mi- nem sccundum sitniHludi-


    voluntatom, «

    rum quia ad Kplies.ii,:}: Eramits natura


    :
    ncm scrpcntis, » qui venenum infundit,
    ot corrumpit naturam sic ipsi animam,
    filii irx. Quare alieni ab omni bono ab
    :

    ipsa oriiiine. Isa. i, t : Abalienati siuil infundendo doctrinam perversam. Num.


    rctrorsam. Vulva etiam potest bic appol- XXI, (), Serpentes morsibus vulnerabant serpenti

    lari Ecolesiio doctrina : unde a vulva alio- lilios Israel in deserto. Serpenles autem '^peica^or',"^

    nantur peccatorescum ab illis Sancloruin dicunlur peccatores pessimi, Primo, quia


    doctrinte relinquunlur. I)e bac vulva,Ge- sicut serpens corpus totum exponit, non
    nos. XXX, 'l'-) : Hecordatus cst JJominus curat caudain, sed tantum caput : sic illi

    Itachclis, et apcruit vulvam ejus. Isa. li, vitam pra^senlem iii qua sunt gcnerati,
    2 : Attendite ad Abraham patrem ve- non linein curant : contra illud Eccli.

    strum, ei ad Saram, quse peperit vos. VII, iO : In omnibus operibus luis memo-
    VA nola (llossam qure per se facit dis- rare novissima tua, xternum non et in

    linctionem in boc spiriluali conceptu et peccabis. Item, serpens pellem, non ve-
    partu, et ea qute sequuntur ibi. Ezecb. ncnum deponit. Sic peccator juvenilem

    XVI, 4 : In die ortus tui non est prsecisus pulcbritudinem, non vitai perversitalem.
    umhiculus tuus. carnalitas, et superflui- Isa, Lx, 20 Puer centum annorum mo-
    ;

    tas tua. IIoc videtur in aliquibusparvulis, rietiir. Dan. xiii, 5 Egrcssa est iniqui- :

    qui quasi a vulva et ab utero incipiunt tas a semoribus judicibus, qui vidc-
    peccare, cito rolinquentes gratiam bap- baidur regere populum. Non possunt se-

    tismalem : sicut qua^dain aves, quae sta- nescere moribus. Poeta,


    liin ut possunt nidum relinquunt. Osee,
    IX, 11 : Ephraim quasi avis avolavit. Nequitia est qua3 te nou sinit esso senem,
    Tales etiam sunt qui ab utero et vulva
    occasionem suporbiendi quaerunt, de qui- Item, ante se non vidct, nec incedit aii-
    busOsee, IX, II Gloriaeorum a partu., : te, sed videt a dextris et a sinistris, et
    et ab utero, ct a conceptu. Sed Seneca tortuose incedit. Sic peccatores a dextris
    dioit : « Vilis nobilitas, quae in locis tur- vident prosperitates ut appotant, a sini-
    « pibus generalur. » stris adversitates ut fugiant : ante niliil :

    « Locuti sunt falsa. » Ecce peccatum contra illud Prov. iv, 25 : Oculi tuirecta
    oris. Psal, xi, :} : Vaiia locuti sunt unus- videant,et palpebrse tuseprsecedant gressus
    (piisque ad pro.rimum suum : quippe tuos. Et, sicut Paulus faciebat ad Pliilip.

    aversionem sequitur error et falsitas, et III, i:} : Qux retro swd obliviscens, ad ca
    sic animae perditio. Sap. i, 1 1 : Os, quod vero quse suntpriora extendens meipsum.
    incntitur, occidit animam. Item,toto pectore serpit. Sic peccator to-
    to corporc terrenis rebus se inuerit, Ge-
    nes. III, li Super pectus tuum gradic-
    :

    Furor illis secundum. Ilic secundum. ris, ct terram comedes cunctis dicbus vitae
    Postquam redarj^uta est ipsa iniquitas, tuse. Sic peccator, Psal. xliii, 25 II u- :

    bio redarg^uitur iniquitatis incorriiribili- miliata est in pulvcrc anima nostra,


    tas, per duo qufe redarguit bic. Primum, conglutinatus est in terra vcnter noster.
    58 I). ALB. MAG. ORD. PnJED.

    Ilem, pulvci-ciu lingit. Sic peccator ina- « non exaudiet. » Hic explana-
    Qur-e 0|
    nem gloriam, qua' pulvis dicitur, J\ratlh. tio, inqua ostcnditur obstinatio, et obsti-
    X, 1 i : Excidiie pirlvcron dc pcdihus nalionis magnitudo, ibi, « Et venefici. »
    vestris. Sed de serpente, Isa. lxv, 2") : Ait ergo : Sic sunt sicutaspis obturans
    Serpenti pulvis panis ejus. Micli. vii, 17 : aurcm, u quse non exaudiel, » ut exeat
    lAngent pulvcrem, inanem gloriam, sicut de caverna, « vocem incantantium : »
    scrpentes. Item, in occulto mordet, et sic nec illi praedicantium. Jerem. viii,

    pungitlingua sua bifurcata. Sic peccator 17 : Mitiam vobis serpentes regulos, qiii-
    lingua sua duplici occulte mordet, et de- bus non cst incautatio. Talcs fuerunt pes-
    trahit. Eccle. x, 11 : Si mordeat serpens simi Judoei, quos non potuit Stephanus
    in sileniio, nihil eo ^ninus hahet qui oc- incantare, Act. vii, 57 : Continucrunt
    cultc dciraliil, lingua scilicet sua bifur- auras suas, et impetum fecerunt, etc.
    cata. Eccli. xxviii, 15 : Susurro et bi- « Et vcncfici. » Quasi diceret. Non cu-
    linguis yyialcdictus. Item, sputum homi- juslibet incantatoris non audit vocem,
    nis timet, jejuni tamen : sic peccator inio etiam nec « venefici iticantantis sa-
    contemni ct exspui a bonis. Signum enim » non simpliciter, sed secundum
    pienter,
    contemptus est conspuitio. Deut. xxv, 9, suam artcm. Et nota, quod veneficus ap-
    Mulier spuebat in facieni discalceati. Et pelLatur incantator qui aspides quserit,
    Matth. XXVI, 67, In faciem Christi Ju- quia non nisi propter venenum, ut fre-
    doei exspuebant in signuiii contcmptus'. quentius, vel ad conlicicndam medici-
    Item, fugit homincm nudum, inficit ve- nam, vel ad vitandum. Quantum ad hoc
    stitum. Sic peccator fugit ettimet oinnia quod ad medicinam, siccomparatur pr»-
    abjicientem propter Christum, infestat dicatori bono, qui ad hoc extrahit pecca-
    congregantcm. Mallh. xix, 27 Ecce nos :
    ta de cavernis, de cordibus sciiicct hu-
    reliquimus omnia, etc. Responderc pos- manis, ut inde medicinam conficiat ani-
    set illud Luc. x, 19 : Dedivohis potesta- marum. Isa. xi, 8 : Delectabitur infans
    tem calcandi super serpentes, etc. ah ubere super foramine aspidis : et in

    « Sicut aspidis. » Hic obstinatio pcr caverna reguli, qui ahlactatus fuerit,
    comparalionein ad aspidem. Et primo manum suam mittet.
    similitudo. Secundo, similitudinis ex- Et nota, quod furibundi dicuntur, qui Peocfl

    ploratio, ibi, « Quse non exaudiet. » nolunt audire verbum Dei. Et hoc recte : mu
    Dicit ergo : Et etiam « furor » est rcspuunt enim raedicamina, cum sint ad
    « ilUs sicut furor aspidis surdse et, » id mortem a^groti. Ezech. xlvii, 12 Erunt :

    est^ « ohturantis aurcs suas, » unam ter- fmctus ejus in cibum, et folia ejus ad
    rce apponendo, alii caudam intus po- medicinam. Panem, cum sint famelici,
    nendo. Sicut aspides sunt vencnosi, TJircn. IV, t Parvuli pctierunt panem,
    :

    PsaL XIII, 3 Venenuni aspidum suh


    : el non crat qui frangeret eis. Panis qui

    lahiis eorum. Et surdos se faciunt doctri- debet masticari per meditatioiiem, incor-
    nam fugiendo sicut aspides, EzechicL porari pcr amorein, scd digcri per opcra-
    xxiii, 25 : Nasum tuum, discrctioncm tionem. Aquym, cum sint sitibundi. Ec-
    scilicet, et au?'Cs tuas, scilicct obedicn- cli. 3 Aqua sapientiae salutaris
    XV, :

    tiarn, priccident. Sed, t*rov. xxi, 13 : po/avit illum. Igncrn, cum sint congcLiti,
    Qui obturat aurein suam ad clamorem Jcr. xxui, 29 Numquid verha mea suni :

    pauperis, et ipse clamabit, et non ex- quasi ignis? Prov. xxx, 5 Omnis sermo :

    audietur : oratio ejus fiet execrabiLis. Domini ignitus, clgpeus est sperantibus
    Qaalitcr autem obturcnt, dicit (jlossa. in se. Lumcn, cuin sint invokiti lcncbiis.

    ' Mattli. xxYi,67 : Tiinc e.VH2merunt in fdciein Marr. xiv, Ci^.

    ejm, etc. Cf. eliam Mattli. xxvii, HO ; I?a. i., 6 ;


    COMMEiVrARII I\ PSALMl .M I.VIT. 50

    l'siil. cxviii, in.'i : Ij(rrrn(i j^cdihus /ticis VA Dominus confringet <( ttiolas Iro-
    rerbi(ni futo/i. rl Itit/irn svt/iilis inris. iiKtn. » Molie suiil dentcs qiii coiii-
    liaculuiii, cuin siut, (lcbililnti. Ilic l)iicu- niiiiuuiil. Sic eoruin voces, quibus C.hri-
    lus Elisei, qui praeniittitur iul piii\ uluni ^tiis iii cruci confriictus, et quasi com-
    suscitaiuluni '. (lousolatioaem, cum siut minutus est, molie dicuntiir leonum. Je-
    (lcsolati. Ail Hoin. xv, l : Qutucti/nquc rem. xii, 8 : Facta cst i/iihi h.rredifas
    svripta su/it, ad tiost/'am doct/'ittat/i sc/'i- t/ira quasi leo in silva
    : dcdif contra me
    ptasu/if, ut pc/' i)afic/ttia//i ct co/isolafio- vocem. Sed confregit quando surrcxil, et
    tirt/i Sc/'ipiu/'(t/'U//i, sprtti hahrat/U(s. de inferno prcedam lulil. Job, xxix, 17 :

    Co/ite/'cba/n molas i/iiqui, et de dentibus


    illius aufcrcba/n p/'ivdam. I*]ccli.xxi, '.\
    :

    « Dcus cotitcrcf. » II ic est secunda Dcntes lconis, dcnfes cjus, v[ mola ejus
    i«i» pars I*salmi, in (jua prsemissa pessiino- ut catiili leonum,
    ni. rum culpa, subjunuitur eorumdein prona : quod serpcnti comparati sunt
    Xota,
    «'t (licuntur tria. Priino, omniuin Christi propter iracundiam, aspidi propter astu-
    adversariorum gcncraliter. Secundo, Dei tiam, leoni propter superbiam, Item,
    misericordia comminaiitis benigniter, ut dcntes habere dicunlur propter divisio-
    ipsi corrigantur, ibi, « Iiitc/idit arcutti. » nem bonorum, quain procurant : molas
    Tcitio, irrevocabilis miseria his qui non propter ipsorum bonorum comminutio-
    corriguntur, ibi, « Sicutcera quas fluit. » nem. De priino, Kccli. xxviii, hS : Virtic
    In i^rima duo secundum po^^nam dupli- tcs populoru/n (wncidit, et gentes forfes
    cem quam tang-it. Priina cst confusio il- divisit^ vel dissolvit lingua tertia. De
    lorum ut jam non possint contradicerc secundo ibidem, f. 21 : Flagelli plaga
    veritiiti. Secunda est annihilatio illorum, livo/'c/n facit : plaga aufetn lingux
    ut non possint contraire, ibi, « Ad /lilii- cotnminucf ossa.
    lur/i dcve/iie/it. »

    In prima duo. Primo, confusio contra- « Ad tiihilum dcvenicnt. » llic secun- ^


    dicentium praBdicationi Ghristi. Secundo, dum. Quasi dicerct Sic confundcntur, :

    acclainiiutium et petentium ejus mortem, et quod plus est, si nunc videntur in suo

    ibi, (( Molas leo/nitn. » cursu, tamen tandem a ad nihilum devc-


    Dicit ergo : Sic falsa locuti sunt, et ve- nic/if. » Primo ad nihilum culpa^ pec- :

    ritatein spernunt : sed « Deus » tandem catorcs cnim nihilum reputantur. Psal.
    « cotttcrcf drtitrs roru/ti. » Verbii dolosa Lxxii, 22 : Ad nihilum redactus sum, et
    ct mordentia sunt dentes, de quibus in /lescivi. Postmodum ad nihilum pceuie,
    Psalmo praecedenti, y, .'i : Filii liomi/iutn, damnati in inferno, Sap. iii, 16 et 17 :

    (lenfes eorutn artna ct sa(jittiv. Thren. Filii adult(;rorum... i/t nihihim compu-
    iii, U) : Frcrjif ad /lut/ic/n/n dcntes //icos. iabunfur. Item, Sap. ix, : Si ab illo
    « In ore ipsorum, » ut ipsi verba sua vi- abfuerii sapieniia tua, in nihilum coni-
    deant essc falsa, ei sentiant quasi fracta puiabiiur. Kt hoc « sicut aqua dccur-
    ct vana in seipsis, sicul fiicluin esl in .lu- rcns, » quac cito traiisit. II Ueg'. xiv, 1 i :

    (heis, qiiando confractis coruin vcrbis Oinncs morimur, ei sicui aqiuv dilabi-
    cornpulsi sunt diccre illud Matlb. xxviii, mur, etc. Job, vi, l'i: Fratrcs 7nci pr,v-
    y\ : Dicite quia discipuliejus /locteve/w- ierirruni me, sicui torrcns qui rapiiin
    runl., et furali sunl eum vobis dormietili- transit in convallibus. Et sicut torrens,
    bus. Luc. xix, 22 : Dc ore tuo tc jt(diro, quia continuo, (!t cilo sicul sol proetcrit.
    serve nequam. Sencca : « Quotidie morimur, et ipsuin

    ' IV Reg. iv, 29 : Et il I e {FMseus) ail ad Glezi : manu luu, el vade et poiies baculum
    :... incurn
    A(-cin(je luinbos tuos, et tolle baculum mmrn in super faciern pueri.
    60 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    « (liem in qno vivimus, cum morte divi- abscondere ignem in sinu suo, ut vesti-
    « dimus. » menta ejus non ardeanl ? Non: quia Job,
    « Lilcndit arcum suum. » Hic sccun- XXXI, 12 Ignis est usque ad perditionem
    :

    dum, in (|uo monstratur misericordia devorans, et omnin eradicans genimina.


    Dei comminantis ut resiliant. Et hinc « auferentur, » de terra sua dis-
    Ait enim : Sic deduccntur ad nihilum : persi per totum mundum : quia timue-
    et tamen omnes miserise istse sunt ad runt amittere illam si Christum non oc-
    bonum suum, si volunt, quia « inlenditf) ciderent. Joan. xi, 48 : Venient Romani,
    Dominus « arcum siium, » comminatio- et tollent nostrum locum, et gentem. Et
    nem suam de longe ferientem, sicut ar- hoc, « sicut cera quse fluit a facie ignis,r>

    cus, et hoc « donec infirmentur » in bo- sic ipsi a facie concupiscentise liquelient

    num, id est, ut doleant de malis quae fe- pcr diversa vitia, et igne persecutionis
    cerunt, et poeniteant. Haec est infirmitas fluentes ad diversas terras et loca. Job,

    quai fortiorem reddit. I Reg. ii, 4 : Etin- VI, 17 : Temporc quo fuerint dissipati,

    firmi accincti sunt rohore. Sic infirmatus peribunt : et ut incaluerint, solventur de


    est Saulus, quando cecidit, sed postea loco suo. Mich. i, 4 : Scindentur sicut
    fortior surrexit '. Psal. xxi, 2 : Infirmati cera a facie ignis, etsicut aquas, quse de-
    sunt, et ceciderunt. Michse. i, 12: Infir- currunt in prseceps.
    mata bonum, quse habitat in ama-
    cst in « Supercecidit ignis. « Hic secundum,
    ritudinibus. Etiam legitur, ut arcus ap- scilicet ratio, propter quam sunt juste
    pelletur vindicta intensa. Quasi diceret : puniendi : et tangitur duplex. Primo,
    « Iniendit arcum suum, »vindictam et exceecatio ijtsorum igne cupiditatis ut di-
    poenam pro peccatis, « donec infirmen- ctum iion agnoscant.Secundo, plenapos-
    tur, » indrmitate insanabili,scilicet mise- sessio ipsorum a concupiscentia, et invi-
    ria gehenali. Hic est arcus de quo Ha- dia, ibi, « Priusc[uam. »

    bac. III, 9 : Suscitans suscitabis arcum Dicit ergo : Sic auferentur, et fluent

    tuum. Thren. ii, 4 : Tetendit arcum suum sicut cera per totum mundum, et digni

    quasi inimicus. Hcec est infirmitas de sunt : quia « super, » supple, eos, « ceci-
    qua infirmabitur omnis spiritus, et per dit ignis » superbise, qui tendit sursum.
    cuncta genua fluent aciuse. Ezech. xxi, 7, Isa. xiv, 13 : In coelum conscendam, su-
    per astra coeli exaltabo soliiim meum.
    Et concupiscentia^ hoc est, avaritise, de
    « Sicut cera quse fluit. » Hic tertium, quo, II jMach. II, 10: Dcscendit ignis de
    in quo postquam preemisit pcEnam malo- coelo, et consumpsit holocaustum. « Et
    rum simpliciter, ct subjunxit revocantis non viderunt solem » justitia?, hoc igne
    Dei misericordiam, addit insanabilcm de quo Sap. v, 6 Er-
    triplici excaecati, :

    miseriam nolentium corrigi et dicun- : ravimus a via veritatis, et justitise lumen


    tur duo.Primo, velox valde ipsorum de- non luxit nobis. Malach. ly, 2: Orietur
    structio, sicut cito cera liquefit coram vobis timentibus nomen meuni sol jus-
    igne. Secundo, destructionis ratio, ibi, titise. Hinc ostenditur, sicut dicit Glossa,

    « Supercecidit. » quod « sunt qusedam peccata, qute sunt


    Dicit ergo : Sicut arcum suum intendit « et peccata, et poense peccatorum. »

    comminando ut ipsi convertantur, quod


    non facient : et propter hoc auferentur
    igne concupiscentise malse. Eccli. ix, 11 :
    « Prijtsquam intelligerent. » Hic se-

    Quasi ignis concupiscentia exardescit. ciindum, plena possessio a pcccato : et

    Prov. VI, 27 : Numquid potest homo dicuntur duo. Primo, plena ipsorum pos-

    1 Cf. Act. IX, 3 et seq.


    COMMtlNTAUII IN rSALMlM LVII. 01

    >os»io a inalitia. Seciimlo, (jiiod in hac sentibus ddicias co))iputabant . Itcin,

    vil.i (in inferiu) eiiiin iioii cssct luiruin) , suiit spina' remorsionis conscientiae, ip-
    il)i, « Pr'uis<iiia})i. » suni [(cccatum ([uod punnit conscientiam,
    Sic oniin littora ordinata est : Ita suut c( cruciat i[)sam. Prov. xxiv, 31 : Opc-
    excaecati igne concupiscentiiv, et siijjei- rucra))t superficiem ejus sphue. Pecca-
    hiae, et irce : qui ignis « hi ira Dei sic, » tum in conscientia est sicut in pede spi-
    et noii siinpliciti'r, quia Deus nou ino- na : uiide dicebat qui hanc senserat pun-
    vetur cuin irascitur. Vel, « .s/r, » id ctionem: Co)ivers)(s su)n hi ceru)n)ia ))ica,

    est, diminuta comparatione ad illain, du))i co)ifigitur spi))a '. \icm, est spina
    qua' futura est in inferno existentibus, defensionis, et excusationis peccati. Car-
    « absorbet, » id est, absorbehit. Anti- nalis eiiim homo pungit confessores pec-
    qua (irammatica, sicut illud .loan. xv, catum suum excusando. II Reg. xxiii, (5

    ti : JJt i)i i(j)icin ))iiftc)it, ct ardct. ^iSiciit et 7 : Prseva)'icatores quasi sphix evel-
    civeiites, id est, dum adliuc sunt non vere loitur imiversi : quse )io)i tollioitur ma-
    vivi, sed sicut viventes, quia carent vita )iibus. Et si quis ta)igere volucrit cas,
    dimidia, scilicet vita «^n-atiae cum vita na- ar)))xibitur feiro et lig)io la)iccato. Pri-
    turae. Luc. x, 30 : Abicru)il,sc))iicico rc- mae spinae ad infernum ducunt. Secundae
    licto. Deut. XI, (3 : Qaos apcrto ore suo priesentire faciunt. Et tertiae tandem il-

    tcrra absorbuit vivos, id est, amor terre- lum inevitabiliter procurant.


    norum.
    VA Jioc, a p)'iusqua))i, etc. » Hic estdu-
    plex littera. Primo eniui legatur : « Prius- « Ldctabitur justus. » Ilic tertia pars m
    quam spinas vestras rliamnus. » Et est qua post descriptionem
    tolius Psalmi, in Tertia pars
    '"''
    sensus converso sermone ad illos : Et persequentium Christum, etpcenam illo- ^^

    haec lient vobis, o miseri, « [)riusquam rum, subjungitur de bonorum correp-


    rhamnus » divinus, adhuc in teneritudinc tione et laetitia pro Dei justitia : vel ut
    sua producat « spinas vestras, » duras et ad unum dicalur fructus et utilitas se-
    pungitivas. Ad quod notanduni, quod ex quens ex malorum pama. Et fructus tri-
    peccatorum delectatione, quae moUis est plex est. Primus, oxsultatio de malorum Tri|.iex fru-

    sicut rhaninus mollis est in j)rincipio, et afUictione. Secundus, correctio Sancto- lorum

    pulcher, surgunt infernales punitiones, rum ipsorum, et protectus in munditia


    -icut ex rliamno spinaj. Sensus ergo cst, et sanctitate, ibi, « Ma)ius suas lavabit. »

    quod a culpa absorbentur antequam ad Tertio, commendatio justitiae divinae quae


    ieternam damnationem perducantur. proficere facit bonos, et punit malos, ibi,
    Alia littera communis non discordat « Et dicct horno. »
    quse taliscst : « Priusqua))i hitclVujerod Dicit ergo : Sic punietur : et ex hoc,
    xpi^ue vestrie, etc. » VX est sensus : Sic lietabitur justus cumviderit vhulicta)n, »

    «ibsorbebit viventes ignis, et hoc factum id est, divinae justitice rectitudinem aflli-

    est vobis o infelices, « priusqua^n i)itclli- gentem malos pro peccatis suis. i\oc est
    fjcrott, » id cst, intelligere facerent per contra illiid ([uod dicitur .fob, xxxi, 21) :

    expcrimentalemscientiam, « rha^raiwn, » Si gavisus su))i ad rui)iam ejus, qui ))ic

    id est, infernum acutissime afllii^entem. odcrat, etc, quia loquitur .loh de gaudio
    ilic iiota, quod est spina mundana,' quod surgit ex odio et rancore cordis :

    sollicitudinis. Matlli. xiii, 7,etLuc.viii, hic autem de gaudio quo gaudet justiis
    ™ 7: Exortx spi)ue su/focaccru)it vo-buui. de (livina rectitudine, de qua gaudent in
    ^g*' Tam(,'n multi non sentiunt harum pun- praesenti Sancti. Exod. xv, I, Videntes
    clioncs, de quibus .lob, xxx, 7 : Esse suh liiii Israel yEgyplios iii mari submersos,

    ' Psal. \x\i, i.


    62 1). ALB. MAG. ORD. mAL\).

    cantabantcanticumDomino, et dicebanl: rationecaret. 1 adCorintb. ii, li: Anima-


    Cantemus Domino, etc. Sed inagis et lis homo non percipit ca, quse sunl Spi-
    perfectius gaudebunt in futuro. Isa. lxyi, ritus Dci. « Utique cst Deus, judicans
    2i Et crwil iiscjuc ad satklaiem visionis
    : eos, » id est, malos, « in terra, » judicio

    omni carni. Quippe sic gaudent, quia punitionis et afflictionis, de quo in Psal.
    Deus ipse gaudebit. Prov. i, 26: Ego XXXIV, 1 ; Judica, Domine, noccntes me. Et
    cjuoque in interitu vestro gaudeho^ et est hic « si » pro quia. Alia littera Augu-
    suhsannabo cum vohis id, quod timcha-
    ,
    stini est : « Et dicet homo, » sicutprius :

    tis, advenerit. Bernardus « Non crudeli- :


    « Ergo est fructus justo. » Et sequitur
    « tas, sed modus ipse ordinationis et immediate « Manus suas lavabit, etc.
    :

    « aequitatis complaceat, quod Deus vin- Ergo est Deus judicans eos in terra, » id
    « dicet in eos. » Et vere sic erit, Luc. est, malos, ex quo sic absorbentur ab

    xviii, 7Deus autcm non faciet vindictam


    :
    ignc. Et hoc verum est quilibet enim :

    clectorum suorum clamantium ad se ? comedet frucfus quales fecit. De malis,


    « A/anus suas. » Quasi diceret : Non Prov. I, 31 : Comedent fructus vise suie.

    tanlum gaudebit, imo etiam corrigetur, De bonis, Eccli. vi, 19 : Susline honos
    et mimdior eflicietur quia « manus suas,r> :
    fructus illius. Ideo monet Aposiolus ad
    opera sua, « lavahit, » ab immunditia si Coloss. I, 10: Amhuletis digne Deo per
    senserilimmundas; ut mundiores sint, si onmia placcntes, in omni opere hono
    jam habet mundas : « in sanguine pecca- fructificantcs.

    morte
    in ejus scilicel miseria et Et nota, quod duodccim sunt fructus ,i^"o<^»
    toris, ))
    ^
    _ ... iructu.-»
    titi« im
    inde sumpta lavandi occasione. Grego- justitiaj, quos habct justus de jusfitia sua
    vit

    rius « In peccantium morienlium san-


    :
    in praescnti. Primus, temporalium abun-
    « guine Sanctorum animse manuslavant, dantia. Isa. i, 19 : Si volueritis et audie-
    « quia dum peccatorum pcena conspici- ritis, hona terrse coniedetis. Secundusest
    « tur, inspicienlis vita mundatur. » Non habitarum subjecfio, velut ad usum
    tantum in hoc sanguinc, sed et in pretio- suum, et ad bonum. Psal. viii, 8 : Omnia
    sissimo sanguine Christi. Apocalyps. vii, suhjecisti suh pedibus ejus. Aliter non
    14: Laverunt stolas suas ct dealbavc' essent vcre sua, sed ipse magis rerum.
    runt eas in sanguine Agni: sumpta oc- I ad Corinth. iu, 22 et 23 : Oimiia vestra
    casione, unde plus sordet ille, plus elu- sunt : vos autem Christi : Christus au-

    cescit iste. Apocalyps. xxii, 11 : Qui in tem Dei. Tertius, spiritualium bonorum
    sordihiis est, sordescat adhuc : et quisan- augmentatio. Prov. iv, 18 Justorum sc- :

    ctus est, sancti/icetur adhuc. rnlta quasi luxsplendens, ct crescit etpro-


    cedit usque ad pcrfeciam diem. II adCo-
    rinth. iii, 18 : Transformamur aclaritaie
    m « Et dicet homo : Si utique. » Hic ter- in claritatem.
    radicatio. Ad
    Quarfus, multiplicatorum
    Ephcs. m, 17 In cliariiate
    lius fructus, et prsemeditatio justitioe in :

    remuneratione bonorum primo. Secun- radicati et fundati. Consueludo enim al-

    do, in punitione maloruin, ibi, « Utique tera natura est. Quintus est spiritualium
    i

    Deus. » consolationuin frequens perceptio in do-


    Dicit ergo : Sic gaudebit, et congau- loribus hujus mundi. Psal. xciii, 19 :

    dendo divinse justitise, « homo, » id est, Secundum muliitudinem dolorum meo-


    rationabilis ct bonus, « dicct » intra se : rum in cordc nieo, consolationes tuse lx~

    « Uticiue est fructus justo. » lUique cst tificavcrwit animatn nieam. Sextus est

    dulce prsemium quo rericitur, Isa. iu, 10 : secrctorum rcvelatio. Gen. xviii, 17 :

    Dicitcjnsto quoniam bene: quoniam fru - Nunquid celare potero Ahraham quid
    ctum adinvcntionum suarum comedet. gesturwi sum ? Joan. xv, 13 : Vos autcm
    Non sic dicel homo animalis, qui quasi dixi amicos, quiaomnia quseciimque au-
    PSALMUS lAIII 03

    divi (i lUilrc incu, )U)t(i /rci vubis. Sepli- cJks, srilicrl Salau. lucli. wmv, 10:
    inus est hilaritas \\\ operaiido, ut im[)lea- Qul iio/i cst cxpcrtns, pauca rccognoscit.

    tur illud i*sal xcix, 2 : Servitc Doniino Liiuleciuius osl diviuorurn prflelibatio iu

    in littilia. Eccli. xxxv, W: In onini dalo couteuiplatiouc. Psal. xxxiii, 9: (Uistatc,


    hilarcin f(n- vuUiiin lituin, \\ i\(\ Cov\\\[\\. ct videtc (/uoniain suavis cst Donimus.
    IX, 1 : Non ejo tristitia aut ncccssitatc : (leues. xxxii, 27, .lacol) facie ad faciem
    liHarcm ciiim dalorcni dilujit Deus. Oc- vidit Domiuuiu, salva(jue facta cst auiiua
    tavus. jucunditas de triumpho quein seii- ejus. nuodecimus,petitorum a J)eo adep-
    tit se liahere de diabolo. lloc siguilica- tio. Psal. wxvi, t: Deleclare in Donii-

    tum fuit iu hetitia lilioium Israel de no, et dabit tibi petitiones cordis tui.
    /Egyptiis. I'.ccli. xxv, lU : I/omo (/ui ju- Alii duodecim uumerautur in epistohi ad
    cundalur in /iliis, id est, in operibus bo- Oalat. v, 22 et seq.
    uis, quautuiii ail prcTcedeus : videns sub- Suut et duodecim quos habebit iu l'u-

    versioncni iniiniroruin. quautum ad hoc turo. Kzech. xlvii, 12 : Lx ulraque parte


    membrum. .\onus est fomitis debililatio. scilicet torrenlis^ ligmnn omne promife-
    Genes. xxxii, 2.i, Nervus femoris Jacob rum, alTerens fructusduodecim a dextris,
    emarcuit ex lucla cuiu Auiiclo. .losue, XI, duodeciiu a sinistris. A dextris alfert

    n. l*roece[)it Domiuus subuervari e([uos. Christus, qui est lig-num vilo', justis fru-
    Decimus, per certam experieutiam eru- ctus duodecim iii patria : a siuistris, in
    ditio. Sic dicebat Paulus, II ad (iOriuth. via, lluvio mortis in racdio currente.
    II, II: Xon cniin ignonnnus cogitaliones

    PSALMUS LVIH.

    Orat ut iiiiniici disperdantur : liberatus Deuin laudat.

    1. In fuiem, Ne disperdas, Darid in Et tu, Domine, Deus virtutum,


    tituli inscriptionem., quando mi^ Dcus Israel,
    sit Saul, et custodiint domum Intende ad visitandas omnes gen-
    ejus, ut eum interjiceret (I Reg. tes : non miserearis omnibus
    XIX, i j). qui operantur iniquitatem.
    2. Eripe me de inimicis meis, Deus 7. Convertentur ad vesperam, et fa-

    meus, etab insurgentibus in me mem patientur ut canes : et cir-

    libera me. cuibunt civitatem.


    3. Eripe me (de operantibus iniquita- 8. Ecce loquentur in orc suo, et f^ia-

    tem, et de viris sanguinum sal- dius in labiis eorum : quoniam


    va me. quis audivit?
    4. Quia ecce cepcrunt animammeam: (j. Et tu, Domine, deridebis eos : ad
    irruerunt in me fortes. nihilum dcduces omnes gcn-
    4. Neque iniquitas mea, neque pec- tes.

    catum meum, Domine : sine 10. Eortitudinem raeam ad tc custo-


    iniquitate cucurri, et direxi. diam. quia, Deus, susceptor
    6. Exsurge inoccursummeum, etvide. meus es.
    64 D ALB. MAG. ORD. PRyED.

    1 . Deus meus, misericordia ejus pme- i5. Convertentur ad vesperam, et fa-

    veniet me. mem patientur ut canes : et cir-

    12. Deus ostendet mihi super inimi- cuibunt civitatem.


    cos meos ne occidas eos, ne-
    :
    16. Ipsi dispergentur ad manducan-
    quandoobliviscanturpopulimei. dum : si vero non fuerint satura-
    Disperge illos in virtute tua, et murmurabunt.
    ti, et

    depone eos,proiector meus, Do- 17. Ego autem cantabo fortitudinem


    mine :
    tuam, et exsultabo mane mise-
    i3. Delictum oris eorum, sermonem ricordiam tuam :

    labiorum ipsorum et compre- :


    Quia factus es susceptor meus, et
    hendantur in superbia sua. refugium meum in die tribula-
    Et de exsecratione et mendacio tionis mea^.

    annuntiabuntur, 18. Adjutor meus, tibi psallam, quia


    14. In consummatione, in ira consum- Deus susceptor meus es : Deus
    mationis et non erunt.:
    meus, misericordia mea.
    Et scient quia Deus dominabitur
    Jacob, et finium terrce.

    na, in quo postquam arguit Christi cru-


    agili
    IN PSALMUM LVIII cifixores, consequenter in hoc videtur cusl
    se(
    arguere sepulcri observatores. Primo Ch
    quidem voluerunt perimere vitam. Se-
    COMMENTARIUS. cundo,famam. Quod notatur in titulo qui
    talis est : « In finem, Ne corrumpas, vel
    disperdas, David in tiluli inscriptionetn,

    In finem, quando rnisit Saul, et custodivit domurn


    Ne disperdas, David in tituli iuscriptio- ejus, ut interficeret euni. » Hic notan-
    nem, quando misit Saul, et custodi- dum, quod habeturl Reg. xix, 11, quod
    vit dotnum ejus, ut eum interficeret^. Saul misit custodiri domum David, ut
    exiens interficeretur, vel non exiret ab
    illa : sed per fenestram dimissus est ab
    « Eripe me de inimicis meis. » Hic est uxore sua Michol, et sic evasit.

    Psalmus octavus in secunda quinquage- Prima pars tituli patet ex prsedictis.

    ^ I Reg. XIX, 11. timents de gratitude dont il se croit redevable

    Le titre rappoiie ce psaume aux evene- vis-a-vis du Seigneur. D. Calmet, coniparant


    ments racontes I Rey. xix, 11. Saiil avait en- les id6es de ce psaume avec le recit des Rois,
    voye des soldats pour garder David dans sa n"y trouvepasune concordance suffisante dans
    maison, et le niettre a mort le lendemain ;
    tous les details ; et surtout le mot goim deux
    Michol, femme de ce dernier, le lit fuir avant fois r^pete, yv. 6, 9, et applique d'ordinaire
    que Tordre du roi put etre ex^cute. Cette fuite aux gentils, lui parait en contradiction avec le

    fut le point de depart de la longue persecu- sujct indique par le titre ; aussi croit-il le

    tion a David fut en butte de la part


    laquelle psaume compose par Esdras au teraps de Ne-

    de on devait donc s'attendre a ce que


    Saiil ;
    hemie. D'autres auteurs, protestants et en pe-
    Tun de ses psaumes en immortalisat le souve- tit nombre, soutiennent une semblable con-
    nir. Cest le but et le sujet de ce miktham qui, clusion. Or, ni le mot goim, quelques autres
    bien entendu, ne fut pas compose a Fheure expressions parliculieres ne fournissent au-
    meme, pas plus que les autres psaumes ana- cune preuve concluante contre rauUienticite
    logues ;
    aussi le psalmiste n'y retrace-t-il qu'en du titre.
    traits generaux le danger qu'il a couru ; mais Les commentaleurs divisent ordinairement
    le psaume en quatie parties assez neltement
    il y consigne ses emotions, et surtout les sen-
    COMMEMAUII IN PSALMUM LVIII. 63

    [•salinus hic diriiiCiis nos « /// fiiwm, » Iii [iriiiia tiia, secundum tria genera
    Cliristuin scilicet, nioneo « tic » tu ([ui- inimicoruin a quibus petit liberari. Pri-
    cunujuo es, corruinpas vcl « dispcrdas, mi sunt inimici corde. Secundi, ore, ibi,
    /tacid », non in se, sicut prius, sed « /// « Et ab insuryentibus. » Terlii, opere,ibi,
    lifuli inscriptiotieui » ipsum nejiando ve- « Eripc tnc de opcrantibus. »
    rum Rej^^em. « Qitatido inisit Saul, »

    qui formam Jud;eorum retinuit in lioc

    faclo, id esf, inajores .hukeoruin, « et Dicit ergo « Dcus » qui


    : scis, elpotes, «^

    custodivit » Synagoj^a iila, id esl, cuslo- « mcus, » unde bene debes : « eripe mc Prima pars
    7 • • . . .
    r • • • • 1 • Psalnii.
    diri fecit « dottiutii ejus^ » scilicet quae dc innnicis tneis. » Inimici proprie hic
    fuit doinus anliquissinia, et adliuc ab dicuntur, qui oderunt corde, quales crant
    alio, .losepli scilicel ab Arimatbea, mu- Judiei ad Christum. Joan. xv, 25 : Odio
    tuata, « ut iiiterficercl cutti », non corpo- Jiabueruntmegralis. Quippc Amos, v, 10 :

    raliter, jain enim sic interfecerat, sed fa- Odio habuerutit corripicntcm iti porta :
    mam ejus et resurrectionis quantum in et loqucntcm pcrfecte abotninati sunt.

    se erat, impediret. Matlii. xxvii, Gi : Sic et mali generaliter


    bonos oderunt.
    Jubc, domine, custodiri sepulcrwti. Et Exod. Oderantque filios Israel
    I, 13 :

    tunc dixit eis Pilatus ; Ilahetis custo- yEgt/ptii^ sicut Cain Abel, Gen. iv, Is-
    diam, etc. Sed inanis fuil corum inten- mael Isaac, ejusdem, xxi, et Esau Jacob,
    tio, quia surrexit, et gentes ad fidem ip- ejusdem, xxviii.
    sius conversie suiit : cl in line mundi .lu- Et ab insurgentibus in mc, » id est,
    «

    d;ei convertentur, sicut prophetalur in contra me, odium ostendendo per verba,
    Psalmo, qui divisus est in tres partes. « libcra mc. » Quales erant qui dicebant
    ad Christum, Joan. viii, 48 : ISonne bene
    In prima praemittitur oratio. In secun- dicimus nos, quia Samaritanus es tu, etc.
    da, pra-dictio, ibi, « ('oticertcntur ad ve- Et in eodem, vii, 20 : Dsemonium habes :

    spcratti. » In tertia gratiarum actio, ibi, quis te qucvrit interficcre ? Sic post
    " Efjo autetii catitabo. » odiumcordis quodhabent mali ad bonos,
    In prinia duo. Primo orat Christus addit irrisiones. Job, xii, 4, .5 Dcride- :

    pro seipso. Secundo, pro (jcntium con- tur justi sittiplicitas : lampas contempta
    versione, ibi, « Et tu^ Dottiitie Deus vir- apud cogilationes divitum : unde in ti-
    tutum. » ne dicturi sunt : Sapient. v, 3 Fli sunt :

    Item, inprima duo, secundum duo quos aliquando habuiitms iti derisum.
    quae petit. Primo petit liberationem. Se-
    cundo, liberationis accelerationem, ibi,

    « Exsurge in occursum. » « Eripe me de operantibus . » Ilic tcr- 3


    Item, in prima duo. Primo, liberatio. tium, in quo dicuntur duo. Primo, per-
    Secundo, persuasio, quod debeatexaudi- secutio opere. Secundo, persecutionis
    ri, ibi, « Quia ecce ceperutd. » consuinmatio, ibi, « Et de viris. »

    trancliees lapremitTe etla troisic^jmc stroplies


    ; Les Peres appliquent ce psaume au Messie
    sc termine parun sela;le8 deux aulres commcn- pers('!cule par les Juils. « Pra^dicit genlium vo-
    cent par une sorte de refrain idenfique, et finis- cationem et Jud.Torum dispersionem ». Theod.
    sent par un autre dont la repetition n'cstpoint Le chretieii peut le reciter lui-m(^me,« quando
    litterale. Cette division porle plutot sur laforme domus corporis aprincipe hujus niundi custo-
    quesurlc fond dos idees. Pour d'tre en har- diri prajcipilur, ut capiamur et interficiamur
    monio avec la mesure prosodique du mode al gladio cujuscum([ue peccali. » Arnob. ap.
    thashchet, il faudrait diviser le psaume en cinq Tlialliofer.
    stroplies semblahles a celles des deux psau-
    mes ({ui precedent. n. LEstTRE.

    XVI
    66 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    Dicit crgo : Sic eripe a praBdiclis, et fortes sunt fortitudine mala. Jerem. xxiii,
    etiani « eripe de operantibus ini(/uifa- 10 : Faclus est cursus eorum malus, et
    tem » in me, et conlra me, quia colaphi- fortiludo eorum dissimilis. Sap. ii, 11 :

    zant me. Mattli. xxvi, G8, El dabant ei Sit fortitudo nosira lex justitise. Forti-
    alapas, dicentes : PropJietiza nohis Chri- tudo isla sanitas non est, sed insania.
    sie, quis est quite percussit? Mich. v, 1 : « Ceperunt animam meam, » vitara
    Percutient maxillani judicis Israel. Sic scilicet temporalem a])slulerunt. Thren.
    impii pios, Isa. lvih, 4 : Ad lites et con- III, 32 : Venalione ceperunt me, quasi
    tentiones jejunalis, et perculitis pugno avem. Et infra, iv, 20 : Spiritus oris
    impie. Sed Deus liberabit tandem et eri- nostri Dominus capius est in
    Christus
    piet suos. Job, xxxvi, 13 : Eripiet de peccatis nostris. Hoc intendebantin Psal.
    angustia sua pauperem. II ad Gorinth.i, XXX, 14 Accipere animam meam consi-
    :

    10 Qui de iantis periculis nos eripuit.


    : liati sunl.
    « Et de viris sanguinum, » qui san- (ilrruerunt in me fortcs, » cumimpetu,
    guinem meum sitiunt effundere, « salva cum aviditate capiendi animam meam.
    me. » Matth. xxvii, 23 : Sanguis ejus Job, XXX, 14 : Quasi riipto muro, ei
    super nos, et super filios 7iostros. Sic fracla janua irrucrunt super me. Act.
    mali sanguinem et mortem bonorum si- vii, 36: Et impelum fecerunl unanimiier
    tiunt qui eos corripiunt. Prov. xxix, 10 : in eum. Hos arguit in Psal. lxi, 4 :

    Viri sanguinum oderunt simplicem. Sed Quousque irruiiis in hominem .^lsa. xxv,
    ab iis cito liberat, quia moriuntur cito. 4 Spirilus robuslorum quasi turho im-
    :

    Supra,in Psal. liv, 2i : Viri sanguinum, pellens parielem. Sed tandem miseria
    et dolosi^ non dimidiahunt dies suos. irruet sicut fluvius in eos. Job, xxii, 16 :

    Viri iniqui suhlevali suni ante tempus


    suum, et fiuvius suhcertil fundamenta
    /^ Quia ecce ceperunt. » Hic persuasio,
    « eorum. Exod. xv, 16 : Irruat super eos
    quod debet exaudiri, et primo suadet ab formido et pavor, in magnitudine hra-
    illorum malitia. Secundo, a sua innocen- chii tui.
    tia, ibi, « Neque iniquitas. »
    In prima duo. Primo, perfecta iniqui-
    tas. Secundo, iniquitatis aviditas, ibi, « Neque iniciuitas mea. » Hic sumitur
    « Irruerunt. » ratio ab innocentia sua, quam ostendit
    Ait ergo : Sic rogo, et necesse est, complete in duobus. In carentia mali, et
    quod exaudias, quia « ecce fories, » id praesentia boni, ibi, « Sine iniquiiate. »

    est, divites et potentes in hoc saeculo, Duo autem mala ostendit a se removere,
    Pilatus, et Herodes. Prov. xviii, 11 : cordis, et operis, ibi, « Neque pecctt'
    Suhstantia divitis urhs rohoris ejus. De tum. »

    hac forlitudine Pihitus gloriabatur, Joan. Ait enimSic impugnant, quod debet
    :

    XIX, 10 Nescis quia potestatem haheo


    : te movere ad eripiendum. Et eliam o
    dimittere te ? Vel, « fortes, » sua repu- Domine, « ncque i)}iquitas mea, » hoc
    tatione Judoei, et illorum principes, qui est, cordis mei est contra illos. Jerem.

    se tam fortes reputabant, ut Dco noii II, 3 : Q^iid invenerunl patres vesiri in me
    obedirent, sed suam justiliam statuerent. iniquilalis? « Neque peccatum, » est
    Ad Rom. X, 3 : Ignorantes juslitiam causa quare mepersequuntur. Peccalum,
    Dei, et suam quserentes siatucre, justitix inquam, in ore vel opere. 1 Petr. ii, 22 :

    Dei non sunt suhjecti. Sic peccatores Qui peccatum no)i fecit, nec invenlus csi
    omnes et superbi bonos impugnantes, dolus, etc'. Supra, Psal. i, 1 : Non ahiit

    i
    Cf. Isa. LUi, 9.
    .

    COM.MKXTARII IN PSALMIM LVIIl. 67

    in cojisilio impionnn, et in ria /jcccafo- contineiv pius, ([uin occurrat curronti ad


    runi non s/elit, ct in cathcdra pestilenlice sc. Exod. IV, II ; Aaro)i /ratcr tuua...

    non seilit. cgrcditur in occu)-sum tuum. Matth. xxv,


    « Sinc i)ii(]uitatc. » Hic addilur caron- 10 Quoi paratae erant, intraveru)it cum
    :

    ti;e niali, boni prKsenlia : el lioc (luj)licis. co ad ))uptias. Jacob. iv, (S Appropi)i- :

    Primo, quautum ad se. Socuudo, (|uau- (luatc Dco, ct appropi)iquabit vobis.


    tuni ad alios, ibi, « Et dirc.vi. » « Et vidc, » id est, videre fac, quod
    Ait ergo : Sic siue iuiquitalo fui, « ct occurreris, non solum meam resurrectio-

    cucurri. » lu via hujus vitiT anil)ulat, nom mundo manifostando, sed etiam mei
    qui iui[)lot luandata : sod currit, qui ad le a;qualitatem : occurrore enim Pa-
    consilia. I ad Corinth. ix, 2i : Sic curritc troui Filio, cl Filium Patri, est a^quales
    ut comprehcndalis. II adTim.iv, 7 : Cur~ in omuibus csse. l^^t hoc vidcre^ id est,
    sum consummavi, etc. Et hoc, « sine facere quod videatur, esthocipsum mun-
    iniquitatc, » id ost, sine intentionis per- do manifestare, quamvis minor credatur
    vorsitato. Isa. xxvi, 7 : Scmila justi re- ex infirmilalc. Vidore eliam facit, quod
    cta csty rcctus callis ad amhulandum. alicui occurrorit, quando constantiam in

    Sine obliquitate perversse intentionis, et tribulationibus se elegisse ostendit. Deu-


    sine palliatione simulationis. .lacob. iii, tor. XIII, 3 : Toitat vos Domi)ius Dcus
    17 : Qu.c dcsursum cst sapientia — sine vcstcr, ut pala))i fiat utru))i diligatis

    <imulatione est. cu))i a)mo)i : sicut Genes. xxii, 12 ; Nu)ic


    Et dircxi, » alios ad bonos quantum cog)wvi, id est, cognoscere foci, quod ti-

    potui, ot verbo et exemplo implons ad : )nes Dcu))i.

    quod missus oram. Luc. i, 73 Ad diri- :

    (jcndos pcdes nostros in viam pacis. « Di- « Et tu Do)iii)ic Deus virtutwn, » Hic
    rexi » oliam, omnia referondo ad te. socunda pars totius primie partis in qua

    1 ad Cor. X, 31 : Sive comeditis sive bibi- , orat. Oratione enim praemissa pro sua
    tis, sivc aliud quid facitis, omnia i)i liberatione, hic subjungitur pro gentium
    fjloriam JJei facitc. convorsione et dicuntur duo. Primo,
    :

    confitolur quod orat potentiam, et sic al-

    licit ad consentiendum. Secundo, sub-


    « Exsurje hi occursum. » Ilic est se- jungit doprocationem, ibi, « FJt iniende
    cundum primae partis totius Psalmi, in ad visita)idas. »
    quo post pelitam liberationeni, petit li- Confitetur autem potentiam quantum
    beralionis accelerationem. Et prirao, pe- ad coelestia. Secundo, quantum ad ter-
    lit Secundo acceleratio-
    accclorationcui. rena, ibi, « Deus Israel. t>

    nis manifostationom, ut non solum cito Dicit ergo : Sic libera, ot eripe, et tu
    illum liboret, sed etiam liberationem ma- etiam Domine virtutum » ccelestium.
    «

    nifestet, ibi, « El vide. » Supra, Psal. xxiu, 10 Domhius viriu~ :

    Ait enim Sic me aflligunt, et injuste


    : : tum, ipse est rex glorise. Angoli cnim
    et proptor hoc o Domine « exsurgc, » virtutos coelorum appcllantur. Luc. xxi,
    qui dormire vidcris, « i)i occursum 2() : Nam virtutcs coelorum movebuntur
    meum, » ut occurrens liberes me, et ini- Vol, « Deus virtutu))i » gratuitarum, et
    micos dissipos. Xum. x, 3.3 : Surge, ])o- gratum faciontium dator. Jacob. i, 17 :

    minc, ct dissipoitur inimici tui. 0)n)ie datu))i optimuni, ct omne donum


    Vol, « exsurge in occursum meiini, » pcrfectum desursum est, elc. « Dcus Is^
    id est, mihi currenti ad tc per obedien- rael, » eliam hominum, sed specialiter
    tiam, occurons per exauditionis accolera- Israelitarum, quasi Dous coeli et teiTse.

    tionom, Isa. lxiv, 5 : Occurristi Ixtanti Judith, IX, 17 : Crcator aquarum, et Do'
    ct facioili justiliam. i\on enim potest se mi)ius totius crcaturiv.
    68 B. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    a Intende ad visilandas. )) II ic secun- pliciter. Primo enim iniquitas accipipot-
    duin, in quo suhjungilur oralio : et Ji- est universaliter pro omni peccato. Et
    cuntui- duo. Prinio, pelit. Secundo, addit sic primo legitur. Yel pro peccato in Spi-
    niodum quo impleri velit pelitum, ibi, ritum sanctum : et hoc simpliciter com-
    « El non miserearis. » paratione ad omnes : vel comparatione ad
    Dicit ergo : Sic potens es, et propter Judaeos.
    hoc peto, « intende ad visitandas omnes
    Dicit ergo omnes gentes
    : Sic visita
    genles, » visitatione bona ut convertan- visitatione misericordiae, non tamen per-
    tur, non mala ut danmentur. Notandum
    eat oninis justitia imo visita, « et non :

    ergo est, quod est visitatio perscrutatio-


    miserearis, » penitus dimittendo omnibus
    nis et discussionis, qua visitabit Deus in
    qui operantur iniquitatem, ne facihtas
    Variae visi-
    .ationis
    species.
    die judicii,
    , ... Soph.
    Scnitabor Je-
    Tusatem in tucernis, et visitaho super vi-
    i, 12 :

    • . ,
    venice incentivum preebeat
    Isa. XXVI, 15 : Indulsisti genti,
    delinquendi.
    Domine,
    ros defixos in fsecihus suis. Et est visita-
    indulsisti genti, numquid glorificatus
    tio ultionis temporalis, Isa. x, 3 : Quid es ? Et in eodem, xxvi, 10 : Misereamur
    facietis in die visitaiionis , et calamitatis impio, et noji discet justitiam. Propter
    de longe venientis ? ad cujus confugietis
    hoc flagella ad bonum ut aliquo modo
    auxilium ? Et est visitatio aeternae dara-
    satisfaciant, et etiam flagella ut a futuris
    nationis si pr«cedens non valet, Isa. malis Sepiam
    resipiscant. Osee,
    n, 6 :

    XXIV, 22 Post dies multos visitabuntur


    :
    viam tuam spinis. Et ut seternam dam-
    dicitur de damnatis, non ad liberationem, nationem non exspectent. II Machach.
    ut somniavit Origenes, sed renovationis
    VI, 13 Etenim multo tempore nonsinere
    :

    ad poenam. Sed est visitatio bona libera- peccalorihus ex sententia agere, sed sta-
    tionis a malo, Tu scis Jerem. xv, \^ :
    tim ultiones adhihere, magni beneficii est
    Domine, recordare mei, et visita me, et
    indicium.
    erue me. Sic visitavit Petrum '. Et bene-
    WqX ad peccatum in Spiritum sanc-
    flcii temporahs Sic dicitur visitasse Sa-
    :
    lum referatur : « Non miserearis om-
    ram quando dedit ei filium, Genes. xxr,
    nihus qui operantur iniquitatein, » il-
    1 et2: Visitavit Dominus Saram,... con- lam quee nulla misericordia digna est,
    cepitque et peperit filium, Et postmo-
    scilicet qui peccant in Spiritum sanctum.
    dum Rebeccam'. Superadditionis gra- I Joan. V, 16 : Est peccatum ad mortem :

    tuitorum non gratum facientium, sicut


    non pro illo dico ut roget quis. Yel,
    propheticai inspirationis, Eccli. xlix, 18 :
    « non miserearis omnihus qui operantur
    Ossa ipsius visitata sunt^ ut post mor-
    iniquitatem, » hanc,scilicet Judaeis,etsi ex
    temproplietarent. Collationis abundantis
    abundantitu aliquibus miserearis, ut sint
    bonorum gratum facientium, de qua in de ilHs dequibusLuc. xii, 10 : QuiinSpi-
    Psal. Lxiv, 10 Visitasti terram, liberi
    :
    ritum hlasphemaverit, non remiltetur ei,
    arbitrii : et eam, omni gratia
    inebriasti
    nequc in hoc sajculo, neque in futuro ^,
    spirituali. Conservationis datorum, Job,
    X, 12 : Visitatio tua custodivit spiritum
    meum. Et redemptionis, quod est fons et « Convertentur ad cesperam. » Ilic se- 9
    origo boni, Luc. i, 78 Visitavit nos:
    cunda pars totius Psalmi hujus, in qua Secu
    oriens ex alto. postquam oravit, P""
    pra?dicit quoe futura
    sunt de convorsione Gentium et Juda^o-
    « Non miserearis. » Hic secundum, in rum ad lidem. Et primo, de conversione
    quo delerminatmodum : et legitur multi- Gentium. Secundo, Juda?orum,ibi, (s.Con-

    1 Cl'. Act. XII, 7 et seq. 3 Cf. eliam Matlli. xii, 32, et Marc. iii, 29.
    2 Cf. Cenes. xxv, 21.
    COMMEXTAKII l\ PSALML.M LVIIl, 69

    vertentur ad vesperam : » seoundo, po- Ecdi. xxiv, 2!) : Qid cdioil i/tf, adliuc
    situm. esurienl.

    In prima (jualuor. l*riino praMlii-itur Eanicm, inquam, pationlur, lali;indo


    conversio primitivorum dc ("icntihus, Se- « ut canes, » per pra^dicalionem ct vitio-
    cundo, devotio illorum et fervor ad alios rum repressionem : et non sunt de illis,
    convertendum. ibi, « Et famem patien- de quilnis Isa. la'i, 10 : Canes muli non
    tur. )) rerlio, modus convertendi ali^iuos valenfes lalrare. Ili sunt canes linguain
    [)er j)ra'dicationem continuam. ibi, « /:>- liabentes medicinalem. Luc. xvi, 21 :

    ce loquenlur. )) Ouarto, non credentium Canes veniebant, et lingebant ulcera


    eis paMia, et credentium fructus, ibi, « FA ejus.
    tu, Domine, deridebis. » « Ef circuibunt civitatem, » sollicitc
    DicitRogavi ergo : ut intendas adcon- eam muniendo, « civitatem » scilicet Ec-
    versionem Gentium, et sic facies, quia clesise, exemplo Christi, de quo Matth.
    « convertenfur ad vesperam, » in fine sci- iv, 23 : Circuibat Jesus fotam Galilseam.
    licet mundi. I ad Cor. x, 1 1 : Hsec om- Cantic. iii, 2 : Surgam, et circuibo civi-

    nia... scripta sunf ad correplioiwm no- fafem. Proverb. vi, 3 : Discurre, fesfi-
    sfram, in quos fines Scvcu/orum dcvene- na.
    runf. I Joan. ii, 18 : Filioli,novissima Jiora
    est. Et dicit, v Convertenfur, » non con-
    vertent so, quia Dominus convertit eos qui « Ecce loquuntur. » Hic tertium, in »
    convertuntur, quicumque sunt illi. Psal. quo tangitur modus praedicandi et di- :

    Lxxxiv, o : Converte nos, Deus salutaris cuntur duo. l^'imo, declarat modum. Se-
    noster. Jerem. xv, 19 : Si converteris, cundo, probat ipsum, ibi, « Quoniam
    convertam te. quis. »
    In prima tria. Parata voluntas ad do-
    « Ef famem patientur. » Hic fervor cendum, ibi, « Ecce loquentur. » Secun-
    monstratur in duobus. In desiderio inte- do, prolationisfacultas, ibi, n Inoresuo. »

    riori primo. Secundo, in sollicitudine, et Tertio, efficacia verbi et potestas, ibi,

    labore exteriori, ibi, « Et circuibunt. » « Et gladius. »

    Dicit ergo : Sic convertentur, et con- Dicit ergo : Sic ferventes erunt ad
    versi famein patientur, id est, deside- conversionem aliorum : quoniam « ecce
    rium vehemens convertendi alios, et cor- loquentur. » Jn promptu est ut alios do-
    rigendi. ceant. Hoc necessarium est l*raelato,

    Et nota, quod justi patiuntur famem I Petr. iii, 15 : Parati semper ad safis-
    quadruplicem. Primo, audiendi verbum factionem omni poscenfi vos rafionem de
    lax Dei, Ainos, viii, 1 1 : AFtflam famem in ea, ciuse in vobis est, spe. Eccli. vi, 5 :

    ferra, non famcm panis, iieque sifim Lmguaeucharis inbono homine abundat.
    aqtae, sed audiotdi verbum Dei. liene Prov. xiv, G Doclrina prudentium faci-
    :

    operandi, Matlh. v, (> : Beati quiesuriunt Us.


    et sitiunt Justiiiam : quoitiam ipsi sa- « /)i ore suo, » proprio non in alieno
    turabunfur. Et alios incor[)orandi, sicul ore, vel vicario. Yidelur enim esse paga-
    hic dicitur. Sic esuriebat Paulus ad Phi- nus, vel barbarus qui per inlerpretem
    lip. I, 8 Testis est mihi Ueus, quomodo
    : loquitur. (jenes. xlii, 23 : Nesciebant
    cupiam omnes vos in visceribus .lcsu aufem quod inlelligeret Josepli : eo quod
    Chiisti. Uxc significata fuitin fame Pe- pcr interprctem loquc.retur adeos.
    tri'. ifae Ires in via. Sed tandem crit El gladius in labiis eorum,
    i^ iu\ -o \)(i-

    quarta in patria, scilicct videmli Dniiii. nelrandum eflicaciler corda audilorum.

    » Cf. Act. X, 10.


    70 D. ALB. MAG. ORD. PRJEB.
    Gladius, de quo ad Ephes. vi, 17 Et : illius socii ejus, ciui non cst, diaboli sci-
    gladium spiritiis, quod cst verhum Dei. Licet. Ezech. xxvin, V.), dicitur diabohj :

    Hic de quo lAIatth. x, 3i No7i veni pa- : Nihili faclus es. Et Boetius dicit, quod
    cemmitterc in terram, sed gladiiim. Et « mali liomines non sunt. » Isa. xl, 13 :

    Isa. XLix, 2, dicit prsedicator : Posuit os Ecce gentes quasi stilla situlse. Et y. 17 :

    meum quasi gladium acutum. Ad Ilebr. Omnes gentes quasi non sint, sic sunt
    IV, 12 : Viuus estsermo Dei,et efficax, et coram eo. Et xxxiv, 11, de Babylone :

    penetrahilior omni gladio ancipiti. Extendetur super eam mensura, ut redi-


    « Quoniam quis audivit? » Ilic proba- gatur in nihilum. Act. v, 36 : Omnes,
    tio modi prtemissi. Quasi diceret : Vere qui crediderunt Theodce, dissipati suni,
    ita est, « quo)iiarn quis audivit » umquam et redacii ad nihilum.
    talia, qua3 ab eis dicuntur? Quasi dicat :

    Nullus : unde alia littera addil^ « Talia

    verba. » Aliracula ut impk'atur in ipsis (( Foriiiudinem mcam ad te. » Hic se- |^


    quod de Magistro illorum dicitur, Luc. iv, cundum, in quo subjungitur bonum vo-
    22 Mirabantur omnes in verbis gratise
    : tentium acquiescere praedicationi, con-
    quiB procedcbant cx ore ejus.Ei Joan. versorum in principio Ecclesiae.
    VII, 46 : Nnmquam sic locutus esthomo, Et est duplex. Bona ordinatio adDeum
    sicut hic homo, supplc, loquitur. De mi- primo. Secundo, ad proximum, ibi, « Ne
    raculis, Joan. xiv, 12 Qui credil in me,: occidas eos. »

    opera rjuse ego facio, et ipse faciet, et In prima duo. Primo confitetur con-
    majora horum faciet. Ad Hebrae. xi, 33 versus se bene ordinatum ad Deum. Se-
    et 3i: Obturaverunt oraleonum, exstin- cundo, hujus rei debitum, ibi, « Quia
    xerunt impetum ignis. Deus susceptor. »

    Dicit ergo : Vere illi erunt derisi, et

    ad nihilum redacti : « ego vero, » dicit

    9 « Et tu, Domine, deridebis. » Hic quar- Ecclesia , « custodiam fortiiudinem


    tum, in quo subjungit miseriam nolen- meam, » a te mihi datam. Job, xxxix,
    tium illis acquiescere, ct lioc primo. Et 19 Numquid priiebebis eciuo fortitudi-
    :

    acquiescentium fructum, et hoc secundo, nem? Haec fortitudo dc qua Isa. xl, 31 :

    ibi, Fortitudinem meam. »


    « Qui sperant Domino, mutabunt forti-
    in
    In prima duo. Primo^ irrisio illorum tudinem. Et hoc, « ad te, » semper to-
    qui non conscntient. Secundo, irrisorum tum dirigens, et numquam a te recedens,
    captivatio, ibi, « Ad nihilum, » vel magis ut non dicam illud Job, vi, 11 Quse est :

    elongatio a vero esse. fortitudo mea ut sustineam ? aut quis


    Dicit ergo : Sic praidicabunt : aliqui finis meus ut patienier agam ? Et est
    vero non credent : et propter hoc, « iu, contra fervorem novitiorum, qui fortitu-
    Domine^ deridebis eos. » Prov. i, 20 : dinem suam noii custodiunt, ilUim ad
    Ego ([uoque in intcritu vestro ridebo. Et Dei servitium conservando, scd statim
    juslum est, Proverb. iii, 34 : Ipse deludet enervant. Sed in lege, mulier qute aufe-
    illusores. Et PsaL
    Qui habitat in ii, 4 : rebat virilia, sine oinni misericordia pu-
    coelis irridebit eos, et Dominus, ctc. niebalur^ Hoc est contra illos, qui lotam
    « Ad nihilum dcduces omnes gcntes, » eetatis Dcum,
    forlitudinem volunt non ad
    quffi non consentient illis a vero esse re- sed ad mundi servitium relorquerc, cum
    pellendo, et jungendo ei qui non est. dictum sit, Exod. xxxiv, 26, quod Deo
    Job, xviii, 13 : Uabitent in tabernaculo primitiae ollerantur".

    * Cf. Deuter. xxv, 11. rius et expositio y. 11 : Dem mcus, misericordia


    - Deest iii edilioue Lugdunensi coninienta- ejus prwveniet mc.
    COMMKNTAHll I.\ PSALMLM LVIIl. 71

    « Deus ostendet mihi. » llio signiini, Ine, exemplo ipsornni, qui de tanta
    ut

    quod niisericordia praevenil. cl niai;na. familiarilalc dcjecli sunt adtantam mi-


    Quasi dictM'et : Sic inisei'icoi'dia pripve- seriam, tiintamus et caveamus. Prov.
    niel me, et lioc « osteiidit ini/ii Deiis. » XXI. 11 Mulclato pesfilcnte sapientior
    :

    llujus rei dedit mihi signum, « siiper erit parviilus. In servitium, ut sint asini
    inimicos meos, » id est, inimicis meis sic nostri deferentes ubi(|ue propter nos co-
    reproliatis, et ad malum pi-.Tparatis, et dices Hebraica} veritatis, ad usum Eccle-
    priescitis. Ad Uom. xi. 22 : \'ide boiiita- siae, si opus esset. Augustinus hic dicit,

    tem et severitaiem Dei. In eos quidem quod « dispersi sunt per mundum, ut
    qui ceciderunt, scveritalcin, in te antem, « nobis ubique codices dcportarent. »

    bonitatem. Deus enim ad ostendendam Item, in opprobrium suum, ut vilificen-


    majorem in suis misericordiam, exercet tur ab omnibus, qui omnium Dcum vi-

    in aliis justitiam. Ad Kom. ix, 22 ct 2:5 :


    lificaverunt. Psal. Lxxvni, 4 : Facti su-
    Sustinuit in mnlla palientia, vasa ine, mus opprobrium vicinis nostris, subsan-
    apta in interitum, ut ostenderet divitias natio, et illusio. In testimoninm eorum
    (jlori/e sufe in vasa misericordise. qute gesta sunt contra Christum. Genes.
    « Ne occidas eos. » Hic secundus fru- IV, 15 et 1(> : Posuit Dominus Cain
    ctus, scilicet bona ordinatio adChristum, interfectore fratris signum, et habitavit
    id est, oratio pro ipso, non pro quocum- profugus in terra. Etultimo in aculeum,
    que, sed etiam pro inimico : et dicuntur ut videntes ipsos pungamur, et renove-
    duo. Primo petit a quo vult illis caveri. tur in nos memoria passionis Christi, ct

    Secundo, quid conferri, ibi, « Disperge doleamus. Job, xxi, 6 : Quando recor-
    iilos. » datus fuero, pertimesco , et concutit car-
    In prima duo. Primo, petitio. Secundo, nem meam tremor.
    petitionis ratio, ibi, « Nequando oblivi- Alia littera habet Ncquando obli- : «

    scantur. » viscantur mece. Et est sensus Ne oc- » :

    Dicit ergo : Sic ostendit mihi super cidas, et expone, me. « Nequando obli-
    inimicos meos : sed o Domine, « ne oc- viscantur legis mese » quod esset quje- :

    cidas eos, » spiritualiter occidi permittas, dam mors, iino vera mors. Prov. iv, 22 :

    vel etiam corporaliter antequam conver- Vita enim sunt invenientibus ea, et uni-

    tantur. Matth. vi, ii : Orate pro pcrse- versx carni sanitas. Et loquitur de prae-
    quentibus et calumniantibus vos, sicut et ceptis.

    Chrislus fccit, Luc. xxui, 4, et Stepha-


    nus, Act. vn, 0. « Disperge illos in virtute tua. » ITic
    « Nequando. » llic ratio. Quasi dicc- secundum. Primo, enim quo vult petit a

    ret : Ne occidas eos, « nequando oblivi- eis caveri, hic quid conferri, quia mise-

    scantur popi/li mei, ifl est, ne tradant i-iam, ad bonum suum tamen. Secundo,

    me oblivioni populi, ut mei sit casus utilitatem ex illa consequentem, ibi,


    genilivi : niultum enim valet ad Dei me- « Delictum oris. » Pcenam petit eis du-
    moriam exercitium ab inimicis infidelibus plicem. Dispersionem primo. Secundo,
    lia])itum. Isa. xxviii, 19 : Vexatio intel- dejcctionem, ibi, « Et depone. »

    lectiim ddbit auditui. Si autem intelli- Dicit ergo : Sic rogavi ne occidas, sed
    gatur de Jndceis spccialiter, optime, quia magis « disperge illos, » quoscumque
    adhiic orat Cbristus et Kcclesia ut ser- Ecclesiae inimicos, vel specialiter Judaeos :

    venlur, ut per ipsos passionis memoria et hoc, « in virtute tua. » Dcut. xxviii,

    suscitotur in nobis, et veritas probetur Oi : Disperget te Dominus in omnes po-


    per ipsos qui adversarii sunt. pulos a summitale terrse usquc ad termi-
    •'" Xolanduni eniin, (itiod .ludjei reservan- nos ejiis. Jer(;m. xv, i : Dabo eos in fer-
    "• tur, ncc occiduntur in exemplum cante- vorem universis regiiis lerrx. Et infra,
    72 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    t. 7 : Dispergam eos ventilabro inportis dendo, et contra ipsum superbiendo,


    terrse. comprehensi sunt in hac confusione sua.
    « Etdepone eos,protector meus,Domi- EccH. xxiii, 8 In vanitate sua appre-
    :

    tie, » de sua superbia et clalione : vel henditur peccator et superbus. Job, v, 1.3 :

    ab omni gloria dejiciens, et honore, se- Apprehendit sapientes in astutia eorum.


    cundum Yirginis prophetiam, Luc. i, 52 : Osee, x, : Confusio Ephraim capiet
    Deposiiit potetifes de sede. EccH. x, 17 : eum.
    Sedes ducum superhorum destruxit Deus, Et etiam comprehendantur confusi,
    et sedere fecit mites pro eis. Isa. xxii, « de cxsecratione », qua Ghristum sunt

    19 : Expellam te de statione tua. exsecrati. Eccli. i, 32 : Exsecratio pecca-


    tori cultura Dei, Ghristus de quo I ad
    Gorinth. Prsedicamus Christum
    i, 23 :

    f3 Delictum oris eorum. » Precatur eis


    « crucifixum Dei virtutem, et Dei sapim-
    utililatemconsequentem ex illa poena, et tiam.
    lianc duplicem. Gonfusionem de culpa Et de mendacib, » Scripturarum ab
    «

    primo. Gonversionem ad Ghristum se- ipsis corruptarum, quod est perniciosum


    cundo, Annuntiabuntur »
    ibi, « . mendacium, de quo Sap. i, 11 Os quod :

    In prima duo. Primo, ut peccatum eo- mentitur, occidit animam. PsaL v, 7 :

    rum annihiletur, vel frustretur. Secun- Perdes omnes qui lociuunturmendacium.


    do, quod conversio sequatur, ibi, « Et « Annuntiabuntur. » Hic secundum,

    comprehendantur » . in quo prsedicendo precatur eorum con-


    Dicit ergo Sic depone eos, et etiam
    : versionem ad prsemissam confusionem
    « delictum oris eorum. » Vel occide, vel consequentem et dicuntur tria. Primo, :

    dimitte. Et inculcat « Et sermonem la- : preedicitur confusionis tempus. Secundo,


    biorum ipsorum. » Vel primum refertur modus, ibi, « In ira consummationis . »

    secundum Glossam ad peccatum cordis, Tertio, conversio ipsa, ibi, « Et non


    et sic os cordis intelligitur : secundum ad erunt. »
    peccatum oris. Vel melius potest dici, Ait enim : Sic peto utbona confusione
    quod in primo tangitur peccatum oris. confundantur : et sic uherius « annun-
    In secundo, diligentia in peccando. Heec tiabuntur » ab Apostolis et praedicatori-
    ergo petit annihilari, quse dixerunt con- bus convertendi.
    tra se, cum diccbant, Joan, viii, 48:
    Nonne bene dicimus nos quia Samari-
    tanus es tu, et dsemonium habes ? Et il- Et hoc « in consummatione » ssecuh,
    ^
    Domine, recordati
    lud Matth. xxvii, 63 : quemadmodum dicit Pauhis ad Roman.
    sumus, quia seductor ille dixit adhuc XI, 25, quod postquam plenitudo Gen-

    vivens : Post tres dies resurgam. tium intraverit, convertentur, ut sic om-
    Et comprehendantur » Hic secun-
    « . nis Israel salvus sit '. Vel convertendi
    dum, in quo petit confusionem conse- « i)i consummatione : » erunt cnim viri
    quentem. perfectissimi qui in fine convertentur,
    Ait enim : Sic peccator destruatur, secundum illud Ubiad Roraan. v, 20 :

    « et comprchendantur , » confusi et stu- abu)idavit delictum, superabu)idavit gra-


    pefacti, « in superbia sua, » qua super- tia. Isa. X, 22 Co)isum))iatio abbreviata
    :

    biunt contra Ghristum : quod factum est mwulabit justitia))i. Et addit modum
    in muhis Jud;eorum. Videntes enim, seu causam conversionis et ha^c lient :

    quod nihil profecerunt Ghristum occi- « i)i ira co)isummationis » non consum- ,

    *
    Ad Roman. xi, 2.t et 2G : Cxcitas cx parte trarcl, et sic omnis Isracl salvus fieret.

    contigit in Jsrael, doncc plenitudo Gentium in-


    COM.MF.\TA]{TI IN PSALMl M lAIII. 73

    ptionis : qiiia peiriilit tilios suos Deus ad imperium regi suo, el suhlimabit cornu
    nuxlicuni ut revocet oos ah rrrore. Isa. Christi sui.
    Liv, 7: A(l piiiiclum in tnudico dere/iqui
    te, el in miserationibus magnis congre-
    gaho te. A(l Hom. viii, 2S : Omnia coo- « Converlentur ad vesperam. » Ilic se- ^g
    perantur in bo/ium, « Ipso casus, » dicit cunda pars secunda^ parlis totius Psalmi, conversio
    , , • • Juiiifiorum.
    secundum propositum in qua post([uam [)r;emisit de conxcrsionc
    1

    (ilossa, /lis f/ui vo-


    cali siint sancti. Judieoruin, subjungitur hic eoruiiidem
    « Kt non erunt. n Ilic teitium, ipsa Judaeoruin conversio perfecta : et dicun-
    conversio plena, in quo prinio tanuitur tui quatuor. Primo, conversio. Secundo,
    ipsa conversio. Sccundo, profectus post atrectio conversorum, et desiderium ad
    conversionem, ibi, « Etscient. » alios converteiidum, ibi, « El famem. »

    .\itenim : Sic annuntiabuntur ab Apo- Tertio, sollicitudo implendi quee deside-


    stolis et prsedicatoribiis convertcndi, et rabant, ibi, « El circuihunt. » Quarto et
    per iram bonam,
    I)ei « et non erunt » ultimo compassio et anxietas pro illis

    impii deinceps, a malo in bonum mutati. quos convertere non valebunt, ibi, « Si
    1 Rej^-. X, (i : Mutaherisin virum alium. vero non fuerint saturati. »
    Proverb. xii, 7 : ]'erte impios, el non Dicit ergo : Sic rogabunt pro ipsis Ju-
    erunt, sicut factum est in Paulo, qui dicit daeis Gentes, et tandem converlentur,
    de seipso ad Galat. ii, 20 : Vivo autem, tamen « ad vesperam, » scilicet in tinc
    jam nonego, vivit vcro in me Christus. mundi plenarie, aliquibus conversiscoin-
    « Et scinif quia ego sum Deus. » Ilic pleta resurrectione et ascensione, quod
    tangitur profectus post conversionem, fuit etiam tarde et quasi ad vesperam.
    scilicet cognitio potestatis divinoe supcr Isa. X, 22 : Si fuerit populus tuus Israel
    Judfeos, et hocprimo. Et super Gentiles, quasi arena maris, reliquise converten-
    ibi, a Et finium. » tur ex eo.
    Dicit ergo : Sic rogo ut convertas eos, « Et famem patientur, » animas con-
    et jam non erunt impii, et etiam scient vertendi, « ut canes » seipsos reputantes
    onmes, « quia Deus
    dominahitur Ja- non oves. Sic tangitur ipsorum humili-
    cohy n Judaeorum dc Jacob descenden- tas, ut non sint similes supcrbo Phari-
    tium. s^o, qui ovem se reputavit, non ca-
    « Et finium terrre, » Gentilium scilicet nem*.
    qui in finibus terrae babilabanl, compa- Vcl, « ut canes, » utpraedicatores alio-
    rationo ad Judieos qui erant in medio, rum carnalitatem devorare cupientes.
    scient tribulationibuserudiri. Isa. xxviii, Apoc. xix, l(S: Venile el manducetis car~
    10 : Vexatio intellectum dahit auditui. nes regum el tribunorum. Ilinc dictum Comparatio
    Kzerh. XII, 20 : Civitates qu.-n nunc Jia- est retro, Act. x, \.\ : Occide et manduca. ris cum
    hitantur, desolatx
    crunt, terraquc dc- VX nota, quod boiius canis est proedica-
    serta quia ego Dominus, non
    : et scietis tor bonus. Piimo, quia ore latrat contra
    tantum Judaeorum, sed et Gentium. Isa. tyrannos et haereticos, qui lupi sunt et
    Liv, Dominahitur tui qui fecit
    '.')
    :
    te, lalrones. Unde quibusdam impropcralur,
    Dominus e.rercituum nomen ejus: et re- Isa. Lvi, 10 : Canrs muli non valenles la-
    demplor luus sanrtus Israel, Deus oninis Irare. Dentibus mordet ot lacerat vitia
    terrx vocahitur, non tantum ture. Joel, tamquam carnes, Jerem. x, 3 : Visitabo
    III, 17 : Scielis quia ego Dominus Deus super eos quatuor species, dicit Domi-
    vesler liahitans in Sion. I Reg. ii, 10 : nus : Gladium adoccisioncm, et canes ad
    Dominus judicahit fines lerne : et dahit larerandum. Lingua medetur vuluori ro-

    ' Cf. Liic. xvni, 10 et seq.


    74 1). ALB. MAG. ORD. PRJEB.

    licto in auiina per pcccatum, Luc. xvi, tidiana, sollicitudo omnium Eccleaia-
    21 : Et canes veniebant, et Ihujehant ul- rum.
    cera ejus. Vcrba enim pra^dicatoris de- i
    bent esse medicinalia. Ezecb. xlvii, 12 :

    Et erunt fructus ejus in cibum, et folia « Ipsi dispergentur. » Ecce secundum.


    ejus in medicinam. Joan. xiv, 10 : Verba Sic circuibunt. Numquid omnes simul ?

    qu;e ego loquor vobis, spiritus et vita Non: imo « ipsi dispergentur, » per loca
    sunt. Ganis applaudit cauda : sic preedi- diversa, « ad manducandum spiritua- y>

    cator justis monstrando eeterna prtemia, liter, et incorporandum T^xck^.siae infide-


    Tob. XI, 9 : Tunc prsecucuirit canis... et les, et Christi peccatores. Osee, iv, 8 :

    quasi nwitius adveniens, blandimentosuse Peccata populi mei comedent. Et in PsaL


    caudse gaudebat. Sic docct applaudere Lxxiii, 14: Dedit eum escam populis
    cauda. Isa.
    iii, 10 Dicite justo., quoniam :
    yEthiopum, id est, sanctis passionibus

    bene,quoniam fructum adinventionum et laboribus denigratis propter passio-


    suarum cowxdet. Gregem custodit sic : nem Christi. Gant. i, G : Nolite me con-
    Doctoresboni, Act. xx, 28: Attendite vo- siderare quod fusca sim, quia decolora-
    bis et universo gregi, in quo vos Spiritus vit me sol.

    sanctus posuit Episcopos, regere Ecclc- « Si vero non fuerint saturati, et mur- Murmiii
    bonaii
    siam Dei, quam acquisivit sanguine suo. murabunt. » Nota, quod haec conjunctio teni -

    tii

    Vigiliis intendit aliis dormientibus, Luc. « et » superfluit, sicut frequenter accidit

    II, 8 : Pastores erant... custodientes vigi- in Hebrseo. Et nota etiam, quod mur-
    lias noctis, super gregem suum. Gant. iii, muratio hic sumitur in bonum : est enim
    3 : Invenerunt me vigiles ciiii custodiunt ci- murmur compassionis unde Glossa, :

    vitatem. Ad Hebr. xni, \7 :fpsi enimper- «Murmurabunt, id est, dolebunt. » Vel


    vigilant quasi rationem pro animabus murmurabunt contra pigros, quos vix
    vestris reddituri. Odore praedam sequun- poterunt excitare ad bonum faciendum.
    tur semper vestigiis instando : sic prsedi- Secundo, est murmurdissensionis, etdis-
    cator Ghristum, ejus vestigiis adhserendo, cordiee, de quo Joan. vii, 12 : Et mur-
    I Pet. 11, 21 : Christus passus est pro no- mur multum erat in turba de eo. Qui-

    bis,vobis relinciuens exemplum, ut seciua- dani enim dicebant : Qiiia bonus est.Alii
    mini vestigia ejus. Talis canis fuit bea- autem dicebant Non, sed seducit turbas.:

    tus Job. xxiii, 11 : Vestigia ejus secutus Et est murmur impatientiae, de quo I ad
    est pes meus. Pro Domino suo moritur, Gorinlh. x, 10 Neque murmuraveritis :

    PsaL xLiii, 22 : Quoniam propter te mor- sicut quidam eorum murmuraverunt et ,

    tificamur tota die, sestimati sumus, etc. perierunt ab exterminatore. Et invidice,


    Gsecus tamen nascitur, donec suxerit quando fit melius alii quam sibi, de quo
    ubera matris aliquo tempore sic praedi- : Matth. XX, 11: ^^ murmuraverunt ad-
    cator donec suxerit ubera inatris Eccle- versus patremfamilias dicentes, etc. ,

    sice, Gant. i, 1 : Meliora sunt ubera tua J']t potest legi versus iste contra Archi-
    vino. Duo enim Ecclesise ubera sunt, sci- diaconos, qui ad litteram disperguntur
    licet testamenta, per Episcopatum, non ad praedicandum,
    « Et circuibunt. » Hic soliicitudo in sed ad manducandum : et murmurant si

    (iuobus, in inquisitione, et sui divisione, non sint ad libilum procurati. Non sicut

    ibi, « Ipsi dispergentur. » Eliezer qui ait,Cienes. xxiv, .33 : No)i com-
    Dicit ergo : Sic erunt famelici, « et cir- edam donec loquar oDUies sermoiws.
    cuibunt » prte solitudine « civitatem. » Et completis sernionibus, paucis fuit

    Ad Rom. XII, II : Sollicitudine non pi- contentus. Sic enim liabotur ibi : Et ap-
    gri. Et TT ad Goiiatli. xi, 28 : Prcvter illa positus esl in conspectu ejus panis. Ge-
    quse extrinsecus sunt, instantia mea quo- nes. XV 111, G et scq., Angeli qui venc-
    COMMIvXTAHll IN PSALMl.M LVIII.

    ruiit iid Abraliam in moridie. liahuerunl nica, id esl, lingua, cxsultavcrunt \n

    lac el hnlyruni et vinuni, fercnluni de Dcum vivuin. I)e ulroque, misericordia


    carnibus, scilicet vitnluni '. scilicet el fortiludine, Vxdx. u, II .' Mc-
    Potesl etiani lei^i contra claustrab^s, moratus suin miseincordix tux, ecce mi-
    qui prr canieras ilisperjj^untur. bic qua- sericordia, ct operationis tu,T, ecce for-

    tuor, et bic quiufine relicto refectorio :


    titudo, qux a s<vculo siinl.

    et murmurant contra Al)batem si non VA boc, « nianc. » Notandum enim, r.ommenda.


    tur teiDpus
    ministraverit ad supcrnuilatem. Osee, iv, quod mane laudandum, sicut Iiic dicitur. matutinum.

    IS: Seporalinn est coiivivium coniiti, Psal. xxix^ G Ad vesperum demorabi- :

    (limitle cos. Nota de monacbo, qui solus tur /lctus, cl ad matutinuin Isetilia.
    in refectorio comedebat, ct dimissa cul- Maue j)rcedicandum, Kccle. xi, G : Manc
    tella plena [)aleis, ivit cum aliis. seinina semcn luum. Mane contempla-
    tioni vacandum, Isa. xxvi, 9 Anima :

    mea desideravit te in nocte : scd et spi-


    « Etjo vcro rantabo. » Uic est tertia ritu mco in prascordiis meis de mane
    «rs pars Psalmi, sicut a principio dictum viyilaho ad tc. Et in Psal. v, 4 : Alanc
    '
    fuit, in qua subjungitur gratiarum actio adstaho tihi cl videbo, quoniam^ etc.

    j)Ost priTmissam oiationcm, ct futurorum Mane etiam collii-ebatur inanna ^. Et


    prienuntiationem: el dicunturduo secun- mane exeundum ad laborandum, Cant.
    dum modum duplicem ^ralias referendi. VII, 12 Mane surgamus ad vineas.
    :

    Primo promittit sc laudaturum ore. Se- ^lalth. XX, 1 : Palcrfainilias exiit primo
    cundo, quod magis placet Deo, opere, mane conducere operarios in vincain
    ibi,« Adjuior meus. » suam.
    In prima duo. Primo, promissio gra-
    tiarum actionis ore. Secundo, ratio quare « Quia factus es. » Ilic tangitur ralio
    agenda;, Quia factus es. »
    ibi, « duplex. Primo, ipsius exaltatio, quse lai-

    In prima duo. Primo, promittit selau- tanter laudat. Secundo, exaltati liberatio

    dalurum. Secundo, addit tempus et mo- a multis tribulationibus, ibi, « El rcfu-


    dum, ibi, « Et exsultabo mane. » gium. »

    Dicit ergo : Sic convertentur Gentes, Ait ergo : Sic laudabo fortitudinem,
    et Judcei. « Efjo autem, » hoc intelli- et loetabor de misericordia, « quia factus
    gens, « cantaho, » canlando orelaudabo, es, » o Domine, « susccptor jneus, » cum
    « fortitudincm tuam, » qua reprobatis reversione dc regione longinqua, ubi
    malis el divisis in inferno, dc Gentibus dissipavi substantiam, sicut lilius pi'otli-

    et Judaeis electos potenter colligis. Exod. gus ^. Jerem. iii, I : Eornicala es cum
    XV, l : Cantemus Domino, gloriose enim amatoribus multis : tamcn revertcre ad
    mafjnificatus est, etc. Kt additur, t, - : mc, dicit Dominus, et cgo suscipiam lc :

    Fortiludo mea, et laus mca Dominus. tandem susceplurus in gloria reverleii-


    1 Reg. II, 2 : Non est f/rtis sicut Deus tem ad te de j)ra'senti miseria. Prov.
    noster. Job, ix, 19 : Si fortitudo quxri- XXIX, 23 : llumilcm. spiritu suscipiet glo-
    tur, robustissimus est. VA supple, susci- ria.

    piens, « miscricordiani tuam, » me ab « Et rcfugium meum, » quando opor-


    infidelitatis errorc liberantem, exsultaho tuit, quia « in dic Iribulationis mcae. »

    corde, ne sit laus tantum in voce. Isa. Eccli. XXXV, 2() : Speciosa miscricordia
    XII, (» : Exsulta ct lauda habitatio Sion. Dei in tempore Irihulationis, quasi nu-
    Psal. Lxxxvm, 3: Cor rneum et caro bes pluvicC in tempore siccilatis. Psal.

    '
    Genes. xvni, 8 : TuUl qunqnc (Abraliam] 2 Cf. Exod. XVI, 21,

    hutijrwii t'/ /ac, et lilulum qucm co-r:erat. 3 Cf. Luc.xv, i:j.


    76 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
    ciii, 18 : Pc.lra refugium herinaciis. et tangitur susceptio, et susceptionis ra-
    JI Reg. XXII, 2 : Dominus petra mea, et tio, non debitum, sed pura Dei miseri-
    rohur nieum. cordia, ibi, « Deus meus, misericordia
    mea. »

    Sic psallam, quia « es Deus


    Dicitergo :

    IS a Adjidor meus. » Hic secundum, in 7neus unde magis mirandum est.


    : »

    quo prtEmiltit gratiarum actionem in « Susceptor meus » ad familiarltatem, et

    opere : et primo praemittit opere. Secun- praemium et alia susceptio fuit inci-
    :

    (lo addit rationem, ibi, « Qiiia Deus. » pientium, hic jam perfectorum. Et hoc
    Dicit ergo : Sic cantabo orc, et o tu, non imputo meis meritis, sed o « Deus
    « adjutor meus, psallam lihi, » opere : meus, misericordia mea » es, id est, to-
    psallere enim est operari bene, eo ipso tuiii est ex misericordia tua. Ad Rom.
    quod adjutor es. Eccli. xxxiv, 20 : Adju- VI, 23 : Gratia autem Dei, vita seterna.
    torium casus, id est, a casu, exaltans Ad Titum, iii, 3 : Non ex operibus justi-
    animum, et illuminans oculos. Et li, 2 : tise quse fecimus 7ios, sed secundum
    Confitehor nomini tuo, quoniam adjutor suam misericordiam salvos nos fecit, Ad
    et protector factus es mihi. quam salutem nos perducat Jesus Chri-
    « Quia Deus. » Hic ratio laudis in stus, qui cum Patre et Spiritu sancto,
    opere, scilicet susceptio alia apreemissa : etc.

    PSALMUS LIX.

    Querimonia de Dei derelictione : nixus promtssione Dei ejus opem et victoriam


    sperat.

    T . In jinem, tionem, ut fugianta faciearcus :

    Pro his qui immutabuntur, in ti- Ut iiberentur dilecti tui,


    tuli inscriptionem ipsi David, in 7. Salvum fac dextera tua, et exaudi
    doctrinam, me.
    2. Cum succendit Mesopotamiam Sy- 8. Deus locutus est in sancto suo :

    rix, et Sobal, et convertit Joab, Laitabor, et partibor Sichimam :

    et percussit Idumceam in valle convallem


    et tabernaculorum
    Salinarum duodecim millia (II metibor.
    Reg. viii, i ; et X, 7 ; et I Par. 9. Meus est Galaad, et meus est Ma-

    XVIII, i). nasses : et Ephraim fortitudo


    3. Deus, repulisti nos, et destruxisti capitis mei.
    nos iratus es, et misertus es
    : Juda rex meus :

    nobis. 10. Moab oUa spei mese.


    4. Commovisti terram et conturbasti In Idumeeam extendam calcea-
    eam : sana contritiones ejus, mentum meum : mihi alienige-
    quia commota est. nfe subditi sunt.
    5. Ostendisti popuio tuo dura po- : 1 1 Quis dcducet mc in civitatem mu-
    tasti nos vino compunctionis. nitam ? quis deducet mc usque
    6. Dcdisii metuentibus te significa- in Idumaeam?
    ,

    COMMENTARII IN PSAUIIM LIX. 77

    12. Nonne tu, Deus, qui repulisti 14. In Deo laciemus virtutem : et ip-
    nos ? et non egredieris, Deus, se ad nihilum deducet tribulan-
    in virtutibus nostris ? tes nos.

    1
    -•». Da nobis auxilium de tribulatione,
    quia vana salus hominis.

    in secunda scilicet quinquagona, in quo pgain 1U3


    agit de con-
    IN PSAL.Ml.M LIX postquam aclum in Psahno [)rircedenti ^\ ersorum
    de conversione (jentium ad Christum, et p/n"imo'per
    *^®<^'»°"^-
    etiam Judaeorum, quia parum est conver-
    COMMENT.\RH S. ti, nisi sequatur consummari in bono el

    salvari, agiturde eorum consummatione


    et sanatione in prcesenti a rehquiis vitio-
    In finon, rum, et futura glorificatione, in quibus
    Pro qui commulabuntur, in tituli
    liis erit plena commutatio, et consummata.
    inscriplionem ipsi David, in Joclri- Et hoc ostenditur salis in tituh) propo-
    nam sito in Psahiio qui talis est : In finem^
    Cum succendit Mesopotamiam Syri<r et Pro liis c^ui commutabuntur, in tiluli
    Sobal, el converlit Joab, et percussit inscriptionem ipsi David, in doctrinam,
    Edon '
    in valle Salinarum duodecim Cum succerulit Mesopolamiam Syrise et
    millia '.
    Sobal, et converlit Joab, et percussit
    Edon in valle Salinarum duodecim mil-
    lia.Hic enim tangitur quod dicitur II
    « Deus, repulisli nos. » Ilic est Psal- Reg. vni, 1 et X, 7, et I Parahp, xvui, 1,
    iiius nonus in secunda parte tolius libri, de percussione Ammonitarum, et iUorum

    * Vulg. habet Idumseani. David etaitoccup6 a faire laguerre a Adarezer,


    • Le psaume doit etre cliante sur m*" "w"lU roi de Soba. Les Idumeens profilerent de
    shous/tan fwdouth, nom d'uii instrument, selon reloignement du roi et de son armee pour
    quelques-uns, mais plus probablement indica- faire invasion au sud-est de la Palestine. Dans
    tion dune mt'Iodie sur laquelle morceau
    ce ces conjonctures, la situation ne
    pas laissait
    doit Stre execute. Cf. Ps. XLI V, I . Cest un mik- que Joab qui commandait
    d'^tre tres critique :

    tham "'zSS, lelammed, a enseigner au peuple Tarmee de Syrie, avec Abisai, son Irere, sous
    comme plusieursautres chants, Deut., xxxi, 19. ses ordres, n'etait point siir de la victoire, et
    II Keg., I, Le titre donne assez de details
    18. les Israelites se trouvaient
    deux pris entre
    siir los circonstanccs qui inspirerent le psal- ennemis redoutables. Cest cette heure d'an-
    miste : « Lorsquil combattit .Vram des deux goisse qui inspira le psaume. Les Syriens ne
    fleuvcs, el .\ram de Tsobah, et que .Joab re- tarderent pas a etre batlus ; David retourna
    tourna et frappa lildoni dans la vallee de sel, toutes ses foices contre les Idumeens, et Abi-
    douze miMe hommes. » Aram est le nom he- sous la direclion de Joab,
    sai, I Par., xviii, 12,
    breu de la Syrie. .\ram nahavim, la Syrie des defit lesenvahisseurs dans la vallee des Sali-
    deux lleuves est la Mesopolamie, pays entre le nes, au sud-ouest de la mcr iMorte Le litre du
    Tigre et rKupiirate, specialement ici la partie psaume compte 12.000 honimes taill^s en pie-
    situee ii Touest, sur rCuphrate, dans le voisi- ces ; le texte des Rois, 11, viii, 1.3, et celui des
    nage de proprement dite. Cette regiou
    la Syrie Paralipomenes, 1, xviii, 12, en marquent
    n"est pas menlionnee dans le recit des Hois, 18,000 iious avons
    ;
    ici uiie faute de copisto, ou
    II, VIII, mais elle etait dans la dependance ou bien lauteur se sera contente de donner a peu
    'alliance du roi de Soba. La Syrie de Soba pres le noinbre des ennemis tues. Du reste
    etait lepays compris enlre TKuphrate et TOron- ces deux indicationsdifferentes, observe Ilengs-
    tes, au nord-ouest de Damas mais la position ;
    tenberg, sont une excellente presomplion en
    de Soba, la capitab; n'est pas tics bien deter- faveur de rauthenticit^ du titre; un auteur
    minee. Au moment oti nous reporte le psaume, subs^quent eut tout simplement reproduit le
    78 D. ALB. MAG. ORD. PR^D
    qiii secum vcneruntin adjutorium contra sequantur doctrinam Christianam secun-
    David, scilicet illorum de Mesopotamia dum illud Psahni lxxvii, 23 Dixit Do- :

    et Syria. Et illud quod habetur II Reg. mi)ms : Ex Basan, id est, ex confusione


    viii, 1 et seq., quando David percussit peccati, convertam : et succendit igne
    Aderezer Regem Sobal, et fccit sibi to- charitatis. AdRom. v, 20 : Ubi ahunda-
    tam Svriam tril)utariam, et ipsa capta et vit dcliclnm, s?iperabundavit gratia. Et
    subjecta, subjccit etiam Idumaeam,
    sibi hoc est quod in titulo dicitur. Subjectus

    duodecim millibus Idumseorum interfe- Psalmus « in finem, » supple, nos diri-


    ctis invalle Salinarum. gens, editus est, « jiro his qui commuta-
    Sed ut apcrte ostendatur, quod non hiintur » de regno diaboli, « in tituli

    respicitad facta illa Psalmi intentio, sed inscriptionem, » in hoc quod tituli in-
    ad significala, tangitur in titulo quod scriptione demonstratur, scihcet in re-
    nusquam legitur, scilicet quod David gnum Christi. Inscriptionem, inquam,
    Wi.ralis li- converterit Joab. Remittantur ergo ad factam « ipsi David, » id est, Christo.
    tull expfisi-
    lio, spiritualem intelligentiam, et conversio- Yel, « commutabuntur » non sibi, sed
    nem Joab intelligamus spiritualiter, sci- « ipsi David, » idest, Christo, utjam vi-
    licet illorum qui per Joab designantur : vant ipsi soli. Ad Galat. u, 20 : Vivo au-
    et alias similiter victorias interprctemur. tem, jam non ego, vivit vero in me Chri-
    Et per hoc etiam, quia David illas
    etsi stus. Consentientes in doctrinam Christi
    legitur subjecisse provincias, tamen non hic enim vere de regno diaboli commuta-
    legitur succendisse, sicut hic dicitur. Et tur in regnum Christi, qui sequitur doc-
    iterum sicut superius dictum fuit, quod trinam ejus, qua3 est doctrina pietatis.
    ubi in titulo pronomen discretivum ad- Super illudl adTim. iv, 8 : Pietas autem
    ditur adDavid, intelligendum est non de adomnia, etc, Glossa : « Omnis summa
    litterali. « doctrinseChristiance religionis de pieta-
    Nota ergo, quod sunt honiines elati su- « te, et » Pietate ad Deum,
    misericordia.
    perbi, qui signilicantur pcr Mesopota- misericordia quantum ad proximum :

    miam interpretatur enim elevala voca-


    : quod totum factum est, « quando suc-
    tio, et Syria, sublimis. Et sunt in mali- cendit David, » id est, Christus, « Meso-
    tia inveterati, qui significantur pcr Sy- potamiam Syrise, » igne charitatis super-
    riam Sobal, quod interpretatur vana ve- bos et electos inflammavit. « Et Syriam
    tustas. Et sunt homines Deo inimici, et Sobal, » in superbia et sul)limitate anti-
    bonum in alios persequentes, qui desi- quatos. « Et convertit Joab, » id est,

    gnantur per Joab, qui interpretatur ini~ inimicuni prius, ipsum faciens amicum,
    miciis. Et sunt terrenis omnino dediti, sicut factum est in Paulo \ Vel conver-
    qui designantur per Edon, qui interpre- tit per hoc inimicum, id est, diabolum,
    tatur terrenus. Omnes istos tamen ad sui retrorsum expellens, cum diabolus fugit,
    tituli confessionem convertit Christus, ut et retrorsum convertitur quando homo

    des livres historiques. Comme toujours, detresse, qui passe bientOt aux accents de la
    ctiifTre

    « smit qui liuic inscriptioni ita omnem fidem confiance et du triomphe, de sorte que le meme
    denegent, ut carmen quotl sequitur ad alia chant peut exprimer a la fois la crainte en
    plane tempora referendum existiment... Milii face du danger, et la reconnaissance apres la

    quidem minime videtur opus esse liebraeam victoire.

    inscriptionera sollicitare, cui certe tradilionis Le sens spirituel, signale par S. Ililaire,
    a majoril)us acceptfc auctoritas denegari non Eusebe, etc, se rapporte a la conquete des
    poterit.» Rosenmuller. Gentils par la predication evangelique.

    Le sujet du psaume esl egalement traite par


    Lesetre.
    ie coraite, auteur du Psaume XLUI. Le psal-
    II.

    miste, a la nouvelle d\uie agression aussi ter-


    rible quc soudaine, poussc vers Dieu un cri de ' Cf. kcV. i.\, 1 ef seq.
    COMMENTARII IN PS ALMUM LTX. 79

    convertitur ad Clirisluiu, (lui iuiuii(Uis nuin. Priinum ost mal;e voluntatis amo-
    appellatur. Mattli. xui, 28 : JniinicNs tio. Soouudum, pravie consuotiidinis

    liomo lioc fccit. i( /'Ji /icrcussif, » gladio dostructio. ibi, « Dcstruristi nos. »

    spiritus, quod ost verbum Dei '. « fu/on, »

    i(l ost, ile Ktlou ut sil casus genitivi, id

    est, de terrenis, «duodccim inillia, » id Dicit ergo : 0« Deus, » qui es fons et 3


    est, ireneraliter maudata decaloixi cum oriuo omnis boui, <( repulisti nos, » a f'''"» pai-a

    charitate iromiua custodiontes : iu mille- malis doloctationibus iu quibus mergoba-


    uario enim porfootio ot uuivorsitas, in mur, et quibus adharebamus eas amari-
    duodonario observatio decalogi propter tudinibus rospergondo. Augustinus in li-

    denarium, ot cbaritas j^emina propter bro Confessionum : « Omnes dolectatio-

    binarium dosignatur. Sed quia nou vale- « nes meas amaritudinibus respersisti, ut
    ret converti nisi adesset humilitas, et « sic ab illis me repelleres. » Osee, ii, G :

    discretio, signanter addit : « In valle Sepiam viain tuam spinis, et scpiam eam
    Salinaruni. » Vallis enim Salinarum sic maceria, ut pungant, et impingas ambu-
    dicebatur a sale, cujus similitudo in iHa lans per illam, ut sic repulsi a Deo con-
    valle reperiebatur. Kt nolatur in lioc hu- vertamur, etdoctrinam tuam tamquam
    milis discn^tio, et discreta humilitas. Hu- solidum et verum animae cibum rocipia-
    militas in valle : (jrogorius : « Qui caete- mus. Isa. xxYiii, 9 Qucm doccbit scien- :

    « ras virtutes sine humilitate congregat, tiam ? et quem intelligcrc facict audi-
    « quasi pulverem iu venlum portat. » tum ? ablactatos a lactc, avulsos ab
    Levit. II, i:}, praecipiebatur, quod in ubcribus. Proptor hoc,Thren. 7 Re- ii, :

    omni Domini ponerotur sal. Et


    sacrilicio pulit Dominus altare suum, maledixit
    Bernardus dicit, quod « discretio est au- sanctificafioni suse : tradidit in manu
    « riga virtutum. » inimici muros turriumejus. Sed contra,
    Ad Rom. XI, 1 Numquid rcpulit Domi- :

    autom Psalmus in duas par-


    Dividitur nus populum suum ? Absit. Respons.
    tes. Primo enim petit loquens in parte Non repellii irreparabiliter, sed ad tem-
    conversorum de Gentibus et Judaeis, con- pus repellit suos, ut corrigantur.
    summationem in bono. Secundo, conver- Et dcstruxisti nos, » malam consue-
    «

    sionem i[)sarum tribulationum in utilita- tudinem in qua sedificati eramus, de-


    tom, et ghDriam, ibi, « Da nobis auxi- struendo. et dissipando. Thron. ii, 2 :

    liuni. » Prsecipitavit Dominus, nec pcpercit om-


    In prima duo. Primo, petit ui sanentur nia speciosa Jacob, peccata, et consuetu-
    a reliquiis peccatorum. Secundo, utsana- diues malas quce videbantur speciosa :

    ti salvenlur, ibi, « Salvum fac dextc- sed inlor ipsos et Deum dividoliant. Isa.
    ra. » Lix, 2 : Pcccata nostra diviserunt inter
    prima dicuntur tria. l^rimo, reco-
    lu vos et Deum vestrum. Isa. v, o : Diruani
    luut bona qua; fecit sibi Deus. Secundo, maceriam ejus. .lerem. i, 10 : Constitui
    petunl ul perficiat quod beue inchoavit tc... ut cvcllds, ct destruas, ct dispcrdas :

    eos sanando, ii)i, « Saiia contritiones bic disperdas. Ilic dicit Dasilius : « Qui
    ejus. » Tortio, ostoudunt quod sonandi (( a'dilicavit oxcelsum superbia^, huic
    sunt, ibi, « Quia commota est. » « destructio remedio erit. »

    In priiua diio. Priiuo ostendunt l)onum « fratus cs. » Ilic subjungit modum
    qiiodois est a Deo factum. Secundo, mo- ropulsionis, ot dostructionis : ol j)rimo
    dum quo faclum est, ibi, « Iralus cs. » tangitquod fuitcxparle Dei ro])ollcntis,
    In prima duo secundum duplex bo- iram scilicet misericordice mixtam. Se-

    * Ad Eplies. VI, \1 : Assumite... {/ladium spiri- tus (quod ost vevhum Dci).
    80 D. ALR. MAG. ORD. PR^D,
    cundo, ex parte repulsorum, ibi, « Com- Psal. Gx, Initium sapientiss timor
    10 :

    movisti. » Domini. Eccle. i, 28 Qui sine timore :

    Aitenim Sic dixi, Repulisti et de-


    : Domini est, non poterit justificari. Et
    struxisti, ethoc modo « iralus es nohis, » dicit, « Commovisti et conturhasti : »

    efTectum irati in nobis exercendo, et ta- quia non est hominis seipsum commovere
    men iratus misertus esnobis. Habac. iii, pro peccatis, nisi Deus hoc faciat. Isa.

    2 : Cum iratus fueris, misericordise re- XXVI, 12 : Omnia opera nostra operatus
    cordaberis. Et in Psal. lxxvi, 10 : Num- es in nohis. Ttem, non dicit movisti, sed
    quid... ohliviscetur miscreri Deus ? aut « couimovisti, et conturhasti, » quia nec
    conlinehit in ira sua misericordias suas ? Dcus facit sine homine praebente consen-
    Quasi diceret : Non. Tra autem tempera- sum. Auctor Deus est principalis. Ad
    ta misericordia valde libentcr est susti- Rom. IX, IG : Non volentis neque curren-
    nenda, ne incurratur alia ira, imo furor. tis, sed miserentis est Dei.
    Micb. Iram Domini portaho, li-
    vii, 9 : « Sana conlritiones. » Ecce petitio : et

    benter scilicet, quoniam peccavi ei. appellat contritiones hic quas sanari pe-
    tit, miserias ex peccato relictas. Psal.
    cxLvi, 3 : Qui sanat contritos corde. Osee,
    4 Commovisti terram.
    << » II ic tangit XIV, 5 : Sanaho contritiones eorum, di-
    quod factum est in pulsis, et sunt duo. ligam eos spontanee.
    Primo, translatio de pcccato in bonum. « Quia commota est. » Hic tertium, in
    Secundo,dolor et conturbatio pro pecca- quo ostenditur ratio sanandi. Primo,
    to, ibi, « Et conturhasti. » propter peccati dimissionem. Secundo,
    Dicit ergo : Sic misericorditer iratus propter fructuosae correctionis confessio-
    fuisti, et ex boc secutum est, quia « com- nem, ibi, « Ostendisti populo tuo. »

    movisti terram.^ » terrenos bomines .Tu- Dicit ergo dignum est, : Sic sana, et
    daeos et Gentiles, transferens eos depec- quod sanes cam, « quia commota est. »
    cato, impellens eos timore tuo, et terrens Quasi diceret Si commota e&t per pec- :

    prajdicationis gladio. Job, xxxvii, 1 : Su- cati dimissionem, et tu debes per mise-
    per lioc expavit cor meum, et emotum est ricordiam commoveri. TIT Reg. iii, 26 :

    de loco suo. YA in Psal. lxxvi, 19 : Illuxe- Commota sunt quippe viscera ejus super
    runt coruscationes tuse orhi terrse : vidit filio suo. Luc. XV, 20, Pater misericordia
    et commota est terra. Timor enim Do- motus occurrit iilio prodigo revertcnti *.

    mini cum venit in mentem, totam com-


    movet, et concutit iilam. Joan. v, 4 :

    Angelus Domini descendehat secundum « Ostendisti populo tuo. » Hic osten-


    tempus in piscinam, et movehatur aqua. ditur confessio fructuosa) correctionis.
    « Et conturhasti eam.^ » dolorem im- Primo ergo confitentur sui afflictionem.
    mittendo pro miseriis et peccatis. Psal. Secundo, afflictionis rationcm, ibi, « De-
    Liv, 5 : Cor meum contiir^hatum est in- disti metuentibus. » Tertio, utilitatem,
    tra me : et formido mortis cecidit super ibi, « Ut fugiant. »

    me. ¥A alibi, gxlii, 4 Anxiatus estsuper


    : Tn prima duo. I^rimo confitentur sc
    me spiritus meus : in me turhatwn est afflictos exterius. Secundo, interius com-
    cormeum. Nota crgo pulchrum ordinem. punctos, ibi, « Potasti nos. »

    Primo, timor commovet et concutit. Se- Dicit ergo : Sic commota est terra, et
    cundo,dolor conturbat, et convertit. Mo- etiam « ostendisti » cxperimento certo,
    vcri enim cst a timore, Eccli. i, 16, etin « populo tuo dura, » afflictiones scilicet

    1 Luc. XV, 20 ; Cum adhuc longe cssct, vkiit accwrens cecidUsiipcr collum cjus, et osculatus est
    ilhim patcr ipsiuK, et miscricordia vwtus cst, et eum.
    COMMENTARII IN PSALMUM LIX. 81

    et flay^ella, Act. i\, 10, de uno de {)Oi»ulo sanativiun. Samaritanus inrudil vulneri-
    Dei : qumita uporteat eu)n
    Ostendain ei bus sauciali vinum et oleiiin i. Sed et vi-

    pro nomine nieo pati. Multa ilura et as- iium coiihMiiplationis viiiuni optimum
    pera, sicut ipse narrat, II ad Corinlh. xi, tantum speiialissimorum amicorum, de
    'l'\ et seq., euni opportuit sustinere, ut quo Esther, i, 7 Vi))U))i (/)ioque abio)-:

    posset (licere illud Psal. xvi, i : Propter da))s, et prieci/tuuni po))ebaiar. Ad lioc
    verba /ahiomni taornni ef/o euslodivi polandum invitantur charissimi. Sed hoc
    vias duras. Dura in i^rincipio el iinporta- vinum nuptiale ^ Bibere oportet nunc de
    bilia, seil tandein per cliaritatem facilia primo, et sccundo, quoe aliquid liabent
    et delectabilia.Bernardus « Via Domi- : amariludinis, qui vult bibere de tei'tio.

    « ni primo quidem amara est, secundo I']xeinpliiin in libro de Consolatio))e :

    « tolerabilis, sed tandem deleelabilis. » Quia iii teniplo Joviiiiano erant duo dolia
    Matth. XI, 30 Jugum^ meum suave est^ : vini, unum amari, et aliud dulcissimi vi-
    et onus meum leve. Deut. xxxiii, 19 : ni : oportebat autem bibere de amaro,
    Inundationes maris c/uasi lae sugent. qui volebat bibere de dulci.
    « Potasti nos. » Quasi diceret : Non
    tantuem xterius afllixisti^sedinterius Kvi-
    no compunctio)Hsy) mordaci, et j)ungitivo, (( Dedisti metuentibus. » Hic ratio af-

    (.i)ios potasti.» VA nota,quod diabolus ha- (lictionis tangitur. Quasi diceret : Osten-
    bet viiia sua diversa, quibus potat suos. disti dura exterius, intcrius amara, et per
    llabet vinumluxurite quo potat inultos,de hoc, (( dedisti sig))iftcationem, » iion om-
    quibus ad Eplies. v, 18 : Xolite incbriari nibus, sed « metuenlibus te. » Ad quid
    vino i)i quo cst luxuria. Et vinum invi- utilem? ad duo. Ad fugiendum primo
    diffi, quod quo Deut.
    ei carius est, de sentenliam aeterni judicii. Secundo, ad
    XXXII, 33 : eorwn,
    Fel draco))U)n vi)iu)n liberationem ulterius a poena inferni.

    et veiwiium aspidmn insanabile. Sed opti- Primum, cum dicit, i<.Ut fugiant. » Se-
    mum et specialissimum, vinum pravitatis cundiim, cum addit, « Ut liberentur. »

    luereticaB, ApocaL xvii, 2 : Liebriati Dicit ergo : Sic per hoc dedisti signifi-
    sunt (jui i)diabitanl terram de vino pro- cationem, hujus nimirum, « Ut fugiant
    stitutioius ejus. Prostitui enim in Scrip- a facie arcus, » a sententia scilicct, et ira
    tura sacra est in vino corrumpi. justi judicii. Et sicut dicit Glossa, signum
    Deus autem sua liabet vina. Primum datur triplex hunc arcum fugiendi. Tri-
    tribulalionum : quasi de assisia, quo po- bulatio prsescns, hoc est primum. Si
    tat omnes generaliter. .lerem. xxv, lo : cniin sic Deus aflligit in praesenti ctiam
    Sume calicem vini furoris hujus de ma- charissimos sibi, quid faciet in fuluro in
    nu mea, et propinabis cunctis gentibus malitia obstinatis? Luc. xxiii, 31 : Siin
    ad (/uos ego mitlam te. Ipse primo ])ibit viridi ligno hsec faciwil, i)i arido quid
    de lioc viuo, et post consan;^uiiieis pro- fiet'} I Pctr. IV, 17 Tonpus est ut judi-
    :

    l)inavit. Matth. xx, 22 et 23 : Potestis bi~ cium incipiat a domo Dei quod si pri- :

    bere calicem quem ego bibiturus sum ? mum a noiiis, quis hnis iis, qui non cre-
    Dicunt Possumus. Ait illis : Cali-
    ei : dunt I^vangelio? Ipsis etiam percussis
    cem quidetn meurn bibetis^ etc. Sed me- signum cst, quod non debeant a?tcrnali-
    lius compunctionis, quod datur tantum tcr punirc, quia hic sunt correpti. I ad
    suis, nec inde bibunt servi, de quo hic. Cor. XI, 32 : Dum judicamur, a Domino
    I ad Corinth. x, 20 : Non polestis bibere corripimur, nc cum lioc mundo danuie-
    calicon Domini, compunctionem scili- mur.
    cet de peccatis. Hoc vinum est vulnerum Secundum signum est crux Christi et

    » Cf. Luc. X, 3i. ^ Cf. Joan. n, 7 el seq.

    XVI
    82 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    passio, ut sequamui- ipsum, ct sic eva- qua3 petit, ibi, « Deus locutus est. »

    darnus judicium. I Pclr. n, 21 : Christus Dicit ergo : Sic sana conlritiones, ut


    passiis est pro nobis, vobis relinquens petii, et etiam « salvum me fac : » et

    exemplum ut sequamini vestigia ejus. hoc « dextera tua, » id est, in dextera mk


    Et sic evadetis. Ezech. ix, G : Omnem su- coUocando cum agnis, non in sinistra

    per quem videritis thau, ne occidatis. cum Et statuet


    hcedis. Matth. xxv, 33 :

    Signum tertium est Scriptura, quse oves quidem a dextris suis, hcedos au-
    veraciter ostendit homini qualis est, et tem a sinistris. « Et exaudivit me, »
    qualiter puniendus est, ut non murmuret petentem seterna quee das libenter, non
    de persecutione. Augustinus « Profera- : temporalia : ne mihi respondeas, sicut
    « tur speculum Scriptura^, quod nemini responsum est muliei'i, IV Reg. vi, 26 et
    « parcit, quod qualis es, talem te osten- 27 Salva me, domine mi rex. Qui ait
    :

    « det tibi. » Jacob. i, 23 : Si quis autem Non te salvat Dominus : unde te possum
    auditor est verbi, et non factor : hic salvare ? de area, vel de torculari ?
    comparabitur viro consideranti vultum,
    etc.
    « Deus locutus est i?i sancto suo. « Hic

    « Ut liberentur dilecti. » Ecce secun- secundum, in quo ostendit, quod necesse


    dum. Quasi diceret : Sic flagellas, ut di- sit ut exaudiatur et salvetur : et dicuntur

    strictam judicii sententiam fugiant me- duo. Primo, quia Deus promisit. Secun-
    tuentes : et etiam « ut dilecti tui libe- do, quid promiserit, ibi, « Lsetabor. »

    rentur, » ab omnibus miseriis propter Dicit ergo quoniam


    : Sic peto, et scio

    pcenas, quas sustinent in preesenti. Ad exaudiet « quia Deus, » qui non menti-
    :

    Ronian. Creatura liberabitur a


    viii, 21 :
    tur, « locutus est, » etsi non per se, ta-

    servitute corruptionis, in libertatem glo- men « in sancto suo, » Moyse, vel quo-
    rise filiorum Dei. Judith, ix, 2 et seq., cumque propheta alio per Scripturas san-
    orabat Judith Dominum Deum Israei ut ctas. Psal. Lxi, 12 Semel locutus est :

    dirigeret eara ad liberationem populi sui Deus. Job, xxxiii, 14 Semel loquitur :

    Israel. Osee, xiii, 14 De manu mortis :


    Deus, et secundo idipsum non repetit,
    liberabo eos. Et etiam a culpis, ne in Scriptura enim immobiliter stat. Et Prov.

    servitutem diaboli redigantur, et peccati. XII, 19 Labium veritatis firmum erit in


    :

    Sed sunt liberi, Joan. viii, 36 Si ergo :


    perpetuum. Matth. v, 18 Unum iota, :

    vos Filius liberaverit, vere liberi eritis. aut unus apex non prseteribit a lege do-
    Infundit enim spiritum libertatis, scilicet nec omnia fiant. « Locutus est in san-
    Spiritum sanctum, II ad Corinth. ii, 3 : cio, n antonomastice loquendo, scilicet

    Ubispiritus Doniini, ibi libertas. Christo sanctorum sancto. Ad Hebr. i, 1 :

    Novissime diebus istis locutus est 7iobis in


    Filio.

    « Salvum nie fac. » Hic secundum, in « Lsetabor. » Hic secundum, scilicet

    quo petila sanatione dolorum, et reli- quid promiserit : et dicuntur duo. Primo,
    quiarum peccati, petitur consequenter quia promiserit Ecclesiae Iffititiam. Se-
    salvatio. Et primopelit. Secundo, con- cundo, Isetitise causam, ibi_, « Et parti-
    querendo ostendit ardorem aflectionis de bor. »
    salute omnium, et gioriee adeptione. Vel, Dicit ergo Locutus est, et hoc loculus
    :

    primo petit. Secundo, ostendit quis hoc est quod « Isetabor. » Vel, tale locutus
    conferre possit, quia Deus solus_, ibi, est, unde sequitur in me ketitia. Psal.
    « Quis deducet me ? » cxviii, 162 : Lsetabor ego super eloquia
    Item, in prima duo. Primo petit. Se- tua, etc. Et alibi, Psal. cxxi, 1 : Lsetatus
    cundo probat, quod ncccsse sit impleri sum in his qu<e dicta sunt tnihi.
    COMMENTARTl IN PSALMUM LTX. 83

    Et partibor SichinuDii. » TTic


    « taiiiiit T^icit ergo : Sic convorl(Mitur do Tionti-
    laetilia' eaiisain, postquam ost corta Kcclo- bus, et ilo JudaMS, ot otiani « meus est »,
    sia (io saluto, et est cluplex. IMinia, Ju- jani factuin roputo, « Cialaad, » acorvus
    da'oruin et Cientiuin convorsio ad fidom tostimonii, et signilicat muititudinem
    Cliristi. Secunda. conversorum promotio Martyium. Kcce cumulus perfectorum
    usque ad porfoctionom. ibi, « Meus cst coipus exponcndo. Jerem. viii, 22 : A^?/m-
    Galaad. » quid rcsina non est iti Galaad, aut me-
    In prima duo. l'rimo, convorsio (lonti- dicus non est in terra? Tangit qua3 de-
    liuin. Secundo, Judieorum, ibi, « ZiV 6-0//- bont nos sanare : Calaad, exemplum
    vallcm. » Martyrum : rosina, sacramontum : medi-
    Dicit ergo : « /.<:f'/^/Z/o/',» quia boc dixit cus, ordo T*i\Tbatorum. Cantic. vii, 2 :

    T)eus, et hac causa « partibor Sic/ii- Vcnter tuus, dicitur T^^cclesiai, sicut acer-
    mam, » id est, Gentilium plebem, parlem vus tritici. cnim persecutionum
    ATartyres
    ad fidom convortondo. Significat autem nagollis sunt Maitvr aulem
    triturali.

    Sichima gentilitatom ratione facti, quia idem quod tostis. Talos autom sunt vere
    Jacob ibi idola abscondit sub therebintbo, Cliristi testes. Isa. xuv, 8 Vcre vos es- :

    sicut legitur Genes. xxv, 4. Et similiter tis testes mei, dicit Dominus. Supra di-

    (iontium idola sub ligno crucis abscondita ctum fuit quot causis aliquis Martyr '.
    sunt, ut jam (icntilibus ad lidem do cru- « /s7 Manasscs, » quod inlorpretatur

    ce Christi conversis, idoiolatra non ropu- oblivio, et significat illos qui obliviscun-
    totur. Eccli. xxiv,22 : Ego quasi thcrebin- tur omnium temporalium propter Cbri-
    tus extcndi ramos meos. Psal. xxxi, I : stum, sequcntes Paulum in epistoki ad
    Bcati quorum rcmisscV. sunt iniquitates, TMiilip. iii, 13 : Quas quidcm rclro sunt
    ct <{uoru)a tcctasunt peccata. obliviscens, ad ca vero qiur, sunt priora
    « Et convallem tabcrnaculorum, » id cxtcndens rneipsum. Psal. xliv, 11 Au- :

    c>t, gentem JudcTorum pcr illam conval- di filia, et vide, et inclina aurem tuam,
    lem dosignatam, quia ibi Jacob cum suis et obliviscere populum tuum : nec solum
    liabitavit, ot ovibus fecit tabernacula : lioc, imo confusionis et peccati. Tsa. liv,

    « metibor, » accipiondo partom meam. i : Confusionis adolcscentix tUce oblivi-


    Xum. XXIV, 5 et (3 : Quam pulchra sunt sccris, et opprobrii viduitatis tu/e non re-

    tabernacula tua Jacob, et tentoria tua cordabcris amplius. Ttem, opprobrii pro
    Israel ! i't valles nemorosse, etc. Nota (Jiristo babiti : imo gloriam reputabunt.
    alias lecturas in (ilossa de Sichima. Ad Rom. i, 1(1 :Non enim erubcsco
    Evangelium.
    « Et Ephraim. » Ilic secundum, scili-
    « Meus est Galaad. » Hic secundum cet ratio pra^missorum : et continua :

    quod est causa la'titiae, scilicet promotio Sic in me sunt porfecti Martyros et Con-
    conversorum : et dicuntur tria, secundum fcssores : sed boc non est ex me, imo
    triplicem modum promotionis. Primo, fortitudo capitis Ephraim, quodmei est
    promotio ad virtutum excellentiam. Se- interpretatur fructificans Quasi diceret . :

    cundo, ad unionem et subjectionem ipsi Quidquid fructus est in Martyribus,


    Christo, ibi, « Juda rcx mcus. » Tortio, quidquid in (!lonfossoribus, totum est ex
    usque ad aliorum conversionem, ibi, « /;/ mei capitis fortitudine : fructus enim
    Jdumseam. » sunt bona opera. IMattb. iii, 10 : Omnis
    In prima duo. T*iimo, consummatio in arbor qux non facit fructum })onum, ex-
    excollontiavirtutum. Secundo, ratio liujus cidctur. Et Luc. iii, 8 : Facite fructus
    consummationis, ibi, « Et Ephraim. y> difjnos pcRnitenti3R.YA.\\oz\o\,wm. %y.\\\\M%

    '
    Cf. Psal. X.XXIV, commenfarius in v.23,in tonio XV.
    84 D. ALB. JVIAG. ORl). PRyED.

    gravi virtute et fortitudine, quod dicit rans, non consummationera. PsaL xxvi,
    de se ipso : Nisi granum frumenti, etci. 3 : Si cxsurgat adversum me prselium,
    etc.

    Juda rex meus. » Hic secundum


    « Item, in olla coquuntur cibaria : fl
    quod pertinet ad virtutum consummatio- per ollam ergo refectio significatur. Sen-
    ncm, inseparabilis adhsesio cum suo ca- sus ergo est : « Moah », id est mali :

    pite, in quo dicuntur duo. Primo, adhse- Moab enim interprelatur cx patre, et si-
    sio. Secundo, monstratur adhajsionis gnificat quibus dictum est : Vos, cx patre
    fortitudo, ibi, « Moab: » quia tribulatio diabolo cstis^ : sed refectio « spei mcce m,
    non separat, sed magis unit. quia couibusti malitia sicut olla, et alios

    Dicit ergo : Sic in me sunt perfecti, comburentes, Joel, ii, 6 : Vultus eorum
    dicit Ecclesia, « et Juda, » id est, Ghris- rcdigentur in o//«??«. Nahum, iii, 3 : Fa-
    tus de Judanatus, « rex meus » est. Jud. cies coruni sicut nigrcdo ollse. Meam
    I, 1 Quis ascendet ante nos contra
    et 2 :
    spem reficiunt, quia spcro convertendos,

    Chanaan, et crit diix belli ? Dixitquc vel quia prsemium augmentant et coro-
    Dominus : Judas ascendetj scilicet Judas^ nam. Jacob. i, 12 Beatus cpxi sufjert
    :

    Ghristus. Apocal. v, 5 : Vicit leo de tri- tentationem, etc.

    bu Juda, radix David. Gen. xlix, 10 : Post has duas ollas est olla, littera Ye-
    Non auferctur sceptrum dc Juda, ct dux teris Testamenti literaliter intcllecta.

    de fcmore ejus, donec veniat, etc. IV Reg. IV, 40 Mors in olla, vir Dei, :

    mors est in olla. Mens luxuriosa. Job,


    XLi, 2 : Fervescere faciet c/uasi ollam
    10 « AJoab olla. » Hic secundum. Quasi profundum maris, congregando mala.
    diceret Sic Judas est mihi rex, cui
    :
    Ezech. XXIV, 26 : Vse civitati sangui-
    adhffireo inseparabilitcr : imo tribulationi- num, ollse cujus rubigo in ea est, ei ru-
    bus magis confirmor, (:[u\3. « Moab », id bigo cjus non exivit ex ea. Et mens
    mala mihi ab aliis illa-
    est, tribuhitio, et dissoluta. Eccle. vii, 7 : Sicut sonitus
    ta, est ('non desolationis, sed
    olla », spinarum ardentium suh olla, sic risus

    « spei mese, » magisque et magis facit stulti.

    me Ghristo adhserere. In hoc ergo notan- Sed olla ultima cst Virgo Maria. Ec-
    dum, quod per Moab tribuLatio designa- ch. Quid communicabit caca-
    xiii^ 3 :

    tur, quia sicut Moab genitus de fdia pa- bus ad ollam ? Diabolus ad Mariam ? In
    tresuo abutente, sic abutentibus man- hacfuit decoctus cibus nostrse refectionis,
    dato Dei quod debet esse nobis pater, et Agnus iramaculatus, de quo Isa. xvi,
    nos rogere, nascitur tribuhitio, quse est 1 : Emitte Agnuni, Doniinc. In qua fa-
    olla succensionis igne plena tepidis, et cta fuit offa crassa Deus homo.
    ?iS rcce-' eos succendit et separat a Ghristo : sed
    ^'*''''
    bonis lit olla spei. Heec est oUa succensa « 1n Idumseam extendam. » Hic ter-

    quam videbat Jerem. i, 13, cujus facics tium, sciUcct ahorum conversio post-

    ab Aquilone^ a diabolo frigido sine quam fuerint in virtulibus consummati,


    charitalis igne. Luc ii, 49 : Igncm veni in Ghristo confirmati : et dicuntur duo.
    mitterc in ferram. Sed injustis impletur Primo, prcEdicatiouis dihitntio, usquc ad
    illud Apostoli ad Roman. v, 3 et 4 : Tri- tei'renos, et peccatis plenissimos. Secun-
    bulatio patientiam opcratur, pnticntia do, ipsorura conversio, et subjectio ipsi

    autcm probationcm, prohatio vcro spem. Ecclesise^ ibi, « Milii alienigouv. »

    Ecce quod tribulatio est olha spem gene- Dicit ergo : Sic adliserebo regi meo,

    1 Joan. XII, 24. vidco, et faciem ejus a facie Aquilonis.


    2 Jerem. i, 13 : Et di.vi : OUam succcnsnm cgo '^
    Joan. viii, 43.
    r.OMMI^NTARII IN PSALMUM \A\. (Sr;

    „„
    en-
    ot « CTtcndntn ciilccanicntmn mcum, '
    » qui civilas dicitur. Osee, xi, : Dcus ccjo

    ","" l"'vangeliiiiu qiio iiiiiniliir pes spiritualis, ct non tiomo : ct in mcdio tui sanctus, ct

    scilicet airectus taniquaui calceameuto. non ingrcdinr cicitatem. lUa civilas de


    Cant. VII, I : Qunm piilclui sunt grcssus qua iu Psal. nv, 10 et II Vidi inif/ui- :

    tui in calccnmcntis tuis, filia /)rinci/)is. tatcm, et contradictioncm in civitate. Die


    A<1 l^phes. VI. 1"» : Cnlccali pedcs in pra'- ac nocte, etc. Et munita. Muri ejus sunt
    parafiuncm fJca/if/c/ii pacis. Vel calcea- temporales divitia), et transitoria^ Na-
    inentum, id esl, (!lul.>ti huinanitatem, hum, III, 8 : Af/u<c in circuitu ejus : cu-
    quae inea esf, quia divinitatem in Christo jus divitiiB mnre : miux muri ejus.
    calceavit cum eain celavit. ,loau. i, 27 : Fossa profundissima, avaritia. Eccle. v,
    Cujus cyo non sum dif/nus ut solcain 9 : Avnrus non implcbitur pccunin. Tur-
    fjus corrifjiam calceamenti. Calcea- res sunt dignitates. Isa. xxx, 2oct2() :/;/^/e
    meutuni humanitas est, pes divinitas. interfcctionis multorum, cum ceciderint
    Sed uuio diviuitatis ad huma-
    corriiiia, turrcs. FA crit lux lunse sicut lux solis.

    nitalem. Calceamenlum est etiam exem- l^ropuiiuacula omiKMn malitiam defen-


    plum antiquorum patrum. Exod. xu, 1 1 : deutia, advocati mali, et saecularisscien-
    Calceamenta habebitis in pedibus. Et cal- tia. Ezech. xxvii, 11 : Filii Arndii cum
    amentum malum, opus mortuum, quod exercitu siio erant super muros tuos in
    est ahjicieudum de arfeclu. Exod. iu, V) : circuilu, sicut in circuitu sunt propugna-
    Solvc calcenmentum de pcdibus tuis lo- : cula. Aradii inlerpretatur dcponcntcs, et
    cus enim in quo stas, tcrra snncta est. signilicatmalos advocatos, qui de digni-
    Extendam ergo primum, et secundum tatibus deponunt et de divitiis frequenter
    calceamentum, et tertium certc, « in Idu- bonos.
    mream, » id c^t, usque ad terrenos, id Aut, « (juis deducct me usque in Idu-
    cst, terrenis deditos. Idumaea euim tcrre- msenm ? Non tantum usque ad mun-
    k

    na interpretatur. Osee, ii, 1\ : Dicam danorum, scd usque ad terrenorum cl in


    non populo meo, populus meus es tu. Et terrenis defixorum convcrsionem, qui
    per lioc, « alwnKjcme mihi subditi non sentiunt mala sua, nec proiicere
    sunt. » Et non est frustrata intentio prse- quau-unt. .lob, xxiv, 13 : Ipsi rebelles
    dicantis, et calceamentum extendeutis* fucrunt lumini, nescierunt vias suas.
    Psal. Lxxxii, 8 : Alioiifjense cum habi- Jsidorus : « Graviter foedatus cst, cui
    tantibus Tijrum. « non foetet pcccatum. » Vcl, « civitatem
    munitam » appcllat Ecclesiam trium-
    phantcm. Psal. lxxxvi, 3 : Gloriosa di-
    « Qiiis dcducet me ? » Ilic secundum, cta sunt de te, civitas Dei, ad quam de-
    iu quo prsemissa conversione, ostenditur siderat deduci Ecclesia, sic ut non sola,
    per quem erit illa conversio, quia solius sed secum ducat terrenorum multitudi-
    Dei virtiite : et dicuntur duo. Primo, a nein a terrenis separatorum.
    quo tautum bonum (ieri poterit. Secun-
    do, rcsponsio, qiiod non nisi a Dco, ibi,

    « Nonne tu, Deus ? » Nonnetu, Deus?y> Hic rcsponsio, in


    « ^^
    In prima duo. f*rimo, interrojz^at. Se- qua oslendit per quem (iet, el qiiomodo
    cuudo, aggravat interrogationcm seu tantum bonum, Kt primo, per qucm. Se-
    quaestionem, ibi, « Aut cjuvs dcducet cundo, quomodo, ibi, « Et non egredie-
    mc ? » ris. »
    Dicit eruo inundum couviMtam,
    : Sic Dicit cri^-o : Sic qua-ro j)er quem (ict,

    et inihi subju^aljo. « Scd (/uis dcduccl et quis deducet ine ? « Nonnc tu, iJcus ? »
    ni", » ineuin (loiniiiiiim et potestatem, Et non alius. Tii, inquain, « qui rcpuli-
    « in civitat/m mumlam, » in mundum sti nos, » ad bonuin nl in [)iinci[HO prius
    86 J). ALB. MAti. ORD. PR^D.

    dictum est, t- 1 • Deus repulisti, etc. Vapor est ad modicum parens. Psal.
    Tuum enim deducere, Psal. lxxvi, 21 : cxLui, 4 : Ilomo vanitali similis factus
    Deduxisti sicut populum tuum.
    ovcs est. Vel, « salus hominis, » prosperitas
    Deut. XXXII, 12 : Dominus solus dux ejus temporalium, et hcec vana valde. Eccle.
    fuit, etc. I, 14 : Vidicuncta, quse fiunt sub sole, et

    « Et non egredieris. » llic tangit mo- ecce universa vanitas, et ajftictio spiri-

    dum. Quasi diceret Sic deduces, « et : tus. Propter hoc in persona quffiientium
    non egredieris, » exterius te ostendendo, tales salutes, Job, xxx, 15 Velut nubes :

    o Deus, « in virlutibus iwstris, » quem- pertra)isiil salus mea.


    admodum aatiquitus tempore Moysi
    mirabilia exteriora opera ostendebas,
    Pharaoncm ct ^Egyptum decem plagis a In Deo faciemus. » Hic est tertium,
    affligendo, et mare dividendo, et yEgyp- in quo asserit conlidenter se recepturum
    tiossubmergendo, manna in deserto mi- petitum : et dicuntur duo. Primo, exalta-
    nistrando, sicut tempore Josue, et David tio sui super tribulaliones. Secundo, tri-

    qui Goliath lapide occidit. Sed intus ope- bulantium dcjectio, ibi, « Et ipse ad ni-
    raberis, et latenter, gratiam infundendo, hilum. »

    et veritatis tuai cognitioneni. Job, iv, 12 : Dicit ergo : Sic vana salus hominis,
    Furtive suscepiL auris mea venas susur- sed rios « faciemus virtutem, » tribula-

    ri ejus. Isa. xlv, 15 : Vere tu es Deus tiones superando, et sic convertentur in


    absconditus, in tempore gratiee. Et Ila- bonuin : « in Deo, » non virtute nostra.
    bac. III, 4 : Ibi abscondila est jorlitudo I Machab. iii, De ccelo fortitudo est.
    19 :

    ejus, qui antiquitus quasi manifestus ap- Jacob. i, 17 : Omne datum optimum, et
    parebas. In Psal. lxvii, 8 : Deus, cum omne donum perfectum desursum est.

    egredereris in conspectu populi tui, elc. Ad Goloss. I, 29 : Laboro, certando se-

    cundum operationem ejus, quam opera-


    tur in me in virtute. « Et ipse, » Deus,
    SS « Da nobis auxilimn de tribulatione » non nos, adcducet tribulantes nos, ad ni-
    secunda
    pars
    Psaimi.
    ipsa,
    ^

    te,
    ut ipsa sit nobis
    quod fit, quia tribulatio a
    ... auxilium eundi ad
    peccatis
    hilum, » eos teternaliter damnando cum
    illo cui dictum est, Ezech. xxviii, 19 :

    uiiiiias ex mundat et absolutum facit. Tob. iii, 13 : Nihili factus es. Isa. xxxiv, 12 : Onines
    tnbulatione.
    Cum iratus fueris, misericordiam facics principes ejus erunt in niliilum. I Ma-
    et in tempore tribulationis peccala di- cliab. u, 02 ; A vcrbis viri peccatoris ne
    mittis. Item, tribulatio dilatat in bonum timueris, quia gloria ejus stercus et ver-
    sicut malleus auruiu vel argenlum. In mis est : hodie extollilur , et cras non in-
    Psal. IV, 2 : In tribulalionc dilatasti nii- venietur. Yelad nihilum nostri reputatio-
    hi. Item, cerlam spcm prsestat de futuris ne, ut eos pro nihilo reputemus, dicentes
    bonis. Ad Rom. v, 3 et 4 : Tribulatio illud Psal. cxvu, 7 : Dominus mihi ad-
    patienliam operatur, patientia autem jutor : et ego despiciam inimicos meos :

    probationem, probatio vero spem. Et hoc non tantum corporales et visibiles, sed
    peto, non salutcm temporalem, « ciuia invisibiles et spirituales : impleto quod
    vano, salus hominis. » Salus hominis rogat Apostolus ad Rom. xvi, 20 Deus :

    aj-pellari potest sanitas corporis, et hoec outem pacis conterat Safanani sub pedi-
    varia, sicut fumus qui cito transit. Ja- bus vestris. Amen.
    cob. IV, 15 : Quse est enim vita nostra?
    PSALMUS LX.

    Exsiil petit reditiim, louffam vitam, et ampliationem regiii Christi.

    1 . /;/ /inem, In hymnis Dai'iJ. sti orationem meam : dcdisti


    2. Exaudi, Deus, deprecationem hoireditatem timentibus nomen
    meam : intende orationi meaj. tuum.
    3. A finibus terra? ad te clamavi, dum 7. Dies super dies regis adjicies : an-
    anxiaretur cor meum : in petra nos ejus usque in diem genera-
    me.
    exaltasti tionis et generationis.
    Deduxisti me, 8. Permanet a^ternum in conspe-
    in
    4. Quia factus es spes mea, turrisfor- ctu Dei. Misericordiam et veri-
    titudinis a facie inimici. tatem ejus quis requiret ?

    5. Inhabitabo in tabernaculo tuo in 9. Sic psalmum dicam nomini tuo in


    st^cula : protcgar in velamento sasculum sa^culi, ut reddamvota
    alarum tuarum. mea de die in diem.
    G. Quoniam tu, Deus meus, exaudi-

    denti determinatum sit de mirabili sa-


    IX PSALMUiM LX natione, salute, et conversione tribula-
    tionum Ecclesias in laetitiam, subjungi- hic Psai-

    tur hic recte Psalmus leetitia3, gratiarum gratias^a^it

    COMMENTARIUS. actionis scihcet, et promissionis, quod cius

    persolventur.
    Et hoc satis ostendit titulus qui talis

    In finem, In hijmnis David \ est : « In finem^ In hymnis David. » Et


    est sensus Subjectus Psalmus ordi-
    :

    nans nos « in finem, y> in Christum sci-

    « E.randi, Dens, dcprecationem. » Hic licet, est « in hymnis » laetitiae, gratia-


    est Psalmus dccimus in secunda parte rum actionis exhibendis, ipsi « David, »
    totius libri, secunda scilicet quinquage- hoc est Christo, per regulam superius as-
    na : ct rcclc, scilicet ordinatus ad ante- signatam. Et praeterea constat, quod Da-
    cedentia : cum enim in Psalmo prtece- vid non componeret Psalmum ad sui

    'Psaume destin<5 a ^tre chante ^''iZ-Sv, hal- de Tautre c6t^ du Jourdain, a Mahanaim ou
    ncginath mots pourraient f;tre le debut
    ; ces aux environs, II Reg. xvii, 24. Quoique Tauleur
    d'un autrc chant, mais il est beaucoup plus y parle du roi a la troisieme personne, on
    vraispuiMabU' qu"ils erjuivalent h hinrginoth du n'en saurait conclure que Tun et Tautre soieiit
    Psaume instrumonts a cordes. »
    IV, « sur les denx personnages diff^rents. Lc psalmiste est

    La tcrminaison ath, dit Delitzsch, n'est pas ici tout ci fait calmo, et ploin d'osperance et
    necessaiieinent celle de Tetat construit elle ; de r^signation.
    ^tait primitivement la forme terminalc du fe- Au sens spirituel, le chrelien aspirc ci Atre

    minin. !s'eyinath serait donc unarchaismc. Da- dfclivr(5 des maux de cetfe vie et <\ jouir de la
    vid parle ici comme exi\6, t. 3, et comme roi, prf^sence de Dieu dans le ciel.
    V, 7 ; le psaume doit donc se rapporter a la

    levolte d'.\'/^alon, au nioinont ou David etait H. Lesktrk.


    I). ALB. MAG. 0IIJ3. VWAU).

    laudem profcrendam, qui lantffi humili- Domine, attende Domine., placare, et fac.

    tatis fuit, cum scriptum sit, Prov. xxvii,


    2 : Laudet te alic/if/s, et non os tuum :

    extraneus, et non labia tua. Et quidam « A finibus tcrrse. » ITic repetit henefi- «

    sapientium Omnis laus in proj)rio ore


    : « cia ({use recepit, ut per hoc alliciat ad secu

    Ipsum ergo Judam rcgom


    « sordcscit. » dandum, quando aHquid petitur. Vel Ps^a^i'

    suum, do quo in Psalmo praecedcnti te- forte non est alia deprccatio, nec alia
    tigit, laudare hic intondit. oratio, quam petiit exauditi, et cui vole-
    bat intendi, nisi istud quod modo repeti-
    Dividitur autem Psahnus in tres par- tur hic. Et primo, repetitbona ad se per-
    tes, ahter quam Glossa dividat. Primo, tinentia in se. Secundo, ad se in suo ca-
    petit quasi humiliter inchoans ut audia- pite Christo, ibi, a Dics super dies.n
    tur. Secundo, repetit heneficia quae acce- In prima duo. Primo repetit quae re-
    pit a Deo, addens quod sperat aha,-ihi, Secundo, quoe adhuc se receptu-
    ceperit.
    « A finihus terrx. » Tertio, promittit se rum certissime confidit. Vel primo, quse
    semper laudaturum opere, ibi, « Sic jam receperitin re. Secundo, quse in spe,
    lisalmum clicam. » ibi, « Inhabitabo. »

    Tn prima duo. Primo petit ut exaudia- In prima duo. Primo tangit meritum
    tur. Secundo, ut sua? petitioni postquam ex parte sai. Secundo, prsemia et benefi-
    audita fuerit, intendatur, ihi, « Intende. » cia a parte Dei, ibi, « In petra. »
    Dicit ergo : Sic rogo ut exaudias et
    intendas, et scio quoniam sic erit, tam-
    tj Dicit ergo : « Deus., exaudis depreca- quam experta, « Quoniam a fiJiibus. »
    Pria.a \&x^ tiouem meam : » quee est assidua : de- Vel sic: Exaudias, vel intendas, non aliud
    Psaliiu
    precalio enim sonat assiduitatem, et ob modo nisi hoc : « A finibus terrse, » non
    hoc dehes exaudire. Ipsemet exemplum ab uno loco tantum : undenon sum sic-
    posuisti de vidua, quai propter instan- ut unus homo qui loquitur. « Ad te, »

    ^iam impelravit ab iniquo judice iieri ju- non ad alium Domine, « clamavi, » fer-
    stitiam de adversario *. Jacob. v, 16 vore animi : et hoc, « dum anxiaretur
    Multum valet deprecatio justi assidua. cor meum, » peccatis et poenis. Isa. xix,
    Quanto magis Ecclesiae ex justis congre- 20 : Clamabunt ad Dominum a facie tri-
    gatac? hulantis, et niittet eis salvatorem et pro-
    « Intende orationi mese, » postquam pugnatorem, qui liberet eos, non de
    cxaudieris, ut illam non abjicias. Et est una parte terroe, sed de omni. Jerem.
    oratio, dicit Glossa, qucE pure Deo offer- XVI, 19 : Ad te Gentes venient ab extre-
    tur. Deprecatio enim ad aliimi fieri pot- mis terrse. Isa. xlix, G : Dedi le in lucem
    est: sed oratio importat quod ad Deum Gentium, ut sis salus nica usquc ad ex-
    singulariter et pure fiat. I ad Tim. ii, 8 : tremum terrse. Baruch, m, 1 : Anima
    Volo viros orare in omni loco, levantes in angustiis, et spiritus anxius clamat
    puras manus in oratione. Sciebat enim ad te. Jacob. v, 13 : Tristatur aliquis ve-
    Paulus quod volebat. Super Num. xxxi, strum ? oret sequo animo, et psallat.
    dicit Glossa Plus unus justus orando
    : « « In petra exaltasti. » Hic triplex
    « quam innumeri peccatores pugnan- exaltatio : In Christo. Promotio in bo-
    « do. Oratio enim justi ccehim penetrat : num, ibi, « Deduxisti. » Et prolectio a
    « quid mirum si Deum vincit? » Propter malo, ihi, « Turris. »
    hoc dicituralihi,inPsal.v,3: Intendevoci Dicit ergo : Sic exclamavi, et tu exau-
    orationis mess. Daniel. ix, lli : Exaudi disli mc, et hoc « in petra, » Cliristo.

    * Cf. Luc. XVIII, 1 et seq.


    .

    COMMKNTAHII l\ PSALMIM lA 8!)

    l atl Corintli. x, i : Pctra aidcui cral « Inhabitabo in tabernaculo. » II ic se- «


    Chrisdts. Malth. xvi, ['!^:Si(pcr lianc cunduin. in ([uo subjuni;il beneficia spe
    petrain, quain conlessus os. incipsuni, habila jaiu, etsi non re : ct dicunlur tiia.

    iedificalio l^cclcsiani nicani. Ad l![)li('s. Primo, bcnelicium linalis securilalis. Se-


    II, 20 : //>so snnuno anf/aiari lapidc cundo, ini)(lus benclicii talis, scilicet qua-
    Christo Jcsu. Hjfc petra ad quam rcfu- liter conferetur, ibi, « Protcgar. » Ter-
    •xicniluin peocatoribus, Psal. ciii, 18 : tio, ratio et causa hiijiis securitalis, ibi,

    Petra rrfnijium hcrinaciis. llan* siipcr « QuoniamDcus meus. » iu


    quani staiuluin. I']vo(l. xwiii, 2! : Av/ Dicit ergo Iljiic bona quae praemisi, :

    locus apud nic, ct stabis supra petram. mihi contulisti, et etiam adhuc spero
    In ([ua inaiKMulum, .lorcm. xi.aiii, 28 : quoniam « inhabitabo in tabernaculo
    /{cliiu/uite civitates, Iiabitatc in pctra, iuo, » quidquid agat, quidquid inferat
    habitatores Moab. \\\ qua quiescentlum, inimicus. Secundum lioc tabernaculum
    Prov. xxx. 2(» : CoIIocat in petra cubile Ecclesia militans dicitur : tabcrnaculum
    suum. Sculptus cnim fuit in cruce Chri- enim militantium est : et hic militamus.
    stus, ut locus in eo nobis daretur. Zach. ,Iob, VII, 1 ; Mililia est vita hominis su-
    III. '.I : Egn cclabo sculpturam cjus. per tcrram. Et peregrinantium : et nos
    peregrinamur. II ad Corinth. v, (> :

    Quamdiu sumus in corpore peregrina- ,

    (x Deduxisti me. » Ilic secundum, sci- mur a Domino. Ad Hebr. xi, 13 Confi- :

    licet deductio de bono in melius. Quasi tenles quia 'peregrini sunt et hospiies su-
    diceret : Sic cxaltasti me,nec solum lioc, per ierram. Et hoc quod additur usque
    imo « deduxisti me. » Glossa : « Per te « in ssecula, »scilicet usquequo saeculum
    « viam, adte virtutem, et vitam relicien- durabit. AdRom. viii, 39 Neque crea- :

    « tem affectum. » .loan. xiv, G : fujo tura alia poierit nos separare a chariiaie
    sum via, et veritas. et vita. Sapient. x, Dei, ciuae esi in Chrisio Jesu. Ex hoc re-
    10 : Jusluni deduxit Domhius, etc. Et quod Eccle-
    linquitur, sicut dicit Clossa,
    hoc, « quia factus es spes mea : » alios sia semper bonos colliget, quodest, illos
    enim non deducis nisi sperantes in te. qui non putant se esse bonos, nisi in suo
    Factus es mihi spcs venioi de peccatis re- temporc. Augustinus « Noli invidere :

    laxandis, spes gratise dc bonis postea fa- (( cseteris post futuris. Noli quia trans-
    ciendis, spes gloriae de praemiis adipi- « isti, pontem misericordise velle pree-
    scendis. Ilac triplici spe, tamquam funi- « scindere. »
    culo triplici mc ducis ad te. Eccle. iv, Sed quomodo hoc erit, quod sic inha- Aise Dei,
    juslitia et
    1 • 1 o » •
    /
    12 ; Fnniculus tripli'x difficile rumpitur. bitabis? « Proteqar in velamento alarum misericor-

    Et tu es factus, supple, mihi, « turris tuarum, » non mearum virtutum. Alse


    fortitudinis, » non
    unde sine indi^^entia : Domini sub quibus latent boni protecti
    addit, « .1 facieininiici, » infestanlis me. in Ecclesia, sunt justitia, et misericordia.
    Prov. xviii, 10 Tiirris fortissima no- : Sub justitia proteguntur justi, ne pra3-
    men Domini : ad ipsum currit justus, sumant sub misericordia impii, ne de-
    :

    et exallabitur. Isa. v, I et 2 : Vinca sperent. His enim duobus modis, scilicet


    facta est dilecto meo... et .edifiravit tur- per preesumptionem et desperationem,
    rim in meilio ejus. VA turris forliludinis : bomines diabolo cxponuntur. IMalth.
    imo turris fi»i-tituilo ipsa. .I(d), ix, I'.) : xxiii, ))7 : Volui congregare filios luos,
    Si fortitudo qweritur, robustissimus cst quemadmoduin gallina congregat pullos
    El I ad Corinth.
    Prscdicamus i, 23 : suos sub alas, etc. IJeatus qui confugerit
    Chrislum crucifixum, Dei virtutem, et et fotus fuerit sub alis istis : si justus, ut
    Dei sapientiam Do turre alibi. noii pi;csunial : si jieccator, ut non de-
    sper(,'t. Iliilli, 11, 12 : Pcddai iibi Domi-
    90 D. ALB. MAG. ORI). PIlyED.

    niis Deus tuus pro opere tuo, ad quem capite. Secundo, increpat membra negli-
    venisti, sub cujus alis confugisti. gentiae in imitatione capitis, ibi, « Mise-
    ricordiam et veritatem. »
    In prima duo. Primo, quod exspectat
    M « Quoniam tu Deus meus. » Tlic est aeternitatem. Secundo, quod gloriam, ut
    tertium in quo subjungit rationem sive sit aeternitas gloriosa, et gloria aeterna,
    causam, scilicct receptionem beneficii in ibi, « Permanet. »

    aliquibus inquam,
    liliorum. Beneficii, In primo tangitur aeternitatis coUatio.
    seterni unde dicuntur duo. Primo, tam-
    : Secundo, collatae duratio, ibi, « Ajinos
    quam rationem assignat sui exauditio- ejus. »
    nem. Secundo, specificat in quo fuit exau- Dicit ergo : Haec bona milii spero con-
    dita, ibi^ « Dedisli. » ferenda in me certissime, et etiam, « su-
    Dicit ergo : Sic sperabo inhabitare, et per dies regis » mei, Ghristi qui est Rex,
    hoc modo protegar, nec mirum, quia et caput meum. Ille, inquam, Rex, de

    « tu Deus meus, » non alius, « exaudisti quo in praecedenti Psal. lix, 9 ; Juda
    orationem meam, » de qua supra dixi, t- rex meus. Prov. xxi, 1 : Cor regis in
    3 : A finibus terrse, etc. In qua de hoc manu Domini : quocumque voluerit, in-
    precabat : « Quoniam dedisti hseredita- clinabit illud. « Adjicies dies » super
    tem, » scilicet aeternam, « timentibus no- dies praesentis temporis, dies aeternitalis :

    men tuum. » Eccli. i, 13 : Timenti Do- utrique enim dies in Christo, et temporis
    minum bcne erit in extremis., et in die et eeternitatis fuerunt. Michae. v, 2 : Et
    defunctionis suse benedieetur Benedictio . tu Dethlchem hphrata, parvulus es in
    autem salutis seternai participatio, de millibus Juda : ex te miki egredietur
    qua Isa. Lvm, 14 : Cibabo te hsereditate qui sit dominator in Israel, ecce dies
    patris tui Jacob. Sed quid est hsec heere- temporis : et cgressjis ejus ab initio, a
    Deus htere- ditas? Ipsc Dcus. Deutcr. xvin, 2 : Do- diebus seternitatis. « Annos ejiis, » Dei_,

    stra. minus ipse est hsereditas eorum. Heredi- extendens « usque in diem gcnerationis
    tas dulcissima, Eccli. xxiv, 27 : Hseredi- et generationis, » hoc est, usque in diem
    tas mea super mel et favum. Et abun- aeternitatis. Vel posset legi ut ad mem-
    dantissima, Eccli. xl, 28 Timor Domini
    :
    bra referretur, et tunc dies regis appella-
    sicut paradisus benedictionis . Et hoc ve- rentur hic bonorum conversationes ,

    rum de timore casto et filiali : hic enim Ghrisium imitantium, quibus adjiciuntur
    qui abundantissimam infundit benedi- aeternae remuncrationes, ut sit sensus :

    ctionem sed hanc inchoat filialis timor.


    :
    « Dedisti hsereditatem timentibus nomen
    Eccli. XXV, 16 Timor Dei initium di- :
    tuum. » Et vere, quia « super dies re-

    lectionis ejus. Propter hoc autem ver- gis, » id est, Ghrisli, in quibus vixerunt
    bum, quia jam hsereditatem seternam isti ipsum imitando quantum ad illos

    adepti sunt Apostoli, facti Ghristi cohse- qui vixerunt minus. Et « super annos
    redes\cantatur hic Psalmusde Apostolis. ejus, » id est, Ghristi, in quibus vixerunt
    justij (( inquam, du-
    adjicies dies, » dies,
    rantes, « usque in diem generationis et
    « Dies super dies regis.D Hic secundum, generationis, » hoc est, aternitatis. Qua-
    in quo praemissis beneficiis quae respi- si diceret Pro bona conversatione, da-
    :

    ciunt ad se, hic tangit beneficia quae bis dies aeternitaiis.

    sperat in capite : et dicuntur duo. Priino, Et nota hic, quod etiam in praescnti
    pio n

    quae sunt beneficia quae exspectat in suo Dominus dies r.iljicit multis de cansis. P.:! Cil

    1 Cf. ad Romaii. viii, 17 : St autem filii, et Christi.

    hasfcdes : hwredes quidein Dei, cohxredes autem


    COMMIvNTAHll I.N PSALMUM LX. 91

    Primo, proplersapientiam, Prov. xkmii, vit, nisi Deus? Kt est annus creata.' feli-

    2 Propter hominis sapic}itiam,cl honim


    :
    citatis. Psal. lxxvi, ti : Cogitavi dics

    scicntiam qiix dicuntur, vita ducis lon- antiquos, ct annos xtcrnos, etc. llujus

    gior crit. Propter largilatem, el liberali- septem dotcs. Kt cst annus incrcatie ccter-

    tatem, In eodem, y. ll) : Qui odit arari- nitatis. Psal. ci, Tu autem idem ip- 28 :

    tiam, lonyi /icnt dics ejus. Propter [)a- se cs, el anni tui non deficient. Hichabct

    renlum revrrenliam ut honorem, Kxod. diem unicam lucem incrcatam. Psal.


    XX. 12 : llonora palrcni tuum ct matrem Lxxxiii, Melior cst dies una in atriis
    1 I :

    tuain. ut sis longievus super tcrram. iuis supcr millia.


    Kceii. III. 7 : Qui honorat patrem suum^
    vita vicrf longiorc. Propter prjeceptorum
    Dei ailim[)lelionem, Deuteron. xxi, 20 : Permanet in ceternum. » Hic secun-
    «

    Scribes ca supcr postes, et super januas dum, in quo langitur secundum exspc-
    tuas, ut multiplicentur anni tui. Propter ctatum, scilicet gloria.

    lacrvmosai orationis instantiam, Jsa. Ait enim : xVdjicics dies super dies re-
    xxxviu, o Audivi orationem tuam, et
    : gis, et hoc faclum est, quia jam etiani

    vidilacnjmas tuas : ccce ccjo adjiciam ii permanet, » quasi factum rcputo, « in

    super dies tuos quindccim annos. conspcctu Dei, » id est, in gloria, et eeter-

    Hic etiam nota, quoJ est annus malus, na vita. Kt hoc, « in setcrnum : » hsec

    scilicet stcrilitatis. Luc. xiu, 7 : Eccc enim gloria videre te. Joan. xvii, 7 :

    anni trcs sunt ex quo vcnio quxrens fru- Hsec est vita seterna ut cognoscant tc,

    ctuin in ficulnca hac, non invenio.


    et etc. Isa. xxxiii, 17 Regem in dccorc suo
    :

    Isa. xxxviu, V.y : Rccogitaho tibi omnes videhunt. Psal. lxxi, 3 Et permanebit:

    annos meos in amaritudine animse mex> cum sole et ante lunam. Kt Luc. i, 32 :

    Ilujusmodi dies sunt peccala. Job, iii, 3 : Regnabit in domo Jacob in seternum.
    Pereat dies qua natus sum. Seplem
    in « Misericordiam. secundum, in
    » Ilic
    I in dies, seplem mortalia. Sed annus pra?- quo dicto quod in Christo recipiet, con-
    par- destinationis colleclus ex electis, laiii- sequenter increpat negligentes imitari.
    quam ex clarissimus diebus. Job, iii, (i, Quasi diceret : Sic aeternus et gloriosus
    de anno similiter ct diebus suis : Non est rex, sed « misericordiam ejus, » hic
    coniputcntur in diebus anni : dicilur de in nobis implendam, et veritatem exhi-
    reprobato Angelo. Hujus tres dies, Xoe, bendam in futuro, « quis requiret ? » ut
    Daiiiel, et Job*. Kt cst annus relaxatio- ipsas habeat, et ipsum imiteiur. Quasi
    nis, annus scilicet Jubila?us, in quo om- diccret : Rarus, aui nullus. Ambulandum
    iiiii dimilluntur -. r]t habei dies septein, tamen esset per has vias post eum. Osee,
    septcm scilicct sacramenta. Kxod. xii, xiv, 10 : Quis sapiens, et intelligct is-
    1 :Septcm dicbus azijma comedetis in : ta?... quia rectse vise Domini, et justi
    die primo non erit /ermcntum in domi- ambulabunt : j)rsevaricatorcs au- in eis
    hus vcstris, id est, nulla inlidclilas in sa- tcm corruent in eis, scilicet in malum.
    cramentis. Item, cst aiinus beniijnilalis, Proptcr hoc dicitur, Michae. vi, 8 Indi- :

    ibi, Psal. Lxiv, 12 : lienedices cfjroiue cabo tibio homo quid sit bonum, et quid
    anni henignilatis tuae. Kl Isa. lxi, 2 : Dominus rcquirat a te : Utique facere
    Ut pnedicarem annum placabilcm. IIu- judicium, ccce veritas : el diligere rni-
    jus dies sunt septem dona Spiritus san- sericordiam. Vel sic Ita rex « permanet :

    cli. Septeui Virtutes. Kccli. i, 2 : Dics in seternum in conspectu Dei, » id est,


    sseculi, virtutcs et dona, quis dinumcra- permanebit. Kt « c/uis requiret » exi-

    '
    Ezecli. XIV, li : El si fnrrinl frc^ viri isli in literahunt animos suas.
    medio ejus, Juc, Danicl ct Joh : ipsi juslitia sua ^ Cf. Levit. xxv, i et scq.
    92 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    slens ibi, « miserieordiam et veritatem cum sum omnibus diehus usque ad con-
    ejus ? » Quasi diceret : Nullus in miseria. summationem sneculi. Yel, « in sseculum
    Nullus quaeret misericordiam. Apocnlyps. sseculi » consecutivum, boc est, in alio
    VII, 17, et Isa. xxv, 8 : Ahsterget Deus Sceculo, et lioc, « Nomini tuo, » id est,
    omnem lacrymam ab oculis eoruni, san- ad honorem nominis tui. I ad Corinth.
    ctorum scilicet '. Nullus veritatem, quia X, 31 : Omnia in gloriam Dei facite. »

    quilibct aperte videbit veritatis fontem. Et sic psaHam vel in prcesenti, vita, vel
    Joan. VI, 45 : Erunt omnes docibiles reddam vota mea » hoc
    in futura, « ut :

    Dei. Joan. xvi, 23 : In illo die me non enim necessarium est. PsaL lxv, 13 :

    rogabitis quidquam. Jerem. xxxi, 3i : Tteddam tihi vota mea, quee distinxerunt
    Non docehit ultra vir proximum suum, labia mea. Isa. xix, 21 Vota vovebunt :

    dicens : Cognosce Dominum. Domino, et solvent. Bernardus « Nihil :

    « placet Dei quidquid ei obtuleris, nc-


    « glecto eo ad quod tu teneris. » Et hoc

    9 « Sic psalmum dicam. » Ilic tertia « de die in diem, » id est, assidue. Eccle.
    Tertia pars P&rs Psalmi, sicut supra divisimus, in IX, 10 : Quodeumque facere potest ma~
    *'' '
    " qua postquam petiit, et repetiit, promittit nus tua, instanter operare. Et xi, G :

    etiam duo. Laudem oris, et hoc primo. Mane semina sementuum. opus bonum,
    Secundo, operis, ibi, « Ut reddam.)>Ye\, et vespere non cesset manus tua. Vel
    primo laudaturum se dicit in futuro. « de die » gratioe, procedens usque « in

    Secundo, non cessaturum in preesenti. diem » perfectam glorioe. Prov. iv, 18 :

    Ait enim Haec bona mibi in me, et


    : Justorum seniita, quasi lux splendens,
    in meo capite contubsti, et propter hoc procedit et crescit usque ad perfectam
    « Psalmurn dicam, » laudabo te ore, diem, scilicet diem glorise, ad quam nos
    « et in sseculum sseculi » consecutivum, perducat qui est benedictus, et seternita-

    hoc est,quamdiu sajculum continuabi- tis dies, per omnia ssecula sa3Culorum.
    tur : semper enim stabit et durabit Eccle- Amen.
    sia. Matth. xxvni, 20 : Ecce ego vohis-

    PSALMUS LXI.

    Securitas ejiis qui Deo subjectiis i?i eo solo fiduciam habet.

    i.hifinem, Pro Idithujn, Psalmus quam parieti inclinato et mace-


    David. riae depulsse?
    1. Nonne Deo subjecta erit anima 5. Verumtamen pretium meum cogi-
    mea ? ab ipso enim salutare taverunr repellere : cucurri in
    meum. siti : ore suo benedicebant, et
    3. Nam Deus meus et saluta-
    et ipse corde suo maledicebant.
    meus susceptor meus, non
    ris : 6. Verumtamen Deo subjecta esto,
    movebor amplius. anima mea, quoniam ab ipso
    4. Quousque irruitis in hominem ? patientia mea :

    interficitis universi vos, tam- 7. Quia ipse Deus meus et salvator

    * Cf, etiam Aporalyps. xxi, 4.


    COMMi:NTARn 1\ PSALMUM LXf. 93

    meus, adjutor meus, non emi- teris : ut decipiant ipsi de vani-


    grabo. tate in idipsum.
    8. In Deo salutare meum et gloria 11. Nolite sperare in iniquitate, et ra-

    mea : Deus auxilii mei, et spes pinas nolite concupiscere. Divi-


    mea in Deo cst. tia; si afHuant, nolite cor appo-
    q. Sperate in omnis congregatio
    eo, nere.
    populi elTundite coram illo
    : 12. Semel locutus est Deus : duo hitc
    corda vestra Deus adjutor no- : audivi : quia potestas Dei est,

    sier in (Eternum. i3. Et tibi, Domine, misericordia ' :

    10. Verumtamen vani filii hominum, quia tu reddes unicuique juxta


    mendaces filii hominum in sta- opera sua-

    separabitur, sed omnia transihens, ei so-


    rX PSALMLM LXT H subjacebit.
    Et hoc satis innuitur in titulo, qui ta-

    Hs esi:<iln finem, pro Jdithum, Psalmus


    COMMENTARIUS. David.)) Et est sensus : Psahnus hic sub-
    jectus editus est npro Idithum,'» id est,per
    transihentem enim interpretatur Idi-
    : sic
    /// fincm, Vru Idithum, Psalmus thum. Unde non propter ofQcium quia
    David^. cantor erat in templo Domini, sicut legi-
    turl Paralip. xxv, 1, sed propter nominis
    interprctationem hic ponitur. Transilien-
    s^
    « Xouue Deo siibjecla anima cril tem, inquam, « in finem, » Deum qui
    "«'mea.^M Hic est
    in-
    Psahnus undecimus in onmium finis est. Apoc. i, 8 : Ego sum
    »• secunda parle, secunda sciHcet quinqua- Alpha Omega, principiiim et finis.
    et

    gena. Postquam enim Eccle sia benefa- Vel in Christum, Ad Roman. x, 4 Finis :

    ctori gratias rcd(h(Ht recolendo ejus bene- legis CJuistus ad justilidm omni cre-
    ficia, hic con.^^equenter se convertit tam- denti.
    quam unus homo loquens ad seipsum, et
    ahos, se hortando ut tanto benefactori autem Psalmus in tres par-
    Dividitur
    sit subjechi, el ahos simihter sugj,a'ren- tes. IVimo, hortanles se ad malum in-
    tes oppositum increpando, et instruendo slruit, quod soli Deo subjectus erit. Se-

    de propria constantia, quia a Deo non cundo, increpat suadentes et impellentes

    -
    Mallli. XVI, 27; .\d Uoni. ii, 0; I ad Cor. la bontcde son divin protecteur, il rcssent
    ui, 8 ; ad (ial. vi, :>. prestiue de la joie au milieu de ses tribula-
    - Ce i)saumo a laplusyiande analogie avecle tions. Toutporte a croire avec Delitzsch, MoII,
    Psaunif^ X.XXVllI. l/uii el rautie sont adres- Patrizi, etc, que David composa ce psaume au
    ses a Idilliun, et exprinient les sentiments de lemps de d'AbsaIon
    la r^volte au y. 5, il fait ;

    trislesse el de conliance de David en butte a ses allusion i ceux qui voudraient le precipiler de
    ennemis seulement, tandis que la douleur
    ; son tr^nie. Theodoret le rapporte proph(Jtique-
    abat le psalmislo dans le premier de ces ment au temps dos pers(iculions dWnliochus,
    cliants, la conliance leprend victorieusement application Icf^itiine qui n'exclut pas le sens
    le dessus dans le second, La plainte contre les historique.
    persecuteurs n'est plus la note dominante le ; Le scns spirituel s'applique a tous les justes
    sent sous la inain loute puissanle de
    fugilif se 6prouv(';s mais conliants en VYxow au milieu des
    Dieu, et reconnaissant d'une part Iafragilit(i et tentations.
    le nt'ant des ho^mes,de Tautre lapuissance et H. Lesi^.tre.
    94 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    ad malum, ibi, « Qnousque irruitis? » avertere. Sensum proprium abjiciendo,
    Tertio, suhjungit exhortalionem et suiip- Prov. III, 3 : Fili, ne innitaris prudentise
    sius, et aliorum, ibi, « Verumtamen Deo Naturalem intellectum humiliando,
    tuse.

    suhjecta. » maxime in fide sacramcntorum. II ad


    In prima duo. Primo, confitetur sub- Corintli. X, P3 : In captivitatem redigentes
    jectionem animoe propriae ipsi Deo quid- omnem intellectum in ohsequium Christi.
    quid suadeatur. Sccundo, assignat ratio- Ah ipso enim. » Ilic subjungit ratio-
    ii

    nem multiplicem quare dcbeat ei subjici, nem multiplicem et dicuntur duo. Pri-:

    ibi, ((. Ah ipso e?7im. » mo, ratio quare subjicietur. Secundo,


    conclusio, quia perseveranter, et num-
    quam movebitur,ibi,« N^on movehitur. »

    •g Dicit ergo : Haec bona qujE prcemisi, secundum i-ationem


    In prima quatuor
    Prima pars focit mihi Dcus, « uonne ergo Deo, » bc- quadruplicem quam assignat. Prima est,
    nefactoii tanto, anima
    « suhjecta erit quia Filium dcdit. Secunda, quiacreavit,
    mea, » quidquid perversi homines sua- ibi, « Nam Deus meus. » Tertia,
    et ipse
    deatis ? Quasi diceret : Ita est, et quia quia justificabit, « Et salutaris. » ibi,

    prseter causas quae tanguntur in littera Quarta, quia salvavit jam in spe, vel ad-
    sequenti, et quse prsecesserunt in Psalmo juvit in bona operatione secundum du-
    antecedenti, ipse mihi omnia subjecit. plicem litteram, ibi, « Susceptor meus. »

    Psal. VIII, Omnia suhjecisli suh pedi-


    8 : Dicit ergo : Sic subjecta esse debet
    hus ejus. Anima enim justi est illa mu- anima mea et hoc justum « nam ab
    : :

    lier de qua Apocal. xii, 1 : Dicitur, quod ipso, » Deo Patre, « salutare meum, »
    amicta erat sole, et luna suh pedibus scilicet Filius, qui est illud salutare, de
    ejus, id est, omnia temporalia. Genes. i, quo Gen. xlix, 18 : Salutare tuum ex-
    Quomodo 28 : Replete terram, et subjicite eam. Domine. Et Luc. ii, 30
    spectabo., : Vide-
    ifebe"an1- Itcm, scmetipsum bomini subjecit. Luc. runt oculi mei salutare tuum.
    ""Deo?''''^ iij Si : Descendit cum eis, et venit Naza-
    reth. Debemus autem ei subjici tamquam
    creatura creatori, quia Isa. xlv, 9 Vx:
    « Nam Deus meus, » per crea-
    et ipse

    qui contradlcit factori suo. Deut. xxxii, tionem. Judith, 17 Deus coelorum.,
    ix, :

    6 : Numquid non ipse est pater tuus, qui creator acpiarum, et dominus totius
    possedit te, et fecit, et creaint te ? Sicut creaturas.
    materia suo artifici, Jerem. xviii, G : « Et salutaris meus, » per justificatio-
    Nonne sicut lutum in manu figuli, sic nem et gratise suee infusionem. Ad Ro-
    omnes vos in nianu mea, domus Israel ? man. viii, 30 : Quosvocavit, hos et justi-

    Isa. Lxiv, 8 : Fictor noster tu, ei opera. ficavit.


    manuumtuarum omnes nos. Sicut disci- « Susceptor meus, » ad gloriam in fu-
    puli magistro, Matth. xi, 29 : Discite a turo. Proverb. xxix, 23 : Humilem spiri-

    me, quia mitis sum et humilis corde. tu suscipiet gloria. A^el sicut vult Giossa,
    Marc. XII, 14 : Magister, scimus quia « ab ipso salutare meum, » mea salvatio
    verax es. Sicut sponsa viro suo, II ad a peccato. Matth. i, 21 : Ipse enim sal-
    Corinth.xi, 2 Despondi vos nni viro, : vum faciet populum suum a peccatis eo-
    virginem castam exhibere Christo. Sicut rum. « Ipse Deus mcus, » per cultum
    ancilla domino suo, I Reg. xxv, 41 : specialem. Genes. xxviii, 21 : Erit mihi
    Famula tua sit in ancillam, et lavet pe- Dominus in Deum. (^Et salutaris meus,-»
    des famulorum domini sui. Debemus per redemptionem et morlem specialiter
    autem subjici propriam voluntatem ab- I Pet. 1,18: Non corriipiibilibus auro vel
    negando. Eccli. xviii, 30 : Post concupi- argento redempti, etc. « Susceptor jneus,»
    scentlas tuas non eas, et a voluntate tua sicutprius, ad gloriam.
    COMMENTARIT IN PSALMIM LXI. 9".

    Vel socunduni aliam littorani : « Ad- rinlh. iv, lli : Licet is qui foris est, noster
    jutor, » ad bonani operalioneni, et in la- honio corrumpatur : tanien is, qui intus
    boribus hujus niundi. Eccli. li. 2 : Ad- est, renovatur de die in dicin. Matth. x,
    jutor et proleclor factus es niihi. VA [)n)[)- 2(S : Xolilc liincrc eos, qui occidunt cor-
    ter hoc, « non niovebor aniplius » ab ip- pus. Et miseri « inteilicitis innocen-
    so, sicul in priinis parentibus : vel sicut tem, » secundum aliam litleram, sicut
    antequani pouiilerem. Ecdi. xi, 22 : Con- Ilerodes etsui «. Eccecrudelitas. Jerem.
    fide in Deo,el nianc i)i loco luo. Eccle. x, VI, '!'): Crudelis est, et noii miserebitur.
    -i : Si spiritus potestatem /laOentis asccn- Vel secundum nostram : Et sic « interfi-

    dcrit super te, locuni tuuin ne diniiscris : citis vos universi, » saltem spiritualiter,
    et hoc ipso me sustinendo. Jerem. xxxiii, mandatum Dei transgrediendo, iniquita-
    17 : Xon interibit de Dacid vir, qiii se- tem amando. Qui diligit iyii-
    Psal. x, G :

    dcat super tJironuni doinus Isracl. I Pet. quitatcm, odit aniinam suam. I Reg.
    V, 10 : Ipsc perficiet, confirniabit, so- XXXI, 4, Saul inlerficit scipsum iii monte
    Iidabil(/ue. Psal. liv, 23 : A^on dabis in Gelboe ». Et Mallh. xxvii, 5 Judas re- :

    xternuin fluctuationeni justo. cessit ; et abiens laqueo se suspendit.


    Et est tertia littera quae sic habet :

    « Quousque apponitis onera gravia, et


    « Quousque irruitis. » llic secundum, llagella super hominem ?» Matth. xxiu,
    increpatio post instructionem : et dicun- 4 : AUigant onera graviaet importabilia,
    turduo. Primo, arguit eorum nequitiam. et imponunt in humeros hominum : di-
    Secundo, pietatis simulationem, ibi, « Ore gito auteiii suo nolunt ea movere. Et
    suo benedicebant. » « interficitis omnes vos, » ut vos sit ex
    In prima duo. Primo, arguit. Secundo, parte suppositi. Quasi diceret : Omnes
    arguendos justitia ostendit, ibi, « Con- estis interfectores. Ezechiel. xxti, 9 : Viri
    curri in siti. » detractorcs fuerunt in te ad effunden-
    prima duo. Primo, de malitia in
    In duni sanguinem. Osee, vi, 9 : Fauces via-
    opere. Secundo,in cordc, ibi, « Pretium rum latronum, particeps sacerdotum, in
    rneuni. » via inter ficientium pergentes de Sichem.
    In prima tria. Primo, arguitur eorum aTamquam parieti.n Ilic qualitatem pec-
    impetuositas, contra malos. Secundo, cati. Quasi diceret : Irruitis in hominem,
    crudelitas. Vel simpliciter secundum et tamquam irrueretis « parieti incli-
    unam litteram. Sccundo, contra seipsos nato, » adcadendum parato, « et mace-
    secundurn aliain, ibi, « Inlerficitis. » rix, » qua3 sine ca^mento est, et adhuc,
    Tertio, ostenditur qualitas peccati, ibi, « depulsse, » et propter hoc faciliori ad
    « Tain({uain parieti inclinalo. » casum. Et diiTert : G^\\d. paries appellatur
    Dicit ergo : Sic immobilis stabo, et propriedomorum, et qui Iit proprie de
    vos miscri adversarii, « quousque ii^rui- omni materia, maceria autem proprie
    tis, » tamquam flumina, vel ut ferae in horlorum et vinearum clausura, et de
    liominem. In Psal. Lvni, 4 : Irruerunt in lapidibus sine cffiinento conjunctis. Isa.
    inc fortcs. Sicul factum cst in Protomar- xxv, 4 : Spiritus robustorum quasi turb
    tyre Et impetum fecerunt
    Steptiano :
    impellens parietem. Isa. v, 3 : Diruam
    unanimiter in eum^. Sed irruere pos- maccriam cjus, ct erit in conculcatio-
    sunt inliominem cxteriurcm, carnem sci- iiem.
    licet, nou in inleiiorem. Job, ix, 24 :

    Tcrra data est in manu impii. II ad Co-

    » Act. vn, :iO. * I Reg. XXXI, 4 : Arripuit Saul gladium, et ir-


    2 Cf. .Mallli. II, 16 el seq. ruit super eum.
    96 D. ALB. MAG ORD. PRvED.

    5 « Vemmtamen. » Hic secunduin, in dum, in quo arguit cos de pietatis simu-


    quo arguit de peccalo cordis. Quasi di- hitione.
    ceret : Sic interllcitis, opere scilicet : Dicit crgo : Sic cogitabant contra me
    « Verumtamen cogitaverunt repellere pre- absque meritis meis, et « ore suo bene-

    Quaiuor res lium mcum^ » dicit Ecclesia, id est,Ghri- dicebant » exterius, « et corde suo male-
    ^"^Viesia! stum quo redempta sum tamquam pretio. dicebant » interius, ecce simukitio, sicut
    To^umr'* I ad Gor. vi, 20 : Empti estis pretio ma- scorpiones qui facie blandiuntur, et cau-
    vita aeterna.
    ^"
    gno. Pretium insestimabile quadruplex. da pungunt. Ezech. ii, 6 : Eili hominis,
    Pretiosissima res sum, dicit Ecclesia, cum scorpionibus habitas. Prov. i, 10 :

    quse inaestimabili prctio sum redcmpta. Eili mi, si tc lactaverbit peccatores., ne

    Augustinus : « homo, appende te ex acquiescas eis, etc. Prov. xvi, 29 : Vir


    « pretio, ne vilescas.» Vel animam meam, iniquus lactatamicum suum, sermoni-
    quae fuit Christi sanguinis pretium. Deut. bus blandiendo et ducit eum per viam
    :

    XXIV, 15 : Eadem die reddes ei, scilicet non bonam, seducendo si potest.
    indigenti, pretium laboris sui, animam
    scilicet tuam quam laboribus et morte
    acquisivit. Vel bona opera, quae sunt « Verumtamen Deo. » Hic tertium,
    pretium quo emitur vita eeterna, Prov. secundum divisionem prius factam to- XerUa
    Psal
    XXXI, agrum, et
    16 : Consideravit tius Psalmi, Postquam enim instruxit, et
    emit illum, pretio bonorum operum. instructos increpavit, hic admonitionem
    Eccli. XVII, 18 Eleemosyna viri quasi : subjungit.Priino, alloquens animampro-
    sacculus cum illo, ad emendum vitam priam. Sccundo, omnium congregatio-
    seternam. Luc. xii, 33 : Eacite vobis nem, ibi, « Sperate in eo, omnis congre-
    sacculos qui non veterascunt. Vel vitam gatio populi. »

    seternam, quoe est pretium bonorum, de In prima duo. Primo, exhortatio ani-
    quo Job, xxviii, 13: Ncscit homo pre- mse ut J)eo sit semper subjecta. Secun-
    tium ejus., etc. do, promissio respondentis animae de
    « Cucurri ifi siii. » Hic ostendit juste perseverantia in subjectione, ibi, « Non
    increpandos. Quasi diceret : Sic cogita- emigrabo. »

    verunt contra me : ego tamen <( cucurriy) In prima duo. Primo, exhortatio. Se-
    ad eos liberandos, et mihi incorporandos : cundo, exhortationis probatio, quod ei

    « insiti,y) in ardore magno,et desiderio.Ad est acquiescendum, ibi, « Quoniam ab


    hoc enim monet me Paulus, I ad Corinth. ipso. n

    IX, 4 : Sic currite ut comprehendatis. Sic- Dicit ergo : Sic impugnant mali, « ve-
    ut caput meum, de quo in Psal. xviii, rumtamen anima mea esto subjecta, » id

    G : Exsultavit ut gigas ad currendam est, in subjectione cjus pcrsevera subji-


    viam. Et sitiens illorum salutem, sicut et ciendo collum intellcctus. Eccli. li, 34 :

    ipse dicit, Joan. xix, 28 ^ Sitit enim Collum vestrum subjicite jugo., et caput
    malus desiderio temporalium. Jerem. ii, alfectus vestri, ejus praeceptis et consiliis
    23 : Prohibe pedem tuum a nuditate, et acquiesccndo. Matth. xi, 29 : Tollite ju-
    gultur tuum a siti. Et sicut bonus alio- gum mcum super vos, etc. Et humerum
    rum salutem, sicut hic dicitur. Matth. v, bonae operationis, Eccli. vi, 20 : Subjice
    6 : Beati qui esuriunt et sitiunt justi- humerum tuum, et porta illam, scilicet

    tiam. Et vitam. Psal. xli, 3.* Sitivit ani- sapientiam. Nec tantum Deo subjecta es-
    ma mca ad Deum, etc. to, sed omni creaturae humanae propter

    « Ore suo benedicebant. » Hic secun- eum. I Petr. ii, 13 Subjecti estote omni :

    * Joan. XIX, 28 : Sciem Jesm quia omnia con- Sitio.

    siiininata aunt, iitconsuiiimarelur Scriplura, dixit


    :

    COMMENTARII IN PSALMrM LXI. 97

    humanae creaturse propter Dcum. Ad vit, illos et (jlorificavit, in operibus bo-


    Ephes. V, 21 : Subjecti invicem in tiniore iiis et mcriloriis.

    Chrisli, et maxinie prselatis ejus. Ad


    llebr. xiK, 17 : Obedite prseposilis vestris, « Non emigrabo. » Ilic secundum hu-
    et subjarete eis. Deo crgo subjccta eslo, jus partis, in quo subjungitur quasi re-
    non alii pro pcccato. Eccli. iv, 31 : Ne spoiisio aninuc promittenlis perseveran-
    subjicias te oinni honiini pro peccato. tiam : et dicuntur duo. Promissioprimo.
    « Quoniani ab ipso. » Ilic probatio, Secundo, multiplex ratio quare promittit
    quod debct subjici, a quo tantuni recipit hoc secure, ibi, « bi Deo salutare. »

    bonum. Et dicuntur duo. Primo, coilatio Dicil ergo : Sic iuvito ut subjecta ma-
    patientiae in adversis. Secundo, probatio neas, o anima. Et respondet : « Non emi-
    quod vere confertur ab co, ibi, « Quia grabo, » a Dei subjectione, sicut avis defe-
    ipse est Deus meus. » rens nidumsuum. Osee, ix, 11 Ephraim :

    Dicit ergo : Sic subjiciaris, et debes : Ego autemnonsic:


    quasi avis avolavit.
    « quoniam ab ipso estpatientiamea. Job, imo dicam illud PsaL x, 2 In Domino :

    XVII, 15, ubi littera est Ubi est nunc


    : confido quomodo dicitis aninix mese
    :

    prsestolatio mea, et patientiam meam Transmigra in montem sicul passer ?


    quis considerat ? Quis considerat, dicit

    Ecclesia, ubi est nunc praestolatio mea ? « In Deo salutare nieum. » Ilic ratio- S
    Tu es Domine Deus raeus. nes sumit promissionis a bonis in futu-
    ro habendis primo. Secundo, ab habitis
    in praescnti, ibi, « Deus auxiiii mei. »

    Quia ipse est Deus meus. » Hic pro-


    « Beneficia habenda duo tangit, liberatio-
    *- bat, quod vere dat patientiam per alia nem a malo, hoc est salus : coliationem
    • boneliciatria. Quia vocavit de infidelitate pleni boni, hoc est gloria.
    ad lidem, et hoc primum. Secundum, Ait enim : Sic « non emigrabo, » nec
    quia vocatum justificavit, ibi, « Et Sal~ debeo, quiainDeoest«5a/z/^are meum^ »
    vator. » Tertium, quia justificatum adju- id est, ab co exspecto salvari ab omni
    vit ut perveniat ad gloriam, ibi, « Adju- miseria et culpa in futuro. Jerem. xv,
    tor. » 20 et 21 : Ego tecum sum ut salvem te, et

    Dicit ergo Vere ab ipso habeo bo-


    : eruam Dominus. Et liberabo te
    te, dicit

    num patientiae, nam et « ipse Deus meus » de manu pcssimorum, etredimamtc de


    est, in vocando ad lidcm tunc cnim : nianu fortium. Salvabo te, et liberabo
    quasi de nihilo me fecit. I ad Cor. i, 28 : le : noli timere. Luc. i, 47 : Exsultavit
    Qui vocat ea quse non sunt, ut ea quse sunt spiritus meus in Deo salutari meo.
    destrucret. « Et Salvator meus, » me « Et gloria mea, » confcrente mihi
    post vocationem justificando. Isa. xlv, omne bonum. In Psal. iii, 4 : Tu autem,
    2 1 : Deus justus et salvans non est prse- Domine, susceptor meus es, gloria mea,
    ter mc. « Adjutor meus, » ad gloriam etc, Jerem. ix, 24 : In hoc glorietur qui
    perducendo pcr opera meritoria. Exod. gloriatur, scire, et nosse me. II ad Cor. x,
    II, 22 : Deus patris mei adjutor 17 : Qui gloriatnr, in Domino glorietur.
    meus *.

    De iis tribus, Isa. xvii, 10 : Oblita es « Deus auxilii mei. » Ilic tangitur bo-
    Dei salvatoris tui, cccc primum et secun- num in praesenti duplcx, adjutorium de
    dum : et fortis adjutoris tui, ecce ter- pugna, et spes de victoria, ibi, « Et spes. »
    tium. Ad Roman. viii, Quos vocavit,
    30 : Dicit ergo : Sic in futuro, et nunc ipse
    hos et justificavit : quos autem justifica- est : « Dcus auxilii mei, » id est, a quo

    ' Cf. etiara Exod. xvni, 4.

    XVI
    98 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    est auxilium mihi. Osee, xui, 9: Perdi- I Mach. III, 13 : Congregavit Judas con-
    tio tiia ex te Israel, tantum ex me auxi- gregationem fidelium.
    lium tuum. Deut. xxxiii, 20 : Ascensor « Effundite coram illo, » cogitationes,
    cceli auxiliator tuus. « Et spes mea, » ct affectiones vestras, et per hoc mala.
    de victoria, « in Deo » est : quippe cx Nola enim, quod quidam male effundunt
    quo auxiliator est, nullus noccrc potcrit. cor suum, cupidi in terram per cupidita-
    Job, XVII, 3 : Pone mejuxta te, et cujusvis tem, Thren. Effusum est in terra ii, 11 : Mala«
    efi).
    manus pugnet contra me. Ad Rom. viii, jecur meum. Gulosi in cibum per ni-
    31 ; Si Deus pro nohis, quis contra nos? mium ardorem in edendo, Eccli. xxxvii,
    32 et 33 : Non te effundas super omnem
    escam : in multis e?iim escis erit infirmi-
    Sperate in eo. » Hic sccundum, Luxuriosi in muUerem per peccato-
    tas.
    ^ ((

    in quo postquam monuit animam pro- rum adinventionem, Genes. xlix, 3 et4 :

    priam alloqucndo, subjungit exhorta- Ruhen primogenitus meus,... effusus es


    tionem ad omnes gencrahter ct dicun- : sicut acjua, viliter, et totaliter : non
    turduo. Primo, exhortatio. Secundo, pro- crescas. Jerem. l, 11 : Effusi estis sicut

    batio, quod acquiesccndum, ibi, « Semel vituli super herham, mugistis ut tauri
    locutus est Deus. » post vaccam.
    In prima duo. Primo, exhortatio de Sed « effundite » in confessione, Thren. Boniltt.
    i

    sperando in quo veraciter sperandum II, Effunde sicut aquam cor tuum :
    19 :

    est. Secundo, dehortatio, ne speretur in sicut aquam, non sicut vinum, de quo

    quo non est sperandum, ibi, Nolite (( remanct odor in vase vel mel de quo :

    sperare. » remanet sapor vel lac de quo remanet :

    In prima duo. Primo, cxhortatio. Se- color. Effundite in oratione, Psal. cxli,

    cundo, nccessitas exhortationis monstra- 3 : Effundo in conspectu ejus orationem


    tur, ibi, « Verumtamen mendaces. » meam. I Reg. i, 15 Effudi in conspec- :

    In prima, exhortatio primo. Sccundo, tu Domini animam nieam. Effundite in


    remotio ejus quod posset in contrarium operibus misericordise, Isa. lviii, 10
    movcre, ibi, « Deus est adjutor. » Cum effuderis esurienti animam tuam,
    In prima duo. Primo, admonitio de et animam afflictam repleveris. Nec ti-

    sperando in Deo. Secundo, specificatio meatis, ut dicatis: Quiderit si sic spera-


    modi quomodo sperandum, ibi, « Effun- mus, et confidimus ? Iterum in peccata
    dite coram illo. » recidemus.
    Dicit ergo : Sic monui animam meam « Deus adjutor noster, » non ad ho-
    ut Deo se subjiciat, et conscnsit. Sed o ram, sed « in seternum. » Matth. xxviu,
    vos, omnis sciiicet « congregatio populi, 20 : Ecce ego vohiscum sum, adjutor
    sperate in eo, » quia Prov. xvi, 21 : Qui vester, usque ad consummationem sieculi.
    sperat in Deo, heatus est. Maxime si con-
    gregatio, quia Matth. xvni, 21 : Uhi fue-
    rint duo- vel tres congregati in nomine « Verumtamen vani fiiii Jwmijium. » I»
    meo, ibi sum in medio eorum, paratus Ilic subjungitur necessitas exhortationis,
    ad dandum quod pctunt. Quanto ergo quia sunt in peccatis, maxime in duobus .'

    magis ubi fuerit maxima multitudo a Deo amoris terrenorum, et confidentiai in

    facta, secundum illud Michse. ii, 12: illis. Sccundo, dolositatis, qucT causa-
    Congregatione congregaho Jacoh, congre- tur ex illo, ibi, « Mendaces filii liomi-
    gatione intellectus in iidei unitatem, et num. n

    affectus in uuam voluntatem, secundum Sic moneo ut semper spe-


    Dicit ergo :

    iliud Act. IV, 32 : Erat multitudinis inDeo ethocnecesse est, quia quid-
    retis :

    credodium cor unum et anima una. quid dicatur, « verumtamen vani filii
    :

    COMMENTARII IN PSALMUM LXI. 99

    hominum. » Vel sic ad immedlatuin : statera. .Tob, vi, 2 Utinam appenderen-


    :

    Deiis adjutor noster in a^ternum, « vc~ tur pcccata ))iea, et calamitas quam pa-
    nimfamen, » etc. Vel ad remotiora Sic : tior, i)i statcra. Sic lilii liominum men-
    bonos aflliirunt mali, « verumlameti, » daces liunl iii stateris, ut decipiant cxi-
    vos qui injusti estis, dicite, « vaui filii stentes « i)i idipsum, y)\ioc est, unum, non
    hominum, » primorum parentum
    scilicet cujuslibet rei, sed « de va)iitate, » hoc
    Adam et Evae, « vani » corde, et quan- est, in hac miseria unum sunt, et ad in-
    tum ad cogitativam, quia nihil sciunt de vicem coUigati, quamvis per diversa vi-
    Dco. Sap. XIII, 1 ; Vani sunt omnes ho- tia sint divisi, sicut vulpes Samsonis,
    mines, in quibus non subcs/ scieniia J)ei. qu« facies diversas habentes, caucias ha-
    Et quantum ad motivam, quia diligunt bebant ad invicem colligatas '. Daniel
    vana. Psal. iv, 3 Ut quid dilifjilis vani- : XIV, 27 : Congregati sunt Babylonii qua-
    tatem, et quseritis mendacium?Ei quan- si vir unus^. Osee, xui, 12: Colligata
    tum ad sermonem, Psal. xi, 3 Vana : csl iniquitas Ephraim.
    locuti sunt unusquisque ad proximum
    suum. Et quantum ad operationem, Isa.
    XXX, 7 ^Eriyptus enim frustra et vatie
    : « Nolite sperare. » Monuit ad speran-
    ]f
    auxiliabitur. Eccle. i, 2, dicitur tibi dum in quo sperandum est, hic dehorta-
    Vanitas vanitatum, et omnia vanitas. tur a sperando in eo in quo spcrandum
    « Mcndaces. » Ilic secundum, scilicet non est. Et primo, ne sperent in peccatis.
    dolositatis peccatum. Et primo, tangit Secundo, quod nec in divitiis, ibi, « Et
    dolositatis culp^in. Sccundo, convenien- rapi)ias. »
    tiam omnium in illa culpa, i])i, « De va- Dicit ergo : Sic monui, ut in Deo oiu-
    nitate. » nes speretis, et etiam nolite sperare in
    Ait enim : Sic vani sunt, et etiam iniquitate fictionis hypocrisis, sicut hy-
    « filii hominum » ut prius, mendaces » <( pocritai faciunt, qui per suam dissimula-
    sunt « in stateris : » non ul intendant tionem aliquidsemper sperant acquirere.
    plus aliis solvcre, imo ut deciplant ad llabac. II, 18 : Speravit i)i figmento fi-

    btteram in statera ponderis, in alia pon- ctor ejus. Vel injusta^ acquisitionis, sicut
    derant cum vendunt, in alia cum emunt. usurarii et rapaces.EccIi.xxxi, 8: Beatus
    Osec^ XII, 7 : Chanaan in manu ejus sla- vir qui nonsperat hipecutiia et thesauris.

    tera dolosa. Levit. xix, 36 : Statera ju- « Etraphias. quod non conlidant
    » Ilic

    sta, et xqua sint 'pondera., justus modius in divitiis : et dicuntur duo. Primo, quod
    sequusque sextarius. Itcm, in statera di- ipsas non rapiant, tamquam confidentcs
    scussionis Scripturarum, multumponde- in illis. Secundo, quod habitas ex justo
    rantes quod pro se, alleviantes quod con- non dilij^ant, ibi, « Divitise. »

    tra se : cum dicatur Eccli. xxi, 28 : Dicit eryo : Nolite sperare in peccatis,
    Verba prudentium statcra pondera- de divitiis. « Uapbias, » id est, res rap-
    buntur. In statera judiciariae potesta- tas, « nolite concupiscerc, » ne sitis de
    tis : quid enim potestas judiciaria, nisi illis de quibus Amos, iii, 10 : Thesauri-
    quaedani slatera ei qui judicat data, ut zantcs iniquitalon, cl raphiatti in cordi-
    jiidicet uni sicut alii. Prov, xi, I : Sta- hus suis. Proverb. xxiv, 1 : Ne ie)nuleris
    tera dolosa abominabilis est apud Deum. virosmalos rapitias mcditabitur niois
    :

    Sed tandem veniet statera divina; a-qui- corwn. Et ne nobis accidat tandem quod
    tatis, qua; omnia ad judicium reducet, dicitur, Isa. xxxiu, 1: Ke qui prxdaris,
    de qua Isa. xl, 12: Cribrabit colles in nonne et ipseprsedaberis ?

    * Cf. Jiulic. XV, 4. nii, indi<jnfiti mnl vehemenler : et congregnti nd-


    ^ Daniel. xiv, 27 : Quod cum audissent babylo- veviua reyem, dixerunl, elc.
    100 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    Et quid de bene acquisitis? est, qui fecit concordiam in sublimibus


    « Divitlae si affluant, » bene acqui- 5?^w. Apocal. XII, 10: Nunc facta est sa-
    sitie, « nolite cor apponere, » eas inordi- lus, et virtus, et regnum Dei, et pote-
    nate diligendo, quia I ad Timotb. vi, 9 : stas Chrisli ejus. Dan. vii^ 14 : Potestas
    Qui volunt divites fieri, incidiint in la- ejus, potestas seterna.

    queiim tentationem diaboli. Quasi


    et in v.Et tibi, Domine,misericordia,y) simul

    diceret: Habere nondamno, sed afTectum cum potestate, imo ipse est misericordia.

    ponere in illis, hoc reprobo. Job, xxxvi, Supra, in Psal.LViii,8 : Deusmeus, mise-
    5 : Deus potcntes non cum ipse abjicil, ricordia mea. Luc. vi, 30 : Estote mise-
    sit potens ergo nec divites cum ipse sit
    : ricordes, sicut et Pater vester, etc. Pote-
    dives. Luc. xix, 1 et seq., Non abjecit statem dicithabero Deum contra illos, qui

    Zachfeum, quia dives, sed intrans ejus dicunt se habere plcnitudinem potestatis.
    domum, salutem attulit, sicut ibi dici- Ille solum habet, qui nullum supra se

    tur. Proverb. xiii, 8 : Redemptio animse habet. Eccle. v, 7 et 8 : Excelso excelsior


    viri, proprix dimtids. est alius., et super hos quociue eminentio-
    Etinsuper universse terrae
    res sunt alii.
    rex imperat Qui nec miseri-
    sei'vienti.

    Semel locutus est Deus. » Hic se- cordiam habent in pauperes. Amos, vi,
    §^ «

    cundum, in quo ostendit, quod acquie- 6: Bibentes vinum inphialis, et optimo


    scendum exhortationi ultio nolentium :
    unguento delibuti : et nihil patiebantur

    acquiescere, et remuneratio acquiescen- super contritione Joseph.


    tium certissime cognita unde tanguntur ; Et hoc nunc dixi, et explano : « Quia
    tria. Primo, divinae voluntatis ordinatio tu reddes unicuique juxta opera sua, »
    Geterna et perfecta. Secundo, ordinatae bonis ex misericordia, malis ex potestate
    cognitio quantum ad hoc spectat, ibi, et justitia. Job, xxxiv, 11Opushominis :

    « Duo heec audivi. » Tertio, explanatio, reddet ei, et juxta vias singulorum re-
    ibi, « Quia tu reddes. » stituet eis. Proverb. xxiv, 12 Reddet ho- :

    Dicit ergo ; Sie spei-ate in Domino, mini juxta opera sua. Jerem. l, 29 :

    non in iniquitate, vel divitiis, quia semel Juxta opera quse fecit, facite illi.
    locutus est Deus, id est, perfecte ordina- Sed adverte, quod ista mensuratio in
    vit ab eeterno. Sed ordinatio lisec locutio comparatione unius puncti,ad alium est
    appellatur: quia in verbo facta est aeter- quia qui plus peccavit alio, plus punitur
    no, quod unicum est. Joan. i, 1 In : et semper citra condignum. Sed in bonis
    principio erat Verbum, in quo totum semper supra, Luc. vi, 38 Mensuram :

    completissime est dispositum. Job, bonam, et confertam, et coagitatam, et


    xxxiii, 14 : Semel loc[uitur Deus, et supereffluentem dabunt in sinum ve-
    idipsum non repetit. strum. Bonam, quia secundum merita :

    « Duo hsec audivi, » auditu interiori confertam, etc, quia supra merita : cu-
    intellixi, « quiapotestas Deiest, » ad pu- jus mensurae participes faciat nos potens
    niendum sperantes in peccatis et divitiis. et misericors, qui est benedictus per in-
    Job, XXV, 2 : Potestas et terror apud eum finita ssecula saeculorum. Amen.
    ;;

    PSALMUS LXII.

    Exsul se in Dei laiidibus consolatur : prcedicit hostium ruinam.

    1 . Psalnuis David. Cum esset in de- 7. Si memor fui tui super stratum
    scrto Idumcece, (I Reg. xxii, 5). meum, in matutinis meditabor
    •2. Deus, Deus meus, ad te de luce vi- in te.
    gilo. 8. Quia fuisti adjutor meus,
    Sitivit in te anima mea : quam Et in velamento alarum tuarum
    muhipliciter tibi caro mea? exsultabo.
    3. In terra deserta, et invia, et ina- 9. Adhassit anima mea post te : me
    quosa, sanctoapparui tibi,
    sic in suscepit dextera tna.
    ut viderem virtutem tuam et 10. Ipsi vero in vanum quassierunt
    gloriam tuam. animam meam : introibunt in
    4. Quoniam melior est misericordia inferiora terrse :

    tua super vitas, labia mea lau- 1 1 . Tradentur in manus gladii ;


    partes
    dabuntte. vulpium erunt.
    3. Sic benedicam te in vita mea et : 12. Rex vero liEtabitur in Deo ; lau-
    in nomine tuo levabo manus dabuntur omnes qui jurant in
    meas. eo, quia obstructum est os lo-
    6. Sicut adipe et pinguedine replea- quentium iniqua.
    tur anima mea, et tabiis exsul-
    tationis laudabit os meum.

    bri, sexagesimus secundus in toto libro.


    IX PSALMUM LXII Praeponitur autem titulus aperiens Psal-
    mi materiam et intentionem, qui talis
    est « Psalmus David, cum esset in de-
    :

    COMMENTARIUS. serto Idumsese. » Et tangit quod habetur


    I Reg. xxu, 5, quod David fugiens Saul

    habitavit in dcserto Mahon: quia tamen


    Psalmus David, Cum essct in deserto Psalmum ibi non legitur cecinissc, etsi
    Idumiese *. forte cecinerit, ad spiritualem intelligen-
    tiam recurrendum est. Est enim vox Argumen-
    tum Psalmi:
    Christi per David designati, sicut fre- Quomodo
    conversan-
    « Deus, iJeus meus. » Ilic est Psalmus quenter dictuni est : vel EcclesifE con- dum justis
    indeserto
    duodecimus in secunda parte lotius li- versantis in deserto Idumseae, in mundo hujUS 5-88-
    culi ?

    '
    David fit ce psaume a 1'occasion de son s^- quent, dans la direction de l'Idum(5e. Or, Da-
    jour dans le df^sert x7,; 'Iojoa'!a;, bemidbar vid sejourna pour la promicre fois dans celte
    iehoudah, et non dans celui xf,; 'Ioou[jia '.:<;, relraite au temps de la persecution de Saiil
    comme traduisent les Septanle etquelques au- c'est a cette epoque que les anciens, S. Aliian.,
    tres versions. Celle derniere designalion pour- Euseb., Theod. etc, rapnortent le psaume
    rail venir de ce que le df'sert de .ludee s'f^ten- David y prend le (ilio de roi, y. 12, parce qu'il
    dait de Jerusalfui ii la mer Morle, par conse- avait deja reru lonoliou royale des niains dc
    102 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    scilicet desertum appellari potest
    qui et acliva, et transiliendo discat quid
    propter mulliiudinem reptilium, pecca- postmodum viatoragere debeat.
    torum scilicet in ipso conversantium.
    Psal. ciii, 2o quorimi non
    : Illic reptilia, Dividitur autem Psalmus in duas par-
    est numerus. Et desertum IdumtPa:', id tes secundum Ghjssam. Primo, ostendit
    est, sanguincse, quia ipsa peccata san- appetitum quem habet in deserto perve-
    guis appellanlur. Osee, iv, 2 : Et sanguis niendi ad Deum. Secundo, describit sta-
    sanguinem tetigit. IJnde hic exprimit tum et bonorum et malorum qui sunt in
    formam Loni viatoris, et recle conver- mundo, ibi, « Simemor fui. »
    santis inter malos mundi : et sicut in In prima duo. Primo, ostendit appeti-
    Psalmo formam expressit
    prsecedenti tum et fervorem desiderii quem habet
    transilions omnia, et soli Deo se subji- ad Deum. Secundo, petit desiderii aug-
    cicntis, sic hic formam exprimit viatoris mentationem, ibi, « Sicut adipe. »
    boni, et per desertum mundi peregri- In prima dicuntur Primo petit. duo.
    nantis. Job, xxi, 29 Interrogate quem- :
    Secundo, allicit ad dandum quod peti-
    lihet de viatoribus, per descrtum Idu- tum est, ibi, « Quoniam melior. »
    mgese transeuntis, et hxc eadem illum In prima quatuor. Primo, quando fue-
    intelligere cognoscetis. 'Jliren. i, 12, rur- rit in co praecipue illud desiderium. Se-
    sus de tali viatore : O vos omnes qui cundo, quantum sit illud desiderium,
    transitis per viam, ut sic in utraque per- ibi, « Sitivit anima mea. » Tertio, locum
    fectus sit homo, in contemplativa scilicet describit in quo, ibi, « In via deserta. »

    Samuel, et que ses compagnons se plaisaient Le voila pourtant force de demander encore
    deja peut-(jtre a 1'appeler de ce nom. Les mo- un abri a ces solitudes qui avaient soustrait sa
    dernes, V. Steenkiste, Tlialhofer, Bcelen, Pe- jeunesse a la haine de ses premiers ennemis ;
    rowne, etc, croient avec raison que ce psaume il semble que malgre la tristesse des circons-
    nous reporte plutot a la periode de la revolte tances, il les revoie avec quelque joie Achi- ;

    absalonnienne jamais, en effet, David ne


    ; tophel n'a pas encore devoil^ ses noirs des-
    prend le titre de roi dans les psaumes deFepo- seins, le royal fugitif n'a pas encore traverse
    que de Saul. Ajoutons aussi que les aspirations le Jourdain, Reg.,
    II xvii, 22, tout ne semble
    a vivre a Tombre du tabernacle caracterisent pas desespere, et le psalmiste, a peine sorti de
    le dernier exildu psalmiste c'etait lui qui
    ;
    Jerusalem, espere que son obsence ne sera pas
    avait etabli Farche a Sion, et son bonheur de longue duree. Cest dans cette situation
    etait d'abriter sa vieillesse aupies d'elle. Au d'esprit qu'il ecrivit ce chant, medite dans le
    temps de Saiil, le tabernacle n'avait pas de silence de la nuit, et adresse a Dieu aux pre-
    residence fixe, et le fugitif pouvait le visiter mieres lueurs de Taurore.
    parfois sans avoir rien a craindre de son per- Conime il ressort du premier verset, ce chant
    s^cuteur; d'ailleurs la pielc de David envers est une priere du matin. Dans la primitive
    le Seigneur, quoique vive dans les premieres Eglise, ce psaume appele 6 opOpivo;, Const.
    annees, etait plus
    habituee a chercher Jehova apost. vni, 37, etait prescrit, r/.aa-T;; -rjfjiEpa;
    dans son ciel que dans sa demeure terrestre. 6'p6poj, Ibid. II, 59. S. Athanase, de Virginit. et
    En tous cas, « il n'y a point de raison pour S. Basile, Ep. lxiii, ad Neocajs. fonf allusion a
    douter que David soit Fauteur du psaume il ; ce memeusage. Dans la liturgie actuelle, on
    est caracterise par une tendresse exquise et le recitechaque jour a roffice de Laudes. Les
    une profonde affection envers Dieu, et cepen- sentiments qu'il expriine conviennent tres
    dant il ne manque
    ni d'energie, nimeme d'une bien a Fadaptation qu'en fait FEglise. « Ce
    certaine rudosse d'expression porte toutes : il psaume trahit une ame aimante; et il a besoin
    les inarques de la poesie de David. Perowne. >> d'une ame semblable pour elre bien compris ;

    Le oi venait alors de sortir de Jerusalcm


    1
    car Imgua nmoris, dit S. Bernard, iion amanli
    ;

    « pondaiit toute une annee, dit Tholuck, ce barhara Delitzsch.


    est. » « Refertur eliam ad
    desert qui s'etend de hi capitab^ a la cotc occi- animam quoe olim omni vacua bono erat, et
    dentale de la mer
    Morte, lui avait servi de re- qu38 postea per Christi gratiam conversa est. »
    fuge quand Saiil le poursuivait ; devenu roi, il S. Athan.
    ne pensait gucre a etre oblige d'y retourner. » H. Lesetre.
    COMMENTARIl IN PSALMUM LXII. 103

    Quarlo, finem Jesiderii, ibi, ct Sicut in 1 : Vigilia honestatis tabefaciet carnes.


    sancto. » Deum invenit, Prov. viu, 17 : Qui mane
    vigilant ad me, invenicnt me. Propler boc
    dicitur, Prov. viii, 3i: lieatus qui audit
    Dicit erj^o : « Deus, » per beneliciuni me, rt qui vigilat ad fores meas quotidie,
    ars crcatiouis, « Dcus, » per beneficiuui re- et observat ad postes ostii mei.
    L .

    creatiouis, seJ « meus » per beneticiuui


    exspectatae glorilicationis : sic exponitur « Sitivit in te anima mea. » Hic se-
    illuJ Mattb. xxii, 37 : Diliges Dominuui cundum, iuquo ostendit quanlum sit de-
    Dcum tuum, etc. Dominum crcatione, siderium : quia tantum est ut totus desi-
    Deum recreatione, seJ tuum glorifica- deret. Et primo exprimit desiderium
    tione. mentis. Secundo, etiam caruis, ibi,

    « Ad te de luce vigilo. » QuiJ ma- « Quam multipliciter. »


    gnum Jicit bic? Vigilare Je Jie non est Dicit ergo : TaU bora vigihins ad te,

    maguum, seJ si Je nocte, boc aliquiJ deprecor te. Numquid tepide, et sola
    mairuum esset. Responsio. Lux non ac- mente ? Non imo : « sitivit, » tendens
    cipitur bic pro Jie arlificiali, qui pars « in te anima mea. » Sap. xi, 4 : Sitie-

    est uaturalis, seJ pro toto tempore isto, runt,et invocaverunt te, id est, invocando
    in (|uo tamquam in luce sine Jie operan- sitim babueruut veniendi ad te. Psal.
    Jum. In alia autem vita nox erit, in qua xLi, 3 anima mea ad Deum for-
    : Sitivit
    jam uon erit tempus operanJi, sej quie- tem vivum. Scd si sitit Deum, signum
    scenJi ab omni opere. Eccle. ix, 10 : est quoJ gustaverit abquiJ Je ejus Jul-
    Quodcumque potest manus tua, instanter ceJine. Eccli. xxiv, 29 Qui bibunt me, :

    operare, etc. Joan. ix, i : Me oportet adhuc sitient. Bonuin est sitire, quanJo
    operari..., donec dies est : venit nox, fons vivacissimus et optimus praeparatus
    ([uando nemo potest operari. est, et invilat etiam aJ potandum aquas
    m Vel secunJam aliam litteram, « Vij-i- proprias. Isa. lv, 1 : Omnes sitientes ve-
    lo aJ te Jiiuculo, » in aurora, uon aJ po- niteadaquas, dicit fons vitoe. Joan. vii,
    tanJum, sicut multi vigilant, Isa. v, 11 : 37 Stabat autem Jesus, et diccbat : Si
    :

    Vie qui consurgitis mane ad ebrietatem quis silit, veniat ad me, et bibat. l'rimo,
    sectandam, et potandum usque ad vespe- aquas de fonte eruditionis, Prov. xvi,
    ram. Non aJ spolianJum bomines, vel 22 : Fons vitse eruditio possidentis. Et
    magis occiJenJum, Job, xxiv, 14 Mane : aquas de fonte casti timoris, Prov. xiv,
    primo consurgit homicida: interficit ege- 27 : Tinior Domini fons vitse. Et xiii, 14 :

    num et pauperem. Sed aJ oranJum te, et Lex sapientis, scilicet qua se ligat sa-

    lauJanJum. AJColoss.iv,2 Orationi in- : piens, fons vitse.


    state., vigilantes in ea. Eccli. xxxix, 6 : « Quam multipliciter. » Quasi dice-
    Justus cor suum tradidit ad vigilandum ret : Non tantum sitivit anima inea, imo
    diluculo ad Dominum qui fecit illum. « caro mea » (;tiam « quam multiplici-
    Isa. XXVI, : In prsecordiis meis de ma- ter, » id est, valde multipliciter sitit et

    ne vigilabo ad te. Qui sic vigilat et orat, desiderat. Nec mirum si caro sitiat ten-
    increpationem I)ei Juram evitat, Job, dens in Deum, quie sicut alibi dicitur, in

    XXX VI 11,7 .Ubi eras .cum me laudarcnt si-


    . . Deum cxsultat. yMibi, in Psal. lxxxiii, 3 :

    mul astra matutina, et jubilarent omnes Cor mewn et caro mea exsultaverunt in
    •!• Silire (lici-
    Deum vivum. i~v
    T-, • •<
    filii Uei ."''Ipsum Deum, si Jormit, sibi Dicitur autem sitire mul-
    1 I

    tur ruuiti-
    pliiiter
    evigilat. Job, viii, .'i el (i : Si diluculo con- tipliciter, quia quanto caro in pluribus
    surrereris ad Dcum, Omnipotentem et affligitur et deficit, taiilo ardentius ad
    fiirris dcprecatus statim evigilabif ad te. D(!um venire sitit. Suum autem sitire

    Carnein reprimit nc lasciviat, Eccli.xxxi, el quasi orare Deum, est ipsam carnem

    '
    104 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    voluntarie ei Isetanter affligere. Gilbertus : « Et inaquosa, » sine aqua gratiae
    « Caro voluntariis afflicta disciplinis, di- aquam vitiorum refrigerante, qufie est ne-
    « vinam sententiam ad propitiationem cessaria. II Reg. i, 21 : Montes Gelboe, nec
    « flectere nititur. Ipsa enim propter Deum ros nec pluvia vcniant super vos. Num.
    « supplicia, quaedam ad eum supplica- XXXI, 5 : Deest panis, et non sunt
    « tiones sunt : voluptatis rcpressio, quae- aquse.
    « dam est votorum expressio. » Rcferri « Sic in sancto. » Hic tertium, in quo
    etiam potest sitis et desidcrium mentis ostendit ad quid sic sitit. Quasi diceret :

    ad stolam animae : sitis vero carnis ad Sic sitio in deserto, fervore desiderii vi-
    stolam corporis. V^el primum ad obti- dendi te, et apparui libi « in sancto »

    nendum spiritualia, secundum ab obti- proposito. SicExod. iii, 1 et seq.,Moyses


    nendum corporalia : utraque enim a Deo apparuit Domino in deserto, et Dominus
    sunt petenda. ei ^ Et hoc, « ut viderem » tandem aper-
    ta visione quse est per speciem, « virtu-

    tem tuam, et gloriam tuam, » Christum


    « In terra deserta. » Hic tertium,
    3 in scilicet qui est virtus tua, et gloria tua,
    quo describit locum in quo orat, ut quia sapientiatua. I ad Cor. i, 23: Prse-
    major orantis virtus ostendatur, et ne- dicamus Christum cruci/ixum, Dei vir-
    cessitas orationis : quia in mundo quem tutem, et Dei sapientiam. Et Prov. x, 1 :

    Primo, a contemptu bonorum.


    describit. Filius sapiens Isetificat patrem. Multo
    ssBcuii duo Secundo, a causa contemptus duplici. ergo plus lilius qui est sapientia.
    incommoda. „ .

    Primo, quia non est m eo via ducens,


    . . .

    Et nota, quod desertum malum est,

    ibi, « Invia. » Secundo, quia nec aqua in quo est vere horror vitiorum. Deut.
    •
    refrigerans ab ardore vitiorum, ibi, « Et XXXII, 10 : In loco horroris et vastx soli-
    inaquosa. » tudinis. Periculum leonum, superborum
    Dicit ergo : Sic oro et desidero, et in pauperes opprimentium. Eccli. xm, 23 :

    mane et : ubi es, « in terra deserta^ » in Venatio leonis onager m eremo. Latro-
    mundo a sanctis derelicto et contempto num, corporalia rapientium. Luc. x, 30 :

    tamquam desertum infructuosum. Je- Homo quidam descendehat ab Jerusalem


    rem. iv, 23 : Adspexi terram, et ecce in Jericho, per desertum ad litteram, et
    vacua erat, et nihili. Osee, viii, 7 : Cul- iticidit in latrones. Et serpentium vene-
    nuis stans non est in eo, germen non fa- num infundentium, daemonum scilicet.

    ciet farinam. Bene derelicto a sanctis, Deuter. Ductor tuusfuitin soli-


    viii, 15 :

    quia non est homo in mundo. Omnes tudine vasta atque horrihili, in qua erat
    suiit tamquam silvestres ferae, ratione serpens flatu adurens, et scorpio, et di-
    non utentes. Jerem. iv, 25 : Intuitus psas. Serpens adurens flatu, quando per
    sum, et non erat homo, activus bonus ; et ambitionem sursum erigit. Scorpio facie
    omne volatile coeli recessit, contemplati- blandiens, cauda pungens, cum ad luxu-
    vus, in via non ducente ad Dominum, riam pertrahit. Sed dipsas qui cum pun-
    sed magis deviante. Isa. xxxiii, 8 : Dis- git, sitire facit, cum avaritiam suggerit.
    sipat3e sunt vias, cessavit transiens per Vastitas tanta non potest coli. Num.
    semitam. Jerem. ii, 6 : Terram inhabi- XX, 3 : Adduxistis nos in locum istum
    tahilem et inviam, per terram sitis, et pessimum, qui seri non potest. Speluncse
    imaginem mortis. Et sine illa via maxi- dolositatum, et latebrae. Job, xxx, 6 : ///

    me, quae dicit de seipsa, Joan. xiv, 6 : desertis hahitabant torrentium, et in ca-
    Ego sum via, et veritas, et vita. vernis terrae. Sed desertum bonum est

    1 Exod. III, 2: Apparuit ei Donwius in flam- quod pergeret ad videndum, vocaviteum, etc.

    ma rubi in mcdio ignis... f. 4 Cernens Dominus .


    :

    COMMEMARII IN PSALMl .M LXII. 105

    crux Christi, claustrum, et ccpIuui, de est, ideo (( benedicam, etc. » Vel hihia
    quibus mox loquetur. laudabunt ,
    quod dalum est ex miseri-
    cordia tua, « sic, » etiam, id est, ex do-
    no misericordi(E tuae, benedicam te in ((

    « Quoniai)} inelior vs/ niisericordia. » vita mea. » Si enim vita blasphcmaret,


    Hic secumhun, iu quo allicit primo laus labiorum parum valeret. Eccli.
    commendamlo. Secundo, promittendo, XV, : Non est speciosa laus in ore pec-
    ibi, « Lahia niea laudabKnt te, etc. » catorum. Et li, 8 LMudabit usque ad :

    Dicit erj^o : lla^c facio, ut videam vir- mortem anima mea Dominum, ct vita
    tutem et gloriam, et hoc mihi pra'stabis, mea. Psal. cxlv, 2 Laudabo Doniinum :

    bene scio, « cjuoniani misericordia /ua, » in vita mea. Malth. v, IG : Sic luceat lux
    effeclus misericonhse, tujp, sciUcet gratia vestra coram ut videant opera vestra bona,
    et uloria. Psal. lxxxui, 12: Gratiam et hominibuSy etc.

    gloriam dabit Dominus. (( Et levabo maiius tneas, » in oratione


    « Super vitas, » humanas quantum- et supplicatione pro bonis impetrandis.
    cumque prosperas, et longuaevas, quibus Thren. iii, 41 : Levemus corda nostra
    nihii melius putant homines. Jacob. iv, cum manibus. I ad Tim. ii, 8 : Levantes
    13: QucV est enini vita vestra? Vapor manus puras cum oratione. autem Ille

    est ad modicum parens. w Et super vi- bene bona opera operatur, et


    levat, qui

    tas, » activam scilicet et contcmplativam, libenter orat. Exod. xvii, 1 Cumque 1 :

    signilicatas per Uachel et Liam i, et Mar- levaret Moyses manus, vincebat Lsrael
    Bx tham et Mariam ^ Vel « super vitas, » sin autem paululum remisisset, supe-

    or quatuor iiguratas per quatuor facies os- rabat Amalec. Et nota, quod manus
    tensas, Ezech. i, 10 : Facies hominis, vita debet extendi ad pauperem per compas-
    conjugatorum facies leonis(\m habitat in
    : sionem, Marc. iu, 5 Extende manum :

    desertis, vita eremitarum facies bovis : tuam. Apeririper largitatem, Prov. xxxi,
    qui terram colit, vita Preelatorum facies : 20 : Manum suam aperuit inopi. Ei levari

    arjuilcB, vita claustralium percontempla- per rectam intentionem, ut totum fiat

    tionem sursum volantium. ad Dei honorem. Hoc est quod additur,


    n Ln nomine. » I ad Corinth. x, 31 : Om-
    « Labia mea. » Hic allicit promittendo nia in gloriam Dei facite.
    et promittit duo. Laudem verborum pri-
    mo. Secundo, operum, ibi, aSicbenedi-
    cam te. « Sicut adipe. » Hic secundum totius 6
    Dicit ergo: Sic desidero : quod si im- primae partis Psalmi, in quo poslquam
    pleveris, « labia mea laudabunt, » a te ostendit desiderii fcrvorem, petit fervo-
    apcrta ad hoc, quia per me non possem. ris augmentationem: et dicuntur duo.
    Supra, in Psal. Domine, labia mea l, 3 : Prirno, petit. Secundo, allicitad dandum
    aperics, etc. Osee, xiv, 3 Aufer omnem : petitum, ibi, (( Et labiis exsultationis. »
    iniquitatem, et accipe bonum : reddemus Dicit ergo quod levabo ma-
    : Sic dico,
    vitulos labiorum nostrorum. nus ad petendum, el hoc petam ut ani-
    ma mea repleatur, aliquantulum enim
    « Sic benedicam te. » Kcce secundum jam sentit, « sicut adipc et pinguedine, »
    Quasi diceret : Labiis laudabo, « sic, » id est, iis quae per adipem et pinguedinem
    et (( benedicam te in vita mea, » mihi a designantur, qua^ antiquitus multum pla-
    te data. Vel sic ul sit causaie : « Melior cebanl Deo. In adipe interna delectatio,
    est misericordia tua, etc. » « Sic, w id in pinguedine fortitudo ab bene operan-

    ' Cf. (jenes. xxx. 2 Cf. Luc. X.


    106 D. ALB. MAG. ORD. PR.E1).

    dum. Macilenta enim animalia dcbilia quens in futuro ex hoc statu, ibi, « Rex
    sunt. Adeps etiam est pingucdo
    magis vero laetabitur. »

    magis extrinseca. In prima duo. Primo, statum bono-


    interna, pinguedo
    Hic autem duo diligit Deus multum. rum. Secundo, malorum, ibi, « Ipsi
    Spiritualem tetitiam, Eccli. xxxv, 11 : vero. »

    In omni dato hilarem fac vultum tuum. In prima duo. Primo, memoria Dei
    II ad Corinth. ix, 7 Ililarem datorem :
    in prosperitate. Secundo, in adversitate,
    diligit Deus. Et fortitudinem ad bonum,
    ibi, « Et in velamento. »

    de qua Isa. xl, 31 Qui sperant in Do- :


    In prima duo, Primo, memoria Dei in

    mino mutabunt /ortitudinem. Propter prosperitate. Secundo, causa illius me-


    hocdicebatDavid^ : Fortitudinem meam, moria^, ibi, « Quia fuisti adjutor. »
    pinguedinem scilicet meam, ad te custo- Item, in prima duo. Primo, memoria
    diam : quia vis illam. Levit. iii, 3 : Adi- in quiete. Secundo, in actione, ibi, « In
    pem qui operit vitalia, et quidquid pin- matutinis. »

    guedinis est intrinsecus... adolebunt Dicit ergo : Sic labiis exsultationis

    Domino. Hoc impletur in bonis sacerdo- laudabo. « Sic, » quia « fui memor » : et

    tibus. Jerem. xxxi, 14 : Inebriabo ani- hoc, « super stratum meum, » slans, id

    mam sacerdotum pinguedine, hac ut toti est, quiescensin mea prosperitate, quan-
    sint pinguedo. Eccli. xlvii, 1 Surrexit : do solent ahorum homines obhvisci.
    Nathan propheta quasi adeps separatus Genes. xl, 23 : Succedentibus prosperis,
    a carne. magister pincernarum oblitus est inter-
    « Et labiis exsultationis. » Hic allicit pretis sui. Ephraim enim et Manasses
    promittendo. Quasi diceret : Sic imple fratres sunt. Deuteron. vi, 10 : Cum de-
    animam meam, et « os meum laudabit derit tibi Dominus civitates magnas et

    te, » non alium : et hoc « labiis, » non optimas, . . . cave deligenter ne obliviscaris
    quibuscumque, sed « exsultationis :
    Domini. Vih^.scit enim acceptum benefi-
    quippe Matth. xii, 14 : Ex abundontia cium. Philosophus : Nihil carius quam
    cordis os loquitur. Et dicit : « Labiis « benehcium cum petimus, nihil vihus
    exsidtationis, » quia in labiis notatur ali- « cum accepimus. Quae vel quid faciat
    quando timoris magnitudo, Habac. m, « obUvionem acceptorum, cupiditas acci-
    16 A voce contremuerunt labia mea.
    : « piendorum. »

    Discretio, Psal. lxv, li : Reddam tibi Et nota, quod stratum est mensa re-
    vota mea, quse distinxerunt labia mea. fectionis. Luc. xxii, 12 : Ostendel caena-
    Simulatio, Matth. xv, 8 Populus hic : culum grande stratum, et illuc parate
    labiis me honorat. Laetitiaj magnitudo nobis. Super hoc debemus Dei memora-
    sicut hic, et alibi, in PsaL cxviii, 171 :
    ri ad serviendum ei, non ad luxurian-
    Eructabunt labia mea hymnum. Et ali- dum. I ad Corinth. x, 31 Sive comedi- :

    bi, PsaL Lxx, 23 Exsultabunt labia : tis, sive bibitis, sive aliud quid facitis,
    mea, cum cantavero tibi. omnia in gloriam Dei facite. Et est stra-
    tum lectus aegritudinis. Psal. xl, 1 :

    Universum stralum ejus versasti in in-


    y (' Sic memor fui. » Hic cst secunda firmitate ejus. Super hoc debemus me-
    secunda pgrs Psahiii, in qua postquam monstra- mores esse Dei, nos humiUando et oran-
    Psainii
    yit affectum quem habet ad Deum, de- do, sicut Ezechias 2, et obtinuit quinde-
    rum et rna- gcribit statum bouorum in deserto hujus nos annos ad corrigendum vitam. Et est
    loriiiii in „ . ,

    hov.' seecuio. mundi simul ct malorum. Lt primo de- stratum quietisel prosperitalis tcmpora-
    scribit statuin. Secundo, praemium se- lis. De hoc hic. Super hoc memores

    1 Psal. Lvia, 10.


    ' Cf. Isa. xxxviii, 2 et seq.
    COMMEXTARII Ii\ PSALMUM LXII. 107

    esse debemus gratias referendo sicut « nus : « Xos sumus pulli sub alis galli-

    Joseph, qui in prosperitate semper me- « noe : sed illi crescentes alis matris non
    \ non sicut Salomonqui inde
    iioratus est « indigent, sed nos quanto magis cre-
    conversus est ad amorem mulicrum, ct « scimus, lanto magis gallina indigemus.
    ulterius in idololatriam *. Et est etiam « Fatui ergo prresumptuosi qui ad alas
    slratum conscientiae interioris,de quolsa. « non currunt. » Mattli. xxiii, 37 : Quo-
    20
    XXVIII, Coangustatum est stratuni,
    : ties volui congregare filios tuos, queni-
    etc.Super hoc debcmus esse memores admoduni gallina congregat pullos
    veniam deprecando, peccata deflendo, suos sub alas, et noluisti ? Deuteron.
    sicut ille qui dicebat : Lavabo per singu- xxxu, 12 Expandit alas suas, et as~
    :

    lasnoctes'^, etc. sumpsit Ergo quanto major es, tanto


    eos.
    ({ In matufinis. » Quasi diceret : Ad plus fuge ad alas ibi abscondere humi- :

    opera surgendum est ad litteram. Matth. liando te, et latendo quantum est in te.
    XX, 1 : Exiit primo mane co)ulucere, etc. Ecdi. 111,20: Quanto magnuses, humilia
    Cant. VII, 12 : Mane surgamus ad vineas. te in omnibus, sub isto velamento. Notan-
    Vel, « in matutinis, » id est, in operibus dum enim, quod est velamcn defensionis
    bouis iu luce gratiae factis : inala enim a tribulatione irse Dei, sicut hic dicitur.
    de nocle liunt absente luce gratia?. Joan. Et ab oestu et fervore concupiscentiae,
    in, 20 : Qui male agit, odit lucem. Ad Eccli. XIV, 26 : Satuit filios suos sub
    Ephes. V, 12 : Quse in occulto fiunt ah tegmine illius, et protegentur a fervore
    ipsis, turpe est et dicere. verecundiae. Et I ad Corinth. xi, 13 : Decet
    mulierem non velatam orare Deum ?
    ne ostentans speciem suam, alios moveat
    « Quia fuisti. » Ecce secundum, ratio ad peccatum. In eodem, y. 6 et 10 : Muitipiex
    ® '^™®"-
    sciiicet ct causa. Quasi diceret : Si in Mulier... velet caput suwn... propter
    quiele cogito de te, et in operatione, hoc Angelos, Clericos. Caecitatis quae est su-
    non est a me : « quia fuisti adjutor per oculos Judseorum, ut nuUam intclli-

    meus, » ad hoc promovens me. Eccli, gant veritatem,II ad Corinth. n, 15 :

    Li, 2 : Adjutor et prolector factus es mihi. Usque in hodiernum diem... velamen


    positum est super cor eorum, in lectione
    o- « Et in velamento alarum tuarum. » Veteris Testamenti. Malitiae, I Petr. ii,
    '" ¥1-
    « Iiic describit slatum bonorum in adver- 16 : Quasi liheri, et non quasi velamen
    silate, primo ostendit statum. Se-
    et hahentesmalitise tibertatem, ficiVicci Scrip-
    cundo, addit causam, ibi, « Me susce- turae, sub qua velatur profunditas veritatis.
    pit. » Luc. IX, 45 : Et ignorabafit verbum is-

    In prima duo, qua) faciunt justi in ad- tud, et erat velatum ante eos, ul non
    versitate, in Deo protectore «^audent, sentirent illud. Gratiae, caro Christi sub
    hoc taujL^it priino. Ductori inseparabili- qua late gratia sacramentalis, Ad Hebr.
    ter adha;rent, hoc secundo, « Ad/aesit X, 20 : Initiavii nobis viam novam^ et
    niiima. viventem per velamen, id est, carnem

    IJicit ergo : Sic in prosperitate me ha- suam. Glorice, qua^ velatur sub speculo
    beo. Sed si occurrat adversitas, quid et cenigmate, donec reveletur, Ad Ilebr.
    erit? « Exsultabo, » et hoc non in me, VI, 18 ct 19 : Ut... fortissimum solatium,
    sed « in velamento alaritm tuarum, » haheamus, qui confugimus ad tenendum
    tamquam pullus sub alis gallina; prote- propositam spem quam sicut anchoram :

    ctus a milvo, scilicet a diabolo. Augusti- hahemus animx tutam ac firmam, et in-

    • Cf. Genes. xli et xLii, et deinceps. • Psal. VI, 7.


    » Cf. III Re«. II.
    108 1). ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    cedentem usque ad interiora velaminis. eum frustra. Prov. i, 17 : Frustra jaci-


    tur reteante oculos pennatorum.
    « Introihunt. » Hic tangitur illorum
    9 « Adhsesit. » Quasi diceret : Non so- cupiditas : et dicuntur duo. Primo, cupi-
    lam g-audeo de proteclione, sed etiam ditas. Secundo, poena ex cupiditate se-
    « adhaesit anima mea, » fortiter et inse- quens, ibi, « Tradentur. »

    parabiliter, n post te, » utsequarte, no- Ait ergo : Sic queerunt animam, et

    lens prffiire tc, ne forte audiam quod au- etiam « introihunt » afTectu, et desiderio
    divit Petrus, Mattli. xvi, 23 Vade post : vehementi, « in inferiora terrse, » id

    me, satana. Cant. i, 3 : Trahe me post te. est,usque in infimam terrenitatem :

    Alia littera habet : « Agglutinata est quod verum fuit specialiter de Judseis,
    anima mea : » in quo vehemenh adhoesio qui ne terram amitterent, occiderunt
    monstratur. Jerem. xiii, 11 ; Sicut adhae- Christum. Joan. xi, 48 : Et venient Ro-
    retlumhare ad lumbos viri, sic aggluti- mani, et tollent locum nostrum et gen-
    navi mihi omnem domum Israel. I Reg. tem. Sic omnes cupidi. Eccli. x, 10 :

    xvni, 1 : Anima Jonathae conglutinata In vita sua projecit intima sua. Psal.
    est animse David. De sic conglulinatis XLiii, 23 : Conglutinatus est in terra
    intelligitur illud Apostoli, I ad Corinth. venter noster. Et propter hoc « tradentur
    VI, 17 : Qui adhseret Domino^ unus spi- in manus, » scilicet in potestatem per-
    ritus est. secutoris, Judsei in manus Titi et Vespa-
    « Me suscepit.Ecce secundum. Qua- » siani. Matth. xxiii, 36 : Amen dico vohis.,
    si diceret ei qui qusereret, unde potuisti venient hsec omnia super generationem
    protegi, et adhserere? Non meis viribus istam. Ethocjustum, quia Matth. xxvi,
    vel mea fortitudine : sed quia « suscepit 52 Omnes, qui acceperint gladium,
    :

    me dexlera tua, » aliisprotegendo. Psal. gladio perihunt. Et cupidi propter con-


    Liv, 19 Redimet in pace animam
    : meam gregata frequentius occidunlur. Vel sic :

    ah his, qui appropinquant mihi. « Introihunt in inferiora terrse, » in


    infernum, dicit Glossa. Et est argumen-
    tum quod infernus sit in terra. Ezech.

    lO vanum. » Hic tangit sta-


    « fysi vero in XXXI, 14 : Omnes traditi sunt in mortem
    staius ma.
    loruni et
    tum malorum, et iprimo tano-untur
    o tria. ' ad terram ultimam.
    Machinatio contra bonos. Gupiditas, ibi,
    ^bonos"
    Introihunt usque. » Et dolositas, ibi,

    « Partes vulpium. » « Tradentur in manus gladii, » sen-


    Per primum impu^nant vitam bono- tentiae divini judicii, de quo Job, xix,
    rum, per secundum substantiam, per 20 : Fugite a facie gladii, quoniam ul-
    tertium utrumque, quod est ibi, « Par- tor iniquitatum est gladius.
    tes vulpium, » quamvis quantum ad
    secundum et tertium sit lectura duplex. « Partes vulpium. » Ecce tertium.
    Dicit ergo : Taliter me protegis, et tibi Quasi diceret : Sic quserent animam
    adheereo, amalis recedens. « Ipsi vero, » meam perdere, sic rapere substantiam,
    cum pondere legendum, « qusesierunt et ipsi « erunt partes vulpium, » seipsos
    enim animam meam^ » vitam scilicet dolosis conjungentes, et sic jam vulpcs
    meam. Supra, in Psal. liii, 3 Fortes : existentes. Ezech. xiii, 14 : Quasi vul-
    qusesierunt animam meam. Et alibi, pes in desertis prophelse tui, Israel.
    Psal. XXX, 14 Accipere animam meam : Thren. v, 17 et 18 : Contenehrati sjint

    consiliati siint. Sed hoc « in vanum, » oculi nostri. Propter montem Sion quia
    ex ({uo tibi adhaereo, quidquid infligant. dispcriil, vulnes amhulaverunt in eo,
    Job, 11, •) : Tu commovisti rne adversus scilicet fraudulenli et dolu^i prcelati. Vul-
    COMMENTARn IN PSALMrM LXTI. 109

    pos etiam diciintur daeniones, quia fu- dabitur in Dco, » Patre. Isa. xxxv, 10 :

    m rantur alienani foveam : nec faciunt sibi Lcvtitia sempiterna super caput eorum,
    I!" fovcam, sed taxi defcrdando eam. Sic Chri.stum scilicet, Vel, « Rex » existens

    ipsi animas peccati fcetore sibi acquirunt, in Deo Patre unum per divinitatem cum
    et (iliristum abjiciunt. Luc. ix, 38 : iilo, « Letabitur. » Joan. x, 30 : Ego et

    Vitlpes foveas habent, et volucres coeli Pater unumsumus.


    nidos : Filius aiitem hominis non habet « Laudabuntur » Quasi diceret Xon . :

    ubi caput rcclinet. Terra rubra resper- tanlum rex praemiabitur, et caput bono-
    iruntne coijnoscantur. Sicdiabolus trans- rum, imo « laudabuntur ctiam omnes
    liirurat se in Aniirelum lucis ut bonus qui jurant in eo, » non in idolo, vel in
    credatur. II ad Corinth. xi, li : Sata- Deo somniato a capite suo. Deuter. vi,
    nas trans/igurat se,c[c. (jallinis insidian- 13 : Dominum Deum tuum timebis, et
    tur. iliis maxime quoe fovent puUos. Sic illi soli servies, et pcr nomen ilUus ju-
    diabolus prrelalis, quorum cst fovcre rabis. Matth. v, 33 Reddes Domino ju-
    :

    subditos. III Reg. xxii, 31 Non pugna-


    : rameiita tua.
    bitis contra minorem et majorem cptem- Sed contra, Matth. v, 37 : Sit sermo
    piam, nisi contra rcgem Israel solum. vester, est, est:non, non : quod autem
    I Reg:. XXXI, M : Totum pondus prielii his abundantius est, a nialo est. Jacob.
    versum est in Saw/.Hoeretici etiam vulpes v, 12 Ante omnia, fratres mei, nolitc
    :

    dicuntur. Cantic. ii, 13 : Capite nobis jurare. Respondeo, quod David hic non
    vu/pes parvulas. Et tyranni. Malth. xiii, praecipit juramentum, sed magis innuit,

    32 : Dicite vulpi illi, etc. si jurare oportet, in quo sit jurandum.Est

    enim juramentum prohibitum quod fit

    sine causa, vel ex causa injusta, permis-


    « /iex vcro Isetabitur. secundum
    » Ilic sum quod lit ex causa.
    a inquo descripto statu bonorum et malo- Posset etiam dici sicut vult (ilossa,

    rum quantum ad meritum, subjungit quod non preecipitur sacramentum vel


    descriptioncm quantum ad praemium. juramentum, sed commendatur in Deo
    Et primo tangit praemium bonorum. lirmiter stabiliri. Unde sensus est :

    Secundo, malorum, ibi, « Quia obstru- n Laudabuntur omnesqui jurant,y> firmi-

    ctum est. » ter statiiisse in eo se perseveraturos, et


    Inprima duo. Primo, prsemium capi- ei servituros : et ob hoc erit laus in men-
    tis, scilicet Christi. Secundo, corporis, ibi, bris, Isetitia in capite consummata.
    « Laudabuntur. » « Quia obstructum est, » ut jam non
    Dicit ergo : Sic boni sperabunt, et obloquatur loquentium
    amplius, « os

    inseparabiliter adhaerebunt. « Rex vero, » iniqua, » Judaiorum, Paganorum, Hae-

    supple, eorum, Christus scilicet, de quo relicorum, et falsorum Christianorum.


    Proverl). xxi, 1 : Cor regis in manu Psal. cvi, 42 : Omnis iniquitas oppilabit

    Jjomiiii : (ptocumquevoluerit, inclinabit os suum. I Reg. ii, 9 :Impii in tenebris


    illud. .lerem. xxiii, .")
    : /tcgnabit rex, conticescent. Sap. iii, 18 Non habebunt
    :

    el sapicns erit. Apoc. xix, Ki : llabet in spem, nec in die agnitionis allocutio-

    vestirnento, et in femore scriptum Rex : nem.


    regum, et Dominus dominantium. aLau-
    PSALMUS LXIII.

    Implorat Dei opem contra inimicos : peribwit, et lcetabiturjustus.

    1. hi finem, Psalmus David, 7. Scrutati sunt iniquitates : defece-


    2. Exaudi, Deus, orationem meam runt scrutantes scrutinio.
    cum deprecor : a timore inimici Accedet iiomo ad cor altum:
    eripe animam meam. 8. Et exaltabitur Deus.
    3. Protexisti me a conventu mali- Sagittee parvulorum factos sunt
    gnantium, a multitudine ope- plagte eorum :

    rantium iniquitatem. 9. Et infirmitatce sunt contra eos lin-

    4. Quia exacuerunt ut gladium lin- gu^ eorum.


    guas suas intenderunt arcum
    : Conturbati sunt omnes qui vide-
    rem amaram, bant eos :

    5. Ut sagittent in occultis immacula- 10. Et timuit omnis homo.


    tum. Et annuntiaverunt opera Dei : et

    6. Subito sagittabunt eum, et non ti- facta ejus intellexerunt.

    m ebunt firmaverunt
    : sibi ser- 11. Laetabitur justus in Domino, et

    monem nequam. sperabit in eo : et laudabuntur


    Narraverunt ut absconderent la- omnes recti corde.

    queos; dixerunt Quis videbit eos?:

    cunda scilicet quinquagena. Cum enim pgai


    cet ni
    IN PSALMUM LXIII in prsecedenti Psalmo magister instruxe- paiier
    fereni
    rit viatorera per desertum Idumaeae, id exe I

    Da\it
    est, per mundum incedentem, qualiter Chri

    COMMENTARIUS. ei sit conversandum, hic instruit cum


    quanta patientia sustinendum quod in-
    fertur a maHs, proponens in exemplum
    In finem, Psalmus David 1. patientiam Christi patientis, Judaeorum
    persequentium frustrationem, ut sic fa-

    ciendo bona et sustinendo constanter


    « Exaudi,Deus. » Hic estPsalmus de- mala, veniat tandem ad finem me Chri-
    cimus tertius in secunda parte libri, se- stum, et ob hoc nihil amplius in titulo

    * Ce psaume a rallure des compositions ordi- nombre des commentateurs, Theodoret, Hengs-
    naires de David, dit M. LesStre, mais comme il tenberg, Tholuck, remonter
    etc, preferent
    nerenferme aucun detail caracteristique,il est jusqu'a la persecution de dans les Satil ; c'est

    difficile d'assigner Tepoque ou il fut compose. psaumes de cette epoque que David aime a
    Patrizi n'y voitqu'une diatribe generale contre comparer les mechantes langues a des arraes
    les mauvaises langues, par le fait desquelles tranchantes.
    le psalmiste avait tant eu a souffrir. S. Hilaire La nature m^me
    du sujet fait que ce psaume
    s'en tient a une idee analogue « Propheta : peut etre au Messie, victime de la
    appliqu^
    orare intelligilur in psalmo ex persona sua haine et des calomnies des Juifs S. Augustin ;

    quatenus in Deum sperare nos conveniat os- l'explique dans ce sens, et TEglise emprunte
    tendens. » Cook le rapporte aux premiers temps au SaintDocteur les leconsdu second nocturne
    de la revolle absalonnienne le plus grand
    ; des Vendredi et Samedi Sainls.
    COMMENTARII IN PSALMUM LXIIl. Hl
    ponitur nisi hoc : « /// (i)iem, Psalmus nis et ardentis adversitatis. Resp. llic

    David. » Quod est Uic « : Psalmus » diri- dicit non ut eripiatur a timore in quo
    irens nos « in finetn, » id est, Cliristum, jam sit, sed ut in habita securilate con-
    quia docet non deliccre in Iribulationi- servetur. Quod cnim non timet, a Deo
    bus, scd orare, et adversitates irridere, vult conservari, quia sicut dicit Grego-
    est « David » materialis ut auctoris, rius : « Bonum cito amittilur, quod a
    spiritualis ut loquentis ct dantis exem- « largiente non conservatur. »

    plum suis.
    Alio modo, et secundum aliam litteram
    Duo ergo dicuntur, sicut dicit Glossa. legitur : et dicuntur duo. Primo, petit
    l*rimo, quidem orat Christus in agonia exaltationem sui. Secundo, ereptionem,
    l'assionis positus, ut nos doceat similiter ibi, « Cum deprecor, a timore. »

    inpassionibus orare. Secundo, subsannat Ait enim : « Exaudi, Deus, oraiionem


    adversarios et irridet, ut nos doceat non meam, » pro mea exaltatione et gloritl-
    curare. ibi, « Sagittse parvulorum. » catione ad te factam : « et eripe animam
    In prima duo. Primo, oratio pro sua meam.^ non a timore mortis, quia hanc
    »

    liberatione ab adversariis. Secundo, ad- omnis anima timet naturaliter, etsi ab ea


    versariorum descriptio, ibi, « Quia exa- elevata aliquando virtute, propter bona
    cuerwit. » consequentia desideretur, sicut in Paulo
    prima duo. Primo, orat. Secundo,
    In qui dicebat ad Philip. i, 23 : Desiderium
    provocat ad dandum quod petit, ibi, liabens dissolvi, et esse cum Christo : sed
    « Protexisti me. » « a timore inimici, » qui potest corpus
    Secundum autem lecturam duplicem affligere. Job, ix, 24 : Terra data est in

    duplicitcr dividitur Psalmus. Secundum manus impii : non anima. Matth. x, 28 :

    primam, primo orat ut exaudiatur. Se- Nolite iimere eos, qui occidunt corpus,
    cundo, specificat in quo velit exaudiri, postea autem non habent quid faciant^.
    ibi, « .1 timore inimici. » Et hoc, « cum deprecor, » id est, in ipsa
    deprecatione, ut impleas illud Isa.Lxv, 24 :

    Dicit ergo : « Deus, exaudi oratio- Illis adhuc loqueniibus, ego exaudiam..
    ire nem meam, » ad te factam « dum tribu-
    lor '
    : » alia litlera : tunc enim potis- Vel referendo ad membra, « Cum de-
    sime clamandum. Isa. xix, 20 : Clama- precor, » id est, cum desero pcccatum :

    buat ad Dominum a facie tribulantis. tunc enim valet precatio. Eccli. xxxv, 3 :

    Osee, VI, 1 : hi tribulatione sua mane Deprecalio pro peccatis , recedere ab in-
    consurgcnt ad me. Sicut Jonas, ii, 8 : justitia, supple, est. Vel dum deprecor
    Cum angustiaretur in me anima m,ea, ei, quod precari consuevi. Dicebam
    Domini recordalus sum. Et in hoc cxau- quondam illud Prov. xxx, 15 : Affer,
    di. affer : affer ventri concupiscentias suas,
    « Eripe animam meam, » non a mor- cupiditati dclicias : modo precor, aufer
    te, sed « a timore inimici., » ut ipsum utrumque, dicens illud Eccli. xxiii, 6 :

    non limeam, sed tantum te. Sed quomo- Aufer a me veniris concupisceyitias , et
    (io hoc ? Nonne scriplum est, Prov. xxviii, hoc contra primum. Et illud Prov. xxv,
    1 : Fugit impius nemine persequente, 4 Aufer rubiginem de argenio, non
    :

    justus aulem quasi leo confi.dens absque congregando, sed dispergendo rubigi- :

    tcrrore rril ? .\(tv(i\\\. xvii, 8 : Non time- natur enim congregatum, clarificalur dis-
    bis cum venerit xstus scilicet tribulatio- tributum.

    '
    Vulg. liabet, Cum deprecor, dunt corpus, et posl hxc non hahenl amplius
    ^ I.uc. XII, 4 : Ne terreamini ah his qui occi- qnid fnciant.
    112 D. ALB. MAG. ORT). PRtED.

    « Protexisti me. » Hic secundum, in contra te mala. Ad Philip. iii, 2 iVidete


    quo provocat ad dandum qua3 peliit. canes, videte malos operarios.
    Primo, beneficia recepta quae recolit et :

    dicuntur duo. Primo, quod eum libera-


    verita mala cogitantibus. Secundo, quod « Quia exacuerunt. » Hic secundum
    a mala facientibus, ibi, « A multitudi- totius primae partis Psalmi, in quo prae-

    ne. » missa oratione persuasoriaut ab inimicis


    Dicit ergo : Sic exaudi^ et eripe, et liberetur, subjungitur inimicorum de-
    certus sum, quod sic erit : quia « proie- scriptio a malitia et machinatione contra
    xisti me. » Eccli. xxvii, 9 : Si sequaris Christum. Etprimo, describunturab aper-
    juslitiam.., proteget te in sempiternum. ta impugnatione. Secundo, ab occulta ma-
    Et u, 13 : Protector est omnibus exquiren- chinatione, ibi, « Intenderunt arcum. »

    tibus se in veritate. Et hoc, « a conventu Dicit ergo : Sic rogo ut liberes ab ini-
    maliff nantium, n in corde Judaeorum. Isa. micorum timore, « qui, » vel, « quia
    I, 13 : Iniqui sunt coetus vestri. Est enim exacuerunt contra me linguas suas. »

    conventus malignantium, scilicet corde, Vel sic continua, sicut vult Glossa :

    sicut hic dicitur. Et est conventus maii- « Protoxisti a malignantibus, et operan-


    gnantium vanitati studentium in ser- « tibus iniquitatem. Sed qui sunt mali-
    mone, de quo in Psal. xxv, 14 Non sedi : « gnantes et operantes iniquitatem ? « Qui

    cum coficilio vanitatis, etc. Perversorum « exacuerunt linguas suas, » contra me


    in operatione, Eccli. x, 16 Exhonora- : « adulando ut me subverterent. » Matth.
    vit Dominus conventus malorum. Et est XXII, 6 : Magister^ scimus quia verax es,

    conventus bonorum concordium in cha- et viam Dei in veritate doces. IUudendo,


    ritate, de quo Isa. lxvi, 10 Exsultate : ut me in iracundiam dejicerent. Matth.
    in ea omnes qui diligitis eam, scilicet XXVI, 68 : Prophetiza nobis, Christe, quis
    Jerusalem. Et conjunctorum ad defensio- est qui te percussit ? Blasphemando, ut
    nem Ecclesiae, I Mach. iii, 44 Et con- : me per impatientiam de via deducerent.
    gregatus est conventus ut essejit parati in jMatth. XXVII, 40 : Si Filius Dei est, de-
    prselium. Et est conventus indifferens scendat nunc de cruce, et credemus ei. Et
    convenientium ad tractanda qusecumque hoc, « ut gladium. » Psal. lvi, 5 : Lin-
    negotia, I Mach. xiv, 44 Ne liceat ul- : gua eorum gladius acutus. Bene gladius
    li... congregare conventum in regione dicitur eorum lingua, qui vitam occidere
    sine ipso. Et Jacob. u, 2 : Si introierit in potuit. Lingua enim Judrei Ghristum oc-
    conventum vestrum vir aureuni annu- ciderunt, etsi non manu. Ad quod respi-
    lum habens. Et maxime ad causas ter- ciens Marcus, dicit ipsum hora tertia cru-
    minandas, Act. xix, 38 : Si Demetrius, cifixum \
    et quicum eo sunt artifices,habent adver-
    sus aliquem causam, conventus forenses (( Intenderunt arcum. » Hic agitur dif- >

    aguntur, et proconsules sunt, accusent fusius de machinatione occulta : et tan- ''»


    Chi».
    invicem. gunturtria. Primo, machinatio. Secundo,
    « A multitudiiie. » Ecce secundum. finis, ibi, i<.Ut sagitteiit. » Tertio, modus,
    Quasi diceret : Sic protexisti a conventu ibi, « Subito. »
    malignantium, « et a multitudine etiam Dicit ergo : In aperto : et eliam « in-
    operantium, » non tantum cogitantium, tenderunt arcum, » id est, machinatio-
    vel volentium, « iniquitatem : » fabri nem occultam, et ex improviso ferien-
    enim sunt peccatorum. Eccli. xi, 35 : tem, sicut arcus. Jerem. ix, 13 : Exten-
    Attende tibi a pestifero : fabricatur enim derunt linguam suam quasi arcum

    ' Marc. XV, 25 : tlrat autem hora tertia : et cru- cifixemnt eum.
    COM.ME.\TAHH I\ PS.VLMUM LXITI. 113

    mendacii. « Arcum^ » inqnain, c< /fin qui tcctus est a lingua nequam. Sed in
    amaram. » Occulla enini eoruni maelii- Psahno, xlv, 10, dicitur : Arcum contc-
    nalio fuit, nt [)er proprinni diseipuluin ret, ct confringet arma, et scuta com-
    traderetur : quod fuit aniariini valde. burct igni.
    Propter hoc dieit eis per .lereniiani, n, « Ft non timebunt. » Ecce quam au-
    21 : Qmmoilo conversa es milii in pra- dacter. PsaL xxxv, 2 Xon es timor Dei :

    vum vinea aliena ? Deuter. xxxii, 33 : anteoculos eoriim.


    Fel draconuin cinum curitm, ct vcncnum « Firmavcrunt sibi. » Ecce tertium.
    aspidum insaiuibile. Quasi diceret : Non timeljunt : et tam-
    quam obstinati, « firmaverunt sibi, » in
    corde scilicet, « sermonem nequam : » ut
    « Ut saf/iflcm in occullis immacula- ipsum constanter accusarent, et occidi
    tum. » Ecee linis propter qneni intendi- pr(jcnrarent. Proverb. xxvi, 2.") : Quando
    tur arcus, ut ininiaculatus, Cliristus sci- submiscrit vocem suam, ne credideris ei :

    licet, et designatus per agnum sine ma- quoniam septem nequitise sunt in corde
    cula. I Pelr. ii, 22 : Qui peccatum non illius, scilicet confirmatce : ut non vale-
    fecit, nec inventus est dolus in ore ejus i. ret, velipsius immacuhita innocentia, vel
    Jerem. ix, 8 : Sagilta vulnerans lingua quam plurima exhibita iUis beneficia, vel
    eorum, dolum locuta est. excusatio a judice facta.

    « Narraverunt iit absconderent. » Hic


    « Subilo sagittabuiit. » llic tangitur quartum, scihcet quam fraudulenter : et
    niodus exsequendi quod machinatum dicuntur duo. Primo,deliberatio abscon-
    fuerat : et tanguntur duo, quae perlinent dendi malum. Secundo, falsa sestimatio,
    ad partes principales, qualiter scilicet per quod bene sit absconditum, ibi, « Dixe-
    seipsos. Secundo, qualiter per alios, sci- runt. »
    licetper falsos testes, ibi, « Scrutati sunt Dicit ergo : Sic obstinati fuerunt, et
    iniquitates. » etiam « ut absconderent laqueos, hoc .>

    Inprima quatuor. Primo, quod impro- est, deceptiones, et verba quibus impu-
    vise. Secundo, quod audacter, ihi, « Et gnarent. Proverb. i, 11 : Abscondamus
    non timebunt. » Terlio, quod obstinate, tendiculas contra insontem frustra. Psal.
    ibi, « Firmaverunt. » Quarto, quod GXLi, i : In via hac qua ambulabamy etc.
    fraudulenter, ibi, « Xarraverunt ut abs- .lerem. v, 2G : Inventi sunt in populo
    conderent. » meo impii, laqueos ponentes, et pedicas
    Dicit ergo : Sic machinabuntur, et ad rapicndos viros.
    « subilo sagitlabunt. » Loquitur Christus « Dixerunt in corde suo, » vel certe
    de se tamquam de alio. « Sagitlabunt » sese mutuo cxcitando : « Quis videbit
    accusationibus quasi ex improviso, tam- eos ? » Quasi dieerent : Nullus, si fuerit
    quam nesciat respondere. Thren. iii, 12 : a proprio discipulo traditus, a judice con-
    Posuit mc, populus scilicet .ludaeoruin, demnalus. Daniei. xiii, 20 ; Etncmo nos
    quasi signum ad sagittam. lli fuerunt si- videt, nec Dcus. Psal. xciii, 7 : Dixe-
    gnilicati per sagittarios, de quibus I Ma- runt : Non videbit Dominus ncc intelliget
    chah. IX, 1 1 : Fundibularii, ct sagillarii Dcus Jacob. .lob, xxii, 1 i : Nubcs lati-
    pr;eibant c.rcrcitum Baceliidis, Mala sa- bulum p.jus, ncc noslra considcrat. Sed
    gitta, malum verbum : lingua mahi, Isa. XXIX, 15 Vx qui profundi estis
    :

    malus arcus, a qua est emissa. Proptcr corde, ut a Domino abscondatis consi-
    quod dicilur,Eccli. xxviii, 23 Bcatusvir : lium. De utroque, Eccli. xxiii, 2(5 : Quis

    ' Cf. Isa. Liii, 0.

    XVI
    lli D. ALB. MAG. ORD. m/ED.

    7nc videl ? Tenebrsp, circumdant mc, et secundum illud Job, x, 6 : Ut cjUfTras

    parietes cooperiant me, et nemo circum- bnquitatem meam, ct peccatum meurni


    me
    spicit quem vercor ? Delictorum
    : scruteris. IJsque ad iiit(M'iora, desideria,
    meorum non memorabitur Allissimus. Jerem. xvii, 10 : Ego Dominus scrutans
    corda, et probans renes. Iino usque ad
    idipsa cogitata, I ad Cor. ii, 10 : Spiri-
    « Scrutati sunt iniquitates. » Ilic se- tus omnia scrutatur, eliam secreta Dei.
    ^
    cundum, in quo ostenditur quomodo « Defecerwd. » llic secundum. Quasi
    machinati sunt per alios : et dicuntur diceret : Sic scrutati sunt, sed « defece-
    tria.Primo, falsorum testium supposilio. runt scrutinio, » id est in scrutinio suo :

    Secundo, frustratio supponentium ab ipsi, dico, « scrutantes. » Vel sic : « Scru-


    intentione sua, ibi, « Defecerunt. » Ter- tantcs scrutinio, » id est, diligenter et
    tio, ratio defectus illorum, ibi, « Accedct sollicite perscrutantes, si quid invenire
    homo, etc. » secundum magis propriam possent contra Ghristum, « defecerunt, »

    lecturam. nihil omnino inveniendo in quo possent


    Dicit ergo : Sic in se cogitaverunt, et eum accusare. Gen. xix, 11, Sodomilse
    etiam « scrutatisunt, » id est, inquisie- non poterantostium invenire Deus enim :

    runt a falsis testibus suppositis, « iniqiii- destruit sapientiam sapientium, ct pru-


    tates. » In quo notandum, quod scruta- dcntiam^ etc. *.

    tur et inquirit diabolus ut subverlat, Quot hodie deficiunt in scrutiniis ele-


    perserutatio \ Pelr. V, 8 : Advcrsariiis vester diabolus clionum,non benesuam conscientiamper-
    diverso rine
    tamquam leo rugiens circuit quserens scrutantes, cum tamen dictum sit, Thren.
    quem devoret. Abdire, y. 6 : Quomodo III, 40 : Scrutemur vias nostras et quxra- ,

    scrutati sunt, dcemones scilicet, Esau, id mus, et revertamur ad Dominum, etc.

    est, peccatorem : investigaverunt abs-


    condita ejus ? Usque ad terminum emi-
    serunt te. Et homo aliquando, ut intelli- « Accedit homo ad cor altum. » Hic
    gat veritatem, Joan. v, 39 : Scrutamini tertium, in quo tangitur ratio defectus in
    Scripturas. Et in Psal. cxviii, 2 : Beati scrutinio secundum unam lecturam sci-
    qui scrutantur testimonia ejus. Aliquan- licet. Duplex natura in Christo una pas- :

    do ut curiositatem impleat, Prov. xxv, sionibus exposita, scilicet humana : alia

    27 Scrutator majestatis opprimctur a


    : exaltans expositam^ et exaltata, sciHcet
    gloria. Aliquando ut bona rapiat alio- divina. Primo tangitur humanee exposi-
    rum, Psal. cviii, 11 : Scrutctur fccnera- tio ipsi morti. Secundo, divinse exaltatio,
    tor omnem substanliam ejus. Aliquando vel ipsius liumanse perdivinam, ibi, « Et
    ut ipsi persona3 noceat, sicut SaulDavid, exaltabit^r. »
    I Reg. xxiii, 23 : Perscrutabor eum in Dicit ergo : Sic scrutabuntur contra
    cunctis millibus Juda, ut hic. Et scruta- Christum, et hoc frustra, « quia accedet
    turDeusEcclesiam, Sophon. i, 12 Scrii- : homo, » Christus, et « cor altum » erit

    tabor Jerusalem in lucernis. Et ipsam ei. « Aecedet, » inquain, ad Passionem.


    religionem, Amos, ix, 3 : Si absconditi Et lioc ex alto corde, idest, ex profundo
    fuerint in vertice Carmcli, in altum per- et altissimo consilio suo. Nullus enira
    fcctionis et religionis, indc scrutans aufe- coegit eum ut morerelur, sed ipse acces-
    ram eos. Scd maxime Proehitos, Isa. xxii, sit voluntarius. Isa. mu, 7 : Oblatus est

    3 : Scrutans murum, id est, Pralatum, q?/ia ipsc voluit. Xemo tol-Joan. x, 18 :

    ct magnificus supcr moutes, super Prsela- lit eam, scilicet animam meam, a me :sed
    tos superiores. Scrulatur autem peccata ego pono eam a meipso, et potestatem ha-

    * I ad Corintli. i, 19 : Verdam minenliam sa- plenilum. et pntdenliam pvudentlum reprobaho.


    COMMF.MAHIl IN PSALMUM LXIII. M5
    beo ponendi eani : et potestalein haheo in sernione, ibi, « Et i)ifirnial;v sunt. »

    iieruni snmendi eani. C)l)jt'oit onim illis Ditit ergo : Sic perse({ueulur, et tam
    homiiifm. scil viilule diviuitalis evasit. astule : ^cdn pla/ja' eoruni, » quas C.hri-

    sto intulerunt, « factx sunt sayitt.c, » id


    Kt lioc est quod A7 eraltabitur
    sulxiit : « est, a sagitta. Gra^cismus est. « Parvulo-

    Deus, » id t'st. virtuto (livinitatis seipsum rum. » id est iion plus profecerunt pla-
    hominem suscitaliit, et uloriHcabit, ex gando Glirislum, quam parvulus sagit-
    quibus ejus exaltatio relinquitur. Isa. tando. VA bene parvulis coinparanlur,

    Lu, 13 : iLcee puer meus exaltahitur, et quia in veritate sensu valdc parvuli cx-

    elevabilur, et sublimis eril valde. Hoc slitcrunt : contra illud I ad Corinth. xiv,

    fuit Genes. xxii, \'\, ubi ol^lato ariete 20 : Xolite parvuli cffici sensibus. Par-

    Isaac evasit. I Reg-. xix. L}, ubi Micliol vuli etiam sermone, de imis et inlimis
    statuam David persccutoribus exposuit, tantum scientes loqui, I ad Corinth. xiii,
    ipse vero David cvasil. duo langit Iliec 1 1 Cum essem parvulus Judxu?. scilicet,
    : ,

    Paulus ad Philip. n, G Qui cuni in el 7 :


    loquehar ut parvulus, q[c. Parvuli cliam
    fornia Dei esset, non rapinam arbitralus virtute : quia nullam habebant. Invidia
    est esse se xqualem Deo : sed semetipsum pleni, quas cxterminat omne bonum, et
    ejvinanivit formani servi accipiens. parvulum facit. Job, v, 2 Parvulum oc-
    :

    Vel sic secundum lecturam aliam : Ita cidit invidia. Et sagitt,T eorum ut parvu-
    iUifrustrantur, et deliciunt, sed « acccdet lorum, quia non perforavcrunt nisi Chri-

    homo, » fidelis aliquis utensratione, « ad sti vestem, carnem scilicet qua3 vestis

    cor a/tuni, » adscrutandum, etinquiren- est animse. Non tetigerunt militem. .lob,
    duin alla de Dco : vel, « et eor altum, » X, 11 : Pelleet carnibus vcstisli }nc.

    suppk', habebit, « et cxaltabitur Deus, »

    in homine rationnabiliter inquircntc se-


    crcta Dei. Prov. viu, 17 : Qui mane vi- « Et non
    infirmatse siint. » Ecce quasl O
    f/ilant ad nir, invcnient me. Nec est con- tantum opcrc nihil profecerunt, verum
    trarium quod dicitur, Prov. xxiii, 23 : etiam « limjuse eorum infirmatse sunt, »
    Scrutalor majestatis opprinictur agloria. id est, sermones eorum cassi fuerunt et :

    Nec illud Proverb. xvii, 19 Qui exaltat : hoc, « contra eos, » in malo scilicet eo-
    ostium, scilicet cor suum, c/ufpril rui- rum. Psal. cvi, 12 : Infirmati sunt,
    nam. Isla enim inlelligenda sunt de ncc fuit (jui adjuvaret. Nonne contra eos
    homine brutali el carnali, qui ncc di- lingua eoruni infirmata est, quando sci-
    gnus est nomine hominis. Exod. xix, tum est per mundum
    universum, quod
    12 et 13 : Bellua qu£e tctigerit montem, ipsi custodes corruperunt, ct suggesse-
    lapidabitur '. runt ut diccrent, quia ipsis dormicntibus
    sublatum est corpus ejus, ut dicitur
    « Saf/ittcV parvulornm. » Ilic est se- Matth. xxviii, 13 ct seq.

    cunda pars Psalmi, scilicet pcrsecutorum


    sic frustratorum irrisio : et tanguntur « Conturbati sunt omncs. » Ilic secun- Muitipiex
    iructus ex
    duo. Primo, illorum irrisio. Secundo,ad dum, in quo
    1
    ostenditur sedificatio el fru- ''''^?
    F^"»-
    tu Judico-
    cunmlum irrisionis, consequens aliorum ctus aliorum consequens ex illorum fru- '"'"•

    Eedificatio, et fructus, ibi, « Conturbati stralione : ct dicuntur septem. Primo,


    sxmt. » bona conturbatio. Secundo, timoris in-
    In [)rima diio. Priino, irridendo tangi- cussio, ibi, « Et timuit. » Tertio, pro-
    tur eoi um frustratio in operc. Secundo, mulgatio operum Dei, i])i, « Et annun-

    *Exod. XII, 12 et seq. : Cavete ne uacendnlhin rietur. Manits non tanfjct cum, scjI lapidilus op-
    montem... omnis qui tetigerit montem, morte mo- primetur :... sicc Jumcnlurn fucrit, olo.
    H6 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    iiaverunt. » Quarto, promotio ipsorum sumus quse audivimus et vidimus non
    ad intelligentiaiu secretorum, ibi, « Et loqui. Servus qui abscondit talentum Do-
    facla. » Quinto, laetitia et exsultatio pro mini sui, graviter est punitus '. Psal.

    manifestatione voritatis, ibi, « Lxtahitur XXXIX, 11 : Justitiam tuam non abscondi


    jiistus. » SextOjbonorum certa exspecta- in corde meo : veritafem tuam et salu-
    tio, ibi, « Et sperabit. » Scptimo, ma- tare tuum dixi.
    gnilicatio ipsorum sic laitantium, ibi, « Et facta ejus. » Quasi diceret : Sic
    « Et laudahuntur . » annuntiaverunt, et ex hac annuntiatione
    Dicit ergo : Sicconfusi erunt. Sedquid profecerunt, quia « intellexerunt opera
    indc bonis accidit ? « Conturhati sunt.^ » Dei, » quare homo factus est, natus, pas-
    bona conturbatione, n omnes qui vide?'unt sus, etc, qui prius simpliciter credebant,
    eos, » sic conlusos, oculo rationis : multi et aliis praedicabant. Isa. vii, 9 : Si non
    enim viderunt forte oculo corporali qui credideritis, non permanehilis. Eccli.
    non adverterunt. Isa. xxi, 3 : Corrui cum XV, .^ : Implevit eos Dominus spiritu sa-
    audirem, conturbatus sum cum viderem. pientise et intellectus. Quamvis enim in
    Seneca : « Bonum estfugienda adspicere Spiritus sancti missione repleti fuerint
    « in alieno malo. » Cant. vi, 11 : Ani- Spiritus sancti dono septemplici, de quo
    ma mea conturbavit me propter quadri- Isa. XI, 2 : Super eum spiritus sapientise
    gas, id est, Evangelistas, Aminadah, et intellectus, etc, tamenipsum prsedica-
    spontanei, id est, Christi, qui annuntia- tionis exercitium in multis eos magis in-
    verunt Judseorum confusionem in univer- telligentes reddit.
    so mundo.
    Notandum enim, quod est turbatio do-

    loris, dc qua hic, etalibiinPsal.xu, 7 :Ad « Lsetabitur justus. » Ecce quintum. I

    meipsum anima mea conturbata est, Et Quasi diceret : Si inteliexerunt, et etiam


    alibi, Psal. xxx, 10 : Conlurbatus est in ira « » audiens confusionem Judceo-
    juslus,
    oculus meus, anima mea^ et venter meus. rum, alsetabituryiwoxi in seipso,vel in ali-
    Timoris, Matth. ii, 3 : Audiens autemlle- quo temporali commodo, sed « in Domi-
    rodes Rex turbatus cst, et omnis Jerosoly- no.n Zachar. x, 7 : Lsetabitur cor eorum
    macum illo, etc. Etadmirationis, de quo quasi avivo, et filiieorumvidehunt,etlse-
    Luc. I, 29 : Qiise cum audisset, turbata labuntur,et exsultabit coreorumin Domi-
    est in sermone ejus, et cogitabat, etc. «o.Videbuntenimmultosconverti. Isa.ix,
    3 : Lsetabuntur coram te, sicut qui laetan-
    tur in messe : sicut exsultant victores capta

    to Et post turbationem, « timuit omnis prseda. Et li, 11 : Lsetitia sempiterna


    homo » sapiens uti ratione tunc enim : super capita eorum. Et lxi, 3 : Oleum
    esthomo, et hoc, omnis incipiens sapiens gaudiipro luctii.

    sapere. Eccli. i, 16 : Initium sapicntise,


    timor Domini. Et xv, 1 : Qui timet « Et sperabit
    Deo scilicet, et in eo, »

    Deum, faciet hona. Nunc dicit, Facit jam. est bonum sextum et hoc quando mali :

    damnabuntur. Yidens nunc omnia quse


    « Et annuntiaverunt » Quasi diceret . proedixit Christus impleri, ilrmatur in
    Sic timore Domini concussi, « annuntia- fide, et exsultans tota spe, non confundi-
    verunt, » aliis prcDdicando, « opera Dei. » tur. Ad Roman v, 5 : Spe non confun-
    Supra,' in PsaL xvm, 2 : Opera cjus an- dit. Et XII, 12 : Spes gaudentes, in tri-
    nuntiat firmamentnm, firmitas scilicet bulatione patientes. Et tandem in fu-

    conversorum. Act. iv, 20 : Non enimpos- turo damnatis malis,

    1 Matth XXV, 30.


    PSALMUS LXIV. ti

    « Laudabiniho' om/ies recti corde. » Illa laus, ile qiia Matlli. xxv, 21 ot 'l'.\ :

    IIoc esl, (liliti^entes Dinniniun. Cantic. Eui/e serve boue el /idelis, qui(/ super
    1,3: liecti diligunt te. VA lii, « lauda- pauca fuisti /idelis, super uiulta te con-
    buntur. » Proverb. xxxi, 31 : Laudeut stituaui : iutra iu f/audiuui Douiuii tui :

    eam in portis opcra ejiis. 1 ad Corinlli. ad quod gaudium nos perducat, etc.

    IV, 5 : Tuuc laus erit u)iicui(jue a Deo.

    PSALMUS LXIV

    Deiis laudandus propter beneficia quibiis homines cumiilat.

    1 . In Jinem, Psalmus David, Canticum Turbabuntur gentes,


    Jeremijv et E\echielis, populo 9. Ettimebunt qui habitant terminos
    tra)is)ni^rationis cu)n inciperoit a signis tuis : exitus matutini et
    exire. vespere delectabis.
    2. Te decet hymnus, Deus, in Sion, 10. Visitasti terram, et inebriasti eam :

    et tibi reddetur votuai in Jeru- multiplicasti locupletare eam.


    salem. Flumen Dei repletum est aquis :

    3. Exaudi orationem meam ad : te parasti cibum illorum quoniam :

    omnis caro veniet. ita est praeparatio ejus.


    4. Verba iniquorum prcevaluerunt su- 1 Rivos ejusinebria, multiplicata ge-
    1.

    per nos : et impietatibus ncstris nimina ejus in stillicidiis ejus


    :

    tu propitiaberis. laetabitur germinans.


    5. Beatus quam elegisti et assumpsi- 12. Benediccs coronce anni benignitatis
    sti : inhabitabit in atriis tuis. tu3e, et campi tui replebuntur

    Replebimur in bonis domus tuee : ubertate.


    sanctum est templum tuum, i3. Pinguescent speciosa deserti, et
    6. Mirabilein a^quitate. exsultatione colles accingen-
    Exaudinos, Deus,salutaris noster, tur.
    spes omnium finium terras, et in 14. Induti sunt arietes ovium, ct valles
    mari longe abundabunt frumento : clama-
    7. Prseparans montes in virtute tua : bunt,etenim hymnum dicent.
    accinctus potentia ;

    8. Qui conturbas profundum maris,


    sonum fluctuum eius.
    118 D. ALB. MAG. OUD. PRJED.
    scilicet quinquagense. Cum enim in Psal-
    mo prsecedenti monuerit viatorem ad pa-
    tientiam exemplo capitis sui Ghristi, de
    IN PSALMUM LXIV cujus actum est Passione, hic subjungit
    eflicacem consolationem viatoris in la-
    bore suo, et roborat in ipso patientiam,
    GOMMENTARIUS. agens de reditu a praesenti miseria et la-

    bore, ad gloriam coelestis patriee : qui


    liguratus fuit in redituliliorum Israel, ad
    Li /ineni, Psalnius David, Canliciim terram propriam, ad montem Sion,etin
    Aggiei^ Jeremise, vcl Ezechielis. De Jerusalem, de Babylonica captivitate. Et
    verho peregrinationis, vel dc popido hocexprimitur satis in titulo, qui talisest:
    transmigrationis cuni incipcrent pro- « In finem,Psalnius David, Canticum Ag-
    ficisci ^. gsei, Jeremise,vel Ezcchielis. Devcrbope-
    regrinationis , vel de populo transmigra-
    tionis cum inciperent proficisci. » Tangit
    « Tc dccet hgninus. » Hic Psalmus de- enimin hoc titulo,etfigurantem captivita-
    cimus quavtus secuudae parlis, secundiE tem, scilicet captivitatem Judseorum fa-

    * Vulgata liabet : hi fmcm, Psalmus David, psaume et parfait que Fon


    renchainement
    Cantlcum Jercmix et Ezccldelis, populo transmi- peut signalerdans les idees. La mention
    gralionis, cum inciperent cxire. de la maison de Dieu, remarque Hengsten-
    Ni riiebreu, ni lesSeptanteneportenlen titre berg, se trouve deja aussi explicite dans le
    la mention de Jeremie, d'Ezechiel et du retour psaume V, dont la composition par le saint roi
    de la captivite. Gette addition se lit dans Tedi- n'est pas contestable. Quant aux parvis, il est
    tion de Complut et dans la Vulgate, et elle a trop facile d'expliquer leur nombre par rem-
    peut-etre rintention de rappeler une adapta- phase poelique pour que robjection soit se-
    tion liturgique du psaume a la circonstance rieuse. Delitzsch, suivi par Perowne et Jennings,
    indiquee mais l'idee en est assez malheureuse,
    ; trouve dans les yy. 7 et 8 la trace de convul-
    car Jeremie n'alla jamais a Rabylone, et Eze- sions politiques et d'une grande victoire recem-
    chiel, selon toute probabilite, etait mort bien ment remportee. Le psaume aurait alors ete
    avant le retour de la captivite. Theodoret compose sous Ezechias, quelque temps apres
    constate que cette addition n'etait point dans Fexterminations des Assyriens, a roccasion
    les Hexaples, « sed aliquis, ut videtur, ajoute- d'une recolte predite en ces termes par Isaie,
    t-il avec raison, neque ad psalmi sententiam xxxvii, 30 « Comedite hoc anno qua? sponte
    :

    attendens, neque historiam tenens, hanc ap- nascuntur, et in anno secundo pomis vescere ;

    posuit inscriptionera. » Le nom de David dans in anno autem tertio seminate, et metile, et
    le titre n'est pas lui-meme a Fabri de loutc plantate vineas, et comedite fructum earum. »

    contestation. Sans parler des aufeurs qui, de 11 que le psaunie ait ete compose
    est possible
    parti pris, reportent tous nos psaumes aux acette occasion, mais rien ne le deraontre on ;

    dernieres periodes de riiistoire juive, il en peut meme dire que la nature des idees accuse
    est qui elevent ici des doutes assez specieux. une epoque calmeet tranquille et la jouissance
    « La mention du temple au Johnson, % 4, dit d'une longue paix rallusion aux ennemis
    ;

    semble un argument contre composition du la vaincus est bien faible, si on la compare a la


    psaume par David celle des parvis da temple
    ; grandeur du danger couru par Jerusalem. Le
    a encore plus de poids, puisque le tabernacle psalmiste a le dessein de remercier Dieu des
    n'avait qu'uneseule cour. Certains niots etcer- nombreux bienfaits accordes a Israel, et spe-
    taineslocutions nous rappellent les psauraes cialement de rabondance de la recolte parmi ;

    du tenips d'Ezechias et les dernieres prophe- tous ces bienfaits, la defaite des ennemis du
    tics (l'lsaie. 11 est possible, du reste,que le peuple dc Dieu doit etre mentionnee d'une
    psaume ait subi quelques alterations dans le maniere generale, mais cette raenlion convient
    cours destemps, et qu"il ne soit qu'une adap- a tous les fenips de riiisfoire d'Israel. Nous
    tation au service du temple d'un cantique ori- pouvons donc nous contonler de voir dans ce
    ginal de David. » Cette dernicre hypolhese est psaume un chant dactions de graces compose
    inconciliable avec Tunite qui regne dans le par David, comme porle le lilro, pour reniercier
    COM.MIIXTAHII iX PSALMr.M lAlV. 119

    clam^et reversionom post septuag^inta an- Jeremiam, ipii rjrr/.s7Minterpretatur, tlo-

    nos, siiiit pra-tlixorat .loroinias, xxx, ;}ot signantur : (jui lam oxcelsi sunt, ul dioere
    seq.,in Jorusaloin,ot ipso llzooliii-Ioajiliva- possinl vcrha Apostoli ad Philip. iii, 20:
    tus, et AiTijious ouni illis rovorlens : quce Sostra convcrsio in cwlis cst. Kt a?terno-
    omnia habontur IV l\^"j;. xxv, ot II Paral. rum .spe jam httificatos, qui per Aggaeum,
    xxwi. .ItMoin. xxxix, oto. qui /cstiviis interprclatur. Ad Ilom. xii,

    Maiiisautoin inlcnilil dc rovorsionc s{)i- 12: Spc gaiidcntcs. Isti sunt in quihus
    rituali, et si^nilioala [)er illani, ot seoun- implolur illud Psal. Lxxv, 11 : JicVnjuix
    (luni lioc scnsus tituli talis est : Ilic cogitationisdicm festum agent tibi :
    a Psahmis Davi(/, « id ost. a David fa- quod consequens est ad contcmplatio-
    clus, tliriirons nos « in fincm, » in vitani nem. Et rohoratos in hona oporatione
    soiiicet cTtornam ad quani faoti sumus : per Ezochiolom, qui inlerprotatur /io-
    « Canliruni, » id est, laetitia et exsultatio boravit me Dominus : quoditerum rolin-
    habita, « de verbo peregrinationis, n 'n\ quilur cx gaudioscilicetspei cortae, ct spi-
    est, deporegrinationc liuniani jreneris p<?r rituali cordis exsultationo, secundum il-
    verbum tliaholi inohediontiam siiiriioron- lud Isa. XL, '•][ : Qui spcrant in Dotnino,
    tis facta. Porogrinationis, inquam, quasi mulabtuit /ortitudincm.
    terniinatie in bonis. Vel Canticum « de « Canticum, » inquam, habitum acum
    •popido lr(uismirjrntionis » revorlente, incipcrcnt pro/icisci de Babglonia, » de
    supplo, tendento ad Doum, undetransmi- confusione peccati et mali, de qua Eccli.
    graverat. IJoni onim sunt Iransniigrato- IV, 2ij : Et est confusio adducens ig)io-
    res et porogrini, secundum illud Jacoh, miniam. Iloc autem lit per charitatom,
    Gcnes. xlvii, 9 : Dies peregruiationis sicut dicit (jlossa. Incipit enim exire de
    mese centwn triginta annonun siuit, par- Bahylonia, et tendero in Jerusalem tam-
    vi ct mali. Et Joh, xxvni, Lapi- -i : quam civis ejus, qui incipit amare. Ilinc
    dcm caliginisj et lunbram mortis, du- est quod Paulus charitatem viam appcllat,
    ros scilicet et obcaecatos peccatorcs, di- I ad Corinth. xii, 31 : Adhuc excellcn-
    vidit torrcns, id est, verbum Dei, a po- tiorem viam vobis dcmonstro. llinc est
    piilo percfirinante, a bonis scilicot. Dicit quod clamat Zachar. ii, li : 0, o, fugite
    enim Augustinus Nullum inajus si-
    : « de terra Babglonis.
    « g;num ost prdjtleslinationis, quamaudire
    « libontor verbum Dei.» Quod, inquam, Psalmus autem dividitur secundum Divisio
    Psalmi : de
    Canticum ost « Jeremise, ct Agg;ei, vel Glossam in duas partes. Primo, agit de roilitu
    et ivcliius
    EzccJiiclis. » Isti enim scribentes de lit- roditu, praedicando ipsum, ct prccando auctore.

    terali roversiono, scripsorunt et cantavc- quod implealur. Secundo, dc laudihus ct


    runt etiam de spirituali. virtutc ejus per qucm fit reditus, ut a
    Vel pcr istos tres tanj.,^it tria g^enera rcdeuntibus honoretur, ibi, c( Spes om-
    hominum rcvertentium ad patriam, ad nium, » s(!cundum Glossam : vol, ihi,
    quos pertinet. Contoinplativos, qui por « Exaudi nos, Dcus. »

    Dieu apr(!sla moisson de cliaque anrn-o, ot fairc Le lon du canli(juc csl ploin do vivacite les ;

    eclioaux promesses consi^mees dans le Dcute- images poetiques abondent, et la suite des idees
    ronome, xi, 10-17. Cest fidtje d'Hen^'stenherf,', est paifaitemcnt lof,'i([uo.
    de Patiizi, etc.deja patronnec par Eus(";lje, f[iii Lc sons spiriluel sc rapporlc aux bicn sur-
    apr("savoir oxpli(iU(; le psaume dans un sons nalurels dont Diou sc plait a coniblcr le pcuplc
    spiiituel, ajouto : « tamctsi pru^dicta verba de dc la loi nouvolle
    sensibilibus ([uoque Dei donis dicta putare par
    est, ita ut sit liymnus in graliaruni aclionem
    W. l>i:siVrRE.
    pro vcrba spof-lcntur, qua; quotannis a
    iis, si

    Dco hominibus subinini>Uanlur. »


    120 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    In prima duo. Primo, dignum laude videmus, Isa. xxi, 8 : Super speculam
    affirmat. Secundo, orat, ibi, « Exaudi, Domini ego sum, stans jugiter totis no-
    Deus, orationem. » Quia venientem amicum pravide-
    ctibus.

    In prima duo dicit, ubi digne laudabi- mus, Baruch, v, 5 Exsurge Jerusalem :

    tur, quia in patria. Secundo, quomodo et sta in excelso : et circumspice ad


    ibi laudabitur, quia in corpore, et in ani- Orientem, et vide collectos filios tuos ab
    ma, ibi, « Reddetur tibi. » oriente sole usque ad occidentem, in ver-
    bo sancti gaudentes Dei memoria.
    Speculum etiam, quiain ea homo pot-
    Dicit ergo tamquam rediens de Baby- est videre immunditias suas, etmaculas,
    2
    Prima pars louia spirituali, et spirans ad Jerusalem : respiciendo vitam bonorum. Job, xxxiii,

    La^udatur « Deus^ » qui omuia scis, et potes, « /e, » 27 : Respiciet homines, et dicet : Peccavi,

    Ecfciesia uonalium, (( decet hymnus, » sicutDan. et vere deliqui. Ezech. xliii, 10 : Fili

    *n^ii?ta'nte' ni,31 Twic hi


    : tres cjuasi ex uno ore lau- hotninis, ostende domui Israel templum,
    "^diciiur," dabaut, et glorificabant, et benedicebant et confundantur ab iniquitatibus suis.
    "causisf^ Deuni. II Macb. x, 38 : In hymnis et con- « Et tibireddetur votum. » Plena laus

    fessionibus benedicebant Dominum. Ad cordis, et corporis, « in Jerusalem, » in

    Coloss. in, 16 : In psalmis, hymnis et patria coelesti : pro utriusque gloriilca-


    canticis spiritualibus,in gratia cantantes tione. Isa. xix, 21 : Vota vovebant Do-
    i7i cordibus vestris Deo. Sed ubi ? « In mino, et solvent : tunc enim implebitur
    Sion, » in patria scilicet coelesli, quee illud Psal. Lxxxiii, 3 : Cor meum, et caro
    Sion dicitur, id est, specula, quia inde mea exsultaverunt in Deum vivum. Isa.

    Deus omnia qusecumque hic inferius xxx, 29 : Canticum erit vobis sicut nox
    fiunt, speculatur. Prov. xv, 3 : In omni sanctificatse solemnitatis.
    loco oculi Domini contemplantur bonos
    et malos.
    Hsec est illa Sion de qua Psal. xni, 7 : Exaudi,Deus ,orationem meam. » Hic
    «

    Quis dabit ex Sion salutare Israel'^. Et secundum primce partis, in quo orat et :

    infra, in alio, cix, 2 : Virgam virlutis tuse dicuntur duo. Primo, oratio sive petitio
    emittet Dominus ex Sion. Et vere ibi lau- ut exaudiatur. Secundo, ratio unde datur
    dandus, quia sine omni culpa : et scrip- ei confidentia impetrandi, et excitativa
    tum est, Eccli. xv, 9 : Non est speciosa ad orandum, ibi, « Adte omnis caro. »
    laus in ore peccatoris. Propter quod di- Dicit ergo : Sic debes laudariin patria,
    cilur in Psal. cxlvii, 1 : Lauda Deum et ut ad hoc perveniam, o Deus, « exau-
    tuum Sion. di,Deus,orationem meam » petentem non
    Vel Sion potest appellari Ecclesia mi- temporalia, sed ffiternam felicitatem.
    litans, in qua nunc solum meritorie lau- Matth. VII, 8 : Omnis qui petit, accipit.
    dari potest. Psal. cxxxvi, i : Quomodo « Ad te omnis caro. » Hic secundum,
    cantabinius canticum Domini iii terra ettangitur ratio multiplex movens ad pe-
    aliena? Quasi diceret Sed in: Nullo. tendum, et confidentiam praeslans. Pri-
    Sion, id est, in Ecclesia possumus, quae ma est universalis potestas Dei. Secun-
    Sion appellatur. Isa. xxxi, 9 : Dixit Do- da, confessa iniquitas propria, ibi, « Ver-
    minus, cujus est igtiis in Sion, et cami- ba iniquorum. » Tertia, Dei benignitas,
    mics ejus in Jerusalem. ibi. « Et impietatibus. » Quarla, pra^mii
    Et dicitur Sion, id est, specula, quia de quantitas, ibi, « Rcalus quem eligisti. »
    Ecclesia gloriam Dci valde remotam spe-
    Dei!
    Dicit ergo : Sic rogo, nec mirum, quia
    culamur. II ad Corinth. iii, 18 Nos ve- : spero, quod « omnis caro, » non lantum
    ro omnes revclata facie gloriam Domini anima, ad te veniet, id est, coram te ad
    gpeculantcs^ etc. Insultus hostium prae- judicium. II ad Corinth. v, 10 Omnes:
    »

    COMMKNTAHII IN PSALMl .M LXIV. 121

    nos uionifestori oportct o/itc tribioiol vilam scilicet suain. Ilomo ilciuin pcc-
    C/irisli, iit rc/erat i(nns(/uisfjt/e propria lavil inDcuin. a[)[)ctcndo icqualem scien-
    cor/)oris, prout gessit, sire boirum, siee tiani, ad iiiinus in niuliere. (ien. iii, 5 :

    muluui. VA est urguineiitum exprossuni Eritis sicut dii, scientes bonum ct ma-
    de resurrectionc. Job, xxix, 2('» : /iKrsuin /kiii. lii [iroxiinuin, ([uia totam postcri-
    circumdobor pclle mea, et ix carne mea, talcm corrupit. Jerem. xxxi. 2'.) : Patrcs
    etc. I ad Corintli. xv, oi : Omnes (juu/em nostri coincderunt t(vam acerbam, ct den-
    resurgemus. VA infra, y. 52 : Mortui re- tes /i/iorum obstupescunt. Et in seipsum.
    surgent incorrupli : et 7ios immufobi- Genes. iii, 17 : Ma/edicta terra in opere
    mur. tuo. Patrcs ctiam liic possunt dici ante-

    Vel « omiiis caro, » id esl, de oiiiiii ccssorcs, qui lilios induxcrunt pcr ini-

    gente, et sexu et conditione, « , ad te venict qua verba in errorero, I ad Corinth. xv,


    aliquis, ut te et fruatur, et laelilicelur. Isa. 33 : Corrumpunt morcs bonos co//oquia
    XL, o, de iioc, Vii/ebit omnis coro solu- ma/a.
    tare Dei. Ad Gal. iii, 28 : Son cst Judxus, « PJt impietatibus. » Ilic tcrtium. Quasi
    neque Grsecus : non estservus, ne(jue liber: diccret : Sic mc inovet propria miscria,
    non est masculus, necfue foemina. Et benc et universalis iniquitas, « et impietalibus
    dicitur ; « Caro venict od tc, » non lapis: 7wstris, » scio quod « propitiaberis : »

    duri enini non salvabunlur, sed carnei. unde monet me tua pietas, prompta ad
    Eccli. III, 27 Cor durum malc
    : /labcbit ignoscendum. Psal. xxiv, 1 1 Propter :

    in novissimis. Propter hoc promittit, nomen tuum^ Domine,propitiabcris pcc-


    Ezecli. XI, 10 : Au/eram cor lapideum cato meo, etc. Ad hoc positus es a Pa-
    de carne eorum, et dabo eis cor carneum. tre. Ad Rom. iii, 25 Quem posuit :

    Dominus propitiationem. Unde signifi-


    cabatur per propitiatorium ^ I Petr.
    « Verba iniquorum. » Ilic secundum. II, 2 : /pse est propitiatio pro peccatis
    Quasi diceret : Non tantum mc compellit nostris.
    tanta tua potcntia, nec tantum prjpstat
    fiduciain : imo et hoc, quia, « verba ini-
    quorum, » daemonum primis parcntibus « Beatus qucm e/igisti. » Ilic est quar- 5
    per serpcntcm
    suadcntium, vel verba ta ratio orandi et petendi ut pcrveniat in Preemii
    .1. .. irjagnituilo,
    c.. .
    1 . .

    iniquorum, ipsorum parentum sc cxcu- Sion, scilicetpraemii quantitas, vel petiti,


    santium, « prxvaluerunt supcr nos, » in- quia illuc pervenicns, ad hoc vocatus,
    duccrc et miscriam
    culpam. Jerem. erit beatus. Duo ergo dicuntur. Primo
    xxxviii, 22Seduxerunt te, et pnevaluc-
    : vocat ad hoc, et clccti beatitudo. Secun-
    runt adversum le. do, probatio, quod vere beatus,
    m Xotandum cnim, quod diabolus pccca- Dicit ergo : Sic rogo ut iiluc ctiam me
    u- Dcum, quando voiuit dcjicere ho-
    vit in transfcras, quia « beatus », supplc, cst,

    I. minem, ct ipsum sul)jiccrc, qui Dei fi- jain spc, « qu(mi e/cgisti, » dc massa to-
    lius erat. Isa. xiv, i;} Incoe/um conscen-
    : tius generis humani ; « et assumpsisti, »

    dam, S2(pcr astra, bomincs scilicct in- in sortcin tuam, et portionem. Elcctio
    noccntcs, et fontc gratia,' iiiustratos, rcspicit tcrniinum a quo : assumptio tcr-
    exaltabo so/ium meum. In proxin)um, in minum ad qucin. Notandum enim, quod
    ipsum hominem qucm occidit. Sap. ii, Deus elcgit praedcstinando, Ad Ephes. 1,

    2i : Invi(/ia (/ia1)oli mors intravit in or- 4 : E/egit nos in i/iso ante mundi consti-
    bem lcrrarum. Et in scipsum, quia qui iutiotiem. IIoc non fuit nisi praMbjslinan-
    di/igit iniquitatem , odit animam suam ', do, et ad fidem vocando, Joan, xv, 19 :

    ' Psal. X, 6. ' Cf. Exod. XXVI, 3i.


    122 I). ALB. i\lAG. ORD. PR/ED.
    Ego elogi vos clc mundo. Et rursum, t- ibi, « Sanclum est tcmplum tuuni. » \),\

    Muiiipiex
    Dei electio.
    IG : ]\^on vos me eleqistis, elc. Graliam
    «^
    Dicit ergo : Sic bcatus, quia habitabit
    conferendo, Ad Rom. vni, 30 Qiios vo- : in domo, etc, et etiain nos qui illuc per-
    cavity hos et jusiificavit. Joan. vi, 71 : vcniemus, (( replebimur in honis domus
    Nonne ego vos duodecim elegi : et ex vo- tuse, » Jerusalem scilicet ccelestis. Psal.
    his unns diabolus est? Examinando ct cii, Qui replet in bonis desiderium
    5 :

    probando,Isa. xlviii, 10 Elegi : te in cami- tuiim. Replebimur usque ad summum,


    no paiipertatis. Privilegiadando, sicutad ut super fundamentum omni bono. Matth.
    Joannem Evangelistam. Isa. xlii, 1 : Ec- XXI, 3 Intra in gaudium Domini tui.
    :

    ce servus meus, suscipiam ewn:... dedi Haec est domus de qua Baruch, iii, 2i :

    spirilum meumsuper eum. Psal. lxxxviu, Israel, quam magna est dornus Domi-
    20 : Exaltavi eleclum de plehe mea. Prse ni, et ingens locus possessionis ejus !

    omnil)us aliis et singulariter siiblimando Potest etiam Icgi de domo secunda, sci-

    Virginem, matrcm ipsam faciendo, et de licet prsesenti Ecclesia, et adhuc militan-


    ea carnem assumcndo. Ecclcsia de ea, ti. Quasi diceret : Bcatus quem elegisti
    (( Elegit eam Deus et priBclegit eam. » et assumpsisti in unitatem personae, quia
    Sibi uniendo in unitate personee, sicut per eum « replehimur in honis domus
    elegit bominem assumptum, de quo etiam tucp, » militantis Ecclesice, scilicet bonis
    intelligi potest quod hic dicitur. Et Can- gratise. Joan. i, 14 : Vidimus gloriam
    tic. V, 10 : Dilectus meus candidus, et ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre,
    ruhicundus, elcctus cx millihus. plenum gratise et veritalis. Et post, "^.
    « llabilahit. » Hic probatio, quod vere \.'^ Et de plcnitudine ejus nos omnes
    :

    beatus sit : et dicuntur duo. Primo, ratio accepimus, et gratiam pro gratia. Haec

    quare beatus. Sccundo, petitionis incul- domus de qua Matth. vii, 2i jEdifica- :

    catio, ut ei concedatur tantum bonum, vit domum suam supra petram.

    ibi, « Exaudi nos,Deus. » Vel domus, Christi corpus, in qua ha-


    In prima duo secundum duo quce tacta bitavit divinitatis plenitudo. Ad Coloss.
    sunt. Primo, cohabitatio ipsi Deo. Secun- II, 9 : In ipso hahitat omnis pleniiudo di-
    do, bonorum cumulatio, ibi, « Replehi- vinitatis corporaliter. Prov. ix, 11 : Sa-
    mur. » pientia sedificavit sihi domum. Bonis
    Dicit ergo : Beatus est electus et as- hujus domus replemur, cum Christi cor-
    sumptus, quia « hahitahit, » non moven- pus recipimus plenum omni bono. Sa-
    dus, nec ejiciendus ulterius : « in atriis pient. XVI, 20 : Panem de coelo prsesiiti-
    tuis, » coelestis Jerusalem. Ista suntatria, sti eis sine lahore, omne delectamentum
    de quibus alibi, inPsal. cxxxiv, 2 : Qui in se haheniem, et omnis saporis suavi-
    statis in domo Domini, in atriis domus taicm. Haec est Bethlehem, domus panis
    Dei noslri. Et alibi, Psal. cxxi, 2 : Stan- transitive.
    tes erant pedes nostri in atriis. tuis Jeru- Domus omnis enim
    etiam Dei, Maria :

    salem. Ilabitabunt autem : quia diversis mulicr domus est. Genes. w., 22 Et :

    secundum merita diversa mau-


    diversse sedificavit Dominus Deus costam, quam
    siones erunt.Joan. xiv, 2 : Indomo Pa- tulerat de Adam, in muliercm. Sed Ma-
    tris mei mansioncs multse sunt. Et hoc ria domus est Dei. Eccli. xxiv, 12 :

    vere fuit factum. Psal. lxxxiii, V\ : Beati Qui crcavit me, requievit in taher)iaculo
    quihahitant in domo tua,Domine. meo. Ex hac multa bona recipimus. Tri-
    ''
    ticum refectionis, Cant. vii, 2 : I'<^'''^^'' „0^^
    stts^je^rusa" Replcbimur in bonis. » Ecce secun-
    « tuus sicut acervus tritici, vallaius IHiis.
    '"''

    domus^Dei, dum, rcplctio dc bonis illius domus et : Poculum hrtitia^ ct cxsultalionis, In co-
    Ecciesi'cc, dicuntur duo. Primo, ro])lelio de bonis dem, il)id( m : Enibilicus iuus cratcr ior-
    corporis, iHis. Sccuudo, boiioruiii spccilicatio, natilis jiumquam indigcns poculis. Medi-
    :

    COMMENTAUII IN PSALMIM LXIV. 12:^

    camfutuni nostnr curationis, Eccli. iu utciiua sanctiflcationc. PsaL xi.v, .')


    :

    xxwui, i : A/flssiinus crcavil dc tcrra Sanclificavil t(d>crn(u-ulum suuni Altissi-


    mcdicainritta. Acjuaui nostriP ahluliouis, mus. « Mirahilc in icquilatc, » in Filii

    v[ fircuudatiouis, Geues. u, 10 : Fluciiis scilicet conceptione, quam oequum erat

    egrcdicbatur de loco voluptatis,[)e'i Filius fieri : tunc enimcontinuit majus se. Eccli.

    de uteio Viri:iuis. Pretium nostroe redem- XLiii, 2 : Vas admirabile opus Excclsi.
    pliouis, l ad (!or. vi, 20 : Kmpli cnim « Exaudi nos,I)cus. » llic sccundum,
    cstis prclin ma<j)w. Apoc. 1, .')
    : Qui rcd- in quo subjuugitur Passionis inculcalio.
    emit nos, cl lavil nus a pcccatis noslris Ait cuim Tanta sunt bona domus tuae,
    :

    in santjuinc suo. quod illis replebimur si ibi fucrimus


    quod ut liat nobis, « Dcus, salutaris
    noster, cxaudi nos. » Supra, in Psal.
    « cst templum. » Hic speci-
    Sanctum XXVI, 9 : Ne... despicias me, Deus.,saluta-
    , licatbona quibus replebuntur, et sunt ris meus. Et Psal. lxi, 8 : In Deo salu-
    ei duo. Sanctitas quam tangit primo et : tare meum *.

    '

    a^quitas quam secuudo, ibi, « Mirahilc. »

    Dicit enim : Sic replebimur bouis do- « Spes omnium finium, terrse. » Ilic se- secunda

    mus Qua^nam sunt illa ? Sanctitas,


    tucc. cunda pars Psalmi secundum Augusti-
    quia usanctum est tcmplum luum, » ju- num, in qua postquam egit de exilu de
    ..,.., psaimi.
    l)eChrisli
    reuitu et
    g nf t o ris
    sti scilicet, qui templum tuum sunt. I ad Babylonia spirituali, subjungit de laude virtutibus.

    Cor. lu, 17 ; Tcmplum Dci sanctuni est, et commendatione ejus, per quem esl
    quod cstis vos. exitus hoc facit ; et tripliciter. Primo,
    « Mirabile in iequilalc » ad proximum : prophetando virtutes Christi, et miracula
    jam enim in se sunt justi : ad alios aulem qua^ faciet. Secundo, orando ut impleat
    aequitatem habent, quod est habere jusli- quod prsemonstratum est, ibi, « Rivos
    tiam, qua? mirabiliter reddit unicuique ejus inebria. » Tertio, asserendo tam-
    quod suum est. quamcertus quod ita fiet, ibi, « Bcnedi-
    Vel de domo superiori. « Sanctum cst ces coronse. »
    templuum tuum, » supernum quia iu :
    In prima duo. Primo, ostendit bonum
    eo nuUa omuino est pollutio. Isa. xxxv, quod mundo sua vir-
    faciet Christus toti
    8 : Non transibit per eam pollutus. tute. Secundo, explanat modum, ibi,
    « Mirabile in lequitate : » mirabili- « Prseparans montcs. »
    ter enim ibi distribuitur unicuique de Dicit ergo : Sic exaudi ut nos reducas
    gloria, quantum hic babuit de gratia. ad patriam, et bonis domus tua? nos re-
    Zachar. iv, 7 : Kxiequabit gloriam gra- pleas : tu, qui es futurus « spes omnium
    tue. Joan. i, 10 : Gratiam pro gratia. finium terrse, » id est, existentium « in

    Item, de terlia. « Sanctum templum mari longe, » id cst, in insulis maris


    tuuin, » corpus tuum dc Virgine assum- valde remotis. Ad h^phcs. 11, 17 : Et ve-
    plum. Luc. 1, 3.') Quod nascetur cx te
    : niens evangelizauit pacein vobis,qui longe
    Sanctum. « Mirabile in sequitate, » uni- fuistis, in fmibus terree, et in insulis :

    cuique digna retribuendo in die judicii : et pacem iis, qui propc, circa Jerusa-
    homo enim Christus omnes judicabit, et lem. Supra, in Psal. lxi, 9 : Spcratc
    reddet secunduni merita. Joan. v, 22 : in eo,omnis congregatio populi. Ibidem,
    Pater... omne judicium dedit Filio, quia t. '^ Ad te omnis caro veniet, etiam dc
    :

    filius hominis est. fmibus terra?.


    Vel de quarta domo, scilicet dc Maria. Mare mundus isle amarus valde ct spu-
    « Sanctum est tcmplum tuum.^ » Maria mosus, fluctuans, et fremens, et tumeus.

    ' Cf. eliam Psal. l.xi, 2: Alj ipso salutarc meum. El y. 3 : Ipsc Dcm mcus et salutaris meus.
    124 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    Amarus, immundus, et spumosus in lu- sunt occidere. Et veritatis intelHgentiam,


    xuriosis : fluctuans in incredulis, ct fre- Matth. V, 14 : Vos estis lux mundi.
    mens in iracundis: tumens in superbis. Et infra, j»'. IG : Sic luceat lux vestra
    Psal. ciii, 23 : Hoc mare magnwn et coram hominibus , ut, etc. Et in opere
    spaliosum. Mare, in quo majores pisces slrenuitatcm ut facerent quod docerent,
    devorant minores. Habac. i, 14 Facies : Luc. X, 19 : Ecce dedi vobis potestatem
    homines quasi pisces maris. Augusti- calcandi supra serpentes, etc, cui non
    nus : « piscis, male prsedam vis, prseda poterunt resistere adversarii vestri. Et
    « efficicris majoris piscis. » In hoc mari locutionis et facundiee gratiam, ut posset
    longesunt, qui in majoribus peccatis sunt. dici de quohbet illorum Diffusa est gra- :

    Luc. XV, 13 : Filiusprodigusin regionem tia in labiis tuis *. Quia Eccli. xx, 21 :

    longinquam abiit : his tamen Christus Ilomo acharis, hoc est, sine gratia, quasi
    spes efficitur, cum ad se convertuntur. fabula vana. In adversis patrientiam,
    Matth, V, 39 Qui te percusserit in dex-
    :

    tera maxilla, pnebe ei et alteram. Psal.

    « Prxparans montes. » Hic secundum, xci, 13: Bene patientes erunt ut annun-
    Christus in quo fiet Christus spes omnium, quia tient. In monlibus gravitatem, Ezech.
    spes om-
    nium per per duo. Pcr miraculorum operationem 1, 7 : Planta pedis eorum quasi planta
    mira;:ula
    et doctri- ab Apostolis et praedicatoribus Christi, et vituli, qui graviter incedit, Psal, xxxiv,
    nam.
    per doctrinai abundanliam. Et agit primo 18: In populo gravi laudabo te. Et fa-
    de primo, et secundo de secundo, ibi, ciendi miracuhi potestatem, Matth. x, 8:

    « Visitasli terram. » Infirmos curate, mortuos suscitate, le-

    In prima duo. Primo, collalio virtutis prosos mundate, daemones ejicite.

    et potentiffi ipsius Apostolis. Secundo,


    effectus consequens in aliis, et etiam in
    seipsis, ibi, « Qui cotiturbas profun'- Qui conturbas profundum. » Hic se-
    «
    dum. » cundum, in quo tangitur effeclus hujus
    Dicit ergo : Sic omnium eris spes, et prseparationis. Primo, in aliis ab istis
    hoc quia tu, « accinctus potentia » di- montibus. Secundo, in ipsis, ibi, « Exi-
    vinitatis (divinitas enira in Christo quasi tus matutini. »
    cingebat humanitatem, et tenebat) eris In prima duo. Primo, ostendit efFe-
    « prseparans montes, » id est, Apostolos, ctum metaphorice. Secundo, subjungilur
    « in virtute tua, » eis desuper infusa. expositio metaphorice, ibi, « Turbabun-
    Luc. XXIV, 49 : Sedete i?2 civitate, tur gentes. »
    quoadusque induamini virtute ex alto. In prima duo. Primo, conturbatio
    Et cstargumentum expressum, quodnon ignorantium et infidelium simpliciter.
    in quantum homo dat Deus graliam, et Secundo, etiam rebellium, ibi, « Sonum
    virtutes. Montes iivXem dicuntur Apostoli, fluctuum. »

    in quibus fundata sedet Ecclesia. Psal. Dicit enim : Sic pra?paras montes,
    Lxxxvi, 1 : Fundamenta ejus in monti- Apostolos, et primos praedicatores et :

    bus sanctis. Et propter hoc ejus fortitudi- per hoc tues, « quiconturbas profundum
    nem diabolus admiratur, Judith, v, 3 : maris, » infideles, qui sunt in profundo
    Dicite milii quisest iste populus qui mon- iniquitatis, mundanae amaritudinis.
    et
    Quando
    Chrislus tana obsidet ? Hos prjpparavit Christus « Et conturbas sonum, » id est, fluctuan-
    nionles, id
    est, A posto constantiam tribuendo, ut nihil timeant, tes et sonantes contra fidei veritatem,
    idS praepa-
    ravit ?
    Matth. x, 28 : Nolitc timere eos qui oc- scilicet rebellcs. Job, xxxviii, 10 : Num-
    cidunt corpus, animam autem non pos- quid ingrcssus es profunda maris ? cor

    1 Ptal. xLiv, 3.

    ...j
    COMMKNTARH TN PS ALMUAf LXIV. I2d

    scilitet peccatoris, ad conliirbanduni ;/ )io)i polenoit. \\\ omnos turLati suut

    ipsuui bona couturbatione. Isa. lvii, 20 : a si^niis et miraculis qu;u lieri videbuut,
    Iinpii qiifiii mare fervcns. Jerem. xvu, el timuerunt, secuudum iliud Psal. mv,

    '.) : Profiindum est cor hominis et in- 6 : Dcdisti mctuoitibus tc significatio-

    scrutabiic, quis coynoscet illud ? Osee, ncm^ ut fuyiant, etc. Vel terminos terriB

    IX, '.»
    : Profundepeccavcrunt. ad litteram, Job,xxxvn, 3 Lumcii : illius

    supcr tcrminos tcrrse.

    « Turbabuntur ijcntcs. » Hic explanat « Exitus. » Hic ostenditur (ifTectus in Eire^tus •

    ., piic,jaratio-
    . . .
    f .• i
    quod dixerat eo ordine quo pra^dixit. ipsis, vel maiiis
    ,
    vitic pertectio, qmr lan- nis aposio-
    "^
    ... .
    loruin.
    Ait enim Vere couturbas profuudum : gitur in duobus : in laetitia amissa? pro-
    maris. id est, conlurbabis : quia « a si- speritatis,et praesentia advorsitatis. Hoc est
    (j}iis tuis, » a miraculis ab Apostolis fa- enim quod bic dicitur. Quasi diceret : Sic"

    ctis. quce tua erunt, tua invocationefacta, a signis per preedicatores factis timebunt,
    etvirtute. Act. iu. oi 1 : In nominc « et dclectabis, » id est, delectabilcs fa-
    Jesu Christi Nazareni surge ct ambula. cies ipsis prajdicatoribus, « exilus matu-
    Et apprehcnsa manu ejus dcxtera, alle- tini )) prosperitatis, quse pcr matutinum
    vaiit cum. Et ix, 34 : ^"Enca, sanat te intelligitur. « Et deiectabis, » id est, de-
    Dominus Jesus Christus : surge, et stcr- lectabile facies, « vespcre, » idest, adver-
    ne El conlinuo siirrcxit.
    tibi. sitatem. Psal. cxx, 7 : Dominus custo-
    « Turbabuntur gcnies, » inlideles. Ec- diat introitum iuum, in adversitate, et
    ce maris conturbatio. Alibi, in PsaL ci, exitum luum, a prosperitate ut babeas :

    16: Timcbunt gcnles nomen tuum, Do- patientiam et delectationem.


    minc. Ilabac. ui, 7: Turbabunlur pelics

    tcrr.c Mndian, visis nimirum signis.


    Angclus aulcm Domini, id est, gratia, « Visitasli terram. » Hic secundum, ||)
    desccndebnt sccundum lempus in pisci- in quo praedicitur de convcrsione gen- Preedidtur

    nam, iu (jentilitatem scilicet, et move- tium ad Christum, et de exitu dc Baby- conversio


    , T .•
    . -j- • Por Christi
    batur aqua ^ Gentilium corda. lonia per prtEdicationem pnmitivorum. prse.iiratio-

    Dicuntur ergo duo. Primo, institulio iu-


    « Et qiii liabitanl tcrminos, » Gentili- fidelium, et repletio donis Spiritus san-
    tatis, rebelles veritati, qui sunt in fme et cti. Secundo, modus et ordo quo hoc fa-
    termiuo erroris, similiter « turbabuntur ctum est, ibi, « Eiumen Dei. »

    n signis : » qui bene dicuntur termini ter- Et in prima duo. Primo, instructio ad
    rx, quia sicut terrae superficics opponit se cognitionem boni et mali. Secundo, re-
    lumini ne transeat, sic tales veritati. Job, plelio donorum Spiritus Sancti ad opera-
    XXIV, 23 : Ipsi semper rcbeiies fucrunt tionem boni, el fugam mali, ibi, « Mul-
    lumini. llabitantes ctiam terminos sunt tipiicasti. »
    avari, qui possessiones extcudunt usque Dicit crgo : Sicmisistimiracula facien-
    ad terminum loci. Isa. v, 8 : Xumquid ha- tes : « visitnsti tcrram, » per prjiedicato-
    bitabilis vos soii in mcdio lerrn' ? Malach. res tuos, tamquam nubos uudi([uc dis-
    I, i : Isti xdificabunt, et ego destruam : currenles. Isa. lx, 8 : Qui sunt istiqui ut
    etvocabuntur termini iniquitatis. nubes voiant? huc. i, 78 : Visitavit nos
    in bono,
    Vei « habitantcs terminos Oriens cx aito, per has nubes, non per
    leme, » (inem mundi, vel proprii cor[)0- se. Isa. Lx, 17 : Ponnm visilntioncm
    ris, scilicet mortcm altendentes. Job, xiv, tuam paccm, etprscposilos tuosjustiliam.
    : Constituisti terminos ejus qui prseteri- <i Et incbriasti eam, » doctrina re-

    * Joan. V, 4.
    126 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.
    plens, sicut ebrius repletur. Cant. v, 1 : locupletasti, et hoc ordine : « Flumen
    Comedite amici, et bibile, el inebriami- Dei, » Apostoli et primitivi Ecclesiae,
    ni charissimi. qui egressi sunt a Ghristo tamquam quod-
    « Multiplicasti . » Ecce secundum. dam flumen, Gen. ii, 10', Fluvius, Apo-
    Quasi (liceret : Non solum doctrina re- stolorum et primitivorum chorus : volu-
    plevisti, quasi usque ad ebrietatem. Sed Hoc flumen de quo
    ptatis locus, Ghristus.
    etiam « multiplicasti » adhuc, id est, in Psal. XLV, 3 Fluminis impetus Iseti-
    :

    multiplex bonum superaddidisti, Quid? ficat civitatem Dei. Hoc ergo « flumen
    scilicet locupletare, vel ditare eam donis repletum est aquis, » id est, Spiritus
    Spiritus sancti. Prov. x, 22 : Benedictio sancti donis, et doctrinis, ut possitinflue-
    Domini divites facit. Ad Ephes. iii, 16 : re aliis. Joan. vii, 38 : Qui credit in me,
    Det vobis Deus secimdum divitias glorise flumina de ventre ejus fluent aquse vivse.
    suse. Vel, flumen appellat alveum, et illi Apo-
    Hit versus Hic versus potest exponi de Yirgine : stolos comparat aquis vero dona et do- :
    de Viigine
    exponitur. hsec est enim terra, de qua Tsa. iv, 2 : Et ctrinas, sicut dictum est. Item, flumen Flii
    Dei
    fructus terrge sublimis. EtxLv, 8 : Aperia- Dei ejus misericordia, unde orat Ecclesia cor

    tur tcrra, et germinet Salvatorem. Hanc petens misericordiam : « Effunde supcr


    terramDeus visitavit in ultima sanctifica- « nos misericordiam tuam. » Hoc flu-
    tione, sed inebriavit in Filii conceptione, men dicitur repletum aquis, Spiritus
    sed locupletavit in sua glorificatione. Vel, sancti donis, quibus nos irrigat, potat, et
    ut totum referatur ad Filii conceptionem, mundat. Ezech. xliv, 3 Effundam :

    visitavit hanc terram in Angeli saluta- aquas super sitientem, et fluenta super
    tione, Luc. i, 28 : Ingressus Angelus ad aridam. Et maxime cum potat, nos in
    eamdixit: Ave, etc. Inebriavit in Spiri- altari sanguine Ghristi, qui aqua dicitur,
    tus sancti infusione, In eodem, t- 33 : quia refrigerat ab ardore pcccati, et foe-

    Spiritus sanctus supcrveniet in te. Mul- cundat, et potat, et mundat. Ezech.


    tipliciter locupletavit in Filii conceptio- XLvii, Aquse descendebant in latus
    1 :

    ne, In eodem, :^. 31 : Ecce concipies in templi dexterum ad meridiem altaris.


    Pare
    utero, et paries filium... Hic erit magnus, « Parasti. » Hic secundum. Quasi di- primi
    Eccles
    etc. Et vere locupletata tunc fuit, quia in ceret : Sic fuerunt donis Spiritus sancti A|Jos
    divei
    se continuit illum, de quo Paulus ad repleti primitivi : et tu « parasti cibum cib

    Goloss. II, 3 : In c/uo sunt omnes thesau- illorum, » intelligentiam Scripturarum,


    ri sapientise et scientise absconditi. Pro- gratiam virtutum et donorum, quibus
    PrfPs^»
    pter quod de ipsa dici potest illud Prov. reficiuntur. Eccli. xv, 3 : Cibavit illum Eucl »•
    tiam, Ji
    XXI, 29 : Multse filiae congregaverunt pane vitse et intellectiis. Vel cibum illo- [jrcep!
    <

    divitias, tu supergressa et est m i-


    universas. rum dicit corpus Dominicum, quo refi- li

    ciebantur quotidie in Ecclesia primitiva.


    Eclesia
    es*^ iliud
    « Flumen Dei repletum est. » Hic se- Sap. XVI, 20 : Panem de coelo prsestitisti
    flun.on.
    cundum, in quo ostendit ordinem et mo- illis sine labore, omne delectamentum in
    dum quo terra inebriata est doctrina, et se habentem, etc. Ilunc cibum paravit in
    donis locupletata : et dicuntur tria. Pri- Virginis utero, tamquam pistrino,in cru-
    mo, abundantia bonorum primitivis de ce ut in clibano : et probatio hujus,
    Ecclesia. Secundo, a quo sit illa abun- scilicet quod pares, est, quoniam ita
    «
    dantia, quoniam a Deo, ibi, « Parasti. » est prseparatio ejus. » NuIIus cnim sciret
    Tertio, probatio quod ab illo, ibi, « Quo- talem prseparationem cibi adinvenire,
    niam ita est. » ut caro sub specie panis, sanguis sub
    Dicit ergo : Sic inebriasti terram, et specie vini sumeretur, nisi tu. Isa. Lvni,

    ' Gencs. ii, 10 : Et fliivius egmJicbalur dc lo- co vohiptatis ad irrigandum paradisum. ele.
    :

    COMMK.MARII [\ PSALMl .M lAIV. 127

    I i : Cibabo te hierfditatc Javub /latris liii, florcbit Osee, xiv, : Ero quasi ros, Is-
    Jioc cst, Cliristi carne el Siuigiiine. Xeque racl gcrminabit sicut lilium. Ilic ger-
    est cibustanta? dulcedinis. Psal. i.xiii, 11 minans hetatur in stillicidiis, in pric-
    Parasti i/i da/ccdinc tua paupcri, Dcus. dicatione iuter[)()lala et modesla. Jhec
    Inde ManiKT coin^tar.ilur, (|uod erat dul- stiilicidia de (juibus in Psal. lxxi, (5 :

    ri-^sunuiu Dcsccndet sicut pluvia in vellus, in In-


    carnatione et sicut stillicidia stillantia
    :

    super tcrram, \\\ priedicatione. .loel, iii,

    « liiLOS cjas iiicbria.yi ]\\c secundum : 1(S : Stillabwit mo/itcs dulcedinem -,

    priecessit prtEuuntiatio, liic suljjungitur


    oratio : et dicuntur duo. Prinio, petit.

    Secundo, ostendit quoddam bonum quod « Benedices corome. » Ilic tertium se- (jig
    sequetur si lioc fecerit Deus, ibi, « Jii cundaj parlis tolius hujus Psalmi. Proe- u-^na ton
    .... „ /,i .
    Ecclesiee et
    stillicidiis. » tlixil t)ona quai tacturus est Lbrislus hc- nier.ibns
    I
    •
    . .
    c' 1 • . ^J^J^ collala.
    In prima duo. Prinio, petil ut majores clesiae, et petivit ut uant : Jiic tcrtio asse-
    gratia repleantur. Seciindo, quod a re- rit certitudinaliter, quod sic fient : etdi-
    pletis spiriluales lilii generentur, ibi^ cuntur duo. Primo asserit, quod mul-
    ct Maltiplicasti. » ta bona fidelibus conferentur. Secundo,
    Ait enim : Sic video futurum, et ut quodgratiae datori referentur, ibi, « Cla-
    fiat orando, dico : o Domine, « inebria, » mabunt. »
    plenitudine sapientifc et sapientiai et '^vn- In prima duo. Primo, quod bona con-
    ' liaruin, « ricos cjus, » id esl, Jmajores ferentur toti Ecclesiaj generaliter. Secun-
    '•
    EcclesiiT : vel rivos fluminis priedicti, do, quod secundum status speciales spe-
    hoc est, llumcn praedictum, reple usque cialiter quajdam, ibi, « Pingucscent. »

    ad livos, lioc est, usque ad summum. In prima duo secundum duo benclicia
    Isa. VIII, 7 : Ascendet super onuies rivos quse asserit Deum collalurum toti Eccle-
    af/uaruni. sise Primum, gratiae infusio.
    generaliter.
    *, « MuUiplica genimina, » lilios ad fi- Secundum, sequens adhocbonorum ope-
    dem conversos. K\ inel)riatione majo- rum multiplicalio, ibi, « Et campi. »
    rum sequitur mulliplicatio liliorum spi- Dicil ergo : Sicrogavi, etsic faciescer- Corona
    ,
    •
    i ;• • • 1»
    liclelium
    ritualium. Genos. xliu, 31 : Biberunt lus sum, quia « oenedices,y> gratiam iniun- conprega-

    (juc fratres Joseph in nieridie, et inebria- dendo. Eccli. iii, II : Bencdictio patris
    ti sunt cum eo. Et secuta est praedicatio. firmat domos filiorum. « Coronie, » colla-
    Act. II, i : Repleti sunt omnes Spiritu lioni scilicet lidelium, qua3 est quasi pul-

    sancto, et cceperiDit loqui. Zachar. ix, 15 : cherrima corona. Isa. lxii, 3 : Et eris

    liibcntes inebriabuntur quasi a vino, et corona glorias in manu Domini, cl diade-


    rcplcbuntur iit phialse, qua? replentur ad ma regni in manu Dei tui.
    eirundenduin aliis. Act. vi, 7 : Verbum « Anni bcnigidtalis tux, » id est, tem-
    homini... crescebat, et ynultiplicabatur poris gratiae, quo benignus mundo
    in

    numerus fidclium. Et quid sequetur ex apparuisti. Ad iii, 4 Apparuit beni-


    Tit. :

    hoc ? Quod « fjcrminans » aliquis, scili- gnitas et humanitas, etc. Isa. lxi, 2 Ut :

    cel incipicns ct ludis, « Isetabitur, » lceti- priedicarcm annum placabilcm Domi-


    lia spirituali et bona. no. Haec benediclio Abrahae promissa
    i « 1)1 stillicidiis, » id est, stillis, sive est, (ien. xxii, 18 : In scmine tuo bene-
    guttis cadentibus, « cjus, » fluminis sci- diccntur 07nnes gentes. Psal. xxxviii, II :

    licet praidicli. Germinans, est justus in- Dominus bcnedicct populo suo inpace.
    cipiens. Psal. xci; 13 : Justus, ut palma « Et campi tui, » lideles tui, quos

    ' Cf. K.xoJ XVI, .31. 2 Cf. .\rnos, i.x, 13.


    128 D. ALB. MAG. ORD. PYiJETi.

    excoles sicul campos. I ad Corinth. iii, cursus, et occasiones luxuriandi. In adi-

    9 : Bei agricuUura esiis, Dei sedificatio pe temporalium abundaiitia, quae con-


    estis. Plani et sequales per juslitiam et spergitur per muHeres, quando reprae-

    humilitalem : non montes Gelboe. 11 Reg. sentant et ostendunt suas pulchritudines.


    I, 21 : Montes Gelboe, nec ros, nec Et est pingucdo pessima et diabolica, Pin
    dialj
    pluvia, elc. Suscepto semine verbi tui. delectatio in malitia, de qua Job, xv, 26 : dtltc !

    m,
    Luc. Yiii, 11 : Semen est verhum Dei. Cucurrit adversus eum, scilicet Deum,
    « Re.plehuntur ubertate, » bonorum ope- erecto collo, et pingui cervice armalus est.

    rum. Psal. cxxxi, 6 Tnvenimus eam in :


    Sic pingues diabolus ad festum mactan-
    campis silvic, bonorum operum abun- dos pr;eparat. Zachar. xi, 4 et 3 : Pasce
    dantiam in liumilibus et justis Ecclesiae. pecoraoccisionis. Ezech. xxiv,5 iPinguis-
    Hsec ubertas de qua Isa. vu, 21 llomo : simum pecus assujne^ hominem, qui sicut
    prse uhertate lactis comedet butyrmn. Et pecus in peccatis est delectatus : congere
    in PsaL xxxv, 9 : Inehriabuntur ab uber- frusta ejus in ollam aeneam, id est, in

    tate domus tuse. gehennam. 1 Reg. xv, 32 : Et oblatus


    est eiAgag pinguissimus... Et in frusta
    concidit eum Samuel coram Domino in

    13 « Pimjuescent. » Ilic secundum, in Galgalis.


    quo ostendit quee beneficia fecerat Genti- Et est pinguedo optima internae devo-
    bus et Judaeis specialiter. Et primo, qua- tionis, quasi pinguedo deserti, hoc est,

    lia Gentibus : secundo, qualia Judseis, claustri, et castus amor verae poeniten-
    ibi, « Induti sunt. » tiffi, de qua hic : creatur sicut alibi di-

    In prima duo beneficia, Primum est ctum est, ex dulci somno contemplatio-
    abundans devotio ad Deum. Secundum, nis, ex abundantia optimse refectionis
    fortitudo laborandi Isetanter in doctrina Scripturae et Sacramenti altaris, ex
    aliorum, ibi, « Et exsultatione. » abjectione curae et sollicitudinis rerum
    Dicit ergo : Ileec quae prsemisi bona, temporalium, quae pungunt sicut spinae.

    certus sum quodfacies omnibus, et etiam « Et exsultatione. » Ecce secundura.


    « speciosa deserti, » Gentilitatis scilicet, Quasi diceret : Sic erunt devoti, « etcol-
    quffi infructuosa erat, « pinguescent » les, » Gentiles sciiicet, humiles, et pro-
    pinguedine internae devotionis, et spiri- pter hoc alti secundum divinum judi-
    tualis Isetitise, quam petebat supra Da- cium. Luc. XIV, 11 Qui se humiliat,
    :

    vid, PsaL lxii, 6 : Sicut adipe etpingue- exaltabitur . « Accingentur, » ad strenue


    dine, etc. De qua Jer. xxxi, 14, Inehria- praedicandum, gladio verbi Dei. Supra,
    bo animam sacerdotum pinguedine. in PsaL xliv, 4 : Accingere gladio tuo
    Pinguedo Et uota, quod
    ~^ est pini-uedo terrae, sci- super femur tuum, etc. Et hoc, « inex-
    terrse •
    i • •
    i i
    pericuiosa, Hcet abundantia, de qua in benedictione sultatione : » sccus enim non placeret.
    Esau, Genes. xxvii, 28 : Det tibi Deus Eccli. XXXV, 11 In omni dato, etc.
    :

    de pinguedine terrse. Psal. xxi, 30 : Ado- II ad Cor. ix, 7 : Hilarem enim datorem,
    rabunt omnes pingues terrse. Haec est diligit Deus.
    valde periculosa, quia excsecat, Job, xv,
    27 : Operuit faciem ejus crassitudo, ut
    non videret Deum. Grassitudo materiam « Induti sunt. » Hic bonum in Judaeis,

    iniquitatis praestat, Psal. lxxii, 7 : Pro- et primo in majoribus, ut in Apostolis. Aj

    diit quasi ex adipe iniquitas eorum. Lu- Secundo, in aliis, scilicet in minoribus, Mwt>(|

    xuriae fomentum ministrat, Jerem. vii, ibi, « Et valles. » chJ

    18 : Filii colligunt ligna, et patres suc~ Ait enim Sic in Gentilibus,


    : et etiam
    cendunt ignem, et mulieres conspergunt « arietes ovium, » supple, duces, sciiicet
    adipem : colligunt adipom lignis, dis- Aposloli :illi, inquam, ariotes, (\c qui-
    PSALMUS LXV 129

    bus Isa. Lx. T : Arietes Nabajoth mini- « Clamabunt. » Ostenso quod henefi-
    stvabunt libi. Dofeiisores oliani erant ixro- cia confereulur, liic asserit quod iiraticT

    gis, armali cluo])us cornibus, scilicct Te- rcfereulur datori : et tangitur modus
    stamentis. « Indiiti sunt, » repele, exsul- gratias referendi agentium
    ex parte
    tatione, propter fruclum quem videhant j;ratias. Primo, quod ardenter. Secundo,

    in illis (juibus priTdicabant. Vel melius, quod hetanler, ihi, « Eloiim. »


    charitate (puT veslis est nupfialis. Maltli. Ait enim Hjbc heneHcia facies
    : ct :

    xu, 12: Aniicr, f/uoniodo huc intrasti, [)ro})ter hoc a clamabunt, » pr.T desiderio

    non habens vcstcm nuptialeni ? in fervore. Isa. lviii, i : Clama, necesses.


    « Et valles, » id est, populi Juimiles « Etenim hijmnum, » qui cst canlus
    Judieorum, abundabunt « frumenfo, » lcBtiliT, « dicent » in gratiarum actionem.
    verhi Dei,de quo Prov. xi, Qui abs- 2(i : II Macliab. X, 38 : Tn hijmnis et confcs-
    co)idit frumenta, maledicetur in popu- sio)iibus bc))cdiceba)it Do))iinu))i, qui
    iis : benedictio autem super caput ven- nia(j)ia fecit i)i Et eo ipso, quod
    Israel.
    dentium, populis proponentium. Propter livmnum dicent, magis ac magis ahun-
    hoc henedictus fuit Joseph, qui frumenta dabunl. (iregorius « Si :clamant in
    vendidit in populo. Et bene dicit « Val- : « li3'mno, abun(hibunt in frumento. »

    les abundabunt : » quia in humilibus Iloec audiant qui proptcr sludium dimit-
    ahundat verbum T)ei, et sapientia. Prov. tuntofficium. Si in hymno clamarent, et
    XI. 2 : Ubi est humilitas, ibi sapientia. frumento ahundarent : in frumento do-
    Joel, Ecce eyo mittam vobis fru-
    II, 19 : ctriuT, et postea infrumento gloriae hor-
    menlum, vimim, et oleum, et replebimi- rei coelestis. Amcn.
    ni in eis.

    PSALMUS LXV.

    Hortatio ad laudandum Dewn ob ejus )nirabilia opera ei boiejicia.

    i. In fi)ie))i, 7. Qui dominatur in virtute sua


    Canticwn Psahni vesur)'ectio)iis. in a^ternum, oculi ejus super
    Jubilate Deo, omnis terra : gentes rcspiciunt : qui exaspe-
    2. Psalmum dicite nomini ejus date : rantnoncxaltenturinsemetipsis.
    gloriam laudi ejus. 8. Benedicite, gentes, Deumnostrum:
    3. Dicite Deo : Quam terribilia sunt et auditam facite vocem laudis
    opera tua, Domine \ in multitu- ejus.
    dine virtutis tuce mentientur ti- 9. Qui posuit animam meam ad vi-

    bi inimici tui. tam, et non dedit in commotio-


    4. Omnis tcrra adoret te, et psallat nem pedes meos.
    tibi : psalmum dicat nomini tuo. 10. Quoniam probasti nos, Deus : igne
    5. Venite, et videte opera Dei : tcrri- nos examinasti, sicut examina-
    bilis in consiliis supcr filios ho- tur argentum.
    minum. 11. Induxisti nos in laqucum : posui-
    6. Qui convertit mare in aridam, in sti tribulationes in dorso nostro.

    fluminc pertransibunt pede : ibi 12. Imposuisti homines super capita


    lastabimur in ipso. nostra.
    9
    130 I). xVLB. MAG. ORl). VWJED.

    Transivimus per ignemet aquam : qui timetis Dcum, quanta fecit

    et eduxisti nos in refrigerium. animee meee.


    i3. Introibo in domum tuam in holo- 17. Ad ipsum ore meo clamavi : et

    caustis : reddam tibi vota mea exaltavi sub linguamea.


    14. Qu<£ distinxerunt labia mea : 18. Iniquitatem si adspexi in corde
    Et locutum est os meum, in tribu- meo, non exaudiet Dominus.
    mea.
    latione 19. Proptereaexaudivit Deus, et atten-

    i5. Holocausta meduUata offeram tibi, dit voci deprecationis meae.

    cum incenso arietum offeram : 20. Benedictus Deus, qui non amovit
    tibi boves cum hircis. orationem meam, et misericor-
    16. Venite, audite, et narrabo, omnes diam suam a me.

    exemplo passionis Christi, et reversionis


    IN PSALMUM LXV tandem in patriam, quia hsec reversio
    fiet per resurrectionem gloriosam, non
    qualem exspectant Judsei, sed jam incho-
    COMMENTARIUS. atam in capite justorum Christo, certa
    spe consummandam in membris, monet
    in hoc Psalmo ad jubilum et exsultatio-

    I)i fi7iem, Canticuni Psalmi resurre- nem omnimodam in Deo_, et consideratis

    ctionis \ opcribus Dei patienter adversa oninia


    sustinere, et in ipso solo omnes sperare.
    Et hoc innuit titulus praemissus, qui
    « Jiihilate Deo, omnis terra. » Hic est talis est : « In finem, Canticum Psalmi
    Psalmus
    Psahnus dccimus quintus secundoe par- resurrectionis. » Est enim sensus « Can- :

    ati^mbUaUo-
    tis, in toto scxagesimus quintus. Cum ticum Psalmi, » id est, canticum quod
    i"osurrectio-^
    "'^-
    enim consolatus sit viatorem per deser- per musicum instrumentum quod Psal-

    tum Idumeeee, hoc est, per miseriam vitse terium dicitur, cantabatur, et proptcr

    1. Ce psanme cantique, c'est-a dire, des- captivite. D'apres une hypothese plus g^n^ra-
    tine a 6tre ctiante, n'a pas de nom d'au- lement soutenue (Delitzsch, Thalhofer, Le
    teur : c'est un cliant d"actions de graces Hir, etc.) le psaume se rapporterait a la d^li-

    a la suite de grandes epreuves que le Seigneur vrance de Jerusalem apres rextermination de

    a termin6 par unc ^clatante d^livrance. Patri-


    Tarmee de Sennacherib les idees formulees
    ;

    zi croit que 1'absence du nom de David n'est


    dans le texte sont favorables a cette supposi-

    pas une raison pour refuser la composition du tion, mais elles sont trop generales pour en
    psaume au saint roi il s'agirait ici d'un eve-
    ;
    demontrer la realite. Qui serait alors Tauteur
    nement interessant a la fois pour le roi et du psaume ? Isaie, Ezechias, ou quelque prStre
    cessation des guerres en- inspir^ ? On ne saurait le dire. Force est donc
    pour sou peuple, la
    Mais on sait icide ne rien afflrmer.
    trainees par la revolle d'Absalon.
    rebelle causa a Eusebe, S. Athanase et S. Augustin entendent
    quelle douleur la uiort dii fils
    le psaume de la vocation des Gentils. Un
    son pere, II Reg. xviii, 32 et xix, 6, douleur
    inconciliable avec les accents d'allegresse ex-
    sens spirituftl plus g(5ueral et d'une applica-

    psaume. Theodoret, Flaminius, tion plus naturelle se rapporte a la reconnais-


    primes dans le
    un chant de deli- sance des elus au jour de la resurrection. Cest
    Van Steenkiste, etc, en font
    ce sens que suggere le titre iJ^aAfJioc avaatajiw;,
    vrance au retour de la captivite de Babylone,
    tire par Septante probablement des y^. 9,
    les
    supposition aussi inacceptable que la prec6-
    dente : il s'agit ici d'une epreuve de courte ^2,mais faisant d^faut dans rh^breu, et au
    rapport de Theodoret, dans les Hexaples.
    dur^e, tt- 9, 17, sans rapport avec de grandes
    fautes anterieures, t- 18, et se terminant par
    H. Lesktre.
    des action de grAces daus le lemple, y. \'6,
    toutes choses qui ne peuvent avoir trait a la
    :

    COMMENTAnil IN PSALMUM LXV. 131

    hoc « Canlicinn Psalmi » appellalui', ri. Iloc enim est juhilare. Et est hic me-
    est « resurrectionis, » icl est, (.le resurre- tonymia, in quo continens, scilicet « om-
    ctione. « Canticinn, » inquam, dirigens )iis tcrra, » invitatur ad juhilaiidum, pro
    nos, idest, intentionem nostram, « i)i fi- contento, scilicet pro hahilantihus in ip-
    neni, Christura, vel magis proprie in sa. AIihi,in Psal. xciv, 1 : Jubilemus Deo
    gloriam consummalam, quod erit in rc- salutari )iostro. Zacli. ix, 1) : Exsulta sa-
    surrectione generali. Kt hene primo mu- tis filia Sion, jubila filia Jcrusalon.
    sico intrumento, scilicet psalterio, quod Isa. XLix, 13 : Laudate cali, cxsultet
    dicitur a '^iXX^.v.quod csi operari. Et post- terra, jubilate montes laudem. Et dicit
    mudum respondehatur canlando, ut ihi Glossa, quod in ccelo est continuus
    monstraretur quod non nisi per honam juhilus, secundum illud Joh, xxxiii, 20 :

    operationem ad resurrectionis gloriam et Deprecabitur Dewn, et placabilis ei erit


    gaudium pervenitur. Matth. xix, 17 Si : et videbit faciem ejus injubilo. In tcrra
    vis ad vitani ingredi, serva nia>idata. autem dchct essc a tempore graliai, sicut
    monet Sophon. iii, 14 Lauda filia Sion^ :

    Dividitur autem Psalmus sicut jam jubila filia Jerusalem : ahstulit a te Do-
    haheri potest ex dictis, in quatuor par- minus judicium tuum.
    tes. Primo, monet in Deo exsullare, et
    corde, et ore, et opere pro resurrectione
    jam in apite inchoata, et in nobis post- « Psalmum dicite. » Hic secundum,
    niodum consummanda. Secundo, monet et primo monet ut opera referant in
    Dei opera dili^^enter attendere, et consi- Deum. Secundo, quod ipsam gloriam
    derare, ut ferventior sit laus et juhilatio, operum, ihi, « Date gloriam. »
    ihi, « Venite et videte. » Tertio, etiam Ait cnim Sic juhilatc, ctctiam a psal-
    :

    in adversis eum henedicere, et laudare, mum dicitc, » id est, honum opus in

    ibi, « Benedicite Gcntes Dewn nostnim, » medio agite : quasi enimhonum opus di-

    Quarto et ultimo, omnes in unum colle- cit, qui honum in puhlico facit. Sed hoc,
    ctos in ipso confidere, ihi, « Venite, au- « nomini ejus, » id est, ad famam cjus,

    dite, et narraho. » ct gloriam. IMatth. v, 16 : Videant opera


    In prima duo. Primo est admonitio ut vestra bona, et glorificent Patrem vc-

    in Deo corde, ore, et opere exsultcnt. strum qui in ccelis est.


    Secundo, supplicatio ipsi Deo, ut haec « Date gloriam. » Quasi diceret Non :

    in ipsis tlant, ihi, « Omnis terra ado- solum opus honum in ipsum rcferatis,
    ret te : » per se enim non possent, nisi sed « laudi ejus, » si gloria et honor
    Deus daret. vobis exhihetur pro honis operihus,
    In prima tria. Primo, ut in Deo exsul- « date gloriam » illam. Non enim vult
    tent corde. Secundo, quotl opcre, ihi, nos hic haherc gloriam, sed tandcm da-
    « Psalnium dicite. » Tertio, quod ore, hit nohis suam. I ad Cor. i, 28 et 2!) :

    « Dicite Deo : » Elcgit ea quie non swit, ut ea qux swit,


    destrueret : ut non glorictur omnis caro
    in co))spectu ejus : sed ^. 31 Qui glo- :

    • Dicit ergo : Sic reversi de Bahylonia riatur, in Domino glorietur '. Augusti-
    hymnum dicent : sed vos, scilicet « om- nus : « Ahstulit gloriam nostram, ut da-
    nis terra, » id est, omnes in tcrra ha- « ret suam vacuam, ut daret
    : ahstulit
    bitantes, non solum Judt£i, « juhilatc « plcnam ahstulit vanam, ut daret so-
    :

    Deo, » id est, exsultate cordis la'titia, « lidam. » Proptcr hoc dicitur,Jercm. ix,
    quae non possit enarrari, nec penilus sile- 23 ct 24 : No)i glorielur sapic))s i)i sa-

    ' Jerera. ii, 23 et 24 ; II ad Corinlh. x, 17.


    132 D. ALP>. MAG. ORD. PR.ED.

    pientia non glorietur forfis


    sua, et in tibus, Judic. ix, 10 : Non rcddidistis

    fortitudinc sua, et non glorietiir dives in vieem bencficiis ejus, qui pugnavit pro
    divitiis suis : sed in hoc glorictur, qui vobis, et animam suam dedit peri-
    gloriatur, scire ct nosse mc. Propter culis, ut erueret vos de manu Ma-
    lioc (liccbat ad Corinth.
    Paulus, II, xii, dian. Et fortiori ratione mala pro tantis

    o : Pi^o hujusmodi gloriahor : pro me bonis PsaL xxxiv, 12


    retribuentibus, :

    autem nihil gloriabor. Retribuchant mihi mala pro bonis. Je-


    rem. xviii, 20: Numquid redditur pro
    bono nialum ? Sed terribilissima, ut ita

    „ « Dicitc Deo. » Hic tertium, in quo mo- dicam, opera retributionis ultimae, mise-
    net laudare ore Primo : et dicuntur duo. riam et afflictionem bonorum attendenti-
    monet ut confiteantur operum Dei admi- bus : quia Luc. xui, 31 : Si in viridi li-

    rabilem magnitudinem. Secundo, quod gno hsec fiimt, in arido quid fiet ? Prov.
    nihilominus perversorum obstinationem, XII, 31 : Si jusius in terra recipit, quanio
    qui tantis operibus non franguntur, ibi, magis impius et peccator.

    « In multitudine. » « In multitudine. » Ecce secundum.


    Dicit ergo : Sic jubilate corde laudan- Quasi diceret : Sic terribilia sunt opera,
    tes, sic Psalmum dicite, bona ad hono- et tamen « inimici tui mentientur iibi, »

    rem Dei facienles, et ore, « dicite Deo. » et in ipsa « multitudine virtutis tuse. »

    Ad quid Deo cum ipse omnia sciat? Re- Quasi diceret : Quamvis tam multa sit

    sponsio. Nonproptcr ejus ignorantiam ut virtus tua, non timebunt, nec persolvent
    ipsum instruamus, sed propter nostram vota, quemadmodum Pharao de TEg^^^pto
    utilitatem ut coniitendo mereamur. Tob. promittebat se dimissurum filios Israel,

    XII, 7 : Opera Dei revclare et confiteri et mentiebatur. Sicut Judsei qui videntes
    honorificum cst. « Dicite ergo Deo, quam terribilia opera Dei, Exod. xix, 8, dixe-
    terribiliasunt, >i timorem scilicet, et ad- runt : Cuncta quse locutus est Domhms^
    mirationem incutientia, « opera tua.Do- facicmus. Sed in omnibus sunt mentiti.
    minc ! » Eccli. xliu, 30 et 31 Ipse : Vel ut sit expositio prfecedentis. Quasi
    omnipolens super omnia opera sua. Ter- diceret : Vere terribilia suiit opera tua
    ribilis Doniinus, cl magnus vehementer Domine, quia « inimici tui mentientur
    et mirahilis potcntia ipsius. Et propter tibi, » scilicet contra te dicentes, Joan.
    hoc dicebat Ilabacuc, in, 2 et 3 Dominc, : viii, 48 : Dsemonium habes. Luc. xii, 15 :

    audivi auditioyiem tuam, et timui. Domi- In Bcelzebuth principe dscmoniorum eji-


    ne,opus tuum\e[c. Terribilia opera iibe- cit dsemonia. Et multipliciter accusando
    rationis filiorum Israel de ^Egypto. Li- coram Pilato^ . Et tandem falsitatem ve-
    berationis, inquam, litteralis, et multo lut adinvcniendo, quod dormientibus cu-
    plus spiritualis. slodibus corpus sublatum esset *. El haec
    Tenibiiia Et uota, quod valdc terribilia debent omnia mcndacia, « in virtute tua, »
    L)ei opera ,••!»• •

    csse opcra creationis. Pnmo, creaturis


    i

    bonis et declaranda : quia ex iis omnibus ma-


    ipsis abutentibus, dc quibus in Canonica jor apparuit resurrectionis tuse gloria

    Judse, -^. i: Dei nostri gratiam transfe- et potcntia. Propter hoc pctentibus si-

    rentes in luxuriam. Deum infestantibus, gnum potenlioe sua3, Luc. xi, 29 : Cffi-

    Job, XH, G : Ahuiulant tahcrnacula prx- pit diccre : Generatio Jisec, generatio ne-
    donum : et cum eo ipso quod abundant, quani signum quserit, et signum non
    est :

    ct audacter provocant Deum. Terribilia dahitur ei, nisi sigmim Jonse Prophetse.
    opera recreationis vicem non rependeii- Nam sicut fuit Jonas, etc. Joan. ii, 19:

    »
    Vide tolam oralionem llabacuc propheta) ' Joan. xviiT, 20 ot 30.
    et seq. 3 Matlli. XXIII, 13.
    pro ignorantiis, iii, 1
    COMMKNTAUll IN PSALMr.M LXV. 133

    trihiis dirbus, tetis, et ut possilis ferventius, « venitc, »


    SolcUe temi>lum hoc, ct iii

    etc. peccala reliquendo in confossionc : « et

    vidcte, » ihhgenli consiihMatione, « opera


    Dei: ecce secunduin, non enim polestis
    »

    « Omnis tcrra adorct . » Mouuit ul ho- vi(hM'e nisi oculo prius emundato ct pur-

    norent l)Lnun, etexsultent in illuui ((U-de, galo a sonhbus culpic undc ad viden- :

    ore, et ojiero, liic orat Dcuni ut luec dum Deum oporlet prius venire, Joan.

    liant, ut (iet g:ratiam lurc faciendi eo oi- I, iG : A Nazarctli potcst aliquid boni
    iline, quo tacta sunt. esse? dixit Nalhanacl nuntianlibus de
    Ait enim Ad pra?dicta monui,
    : et o Christo. Respondit Philippus : Vcni, ct
    Douiine, lioc rogo, quia omne bonum ex vidc. Kt ad videndum ejus locum, Matlh.

    te. « Omiiis tcrra adorct tc, » tibi sub- xxviii, Venite, et videte locum. Et ad
    () :

    jecta sit, te venerans corde. Joan. iv, videndum opus ipsum Dci, Dei, inquam,
    23 ; leri adoratores adorabunt Patrcm « tcrribilis in consiliis supcr fdios homi-

    in spiritu et vcritate. Vel saltem subje- num, » id est, terribiUa agentis de liliis

    clione et timore. « Omnis terra, » terra hominum, et propler lioc multum consi-

    viventium, terra morienlium, et terra derandum. Deus enim quidem est hu-
    mortuoruni : ccelestia, terrestria, el in- mano inteUeciui vakle terribihs, cum
    fernalia, Ad Philip. ii, 10 : fn nomine attenditpolcnliam ejusinhnitam. Esther,
    Jesu omne yenu /lcclalur, ccelesliiwi, ter- XV, 9 Assuerus, id est, Deus, erat ter-
    :

    resirium, et infcrnorum. ribilis adspcclu. Psal. lxxv, 8 : Tu tcrri-

    « Et psallal tibi, » bono opere. IIoc bilis es, et quis resistct tibi ? Sed tcrribi-

    enim psallere, sicut ssepe dictum est su- lior longe in sapientia, qua regit genus
    pra. In Psal. xi.vii, 7 : Psallite Dco no- humanum. Quis enim non terreatur con-

    stro, psallite : psallitc rcfji noslro.^ psal- siderans, quod istum ex propria miseri-
    lite. Kt, « Psalmum dicat, » ore te cordia salvat, alium ex justitia damnat ?
    laudando nomini tuo, : « » ad hono- Gregorius « Videns Psalmista, quod
    :

    rem tuuni retorquendo. Tob. xiii, 10 : « ahus per misericordiam vocatur, aUus
    Umcdiritc Dominum,omnes clccti cjus: « per justiliam reprobatur, et quod Do-
    agite dies lietiliie, el confitemini illi. « minus aUi parcondo, aUi irascendo
    « mundum disponit, quia hoc ipsum con-
    « siUum penetrare non potuit, dixit :

    « Venite et vidcte. » Ilic secunda pars « Tcrribilis in consiliis super filios ho-

    a Psahni, in qua monet ad niajorem fervo- « minum. » Psah xxxu, 1 Consilium 1 :

    i. rem excitaudum, Dei opera diligenter al- antem Domini nianel in seternwn. Isa.

    lendere : et dicuntur duo, Primo, adino- XLvi, 10: Omnis voluntas mea stabit, et
    nilio ut opera Dei considerentur diHgeii- omne consilium meum fict. Et tamcn
    tcr. Secundo, imprccatio obstinatis .lu- nescitur cur ita sit. Isa. xl, 13 : Quis co-
    daeis, qui ilia noluerunt attendcrc, sed in gnovit consilium Domini, aut quis consi-
    suiscseremonialibusperdurare, ibi, « Qui liarius cjus fuit ?
    cxaspcranl. »

    In prima qualuor. Primo, inonot ut se


    j)ra?parent, il)i, « Vcnite. » Secundo, ut « Oui convertit mare in aridam. » Ilic O
    pra^parati opera Dei considerent, ibi, tertium liujus parlis, in quo tanguutur '^l'^\^^l^l\^]l'_
    raixia.
    « El videte opera. » Tertio, ralio quare opcra consideratione digna et dicuntur :

    debent considerare, ibi, « TerribiHs. » duo, Primo, cnumcratio operum quce


    Quarlo, exprimit opcra, quai considerari sunt considcranda. Secundo, ratio iUo-
    debcnt, ibi, « Qui convertit. » rum, ibi, « Oculi cjus supcr fjentcs. »

    Dicit ergo : Sic monui ut inDeo exsul- In prima tria sccundum tria opora cnu-
    134 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    merata. Primo, emendatio ab omniculpa stinguere charitatem. Per has transibunt


    praeterita quam Deus facit in suis. Se- uno pede, alio suspenso ad seterna, sicut
    cundo, conscrvatio a futura, ibi, « In Jacob claudicantes *. Gregorius : « La-
    flumine pertransibunt. » Tertio, exsulta- « benti inhgeremus, et labentem sequi-
    tio in patria, ibi, « Lsetahimur. » « mur, et cum cadente cadimus. » Ber-
    Dicit ergo : Sic venite ad videndum nardus : « Si tibi est cor, si tibi est lumen
    opera Dei, « qui convertit mare, » mun- « oculorum, desine jam illa sequi, quce
    dum, et collectionem Gentilium, « hi ari- « misorum est assequi. Beatus qui post
    dani, » ut omnis humor peccati, qui est « illa non abiit, qua2 possessa inquinant,

    humor marinus, in ipso siccaretur usque « acquisita lacerant, amissa cruciant.


    ad desiderium a?ternorum. Nahum,i, 4 :
    « Nonne satius cum honore dimittis,
    Increpans mare,etcjsiccans illud: quem- « quam cum dolore perdis ? »
    admodum figuratum fuit, Exod. xiv, « Ibi Isetabimur. » Ecce tertium,exsul-
    21 cl seq., in illa materiali desiccatioue. tatio in patria. Quasi diceret : Sic per-
    Et nota, quod mare etiam tribulatio, et transibunt pede, sed quid cum illuc per-
    tonlalioappellatur. Deut. 19 xxxiii, : vcnerint?«/i/ Iselabimur cumipso .^^ Cant.
    Iimndationes maris quasi lac sugentf hoc i, 3 : Exsultabimus, et Isetabimur in te.

    est, tfibulationes amaras.


    Hoc ergo mare Dominus aliis aufert,

    sicut novitiis, et ferventibus, qui iiihil « Qui dominatur in virtute sua. »

    omnino sentiunt amaritndinis. Exod. Deus autem est, qui in virtute sua do-
    XI v, 21 et 22 : Abstulit Dominus iliud^ minatur omni potestati et virtuti alte-
    scilicetmare, flante vento veliemcntl et ri. Ad Roman. xiii, 1 : Non est potestas
    urente tota nocte, et vertit i?i siccum :... nisi a Deo. Psal. lxxxviii, 10 : Tudomi-
    et ingressi sunt filii Israel, noviter naris potestati maris. Dan. vii, 14 : Potes-
    egressi, imo adhuc egredientes de ^gy- tas ejus, potestas seterna. Hoc est quod
    pto. AHis dividit, perfectis, qui possunt additur, « In seternum. »
    portare, unam tribuLitionem post aliam
    immittendo. Psal. cxxxv, 13: Qui divisit « Oc?(li ejus. » Hic secundum, in quo ^™
    mare Rubrum in divisioncs : sicut in tactis operibus eminentibus, taneiturra- ^ausa

    beato Job fuit factum,quia primus vixille tio illorum operum,respectus Dei scilicet.

    sermonem compleverat, et venit alius, et Dicit enim : Heec bona fient filiis ho-
    dixit, eic^. Aliis vero desiccat omnino, ut minum : et hoc, quia « oculi ejus, » Dei
    jam non sit in eis amaritudo, glorifica- scilicet, « super Gentes » respiciunt : illi

    lis, et perfectissimis viris. x\poc. xxi, 1 : oculi quibus respexitPetrum.etflevitama-


    Et mare jam non est. re 3 : et quibus Matthseum sedentem in te-

    « In flumine. » Hic secundum. Quasi lonio, et separavit euma lucris tempora-


    diceret : Sic mare dcsiccat, et ipsi qui libus *. Sap. IV, 15 : Gratia Dei, et mise-
    ante erant mare, « pertransibunt pede, » ricordia est in sanctos ejus, et respectus in
    supple, sicco, id est, affectu non infecto : clectos illius.
    « in flumine, » in mundi volubili succes-
    sione, quee est quasi fluvius quidam. Qui exasperant. » Secundum illius
    « ^^^"jf
    n Rcg. XIV, 14 : Omnes morimur, et quasi, parlis, in qua monct ad Dei opera attcn-

    etc. Aquai ctiam suntflumiuis cito trans- denda. Hic imprecatur Judseis, qui non
    euntes, hujus vitae dies breves. Cant. acquieverunt admonitioni, sed in suis

    VIII, 7 : Aquse multse non potuerunt ex- coeremonialibus perslilerunt.

    ^ Cf. Job. I, t4 et seq. ' I.uc. XXII, G-2.

    ' Genes, xxxi, 31. Marc. n, 14 ; Matlh, ix, 9.


    COMiMENTARlI IX PSALMUM LXV 133

    Ait enim : Sic illis lict. StMl « (jiii r.vd- )ii cordc ct orc collaudatc, ct bcnedicite
    speraiit » Driini, ipsi ol)\ iantlo, ei non noiitcii Dmnini. Propbetia aulem de (jcn-
    obodicndo, qualos sunt .ludaM, Iv/eili. ii. tilitale, qu;e laudalura erat. l'A'cli. xxxix,
    ")
    : Domus exaspermis est : « )H))i exal- 1 i : Sapioitiam ejus enarrabimt gentes.
    tentur i» setnetipsis,y) sup[)le, manenles, Et ad Roman. xv, 10 : La>l(i)iiini Genles
    hoc est, oj)inionil)Us falsis el slultis, quod cKin plcbc cjus '.

    caM"emonialia debent stare. Sed si luinii- « I'Jt auditam. » Ouasi diceret : Non
    liantur ad lidem Cliristianam, exaltanlur. benedicatis latenter, et in cubiculis : imo
    Luc.xiv, il el xvui, II : Q)ii seexaltal, « auditaui facitc, » hoc est, faciatis ut
    hui))iliabitur : ct q)(i se huiniliat, cxal- ab aliis audiatur, « voce))i laudis cjus, »
    tabitur. Exasperantes Dominuni, scilicct qua scilicet laudatur, ut cortina corli-
    peccatores et inipii. non debent exaltari, nam traliat ^ Apocalyp. xxii, 17 : /s7

    sicut hic prohibet Dominus per DaviiL qui audit, dicat : Veni.
    Aliter dicitur eis illud Osee, viii.i: Ipsi Vel, « annuntiale voccni laudis ejns, »

    reg))averu)it, et )W)i ex me, et cito deji- qui laudatur a Deo prai omnibus aliis.

    cie)itur. Psal. xxxvi, 3") et 3(i : ]'idi iui- Quae est illa vox ? Illa qute insonuit in
    piu))i superexaltatu)!), impium exaspe- Raptismale. Matth. ni, 17, et Luc. iii^

    rantem Dominum : et tra)isivi, et cccc)iO)i '1'1 : Hic cst Filius meus dilcclus, etc. Et
    erat. Exasperantes autem sunt duri Prae- quie audita fuit in Transfiguratione *.

    lati, et subditos provocantes. Tales non Ilanc autem auditam facite, ut ad fidem
    debent exaltari. Xota de Roboam filio Sa- alios invitetis. Non enim curat Dcus de
    lomonis : exa.speravit populum subdi- laude vestra, si non curetis de proximi
    lum, et totum destruxit'. Tales vero non utilitatc. I .loan. iv, 20 : Si quis dixerit
    exaltantur, babentes in semetip.-is cau- quoniam Dcum diligo, et fralrem suum
    sam su* humiliationis. MichcT. vi, 1 i : odcril, )ncndax est.

    Humiliatio tua iii ))iedio tui, supple, est,

    scilicet crudelitas et exasperatio tua.


    « Qiii posuit animam. » Hic secundum,
    ratio scilicet admonilionis prcTmisste.
    * « Bowdicite, Gc)itcs,Dcu)n. » Ilic ter- Primo, ponit pro rationem adjutoriura
    gj tia pars Psalmi in qua monet , Deum in ad- sibi cxhibitum in tribulatione. Secundo,
    •
    versis etiam benedicere, et laudare : quia fructum ex tribulatione, ibi, « Transivi-
    beneficus est etiam in illos quemadmo- mus pcr ignem. »

    dum ipse ostendit exemplo Duo ergo


    sui. Inprimatria. Primo, quod ei Deus
    di< untur. Primo, admonilio. Secundo, vitani prsestiterit. Secundo, quod in praj-

    ratio Qui posuit.


    admonilionis, ibi, « y> stitavila ipsum conservaverit, ibi, « Et
    In prima duo. Primo, monet Gentes, )io)i dedit. » Tertio, modos conservandi,
    quod Deum benedicant. Secundo, quod et etiam tribulationes in quibus conser-
    in publico, non latenter lioc faciant, ibi, vavit, ostendit, ibi, « Quo)iiam probasti
    n Et auditam. » nos, Deus. »
    Dicit ergo Sic monui ut opera Dei con-
    : Dicit ergo : Sic benedicile, et lioc

    sideretis : et, o Gentcs, « boicdicite Dcum justum, « qui, » id est, quia ille « po-
    nostrum, y> in quacumque sitis adversi- suit a)iima)n meam ad vila)n, » quaj
    tate. .ludith. xiii, 17: Laudalc Domi)ium erat in mortc de se. Ezech. xvi, G : Et
    Deum nostrian, qui no)i deserit spera)i- dixi tibicu))i esscs i)i sanguine tuo : Vivc.

    tes i)i se. Eccli. xxxix, 41 : Nunc in o)ii- Ipsc cnim hoc potest, mortem dcstruerc,

    « Cf. III Reg. XII, 3 et seq. ' Exod. XXV, \ et scq.


    * Douler. xxxii, i3. * Matlh. xvn, :i.
    136 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    et vitam conferre. Sap. xvi, 13 : Tu es, Psal. XVI, 3 : Igne me examinasti, et


    Domine, qui vitae tribuendae, et mortis non est invcnta, etc. Non sumus de illis
    destruendee habes potesiatem. Sed ad de quibus .lerem. vi, 29 : In igne con-

    quam vitam ? Ad seipsum qui vila est. sumptum. est plumbum, frustra confla-

    Joan. xiv, G : Ego sum via, et veritas, et vit conflator : malitise eorum non sunt
    vita. Ponit enim Deus animas ad se con- consumptss.

    versas ad seipsum, ut vitam inde sumant Quidam aulem sunt qui non possunt
    quantum volunt, sicut brula auimalia magniludincm tribulationis, quoe ignis

    ponunlur ad pra-sepia plena. est, sustinere,et tales Dominus per aquas


    « Et non dedit. » llic secunduni. Qua- purgat, hoc est, per minorem Iribulalio-

    si diceret Sic ad vilam te posuit


    :
    sed :
    neni. Num. xxxi, 23 : Quidquid ignem ;

    nuinquid cito retraxit et pcrmisit cadero nonpotcst sustinere,aqua cxpiationis scm-^'^


    in petrani? Non : imo « non dedit in ctificabitur, lacrymis scilicet et suspiriis.

    commotioneni, » a stalu iilo, « pedes Sed longe melior qui per ignem auferl :

    meos : » ut impleretur illud in me, quod enim rubiginem omnem, quod non
    supra petilum est. Et manus peccatoris potest aqua. Ezech. xxiv, G : Vse... ol-

    non moveat me, ipso Deo defendente vi- tse, cujus rubigo in ea cst, ct rubigo

    tam meam. Psa). xxvi, 1 Dominus pro- :


    ejus 710)1 exivit de ea. Et nota, quod ve-
    tector vitgs mese. Tamen aliquando prope hemens tribukilio igni comparatur, quia
    fui ut converteret se, secundum illud sicut ignis separata conflat simul : tunc

    Psal. Lxxii, 2 : Mei autem pene moti enim totum cor hominis, si ante disper-

    suntpcdes pene : effusi sunt yressus mei. sum erat, colligitur. Job, xxviii, i : Au-
    ro locus cst, in c/uo conflatur, tribulatio

    scilicet cordi bono. Conflata liquefacit,

    « Quoniain prohasti nos. » 11 ic ter- ut possint novam formam recipere. Eccli.


    to
    tium, in quo modum tangit quo conser- II, .j : In igne prohatur aurum et argen-
    vatus est, ct in quibus conservatus. tum, homines vero receptihiles in cami-
    Duo autem dicuntur. Primum, proba- no humiliationis. Liquefactos purgat.

    tio ipsius et similium sibi per tribulatio- Gregorius : « Quod lima ferro, quod

    nes. Secundo, tribulationum specificatio, « fornax auro, quod flagelium grano,


    ibi, « Induxisti nos. » « lioc tribulatio justo. » Sed haec omnia

    Inprimaduo. Primo, intenlio expo- fornax purgat, illud a rubigine, hoc a


    nendi tribulationibus. Secundo, promo- fffice, et tertium a palea. Sic conflatum,

    tio, ibi, « Igne nos. » liquefactum, et purgatum in vas glorio-

    Dicit ergo : Vere dixi, quia non dedi- sum et purissimum summus arlifextrans-
    sti in commotionem pedes meos, quo- mutat, secundum illud Prov. xxv, i :

    niam o tu Deus, « probasti nos, » id est, Aufer rubiginem de argento, et egredic-

    ad probandum, non adperdendum, tribu- tur vas purissimum


    lalionibus exposuisli nos. Dcut. xiii, 3 :

    Tentat vos Domimis Deus noster, ut pa-


    lam utrum diligatis eum. Sap. iii,
    fiat
    « Induxisti nos. » Ilic sccundum, tri-

    G : Tamquam aurum in fornace proba- bulationum scilicct specilicatio, in carcc-

    vit electos Dominus. Et Eccli. xxvii, G : rem, et in carcere affliclionem, ibi, « Po-
    Vasa fi(juli prohat fornax. suisti tribulationes. » Et morteui, ibi,

    « Jgne » ardcntis tribulationis « iios « Imposuisti homines. »

    examinasti, » id est, puros, et absque Dicitergo : Sic nos promovisti et pur-

    sordibus reddidisti. « Sieut cxaminatur gasti per ignem tribulationis. Sed qux-
    argentum, » quod consumpto plumbo et nam illai Iribulalioncs ? Ecce « induxisti

    feecibus maiiet purissimmn. Supra, in nos, » induci pcrmisisti, « in laqucum, »


    COMMENTARII IN PSALMUM LXV. 137

    in catenas, (licil (llossa. Ecce carcer. .Iol>, « Traitsivimus pcr ijnem. » Ilic secun-
    XIII, 27 : Positisii in nervo pedem meinn. dum propter quod beuedicendus Deus
    Psal. xvii, 2(j : Prxocvupaverunl nie la- etiam in adversilate, scilicet IVuctus se-

    quci tnorlis. II ad Corinlh. xi, 23, di- quens, quem experlus esl in se. Primo
    cit Paiikis de seipso : In carceribus ergo bonorum enuiueralio, ([lue conse-
    abundantius, Ad Lpli. vi, 2(1 : Pro cuta sunt ex illa. Secundo, ij;ratiarum

    quo leyatione funijor in catena. Ad actio pro bonis illis, ibi, « Reddam ti-

    Ilehr. XI, 30 :Sancti... ludibria et ver- bi. » Tertio, confessio obligalionis debi-

    bera experti, insuper et vincu/a, et car- la> ad illam i^ratiaruiu acliouem, ibi,

    ceres. « Quie distinxerunt. »

    In prima secundum tria bona


    tria,

    « Posuisti. » l^icce secundum. Quasi qua? euumerantur. Primum, in nullo


    dioeiut : Xon laiiluiu carcereiu sustiiiui- ccssatio a bono propler mala. Secundum,
    nius, sed « posuisti, » id est, poni per- tribulalionum miligatio per spem aetcr-
    luisisti. cf tribulationes in dorso noslro, » norum bonorum, ibi, « L^t induxisti
    tanujuaiu pondus, ut noslra superbia nos. » Tertio, bonorum pra?scntalio tan-
    domaretur, et curvaretur sub manu tua. dem ipsi Deo in tetcrna vita, ibi, In- (.<.

    Job, IX, 13 : Deus... sub quo curvanlur troibo in domum. »

    qui portant orbeui. I Pet. v, G :Uu- Dicit ergo : Tales sunt tribulationes,
    miliamini iijitur sub polenti manu quas inferri permisisti, scd non sine fru-
    Dei. Tamquani malleo quo atlenuare- ctu : « quia transivimus, » non fracti,
    luur, ut essemus v.as iii honorcm. PsaL V. per ignemy) tribulalionis majoris, et

    cxxviii, 8 Supra dorsum meum fabri- : per « aquam » miuoris. Per ignein tri-

    caveru)it peccatores, etc. Tamquam vir- bulalio, aqua Deus animam liberat.
    gam ct disciplinam qua instrueremur. (lenes. xv, 7 Eduxi ie de Ur Chaldseo-
    :

    Prov. XXII, l.j : Slultilia collifjata est rum. Danicl. ui, 49 et seq., trespueri ab
    in corde pueri,virja discipluue fuga- et igne sunt liberati. Per aquam prosperi-
    bit eam, percutiens in dorso. Prov. x, tas, quae non est minus periculosa. Je-
    13 : I irrja in dorso ejus qui indigct cor- rem. xiii, 7 : Et abii ad Euphraten, et
    de. fodi,... et ecce computruerat lumbare.
    De duobus simul, Tsa. xliii, 2 : Cum
    transieris per aquas, teciim ero, et flu-
    « Imposuisti. Eccc terlium. Quasi
    » mina non operient te : et cum ambulave-
    diceret ; Xon solum imposuisti tribula- ris in igne, non combureris. Sed e con-
    tiones, imo etiam « imposuisti homines trario in Psal. cv, 18 Flamma com- :

    super capila noslra, » ut ipsa auferrent, bussit peccatores.


    lyrannos scilicet nos occidentes. Psal. « Et eduxit nos in refrigerium, » dan-
    XLiii, Quoniam propter te mortifi-
    22 :
    do aiterna bona prccgustare et preesentire
    camur tota die, sestimati sumus sicut per gratiam luam. Sap. iv, 7 : Justussi
    oves occisionis. Thren. v, .j : Cervicibus morte prseoccupaius fuerii, in refrigerio
    nostris miuubamur, lassis non dabatur erii : morte, id est, tribulatione ad mor-
    requies. llomirujs capitibus subditorum tcm ducente : quia quanto major erit
    impositi sunt Prtelati, qui supponuutur anguslia tribulationis, tanto major erit
    adcustodiam. Isa. lxii, (J Super muros
    :
    delectalio. (jrcgorius : « Ad hoc quod
    tuos Jerusalem constitui cuslodes. Imo « niagna sil delectatio, oportet quod nia-
    eliam omnes capitibus juslorum, qui cos « gna sit tribulatio : quia quanlo diflici-
    omnibus sul)jici priGcipit. I Pet. ii, 13 : « lius habetur, tanto charius posside-
    Subjecti estote om,ni Jiumanie creaturx « tur. »
    propicr Deum. Et nota ordincm secundum quod dicit
    138 n. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    Glossa .•
    quia qui transitper ignem, quod Dicit ergo : Reddam vota. Et haec de
    est tribulatio gravis, facile non perit in bono : « quae, » id est, quia illa « distin-
    aquis prospcrilatis. xerunt lahia mea. » Quasi diceret : Vo-
    luntarie promisiilla. Psal. Liir, 8 : Vo-
    luntarie sacrificaho tihi.

    j3 « Inlroiho in domum tuam. » Hic In distinctione etiam notatur discretio.


    Tribuiatio tcrtium bonum. Quasi diceret : Non de- Quasi dicerct : Non solum voluntarie
    iterad ,
    coeium. tecimus
    .

    m tribulatione,
    . ., .

    sed magis refri- factum est, scd cum magna discretione.


    gerati sumus. « Introibo in domum Levit. II, 13 : In omni oblationc tua offe-
    tuam, )) per illas tribulationes : quippe res sal. Item^ in distinctione notatur
    Act. XIV, 21 : Per miiltas irihulationes preeelectio melioris : qui enim Deo vult
    oportet nos intrare in regnuni Dei, ipsum ofTcrre, debet distinguere quod melius
    dominum domus scilicet. Luc. xxiv, 26 : est, et illud dare, ne sit sicut Cain, qui
    Nonnehsec oportuit pati Christum, et ita se dabat diabolo, et meliora sua reti-
    intrare in gloriamsuam ? Genes. iii, 24 : ncbat sibi, et dcteriora Deo dabat ^ Ma-
    Dominus... collocavit ante paradisum lach. I, li : Maledictus dolosus, cj[ui ha-

    voluptatis Cheruhin, et flammeum gla- het in grege suo masculum, et votum fa-
    dium, etc. Et IV Reg. ii, 11 : Ascendit ciens debile im?nolat Domino. Eccle.
    Elias per turhinem in ccelum, et in cur- V, 3 : Displicct ei, id est, Deo, infide-
    ru igneo. Sed non introibo vacuus, sed lis, sine electione melioris, et stulta,
    « in holocaustis, » in operibus totis in- sine discretione, promissio.
    censischaritatis ardore, quiaExod. xxiii, Et locutum est os meum. » Hic se-
    «
    lo : Non apparehis in conspectu meo cundum, in quo ostendit quando. Quasi
    vacuus. Psal. cxxv, : Venientes autern diceret Sic reddam vota quee promisi
    : :

    venient cum exsultatione, portantes ma- « et locutum est, » illa promittendo,


    nipulos suos. « os meum, )) non aliud, « in trihulatio-
    « Reddam tihi. » Ecce secundum : po- ne mea. » II Esdr. ix, 27 : In temporetri-
    sitis enim fructibus, promittitur gratia- hulationis sux clamaveimnt ad te, ettu
    rum actio pro illis. Quasi diceret : Hsec de coelo audisti eos. Eccli. li, 33 : Aperui
    bona facta sunt mihi, et propter hoc, os meum, et locutus sum. Et hoc « in
    « reddam. » Vcl sic tandem introibo :
    trihulatione mea, » Argumcntum contra
    domum tuam in holocaustis, et interim illos, qui credunt se non tcneri quando
    « reddam tihi, » tamquam gratias agens, tribulatione compulsi vovent. Osee, vi,
    « vota mea. » Isa. xix, 21 Vota vove- :
    1 : In trihulatione sua mane consurgent
    hunt Domino, et solvent. PsaL lxxv, 12 :
    adme. Jonoe, i, 16 Et timuerunt timo- :

    Vovete et reddite Domino Deo, etc. Ut re magno Dominum, et immolaverunt


    non sim de illis de quibus Proverb. xx, hostias Domino, et voverunt vota.
    25 Ruina est hojnini devotare san-
    :

    ctos, et post vota retractare.


    « Holocausta medullata. » Hic ter-
    tium, quae voverit, et qualia.Primo, quod
    j|4 « Quse distinxerunt . » Hic tertium, devota, et plena charitate sacrificia. Se-
    confessio scilicet obligationis, in quo di- cundo, quod pura et consummata ab om-
    cuntur Primo, quod obligatus. Se-
    tria. ni malitia, ibi, « Cum incenso. »

    cundo^ quando, ibi, « Et locutum. » Ter- Ait enim : Sic in tribulatione meavo-
    tio, ad quse fuit obligatus, ibi, Holocau- vi, etquid hoc? « Holocausta medulla'
    sta. » ta, » oblationes et opera pinguedine et

    * Cf. Genes. iv, 5.


    COMMENTARII IN PSALMUM LXV. 139

    medulla charitatis plena. Siout cnini nie- « Voiite, audite. » Ilic est quarta pars i^
    duUa vilam totius animalis tenet, et con- Psalmi, in qua monet exemplo sui sne- Quana para
    ,. L Psalmi.
    seivat, sic cliaritas oniniuni bonorum. rare m Deum
    . .

    eos qui timent ipsum. la-


    . .

    Propter quod dicitur, Kccli. xxxv. S ; libusenim magis necessaria est spes, ne
    Oblatio jiisti impinguat allare. Hic nie- nimiolimore desperent el dicunturduo. :

    dullata sacriticia Deo oireiuntur : sed Primo, eiiumerat bona sibi a Deo facta.
    ipse tandem nuda medulla, sincerissima Secundo, gratias agit, et benedicit pro
    cliarilale suos satial)it. (jenes. xlv, 18 : illis, ibi, « Ihniediclus Deus. »

    Coincdelis medidlam temv. Isa. xxv, : In [)rima duo. Primo, excitatio timi-
    Faeiet Dominus in inonte hoc convicium dorum ut audiant bona a Deo sibi facta

    pinguium, convivium medullatorum. narralurum. Secundo, explicat illa bo-


    « Ofjeram tibi, » non alii u cum in- :
    na, ibi, « Ad
    ipsum ore meo clamavi. »
    censo arietum. » Ilic secundum, quia In prima Iria. Primo, ut se priBparent.

    pura, quia absque repugnatione super- Secundo, ut pr;eparati audiant a nar-


    bia?, quie si^^nilicatur in ariele : et cupi- ranie, ibi, « Audite. » Tertio, qui sunt

    dilatc avaritiae, qme significatur in bove, qui audire debent, ibi, « Omnes qui time-
    qui arat terram : et sine foetido molu tis. n

    lu\uri;e, qui signilicatur in liircis. Dicit ergo : Sic monui ad Deum bene-
    Ait enim : Sic novi otlerre holocausta dicendum. Sed « venite, » fide, dicit
    meduUata : et hoc « cum incenso, » id Glossa, vos proeparando. Fides enim ad
    c^t, cuni incensione et deslructione audiendum, id cst, intelligendum praepa-
    « arietuin, » motuum superbiae resisten- rat. Isa. vii, 9 : Si non credideritis, non
    liuin Deo, et repugnantium. intelUgetis. Pliilosophus : « Discentem
    « Offeram tibi boves, » motus avari- « oporlet credere. »

    tiae circa terrena negotiantes. « Cum hir- « Audite, et ego narrabo. » Supra, in
    cis, » cum motibus fcedis. OfTeram, in- Psal. xxxiu, 12 : Venite filii., audite
    quam, mactando, et destruendo. Genes. me. Eccii. li, Appropiate ad me in-
    31 :

    XV, 9 et seq., Abraham haec tria Deo ob- docti, ct congregate vos in domum disci-
    tulit, et combussit. Arietesetiam Aposto- plinse. Deut. xxxiu^ 3 Qui appropin- :

    li. Supra, in alio Psal. xciv, ii : Indut^ quant pedibus ejus, accipient de doctri-
    sunt arietes ovium. Et Isa. lx, 7 : Arie- na ejus. Ecce quod bonum qui et cavet :

    tesNabajoth ministrabunt tibi. Gum in- malum imprope-


    audire, illud scilicet
    censo ergo arietum fit Deo oblatio, quan- rium, de quo Isa. xxx, 9 Populus ad :

    do Deo opus bonum datur cum orationc iracundiam provocans est, et filii men-
    Apostolorum, id est, cum modo orandi daces, filii nolentes audire legem Dei.
    ab eis instiluto. Psal. cxl, 2 : Dirigatur « Narrabo, » inquam, « quanta fecit

    oratio mea sicut incensum. Item, arietes animse mese : » ut sciatis quid faciet ve-
    sunt Pr£elati. Proverb. xxx, 31: Aries, strae, nisi per vos steterit : amat eniin
    nec est rex, qui resistat Boves sunt ei. multum animas. Sap. xi, 27 Parcis :

    praedicatores. Job, i, li Boves arabant, : omnibus, quoniam tua sunt,Domine, c/ui


    et asiucP pascebantur juxta illos. Pro- amas animas. Vos, inquam, « venite, et
    verb. XIV, 4 Ubi plurimce sunt scgelcs,
    : audite qui timetis Dominum. » Malach.
    ibi manifesta est forlitudo boum. Ilirci IV, 2 Et orietur vobis timentibus no-
    :

    feetidi peccatores. Genes. xxvii, 2o, Isaac men meum sol justitige. Etiam fenestrae
    hcedis libenler vescitur. Ileec tria genera apertre sunt, quicunque jam habentes
    olferl Ecclcsia, sicut prceceptum fuit, initium sapientiae, et sic apti, ut majora
    Levit. III, 1 et seq. doceamini. Psal. cx, 10, et Eccli. i, IG :

    Initium sapientise, timor Domini. Non


    timentibus enim Deum, quales contemp-
    140 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
    tores verbi et illusorcs, noii est praedi- « Iniciuitalem si adspexi. » Hic quod
    canduni verbuni Dei. Matth. vii, 6 : No- dedil orare munde, et ponit proliatio-
    lilc sanchini dare ca)iihns, ncquc mitla- nem hujus rei tamquam supponens ip-
    tis margaritas vcstras antc porcos. sam primo enim legenda est. Sic
    : sic

    dedit quod clamavi, sic quod exsultavi


    sub lingua mea, et etiam quod iniquita-
    -jy « Ad ipsuni ore meo clamavi. » II ic tem non hal)ui sed « si adspexi » ocu-
    :

    secundum, in quo cxplicat bona qua3 lo dilectionis, non intuitu simplici, « itii-
    vull. eos audiro, qua3 sibi j)eus conlulit, quitatem in cordc mco, » quia respectus
    quae comprehendit in duobus. In bonis sumitur pro dilectione. Sic Luc. ix, 62 :

    meriti hoc tangitur primo. Et in bo-


    : et Nemo mittens manum ad aratrum, et
    nis preemii et hoc secundo, ibi, « Prop-
    : respiciens rctro, etc.,id est, amans quse
    terea cxaudivit. » retro sunt. Sic Gen. xix, 17 : Noli rcspi-
    In prima tria. Primo, quod dedit ei ccrc posttergum tuum. Consonat enim
    orare fervenler. Secundo, quod leetan- quod communiter dicitur « Ubi amor, :

    ter, ibi, « Et exsultavi. » Tertio, quod ibi oculus. »


    munde, ibi, « Iniqiiitatem. » « Non exaudiet Dominus : » et ipse
    Narrabo quanta fecit mihi
    Dicit ergo : exaudivit, sicutjam dicara : unde certum
    Dominus. Qusenam illa sunt? Hoc primo est, quod dedit non adspicere iniquita-
    fecit milii, quia « ad ipsum clamavi » tera. Hoc est quod dicit Gregorius « Si :

    ex fervore cordis, « ore meo, » non vi- is qui displicet, ad intercedendura mit-
    cario. Non enim est recta oratio quse non « titur, irati animus ad deteriora provo-
    llt ad Deum, sicut oratio Ochozise, quoe « catur. » Verum est de ainante iniqui-
    liebat ad Baal. Neque quse fit sine cordis tatem in actu unde Glossa « Puritas
    : :

    fervore. Isa. xxix, 13 et Matlh. xv, 8 :


    « orationis auditur, et non aliter. » Joan.
    Populus Jtic labiis mc honorat, etc. IX, 31 Scimus, quia peccatores Deus
    :

    JMatth. xv^ 23 : Dimitte eam : quia cla- non audit, volentes manere in peccatis,
    mat post nos. Quod non fit proprio ore. et pro seternis deprecantes : pro tempo-
    Joan. IX, 21 /Etatcm hahct, ipse de se
    : ralibus enira forte exaudit eos, sicul
    loquatur. Et nota, quod clamant ad Alexandrum Magnum de montibus Ca-
    Deum vcri adoratores, clamant pro Deo spiis conjungendis.
    boni praedicatores : sed clamant contra Et noia, quod orationem ne exaudia- r li

    Deum falsi expositores, peccatorum sug- tur iinpedit nubes superbise, Thren. iii,

    gestores. 44 : Opposuisti nubem tibi, ne transiret


    « Et exsultavi. » Ecce secundum. oratio. Sartago luxurise, Ezech. iv, 3 :

    Quasi dicerct : Non tantum dedit ut cla- Sume tibi sartaginem ferream, et pone
    marem : irao « cl cxsultavi, » ipso facien- eam intcr te, et civitatcm. Per muruni
    te « sub lingua mea, » in corde. Cor cupiditatis, Ezech. xliii, 8 Et murus :

    cnim sub lingua est. Radix enim est lin- erat inter me ct cos. Cant. ii, 9 : En ip-
    guse sicut dicunt. Quemadraodum enim sc stat post parietem nostrum, quem fe-

    iii fide necesse est ut jungantur os et cor, ciraus nobis. Tonitruum rancoris, et dis-

    sic in oratione. Ad Rom. x, 10 : Corde cordiae ut cst in corde, Eccli. xxviii, 2 :

    creditur ad justitiam., ore autem, etc. Relinque proximo tuo nocenti te : et tunc
    Tunc impletur illud Cant. iv, 11 : Mel deprccanti tibi peccata solventur.
    et lac, dulcedo spiritualis laetitise, sub
    lingua tua, in corde scilicet tuo.

    * Cf. IV Reg. I, 2 et, seq.


    COMMENTARII IN PSALMFM LXV. 141

    '< Proptcren cxaudivif. » llio secuii- lus benediccbat, II ad CiOrintb. i, 3 : He-


    tliim, in qiiii oslcndit sibi a Dco (latuin nedictus Deus et Pater Domini nostri
    prjvniiuni qui diMloral vi moriluni. l^t Jesu Christi, otc. VA tres puori eruti de
    primo, quia l)ona quiT pcliit, conoessit. igno (Dan. iii. 2(1). bcnodiccbant Do-
    Secundo, quia mala (jua^ nolel)at, amo- niinmn una voco lienedictus es Do- :

    vif, il)i, « Jit iiitoulit. » miiw Deus, etc.


    Dioit crgo : Sic dodit ut orarem, lae- « Qui non amovit. » l'xce prima ratio i^eus aii-
    I j- \- r\ •!• . r> 7- quanda ora-
    tanler, fervcnter, et
    ea, » quia sic
    purc
    oravi, « Deiis exaudivit, »
    : ct « propter-
    sit
    .,..,,.
    Ijcncdicendi. Ouasi diceret
    non amovit ora- unumque
    qui, » ul est, quia «
    : « Benedictus uonem
    . orantem
    vei
    vel

    ^^*"'
    conccdondo, ct confcrendo dona qu(C po- tionem meam, » ipsam ropellondo. Dcus
    tebam. In Dsal. x scc. llebr. 17 : Desi- oniin aliquando amovot orationem, etsi
    derium pauperum e.raudivit Dominus. non orantem, sicut factum est in Paulo
    Isa. XLi, 17 : fJt erit, antequam clament, potonto stimuli amotionom, quem non
    erjo exaudinm. abjecit Dominus, etsi orantcm non re-
    « Et nttendit. » Diligentiam importat, pulit '. Aliquando amovct et projicit
    « voci deprecationis meee, » de malis orantem, etsi non orationem, sicut dae-
    ainovendis. Isa. Lxiii, 15 : Attende de mones petentes quod cos mitteret inpor-
    caelo, et vidc de excelso ca?lorum liabita- cos orationem quidem audivit, sed ipsos
    rulo. Jercm. xviii, 11) : Attende Domi)ie repulit. Marc. v, 12 : Si ejicis nos, mitte
    ad mi\ et vide voces adversariorum meo- nos in porcos. Aliquando utrumque, ct
    rum. Exaudi Dominc,
    Danicl. ix, 19 : orationem, et orantem, sicut in illis dicit
    placare Domine. attende, et fac. Ma- se facturum quibus dicit, Matth. vii, 23 :

    lach. III, K) Attendit Dominus et audi-


    : Quia numquam novi vos : discedite a me
    vit. Xota rjlossam : « Ecce vicissiludo. » qui ojieramini iniquitatem '.

    Yel, « non amovit orationem : » quia


    tribuit mibi in illa perscverantiam : quia
    « Benedictus Deus. » Ecce secundum, super illud I ad Tbessal. v, 17 : Sine in-
    in quo postquam ad illorum utilitatem termissione oratc, Glossa : « Non dcsinit
    bona sibi a Deofacta recoluit, gratiarum « orare, qui non desinit bene facere. »

    actiones pro tanlo beneficio reddit. Duo Sicut autem Deus non amovet oratio-
    dicunlur. Primo, benedicit Deo. Secun- nem nostram, sic nec nos debemus amo-
    do, reddit rationem duplicem, ibi, « Qui enim valde est, qui instante
    vere. Slultus
    non amovil. » Prima, quia porsevcran- adhuc bollo scutum amovet sed bel- :

    tiam contulit in orando. Secunda, quia lum bominis continuum. Job, vii, 1 :

    orationem infructuosam non dereliquit, Militia est vita hominis super terram.
    ibi, «Et misericordiam. » Oratio autom cst scutum. Sap. xviii,21 :

    Ilrcc bona mibi fecit, et


    Dicit crgo : Ilomo... profercns servitutis sux sculum,
    proplcr hoc « henedictus Deus, » sup- orationem. Proptcr hoc dicit Dominus,
    ])lc, sit, ab omni creatura sua. III Heg. Luc. XVIII, I : Oporlct semper orare, el
    VIII, ")0 et ')7 : lienedictus Dominus... non numquam deficere.
    derelinquens nos, nec projiciens. VA II « Et misericordiam suam. » Eccc ra-
    Paral. vi, i : Hcnedictus /Jominus Deus tio soounda, quan; ot ex hoc sit bcnedi-
    Isrncl, qni (jnnd Dnvid locutus est, etc. ctus, quia sicul non amovit orationem,
    Luc. I, ()8 : licnedictus Dominus Deus sic « non amovit misericordiam suam a
    Jsrael, cpiia visilnvit, etc. Honedictio au- me. » Psal.cii, 17 Misericordin autem
    :

    tein ista est graliarum actio. Sicut Pau- Domini ab seterno, et usque in celernum.

    • Cf. 11 ad Corinth. xii, 7 et seq. etc.


    * Cf. etiaro Mattti. xxy, 41 : Discedile a me,
    142 D. ALB. MAG. ORl). PRtED.

    etc. Primum autem amovere oralionom nietis : pulsate, et aperietur vobis. Petite
    respicit hoc autem non
    ad meritum : gratiam, et dabitur : quaerite sapientiam,
    amovere misericordiam, ad prsemium. et invenietis : pulsate ad vitee januam, et

    Hoc est dare illud quod dedit instanter aperietur. Sic petere ct pulsare det no-
    petere. Matth. vii, 7, et Luc. xi, 9 : Peti- bis, qui est benedictus per infmita saecu-
    te, et dabitur vobis : quaerite, et inve- la sseculorum. Amen.

    PSALMUS LXVI.

    Orat iit Deus ab omnibus gentibus cognoscatur et laudetur.

    1. In finem, In hymnis, Psahnus can- confiteantur tibi populi omnes.


    tici David. 5. Lsetentur et exsultent gentes, quo-
    2. Deus misereatur nostri, et benedi- niam judicas populos in a^qui-
    cat nobis : illuminet viiltum tate, et gentes in terra dirigis.
    suum super nos, et misereatur 6. Confiteantur tibi populi, Deus,
    nostri : confiteantur tibi populi omnes.
    3. Ut cognoscamus in terra viam 7. Terra dedit fructum suum.
    tuam, in omnibus gentibus sa- Benedicat nos Deus, Deus nostcr !

    lutare tuum. 8. Benedicat nos Deus, et metuant


    4. Confiteantur tibi populi, Deus, eum omnes fines terree.

    te libri, sexagesimus sextus in toto libro


    I
    m PSALMUM LXVI Postquam Psalmo pra^cedenti monuit
    in
    Psaln id
    or»
    et
    jubilare Deo, ipsum benedicere, et totum r.

    se in ipsum projicere propter spem re-


    COMMENTARIUS. surrectionis gloriosse : quia nec ista fa-

    cere possumus nisi Deus, quantum est

    ex parte sui, gratiam infundat, praestan-


    In finem, do misericordiam, dando benedictionem,
    In hymnis, Psalmus cantici David. et nisi nos humiliemus Deo, quantum est

    ex partc nostri, et ipsum exaitemus, in-


    vitat nos in hoc Psahno ad orationem,
    « Deus misereatur nostri, » Hic est ut benedictionem impetremus, ad confes-
    Psalmus decimus sextus in secunda par- sionem ut nos humiliemus, et Deum glo-

    ' Psaume sans nom d'auteur, dit M. Les(5tre, rer, et que toujours il faut penser k attirer par
    compose pour remercier Dieu soit de larecolte sa priere la misericorde du Seigneur, alors
    annuelle, soit d'une recolte extraordinaire et meme qu'on remercie de Tavoir accordt^e
    le
    inesperee. Le sujet est donc analogue h. celui precedemment. Les versions attribuent ce chant
    du Ps. LXIV, bien qu'il soit traite ici avec plus a David, et Patrizi embrasse ce sentimenl. De
    de simplicitect de brievete. Le chant commence fait,aucune particularite du texte ne peut ^tre
    et finiten implorant la benediction divine le ; mise en avant pour contrcdire cette maniere
    psalmiste sait, en effet, que Tabondance ma- de voir ou pour la con(irmer. Le psabniste re-
    terielle n'est pas le plus grand bien a desi- mercie Dieu de tous ses bienfaits en general,

    JI
    C0MMI:MAI{I! 1N psalmim lxvi. 143

    rificemus, et laudenius : unde laudis d\- Dicit ergo : Sic monui, ut jubiletis, et «^
    viniP cxpressivus est Psalnius iste. benedicatis Dominum : sed quia hoc prima par»
    ''''"''°''
    Ht lioc innuilur in titulo qui talis est : nullo modo potestis, Isa. xxvi, 12 : Om-
    « Iii finetn, lu hijninis, Psalnius cantiri nia opcra nostra, etc. .loan. xv, .')
    : Sine
    David. » In quo nota in principio me nihil potcstis facerc, « Deus mi-
    quod supra dictuni fuit, quare dicatur sereatur nostri. » Misereatur : quia cap-
    Psahnus cantici et expone tituluni,
    : tiva tenetur nostra irascibilis ne insurgat
    ttPsalmus » liic, (jui est « cantici, » post contra malum, amovendo per misericor-
    canticuni votuni prolatuni musico in- diam, gratiam infundentem. Genes.xLiii,
    slrumento, quod est Psalterium vel : 29 ; Deus misereatur lui, fili mi. Eccli.
    « Psahniis, » quia monet bene operari : xxxvi, I : Miserere nostri Deus omnium,
    « cantici, » quia cum la?titia cordis et et rcspice nos.
    exsultalione aliquando etiani vocali, « i)i Et benedicat nobis, » maledictionem
    «

    finem » nos urdinans, in Cliristum scili- contra malum, quod nostra concupisci-
    cet, vel in Deum, et habendus in nhijm- bilis appetit, amovendo. Num. vi, 2i :

    nis » exhibendis « David », id est, Chri- Denedicat tibi Dominus, et custodiat te.
    sto : vel certe inler liymnos materialis Ostcndat Dominus faciem suam tibi, et
    David computandus. misereatur tui. « Illuminet vultum
    suum, non suum in. se, sed suum asu-
    »

    Dividitur autem Psalmus, sicut jam per nos, « nostram scilicet rationem,
    tactum est, in duas partes. Primo, ora- quse quasi vultus ejus est, quia imago
    iio ad Deum pro beneliciis quibusdam ejus. Psal. IV, 7 Signatum est super nos :

    inipetrandis necessariis ad hoc ut ad re- lumeiiy etc. Illustrando et caecitatem au-


    surrectionis gioriam veniatur. Secundo, ferendo. Supra in Psul. xvu, 29 : Deus
    admonitio ad confcssionem et laudem meiis, illumina tenebros incas. Et alibi,
    Dei pro nubis jam liabitis, ul prima faci- Psal. XII, i : Illumina oculos meos, ne
    lius impetrentur, vel impetrata conser- umquam obdormiam in morte. Vel, « //-

    ventur ibi, « Confiteantur. » luminet vultum suum, id est, inanifestet

    In prima duo. Prinio, petit. Secundo, nobis Filium Deus Pater, qui, inquam,
    ostendit quo linc petierit, ibi, Ul cogno- Filius est vultus ejus, et hoc « super
    scamus. » nos, » id est, nobis. Psal. lxxix, 4, 8,
    prima duo. Primo, pro quibusdam
    In 20 : Ostende faciem tuam, et salvi eri-

    bonis petit, ut sibi conliteantur. Secun- mus. Et alibi, Psal. xxxv, 10 In lumi- :

    do, ut collata conserventur, ibi, « Et ne tuo videbimus lumcn. Eccli. xxxvi,


    misereatur nostri. » 1 : Ostende nobis lucem miserationum
    • In prima secundum bona qua? pe-
    tria tuaruni.
    tit. Aniina enim bumana per pcccatuni « Et inisereatur nostri. » Eccc secun-

    facta est misera in irascibili, maledicta dum. Quasi diceret llspc pra^dicta det, :

    iii concupiscibili, qua,' non desiderat nisi et misereatur nostri, » in hisomnibus


    nialiun, ca?ca in rationabili. Petit ergo nos conservet. Gregorius : Dene cito
    «

    conlra primum primo miscricordiam : « perditur, quod a largitore non custodi-


    contra secundum secundo benedictio- « tur. » Eccc iste petit h(ec quatuor pe- Quadrupiex
    nfin, il)i, « fjt hcnedicat. » Contra ter- tenda, egressum quatuor ihivioriim de eKressus
    1- •!• f|iiaiuor
    1 t- •

    lium tcrtio iiliiiiiinationem, ibi, « Illn- i)ara(iiso, quadruplicem scilicet gratiam nuviorum
    ,. .
    de [i^iradiso.
    minet. » ex Deo, quaruni trcs primaR quaj pro-

    1' et spe^cialement de la recolte ; c'est pourquoi Le sens spiriluel se rapporto a 1'Incarnation


    il invile a s"unir a lui lous les peuples, qui de grace sur ia terre. « Praedicit
    et a ses fruits
    aussi bien qu'Israel, onl pait aux liberalit^s Dei Verbi incarnationem, et salularem adven-
    de la divine Providence. tum, omnium quo gentium salutem. » Theod.
    141 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
    priam irrigent lerram, animse scilicct 6 : Dedi te in lucem Gentium, ut sis sa-
    potentiam quarta yero, circueat to-
    : lus mea,usque ad cxtremum terrse.
    tum '. Eccli. XL, 17 Gratia siait pa- :

    rndisus in benedictionibus, et niisericor-

    dia in ssecuhim permanet. « Confiteantur tihi populi. » Hic se-


    cunda pars Psalmi, in qua subjungitur
    omnium admonitio ad confessionem et

    Ut cog)wscamus. » Hic secundum


    « dicuntur duo. Primo, invitat ad confes-
    primoe partis totius Psalmi, in quo po- sionem et laudem pro Christi utili regi-
    nit finem sua^ petitionis, maxime quan- minc. Ad idcm pro Ecclesice fructifica-

    tum ad usum illuminationis petitse. Et tionc, ibi, « Confiteantur, » versu quin-


    est duplex ratio, scilicet ut cognoscatur to.

    Christus esse via. Secundo, ut cognosca- In prima tria. Primo,


    ad con- invitat

    tur Ghristus esse medicina, ibi, « In om- fessionem. Secundo, ad spiritualem lae-
    nibiis Geyitihus. » titiam,ibi, « Lsetentur et exsultent. »

    Ait enim : Sic Deus misereatur, bene- Tertio, assignat ulriusque causam, ibi,

    dicat, illuminet : et hoc, Deus^ fiat, « ut « Quoniam judicas. »

    cognoscamus viam tuam^y) Cliristum, qui In priina duo. Primo, invitat ad con-
    ducit ad tc tamquam viam. Joan. xiv, fessionem simpliciter. Secundo, omnes
    G : Ego sum via, ct veritas, el vita. Sed invitat generaliter, ibi, « Confiteantur. »

    quid prodest scire viam, si non ambule- Dicit ergo : Sic peto ut omnes cogno-
    tur in ea? Isa. xxx, 21 : Hsec via, ambu- scant Christum : et quiahoc cerno, quod
    late in ea : et non declinetis neque ad dex- jam impletum, « confiteantur tibi, o
    teram,ne(iue adsinistram. Isa. n, 3 : Do- Deus, populi, » confessione laudis, de
    cebit nos vias suas, et ambulabimus in qua Luc. xii, 8 Quicumque me
    :

    semitis ejus. Et hoc in terra, in vifa confessus fuerit coram hominihus Et ad .

    scilicet ista, quee tenebris est plena. Sed Philip. 11, 11 : Omnis lingua confiteatur.
    notandum, quod hujus vitse triplex est Confessione veritatis, de qua Joan. i, 20 :

    cognitio. Naturalis, etsi cognoscatur in Confessus non negavit :


    est et et confes-

    suo appropriato, quod est sapientia. Ad sus est : Quia non sum ego Christus.
    Rom. I, 20 : Invisibilia ipsius... pcr ea Confessione proprise iniquitatis, de qua
    quse facta sunt, intellecta, conspiciuntur. Num. v, 7 : Vir sive mulicr quas fecerit
    Gratuita, qua? est per fidem. I ad Co- aliquid dehis quse accidere solent homi-
    rinth. xin, 12 : Videmus nunc per specu- nibus, vcnient ad sacerdotem, et confite-

    lum, in senigmate. Jerem. ix, 2i : In huntur illi peccata sua. Expressior actus
    Iioc glorietur, qui gloriatur, scire et nos- qui fit in Veteri Testamento de' confes-
    se me. Et gloriosa, qua cognoscetur in sione facienda. Jacob. v, 16 : Confitemi-
    patria. I ad Corinth. xiii, 12 Tunc au- : 7ii ergo alterutrum peccata vestra. Et
    tem cognoscam sicut et cognitus sum. fiant hse confessiones corde simul, et ore,
    Sapient. vi, 16 : Cogitare de illa, sci- juxta illud Apostoli ad Rom. x, 10 : Cor-
    licet Deisapientia, sensus est consumma- de crcditur ad justitiam, ore autem con-
    tus. Et etiam cognoscamus, non tanlum in fessio fit ad saluleni. Nec tantum in una
    Judeeis : sed « inomnibus Goitibus salu- tcrra,imoconfiteantur his confessionibus
    tare tuum. » Esse salutare in medicinam a. populi omnes . » Isa. lii, 10: Paravit
    omnium salutarem. Luc. iii, 6 : Videbit Dominus hrachium sanctum suum,V'\\'\\iv[i
    omnis caro salutarc Dei. Et Isa. xlix. scilicet, in oculis omn'ium Gentium : et

    ^Genes. iii, 10: Et fluvius egrcdichatur de loco ditur in quatuor capita, etc.
    voluptatis ad irrigandum paradisum, qui inde divi-
    COMMENTAUII I.\ PSALMIM LXVI. 145

    vidcbunt umnes fines terrx salutare Dei FiHi Sion exsultate, Isetatnini in Do- ct

    nostri. mino Deo vcstro quia dedit vobis docto- :

    rem justitiie. Et directorem, Isa. xlv,


    13 : Omnes vias ejus dirigam. Et judi-
    « Lxtentur ct casultcut. » ilic soeun- cem, Job, ix, l.j : Mcum judivcm dc-
    dum, quo mouet ad httitiani prinio
    in prccabor.
    iutorioroni, seoundo, exteriorem, ibi,

    « Et exsultcnt. »
    Ait enim Sic conliteantur : ct lcetentur « Conftcantur tibi. » Hic secunda ^
    interius, et exsultent exterius (ientes. pars, in qua invitat ad confessionem pro
    Beue post confessionem sul)ditur dela?li- fructiiicalione Ecclesia^ quae secuta esl ex
    tia. Confessio enim primo humiliat et praidictis.

    confundit, dum liomo coniitetur. Eccli. Tria ergo dicuntur. Primo, iteratio de

    XLi, 21 et 22: Erubescite... a principe et confessione facienda ad honorem Dei.


    ajudicc dc delicto. Sed liumiliatum et Secundo, ratio talis confessionis, terrae

    confusum purgat a pessimo, a velustate. fructificalio, ibi, « Tcrra dedit. » Tertio,

    I Machab. iv, 'M\ Asccndamus nunc :


    postulatio benediclionis ab illo fructu ct
    mundare sancla, et renovarc. Sed con- per illum : vel dilatatione illius fructus
    fusum et purgatum laetiiicat multum. usque ad gentiles omnes, ibi, « Benedi-
    Psal. xLvi, 8 : Exsultaverunt filise Judse cat nos. »

    propter judicia, etc. Animge scilicet con- In prima duo supra. Primo, simplex
    fessionis liliae. Sed etiam lcEtificatum Deo invitatio ad confessionem. Secundo,
    reconciliat. Isa. lvii, 19 : Creavi fru- collectio omnium ad hoc ut confiteantur,
    ctum labiorum pacem, scilicet reconcilia- ibi, « Confiteantur. »

    tionem ad Deum. Dicit ergo : Sic confiteantur, quia ju-


    « Quoniam Judicas. » llic tcrtium, in dicas, et dirigis : ct etiam « confitcanlur
    quo subjungitur confessionis et laetitice tibi jwpuli, Deus, » et repetit ut addat,

    causa duplex. .Equum judicium in futu- <i Confiteantur tibipopuliomnes. » Inhac

    ro, et auxilium in praesenti exhibitum in repetitione notatur, quod confessio fre-


    bouis ut secure veniant ad illud, ibi, quentcr est iteranda. Joan. xi, 7 : Eamus
    « Et gentes. » iterum in Judseam. Judaea interpretatur
    Ait enim : Sic laetentur gentes et ex- confessio. Nec mirum cum frequens sit

    sultent, et hoc justum est, « quoniam peccati iteratio. Proverb. xxiv, Ki : Se-
    judicas, » id est, judicabis, « populos ptics cadct justus., ct resurget. Quaterau-
    in sequitate, » Isa. xi, 4 : Arrjuct in tem dicit, « Confiteantur, » propter
    sequitate pro mansuetis terrse. Vere in quadruplicem confessionis elTectum .

    aequitate sinc personarum omni accep- rnum ad Dcuin quem glorificat, Josue, Quater
    iteratur
    ,.,. . , .

    tione. Act. x, 3t : In vcritatc compcri, vii, lU : Filimi, da qloriam Domino Dco "tiem
    verbum
    ^ * 1 p
    quia non cst personaruni acceptor Deus. Israel, ct confitere. Adconfessoremquem propter
    11- •
    quatuor
    Proverb. vi, 3i Juroret 33 : Zelus et obiigat ad hoc ut ipsum reducat, quan- confessionis
    elTectus.
    viri non parcct in dic vindictsc^ ncc ac- tum in se est, ad Ecclesi;r unitatem, (le-
    quicscct cujusquam precihus, ncc susci- ncs, VIII, y, Noc redeuntem ad se colum-
    piel pro redcmptionc dona plurima. VA bam arcam Ad animam
    intromisil in '.

    interim Gentes « dirigis in terra, » prae- propriam quam purgat, Psal. lxxvi, 7 :

    bens auxilium ut securi accedant ad te. Kxcrcitabar , ct scopebam spiritum meum.


    Et etiam documentum, .loel, ii, 23 : Ad diabolum quem necat proprio gladio.

    '
    Genes. viii, 8 et9: Noe emisit columbam :... reversa est ad eum in arcam:... extenditque ma-
    quse cum non invenisset ubi requiesoeret pes ejus, mim, ct apprehcnsam intulit in arcam.

    XVI 10
    146 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    quem evaginat, Judith, xiii, 8 et 9 :


    /«- tionis, et tandem passionis. Vel terra,
    terfecit Holoferneynproprio pugione^ Ecclesia, de qua Isa. lxvi, 8 Numquid :

    parturiet terra in die una ? aut parietur


    ^m^ .9mm/ .^ IIa3c dedit fructum suum,
    ly « Terra dedit. » Hic secundum, quo trigesimum in conjugatis, sexagesimum
    monetadconfessionem. Sed quare ? quia in continentibus, centesimum in virgi-

    terra nostra, Virgo Maria, de eodem li- nibus^ Vel terra, liberum arbitrium.
    mo terree de quo et nos, Genes. ii, 7 :
    Genes. iii, 17 et 18 : Maledicta terra in
    Fonnavit igitiir Dominiis hominem de opere tuo,... spinas et tribulos gerynina-

    virgo terra Hnio terrse. « Dedil fructum suum. » bit tihi. Ileec dabit fructum bonarum
    dicitur.
    Terra ergo Virgo Maria. Psal. lxxxiv, affectionum, cogitationum, et operum.

    2 : Benedixisti, Doniine, terram tuam. Genes. xliii, 11 : Sumite de optimis


    Ad proferendum fructum. Isa. xlv, 8 : terrse frugibus, et ferte viro munera.
    Aperiatur terra, et germinet Salvato-
    rem. Terra, quia humilis heec est enim :

    humillimum elementorum. Luc. i, 48 « Benedicat nos. » Hic tertium. Quasi


    Bespexit humilitatem ancillse suse. Sta- diceret : Sic confitemini, quia « terra, »

    bilis. Eccle. i, 4 : Generatio prseterit, Maria, « dedit fructum, » et in hoc fru-


    Apostolorum Christum relinquentium et : ctu etsemine « benedicat nos, » etc.
    generatio advenit, Judeeorum crucifigen- Subjungitur ergo postulatio benedi-
    tium terra autem in seternum stat,
    : ctionis a tam glorioso fructu et dicun- :

    Maria in omnibusperseverat fertilis heec : tur duosecundum duoquse petuntur. Pri-


    enim elementum inter omnia fertilissi- mum est gratiee infusio ad fructificandum.
    inum, et intus plenum divitiis, habens Secundo, ad conservandum fructum
    mineras auri et argenti. Isa. ii, 7 : Beple- quem fecimus, « Et metuant. »
    ibi,

    ta est terra anro et argento : et non est Dicit ergo : Sic « terra dedit fru-

    finis thesaurorum ejus. Et exterius arbo- ctum, quod ut et nos possimus, « bene-
    »

    ribus et pecoribus. Baruch, iu, 32 Qui : dicat 710S Deus » Pater graliam infun-
    replevit terram pecudibus et quadrupe- dendo, qua bona faciamus, et in terra
    dibus. Sed Maria tota fcEcunda, et intus Ecclesiee multiplicentur. « Deus noster, »
    Quo tem- et cxtra.Hajcterra dedit fructum suum : Filius scilicet, « benedicat nos Deus. »

    ctum mii"? fructum concepit in Annuntiatione, con- Repete. Benedicat etiam Deus Spiritus
    ceptum protulit in Nativitate, prolatum sanctus. Benedicit ergo Pater, Ecch.
    ostendit in apparitione, sed ostensum de- III, 11 : Benedictio patris firmat douios
    dit in Purificatione. De primo etsecundo, filiorum. Benedicit Filius, Ad Eph. i, 3 :

    Luc. ], 31 : Ecce concipics in utero, et Benedixit nos in omni benedictione spiri-


    paries filium. De tertio, ad Tit. iii, 1 :
    tuali in coelestibus in Christo, id est, per
    Apparuit benignitas humanitas salva- et Christum benedicentem nos, Luc. xxiv,
    toris nostri Dei. De quarlo, in PsaL 30 : Elevatis manibus ferebatur in coe-

    Lxxxiv, 13 Etenim Dominus dabit be-


    : lum, et benedixit eis. Benedicit Spiritus
    nignitatem, et terra nostra dabit fru- sanctus, in quo omnisbenedictio lit, Isa.
    ctum suum. Et dicit, « Dedit, » non red- Lxv, IG : Qui benedictus est super terram
    didit, quia semen non suscepit. a Deo Patre vel ^^'xWo ,be)iedicctur inDeo,
    De alia trlplici terra legitur. De terra id est, Spiritu sancto, hoc est, per Spiri-
    corporis (^iiristi, de qua Job, ix, 24 : tum sanclum. Amen.
    Terra data est in manus impii. Ileec de- « Et metuant. » Ecce secundum. Quasi
    dit fructum praedicationis, bonee opera- diceret : Sic tota Trinitas nos bencdicat.

    Cf. etiam orationem Juditli, ix, 2et seq. 2 Matlli. xHi, 8 et Luc. viii, 4 et seq.
    : : :

    PSALMUS LXVII. 147

    « /:V inctuaiit cuiii. » Xon dicit cos, ut x\v, Ki : Tintor hci initiiiin dilcctionis

    notctur essentin? unitas. « Onincs fmcs cjns. VA ij)so oniuia alia bona conservat.
    tciTce : » continens pro contento, id est, Unde hic cliam post petitani benedictio-

    onines iu tcrra' Iniibus habitantes. .lerem. iiem ad Itouoruui mulli[)Iicationem, ti-

    V, 2i : Mctuainus Doininuin Dfuin no- morem ultimo adhibet ad conservali(j-


    struin^ quia l'^ccli. \\\\, 12, dicitur : /sV/o nem. Eccli. xxv, It : Tiiiior Dei supcr
    cognovi, <iuod eril bonuni tiincntibus omnia sc superponit, sicut asseres hipi-
    Dcuin : quippe timor Domini, charitatem dibus sunt tecti ne a vento tollantur.
    qua' totius boui fons esl, initiat. Eccli.

    PSALMUS LXVII.

    Cantus triumphalis quo exaltatur summa Dei benignitas et providentia.

    1. Injifiem, PsalmusCantici ipsi Da- stillaverunt a facie Dei Sinai, a


    vid. facie Dei Israel.
    2. Exsurgat Deus, et dissipentur ini- 10. Pluviam voluntariam segregabis,
    mici ejus : et fugiant qui ode- Deus, htereditati tuse et infir- ;

    runt eum, afacie ejus. mata est, tu vero perfecisti eam.


    3. Sicut deficit fumus, deficiant, sicut 11. Animalia tua habitabunt in ea
    tiuit cera a facie ignis, sic pe- parasti in dulcedine lua pauperi,
    reant peccatores a facie Dei. Deus.
    4. Et justi epulentur ; et exsultent in 12. Dominus dabit verbum evangeli«
    conspectu Dei, et delectentur in zantibus, virtute multa.
    la^titia. i3. Rex virtutum dilecti dilecti : et
    5. Cantate Deo, psalmum dicite no- speciei domus dividere spolia.
    mini ejus iter facite ei qui as-
    :
    14. Si dormiatis inter medios cleros,
    cendit super occasum. pennas columba^ deargentata^,
    Dominus nomen illi : exsultate in et posteriora dorsi ejus in pal-
    conspectu ejus. lore auri.
    Turbabuntura facie ejus : i5. Dum discernit coelestis reges su-
    6. Patris orphanorum, et judicis vi- per eam, nive dealbabuntur in
    duarum Selmon.
    Deus in loco sancto suo. t6. Mons Dei, mons pinguis,
    7. Deus qui inhabitare facit unius Mons coagulatus, mons pinguis :

    moris in domo 17. Ut quid suspicamini montes coa-


    Qui educit vinctos in fortitudine, gulatos ?

    similiter eos qui exasperant, Mons in quo


    beneplacitum est
    qui habitant in sepulcris. Deo habitarein eo etenim Do- :

    8. Deus, cum egredereris in conspe- minus habitabit in fincm.


    ctu populi tui, cum pertransircs 18. Currus Dei decem millibus multi-
    in deserto, plex, millia htitantium : Dominus
    9. Terra mota est, etenim coeli di- in eis in Sina in sancto.
    I

    148 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    19. Ascendisti in altum, ccpisti capti- Principes Juda, duces eorum :

    vitatem, accepisti dona in ho- principes Zabulon ,


    principes
    minibus '
    Nephthali.
    Etenim non credentes, inhabitare 29. Manda, Deus, virtuti tuae : confirma
    Dominum Deum. hoc, Deus, quod operatus es in
    20. Benedictus Dominus die quoti- nobis.
    prosperum iter facietnobis
    die ! 30. A templo tuo in Jerusalem, tibi

    Deussalutarium nostrorum. offerent reges munera.


    2 1 . Deus noster, Deus salvos faciendi : 3i. Increpa feras arundinis; congre-
    Domini Domini exitus mortis.
    et gatio taurorum in vaccis popu-
    22. Verumtamen Deus confringet ca- lorum : ut excludant eos, qui
    pita inimicorum suorum, verti- probati sunt argento
    cem capilli perambulantium in Dissipa gentes quae bella volunt.
    delictis suis. 32. Venient legati ex iEgypto : iEthio-
    23. Dixit Dominus : Ex Basan conver- pia pra^veniet manus ejus Deo.
    tam, convertam in profundum 33. Regna terrce, cantate Deo :psaUite
    maris Domino : psallite Deo,
    24. Ut intingatur pes tuus in san- 34. Qui ascendit super ccelum coeli,

    guine, lingua canum tuorumex ad orientem


    inimicis, ab ipso. Ecce dabit voci su^ vocem virtu-
    25. Viderunt ingressus tuos, Deus, tis.

    ingressus Dci mei, regis mei, 35. Date gloriam Deo super Israel :

    qui est in sancto. magnificentia ejus et virtus ejus


    26. Prcevenerunt principes conjuncti in nubibus.
    psallentibus, in mcdio juvencu- 36. Mirabilis Deus in sanctis suis
    larum tympanistriarum. Deuslsrael ipse dabit virtutem
    27. In ecclesiis benedicite Deo, Domi- et fortitudinem plebi suaj. Be-
    no de fontibus Israel. nedictus Deus
    28. Ibi Benjamin adolescentulus, in
    mentis excessu:

    decimus septimus in parte secunda. Post- Psai!

    quam enim monuit jubilare et benedice-


    IN PSALMUM LXVIl re Deum in Psalmo decimo quinto pro
    A:
    sperata resurrectione, et ideo supplicare
    ut hoc ipsum conferat, quod suus popu-
    COMMENTARIUS. lus possit confiteri, et ipsum laudare va-
    leat, in decimo sexto tamquam impetra-
    vit, et in hoc decimo septimo laetanterex-
    In finem, Psalmus Cantici ipsi David'' sultat pro resurrectione, et invitat jucun-
    de Christum ad resurrectionem, et
    inimicorum confusionem, Evaugelii pu-
    « Exsurgat Deus. » Ilic est Psalmus bUcationem, et Ecclesiae dilatationcmper

    *
    Ad Ephes. iv, 8. sentiraent et de la description po6tiques. » U
    * Le psaume LXVII occupe uue place a part d(^bute par les paroles qui servaient de signal
    dans lepsautier, tant a cause des bcaut^s qu'il au depart de Tarche, Num. x, 33, comme le
    renferme, qu'a raison des difTicultes qu'il pre- prec^dent par les paroles de la benedicliou
    sente. « Cest, dit Delitzsch, uu psaume dans le d'Aaron.Les premiers mots revelent donc d^ja
    style de Debora, s'elevant au plus haut faite du le caractere triomphal et solennel du poeme.
    :

    COMMENTARII IN PSALMIM LXVII. U9


    omnes Cientcs. Et haec lietitia et exsulta- \d est, laetiliie et exsultatioiiis, ct forte

    lio exprimitur satis in titulo (jui talis est : priino vocibus cantnbalur, postniodum
    « I/i /iiiei/i, Psahnus Caiilici Da- ipsi niusico inslruniento quod Psalteriuin
    vid. » Hoc cst, hic « Psalmiis David » dicilur.

    dirigens nos « /// fineni, » est « Canlici, »

    David en o^t-il vruiinont faulour, ooinmc lo rusalom, y. 30, suppose dt^ja existant le sanc-
    suppose le tilro ? Olsliauson, fulole a son idoe tuaire de Sion. Nous savons aussi par rhistoiroj
    lixo, le rapi>orlo au tomps dos Macrhalx-os I Paral. xvi, 8, qu'on colte circonslance David
    Ewald, (iosonius, Rielnu, au rolour do la capli- fit .^,hanter un tout autre psaumo que colui-ci.
    vile de Bal>ylono ; Kimchi a hi lulto d'Kzochias D"aulres rai^portont ce chant a la fin de la
    conlre les Assyrions; llitzi;L,', a celle de Josaphat guorro contre les Syriens et los Idumt^ens,
    et de Joram contro los Edomiles et les Moa- II Reg. VIII, mais sans prouves decisivos h fap-
    bitos. Toutes ces hypothosos ne peuvent tenir pui de leur senliment. 11 est beaucoup plus i

    en face des quelquos observations suivantes. croire que rautour recrivit apn^s la d(§failc des
    Tout d'abord, le ton triomphal du psaume ex- Ammonitos et des Assyriens. La guerre avait
    clut 1'epoque de la captivito et les temps pos- ete terribleet longue, et Farche avait ete em-
    terieurs ;
    puis TEgyple ot ri']thiopio, v. 32, portt^e au camp, II Rog. xi, 11. Cest pendant
    sont represeiitoes comme
    grands type des les deux ans que durerent les hostilit^s que
    ennemis de Jehova et de son peuplo aux ; David commit son crime avec Bethsabee, et eut
    temps d'Ezochias et de la captivite, Taulour le tomps d'on obtonir le pardon et de faire

    eiU fait mention des Assyrions. La designation p(3nitence. L'etat d'ame dans lequel devait se
    distincte des tribus de Juda, de Benjamin, de trouver le roi a la suite de sa faute, meme par-
    Zabulon, de Nephtali, nous fait remonler jus- donn^e, offre bien ici quelque difficulte dans :

    qu'a une opoque ou le schisme n'avait pas ce psaume, toutde triomphe ou de joie, il ne
    brise funite nationale. Enfin le style accuse fait aucune allusion a ce qui s'est pass(5 entre
    un clge assez recule de la poesie hebraique, et lui et le Seigneur. Mais il est en cette circons-
    Bcettcher n'hesite pas a ranger d'une maniere tance rinterprote offlciel d'Israel victorieux de
    certaine ce morceau parmi les monuments les ses ennomis, ot lout entier a cette pens^e, il

    plus anciens. On signale, il est vrai, quolques laisse de c6t(5 toute idee personneile pour ne
    ressemblances avec Isaie, xl, 3, 9 ; lii, 7 ; lvh, rappeler que les temoignages de la puissance
    14; Lxii, 10; mais si on les juge capables de et de la bonte de Jehova envers la nation. Ce
    prouver que le psalmisto s'est inspiro du pro- fut lui d'ailleurs qui termina la guerre en se
    phote, elles peuvent domontrer le contraire portant contre la ville de Rabbath ; il fit le
    avec tout autant de certitude. psaume en accompagnant Tarche a son retour
    Patrizi s'appuie sur des rcmarques un peu a Jerusalem. II Rog. xii, 31. Sic Flaminius,
    subtiles faites a propos du titro, et surlout sur Tholuck, Hongstonberg, Reinkc, MoII, Jennings
    Tobjet m»'me du psaume, pour lui chercher et Delitzsch, ce dernier pourtant atlribuant le

    un autre auteur que David, cot auteur serait psaume non au roi lui-m^me, mais k un poete

    Asaph, et le chant aurait ^te compos^ a Tocca- contemporain. Ajoutons que quelques-uns
    sion de la Iranslation de rarche dans le temple croient que rauleur n'a pas eu en vue de cir-
    de Salomon, par le « maitre de chant de Da- constance particuli('jre, ce qui esttres peuvrai-
    vid » encore en fonclion sous son successeur. semblable.
    Nous allons voir qu'une simplc translation de Toute cettecompositionest d'une grandc ma-
    Tarche ne suffit pas a rendro laison de toules gnificence po(Jlique et a rallure marliale et

    exprimees par le poete.


    les id^es solennelle qui convient a une niarche triom-
    Les commentateurs les moins avenlureux phale, Le psalmiste veut accompagner de sea
    admettent comme certain le renseignement chants le retour de Tarche au sanctuaire ; inais
    donn(5 par le titre et attribuent le psaume a emporl(3 par son enthousiasme, il plane de
    David. Les uns le font composer aloccasion de haut au-dessus de la scene qu'il d(;crit, et il en
    la translation larche a Sion. Mais cette
    de ^tend les limites aux horizons les plus loin-
    translation, qui fut toute pacifique, ne parait lains. Pour lui, le corlogc triomphal nc part
    pas expliquer suffisammcnt les id(;es gucrritj- pas seulement dc Rabbalhpour arriver a Sion;
    res exprim(jes dans le texte, ni ce passage a il embrasse toute la suite des si(!'clcs, et VEx-

    Iravers le d^sert, f. o, ni celte ascension de mrgat Deus est comme la synthise poetique de
    Tarche escortde de captifs, y. 19. D'ailleurs la Ihistoire passee et fulure dTsracl. Aussi bien,
    mention qui est faite du lemple dominanl .]6- voici Moisc qui donnc le signal du dc-part, et la
    150 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    Dividi autem potest Psalmus aliter 6 : Ego dormivi, et soporatus sum : et

    quam Glossa dividat, in tres partes prin- cxsurrexi : unde postea coelis apertis
    cipaliter. Primo, orat pro resurrectione, Stephanus vidit eum stantem *. Stantes,
    et quibusdam sequentibus ad illam, in- nec mortui sunt, nec dormiunt.
    vitans ad laetitiam. Secundo, narrat quse
    futura sunt post resurrectionem, ibi, « Et dissipentur. » Hic orat contra
    « ]Jeus, ciim egredereris, » vel egredieris. persequentes. Primo, pro inimicorum
    Tertio, prcenuntiat Christuni venturum, dejectione. Secundo, pro bonorum exal-
    ibi, « Psalllle Deo quiascendit. » tatione, ibi, « Et justi epulentur. »
    In prima duo. Primo, orat pro resur- In prima dicuntur tria, secundum tria

    rectione, et consequentibus quibusdam ad mala quse imprec;itur. Primo, dispersio-


    illam, invitatque fideles ad laudem re- nem per totummundum. Secundo, vounl-
    surgentis, ibi, « Cantate Deo. » tariam separationem et elongationem a
    In prima duo. Primo, orando pctit Deo, ibi, (s.Et fugiant. » Tertio, omnimo-

    Christi resurrectionem. Secundo, conse- dam annihilationem in populo, ut omnino


    quentia ad illam in bonis et malis, ibi, nihil prosint, ibi, (kSicut deficit fumus.n
    « Et dissipentur. » Dicit ergo : Sic rogo, quod exsurgat
    Deus, et dissipentur inimici per totum
    mundum, scilicet crucifixores ejus, qui

    ^ Dicit ergo : Sic monui jul>ilare prop- inimici erant secundum regulam Jacob.
    Prima pars ter spcm rcsurrectionis, post Deum exo- IV, 4 : Quicumque ergo voluerit amicus,
    rare ut daret bujus rei facultatem : nunc esse sseculi hujus, inimicus Dei consti'-

    ergo rogo, et vos similiter mecum: <(Ea:- tuitur. Hi sunt dissipati. Isa. xxiv, 3 :

    surgat, » a morte, « Deus. » Psal. xliii, Dissipatione dissipahitur terra, Judaea


    23 : Exsurge.^ c[uarc ohdormis, Domine ? scilicet, et ejus cogitationes, ut nihil si-

    Quod et fecit : unde alibi, in Psal. iii. mul sit. Job, V, 12 : Dissipat cogitatio-

    sublime procession se deploie aux pieds du recevant les hommages de I"humanite regene-
    Sinaii, traverse le desert, penetre dans le pays ree. « Est psalmus iste refertus evangelicis
    de Chanaan, passe par-dessus les monts de sacramentis... Materia est Ghristus exaltatus et
    Basan, pardessus le Salmon, et, trioniphante, exaltansEccIesiam. » Pseud. Ruf. « Recipitactu
    trainant les vaincus a sa suite, vieiit ddposer tiim futurorumrevelationem, simulque docetur
    Tarche sur de Sion puis derriere
    la colline : et docet humana? natura? salutem, hostiumque
    Israel, voici dans Tavenir les nations idolatres, perniciem, et omnino admirabilem rerum im-
    i'Egypte, TEthiopie, tous les peuples, quialeur mutationem. » Theod. Aussi FEglise applique-
    tour viennentse soumettre a Jehova. Pourdon- telle psaume aux mysteres de rAscension
    ce
    ner une expression a cette majestueuse con- et de la Pentecote, qui sont le couronnement

    ception, David s'inspire des chants antiques de Fffiuvre divine delaRedemption. Onlitdans
    d'lsrael, en particulier du cantique de Debora, le breviaire mozarabique, aux matines de la
    mais tout en gardant son originalite. II n'em- quatrieme ferie,une priere citee par Thalho-
    ploie pas nioins de treize mots que ron ne fer, ct qui r^>sume bien cc sens spirituel: « Do-
    retrouve pas ailleurs Dieu est nomnie vingt- ;
    mine, qui ascendisti in altum, captivam ducens
    trois fois,le plussouvent sous le nom d'Elohim, captivitatem, nos a captivitate diaboli victorise
    quelquefois sous celui (VAdonai, quatre fois su.ie erue triumphis, ut dona tua dum homini-

    seulement sous celui dc Jehova ou de Jah. Les bus tribuis, ipsos homines donorum tuorum
    difficultes proviennent du caractere brusque et reddas ex toto participos. »
    heurte du style, des nombreux sous-entendus,
    qui obscurcissenl pour nous le texte, des me- H. Lesktre.
    taphores d'une hardiesse (^tonnante, et enfin
    des allusions dont nous n"avons plus la clef. * Act. vn, r)5 : Et ail Sfephanus : Ecce video
    Le sens spirituel est foi^mellement suggere cfvlos apertos, et Filiwn hon.inib stantem a dextris
    par S. Paul, ad Eph.iv,8: Tarche de la nouvelle Dci.
    alliance est le Verbeincarne,montantau ciel et
    .

    COMMENTARII L\ PSALMLM LXVII. 151

    nes malignofum, ne possint iinplcn' nia- qiiidam vapores anle ignem, miscruni
    itns eorum quod c^eperanl ct»r elcvantes tanuiuam fuinuin. Cito a
    El fu(jiant. » lu'ce secuinliiin. Quasi
    « vento disperijritur sic superbus modici
    :

    (liceiot Nou soluni dissipenlur. imo et


    : verbi llatii extollitur, et totus evanescit.

    fugianl kTrore conipulsi, ct iu despiTa- Isa. i\, 18 : Convolvelur superhia fumi.


    tionein inducenle, « a faeie ejus, » a Sap. v, I.-) : Tamquani funius qui a ve)i-

    pra>senlia sua, nou loco, quia hoc non fo diffusus est. Xocet oculis : sic supcr-
    possuut, cuni Deus sil ujjique. Act. wii, bia exca^cat oculum rationis, imo solem.
    27 Quxrere Deum,... quamvis lujn
    :
    Apocal. IX, 2 : Aperuit puteum ahgssi :

    lonye sit ab unoquoque nostrum. Sed et fumus putei, scilicet e corde


    ascendit
    voluntate et aireclu, sicut Cain. Genes. superbi, .9/(7// fumus fornacis magnie :
    IV. I i : Ecce ejicis me hodie a fa- ct ohscuratus est sol et aer de fumo pu-

    rie tcrrce. « Qui oderunt eum. » .loan. tei. Mali etiam odoris est. Sapient. xi,
    XV, 24 : Viderunt et oderunt el me, et 10 : Vaporem ignium spirantes, aut fumi
    Patrem nieum. Sed ut impleatur, etc. odoreni profcrentes, id est, foetorem. Si-
    Usus est auteni in hoc versu David gnum est incendii, id est, magnse com-
    verhis, quibus Moyses utebatur cum in- bustionis in corde. Apoc. xviii, 9 : Cum
    cedere volebat, et movere castra: Surge, viderit fumum incendii ejus. Fuliginem,
    Domine, et dissipoitur inimici tui, et fu- qUcT nigra et amara est, inducit : sic

    giantqui oderunf te, a facie lua *. superbia. Osee, xiii, 3 : Idcirco erunt
    sicut fumus de fumario.
    « Sicut fluit. » Ecce secundum. Quasi
    (( Sicut deficil fumus. » Hic tertium, diceret : Sic nunc deficiant, et in futuro,
    inquo petitur annihilatio eorum in pri- « peccatores pereant a facie Dei, » a
    mo et primo in pra^senti, secundo, in
    : pra.'sentia scilicetDei, asicut ccra fluit a
    futuro, ibi, « Sicut fluit cera. » facic ignis.f) Juditb, xvi,18 : Petrx,^c\X\-
    Dicit ergo : Sic dissipcntur, et fugiant, cet dura corda et obdurata in malitia,
    et etiam « deficiant, » evanescendo a sicut cera licjuescent ante faciem tuam.
    potestate sua. Dan. ix, 23 et seq. : Cum Michae. 1, 4: Valles scindentur sicut cera
    venerit Sanctus sanctorum, cessabit un- a facie ignis tunc enim magni cerei ar-
    :

    ctio vestra regia, et sacerdotalis'. Et hoc debunt, et ab igne culpce trahentur ad


    « sicat fumus » deficit, qui quanto altius ignem poence. Gregorius : « Qui ardent
    extollitur, tanto plus evanescit ; sic ma- « mente, ardebunt et carne : ab aestu
    xinie evanuerunt Judaei, quando se ma- « namque avaritiae, transibunt ad ignem
    xime extuierunt. Psal. xxxvi, 20 : Defi- « gehennae. » Vel in bono potest legi.
    cientes, quemadmodum fumus deficient. Quasi diceret : Sic mali « deficiant » ut fu-
    Isa. Lxv, 5 : Isti fumus erunt in furore mus, boni vero <( pereant, » non in quan-
    meo. tum sunt, scd in quantum sunt peccato-
    ur Et nota, quod superbi comparantur res, ut jam non sint amplius. Proverb.
    fumo. Primo, quia fumus de corpore xii, 7 : Verte impios, et non erunt. « A
    nascitur sic superbus de bono opere su-
    : facie Dei, » spiritus scilicet in terris ef-
    perbus eflicitur, et elevatur in altum. fusi. « Sicut cera a facic ignis. » Spiritus
    Eccli. XXII, 30 : Ante ignem camini va- enim sanctus ignis est. Luc. xii, 49 :

    por, et fumus inaltatur. Operationes Igncm veni mittere, etc. Act. 11, 3 : Jn
    enim qua^ sine charitate fiunt, sunt quasi igneis linguis super Apostolos dcscendit*.

    • Num. X, 3o. ' Act. 11, 3 : El apparuerunt illis disperlilx


    * hcin.ix,21,Chr\sins confirmahit paclum inuliis limjux lamquam ignis, sedilque supra singulos
    hebdomada una : et in dimidio hebdomadis defi- eorum
    ciet hostia et sacrificium, etc.
    152 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    4 « Et jitstiepidentur. » Hicsecundum, Non esurient, neque sitient amplius.


    in quo orat pro justorum exaltationc et : Quartum, saturilas sine fastidio. Ecch.
    dicuntur tria secundum tria qua? petit xxiv, 29 Qui edunt me, adhuc esurieni
    :

    eis. Primo, resurrectionem. Secundo, et qui bibunt me, adhuc sitient, etc.

    laBtitiam, ibi, « Et exsultent. » Tertio, Quintum, pax sine perturbatione. Psal.


    delectationis purilatem, ibi, « Et dele- cxLvii, 14 Qui posuii fines tuos pacem.
    :

    ctentur. » Isa. XLViii, 18 Uiinam attendisses man- :

    Ait enim : Sic fiat malis postquam sur- data mea, facta fuisset sicut flumen pax
    rexeris. « Et jiisti epulentur, » contem- tua. Sextum, scientia sine ignorantia.
    platione Dei, quee reficit hic et in futuro, I ad Corinth. xii, 12 : Nunc cognosco ex
    sed minus nunc, plus incomparabiliter parte : tunc autem cognoscam sicut et

    tunc. Nunc redcit suos Deus, Eccli. xv, cogniius sum : modo autem aliter. EccH.
    3 : Cibavit illum pane vitse et intelle- XXIV, Et sicui nebula texi omnem
    (1 :

    ctus. Jn futuro, Luc. xxn,29: Et ego dis- carnem. Septimum, gaudium sine tristi-
    pono vobis sicut disposuit mihi, etc. De tia. Apocal. xxi, 4 : Et mors ulira non
    utraque epulatione, Isa. xxv, 6 : Et fa- erii, nec^ue lucius, necpie clamor, neciue
    ciet Dominus exercituum omnibus popu- dolor eriiultra. PsaL xxxv, 9 : Torrenie
    lis in monte lioc convivium pinguium. voluptatis iuse potabis eos. Modo come-
    Mons, Ecclesia et militans, et trium- ditur agnus cum lactucis agrestibus, sed
    phans. Et exsultent : » non comedent
    « tunc non.
    panem suum in luctu, sicut Tob. ji, 5 :

    Cumque occultasset corpus, manducavit


    panem cum luctu el tremore, etc. : et « Caniate Deo. » Hic secundum primsB
    Isa. Lxv, 13 et 14 : Ecce servi mei come- partis totius Psalmi. Postquam enim
    dent, et vos esurietis : ecce servi mei bi- oravit ut resurgat, et bona consequentia
    bent, et vos sitietis : ecce servi mei Iseta- impleat, hic secundo invitat fideles ad
    buntur, et vos confundemini : eccc servi fidem resurgentis : et dicuntur duo. Pri-
    mei laudabunt prse exsultatione cordis, mo, invitat ad laudandum resurgentem.
    et vos clamabitis pro dolore cordis, et Secundo, ad laudandum beneficia ex-
    pree contrilione spiritus ululabitis. hibentem, ibi, « Exsultate in conspe-
    « Et delecteniur. » Hic tertium. Quasi ctu. »
    diceret : Sic epulentur, et laitentur, <i.et In prima duo. Primo, invitat ad hiii--

    delcctentur^ » non jam in timore aliquo dem. Secundo, subjungit causam quare
    admixto delectationi, vel in perturbatio- benedicendus, ibi, « Qui ascendii super
    ne aliqua, sed « in laetitia. » Tob. vn, occasum. »

    17 : Epulati sunt benedicentes Deum. In prima tria. Primo, invitat, ad hiu-


    Bonafuiuree
    glonue.
    jjoc convivium Quod
    ^
    fccit Joseph
    J^
    fratri- dem mcntis. Secundo, oris, ibi, « Psal-
    _ ^

    bus suis in meridie, et inebriati sunt, mum. » Tertio, operis, ibi, « Iter faci-
    Genes. xlhi, 34. Fercula quse dat hic in te. »

    contemplatione, nemo scit, nisi qui ac- Dicit ergo : Sic rogavi, modo conver-
    cipit. In futuro autem dabit multa. Pri- sus ad vos o fideles dico : « Cantate
    nmm, vita sine morte. Isa. xxv, 8 : Prseci- Deo, » mente vivendo Deo. Ad Galat. n,
    pitabitmortem in sempitermnn mcnsu- : 20 : Vivo autem, jani )ion ego, etc. Rene
    ram in illa praecipitatione. Secundum, Deo canit, qui bonum diligit, quod est

    sanitas sine infirmitate, aliter parum va- menlc vivcre Dco. Isa. xii, 5 : Cantate
    leret vita. Psal. cii, 3 : Qui sanat omncs Domiuo, quoniam magnifice fecit. Si
    infirmiiates /«^«^.Tertium, plenitudo sine qua^ris quomodo cantus est ? audi Ecch.
    defectione. Psal. cii, 5 : Qui replet in XL, 20 : ]^inum et musica Ixtificat cor
    bonis deslderium iuum. Apoc. vii, {'^ : ct supcr ulraque dilectio sapieniia'. Nec

    M
    COMMENTARII IN PSALMTM l.XVH. 453

    tantuin ineute, iiuo « Psabnuni dicdt\ » bitis, modicum nunc si oporicl contri-
    i(l esl oporainiui : i[»sa enim l)ona opera, slari. In conspeetu aulem Dei exsullare,
    sicut tVequenter dietuni est. sunt verba. esl intus iii conscientia gaudere, ubi so-
    Sed hoc. « nomini cjtts, w id est, ad ejus lusDeus videt. Eccli. xxx, 10 Non est :

    laudcni t>rdinata. ut luuueu ejus dilatelur, oblectamenium super cordis gaudium.


    et glorificetur. Matth. v, Itl : Sic luccat « Turbabu))tur a facie. y> Ilic ratio ex-
    Iiij- vcsira corani honiinibus : ut vidcant sullatiouis. l^'ima, inimicorum certitudo.
    opera veslra bona, et glorificent Patrem Secunda, bonorum exhibilio,ibi, « Pairis
    vestrunif (/ui in cwlis est. orpJianorum. f>

    « Iter facite. )> Ecce terlium. Ouasi Dicit ergo : Sic exsullatc no timeatis,
    diceret : Sic cantalc, et Psalmum dicite, quiaqui vos turbant nunc, « turbabinilur
    et ulterius « iter facile ei : » non solum a facie ejus, » a pra?sentia scilicet ejus.

    vos pra'parando ut Deus ad vos veniat, Sapient. v, 2 : Videntes turbabunlur ti-


    sed aliorum corda per pra?dicationem nxore horribili. Mich. vii, 17 : Velut rep-
    habilitando, sicut Joannes liaptista. Luc, lilia terrse pcriurbabu))tur i)i ssdibus
    1,
    '<> : Prceibis ante faciem Domini parare suis. E/.cch. XXVI, 18 : Tiwbabuntur in-
    viasejus. Isa. xl, 3 : Parale ciani Do- sulfT in mari.
    mini, rectas facite in solitudine scmitas
    Dci nostri. VA lxii, 10 : Transite, transi-
    ie per portns, prxparale viani populo^ « Patris orpha)io)'U)n. »Hic secundum,
    6
    piamim facite iter, eligite lapides. bencficiorum exhibitio. Primo, miseris
    « Qui ascendit. » Ilic assignat causam corporaliter. Secuudo, miseris spiritua-
    duplicein. Piiiua, mortis destructio. Sc- ibi, « Qui cducit. » Vel molius
    liter, :

    cunda, uuiversalis et singularis domina- Primo, quce bona conferat bonis. Secuii-
    tio, Domimis nomen illi.^)
    ibi, (( do, quae impiis, etc.
    Aiterao: Siccantatc. Psalmum dicitc, In prima dicuntur quatuor, secundum Quaiuor
    praedicale Deo, « qui, )> id est, quia illc quatuor beneficia quae facit bonis. Pri- ''^bon'i's*

    V ascendit super occasum, » id est, super mum, provisio in necessariis sicut pater. ^ueus"!*

    morlem ipsam destruendo, et in gloriam Secundum, conservatio ab adversariis et


    convertendo. Ero mors Osee, xiii, 14 : protectio lamquam judex, ibi, « El judi-
    tua, mors.] Petr. iii,22 Qui est in : cis. » Tertium, prsescntise exliibitio, ibi,
    dexicra Dei degluttiens mortcm ut, nDeus i)i loco. » Quartum, collectio ip-
    vitss /ueredes efficeremur. I ad Corinth. sorum in uno vivendi modo, ibi, aDeus
    XV, .')i Absorpta est mors in victoria.
    : qui inhabiiare. »

    « Dominus, » simpliciter, « nomen illi, » Dicit ergo sic : Dico, quod mali turba-
    vere et appropriatc. Isa. xlii, 8 : Ego buntur a facie ejus. Cujus ejifs ? « Pa-
    Dominus, hoc nomen meum. Ad Phi- esl tris, » provisoris, et nutritoris, orpha- «
    lip. II, 9 Donavit illi nomen, quod est
    :
    noru)n : » bonorum scilicet, quibus mor-
    super omne nomen. tuus est pater, mundus scilicet, et maler,
    concupiscentia mala, de quibus Ezech.
    « E.rsultate in conspectu. )) Ilic sc- XVI, Pater tuus A)7iorrhxus, mundus
    ') : :

    cunduin hujus parlis, in quo invitat ad ei mater iua Ceihiea, concupiscentia. Et


    laudandum beneficia exhibentem. Kt pri- Deus adoptat cos in filios statim. Jerem.
    luo, invitatio. Secundo, ratio invitationis, XLix, 1 1 : J{eli)iquc pupillos iuos : ego
    ibi, « Turbabuntur. » faciam eos vivere. Joan. xiv, 18 : Ao)i
    Aitergo: Sic acantate, etc.))Oua' dixi vos relinquam orphanos : vcniam ad
    in honorcm resurgentis, facile, et etiam vos. Psal. X secuud. Ilebr. I i : OrpJia)io
    « exsultate^ » non in vanitate, sed « in tu cris adjutor. VA alibi, Psal. xxvi, 10 :

    conspectu ejus. » I Pelr. i, : Exsulta- Patcr meus, et nialcr mea derelique"


    154 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    rwit me: Domimis aiiiem assumpsit me. habitat, et etiam ipse est, qui « facit

    VA nota assumitet adoplat in


    : Si J)eus inhabitare in domo, » in Ecclesia, vel
    filios quos carnales patres deserunt, quid ad Htteram in claustro, « unius moris
    faciet de illis qui propter ipsum deserunt homines, » orphanos scilicet praedictos,
    et patrem et matrem, et totum mundum, et quod aperte fit, quando ilii
    viduas :

    et ipsam propriam voluntatem ? quibus mundus mortuus est, et sensus


    « Et judicis viduarum, » eas ab op- proprius, uniformiter vivunt et concor-
    pressionibus defendendo : et est secun- diter. Act. iv, 32 : autem
    Multitudinis
    dum beneficium. Isa. i, 17 : Judicate credentium erat cor unum, anima una. et

    pupillo, defendite viduam. Viduam au- Et in v, 42 : Omni autem die non cessa-
    tem dicit animam quse ab hsereticis ali- bant, in templo. Ad Philip. ii, 2 : Estote
    quando desponsaverat sibi errorem in camdem charitatem habentes, unanimes,
    virum, sicut e contrario boni desponsant idipsum sentientes, et circa domos do-
    sapientiam in uxorem. Sapient. viii, 2 : centes,et evangelizantes Ghristum Jesum.
    Qusesivisponsam mihi eam assumere, et III Reg. X, 1 et seq. ,
    Regina Saba
    amator, etc. Joan. xiv, 18, dixit Domi- mitabatur unitatem ministrantium Sa-
    nus Samaritanoe Quinque viros habui- : lomoni '.

    5/^,quinque sensus tuos quibus obediebas:


    et nunc quem liabes, error scilicet, « Qui educit vinctos. » Hic beneficia i^

    quem tibi desponsasti, non est tuus vir quae exhibet malis, quia extrahit eos de
    et si de facto, non de jure : imo adulter raalitiis suis, et peccatis : et dicuntur d

    est. Tales ergo defendit Christus, quibus duo. Primo, liberatio consuetudine liga-c
    moritur mundus, quibus moritur sensus torum. Secundo, quod majus est, prge
    proprius. Proverb. xxiii, 10 et 11 :Non superbia blasphemantium, ibi, « Simili-
    attingas paj^vulorum terminos : et agrum ter eos. » Tertio, obstinatorum omnino,
    pupillorum non introeas : propinquus quod est maximum, ibi, « Qui habitajit
    enim illorum fortis est, et ipse judicabit in sepulcris. »
    contra te causam illorum. Ait ergo: Propter haec exsultate, qusB
    prsemisi, et etiam quia ipse est « qui
    « Deus in loco sancto. » Hic tertium educit, » de statu peccati ad gloriosam
    beneficium. Quasi diceret : Sic providet pcEnitentiam, winctos, » prava peccandi
    et defendit : et hoc potest, quia « Deus est consuetudine, quse vincit. Prov. v, 22 :

    in loco sancto suo, » in orphanis scilicet Fimibus peccatorum suorum quisque


    etviduis, quos locum suum facit et san- constringitur. Isa. v, 18: Vse qui trahi-
    ctum. I ad Cor. iii, 17 : Templum Dei tis iniquitate^n infwiiculis vanitatis, et
    sanctum quod estis vos. Et illud
    est, ita fortlteraliquando sicut catena, Unde
    inhabitat, etsi non videatur multis. Gen. Augustinus eam catense comparat in li-

    xxviii, 16 Vere Dominus est in loco isto,


    : bro Confessionum. Isa. lviii, 9 : Si abs-
    et ego nesciebam. Tales enim sunt vera tuleris de medio tui catenam. Et hoc « in

    Jerusalem, vera Sion. Zach. viii, 3 : fortitudine tua., » Sarasonita. Fortitudo


    Habitabo in medio Jerusalem ego Domi- enim Samsonis, de qua Judic. xvi, 9,
    nus, habitans in Sion, in monte sancto 12 et 14, quodomnia vincula disrumpe-
    meo. bat, illam figurabat. I Reg. ii, 2 Non :

    est fortis sicut Deus noster maxime, :

    quando tam fortiter visus es catenas rum-


    ly « Deus qui inhabitare. » Ilic quartum pere, quod sanguinem abundantissiraeef-
    beneficium tangitur. Quasi diceret : Sic fudisti. Zachar. ix, 11 -.Tuquoque insan-

    *
    III Reg. X, 8 : heati viri ttii, et beati scrvi tui, qui stant coram te semper, etc.
    COMMENTARIT l.\ PSALMUM LXVIT. 155

    fjuuie testanienli tui emisisti cinctos de l*rimo erji:o a|j;it de beneficio instruclio- Spirilus
    sancti,
    lacu, et alliiTiisti iiiiinioum. ATarc. m. 27 : nis per mundum ditlusa?. Secundo, de miracuia,
    Ei-.ciesitB
    Neino i)otesl vasa /orlis iu//ressus iliripe- hcnclicio missionis donorum Spiritus (lilatatio-
    neni.
    re, nisi prius fttrlon alH'jel. Apocal. xx, sancti sive iiifusioiiis, ibi, « Dum discer-
    2 : Apprelietidit draconon^serpenton an- nit. » Tertio, miraculorum
    Ojterationis
    ti(/uuni, f/ui est diabolus ct sata/ias, et qu;e sequebatiir ex donis, ct doctrinam
    lii/acit cuni. confinnabat, ibi, « Deus noster, Dcus sal-
    « Siniiiiter eos. » ITic cst secundum. cos. » Qiiarto, dilatationis, quod secu-

    Quasi (liceret : Sic educis vinctos per- tum cst ex tribus, ibi, a In Ecclesiis hc-
    versa peccandi consuetudine, similiter nedicite Dcum. »

    educens de pcccatis eos « r/ui ea-aspe- Tn prima, de benedictionc prtedicatio-


    rant, » l)lasphemando. Deut. xxxii. Hi : nis primo. Secundo, de ministris praedi-
    Provocacerunt eum in diis alienis, diis cationis agitur, ibi, « Dominus dabit
    quos ignorabant. T^^zech. ii, o Donius : verbum. »

    e.ras/)erans cst, et T)eum quem provocat Item, praedicationis non


    beneficium
    sua infidelitate, et bonos quos persequi- estubi deest gratia : unde duo dicuntur.
    tur. I^os etiam educit, a qui Iiabitant, » Primo, de prcedicationis bencficio agi-
    taniquam omnino morlui, et in peccatis tur. Secundo, de bencficio infusionis gra-
    obslinati, et « in sepulcris » foetidis, car- tiae, ibi, «Pluviam voluntariam. »

    nalibus desideriis. Proverb. xii, 12 : Desi- Tn prima tria. Primo, ostenditur in

    derium impii inunimentum est pessi- quo facta est pra^dicatio. Secundo, af-
    vioruin. Mattli. vni, 28, Docmoniaci feclus sequens ex praedicatione illa, ibi,

    habitanl iii sepulcris '. V./x-ch.. xxxii, 22 : « Terra mota est. » Tertio, modus prae-
    Ihi Assur, iu medio incircumcisorum, mo- dicationis tamquam causa illius elfectus,

    luum scilicel carnalium, in circuitu il- ibi, i(.rJtcnimc(Bli. »

    lius sepulcra ejus. Quasi diccret: Tn ip- In prima duo. I^rimo, signatur tem-
    sis est, quasi in sepulcris quibusdam. pus a Christi manifestatione per opera.
    Et est notandum, quod carnalia desi- Secundo, a transmigrationc Apostolo-
    deria, et fcetida dicuntur hic sepulcra rum ad gentcs, ibi, « Cum pertransic-
    morluorum in peccatis ; in cnim
    illis ris. »

    quiescunt, et e converso ipsi homincs Dicit ergo: Sic petii resurrectione nos
    sunt sepulcra, dcsideria morlua in se moveri ad laetitiam nec mirum: quia, o :

    conliiientia. Malth. xxiii, 27 : Wr cohis « Dcus cum erjreflcreris^ » manifestando

    scrihie et Plifirisiei hi/pocritie: f/uia siini- te per opera, et resurrcctionem mirabi-


    lcs estis sepulcris ilealbatis, (/use a foris lem.
    parcnt liominibus spcciosa, intus vero « In conspectu populi tui, » homini,
    plena sunt ossibus mortuorum, ct omni qui populus tuus est. Psal. xciv, 7 :

    spurcitia. Et nos populus pascuie ejus, et oves ma-


    nus ejus. Prius enim quasi clausus erat
    et absconditus. Isa. xlv, 15: Vere tu es
    « Deus, eitin rijredcreris. » ITic est sc- Dcus absconditus. Et liii, 3 : Quasi abs-
    cuiida pars T^salmi, in qua posfquam conditus vultus ejus. Sed cgrcssus est
    praecessit oratio pro rcsurrcctione, et in- per opera mirabilia maxime, quando re-
    vitatio aliorum ad laudaiidum ct benedi- surrexit. Isa. xlii, 13 : Dominus sicut
    cendum, sequilur narralio bencficiorum fortis cgredietur. l*ra)ter hunc autcm
    Ecclesite collatorum post resurrectio- egressum est alius triplex. yEtcrnitalis,
    neni : et dividitur iii qualuor partes. Michae. v, 2 : Egressus ejus ab initio,

    ' Mallli. vm, 28: Occurrerunl ei duo luibenles dxmonia, de monumenlin exeunlea.
    1S6 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    Nota tres « diehiis setemitatis . Temporalis nativi- effundent. Responsio. Stillicidium quid-
    egressus, a tatis, Matth. II, Exteenim exiet diix.
    0: quid ab cis de Deo dicitur, respectu ejus

    virgine, et Oscc, VI, 3 : Qnasi dHucidum prxparatus quod dicendum esset. Job, xxvi, 14 : Cum
    ^^satuteiTf^ est erjressus ejus. Sicut diluculum ab au- vix parvam stillam sermonis ejus au-
    gentium per •
    n\ •
    t ai •
    it
    praedicatio- rora, sic Uiristus ex Maria. Jlumanae dierimus, quis poterit tonitruum ma(/ni-
    subventionis, Habac. iii, 13: Egressus es tudinis illius ijitueri ?
    insalutem populitui. « Cum pertransi- Et nota, qnod satis mirum est, quod
    transmigrando de Judeeis « m de-
    res, » stillicidium assiduum, prsedicationis sci-
    serto, » vel melius « in desertum, » scili- licet et lectionis : et mulier litigiosa, sci-
    cetad Gentiles qui videbantur deserli a licet remordens conscientia : et fumus,
    Deo. Hoc desertum est de quo supra, in inferni intuitus et consideratio, non eji-
    Psal. Lxii, 3 : In terra deserta, et invia, ciunt multos de domo sua, scilicet de
    etc. Isa, XLiii, 19 : Ponam in deserto conversatione perversa. Proverb. xxvii,
    viam, et in iiivio flumina. 15, secundum aliam literam : Tria sunt
    quse hominem de domo ejiciunt: fumus,
    stillicidium, et litigiosa mulier '.

    9 « Terra motaest. » Ecce effectus prse- « A facie Dei Israel. » Hsec est ratio

    dicationis. Quasi diceret : « Tunc,y> quan- etiam quasi causa prima stillicidli ipse

    do quando transieris
    scilicet egressus, Deus, quem describit alegis datione, et a

    adGentes, « terra mota est. » Supra, in populi Israelitici regimine, ibi, « A facie
    Psal. Lix, 4 Commovisti terram, ctc. :
    Dei. »

    Exod. XV, 13 Tunc conturhati sunt prin- :


    Aitenim: Sic stillaverunt cceli, non
    cipes Edom, rohustos Moah, etc. Psal. hoc a se habentes, sed « a facie, » beni-
    Liii, 9: Conturhati sunt omnes qui vide- gnitate scilicet « Dei Sinai, » qui dedit le-

    hant eos. gem in Sinai^. « A facie Dei Israel, »

    ((.Etoiim Hic tertium, scilicet


    cceti. » rectoris scilicet populi Israelitici. Infra,

    modus prsedicationis. Duo ergo tan- t. 36 : « Deus Israel ipse dabit virtutem
    guntur. Moderata prsedicatio, et origo et fortitudinem plebi suse. » Job, xxviii,
    illius moderaminis in praedicatione, ibi, 28 : Quis est pluviae pater, et quis genuit
    aAfacieDci Sinai. » stillas roris ? IUe constat, qui dixit,

    Dicit ergo : Sic nota est : « etenim, » Matth. X, 20 : Non vos estisqui loquimi-
    quia, « cceli distillaveniyit, » Apostoli ni, sed spiritus Patris vestri, qui loqui-
    modeste praedicaverunt, quod est stilla- tur in vohis. Alise litterae ponuntur in

    re : qui dicuntur cceU. Supra, in Psal. Glossa, et etiam leguntur.


    XVIII, 2 : Cocli enarrant, etc. Job, xxix,
    22 : Super illos stillahat eloquium me-
    um. Hsec sunt stillicidia de quibus Psal. « Pluviam voluntariam. » Postquam
    Lxxi, G : Sicut stillicidia stillantia super egit de beneficio praedicationis, hic agit
    terram. Hsec sunt stillicidia dulcedinis, consequenter de beneficio infusionis gra-
    de quibus Amos,
    Ecce dies ve- ix, 13 : tiae cum doctrina : aliter enim non vale-

    niunt... et stillahunt montes dulcedinem. ret. Gregorius : « Frustra laborat exte-


    Cantic. IV, 11 ; Faviis distillans lahia « rius lingua prsedicatoris. si non opere-

    tua. Scd quomodo dicuntur stillare « tur interius gratia conditoris. » Et tan-
    Apostoli, cum abundantissime -elTunde- guntur tria. Primo, infusio abundans.
    rent doctrinam ? Ecclc. xi, 3 : Si reple- Secundo, effectus sequens ex illa infu-

    tx fuerint nubes, imbrem super terram sione, ibi, (i.Et infirmata est.y> Tertio,

    Prov. xxvu, lo: Tecta perstillantia in die fri-


    i Prov. XIX, i3.
    goris, et litigiosa mulier comparanlur. Cf. etiam
    2 Cf. Exod. XX, 1 et seq.
    .:

    COMMEMARIT IN PSAT.MrM f.XVTT. 157

    ratio infusionis illius, scilicet dulccilo, sunt infirmitales eorum, cognitione sua:
    ibi, <i Parasti hi dulccdinc tua. » postca acceleraverunt, ad pei'fectionem,
    Dicit er^o : Sic stillabunt ctoli, et l*roverb. xxix, 2:{ : llumilem spiritu
    etiani o Deus, « segrcgabis, » vel « so- suscipiet gloria, purfectio scilicet glorio-
    gregasti, » tamquam aliquiJ preliosum sa. Et Psal. xxx, 20 : Perfecisti cis, qui
    « pluviain volun/ariam , » gratiam spcrant in te. Et alias, T*sal. lxxix, 10 :

    abundanteni, Iv/.ecb. xxxiv, 2G : Pluviie Perficc eam, quani plantavit dextera


    benediclionis erunt. llaec pluvia vere dc tua.
    ccelo descendit. Act. xiv, 10 : Bencfa-
    ciensdeccclo^dans pluvias. II;e sunt aqutc
    de cisterna TJctbbdiem, de Virgine Ma- ii Animalia /;<«.» Ilic tertium, quare , «
    ria. I.uc. i , 28 Ave gratia plena
    : sichumiliabitur, et perlicietur ? « Et ani-
    IIReg. XXIII, io, Daviddesideravit aquas malia tua, » subjecti scilicet tibi ut ani-

    de cisterna Betblebem '. « Pluviani, » malia, « habitabunt in ca, » luTreditate


    iuquam, « voluntariani, » tua voluntate quiT tua est. Haec est enim Iiaereditas tua
    einissam, Jac. i, 18 : Voluntarie enim sic completa, sic infirmala, sic perfecta.

    genuit nos verbo veritatis. Vel, « pluviam Quasi diceret : Haec fient tibi subjectis,

    voluntariam, » quia uniuscujusque pra3- sicut subjiciuntur mitia animalia. Tsti

    parat voluntatem, et ei sapit sicut vult greges de quibus Exod. x, 20 : Cuncli


    optime signata in illa pluvia, in qua greges pergent nobiscum. Talia anima-
    pluebat Dominus maniia iiliis Israel in lia, de quibus Isa. i,3: Cognovit bospos-
    deserto *. Sa[). xvi, 21 : Desercicns unius- sessorem suum, et asinus praesepe domi-
    cujusque volunta/i, ad c/uod quisrjue vo- ni sui. Et ille qui dicit alibi, in Psal.
    lchat, convertebatur. Et hoc, « hsereditati Lxxii, 23Ut jumentum faclus suni apud
    :

    tucv, » scilicet j,a'ntilitati de qua in Psal. te. Joel, II, 22 Nolite timere animalia
    :

    11, 8 : /Jabo tibi gentcs Iicercditatcm rcgionis. Scd haec omnia undc ? Num-
    tuam. quid ex meritis illorum qui sic perficiun-

    tur? Non : imo, o Deus, haec bona pa-


    « fit infirmata est. » Ilic tangitur ef- rasti, aeternaliter praedestinando, a pau-
    8 fectus gratite bujus. Primo, recognitio peri, » supple, populo tuo_, non in meri-
    infirmitatis. Secundo, consummatio in tis suis, sed « in dulcedine tua, » in dul-

    bono, ii)i, « Tu vero. » Tertio, omnimo- ci tuabonitate.


    da subjectio ipsi Deo, ibi, « Animalia Nota enim, quod bonus homo parat,
    tua. » secundum illud Psal. cvii, 2, et lvi, 8 :

    Dicit ergo : Sic pluviam segregabis, et Paratum cor meum. Paratum ad ob-
    ipsa infusa haeredilati tuie, ipsa haeredi- servantiain mandatorum ad perfeclio-
    ,

    tas « infirmala est » sui reputatione, sese iiem consiliorum. Et Deus parat ci ci-
    intirmam cognoscens : quo enim plus bum. Psal. lxiv, 10: Parasti cibum illo-
    abundat gratia, eo plus sc nihil, et infir- rum, ([uoniam ita est, etc. Sapient. xvi,
    I mam animam recognoscit. Luc. xvii, 20 : Panem de coelo prxstitisti illis,
    10 Cum feccritis omnia quic priecep-
    :
    Et parat eis locum in vita aetorna. Joan.
    ta suntvobis, dicite : Servi inutiles su- xiv, 2 : Vado parare vobis locum. Et pa-
    mus. « 7'u vero » merito hujus, uperfe- rat praemium. Isa. lxiv, 4
    incirabile :

    cisti cani, » in bono, TI ad Corinth. xii, Oculus non vidit, Deus absquc tc, qu3B
    : Virtus in infirmitate, supple, cognita, pnrparasti cxspectantibus tc.
    pcrficilur. Psal. xv, 4 : Multiplicatx Nota etiam, quod Dcus parat pauperi-

    ' II Heg. x.xiii, l.> : Desideravit ergo David, et na fpix rst in Bethleem juxla porlam.
    ait : 51 qnis mihi daretpolum aqux, de cister- ^ Cf. Exod. xvi, 31.
    138 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    biis in dulcedine, non culpse, de qua 23 : Qui inebriat, ipse quoque inebria-
    Provcrb. v, 3 : Famis distillans lahia bitur. Et hoc « virtute multa » con-
    merelricis. Sed gratise, de qua Eccli. stantiae adjuncta. Act. iv, 20 : Da servis

    XXIV, 27 : Spiritus meus super rncl dul- tuts cum omni fiducia loqui verburn
    cis. Et glorifle, de qua bic, ct Psal. xxiv, tuum. Jerem, i, 18 : Dedi te hodie in
    8 : Dulcis etrecius Dominus. civitatem munitam, et in columnam
    Item, pauperi parat in dulcedinc, quia ferream. Vel, ^wirtute multa » faciendi

    ad litteram dulciores sunt reliquiae pau- miracula adjuncta, et est secundum be-
    peribus, quam divitibus ipsc cibus. Qua- neficium. Marc. xvi, 20 Illi autem
    :

    re : Quia Dominus optimum


    saporcm profecti prcedicaverunt ubique Domino
    facit illis reliquiis tamquam bonus co- cooperante, et sermonem confirmante,
    quus, scilicet famem. sequentibus signis.
    Nota ergo hic, quod quidam evangeli-
    zant in potestate faciendi miracula, sicut

    19 Dominus dabit verbum. » Hic se-


    « Petrus, in cujus umbra sanabantur in-

    De praedi- cundum. Postquam elegit de beneficio firmi, Act. v, 13. Alii in fortitudine et
    catoribus.
    prsedicationis fructuosee, agit primo de constantia, ut Paulus, qui dicebat ad
    ministris, ostendens eorum conditionem Roman. viii, 38 : Certus sum quod ne-
    priino. Secundo, quemdam fructumcon- que mors, neque vita, etc. Alii in sa-
    sequentem ex eis, ibi, « Et posteriora pientia, sicut Stephanus, Act. vii, 10 :

    dorsi. » A^on poterant resistere sapientise, et

    In prima duo. Primo, collatio bono- Spiritui, qui loquebatur. Alii in infirmi-
    rum ministris a Deo. Secundo, apponi- tate, sicut mercenarius, qui videt Lupum
    tur ex parte ipsorum conditio, ibi, « Si venientem, et fugit, Joan. x, 12. AKi
    dormiatis. » in cupiditate, de quibus in Psal. xiii, 4 :

    In prima adhuc tria sunt bona a Deo Qui devorant plebem meam sicut es-
    exhibita sibi, doctrina, potentia faciendi cam patiis. Ezech. xiii, 9 Violabant :

    miracuhi, ibi, « Virtute multa, » et auc- me ad popul^nn meum propter pugillum


    toritas ordinandi Ecclesiae membra, ibi, hordei, et fragmen panis.
    « Et speciei domus. »

    Dicit ergo : Sic beneficium doctrinae


    gratiosse per mundum effundetur, quia
    « Dominus dabit, » non vendet. Matth. « Rex virtutum dilecti. » Hic confe-
    X, 8 : Gratis accipistis, gratis date. rentis hsec bona descriptio interseritiir.
    Eorum vir- Provcrb. XXIII, 23 : Noli vendere sapien- Quasi diceret : Dominus dabit verbum.
    tus in jjraj-
    dicando. tiam. « Vcrbum n utile et bonum, non Quis Dominus ille ? qui est « rex virtu-
    frivolum. Psal. cvi, 20 : iMisit verbum tum. » « Virtutum, » inquam, « dile-

    suum, et sanavit eos. Sanativum ergo et cti, » Christi scilicet : Deus enim Pater
    verissimum. Luc. xxi, 13 : Dabo vobis est rex virtutum angelicarum, et virtu-

    os, et sapientiam, cui non poterunt resi- tum animis infusarum. Psal. xxiii, 10 :

    stere, et contradicere adversarii vestri, Dominus virtutum, ipse est rex glorix.
    Propter hoc dicebat Esther, xiv, 13 : Quce virtutes sunt etiam Ghristi « dile-

    Tribue sermonem compositum in ore cti » a Deo Patre. Matth. ui, 17 : Hic
    meo. Sap. vii, 16 : In mami illius, sci- est Filius meus dilectus, etc. Et « dilc-

    licet Dei, et nos, et sermones nostri. cti » ab Angelis. I Petr. i, 12 : In quem


    « Evangelizantibus, » non aliis. PsaL desiderant Angeli prospicere. Imo « di-
    Lxxx, 11 : Dilata os tuum, evangeli- lecti » ab omni creatura. Deus quidem
    zando et implebo illud, sapientiam
    : diligit quidquid diligere potest. « Dile-
    infundendo, et « vcrbum. » Prov. xi. cti » in humanitate, quia speciosus forma
    COMMENTARIT IN PSALMUM LXVII. 159

    pne filiis hominum '. « Dilccti » iii duo Testamenta habeantur (rterna bona, miendum
    I ,. I
    '!•> 1 prKdicatori.
    Dei virlute, quia candor est lucis xter- quae nostra sunt luTreditas duo lesta- ;

    )uv, et speculum fine macula ". Ad llebr. menta cleros appeUat, secundum duas
    1, 3 : Splendor f/lori,e, el fitjura substan- luereditates, aelernam seilicet et tempo-

    tise l*alris, ralem.


    Sensus ergo cst : Sic fiet ut pra^dixi,
    (( /:7 speciei c/omus. » Ilic tangitur si vos qui estis pennre columbw dearyen-
    tertiuni bcneliciuni. (Juasi diceret : Sic tatoe, id est, eloqucntes Doclores Eccle-
    dabit verbuni, dabit virluteni, dabil et sice, « dormiatis » conlemplando, « i)iter

    auctoritateni, quia dabit, repete, « di- medios cleros, » inter duo scilicet Te-
    videre, » distinguere, et ordinare, « spo- stainenta, et inter duas haereditates,

    lia speciei domus, » id est, domus spe- illam respuendo, iilam vero eligendo,
    ciosie, scilicet Ecclesiae militantis : non et ardenter quaerendo. Et debuisset
    quia ab Ecclesia sunt abstracta ilhi spo- dixisse : Inter cleros, sed more Grteco-
    lia, sed quia praedicatores a diaboli regno rum sic locutus, qui cum debent dice-
    tulerunt illa. L'nde do Paulo dicitur il- re, inter me medium
    et te, dicunt inter
    lud Genes. xlix, 27 : lienjamin lupus nostrum. Apo-
    Pennae ergo dicuntur
    rapax, ma^ie capiet prsedam, et vespere stoli illi, de quibus Malach. iv, 2 Et :

    dividet spolia. Isa. ix, 3 : Lsetabunlur orietur vobis timoitibics nomen m,eum
    coram /e, sicut qui Isetaidur in messe : Sol justitise, Christus scilicet : et sanitas
    sicut exsultant victores capta prseda^ in pennisejus, id est, in Apostolis. Hae
    quando dividunt spolia. penme de quibus supra, in Psal. uv, 7 :

    Aliter etiam potest exponi, ut « dile- Quis dabit mihi pennas sicut columbse,
    cli » secundo positum, ad sequens refera- et volabo, el requiescam ? Et dcargen-
    lur. Quasi diceret : Praedicta faciet « rex tatae, argento scilicet eloquii. Psal. xi,
    virtutum dilecti, » et etiam « dilecti 7 : Eloquia Domini eloquia casta, ar-
    dividere spolia, » id est, ad dividenduni gentum, etc. Propter hoc dicitur, i\um.
    spolia : ad boc enim Deus Pater dilexit X, 2 : Eac
    duas tubas argenteas.
    tibi
    Filium, ut spobatorem diaboli eum facc- Et pennoe ipsius
    columbae Ecclesiae Ecciesia

    ret. Isa. viii, '.\


    : Voca nomen ejus, Ac- qute columba dicitur, primo quia felle coiumba.

    celera spolia detrahere : festirui prsedari. caret. Ad Ephes. iv, 31 : Omnis amari-
    Luc. XI, 21 : Cum fortis armatus custo- tudo, el ira, et indignatio, et clamor, et
    dit atrium suum, in pace suni ea, cjuse blasphemia toUatur a vobis. Ad Ilebr.
    possidct. Si autem fortior illo, etc. xii, 13 Ne qua radix amaritudinis
    :

    sursum germinaits impediat. (!lndavere


    non vescitur in (|uo notalur abstinen- :

    « Si dormiatis. » Hic tangitur cx par- tia. II Petr. i, : Ministrare... in scientia


    le ipsorum conditio. Notandum enim, abstinentiam. Proverb. xxi, 17 : Qui
    quod coluniba esl Ecclesia, pennee hujus diligit epulas, in egestate erit. Non lae-

    coluinbai ipsam ad alta sublcvantes, sunt dil ore. Ad Ephes. iv, 28 : Qui furaba-
    Doctores sacri, maxime primitivi, qui tur jam^ non furetur. Alienos pullos
    erant eliam ebjquentia quasi deargen- nulrit. Matlh. v, ii : Diligite inimicos
    tati. vcsiros, etc. quia, I ad (Jlorinth. xni, 5 :

    Notandum erj,^o, quod Graeco vocabu- Chariias non qucerii quse sua sunt.
    lo, xXt.so; icb^m est (juod sors, portio Gemitum Iiabet pro cantu : Et Ecclesiac
    videiicet, quce accidit ex divisione aiicu- vox est, Psal. cxix, o : Ileu mihi, quia
    jus hBereditiitis maximie. Cum autcm per incolatus mcus prolongalus est ! Et aiibi,

    ' Psal. xLiv, 3. * Sapient. vii, 26.


    160 I). ALB. MAG. OBD. PB^D.
    Psal. VI, 7 : Laboravi in gemitu meo. est in Psal. xliv, 10 : Adstitit regina a
    Isa. ux, {{ : Et quasi columhx medi- dextris tuis in vestitudeaurato.
    tantes gememus. Super aquas ut vi-
    deat accipitrem et fugiat, sicut Ecclesia
    super aquas Sciipturarum. Gantic. v, 12 : « Dum discernit. » Hic secundum se-
    Oculi ejus sicut columbse super rivulos cundse partis, in quo agitur de beneficiis
    aquarum, quse lacte sunt lotse, et resi- post prsedicationem exhihitis : et dicun- f I
    ai

    dent juxta flucnta plenissima. Grega- tur duo. Primo, enarratio bonorum.
    tim volat : et de Ecclesia dicitur, Cant. Secundo, gratiarum actio pro exhibitis,
    VI, 9 : Terribilis ut castrorum acies et exspectatio consummationis illorum,
    ordinata. Act. iv, 32 : Credentium eral ibi, n Benedictus Dominus. »

    cor unum, anima una. e.t In prima duo. Primo, enarratio bene-
    « Et posteriora. » Ilic secundum hu- ficiorum. Secundo, probatio quod ne-
    jus partis, in quo ostendit fructum con- cesse erat conferre illa bona, vel collato-
    sequentem quemdam si fuerint ministri, rum magnitudo, ibi, « Currus Dei decem
    Fructusprse- quales suut dcscripti. Et le"ritur duplici- millibus.
    dicationis, > a
    _ . . .

    charitas ter, quia dorsum potcst hic significare In prima duo. Primo, beneficii col-
    dorso de-
    aurato si-
    charitatem, vel extremorum in Ecclesia latio. Secundo, coUatoris commenda-
    gnificata.
    collectionem. tio multiplex, ibi, « Mons Dei, mons
    Ait enim : Hcec fient quse prtEmisi, si pingins.
    sic inter duo Testamenta dormieritis. In prima tria tanguntur. A quo colla-

    « Et posteriora dorsi ejus, » id est, Ec- tum, et quando. Secundo, quid collatura
    clesiae, scilicet charitas : in dorso enim et quibus, ibi, alleges super eam. »

    poslerius onera portantur, unde per dor- Tertio, per quid, ibi, (< In Selmo7i. »

    sum charitas designatur, qua I ad de Dicit ergo : Sic de beneficio Ecclesia-

    Corinth. xm, 7 : Charitas omnia susti- sticse preedicationis, et etiam « Beges


    net. Et in dorso sic figuntur virtutes, super eam, » id est, prsedicatores san-
    sciiicet alse spirituales in charitate, ut cti, et Doctores, qui regunt Ecclesiam,
    sine ipsa nihil sint, I ad Corinth, xin, 2 : et ob lioc reges dicuntur, Eccli. xxxii,

    Si habuero oni)iem fidem, ita ut montes 1 : Rectorem te posuerunt. Act. xx, 28 :

    transferam, charitatem autem non ha- Attendite vohis, et univcrso gregi, in

    buero, nihil sum. quo vos Spiritus sanctus posuit episcopos


    Erunt « in pallore auri, » id est, cha- regere Ecclesiam Dei, etc.
    ritas Ecclesiae erit sicut aurum fulvum, Dealhabuntur » id est, albiores effi-
    « ^

    quod est valdepretiosum, III Beg. x, 18 : cientur nive, mundati penitus a peccatis.
    Fecit etiam rexSalomon thronumde ebore Supra, in Psal. l, 9 : Et super nivem
    grandem, et vestivit eum auro fulvo dealhabor. Isa. i, 18 : Si fuerint peccata
    nimis. Vel in nitore auri, charitate et vestra ut coccinum, quasi nix dealbo'
    sapicntia viror enim est claritas divina^
    : huntur. Dan. xii, 10 : Eligentur, ct

    sapientise. Sap. vi, 13 : Clara est^ et quse dealhahuntur, et quasi ignis probabun-
    numquam marcescit sapientia. Alio modo tur. Apoc. VII, 14 Laverunt stolassuas,
    :

    sic : « Et posteriora dorsi ejus, » Eccle- et dealbaverunt eas in sanguine Agni.


    siee scilicet : illi qui erunt in temporihus Et hoc « In Selmon, » id est, in um-

    extremis, erunt luccntes in cliaritate et bra : sic enim intcrpretatur Sehnon.


    fervidi. Ipsi enjm erunt quasi vas auri scilicet infrigerante eos gratia ab ardore
    soHdum «. Ipsi erunt de quibus dictum vitiorum.

    1 EccU. L, 10 : Siinon Onix fllius .. quasi vas auri sulidum.


    COMMEXTARII I.\ PSALMUM LXVII. 161

    Sub liiic umbra refrigorari qUcLTebal, [)rivilei;ii sinyulaiitate, ibi, « Mo)is in

    quee Jicebat, Cant. ii. '^


    : Sub umbra quo. »

    illius, //wm drsideravcrum, scdi. Pio- Dicil eruo : Ilaec bona sunt a cce- oicitur
    .
    ' mons Clin-
    jicitur aulem umbra luec a C.bristi) lesli discernente : qui ccelcstis, scilicet stus.

    monte, in (juem pleniludo lucis diviiuE Cbristus,est « mons Dci, vita3 altitudine.
    descendit. riule signanter diclum est Isa. II, 2 : Erit in novissimis diebus
    Marice perquirenti quomodo Filium Dei pr<pparatus m.07is domus Domini in ver-
    suslineret concipere, Luc. i, X) : Spirifus tice monfium. Daniel. ii, 3--), Lapis
    sanctus supcrvenict in tc, et virtus Al- de monte proesicus sinc manibus ex-
    tissimi obumbrabit tibi. Projicitur etiam crevit montcm magnum ». Et est
    in

    uinbra baec a Maria ipsa enim est ta- : mons pinguis bonorum fertilitate, unde
    bernaculum. Kccli. xxiv, 12 Qui crea- : alia littera liabet Mons uberi. » : <(

    vit uu\ rcquicvit in tabcrnaculo mco. Et (ienes. xlix, 20 : Aser, id est, beatus,

    Isa. IV, (i, dicitur : Et tabeniaculum Christusscilicet, pinguis panis ejus.


    erit in umbraculum diei ab lestu. Eccli.

    XXXIV, 19 : Tegimcn nrdoris, ct umbra- (( Mons coaqulatus. » Hic tertium, in '


    ^aus ejus
    doctrinee.
    j

    rulum meridiani. quo commendatur a doctrinae generali-


    Kt liuc « dum cwlestis, » id est, Chri- late. Etprimo, a doctrina parvulorum.

    stus, qui vere coelestis : ascendit enim Secundo, majorum, ibi, « Mons pin-
    super omnes coelos, ut adimpleret om- guis. »
    nia. Judic. IX, 3i : Surrexit itaque Abi- Ait enim : Et ipsc « mons coagula-
    melech cum omni exercitu suo. « Disccr- ius, » id est, fluens, quasi lacte coagula-
    nit » bonos a malis, gratiam illis con- to, quod cibus est parvulorum. I ad
    ferendo, bos in peccatis dimittendo : ct Corinth. iii, 1 : Tamquam parvulis in
    bonos ab invicem, bis majora bona, his Christo, lac vobis potum dedi, non cs-

    minora et pauciora conferendo. I ad Gor. cam. Ad Hebr. v, 12 : Facti eslis quibus


    IV, 7 : Quis enim te discernit? supple a lactc opus sit, non solido cibo. Hinc di-

    raabs. Nonnc ccelestis ? Quid habcs quod citur dc Apostolis, qui doctrina simplici

    non accepisti? Quasi diceret : Nihil. Et parvulos imbucbant : « Et sicut lac coa-
    XII, \ : Divisiones gratiarumsunt, idem gulati sunl ». » Christus etiam in se
    autem Spiritus. Matth. Et xxv, 15 : mons coagulatus,
    quia carnem coagu-
    uni dedit quinque talcnta, alii autem latam ex sanguine purissimo Virginis
    duo,aliivero unum, unicuique secundum habuit. Sap. vii, 2 Dccem mensium :

    propriam virtutcm. temporc coagulatus sum in sanguine.


    Job, X, 10 : Nonne sicut lac mulsisti me,
    et sicul caseum me coagulasti ? Et sic

    a Mons
    Dei. Hic sccundum, scilicet y> factus caseus, cibus scilicet fatuorum.
    datoris commendatio. Gommendatur au- I ad Cor. ni, 18 : Si quis videtur inter vos
    tem multipliciter. Primo, a vitaj altitu- sapiens in hoc sseculo, slultus fiat ut sil

    dine. Secundo, a bonorum opcrum sapicns : ut de hoc caseo digne comedere


    II abundantia et fertilitate, ibi, « Mons possit.

    pinguis, »Tertio, a doctinaj j.^eneralitate, « Mons pinguis, » quantum ad majo-


    \. ibi, (( Mons coagulatus. » Quarto, ab ex- rcs, in quos influit pinguedincm devo-
    1 . cellentia in bonitate super alios, ibi, tionis abundantem, et cibum soliditjrcm.
    « LJt quid suspicamini. » Quinto, a Ad Ilebr. v, li : Perfectorum est solidus

    '
    Daniel. ir, 35 : Lapis, qui percusserat sta- * Ofncium Apostolorum pro tempore pa-
    inam, factus cst raons rnagnua, et implevit uni- schali, ^. vm.
    ' sam terram.

    XVI 11
    162 D. AL13. MAG. ORD. PWMh.

    cibus. Judic. ix, 9 : Numqind possum nec sicut istis, de quibus in Psal. cxlvi,
    deserere pinguedinem meam ? 11 : Beneplacitum est Domino super ti-

    mentes eum sed plus in infmitum. :

    Numquid inhabitabit adtempus? Non.


    Vt quid suspicamini? » Ecce quar-
    <i
    Etenim, quia « Dominus, » ipsa divi-
    I»j
    tum, in quo commendut ab excellentia nitas, « habitabit » in hoc inonte, in

    in boniiate. Ait enim : Sic est mons coa- Christo, « usciue in finem, » hoc est fina- \

    gulatus et excellenter, quia « ut quid liter. Et sic semper. Hinc dixit Augusti-
    suspicamini niontes coagulafos ? alios in nus : « Qui dixeritDei Verbum assump-
    comparatione ad ipsum. Quasi diceret « tum deseruisse hominem, anathema
    Male suspicamini. Joan. iii, 31 Qui de : « sit. » Hsec est enimconjunctio, et unio
    coilo venit, super omnes est. Sienim alii conjugaUs. Matth. xix, 6 : Quod Deus
    montes coagulati sunt, iste tamen supcr conjunxit, homo non separet. Psal. xtiii,

    omnes est. Mich. iv, 1 : Erit mons domus 6 : Et ipse tamquam sponsius procedens
    Domini prseparatus montium.
    in vertice de thalamo suo, etc.

    Aiii preedi- Nota cnim, quod ideo montes dicun-


    caiores sunt . ,. ,
    . rpi
    montes. tur, quia super aiios elevati. Inren. iii,

    28 : Levavil super se. AdPhilip. iii, 20 :


    « Currus Dei. » Hic secundum bene- |ji

    Quia ficium tangitur, scilicet promotio illorum


    Nostra conversalio in coelis est.

    aquas, res scilicet temporales non reti-


    qui dealbati fuerunt in bonum : et di- k

    nent. ad Timolh. vi, 8


    I Hahentes ali- :
    cuntur duo. Primo, beneficiorum enume-

    menta, et quibus tegamur, his contenti ratio. Secundo, ratio exhibendi illa : quia

    sumus. Susceptam undique edundunt, et filius accipit a patre, ibi, « Accepisti do-

    distribuunt. Tob. iv, 9 : Si multum tibi na. »

    fuerit, abundantcr tribue : si parum ti- In prima duo. Primo, beneficium re-
    bi fuerit, etiam exiguum. lihenter imper- spectu viventium. Secundo,respectu mor-

    tiri stude. Quia lumen susceptum in se tuorum, ibi, « Ascendisti in altum. »

    prius in inferiora spargit. Psal. lxxv, 3 :


    Tn prima tria secundum tria beneficia
    Illuminans tu mirabiiiter a montibus quae tanguntur. Primum, praedicationis |

    ieternis. gratia. Secundum spiritualis laetitia, ibi,


    « Millia Igetantiam. » Tertium, Dei prae- 1

    Priviiegia Quo
    « j\Jons in bcneplacituni. » Hic est sentia, ex qua causantur duo prima, ibi,
    Ctinsti. ^ '
    .

    Dominus
    .

    quintum, in quo coinmendatur a privile- « in eis. »

    gii singularitate et dicuntur duo. Primo,


    :
    Dicit ergo : Sic jdealbabuntur a morte

    privilegii singularitas. Secundo, singula- tali, et ipsi etiam sicut « currus Dei, »

    ritatis selernitas, ibi, « Etenim Dominus. » etc. Vel ad immediatum Deus habitat
    :
    ;||

    in iiio habi- Dicit cnim : Non suspicemini monlem montem istum et pcr ipsum alios, unde
    tat divini- . .

    tasr.orpora- comparatione ad istum ipse enim est :


    fiunt « currus Dei, » id est, currus por-

    mons, « inquo Deo boieplacitum est ha- tans Deum.


    « Currus, » inquam, « mul-

    bitare in eo. » In quo superfluit, sicut tiplex decem millibus, » innumeris. In 3


    frequenter in Ilebra^o contingit. Ycd sic : solo enim Deo numerati sunt, quia ejus

    « Mons in qao hoieplacilum esl Deo, » fuerunt, ct sunt, et futuri sunt portito-

    in eoscilicet habitare, « in Deo, » id est, res. Job, xxv, 3 Numquid est numerus :

    ut inhabitet in eo per unionem. Joan. i, militum ejus ? Et super quem non fulget
    14 Verhum caro faclum cst. Ad Coloss.
    :
    lumen illius ? Dan. vii, 10 Millia mil- :

    II, 9 In ipso hahitat oninis plenitudo


    :
    lium mi)iislrahant ei, et decies millies.
    divinitalis corporalilcr, non sicut in illis etc. Quod autemjusti currussint, IVReg.

    de quibus I adCorinth. x, 3 : Non plu- in II, 12 : Pater mi, currus Israel, et auriga
    ribus eorum beneplacitum est Deo. Imo, ejus, dixit Eiiseus ad Eiiam.

    I
    .

    CO.MMIvMAnil IN PSALMUM LXVII. 163


    « Millia Ixtantium. « Ecce socundiuii, vrstigium /lominis asccndcbat dc
    mari.
    etconstrue : Currusest luulliplox inliuitis PraMliclus, Mich;e. ii, l;} Asccndct pan'- ;
    ^^^^^^.^
    inillijius, quia « iiiillia sunl lietantinin,
    spiriluali scilicol
    » dcns antc eos. Xec tantum in ccb-
    itcr cST
    Uetilia in Deuni exsul- liiin, imo super oinne ccelum materiale.
    tantium. Ad Houi. \u. Ii> ; Spc gaudcn- Ad Eph. 10 IV,
    Asccndit super omnes :

    tes. Joel. II, X\ : Fi/ii Sion exsultatc, et coilos, ut


    implerct omnia. Psal. xviii, 7 :
    Ixtainini in Doniino Deo vestro. Ad Et occursus ejus uscpie ad summum
    ejus.
    Philip. IV, i: Gaudete in Domino sciii- Xec i.iirum si ascendisti, quia
    deposuisti
    per.
    pondus superbice per veram humilitatem.
    « Dominus in eis. » Ilic tertiuin, cau- Matth. XI, 29 : Discite a me, quia mitis
    sascilicet utriusque pra'missoruin.
    Quasi s2tm,etJiumilis corde. AdEphes, iv, 10 :
    diceret JJene dixi, quod in eis pr.Tdi-
    :
    Qui dcsccndit, pcr humilitatem, ipse
    est
    calionis gratia et lajtitia, quippe Oomi- qui ascendit. Imo pondus omnis
    culpce,
    nus in eis est. Sed quomodo ? « hi de quo ad Ilebr. xii, 1 Deponentes om- :

    sancto. » dato « in Sina, » vel in Si- nc pondus, circumstans nos pcccatum


    ct
    :
    nai, scilicet in mandato quod bonum et hoc perveram innocentiam. I Pet. ii,
    est, et sanctum, et justum. xVd Ilo- 22 Qui peccatum non fccit, etc ^.
    man.
    :
    Et
    Maiidatum justum, ct
    vii, 12 :
    pondus fortunae, cum quo nemo potest
    sanctuin, et bonuin. Hoc autem non
    ascendere. Super illud Matth. xix,
    adimpletur nisi Deus sit in ipso adjutor. 27 :

    Ecce nos rc/iquimus omnia, Bernardus


    Ad Philip. II, l:} : Operatur in vobis ct
    :

    Recte, Petre, et non ad insipientiam,il-


    «
    vellc, ct perficere pro bona voluntate. In- « lum, qui exsultavit ut gigas ad curren-
    fundit eniin cliaritatem, quoe eum prce- « dam viam, imo qui volavit, volavit
    sentem habel su-
    mandatum : et sic potest
    « per pennas ventorum, sequi non
    compleri. Aliter non. Ad Rom. xm, 10 pote-
    :
    « ras oneratus, sed hoc deposuisti
    Plcnitudo lcgis est dilectio. Vel, Domi- per
    « veram paupertatem. » Luc. ix,
    nus est in 38 :
    eis, et specificat ubi est in eis, Vu/pes foveas Iiabent, ct vo/ucres
    coe/i
    « in Sina, » sed per Angelum. Ad (ialat. nidos : Fi/ius autem hoininis non Jiabet
    111, IH : Lex ordinata cst pcr Angelos in ubi caput rec/inct. Et corpus naturale
    manu mediatoris. « In sancto, » in ho- corruptibile, quod valde aggravat. Sa-
    raine as.sumpto, Chrislo scilicet. Luc. i, picnt. IX, 13 ; Corpus quodcorrumpitur,
    3o : Quod nascctur ex te sanctum, voca- aggravat airimam, etc. Sed hoc deposui-
    hitur, etc. Dan. ix, 2t Sanctus sancto-
    :
    sti per gloriosam resurrectionem.
    ruin
    ad 1

    Cor. XV, 33 Oportet cnirn corruptibi/e


    :

    Jioc induerc incorruptioncm : ct morta/e


    Jioc inducre immorta/itatcm.
    « Ascendisti in altum. » Ilic bcnefi-
    ciuin in
    « Cepisti, » de lumbo inferni ad du-
    mortuis factiim, scilicet e.xtra- cendum illuc, « captivitatcm, » homines
    ctio ipsoruinde limbo et tanguntur :
    justos qui ibi tcnebantur. Zachar.
    duo. ix, <)
    Terminus a quo traxit primo. Se- :

    Tu quoque sanguine Testamenti emi-


    in
    cundo, ad quid, ibi, « Cepisti captivita-
    sisti vinctos tuos de /acu,
    in quo non est
    tem. »
    aqua. Vel de viventibus potest
    legi
    Ait enim : Sic prtedeslinationis gra-
    :

    « Cepisti captivilatcm, » peccatores


    liam et I.etitiam per tui pra?sentiam in
    prae- peccili
    slilisti, «
    servitule, tamquam in quodam
    ascendisti in altum, » in ccelum.
    detentos carcere. Joan. viii, .^i : Qui fa-
    Hic ascensus fuit figuratus, III Hc.r. cit peccatum, servus esl pcccati. Prov. v,
    xvin, ii ; Eccc nubccula parva quasi
    -- : Eunibus peccalorum suorum quisque

    ' Cf. Isa. uii, 9,


    Ifii D. ALB. MAG. ORD. PR.^.D.

    constringitiir. Cepisti eos in reti priedi- consummatorum bonorum exspectatio,

    cationis. Thren. i, 13 : Expandit rete pe- ibi, « Prosperum iter. »

    dibus meis, convcrtit me retrorsiim. In prima duo. Primo, gratiarum actio,


    « Accepisti dona. » Ecce secundurn, in Secundo, duratio vel continuatio, ibi,
    quo enumeratis beneficiis, tangitur pote- « Dic ciuotidie. »

    stas conferendi illa, quia haec accepit a Dicit ergo : Hsec bona fecit Deus, et

    Patre. propter hoc, « Deus sit benedictus. »

    Ait enim Si haec bona contulisti, et


    :
    Daniel. iii, 2(') : Benedictus es Domine
    hoc quia « accepisti dona » a Deo Patre. Deus palrum nostrorum. I Esdree, vii,
    « Dona, » inquam, « in hominibiis » ex- 27 Benedictus Dominus Deus patrum,
    :

    hibita. Yel sic « Accepisti dona, » aDeo


    :
    suorum, et hoc « die » succedente « ^wo-
    Patre, « in hominibus, » postmodum re- tidie : » unde alia littera habet, « De die

    jFormanda, et ipsis hominibus retribuen- m diem. » Supra, in Psal. xxxiii,2 Be- :

    da. Primo, in Apostolis, Act. u, 4 : Re- nedicam Dorninum in omni tempore :


    pleti sunt omnes Spiritu sancto. Postea semper laus ejus in oremeo. Eccli. li, 8 :

    per illos in aliis, Psal. lxxi, 3 : Susci- Laudabit usque ad mortem anima mea
    piant montes pacem populo. Et rursus : Dominum.
    Psal. Lxxv, 5 : Illumi)ians tu mirabiliter « Prosperum itcr. » Hic secundum,
    a montibus xternis. certa exspectatio consummationis bono-
    rum futurorum. Ait enim : Sic sit bene-
    « Etcnim non credentes. » Hic secun- dictus : et hoc justum : « ciuoniam Deus
    dum totius primse partis illius, in qua salutarium nostrum. » In Psal. lxxxvii,
    agitur de beneiiciis exhibitis post resur- 2 : Dominc Deus salutis mese. Et dalor,
    rectionem. Quasi diceret : Ilsec bona fe- « facict itcr prosperum » veniendi ad
    cisti, et hoc necesse erat. Etenim, »
    « iUa salutaria. Sed quomodo diciturhoc?
    quia « non credentes, » supple, erant ho- Nonne dicitur, Matth. vii, 14 : Arcta via
    mines, « Dominum Deum inhabitare, » cst, ad vitam ? Quomodo ergo
    quse ducit
    per unioncm hominem Christum : sed prospera? Respondeo Arcta est sine :

    eis est praedicatum postea. II ad Cor. v, dubio in se, sed ipsam arctitudinem san-
    19 : Deus erai in Christo mundum re- ctis reddit dulcem, et sic prosperam, se-
    concilians sibi. Et ad Coloss. ii, 9 : In ip- cundum quod exponitur illudlsa. lv, i\ :

    so habitat omnis plenitudo divinitatis Prospcrabitur in his, ad ciiise misi illud,


    corporaliter. Vel, « Deum, » id est, Pa- scilicet Verbum meum, quamvis multa
    trem, « inhabitare Dominum, » per es- dura passum enim bene con- sit. Si quis
    sentise unitatem :cum tamen dicat, Joan. lidat, eo ipso quod antecessit, prosperum
    X, Ego ot
    30 : Pater unum sumus. Et iter fecit, ipse columna nubis et ignis»
    XIV, 11 Non creditis quia
    : ego in Patre, quae filios Israel deducebat prospere per
    et Pater in me est ? desertum '. Tob. v, 21 : Bene ombule-
    tis, ct sit Deus in itinere vestro, et Ange-
    ius ejus comitetur vobiscum. Qui hanc
    2© « Benediclus Dominus die. » Ilic se- non sequitur, non prosperabitur. Eccle.

    ^a^tio^^pro
    cundum, in quo praemissa beneficiorum X, 15 : Labor stultorum affligct eos, qui

    memoi^aUs*
    enumerationc, subjungitur exclamatio 7iesciunt in urbcm pcrgerc.
    Prophetse in gratiarum actionem cum as-
    sertione de beneliciis consummandis :

    et secundum hoc dicuntur duo. Priino, « Dcus noster, Dcus salvos. » Hic ler-
    gratiarum continua actio. Sccundo, certa tium secundae partis totius hujus Psal-

    1 Cf. Exod. XIII, 21.


    :
    :

    COMMEMARil IN PSALMUM LXVII. 105

    mi, in quo post nairala beneficia pnedi- ct c.riluin tiiinii. VA Ixmic dicil ruin hic
    cationis et infusionis tlonorum Spiritus esse Domininn, (}uia etiam cum cxiretdo
    sancti, se(|uitur henclioiuni niirahilis muiido mortem, ipse (amen erat do-
    ])(>!•

    operationis niaxinie in eonversione j)ec- minus mortis, quodnullus alius uinquam


    catorum quasi desperatorum, et humi- potuit. Eccle. VIII, 8 Xon csl in homi- :

    liatione advcrsariorum etsecundum lioc : nis p(dcslulc proliiberc spiritum, scillcet


    dicuntur duit. Primo, adversaiioriim liu- ne exeat : ncc hubct polcslalcm in die
    niiliatio et dejectio. Secundo. extremo- morlis. S(hI Ciliristus dicit, Joan. x, 18 :

    runi in peccatis conversio, ibi, « hiril Dolcstutem habcopoucndianiinam meam


    Ihnniiius : Ex finsnn. » ct pofcstafcm liabco ifcrum sumendi
    lii pi'ima duo. Primo, descriplio ad- caiii... ncino follif cain a mr. Vel sic :

    versarios confringentis. Secundo, sum- Ita potest omncs salvare generaliter, et


    ma confractio ipsorum, ibi, « ]'rn<nilii- « doinini » vitae, et « domini » mortis.
    nini Dms c<nifrin(jot. » Sap. XVI, 13 : Tu cs cniin, Domine, qui

    In prima duo. Primo, describit eum in rit/e cf inorfis liabcs pofcsfufcm. Est
    virtute salvandi omnes generaliter qui « c.ritus inoifis, » id est, exitus a inorte,

    salvantur. Secundo, ab humilitate qua id est, resurrectio : quasi suum sua


    voluit sicut alii subjici niorti, ibi, « Et virtute a morte exire. Osee, xui, li Eio :

    Domini Domini. » Vel a virtute seipsum inors fua, o mors. Vel sic posset exponi

    suscitandi polenter secundum aliam le- (( Morfis doinini domini c.rifus, » id est,

    cluram. Ecclesia' reditus, qui vulgariter r.rifus


    Ait ergo : lliec quae priemisi bona, appellatur, videat qui expendit quantum
    faciet. « non quorumcumque,
    Et Deus, « expendit.
    illorum scilicet imo
    qui colunt idola :

    « nostt-r. » Psal. xcv, o Omnes dii Grn- :

    tium, (hcmonifi Deas uutem noster in


    :
    « Verumfamen Dcus confriiKjet. » Ilic ^:^
    coe/o, supple, est. secundum, inimicorum destructio : et Destructio
    .
    ininiicoruni
    (( /)cus sah(js fdcicndi, » hoc est, sal- tanguntur dao. Pnmo, destructio. Se- ciiristi.

    1 vandi omnes quicumque salvantur gene- cundo, consummatio in dcstructione, ibi,

    raliter. Xcc uliud nomeii cst


    Act. iv, 12: (( Verticcm capilli. »

    suh ccelo datum hominibus, in quo opor- Ait enim : SicDeus quamvis Dominus
    li-at lujs salvos ficri. Joan. xii, 47 : Xon morietur, « verumlamen Deus, » quan-
    rcni u( judicam inundum, scd ut salvi- tumcumque Impotens videatur, « confrin-
    ficcin mundum.Et m, 17 Xon cnim : gef capifa inimicorum suorum, » natu-
    iiiisit Deus F^ilium suum in mundum, ut ralia ad litteram. In Psal. cix, : Con-
    judiccl mundum, sed ut salvetur mun- quassabif capita in terra niultorum.
    (liis pcr ipsuin. Et cjuamvis tantai virtu- Psal. 11, 9 : TanKiuamvas figuli confrin-
    tis sit, tamen Domini « D(>miiii
    » I)o- : ges eos. Isa. xxx, i Comminuetur sicut
    1 :

    mini Judseorum, Domini Gentium vel : conferifur lagena figuli contritione perva-
    Domini corporum, Domini animarum : lida : el non invenietur de fragmenlisejus
    vel Domini praecipientis quae facienda tcsta, etc. Vel capita dicit majores inter-
    sunt, Domini prohibentis (juie sunt ca- inimi cos,quos confringethumiliando,veI
    venda est « eaitus, » de hac vita, « mor-
    : tandcm seternaliter cruciando. Amos, vi,

    tis, » supple, exitus. Mori enim voluit, I : Vse qui opulcnti estis in Sion, opfi-
    Jsa. Liii, 12 Tradidit in mortem animam
    : mafcs capifapopyulorum. Excli. xxiv, 11 :

    • 8unm. Ad Philip. ii, 8 : Factus cst obcdicns Et omnium excellenfium el humiliuin


    usquc ad morlcin,mort('m autem crucis. corda virtute calcavi.
    Hic exitiis de quo alibi, in Psal. cn*x, « Ef confriugct vcrticcm perambulan-
    H : Dominus custodiat ititroituin tiiinn, fiiimiii dclicfis suis, » non illa relinqiien-
    166 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    tium. « Verlicem, » inquani, « capilll, » Bahijlonem : ihi liheraheris, ihi redimet


    vanitalis. Capillus enim quid inutilo est, te Dominus de manu inimicorum tuo-
    et vanum. Vel, « verticem capilli, » quia rum. Ncc quoscumque convertam, sed
    usque ad capillum totam penitusconfrin- « convertam in profundum maris » exi-

    get. Vel melius in vertice notatur super- stentes, et demersos in inundalione ama-
    bia. In capillo qui nascitur ex superiluo, ritudinis et peccati, sicut factum est in
    temporalis abundantia. Superbiam ergo Matthaeo '
    ,in Maria % in Paulo ^in latrone
    de temporali abundantia ortam, quaj est ethomicida*. Ad Rom. v, 20 Uhi abun- :

    vertex capilli, Dominus humiliabit, et davit delictum, superahundavit fjratia.


    dejecit eos qui perseverant in malis, quod Et nota, quod congrue dicit, « ex Ba-
    est perambulare in delictis. Prov. i, 16 : sany) : Basan enim interpretatur hruchus,
    Pedes illoriim ad malum cwnint. Isa. qui totum consumit, et designat invi-
    II, 11 : Ociili suhlimes hominis humiliati diam. Vel pinguedo, et designat inila-
    sunt, et incurvahitur altitudo virorurn. tam superbiam. Hsec duo ad Paulum,
    qui invidebat Ecclesise, et tumebat contra
    illam. Interpretatur e,Wdim siccitas, et si-

    ^3 « Dixit Dominus : Ex Basan. » Hic gnat avaritiam qua^ semper sitit, et re-
    secundum beneficium, extremorum in fertur ad Matthseum et latronem. Inter-
    peccatis plena conversio et universalis : pretatur confusio, et signat luxuriam, et
    unde dicuntur duo. Primo, consummatio refertur ad Magdaienam.
    conversionis. Secundo, multitudo et dif- Nota etiam, quod est conversio incho-
    ferentia conditionum in conversis, et qui- antis bonum, de qua hic, et Ezecli. xvni,
    dam ordo, ibi, « PraBvenerunt princi- 3 et : Vivo ego, dicit Dominus Deus...
    pes. » Numquid voluntatis yyiese est mors impii,
    In prima consummata
    duo. Primo, et non ut convertatur a viis suis st vivat ?
    conversio. Secundo, motivum ad conver- Et Augustinus deEide ad Petrum : «Fir-
    sionem, et ratio quare, ibi, « Viderunt « missime tene neminem agerc pocniten-
    ingressus. » « tiam, nisi queni Deus iliuminaverit, et
    Et in prima duo. Primo, conversio. « gratuita conversione converterit. » Et
    Secundo, consummatio in conversione, est conversio proficientis, qui semper de
    ibi, Ut intingatur. »
    « bono tendit in meiius. Heec est de qua in
    In prima duo. Primo, conversio sim- Psai. Lxxix, 8 : Domine Deus virtutum,
    pliciter omnium. Secundo, magisimmer- converte nos, ad iilas seniper plus, et
    sorum in peccatis, ibi, « Convertam. » plus. Et in Compietorio quasinihilactum
    Convers.o Dicit ergo : Sic de inimicis, sed quan- sit^ dicimus, Psal. lxxxiv, 3 : Convertc
    poccatorum. , i t ?• •
    t^ • • i
    tum ad aiios, « dixit Dominus, » id est, nos, Deus, salutaris nosier. Jerem. xv,
    ab ajterno ordinavit. Vel, « dixit, » id 19 : Si convcrteris , converiam te. Et est
    est, ordinatum ab seterno me cognoscere conversio perfecti ct conteinplantis. Cant.
    fecit, inlus illam veritatem exprimens VII, 10 : Ego dilecto meo, et ad me con-
    cordi meo. Psal. lxxxiv, 9 Audiam:
    versio ejus. Ezecli. xliv, 1 : Et convertit
    quid loquatur in ine Dominus Dcus. me ad viain portse sanctuarii extcrioris,
    « Convertam, » adme, « ex Basan, » id cjux respiciehat ad Orientem : et erat
    cst, ex confusione, peccatores scilicct in clausa.
    peccati confusione existentes. De qua Aiia littera habet : « Convertar ad eos
    Eccli. IV, 25 : Est confusioadducens pec- ex Basan, convertar ad eos in profun-
    caium. Michse. iv, 10 Venies usque ad
    ;
    dum maris : » ncc mutatur sensus.

    « Cf. Malth. IX, et seq. •^cf.Aci. IX, i;;.

    ^ Cf. Luc. VII, 47 et seq. * Cf. Luc. xxiii, 43.


    COMMENTAHII l.N PSALMIM LXVil. 167

    Domn fiiiin ;ul nos converli, csl ad ipsuin qnaicssunl (kdracforcs, Ad Philip. iii, 2 :

    nos cniivcitort'. Videte canes, vide/e inalos operarios.


    Quah's ctiam pcccata rcilcrantcs post
    confcssioncm, II Pctr. ii, 22 : Contingit
    « l't iii/ifif/a/i/r. » Ilic consuininalio eis illud veri proeerbii : Canis reversus ad
    iii conversioiU'. IMene autein convoitilur suuni vomituiii : ef, Sus lota in coluta-
    '
    iul Dcuni, (lui inoiti pro eo se cxponit, ct bro luti. Scd « Itiorum, » scilicct pranli-
    qui alios ad sc coiivcrtit, non contcntus catorum. Ili cnini sunt canes, dc quibus
    salvare se. Duo ergo dicunlur. Primo, supra, in PsaL lviii, 7 : Famein patien-
    conversio usque ad martyrii passioneni. tur ut canes. Luc. xvi, 21 : Canes venie-
    Secundo, usquc ad conversioncm in pr;r- ban/ , e/ lingeban/ ulcera ejus. Scd hoc
    dicatorcs, ibi, « J/nujuii caiiuin. » nullus crcdatab alio (icri : tamen lit « ab
    Dicit ergo : Sic dixit Dominus, et sic ipso » Dco : ct cst subita convcrsio ad
    fecit, facictque : o Deus sic convertes, alios. .loan. xv. Ti : Sine me nihil po/e-
    « ut pes tuus » sanctus ct justus^ qui por- s/is /acere. VA nota, quod dicit, « h\r ini-
    tat sicut pes hoininem, « in/ingutur in micis /) (icri non praedicatorcm, sed ip-
    sanguines) proprio, marlyrium sustincn- sam liiiguam, (juod plus cst. Ila^ sunt
    do. Audi pcdcm, Act. ix, I.j : Vas ele- linguap ]amben(cs aquas, iii quibus Cc-
    ctionis estmi/ii iste.u/ porte/ nonicn meum dcon dcvicit inimicos ^
    coram Gentibus,e/ regibus^c/ filiis fsrael.
    Audi in sanguinc tinctum, II ad Cor. xi,
    23 Ter virgis aesus sum, semel lapida-
    : « Viderunt ingressus. » Hic secundum, S5
    tiis sum. etc. Et tandein fuit a Ncrone in (|uo pra?missaconversionc, sul)jumi,itur Notatur hic
    '
    ^ causa con-
    decollatus. Talis pes debet calceari au- motivumctratio quare sic convertentur : versionis
    . , , ,, . , infideliuni.
    richalco constantiae et forlitudinis, ignito quia vidcbunt Dcum hommcm ,
    procedc-
    ignc charitatis, ApocaL i, 1') : Pedes rc undc dicuntur duo. Primo, ratio.
    :

    ejus similes aurichalco, sicut in camino Secundo probatio, quod bene debet eos
    ardenti. Lavari butyro intimae dcvotio- ad hoc movere, ibi, « Ingressus Dei
    nis, .fob, XXIX, G : Quando lavabam pe- mei. »

    des meos bu/gro. Et intingi sanguinc Ait enim Sic convertentur, ct quid
    :

    passionis propriae, vel capitis, vel maj^is movcbit ad hoc illos quia « videbunt, o :

    utriusqucsi opus sit, Exod. xii, 22'.Prae- Deus, ingressus tuos. » Primo ingressum
    ceptum fuit quod postes, pedes quasi os- inuterum virginalem sine carnis corrup-
    tii, tinj,'ercntur sanguinc ajj;ni, et proprio, tionc et libidine. Ezcch. xliv, 2 : Porta
    ne audiant illud Apostoli adllcbr. xii, i: hiiec, scilicct Maria, clausaerit : nonape-
    Nondum iisque ad sanguinern restitistis. rietur, et vir non transibit per eam :

    Etoleo pictatis, Deut. xxxiii, 2i : Boiedi- quoniam Dominus Deus Israel ingressus
    ctus in /iliis Aser, tinga/ in oleo pedem esl per eam. Angclus ad eam, Luc. i, 28 :

    suum. Ingressus Angelus ad eam dixit : Ave,


    lAngua canum. secundum. QuasiI'xce etc. Sed tu solus in eam. In mundum,
    diccret : Sic convertcntur usquc ad hoc Jsa. XIX, 1 Ecce Dominus ascendet super
    :

    utin sanguine tingantur, ct etiam « lin- nubem levem, et ingredietur /Eggptum,


    (jua canuni tuorum^ » id est, pricdicato- mundum et movcbuntur simulacra
    :

    rum tuorum, est facta « ex inimicis » /Eggpti a facie ejus. In gloriam, Ad


    prius. Quasi dicerct : Tnimici convcrsi Ilcbr. IX, 12 Introivit semel in sancta,
    :

    facti sunt lingua canum, non malorum, oilerna redemptionc inventa. Luc. xxiv,

    ' Exod. XII, 2'2 : Fascimluin lujssopi linfjile in superliminave, cl iilruini/uc poslcm.
    sanguinc qui cst in liminc, cl aspcrrjHc c.r co ' Cf. .Iiulir. vi, fi.
    168 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
    26 : Nonne oporluit pati Christum, et ita ad litteram laudes divinas cantantibus.
    intrare in gloriam suam ? Et per lioc ma- Ad Ephes. v, 19 : Canfantes, et psal-
    xime ingressus e.-;t in mentem eorum ut lentcs in cordibus vestris Domino, etc.

    converterentur ad te. Apoc. ui, 20: Ecce Argumentum, quod prselati debent esse
    sto ad ostium, ct pulso : si quis audicrit primi in choro ad psallendum. Joan. x,
    vocem meam, et aperuerit mihi januam^ i : Bonus pastor... cum proprias oves
    intrabo ad illum, etc. emiserit, ante eas vadit : et oves illum
    « Ingressifs Dei tnei. » Nec mirum si sequuniur
    moti sunt haec vidcntes, quia hsec viden- Existentes etiam « inmedio juvencula-
    do « viderunt ingressus Dei mei, » per rum, » adlitteram, « tgmpanistriarum, »
    creationem. Deuteron. xxxii, G : Num- intympanisDeojubiIanlium.Exod.xv,20,
    quid non ipse pater tuus, qui possedit Maria soror Moysi sumpsit tympanum in
    te, et fecit, et creavit te ? « Regis mei, » manu, et egressse sunt mulieres cum illa.
    per gubernationem. Apocal. xix, 16 : Et Sed nunc quia inslrumenta versa sunt in
    habet hi vestimento et in femore suo scri- lasciviam_, melius legiturde tympano spi-
    ptum Rexregum, : et Dorninus dominan- riluali, et juvenculis spiritualibus, ani-
    tium. Psal. cxliv, 1 :Exaltabo te, Deus mabus scilicet ad Deum noviter conver-
    meus rex. « Qui est in sancto » quolibet sis. Cantic.vi, 7 : Adolescentularumnon
    per gratise illuminationem et infusioncm, est numerus. Et ibidem, i, 2 : Adolescen-
    tamquam in templo. I ad Cor iii, 17: tulae dilexerunt te. Tympanistriae autem
    Templum Dei sanctum est, quodestis vos. sunt per carnis mortificationem. Pellis
    Et specialiler per unionem in sanctorum enim tenditur, non
    si non sonat. Et ite-
    sancto, homine scilicet Christo. Supra, rum nimium tenditur, rumpitur. Sic
    si

    '^. 6 : Deus in loco sancto suo. qui carnem non extendit in pcenitentia,
    sonum non reddit si ultra modum ten- :

    ditur, rumpitur, et totum perditur. Pro-


    ^O " Prsevenerunt principes. » Hic secun- pter hoc dicit Augustinus in Speculo cle-
    MuUitudo dum hujus partis, in quo praemissa mirabi- ricorum : « Carnem vestram domate je-
    conversorus ,. .
    , i- i i i.
    omnis con- li conversionc, ostenditurmultitudo et di- « juniis, et abstinentia escse et potus,
    ditionis et . . ..
    ,

    sexus. versitas sic conversorum unde primo,


    :
    « quantum valetudo permittit ne rum- :

    conversio majorum : secundo,minorum, « patur. Tunc fugatur diabolus tantam


    ibi, « Conjuncli. » Ubi ostendit con- « discretionem non valens sustinere. » _
    versionem inutroque sexu. Prinio, in vi- Isa. xxx, 32 : In tgmpanis et citharis,
    ris, post in foeminis, ibi, « In medio. » et in heUis priEcipuis expugnabit eos.
    Ait enim : Sic videntcs ingressus con- Et est argumentum hinc, quod Prselati
    versi sunt, et hoc in illa conversione : debent esse in medio minorum donian-
    « prasvenerunt » omnes alios, « princi- tium cainem, non in cavernis. I adThess. ijij

    pes, » Apostoli totius Ecclesia^ primatcs, II, 7 : Facti sumus parvuti in nwdio ve-
    sicut supra, Psal. xlvi, 10 : Principes strum,tatnquam si nutrix foveat filios

    populorum congregati sunt., etc. « Prse- suos.


    venerunt, » inquam, tamquam vise pr£e-
    paratores aliis ad Deum, et Dei ad alios.
    Isa. XL, 3 Parate viam Domini, rectas
    :
    « In Ecclesiis bi)iedicite. » Hic est
    facite in solitudine semitas Dei nostri. quarta pars secundse parlis Psalmi. Post-
    Luc. X, 1 : Misit illos binos ante faciem quam enim actum est de beneficio prsedi-
    suam i?i omnem civilatem, et locum quo cationis, et postmodum infusionis dono-
    erat ipse venturus. runi Spirilus sancti, et tandein mirabilis
    « Conjuncti psallentibus, » minoribus convcrsionis cxtremorum in peccalis,
    bona facienlibus, quod est psallere. Yel monstratur hic benericium dihilalionis
    COMMEXTARII I\ PSALMUM LXVH. 169

    Ecclcsire, et multiplicationis pcr plures erat apud Deum. Spiritus sanctus, Joan.
    Kcdcsias, et hoc (hiplicitcr. Prinio, ad- IV, 1 i : (hnnis qtti bihit cx aqtta hac,
    nioncndo utl laudem Dci l'A'clcsiani sul) scilicet qui crcdit iu mc, fet in eo fons
    pluralitatc. Secundo,oi"an(lo pro dilatatio- aqtt<-p. salientis iit ritam/eternam. Quod
    nc cjus a Jcrusalcm usque ad cxlremum Joannes exponens ait, vn, 3!): IIoc att-
    terra\ ibi, « Mandn, Drus. » tcin dixit dc Spirittt saitclo '. Dcala \'ir-
    In prima duo. l*rimo, invitatio Eccle- go, Canf. IV, 12 : Ilorttts conclustts, fons
    siarum in plurali ad benedicendum. Se- signatus. Esther, xi, 10: Eons parvus
    cundo, ralio quare benedictus Dcus, ibi, crcvit in flttvium maximum, ct in aCj[uas
    « hr ftiutihtis. » plurimas redundavit. Sacra Scriplura,
    Dicit ergo : Hivc bona quae praemisi, Provcrb. xvi, 22 Eons vitm erutlilio :

    faciel Deus, et proplcr lioc « hcitrdicite possidottis. Cienes. xxiv, 43 : Rebccca


    Deo. » Supra, Psal. lxv, 8 ; licncdicitc descendit ad fontem ut implcrethydriam.
    fjcntcs Dcttia nostrutn. Tob. xih, 10 :
    Apostolus quilibet etdoctor, est fons unus,
    Hcnedicite Dominitm onincs electi ejtis, Isa. XII, 3: Ilaurietis aciuas iii gaudio de

    (( hcD^ » inquam_, crcatione, et propter fontibus salvatoris. Hi sunt de quibus


    lioc ci dcbctur ialria. « Dfnninfj^ » gu- conqueritur per Joel, i, 20 : Exsiccati
    bernatione, ct pro hoc ci dchctur dulia. sunt fontes aquarum. Baptismus, Zach.
    Esther, xiii, Drnttiittts oinniiiin es. In die illa
    1 1 :
    XIII, i : erit fons patens domui
    Et hoc « in Ecclesiis, » non in una tan- David et habitantibus Jerusalem in ablu-
    tum Ecdesia, nec in conventiculis hae- tionem peccatoris, et menstruatse. Poeni-
    relicorum, vel in choreis. Supra, inPsal. tcntia, Joel, lu, 18 Eons de domo Do- :

    XV, '»
    : Xon congrcgabo convcntictila co- mini egredictur, et irrigabit torrcntem
    rt/in ilc sangt/inihtts.
    spinarum, mentem plenam peccatorum.
    Compassio ad aliorum mala, Jerem. ix,
    n De fontibus Israel. »llic ratio bc- 1 Quis dabit capiti meo aquam, et
    :

    ncdictionis, scilicet liaustus doctrinaj oculis meis fontem lacrgmarum ? ctplo-


    Aposlolicae : et tanguntur duo. Primo, rabo die ac nocte interfectos filise populi
    portatio illorum doctrina Apostolica. Sc- mei ? Gratia generalis, Genes. ii, G : Scd
    cundo, ipsorum Doctorum specificatio, fons ascendebat e terra,irrig ans universam
    il)i, « /hi Benjaniin. »
    superficiem ierrse. Gratia supernaturalis,
    Dicit ergo Sic benedicitc, et hoc « de
    :
    charitas, Proverb. xiii, 14 : Lex sapien-
    Jontihtts Israel » potati,id est,de doctrina tis, charitas scilicet, fons vitse, ut decli-
    fonlium lsrael,scilicct Apostolorum. Isa. net a ruina mortis. Charitas enim lex est
    n,'\ : De Sion exibit lex, doctrina scilicet sapientis, Dei scilicet. Job, xi, 3 et 6 :

    Dci, cerhum Domini de Jerusalcm.


    cl
    UtinamDeus lociueretur tecum etapeinret ,

    li.
    Xotandum autem, quod est multipicx lahia sua tibi. Ut ostenderet tibi quod
    fons. Ipse Patcr, Jercm. ii, 13 Mcdereli-
    :
    multiplex csset lex ejtts'. Apoc. vii, 17 :

    querunt fontein aquse vivse, Jcrem. xvii, Deducet eos ad vitse fontes aquarum.ll[
    13: Dercliquerunt venam aquarum vi- sunt duodccim fontes, quos filii Israel
    ventium, Dominum. Filius, Eccli. i, ;3 :
    invencrunt in Elim ^,
    1'ons sapienticc verbum Dei in excel-
    sis. Psal. XXXV, 10: Apud te cst fons vi-
    /a?, cx quo in Joanne, i, \ : El Verbum

    ' Hic in lextu Doctoris est


    quaedam confusio sti Juda^is, Joan. vii, 38 et :]9 : Qui crcdil in me,
    textuuin Joannis, quod nuUi rnirum vidcri do- sicut dicil Scriplura,fluminade venlre ejm flucnt
    bet, nam loca Scriptura; qua) in Commentariis aqnx vilx. IIoc aulem dixit de Spiritu, quem ac~
    9a?pe saepiusmemoritcr revocatDoctor,ex partc cepluri erant credentes in eum.
    aliquotifjssunt mcndosa. Hic alludit verbisCliri- 2 Cf. E.xod. XV, 27.
    170 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    « Ibi Hic est secundum


    Benjamin. » IX, 13 Vas electioyiis estmihi iste. Item,
    9» :

    hujus partis, Doctorum, quorum


    scilicet ratione praenuntiatse beatitudinis. Deuter.
    doctrina potantur, spocificatio. Et primo xxxiii, 12, de Benjamin : Amantissimus
    tangit quod pertinet ad Paulum speciali- Domini hahitabit confidenter m eo : quasi
    tor. Secundo, quodad illos qui de duabus in thalamo tota die morahitur. Etipse
    tribubus, ibi, « Principes. » Tertio, dicit ad Rom. vm, 39 : Neque altitudo,
    quoad illos qui de decem, ibi, « Pri?i- neciuc profundum, neque creatura alia
    cipesZahulon. » poterit nos separare a charitate Dei,
    In prima duo secundum duplicem con- qUc-B cst in Christo Jesu Domino no-
    ditionem por quam describit Paulum. stro.

    Primo, tarditas conversionis. Secundo, « hi mentis excessu, » quando mente


    sublimitas contemplationis, ibi, « In excedens raptus usque ad tertium cce-
    est

    mcntis. » lum ^ Nec tantum tunc eum credimus me-


    Laus Apo- Dicit ergo : Sic benedicite, quia potati tas excessisse humanas, sed alias pluries:
    stoli Pauli
    qui jure illis fontibus, etibi inter illos fontes. Vel, etsi non fortotantum. TI ad Cor. v, 13 : Si-
    lienjamin
    dicitur. benedicite in Ecclesiis : quia ibi, in Ec- ve mente excedimus , Dco : sive sohrii su-

    Benjamin, »Paulus sci-


    clesiis scilicet, « mus, vohis. Etiv, 18 : Non contemplanti-
    licet de Benjamin natus. Ad Rom. xi, 1 :
    hus nohis ea quse videntur, sed quse non
    Ego Israelita sum, ex scmine Ahrahse, videntur. Job, xxxix, 27 : Numquid ad
    dc trihu Bcnjamin. Nec tantum ratione prseceptum tuum elevahitur aquila, et

    originis, sed etiam propter interpretatio- in arduis ponet nidum suum ?


    nem nominis. Benjamin enim interpreta-
    tur filius dextcrse : et Paulus a Chri- « Principes Juda. » Hic secundum. Con-ao
    ali im
    sto jam in dextera posito, scilicet in Quasi dicorot : Ibi Paulus, et « principcs Apos Dru
    preeuior,
    seterna vita, genitus est in fide. Act. ix, Juda, » id est, de Juda nati, ApostoU
    3 et 4 Et suhito circumfidsit eum lux
    :
    quantum ad Jacobum filium Zebedaei,
    dc ccelo. Et cadens in terram^ audivit Jacobum Alphsei et Judam fratrem ,

    vocem dicentem sihi Saule Saule,quid me : ojus^ et Simonem Chananaeum, qui om-

    pcrsequeris ? Item, rationo temporis, in nes fuerunt de Juda, et a Christo princi-


    quo convorsus est ad fidem. Sicut enim pes constituti. Psal. xliv, 17 : Constitues
    Benjamin ultimus fuit in filiis Rachel, eos principes super omnem tcrram.
    sic ultimo vocatus inter Apostolos, unde « Principcs Zahulon, » id est, de ter-
    hic dicitur « adolescentulus. » I ad Co- ris, et detribu Zabulon. « Principes Ne-
    rinth. xv, 9 : Ego sum minimus Aposto- phtali, » de terra scilicet et tribu Nephta-
    lorum. Hinc potest dici illud Eccle. xi, 9 :
    li, fuerunt duces, vel erunt aliorum de
    Lsetare ,j uvenis ,in adolescentia tua, Item, Ecclosia. Hoc quantum ad Petrum et

    ratione consequentis ad nativitatem. Andream, Philippum, Bartholomseum,


    Sicut enim in partu Benjamin mortua ot Matthseum. Isa. ix, 1 ; Primo tempore
    est Rachel, ita in partu spirituali Pauli, alleviata est terra Zahulon, et terra Ne-
    synagoga. Act. ix, 22 : Saulus autem phtali : a peccatis suis, cum ex ea Apostoli
    multo magis convalescehat^et confunde- sunt electi, sicut habetur Matth. iv, EJ

    hat Judseos. Item, ratione prsesignatse Luc. V, 1 et seq. : etJoan. ], 40 et seq.

    proprietatis. Sicut in sacco Benjamin in- Aliter potest legi ut interpretationes


    ventus est scyphus Joseph argentcus ", sic nominum sequamur. Interprotatur enim

    ipse Paulus vas Dei faclus est, et maxi- Judas confesssio, quse omnium prima est
    me scyphus ad potandum Gentes. Act. his qui in Ecclesia praesunt. Ad Rom. x,

    '•
    Genes. xxxv, 19. 3 Gf. II ad Coiintli. xii, 2 et seq.
    * Genes. xliv, \2.
    COMMKNTAHII l.\ PSALMIM lAVII. 171

    lll ; Cordt' crvdilur ad jt/sli/iain : ore Secundo, suasio ad hoc ipsum propter
    auletn confessio fil ad saluleni. \\n eriio bona inde sequentia, ibi, « A /emplo
    principos .luda, id cst, principcs conlilen- /uo. »
    Ifs. Zabulon interj^retalur hdbihuuluni prima duo, secundiini (juod tactum
    \\\

    furlitudiuis. VX tjuid valerct confessio est. Primo, oratio pro dilatatione. Secun-

    si in tcmpure Irihulationis absente forti- do, pro confirmatione, ibi, Confirma. » ((

    tudine nciratio lidei sequeretur, sicut in Dicit ergo : Sic multae Ecclesia}, quod
    illis de quibus dicitur, Luc. viii, 13 : Ad ut liat, o « JJeus, manda, » id est,nolifi-

    tempus credun/, c/ in /onpore /en/a/ionis ca mundo, « virtutem /uam. »

    recedunt. Propter boc eliam sunt duces Alia littera, « Filium tuum, » qni est s/i^^^^^ Dei
    aliorum, « J'rincipes /abuion. » Sed (juia virtustua. I ad Gor. i, 2t: l^roidica- ^i^°^'°'''

    post devictas persecutiones sequitur lati- mus... Christum Dei virtutem, et Dei sa-
    tudo, addit : « Principes Nephiali, » pientiam. Manda hanc viriuiem qui jnan-
    quod interpretatur la/i/udo. das salutes Jacob '. Manda ut ei obcdia-
    Tertio modo le^it Glossa, de tribus tur, et ipsam commenda, quod et factum
    virtutibus principalibus, quee aliis prae- est. Mattb. iii, 17, etLuc. iii, 22 : Hic est

    stant, fides princeps confitentium, spes Filius meus dilectiis in quo mihicompla-
    fortium, charitas <?audio dilatatorum. cui. Et Matth. xvii, .j,et addatur manda-
    i'rima ducit, secunda trabit, tertia per- tum Ipsum audiie. Psal. cxxxii, 3
    : : lilic

    ducit per hastam tamquam tres duces. mandavit Dominus benediciionem, et vi-

    Sic homo Benjamin filius dexterae fiet iam.


    adolescentulus sine peccati vetustate, et Vel secundum nostram : « Manda vir-
    « in nien/is excessu,» in contemplatione. iuti iuse, » Apostolorum scilicet con-
    Kt tunc sic construendum. « ibi, » id gregationi, o « Deus^ » prcedicta facere,
    est, in Ecclesiis, est fidelis « Jicnjamin, » scilicet prsedicare, mundum ad fidem con-
    id est, filius dextera?, el « adolescen/u- vertere, quod est factum. Marc. xvi, 20 :

    lus, n sine vetustate culpa? : « in niot/is liii autem profccii prsedicaveruni ubi-
    excessii » sublimium contemplatione : que. Eccli. xxxvi, 16: Reple Sion ine-
    sed eorum « duces » ad hoc fiunt, narrabiiibus verbis tuis, et gloria iua
    « principes Juda » id est, iides, spes, popuium tuum. Virtutem autem vocat
    charitas, quse confcssioni, forlitudini, Apostolos, non tantum virtuosos, scd
    dilatationi spiritus principanlur. undique virlutc circumcinctos. Luc.
    XXIV, 49 Vos autem sedeie in civitate,
    :

    quoadusque induamini virtute ex alto.


    « AJanda, mcus, vir/u/i » Ilic secundum « Confirma hoc, Deus. » Ecce secun-

    hujus partis, in quo subjungitur oratio dum.Quasidiceret SicdiIata,eto aDeus, :

    pro dilutatione Ecclesiae, et extensione : et confirma hoc quod operatus es in nobis, »


    dicuntur duo. Primo, oratio. Secundo, salutem. In Psal. lxxiii, 12 : Operaius
    tamquam impetratum sit, omnium in- est saluicm in medio terrse. Et banc con-
    vitatio ad gratiarum actionem. firma. Alibi, in Psal. cxvi, 2 : Confir-
    In prima duo. ]*rimo, oratio pro Ec- rnaia esisuper nosmisericordia ejus. Gon-
    clesia dilatanda, et conlirmanda in bono firmat autem tripliciter. Docendo verbo
    quod habet. Secundo, pro adversaria et exemplo, et per se, et per suos. II ad
    potestate conterenda et dissipanda, ibi, Thessal. ii, 15 et 16 : Ipseauiem Dominus
    « Increpa feras. » nosier Jesus Chrisius, et Deus et Pater
    In prima duo adbuc. Primo, oratio noster — exhortetur corda vestra, el
    pro Ecclesia dilatanda et confirmanda. confirmet in omni opere et sermonc bono.

    Psal. xLiu, .j .• Tu es ipse rex meus et Deus meits : qui mandas salutes Jacob.
    172 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    Confirmat, gratiam infundendo. Aug\i- « a tcmplo tuo in Jcrusalcm, » ad ante-
    slinus : « Manda docendOjConfirma juvan- cedentia referretur, sic : « Confirma quod
    « do, g^raliam infundendo. Confirma tri- opcratus cs in nohis, » incipiens « a
    « bulationibus decoquendo. » Sic olla ad tcmplo tuo in Jcrusalem : » ibi enim
    ignem confirmatur. I Petr. v, 10: Modi- prodesse incepit Christus, et inde effluxit
    cum passosipsc perficict, confirniabit, so- doctrina per totum mundum, Isa. ii. 4:
    Hdahitquc. Sed tandem reformabit con- Dc Sion exihit lex, ct vcrhum Domini
    lirmatos in resurrectione generali. Ad de Jerusalem.
    Philip. 111, 20 Salvatorem ex-
    et 21 :

    spcctamus Dominum- nostrum Jesum


    Christum, qui reformahit corpms humi- « Incrcpa fcras arundinis. » Hic se-
    litatis nostrai configuratum corpori cla- cundum, in quo orat pro inimicorum on|
    ritatis suse. Ecclesiae dissipatione, noluerint
    si con-jj?
    *""
    verti : unde dicunlur duo. Primo, orat
    *
    pro increpatione illorum ut sic corrigan-
    30 « A templo tuo. » Hic secundum. tur. Secundo, pro dissipatione si nolue-
    Suasio propter bonum sequens, scilicet rint corrigi, sed magislitigare, ibi, « Dis-
    magnorum devolionem : et tangitur sipa gcntcs. »
    etiam devota subjectio, et modo debito In prima tria. Primo, ut haeretici in-
    exhibita, quia in Ecclesia non enim va-
    :
    crepentur. Secundo, necessitas propter
    let quidquid extra exhibetur. quam increpandi, ibi, « Congregatio. » 1

    Ait enim Hsec facias, quod si feceris, Tertio, monstratur utilitas


    :
    qusedam se-
    « Reges offerent tihi, » etnon alii, amu- quens ex illa necessitate, ibi, « Ut ex-
    nera, » ad litteram sicut factum fuit, cludant. »
    Matth. 11, 11 Ohtulerunt ei nmnera, au-
    :
    Dicit ergo : Sic dilata Ecclesiam et in
    rum, etc. Psal. lxxi, 10 Begcs Tharsis :
    bono confirma, quod ut fierit possit, o
    ct insulse munera offerent, reges Arabum, Deus, « i)u-repa, » per tuos Doctores,
    etc. VeImunera,devotionissacrificia, sic- « non adhuc obstina-
    feras, » heereticos
    ut quotidie fit per spirituales reges, qui
    tos in infidelitate sua tui enim sunt. :

    se regere noverunt. Isa. lx, G Omnes de


    :
    Supra, in Psal. xlix, 10 Mese sunt om- :

    Saba vcnient, aurum et thus, etc. Et in- nes fcne silvarum jumenta in montibus ,

    fra, t, 12 : Gens ct rcgnum quod non ct bovcs.


    servierit tibi,perihit.
    Et dicuntur fcrse, quia devorant sim-
    « A templo. » Ecce secundum. Quasi plices. Gen. xxxvii, 33 : Fera pessima co-
    diceret: Tibi offerent inchoantes afferre, mediteum, bestia devoravit Joseph. Itera,
    vel mittentes oblationes, « a templo quia rodunt exterius Scripturarum cor-
    sancto tuo in Jerusalcm, » existente, id tices, non intrantes ad medullam. Job,
    est, quod est Jerusalem, scilicet Eccle- XXX, 3 et 4 : Qui rodebant in solitudine:
    sia^ non litteralis illa, qu£e prophetas sciuallcntes calamitate et miseria. Et
    occidit. Matth. xxiii, 37 : Jcrusalem cp^se mandcbant herhas, ct arborum cortices,
    occidis prophetas, et lapidas eos, qui ad non tangentes medullam. Item, quia
    tc missi sunt, etc. Joan. iv, 21 : Venit ho- semper est pugna inter eos, et veros
    ra, et nunc est, quando non in montehoe, Christianos, sicut inter feras, et canes
    nec in Jcrosolymis adorabitis Patrcm, materiales. Genes. Facta est rixa xiii, 7 :

    sed in Jerusalem spirituali per totum inter pastores gregum Abrahai et Loth.
    mundum ditfusa. Malach. i, 11 : In omni I ad Cor. xv, 32 Si {secundum hominem)
    :

    loco sacrificatur, ct offertur nomini mco ad hcstias pugnavi Fphesi. Feras, in-
    oblatio munda. quain, « arundinis », quia Scripturas
    Vel posset legi, ut hoc quod dicitur, pervertunt, quae calanio arundineo so-
    COMMENTAIUI I\ PSALMFM LXVII. 173

    lenl sciihi. Vcl propler instabilitateni : sacrorum, et in sacro eloquio prohato-


    quia inslabiles ut arundo, qua? niovctur rum.
    ad omnoni ventuni. Matth. xi, 7 : Srt/

    (juid r.rislis in (U-serhiin vidcrr? Andidi- « Dissipa gentcs. » II ic est sccundum,


    itrin rrnli) (ujitutain ? II l*elr. iii, hi : ///- iii (|uo petitur dissipatio eorum qui magis
    (hictirl instdbilcs drpravnnt Scrijilurdin, erunt ohstinati : et diciiiitur tria, Primo,
    (id suuin ipstiruin /im/ilifuirin. IIos incre- petitio. Secundo, petili asseritur adim-
    pa ul desislanl. -Nahuiii, i, i : Incrcjians pletio, ibi, « Vcnient. » Terlio, subjun-
    uturr. rt r.rsirruns i//u//. gitur iuodus adimplendi, et ordo, ihi,

    X Kt necesse est, quia « congregatio lau- « /Et/iiopia. »

    roruiii », conspiratio scilicet cervicoso- Dicit ergo : Sic increpa, quod si forte

    1. rum, « in vaccis, » id est, inter vaccas, increpatio non suflicit ad correctionem,


    inter muUerculas scilicet et viduas npo- « dissipa, quod plus est, « Gentes, »
    puloruui, » proplietanl et docent ad lit- ha?reticos omnes fidei adversarios, « (jiue

    teram. Vel, « inlcr vaccas, » id est, inter be//a vo/unt, » quue non correctioni, sed

    semiviros et niolles, non inter boves, magis contentioni inlcndunt. (jen. xlix,

    fortes scilicet. Osee, x, .'i : ]'accas De- : Simeon et Levi fratres : vasa iniqui-
    t/iaven co/uerunt /labilatores Samaricp, tatis be//anlia. Proverb. xvi, 28 : Homo
    haM-etici scilicel. II ad Timoth. iii, : Ex perversus, haereticus scilicet, suscitat /i-
    /lis sunl, qui penetrant domos, et capti- tes : et verbosus separat principes. Non
    vas ducunt inulierculas, Quippe
    etc. sic fideles. 1 ad Cor. xi, 16 : Si quis vi-
    omnes semiviri sunl et molles, et prop- detur conientiosus esse: nos ialem con-
    ler hoc vaccoe volunt esse intcr vaccas. suetudinem non /labemus, ncquc Ecc/c-
    Ainos, IV, l : Auditc verbum /loc, vaccse sia Dei. SedsicutProv. xiii, 10, dicitur,
    monie Samarise.
    jtingues, cjuse eslis in Inter supcrbos semper jurgia sunt. Hos
    Et lioc tantum malum tamen permittis dissipa, horum scilicet consilium pcrver-
    (ieri, ut excludant, id est, notos et mani- sum, et mala opera. Job, v, 12 et l.'^:

    feslos faciant, « cjui probati sunt ur- Deus... qui dissipat cogitaliones ma/i~
    gento, » idesl, in arjj^ento, in sacro scili- gnorum, nepossint impieremanus eorum
    cet eloquio. I ad Cor. xi, 19: Oporlet quod coeperant : ([ui appre/iendit sapien-
    et /isereses esse, ut el qui probali sunl, tes in astutia eorum, et consi/ium pravo-
    utanifesti fiant. Deus eniiii non sineret rum dissipat. Supra, in Psal. xxxii,
    fieri maia, nisi inde eliceret hona. Lt 10 : Dominus dissipal consiiia gcntium.
    muho potentius est de malo bonum eli- Mali advocati sunt, pro iis rogat ut dis-
    cere quam malum impedire, ut non sit. sipenlur.
    l)ionvsius « Ad omnipotentissimam bo-
    :

    « niliitem suam mai^is pertinct dc malis


    « hona faccre, quain mala non sincre « Venient iegati. » Ecce secunduni. 92
    « esse. Contraria enim juxta se posita Quasi diceret : Sic petii, et sic fiet, quia ^'^s^^ii^^JjO-

    « magis ehicescunt. » Et Augustinus : a venient ieqati, » praedicatores, et prae- 'fr*'',

    « .Mahjs sustinuit c'ssr; Deus, ut majoreni lati boni, medialorcs ad reconciliatio-


    « haherent gloriam honi in adeptione nem, « ex yEggplo, » ex tenehris mundi
    « ghjria;, in evasione lantae pfcnse. (lau- et peccato, sicut Paulus, et Matthaeus, et
    « debunt enim se evasisse pcEnam, qua Petrus, qui fuerunt iiiaximi pcccatores.
    '
    « vidcbunt aUos cruciari. » Vel posset IIoc cst quod cantamus de Augustino :

    legi ut esset intenlio ipsorum Iiccretico- « Qui de tenehris (jcntium lumeii l^xcle-
    rum. .\d hoc enim congregantur, ut a siae suae vocavit Augustinum. » II ad
    vaccis populorum, a simplicibus ne suis Cor. IV, 6 : Qui dixit de ienebris iumen
    credant, excludant unitatem Doctorum spicndescere. Talis crgo legatus erat, qui
    174 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    dicebat, II ad Cor. Pro Christo v, 20 : cxLix, 1 : Cantate Domino caniicum jio-

    legatione fungimur. Et adEphes. vi, 20 : vum. « Psallite, » Ijona facite, « Do-


    Pro quo legatione fungor in catena. mino, » ad honorem Domini qui hoc re-
    quii'it. jMalach. i, 6: Si Dominus ego
    « yEthiopia. » Hic tertium, in quo sum, ubi est timor meus'^. Judith, xvi,
    tangitur modus et ordo quo fiet : et legi- 2 Modulamini illi psalmum novum.
    :

    tur tripliciter. I ad Gorinth. xiv, 13 Psallam spiritu, :

    Primo ut non sit ibi, « Deo,-» in fine psallam et menie.


    versus, et « ejus » referatur ad Deum :

    et est sensus : Sic venient legati et Do -

    ctores, et « yEthiopia, » gens peccatis ni- Psallite Domino. Hic tertia pars Te^

    gra et horrida, ad prsedicationem legato- Psalmi hujus, secundum quod divisum


    runi mota, « prseveniet, » seipsam per fuit supra, in qua Christum qui ascendit

    poenitentiam affligendo, « manus ejus, » ad dexteram Dei Patris, adjudicium ven-


    Dei scilicetpercutientis. I ad Cor. xi, 31 : turum prsenuntiat, et mortuos resuscita-
    Quod si nosmetipsos dijudicaremus, non turum : et dicuntur duo. Primo, agit bre-
    utique judicaremur. viter de gloria ascendentis. Secundo, de
    Vel sic, ut sit ibi, « Deo, » in iine potentia redeuntis ad judicium, ibi,

    versus: et tunc dupliciter, quia relativum « Ecce dabit. »


    ejus potest referri ad hoc quod est In prima duo. Primo, invitat ad psal- Pr

    yEthiopia : et est sensus : ^(/Ethiopia » Deo lendum ad gloriam Dei. Secundo, assi- as

    fide adhserens, « prsevenict manus ejus, » gnat causam ascendentis ad gloriam, jud

    id esl, ^thiopiae, scilicet opera sua per ibi, « Qui ascendit. »


    fidem : fides enim debet praecedere bona Dicit ergo sic : Omnia regna terrae

    opera. Ad Hebr. xi, 6 : Sine fidt impos- propter beneticia praedicta cantate, et

    Deo.
    sihile est placere etiam « psallite Deo, » id est, bona ad
    Vel ut referatur ad yEgyptum, et tunc laudem et honorem Dei facite, sicut fre-

    supponitur eliam per /Egyptum populus quenter est expositum.


    Judaeorum : et est sensus : « yEthiopia, »

    adhaerens « Deo, » ut supra, « prseveniet


    manus ejus, » scilicet ^gypti, hoc est, « Qui ascendii. » Hic assignat causam
    Judaici populi : Gentiles enim ipsos ad duplicem pertinentem ad gloriam ascen-
    fidem et bona opera preevenerunt, Ad ipsum locum ad quem as-
    dentis, scilicet

    Rom. XI, 25 : Csecitas ex parte coniigit cendit. Secundo, ipsum locum unde
    in Israel, donec plenitudo Gentium in- ascendit, secundum unam lecturam. Vel
    traret. Alia est littera :« ^^thiopia festinet causam quare ascendit secundum ter-
    manus dare Deo, » quod planum est. tiam, ibi, « Ad Orientem. »

    Dicit ergo sic ; « Psallite Deo, » id est,

    quia ille « ascendit super coelum coeli, »

    33 (< Regna terrse. » Hic secundum hujus id est, super omnem creaturam usque ad
    partis, inquo invitatpro Ecclesise dilata- dexteram Patris, id est, usque ad bona
    tione et conformatione omnia regna ad Patris potiora. Ad Ephes. iv, 10 : Asccn-
    laudem Dei et primo ad hTudem dcvo-
    : dit super coelos, ut adimpleret omnia.
    tam oris. Secundo, operis, ibi, « Psallite ]\larc. XVI, 19 : Assumptus est in coelum,
    Domino. » et sedei a dextris Dei. Ad Hebrae. i, 3 :

    Dicit ergo : Sic dilatabitur Ecclesia, et Sedei ad dexteram majestatis, scilicet

    confirmabitur : et propter hoc, « regna Dei, in excelsis. Et hoc existens « ad


    ierrse, » quoecumque, i^ cantate Deo,y> in Orientem, » in Jcrusalem : vel circa quae
    mentis puritate. Infra, Psal. xcvii, 1, et ad Orientem sunt, sicut dicit Glossa. Sed
    : :

    COMMKM Aim I\ PSALMUM LXVII. 175

    contra : .NoiiiU' ilirilur, (juod .Irrusalriu qua' fuit iu viitule. Marc. i, 22 : Erat du-
    est umbilious tfiraj ' ? Ht ileruni, PsaL censeos, quasi potestatem habens, et luju

    Lxxiii, 12 ; ()/)era/ifS cst salutem iu nie- sicut Scrib.v et Pharisiei. Increpativa,


    dio terru' ? Hespoutleo. Locus uiule ascen- (juii increpabat (Uemones, et hoc iii vir-
    (lit, est in .lerusalem ad Orieulem, et tute. Marc. i, 27, et Matth. ix, ',V1 : Spi-
    propter hoc tUcitur ad Orieuteiu existeus ritibus immundis iinperat, et obediunt ci,

    ascendisse. Vel ipsa .lerusalem ad Orieu- Deprecativa, et hoc in virtute. Ad Ilebr.

    tem dicitur uil)i Romte, ubi modo est V, 7 omnibus exauditus est pro sua
    : In
    sedes et caput Ecclesice. Vel sic : Ad reverentia.Apoc i, 15: Vo.t illius tam"
    Orientem uobis faciendum asceudit, sci- quam vox uquarum multaruin, scilicet
    licet ut in nos suam oriri faciat gra- gratiarum et virtulum. Sed iu judicio erit
    tiam tamquam solem. Malach. iv, 2: voxsuscitativa mortuorum, quai crit ma-
    Et orielur vobis tiuieutibus nomen meum gnae virtutis. I ad Thes.iv, I G : Ipse Domi-
    Sol justitix. Job, XI, 17 : Cum te con- nus injussu, et in voce Arcliangeli,et in
    sumptum putaceris, orieris ut Lucifer. tuba Dei descendet de coelo : ct mortui^
    II Pclr. ), PJ : El liabemus firmiorem pro- etc. Postea disceplativa, tantae virtutis,

    pheticum sermonem : cui bene facilis al- ut nullus audeat mutire. Matlh. xxv, 42:
    tendeutes, quasi lucernse lucenti in cali- Esurivi, et non dedistis mihi manducare.
    ginoso locu, dunec dies illucescat, et luci- Diffinitiva, cui nullus poterit resisterc.

    fer oriatur in cordibus vestris. Vel sic Maltli. XXV, il : Discedite a me,malc-
    « Ascendit super caelum ad Orien-
    coeli dicti, in ignem xternum, qui prseparatus
    tem, » ad se, scilicet Verbum, refercns est diabulo, et angelis ejus. De resuscita-
    ascensum : virtule enim Verbi, quodori- tiva ergo specialiter intelligilur quod hic
    tur de Patre, ascendil homo Christus. dicitur : « Date gluriam Deu. »

    Zach. VI, 12: Ecce vir, Oriens nomen Secundum est. Quasi diceret : Sic vir-
    ejus. Luc. I, 78 : Visitavit nos, oriens ex tuose suscitabit omnes : et propter hoc
    alto, ex Patre, qui excellenter altus est. « date Deu, -> uon idolo vel homiui vano,
    « gloriam. » Supra,- in Psal. lxv, 2:
    Date gluriam laudi ejus.
    (( Erce dabit. » llic ag^itur de potentia « Super Israel. » llic secundum, in

    redeuntis ad judicium, et ostenditur du- quo monstratur poteutia in sublimaudo


    plex : in suscitando mortuos omnes ge- specialiter electos : et dicuntur duo.
    neraliter, in sublimando et glorilicando Primo, declaratio potenliae venientis ad
    sanctos et electos specialiter, ibi « Super judicium in clectos. Secundo, benedictio
    Isracl. » tam potenlis, ibi, « Benedictus. •>

    In prima duo. Primo, praenuntiat po- In prima tria dicuntur. Primo, luani-
    tcnliam suscilandi. Secuudo, invitat ad festatio potentiae ejus super omnos ele-

    glorilicandum lam potentem, ibi, « Date ctos generaliter. Secundo,super perfectos


    gloriam. » specialiter, ibi, « Etvirtus. » Tertio, de-
    Dicit ergo : Sic gloriose ascendit: sed claratio secundi, ibi, <( Mirabilis Deus. »

    ecce in aperto mihi est, et quid praesens? Dicit ergo omnes suscitabit, et
    : Sic
    « Dabis voci su/e, » ipsam esse, « vocem post apparebit omnibus evidenter. « Ma-
    virlutis. » Supra in Psal. xxviii, i : Vux gnificenlia ejus super Israel, » super
    Domini in virtute : vux Dumini in ma- omnes elcctos, qui tuuc erunt veri Israe-
    gnificentia. lita' Deum vidcntes, et cjus gloriam apcr-
    * Et nota, qu(j(l esl vox Doiuiui (jua te s{)eculantes. I ad (^or. xui, 12: Vidc-

    usus est in praesenti, Iriplex. Eruditiva, rnus nunc per speculum in senigmale

    ' Vide Ezech. xxxviii, 12.


    176 D. ALB. MAG. ORD. PR^D,
    tunc aiitem facie ad faciem. I Joan. iii, sicut Job », et Paulo datus est stimulus
    2 : Videbimiis eum sicuti est. Modo in carnis suee, ut eum colaphizaret ». In sal-

    coelis lalet magnificentia. Psal. viii, 2 : vando exercitatos et purgatos, aliis dam-

    Quoniam elevata est magnificentia tua natis. Num. xxvii, 3 et seq., Factum est
    super coelos. Et mixti sunt boni malis. in castris grande miraculum, ut Core pe-
    Sed tunc apparebit magnificentia distin- reunte filii ejus non perirent. In glorifi-
    ab illis. Matth. xxv,31 Etvirtus
    ctis his : cando salvatos usque ad sublimationeni
    ejus, supple, apparcbit, in nubibus, in assessorum. Isa. lx, .j : Tunc videbis, et
    sanctis majoribus cum Christo venienti- afflues, et mirabitur et dilatabitur cor
    bus ut judicent. Isa. iii, 14 : Dominus ad tuum, quando conversa fuerit ad ^e,tam-
    judicium veniet cum senioribus populi quam ad judicem, multitudo m«rL9, ple-
    sui. Prov. XXXI, 23 : Nobilis in portis vir bisjudicandae. Matth. xix, 28 : Amen dico
    ejus, quando sedebit cum senatoribus vobis, quod vos, qui secuti estis me... se-

    ierrse.Hi sunt nubes de quibus, Luc. debitiset vos super sedes duodecim,judi~
    XXI, 27 Et tunc videbunt Filium liomi-
    : cantes, etc.
    nis venientem in nube cum potestate Deus Israel ipse dabit. » Hic probat
    «

    magna, et majestate^. primum. Quasi diceret Sic magnificen- ;

    tiam dixi futuram super Israel, et hoc


    vere : quia « ipse dabit, » in resurre-

    36 « Mirabilis Deus. » Hic probat secun- ctione, « virtutem » omnia sustinendi, et


    Mirabilis omnino,
    Deus in
    dum. Quasi diceret : Bene dico, quod in nihil patiendi « et fortiludi-
    operanda
    salute.
    nubibus apparebit virtus ejus, quod nem » sibi subjiciendi omnia, « plebi
    « Dcus » erit tunc « mirabilis in sanctis suse. » I ad Cor. xv, 43 : Seminalur in

    suis, » praecipue. Mirabilis quidem fuit infirmitate, surget in virtute. Isa. xl, 31 :

    prsedestinando, eos qui videntur in mun- Qui sperant in Domino, mutabunt forti-

    do beati respuens, et despicabiles eli- tudinem.


    gens. Gen. xlviu, 20, Jacob constituit Vel posset legi hoc de praesenti. Quasi

    Ephraim ante Manassem. Mirabihs in diceret : Deus sic erit in sanctis mirabi-
    vocando desperatos : jMatthaeum ^ Sau- lis : nec discredatur, quia « Deus Israel

    lum^. In justilicando vocatos : quia ipse dabit virtutem, » in anima, « et for-

    ipsam iniquitatem facit viam ad justifi- titudinem, » in corpore sanctis, « plebi

    candum impios. Mich. iv, 10 : Ibi libera- suse. » Isa. xl, 29 : Qui dat lasso virtu-

    beri^s. In magnificando justificatos : quis tem : et his, qui non sunt, fortitudinem
    enim crederet pauperem piscatorem fu- et robur multiplicat . Et propter haec
    turum orbis rectorem? Eccli. xi, .5 In- : bona, « benedictus Deus, » qui in seipso
    suspicabilis portavit diadema. In exer- benedictus est ab aeterno usque in icter-

    cendo per tribulationes magnificatos, num. Amen.

    * Cf. Matth. XXIV, 30 : Et videbunt Filium ho- ^ Act. IX, 6.


    minis venientem in nubibus cceli cum virtute * Cf. Job, 1, 14 et seq. et ii, 7 et seq.
    multa et majestate. ^ Cf. II ad Corinth. xii, 7.
    2 Matth IX. 9.
    PSALMUS LXVIII.

    Christus patieiis orat pro saliite sua et inimicorum exitio : promittit Deum
    laudar^e.

    I. Injiuem, pro iis qui commutabun- 12. Et posui vestimentum meum cili-

    tur, David. cium : et factus sum illis in


    1. Salvum me Deus, quoniam in-
    fac, parabolam.
    traverunt aquK usque ad ani- i3. Adversum me loquebantur qui se-
    mam meam. debant in porta, et in me psal-
    3. Infixus sum in limo profundi, et lebant qui bibebant vinum.
    non est substantia. 14. Ego vero orationem meam ad te,
    Veni in altitudinem maris : ettem- Domine : tempus beneplaciti,
    pestas demersit me. Deus.
    4. Laboravi clamans,raucai facta^ sunt In multitudine misericordias tuae :

    fauces meae : defecerunt oculi exaudi mein veritate salutistuse.


    mei, dum spero in Deum meum. i5. Eripe me de luto, ut non infigar:
    5. Multiplicati sunt super capillos ca- libera me ab iis qui oderunt
    pitis mei qui oderunt me gratis. me, et de profundis aquarum.
    Confortati sunt qui persecuti sunt 16. Non me demergat tempestas
    me, inimici mei injuste quae : aquse neque absorbeat me
    :

    non rapui^ tunc exsolvebam. profundum neque urgeat su- :

    6. Deus, tu scis insipientiam meam : perme puteus os suum.


    et delicta meaa te non suntabs- 17. Exaudi me, Domine, quoniam be-
    condita. nigna est misericordia tua se- :

    7. Non erubescant in me qui exspe- cundum multitudinem misera-


    ctantte, Domine, Domine virtu- tionum tuarum respice in me.
    tum. 18. Et ne avertas faciem tuam a pue-
    Non confundantur super me qui ro tuo quoniam tribulor, ve-
    :

    qua^runt te, Deus Israel. lociter exaudi me.


    8. Quoniam propter te sustini oppro- ig. Intende animoe meae, et libera
    brium : operuit confusio faciem eam : propter inimicos meos
    meam. eripeme.
    9. Extraneus factus sum fratribus 20. Tu scis improperium meum, et
    meis, et peregrinus filiis matris confusionem meam, et reveren-
    meae. tiam meam.
    10. Quoniam zelus domus tuae com- 21. In conspectu tuo sunt omnes qui
    edit me ', et opprobria expro- me.
    tribulant
    brantium tibi ceciderunt super Improperium exspectavit cor
    me^ meum, et miseriam :

    11. Et operui in jejunio animam me- Et sustinui qui simul contristaretur,


    am, et factum est in oppro- et non fuit et qui consolaretur,:

    brium mihi. et non inveni.

    * Joan II, 17. « Ad Rom. IV, 3.

    XVI 12
    , : «

    178 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

    22. Et dederunt in escam meam fel, 3o. Ego sum pauper et dolens : salus
    et in siti mea potaverunt me tua, Deus, suscepit me.
    aceto '. 3i. Laudabo nomen Dei cum cantico :

    23. Fiat mensa eorum coram ipsis in magnificabo eum inlaude:


    et

    laqueum, et in retributiones, et 32. Et placebil Deo super vitulum no-


    vellum, cornua producentem
    I
    in scandalum ^ et

    24. Obscurentur oculi eorum, ne vi- ungulas.


    deant et dorsum eorum sem-
    :
    33. Videant pauperes, et Ifetentur :

    per incurva. qu^rite Deum, et vivet anima


    26. Effunde super eos iram tuam : et vestra,

    furor ir^e tu^ comprehendat 34. Quoniam exaudivit pauperes Do-


    eos. minus, et vinctos suos non de-
    26. Fiat habitatio eorum deserta 3 : et spexit.

    in tabernaculis eorum non sit 35. Laudent illum coeli et terra mare, :

    qui inhabitet. et omnia reptilia in eis.

    27. Quoniam quem tu percussisti per- 36. Quoniam Deus salvam faciet Sion,
    secuti sunt, et super dolorem et a^dificabuntur civitates Juda.
    vulnerum meorum addiderunt. Et inhabitabunt ibi, et haereditate
    28. Appone iniquitatem super iniqui- acquirent eam.
    tatem eorum, et non intrent in 37. Et semen servorum ejus posside-
    justitiam tuam. bit eam : et qui diligunt nomen
    29. Deleantur de libro viventium, et ejus habitabuntin ea.

    cum iustis non scribantur.

    Cum enim Christum ad resurrectionem PSIH


    IxilM

    IN PSALMUM LXVIII invitaverit, et inimicoruni confusionem, Cati


    resifltio
    et dilatationem Ecclesise postulaverit, ncet
    fruc 1

    subjungitur Psalmus, quo Christus in ea me


    c m.

    GOMMENTARIUS. loquens introducitur, ipsam resurrectio-


    nem, et fruclum ex resurrectione se-
    quentem, et inimicorum dejectionem po-
    In finem, pro iis qui commutabuntur stulans a Patre.

    ipsi David''. Et hoc innuitur in titulo Psalmi, qui


    talis est : « In finem, pro iis qui commu-
    tahuntur, ipsi David. Est enim sensus
    « Salvum me fac, Deus. » Hic est Psal- Hic Psalmus ordinans nos « in finem » no-
    mus decimus octavus in secunda parte. strum attendendum, et considerandum,

    i
    Matth. xxvii, 48. glant, que par les rares paroles tomb^es de
    2 Ad Rom. XI, 9. ses levres. Le psaume LXVIII.comrae
    le psaume
    » Act. I, 20. XXI, comble cette lacune; c'est une page ^van-
    * Ce psaume, dit M. Tabbe Lesetre, est avec gelique ecrite par un prophete, et S. Jean, xix,
    le psaume XXI le morceau de TAncien Testa- 28, nous montre bien que Jesus l'avait devant

    ment le plus fr^quement cit6 dans le Nouveau. les yeux et se preoccupait d'y conformer ses
    II traite aussi des souffrances de J6sus-Christ, actes et ses sentiments. II a ete compos^ par
    et nous initie a un ordre d'idees que les Evan- David, a Toccasion d'une de ses pers^cutions,
    g^listes ont totalement laisse dans Tombre. celle de Saiil,probablement. Mais rensemble
    Ces derniers ont raconte Thistoire exterieure des traits du tableau ne peuvent se rapporter a
    dela Passion, et ils ne font connaitre r^tat lui que crune maniere imparfaite, tandis qu'ils

    d'^nie du diviu Sauveur pendant ce drame san- s'appliquent irhs bien au divin Sauveur, quel-
    COMMi:.\TARII IN PSALMUM LXVIII. 179

    scilicet Chrislum, de quo Apostolus ad stus fjus in eo,et odor ejus non est i/nmu-
    Rornan. x. i : Finis /cf/is, Clirislus,ad jn- tatus. II io,inquam, Psalmus convenit
    stitiamomni credoiti vel pra'niium : : « ipsi David, » id est, Ciiristo, per regu-
    quomodo enim iinem exspectare possu- lam superius dictam : quia cum ad l)a-
    raus de peccatis nostris, si innocentem vid additur nomen discretivum, suppo-
    tanta legimus esse passum? Si juslus in nit Christum.
    terra recipit, quanto nuii^MS impius et
    peccator ? Luc. xxin, 31: Si in viridi Psaimus autem dividitur in duas par-
    li(jno hsec /acinnt, in arido quid fiet ? tes. In prima, supplicat pro iiberatione
    I Petr. IV, 17 : Si autem prinuim a no- a passione, et inimicorum dejectione.
    bis : quis /inis eorum, qui non credunt Secundo, narrat beneficia ex passione
    Dei Evangelio ? Conditus est « pro iis, » consecuta, ibi, « Ego sum pauper. »
    id est, pro tanto commutabili, sci- In prima duo. Primo, ponitur oratio
    licet pro passione, « qui commutabun- pro sua liberatione. Secundo impreca-
    tur, » etmala commutatione et bona. tio ipsis obslinatis Judaiis, et perseveran-
    Est enim mala commutatio de bono in tibus in infidelitate, ibi, « Fiat mensa
    malum, qua sumus omnes in Adam pri- eorum. »
    mo commutati. Thren. iv, 1 : Quomodo Piima dividitur in tres partes. Primo
    obscuratum est aurum ? mutatus est co- quidem Christus caput Ecciesiae oratpro
    lor optimus ? Hoc in Judaeis, qui quia se. Secundo, pro suo corpore, ibi, iiEri-
    Christum occiderunt, sic mutati sunt. pe de luto, Tertio, pro
    » utroque, ibi,
    Psal. cv, 20 Mulacerunt gloriam suam.
    :
    « Ne avertas faciem. »
    El hujus Christi passio est causa. Sed est In prima
    « duo. Primo, suppiicatio
    bona, quae etiam ex eadem passione cau- pro liberatione. Secundo, persuasio ut ei
    satur, de malo in bonum, de bono inme- detur pro quo supplicatur, slatim, ibi,
    lius, de speculo ad speciem, de miseria « Quoniam intraverunt. »
    ad omnimodam gloriam. Haec est ilia,

    de qua in Psalmo lxxvi, 11 : Ilaec mu-


    tatio de.rterse Excelsi. Quia sic non mu- Dicit ergo Deus » Pater, « sal-
    : « 2
    tatur Moab, illi sciiicet qui sunt ex pa- vum me fac, » tu enim es qui salvas spe- Piima pars
    tre diaboio, arguitur Jerem. xlviii, Psalnii.
    11 :
    rantes in te, et nunc salvatum est quod
    liequievit in faecibus suis nec transfu-
    :
    salvas, secundum illud Jerem. xvii, 14 :

    sus est de vase in vas, et in transmigra- Salvum me fac, et salvus ero. Confundi-
    tionem non abiit : idcirco permansit gu- tur autem liumana superbia in lioc verbo

    ques-uns mSme exclusivement, H. 9, 10, 21, messianiques mais dans son ensemble
    ; il le
    22, 27. Aussi les auteurs catholiques le regar- rapporte a la captivit6 de Rabylone. Les der-
    dent-ils comme directement messianique ; ils niers versets, sur lesquels s'appuient ceux qui
    suivent encela la tradition desP^res. S. Hilaire suivent ce sentiment, ne suflisent pas pour
    dit ici, « Omnia ad eum (Ciirislum) dicta ge- justifier cette maniere de voir.
    staque esse referenda, »et S. Augustin « Quin :
    fidf^-o ca[)itale est que le pationt est lui-
    Ghristus hic loquitur, duhilare omnino non mftme innocent, niais qu'il souffre pour la
    permittitur. » Cfr. Civ. Dei, xvii, 19. Sic S. cause de Dieu etpar la volonte mAmo de Dieu.
    Athan., Euseb., etc. n'y a, dit Berthier sur
    '. II le ^. 2.^, aucun
    Lo texte presente
    quelques rapprocliemfnts verset de psaume
    ce ne doive guerir qui
    possihles avec Jeremie de la i conclure que
    ;
    riiomme du desir d'6tre heureux en cette vie.
    ce prophete est 1'auteur du psaume, c'etait la
    On y voit le Messie, le Fils de Dieu, en proie
    chose laplus naturelle pour certains commen- aux opprobres, a la douleur et sans consola-
    lateurs. Nous avons signal^ deja lo souvent tion. Quel doit donc 6tre le sort des hommes
    vico d'une pareille conciusion. Tlieodorot in- nes dans le pech^ et coupahles de poclie dans
    diquodans le psaume d'importantes proph^ties tous les moments do leur vio I .>
    :

    180 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    qu86 non supplicat ut salvetur, cum di- pliciter aflligor, et etiam « infixussum, »

    Humana catur, Osee, xiii, 9 : Perditio tua ex te tainquam detentus, « in limo profundi. »

    rep"rehendi- Israel, supple, est : et petit salvari,dequo Homo limus, Genes. ii, 7 : Formavil
    ^^^'
    Angelus, Matth. i, 21 : Ipse enim salvum igitur Dominus Deus hominem de limo
    faciet populum suum a peccatis eorum. terrse. Sed profundus limus, perfidus Ju- p
    dseorumpopulus, totus terrenus ad ter-
    <( Quoniam intraverunt. » Hic persua- rena respiciens, et terrenis deditus, in-

    sio : persuadet autem multipliciter. Primo tcr quos tamquam infixus tenebatiff

    sumit rationes a malo quod patitur. Se- Christus. Genes. xxxvii, 20 : Mittamus
    cundo, a bono, quod ab ipso exhibetur, eum i?i cisternam veterem. Jerem. xxxviii,
    ibi, « Veni in altitudinem. » Tertio, ab 6 : Projecerunt eum, id est, Jeremiam,
    ipso inimico a quo afiligitur, ibi, « Mul- in lacum Melchise, ubi erat limus, ad lit-
    tiplicati sunt. » Quarto, a causa pro qua teram. Et notandum, quodlimus estter-
    patitur, ibi, « Quse non rapui. » Quinto ra tenax. Unde limus secundum Isido-

    et ultimo, a veritate et clementia ejus qui rum, « quasi ligans humus » et (^assio-

    rogatur, ibi, « In multitudine misericor- dorus similiter. Et signilicat mundi divi-


    dise tuae. » tias, et delicias, quse retinent homines
    prima duo. Primo enim allegat
    In sicut limus. Gen. xiv, 10 : Vallis Silve-

    mali magnitudinem. Secundo, evadendi stris hahehat puteos multos bituminis.

    impossibilitatem per se, ibi, « Et non In hoc limo infiguntur multi, et notalur
    est suhstantia. » in inlixione dilectionis vehementia, in

    prima duo. Primo, allegat


    Iterum in limo tenacitatis magnitudo, in profundo
    mali intensionem. Secundo, intensi du- tenacitalis oppressio. Sed Deus suos edu-
    rationem, ibi, « Infixus sum. » xit inde. Sap. x, 2 : Eduxit illum a de-
    Dicit ergo Sic « salvum me fac, » :
    licto suo, id est, de limo terrse.
    et necesse est, « quoniam aquse » tribu- Et non est suhstantia. » Ecce secun-
    «

    lationum et passionum, de quibus Gan- dum. Quasi diceret Tam intensa est :

    tic, vui, 7 : Aquse multse non potuerunt tribulatio, et tam durabilis, « et non est
    exstinguere charitatem. Istae sunt aquae substantia, » virtus scilicet evadendi a
    ex quibus Moyses assumptus est i, in tribulatione tanta secundum carnem.
    quibus multi periclitantur, non recur- Imo Cassiodorus : « Crucifixus sum ini-

    rentes ad Dei auxilium. Psal. xxxi, 6 : « quitate Judaeorum, et non est carnis
    In diluvio aquarum multarum, etc. Is- « virtus evadendi mortiferam passio-
    tae, inquam, aquse « intraverunt usque « nem. » Matth. xxvi, 41 : Spiritus qui-
    ad animam meam. » Matth. xxvi, 38 : dem promptus est, caro autem infirma.
    Iristis est anima mea usque ad mortem. Joan. VI, 64 : Spiritus est, qui vivificat
    Joan. 6 Circumdederunt me
    11, : aquse us- caro non prodest quidquam.
    que ad animam meam. Nec est enim con- Notandum est, quod est ibi quadruplex
    tra illud Isa. xlii, 4 Non erit tristis ne- : substantia. Primo, omnis natura appella-
    que turbulentus : quia iliud inteliigitur tur substantia : sicut dicitur, quod pecca-
    de tristitia et passione, quae turbat ra- tum non est substantia, quia nulla natu-
    tionem : sed hoc de passione, quse non ra est, sed magis naturse corruptio un- :

    ascendit usque ad perturbationem. de pater et lilius dicuntur ejusdem natu-


    rae. Secundo, possessio terrena. Gen.
    XIII, 6 Erat quippe substantia eorum
    :

    3 « Infixus sum in limo. » Ecce secun- multa, et nequibant hahitare communi-


    dum. Quasi diceret : Sic intensectmulti- ter. Et Prov. m, 9 Ilonora Domi- :

    » Cf l-lxod II, 5 et seq.


    COMMEMARll 1\ PSALMLM LXYIIL 181

    numde substantia, tna scilicet, da pau- teni trahciido. Psal. lxxxvii, 8 : Omnes
    peribiis. Luc. xv, \'l : Da milii portio- fluctus tuos induxisti super me. Jon. i,

    nem sabstaiiticV qux me contifif/it. Tcr- }• : Eacta est tcmpcstas magna in jnari,

    [io, stabilitas vitie, et incorruptio in qua cuin submery:it impium : sed major cum
    :reata est uatura humaiia. De liac (jIos- aliquem justum: sed certe eliam maxima
    ja « I^t-us hominein fecit substantiam,
    :
    teinpestas, quando submersil ipsum Dei
    M atqup utinam mansisset in eo quoil Filium. Sed sicut tempcstatc ipsum im-
    M Deus eum fecit. » Quarto, virtus eva- pii demerserunt, sic ipse eos in fine tem-

    iendi mala : virtus enim substantia ap- pestabit. Nahum, i, 3 : Dominus in tem-
    pellatur. Eccli. xiii, 30 Bo)ia est sub-
    : pestate, et turbine, supple, veniet. Isa.

    itantia, cui non est peccatum inconscien- XIX, 6 : Eritquc repente confestim. A
    'ia. Le«-i ergo potest de substantia in Domino exercituum visitabitur in toni-

    riplici acceptione sua. c< Non est sub- truo, et commotione terrse, et voce rna-

    •tantia, » divitiarum abund^ntia, pauper gna turbinis et tempestatis.


    jnim fuit. Vel, « non est substantia, »

    d est, non est integra natura sicut a Deo


    luit condita, propter quod pati me con- Laboravi clamans. » Hic secundum,
    «

    ^enit. Vel, « non est substantia, » virtus et dicuntur duo. Labor in convertendo
    jvadendi, sicut dictum est supra. ad bonum primo. Secundo, laboris

    magnitudo, ibi, « Raucse. »

    « Veni in altitudinem. » Hic secun- Dicit ergo : Sic sustinere volui, et

    lum, in quo sumitur ratio a bono, quod etiam « laboravi clamans, » pro eorum
    ixhibitum est ab illo, et tangitur tripiex convcrsione. Isa. i, li : Laboravi susti-

    bonum : primo, voluntas patiendi : se- nens, et post clamans. Joan. vii, 37 :

    :un(lo, labor convertendi illos, ibi, «/>«- Stabai Jesus, clamabat dicens : Si et

    boravi. » \'A terlio, mors sine rebellione, quis sitit, veniat ad me, et bibat. Joan.
    pt virtute repellendi eos qui csedebant, XI, 43 Voce magna clamavit : Lazarc
    :

    ibi, « Defecerunt. » veni foras. Ciamare autem oportebat,


    In prima duo. Primo, quod voluntarie quia ad surdos loquebatur. Zach. vii, 11 :

    ad tribulationes accessit. Secundo, quod Aggravaverunt aures suas ne audirent.


    implctum fuit quod voluit, ibi, « El Prov. I, 24 : Vocavi et renuistis, supple,
    tempestas. » venire.
    Dicit ergo : Sic salva, quia tribuiatio « Raucpp factsp sunt. » Hic secundum.
    3sl tanta : et etiam quia « veni » volun- Quasi diceret : Non modicum laboravi
    Larir, « in altitudinem inaris, » tribula- in clamando, imo « raucse factse sunl
    lionis scilicet el amariludinis. IIoc mare, fauces mcse, » propter magnitudinem
    ie quo Deut. xxxni, 19 : Inundationem laboris, sicut gallina, quae propter amo-
    maris quasi lac surjent. Ipsi etiam inali rem puUorum efficitur rauca. Malth.
    nter quos Christus venit, mare dicuntur. XXIII, 37 : Quoties voiui congregare filios

    [8a.Lvii,20; Impiiquasi mare fervens,quod tuos, (luemadmodum gallina congregat


    luiescere noH potest. In has amaritudines pullos suos sub alas, elc.
    -e projecit voiuntarie sicut Jonas Tolli- :

    leme, etmittite inmarc,... scio enim quo- « Defecerunt oculi mei. » Hic tertium.
    liam propter me tempestas hcBC yrandis Quasi diceret : Non solum voluntarie tri-
    )enit super vos *. bulationes sustinui, ut vos converterem
    « Et tempestas, » seditio et conturba- laboravi sed etiam « defecerunt oculi
    :

    io .Iiid.corum. « demersit me, » ad mor- mei, » in morte : in ipsa enim deficiunt

    Joii. 1, 12.
    182 D. ALB. MAG. ORD. mjET).

    Quje fuit
    oculi : et hoc volui, « dum spero, » id perversitas, ibi, « Confortati sunt. »

    chrlsto! ^s^» ?u^^ spero in Deo meo. Ecce argu- Dicit ergo : Tanta mala patior, propter
    mentum quod habuit spem et hoc ve- : quod. salvum me fac : et etiam quia
    rum est de gloria corporis habenda. Isa. « multiplicati sunt » non modicum.
    Lui, 7 : Oblatus est qiiia ipse voluit. Et Imo, a super capillos capitis mei, » qua-
    deficientibus oculis corporalibus, defece- si in infinitum. Supra, in Psal. iii, 2 :

    runt et spirituales, scilicet Apostoli. Domine,quid multiplicati sunt qui tribu-


    Matth. XXVI, 56 : Discipuli omnes relicto lant me ? Job, xxx, 18 : In multitudine
    eo fugerunt. Job, vi, J3 : Et necessarii eorum consumitur vestimentum meum^
    quoque mei recesserunt a me. Oculi sunt corpus scilicet meum occiditur, vulnera-
    homini valde amici. tur. Jerem. xlvi, 23 : Multiplicali sunt
    Haec possunt exponi de prsedicatoribus super locustas, et non est eisnumerus, Ca-
    vox poeni- et doctoribus, quorum vox deticit in cla- pilli etiam qui capiti adhaerent, Sanctos
    m;>ntis fii maudo, oculi iu studendo. Potest et esse significant. Cant. iv, 1 : Capilli tui sicut

    *orat1one"eT ^ox poeiiitentis, qui dicit « Laboravi » : greges caprarum, qiise ascenderunt de
    pree ica-
    tione.
    -^^ contrltione, ad educendum colubrum monte Galaad Super hos multiphcati
    tortuosum*. Isa. xxvii, 1: In die illa sunt mali.
    visitabitDominus... super Leviathan Qui oderunt me gratis, »sine meri-
    «

    serpentem tortuosum. Dicitur, quod ad- lis. Ecce malignitas. Supra, in Psal.
    ultera non potest parere, donec nomi- xxxiv, 7 Gratis absconderunt mihi in-
    :

    naverit adulterum. (ulamans in confessio- teritum laquei sui, id est, sine meritis.
    ne primo, Isa. xxvi, 17 : Sicut quse con- Eccli. xxix, 8 : Possidebit illum inimi-
    cipit^ cum approphiquaverit ad partum, cum gratis. Thren. iii, 52 : Ve?iatione

    dolens clamat in doloribus suis. In ora- ceperuni quasi avem inimici mei gratis.
    tione secundo, Baruch, iii, 1 : Anima in
    angusiiis, et spiritus anxius clamat ad te. « Confortaii sunt. » Hic tertium, sci-

    In prsedicatione tertio, Isa. lviii, 1 : Cla- licet malignorum perversitas , scilicet

    ma, ne cesses,... et annuntia populo meo confortari in malo et leetari.

    scelera eorum. Ait enim: Sic multiplicati sunt, et

    « Defecerunt oculi mei » in lacryma- etiam « ciui persecuti sunt me injuste. »

    rum etTusione. Thren. ii, H : Defece- 1 Pet. I, 23 : Tradebat autem judicanti


    runt pro! lacrijniis oculi mei. « Dum se injuste « Confortati sunt, » in mea
    spero in iJeo meo, » ccElestium corta ex- aftlictione, et sua malitia. Jerem. v,

    spectatione. Psal. jv 6 : Sacrificale sa- G : Confortaise sunt avcrsiones eorum.


    crificmm jusLiliiE, ct sperate in Domiiio. I Rcg. IV, 9 : Confortamini, et estote viri,

    Hsec duo ultima, Isa. xxxvin, 14 : Atte- Philistiim. Jerem. ix, 3 : Confortati sunt
    nuati sunt oculi mei suspicientes in ex- i)i terra : quia de malo ad malum
    celsum. Prov. xiv, 32 Sperat justus in : egressi sunt.
    morte sua.
    « Quse non rapui. » Hic tertium, in

    quo sumit rationes a causa patiendi, ut

    5 nMultiplicati sunt. » Hic tertium, in salvus fiat : et dicunturduo. Primo, quia


    quo sumit rationes ab ipso persecutore pro aliena patitur iniquitate, et ignoran-

    populo et tangitur primo persecutorum


    :
    tia. Secundo, pro Dei obedientia el

    multiplicitas. Secundo, malignitas, ibi, amore, ibi, « Quoniam propter te. »

    « Qui oderunt. » Tertio, mahgnitatis In prima tria. Primo, quod non pro

    ' Job, ixvf, 13 : Spiriius ejus ornavit ccpIos : tortuosus.

    et obstetrieanie manu cjus, eductus est coluber


    COMMENTARII IN PSALMUM LXVIII. 83

    se. sed pro aliis pcenani solvit. Socundo, gari pcena. Argumontum expressum,
    cui solvit exponit, ibi, « iJeus tu scis. » quod ah(|ua ignorantia esl peccatum,
    Tertio, petit ut illisproficiat pro quibus quod verum est illorum verorum. quae
    solvit, ibi. « Non erubescant » . necesse est scire ad salutem. Psal.
    Dioit erjro : Tanta patior et a tot, et a XXXVII, 6 : CorruptcV sant cicatrices mesBy
    tani nialis injuste, et etiam « fHf,v non ra- a /acic insipientise mese.
    pui. tiou-, » in niea scilicet Passione, aEt delicta mea, » id est, meorum,
    texsolcebani, » pro aliis satisfaciendo. et propter hoc reputo mea. Yel « mea, »
    Genes. xxxi, M), dicebat Jacob : Ef/o quia a mc suscepta. I Petr. ii, 22 : Pec-
    daninum onine reddebam. Totum (^liri- catum non fecit, nec inventus est dolus

    slus reddidit, totum solvit, nibil est quod in ore ejus : sed ab aliis facta suscipit.

    solvimus. Job, xvii, 2 : Non peccavi, et In eodem, -^. 24 : Qui peccata nostra ipse
    in amaritudinibus moratur oculusmeus. pertulit in corpore suo super lignum.
    Proalienis peccatis. Isa. liii, 6 : Posuit « A tenon siint abscondita, » quin scias,
    Dominus in eo iniquitatem omnium no- quaHter pro ilhs emenda facienda. Job,
    strum. Lev. xvi, 22 : Cumque portavcrit XXVI, 4 : Nudus
    est infernus coram illo,

    hircus omnes iniquitates eorum in ter- etnullum operimentum pcrditioni.


    est

    ram solitariam. Uapuit diabolus quan- II ad (^orinth. v, 21 Eum, qui non no- :

    tum in se iuit divinitatem, volens ad verat peccatum,pro nobis peccatum fecit,


    gequalitatem ascenderc divinae potestatis. id est, hostiam pro peccato. Sed si
    Isa. XIV, li ; /// coelum conscendam : insipientiam habeant eorum quae neces-
    super astra Dei exaltabo solium meum. saria sunt ad salutem, articulorum scili-

    Rapuit et homo sapientiam quantum cet fidei, et per hoc dicit, quomodo
    in se fuit, quando ad ccqualitatem membra Christi erant? Et similiter si

    scienticB affectavit pervenire, et fecit delicta tanta punitione digna. Respon-


    quod credidit se perducturum. Genes. deo. Membra erantejus praedestinatione,
    III, 5: Eritis sicut dii, scientes bonum et non secundum statum in quo erant in
    malum. Sed Christus non, quia natura- ignorantia et delictis.
    liter wqualis Patri semper fuit, est, et

    erit. Ad Philip. ii, : Non rapinam arbi-


    tratus est esse se cequalem Deo. Solvit er- « Non erubescant in me. » Hic tertium
    go Christus pro homine, non pro doemo- in quo petit ut illis prosit, pro quibus
    ne : quiaridejussoremseconstituitcarnem solvit : ct dividitur in partes duas. Primo
    assumendo, hominis naturam, non dae- quidem orat pro antiquis ejus adventum
    monis. AdHebr. ii, 16: Nusquam Ange- desiderantibus, ut illis prosit. Secundo,
    los apprehendit sed semen Abrahse ap-
    ^ pro modernis, ibi, « Non confundan-
    prehendit. Et scriptum est, Proverb. xx, tur. »

    16: Tolle vestimentum ejus., qui fide- Dicit ergo : Sic solvi et ignorantias et
    jussor exstitit alieni. peccata : et « Domine, Do-
    propter hoc o
    mine, inquam, virtutum. » Et potest
    dici, quod duplicat « Dominey) propter

    « Deus, tu Hic esl


    scis insipientiam. » dupiex dominium, Angelorum scilicet et
    secundum hujus quo exponil
    partis, in hominum. « Non erubescant , » in mc
    quaesolvit. Ignorantias primo. Secundo, scilicet, frustrati sua fideli exspectatione.
    culpas, ibi, a Et delicta. » I ad (Jlorinth. xv, 14 : Si Christus non
    Henc solvi quae non ra-
    Dicil ergo : resurrexit, inanis est et fides nostra.
    puernni, quia o « Deus » Pater, « tuscis, » « Qui exspectanf te, « antiqui, qui tamen
    qui nihil ifjnoias, « insipirntiam mcamn, vider(!non potuerunt ocuh) carnis. Luc.
    id ost, meorum, quantn indigebat pur- X, 24 Multi Prophetae et Reges volue-
    :
    184 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    runt videre qux vos videtis, et non vi- XI, Ecce homo vorax et potator vini.
    19 :

    derunt. Et ociilo mentis sicut Abraham. Luc. XI, 1.'): In Beelzebub principe dse-
    Joan. vui, 56 : Abraham pater vester moniorum ejicit dsemonia. Joan. viii,
    exsullavit diem meiim. Ex-
    ut videret 48 Nonnc bene dicimus nos, quia Sa-
    :

    spectant, inquam, remuneratorem pro maritanus es, et dsemonium habes ? Et


    fide, quam habent de me. Eccli. xxxvi, Matth. XXVII, 40 : Vah qui destruis tem-
    18: Domine... da mercedem sustitientibus plum Dei, et in triduo illud resedificas.
    te. Psal. XXIV, 3 : Universi, qui te ex- Propter hoc dicit, Thren. iii, 61 : Au-
    spectant, tion confundentur^. distiopprobrium eorum Domine^ omties
    cogitationes eorum adversum me.
    (( Non confundantur. » Hic secun- Nec hoc tantum, imo « confusio, »
    dum. Quasi quoad
    diceret : Sic rogo crucifixoribus velantibus, « operuit fa-
    preeteritos, nunc autem quoad moder- ciem meam. Matth. xxvi, 68 Velata
    :

    nos, o <iDeusJsrael,y> Deum per fidem facie percutiebant eum dicentes : Pro-
    videntium nunc in via. I ad Corinth. phetiza nobis Christe, quis est qui et

    XIII, 12 Videmus nunc per speculum in


    : percussit ? Vel, Confusio operuit fa-
    «

    senigmate. Et per speciem contemplan- ciem meam. » Boni enim cum in se viHa
    tium. Ibidem, Tunc autem facie ad fa- perpetiuntur, confunduntur ad tempus
    ciem. « Non confundantur super me » confusione propassionis, non passionis.

    moriendo in carne, « qui quserunt te » Genes. xxi, 9 et seq., Sara moleste tuht
    in desiderio, et fervore, el sincera fide. opprobrium ancillae suse. Apocalyps. ii,
    Amos, V, 4 Quaerite me, et vivetis, et
    : 9 Blasphemaris ab his qui se dicunt
    :

    non confundemini, quia ad Roin. ix, Judseos esse, et non sunt. Tamen omnia
    33 Omnis qui credit in eum, non con-
    : in patientia sustinenda. Isa. l, 6 Fa- :

    fundetur. ciem meam non averti ab increpantibus,


    et conspuentibus in me.
    Alia littera : « Operuit, » secundum
    « Quoniam propter te sustinui. » Hic judicium hominum, « faciem meain irre-
    secunda causa tangitur patiendi, obe- verentia. » Et sunt verba corporis : cum
    dientia scilicet et amor Dei. Et primo, enim infideles blasphemant Christum,
    pro causa tangitur obedientia. Secundo, quasi impudenter, oportet nos confiteri,
    amor fervens, seu ainoris vehementia ad nec curare de contemptu. Seneca :

    honorem I)ei, ibi, k Quoniam zelus. » « /Equo animo toleranda sunt iniquo-
    In prima duo. Priino, quod sustinuit « rum convicia, et ad honesta tendenti
    propter obediciitiam verba vilia. Secun- « contemnendus est iste contemptus. »

    do, quod facta, ibi, « Operuit. » I ad Corinth. iv, 3 : Mihi autem pro
    Dicit ergo : salvum
    Preedictis causis minimo est ut a vobis j udicer aut ab hu- ,

    me fac, et propter hoc maxime,


    « quo- mano die.
    niam propter te, » id est, propter vo-
    luntatem tuam, cui volebam in omnibus
    obedire, sustinui opprobrium verborum. « Extraneus factus sum. » Hic secun-
    Jerem. xv, 15 Scito quoniam propter
    : dum, in quo ostcndit quid sustinuit a
    te sustinui opprobrium. Jerem. xx, 8: domesticis : et languntur duo. Primo,
    Factus est mihi sermo Domini in oppro- alienatio. Secundo, vehementia aiiena-
    brium, et in derisum. Augustinus «Fe- : tionis, ibi, « Et peregrinus. »

    « lix miseria, cujus Deus est causa. » Si Dicit ergo : Quae praemisi, sustinui ab
    autem quaeratur, quae sint illa ? Matth. omnibus simpUciter, et etiam i^extra-

    '
    Vulgata habet, Psal. xxiv, 3 : Universi, qui sustinenl te, non confundentur.
    :

    COMMENTARIl IN PSALMUM LXVIII. 185

    neus faclus surn fralribus meis » cogiia- bant coiilra [v, llagellarem, sicut factum
    tiont', JuclaMS scilicet. Job, xix. V\ : cst, Joan. 11, 14, et Matth. xxi, 12, quaii-
    Fralres ineos lomje fecit a nw. \ orc do facto funicuhi ejecit ementes, et veii-

    extraneus, Cant. i, o : filii nialris ntcv dentes de temph). Isa. nx, 17 : Operlus
    pugnavenerunl contra nic. ! ratres etiani estDominus quasi pallio zcli. Joel, u,
    ejus possunt tlici ejus coasanj;uinci, qui 18: Zclatus est Dominus terram suam.

    eloni,Mbanl se ab eo, nec creilebant. Zachar. vm, 2: Zclatus sum Sion zclo
    Joan. VII, ')
    : Seque cnini fratres ejus magno. Vel, « comedit mc, id est, causa
    credebant in cuni. mecB consumptionis et mortis fuit : pro-
    Et pcregrinus, » quod plus est, qui
    « pter hoc enim occiderunt me.
    abunde venit, et cito transit. Vel extra- Et notandum, quod est zelus dih^ctio- Zeius diie-
    iTT T«
    1 •
    A r, ctionis, in- I 1 ,

    neus referlur ad interiorem alTectum, pe- nis, ut hic, et MI Reg. xix, 10: ZclatusA\QnaiWoms,

    regrinus ad exteriorem elTectum. Job, sum zelo pro Domino exercituum. in- vidise.
    xix, Quasi peregrinus sui in
    I"» et 10: dignationis, Jacob. iii, 16 : ilbi zclus et

    oculis eorum. Scrvum nicum vocavi, cf conlcntio, ibi iticonstanlia, et omne opus
    non respondil. Verc peregrinus plus- pravum. Praesentis iree inflictfE ad cor-
    quam alius. Joan. i, II : In propria vc- rectionem, Ezech. xvi, 42 : Auferetur
    nit. et sui cum non receperunt. Luc. zelus meus a te, et quiescam, nec irascar
    XXIV, 18 : Tu solus peregrinus es in Je- amplius. Futurse ad vindictam malo-
    rusalem. « Filiis tnatris meee^ » hoc rum, Psal. lxxxviii, 47 : Exardescct sic-
    est, Synai^ogtTB, qui bene me deberent ut ignis ira tua. Invidiae, I ad Cor. iii, 3
    cognoscere. Isa. i, 3: Israelmc non cog- Cum sit inter vos zelus et contentio,
    novit, et populus meus non intellexit. nonne carnales estis, et ambulatis secun-
    Jerem. viu, 7 Milvus in coelo cognovit: dum hominem ?
    tenipus suum, et hirundo, et ciconia cu- Et etiam notandum, quod amor Dei
    stodierunt tempus adventus sui :populus dicitur amor quasi zelotypi. Primo, quia
    aulem mcus 7ion cognovit judicium Do- sponsae apponil custodes Angelos el ho-
    mini, quo voluit judicari ut latro, et cru- mines. Esther, ii, 3 : Tradant eas sub
    cifigi. ma)iu Egei Eunuchi, qui est custos mu-
    lierum regiarum. Isa. xxi, 6 : Pone spe-
    culatorem, et c^uodcumque viderit, an-
    « Quoniam zelus domus tuse. » Hic nuntiet. Item, quia, notat nutus et sig-

    secun(bim, ostenditur quod


    in quo ,
    na sponsiB valde diligenter. Isa. iii, 16 :

    nonsolum obedientia, sed amoris vehe- Pro co quod elevatse sunt fdise Sion, et
    raentia facit mala sustinere ad morlem, ambulaverunt extento collo, et nutibus
    etbona reddit contra mala, quod est ma- oculorum ibant,... etcomposito gradu in-
    jorisperfeclionis. Dicuntur ergo tria hic. ccdcbant : decalvabit Dominus vcrticem
    Prirao, amoris vehementia ad qua;ren- filiarum Sion. Item, quia suspecla habet
    dura honorem Dei, et utiiitatem proxi- muneraab adultero accepta. Osee, ii, 5 :

    mi. Secundo, tanguntur mala quae susti- Dixit: Vadam post amatores meos, qui
    nuit, ibi, « Et opprobria exprobran- dant mihilanam meam, etlinum meum.
    liuni. » Tertio, bona quae e coiilrario Item, gravissime condemnat adulteram,
    contulit, ihi, « Ego vcro. » et punit. Exod. xx, .">
    : Ego sum Donii-
    Dicit ergo : Ilaic praidicta mala susti- nus Deus tuus fortis.^ zelotes, visitans ini-
    nui propler te, ut tibi obediens inveni- quitatc.m patrum in filios. Prov. vi, 34
    -er : et etiain « zelus, » fervens scilicet et 3o : Zelus et furor viri non parcet in
    lilectio, « domus tuse, » colligendaj tibi, die vindictse, nec acquiescet cujusquam
    it congregand.T. " comrdit me, » quasi precibus, nec accipiet pro redemptione
    iibsorbuit me toluin, ut eos qui pecca- dona plurima. Susurrum adulteri et
    . .•

    186 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    sponsse diligenter et latenter auscultat. Sa derio salvandi illos. Joan. iv, 34 : Meus
    pient.1,10 : Auris zeli audit omnia, et tu- cihus est, ut faciam voluntatem ejus, cjui

    multiis murmurationumnnn ahscondctur misit me, scilicet Patris mei. Glossa :


    Cibu
    V--
    ,»

    (« Cibus Salvatoris est conversio pecca- C

    « Et opprohria. » Hic secundum, in « toris. »

    quo tanguntur mala, quae sustinuit, et a Vel, « Operui animam mcam » affli-

    quibus. Et primo, quse. Secundo, a qui- ctam « injejunio, » et hoc exteriori hi-
    bus, ibi, « Adversum me. » laritate, nec exterminavi sicut hypocri-
    In prima duo. Primo, vilitas et ab- tse. Matth. vi, 16 : Cumjejunatis, nolite

    jectio tangitur. Secundo, bonorum quae fieri sicut hypocritse tristes. Et paulo
    faciebat, perversa inlerpretatio, ibi, « Et post, Tu autem cum jejunas,
    t. il :

    operui in jejunio » unge caput tuum et faciem tuam :

    Dicit ergo : Sic zelo ardebam, « et lava.


    opprohria exprohrantium tihi » quan- Vel, « Operui animam meam injeju-
    doque, sicut mos
    semper Judeeo- fuit nio, » de ipso quoddam pallium faciens
    rum. Vel, exprobrantium tibi in me, decentissimum, sicut factum est in tribus
    « ceciderunt super me, » nunc. Job, xvi, pueris. Daniel.i, 13 Post dies decem :

    11 : Aperuerunt super me ora sua, apparuerunt vultus eorum meliores, et


    et exprohrantes percusserunt maxillam corpulentiores prse omnihus pueris, qui
    ,

    meam. Thren. ii, 16 Aperuerunt super :


    vescehantur ciho regio.
    te os suum omnes inimici tui. Isa. lvii, Vel, « Operui » ad munitionem. Jeju-
    4 Super quem lusistis ? super quem
    :
    nium hoc armatura contra insultus ten-
    dilatastis os, et ejecistis linguam, etc. imo ipsius Dei affligere volentis.
    tatoris,

    Jon. 111, 3 : Praedicaverunt jejunium, et

    vestiti sunt saccis, a majore usque ad


    II « Et operui in jejunio . » Hic secun- minorem, et sic evaserunt. « Et factum
    dum : perversa interpretatio bonorum : est » a perverse interpretantibus, « in op-

    et dicuntur duo, quae pervertebant. Pri- prohrium mihi. » Cassiodorus : « Boni


    mo, abslinentia in victu. Secundo, as- «malissunt opprobrio, quia eorum scele-

    peritas in vestitu, ibi, « Et posui vesti- « ribus non acquiescunt. » Isa. lix, 14 et

    mentum meum cilicium. » 13 : Corruit in platea veritas,.. et qui


    Christus
    Vel, quia Christus non legitur fuisse recessit a malo, prsedse patuit.
    non leghur
    indutus
    cilicio.
    indutus cilicio, primo, perversa interpre-
    tatio humilitatis in conversatione. Secun-
    do, perversa interpretatio infirmitatis in
    passione, ibi, « Et posui. » Et posui vestimentum. » Hic secun-
    «

    In prima duo. Primo, tangitur bo- dum, perversa interpretatio ostensae in-
    num. Secundo, interpretatio perversa firmitatis. Et primo, bonum. Secundo,

    subjungitur, ibi, « Et factum est. » subversio boni, ibi, « Et factus sum


    Dicit ergo : Sic exprobraverunt, et illis. »

    ego operui animam meam, animse mese Dicit ergo : Sic perverterunt quia po-
    potentiam, et dignitatem. Habac. iii, 4 : tentiam abscondi, « et » etiam « posui
    Ibi ahscondita est fortitudo ejus. Isa. cilicium, naturam humanam infirmam si-
    xLVj 15 : Vere tu es Deus ahsconditus. milempeccatrici, « vestimentum meum, »
    Et hoc « in jejunio, ad litteram, absti- modo scilicet divinitatis. Apoc. vi, 12 :

    nentiae. Matth. iv, 2 : Cum jejunasset Sol factus est nigcr tamquam saccus ci-

    quadraginta diehus, et quadraginta no- licinus. Job, xvi, 16 : Saccum consui su-

    ctihus, postea esuriit. Vel, ego dico oxi- per cutcm meam. Ad Roin. viii, 3 : Fi-

    sLens in jejunio spiriLuali, sciliceL indesi- lium suum misil in similitudinem carnis
    COMMENTARII IN PSALMUM LXVIII. 187

    peccati. Jon. iii, t) : Rex Ninivae induit so mea irrisio esset ei jucundilas musici in-
    cilicio '. strumenti, « qui bibebant vinum » in la-

    « El factm aum illis in parabolani, » bernis. Prov. xxiii, 20 : Noli esse in


    irrisoriam et nialcJicani, cuni morientis conviviis potatorum. Prov. iv, 17 : Com-
    in cruce viderunt inrirmitatcn». Talis pa- edunt panc/n i ti )l ''
    i'i:, e' vlii m ini-

    rabola, Jerem. xix, 22 : Ponal te Donii- qttitatis bibtint. Vel, « qiii bibebant »

    nns sicttt Sedeciani, et sicitt Ac/tab, quos cuin delectatione magno haustu « vi-

    frixit rex Babijlotiis in ignc. Job, xvii, niti/i » jucunditatis temporalis. Joel, i,

    t) : Posuit me quasi in />roierbum vttlgi, 5 : Flete et vinum in


    ululate, qtd bibitis
    ct in exemplum corani illis. Sic qui poe- dttlcedine. Et veie ululandum quia val- :

    nitentiis se afllij,Mt, ab illis irridetur ut de periculosum, quia vencnosum. Deu-


    •
    insanus. Sap. v, i : Xos insctisati, vitam ler. xxxii, 3-i Fel draconum vintim eo-
    :

    illorum sestimabamus insaniam. Hiero- rum, et venenum aspidum insanabile.


    nvmus ad Eustochium : « Si quem vide- IIoc est illud vinum, de quo Prov. xxxi,
    « rint tristem pro peccatis, atque pallen- i Noli regibus, o Lamuel, noli regi-
    :

    « tem projejuniis ac ciliciis, et mona- bus dare vinum.


    « chuni vocant. »

    « Ego vero orationem. » Hic tertium mm


    « Adverstim me. » Hic secundum, in totius hujus partis. Ostensa enim amo-
    quo ostenso quae mala patitur, ostendit ris vehementia, ostenso quod sustinuit
    a quibus patitur, et in quibus locis sit in mala, hic tertio ostendit quee contulerit
    parabohim. Primo, quod in plateis. Se- bona. Duo ergo dicuntur. Primo quod
    cundo, quod in tabcrnis,ibi, « Et in me oravit positus in tantis malis pro se, et
    psallebant. » Velsecundum aliam litte- pro illis. Secundo ostendit, quod exau-
    ram, primo, quod sapientibus, et alios diendus sit, ibi, « Temptis beneplaciti, »

    regentibus. Secundo, mundanorum ama- Dicitergo : Hsecmala raihi intulerunt,


    toribus. « ego vero » e contrario, « orationem
    enim
    Ait Haec sustinebam, et vere,
    : meam, » pro me factam ut ab iis libera-
    quia « adversum me, » irridendo, bona rer, nad te,y> supple,dirigebam. Cassiodo-
    in malura convertendo, loquebantur, rus : « Insinuat coelestis doctor jurgiis
    « qtii sedebant in porta, » in locis publi- « hominum, non inflammatis rixis, sed
    cis et conventibus communibus, qni so- « orationibus obviandum, Exod. xvii,
    »

    lent fieri in portis. Thren. iii, 14 : Factus 10, Amalec precibus est victus Moysi,
    sumin derisum omtii poptilo meo, canti- et Israel liberatus.
    cum eorum tota die. Vel, « cjui sedebant Ad te etiam dirigebam orationem
    in porta, » id est, judicibus, qui ibi fa- meam pro ipsis illuminandis, et a pecca-
    ciebant judicia. Deut. xvi, 17 : Jtidiccs et to absolvendis. Luc. xxiii, 34 Pater :

    magistros constitues in omnibtis portis dimitte illis : non ctiim sciunt quid fa-
    tuis. Ruth, IV, 1 : Accessit Booz ad por- cittnt. In Psal. v, 4, supra : Ad te ora-
    tam ubi erant judices «. Et Amos, v, 10 :
    bo, Dominc. Et quoniam ila est, exau- <Ju'<i sit
    ^ lempus
    Odio liabuerunt corripientem i?t porta. di, quia o Deus, « tcmpus est beneplaci- ben«piaciti.

    Et rursus, in eodem^ t. l.o : Constituiie ti » exhibendi, id est, reconciliationis, et


    in porta jtidicium. gratiae exhibendae. Et scriptum esl, Isa.
    « Et in me psallebant, » irrisorie, ut XLX, 8 : In tempore placito exaudivi /<?,

    * Jon. ni, 6 : Et penenit verbum nd regem Ni- in cinere.


    nive : et surrexit de solio suo, et abjecit vesti- * Ruth. iv, i : Ascendit Booz ad portam, et se-

    timentum snum a se, et indutiis est sacco, et sedit dit ibi.


    188 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.
    et in die salutis auxiliatus sum tui. TI ad viceDomini,misericordiaet veritas. Pro-
    Cor. VI, 2 : Ecce nunc tempus acccpta- misit enimperProphetas, quod Christum
    hile, ccce nunc, elc. Ad Gal. iv, 4 : Veiiit resuscitaret a mortuis. Supra, in Psal.
    plenitudo temporis. Psal. ci, 14 : Tu ex- XV, 10 : Nec dabis sanctum tuum videre
    surgens misereberis Sion : quia teni- corruptio7iem. Et alios per ipsum, Osee,
    pusmiserendi ejus, qiiia venit tempus. VI, 3 : Vivificabit nos post duos dies : in
    die tertia suscitabit nos. Et suscitatus
    « In multitudine. » Hic est quinta salvaret, Isa. lvi, 1 : Juxta estsalus mea
    pars, et ultima, in qua rogat ut salvetur ut veniat, ct justitia mea ut reveletur.
    sumpta ratione a misericordia et veri-
    tate ejus quem rogat et secundum hoc :

    dicuntur duo. Primo, sumitur ratio ab « Eripe me » Hic secundum


    de luto.
    abundantia misericordiae. Secundo, a ve- iilius partis, in qua orat pro sua libera-
    ridica promissione, ibi, « In veritate. » tione. Oravit enim caput pro se, hicorat
    Dicit ergo : Sic salva me et libera, pro corpore : et dicuntur duo. Primo,
    quia talibus causis affligor et torqueor. oratio. Secundo, persuasio, ibi_, « Exau-
    Et etiam exaudi « m rnultitudine niiseri- di me, Domine. »
    Magnitudo cordise tux. » Psal. L, 3 : Secunduni In prima tanguntur sex. Primo, petit
    et niultitutlo
    niisericor- niultitudinem miserationuni tuaruni, ut corpus liberetur a consensu in pecca-
    di» Uei.
    Tv • 1 o
    etc. Damel. ix, 18 : Neque enim in ju- tum. Secundo, a malo actu, ibi, « Ab iis

    stificationibus nostris prosternimus preces qui oderunt. » Tertio, a nimio araore


    ante faciem tuani, sed in miserationibus peccati, ibi, « Et de profundis ac^ua-
    tuis multis. Multa enim est miseratio rum. » Quarto, a consuetudine, ibi,

    Dei, sicut alibi dictum fuit ', et valde ma- « Non me demergat. » Quinto, a con-
    gna. Augustinus : « Nemo de Dei pietate temptu, ibi, « Neque absorbeat. » Sexto,
    « diffidat : major enim est ejus miseri- a desperatione, ibi, « Nec urgeat. »

    « cordia, quam nostra miseria : tardius Dicit ergo : Sic rogavi pro me usque
    « siquidem ei vidctur veniam peccatori modo, sed nunc pro membris dico :

    « dare, quam ipsi peccatori recipere : sic Domine, « eripe me de luto, » id est,
    « enim festinat absolvere reum a tor- corpus meum, non ut non sentiam, sed
    « mento conscientiae suae^ quasi plus ut « non infigar » per consensum lu- :

    « cruciet eum compassio miseri, quam tum enim dicitur corpus humanum, si-
    « ipsum compassio sui. » Et variis modis ve humana natura. Jer. xviii, 4 Et dis- :

    exhibitae, et per multos. 11 Esdr. ix, sipatum est vas quod ipse faciebat e lu-
    27 : Tii de calo audisti, et secundum mi- to manibus suis. Temporalis abundantia,

    serationes mullas dedisti ei salvatores Habac. ii, 6 : Vse ei, qui multiplicat non
    m.ultos. De magnitudine et multitudine. sua ? usquequo et aggravat contra se
    Cassiodorus « Non parva: misericordia densum lutum ? Culpa, Exod. v, 6 et Liri»
    lulo UM
    « fuit, quse tam ingentia peccata supera- seq., Filii Israel serviebant in luto et la-
    « vit. » Multitudo quidem fuit delicti, sed tere.Et maxime peccatum luxuria; : et
    multo numerosior misericordia illa quai hoc primo, quia immundum est in se,

    vicit. Ad Rom. v, 20 : Ubi abundavit de- Jerem. ii, 24 : Omnes qui c^uaerunt eam,
    lictum, sujjerabundavit gratia. non deficient, in mcnstruis ejus invenient
    « Exaudi me, » etiam « in veritate sa- eam. Item, maculativum tangentium, Je-
    lutis tuee, » omnibus te petentibus pro- rem. ii, 22 Maculata es in iniquitatc
    :

    missai. Bene lamen additur misericordia tuani coram mo, dicit Dominus Dens.
    de veritate : quia Psal. xxiv,10. Universai Itom, quia foelet, Amos, iv, 10 Ascen- :

    ' Gf. praecipiie Commentarium in Psai. VI, f 3, lumo XV, liujusce editionis novae.
    .

    COMMENTARII IN PSALMUM LXVIII. 189

    (lcn- feci putredinem castronim vestro- aer de fumo putei. Possent hcec legi de

    riiin in nares resfras. Kt tonet, (lenes. capite etiam, sicut planum est in Glossa,

    XIV, 10 : Vallis Silcestris liabebat puteos sed magis proprie, sicut lectum est, de
    inultos bituniinis. Item, quia porcis pla- membris.
    cet : ibi se balueant, id est, luxuriosis,
    II Potr. II, 22 : Canis reversus ad suuni
    voniituin : r/, .S//.v lota in volutabro luti. « Exaudi me,Domine. » Ilic secundum, | y
    « Libera me ab iis qui oderunt nie, » scilicet j)ersuasio, qu(^d exaudiatur. Et
    thrmonibus, el malis Iiominibus, quod primo, allegat diviniE misericordiae sua-
    est proprie liberari ab actu. Homines vitatem. Secundo, multiplicitatem in ef-
    enim et dcTmones semper quiPrunt incli- feotu, ibi, « Et secundum multitudi-
    nare ad actum : (juia non vident inte- nem. »

    riorem consensum. Dau. xiii, 20 .• Assen- In prima duo. Primo, petit ut dc pec-
    tire nobis, et commiscere nobiscuni. catis exaudiatur. Secundo, ratio, quare
    « Et de profundis aquarum, » id est, exaudiri debeat, supponitur, ibi, « Quo-
    a nimio amore deliciarum. In his pro- niam benigna est. »

    fundis se mersum sentiebat, qui dicebat Dicit ergo : Haec petii pro meo corpo- Miserior-
    ,. t*'» Dei
    . . T^ .

    De profundis clamavi Domine, exaudi me,


    in Psal.

    ad te, Domine.
    cxxix, 1 : re, et tu «

    non meis meritis,


    ...
    sed h quomam
    .
    » et hoc
    mise-
    benigna,
    suavia, et
    speciosa.

    ricordia tua est benigna. » Alia littera


    habet « suavis.» « Denigna, » quia abeni-
    « X(j)i me demercjat tempestas aquse, » gno spiritu procedit. Sapient. i, 6 : Be-
    carnalis motus tempestuosse non teneat nignus esl cnini spiritus sapientise, et
    concupiscentise in prava consuetudine. non liberabit, etc. Et a charitate beni-
    Gregoi'ius : « Quem mali operis iniqui- gna. I ad Corintli. xiii, \ : Charitas pa-
    « tas a boua stabilitalc commovit, quasi liens est, benigna esi. Et suavis, quia a
    « tempestas eum rapuit. Si vero in pec- suavi spiritu similiter proccdit. Sap. xii,
    « catorum tenebris sederit, cito consue- 1 : quam bonus et suacis cst Domine,
    « tudo ipsum in foveam mergit. » spiritus tuus in omnibus. Et speciosa est
    « Nec absorbeat mc profundum, » per valde quando indiget homo maxime.
    pcenitendi contemptum. Proverb. xviii, Eccli. XXXV, 26 : Spcciosu esl misericor-
    3 : Impius, cum in profundum venerit dia Dei in tempore tribulationis ,
    quasi
    peccatorum, contemnit, et absorptus est. nubes plucix in tempore siccitatis.
    Jerem. li, '-W : Absorbuit me quasi dra- « Secundum nmltitudinem miseratio-
    co. Job, XL, 18 : Absorbebit fluvium, et nurn. » Hic allogat multitudinem in effe-
    non mirabitur : et liabet fiduciam ([uod ctu : in se enim non est nisi una. Quasi
    influat Jordanis in os ejus. dicoret : Sic exaudi, et hoc etiam « respi-
    « Xec urfjeat, « id est, claudat, « pu- ce in me, » oculo miscricordiae. Psal.
    teus, » iniquitatis profunditas, « os suum xxiv, 1(3 : Hespice in me, et miscrere mci.
    super me » per desperationem. Hic est Sap. Et respectus in electos illius
    IV, 15 :

    puteus, de quo Proverb. xxiii, 27 Fo- : Non rcspeclu justiliae quo aliquando res-
    vea profunda est meretrix, id est, carna- picit malos. Job, xl, 7 : Rcspice cunctos
    i lis concu{)iscentia et puteus an(justus : supcrbos^ et cotdere illos. Exod. xiv, 24 :

    i
    aliena, id est, culpa, quae aliena est a Et ccce respiciens Dominus supcr castra
    natura. Super quem urget liic puteus os .Eiggptioruni per columnam ignis et nu-
    suum, scilicet culpa, aperit super illum bis, inlerfecit cxcercitum eorum. Et hoc
    alius puteus os suum, scilicet gehenna, non meritis nostris, sed « secwidum
    de quo Apocalyps. ix, 2 : Et aperuit pu- multitudinem miserationum tuarum. »
    teum abyssi :... et obscuralus est sol et Daniel. ix, 18 Neque enim in justifica- :
    ,

    190 D. ALB. MAG. ORD. PRi^D.

    tionibus nostHs prosternimus preces no- spiritus meus. Quod et facit Deus. Isa.

    stras nnle faciem tuam, sed in misera- Lxv, 24 antequam clament,


    : Eritcjue
    tionihus tuis multis. ego exaudiam adhuc illis loquentibus :

    ego audiam. Et hoc debes, « quoniam


    tribulor, » hoc enim promisisti. Psal.

    f^ <.<. Et 7ie avertas faciem. » Ilic lertium XG, 15 : Cum ipso sum in tribulatione :

    prinise parlis totius hujus Psalmi. Oravit eripiam eum, et glorificaho eum. Psal.
    enim pro corpore, oravit pro capite et XLV, 2 : Adjutor m tribulationibus.
    distincte : hic simul orat pro utroque :

    et dicuntur tria. Primo, petit Patrem si-


    bi benignum fieri. Secundo, a benigno « Intende aninise. » Hic tertium, in
    velociter exaudiri, ibi, « Quoniam tribu- quo petit ab exaudiente ereptionem. Pri-
    lor. » Tertio, ab exaudiente liberari, ibi, mo, animsB in occulto ab omni impatien-
    « Intende animse mex. » tia, et culpa. Secundo, corporis in aper-

    Dicit ergo : Sic exaudi me orantem to a morte et a pcenalitate ab aliis infli-


    supra pro me, immediate pro meo cor- cta, sive referatur ad caput,sive ad mem-
    pore : « et ne avertas faciem tuam, » bra, ibi, « Propter inimicos. »
    nunc, « a piiero tuo, » meipso, Christo In prima duo. Primo, excitat ad con-
    scilicet, de quo Malth. xii, 18 Ecce : siderationem status animaesuae. Secundo,
    puer meus quem elegi^. Et Isa. ix, 6: orat liberationein, Et lihera. »
    ibi, «

    Parvulus natus est nobis, etc. Puer Ait enim : Sic benignum te exhibeas,
    autem dicitur Christus propter purita- et exaudias, et etiam « intende a?2imse

    diSfuT^^ulr
    *®"^' ^ ^®^- "' 0^^ peccatum non fe-
    ^^ • mese, » diligenter considerando ejus tri-

    cit, nec inventus est, etc^ Propterhumi- stitiam ettribulationem. Matth. xxvi, 38 :

    litatem, Matth. xi, 29 : Discite ame, quia Tristis estanima mea usque ad 7?iortem,
    mitis sum, etc. Proptermansuetudinem, Et in Psal. vi, 4, in persona membro-
    Isa. Liii, 7 : Sicut ovis ad occisio?iem rum Et a?iima mea tu?'hata est valde.
    :

    ducetur, et quasi agnus coram tondente « Et lihera eam, » ab illa tristitia, et a

    se obmutescet. Propter omnimodam obe- tribulatione sua, ne per impatientiam pe-


    dientiam, Ad Philip. ii, 8 : Factus obe- reant. Job, xxxiii, 28 : Liberavit ani??ia?n
    diois usque ad mortem, etc. Puer etiam suam, eum scilicet qui rogat ipsum, ?ie

    dicitur ahquando propter servitium et mi- pergeret i?i i?iteritu?n. Job, xvii, 3 : Li-
    nistrationem. Sic Christus, Matth. xx, hera me Domine, et po?%c me juxta te.

    28 : Filius hominis non ve?ut nwnstrari, Modus autem liberandi optimus est, pa-
    sed ministrare. tientiam tribuendo. Gregorius : « Tunc
    Vel de quolibet justo, et quasi de toto « melius in tribulatione liberat, cum pa-
    corpore legipotest. Quasi diceret : « Ne « tientiam dat. » Sic liberavit beatum
    avertas faciem tuam a puero tuo, » quo- Stephanum^
    libetjusto, qui puer est tuus. Osee, xi,
    i : Puer Israel, et dilexi eum. « Et eripe ??ie. » Hic secundum, in

    quo petit apertam liberationem corporis


    « Quoniam secundum, tribulor. » Hic a morle. Et primo petit ereptionem. Se-
    Quasi diceret:Ne avertas faciem tuam, cundo, addit persuasionem, ibi, « Pro-
    sed benignus esto, et « exaudi me velo- pter i?ii??iicos. »

    citer. » Loquitur pro se. PsaL cxlii, 7 : Dicit ergo : Sic intende animae meae,
    Velociter exaudi me, Donmie : defecit et libera animam meam in occulto, et

    * Cf. Isa. xLii, I. ' Cf. Act. VI, 8 et seq., etvu, i et seq. ad
    ^ Cf. Isa. Liii, 9. finem.
    COMMRNTARH IN PSALMUM LXVIIl 191

    etiain « eripe me, » in aperlo ; « nie » In prima (luu. l*iimo, quia novitPater
    qiii cuput sum, suscitando : et alios San- mala oris, quae injuste inferunt Fiiio, et
    ctos, qui corpus meuni sunl, conseivan- suis. Secundo, etiam operis, ibi, « In
    do, sicut aperte tres pueri in camino, conspectu tuo sunt. » Vel mclius, quia
    ignis sunt conservali '. Dan. vi, 23 : Edu- scit mala quoe patitur. Secundo, quia per-
    ctusque est Danicl <Ie lacu*. sonas inferentes, ibi, « In conspectu. »

    In prinia dicuntur Iria secundum triu


    « Propter ininiicus. » Hic persuasio, quai Christus sustinuit, adlmc susti- et

    ijisorum inimicorum conversio, si non nent membra. Primum est opprobrium


    sint obstinati : vel confusio, si obstinati verborum. Secundumestconfusio cachin-
    fuerint : quiaprimo
    unde dicuntur duo : norum, et signorum, ibi, « Et con/usio-
    propter inimicos confundendos. Secun- nem. Tertium, inhonoratio factorum vi-
    do, ostendit quod sunt confundendi, ibi, lium, ibi, « Et reverentiam. »
    « Tu scis iniproperiuni. » Dicit ergo : Eripe propter inimicos, et
    Dicit ergo : Sic eripe « propter inirni- potes bene, et debes, quia « tu scis im-
    cos nieos cum me vi-
    » confundendos, properium meum, » non a me alteri, sed
    «lerint resurgentem, cum membra vide- mihi ab aliis eodem,
    illatum. Supra, in
    rint liberata. Psal. v, 9 Deduc me in : y. 10 Opprobria exprobrantium tibi
    :

    justitia tua, propter inimicos meos. Isa. ceciderunt super me.


    XXVI, li : Domine eaaltetur manus tua, « Et confusionem meam., » signorum
    et non cideant : vide(nit ct confundantur scilicet ostensorum ad confundendum
    zelantes populi. Vel magis propter ini- me. Matth. xxvii, 39 Blasphemabant, :

    micos convertendos : et sic tangit finem eum moventes capita sua, dicentes : Vah
    ereptionis. Gregorius Plerumque
    : « qui dcstruis tcmplum Dei, etc. Sic mem-
    « Sancti salvuri temporaliter, non pro- bra, Job, xii, 4 : Deridetur justi simpli-
    « pter se, sed propter adversarios appe- citas.

    « tunt, ut duin illos Dominus per mira- « Et recerentiam meaniy » quam mi-
    « culum liberat, illos eodem miraculo ad hi exhibent. Ironia, id est, leverentia in
    « aeternitatem ducat. » Idem : « Propter facto,quia alapis me caedebant. Job, xvi,
    « me liberari a corporali tribulatione 11 : Apcruerunt in me ora sua^ expro-
    « non appelo, sed tamen eripipropter ad- brando,cachinnando, etexprobrantes per-
    M versarios concupisco, ut dum vita no- cusserunt maxillam meam, satiati sunt
    « stra salvari mirabilius cernitur, ipso- pcenis meis. Sic de membris, ad Hebr.
    « rum miraculoruin visu duritia adversa- XI, 3G et 37 : Alii, scilicet sancti, ludi-
    « riorum convertatur. » bria et verberu cxperti, insuper et vincula
    et carceres : lapidati suiit, secti sunt^ ten-
    tati sunt, in occisione gladii mortuisunt.
    Tu scis improperium. » Ilic secun-
    «

    dum, in quo ostendit quod non debent


    confundi. Et hoc probat primo rationi- « In conspectu tuo. » Hic secundum. «1
    bus sumplis ex parte ejus quem precatur. Quia novit personas a quibus palitur.
    Secundo, a parte ejus qui afllif^ntur ab Dicit crg-o : Novisti illatas passiones,
    iliis, ibi, « Iniproperium e.Tspectavit. » et etiam personas inferentes: quia omnes
    Terlio, a purte eorum a quibus afllij^itur, qui tribulant me his contumeliis, his
    ibi, « Et sustinui. » lormentis, Sap. ii, 19 : Contumelia et

    ' Cf. Danii'l iii, 49 et seq. in medio leonum... Et extraxit eum de lacu leo-
    ' Cf. etiara Daniel. xiv, 39 et 40: Venit eryo num.
    rex... ad lacum, et introspexit,et ecce Daniel sedens
    : .

    192 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.


    tormento interrogemus eum^ « smit in nit in persecutoribus compatientem in
    conspectii tuo, » innotitia scilicet tua, ita corde. Secundo, quod nec opere, vel ser-
    apertc sicut illa quae in conspectu tuo mone, Qui consolaretur. »
    ibi, «

    sunt. Eccli. XVI, 10 et 17 : Non dicas : A Dicit ergo Tu vides eorum malitiam,
    :

    Deo abscondar, et ex summo quis mei et ego sustineo libenter. « Et etiam su-
    memorahitur ? in populo magno non stinui )) exspectando, attendendo, et

    agnoscar. Ad Hebr. iv,13 Omnia nuda : « non fuit » de tanta multitudine perse-
    et aperta sunt oculis ejus. Job, xxvi, 6 quentium, « qui simul contristaretur^ »
    Nudus est infernus coram illo. Quid mi- compatiens corde. Psal. cxli, 3 Consi- :

    T-um si discit, « in conspectu ? » Vicini deraham ad dexeram, et videbam, et

    enim sunt proximi valde. Ezech. xliii, 71071 erat qui cognosceret me, scilicet

    8 Fabricatl sunt limen suum juxta li-


    : compassionem suam monstraret. Isa.

    men meum, et murus crat inter me et Lxiii, 3 : Torcular calcavi solus, et de


    eos.Imo in ipsa domo Dei sunt. Jerem. gentibus 7W7i est vir mecum. Ibidem,
    XI, Quid est, quod dilectus meus in
    13 : t. G : Circumspexi., et non erat auxilia-
    domo mea fecit multa scelera ? tor : qusesivi, et non fuit qui adjuvaret.
    Sed nonne Apostoli tristabantur cum
    « Improperium exspectavit. » Hic per- eo, et sic contristabantur? Respondeo
    suadet sumptis rationibus a parte sui- per hoc quod jam dictum est,quod pot-
    ipsius,qui patitur. Et primo, quia volun- est intelligi de crucifixoribuSjJudeeis sci-
    tarie cuncta sustinuit. Secundo, quiacon- licet, et gentilibus, non de discipulis. Vel

    sortem non habuit, ibi, « Et sustinui. » melius, compassione pro


    loquitur de
    Dicit ergo : Propter hoc adjuva, nec damno spirituali, pro quo proecipue Chri-
    solum, imo quia « cor meuni, » volun- stus dolebat Apostoh autem dolebant ex
    :

    tas scilicet deliberata, « exspectavit im- carnali amore, quem ad Christum habe-
    properium » verborum, cachinnorum, bant. Propter quod dicitur, Amos, vi,
    « et miseriam » factorum, ab illis, a qui- 6 : Nihil patieba7itur super contritione
    inexspec- bus dcberem cxspectare honorem et be- Joseph : imo Isetabantur de percussione
    fatione •

    ^'desldlrn'
    neficentiam. Isa. v,4 : Anquod exspectavi ejus spirituali, quam credebant, sicut nunc
    fervor. ni facerct uvas, ct fecit lahruscas. In ex- deperditionemembrorumejus, multi non
    spectationeautem notatur voluntas quod :
    curant, sed rident, Thren. i, 21 Omnes :

    enim exspecto, hoc volo, sicut et ipse i7iimici mei audierimt malu7n meum,
    hoc volebat. Isa. liii, 7 Ohlatus est : Isetati simt quoniam tu fecisti.
    ,

    quia ipse voluit. Et fervor desiderii. Et « Qui consolaretur me, » verbo vel

    hoc non tantum voluit Ghristus, et ejus facto, « susti7iui, et no7i i^iveni. » Thren.
    menibra, sed ardenter illa. Luc. xxii, 15 : I, 2 : Non est quico7isoletur eam ex om-
    Desiderio desideravi hoc Pascha mandu- 7iihus charis ejus, Ecclesiam scilicet vel
    carevohiscum^ antequampatiar. Luc. xii, in capite, vel in membris. Et t. 21 : Au-
    50 Baptismo habeo haptizari : et quo-
    : dieru7it quia ingemisco ego, et no7i est
    modo coarctor usquedum perficiatur ? qui consoletur me, sed sola sum. Jerem.
    XV, 17 : Solus sedebam, com-
    quo7iia)7i
    minatione replesti me. Quando enim
    « Et sustinui quisimul. » Hic tertium, aliquis est in amaritudine, relinquilur a
    in quo persuadet a rationibus sumptis a falsis amicis. Job, u, 13 : Et7ie77io loque-
    parte affligentium. Et primo, ab univer- batur ei verhum : videba^it e7iim dolorem
    sitatc illorum, quia nullus pro ipso. Se- esse vehementem. Eccli. vi, 10 : Est ami-
    cundo, a crudeUtate, ibi, « Et dede- cus socius me7isse, et non perma7iebit in
    runt. » die 7iecessitatis
    In prima duo. Primo, quod non inve-
    COMMFNTAUH IN PSAL.MLM LXVllI. 103

    « Et (Ifderunt in cscani. » Ilic sociin- 28 : Sitio. Pauperiim susfentatio. Mattli.


    dum, in qua sumit rationom a crudelitate XXV, i2 Sitivi, ei non dedisiis milii biberc.
    :

    in ministrando quod pertinot ad cibum. Silisautem qua nos sitire facit, est quadru-
    Secundo, in minislrando quod pertinet plex. Primo quidem sitire facitdoctrinam,

    ad polum, ibi. « Et in .siti. » de qua siti, Isa. i,v, 1 : Omnes sitientes

    Ait enim •
    Sic omnes adversarii fuo- venitead aqf/as. Deinde gratiam, qua Deo
    runt, nullus omnino consolator ct eliam : plac(>amus, ef infus refocillemur. Joan.
    quod deterius est, « dedenint fel, » hoc \\i, 37 : Siquis siiit, veniat ad me, ei bi-

    non in medicinam, sicut dedit Tobias pa- bat : ad me fontem, et bibat gratiam,
    tri suo ', sed in escam, hoc est, ac si il- postea justiliam, qua exitur in bonam ope-
    lud comedere deberem. Mattb. xxvii, rationem, de qua Matth. v, (> : Beati c[ui

    3i Dederunt ci vinuni bibere cuni felle


    :
    esuriunt et sitiunt jusiitiam. Ultimo glo-
    mixtuni. Quam malam escam privpara- riam, de qua in Psal. xli, 3 : Sitivit aiii-
    verunt illi, de quo in Psal. cxlvi, 9 : ma mea ad Deum fortem., vivinn. Injjri-

    Qui dat junimtis escam ipsorum, et pul- ma siti Dei, qua? propriaj sua est, posuit
    iis corvoruni, etc. Job, xxxviii, 41 : Ju(l;eusacetum ad lilteram^ In secunda
    Qui prseparas corvo escani suani. Thren. ponit omnis piger ad conversionem et
    m, 11) : llecordare paupertatis et trans- lentus. In tertia specialiter avarus.
    gressionis mess, absinthii, et fellis.
    « Et in siti mea, » cum dicebam, 5/7/0
    . (Joan. XIX, 28) « potaverunt me aceto. »
    IIoc manife>lum est, Malth. xxvii, 48 et « Fial mensa corurn. » Sicut a princi- ^3
    Joan. xix, 29. Jercm. ii, 21 Quomodo :
    pio Psalmi dictum fuit, hic est secunda

    ergo conversn es mi/ii in pravum vinea pars primaj partis totius Psalmi, in qua

    aliena ? Tamen quianon legitur de esca postquam egit de miseria et passione,

    ipsius Chrisli, melius legitur aliter. No- quam in se et in suis Christus sustinuit,

    tandura enim quod est triplex esca, qua agitur de imprecatione, quam contra

    Deus reficit. Psal. cvi, 18 : Omnem es- obstinatos crucifixores facit. Et primo,
    cam ahominata anima eorum. Glos-
    cst imprecatur eis malum poeme. Secundo,

    sa : « Verbum Dei, unde anima vivit. » culpcB, ibi, « Apponc iniquitaicm. »

    Et Eucharistia, altaris scilicet sacramen- Item, in prima duo. Primo, ponit im-

    tum. Sap. XVI, 20 : Angelorum esca nu- precalionein. Secundo, subjungit iinpre-

    trivisti populum tuum. Consolatio inter- cationis causam, ibi, « Quoniam quem
    na. Psal. cxlvi, 9 : Qui dat jumentis es- tu percussisii. »

    cam ipsorum, id est, Immilibus et abje- Tn priiua duo. Primo, imprccatur eis

    clis consolationem. Prima reficit saecula- iegis et doctrinte ablationem, et quod in-

    res. Secunda, Sacerdotes. Tertia, Clau- de sequitur. Secundo, Jerusalem, et tem-


    slrales. Sed in prima ponunt fel Scriptu- pli, inquibus erat maxiine eorum gloria,
    ras corrumpentes. In secunda, irreveren- destructionem, ibi, « Effunde super eos
    ter accedentes. In tertia, in tristitia I)o- iram. »

    mino servientcs. Inprima duo. Primo, imprecatur legis

    » « Et in siti mea. » Dupk'x est sitis ablationem. Secundo, consequens ad il-

    Dei qua sitit, et qua sitire facit. Et pri- lain, il)i, « 01)scurcntur oculi. »

    ma tripiex. Ilumani generis redemplio In prima tiia. Primo, imprecatur eis

    permortem propriam. I*sal. lxi, 5 : Cu- transgrcssionem apertam. Secundo, male


    siti. Kedemptorum coiiversio ad
    curri in intellectae amissionem dignam, ibi, « Et
    Deum. Sic sitiebat cum dixit, Joan. xix, in retributionem. » Tertio, schismatum.

    2 Cf. Mattli. xxvii, 48.


    ' Tob. XI, 13.

    13
    XVI
    194 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    et expositionum legis diversitatem, ibi, ex eis phirUni, et cadent, et conterentur,


    « Et in scandaluin. » etc.

    Dicit crgo : Talia mihi faciunt, et prop- Et nota hic, quod multiplex est mensa.
    ter hoc, « fiai mensa coruni, » sacra sci- Necessitatis ad sustentationem. Augu-
    licet Scriptura eis ad hoc data, ut in ea stinus in Speculo Clericorum : « Cum
    reficerentur. Exod. xxv, 30 Etponessu- : « acceditis ad mensam, doncc inde sur-
    per mensam panes propositionis in con- « gatis, etc. Gulositatis. Luc. xvi, 21 :

    spectu nico semper, quibus reficientur, qui Lazarus... cupiens saturari de micis,

    spiritualiter inteliigent Scripturam. Eccli. qu<p, cadebant de niensa divitis, et nemo


    XV, 3 : Cibahit illum pane vitx et intelle- illi dabat. Isa. xxviu, 8 : Omnes mensse
    ctus. « Coram ipis, » ipsis scilicet videnti- repletse sunt vomitu, sordiumque. Erudi-
    bus, et adspicientibus, « in laqueum, » tionis, de qua hic. Prov. ix, 1 : Sapien-
    quo capiantur, et aperte cognoscantur tia sedificavit sibi domum. Et paulo post,
    transgressores. Luc. xix, 29 Deore tuo : t. 2 : Miscuit vinum , et proposuit men-
    te judieo., serve nequam. Proverb. vi, 2 : sam suam. Isa. xxi, 5 : Pone mensam,
    Illaqueatus es verbis oris tui, ipsa lege sacram scilicet Scripturam, et contem-
    quam prsedicabas. plare in specula, in ipsa scilicet stude.

    « Et in retributiones, » ut digna re- Idem enim est spccula et mensa. Cupidi-


    tributione transgressi amittant, et detur tatis, quia mensa nummulariorum. Joan.
    aliis, scilicet Gentibus, sicut eis factum II, Et nummularioruni effudit ses,
    15 :

    Auferetur a vobis '. Haec tamen mensa


    mensas subvertit
    est. Matth. xxi, 43 : et

    regnuni Dei, et dabitur genti facienti frequenter fit in laqueum et in scanda-


    fructus ejus. Audi transferentes Messiam lum. Altaris, I ad Gor. x, 21 : Non pote-
    ad alios, Act. xiii, 46 Quoniam repel- : stis mensse Domini participes esse, et men-
    litis illud, sciVicei verbum Dei, et indignos sse f/«mo;»'or?^//?, scificetgulositatis et cu-

    vos judicatis seternse vitse, ecce converti- piditatis, et ffiternae refectionis. Luc.
    mur ad Gentes. XXII, 29 et 30 : Et ego dispono vobis sic-
    Et in scandalum, » dissensionis, ut
    « ut disposuit mihi Pater meus regnum.^
    eadem diversimode, et contrarie ab his ut edatis et bibatis super mensam meam
    gratia, ab aliis exponatur, et ab omnibus in regno meo, etc.
    perverse. Et hoc significatum fuit, Matth.
    XXVII, 51, quando passo Christo, velum
    templi scissum est. Obscurentur oculi. » Hic secundum,
    «

    Potestetiam legi de mensa praemissa, in quo postquam imprecatus est legis


    quam paraverunt Christo, quse fuit eis ablationem, imprecatur miseriam inde
    causa laquei. Proverb. v, 22 : Iniquitates consequentem immediate alteram quan- :

    suse capiunt impium, et funibus peccato- tum ad intellectum et rationem, excaeca-


    rum suorum quisque constringitur. «Et tionem : alteram quantum ad aflectum,
    in retributiones /i?mt, » quia fami et mi- inclinationem ad malum, ibi, « Et dor-
    seriae sunt expositi. Sapient. xi, 17 : Per sum eorum. »

    quse peecat quis, per hsee et torquetur. Dicit ergo : Sic omnino auferatur ab
    « Et scandalum, » ut ruant de pecca-
    in eis mensa Scripturse : et etiam « obscu-
    to in peccatum, et tandem in infernura. rentur oculi eorum, » intellectus scihcet
    Eccli.xxi, 11 Via impiorum complanata
    : eorum. Isa. vi, 10 : Excseca cor populi
    lapidibus, ut respirent de culpa in cul- hujus, et aures ejus aggrava, id est, ex-

    pam, et in fine eorum inferi, et tene- csecandum praedica. Quod videmus im-
    brse et poense. Isa. viu, 15 : Et offendent plelum, Ad Rom. xi, 25 Csecitas ex :

    1 Cf. Matth. ixi, 12.


    COMMEMARII I\ PSAUirM LXVIII. 19:

    lartc contigit in Isracl. K.r jiartc, quia In prima duo, Primo, imi^recatiir iraj

    n obslinatis, hoc permittente Dco, et al)uii(lantiam. Secundo, intcnsionem,


    iialitia eorum hoc agente. Sap. ii, 21 : ibi, « Kt ///ror. »
    b!dcaicavit illos malitia corinn. Dicit ergo : Sic auferendo legem, ex-
    El ilorsuni coruni, » atTectum eorum,
    « ca^cando et incurvando eos punias, et
    n quo importantur et l)ona ct mala, c\\,\m (.<
    c/f////(/c, y> abundanter, immitten-
    K semper incitrca, » ad terrena, ut illis do tamquam lluvium, « i/(///i tuat/i, » ef-

    nhiont, et illa ament, sicut incurvatus fectum iriT3 tu», « s/tj/er cos. » Psal.
    'rat qui flicebat : Miscr factns s/fni, et Lxxvii, () : E/fut/(fe ir(//ii t/ia//i i// gc//tcs
    urcatus suni /fs(/uc in /i/icni ', et hoc (j/fic tc /lo/i //ovcr/f//t. Thren. II, i : Ef/u-
    ^ub servitute durapeccati. II Paral. xxxui, ilit tjuasi ig/ic//i i//dig//atio//em s/t(//ti.

    18 : luc/trvf/t/fs s/(in multo vinc//lo fcr- Ezech. vii, 8 K/fu//dam iram mea/n
    :

    ren ?. s/tper te, et complcbo f/trorem meum itt te.


    Kl nota, quod oculus Ecclesise sunt
    Prfflati, qui alios debent videre, ct pro « Et f/tror irse Iupr. » Tntransitiva
    aliis explorare. Cantic. i, I i : Oculi t/fi constructio, id est, ira tuafuribunda, hoc
    [•olumbarum. Et iteruin, vii, 4 : Ociili est, efTectus irae tantus, ac si furiosus es-
    fui sicut piscinai in Ilcscbo//. Sed isti ses, t( comprehetidat eos. » Quod fiet

    sunt obscurati, imo exccecati. Isa. lvi, potissime in line uniuscujusque. Thren.
    10 : Spcc/tlatores ej/fs ca'ci om/ics, ct I, 3 : Ottmes pcrsccutores ejiis apprehe/i-
    positi ad molam, ad circuitum rerum derut/t earti ititer angustias. Quando pu-
    temporalium, et ponderosarum causa- tabit se securum. Eccli. xxiii, 30 Qua- :

    nini. Judic. xvi, 21, Samson exccBcatus si pullus eti/ii/i/fs f/igabit/ir : et ubi t/o/i

    pusitus est ad molam. Et quia caeci, et spcravit, apprchetidct/fr. Effusa est jam
    illi quos ducunt caeci, accidit quod dicit ira in praesenti, sed comprehendet cos
    Doininus, Matth. xv, li : Ciecus si cseco furor in futuro. Isa. xxx, 27 Ecce /lo- :

    ducal/fn/ pneslet , (/mbo i// fovca/// ca(le//t. ttieti Do///ini vetiit de lot/gi/Kjuo, ardc/is
    VA dorsum incurvatum ad terrcna dili- furor ejus, et gravis ad j/orta/idum.
    genda et amanda. Isa. ii, 9 I/icurvavil :

    sehomo, et huiniliatus est vir. Curvan-


    tur ita mnnifeste, ut videantur dsemones
    transire super eos, et eos subjectos cal- « Eiat habitatio eorifm. » Hic secun- 26
    care. Isa. li, 23 : I//curcare //t tr(//(sc(/- dum, in quo ostendit in quo velit elfundi

    mus. Et bene sequitur hfec captivatio af- iram, quia in duobus. In destructionc
    fectus obscurationem intellectus, quia apcrta civitatis, et terrte primo. Secun-
    Isa. v, 13, dicitur : Propterca captivus do, ad majorem cumulationem, templi,
    ^urtus cst popul/fs mc/fs : tiui/t //o/t h(/- et domus regiae, quae crat in Jerusalem,
    huil scientiftm. ibi, « Et i/t taber//(/c/flis. »

    Dicit ergo : Sic effunde, et in hoc, « ut

    fiat habitatio eorum, » terrce scilicet, et

    I
    < K(fif/i(lc s/tpcr cos. » II ic secundum, domus illorum, quas inhabitant, « dc-
    "n quo imprecatur civitatis ct tcmpli de- scrta. » Isa. v, 9 : Nisi d/jmus multse
    Iructionem, ut appareal maxima ira Dei desertie fuerint, grandes el pulchrK, ah.<i-

    uper illam gentem. Duo ergo dicuntur. (j/te habitfttore. jMatth. xxiii, 38 : Ecce
    Nimo, imprecatureis ira; magnitudinem. relitujuetur vfjbis domus vcstra dcscrta.
    •'ecuiido, ostendit in quo velit illam Isa. \, S : Et dcreli//(j//etur /ili/t Sio/i //t

    xerceri, ibi, « Fiat habitatio. » itmbraculum iti vi//ca, et sicut tuguriwti

    Psal. xxivii, 2 Cf. Oralionem Manasses in medio.


    196 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    in cucumerario, ct sicut civitas quse va- tes. Jerem. xii, 8 : Facta est mihi hsere-

    statur. ditas mca quasi leo in silva.


    « Et iii tabcrnaculis eormn, » habita- Et nota, quod Christus crucifigitur Chrii
    quadru {

    tionibusjucundis, lemplo scilicet et domo quadrupliciter. Primo, scilicet pauperes ter crt i

    git
    regia, « 7io)i sit qui inhahitet. » Jerem. affligendo, unde dictum est Petro a
    IV, 20 : Vastata sunt tahernacula mea. Christo : « Venio Romam iterum cruci-
    Et in eodem, ix, 11 Et civitates Juda : figi. » Matth. xxv, 40 : Quamdiu fecistis

    dabo in desolationem : eo quod non sit u)ii ex his fratribus meis minimis, mihi
    habitator. Mich. m, 12 Sion quasi ager : fecistis. Ministri ejus debita praesidia sub-
    arabitur, et Jerusalem quasi acervus la- trahendo. Malach. iii, 8 : Si affiget ho-
    pidum erit, et mons templi in excelsa mo Deum, quia vos co)ifigitis me ? et

    silvarum. dixistis : In quo co7%figimus te ? in deci-


    mis, et i7i primitiis. In Sacramento vili-

    pendendo. Ad Hebr. vi, 6 : Rursum o-u-


    « Quoniam quem tu percussisti. » Hic cifgoites sibimetipsis Filium Dei : et

    2V sccundum, ratio scilicet et causa, quare ostentui habentes. A via rectitudinis


    antecedentia imprecetur : et dicuntur apostatando, maxime a promisso. Ad
    duo. Primo, persequentium crudeJitas. Gal. III, 1 : i7ise)isati Galatse, quis vos
    Secundo, crudelitatis immensitas, ibi, fasci7iavit )io)i obedire veritati, ante quo-
    « Et saper dolorcm. » 7'um oculos Jesus Christus prsescriptus
    Dicit ergo : Haec fient eis, et digni est, i)i vobis crucifixus ?
    sunt : « quoniam quem tu percussisti, »
    percutere voluisti, non eum qui percuti
    meruit. Zach. xiii, 7 : Percute pastoreni, « Appone i)iiqifitate)n. » Hic secun-
    et disj)ergentur ovcs. IUum scilicet, qui dum hujus partis imprccatoriae, in quo
    dicit, Joan. xi, 14 : Ego sum pastor bo- postquam imprecatus est eis malum pce-
    nus. Non propter peccatum proprium, nse, imprecatur rursus malum culpae. Et
    sed omnium. Isa. liii, 3 : Disciplina pa- primo, imprecatur cumulum. eis culpae
    cis nostrse super eum. Et rursus, t- 8 : Secundo, damnum sequens, ibi, « De-
    Propter scelus populi mei percussi euni. lca)itur de libro. »
    Sed ipsc sanabit. Job, v, 18 : Percutit, In prima duo. Priino_, imprecatur eis

    et manus ejus sanahunt. Hunc, inquam_, cumulum culparum. Secundo, perseve-


    persecuti sunt crudeliter valde. Job, xix, rantiam in malitia, ibi, « Et 7ion m-
    22 : Quare pe?'sequi7ni7ii mc sicut Deus, troit. »

    et car)nbus meis satura)ni)ii ? Supra, in Dicit ergo : Hoec mala pcense, quae
    eodem, ji. 3 : Co)ifortati swit qui perse- praedixi, iliis eveniant, et etiam « appo-
    cuti su7it me inimici mei hijuste. 7ie, » apponi permitte, gratiam subtra-
    hendo, « iniquitatem super i^iiquitatem
    « Et super dolorem. n Hic immensitas eorum, » utcontingat illis illud Osee, iv,
    crudelitatis. Quasi diceret : Sic persccuti 2 : Maledictwn, et 7)U')ulaciur)i, ct homi-
    sunt, « et » etiam « addidermit » nova cidiian, et furtum, et adulteriu77i i^iwi-
    vulnera, « super dolorem mewn, » quem daverwit, ct sanguis sa)igui)ie)7i tetigit.

    in cruce sustinai, me rursus crucifigen- Et illud Apocal. xxii, ii : Qui m sordi-


    tes, et quasi vulnerantes. Osee, xiu, 2 : bus est, sordescat adhuc. Isa. xv, 9 :

    Nwic addidderwit ad pecemidiaii. Job, Po)ia))% super Dibo)i addita)7ie)ita, id


    XVI, 13 Co)icidit me vulnere super vul-
    : est, apponi pcrmittam pcccata. Primo,
    nus. lloc impletum fuit, quando mor- permisit quod suos occiderunt, sed ap-
    tuum, et sepultum, in sepulcro persecuti posuitquod Christum Filium Dei et hae-

    sunt, blasphemantes, et custodias ponen- redcm crucifixerunt, ejicientes extra vi-


    COMMFNTARII IN PSAT^MUM LX\ III. 197

    npam. ^latth. xxi, 33. ot ullerius, quod Et cuni justis » moderni temporis
    «

    blaspiiemi et excivcali suul. Sap. ii. 21 : adhuc se injustitia exercitantibus, (oioti


    Euc.Tcnvit il/os inaliHa corian. scribantttr. » II ad Cor. vi, 14 : Qu.c
    « E/ uoti intrcnt. » Ilic secunduin. jtiirlicijKilio justili;c cuiii iniqiiilatc? sed
    Quasi diceret : Sic augeant peccata, et magis in terra, (luam dilexerunt, in qua
    cumulent. et vclut « )ion intrcnt in jn- ilxi fuerunt cordc. Jerem. xvii, 13 : Rc-
    stitiani tiiani, » in viam scilicot rectam ccdctitcs a te, in terra scribcntt/r.

    veniendi ad te. Sap. v. 7 : \'iani Doniiiii Etnotandum est, quod est multiplex pigx' ,;!^"ep"

    ig)wracimus, scilicet justiliam, qua itur liber. Creaturie, in quo omnia leguntur.
    ad Deum quam priTcepit quaMere, Matlli. Ad Rom. 1, 20 : Itivisibitin ijjsius a crea-
    VI, 33 : Quanitc pri)nu))i rcg)iuni Dei, et tura tnutidi^ j)cr ca quiv fnctn sutit,

    justitiani ejus. Sed suam justitiam pro- i)itcllcctn,co)ispiciM)itur. Eccli.xxiv, 32:

    priam, Ad Roman. x, 3 : Ignorantcs IIxc o))i)iin liber vitx, id est, veram vi-

    justitia)n iJci, ct suani tjuxroilcs statue- tam, Deum scilicet oslendentia. Scriptu-

    rCj justitise Dei no)i swit subjecti. rse. Barucli, iv, 1 : Hic liber ma)idnto-
    rwn Dei. Proescientiae, in quo iegcbant
    Prophetae, in quo omnia scripta sunt.

    I
    « Dclea)\tur dclibro.secundum, » llic Dan. X, 21 : Vcruttitattioi atitiunliabo
    in quo subjungitur damnum sequens ex tibi quod expressum est i)i scriptura vc^
    cumulo, et perseveraiitia in malo et : ritntis. Praedestinationis divinse, in quo

    dicuntur duo, scilicet ccrta damnatio eo- tantum scripti sunt electi ad vitain aeter-
    rum sub metaphora. Secundo, metapho- nam. Luc. x, 20 Gaudctc auteni, quod :

    rae expositio, ibi, « Et cu))i justis. » Yel )ioi)ii)ia vestra scrijjta swit i)i caslis. Et

    sic Primo, ipsorum separatio ab antiquis


    : conscientise. Daniel. vii, 10 Judicium :

    sanctis. Secundo, quod etiam a moder- scdit, et libri apcrti swit.


    nis, ibi, Et cimi justis, »
    tvn- Dicit errro
    ^ : Sic peccata cumulant, et
    Uld .

    1 eo in illis perseverent, et propter hoc « dc- « Ego sum pauper. » Hic tertia pars 3(^
    i lcn)ttur de libro viventium. » Libcr vi- totius hujus Psalmi, in qua postquam Tertia pars
    i?
    ventium proprie appellatur divina prse- actum est de postulationc resurrectionis,
    destinatio, in qua scripti sunt ad vitam et inimicorum defectione, subjungitur de
    seternam electi. Apocal. xx, lo : Qui fruclu ex miseria et passionibus Christi
    )i0)i invcnlus cst i)i libro vitse scriptus, conscquente, cum gratiarum actionc pro
    missus est i)i stng^mm ig)iis. De hoc au- fructu illo : et secundum
    duo dicun- lioc
    tem nullus deletur, qui in ipso scriptus tur. Primo, fructus cx miseria consc-
    sit unde intelligendum est : « Dclcan- quens ostcnditur. Secundo, gratiae refc-
    tur, » id est, deleti esse manifestentur, runtur pro illo fructu, cum admoni-
    cum credant se esse scriptos. Et exponit tione aliorum ad idem, ibi, « Laudnbo
    se : « £/, » id est, « cumjustis )io)i scri- nomen Dei. »
    bantur. » Non sint scripti nisi fortc ad In prima duo. Primo, describit mise-
    tempus inpagina, in qua scribuntur om- riae Secundo, statum ex illo
    statum.
    nos specialiler justi, cx qua benc delen- fructu conseculum, ibi, aSnlus tua. »
    tur. Psal. cxxxviii, 1 G : In libro tuo onmes Status monstratur in duobus. In defectu
    so-ibcntur, elboni et mali. Vel sic Dc-
    : « necessarii primo. Sccundo, in praesentia
    lea)itur dc libro vivoilium, » justorum mali affliclivi, ibi, « Et dolois. »
    scilicet antiquorum, qui vivi sunt, etsi Ait enim : Sic illis fiat, ct fiet. Scd,
    mortui repulentur a Sadducseis, Mattli. « cgo s)im pauper, » dicit ipsum caput
    XXII, 32 : Non cst Deus mortuorum, scd pro sc. Luc IX, .")8, et Matth. viii, 20:
    viventimn. Vulpcs fovcns hnboit, ct volucrcs coeli
    198 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
    nidos : filius aulem hominis non habet in meipso, et in membris meis. Eccli.

    ubi caput reclinet. II ad Cor.viii, 9 : Li, 1 : Collaudabo te, Domine, salvaio-


    Propter vos egenus factus est^ cuni esset rem meum. Et lioc « cum cantico, »
    dives. Ecce carentia rerum. cum mentis scilicet Isetitia et exsuita-
    « Et dolens, » prsesentia miseriarum, tione. I']st enim canticum exsultatio

    et passionum. Thren. i, 12: Attendite et menlis de seternis habita, in vocem


    videtey si est dolor sicut dolor meuSy prorumpens. xxx, 29
    Isa. Canticum :

    significatus per Job, qui interpretatur erit vobis sicut nox sanctificatse soleni-
    dolens. Isa. liii, 2 et 3 : Vidimus eunr... nitatis. Et multum placet Deo laus talis,
    virum dolorum, et scioitem infirmita- et displicet diabolo. In eodem, t- 32 :

    ^em. De duobus simul, Thren. ui, 19: Et erit Iransitus virgse fundatus, quam
    Recordare paupertatis et transyressionis requiescere faciet Dominus super eum
    mese, absynthiiy et fellis. in igmpanis et citharis : et in bellis prseci-
    puis expugnabit eos.
    « Salus tua. » Hic fructus. Quasi di- « Et magnificabo eum in laude, » Et

    ceret : Sic fui pauper, et dolens, et ob ad lioc ipsum invitantur in Psal. xxxiii,
    lioc o Deus, « Salus tua, » salvatio sci- 4 : Magnificate Dominum mecum. Sic
    licet tua, asuscepit nie. » Psal. iii, 6 : Virgo, Luc. I, 46 : Magnificai anima
    Exsurrexi, quia Doniinus suscepit me. niea Dominum. Et in eodem, vii, IG :

    Job, XXII, 29 : Qui humiliatus fuerit Magnificabont Deum dicentes : Quia


    paupertate, et dolore, erit in gloria. Si prophela magnus surrexitin nobis.
    membra hujus capitis volunt cum gloria
    suscipi, necesse habent fieri pauperes et

    humiliari. Seneca : « Si vis vacare ani- « Et placebit Deo. » Hic secundum,


    « msB, necesse est ut pauper sis, aut acceptatio talis laudis per comparatio-
    « pauperi similis. » Et in passionibus, nem ad sacrificium Deo valde placens,
    Act. XIV, 21 : Per multas tribulationes scilicet ad sacrificium vituli novelli. Et
    oportet nos intrare in regnum Dei. tangit primo vituli novitatem. Secundo,
    magis specificat tactam, ibi^ « Cornua
    Laudabo nomen Doniini. » Hic se-
    « prodriceniem. »
    31
    cundum, in quo subjungitur de gratia- Dicit ergo : Sic laudabo, « et place-
    rum actione. Et primo, promissio de bit » talis Lius « Deo super vitulum
    gratiis reddendis. Secundo, aliorum in- novellum, » qui preecipiebatur ofTerri

    vitatio ad hoc idem, ibi, « Videant pau- pro peccato. Levit. 13, prsecipieba- VIII,

    peres. » tur, quod vitulus unius anni otferretur *.

    In prima duo. Primo, promissio de Cornua producentem. » Hic expla-


    « Acci lua

    est saifi-
    gratiaruin actione. Secundo, acceptatio nat novitatem. a Cornua producentem et ciuni
    QUSi:

    ab ipso Deo, vei cdmmendatio rcferendi ungulas, » quod sit circa primum an- aum
    si.

    gralias in hunc modum, ibi, « Et place- num. Aperta reprobatio sacriticiorum


    bit. » antiquorum pro sacrificio laudis. Supra,
    In prima duo. quod gratias Priino, in Psal. xLix, 23 : Sacrificium laudis
    aget Isetanter. Secundo, quod patienter honorificabit me, et propter hoc placebit
    ad aliorum sedificationem, ibi, « Et mag- mihi. Malach. iu, 4 : Et placebit Domino
    nificabo. » sacrificium Juda, et Jerusalem. Sacrifi-
    Dicit ergo : Sic me suscepit salus ex- cium scilicet pietatis et misericordiae.

    trahens de pauperiate et dolore, et pro- Mich. VI, 8: Indicabo tibio homo quid ,

    pter hoc « laudabo nomen Dornini » et sit boiiuni, et quid Doininus requirat a

    * Levit viu, lo ; Obtulil ct vitulum pro peccato.


    COMMEMAIUI L\ l^SALMLM LXVliL 109

    te : Utiqiie facere judiciiun, cl (liliyere nh, u pauperes. » Vel sic : Sacrificium


    misericordintn. Lt laudis, cordis, ct viUilorum non curat Deus, sed laudis,
    oris. Osce, xiv. \\ : Iteddeinus vitidos la- quod possuul olVerre pauperes. Ergo
    bioruni iwstrorum. Et j)ropter lioc dici- « videant, » hic oculo lidei et iiitelli-

    tur per Isa. i, 13: i\e o/feratis ultra sa- gentiai, « paujieres, et hetentur, » sicut
    cri/icium frustra: incensum abominatio Abraham, qui iuec videns a longe ex-
    est mihi. Supra, in Psal. xx.ix, 7 ; llolo- sultabat. ,loan. viii, 30 : Abraham pater
    caustum et pro peccato iion postulasti. vester exsultavit ut videretdiem meum:
    Posset exponi de illa gloriosa laude vidit, et gavisus est. Hoc non videiit in-
    qua laudabilur Deus a Christo liomine, hdeles Judaii. II adCorinth. iv, i Deus :

    et a membiis in futuro. De hac Augu- hujus swculi excaecavil mentcs homi-


    stinus in fine de Civitate Dei : « Vacabi- num in/idelium. « Et loetentur » spe. Ad
    a mus et videbimus, videbimus et ama- Rom. XII, 12: Spe gaudentes. Quomodo
    « bimus, amabimus et laudabimus. » non habebunt, quod tam facililer, scili-
    lloc placebit « super vitulum cornua cet sacrificio oris, habere possunt?
    /jroducentem. ».

    Cornua producit vitulus, quando no- « QucPrite Dotninum.y> Hic secuiidum.


    viier conversus ad fidem per baptismum Monuit ad Isetandum, hic ad quaeren-
    crescit in fide. Vel per pcenitentiam con- duin. Secundo, subjungit quaesitionis
    versus crescit in justitia. Haec sunt cor- fructum, ibi, aEtvivet. » Tertio, probat
    nua, de quibus in Psal. lxxiv, 11 : fructus consequentiam ad inquisitionem,
    Exallabuntur cornua justi. Luc. i, 09 : ibi, « Quoniam exaudivit. »
    Erexit cornu salutis nobis. I Reg. ii, 1 : Dicit ergo : Sic videant et Isetentur
    Exaltatum cst cornu meum in Deo. Un- pauperes : et convertit sermonem ad il-
    gulam producit, quando solide stat spes, los duos pauperes. « Quaerite Domi-
    et iigilur quando bonum instanter agit. num, » ferventi charitate, et in cordis
    Job, xxxix, Terram ungula fodit,
    21 :
    puritate. Sapient. i, 1 : In simplicitate
    exsultat audacter : in occursum pergit cordis quserite illum, scilicet Dominum.
    armatis. Isa. Lv, : Quserite Dominum dum in-
    veniri potest. Pauperes ergo quaerant et
    mites. Sophon. ii, 3: Quserite Dominum
    « Videant pauperes. » Hic sccundum, omnes mansueti terrse, qui judicium
    aliorum invitatio ad laudandum, et Ise- ejus estis operati : quseritc justmn,quse-
    tandum in Deo. Primo, pauperum spe- rite mansuetum. 3Iatth. vii, 7 : Quserite,
    ciaiiter. Secundo, omnium generaliter, et invenictis ^ . In quibus autem non in-
    ibi, « Et laudent illurn. » venilur, dictum est supra.
    Dicit ergo in prima duo. Primo, invi- « Et vivet, » per eum, « anima ve-
    tat pauperes ad laetandum super operi- slra, » hic vita gratise, et tandem vita
    bus istis Dei. Secundo, ad quterendum gioriae. Proverb. viii, 33 :Qui me inve-
    ipsum Deum, ibi, « Quserite Dominum, » ncrit, invcnict vitam. Amos, v, 4 : Ilcec

    In primaduo. Primo, invitatio ad con- dicit Dominus... quseritc me, ctvivctis^.


    siderationem operum Dei. Secundo, ad Et notandum, quod cxquiritur Deus
    iaetitiam pro iiiis, ibi, ^^Et L-etentur, » pcr confessionem, requiritur per pceni-
    Aitenim: Sic iaudabo, et quoniam tentiam, inquiritur pcr orationem, sed
    pauperes
    deant, »
    et

    hic oculo
    doientes sic salvat,
    intimae consideratio-
    « vi'

    nota, ^
    ••
    '*__
    acquiritur per perseveranliam in his. Et
    quod cum sit vita sicut dicitur hic,'
    Chrisins
    non inveni-
    *"'""^' ."?"
    est nisi

    » Cf. etiam Malth. xxi, 22, Marc. xi, 24 6t * Amos, V, 6 : Quxrltc Dominum, et vivite.

    Luc. XI, 9.
    200 D. ALB. MAG, ORD. PR^D.
    et Joan. xiv, C : Ego sum via, et verilas, Laudent illum. » Hic secundum, in
    «

    et vita, non poiest invenlri ubi non est quo postquam invitavit pauperes ad lau-
    nisi mors. Augustinus « Ronam vitam : dem specialiter, invilat omnes de Eccle-
    « quaeritis in regione mortis : non est sia generaliter : et dicuntur duo. Primo,
    « ita : quomodo enim beata vita, ubi invitatio ipsorum ad laudem. Secundo,
    « nec vita? » multiplex ratio quare acquiescendum
    admonilioni, ibi, c^Quoniam Deus sal-
    vam. »

    « QKoniam exaudivit. » Hic terlium, In prima duo. Primo invitat filios Ec-
    284
    in quo probat consequentiam fructus clesiae simpliciter ad laudandum. Secun-
    per divinam consuetudinem, quantum do, peccatores, ibi, « Omnia reptilia. »

    ad duo ad exauditionem primo, et ad


    :
    In prima duo. Primo, majores, scilicet
    curam victorum secundo, ibi, Et vin- (^ Apostolos fundatores. Secundo, alios,

    ctos. » primo de Judaeis, ibi, « Et terra. » Se-


    Dicit enim : Sic qucerite, et vivet ani- cundo, de Gentibus, ibi, « Mare. »

    ma vestra quoniam cjcau-


    : et hoc vere, « Dicit ergo : Sic paupercs videant et

    divit » exaudire semper consuevit,


    , hetentur, et etiam laudent illum corde,
    apaupercs Dominus. » Supra, in Psal. ore, et opere, « coeli, » Apostoli, et ma-
    X secundum Hebraeos, 17 Desidcrium : jores de Ecclesia, et sublimiores, de qui-
    pauperum exaudivit Dominus : pnvpa- bus supra, in Psal. xviii, 2 : Cceli cnar-
    rationem cordis eorum, ctc. Isa. xlix, rant gloriam Dei. Et abbi, Psal. xxxii,
    \ 3 : Pauperum suorum miserehitur , sta- 6 : Verho Domini cceli firmati sunt. « Et
    tim respiciens ad pauperem. Isa. lxvi, tcrra, » Ecclesia de Judaeis. De qua terra,

    2 : Ad quem respieiam, 7iisi ad pauper- Job, xxviii, 5: Terra, dc cjua orichatur


    culum, ct contritum spiritu, et trcmen- panis in loco suo, igni subversa est.

    tem sermones meos ? Nullum quantum- De utroque, et ccelis, et terra, Isa. xlix,

    cumque divitem, auditcontra pauperem. 13 : Laudate coeli, et exsulta terra.

    Eccli. XXXV, 16 : Non accipiel Dominus « Mare. » Ecck'sia de Gentibus, quse


    personam i)i pauperem, idest,contrapau- ante versabatur tumuhu et fluciuatione
    perem et deprecationem Isesi exaiuliet.
    :
    sicut mare. Isa. lvii, 20 : Impii cjuasi

    « Et vinctos suos, » vinctos scilicet ini- mare jervcns, non potest.


    c^uod c[uieserre
    quitatibus a se absolvendos, et sic suos, Sed Dominus incrcpavit hoc mare per
    de quibus Prov. v^ 22 : Iniq^dtates suxe praedicatores, et exsiccatum est ab hu-
    capiunt impium, etc. Isa. xltx, 8 et 9 :
    more peccati et infidelitatis. Nahum, i,
    In tcmpore placito exaudivite... tit di- 4 : Increpans mare, et exsiccans illud.
    ceres his qui vincti sunt : Exitc. « Vin- « Et omnia rcptilia in eis, » in mari
    ctos suos, » hoc est, legibus suis quaj vin- scihcet et in terra, et ipsi peccatores cir-
    cula sunt. Eccli. vi, 3J : Vincula illius, ca terrcna repentes, et illis adhaerentes.
    alligatura saiiitatis. Vel,« vinctos suos, » Genes. iii, Supcr pcctus tuum gra-
    14 :

    poenalitatibus inflictis ex sua sententia, dicris. Psal. xliii, 25 ; Conghdinatus


    quales erant existentes in limbo. Zachar. cst in tcrra ventcr noster.

    IX, 11 : Tu quoque in sanguine tcstamcn- Posset cxponi ad litteram de creaturis


    ti tui emisisti vinctos tuos dc lacu, in ipsis, quae invitantur adDei hiudem, non
    quo non est aqua, « Non dcspexit, » quin quia laudont ipsa? cum sint iirationabi-

    curam habcret dc illis, ct adhborandum lcs, scd quia praebent laudis materiam.
    diligentiam adhiberet. P otest otiam dici, quod in his tangun-
    tur quatuor hominis difrerentiae. In coe-
    lis, boni contemplativi, qui toti jam sunt
    in coelo. Ad Philip. iii, 20 : Nostra con-
    COMMKNTARII IN PSALMUM TAV!11. 201

    virsdtio in cwlis est. Luc. viii, 8 : Kt dincni suuin fundabilur. Amos, ix, II :

    aliud srnicn cccidil in tcnatn btniani. \'A Hcrdificabo njicrlunis muroruin cjus, cl

    in terra, boiii aolivi <[iii fruclilicant in ca qua' cfirrucninl insliiurabo.


    temporalibus. lu uuiii, inali contempla- VA nola, (luod suiit civilales .'Egypli Trihus

    tivi, ([ui vivunt in cordis amaritudiue. tres, quas


    1
    coi2:cnte
    ^ Pliaraone lilii Israel civitatiims
    tres Juilse
    Isa. Lvn. 20 : Inipii (juasi niarc fcrccns. iTdilicant. Prima est Phitom, id est, os fivitaies
    op(iosit8e.

    In reptiliilibus, mali activi terrenis adlur- abijssi, scilicet avaritia, qua» non potest
    rentes, et gulositati vacantes. Gen. ni, implcri. Eccle. v, 9: Acarus non iinplc-
    1 i : Supcr pcctus tuu)n (jrudicris. bilur pecunia. Eccli. xiv, 9 : Insatiabilis
    oculus cujndi. Ilanc eedilicat mundi pru-
    denlia. Secuuda est Uamesses, id est,

    « Quoninni Dcus salctnn. » Tlic ratio coininotio tincn?, luxuria, quce carnem
    quare laudanJus, scilicet reparatio l'^c- commovet, ex qua oritur. I ad Corinth.
    clesiiB et restitutio : et dicuntur duo. VI, 18: Oinncpcccatuni, quodcunujuc fc-
    Primo. reparatio. Secundo, specilicatio ceril honio, cxlra corjms csl : qui autcin
    illorum de quibus llet illa reparatio, ibi, fornicalur, in corjjus suuni peccat. Inler-
    « Et seincn sercoruni. » pretatur etiam nialilia dclincns, et hoc
    Tn prima quatuor, quse fient per ordi- vitium mullum detinet. Ecclc. vii, 27 :

    nem. Primum, salvatio ipsius Ecclesice, Alulier... laqucus venatorum est, el sa-
    quod cst a malo liberatio. Secundo, sal- fjcna cor cjus. Ilanc cedificat gula. Ter-
    vata^ reaMlilicatio, ibi, « /s7 cvdificahaii- tia, Ileliopolis : ttoX^-, id est, civitas .,

    tur. » Tertio, pedilicala' inbabitatio, ibi, r,l:ou, id est, solis. Ilaec est superbia, quae
    « Et inhabilabunt. » Quarto, babitatoe semper appetit videri, et videre opera
    llrma possessio, ibi, « El hsereditate. » sua bona tamquam quemdam solem,
    Dicit ergo : Sic laudcnt, et dignuni contra illud Job, xxxi, 26 Si vidi solem :

    est, « quoniani Dcus salcani facict, » et cuni fulfjerct, etc. Hanc aedilicat divitia-
    in prresenti a malo culprc, et in futuro ab rum abundantia : «Vermis enim divitum
    utroque et culpfE et pcpUfE, « Sioii, » Ec- superbia, » dicit Augustinus.
    clesiam scilicet, a culpa per lidei et cha- Sed Judas, id est, confcssio, aedificat
    ritatis unitatem, alitcr non. Gen. vii, 23, trcs contrarias, paupertatem, munditiam,
    Extra arcam, Ecclesia^ scilicet unitatem, et humilitatem. Istae sunt tres civitates
    nihil omnino salvntum est. Per vitae al- refugii trans Jordanem, id est, post bap-
    titudinem, (ienes. xix, 17: Xe stes in tismi transgressionem 1. Ad has civitates
    oinni circa rcijionc, scd in rnonte salvuni aedificandas, dolor apportat aquam lacry-
    tc fac. Tandem a culpa et poena per glo- marum : humilitas sabulum, sterilitatem
    riam, Isa. iv, 2 : Exsultatio his, qul sal- propriam recolendo, et calcem, rccolens
    vati fucrint de Isracl. Abdioe, '^'. 17 : In fomitis ardorem sed timor Dei lapides, :

    monte Sion erit salvatio. scilicct bonas operationes quadrat, chari-

    tas ad conjungendum Ccementum inini-


    « Et iedificabuntur. » Ecce secundum. strat.

    Quasi dicerot : Sic salvabitur Sicn, et

    (( cicilatcs Juda, » parliculares scilicet « Et inhahitabuiil ibi. » Ilic terlium.

    Ecclcsiae, quas Dominus monet alloqui Sic a^dificabuntur civitates, el habilabunt


    pcr Isaiam, xl, .• Dic civitatibus Juda. ibi in (edificatis. Qui ? llli de quibus
    « ,Edifin})unlin\ » ejus gratia et vir- post, ibi, « Et semen. » Vel, sicut vult
    tute. Jerem. xxx, 18 : /Edificabitur civi- (jlossa, inhabitabunt ibi [)aiiperes. So-
    ias in cxcclso suo, cl lnnjduni juxla or- phon. iii, 12 : Dcrcliiifiuani in nicdio tui

    '
    Cf. Deut. IV, 41 et Num. xxxv, 6.
    202 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    populum pauperem et egenum. Isa. lxv, Prophetarum, et Patriarcharum. Isa. lxt,

    21 yEdificabunt domos in Sion mililanti


    :
    9 : Educam de Jacob semen, et de Juda
    per meritum, et habitabunt in Sion trium- possidentes montes meos. « Possidebit
    phanti per prsemium. De primo, Exod. i, eam. » Eccli. xliv, 11 et 12 : Cum semi-
    21 : thnuerunt obstetriccs Deum,
    Quia ne eorum permanent bona. Hsereditas
    sedificavit eis dofjios^ id est, merita con- sancta nepotes eorum, et in testamentis

    tulit. De secundo, Joan. xiv, 2 : Iti do- stetit semeneorum. Sed quam ? Eam Je-
    7110 Patris mei mansiones multge sunt. rusalem visionem pacis seternai, quae est
    Deus. Ad Eph. ii, 14 : Ipse est pax no-
    « Et hsereditate. » Hic quartum. Qua- slra, qui fecit utraque unum.\n Psal. xv,
    si diceret : Non solum inhabitabunt sicut 3 : Dominus pars hsereditatis mese, etc.

    in hoc, et paulo post recessuri, imo « hae- Jos. XX, 1 et seq., Levi non accepit par-
    reditate, » id est, haereditatis jure, « ac- tem inter fratressuos, quoniam Dominus
    quirent eam. » Vel, acquirent eam hsere- pars ejus est.

    ditatem, ut sit sibi hsereditas. Isa. lvii,

    13 : Qui fiduciamhabet mei, hsereditabit « Et qui diligunt nomen ejus, non so-

    terram, et possidebit, tamquam hajredi- lum ipsum, sed prae amoris vehementia
    tatem et fundum , montem sanctum in ipso etiam nomine delectantur. Hi

    meum. enim qui vere sunt semen servorum Dei,


    non carnales Judaei. Hi, inquam, habi-
    tabunt in ea Jerusalem,tamquam posses-
    39
    Et semen servorum. » Hic secun-
    «
    sores. Isa. lxvi, 10 : Exsuliate inea om-
    dum, in quo praemissa reparatione Eccle- nes qui diligitis eam. Amor enim Dei fa-

    sia^, subjungitur specificatio illorum, qui cit civem paradisi, et dominum, Praela-

    ibi habitabunt hsereditantes ipsam. Et tum scilicet, et quasi possessorem in Ec-

    describit eos a duobus : ab imitatione clesia militanti. Hinc a Petro quaesitum


    bonorum primo, et Dei dilectione secun- est, Joan. xxi, IS : Si7nonJoannis,diligis
    do, quodtotum consummat, ibi, « Et qui 7ne plus his ? et audita confessione, tunc

    diligunt. » dictum est : Pasce, et ego tandem pa-


    Dicit ergo : Sic sedificabitur Ecclesia, scam te in niensa in regno meo ', ad
    et inhabitabitur, et possidebitur. « Et quam ille nos perducat, qui est benedi-
    semen, » id est, imitatores, et filii spiri- ctus peronmia saecula saeculorum.Amen.
    tuales, « servorum ejus, » Apostolorum,

    ' Luc. xxii, 30 : Ut edatiset bilalissuper men- sam meam inregno meo.
    PSALMUS LXIX.

    Oratio ad opem Dei petendam in magnis periculis.

    Avertantur statim erubescentes


    1. Injinem, Psalmus David,
    qui dicunt Euge euge
    mihi
    In rememorationem, quod sahnim
    : !

    5. Exsultent et la^tentur in te omnes


    fecerit eum Dominus.
    Deus, in adjutorium meuin inten- qui quc^runt te et dicant sem-
    :

    2.
    de : Domine, ad adjuvandum per Magnificetur Dominus,qui
    :

    diligunt salutare tuum.


    me festina.
    revereantur, qui <>. Ego vero egenus et pauper sum :

    3. Confundantur, et

    quierunt animam meam. Deus, adjuva me.


    Avertantur retrorsum, et erube- Adjutor meus et liberator meus
    4.
    scant, qui volunt mihi mala. es tu Domine, ne moreris.
    :

    I « In rememorationcm, quod salvum fe-

    L\ PSALMUM LXLX: cit ciim Dominus. » Sensus onim hic


    est : c( Psalmus David, » id est, justi cu-
    juslibet ordinans nos « in fniem » no-

    COMMENTARILS. strum Deum, est pro rememoratione ha-


    benda dc hoc quod salvum fecit eum Do-
    minus jam in spe ab omni miseria, et
    In ftnon, Psalmus David, faciet tandem in re. Eo enim quod in

    In rcmunerationcmy quod salvum fccerit hoc Psalmo divinum petitur adjutorium,


    eum Dominus^. etinimicorum confusio, memoratur aper-
    te,quod Deus salvum fecit solus, ut nul-
    lus de sua liberatione glorietur in seip-
    nen- « Dcu.s, in adjutorium meum. » ILc so, sed in Deo solum.
    lliiii:
    l)uls-
    liUS
    est Psalmus in secunda parte tolius hu- Ex hoc patet differentia tituli prout
    lium
    jus libri decimus nonus. Postquam enim ponitur in Psal. xxxvii, 2 : Domifie, ne
    l>eo.

    in praecedenti Psahno caput Christus pro in furore tuo, in Psalmis Poenitentiali-


    sua salule, et iiberatione a morte oravit, bus, ad iniquitatom delendam : hicponi-
    etfructum suae hbcrationis ostendit, ip- tur in rcmemorationem, quod a Deo sit
    sum corpus atlendens, quod multo for- liberatio, nonper humanum auxilium ».
    lius por se a suis miseriis hberari non Osoe, xui, 9 : Perdilio tun ex te, Israel,

    possit, oralionem subjungit pro ejus ii- tantummodo in me auxili an luum,


    beraliono. Et lioc satis innuitur in tilulo
    Psahiii, qui lahs est : « Li finem, Psal- Dividitur autem Psalmus in duas par-
    inus Dacid, » pro rememoratione est. Vel, tes. Primo, oratio cum aliorum invitatio-

    '
    Ce psaumo, dit M. Tab})'; Lesetre, est la re- k ^tre chanlee pendant le sacrifice qui sert de
    produclion des derniers versets, du
    14-18, m^morial. Cf. Psal. xxxvii, 1.
    Ps. XXXIX. On les en a delachtjs pourcomposer * Vide Commcnlariuin in t-l Psalmi XXXVII,

    une priere liturgique, li^TnS, lehazliir, destinee torao XV hujusce editionis.


    :

    20i D. ALB. MAG. ORD. PRiED.


    ne ad leetanduminDeo. Secundo, pcrsua- quasi ex nobis : sed sufficientia nostra ex
    sio quod dcbeat audiri, ibi, « Ego vero. » Deo est. Ad Philip. ii, 13 : Operatur i?i

    In prima duo. Primo, orat. Secundo, vobis ct veUe, et perficere.


    invitat, ibi, «EdsuUentet Uetentur. » Et nota, quod in principio Horarum
    Adbuc prima duo. Primo, orat pro
    in dicitur versus iste, ut Pelagiana haeresis
    sua liberatione. Secundo, quia plena li- destruatur, quse ponebat nos posse mere-
    beratio in hoc est, pro inimicorum con- ri per solum liberum arbitrium. Sed di-
    versione, ibi, « Confundantur » . cit Cassianus «Tanto honore concele-'
    :

    In prima duo. Primo, petit liberari : « hunc versum Ecclesia, ut quidquid


    brat
    et secundo, liberationem accelerari, ibi, «Monachi assumpserint,sinehujus versus
    « Doniine, nd adjuvandum me fe- « trina iteratione non inchoent.» In hora

    stina. » prima, scilicet in Matutinis, praemittitur,


    « Domine labia mea aperies, » ut mon-
    stretur quod ipsum inchoare etiam aDeo
    <^ Dicit ergo : Sic audio caput meum pe- est, non tantum adjutorium in opere. In
    jvima par.3 tcrc suam Hberationcm, et propter hoc ultima autem hora, scilicet in Compieto-
    Psalmi. ,. r\ T\ • •
    i-
    dico : U « JJeus,
    i
    intende in adjutorium rio, preemittitur, « Converte nos Deus sa-
    meum,y) id est, mihi exhibendum, non lutaris noster, » ut aperte ostendatur,
    homo, quia nullus adjutor. Isa lxiii, 5 : quod si quid mali in illis factum est, a
    Circumspexi, et non erotauxiliator ; qux- nobis autem causa praepositionis
    est. Alia
    sivi, et non fiiit qui adjuvaret. Eccli. tangitur in Glossa « Ut varioe cogitatio- :

    Li, 10: Respiciois eram ad adjutoriuni « nes, quse sunt muscse perdentes un-
    hominum, et non erat. Non hic tempora- « guentisuavitatem, excludantur. » Eccle.
    lis abundantia vel mammona. Isa. xvii, X, 1 : Muscse rnorientes perdunt suavita-
    3 : Cessabit adjutorium ab Ephraim. tem unguenti.
    Sophon. i, 18 : Argentum eorum, et au-
    rum eorum non poterit Uberare eos in die
    Domini.
    irse « Confundantur et revereantur. » Hic
    Aiteniio in Et uota, quod dicit « Intende., » in : orat pro inimicis : et primo, pro inimicis
    oratione de- .

    bideratur. quo coufundimur orantes, quia volumus persequentibus opere. Secundo, pro per-
    Deum intendere nobis cum oramus : nos sequentibus corde, ibi, « Avertantur re-
    autem non intendimus iis quae dicimus, trorsum. » Tertio, pro persequentibus
    sed negligenterpertransimus. Cassianus ore, ibi, « Avertantur statim. »

    « Precor Deum ut precem meam exau- Duo autem petit eis. Primo, confusio-
    « diat, quam ego qui fundo non audio. nem pro culpa. Secundo timorem pro
    « Deprecor illum, ut mihi intendat, ego poena, ibi, « Et revereantur. »

    « autem nec mihi nec illi inlendo. Quid Ait enim : Sic pro me oravi, et rogo
    « prodest soha voce cantare, sine cordis etiam pro iis, « qui quserunt animam
    « intentione?» jneam, )) id est, vitam meain perdere.
    « Domine, ad adjuvandum. » Ecce ac- Supra, in Psal. liii, 5 : Alieni insurrexe-
    celerationis petitio. Ilanc desiderabat Job, runt adversum me, et fortes, etc. Et ali-
    XXX, 20 et 21 : Clamo ad te, et non exau- bi, Psal. LXH, 10 : Ij)si vero in vanum,
    dis me: non respicisme: muta-
    sto, et etc. « Confiuulantur, » confusione bona,
    tuses mihi in crudeU-m. Et peto utfesti- scilicet cognitione culpae. Jerem. xvii,
    nes, quia nihil possum inchoare bonum 18 Confundantur qui me persequuntur,
    :

    sine te. II ad Cor. iii, 5 Non quod suffi- : bona confusione, de qua Eccli. iv, 25 :

    cientes simus cogitare aUquid a nobis. EsL confusio adducens gloriam et gra-

    * De hujus versus utilitate fuse Cassunus, collat. 10.


    :

    COMMENTAHII IN PSALMCM LXIX. 205

    tiam. Et Jerem. xxxi, 3!) : Coiifusus « Avcrtantur statim. » Ilic terlium,


    suni, ct rrubui. Cassiodorus : « Confuiidi in quo orat pro persequentibus ore, et
    « est quando voluntates suas iniqua con- precatur eis duo. Festinam a malo aver-
    « scientia studio veritatis agnoscens, de sionem, et adjunctam siinul erubcscen-
    « facti sui perversitate turbatur. » Iv/.ecli. tiam, i])i, « frubcsrciitcs. »

    xLUi, 10 : ConfuiKliiiitnr ab iniquitalibus Dicit ergo : Sic illis qui persequuntur


    suis. me opere, et aliis qui voluntate, et etiam
    « El rcvcreantur, » id est, timeant, « rjui dicunt mihi : Eurje euge ! » ore
    pcrna futuraconcussi. Cassiodorus : « Re- mihi irridendo vel adulaudo.
    « verentia est timor pccnae, ex conside- Xota enim, quod cuge aliquando sumi- Eune muiti
    « ratione delicti : et hic timor necessa- tur, commendatorie, Matth. xxv, 21, acclp^ita/.

    « rius est ad conversionem, et justifica- 23 : Euge serue bone et fidelis. Aliquando


    « tionem. » Eccli. i, 28 : Qui sine timore applausorie, In Psal. xxxiv, 25 : Non di~
    est, non poterit justificari. cantin cordibus suis : Euge, euge animas
    nostrse. Aliquando admirative, Ezecli.
    XXVI, 2 Euge, confracise suni porice po-
    :

    { « Avcrtantnr rcfrorsum. » Ilic secun- /)?//o;v/m. Aliquando irrisorie, Psal.xxxiv,

    dum, inquo oratpro persequentil)us vo- 21 : Dixeruni: Euge, cuge! vidcrinit oculi
    duo petit eis primo, humilita-
    luntate, et : nosiri. Sic potest hic accipi. Aliquando
    & tem. Secundo, pudorem bonum suiipsius adulatorie, In Psal, xxxix, IG : Ferant
    pro delictis, ibi, « L^t erubescant. » confcstim confusionem suam, qui dicunt
    Aitenim : Sic depersequentibus opere, milii Euge, euge. Sic etiam potest hic
    :

    et eliam « qui volunt miJii mala, » ini- accipi et est modus pcssimus. Ibi enim
    ;

    micantes scilicet corde, « averiantur, » dicit Augustinus « PIus perscquitur lin- :

    a malis suis, « retrorsum » facti per hu- « gua adulatoris, quam manus pcrsccu-

    militatem, non per superbiam. Unde Pe- « loris. Populc meus, cjui
    » Isa. iii, 12 :

    trovolenti antecedere dictum est, Matth, iebeaium dicuni, ipsi ie decipiunt, et


    xvi, 23 ]'ar/c post me Satana : cjuia
    : viam grcssuum iuorum dissipant. Au-
    non sapis ea qux Dei sunt, volens me gustinus : « Fregit apprehensor, factus
    docere, sed quse daemonis superbientis. « es tamquam fictile vas : applausit adu-
    Joan. XX, ii: IIssc cum dixisset l\laria, « lator, inigne crepuisti. »

    conversa est retrorsum : et vidit Jesum « Averia}iiur, » a sua iniquitate, et


    stantem, et agnoscere meruit. Ex oppo- hoc statim. Eccli. xvii^ 23 : Avertere ab
    sito autem converti dicitur retrorsum, injustiiia tua, et statim, quia ibidem,
    qui respicit ad malum cum fuit in bono, V, 8, dicitur : Non iardes converti ad Do-
    sicutuxor Loth retro respexit, Gen. xix, niinum, ei ne diffcras de rlie in dicin.
    20: Versa est in statuam salis. Et Luc. Et hoc « erubescenies, » ne sint de illis,
    IX, 62, dicitur : Nemo mittens manum de quibus Jerem. xii, 3 Frons mulieris :

    ad aratrum, et respiciens rctro, aplus cst mereiricis facia esi tibi, noiuisti erube-
    rerjno Dei. scrre. Et illud, ibidcm, Quin po- vi, l.j :

    « lit erubescant, » pudore suiipsius lius confusione non sunl confusi, et eru-
    confusi quando peccatum attendunt, quod bescere nescierunt,
    optimum signum est. Seneca « lOrubuit, : Et nota diligenter, quod hicjain tertio Pro tripiid
    T» genere
    « salva res est. » Ad Rom. vi, 21 : Qucm 1 •

    rogat eis erubescenliam. Primo cum di-


    1 .
    • .

    peccati
    ©rubGsccrc
    ergo frurtum habaistis lunc in illis, in xit : « Confundantur, » in versu secun- debemus, et

    ([uibus nuiic crubescitis? Quasi diceret 1 T-»


    do. Postea vero dixit
    1 1- •, ^ ,
    tripliei de
    : « Erubescant, » causa.

    Modicum, imo nuilum, imo damnum. in tertio. Et tandem dicit, « Erubescen-


    Jerem. xxii, 22 : Confunderis rt crubcsces tes, » in hoc quarto, ut monstret, qiiod
    ab omni malitia tua. confundi debcmus et crubesccre pro tri'
    !

    206 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    plici genere peccati, oris, cordis, et ope- videbunt omnes fines terrse salutare Dei
    ris. Iterum triplici de causa. Propter nostri. Et Luc. ii, 30 : Viderunt oculi
    peccati vilitatem, Jerem. ii, 36 : Quam mei salutare tuum. Vel, « Salutare
    vilis facta es nimis, iterans vias tuas tuum, » id est, justitise sanctitatem, quae
    Propter ingratitudinem, qua Deo ingrati salvat. Eccli. xxx, 15 Salus animse in :

    sumus, .Jerem. xiii, 25 : Ohlita es ntei, sanctitate justitise. « Quserunt, » intel-

    et confisa es in mendacio. Tcrtio, propter leclu, « diligunt, » aflectu. Omnes, in-


    Dei patientiam, et longanimitatem. Gre- quam, qui sic diligunt salutare, dicant :

    gorius « Patientiam Dei debemus eru-


    :
    « Magnificctur Dominus, » laudibus ex-
    « bescere, si justitiam ejus nolumus for- tollatur, qui in se tantus est, quo major
    « midare. » esse non potest. Et supra, Psal. xxxiii,4 :

    Magnificate Dominum mecum, et exalte-


    mus nomen ejus in idipsum. Non fim-
    Exsultent et Isetentur. Hic secundum brias nostras, sicut illi, de quibus Matth.

    primae partis, in quo postquam oravit, xxiii, 5 : Magnificant fimhrias suas.


    invitationem subjungit : et dicunturduo. Vel, « Dicant semper » hoc: « Magnifice-
    Primo, invitat ad leetitiam operis et cor- tur Dominus, » sicut sancta animalia.
    dis.Secundo, vocis, ibi, « Et dicant. » Apoc. IV, 8 Et quatuor animalia re-
    :

    Et in prima sicut tactum est primo ad q2iiem non hahebant die ac nocte, dicen-

    laetitiam operis : secundo_, oris, ibi, « Et tia : Sanctus, Sanctus, etc.

    laetentur. »
    Dicit ergo : Sic rogo pro inimicis et
    pro me, et moneo « omnes qui quserunt « Ego vero egenus.» Hic secundum

    te » voce, corde, opere. Isa. xxi, 12 : Si totius Psalmi, in quo praemissa oratione, secij

    quaeritis, opere scilicet, quserite, supple, subjungitur persuasio ut exaudiatur. Et pgglT

    corde. Aliter erratur in via, nec valet. primo, persuadet ut adjuvet. Secundo,
    Prov. XIX, 16 Qui negligit viam suam,:
    ut ad adjuvandum festinet, ibi, « Adju-
    mortificahitur. Ut sic quseratur Deus, tor meus. »

    sicut nos ipse sollicite quaisivit. Augu- Dicit ergo : Sic rogavi ut adjuves et

    stinus : « Ut quaereret te genus huma- festines o Deus, adjuva me in mundi tri-

    « num, tu de coelo misericorditer respi- bulationibus et miseriis. Supra, in Psal.


    « ciens, ipsum requisivisti. » Ezech. IX, 10 : Adjutor in opportunitatihus , in

    XXXIV, 11 : Ego ipse requiram ovesmeas. trihulatione. « Ego vero egenus sum, »

    « Omnes qui quserunt te, exsultent, » alieno indigens auxilio, « et pauper, »

    exterius. Matth. vi, 16 : Nolite fieri sic- carens proprio : propter quod hoc mihi
    ut hijpocritse, tristes. « Et Isetentur, » in- debes. Eccli. xi, 12 : Est homo marcidus
    terius in corde, secundum illud Psal. iv, egens recuperatione, plus deficiens virtu-
    7 : Dedisti Isetitiam in corde meo. Et hoc te, et ahundans paupertate. Duo bona
    « in te, » non in aliqua corporalitate. facit hic.Propriam paupertatem recog-
    Amos, VI, 14 : Qui Isetamini in nihilo. noscit humiliter. Thren, iii, 1 Ego vir
    :

    Job, XXXI, 25 : Si Isetalus sum super videns paupertatem meam. Non sicut
    multis divitiis meis. ille cui dicitur, Apocal. iii, 17 : Quia di-
    cis : Quod et locupletatus, et nullius
    « Etdica)it. » Ecce secundum. Quasi egeo, id est, non sum egenus : et nescis

    diceret : Sic exsultent opere, Isetentur quia tu es miser, et miserabilis, et pau-


    cordc, et etiam, « qui diligunt salutare per, et aecus et nudus. Aliud est, quia
    tuum. » Mich. vii, 7 : Ego ad Dominum auxilium Dei mei requiro ardenter, non
    adspiciam, exspectaho Deum salvatorem humanum. Isa. xxxi, 1 : Vse qui descen-

    meum, Filium, de quo Jsa. lii, 10 : Et dunt in yEggptum, in mundum scilicet,


    PSALMUS LXX. 207

    od (Uixilntm Pharaonis, alicujus in niun- ipso officio. Psal. xc, 15 : Cuni ipso
    do potcntis. Sed hic ad divinuni, IT Pa- sum in tribulatione. Tsa. xmi, 2 : Cum
    ral. XX, 17: \"i(k'bitis auxilinni Doinini tratisieris per aquas, tecum ero, et flumi-

    super vns. na non operient te. Non vult liic ut sibi di-
    catur ilhid Isa. xvii, 10 : Oblitaes Domitii
    « Adjutor )/n'us. » FTic secundiun, in salcatoris lui, et fortis adjutoris tui tntn
    quo suadet ut festinet, aUegans duo ejus es rccordafa. II Maciiah. iii, 39 : Qui ha-
    oflicia. Adjuvare in trihulatione ipsa, ct bet in ccelis habitatiottetti, visitator et
    liberare ah illa, ihi, « A7 liberator. » adjutor est loci illius. Et Augustinus di-

    Dicit ergo : Sic adjuva, et o Domine, cit : « Viam anguslam ainhulavimus,


    « ne nioreris, » sed festina. Dan. ix, 19 : « haesimus in sepihus, dicamus : Deus tu
    Se nioreris propter tenietipsum Deus « es adjutor meus. »

    nieus. Joan. iv, iO : Domine, descende « Et liberator ttieus, » ab ipsa trihu-


    priusquan} ntoriatur filius meus. Et di- latione. Daniel. vi, 27 : Ipse liberator
    cit Cassiodorus : « I*ericHtantium mos at(iue salvator facietis mirabilia. Salva-
    « est tardum judicare, quamvis celerri- tor animam glorificahit, liberator corpus
    « mum praestetur auxilium. » Apud Do- a miseriis reformabit, ut sic integer et
    minum vere non esttardum. TI Petr. iii, totus homo cum eo glorificetur, qui est
    9 Xon tardat Dominus promissionem
    : benedictus per omnia sa^cula saeculorum.
    suam. Et debes festinare, quia « adjutor Amen.
    nieus » in ipsa trihulatione « es tu, » ex

    PSALMUS LXX.

    Opem Dei implorat adversus persecutores : promiitit se Deo gratias acturum.

    i . Psalmus Davidf mine : Domine, spes mea a ju-


    Filiorum Jonadab, et priorum cap- ventute mea.
    tivorum. 6. In te confirmatus sum ex utero :

    Tn te, Domine, speravi : non con- dc ventre matris meas tu es pro-


    fundar in ceternum : tector meus :

    2. In justitia tua libera me, et eripe In te cantatio mea semper.


    me :
    7. Tamquam prodigium factus sum
    Inciina ad me aurem tuam, et multis : et tu adjutor fortis.
    salva me. 8. Repleatur os meum laude, ut can-
    3. Esto mihi in Deum protectorem, tem gloriam tuam, tota die ma-
    et in iocum munitum, ut sal- gniiudinem tuam.
    vum me facias :
    9. Ne projicias me in tempore sene-
    Quoniam firmamentum meum et ctutis : cum defecerit virtus
    refugium mcum es tu. mea, ne derelinquas me.
    4. Deusmeus, eripe me de manu pec- 10. Quia dixerunt inimici mei mihi,
    caioris, et de manu contra le- et qui custodiebant animam
    gem agentis, et iniqui : meam consilium fecerunt in
    5. Quoniam tu es patientia mea, Do- unum :
    208 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    11. Dicentes : Deus dereliquit eum : Donec annunticm brachium tuum


    persequimini, et comprehendite generationi omni quae ventura
    eum, quia non est qui eripiat. est :

    12. Deus, ne elongeris a me : Deus Potentiam tuam,


    meus, in auxilium meum re- 19. Et justitiam tuam, Deus, usque in

    spice. altissima : quse fecisti magnalia,


    i3. Confundantur, et deficiant detra- Deus, quis similis tibi?
    hentcs animce mea^ operiantur : 20. Quantas ostendisti mihi tribulatio-
    confusione et pudore qui qu^e- nes muhas et malas etconver- !

    runt mala mihi. sus vivificasti me, et de abyssis


    14. Ego autem semper sperabo, et ad- terrai iterum reduxisti me.

    jiciam super omnem laudem 2 I . MuhipHcasti magnificentiam tuam :

    tuam. et conversus consolatus es me.

    i5. Os meum annuntiabit justitiam 22. Nam ego confitebor tibi in va-
    et

    tuam, tota die salutare tuum. sis psalmi veritatem tuam,


    Quoniam non cognovi litteratu- Deus psallam tibi in cithara,
    :

    ram, sanctus Israel.


    iG. Introibo in potentias Domini : Do- 23. Exsuhabunt labia mea cum canta-
    mine, memorabor justiti^ tuae vero tibi : et anima mea quam
    solius. redemisti.
    17. Deus, docuisti me a juventute 24. Sed et Hngua mea tota die medi-
    mea : et usque nunc pronun- tabitur justitiam tuam, cum
    tiabo mirabilia tua. confusi et reveriti fuerint qui
    18. Et usque in senectam et senium, quserunt mala mihi.
    Deus, ne derelinquas me,

    secunda partc, in quo postquam exemplo Arm"'

    IN PSALiMUM LXX Christi Ecclesia petivit a Deo festinum Oi

    adjutorium, convertit se ad fiHos suos, ^^'--

    oslcndens a Deo esse omne bonum, et

    COMMENTARIUS. totum Dei gratiae esse. Et loquitur se-


    cundum unam expositionem omnibus
    fihistam bonis quam mahs : bonis qui
    Psalmus David, signantur per fihos Jonadab : mahs qui
    Filiorum Jonadah, el priorum captivo- per primos captivatos de Judseis signan-
    rum^. tur. Nota enim primo quod habetur Je-
    rem. xxxv, 6 et seq., de fihis Jonadab,
    qui ad prseceptum patris sui Rechab vi-
    « In te, Domine. » Hic est Psalmus num non bibehant, in domibus non ha-
    septuagesimus in toto hbro, vicesimus in bitabant, in quibus signantur hserentes

    1
    Ce psaume est eii bonne parlie compose de Vapprecier. Le Hir et quelques autres pen-
    de reminiscences, pour lesqiielles les Psaumes sent que David est 1'auteur de ce chant. Les

    XXI, XXX, XXXIX, ontparticulierementetemis pensees et leur developpement conviennent


    acontribulion. U n'a en hebreu ni litre, ni nom tres bien a sa maniere ; il est persecule et

    d'auteur, mais les versions en font un « psaume dejJi vieux, vy. 17, 18, il espere que Dieu va le

    de David, des fils de Jonadab, et des premiers delivrer et augmenter encore sa grandeur,
    captifs. » Cette indication peut avoir un cer- >'. 21 (heb.), details qui indiquent f epoque de

    tain caractere traditionnel, mais il est ditficile la revolte d'Absalon. Toutefois, observons-nous
    COMMKNTARII IN PSALMUM LXX. 209

    Patri ocelesti, de quo Deulfi-Dii. xxxii, tutc. ut sciant se per Dei gratiam, non
    6 : Numquidnon ipse est palcr tuus,(/t(i, aliler liberandos. I ad Cor. xv, 10 : Gra-
    elc. Et illud Isa. lxiv, 8 : £t nunc Do- tia Dei sum id qiiod sum.
    minc patcr nosfcrcs tu, nos vero lutuni : Vel potost accipi pro oisdem, cum di-
    et fictor )ioster tu, et opcra nianuum tua- cilur, « /iliorutn Jotuidab, ct priorutn
    rum omncs nos. \ii etiam parentibus pro- captivorum. » Est autem duplex captivi-
    pteripsum, et in his qua^ non sunt contra tas. Una qua captivi sumus in hoc mun-
    Deum, seeundum illud Exod. xx, 12 IIo- : do, et haec prima : et alia qua in inforno,

    nora patrem tuum, ct matrem tuam, et haec socunda. Est ergo sensus :

    lionore reverentiae. Notandum et illud « Psalmus David » excitativus « filio-


    IV Heg. XXV, 1 etseq., de captivitato .lu- rutn Jotiadab, » Dci scilicet : Jonadab
    dcTorum a Babyloniis prima, in qua enim inlerpretatur volutitarius, intorpre-
    monstrantur captivati JudtiM propter ino- tatur et Deus, de quo Jacob. i, 18 Vo- :

    bedientiam, et signant inobedientes, et lutitarie enim gejiuit nos Deus, verbo ve-

    caplivatos sub carnali concupiscentia ritatis. Vel, « Jonadab » Jesus Christus,

    propter primi hominis inobedientiam de quo Isa. liii, 7 Oblatus est quia ipse
    :

    primo et principaliter, quam gemebat voluit. « Ft priorum captivorum, » hoc


    Paulus,ad Uoni. vn, 2i : Infclix ajo ho- ost, ipsorum, qui tenentur adhuc in cap-

    mo, quis me liberabit de corpore mortis tivitate prima. Yel, « priorurn captivo-
    hujus, etc. Et rursus, 5'. 23 Video : rum, » id est, prius captivatorum, quam
    nliam legem in membris meis, repugnan- essent ad Dcum conversi : talibus enim
    tem legi mentis mesBy et captivantem me Psalmus hic est cantandus.
    in lege peccati.

    Sensus ergo tituli propositi liic est : autem Psalmus in duas par-
    Dividitur
    « Psalmus David, » id est, a David pro- tes. Primo quidem orat Ecclesia, osten-

    pheta editus, « Filiorum Jonadab, et dens quod omnc bonum a Deo haboat.
    priorum captivorum » excitativus. « Fi- Sccundo, intendit et vacat laudibus ejus
    liorum Jonadab, » id est obedientium, quom orat, ibi, « Dcus, quis similis. »
    et bonorum, ut bonum quod habent, In prima duo. Primo, orat potendo
    gratiae Dei aftribuaht, scientes illud I ad adjuvari simpliciter. Secundo, in quodam
    Corinth. iv, 7 : Quid habes quod non ac- statu spocialiter, scilicet in statu senectu-
    cepisti? Et rursus, .lacob. i, 17 : Omne tis, ibi, « Ne proijcias me. »

    datum optimum, et omne donum perfe- In prima duo. Primo, oral ut impetret
    ctiimdesursum est. « Et priorum capti- liberationem. Secundo, ut ipsa impetra-
    rorum, » id est, sub servitute concupi- ta gratias referre valeat, monstrans in

    scentiaj detentorum, et in peccati servi- hoc quod cujus est bona dare, ejusdem

    avec Schegg, il paralt bien exlraordinaire que (Delitzsch, Perowne),soit plutAt par le chef des
    Davifl, dont rinspiralion ^tait si feconde, en Rechabites parlant en son nom, yy, 6,
    tant(')t

    soit niduit ici a faire des emprunls ii scs chants 7, 17, 18, etc, tant<')tdes captifs. Nous
    au nom
    precedents pour exprimer ses senlimcnts. Les ne pouvons pourtant rien affirmer de certain,
    fils de Jonadab sonl les Rechabites emmenes a raison de rabsence de detail intrinseque qui
    en captivite a la premiere invasion de Nabu- soit caract^ristique, sinon que pour le ton ge-

    chodonosor, el dont Jeremie fait grand eloge, neral des pensees et des sentimcnts, le psaume
    XXXV. Cest par eux, plus probablement, qu'au- est davidique. Le style est simplo et clair, et

    rait ete compos6 ce chant, avec des paroles de le texte n'ofi're aucune difficulte d'intorpr(Ua-

    David et a la manifire du saint roi, et le psaume tion.


    aurait et^ pendant la captivite rexpression de Les Peres, spc-cialomont I":us(''l)o, appli^iueut
    leurs plainles et de leurs esperances. En ce le psaiimo au Mossio souffrant, puis triom-
    sens s'expliquerait bien le pluiicl du y. 20. phant de ses ennemis
    L'adaptation aurait ete faite soit par J^remie U. LEbKTHE.

    XVI 14
    210 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    est conferre, quod gratise referantur, etc. In prima tria secundum triplex malum
    ibi, « Repleatur os meum laude. » a quo petit liberari. Primum est ut libe-

    In prima duo. Primo, orat pro sua li- rotur a mundi pericuHs. Secundum, quod
    beratione. Secundo, magis specificat a apotestate dsemonis, ibi, « Eteripeme. »
    quibus velit liberari, addita persuasione, Tertium, ab infirmitate carnis, ibi, « In-
    ibi, « Deus, eripe me. » clina ad me. »

    In prima tria. Primo, tangit impetran- Dicit ergo : Sic sperans non confun- Petit (f
    a peil
    di fiduciam. Secundo, subjungit petitio- dar : et propter hoc peto, « lihera me, » mul
    poteil

    nem, ibi, « In justitia tua. » Tertio, a mundi periculis, quse multa sunt. II ad diab<l
    inKrrl
    primi probationem, quod scilicet ipse de- Cor. XI, 26 : Periculis latronum, peri- carnisl
    divinal
    bet confidere, ibi, « Quoniam firmamen- culis fluminum,... periculis in falsis serico
    in
    [
    qual
    tum. » fratrihus. fiir

    In prima duo. Primo tangit causam « Et eripe me, » de potestate daemo-


    fiduciae. Secundo, fiduciam, ibi, « Non nis, quae magna est valde si permittis.
    confundar , » Job, xLi, 24 Non est super terram po-
    :

    testas, quse comparetur ei. Luc. xi,

    21 : Fortis armatus custodit atrium


    Priina pars Dicit crgo *.
    Sic rogavi in Psalmo prae- suum. Et hoc « in tua justitia, » non in
    Tota spesin cedenti ut adjuves, et festines, nec de- mea, secundum quod exigit tua, non
    Uomino r. •

    ponenda. spero, imo o


    .

    « JJomine,
    •

    » qui potes
    a
    om- mea. Psal. vn, 9 Judica me, Domine, :

    nia, « m te speravi, » non in hominibus, secundum justitiam meam, a te mihi da-


    quia Jerem. xvii, 5 : Maledictus homo tam unde ipsa quae videtur mea^ tua
    :

    qui confidit in homine. Non in tempora- est. Ad Rom. iv, 5 Credenti in eum, :

    libus rebus juxta consilium Pauli, I ad qui justificat impium, reputatur fides
    Tim. VI, 11 Divitihus huj us Sceculi prse-
    : ejus ad justitiam. Mea enim justitia,
    cipe non suhlime sapere : neque spe- quae ex me est, nulla est. Isa. lxiv, 6 :

    rare in incerto divitiarum. Sed « m te, » Facti sumus ut immundus omnes nos, et
    de quo Eccli. ii, 11 Nullus speravit : quasi pannus menstruatse universse /usti-
    in Domino, et confusus est. Unde « non tise nostrse.

    confundar in seternum, » id est, num-


    quam confundar. IMachab. ii,61 : Omnes « Inclina ad me. » Hic tertium, et

    qui sperant in eum, no7i infirmantur : quia cum majori difficultate evaditur

    multo ergo fortius nec confundentur. carnis infirmitas, quia caro magis proxi-
    Vel, « non confundar in seternum, » id ma est, dicit duo. Primo, petit Dei di-
    est, confusione seterna, etsi forte in gnationem, quod est auris inclinatio.
    prsesenti, amore Christi. Augustinus : Secundo, petit ereptionem a carnis infir-
    « Confusi estis in Adam, recedite ab eo, mitate, ibi, « Et salva me. »

    « et accedite ad Christum, et confusionem Dicit ergo mundo, eripe : Sic salva a


    « sustinete pro eo,et in seternum non con- a diabolo, et etiam « inclina aurem
    « fundcmini, » id est, non confundemini tuam, » infirmo, qui non potest vocem
    seterna confusione. Eccli. iv, 25 Est : exaltare usque ad te. Ecce petitio digna-
    enim... confusio adducens gloriam et tionis. Alibi, in Psal. xxx, 3 : Inclina ad
    gratiam. me aurem tuam, accelcro ut eruas me.
    Cassiodorus : « Nisi divina gratia ad ho-
    « minem liberandum se inclinaverit, ad
    « In justitia tua. » Hic secundum, hu- « illam misericordiam non suis meritis
    mifis petitio et petuntur duo. Primo, li-
    : « potest pervenire quam cupit. » Indina
    bcratio a inalo. Secundo, bonorum col- ergo aurem tuam, quse surda non est.

    latio, ibi, <xEsto mihi in Deum. » Sap. I, 10 : Auris zeli audit omnia.
    :

    COMMK.NTARII IN PSALMUM LXX. 211

    Osee, II, 21 : Kdaudidin (w/os. elc. protegit et iiuinil sicut pugil et miles [)ro

    « Et siilvd nie. » Ecce secundum. nobis agonizaiis. I Macliab. iii, 3 : Ju-


    Quasi dicerel : Ad hoc inclina ut salves das... protegebat castra g/adio suo. Pro-
    nie u carnis niiseria, et inlirniitate. Psal. pter hoc dicitur, Proverb. xviii, 10 :

    VI, 3 : Miscrere inei, Duiniiie, (jnonidin Turris fortissiina noinen Doinini : ad ijj-
    infinnus suin. Adversus enim hanc est suin currit justus, et exa/tahilur.
    piigna continua. Ad Ephes. vi, \1 : iVon
    esf nobis colluctalio adceisus carnein et « Quoniam firmainentum. » Tlic ter-

    sanguineni, supple, tantuni. Ad (lalat. v, tium, in quo ostendit quod primo po-
    17 Caro concupiscit adversiis sjiirituin,
    : suit, scilicet impetrandi liduciam, et
    spiritus autein adversus carnem. Ab hac probat per duo. Primo, per hoc quod in
    erijo misera infirmitate salva me. Jerem. bono tirmat. et sic certum est quod
    XVII, 14 Sana ine, Uoinine,et sana/jor
    : pi'otector est. Secundo, per lioc quod fu-
    nuUa enim intirmitas est quam non sa- gientes ad se congregat, sicut munitus
    nes. Psai. cii, 3 Qui sanat oinnes iiifir- : locus, ibi, « Et refugium. »

    mitates tuas, solo verbo. In Psal. cvi, Dicit ergo : Sic petii quod fiendum
    20 : Misit verhuin suuin, et sanavit eos. confido. Nec mirum, si conlido, « quo-
    VA Sap. XVI, 12 : Xeque herba, nequc itiain firinamentum meum, » me prote-
    inalagma sanavit eos^sed tuus, Domine, gens, « cs tu, » Psal. xxiv, 14 : Firrna-
    ''''rmo, qui sanat omnia. mentum est Doininus timentihus eum. Et
    dejusto, Eccli. iii, 34 Intempore casus
    :

    firmamentum, ipsum Deum,


    sui inveniet
    « Esto ini/ii. » Hic secundum, in quo non seipsum. Augustinus enim dicit :

    petit exhiberi sibi bona : et sunt duo. « Quantumcumque summus 6x gra- sis

    IVirno, protectio. Secundo, susceplio, « tia Dei, et quamdiu portas terrenum


    ibi, « fn /ocuin munituni. » « vas, de teipso, tamquam de vase lictili

    Dicit ergo : Sic liberes a malis, et « formidandum est. »


    etiam « esto mi/ti in Deum, » non quo- « Et refugium, » ad quod fugio tam-

    niodocumque, sed « protectorem, » qui quam ad munitum locum. Psal. xxxi,


    ine foveat, et defendat. Sicut gallina fo- ~ : Tu es refugiuin mcuni a trihu/atione,
    vet et protegit pullum, Psal. xvi, 8 : Sub etc. Et ad Gorintli. x, 4 Petra
    alibi, l :

    uinbra a/aruin tuaruin prolefjc me. Sic- auteni ^erat Cltristus. El Psal. ciii, 18 :

    ut petra formidolosum fovet et munit, Petra refugium /terinaciis. Augustinus :

    Prov. XXX, 20 : Lepusculus, plebs inva- « Confiteor infirmitatem meam, timidus


    /ida, qui co//ocat in jjetra cu/)i/e siiuin. <( sum ut lopus, quia plonus spinis, ut
    « Et in /ocuin. » Hic ut sit susceptio : « herinacius. »
    et dicuntur duo. Primo, ut suscipiat. Se-
    cundo, ralio et finis, ibi. « Ut sa/vum. »

    Ail enim : Et sis mihi « in /ocum mu- « Dcus meus, eripe me. » Ilic secun-
    nituin, » qui suscipit gentes, ne ab ini- dum, in quo postquam petiit liberari ct
    micis capiantur. Augustinus : « In locum eripi, magis specificat a quo liberari ma-

    « munitum, ne ad me inimici jacula ximo petat, addens persuasionem unde :

    « perveniant.Jerem. xvi, 19 Domine » : dicuntur duo. Primo, petit. Secundo,


    /ortitudo inea ct robur meuni, ct refu- addit persuasionem, ibi, « Quoniam tu
    gium memn in die tri/m/ationis. I Heg. es patientia. »
    XXIV, 1 : Ilabitavit in /ocis tutissimis In prima duo. Primo, potit liberari et
    Engaddi. Isa. iv, (\ : Erii in umbracu- eripi a peccatore simpliciter. Secundo,
    lum dici ab sestu, et in securitutem, ct subdit per partes pcccatorum divorsita-
    ahscomionem a turbinc, et a p/uvia. Et tes, ibi, « Et de muitu. »

    l^
    :

    212 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    Dicit ergo : Sic petii, libera me, et « Quoniam tu es patientia. » Hic se-
    « eripe me : » et spccifico, o « Deus cundum, quo subjungitur persuasio.
    in
    meus » qui omnia vides, et aperte co- Persuadet enim a duobus. Primo, a bo-
    gnoscis. Job, xxvi, 6 : Nudus est hifer- nis quse a Deo recipit. Secundo, a bo-
    nus coram illo, et nullum est operimcn- nis quse facit, ibi, « In te cantatio mea. »
    tum perditioni. Psal. xxxiii, 17 : Vultus In prima duo. Primo, bonorum colia-
    autem Domini super facientes mala. tio. Secundo monstratur collationis in-
    « Eripc me, » siciit supra petii, et hoc, choatio, ut monstretur magnitudo illo-

    « de manu peccatoris, » maii scilicet ho- rum bonorum, ibi, « In te confirmatus


    minis. Alibi, in Psal. cxxxix, 2 : Eripe sum. »
    me, Domine, ab homine malo. Vel, « De Inprimaduo. Primo, patientiae bonum
    manu peccatoris, » dsemonis. Supra, in in adversis. Secundo, spei in prosperis,

    Psal. Non veniat mihi pes


    xxxv, 12 : ibi, « Spes mea. »

    superhiie et manus peccatoris non mo-


    : Dicit ergo Sic eripe, et hoc facere :

    vcatme. Osee, xiii, li De manu niortis, : debes, « quoniam.,0 Domine,tues patien-


    id est, daemonis, qui mors appellatur tia mea, » et patientise meae dator, et cau-

    quia mortem induxit, (Sapient. ii, 24 : sa. Jerem. xxix, 11 : Ego scio cogitatio-

    Invidia. diaboli mors introivit in orbem nes quasego cogito super vos, ait Domi-
    terrarum) liherabo cos *. Ab hac enim nus : cogitationes pacis, et non afflictio-

    manu sine te non possum eripi. Thren. i, nis : ut dem vohis finem et patientiam.
    14 : Dedit me Dominus in manu, de qua Quid autem sit patienlia, dicit Cassiodo-
    noji potero surgere. rus. « Patientia est utilitatis aut hone- Paii
    diff
    « statis causa, rerum arduarum ac diffi-

    Et de manu contra legem. » Hic se-


    « « cilium voluntaria et diuturna perpes-
    cundum, in quo specificat peccatorem « sio. » Hanc dat Deus suis. Jerem. i, 18
    per duas difTerentias. Per transgredien- Ego quippe dedi te hodie in civitatem
    tem legem quam suscepit, et legem non munitam, et in columnam ferream, et in

    habentem, ibi, « Et iniqui. » murum sereum. Ezech. iii, 9 : Ut ada-


    contra Ait cnim Sic, « eripe me de manu : mantem, et ut silicem dedi faciem tuam.
    legem . .

    dupiiciter pcccatoris, ct etiani de manu contra le- « Spes mea. » Hic secundum. Quasi
    agiiur, -' • /-. 1
    gcm agentis. » Contra legem est agens diceret : Tu dedisti patientiam, et etiam
    dupliciter : qui legem suscipiens non ob- « tu es spes mea, » dator scilicet spei
    servat ipsam, sicut ille cui Paulus dixit, meee, et hoc « a juventute mea, » ut
    Act. xxiii, 3 : Percutiet te Deus, paries tenderem in bona seterna : hoc enim est
    dealbate. Et tu sedens judicas me secun- spes, scilicet certa exspectatio futurorum
    duni legem., et contra legcm juhcs me bonorum, etc. Juventutem autem hic
    percuti. Ad Rom. ii, 12 : Quicumque in appellat, non litteralem, sed spiritualem,
    lege peccaverint, per legem judicabun- suam scilicet conversionem a peccato.
    tur. « Et iniqui, » qui scilicet legem Eccle XI, 9 : Lsetare ergo juvenis inado-
    Pa ntia
    non suscipit, nec secundum legem vivit. lescentia tua. Et optime post patientiam gpei,ren

    Ad Rom. II, 12 : Quicumque sine lege subjungitur de spe, quia patientia spem
    peccaverunt, sine lege judicahuntur. Ta- creat. Ad Roman. v, 3 et 4 : Tribulatio
    les enim multum infestant bonos. Prov. patientiam operatur, palientia auteni
    XXIX, 10 : Viri sanguumm oderunt sim- prohationem, prohatio vero speni. Cas-
    plicem : justi autem quserunt animam siodorus : « Prius est ut cum Dei gra-
    ejus. « tia per patientiam probemur, et ut

    *
    Osee, XIII, 14 : De manu mortis liherabo eos, siis tuus ero inferne.
    de morte redimam eos : ero mors tua o mors, mor-
    COMMIlNTARII in psalmum lxx. 213

    « tuuc illain fiuctuosaiu^ spem ipsi) do- in iUo virtutcs infundunlur armantes et

    « naiite liabere mereamur. » protcuentes. Vel, ventcr Ecclesiae accipi- in sacra-


    Djento
    tur, in quo
    ^
    sumus cum primo in bono ijapiismi
    . , . inlunduntur
    concipimur, et eximus, cum prolicimus virtutes.

    « In te confinnatus. » llic secunduin, et lciidimus in profectuiu.


    }
    iii (juo ostenditur magnitudo bonorum I)e lioc veiitie supra in PsaL xxi, 10 :

    collatorum, per comparationem ad tem- Tu es qui extraxisti me de ventre spes :

    pus dalionis. VA primo, conlirmationis in mea ab uberibus matris meie. In hoc


    bono. Secundo, prolcctionis a malo, ibi, ventre sunt quidam multo tempore non
    « De ventre niatris. » prolicientes in bono, nec potentes prodi-

    Dicil ergo : Vere spes mea es a juven- re in melius : uiide gemit Ecclesia, Je-

    tute, quia « confirniatus sian in te » ten- rem. iv, 19 : Ventrem meum, ventrem
    dens « ex utero, » ad litlcram, ex quo meum doleo. et 4
    Isa. xlvi, 3 Audite :

    processi vel erain in utero matris mcie. me domus Jacob, ct omnc residuum do-
    Job, XXXI, 18 : Ab infantia nica crevit nius Israel, reliquia? et fajces contempla-
    mecum miseratio : et de utero matris tivorum : qui portami)ii a meo utero,qui
    mae egressa est mecum. Iloc maxime in gestami)ii a mea vulva. Usque ad sene-
    illis justis qui in utero matrum sunt ctamego ipse, et uscj[ue ad ca)ios ego por-
    sanctificati, sicut Jeremias : de quo Je- tabu.

    rem. i, 5 : Priusquam te formarem in


    utero, )iovi te : et anteciuam exires de « 1)1 te ca)itatio mea. » Hic secundum
    vulva, sanctificavi te. Vel uterus spiri- illius partis, in qua ponitur persuasio.
    tualiter accipitur pro Ecclesia, in qua est Persuadet enim a bonis quae facit, sed
    quilibet justus, cum primo quasi concep- non ex imo ex Dei benignitate, et
    se :

    tus Ecclesiifi imbuitur sacramentis, et auxilio et dicuntur duo. Primo, bona


    :

    aliquamdiu Dei gratia confirmatur, se- quoe retribuit. Secundo, quod non a se
    cundum illud Eccli. xv, 3 Firmabitur : est ipsa retributio, ibi, « Et tu adju-
    in illo, et non /lectetur. Ilanc petebat tor. »

    supra, in Psal. lxvii, 29 : Confirma hoc, In prima duo bona. Lsetitia et exsulta-
    Deus, c/uod operatus es in nobis. II Petr. tatio in Deum pro bonis suis. Secundo,
    v, 10 : Perficiet, confirmabit, solidabit- mira patientia in adversis, ibi, « Tam-
    que. quam prodigium. »

    « De ventre. » Hic secundum. Quasi Dicit ergo bona contulisti, et


    : Haec
    diccret : Ex tunc sic in bono conlirinasti_, propter hoc « ca)italio mea, » laus oris,
    et etiam « tu, n non alius, es protcctor exsultatio cordis mei est, supple, tendens
    meus a malis irruentibus. Isa. xxxi, 5 : « i)i te semper. » PsaL xii, 6 Cantabo :

    Proteget Dominus exercituum Jerusalem, Domino qui bona tribuit mihi : et in


    protegens et liberans, transiens et sal- prsesenti vita
    ^ sed quo cantico? Est:
    Muitipiex
    ^ _
    camicuTi.
    vans. Protector autem est armaturam cnim multiplcx canticum. Malum, lasci-
    dando, qua possit malo resislere, et sta- viae et dissolutionis. PsaL cxxxvi, 3 :

    re. Ad Epb. vi, 13 : Accipite armaturam Jllic, in Babylone scilicet, in mundi


    Dei, ut possitis resislere in die malo^ et conversione, i?itenogaverwU nos, qui
    in omnibus perfecti stare. Et hoc, « de captivos du./e)'U)it nos, verba cnntionum.
    ventre matris mese, » ad litleram : ex Gontemptus et irrisionis, quo mali de
    quo processi dc ventre quamvis enim : bonis cantant. Thren. iii, L4 : Factus
    oinncs nascamur filii irae. Ad h^phcs. ii, siDU i)i dcrisiDn onvii populo, canlicum
    3 Eramus natura filii irx
    : tamen : eorum tota die. Sed est bonum canti-
    statiin paratum est sacramentum, in quo cum. Praedicationis, de quo Matth. xi,
    regeneramur. Et est argumentum, quod 17 Cccmimus vobis^ ct )io)i saltastis.
    :
    214 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.

    Joel, II, 1 : Canite tuha in Sion. Confes- « Repleatur os meum. » Hic secun-
    sionis, Isa. xxiu, IG : Siinie citharani, duin, in quo postquam petiit liberatio-

    circui civitatem , merctrix ohlivioni tra- nem, petit ut ei detur referre digne gra-
    dita : bene cane, frequenia canticum. tiarum actionem. Petit ergo primo lau-
    DivinsB laudis, Psal. xcv, 1 : Cantate dandi Dei abundantiam. Secundo, sub-
    Domino canticum novum, etc. Exsulta- jungit iUius abundantife finem, ad quid
    tionis cordis, Ad Ephes. v, J9 : Cantan- petat illud, ibi, « Ut cantem gloriam. »

    tes et psallentes Deo in cordihus vestris. Dicit ergo : Sic rogavi ut eripias, et
    Munditise et puritatis virginalis : lioc de etiam « os meum » postea per gratiain
    quo Apocal. xiv, 3 : Et cantahant tuam « repleatur laude » divina, ne
    cjuasi canticum novum ante sedem, el ingratus inveniar. Job, viii, 21 : Imple-
    ante quatuor animalia, et seniores : et atur risu os tuum, et lahia tua juhilo.
    nemo poterat dicere canticum, nisi... hi, Laus cnim Dei implet os hominis sicut
    qui cum mulierihus non sunt coinquina- fraenum retrahens a malo, et dirigens ad
    li. Et charitatis, de quo Isa. v, 1 Can- : bonum. Isa. xlviii, 9 :Laude mea infrse-
    taho dilecto meo canticum patruelis mei naho te, ne intereas. PsaL xux, 23 Ulic :

    vinex suse. Et conternplationis Dei, Psal. iter, quo ostendam illi salutare Dei.
    cxxxvi, 3 : Hijmnum cantate nohis de
    canticis Sion, id.est, speculse, contem- « Ut cantem gloriam. » Hic finis hujus
    plationis scilicet. repletionis, scilicet publicatio gloria^
    ejus, et dignitatis. Secundo, potestatis
    et magnitudinis.
    « Tamquam prodigium. » Hic secun- Dicit ergo : Sic repleatur os meum
    dum. Quasi diceret : Solvo cordis Iseti- laude, ita « ut cantem gloriam tuam, »

    tiam, et etiam in hoc perverso tempore tuai dignitatis magnificentiam. Eccli.

    « factus sum tamquam prodigium mul- xxxvi, 16 : Beple Sion inenarrahilihus


    tis » per benignam patientiam. I ad Co- verhis tuis, et gloria tua populum tuum.
    rinth. iv, 9 : Spectaculum facli sumus (iloria, inquam,tua, quam tibi apparas,
    mundo, et Angelis, et hominihus. Sic quam soius habere vis. Isa. xlii, 8 :

    David ante arcam saltans prodigium fa- Gloriam meam alteri non daho.
    ctus est Michol ^ Sic Job ab amicisirri- « Tota die magnitudinem tuam » can-
    debatur, tamquam quoddam prodigium. tem. Supra, in PsaL cxliv, 3: Magnitu-
    Job, XII, 4 : Qiii deridetur ah amico suo di)iis ejus non est fnis. Gloria etiam Dei
    invocahit Deum, et exaudiet
    sicut ego., dicitur magnitudo in effectu. Unde Glos-
    eum dcridetur enim justi siniplicitus.
    : sa : « Qui antequam essem, fuisti, etc. »
    Lampas contempta, etc. Sic omnes justi Et petit optime os repleri, antequam glo-
    a malis. Sap. v, 3 : Hi sunt quos ali- ria enarretur vel magnitudo, quia nec
    quando hahuimus in derisum. haec, nec illa enarrari potest ex se, nisi a
    Deo adjuvetur homo. Gassiodorus « Si :

    « Et tu. » Ecce secundum. IIoc facio, « ille os nostrum non repleat, nec lingua

    canto leetanler, mirabiliter sustineo : et « movetur, nec desideria honesta flam-


    hoc non ex me : imo « et tu adjutor for- « mantur. »

    tis, » ad heec faciendaetsuslinenda. Job, Et nota. Quidam


    ^ laudant Deum vacuo ^'8"?J
    vanis
    laudantu
    IX, 19 : Si fortitudo quieritur, rohustis- omnino corde. Fatua? virgines exierunt
    simus est. Ad Rom. viii, 31 Si Deus : obviam sponso lampadibus vacuis Qui- '.

    pro nobis, quis contra nos ? Quasi dice- dam vero semipleno, qui non habent
    ret : Nullus. laudandi gratiam, nisi in prosperis ; de

    i
    Cf. 11 Reg. VI, 20 et seq. * Cf. Matth. XXV, 1 et seq.
    COMMEXTARII TN PSALMUM LXX. 215

    quibus PsaL xlvui, lU : Coti/itebitur tibl Lccli. XXV, .*)


    : QuiV in jnccntKlc lunt
    cum bene/eceris ei. Quidam vcro corde cungregasti, quomodu in scnectutc lua
    pleno, quorum liratia redundat ex pleni- invenies ?
    tudine cordis in labiis. Matth. xu, 3i : « Ctint defecerit virtus mea. » Ilic ex-
    Ex abuiidantitt eordis os loquitur. Psal. ponit se. Quasi diceret : Sic in senectute
    XLiv, 3 : Diffusa est gratia, de pleni- ue me projicias, « ctim dcfecerit vir-
    tudine qua' est in corde, in labis tuis. tus mca, » quod est senectus : in quo-
    Psal. XLiv, 2: Eructavit cur nicuni cer- cumque statu sim, ue derelinquas me,
    buni bonunt. imo magis virtutem interiorem auge, se-
    cundum illud Apostoli, II ad Corinth.
    IV, 16 : Sed licet is, qui forisest, noster
    « Xe projicias nic. » Ilic secundum homo corrumpatur : tainen is (jui intus
    priuiae partis Psaliui, in qua postquam est, renovatur de die in diem. Quod
    petiit adjuvari, et liberari simpliciler, pe- facit Deus diu portando, et nullum
    tit adjuvari, et Deum sibi fieri propitium abjiciendo. Psal. xxxvi, 28 : Deus nott
    in quodam statuspecialiter. Lt primo, in derclinquet sanctos suos : in seterttum
    statu senectutis, quando jam natura de- conservabuntur. Inio ab ipso mirabiliter
    bilitari incipit. Secundo, in statu decre- innovantur. Job,xi, 17 Et quasi meridia- :

    pitae aetatis, ibi, « Et ttsque in sette- ttus fulgor consiirget tibi ad vesperom :

    ctam. » ct ctim te consumptum putaveris, orieris


    prima duo. Primo, pro se in illo
    In ut lucifer.
    statu precatur. Secundo, adversariis im-
    precatur, ibi, « Coitfundantur et defi-
    ciant. » « Quia dixerunt. » Hic secundum, sci- 10
    Inprima tria. Primo, [)etit ne projicia- licet persuasio Primo, : et dicuntur tria.

    tur omnino a Deo in illo statu. Secundo, desolatio ab adversariis. Secundo, con-
    quod plus est, ne Deus elongetur, ibi, cordia et unio in ilia desolatione, ibi,
    « Deus, ne elongeris a nte.» Tertio, quod « Et (jui custodiebant. Terlio, explana-
    plus est, ut ab eo adjuvetur, ibi, aDeus, tio intentionis, et cogitationis illorum
    iti auxilium. » contra se, ibi, « Diceittes, Deus. »

    In prima duo. Primo, petitio. Secun- Dicit ergo : Sic ne projicias me, nec
    do, petitionis expositio, ibi, « Cum de- debes, quia « dixerunt « inimicimei, de-
    fecerit. » solantes me, « mihi ntala, » quod non

    Dicit ergo : Sic rogavi simpliciter su- salver a te. Psal. iii, 3 : Multi dicunt
    pra, et etiam hoc rogo : « Ne projicias animse mese : Non cst salus ipsi in Deo
    tne, n a te abjiciendo, id est, a tua gra- ejus.
    tia, « in tentpore senectutis, » littcralis. a Et cpui custodiebant animammeam, »
    Multa enim senem circumveniunt in- ad decipiendum, et perdendum. Jerem.
    cominoda, et si a te projicitur, totum XX, 10 Dixerunt custodieiites
    : latus
    amittitur. Sed non sic sit in me, ne sim meuni : Si quomodo decipiatur, et prse-
    de illis de quibus Jerem. vii, l.j : Proji- valeamus adversus eunt. « Consilium fe-
    ciam cos a facie mea, dicit Dominus, c.erunt in unum, » de me perdendo.
    quia vos primo mc projecislis. Jerem. Prov. I, 1 1 Si dixerint
    : Veni nobiscum,
    :

    viii, 9 : Verbutn Doniini /jrojecerurtt : ali- insidiemur sanguini, abscondamus ten-


    ter non. I Paral. xxviii, 9 : Si derelique- diculas contra insoiileni frustra. Psal.
    ris ewn, Dominus projicict te in leter- XXXVI, 12: Obscrvabit peccator jusfuin.
    num. Non ergo projicias eum in juven- Joan. XI, 47 Collegerunt Pontifices :

    tute, nc ab ipso projiciaris in senectute. ct Pharisiei, etc.

    Alitcr, pctenti in senectute dicetur illud


    216 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    « A « Dicentes : Deus dereliquit. » Hic ter- rus sitquo non elongatus est, Job. xvii,
    a
    tium, in quo explicat intentionem cogi- 3 : Libera me Domine, et pone mejuxta
    tationum, et sunt quutuor, quse cogitare te, etcujusnis, etc. Ad Philip. iv, 3 Do- :

    eos asserit. Primum, derelictio ejus a mimis prope est : nihil solliciti sitis. Ti-
    Deo. Secundo, illalio ex hoc exhortato- meat a quo remotus est, I Machab. xii,

    ria ad persequendum, ibi, « Persequi- 5i : No)i haboit principem, et adjuva)i-


    mini. » Tertio, persecuti comprehensio, te))i : nwic ergo expug)iemus illos et

    ibi, « Et com-prehendite. » Quarto com- tollanius de homi)iibus, r)ie)noria))i eo~


    prehensi afflictio ad libitum, ibi, « Quia rum. Planum est ergo impios, quos dia-
    non est cjui eripiat. » bolus subjectos tenet, longe esse a Deo.
    Dicit ergo : Sic fecerunt consilium in Proverb. xv, 29 : Lo)ige est Do))ii)ius ab
    unum « dicentes » inter se. Sap. ii, 1 : impiis.
    Dixerunt cogitantes apud se non recle.
    « Deus dereliquit eum. » Falsum dicunt. « Deus meus.y> Ecce terlium : « Respi-

    Ad Hebr. xiii, 3 : Non te deseram, necjue ce, » oculo misericordise tuffi. De quo
    derelinciuam '. Psal. xc, 13 : Cum ipso respectu, Sap. iv, 13 : Et respectus i)i

    sum in tribahitione. Tsa. xliii, 2 : Per electos illius. Psal. ci, 18 : Respe-
    aquas tecum ero, et flumina no)i operient xit i)i oratio)ie))i hu))iilium. « Li auxi-
    te. liwn mewn, » id est, mihi prsestandum,
    « tardum, ct iniquita-
    Persecjuimini » sicut respexisti in auxilium filiorum Is-

    tibus ponderosum, et hoc falsum. 1 Pet. rael ». Et hoc justum est, ex quo respicio
    II, 22 : Qiii jjeccatum mm fecit, nec in- ad te. II Paral. xx, 12 : Cum ignore))ius

    ventus est dolus in ore ejus^. « Et com- (juid agere debeamus, hoc solum habe-
    prehendite eum, » tamquam invalidum, nms residui, ut oculosnostrosdirigamus
    et impotentem ad defendendum. Exod. ad te. Psal. cxx, 1 : Levavi oculos meos
    XV, 9 Diiit inimicus: Persequar, etcom-
    : i)i 7)i(mtes, ad sanctos scilicet, in quibus
    prehendam. Proverb. i, 12 Deyluttia- : Deus habitat unde : veniet auxilium mihi.
    mus eum taniquam infernus viventem.
    Jerem. xx, 10 Prsevaleamus adversus :

    eum, et co)}sequamur ultio)iem ex eo. « Conftmdcmtur et deficiant. » Hic se-


    Et potestis comprehensum detinere, cundum hujus partis, in quo postquara
    « (luia )io)} est (lui eripiat : » nec ipse pro seipso precalus est, adversariis im-
    potest, ut ei competat illud Job, vi, 13 : precatur. Primo ergo ponitur impreca-
    Ecce, non est auxiliu))i mihi in me. Imo tio. Secundo, persuasio ad obtinendum
    et amici mei recesserunt a me. Et illud imprecatum, ibi, « Ego autem. »

    Isa. Lxiu, 5 : Quxsivi, et )io)i fuit quiad- In prima duo. Primo, imprecatur per-
    jucaret. sequentibus ore. Secundo, opere, ibi,

    « Operia)itur confusione. »

    Primis imprecatur duo. Confusionem,


    4^ DeuSj )ie elongeris. » Hic petitio se-
    « et frustrationem ab intentione, ibi, « Et
    cunda. Quasi diceret Ne projicias me, :
    deficia)it. Secundis, duo similiter. Con-
    et etiam quod plus est, « Deus, ne elon- fusioiiis abundantiam in seipsis, et pu-
    geris a quamvis non projecto.
    me, » doris ad alios, ibi, « Et pudore. »

    Psal. XXI, 20 Tu auton ne elongaveris, :


    Dicit ergo : Sic petii pro me in statu

    Domine, auxilium tuum a me. Eccli. senectutis, et hoc ore, conformans volun-
    XXXV, 22 Dominus no)i elongabit. Secu-
    :
    tatem meam divinae justitise, « utconfun-

    1 Cf. Jos. I, 5 : Siicut fui cum Moyse, ita ero tC'- 2 Cf. Isa. Ltii, 9.

    cum: non dimiltam, nec derclinquam ie. 3 Cf. Exod. XIV, 13 ct seq.

    •L
    .

    COMMKNTAUIl IN PSALMUM LXX. 217

    chmlur, » te adjuvante iiu', « <lctr<ihenU's « Ego (luicm sempcr. » Hic secundum, ^^


    uiiiiiue iiuw, » falsa milii imponentes. .le- iu quo post orationem sul)jungilur pei-
    lem. xi.ii. [1 : Qui me j)crsc</intii(ur, iiui- suasio. Persuasio autem a tribus. Primo,
    1(1 coiifuiuhiiitur cdiifusioiic. Lccli. iv, T.\ : l)ri)iuiltit (iuaMhuii. Secundo, asserit, el
    A.v/ cnim idiifusio <i</</uccus pcccutuui quasi ex ratioiie, ibi, « Quiu non co-

    A el, est oralio luclesiie orantis pro ini- (jnovi. »


    micis, juxta illud Mattli. v, ii, et vi, 28 : In prima duo. Primo, promiltit sespe-
    Oralc pro pcrset/uenlibus ct cu/uiiiuiuu- raturum. Secundo, laudaturum, ibi, « Ei
    tibus vos, ut confundantur confusione (idjiciam. »

    bona, de qua Lccli. iv,2.'): Etcst confusiu Dicit ergo : Sic afflixerunt me, « E(jo
    (ulducens <j/ori<iin ct <jr<iti<iiii. autcm sperabo, » propter quod debes me
    « Et (/e/iciunt, » frustrali ab intentio- exaudire. « Sperabo » inquam, « in te. »
    ne sua, qua me detinere intenderunt in Psal. xvii, 3: Deus mcus, adjutormcus,
    niorte. PsaL xxxvi, 20 ; Dcficicntcs, et sperabo in cum, in quacumque sim

    <juciiui</iiio(/uiii fuiiius (/cfiiicnt. « Dctra- adversitate. Isa. l, 10 : Qui ambulavii


    /wntcs uiiimse nier-B. » Repete. Et nota, in tenebris, el non est /umen ei, sperct
    quod orat contra detractores Christus, in nomine Domini, et innitatur super
    ut probftur verax Apostolus, qui dixit Deum suum. Etiamsi usque ad mortein
    ad Roman. i, 3(1 : Detractores Deo o(/ihi- afflixerit me. Job, xiii, 13 Etiamsi occi- :

    /es. Job, VI, 2o et 27 : Quare c/eiruxistis derii me, in ipso sperabo.


    sermonibus vcritatis,... et subcertere niti- « Et adjiciam. » Hic promittit se lau-
    mini amicum vcstrum? dalurum. Primo, apudse. Secundo, apud
    Vel in bono : « Deficiant » a mab^ in proximum. Vel, primopromittit se vehe-
    quosunt, id est, malum in eis deliciat, et menter laudaturum. Secundo, laudem
    annihiletur. Psai. ciii, 3o : Deficiant pec- aliis se proinulgalurum, ibi, « Os ineum. »

    cutores a tcrra, et ini(/ui ita ut non sint. Dicit ergo : Sicsperabo, et etiam « su-
    Prov. XII, 7 : Y^erte impios, et non erunt. pcr omnem /audem, qua laudatur ab aliis,
    Eccli. XIV, 20 : Omneopus corruptibi/e in « adjiciam. » Eccli. xxi, 18 : Verbum sa-

    fine (/eficiel. piens, quodcumque audierit scius, /au-


    Et bene secundum primam lecturam, dabit, et ad se adjiciet.

    imprecatur confusionem eis, qui Chri- Sed contra hoc videtur illud Eccli. Quonfodo
    n ^ •
    rr •, laudiiius
    stum confuderunt quantum in se fuit. Rene xviii, 9 : Quis sufficit enarrare opera divims

    deliciet eis, qui eum deliccre fecerunt, ii/ius? Quasidiceret : INulIus. Et rursus, aiiquid

    quantum potuerunt. Deut. xix, 19: Red- xLiii, 32 : Giorificanies Dominum, cjuan-
    dent ei sicut fralri su<i fdcere cogitavit. tumcumque potuej'itis, supervalebit enim
    Et etiam « (/ui ciuserunt ma/u mi/ii, » ad/iuc. Respondeo. Non loquitur nisire-
    opere : vel quaerunt si aliqua sint mahi in lationc ad laudantes aliquos, non rela-
    me, ut illa apponant mihi, contra illud tione ad effectus, vel opcra divina. Vel
    Proverb.xxiv, I.d : A'e in.sidieris,et queeras melius : l*romittit quod adjiciet laudem
    impictatcm iiidomo justi. « Operiantur, » comparatione ad opera creationis, et

    prae abundantia, « confusionc , » in seip- conservationis, quia Dcus adjicit opcra


    sis. Psal. VIII, 29 : Operiantur sicut di- glorihcationis : non potest dici absolute,
    /i/oide confusione sua. « Et jjudore, » sed comparationc potest.
    quanluMi ad alios, quibus eorum maUtioe Si aulem estverbum Ecclcsiae, promil-
    levelenlur Xaliuni, iii, "j
    : Jieveiabo pu- tit quod super laudem pro juslilia, qua
    denda lua, supple, aliis. Et hoc in facie poterat laudare omnes generaliter, adji-
    lua, ut scilicet erubescas, Jerem. xiii, ciet laudem pro redernptionis operibus
    22 : Proptcr mutlitudincm ini(/uilatis specialitcr.

    tuse revelaia sunt verecundiora iua. Et nota, quod est laus cordis, de qua
    218 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    Lauscordis, Eccli. XLVii, \0 i De omni corde suo lau- Secundo, de quibus est illa, ibi, « Tntroi-

    opem. davit Dominum, etc. Laus oris, de bo in potentias. >y Quia de duobus. Quod
    qua Psal. xxxii, 2 Semper laus ejus : ad justitiam Dei perveniet primo. Secun»
    in ore meo, etc. Laus operis manda- do, quod ad illam solam deserla legis
    torum Dei, Proverb. xxxi, 3 Laudent : justitia, ibi, « Domine, ^nemorahor » .

    eum in portis opera ejus. His adjicitur Dicit ergo Sic faciam, et o Domine,
    :

    laus adimpletionis consiliorum Dei. confidenter dico, « i?itroibo in potentias


    Item, est laus dicto modo triplici, pro Domini, » id est, virtutes, quse possunt
    bcneficio creationis, gubernationis, cui in destructionem vitiorum, fidem scilicet,
    adjiciturlaus pro beneQcio glorificationis. aliasque consequentes ad illam, quae Do-
    Item, laus triplici modo dicto pro tri- mini, quia a Domino sunt. Jacob. i, 17 :

    plici beneficio exhibita Deo Patri, ex- Omne datum optimum, et omne donum
    hibita Deo Filio, exhibita Deo Spiritui perfectum,desursumest,descendens a Pa-
    sancto, cui adjicitur Laus exhibita homini tre luminum. Hoc sanctuarium, de quo in
    assumpto. Psal. Lxxii, 17 Donec intrem in san- :

    ctuarium Dei, etc. Ad tantam intrans po-


    tentiam invenit quietem. Sapient. viii,

    j[g « Os meum annuntiabit. » Hic secun- IG : Intrans in domum meam, conquie-


    dum, in quo promittit se laudem aliis scam cum illa.
    promulgaturum. Primo, comparatione Et aDomine, memorabor justitise tum
    ad divinam justitiam. Secundo, compa- solius, » non legis veteris, vel mundanse,
    ratione ad misericordiam, ibi, « Tota vel meae propriae, quae nulia est. Isa.
    die.y» Vel, primo promittit laudispromul- Lxiv, 6 : Quasi pannus menstruatse
    gationem. Secundo, in promulgando universse justitige nostrse. Sed « tuse, »

    continuationem. quam faclurus es in judicio, omnibus


    Dicit ergo : Sic laudabo apud me, et reddens secundum merila. II ad Cor. v,
    etiam « os meum annuntiahit » aliis, 10 : Omnes nos manifestari oportet ante
    «• justitiam tuam, non remanebit in
    » trihunal Christi, ut referat unusquis-
    corde. Psal. xxxix, 11 Justitiam tuam
    : que propria corporis, prout gessit, sive
    non abscondi in corde meo. Isa. lxii, 6 : honum, sive malum.
    Tota die et tota nocte in perpetuum non Vel, « justitise tuse, » Christi Filii tui.
    tacebunt laudare uomen Domini. Et 11 ad Cor. i, 30 : Qui factus est nohis
    Lviii, Clama, ne cesses, quasi tuba
    1 : sapientia a Deo. Hicsolus sit in memo-
    exalta vocemtuam. Apocalyps. xxii, 17: ria semper, et sufficit. Bernardus :

    Qui audit, dicat : Veni. Et « annuntia- « Merito jam visiones et somnia non re-
    bit, » repete, non ad horam, sed « tota « cipio, figuras et aenigmata nolo, ipsos
    die salutare tuum, » illud, de quo Ge- « quoque om-
    spiritus angelicos fastidio,
    nes. xLix, 18: Salutare tuum exspecla- « nium quippe specierum pulchritudinem
    ho,Domine. Et Luc. ii, 30 Viderunt ocu- : « superat Jesus meus, ideo ejus solius
    li mei salutare tuum. Annuntiabit autem « memorabor. »

    tota die, toto tempore hujus vitae. Prov. Et hoc : « Quoniam non cognovi litte-
    XII, 19 : Labium veritatis, quo annuntia- raturam, » iitteralem scilicet respuo le-
    tur et praedicatur verbum Dei, /irmum gis intelligentiam, de qua II ad Cor. iii,

    erit in perpetuum. G : Littera occidit, spiritus autem vivifi.-

    cat. Vel ad litteram, « LAtteraturam, »


    id est, quia simplex fui : multis enim lit-

    j[6 « Quoniam non cognovi, » Hic secun- teratura sua est occasio perditionis. II ad
    dum, quo ostendit confidentiam suam.
    in Cor. VIII, 1. Scientia inflat. Isa. xxxiu,
    Et primo, unde nascitur confidentia. 16 : Ubi est litteratus ? ubi verba legis
    COMMENTAUII IN PSALMLM LXX. 219

    ponderans, seddefactis non ciirans ?(ire- Idhiorum suorum. Circumveutio, I ad


    j^oriiis : « Nescio quaiu uiisera coujura- riiess. IV, () : Se quis supcrgrcdiatur,
    « tione vitia littei-is ailhirseruut. » Alia )it'qur iwgotio fratrcm
    circumvcniat in
    littera luibet, « negotialioneiu,» in quo os- suum. Dolositas male mensurando, in

    tenditur quod negotiatores vix salvaii- Osee, xii, 7 Cha)iaam, i)i ma)tu cjus
    :

    tur. Osee, xi. 12, Ephraiin in negotia- statera dolosa. Chanaaiu ))cgotiatfjr'm[cv-
    tione circumdedit ine '.
    pretatur. Oppressio pauperum, Amos,
    Et nota, qu(B inala faciat litteralura, Quando transihit ^noisis,
    viu, 5 et 6 : et

    hoc est sola scientia litteraruin, ubi de- voiumdabimus mcrccs : el sahhatum, et

    est charitas et luinen virtutum. Primo apericmus fru))ie)itum, ut imnii)iua)}ius


    ad Cor. viii.
    inlhit, 11 Scientia inflat. I : moisurani, et augea)nus siclum, etsuppo-
    Secundo, indiiinationem generat contra namus stateras dolosas, ut possideamus hi
    inscios, Eccle. ii, 18 : Eo quod in mul- argoito paupcres egows pro calceamoi- et

    1(1 sapientia sit indignatio. Et ex hoc tis, ct quisquilias frumcnti vendamus ?

    tertio incorrigibilitatem pra^parat, Eccli. Fcenus, Ezech. xxvii, 18 Damascoius :

    XII, 13 : Quis miserehitur incantatori, a )iegf)tiator tuus. Damascenus interpreta-

    serpente percusso ? Mallh. xv, 13: Quod tur habens sanguhiem, et signat foeuera-
    si sal evanuerit, in quo salietur ? Homi- torem, qui sanguinem bibit pauperum.
    nem infatuat, facit enim eum de se cre- Prov. xxx, 15 : Sanguisugie duse sunt
    dere maj^^na. Jerem. x, 14 : Stultus factus filiee, dicoites : Affer, affer.
    est onuiis homo a scientia scilicet sua.
    I ad Corinth. viii, 2 : Si quis se existi-
    mat scire aliquid, nondum cognovit « Deus, docuisti me. » Hic tertium, in |y
    queniadmodumoporteat eum scire.\\\\\c quo ad persuadendum recolit beneficia :

    dicebat Festus ad Paulum, Act. xxvi, et dicuntur duo. Primo, prsecipuum re-

    24 : Insanis, Paule : multse litterse te ad colit. Secundo, promittit ob hoc se lau-

    in.saniam convertunt. Et tandem facit ut daturum, ibi, « Pronuntiabo. ))

    maj^aia ambiant, et quae supra se sunt. Dicit ergo : Sic certissime scio, quo-
    Sicut palet in Angelo Lucifero, qui per- niain introibo in poteiitias, et o « Deus,
    fectus fuit scientia, et decore *, et ambivit docuisti me, » unus et verus magister.
    fieri aequalis Deo^. Matth. xxiii, 8 ; Unus est magister ve-
    Ex nej;otiatione multa mala prove- ster, qui docet inlerius. Joan. xiv, 2(5 :

    niunt. Ezech. xviii, l(j In multitudine


    : Ille vos docebit omnia, et suggerct, elc.
    negotialionis tuie rcpleta sunt interiora Et per gratiam suam quam infundit,
    tua iniquitate. Primum maluin est, negli- I Joan. II, 27 : Unctio cjus docet vos de
    gentia in lal)orando, et serviendo Deo. fjm)iibus. Omnia autem quse docet, sunt
    Eccli. XXVI, 28 : Difficile exuitur nego- unum, scilicet juslitia, quie necessaria
    tinns a negligcnlia . Cupiditas. l)e hoc est, et sufficiens ad salutem, sine qua
    intelligitur illud Eccli. xxvii, 2 : Sicut in quidquid scitur, stultitia est. Osee, x,
    medio comjxiginis lapidum palus figitur 12 : Cum voierit Dominus, docehit vos
    ut evfidere non possit : sic et inter me- justitiani. Joel, ii, 23 Dedit Dominus
    :

    dium venditionis et emptionis angustiabi- vobis doctorem justitise.


    tur peccalum, scilicet cupiditatis. Menda- Et hoc « ex juvoituie mea » incipiens,
    cium, Eccli.xxvi, 28 : Non justificahitur « et usque nunc » produccns. h'elix,

    caupo, id est, venditor vini, a peccatis quem docet hic magister : felicior, quem

    '
    Viil^'ata lialjet, Osee, xi, 12: Circumdedit * Cf. Ezecli. xxviii, 12 et seq.

    me in ncfjatione Ephraim, et in flolo domus ' Cf. Isa. iiv, 12 et seq. : Quomodo cecidisti de

    Jsrael. cce/o lucifer, etc.


    :

    220 D. ALB. MAG. ORD. mJEl).

    exjuventute docet :sedfelicissimus, quem oceidere. Et secutus est status perfectus in

    usque imnc. Eccli. vi_, 18 Fili, a jiivcn- : lidei dilatatione, quando post Martyres

    tute tua excipe doctrinam, et usque ad pcr ordinem fidei est dilatata, Apostohs
    canos invenies sapientiain. ubique discurrentibus, et sacris Doctori-
    Et propter hoc nolens esse ingratus, bus. Psal, xvni, .^ I?i omnem terram :

    « pronuntiabo inirabilia tua. » Quse au- exivit sonus eorum. Ad Roman. i, 8 ;

    tem sunt illa, dicit Glossa : « Quod me Fides vestra annuntiatur in universo
    « rcgis, etc. » Et adde ad ultimum quod mundo. Et significatur hfec setas Ecclesiae
    dicit Augustinus, quod « majus est justi- pcr hoc quod dicit, Nunc. Postea sequi-
    « ficare impium, quam creare coelum, et tur aelas tertia, senecta, vel senectus,
    « terram. » Et justum est ut qui bene- quando jam maturitas quaedam incipit,
    ficia Dei gratis recipit, aliis gratis elTun- de qua in Psal.
    et fervor caloris tepescit,

    dat. Matth. x, 8 : Gratis accepistis, gra- xxxiv, 18 In populo gravi laudabo te.
    :

    tis date. I Petr. ii, 9 : Vos autem genus Sed tandem sequitur quarta, scilicet se-
    electum, regale sacerdotium, gens san- niuin, quando in fine mundi charitatem
    cta, etc. Et paulo post : Ut annuntietis abjicient frigidissimi facti, secundum il-
    opera ejus. lud Matth. XXIV, 12 Abundabit iniqui-
    ;

    tas, et refrigescet charitas multorum.


    Petit ergo usque ad senium, et in ipso

    -g^ <i Et usque iji senectam. Hic est secun- senionon derefinqui, secundum promis-
    da pars secundaB partis primse hujus to- sionem factam, Matth. xxviii, 20 Ecce :

    tius Psalmi. Postquam enim petiit in ego vobiscum sum, etc.


    statu speciali, scilicet in scnectute non Possunt auteni distingui in quofibet,

    projici, sed potius adjuvari, hic petit au- ut ad perfectionem perveniat et sanctum
    xiHum usque in finem setatis continuari senium, septem eetates. Primo infantia,

    et dicuntur duo, Primo, petit. Secundo, quam facit timor Dei. Secundo pueritia,
    ostendit ad quid petat, et veiit auxihum quam facit pietas addita timori. Tertio
    prolongari, ibi, « Donec annuntiem. » adolescentia, quam facit donum scien-
    Dicit ergo : Sic ne projicias me in tiae et pulchre conversandi. Quarta ju-
    tempore senectutis, quem a juventute ventus, quam facit in nobis fortitudo,

    docuisti, et ulterius ego rogo : « Ne dere- quando volumus et possumus virifiter

    linquas me, » quin semper adjuves, « us- operari bona. Quinta senectus, quam fa-

    que in senectam et senium, » id est, us- cit donum consilii, quo prudenter et ma-
    que ad setatem decrepitam. Et sumitur ture transitur ad consilia. Sexta vero
    pro eodem senium et senecta. senecta, in qua jam ad omnia inferiora

    Sed opponet aliquis Christus usque :


    incipit debilitari, fortiter ad aeterna ele-

    in senectutem non pervenit, ergo multo vari, quam facit donum intefiectus. Se-
    fortius quomodo ergo
    nec ad senium :
    ptima et ultima senium sive aetas decre-

    hoc rogavit?Responsioest, quodhocnon pita, quando nihil omnino sapiunt terre-

    dicit pro se, sed pro membris suis : ali- na jam,sed transit adcoelestia, quam facit

    Quatuor qui enim usque ad hoc perveniunt. Vel donum sapientiae. De iis, Isa. xi, 2 Re- :

    status
    Ecclesiee potest esse vox corporis Ecclesiee scili- quiescet super eum spiritus Domini spi- :
    per quatuor ^

    «tatis cet : et secundum hoc, sicut vult Glossa, ritus sapientise, et ijitellectus , etc.
    desicnati.
    in antecedenti versu, et in isto, quatuor
    status Ecclesioe per quatuor setates deno- « Donec annuntiem. » Hic secundura,
    tantur. Juventus Ecclesiae Martyrum tem- scificet ratio quare vult ita adjutorium

    pore fuit, qui fortissime pugnaverunt* continuari, scificet ut habeatur facultas


    Matth. X, 28 : Nolite timere eos qui occi- praedicandi Christum, et etiam de Chri-
    dunt corpus, animam autem non possunt sto: et secundum hoc dicuntur duo. Pri-
    :

    COMMENTARII IIV PSALMrM LXX. 221

    1110, ut Chrislum annuntiel. vult vitam a ainiunlinn potentiani luain,y> qua bonos
    Deo prolonjrari. S(»cundo, ut ea qucr de a periculis liberas. Psal. lxi, 12 : Duo
    Christosunt, vel ad Ghristum perlinen- h.ec audivi : qma poteslas Dei est. Dan.
    tia, ihi, « Potetttiam tuam. » IV, 31 : Potestas ejus, potestas sempiter-
    Iu priiiia duo. Primo, ut possit an- iia, qufp non aufer(>tur.Tanta est potentia

    nuntiare Cliristum simpliciter. Secundo, iit possit a daemonibiis occupatos libera-

    quod ex omnibus generaliter, ibi, « Ge- re, et facere justos. Matth. iii, 9 : Pfitms
    iierationi omtii. » est Deus delapidibus istis suscitare filios
    Dicit ergo : Sic ne derelinquas ine us- Abrahse.
    que in seniuin, « donec annuntiem, » id « Et jusliliam tuam etiam annnn-
    est, annuntiaverim, « brachium tuum, » lirm, » per quam punis malos. P.sal.

    Filium tuum, in quo etper quem omnia XXXV, 7 : Justilia tua sicut montes Dei:
    operaris. Joan. i, ^i : Omnia per ipsum judicia tua, etc. Et Prov. xvi, 12 : Ju-
    facta sunt, Isa. liii, i :Etbrachium Do- stitia firmalur solium, regis scilicet.

    mini cui revelatum est ? IIoc est bra- « IJsf/ue in allissima. » Quasi diceret
    chium, in quo congrejzavit nos Pater, Annuntiabo potentiam tuam et justitiam,
    (ongregatos levavit in sinu. et portavil. extendens annuntiationem mcam « us-
    Isa. XL, II : In brachio suo confjrefjabit qjie in altissima magnalia qufe fecisli : »

    agnos, et in sinu suo levabit, ffptas ipse quod non solum hominem liberasti, sed
    portabit. In quo diabolum expugnavit, liberatum super omnes coelos elevasti, et

    Luc. i,.jl : Fecit potentiam,etc. Et nosli- alios liberandos figurasti. Psal. viii, 2 :

    beravit,Exod. vi,6 : Eruam, te sciliceCr/e Elevata est magnificentia tua super ccb-
    servitute, et reflimam in brachio excclso. los. Qui facit magna, et in-
    Job, V, 9 :

    « Generatifjni omni. » Ecce secundum. scrutahilia,absquenumero. Eccli. xxxvi,


    « Annuniiem, inquam, gene)'ationi omnin 2 Cognoscant f[uia non est Deusnisi tu,
    :

    quae ventura est, toto tempore vitee et enarrent magnalia tua.

    mecB, si loqualur singularis justus, et

    simpliciter, si Ecclesia. Psal- ci, 10: Scri-


    bantur hsec in generatione altera, etc. « DeuSy quis similis tibi ? » Hic est se- Secunda

    Et alibi, Psal. xxi, Populo qui na-


    32 : cunda pars totius Psalmi, in quo post- Psaimi,

    scet?{r,f/uem fecit Dominus. Nonuni tan- quam priemisit orationem, subjungit ejus
    tum generationi, sed « omni, » quia quod rogavit commendationem et di- :

    Deus omnem diligit. Sap. xi, 2.'): Dili- cuntur tria, Primo, commendatio, quod
    gis omnia fjux sunt, et nihil odisti e.o- similem non habeat aliquem. Secundo,
    rum f/uie fecisti. Marc. xvi, 15 : Euntes specificatio aliquorum, in quibus com-
    in mundum universum, prsedicate Evan- mendabilis, ibi, « Quanttis oslendisti. »

    gelium omni creaturse. Tertio, probatio quod vere ista fecerit,

    ibi, « Nam et ego confitebor . »

    Potentiam tuam. » Hic secundum,


    « Dicit ergo : Sic rogavi te, cujus poten-
    in quo postquam peliit vitae dilationem, tia in altissimis est, et propter hoc stu-
    et conservationem in illa ut annuntiet pens dico : a Deus, quis similis tibi?
    Christum, hic petit ut annuntiet quae per- Quasi diceret : NuIJus Exod. xv, 1 1 :

    tinent ad ipsum. Et primo, potentiam Quis similis tui in ffjrtibus Domine, quis
    liberandi bonos. Secundo, puniendi similis lui ? magnificus in sanctitate,
    malos, ibi, « El justiam luam. » Tertio, I Domine,nonesl similis
    Paral. xvii, 20 :

    glorilicandi liberatos, ibi, « Usfjue in tui : et non


    Deus fibsque te. est filius
    altissima. » Isa. xl, 18 Cui similem fecistis Deum,
    :

    Dicit crgo : Sic ne derelinquas donec aut fjuam imaginem ponetis ci ? Sed
    annuntiem Christum, et etiain « flonec contra, Genes. i, 20 Eaciamus homi- :
    222 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
    nem ad imagineni, et similitudinem no- t. 16 : Adeamus ergo cum fiducia ad
    stram. Sed responsio est,quod est simili- thronum gratise. Ut quanta sit gehennae
    tudo imitationis. Hac bene similis est pcena advertam, si tanta est praesens.
    creatura Creatori. Et similitudo sequali- Psal. Lix, 6 : Dedisti metuentibus te sig-
    tatis qua duos homines similes dicimus nificationem, etc.
    in natura. Hac nulla creatura similis est
    Creatori. « Et conversus. » Hic secundum, scili-

    cet relevatio a tribulatione, per quatuor


    qufie tanguntur. Primum est justificatio.

    ;50 " Quayitas ostendisti. » Hic ostendit in Secundum, justificati extractio de pro-
    quo tam mirabilis, ut non habeat simi- funda et mala consuetudine, ibi, « Et de
    lem. Quia in hoc ut tam miserum et de- abyssis. »Tertium,bonorum multipiicatio
    jectum hominem sic exaltaverit : et di- in exlracto, ibi, « Multiplicasti magni-
    cuntur duo. Primo, dejectio per multas ficentiam. » Quartum, interna consola-
    miserias. Secundo, dejecti elevatio ad tio, ibi, « Et conversus.

    magna, ibi, « Et conversus. » Dicit ergo : Sic ostendisti mihi tribula-


    Dicit ergo : Non est similis tibi : quia tiones multas et malas, « et conversus »
    « quantas ostendisti, etc. » ad pietatem, per illas et in illis « vivifi-
    Vel sic : NuUus similis tui, quia quod casti me, » prius mortuum in peccato.
    volui in Eva matre mea, « quantas os- Psal. Lxxxiv, 7 : Deus, tu conversus vivi-
    tendisti mihi trihulationes » per expe- ficabis nos. Deut. xxxii, 39 : Ego occi-
    rientiam, « multas » diversitate, « et dam, et ego vivere faciam. II Esdrse, ix,
    magnas » acerbitate. Act. ix, 16 Os- : 6 Tu vivificas omfiia, etiam illa quse
    :

    tendam illi quanta oporteat eumpro no- mortificare videris. Tob. iii, 22 : Post
    Tribuiatio miue meo pati. Act. xiv, 21 Per multas : tempestatem, tranquillum facis : et post
    ad multa _ _
    -'

    uiiiis. tribulationes oportet nos intrare in reg- lacrymationem et fletum, exsultationem


    num Dei. Ut edoctus subjectus maneam infundis.
    tibi. Act. XX, 23 : Spiritus sanctus... Nec tantum vivificasti me, « et de
    mihi protestatur, dicens : quoniam vin- abyssis terrse, » id est, de terrena con-
    cula et trihulationes Jerosolymis me ma- suetudine, quse abyssus est sine bysso
    nent, Ut subjectus proficiam. Cassiodo- candoris, plena scilicet tenebrositate :

    rus : « Tribulationes ad bonum prove- vel sine base, id est, sine soliditate :

    « hunt, et hominem ad vitam ducunt. » « reduxisti me » ad soliduin gratiae *sta-


    Jerem. vi, 8, secundum aliam interpre- tum. Haec est abyssus de qua Job, xxviii,
    tationem : Per omne flagellum erudiens 14 : Abyssus dicit : Non est in me. De
    Israel i. Eccli. xxxiv, 9 : Vir in multis hac reducit Dominus electos, Jer. xxix,
    expertus cogitahit niulta. Ut imperfe- 14 Inveniar a vohis, ait Dominus et
    : :

    ctum meum cognoscam. Thren. ui, 1 : reducam captivitatem vestram. Et xxxii,


    Ego vir videns jjaupertatem meam in 37 Reducam eos ad locum istuni, et
    :

    virga indignationis ejus. Ut melius habitare eos faciam confidenter.


    aliis compati sciam : ideo Petrum in
    peccatum cadere permisit *. Ad Hebr.
    IV, 15 : Non habemus Pontificem, qui « Multiplicasti. » Hic tertium. Quasi »1
    non possit compati infirmitatihus no- diceret : Sic vivificasti pcr tribulationes
    stris : tentatum autem per omni pro si- et de abyssis terrae reduxisti, etiara
    militudine absque peccato. Et subditur, « multiplicasti magnificentiam , » me fla-

    ' Vulgata habet, Jerem. vi, 8 : Erudire Jeru- Cf. Matth. XXVI, 69 et seq.
    salem, ne forte recedat anima mea a te, etc.
    rOMMKNT\niI IN PSALMrM LXX 223

    gellaiido, et per flagella iti melius pro- « \am et ego. Hic secundum secunJiT
    » ^*^
    velienJo. Oenes. vi, LS : Ouanto cresce- partis iiujas Psalmi, in quo ostenso quoJ
    bant aquie diluvii, tanto elcvabatur arca magnus sit Deus, et in qiio sit magnus,
    a terra '. LxoJ. i, 12 ; QKCDitoquc op- subjungitur probatio, (juod in his ma-
    primebant eos, seilicet .Egyptii, ta)ito gnus. Priino, per hoc quoJ Jat in prae-
    inagis mulliplicabantur, ct crescebant. scnti. SecunJo, per hoc quoJ Jaturus est
    Et nunc quia in electis tribulatio oinneni in futuro, ibi, « .SW et /ingua. »

    ebibit superbiam, Job, vi, 4 : Sagittie In prima Juo. Primo, por bona, quae
    Domini in me
    quarum indignatio
    sunt, ei confert absolule. SecunJo, in compa-
    ebibit spiritum meum, superbiam scilicet ratione aJ proximum, ibi, « Exsullabunt
    meam. (ienerat accelerationem aJ Deum, labia. »

    PsaL XV, i : Multiplicatde sunt in/inni- In prima duo secundum duo bona quae
    tates eoruni, postea acceleraverunt. ei conferuntur in praesenti in se : confes-
    sio divinae virtutis, et purae fiJei, et ma-
    « Et conversus consolatus es me. » Hic ceratio carnis, ibi, « Psallam tibi. »

    quartum, consolatio in iabore tanto ex. Yere tribulasti, et conver-


    Dicit ergo :

    tribulatione. Quasi Jiceret : Multiplicasti sus consolatus es me, nam et ego conli-
    magnilicentiam, « et conversus » ab om- tebor tibi, iJ est, aJ honorem tuuin,
    ni inJignatione, consolatus es me, post « veritatem iuam, » veritates scilicet,

    tantos, imo in tantis laboribus et mise- quae Je te sunt, vel quoJ vere Deus es.

    riis. Psal. xciii, 19 Secundum miil-


    : AJ Rom. X, 10 : Corde creditur ad ju-
    titudinem dolorum meorum in corde stitiam, ore autem confessio fit ad salu-
    meo, consolationes tu3s Uetificaverunt tem.
    animam meam. Tob. iii, 22 : Post lacrij- Et hoc : iiln vasis Psalmi, '
    » hoc est,
    v^^i,
    Psaimivasis
    comparan-
    mationem et ftetum, exsultationem in- canenJo Psalmos, qui sunt vasa ipsam *"'"•

    fundis. II aJ (^urinth. i, 4 : Qui conso- verilatem fiJei servantia. (^assioJorus :

    latur nos in omni tribulatione nostra. « Pulchre Jefinitum est vasa essc verita-
    Aliquando haec consolatio interius fit per « tis, quasi spiritualia Jolia vinum Do-
    inspirationem internae JuIceJinis : ali- « mini incorrupto sapore servantia. »

    quanJo exleriusper Scripturarum verita- Haec suntilla vasa, Je quibus Isa. xxii,

    tem, quae multa bonapraemittunt tribula- 24 Suspendent super eum omnem glo-
    :

    tis. CassioJorus : Hoc verbum quam pa-


    « riam domus patris ejus, vasorum diver-
    « tcrnurn sit Jebemus aJvertere, ut fa- sa genera, omne vas parvuluni, a vasis
    « mulos suos, quamvis preemissa Jistri- craterarum usciue ad omne vas musico-
    « ctione castiget, tamentristes permanere rum. Psalmi haec sunt vasa craterarum,
    « noQ patitur Jum Scripturarum Jivina- hoc est, scyphi nectar suavissimum con-
    « rum eos sancto alloquio consolatur :
    tintentes : et vasa musicorum omnem
    « quffi consolalio animos compoiiit, affli- spiritualem harmoniam resonantes. Non
    « ctionem relevat, el mentem sanat Ji- talia vasa Aristotelis, Justiniani, Hippo-
    « versis languoribus sauciatam. » Et no- cratis, quamvis a multis creJatur. Amos,
    ta,quoJ bis Jicit, « (Jonversus, » quia VI, .")
    David putaverunt sr fiabere
    : Sicut
    prlmo Deus convertitur infunJenJo gra- vasa cantici. Vasa ergo fragilia sunt il-
    tiam, qua vivificat, et post convertitur loriim scripturas, et veritatem umbrati-
    immittenJo consolationem, quee patien- lem, quae tanJem evacuabitur, continen-
    tiam generat et laetificat. tia. Psal. XI, 2 : Diminutce sunt verilates
    a filiis hominum.

    * Genes. vi, 17 et 18 : Multiplicatx sunt aqux, arca ferehalur super aquas.


    et elevaverunt arcam in sublime a terra... Porro
    224 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    « Psallam tibi. » Ecce secundum. rursus, t- 19 : Anima mea, betiedic


    Quasi diceret : Virtutem fidei' psallendo Dominum ,quoniam liberavit Jerusalem.
    confitebor, et « psallam tibi, » ad ho- « Anima c^uam redemisii, » id cst, re-
    norem tuum bona operabor : hoc est dimere disposuisti, et quod jam factum
    enim psallere, o « sancius Israel, » id reputo, sanguine proprio. I Petr. i, 18 :

    est, qui sanctificas Israel. Et hoc in ci- Non corruptibilibus aiiro vel argento re-
    thara, quae sonat chordis tensis, id est, dcmpti estis de vana vesira conversa-
    mortificatione carnis. Supra, in Psal. tione, sed preiioso sanguine agni imma-
    XLii, 4 : Confitebor tibi incithara, DeuSy culati. Jol), XIX, 25 Scio quod Redemp- :

    Deus meus. Isa. xvi, 11 Venter meus : tormeus vivit. Isa. li, H Qici redempii :

    ad Moab quasi cithara sonabit. Venter sunt a Domino, revertentur ei venient in


    ad Moab quasi cithara sonat, quando ca- Sion laudanies.
    ro niortificata diabolum fugat. Hsec ci-
    thara, de qua rursus Isa. xxiii, 16 : Su-
    me citharam, carnis scilicet mortificatio- «Sed et lingua mea. » Hic secundum,
    nem circui cimtatem, conscientiam, etc.
    : in quo tangit bona exhibenda in futuro ;

    Primum, fidei confessio ad contemplati- et tangitur duplex bonuin. Corporis glo-


    vam respicit. Secundo, carnis mortifica- rificatio, inimicorum dejectio, ibi, « Cum
    tio respicit ad activam. confusi. »

    Dicit ergo : Sic in praesenti conferes,


    « sed et lingua mea, » corporis, dicit

    Glossa, ut sit intransitiva constructio, id

    23 « Exsultabunt labia. » Hic ostendit est, corpus meum, quod totum tunc erit

    bona, quse ordinata erunt ad proximum. lingua, quia totum glorificatum loquetur
    Vel potest exprimi modus, quo prsedicta undique tuam gloriam, « meditabitur ju-
    fient, quia laetanter. Primo ergo expri- stiiiam tuam, » id est, meditandi justi-
    mitur Isetitiae quantitas. Secundo, since- tiam tuam praebebit materiam,
    Et anima mea. »
    ritas, ibi, « Et hoc « tota die, » in illa scilicet die,
    enim « Confitebor : » sic cithari-
    Ait : quae tota erit, nihil habens de nocte : et

    zabo, et non in tristitia cordis, imo « cum tunc etiam continue : quis enim non ob-
    cantavero » modis praedictis in Psalmo stupescat et admiretur, et cogitet divi-
    veritatcm, in bono opere carnis mortifi- nam justitiam, videns corporum tam mi-
    cationem. « Exsultabunt labia mea, » rabilem reformationem? Ad Philip. m,
    interiora scilicet, ut dicit Glossa, hoc 20 Salvatorem exspectamus Dominum
    :

    est, « labia » intellectus et affectus, nostrum Jesum Christum, qui reforma-


    « exsultabunt, » extra saltabunt, laeti- bii corpus humilitatis nostrse, co)ifigu-
    tiam exterius effundendo. Haec sunt la- raium corpori claritatis suse, in illa aeter-
    bia, quae volebat osculari sponsa a spon- na die, de qua Cant. i, 6 Indica mihi :

    so cum dicebat, Cant. i, 1 : Osculetur me quem diligit anima mea, ubi pascas, uhi
    osculo oris sui. Et de quibus supra^ in cubes in meridie.
    Psal. Lxii, 4 : Labia mea laudabunt te. Et hoc fiet, « cum » illi qui quaerunt
    Et rursus, j!. ^ '.
    Et lahiis exsultationis mala mihi, scilicet homines et daemones,
    laudabii os meum. « fuerint confusi » in poena, « et reveri-

    « Ei anima mea. » Ecce secundum. ti, » id est, verecundia pleni pro culpa.
    Quasi diceret : Non dico hibia exsultare Sapient. iv, 20 : Venient in cogitatione
    superficialitcr, imo (( et aniina mea » ex- pcccatorum suorum timidi, et traduccnt
    sultabit cum cantavero tibi, quain re- illos ex adcerso iniquitates ipsorum.
    demisti. Tob. xiii, 9 ; E(jo, ct anima mea, Confusi etiam et reveriti pro mea glo-
    in eo scihcct in Deo, Isetabimur. Et ria, quam videbunt. Mich. vii, 10 : Et
    PSALMLS LXXL 225

    adspiciet, me scilicet,</Hm«V« inea, et ope- tiam agentes : et prse angustiaspirituo rje-

    rietur confusione. Cassiodorus : « Con- mentes Ilisunt quos liabuimus aliqua)ulo


    :

    a funduntur inimici, quando aut hic i)i derisuni, et in similitudinem imprope-

    « panitentiam gerunt,et se errasse cognos rii. Et infra : Nos insensati vitam illorum

    « cunt aut certe in adventu Salvatoris,


    :
    gestimabamus insaniam... : Ecce quomo~
    « dum illa quse fieri non credebant, suis do computati sunt inter filios J)ei, et in-

    « oculis manifesta conspexerint. » Sa- ter sanctos sors illorum est, ad quam sor-

    {iient.v,2-5 : Vidoites turbabuntur tiniore tem per gratiam suam pcrducat nos illo

    /torribili,et mirabuntur insubitatione in- qui est benedictus perintinita saecula sae-
    speratsesalutis. Dicentes intrase,poeniten- culorum. Amen.

    PSALMUS LXXL

    Christi regnum justum, pacificum et felix precatur.

    1. Psalmus, In Salomonem. 12. Quia pauperem a poten-


    liberabit
    2. Deus, judicium tuum regi da, et te, etpauperem cui non erat ad-
    tuam filio regis
    justitiam : jutor.
    Judicare populum tuum in justitia, i3. Parcet pauperi et inopi, et animas
    et pauperes tuos in Judicio. pauperum salvas faciet.
    3. Suscipiant montes pacem populo, 14. Ex usuris et iniquitate redimet
    et colles justitiam. animas eorum, et honorabile
    4. Judicabit pauperes populi, et sal- nomen eorum coram illo.
    vos faciet filios pauperum, et 1 5. Et vivet, et dabitur ei de auro Ara-
    humiliabit calumniatorem. hm et adorabunt de ipso sem-
    :

    b. Et permanebit cum sole, et ante per, tota die benedicent ei.

    lunam, in generatione et gene- 16. Et eritfirmamentum in terra in


    rationem. summis montium superextol- :

    6. Descendet sicut pluvia in vellus, et letur super Libanum fructus


    sicut stillicidia stiilantia super ejus, et florebunt de civitate sic-
    terram. ut foenum terrae.
    7. Orietur in diebus ejus justitia et 17. Sit nomen ejus benedictum in sae-
    abundantia pacis, donec aufera- cula : ante solem permanet no-
    tur luna. men ejus.
    8. Et dominabitur a mari usque ad Et benedicentur in ipso omnes tri-
    mare, et a flumine usque ad bus terrce omnes gentes mag-
    :

    terminos orbis terrarum. nificabunt eum.


    9. Coram illo procident iEthiopes, et 18. Benedictus Dominus, Deus Israel,
    inimici ejus terram lingent. qui facit mirabilia soius.
    10. Reges Tharsis et insulas munera ig. Et benedictum nomen majestatis
    offerent : et Saba
    reges Arabum ejus in aeternum, et replebitur
    dona adducent : majestate ejus omnis terra. Fiat
    11. Et adorabunt eum omnes reges fiat.

    . terrae, omnes gentes servient ei. 20. Defecerunt laudes David,Jtlii Jcsse,
    XVI 15
    226 D. ALB. MAG ORD. PRiED.

    tendit, hic in vicesimo primo de illo per


    quem omnis gratia, omnis profectus ani-
    mae, agendum fuit, scilicet de Christo
    IN PSALMUM LXXl mediatore Dci et hominum ^ : et hoc ut
    est rector Ecclesiae, et pacificus conserva-
    tor ipsius.
    COMMENTARIUS. Quod fit secundum quod innuit titu- Ar»
    lus, qui talis est : « Psalmus, in Salo- Chi
    rex 1

    men. » Est enim sensus : Subjectus c

    Psalmus, i?i Salomonem *,


    « Psalmus » est ordinans nos « in Salomo-
    nem,y> verum scilicet Christum, qui in Sa-
    lomone figuratus est, et signatus cum ra-
    « Deus,judicium tuum. » Hic est Psal- tione nominis. Literpretatur enim paci- Sai«

    mus septuagesiraus primus, in secunda ficus, et Christus fuit pacis prsedicator. Cb

    parte hujus libri vicesimus primus. Post- JMatth. V, 9 ; Beali pacifici : quoniam
    quam enim in Psalnio decimo nono hu- /ilii Dei vocahuntur. Et pacis dator.
    jus partis Ecclesia adjutorium postulavit, Joan. XIV, 27 : Pacem relinquo vohis,
    et in vicesimo totum a gratia Dei esse os- pacem meam do vohis. Imo ipsa pax

    *
    On lit en tete de ce psaume : nDSuS, Hs- f. 4. Cette idee messianique a tant de relief
    Ihomoh, que les versions ont traduit par « pour dans le psaume, qu'il faut ou bien taxer d'exa-
    Salomon » ou « sur Salomon. » Mais comme geration et restreindre arbitrairement les ver-
    dans tous les autres titres, le S est necessaire- sets qu'on ne peut appliquer litteralement a
    ment lamed auctoris on ne peut donc at-
    ici le ; Salomon, ou bien croire que, comme dans le
    tribuer le psaume a David, comme ontfait la Psaume II, il est directement question du
    plupart des anciens, ni, comme Schegg, le Messie.le fils de David ne servant que de type et
    faire composer par un coraite, sous pretexte de point de departala description inspiree par
    que Salomon n'a janiais fait de propheties, et TEsprit de Dieu. Le sens messianique du
    que ce psaume est prophetique. On prouverait psaunie est inconteste il est admis par la ;

    par un argument de meme ordre que la sainte tradition des Juifs qui ecrivent dansleur para-
    Vierge Marie n'a jamais fait de cantiques, et phrase du Targum « Dieu, donne tajustice
    :

    que le Magnificat n'est pas d'elle. Le texte jus- au Roi Messie » Des protestants serieux,
    !

    tifie suffisamment la donnee du titre on a ; Hengstenberg, Delitzsch, Moll, etc, n'hesitent


    remarque qu'il se rapproche du style senten- pas a le reconnaitre. Quant a la tradition ca-
    tieux des Proverbes, que Tauteur du psaume tholique, elle est unanime sur ce point. « Ad-
    emprunte, comme celui des Proverbes, de ventus Christi hisce significatur, necnon gen-
    brillantes images a la nature qui Tentoure, et tium vocatio », dit S. Athanase. De meme Eu-
    surtout que les allusions historiques et geo- sebe, Theodoret, etc. Le premier ajoute :

    graphiques conviennent parfaitement a Fepo- « Quod neque ad Salomonem neque ad ejus


    que du grand roi. successorem referri possent ea quae in psalmo
    Le sujet du cantique est une priere pour de- continentur, propter ea qua; de illo cognita
    mander a Dieu la paix et pen-
    la prosperite habentur, quicumque divinarum Scripturarum
    dant le regne qui commence. Salomon a en imperitus non est, facile confitebitur. » De-
    vue historiquement son propre gouvernement monst. Evang. vn, 3, 2.
    surlequel il veut attirer les ben6dictions divi- Ce psaume est une priere : mais le Saint-
    nes mais qu'il en ait conscience ou non,
    ;
    Esprit fait tout a la fois annoncer demander et
    dans une perspective plus lointaine qui parfois ce qui doit arriver certainement, et par conse-
    devient le premier plan, le Saint Esprit lui quent, nous avons sous les yeux une prophe-
    montre un autre regne, non point passager tie.
    dans sa duree, ni borne dans son extension,
    comme celui du roi de Jerusalem, mais sans H. Lesetre .

    liraite dans le temps, f. 5, comme dans Tes-


    pace. f. 8. Ce regne est celui du Messie, le * I ad Timoth. ii, S : Umis cnim Deiis, umis et

    grand justicier et le liberateur de tous ceux mediator Dei et hominwn homo Christus Jesus,

    qui gemissent sous roppression du demon,


    .

    COMMENTAini 1\ PS Al.^fF^M LXXT. 227

    nosliM faclus ost,iii se reconciliaiis siiiiuna Dicit erjio : Sic o Deus a te sunt bona _
    et inliraa aJ invicem. Ad Eplies. u, 1 1 : omnia, sed hoc per Regem Christum, Y>um& pars
    i^saimi.
    Ipse estpnx nostra, <iuifecit utraque unutn etpropter hoc peto, o « Deus » Pater,
    Iteni, ratione operis : quia sicut tempo- « da judiciuni., » quod « tuum » est,

    re Salomonis ejus sapientia re^num .lu- et dare potes. Deuter. Nec accipia- i, 17 :

    da?orum augmentatum est, et multum tis cujusquam personam, quia Dei ju-
    ditatum, et in pace conservatum sic : diciuni est. I Paralip. xix, 6 : Videte
    Cliristus Ecclesiam aui^mentavit, et ex- quid faciafis non enim hominis exerce^
    :

    tulit, et in pace lirmavit. Eccle. ix, 13 : tis judiciuni, sed Doniini : hoc enim sibi

    Inventus est in ea vir pauper et sapiens, retinuit, sicut et gloriam. Isa. xlii, 8 :

    et liberavit iirbeni per sapicntiani suani. G/oriam meam alteri non dabo. Sicut et

    Agit ergo in hoc Psalmo de vero Salo- vindictam, Deuter. xxxii, 33 : Mea est

    mone Christo secundum naturam di- ullio, et ego retribuam hi tempore. Pri-
    vinam, et humanam secundum quam et mum auferunt judices mali, secundum
    Rex est. Et est quartus illorum, in qui- superbi, tertium iracundi. « Da Rcgi, »
    bus agitur de Christo. Primus est, (Psal. id est, Christo, qui Rcx erit. Jerem.
    ii) Quare fremuerunt. Secundus, (Psal. xxiii, 3 : Regnabit rex, et sapiens ei^it.

    viii) Domine, Dominus nostcr. Tertius, Imo Regum principalior. Apocal. i, 3 :

    (Psal. xviii) Caeli cnarrant. Et iste quar- Primogenitus mortuorum, et princeps


    tus. regum terrne. Et xix, i^ '.
    Et habet in
    vestimento et in femore suo scriptum : Rex

    Dividitur autem Psalmus hic in duas regum, et Dominus dominantium. Et


    partes. Primo, agitur de Christi regno. Regum institutor. Prov. viii, 13 Per :

    Secundo, subjungitur gratiarum actio me reges regnant.^ et legum conditores


    pro rectore tanto, et ejus commendatio, justa decernunt.
    ibi, a Sit nomoi cjus benedictuni. » Et justitiam. Quasi diceret Da judi- :

    In prima tria. Primo enim petit ut cium non in justitia, imo, « justitiam
    judicium det Christo. Secundo prtedicit, tuam » exercendam « da filio regis., »
    quod sicfiet, ibi, « Judicabit pauperes. » tuo scilicet, qui Rex es. Psal. xciv, 3 :

    Tertio, describit et Regem ipsum, et ad- Quoniam Deus magnus Dominiis, et rex
    ventum, et regnum, et regnandi mo- mag)ius, etc. Et alibi, Psal. xlvi, 8 :

    dum, ibi, « Descendet sicut pluvia. » Rvx omnis terrse Deus. Nota enim, quod j^ j^

    In prima duo. Primo, petit ut Christo Deus Pater Rex dicitur, Proverb. xx, 8 :
    dhTr^ls
    regnum detur. Secundo, dandum
    ut Rex, qui sedet in solio judicii, dissipat ^^^'^'^^^^"''

    prius nuntietur, ibi, « Suscipiant mon- omne maliim intuitu suo. Et Rex filius,
    ies. » In Psal. xLiii, 3 : Tu es ipse rex meus, etc.
    In prima duo. Primo, petil judicium, Primus secundo dedit judicium. Joan. v,
    et exsecutionem judicii dati Christo. Se- 22 : Pater... omne judicium dedit Filio.
    cundo, ostendit finem, et utilitatem qua- Propter hoc dicitur, Isa. xxxiii, 22 : Do-
    ro petit, ibi, « Judicare populum. » minus judex nostcr, Dominus legifer
    In prima duo. Primo, petit ut detur noster, Dominus rex noster : ipse salva-
    Christo judicandi auctoritas. Secundo, bit nos. Claustralis bonus, Job, iu, 13 et
    determinatur judicii qualilas, ibi, « PJt 14 ; Somno meo requiescerem : cum
    justitiam tuam. » Vel primo, petit. Se- regibus et consulibus terrse : qui xdifi-
    cundo, ad ostendendam cordis airectio- cant sibi solitudines. Diabolus, Job, xli,
    nem idem repetit. 23 : Ipse est rex super universos filios
    Magnum regnum peccatum,
    superbise.
    Ad Roman. vi, 12 Non regnct peccatum :

    in vestro mortali corpore. Per quod in-


    228 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    nuit aperte, quod in aliquibus regnat. ritate in tabernaculo David, judicans et

    Et mors, Ad Roman. v, 14 Regnavit : queerens judicium, et velociter reddens

    mors ab Adam usque acl Muijsen. Caro, quod justum est.

    Proverb. xxx, 21 Per tria movetur :

    terra, et quartum non potest sustinere :

    per servum cum regnaverit, etc. « Suscipiant montes. » Hic secundum,


    in quo postquam petiit Christo regnum
    » Judicare populum. » Hic secundum dari, petit prius adventum regnaturi

    in quo tangit fmem, quo vult Christo nuntiari. Et primo, per majores. Secun-
    dari, scilicet ut discernat Dei populum, do, per minores etiam, ibi, « Et colles. »

    ab non populus et dicunlur


    aliis qui : Dicit ergo : Sic rogo ut des Filio tuo

    duo. Primo, quod ad hoc vult Christo judicium, hoc est, adjudicandummittas :

    dari ut populum a non populo discernat. sed prius « montes.^ » id est, Patriarchae

    Secundo, quis sit populus discernendus, et Prophetse, qui altitudine vitse coelo

    declarat aperte, ibi, « Et pauperestuos. » sunt approximantes. Ad Philip. ni,

    Dicit ergo : Sic rogo ut des judicium 20 : Nostra conversatio in caeiis est.

    et justitiam. « Judicare, » id est, ad ju- Psal. Lxxxvi, 1 : Fundamenta ejus in

    dicandum, idest, discernendum et sepa- montibus sanctis. Et Isa, ii, 2 : Erit in


    randum a malis « populum tuum, » et 7iovissimis diebus prseparatus mons do-

    hoc « injustitia tua,^^ sine omni perso- mus Domini in vertice montiutn. « Sus-

    narum acceptione, sicut et fuit dictum, cipiant pacem, » ipsum scilicet Chri-

    Act. X, 3i : In veritate coniperi, quia stum. Ad Eplies. ii, 14 : Ipse est pax no-

    non est personarum acceptor Deus, sed stra,qui fecit utraque unum. « Populo, »

    in omni gente, qui timet cum et opera- nuntiandum. Isa. lii, 7 : Quam pulchri
    tur justitiam, acceptus est illi. Isa. xi, 3 :
    super montes pedes annuntiantis prx- et

    Non secundum oculorum judi- visiojiem dicantis pacem *, id est, Christum. « Et


    cabit, purpuratum
    attendens neque :
    colles, » minores scilicet praedicatores,

    secundum auditum aurium arguet, at- « justitiam » suscipiant populo similiter

    tendens ornatum verborum, et linguam refundendam, id est, Christum, qui est

    magniioquam. justitia. I ad Cor. i, 30 : Qui factus est

    « Et pauperes. » Exponit se. « Et nobis sapientia a Deo et justitia.

    pauperes in judicio, » judicare scilicet, Tanguntur etiam duo quae necessaria ^"°^
    ele

    ne sit de illis de quibus dicitur Isa. i, sunt prailatis,'


    •
    et rectoribus aliorum. "*•
    custo
    23 : Pupillo non judicant : et cousa Primum, ut pacem subditis quaerant, J"^*^

    viduee non ingreditur ad illos : sed de quam in se habeant primo : ne superbia


    illo verum sit illud Isa. xi, 4 : Judicabit sua in Ecclesia discordias et schismata
    in justitia pauperes, et arguet in sequitate generent. I ad Cor. i, 10 : Idipsum dica-
    pro mansuetis Et nota quod dicitterrse. tis omnes, et non sint in vobis schismata.

    Glossa « Quidam tales, paupcres scili-


    : Secundum, ut minores Preelati justitiam

    « cet, sunt populus Dei et verum est : teneant, corrigendo et unicuique debi-
    « de pauperlatc interiori, quse est vera tum rcddendo. Justitia enim est red-
    « humilitas, de qua Matth. v, 3 : Beati dere unicuique quod suum est. Sap. i,

    npauperes spiritu : quoniam ipsorum est 1 : Diligite justitiam qui judicatis ter-
    nregnum coelorum. » Jerem. xxin, 5 : ram.
    Facietjudicium, et justitiam intcrra. Et Per montes etiam Prselati, per coUos
    Isa. XVI, 5 Prseparabitur in misericor-
    : subditi. Debent ergo primi paccm in-

    dia solium, et sedebil super illud in ve- fluere inferioribus, Evangelii scihcetdoc-

    1 Cf. Nahuiii, 1, 15 : Ecce supcr montcs pedes evangelizantis et annuntiantis pacem.


    COMMENTARII I\ PS ALMUM LXXl. 229

    Irinani, et reconciliationem ad Deum. pauperes in hoc mundo, divites in fide ?


    Genes. vui, 12 : Columba venif ad eiini Hoc triticum in horreum reponeiidum.
    ad vesperam, porlans ranium olivx ad Matth. iii, 12 Congregabit triticum
    :

    arcam. Et mmores debent eis reddere su?/)n in horreum, paleas aute/n couibu-
    justitiam, bumilem scilicet obedientiam. ret igni ine.rstinguibili. Sopbou. iii, 12:
    Ad Hebr. xiii, 17 : Obedite prxpositis Dereiiuquam in medio tui populum
    vestris, et subjaeete eis. Ipsi eiiim pervi- pauperem et egenum. Vel, « filios pau-
    gilant, quasi rationcm pro animahus perum » distingue a paupcribus paupe- :

    vestris reddituri. res enim fuerunt Apostoli et Prophetaj.


    Filii pauperum eorum sequciites, boni

    lilii de bonis patribus. Proverb. xx, 7 :

    Judicabit pauj)eres. » Hic secundum,


    « Justus, qui autbulat in simplicitate sua,
    in quo oslendit futurum quod petiit. Duo beatos post se filios derelinquens.
    ergo dicuntur. Primo, quod Filius judica- « Et humiHabit, » in prsesenti cjus
    bit. Secundo, quod poterit, ibi, « Et potentiam debilitando, et ipsum vulnc-
    permanebit . » rando, « calumniatorem, » scilicet dia-
    secundum tria quae sunt
    In prima tria, bolum. Psal. lxxxviii, 11 Tu humilia- :

    in recto judicio. Primum, discretio bono- sti sicut vulneratum, superbum, id est,

    rum a malis. Secundum, bonorum re- diabolum qui calumniatur gcnus huma-
    muneratio, ibi, « Et salvos. » Tertio, num. Isa. lii, 4 In yEggptum descendit :

    malorum dejectio, ibi, « Ethumiliabit. » populus meus in principio, iit colonus


    Dicit ergo Sic petii quod judicaturus
    :
    esset ibi: et Assur absque ulla causa
    adveniat, et venturus nuntietur. Et sic calumniatus esteum. Sed humiliabitur,
    tlet : quia « judicabit, » a malis discer- Isa. xxv, 11 : Humiliabit gloriam ejus
    nendo, « pauperes, » et bumiles a. popu- cum illisione manuum ejus, id est, poten-
    li, » scilicet de minori plebe, hoc est, tiarum ejus. Sed tandem humi-
    in futuro

    interius pauperes spirituali paupertate, liabit, annihilando penitus, secundum


    de qua Matth. v, 3 : Dcati pauperes spi- illud Osee, xiii, 14 : Ero mors tua o
    ritu. Et exterius humiliter conversantes, mors, morsus tuus ero inferne. Habac.
    quia in aliorum societate non se super III, 5 ; Et egredietur diabolus ante pedes
    alios extullentes. Eccli. iii_, 20 : Quanto ejus, projiciendus cum toto corpore suo
    magnus es, humilia te in om?iibus. Vel, in infernum. Apocalyp. xii, 10 : Projec-
    « populi, » id est, in populo lateiites, sic- tus est accusator fratrum, etc.
    ut granum inter paleas. Quasi diceret :

    Qui modo latent inter malos, ab eo dis-


    cernentur sicut granum a palea. Mattb. Et permanebit. » Hic secundum, in
    a
    111, 12 : Cujus ventilabrum in manu quo ostendit quod dignus sit, et possit.
    sua : et permundabit aream suam. Et Primo, cx duratione potentioe. Secundo,
    XXV, 32 et 33 : Separabii oves ab hoedis... ex dignitate, ibi, « Et ante lunam. »
    El statuet oves quidem a dextris, hcedos Ait crgo : Dixi quod judicabit, et
    autem a sinistris. Malacli. iii, 3 Sedebit : dignus erit, ct hoc potcrit, nam ct ipsc
    conflans, et emundans argentum. « permanebit » in sua potestate, « cum
    sole, » id est, quamdiu eritsol, vcltempo-
    « Et salvos. » Ecce secundum. Quasi ra solis mensuratamotu. Daniel. vii, 14 :

    diceret : Sic judicabit discernendo, « et Potestas ejus pofestas seferna, quae )>on
    salvos faciet pauperum, » id est, filios aufcretur : et regmim, ctc. Quamdiu sol
    pauperes Sion, idcm quod
    : sicut filia movcbitur, et distinguet tempora. Genes.
    Sion, filia Jerusalem, idem quod .Jerusa- I, 14 : Eiant luminaria firmamento
    in
    lem. Jacob. ii, Nonne Deus elegil ;j : cmli, ef divid(i)it diem ac nocfcm, et sint
    .

    230 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    in signa, elc. Imo etiam cum stante sole quam petiit, postquam asseruit prophe-
    permanebit : staLit enim sol post judi- tico sic futurum ut petiit, describit ad-
    cium, nec polestas Chi-isti cessabit. Ha- ventum hujus Regis, et fructum, et re-
    bac. III, 11 Sol ct luna steterunt in ha-
    : gnandi modum
    unde quatuor dicuntur. :

    hitaculo suo. Primo, agit de adventu, et modo adve-


    niendi in mundum. Secundo, de fructu
    ex ejus adventu consecuto, ibi, « Orietur

    Hic secundum, in diebus. » Tertio, de regni dilatatione^


    « Et ante lunam. » et
    ibi, « Et dominabitur a mari. » Quarto,
    primo ostendit dignitatein parabolice.
    de honore ei exhibendo sic regnanti, ibi,
    Secundo exponit parabolam, ibi, « In
    generatione. »
    « Coram illo. »

    Dicit ergo : Sic cum sole permanebit,


    In prima duo secundum duplicem mo-
    et ipse erit etiam dignitate « ante lu- dum duplicis adventus ejus. Primo, quod
    veniet in Virginisuterum, ipsius integri-
    nam, » ante omnia scilicet mutabilia,
    quae per lunam, quse continue mutatur,
    tatem conservando. Secundo, quod in

    intelliguntur. Et exponit se. Erit, in- mundum ipsum bona prteparando, ibi,
    quam, permanens « m generatione » or- « Et sicut stillicidia. »
    Dicit ergo : Sic rogavi, et sic fiet, et
    dinata in generationem alteram, id cst,

    quamdiu succedent generationes, ipse vere, quia « descendet » in uterum vir-


    Generatio adve- ginalem, implens desiderium Isaiae, lxiv,
    permanebit. Eccle. i, 4 :

    nit. Ipse etiam ad litteram « ante lu- 1 : Utinam disrumperes coelos et descen-
    deres. Daniel. iv, 10 Ecce vigil et san-
    nuni, » omnia mutabilia. Proverb.
    et
    :

    viii, 22 Antequam quidquam faceret a


    :
    ctus de coslo desccndit. Ad quid? Ad libe-

    rationem nostram. Exod. iii, 7 et 8 Vi-


    principio. Ab seterno ordinata sum. Et
    :

    Ego sum di afflictio)iem populi mei in ^Eggpto . .

    post omnia, Apocalyps. i, 8 :

    Alpha etOmega, principium, et finis. dolorem ejus, descendi ut li-


    et sciens

    l^cr solem etiam justus intelligitur, berem eum. « Sicut pluvia, » ut Virgi-
    cun/justo
    "' lunam stulus et mutabilis. Eccli. xxvii, ncm, et nos per ipsam foecundaret. Isa.
    soie."'" P*^''

    12 :Ilomo sanctus in sapientia manet LV, 10 et 11 : Quomodo descendi imber, J^rimo"^-


    "''^
    :nam stultus sicut luna mutatur.
    sicut sol
    et nix de coelo, et illuc ultra non reverti- ''*

    Cum sole ergo permanet quia cum :


    tur, sed inebriat terram, et infundit eam,
    justo est ut sol cum sole. Malach. iv, 2 :
    et germinare eam facit,.., sic erit verbum
    Et orietur vobis timentibus tiomen meum meum, quod egredietur de ore meo. Ut
    sol justitise. Sed sol superat solem. ardorem concupiscentiae in ea penitus ex-

    Eccli. xxxiii, 7: Quare dies diemsuperat, stingueret, et per eam in nobis sedaret,

    et iterum lux lucem, et annus annum a vel minueret. Daniel. iii, 49 et 50 : An-
    sole ? Ilabet aliqua littera « Sed ante- :
    gelus Domini^ quem postea dixit Nabu-

    cedit lunam, » quiaretrose ponit fatuum chodonosor se vidisse quasi lilium Dei,

    peccatorem. Genes. iv, 14 Ecce ejicis :


    descendit cum Azaria et sociis ejus, in

    me hodie a facie tua. Et Psal. xxx, 23 :


    fornacem,... et fecit medium fornacis

    Projectus siim afacie oculorum tuorum. quasi ventum roris flantem. Ut sitim et

    Jerem. vii, 24 Facti sunt retrorsum :


    desiderium antiquorum et nostrum seda-

    et non ante. Marc. viii, 33 : Vade retro rct. Psal. ciii, 11 : Exspectabunt onagri
    me satana, dictum est Petro infatualo. in siti sua, istam pluviam. Joel, i, 20 :

    Bestise agri quasi area sitiens imbrem


    suspexerunt ad te. Propter hoc dicit,

    Joan. VII, 37 : Quisitit, veniatadme, et

    6 Descendet sicut pluvia. » Hic ter-


    « hibat.

    tium primaj partis Psalmi, in quo post- Et hoc « in vellus, » sicut in facto Ge-
    COMMKNTAini IX PSALMr.M LXXI. 231

    irgo doonis fifruratuni fuit '. Vollusciiini Vir- « Orictur in diebus. » Hic secunduni_,
    ,a. ginis uterus. \ ollus ennn est quul nioile in quo ostenditur sic adveniens fructus.
    et tractabile. Sic Virgo beata. liernartlus: VA primo, qualis sit fructus. Secundo,
    « Revolve totani Evanijelii SQrieni, si quaiitum durabilis, ibi, « Doncc aufcra-
    « quid (luruni, si quid asperum inve- tur. »
    « nias in Maria, ad ipsani acccdere ne In prima duo. Primo, abundantia opc-
    « verearis. » Vellus in modico se con- rum justitite. Secundo, pacis mutuoe,ibi,
    stringit, quamvis magnum sit. Et Maria, « Et abundantia. »
    qua? tanta est ab aliis, ait, Luc. i, 38 ; Dicil ergo : Sicveniet, ct sicut stillici-

    /A'ce anci/la Domini. Item, bibulum cst dia adfruclum terram praeparabit. Ad
    aquae, et Maria gratise. Luc. i, 28 Ave : quem fructum? Ecce « /n diebusejus, » :

    gratia plena. De vellere etiam tlt vo- qui veri dies erunt ex lalione ejus qui
    stis : sic etiam dc carne Virginis facta est vere sol est, super terram. Malach. iv,2:
    Christo vestis. Job, x, 11 : Pclle et carni- Et orietur vobis timentibus nomcn meum
    bus vestistime.VTOXQrh. xx.xi, 13 : Qitse- sol justitise. Sap. v, : Sol intelligentise
    sivit lanam, et linum : et operata est con- non est ortus nobis. Orietur tamquam
    silio manuum suarum. Vestis purpurea. priusnon existens « justitia, » ex quo
    Isa. Lxii, 2 : Quare ergo ruhrum est indu- bonorum opcrum abundantia. Isa. xlv,
    mentum tuum?\ Reg. ii, 19, dicitur de Sa- 8 Et justitia oriatur simul. In Psal.
    :

    muele Tunicam parvam faciebat ei ma-


    : Lxxxiv, 12 : Veritas, Christus, (Joan. xiv,
    tersua. Nostras tunicaspater et mater fa- 6 : Ego sum via, et veritas, et vita :) de
    ciunt. Leprosi sumus, et habemus dissu- terra, Virgine Maria, orta est : et justitia

    ta vestimenta secundum legem 2. Sed ip- de ccelo prospexit. Isa. lx, 2 : Super te,

    se de una tantum pccna. Item, vellusper Jerusalem, orietur Dominus, et gloria


    pluviam purificatur et lavatur, non rum- ejus in te videbitur. Gloria ejus, gloriosa
    pitur : sic virginalis uterus per filium pu- justitia scilicct in te videbitur.

    rificatus mundior redditur, non corrup- « Et abundantia pacis. » Bene conse-


    tus. Exod. III, 2: Moyses... videbat quod quens est ad justitiam enim sequitur pax.
    :

    rubus arderet, non combureretur. Psal.


    et Isa. xxxii, 17 Et erit opus justitise pax.
    :

    XVII, 31 : Deus meus, impolluta via ejus. Micha}. \,^ : Et erit iste pax cumvenerit ,

    Assgrius in terram vestram. Hoc est


    « Et sicut stillicidia. » Hic secundum. quod habetur, Isa. 11, 4 : Conflabunt gla-
    Quasi diceret : Sic veniet in Virginis ute- dios suos in vomeres, et lanceas suas in
    rum, et etiam « descendet super terram, » falces non levabit gens contra gentem
    :

    id est, veniet in mundum, « sicut stillici- gladium, nec exercehuntur ultra ad prce-
    dia )) sunt,qu2e ipsam imbuunt, ut sitfce- lium '.
    cundior. Ad Hcbr.vi," : Terrasxpevenien- « Donec aufcratur luna. » Ecce dura-
    tem superse bibens imbrem, et generans tio fructus. Et
    quod durabit est sensus,
    herbam opportunam illis, a quibus coli- in «ternum, numquam enim luna est au-
    tur, accipit bcnedictionem a J)eo. Ut slilli- ferenda. Alia littera habct, « Donec ex-
    cidiaergo desccndit superterram,quando tollalur luna, » qua? est ad littcram ex-
    per Apostolos et praedicatores nuntialus toUcnda usque ad solis claritatem. Isa.
    fuit. Joel, III, 18: In illa die stillabunt XXX, 2() : Erit lux lunse sicut lux solis,
    montes dulcedinem. Haec sunt stillicidia, et lux solis septempliciter sicut lux scp^
    de quibus supra, in Psal. lxiv, 11 In : tem dierurn.
    stillicidiis ejus Isetabitur germinans. Luna etiam Ecclesiaa vero sole illumi-

    ' Cf. Jud. VI, 37, et seq. 3 Cf. Michac. ix, 3.


    ' Cf. Levit. xiii, 45.
    232 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    nata. Cant. vi, 9 : Qux est isia, qux minos orhis terrarum, » id est_, usquequo
    progreditur qiiasi aurora consurgens, extendatur prsedicatio sua, et dominium
    pulcha ut luna ? Donec ergo extollatur usquG ad terminos orbis terrarum : quod
    luna, id est, Ecclesia, ad laudem resur- non complebitur omnino et perfecte us-
    rectionis provehaturut sitChristo confor- que ad Fmem mundi. Unde quod dicitur
    mata, et impleatur illud Ilabacuc, iii, 11 : de Apostolis, Psal. xviii, 5 : In omnem
    Sol, Christus, e/ luna, Mcde^idi, steterunt terram exivit sonus eorum ', etc, intel-
    in hahitaculo suo, in coelo empyreo. Sed ligendum est, vel in ipsis Apostolis, vel
    quomodo est abundantia pacis, cum tot in suis successoribus, Tunc implebitur
    videamus bella, et Ecclcsiam concuti tam iliud Isa, xLii, 10 : Laus ejus ab extre-
    multipliciter ? Responsio duplex : quia mis terrse. Vel posset intelligi ad litteram,
    illis qui vcrc suiit Ecclesia et mcrito et quod primo tangit extensionem potestatis
    numero, pax intcrius in Christo, quan- comparatione extremorum ad invicem.
    lumcumque crucientur exterius in mundo. Secundo comparatione medii adextrema,
    Luc. II, 14 In terra pax hominibus bo-
    :
    ut ubique regnare monstretur. Isa. ix, 7 :

    nas vohmtatis. Joan. xvi, 33 : ILec locu- Multiplicabitur ejus imperium, et pacis
    tus sum vobis, ut in me pacem habeatis. non erit finis.

    Inmundopressuram habebitis : sedconfi- Spiritualiter autem mare mundus est,

    dite, ego vici niundum. Item, promissio Psal. ciii, 25 : IIoc niare magnum etspa-
    est intelligcnda sub conditione, si servata tiosum manibus, supple, fecisti, et est

    Causa fucrint Dei prsecepta. Causa enim bello- primum mare. Secundum, infernus,
    bellorum
    peccata. rum suntpeccata. Isa. xlviii, 18 Utinam
    : Psal. XLV, 3 : Transferuntur montes in

    attendisscs mandata mea : facta fuisset cor maris. Flumen jucundissimum para-
    sicut flumen pax tua. disus, Genes. ii, 10 : Flucius egredieha-
    tur de loco voluptatis. Et in PsaL xlv,
    5 : Fluminis impetus Isetificat civitatem
    ft « Et dominabitur a mari. » Hic ter- Dei. Etterminus terrae justus, in quo ter-
    Hefeni chri- tium, iu quo agilur de regni ejus dilata- renitas estdeterminata, PsaL xcvii, 3 : Vi-
    sii dilatatio.
    tione, et tanguntur duo. Primo, signatur derunt omnes termini terrse salutare Dei
    dilatatio quoad loca. Secundo, quoad Dominabitur ergo a mundanis ho-
    nostri.
    tempus, ibi, « Et a fluniine. » minibus usque addamnatos, eta salvatis
    Dicit ergo : Sic veniet, et talis fructus et regnantibus usque adjustos.
    adventus ejus. Et dominahitur a ma-
    « Et bene dixi « mare » mundum, quia QuareiDn
    dus cuu
    ri, » ex uno termino, « usque ad mare, » foetet remotis a mari, et longe ab illo nu- ma.

    terminans ex opposito, ita tamen quod tritis.Tamenfoetorempropinqui nonsen-


    illa maria non excludantur, sed inclu- tiunt. Ad Philip. iii, 20 Nostra conver- :

    dantur. Et idem inare Oceanum, de quo satio in ccelis est. A mari ergo remotus
    influit quoddam exiguum inmedio terra- es, et quid ? numquid non fcetet tibi ?
    rum, et facit ista maria qute navigiis fre- In eodem, f. 8 Verumtamen existimo:

    qucntantur. Alibi, in Psal. lxxxviii, 10 : omnia detrimentum esse, propter eminen-


    Tu dominaris potestati maris. tem scientiam Domini mei Jesu Christi...
    « Et a flumine, » Jordane, id est, ab et arbitror ut stercora, etc. Sed qui nu-

    illo tempore, quo audita est Patris vox triuntur in croceis, in deliciis propinqui
    super baptizatum in Jordane. ]\ratth. iii, mari amplexati sunt stercora, tamquam
    17, ct Luc. III, 22 : Hic est Filius meus suaviter redolentia '. Item, propinqui au-
    dilectus : tunc enim incoepit praedicarc, daclcr intrantmare ad piscandum, quam-
    et institutus est a Patre. « Usque ad ter- vis multospericlitari videant quolidie,sed

    1 Gf. AdRoman. x, iS. s


    Cf. Threii. IV, 5.
    .:

    COMMRXTARH IN PSALMUM LXXI. 233

    remoli non audent. Sic mundani ingerunt 32 : .Ethiopia pneveniet mnnus cjus Deo.
    se in munduin, ul benelicium ali(]uod vel Isa. XLiii, 3 Dcdi propitiatio^wm tuam:

    lucrum piscai-i valeant, quanivis multos .Efjiiptum, A'lthiopiam, ct Saba pro te.
    sic piscantes periclilari non dubitent. Isa. Sophon. III, 10 iltra flumina /Ethio- :

    XIX, (S : Mcerebiail piscatorcs. Apocal. puc, indc suppliccs mci^ filii dispcrsorum
    xviu, 1 1 : Xcgolialorcs tcrrx flcbunt. mcoruni dcfcrcnt munus mihi. Tunc im-
    Ilem, quando credilur in mari esse mag- plebitur quod quasi impossibile pula-
    na serenitas, tunc*surgit tempestas : sic batur, Jerem. xiii, 23:Si mutare potest

    in mundo cum creditur pax, surgit dis- .EtJiiops pellem suam, etc.
    cordia, et yuerra,et tumultus. Eccli. xviii, « Et inimici cjus, » inde magis provo-

    2(3 : ,1 nianc iisque ad vespcrani imniu- cati (non cnim omnes convertentur)
    tabitur tcmpus, ct tcnipcstas subnicrgcns. « tcrram lingcnt, » ipsi delectabiliter et ar-
    1 ad Tliess. v, 3 : Cuni dixerinty pax, et dcuter adhaerendo. Micli. vn,7 : Lingoit
    scruritas, tunc rcpentinus eis supervc- pulverem sicut scrpcns. Vel terram appel-
    nict intcritus. Item, in mari unus piscis lat terrenos et schismaticos doctores, qui-
    alium comedit : sic in mundo aliusalium bus adhiTerebunt. Regula enim est, quod
    destruit, et alii detrahit. Ilabac. i, 13 : qui Deo non adhcerent, statim terrenis
    Quarc taces devorantc impio jusliorcm afficiuntur, et malis adhcerent. Jacob. iv,
    sc ? Ei infra, y. 14 Ft facies homines : 4 : Quicumquc crgo voluerit amicus csse
    quasi pisccs maris. Sed postquam alios Sccculi Jiujus, inimicus Dci constituitur
    devoravit aliquis maynus piscis, ipse de- Et bene dicit, « lingcnt, » quia terrcnis
    voratur. Isa. xxxiii, l : Vx qui prxdaris, et falsis doctrinis non saturabuntur.
    nonnc et ipse pra;dabcris? Eccle. V, 9 : Avarus ?ion implcbitur pe-
    cunia.
    Vel in bono potest legi. Quasi diceret
    « Coram illo procident. wllicquartum, Sic procedent adorando in signum reve-
    in quo agitur de exhibitione honoris et rentiae, et etiam inimici ejus paulo ante,
    reverentiiE sic regnantis : et dicuntur « tcrram lingcnt » pedum tuorum, id
    duo. Primo, de exhibitionehonoris etre- est,quam calcabunt pedestui, in signum
    verentiie ipsi simpliciter. Secundo, post maximoe humilitatis et reverenliffi. Isa.
    resurrectionem specialiler, ibi, « Et vi- xLix, 23 Pulvcrem pedum tuorum lin-
    :

    vet, et dabitur. » gent, et venient ad te curvi qui detra-


    In prima duo. Priino, quod ei reve- hcbant tibi.

    rentia exhibebitur magna, et dilatabitur


    ejus regnum. Secundo, quod dignus erit,
    cui exhibebitur, ibi, «Quia liberabit. ». « Rcges Tharsis. » Hic subjungitur de |[0
    In prima duo. Primo, honor et reve- honore conversorum ad ipsum. Et pri-
    rentia exhibita in ipsa conversione. Se- mo, secundum status speciales. Secun-
    cundo, ne generalis omnium crederetur do, colligit in unum omnes, ibi, « Et
    et singulorum, aliquorum promotio in adorabunt eum. »
    malis, secundum quod legit (ilossa. Vel, « In prima tria. Primo dicit, quod
    primo tangitur IionorKicentia. Secundo, honorabitur a contemplativis. Secundo,
    honorificentiaB vchementia, ibi, « Et ini- a proficientibus et pugnantihus, ibi,

    mici cjus. » « Et insulse. » Tertio, quod a pra^dicato-


    srsio Dicit erjio: Sic refniabit, et intantum ribus quasi de utrisque faclis, ibi, « Rc-
    extendetur ejus regnum, et honorabilur, ges Araburn. »

    quia « coram illo procident yEthiopcs, » Ait enim : Sic convertendo se ad


    Gentiles horridi, peccatis denigrati, utad Deum adorabunt, et inimici confunden-
    fidem recipiantur. Supra, in Psal. Lxvii, tur, et etiam « Rcgcs Tharsis », id est.
    234 [). ALB. MAG. ORD. PRyED.

    contemplationis, Tharsis enim, sicut di- litteram, qui de regionibus his Christo

    cit Glossa, conteji^platio interpretatur, munera attuierunt *.

    « munera. » II Paral. ix, 21


    offcrent :

    Naves regis, Salomonis scilicet, ibant in


    Tharsis, merces ad pacificum Christum Et adorahunt eum. » Hic secundum,
    «

    deferentes de contemplatione, et dcferc- in unumcolligit quod dixerat per partes.

    hant inde aurum et argcntum, id est, Etprimo colligit omnes majores sub di-
    scientiam et eloquentiam : et ibi figun- gnitate regum. Secundo minores sub
    tur, sicut dicit Glossa, non slatim re- appellatione gentium, ibi, « Omnes gen-
    deunt : non enim cito acquiruntur mer- tes. »

    ces pretiosae. Eccle. x, 4 : Si spiritus Dicit enim : Sic et contemplativi, et

    potestatem habentis ascenderit super te, alii venerabuntur eum : et bene « omnes
    locurn tuuni nc dimiseris : et tunc de reges adorahunt cum. » Vel spirituales
    contemplatione rediens ofleres munera, reges seipsos bene regentes. Isa. lx, 3 :

    et teipsum Deo, et proximum quem Et ambulabunt gentes in lumine tuo, et


    convertes. Isa. lx, 7 : Offerentur super regcs in splendore ortus tui. Et t. H ^

    placabili altari meo. Et apericntur portae tuse tota die jugiter^

    « Et insjilai, » similiter afferent mu- et nocte non claudentur , ut afferatur ad


    nera : insulse undique maris fluctibus tc fortitudo gentium, et reges earum ad-
    quatiuntur, et signant illos qui proban- duca)itur. Ad quid ? ad humiliter ado-
    tur in tribulationibus, et adversitatibus randum. Isa. xlix, 23 : Vultu in terra
    concutiuntur undique, nec franguntur. demisso adorabunt te.

    Osee, IX, 13 : Ephraim, ut vidi, Tyrus « Omncs gentes. » Fit distributio pro

    crat. Et Septuaginta : « Quasi scopulus generibus singulorum, id est, de omni


    durissimus. « De iis insulis Isa. lxi, 1 : genere gentium aliqui « servient ei. »

    Taceant ad me, id est, mei compara- Vel gentes, minores, et alii subjecti.

    tione, dicit Christus, insulse. Isa. Lx, 12 regnum, quod non


    : Gens ct

    servierit tihi, perihit. Sophon. iii, 9 :

    « Reges Arabum. » Hic tertium : Ara- Reddam populis labium electum, ut in-
    bia enim « et Saba » regiones sunt opti- vocent omnes in noynine Domini. Modo
    mis plenee odoribus, quse delectant car- servitur pecunise a multis. Jerem. vi,

    nem, et signant mundi abundantiam, et 13 majore usque ad minorem om-


    : vl

    delectationes, quas qui sibi subjiciunt, nes avaritise student. Eccle. x,19 Et :

    tamquam reges veri sunt. « Dona addu- pecunise obediunt omnia. Sed simul non
    cent, » alios exemplo sui ad Doum con- possunt servire Deo. Matth. vi, 24 : Non
    vertentes. Isa. lxvi, 20 : Adducent omnes potestis servire Deo et mammonae.
    fratres vestros de cunctis gentibus donum
    Domino. Arabs enim interpretatur hu-
    milis. Isa. xiii, 20 Nec ponet ihi, id : « Quia liberabit. » Hic secundum, in

    est, in mundo, tentoria Arahs, id est, quo praemissa veneratione subjungitur de


    humilis. « Saba » significat incensos venerationis ratione. Hsec autem est li-
    charitate. Zach. xii, 6 : Ponam duces beratio pauperis a diaboli potestate : un-
    Juda sicut caminum ignis in lignis. Ta- de dicuntur tria. Primo, assignatur pro
    les possunt Deo adducere munera. Tales causa venerationis liberatio pauperis.
    adducunt munera, aurum sapientiae, thus Secundo, subjungitur descriptio pauper-
    devotionis, myrrliam mortificationis car- Et pauperem. » Tertio, mo-
    tatis, ibi, «

    nis. Vel, potest legi de regibus illis ad dus liberationis, ibi, n Parcet pauperi. »

    * Cf. Matth. 11
    11, :
    4

    COMMKMARII I.\ PSALMUM lAXT. 235

    Dicit ergo : Sic venerabuntur, quod et « A7 (inimas pauporumsalvas faciet, »


    justum erit : « (/itia liberabil, » vul lihe- in pra-scnli graliam infundendo, qua
    ravit : et suniitur jirieteritum pro fuluro justi sint facientes bona, el fugienles ma-
    certitudine pro[)helali : « pauperon, » la. Supra, in Psal. lxxiu, 1'.): Et animas
    genus hunianum, quantum ad credeu- paupcrum tuorum ne abliviscaris in fi-

    tium populum. .loan. viii, 30 : Si eryo nem. Et plenius in futuro et apertius.


    vos Filius libcrarerit, vere liberi eri/is, Isa. XLix, 2(> : Sciet omnis caro, quia
    (|ui per vos pauperes estis. Psal. lwxvii, e(jo Dominus salvans te, et redemptor
    [(j : Pauper sum ego, et in laboribus a tuus fortis Jacob. Et perfecte reddens
    juventute niea. Kt hoc, « apotenie,» eis corpora glorificata, et suae exceIIentiiX3

    daemone scilicet. .loh, xLi,2i: iXon est conformata. Ad Philip. in, 20 et 21 :

    super terram potestas,quai comparetur ei. Salvalorem exspectamus Dominum no-


    Jerenj. xxxi, 11 :Redemit Dominus Ja- strum Jcsum Christum, qui reformabil
    cob,et liberavit eum de inanu potentioris. corpus humilitalis noslrse configuratum
    corpori, etc.
    « Et pauperem. » Ecce secundum.
    Quasi diceret : Liberavit pauperem, « et

    ^^ pauperem » talem, « cui non erat adju- « PJx usuris et iniquitate. » Hic est 1
    tor. » Eccli. Li, 9 et 10 Vita mea ap- : tertium benellcium, scilicet pcenarum
    propinquans erat in inferno deorsum. relaxatio propter propriam passionem.
    Circumdederunt me u)idique, et noti erat Ait enim : Sic a peccatis eruet, etgra-
    qui adjurarel. Pau{)er ad lilteram non tiam infundet, et etiam « redimct » ])ro-

    habet adjutorem. Omnes illum oderunt. prio sanguine, et pcena propriie passio-
    Proverh. xiv, 20 : Kliam proximo suo nis, « animaseorum ex usuris,^^ id est, ex
    paupcr odiosus rrit. Et divites devorant pcenis inflictis pro peccatis, et ipsa pec-
    eos tamquam polentiores. Eccli. xiii, 23 : cata excedentibus, « el iniquilate »

    Venatio leonis onayer in ercmo : sic et diaboli illas usuras exigente. Est enim ^iSjfex
    pascua divitum sunt pauperes. Tamen usura aliquando dicta improprie, om- Xm»^
    Dominus liberabit cos. Ezccli. xxxiv, nis scilicet mutuatio, secundura illud

    1 : Libcrabo fjregem meum de ore eo- Proverb. xxii, 7 : Qui accipit mulu-
    rum. um, servus est foenerantis. Proprie dicta,
    et esl mala usura, cupiditatis, de qua in
    Psal. XIV, o Qui jjecuniam suam non
    :

    « Parcet pauperi. » Ilic terlium, in dedit ad usuram. Ezecli. xviu, 8 Ad :

    quosubjungit de modo liberationis,et or- usuram non commodaverit. Et pcenoe


    dinc : et tan<,^untur quatuor. Primum redditse pro peccato, quia Gregorius di-
    estculpae delectio. Secundum, gratiae in- cit : « /Eternum quod cruciat, momcnta-
    fusio ad culpa delendam, et bonum « neum quod delectat. » De tali usura
    faciendum, ibi, « 7:7 (niimas. » Tertium, hic. Et usura bona, adimpletio praedica-
    poenarum relaxatio merito passionum, tionis auditoe. Matth. xxv,27 Et veniens
    :

    ibi, « Lx usuris el iiiiquitale. » Quar- eyo reeepissem utique quod meum est
    tum, sublimatio sic a culpa et poena cum usura. Et exhibitionis miscricor-
    creptorum, ihi, « IJt honorabilc. » diaead proxiinum, de qua Proveib. xix,
    cnim Sic dixi, quod liberavit
    Dicit : 17 : Fceneratur Domino qui miserelur
    pauperem, et hoc ordine, el Iioc modo, paupcris. De secundis usuris redimet.
    « parcet pauperi » qui nihil boni habet, Isa. XLiv, 22 : Pevertere ad me quoniam
    « el inopi » qui multo bono indiget, cul- redemi /e,non quocumque pretio sedpre-
    pam relaxando. Lsa. xlix, 13 : Et paupe- tioso sanguine. I Petr. i, 18 Non enim :

    rum suorum miserebitur. corruptibilibus auro vel argento redem-


    236 D. ALB. MAG. ORD. mMD.
    pti estis de vana vestra conversatione, In prima duo. Primo, suppositio vilse
    sed pretioso sanguine, etc. ipsius per resurrectionem, etsi videatur
    Noir.en <i. Et honorahilc. » Hic est quartum, mortuus. Secundo, exhibitio reverentiae
    Defhonora- scilicet sublimatio, ne videretur quod viventi, ibi, « Et dahitur. »

    propter hoc quod redempti sunt vilcs Dicit ergo : Sic exhibebitur isti reve-
    haberentur : servi enim redempti vilcs rentia et honor ut dignum est, (( et etiam
    haberi solent. vivet » resuscitatus a morte, etsi mori
    Ait enim : Sic redimet, « et nomen eo- videatur. II ad Corinth. xiii, 4 : Etsi
    rum, redemptorum scilicct, « e?'it
    » hono- crucifixus est ex infirmitate, sed vivit ex
    rabile, » et si non coram hominibus, sed virtute Dei. Apocal. i, 17 et 18 : Ego
    « coram ipso » Deo, quia ipsemet impo- swn primus et novissimus : et vivus, et

    net nomen in illis. Isa. lxii, 2 Vocahi- : fui mortuus. Vivet, inquam, aeternaliter
    tur tihi nomen novum, quod os Domini tamquam in semetipso habens vitam,
    nominahit. Sed quod est illud nomen ? Joan. XIV, 6 : Ego sum via, et veritas, et

    Nomen sanctitatis, In eodem Isa, lxii, vila.

    12 Et vocohunt eos, Populus sanctus,


    : « Et dahitur ei. Hic secundum, ex-
    »

    redempti a Domino. Nomen filiationis. hlbitio operis, et reverentia, etprimo tan-


    Sap. V, 3 et 5 Hi sunt quos hahuimus : gitur a quibus exhibebitur. Secundo,
    aliquando in derisum, et in similitudi- qualis ,ibi, « Et adorabunt. »

    nem improperii... Ecce quomodo compu- Ait enini : Sic vivet, et vivo : (( et da-
    tatisunt inter filios Dei, et inter sanctos bitur ei de auro Arahix, » de mundi sa-
    sors illorum est. Et I Joan. iii, 1 Vi- : pientibus, qui aurum sunt propter sa-
    d^te qualem charitatem dedit nobis Pa- pientise claritatem, sed Arabise propter
    ter, ut filii Dei nominemiir et simus. mundi vanitatem : et convertentur ad
    Vel, « honorahile nomen eorum coram Christum, facti pro eo judicio mundi fa-
    ipso, » non modo nunc, sed in regno fu- tui. I ad Corinth. i, 20 : Stultam fecit
    turo, ubi scripta sunt. Luc. x, 20 : No- Deus sapientiam mundi hujus. Et iii,

    mina vestra scripta sunt in coelis, in cal- 18 : Si quis videtur inter vos sapiens esse
    culo candidissimo et durabili valde, in hoc sseculo, stultus fiat ut sit sa-
    sincerissima Dei prsedestinatione. Apo- piens.
    caL II, 17 Vincenti,... daho illi calcu-
    : Et nota, quod ei qui vivit vita gratise,
    lum candidum : et in calculo nomen datur aurum Arabise, Arabia interpreta-
    novum scriptum, quod nemo scit, nisi tur Occidentalis . Datur ergo sapientia
    qui accipit. Isa. lxv, 15et 16 : Servos suos de extremo vitee : qui enim bene vixerit,
    vocahit nomine alio. In quo qui bene- bene morietur. Isa. xxxviii, 19 : Vivens
    dictiis est super terram, henedicetur in vivens, vita naturae, et vita gratiae, ipse

    Deo. Amen. Et adverte, quod omnia conftehitur tihi sicut ego hodie, et illu-

    ista dicuntur de pauperibus : Lazarus minabitur luce sapientise seternse. Job,


    nominatus est, non dives, etc. '.
    XI, 17 : Cum te consumptum putaveris,
    orieris ut lucifer.Et in eodem, ibidem :

    Quasi meridianus fulgor consurget tibi


    |[g (( Et vivet. » Hic secundum, in quo ad vesperam.
    agitur de reverentia et honore exhibito « Et adorabunt. » Hic modus venera-

    ipsi resuscitato speciahter : et dicuntur tionis tangitur in duobus. In augmenta-

    duo sicut supra. Primo, exhibitio multi- tione corporis Christi per orationem,
    plicis reverentiae. Secundo, ratio exhi- et benedictionem ipsius per gratiarum
    bendi, ibi, « Et erit firmamentum. » actionem, ibi, « Tota die. »

    » Luc. XVI, 28.


    : :

    COMMENTARII IN PSALMUM LXXI. 237

    Dicit ergo : Sic ad eum sapienles coii- est, Apostolis, et aliis sanctis, qui sum^
    vertenlur, « et adorabiaif, » id est, ad ma montium dicuntur, quia sunt super
    ipsuni orabunt, « scmper, » temporibus Prophetas, et Patriarchas, qui fuerunt
    et horis debitis. II ad Thess. v, 17 : Sine montes. Psal. xxiv, 14 : Eirmanientum
    intermissione orate. Et hoc « de ipso » est Dominus timentibus eum et testa- :

    augendo el multiplicando in membris, et moitum ipsius, etc. Et super omnes mon-


    in corpore suo : hoc enim docet, Matth. tes est. Isa, ii, 2 Erit prseparatus mons
    :

    VI, 10 : Sic ergo vos orahitis :...Adveniat domus Domini in vertice montiuin, etc.
    regnuin tumn. Et hoec est oratio iiiul- « Et erit firmanientum in terra, » quia

    tum placens Deo. Joan. iv, 23 : Vcri omniapropter terrenos scripta. Ad Rom.
    adoratores adorabunt Partem in spiri- XV, 4 Qusecwnque scripta sunt, ad no-
    :

    tu, et veritate. Non ergo orabunt pro ali- stram doctriyiam scripta sunt, Propter
    qua re temporali : quippe qui habet au- Iioc dicitur de Scriptura, Prov. xii, 19 :

    rum Arabia?, sapientiam occidentalem, Lahium veritatis firniuni erit in perpe^


    id est, mortis considerationem, contem- tuuni : quia in montibus et in Christo

    nit omnia Hieronymus


    temporalia. : fundatum, et ab ipso totum est adimple-
    na « Facile conlemnil omnia temporalia, tum. Matth. v, 17 : Non veni solvere le~
    )his . •
    inua « qui se sempcr cogitat moriturum » * *
    : gem, sed adimplere. Sic prselatorum vi-
    ira- « quod est philosophia optima, juxta illud ta debet esse hrmamentum doctrinae il-
    « Summa philosophia est continua mor- lorum. Luc. xxii, 32 : Et tu aliquando
    « tis consideratio. » conversus confirma fratres tuos.
    « Tota die. » Ecce secundum. Quasi « Superextolletur. » Hic secundum be-
    diceret Augebunt quantum poterunt
    : neficium in praesenti. Quasi diceret : Sic
    ipsum secundum suum corpus. « Et be- firmabitur Scripturaper ipsum, « et fru-
    nedicent ei, » et verbo et vita gratias ctus ejus, » Regis scilicet cui petii dari
    refercndo, « tota die, » id est, continue. judicium, Filii scilicet ejus, « extollctur
    llabac. III, 3 : Laudis ejus plena est ter- super Libanum, » id est, super cedros
    ra. Apocal. iv, 9 : Et cum darent... ho- Libani, ad litteram, quia jam ccelestes
    norem, et benedictionem sedenti super sunt conversatione. iii, 20 Ad Philip. :

    thronum, viventi in sxcula sseculorum. Nostra conversatio in coelis est. Et tan-


    Et XIX, o : Laudem dicite Deo nostro dem re adhuc plus extollentur, quando
    omnes servi ejus : et qui timetis eum, in coelo collocabuntur. Isa. lviii, 14
    pusilli et magni. Sustollam super altitudines terrae, et ci-
    babo te haereditate Jacob patris tui. Su-
    pra, in Psal. xxxvi, 15 : Confringet Do-
    3 « Et erit firmamentum. Hic secun- ininus cedros Libani. Etsi exaltantur ma-
    dum, in quo subjungitur ratio honorifi- li, modicum, et nihil est. Sap. iv, 3:
    centice, et probatio quod vere sic hono- Spuria vitulamina non dabunt radices
    randus. Primo, propter bcnelicia suis (iltas, nec stahile firmamentum colloca-
    in pra3senti impertita. Secundo, proptcr hunt.
    exhibenda Et florehunt. »
    in futuro,ibi, « ^Y florebunt. » Ilic bonum in futuro
    «

    Inprima duo, secundum duo benelicia. cxhibendum. Quasi diceret Sic exalta- :

    Primum est adimpletio Scripturarum et bitur fructus, id est, filii, « decivitate, »


    confirmatio. Secundum, suorum exalta- supple, Ecclesiae, « florebunt » aeterna
    tio, ibi, « Superextollelur. » redolenlia et nilore. Psal. xci, 13 et 14:
    Dicit ergo : Sic honorabitur, et hoc Justus, ui palina florehit : sicut cedrus
    justum, quia « erit fimamentum, » sta- LJbani multiplicabitur. Plantati in do-
    bilis veritatis adimpletio in se : ipse, di- mo Domini. Idem enim flos et fructus.
    co, existens « in summis montium, » id Eccli. XXIV, 23 : Flores mei, fructus ho-
    ::

    238 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.


    noris et honestatis. Fructus propter uti- « nonien ejus » nec mirum, quia per
    :

    litatem, quiamultis sunt utiles, docendo, ipsum omnia facta sunt. Joan. i, 3 Om- :

    praedicando, pro eis orando. Flores prop- nia per ipsum facta sunt, et maxime sol.
    ter pulchritudinem. Et hoc « sicut foenum Psal. Lxxiii, Tu fabricatus es auroram
    :

    terrx, » id est, sicut herba. Isa. lxvi, etsolem. Eccli. xxiv, 6 Ego feci in coe- :

    Et ossa
    ihi'. vestra sicut herba germina- lis ut oriretur lumen indeficienS: Prov.
    bunt. Hanc floritionem desiderabat Ec- vni, 24 : Nondum erant abgssi, et ego
    clesiasticus, xxxix, 19 : Florete flores jam concepta eram.
    quasi lilium, et frondete in gratiam.
    « Et benedicentur in ipso. » Hic se-
    cundum, scificet utilitas. Quasi diceret :

    _y « Sit nomen ejus benedictum. » Hic Sic iEternus est, et etiam « in ipsobene-
    Secunda ^^t secuuda pars totius hujus Psalmi, se- dicentur, » non in alio, « omnes tribus
    Psaimi.
    cundum divisionem superius factam. terrse. » Ipse enim est de quo dictum est
    Postquam enim e^it de pacifico et poten- Abraha^, Genes. xxii, 18 : Benedicentur
    tissimo regimine Christi, subjungitur ip- in semine tuo omnes gentes terrse, illa
    sius benedictio in gratiarum actionem benedictione, de qua Matth. xxv, 34 :

    eorum quae dicta sunt. Et primo monet Venite,benedicti Patris mei, percipite re-
    omnes ipsum benedicere generaliter. Se- gnum, Et ad Ephes. i, 3 Benedixit
    etc. :

    cundo, ipsemet benedicendi exemplum nos in omni benedictione spirituali in cce-


    praibet,benedicens ipsum, ibi, « Bene- lestibusin Christo. Et non tantum bene-
    dictusDominus. » dicetur tribus una, sed « omnes tribus, »
    In prima duo. Primo, admonitio. Se- id est, de qualibet tribu aliqui. Apoc.vii,
    cundo, ratio admonitionis, ibi, « Ante 9 : Viditurbam magnam, quam dinume-
    solem. » rare nemo poterat, ex omnibus gentibus
    Dicit ergo : Sic veniet, ut praedixi, Rex et tribubus, et populis, et linguis,stantes
    filius Regis, et ea quse prsedixi, faciet : ante thronum.
    et propter hoc, « sit nomen ejus, » ad fit-

    teram, « boiedictum » ab onmibus « in « Omnesgentes. » Ecce tertium. Qua-


    ssecula^ » non tantum in uno saeculo. sidiceret: Sic benedicendus, quia aeter-
    Vel ita : Sicrogavi Palrem, et sic faciet, nus, et utilis, et magnae dignitatis. Et
    et propter hoc, « sit nomen ejus, » Pa- vomnes omnibusgentibus ali-
    gentes, » de
    tris scilicet, hoc est, Filius, qui nomen qui, « magnificabunt eum. » Apocal. xv,
    Patrem sicut no-
    est Patris, et notificat 4 : Quis non timebit te, Domine, et non
    men notificat homincm. Hoc est nomen, magnificabit nomen tuum ?... quoniam
    de quo Isa. xxx, 27 Ecce nomen Doniini : omnes gentes venient, et adorabunt in
    venit de longinciuo. Prov. xxx, 4 : Quod conspectu tuo. Quis enim audiens, quod
    nomen estejus^ et quod nomen filii ejus, in Christo benedicentur omnes, non ma-
    si nosti ? gnificet et beatificet ipsum. Job, xxix, 11
    Ante solem. » Ilic sccundum, in quo Auris audiens beatificat rne. Eccli. li,
    subjungitur multiplex ratio, quare ac- 23 Danti mihi sapientiam, dabo glo-
    :

    quiescendum est admonitioni, et tangi- riain. A simili, danti mihi benedictio-


    tur triplex. Primo, seternitas. Secundo, nem, dabo magnificentiam. Propter hoc
    utilitas, ibi, « Et in ipso benedicentur. » illabenedicta, cui dictum est, Luc. i, 28 :

    Tertio, sublimitas, sive dignitas, ibi, Avegratia plena : Dominus tecum. Bene-
    « Omnes gentes. » dicta tu in mulieribus,'intu[it statim, y.4G
    Tripiici de Dicit crgo : Sic sit nomen ejus benedi- Magnificat anima meaDomiuum.
    '^dicendur" ctum, ct dictum est, quia « ante solem
    Ueus.
    permanet^ » in esse vero et completo,
    COMMENTARII IN PSALMUM LXXT. 239

    « Benedictits Dominus. » Ilic secun- Sic benedictus sit in se, et etiam « )io-

    dum sccunda} partis liujus Psalmi. Post- nien majestatis ejus, » lioc est, fama,
    quam enim quasi invitavit ad benedicen- et gloria majestatis ejus, « sil benedi-
    tluMi Deum, et nomen ejus genei-aliler, ctum. » Kzech. iii, 12: Benedicta gloria
    prcebet se in exemplum, et benedieit ip- Domini de loco suo. Tob. iii, 13: Bcne-
    sum, et nomenejus prienuntians ejus fu- dictum nomen luum Deus palrum
    est

    turam gloriam, et deprecans ut impleatur nostrorum. lloc est iliud nomen, de quo
    quod prsvidetur et secundum hoo di- : Cant. 1, 2 Oleum effusum nomen
    :

    cuntur tria. Primo, benedicit. Secundo, tuum: non enim sine majestate est Filius,
    praedicit mundum replendum ejus gloria, quamvis apparuerit in terris humilis et
    ibi, « Et replebitur. » Tertio petit, quod abjectus. Isa. vi, 4 Et domus repleta :

    sic sit, ibi, « Fial, fiat. » est fumo, id est, majestate ejus, scilicet
    In prima duo. Primo, benedicit natura? Christi, sed tandem apparebit. Luc. xxi,
    divinae. Secundo, ejus gloriae vel famae, 27 : Tunc videbunt Filium hominis ve-
    ibi, « Et benedictuni nonicn ejus. » nietdem in nubibus coeli, cum potestatc
    In prima duo. Primo, benedicit. Se- niayna et majestate. »

    cundo, rationem subjungit, quare bene- « Et replebitur. » Hic praedictio. Qua-


    dicendus, ibi, « Qui facit. » si diceret : Sic sit nomen majestotis ejus
    Dicit ergo monui benedicere Do-
    : Sic benedictum : « et replebitur tandem ma-
    minum, et ipse dico « Benedictus Do- : jestate ejus, » gloria scilicet ejus, nom-
    niinus, » non quicumque, sed « Deus Is- nis terra. » Isa. vi, 3 : Plena est omnis
    rt/c/. » hlt addit stalim causam, quare terra rjloria ejus. IIoc in secundo ad-
    (lebet benedici : « qui facit^ » id est, ventu, quando fiet illud Matth. xxiv, 27 :

    quia ipse facit, « mirabilia solus. » Con- Sicid fulgur exit ab Oriente, et patet
    tra : Imo multa mirabilia fecerunt sui usque in Occidentem : ita erit adventus
    semper, et faciunt quotidie. Joan. xiv, filii hominis, ut omnes impleantur ejus
    12 : me, opera quse eyo fa-
    Quicredit in gloriosissima majestatc. Sedterribili ma-
    cio, et ipse faciet, et majora horuni fa- jestate ejus repleti erunt mali, sed dulci
    ciet. Responsio. Solus facit auctoritate, boni. I ad Cor. xv, 28 : Ut sit Deus om-
    quicumque faciat ministerio quicumque : nia in omnibus. Inmalis, majestas terri-
    enim facit, in ips(j Deus facit. Alibi, in bilis in bonis, jucunda et amabilis, quia
    :

    PsaL Lxxxvi, 15: Tu es Deus, qui facis replebit eos cum gaudio. Joan. xvi, 24 :

    mirabilia. Joan. xv, 24 Si opera non : Petite, et accipietis, ut gaudium vestrum


    fecissem in eis, quae nullus alius fecit, nemo tollet a vobis. PsaL cu, 3 : Qui re-
    peccaium non haberent. Job, ix, 8 etseq.: plet in bonis desiderium tuum.
    Qui extendit ccetos solus,... et facit mi-
    bilia, quorum )ion est numerus. « Fiat, fiat. » Ecce tertium, in quo pc-
    tit sic fieri, et repetitur petitio ad oslen-
    dendum fervorem desiderii in petente,

    I « Et benedictum nomen majestalis quod concedat qui est benedictus per in-
    ejus. » Ilic secundum. Quasi diceret : linita saecula sieculorum. Amen ^

    • Expositio >•. 20 : Defecerunt laudes David, psalmi sequcntis Lxxii.


    tilii Jesse, inveiiietur in explanatione tituli
    . :

    PSALMUS LXXII.

    hnpii felices in hac pita peribunt : Domino adhxrere bonum est.

    1 . Psa hn us Asaph . 1 6 Existimabamut cognoscerem hoc


    Quam bonus Israel Deus, his qui labor est ante me.
    recto sunt corde 1 17. Donec intrem in sanctuarium Dei,
    2. Mei autem pene moti sunt pedes, et inteUigam in novissimis eo-
    pene effusi sunt gressus mei : rum.
    3. Quia zelavi super iniquos, pacem 18. Verumtamen propter dolos posuisti
    peccatorum videns. eis dejecisti eosdum allevaren-
    :

    4. Quia non est respectus morti eo- tur.


    rum, et firmamentum in plaga 19. Quomodo facti sunt in desolatio-
    eorum. nem ? subito defecerunt perie- :

    5. In labore hominum non sunt, et runt propter iniquitatem suam.


    cum hominibus non flagellabun- 20. Velut somnium surgentium, Do-
    tur. in civitate tua imaginem
    mine,
    6. Ideo tenuit eos superbia operti : ipsorum ad nihilum rediges.
    sunt iniquitate et impietate sua. 21. Quia inflammatum est cor meum,
    7. Prodiit quasi exadipe iniquitas eo- et renes mei commutati sunt :

    rum : transierunt in affectum 22. Et ego ad nihilum redactus sum, et


    cordis. nescivi :

    8. Cogitaverunt et locuti sunt nequi- 23. Ut jumentum factus sum apud te,

    tiam iniquitatem in excelso lo-


    : et ego semper tecum.
    cuti sunt. 24. Tenuisti manum
    dexteram meam,
    9. Posuerunt in coelum os suum, et et in voluntate tua deduxisti me,
    lingua eorum transivit in terra. et cum gloria suscepisti me.
    10. Ideo convertetur populus meus hic, 25. Quid enim mihi est in coelo ? et a
    ,

    et dies pleni invenientur in eis. te quid volui super terram ?


    11. Et dixerunt : Quomodo scit Deus, 26. Defecit caro
    . mea et cor meum :

    et si est scientia in excelso? Deus cordis mei, et pars mea,


    12. Ecce ipsi peccatores, et abundan- Deus, in eeternum.
    tes in saeculo, obtinuerunt divi- 27 . Quia ecce qui elongant se a te per-
    tias. ibunt perdidisti omnes qui
    :

    i3. Et dixi : Ergo sine causa justificavi fornicantur abs te,


    cor meum, et lavi inter inno- 28 Mihi autem adhferere
    . Deo bonum
    centes manus meas : est, ponere in Domine Deo spem
    14. Et fui flagellatus tota die, et casti- meam :

    gatio mea in matutinls. Ut annuntiem omnes pr^edicationes


    i5. Si dicebam Narrabo sic eccena-
    : : tuas in portis fih^ Sion.
    tionem filiorum tuorum repro-
    bavi.
    COMMEMARIl I\ rSALMUM LXXIT. 241

    seciinJus. (iiiiu eiiim iii praecedenti Psal-


    mo acluni sil de medialoro Dei et hoini-
    nuin Christo .lesu seeunduin naturain
    I.N PSALMl .M LXXII utrainque, et seouiiduin ejus regiain di-
    gnitalem, et honorificentiam ei ab omni-
    bus exhibendain tamquam vero rej^n om-
    COMME.NTAKIIS. niumet rectori, ne forte crederet aliquis
    eum non rectc regcre mundum, quia in
    eo inalis prospera, et bonis adversa Iri-

    Defecerunt laudes David, filii Jesse '.


    buit : et rursus, ne credatur ei propter
    Psalnius Asaph '.
    temporalia serviendum sicut serviebatur
    antiquitus, Isa. i, 19 : Sl volueritis et Psalmus
    non
    ostendit
    audieritis me, hona terrx coniedelis, ob- esse in
    posterum
    « Quaiti bonus Isr^tel Deus. » Ilic est viat Psalmus iste ostendens rationcm, servienduin
    Ueo pro
    Psalinus se[»tuai;esiinus secundus in toto quare malis temporalia conferuntur, et temporali»
    bus.
    Hbro, in secunda autem parle vicesimus a bonis subtrahuntur, et quod Deo so-

    '
    Hcec verba in Vulgata pertinent ad finem honnne aux prises avec son temperament
    Psalmi LXXI. bouillant, et qui nentrevoit pas encore ia fin
    2 .Nous relrouvons tlans ce psaumo le sujet de la iutte aciiarnee dont son ame est le tlnja-

    qui fait le fond du livre de Joh, et qu'ont traite tre ; enfin le psaume LXXII est (5crit par un
    deja les psaumes .XX.XVl etXLVllI,la prosperite honiine fait qui coinbat etremportela victoire.
    des mectiants, sujet de scandale pour le juste Cest Asaph qui composa ce psaume ; mais
    raalheureux. Comme pourla solution de la dif- comme plusieurs poetes porterent ce nom, on
    nculte il faut toujours en appeler a ravenir, ne sait guere s'il s'agit ici du contemporain de
    on coraprend que souvent les inegalites du David, ou d'Asapli le voyant qui vivait au tenips
    presenl aient beaucoup pius frappe les nraes d'Ezechias, II Par., .xxix, 30; IV Reg., xviii, 18,
    qne de la Providence de la
    les justices futures ; 37, ou d'un autre Asaph intermediaire. L'au-
    cette question poignante que posent les justes teur du psaume etait certainement un person-
    de tous les ages du sein de leurs adversites :
    nage d"inlluence considt^rable, car une parole
    V une Providence equitable qui en ce
    a-l-il de doute tombee de ses levres eut tite capable
    monde ait quelque souci de la vertu ? Job re- de detourner le peuple de son devoir, y lo le ;

    pondait « Scio quod Redemptor meus vivit,


    : probl('ine qu'il discute suppose un temps oii le
    et in novissimo die de terrasurrecturus sum.» triomplie des m(''chants etait scandaieux mais ;

    XIX, 23. David disait aussi « Sunt reliquiae : ce fait se produit constamment, et nous avons
    homini pacifico injusti autem disperibunt. »
    : vu David faire un psauine sur ie mSme sujet.
    Ps. XXXVI, 37, 38. Le fils de Core ajoutait : Son contemporain ne se serait peut-etre pas
    « Siinul insipiens et stultus peribunt... Kt do- permis de reprendre en sous-oeuvre un sujet
    minahunlur eorum justi in malutino. » Ps. deja hrillaiiimeiit trait6 par son maitre. Cest
    XLVIII, II, i:j. Ici, ie psalmisten'apport(.' point donc plut6t Asaph ie voyant que nous-rcgar-
    une reponse nouvelle « Intelligam in novis- : derionscommefauteur du mizraor. Cest Tavis
    siniis eoriim » y 17, mais on sent un iionime de M. le Hir.

    ([ui a ete pius viveinent tourmenlti de fenigmo L"auteur a vAd sur le pointde succomber a la

    que les deux precedenls, et sa victoire sur ia tentation du doute ct de la rtnolte contre la
    tentation se tourne non plus seulement en cnn- Providence il Tavoue daiis toute
    ; la premiere
    fiance et en soumission, mais en amour pas- partie du psaume; mais corarae S. Aiigustin
    sionn*} pour ce DifiKjuile conduit au boniieur dans ses Confessions, il fait pr('!C(''der ses aveux
    a travers ies epreuves de ia vie. 11 y a pourtant dun fervent actc d"amour et de contiance. La
    une legere nuance dans la manitjre donl ies seconde partie donne lasoiution du probleme,
    trois psaumes envisagent le probleme Schegg ; eten tire ies cons(''fiuences prati^iucs.

    la signale tr<''s bien.. .\u Psaume XXXVI, nous Voir sur ce psauine S. .\uguslin, de Civ. Dei,
    entendons un vieiilard qui plane deja au des- X, 2'n, et le sermon de Ho^^siiet sur ia Provi-

    sus des horizons du monde, et qui apres avoir dence, 16;)6, oCi ia m6me doctrine est exposee.
    remporte la victoire d^cisive, decrit ce qu'aete
    ie corabat. .\u psaurae XLVIII, o'est un jeune II. L£S£TR£.

    XTI 16
    :

    242 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.


    lum pro bonis aeternis, non jam pro tem- Dividitur autem Psalmus in tres par-
    poralibus serviendum. Quod notatur sa- tes, quamquam Glossa dividat ahter ali-
    tis latenter in titulo Psalmi, secundum quantulum. Primo enim commendalur
    Augustinum, qui talis est : « Defecerunt breviter divina bonitas. Secundo, mon-
    laudes vel hymni David, filii Jesse. Psal- straturhumana infirmitas, quae scandah-
    mus Asaph. » Ad cujus intelligentiam zatur in malorum prosperitate, ibi, « Mei
    primo notandum, quod Asaph non acci- autem pene moti sunt pedes. » Tertio,
    pitur hic proprie pro illo, qui inter can- arguitur hominum perversa cupiditas,
    tores templi de principalioribus erat,.sic- qui rehcto bono iTtcrno, ad quod creati

    ut habetur I Paral. xv, 19 et xxv, 1, sunt, et in quo quodammodo jam sunt,


    sed ratione interpretationis : interpreta- ad infima et terrena convertuntur, ibi,

    tur enim congregatio, vel collectio, et « Quidmihiest in coelo ? »


    signat bonos de populo Judaeorum, in Tn prima duo. Primo, exclamando di-
    unitatem lidei et charitatis collectos, se- vina bonitas ostenditur magna. Secundo,
    cundum illud Act. iv, 32 : Multiiudinis quibus tam magna sit, specificatur, ibi,
    credentium erat cor unum, et anima una: <i Ab his qui. »
    qui tamquam unus loquuntur in illo

    Psalmo. Dicit ergo : « Quam bonus, » id est, Pnro'

    Aliudest notandum, quod David appel- valde bonus, et suavis et jucundus, « Deus
    latur aliquando, imo fere semper simph- Israel, » non res suee, sicutmihi antiqui-

    citer, et nullo addito, et signat tunc Chri- tus videbatur, dicit Asaph. Yerum dicit

    stum, vel quemhbet virum justum, qui si bonus enim Deus Pater. Nahum, i, 7 :

    non sit fdius Deiper naturam sicut Chri- Bonus Dominus, et confortansin die tri-

    stus est, tamen cst per gratise adoptio- bulationis. Bonus Deus Fihus, Joan. xi,

    nem, juxta illud Psal. lxxxi, 6: Ego 14: Ego sum paslor bonus. Bonus Deus
    dixi : Dii estis, et filii excelsi onuies. Ra- Spiritus sanctus, Sap. xii, 1 : quam
    ro autem, sicut hic, dicitur fihus Jesse, bonus et suavis est Domine spiritus tuus
    qui ad htteram carnahs ejus pater fuit *. in omnibus !
    Et signat tunc carnalem populum Judseo- Et nota, quod Deus bonus in essen- est

    rum, velahquem de populosuo, quiDeo tia, Matth. xix,Unus est bo?ius^


    17 :

    pro temporahbus antiquitus serviebat. Deus. In creatione, quia non creavit nisi
    Sensus ergo tiluh est : Hic « Psabnus » bona, Gen. i, 31 Viditque Deus cuncta
    :

    est, id est, competit « Asaph, » id est, cjiise fecerat, ct erant valde bona. Bonus

    justorum cohectioni, vel congregationi, in patienti peccatorum exspectatione, Ad


    agens de hoc quod « defeceru)it laudes » Roman. ii, 4: An divitias bonitatisejus...
    vel hymni. //ym/mienimplus dicit quam contemnis? Bonus in justificatione, Ad
    laus, quia hymnus laus est, et Dei laus Roman. xi, 22 Vide bonitatem, et se-
    :

    est cum David filii Jesse, »


    cantico. « veritatem Dei : bonitatem in vocatis, et
    hoc est, David secundum quod accipitur severitatem in reprobis. Bonus in pro-
    pro populo carnah pro temporahbus ser- motione justificati, PsaL cxlu, 10 : Spi-
    viente. Quasi diceret : Ostendit hic Psal- ritus tuus bonus deducet me in terrani

    mus, quod jam Deo non pro temporah- rectam. Bonus in glorificatione, Ad
    bus est servicndum, sicut antiquitus, sed Ephes. II, 6 et 7 : Co)isedere fecit, nos
    defecit antiqua carnalium exspectatio, scihcet, in coelestibus in Christo Jesu : ut
    nova succedente, in qua pro spirituahbus ostenderet in Sceculis supervenientibus
    et eeternis bonis Deo servitur. abundantes divitias grnti<v sux in boni-
    tate super nos in Christo Jesu.

    * I Reg, XVI, H et seq.


    COMMEXTARII IN PSALMUM LXXII. 243

    Sed tam bonus^ quibus? « Ilis (/ui re- Job, xxxi, i : Nonne ipse considerat
    cio sunt cordcy » non corj)ore tantum, vias meas, ct cunctos gressusmeos dimi-
    hoc est, amantibus et exquirentibus se. mcrat?'X\\vcn. i, 20 Subvcrsum cst cor :

    Cant. I, 3 Ihrti (Hliguiit tc. Oui auleni


    : meum in mcmetipsd. Vix eniiu non vi-
    sunt recti, dicit Augustinus « Uectum : dentibus veritalem, sed adhuc temporalia
    « babent qui lioc volunt quod vult cernentibus, cum desiderio potest contin-
    « Deus. » 11 is bonus, TJuen. iii, 2o : gere, quin scandalizentur in prosperitate
    Bonus cst Doniinus spcrantihus in cu>n, malorum, etjudicent Deum perversum.
    anim/e qu<rrcnti illuni. \\\ tatam bonus Augustinus : « Sicut soi habenti oculos
    his, ut dicat Augustinus : « Tam bo- « puros tranquiilus apparet, in oculos
    « nus est Deus, ut nemini eum deserenti « autem lippos quasi tela aspersa jacula-
    « hiiwQ sit. » « tur lux, et nec sicmutatur, itacum coe-
    « peris esse perversus, et Deus perversus
    « tibi videbitur. » Erit ergo pcena malis,
    Mci autcni pcnc. » Ilic est secunda
    « quod est gaudium bonis.
    pars Psalmi, in qua exprimitur humana
    infirmitas, qua^ in malorum prosperitate
    scandalizatur in videndo : et dicuntur « Quia zelavi. » Ilic secundum, in quo »
    duo. Primo, quod impiis prosperantibus ostendit ruinoe causam, scilicet inviden-
    fere inviderit. Secundo, quid ex eorum tiam de prospcritate : et dicuntur tria.

    impietate et prosperitate secutum sit, ibi, Primo, quod invidit. Secundo, quibus,
    « Ic/co convertctur. » ibi, « Super iniquos. » Tertio, quare,
    In prima duo. Primo, quod fere prop- ibi, « Pacem. »

    ter zelum malorum prosperantium cor- Dicit ergo : Sic penc rui a statu divinae
    ruerit a Dei gratia. Secundo, prosperita- gratise. Quare? « Quia zelavi, » invi-
    tem et malitiam describit, ibi, « Quia dendo, graviter ferendo. Quibus? « Su-
    non est rcspcclus. » per iniquos, » contra illud supra, in
    In prima duo. Primo, quod a Dei gra- Psal. xxxvi, 1 : Noli semulari in mali-
    tia fere corruerit. Secundo, causam rui- gnantihus. Et Eccli. ix, IG : Non zeles
    nce ostendit, invidentiam scilicet prospe- gloriam et opes peccatoris. Et quare? prospsritas
    P«ccatorum.
    ritatismalorum, ibi, « Quia zclavi. » « Pacem pecatorum videns. » Isti sunt
    In prima duo. Primo, quod fere indu- quos dixit iniquos. « Pacem. » Contra :

    ctus sit in errorem. Secundo, quod in In pace nonpossunt esse. Isa. xlviii, 22 :

    cul[)am, ibi, o Penc offusi. » No7i est pax impiis, dicit Dominus. Rc -
    Dicit ergo Sic vere bonus est Deus,
    : sponsio. iVon est pax inlerior, scilicet tran- pax imenor
    °' «^*"'^'"-
    ut nunc percipio, sed in imperfectiori sta- quillitas mentis, de qua Joan. xiv, 27 :

    tu, « penc » moti sunt a statu veritatis Pacem relinquo vobis, Sed pax exte-
    etc.

    « pedes mei^ » in errorem lapsi, contra rior, securitas in peccato et mundi va-
    iiiud Eccle. x, i : Si spiritus potesta- nitate, de qua loquitur liic. Job, xxi, 9 :

    tem hahentis ascenderit super te., locum Domus eorum securse sunt ct pacatse.
    tuum ne dimiseris. Et rursum, Eccli. Haec est misera pax, de qua Matth. x,

    XI, 21 : Sta in testamento tuo. Psal. •ii : Non pacem mittcre., sed gla-
    veni
    XGUi, 18 : Si diceham : Motus est pes dium. Ilaec pax multam movet intrinse-
    meus : misericordia tua, Domine, adju- cus turbationem. Cassiodorus « Pax :

    vabat mc. « ista cum conscientia semper liligat, ri-

    « Penc effusi sunt grcssus mci, » mece « xalur intrinsccus : et cum hostem nou
    voluntates, inclinaliones ad culpam laxa- « habeat, secum ipsa decertat. »
    tee. Cassiodorus : « Pedes arbitrium Sed hic est dubitatio, quomodo cum
    a meQtis, gressus inclinatio voluntatis. » invidit, noii omnino gressus ellusi suiit?
    . :

    244 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    quod sanctis si aliquan- si plagantur, statim curantur. Job, xxi,


    Et est responsio,
    Et non est virga Dei super illos, ut
    subrepat culpa, etiamsi mortalis
    sit, :

    (lo
    redeunt ad divinam gra- aliquid duret. Aliter etiam potest legi,
    tamen quia cito
    casus. Cassio- ut monstretur quare in pace dimittantur,
    tiam, quasi non reputatur
    Unde intelligimus et sanctis vf- sic : Bcne dixi, quod pacem liabcnt ini-
    dorus : «
    frcquenter sur- qui, et boc permittit Deus, « qiiia non
    « ris cogitationes pravas
    sanitatem pristi- est respectus morti eorum, » quae eos
    « ripere, sed iterum in
    exspectat, sed semper durabit aeterna
    « nam eos reverti. » :

    « Zelavi, id est, ad zelan- enim est. Isa. lxvi, 24 : Vermis eorum


    Vel sic :
    ,)

    motus fui sed sic lo- non morielur, et ignis eorum nonexstin-
    dum concussus et :

    quitur mallens aggravare culpam,


    quam guetur. Mattb. xxv, 41 : Discedite a me,

    excusare. Gregorius « Cum nialos flo- :


    maledicti, in ignem xternum. « Et fir-

    « rere inrirmi conspiciunt, trcpidant, et mamentum, » supple, erit, « in' plaga

    « peccantium sospitate turbati, intus eorimi : » quia plaga eorum multum erit
    gressibus mentis nutant. »
    firmata, ut non possint sanari.Nec pla-
    «
    ga culpae, quia volunt semper mala. Je-
    rem. xxx, 12 Insanahilis fractura tua, :

    Quia non est respecius.


    «
    » Ilic secun- pessima plaga tua. Nec plaga pcenae.
    4 malitiam Isa. xxx, 32 Et erit transitus virgse fun-
    dum, in quo prosperitatem et :

    describit, per quam fere corruit. Et pri- datus.

    mo, describitur ab ipso prosperitas malo- Vel potest legi de morte peccati et pla- Adl

    Secundo, iniquitas prosperantium, ga. Quasi diceret In plaga dimittuntur, ^j


    rum. :

    ibi, « In lahore Jiominum. » quia non est respectus divinae misericor-

    Et primo monstratur causa secuiidi, diae, de quo Sapient. iv, 15 : El respe-

    ibi, « Ideo lenuit eos. » ctus in electos illius,quo respexit Mat-


    In prima duo. Primo, quasi evasio ip tbseum Petrum ^. Dicitur, quod est
    '
    el

    sorum ab incommodo majori. Secundo, quaedam avis nomine Calandra, quae si


    plagarum curatio velox si fuerint illat«, avertit oculos ab infirmo, signum est
    mortis si convertit, signum est vit«3.
    ibi,°« El firmamentum. » :

    Dicit ero-o : Sic fere corrui propter eo- Sic Cbristo averlente se a nobis, mori-

    rum pacem. Sed numquid babent pa- mur. Psal. ciii, 29 Avertente autem te :

    cem? Ita vere. « Quia non est respe- faciem, turhahuntur : auferes spiritum

    ctus,y> pronitas queedam, « mortieorum,)) eorum, et deficient, etc. Sed convertente


    id est, ad moriendum eis. Unde alia lit- vivificabuntur. Psal. lxxxiv, 7 Tu :

    tera habet, « Inclinalio raortuorum. » conversus vivificahis nos.

    Job, XXI, 13 : Ducunt in bonis, in sani- « Et firmamentum, » supple, est, « m

    tate et lascivia, dies suos. Nec est etiam plaga eorum, » solidata, scilicet est et
    respectus in eis ad mortem, ut de ipsa lirmata plaga culpae ut mors et plaga :

    CQf^itent. Tbren. i, D : Sordes ejus inpe- idem scilicet peccatum appellentur. Luc.
    dihus ejus, nec recordata est finis sui x, 30 : Plagis impositis abierunt semivi-
    contra illud Eccli. vn, 40 : In omnibus vo relicto. Has plagas non curat etiara
    operihus luis memorare novissima tua, Deus aliquando, nec ad mortcm respicit
    el xternum non peccahis. Proverb.
    in ex indignatione magna, sed dimiltit ani-
    xxviii, 3 Mali non cogitant judicium.
    :
    mam miseram peccare ad libitum suum.
    « Et firmamentum », id est, dui-atio, Ezech. xvi, 42 Et requicscet indignatio :

    supple, non est, « in plaga eorum, » iino mea in te : cf auferetur zelus meus a te.

    3 Cf. Lib. XXIII de Auimalibus, n. 21, pag.


    * Matth. IX, 9.
    ' Luc. xxii, 61 446 tomi XII hujusce editionis.
    COMMEM ARII 1\ PSALMUM LXXII. 245

    ct quicscatii. nec irascar atnpliits. Ad coiiim malitiosain supcrbiam. Secundo,


    Kom. 1, 2't ; Tradidil illos Dcus in dcsi- ostendit malilia' superabundantiam et
    dcria cordis coruni, ul faciaiil quod non divcrsitalem, ibi, « Opcrtisunl. »
    oportet. Dicit ergo : In tanta pace et securitate Maia qure
    sunt, « idco lcnuil cos siipcrhia. » Bene raii [."ospe-
    i- ;i T ] •
    1 ., , . ritate ooiise-
    aicit,« idco,
    » quia adversitas superbune quuntur.

    « In lahorc Iwniinnm. llic secunduni, spiritum consumit, et quasi ebibit. Job,


    in quo quod cliani minora in-
    t)stcndit, VI, \ Sagitt.e Domitii in me sunt, qua-
    :

    comnioda non incurrent, vel libcnter et rutn indignatio chihif spiritutn mcum..
    voluntarie assumpta, vel violenter impo- Bone autem dicit, « lctuiit, » quia supor-
    >.it.i, ibi, Kt cuni hominihus. »
    « miserum tamquam funis. Pro-
    bia ligat
    Dicit enim Sic evadunt morlem,
    : ut verb. V, 22 : Itiiquitates suiv capiutit itti-

    eliam plai;ie,si quaj sunt, velociter trans- piutn, el funihus peccatorum suorum
    eant, et etiam « in lahorc hominum quisquc constringitur. Osce, iv, 19 :

    nun sunt. » Multi iniqui cerle, nec aliqui lAgavit cutii spirilus, superbia; scilicet,
    iii laitore liominuni (jui ^erc sunt liomi- in alis suis. Et propter hoc dicitur, Isa. .

    nes, scilicet sanctorura. Job, v, 7 : Ho- XXIV, 17 : Formido, ct fovea, et laqueus


    mo nascitur ad lahorem, et avis ad vola- supcr tc, qui hahitator cs terrx : formido
    tum. Et in Psal. cxxvii, 2 Labores : ma- avariliae, fovea luxuria?, et laqueus su-
    )iuum tuarum ([uia nicmducahis, etc. perbiae. Et bene a superbia incipit, de
    Unde etiam non sunt digni cibo. II ad qua Tob. iv, li : Superhiam numquam
    Thess. III, 10 : Si quis non vult operari, in tuo setisu, aut iii tuo verho, dottiinari
    nec manducet. Mullo fortius de fructu perttiitlas : iti ipsa etiim itiitium sutnpsit
    illo, de quo Sapient. iii, 13 : Bon.orum otnnis perditio. Eccli. x, lo : Itiitium
    Idhorum gloriosus cst /ructus. oinnis peccati cst superhia.
    « Et cum hominihus noti flayellahuti-

    tur, » id est, cum sanctis qui vere ho- « Operti sunt. » Hic malitice et iniqui-
    miaes dicuntur, quia rationem habentes, tatisinterioris abundantia, et
    primo com-
    et ratione utentes. Job, xxxni, 27 Re- : paratione ad proximum. Secundo, com-
    spiciet homities,et dicet : Pcccavi, et vere parationc ad Deum, ibi, ((Etittipictate.-.^
    dcliqui. Quos Dominus flagellat aliquando Ait enim : Sic tenet eos superbia, ct
    brevi flagello adcorrectionem. Ad Ilebr. etiam « opertisunl, abundantiam notat, »

    XII, : Quem etntn diligit Dominus, ca- « iniquitate sua,y> contra proximum, «e^
    sticjat : /lagcllat aiitrm otnnetti filium, itnpictatc^ » contra Deum. Mala cami-
    quem recipit. Hernardus : « Cum liomi- sia ista, et de mala tela. Isa. lix, 5 Te- :

    « nibus non flagellabunlur, sed cum dae- las aranese texuerutit, ad faciendum sibi
    « monibus. » operimentum. Sed tandem destruetur.
    Isa. xxv, 8 : Prxcipitahit, scilicet Domi-
    nus, mortem iti setnpiternwn, et telam
    « Idco tetmit eos. » Ilic secundum. quam orditus est super nationes, id est,
    Tacta enim malorum prosj)erilalc, sub- ordiri permisit. Ihec est unica partita
    jungilur de superaddita iniquitate. l*ri- iiiiquitate, et impietate, tunica leprosi ex
    mo, cordis. Secundo, operis, ibi, « Pro- diversis consuta '. Judas in Canon.
    diil quasi ex adipe. » Tertio, sermonis t- 23 : Odientes et eatn., c/use carnalis
    vel oris, ibi, « Cogitaverunt et locuti sunt est, maculatatn tunicam.
    nequitiatti. »
    In prima duo. Primo, tangit cordis

    * Cf. Levit. xni, 43.


    246 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    « Prodiit quasl ex adipe. » Hic tangi- ma, habes multa bona posita in annos
    tur malum in exitu operis : ct dicuntur plurimos: requiesce, comede, bibe, epu-
    duo. Primo, mali propalalio, Secundo, lare. Mortis timorem, EccH. xli, 1 :

    facilis malorum inculcatio, ibi, « Trans- mors, quam amara est memoria tua,
    ierunt. » hominipacem habentiin substantiis suis.
    Ait enim : Sic sunt superbi impii et Inordinationem et petulentiam, Deuter.
    iniqui, nec tantum in corde, inio c< ini- xxxii, 15 : Incrassatus est dilectus, et
    quitas eoruni prodiit » in publicum per recalcit?'avit, sicut equus indomitus.
    exteriorem operationem. Isa. ui, 9 : Mandatorum Dei transgressionem, Je-
    Peccatum suum quasi Sodoma prxdica- rem. v, 28 : Incrassati sunt et impin-
    verunt, nec ahsconderunt. guati : et prseterierunt sermones meos
    « Transierunt. » Ecce secundum. Qua- pessime. Discordiam et rixam, Genes.
    si diceret : Sic exterius ostenditur, et xiii, et 7 : Erat quippe substantia eo-
    postea u transierunt » de peccato in rum multa,et nequihant Itabitare commu-
    peccatum, de vitio in vilium, ipsi, dico, niter. Unde et facta est rixa inter pas-
    tcndentes, « in affectum cordis, » ut fa- tores gregum Abraham et Loth. Deuter.
    ciant quidquid eis concupiscentia sug- xxiii,22 : Dan catulus leonis,fluet largiter
    geret, contra illud Eccli. xviu, 30 : de Basan. Dan causat Basam, pinguedo
    Fili,... post concupiscentias tuas 7ion luxuriam. Jerem. v, 11 : Saturavi eoset
    eas, et a voluntate tua avertere. mcechati sunt., et in domo meretricis lu-
    Et notandum quod quidam pu-
    hic, xuriabantur. Ingratitudinem, Isa. xlv,
    tant, quod multo minor est culpa, quoe 5 : Accinxi te, divitiis et potestate : et

    surgit ex infirmitate et ignorantia, quam non cognovisti me, gratias referendo.


    illa quae surgit ex rerum abundantia. Osee, vii, 15 Erudivi eos, et eonfortavi
    :

    Augustinus : « Magis peccat qui ex adipe brachia eorum, et in me cogitaverunt


    « peccat, quam qui ex inlirmitate et de- malitiam. Oblivionem, Osee, xiii, 6 :

    « Et Cassiodorus » Pingue est,


    fectu. » : Adimpleti sunt, et saturati sunt et ele- :

    « validumque peccatum, quod arbitrio vaverunt cor suum, et obliti sunt mei.
    « magis quam neccssitate committilur. » Et tandem contemptum, Job, xv, 26 :

    Et sunt hic notanda mala, quse facit Cucurrit adversus eum erecto collo.
    rerum abundantia. Primo facit abjicere Et ibidem, t- 27 : Operuit faciem ejus
    poenitentiam, Osee, ]X, 11 : Ephraim, crassitudo, etc. Et timorem mundanum,
    frugifer qui abundat fructibus, c[uasi avis Job, XV, 21 : Sonitus terroris semper in
    avolavit. Inducit curiosam et prohibitam auribus illius : et cum pax sit, etc.

    sollicitudinem, Osee, ix, 13 : Ephraim,


    ut vidi, Tijrus erat. Tyrus interpretatur
    angustia : qui enim plus abundat, plus « Cogitaverunt et locuti sunt. » Ilic

    angustiatus est, et sollicitus est : contra tertium, in quo subjungitur de iniquitate


    illud Matth. vi, 31 : Nolite solliciti esse. oris : et dicuntur duo secundum duas
    Proverb. xi, 7 : Exspectatio sollicitorum iniquitates oris vel sermonis. Primo,
    peribit. Gencrat vanam confidenliam, quod sermo eorum est nequitise. Secuii-
    ladTimoth. vi, 17 : Divitibus hujus sse- do, quodblasphemise, ibi, v. Posueruntin
    Cidi prcecipe non suhlime sapere, neque coclum. »

    sperare in incerto divitiarum. Quia, Pro- In prima tria. Primo, modus sermonis
    verb. IX, 28, dicitur : Qui confidit in di- mali proferendi. Secundo, loculio prse-
    vitiis suis, corruet. Generat etiam negli- meditati, ibi, « Et locuti sunt. » Tertio,
    gentiam ad omne bonum splrituale, Isa. excessus in modo proferendi, ibi, « Ini-
    Lvii, 10:Vitam manus tux invenisti,pro- quitatem. »

    pterea non rogasti. Luc. xii, 19 Ani- : Dicit ergo ; Sic peccaverunt corde et
    : :

    COMMKNTARII L\ PSALMrM LXXII. 247

    opere, etetiam « voyitdvenint, » praMiie- Psal. Lxxviu. 20 : Xunujuid ct pancm


    ditaudo prius ut gruvius peccarent ex de- poterit darc, aut parare mensam populo
    liberatiuiie : et sic « lovuti si/nt ncqni- suo ? Qui terrena eum rocere non existi-

    tiuui. » Proverb. xxvi, 2.") .*


    Svpton nc- mat, et nec allirmat, de (juibus.lob, xxii,
    quitix sunt in vordc i/lius: quia spiritus I i : Xubcs latibulum cjus. ncv nostra
    iiequam iiitrant iliud. Matth. xii, V.\ vonsiderat : contra illud Psal. xcin, \) :

    Tunv ru(/it, ct ussu/nit scjitcni ulios sj)iri- Qui plantavit aureni, )ion audict? aut qui
    tus ncquiorcs sc, ct intruntcs luibitunt ibi. fi)txit ocuhan, )ion co)tsidcrat? Qui impu-
    Et post exeuut per sermoiieui, tamquam nitatem sibi et aliis peccatoribus promit-
    erumpens fietor de sepulcro. PsaL v, tit, ct sperat, sicut illi_, de quibus Jcrem.
    1 1 ; Scj/ulcruni putcns cst (jutlur eoruni. VI, 14: Diccntcs: Pax^ pax, et non erat
    Ad Ephes. IV, 21) : Oninis sernio mulus cx pax : quia, II ad Thess. v, 3 : Cum dixe-
    ore vcstro tion j^rovedut. rint : Pax et securitas, twic rcpentinus
    « Ini(juituteni. » Ecce sccundum. Qua- cis supcrveniet intcritus, etc. Qui de Dei
    si dicent Loquuntur nequitiam, scd
    : majestatc male sentiendo blasphemat di-
    forte submisse ? Xon, imo « iniquitatcm cendo Filium minorem Patre, ct Spiri-
    in excelso, lovuti sunt, » ut possit a plu- tum sanctum, quemadmodum Arianus,
    ribus audiri. Eccli. xiii, 4 : Dives injuste conlra illud Joan. x, 30 : Ego et Pater
    efjit, et fremebit. Et rursus, Prov. xviii, unum sumus.
    23 : Cum obsecrutiofiibus loquetur pau- « Et lingua eorum tra^isivit » naturse

    per : et divcs cffubitur ri(jidc. Et sic lo- melas. Ecce vehementia pcccati. « In
    quens « inexvelso » nequitias, alios deae- terra, » vel super terram. Alia littera,

    dilicat. I ad Corinth. xv, 33 : Corrum- «manens super.» Ecce quam longalingua


    punt bonos mores vulloquia mala. Vel, quae de terra attingit usque ad coelum.
    « In excelsum, » secundum aliam litte- Sap. xviii, IG : 6^y^Me ad coelum, attin-
    ram ; et tuncest sensus: « In excelsum, » gebat stans in terra. Vel, alingua corum
    contra Excelsum, Dcum scilicet. Job, xii, transivit,y> idest, mutata est,« in terra,y> id
    6 : Audacter provocant Deum, cum est, tota facta est terrena. Isa. xxix, 4
    ij/se dcdcrit omnia in nianus corum. De tcrra ioqucris, et de humo audietur
    Dan. VI, 2o : Et sermones contra Excel- eloquium tuum. Joan. iii, 31, sccundum
    sum loquelur. communem litteram : Qui est de terra,
    de lerra est, et de terra locjuitur.

    « Posucrunt in cfeliim. » Hic ostendl-


    tur peccatum blasphemia', et tangitur cul-
    pa. Secundo, culpae vehementia, ibi, « Ideo convertetur. » Hic secunda pars lO
    « Et lingua eorum. » secundae partis totius Psalmi, in qua post Quee eiidun-

    Sic nequitiam prsemedi- ostensam impiorum prosperitatem, maiorum


    Dicit enim :
    ^ ^ "^
    et
    prosperitate
    _

    tali, quod deterius,


    dixerunt etiam, et prodeuntem inde iniquitatem, subjungit et iniquitate.

    « posuerunt in ccelum os suum, » id est, tandem utilitatem inde in bonis consecu-


    contra coelum, Deumblasphcmando, ipsi tam_, et prirno in suis. Secundo, in se,

    obloquendo, contra illud Exod. xxiii, 13: ibi, « Et dixi : Ergo. »

    Xon jurabitis, /icquc audictur ex ore ve- In prima duo. Primo, quod per hoc
    stro, scilicet blasphemia, quse ponit in boni, el qui vere sunt de congregatione,
    ccelo os suum. Ponitautem os in co^lum, ad Deum convertentur. Secundo, unde
    uum (pii conlra Dcum murmurat, sicut iili de convertenlur, ibi, « Et dixerunt Quomo- :

    1? quibus in Psal. Lviii, KJ Siveronon fue- : do scit Dcus. »

    rint salurati, et murmurabunt. Qui Dei In prima duo. Primo, quod converten-
    potenliam ncgat, sicut alii qui dicebant, tur in prcesenti. Secundo, quod fructum
    :,

    248 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    asscquentur in futuro, ibi, « Et dies Deus, Tunc enim omnia contemnere


    etc.

    pleni. » Chrislus docebit. Matth. v, 3 Beati pau- :

    Dicit ergo Asaph, quod inlerprelatur pcrcs spiritu. Et xix, 21 : Vade, et vcnde,
    congregatio vel collectio : Sic mali pro- etc. Et in eodem, t. 28 : Amen dico vo-
    speritate deteriorantur. Etideo, <kpopnlus bis, quod vos qui relinquentes omnia, se~

    meus^ » hoc intelligens etaudiens, « con- cuti cstis me, etc.

    vertetur hic, eadem sententia


    » id est, in
    mecum, quod prosperitas non est curanda
    vel (ihic,r> in prsesenti vita adhuc existens^ Et dixerunt : Quomodo. » Hic se-
    «
    |
    et non exspectans usque in alia vila, se- cundum, in quo ostendit unde conversi :

    cundum illudEccli. v, 8 : Non tardes con- quia a falsa sestimatione divinse pietatis,
    verti ad Dominum, et ne differas de die et sapientiaeunde dicuntur duo. Primo,
    :

    in diem, acquiescens consilio Ecclesiaslici, ponit eorum verba de Dei sapientia, qua-
    XVII, 21 et 22 : Convertere ad Doniinum si dubitationem exprimentia. Secundo,
    et relinque peccata tua: precare ante fa- ipsam quasi probantia, ibi, « PJcce ipsi

    ciem Domiiii et minue offendicula, Bene peccatores. »

    dicit autem, quod « ideo convertetur : » In prima duo. Primo, ponit verba de
    magna enim ratio convertendi ad Deum, modo sciendi, dubitationem exprimen-
    estcognitio malitise divitum. Eccle. ii, 11 tia. Secundo, de scientia ipsa, ibi, « Et
    et 12 : Cumque me convertissemad univer- si est scientia. »

    sa opera,... vidi in omnibus vanitatem... Dicit ergo : Sic populus convertetur,


    Transivi ad contemplandam sapientiam. sed unde ? Ecce Et dixerunt, » ante : «

    Nahum, ni, 7: OuDiis, qui vidcrit te, resi- conversionem « Quomodo scit Deus ? » :

    liet a te. Quasi diceret, vel nuUo modo, vel satis


    « Et dies plcni. » Hic prcemium con- obscure et incerte. Job, xxii, 13: Quid
    versionis. Quasi diceret convertentur, et enini novit Deus ? et ([uasi per caligi-
    hoc « dies pleni.^ » dies scilicet aeternita- nem judicat. Isa. xl, 27 Quare dicis :

    tis, qui perfecti sunt. Prov. iv, 18: Ju- Jacob, et loqueris Israel : Abscondita
    storum semita, quasilux splendcns, pro- est via niea Domino .^Ezech. viii, 12
    a :

    cedit et crescit iisque ad pcrfectmn diem. TMcunt enim: Non vidct Dominus nos,
    Vel, « dies pleni, » non vacui, etiam in dercliquit Dominus tcrram. Psal. xciii,
    preesenti, sicut in illis qui nihil boni fa- 7 Dixerunt
    : Non videbit Dominus.
    :

    ciunt, de quibus Job, vii, 3 : Ego Jtabui « Et si est scientia in Excelso ? » Hsec

    me?ises vacuos, et noctes laboriosas enu- dixerunt. Quasi dicerent, Eccli. xxiii,
    meravi mihi. Justi enim dies plenos ha- 26 : Nemo me
    circumspicit : quem ve-
    bent in judicio, in die scilicet mortis. reor ? Delictorum meorum 7ion memo-
    « Invenientur in cis. « Jol), v, 2G : Ingre- rabitur Altisshnus. Psal. x secundum
    dieris in abundantia sepulcrum. Job, xlii, Hebreeos, 11 : Dixit in corde suo : Obli-
    10 : Et mortuus est senex et pleniis die- tus esi Deus, avertit faciem suam, ne vi-

    rum. Uniuscujusque enim vita in fine deat in finem.


    ponderatur, si plena sit bonis, vel vacua.
    Dan. Appensus es in statera, et
    V, 27 :

    invcntus es minus habcns. «Ecce ipsi peccatores » Hicsecundum, .

    Vel sic Dico quod populus meus con-


    : in quo ponit verba quasi probantia quod
    vertetur, ad hoc ut sentiat, praedicet, et ita sit, quia peccatores obtinuerunt divi-
    doceat ot hoc, quoniam « dies pleni, »
    : tias abundantes, quod non esset susti-
    dies scilicet gratiae ct adventus Filii Dei, nendum ab eo si sapicns essct.
    « invenientur in eis. » Ad Galat. iv, 4 : Ait enim : Dicunt, quod non estscien-
    At ubi venit plenitudo temporis, misit tia in Excelso, et hac ratione, quia di-
    :

    COMMENTAnil TX PSALMIM LXXII. 249

    cunt: « Ecce i/)si pcccaforos, » qui \)oo caiisa ? » id est, sine pra?mio, si l)onis

    uon obotliuiit, st'd ipsi contiarii sunl, ct reddanlur mala, etmalis bona. Job, xxi,
    [lolissinie raplores, « ohliiuiciKut diri- L") : Qui(/ nohis proi/est si oravcri//ius
    titis, » iJ est, lorlitef lenuerunt, el \ io- i//i(in, scilicet Oinnipotentem? Malaoli.
    lenter al) aliis aufereudo. Job, xu. (1 111, li: Va/ius est q/ii scrvit Deo : et

    A/i//ii(/(i/it t(/bcniaci//a p/\vdoii////i, ct a//- (luod c/no//imenti///i, qi/ia c//sto(/ivi//ius


    dactcr j/roroca/it e////i, et dieunt illud prxccpta cjus ? Xon sic desperabat Job,
    Sap. II, {[ : Sil fortit/ido //ostra lc.r jii- qui dicel)at, xxvii, ('»
    : Justificatioiem
    stiticV. 3oh, XXII, S:I/i fortitw/ine hra- mcam, qua//i c/epi tencre, /lo/i deseram.
    cltii t/(i possidchas tcrram. « Et /avi, » repete sine causa, « in-
    « Et ah/(//d(//itcs, » supple, divitiis. llinc ter i/i/ioce/ites nia/ius meas », id est, ope-
    adiniiando dicitur in Job. xxi, 7 : (Jaarc rationesmeas, ad similitudinem innocen-
    i//ipii vic/(//l, snh/ev(/ti s///it, co/ifortati- tiuin purificavi sine praemii exspectatione.
    qi/c dicitiis ? Et Jerem. xii, 1 : Quare via Manus lavantur lacryniis. Psal. vi, 7:
    inipior/im prospcratiir : be/ie est onini- Lavaho per si/igu/as noctes /ectum nieu/n,
    hiis q//i prsevaricant/ir et i/iique agunt ? /acrg/nis //icis, bonas scilicet operatio-
    Et IX, 3 : Confortati su/it i/i terra, quia nes in quibus quiesco, stratum meum ri-

    de //i(//o ad //ial/i//i egressi s/i//t. Sed gaho.


    quantuincumque obtineant, niliilominus Quomodo auteni inter innocentes la-
    relinquent valde cito forte. Eccli. xxi, 3 : vantur manus, dicit Cassiodorus : « La-
    Suhsta/itia supcrhi eradicahit/ir. Job, v, « vat inter innocentes manus suas, qui
    3 : Vuli st/i/tuin fir/na radice, el i/ia/e- « pias operaslaudabili [)eragit instituto. »

    dixi pu/chriludini ejus stati//i. Luc. xii, Palliatus autem ut liypocrita, etsi laverit,
    20 : Stu/tc, h(/c /locte ani/na//i tua/n rc- non tamen inter innocentes, sicut factum
    pet//nt a te : ([Uce aute/n parasti, cujus est in Pilato, qui ad tegendum malitiam
    erunt ? suam manus lavit, Matth. xxvii, 24, et di-

    cit : Imwce/is ego sum a sa/iguine hu-


    jus: vos videritis. Quantumcumque enim
    t Et dixi : Ergo si/ie causa. » Hic se-
    « exterior exerceatur lotio, remanet inte-
    cundum, in quo ostendit quid in seipso rior perversa intenlio, et immundum est
    secutuin sit, visa inalorum prosperitate totuin. Jerem. ii, 22: Si /averis te i/itro,

    et iniquitate, et sunt tria. Primo, quasi ct mu/tip/icaveris tihi herham horith,


    desperalio de merito omni. Secundo, macu/ata es in iniquitate tua.

    ba;sitalio ct revocatio sui ad dubitan-


    dum, ibi, « Si (/iceharn. » Tertio, verita-

    tis coj^nitio, et delerminatio, ibi, « Ve- « Et fui f/age//atus. » Hic secundum, 44


    ri/mtame/i proptcr do/os. » in quo ostendit se frustrari a prsemio sus-
    In prima duo, secundum duo bona de tinendi mala, et primo ad sustincndum
    quibus desperat. Primuni est bonorum malum continue. Secundo, voluntarie,
    operatio. Secundum, malorum sustenta- ibi, « Et castigatio mea. »

    lio, ibi, « Et fui f/age//atus. » Dicitcrgo: Sic pro nihilo bona facio,
    \i\ priina duo. Priino, manifestatio et etiain dixi : « Kt fui f/age//atus » fla-

    prajmii pro inlcriori bono, scilicet cogi- gellis Dei cui scrvio, de quibus Eccli.
    tatione. Secuiiflo, pro exteriore opcra- XXI i, () : E/age//a ct doctrina in omni
    tionc, ibi, « Et /avi. » te/npore sapie/itia. Tob. xiii, 2: Ma-
    Dicit ergo : Sic populus meus, et cgo g/ius es, Domine : ciuia tu f/age//as et sal-
    ipse « dixi » motus ad ista : « l'^rgo ju- vas. Et hoc iitota die, » id est, assidue,
    siificavi cor meum,^> peccata cum dolore tamquam dilectus filius. Eccli. xxx, 1 :

    cogitando, bonum desiderando, « sine Qui di/igit fi/ium, assiduat i//i flage//a.
    .

    250 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.


    Augustinus : « A me non recedant fla- sapientise, Ecclesia justorum : et natio
    « gella : illi bene servio, et flagellor : illorum, ohcdientia et dilectio. Hae sunt
    « malus non servit, et honoratur. » enim nationes sanabiies a culpis et pce-
    « Et castigatio. » Ecce secundum. nis, de quibus Sap. i, 14 : Deus... sana-
    Quasi diceret : Sic flagellor assidue et hiles fecit nationes orhis terrarum. Sed
    voluntarie, quia « et castigatio mea est in malse non sic. Sapient. iii, 19 : Nationis
    matutinis. » Ad hoc mane surgo ut casti- iniquse dirse sunt consummationes Si er- .

    ger. Psal. cxvu, 18 : Castirjans castiga- go hsec dico, ipse meoremeo condemno.
    vit me Dominus. Jcrem. Ca- xxxi, 18 : Job, XV, G Condemnahit te os tuum, et
    :

    stigasti me,et eruditus sum. In mane enim non ego. Sed hoc dico et narro, si tan-
    ad lilteram bonum est disciplinari. Eccli. tum in hac vita sperantes sumus in Chri-
    XXXI, 1 : Vigilia honestatis tahefaciet sto. Dicit enim Paulus, I ad Cor. xv, 19 :

    carnes. Sic Paulus castigabat corpus vi- ]\Iiserahiliores sumus omnibus homini-
    giliis matutinis, I ad Corinth. ix, 27 : hus.
    Castigo corpus meum, et in servitutem
    redigo, etc.

    « Existimaham ut cognoscerem. » Hic j|


    secundum, in quo subjungitur spes de
    |[^ « Si diceham. » Hic est secundum, sci- cognoscenda veritate ahquando, etsi cum
    licet hsesitatio et revocatio sui a despera- kibore et tanguntur tria. Primo, con-
    :

    tione, et hoc per duo : per inconveniens fidentia de cognoscenda veritate. Secun-
    quod inde sequitur, et exspectationem do, poena in cognoscendo, vel inquiren-
    veritatis cognoscendae. Duo ergo contite- do, ibi, « Hic lahor est. » Tertio, mensu-
    tur hic. Primo, quod hsec docendo quse ra pcense in durando, quia si In hac vita,

    prsemisit, Sanctorum doctrinam repro- nontamen in aha, ibi, « Donec intrem. »


    bat. Secundo, quodtandem, etsi cum la- Dicit ergo : Sic videbam inconveniens
    bore, severitatem cogniturum sperat, ibi, sequens, si iUud poncrem, et tunc « exi~
    « Existimaham. » stimaham, tandem cognoscerem, id
    » ut
    In prima duo. Primo, se dicturum est, cognoscere possem hujus rei verita-
    praecedentia supponit. Secundo, inconve- tem, et causam quare prosperantur mah,
    niens quod inde sequitur, subjungit, ibi, et affliguntur boni.

    « Ecce nationem. » Sed hic est « lahor, » laboriosa qusB- Qusa


    labori
    Dicit ergo apud me, quod pro : Sic dixi stio, et mvestigatio, « ante me, » ante quw

    nihilo kiborabam, ettotumperdebam, sed oculos cordis mei. Eccle. vii, 24 et 23 : impns

    « diceham in cordemeo, » mecumloquens Dixi Sapiois efficiar : et ipsa longius


    :

    et conferens primo ad hmam sermonem, recessit a me... Alta profunditas, ciuis

    quam ad liguam ponens, si « narrabo sic » inveniet eam ? Et i, 17 : Dedi cor meum
    ahis, quod Deus hsec inferiora non curat, ut scirem prudentiam atque doctrinam.. :

    nec est spes servientibus iUi, asserens il- et agnovi, quod in his quoque esset lahorj

    lud Malach. iii, 14: Vanus est quiservit et afflictio spiritus. Ad Roman. xi 33 :

    Deo : et quod emolumentum, quia cu- altitudo divitiarum sapieniise^ et scien-


    stodivimus prxcepta ejus ? tise Dei ! Vel, « lahor est ante me, » id

    « Ecce, » in aperto et in promptu hsec est, quantum ad ea quse ante me sunt,

    dicendo, « reprohavi nationem filiorum quse mihi sunt prsesentia, et quae video in
    tuorum, » sanctorum sciHcet Patriarcha- mundo fieri. Hsec enim si considero,
    rum, et Prophetarum, qui oppositum numquam ab hac qusestione meexpedio,
    docucrunt, quod est inconveniens mag- Ecch. XXXIV, 2 : Quasi qui apprehendit
    numtam bonse nationi contradicere. Haic umhram, et persequitur ventum : sic et

    est enim illa, de qua EccH. iii, 1 : Filii qui attendit ad visa mendacia. Vel, « la-
    COMMENTARII IX PSALMUM LXXII. 251

    bor est ante mc. » Quasi diccret : Non y. 10 : Qua' parativ crant, intravcrunt
    ante Deum
    Dous enini potest mihi dare
    : cum c<> ad nuptias.
    hujus rei non ego mihi
    cognilioneni, Vel sanctuarium dicilur divina» dispcn-
    acquirere per nuipsum. Cassiodorus : sationis sanctum secrelum, vel lex divi-
    « Quis molem istam ignorantia», nisi per norum eIo({uiorum, quam qui diligenter
    « gratiam possit divinitatis irrunipere ? » attcndit, intelligit quod non sinc ralione
    Quasi diceret : Xullus. Auj^ustinus : ita sit.

    « Esto ante Deum. et non erit labor. » « Et intcllijatn. » Quasi diccret :

    Usquequo intrem in sanctuarium, in la-


    borc sum : « cl » tunc cum intravcro,
    w « Doncc inlrc/n in satictnariton. » Hic « intcllijam in novissitnis corum, » quid
    secundum in quo monslratur pcenae dura- futurum sit de eis, et ad qucm finem vc-
    tio, et intelligentiie liujus rei pleniludo. nicnt.
    Duo ergo tani^untur. Primo, terminus hi- Vel sic : « Doncc intrcni in satu-lua-
    boris in inquirendo. Secundo, cognitio rium, » per gloriae adeptioncm, sum in
    verilatis, et ratio etiam cognoscendi, ibi, hoc labore : « ct » tunc cum introiero,
    « Et infcllifjam in novis,simis. » « in novissimis eorum » visis et intelle-

    Dicit ergo : Sic ante me labor est hoc ctis, « intclligam » veritatem dc duobus
    investigare, el hoc, « doncc inlrem in proemissis. Qui enim bene attenderet no-
    sanctunrium Dei, » id est, ad sanctua- vissima malorum, bene intelligeret quod
    rium Dei, Christum mente attin- scilicet prosperantur ad malum. Dcuter. xxxii,
    gam et cogitatione. Ipsc enim sanctua- 29 : Utinam sapcrcnt, cl inlclligcrent, ac
    rium pretiosum, ad quodqui intrat, hau- novissima prxvidercnt ! iQvcm.. xvii, 11 :

    rit sapientiam : quippe Apostolus dicit Et in novissinio suo crit insipiens.

    ad Coloss. n, 3 : In (iuo, scilicet in Chri-


    sto, sunt onDics thcsauri sapicntia' et sci-

    enticS absconditi. Ipse Sanctussanctorum. Verumtamcn proptcr


    « dolos. » Ilic |^
    Sicut liabetur Dan. ix, 17, antiquitus tertiumhujuspartis, inquo ostendit quid
    cum summus sacerdos intrabat in sancta in se secutum sit, scilicet veritatis agni-
    sanctorum, veritates ei multai revelaban- tio : et dicuntur duo. Primo, quod ad
    tur. Exod. xxxin, 9 : Lujrcsso illo, scili- illorum miseriam dalur malis prosperi-
    cet Moyse, tabernaculum /aedcris,... lo- tas. Secundo, quod propter culpam, ibi,
    quchatJir Dominus cum co. « Quia inflanunatum cst. »
    pra- quod in hoc sanctuarium in-
    Kt nota, Vel aliter in primo ostenditur cogni-
    :

    lum. Iratur primo per peccati confessionem tio quantum ad male prospe-
    vcritatis,

    humiiem, et venitur quasi ad portam, rantcs. Sccundo, quantum ad seipsum.


    PsaL xcix, 4 Introitc portas ejus in
    : In prima duo. Primo, quod propter
    confcssione. Postea ulterius proceditur mala etiam in praesenli supcrventura da-
    per innocentiambaptismalem, PsaL xxv, tur cis prosperitas in rebus. Secundo,
    1 : E(jo autem in innocentia mea higres- quod propter futura, ibi, « Quomodo
    sus sum. Scd jam usquc ad ipsum per facti sunt ? »
    EucbaristiiE sumptionem, PsaL xui, 4 : In prima duo. Primo, quod propter
    Introibo ad altarc Dei, elc. Post usque mala supervenlura datur eis prosperitas
    ante ipsum per contemplationem, PsaL in rcbus. Secundo, quod propter hoc ip-
    xcix, 2 : Introitc in conspcctu cjus in sum sublimitas in honoribus, ibi, « Dc-
    e.rsullati(jne, et hic. Sed tandem in ip- jecisti cos. »

    sum usque ad intima, per glori^e adep- Dicit crgo : Sic erravi, postea haesita-
    tionem, Malth. xxv, 2o : Intra in jau- vi, reduci incipiens ad veritatcm, ct di-
    dium Domini iui. Et rursus, ibidem, cens in me, nunc : « Vcrumtamen posui-
    252 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    stl eos, » in promptu, iit satis accipiant Quasi diceret : Sic data est eis ad malum Quare
    r. 4- lempomi
    ista temporalia : et lioc « pyoplcr dolos rerum prosperitas. VA etiam
    •
    ,
    <( dum / //
    alle- danu v

    eorum^ » quos faciunt aliis, ct ut dolos varentur» in hononbus, « dejecisti eos, »

    patiantur, qui accipiunt temporalia pro eo ipso. Job, xxx, 22 : Elevasli me, et

    seternis. Et hoc justissimum. Sapient. xi, quasi super ventum ponens, allisisti me
    17 : Pvr quss peccat quis, pcr hcnc et lor- valide. Psal. ci, 1 1 : Elevans allisisti

    quelur. Dolum faciunt, et dolum patiun- me. Job, XXIV, 24 : Elevati sunt ad mo-
    tur. Dolum faciunt, Daniel. viii, 25 : dieum, et non siihsistent. Dejecit autem
    Dirigelur dolus in uuuni ejus. Dolum priino de dignitate in vilitatem, vel ad
    patiuntur, quia a creatura alliciuntur et minus ad mortem. Isa. xxii, 19 : E.rpel-
    capiuntur. Sapient. xiv, 1 1 : Cralurm lam te de slatione tua. Et post in gehen-
    Dei in odium faetse swit, et in tentatio- nse ignem. Psal. cxxxix, il : In ignem
    nem animabus liominum, et in musclpu- dejicies eos.
    lam pedihus, hoc est, affcctibus, insi-
    pientium. Et nota, quod dicit : « Posui-
    sti » heec enim est falsa positio, quia « Quomodo
    facti sunt. » Hic est se-
    :
    n\
    cito dicitur eis, Cedat tempus : contraria cundum, quo ostenditur, quod pro-
    in

    enim est positioni, qua positus est Chri- pter futura mala dantur cis bona et :

    stus. Primo in limo, quando naturam as- dicuntur quatuor. Primum, tangitur
    sumpsit nostram scilicet in conceptione, malum futurum in ipsa morte. Secun-
    de qua in Psal. lxxxviii, 18 : Et ego do, post mortem, ibi, « Perierunt. »

    'primogenitum ponam illum. Psal. lxviii, Tertio, probatur primum, ibi, « Velut
    3 : Infidus sum in limo profundi. Secun- somnium. » Quarto, secundum, ibi, « In
    do, in praesepio. Luc. ii, 12 : Invenietis civitate tua. »

    infantem pannis involutum ,et positum in In prima duo. Primo, admirativa quae-
    prsesepio. Et tandem in patibulo. Num. stio de desoLitione mortis. Secundo, re-
    XXI, 9 : Serpens teneus positus fuit in pa- sponsio ilU queestioni, ibi, « Suhito defi-
    lo ^ Et in scpulchro. Matth. xxviu, : cient. »

    Eece locus uhi posuerunt eum. In prima Dicit ergo : Sic dedisti eis temporalia ut
    exinanitio et vilitas, quia formam servi ipsos decipias, etelevasti ut dejicias, sed
    accepit. In sccunda paupertas. In tertia cliam, u Quomodo facti sunt in desola-
    asperitas. tioiunn M mortis sciUcet. Jerem. xxx, 38 :

    Decepti ergo sunt qui in honoribus et Facta est terra in desolationcm a facie irse

    divitiis et deliciis ponuntur, maximo pro- columhse. Qui prius hic habebant suam
    pter dolos vel advocatorum falsorum, vel consolationem. Luc. vi, 2i : Vse vohis
    male ehgentium. Luc. u, 34 Ecce posi- : divitihus, quia habetis hic consolationem
    tus est hic in ruinam. vestram: quia cito eritis in desolationem.
    Nota etiam, quod Dominus dat tempo- Thren. i, 2 : No)i est qni consoletur eam
    ralia ad alliciendum, sicut dabat Judseis. ex omnihus eharis ejus. Ezech. xxxv, 3 :

    Isa. I, 19 : Si volueritis, et audieritis, Ecce ego ad te nions Seir, scilicet pesti-


    bona terrge comedetis. Ahqnando ad sola- {qt,... daho tedesolatum atque desertnm.
    tium, sicut dat suis. Cantic. ii, 6 : Lseva « Suhito defecerunt. » Ecce responsio.
    ejus suh capite meo, et dextera illius Qnasi diceret : Quseris quomodo desohUi ?
    amplexabitur me. Aliquando ad damna- Respondeo, aSuhito defeceruut,y> quando
    tionem recto et acquo judicio, sicut dat in majori se credebant prosperitate. Job,
    reprobis, sicut hic. V, 3 : Ego vidi stultum firma radicc,
    « Dejecisti eos. » Ecce secundum. supple, ut credebatur et maledixi
    ,

    * Num. XXI, 9 : Fecit Moyses serpentem xneum, et posuit eum pro signo.
    COMMEXTAHll l\ PSALMr>r lAXII. 2o3

    pulilirili((lini rjKs shdim. VA xxi, lo : /)/((. (Juarlo, quia somniantis chitio.


    DuvuKt ii( bouis (lics suos, ct ii( y>////- Kccli. xxxiv, I : Somnia c.rt((llunt im-
    ctn (id i)(f('rnn (lcsrcudui^t. C-ito cruo Ai^- j/r(((/cntcs. I ail Timoth. vi, 17: Divitibus
    luiunt. llabac. ii, V-\ : Lal)or((bui(l y/v/- /(((j((s siec((li pneripr non altum sapcre.
    tcs i(( v(((((((i/i, cf (/c/icicxt, ct cito, quia Quinto, quia (piaHlain futurorum pra'-
    in l*sal. XXXVI, 20 : DcficicKtcs <j((rui(((l- nuntiatio : ita ilhe praenuntiant futurum
    inoduui f((ni((s dc/icicnt. intcritum felernum. (Ircgorius : « Conti-
    « Pcricr((nt. n Ecce secundum. Qufi^i « nuus successus tcmporaUum, ccrtissi-
    diccrot : Sic defeceruiit iu niorte, ct « mum est re])robationis indicium. »

    etiam « pcricr((nt, » hoc est, poribunt Sexto, quia pcr oppositum debet esse
    seternaliter. Kt hoc a j^roptcr iniquitatcni somnii cxpositio. Luc. vi, 25: Vas vobis,
    suatn, » non propter Dei s;rvitiam. Job, (j((i saturati estis : quia esurietis. Vas

    VI, 17 : Tcmitorc ([uo fucri((t dissijiati., vobis, qui ric/ctis nu)(c : quia lugebitis ct

    pcribunt. liaruch, iii, 28 ; Intcrierunl flcbitis, ct hujusmocH. Luc. xvi, 25,


    proptcr s(((((n insijiicntiani. Omnis enim exponit hoc modo Al)raham somnium
    iniquus stultus. Kcdi. x, 13 : C(()n purpurati, et epulantis : Fi/i, rccordare
    morict((r homo, li,rrcdit((l>it scrj^entcs^ ct quia rccepisti bon(( i(( vita tua, et Laza-
    besti((s, ct ccr/ncs. r?(s simi/ilcr ma/a : nunc autcm /lic con-
    so/atur, tu vero cruciaris.

    « Vc/((t so(n((i(((n surf/entium. » Hic Et in civitate tua. » Hic probat se-


    «

    »0 pi't^dAt primum per similitudinem som- cundum, scilicet quod peribunt.


    nii. (Juasi dicerct : Vcrc dixi, quod sul)i- Dicit enim Sic dixi, quod peribunt, et ;

    to defecerunt, quia, o noinine, defecerunt vere hoc dixi,quia « in civitate tua,y) Jeru- Homines

    « vel((/ somnium surgentium » dc somno. salem


    111 diversorum
    1
    scilicet ccelesti constituendade bo- animaiium
    . .

    ,. . . .
    speciem
    Job, XX, 8 ; Vc/((t so(nnium avola/(s )(on niset justis, « rediqes imaq oion (psoru)n,>^ pr«se
    p,, . . . . •, . 1 1
    ferunt,
    invc)/ict((r, transiet sicut visio )utcturna. elligiem vitio acquisitam, « ad nitd/uni^ »
    Alia littera ; « Yelut sumno, » id est, a a te, qui vere es, elongando, ot projicien-
    somno « cxsurgt-ntes, » qui totum, quid- do in seternum, Alius enim accipit ima-
    quid somniabant, amittunt. Sic divcs gincmleonis per superbiam et crudelita-
    oinnia sua, quasi qua'dam somnia desc- tom. Kzech. xix, 3 : Leo factus est, didi-
    rit. Job, xxvii, 1!) : Dives cian dormie- cit capere prsedani, fiominemque comcde-
    secum auferet. Kccli. xxxiv,
    rit, )\i/(i/ 7 : re. Alius, vulpis pcr dolositatem. Luc.
    Mu/tos crrarc feccrmit som^da. XIII, 32 : Dicite vu/pi i//i. Mattli. viii,
    VA nota hic, quod divitiae et tempora- 20 ; Vu/pes foveas fiabent, et vo/ucres
    «raiis lis prosneritas
    ^
    somnio comparantur.
    ^
    Pri- coe/in idos. Alius, reptilis per cupiditatcm
    eritas . . .

    raniy mo, quia


    ^
    multa cura ct sollicitudo con- terrenorum. Kzoch. viii, 8 et seq. : Fode
    aratur, .

    comitatur soinnia : in stultis sic divitias. parictem... Et di.Lit ad tne : I)igredere,


    Kccle. Mu/tas curas scquu((t((r
    V, 2 ; et vide abomi)iationes pcssimas... LJt in-
    so)n/(ia propter quod dicitur
    : « Soiii- : gressus vidi, cl cccc otnnis si))ii/itudo
    nia nc cures, » Secundo quia scquitur reptiliurn. In hoc enim vitio fere omnes
    ea multa deceplio : sicut illi de quibus, sunt. Alius, struthionisper hypocrisim, ot
    Isa. XXIX, HiSicut som((i((t csuric/(s ct simulationoin. Thrcn. iv, 3 ; Fi/ia po-
    comcdit, cu/n ((u/on fucri/ c.rpcr(jcf((- pu/i oici (jicasi strut/(i(t it/ dcserto, quae
    ctus., v((C((a cst anhna ejus, sic crit multi- assiinilatur herodio, et accipitri, non ta-
    tudo omnium Lronlium. Tertio^ quia ve- men cst. Job, xxxix, 13 ; PoDia stru-
    lox desitio : somnium enim modo cst, tliionis simi/is est pennis herodii, et acci-
    modo non est. Sic divitia'. Sap. v, \) : pitris. Aliiis, canis vel porci por ^ulam,
    Transicru((f (nnnia it/a larnquam urn- ot luxuriam. II IVt. ii, 22 : Canis revcrsus
    :

    254 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    adsuum vomitum: ei,Sus lota, inv oluta- puerosque, simplicos, consumpsit. Et


    bro luti. Alius, rhinocerotis per inobe- alibi, in Psal. cv, 18 : Exarsit ignis in
    dientiam. Job, xxxix, 9 et 10 Numquid : sgnagoga eorum, peccatorum scihcet,
    volet rhinoceros servire tibi, aut morabi- flamma combussit peccatores.
    tur ad prsesepe tuum ? Numquid alliga- « Et renes mei^ » quibus stat ereclus

    bis rhinocerota ad arandum loro tuo ? homo, « commutati swit, » a stabilitate


    Quasidiceret Non. : sua, et instabilis factus sum. Ecce insta-
    Imago etiam potest appellari tempora- bilitas. Psal. cviu, 10 : Nutantes trans-
    lium gloria, quse ad nihilum deveniet. ferantur filii ejus, et mendicent, illa

    Proverb. xxxi, 30 : Fallax (jratia, et mendicitate de qua Matth. xxv, 8 : Date


    vana est pulchritudo. Alia littera : « Fal- nobis de oleo vestro. Et Luc. xvi, 24 :

    lax imago, et iniqua pulchritudo. » Vel, Mitte Lazarum ut intingat extremum di-

    imago hseresis. Ezech. xvi, 17 : Fecisti giti sui in aquam, ut refrigeret linguam
    tibi imagines masculinas, et fornicata es meam.
    in eis. Sed islae in civitate prsesentis
    Ecclesiae et futurse ad nihilum redigen-
    tur. « Et ego ad nihilum redactus sum.^ » <^<{i

    per temporalium inordinatum amorem


    terrena enim nihii sunt. Jerem. iv, 23 :

    ^I Quia inflammatum est. h Hic secun-


    « Adspexi terram, et ecce vacua erat. a Ad
    dum. Postquam enim oslendit datam nihilum : » sic Augustinus dicit, quod
    esse reprobis prosperitatem, ut inde « efliceris illud quod diligis. » Joi^ xxx,

    ruant in miseriam et poenam, ostendit 15 Redactus sum in nihilum : abstulisti


    :

    etiam, quod digni sunt ut ruant in illam, quasi ventus desideriummeum.


    quia praestant aliis scandalum et rui- Et nescivi. » Hic ostendit se indu-
    «

    nam, ponens exemplum in seipso : et di- ctum in ignorantiam vehementem, non


    cuntur duo. Primo, quoda malis prospe- tamen in infidelitatem. Unde primo,
    rantibus occasio ruinse sibi data fuerit. quod in ignorantiam inductus fuit. Se-
    Secundo, quod tamen a Deo adjutus sit, cundo, quod non in idololatriam, ibi,

    ibi, « Tenuisti manum. » « Et ego semper tecum. »


    In prima duo. Primo, occcasio ruinae Et primo supponit duo. Primo, quod
    in culpam, quod respicit ad affectum. in ignorantiam redactus sit. Secundo, os-
    Secundo, in ignorantiam, quodrespicit ad tendit ignorantise vehementiam, ibi, « Ut
    adspectum, ibi, « Et nescivi. » jumentum. »

    In prima tria secundum triplicem cul- Dicit ergo : Sic invidus, instabilis fui,

    pam, in quam inductum se dicit. Primo, terrena inordinate dilexi, « et nescivi, »

    quod in invidiam. Secundo, quod in in- quod periculosius fuit me peccare, sup-
    constantiam, Et reties. » Tertio,
    ibi, « ple, et errare. Osee, vii, 9 : Comederunt
    quod in terrenorum immoderatum amo- alieni robur ejus, et ipse nescivit.
    rem, ibi, « Et ego ad nihilum. »
    Dicit ergo : Sic dat eis prosperitatem
    ut post affligantur. Et digni sunt propter « Ut jumentum. » Ecce secundum. 9\
    eorum vitam et exemplum quod ab eis Quasi diceret : vehemen-
    Sic ignoravi, et
    accepi. « Cor meum infl ammatum est, » ter, quia « factus sum ut jumentum, »

    invidia, quse ignis est. Supra, in Psal. quod valde insanum est et stolidum, et
    Lvii, 9 : Supercecidit igiiis, et non vide- portat onera bona et mala sic ego aequa- :

    runt solem. Et Job, i, 16 : Ignis Dei ce- liter onera diaboli ut Dei, contia illud

    cidit e coelo, invidia de sacerdotum et Psal. XXXI, 8 : Nolite fieri sicut equus et

    Pharisseorum collegio : et tactas oves mulus, quibus non est intellectus, Et hoc
    :

    COMMENTARll IN PSALMIM LXXIT. 253

    « apud te, >) qui recte judicas, eisi noii « />7 renes mci. » interiores scilicet vo-
    apud homines, qui niagnam pulant sa- luntates, ncommutatisunt,^) in sincerissi-

    j)icntiam tcrrenis abundare. l ad Cor. iii, mam castitalem. l*saL lxxvi, 11 : ILec
    lU : S(i/)iciUi(i hiijus inu)idi slultitia est mutatio de.vterie /'Jj-celsi. Sa[). viii, 21 :

    apud Deuni. Scivi, quia alitcr non possum esse conti-


    )U')is, nisi J)cus dctcrit. « Et iwseivi » per

    « /:7 egu semper tecum. » Eccc secun- verissimam humilitatem. Job^ xxxi, 2() :

    dum, in quo ostendit se niliilominus non Si vidi soleni, cum fulgeret, et lunam in-

    inductum ad idololatriam. Quasi diceret cedentcm clare. (Iregorius : « Sancti sua


    Sic peccavi adlui?rendo terrenis, et igno- « bona non vident, quic aliis videnda
    rans miser fui, « IJt ego tnmen semper te- « publicant.» « Ut jumentum factus sum
    cum » fui, o Deus, lide informi, ut non apud te, » per obedientiam integram et

    crederem idolis, sed sperarem etiam ista perfectam. Genes. xlix, 1 1 et 15: Issa-
    omnia a te. Osee, vii, 13 : Vx eis, quo- char asinus fortis accubans inter termi-
    niani recesserunt a me, facti infideles. nos. Vidit requiem, etc. Et xliii, 11, Fi-
    Et nota etiam aliani lecturam in Glossa, liiJacob duxerunt ad Joseph camelos
    secundum quod legitur in malo. aromatibus oneraros. Non apud diabo-
    In bono etiam potest legi totum lioc lum, sicul illi de quibus Paulus,! ad Co-
    sic : Ita ad nihilum rediges impios, sed rinth. xii, 2 : Ad simulacra muta prout
    me non, quia « cor meum inflammatum ducebamitii euntes. « Et ego semper te-
    est. » Frimo, igne charitatis, sicut iUo- cum » fui per perseverantiam, non sicut
    rum qui dicebant, Luc. xxiv, 32 : Nonne illi de quibus Luc. viu, 13 : Ad tempus
    cor nostrumardens erat in nobis,di' Jesu, credunt, et in tempore tentationis rece-

    dum loqueretur in via ? Thren. i, 13 : dunt : sed sicut ille qui dicit, ad Rom.
    De excelso misit ignem in ossibus meis. VIII, 38 et 39 : Certus sum quia neque
    Igne prsedicationis. Jerem. xxui, 29 : mors, neque vita,... neque creatura alia
    Autnquid non verba mea sunt quasi poterit nos separare a charitate quse
    ignis, etquasimalleus conterens petram. est in Christo Jesu Domino tiostro.

    Psal. Ignitum eloquium


    cxviii, 140 :

    tuum vehementer, etc. Item, eloquium « Tenuisti manum. » Hic sccundum, «^^
    Domini inflammavit eum igne sanctte quantum ad primam lecturam, in quo
    meditationis. Supra, in Psal. xxxviii, 4 : postquam ostendit quod scandalum a
    Concaluit cor meum intra me, et in medi- malis passus fuit, monstrat quod a Deo
    tatione mea e.rardescet ignis. Per Eucha- adjutus fuit : et tangiintur tria triplici
    ristite Sumimus enim
    suinptionem : a gratiae respondentia. Primum est eleva-
    ignitum carbonem, » sicut dicit Dama- tio a secundum gratiam praevenien-
    culpa
    scenus, et Chr)'sostomus dicit « Quo- : tem vel operantem. Sccundum, promolio
    « modo potest spirare, quod in altari su- in operatione bona per gratiam concomi-
    « mitur nisi ignem ? llic est ignis, qui tantem vel cooperantem, ibi, « Et in
    « semper ardet in altari '. Oui ardet dul- voluntate. » Tertium, consummatio in
    « citer, dulcescit mirabiliter, et sapit de- gloria, per gratiam subsequentem, vel
    « lectabiliter indutus pallio zeli *. » Per consummantem, ibi, « Et cum gloria
    praemii a?terni praegustationem. Augu- suscepisti me. »
    stinus : « (iustavi et ad horam, ct adhte- Dicit ergo : Sic inductus fui in igiio-
    « sit spirilus meus in pacem ejus qui erit rantiam et culpam, sed tu non dereli-
    « pax mea cum ei plene inhaesero. » quisti me : imo « tenuisti manum dexte-

    ' Cf. Levit. VI, : Hxcjst lex holocausti : Cre- 2 Cf. Isa. Lix, 17 : Indutus est justitia ul lori-
    mabitur in altari tota nocteusque mane. ca,.., et operlus est quasi pallio zeli.
    .

    256 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    ram meam, » me a culpa elevando. Isa. dam ostendit, ibi, « Quia qui elojigant

    XLi, 13 Ego Dominus Deus tuus appre-


    :
    se a te. »

    hendens manum
    tuam. Matth. xiv, 31 : In prima duo. Primo, arguit perver-
    Apprehendit eum^ scilicet Petrum pe- sam cupiditatem. Secundo, ostendit se
    ne submersum, et ait illi, etc. Ali- illam evasisse, ne quis credat eum haec

    ter enim niliil potuissem. Joan. xv, o : dicere, quia sit in illo, ibi, « Defecit

    Sine me nihil potestis facere, nec exire caro. »

    etiam a peccato : sum enim spiritus va- In prima duo. Primo, admiratio de
    dens et non rediens. preemii magnitudine, quodsit a Deoprse-

    «Et in volunlate tua deduxisti me, » paratum. Secundo, redargutio sui de cu-
    de una bona operatione in aliam. Psal. piditate terrenorum, ibi, « Et a te quid
    Lx, 3 : Deduxisti me, quia factus es spes volui. »

    mea. Et alibi, Psal. cxlii, 10 Spiritus :


    Dicit ergo : In gloria me suscipies in Pra
    fidet

    tuus bonus deducet me in terram rectam. re, jam susceptum spe, ct vere in gloria. propc ur

    14 Spiritus Domini ductor « Enim, » id cst, quia, « quid mihiest in


    Isa. Lxiii, :

    ejus fuit. Et hoc « in voluntate tua, » coilo ? » quantum prsemium, quam im-

    ex gratia, non ex necessitate, aut coa- mensum, quam mirabile Quare ? Quia !

    ctione. Jacob. i, 18 Voluntarie enim ge- :


    tu ipse es illud. Genes. xv, 1 Ego sum :

    nuitnos Deus verbo veritatis. Deut. viii, merces tuo magnu nimis. Quid ergo est
    14 et 15 : Eduxit te de terra Ailgypti,... mihi in ccelo promissum ? Ad Galat. iii,
    et ductor tuus fuit insolitudine. 16 : Abrahse dictae sunt promissiones, et

    Et tandem « cum gloria suscepisti semini ejus. Quid repromissum ? Jacob.


    me, » in gloriosa scilicet unione cum I, Beatus vir qui suffert tentationem :
    12 :

    persona Filii. Vel, « cum gloria, » ad quoniam cum probatus fuerit, accipiet
    litteram, « suscepisti me, » nunc in spe, coronam vitse, quam repromisit Deus di-
    tandem suscepturus in re. Psal. xc, 15 : ligentibus se.Quid praeparatum ? Isa.
    Eripiam eum, ei glorifcabo eum. Luc. Lxiv, 14 : Oculus non vidit, Deus absque
    XIV, 10 Tunc erit tibi gloria coram si-
    :
    te, quss prseparasti exspectantibus te '
    ?

    mul discumbentibus : qui fuisti inglorio- Quid oblatum ? Ad Hebr. xu, 7 : In


    sus et humilis cum Pro-
    poenitentibus. disciplirm perseverate. Tamquam filiis

    verb. XV, 33 : Gloriam prsecedit humi- vobis offert se Deus. Quid repositum ?

    litas. Et XXIX, 23 : Humilem spiritu sus- I ad Timotli. mihi co' iv, 8 : Beposita est

    cipiet gloria. Job, xxii, 29 : Qui enim ronajustitise, quain reddet mihi in illa

    humiliatus fuerit, erit in gloria. die, etc. Quid conservatum ? 1 Petr. i, 3

    et 4 : Benedictus Deus... qui regoieravit


    nos... in hsereditateni incorruptibilem, et

    25 « Qaid enim mihi est in coelo ? » Ilic incontaminatam, immarcescibilem, con-


    Tertia pars est tertia pars securidum divisionem a servatam in ccelis in vobis.
    '
    Psalmi. • 1 •

    Et a te. » liic arguit se. Quasi dice-


    .

    principio Psalmi factam totius hujus «

    Psalmi, quarta secundum Glossam. Os- ret : Tantum bonum expecto. Ergo « quid
    tensa enim divina bonitate, et expressa volui a te super terram ? » Quasi dice-
    humana inllrmitate, qute scandalizatur in ret : Stultus fui. quia hoc nihil est, com-
    malorura prospcritate, hic arguilur hu- paratione ad illud quod incoelo est. Gre-
    mana cupiditas, quse bonis seternis omis- gorius : « Si consideremus quae et quan-
    sis, servit Deo pro temporali remunera- « ta sunt, quGB promittuntur nohis in

    tione. Duo ergo dicuntur. Primo, cupi- « coelo, vilescunt animo omnia quae ha-
    ditatem suam arguit. Secundo, arguen- « bentur in terris. » Vilescunt omnia, de-

    » Cf. I ad Corinth. n, 9.
    COMMENTARTT IX PS AT.MFM T.XXTI. 'IVyl

    serit habita, dispergit congregala, in ocp- fi/i nii.ror tuum uii/ii. (^-ant. viii, (i : Po-
    lestibus inariK*scit aninuis, niliil in torris ne nw ut sif/nacu/um supcr cor tuum.
    liht't,conspicitur dcformc quichjuidde tor- Angustinus : « Da milii cor tuum, da
    ren.T rei placel)at specie, quia sola pretio- « inilii totuin : ol loquitur in persona
    sce margarittE claritas fnlget in niente. « Christi. » « Dcus cordis mci, » qui es
    salus, laus, gloria. splendor, princops,
    lumen, gaudiuin, pretium, sponsus, jubi-
    Defecitcdro. Ilicsecunduin. in quo os- latio, voritas, charitas, dulcedo, pax, proe-
    quod ad statum priecedentem re-
    tendit, mium, Chrysostomus
    et vita. : « Quid-
    ferendum sit qnod dictum est (juia jam : « quid voluoris, ego sum. »
    evasit unde redarguit. Ostendit autem
    : « /s7 /)ars mea,/)eus, » non ad tempus,
    hoc ex dnobus ex aversione a terrenis : sed « /;/ icternum, » Donam tibi partem
    desideriis corpore et mente. Secundo, ex ologisti. Luc. X, 42 :Maria optimam pai'-
    conversione sui ad Deum, ibi, Deus cor- tcm c/egit^ qu.c non auferctur at) ea in
    dis. » seternum. Psal. xv, 5 : Dominus pars
    Dicit ergo : Dixi quodstulte volui, sed h^ereditatismcie, tues etc. Thren. iii, 24 :

    nunc non est sic : imo « thfecil caro Pars nwa Do))ii)ius, dixit ani)na mca.
    mea, » carnales scilicet operationes ex- Ezechiel. xliv, 28 : No)i erit eis, scilicet

    terius, « et cor meum, » malse interius Levitis, lisercditas, ego luercditas corum :

    allectiones, ol cogitationes. Job, xxxiv, ct possessioncm no)i dahitis eis in Israet,

    1 't et 15 : Si direxerit ad cum, scilicet c(jo oiim possessio eorum *.

    Deum, cor suum, sj)iriium illius cl fla-


    tum ad se trahet. Dcficiet omnis caro si-
    mul, etc. Quippe Gregorius dicit, quod Quia eccc c/ui c/o)i(ja))t sc. » TTic se-
    «
    2V
    « praegustato spiritu desipit omnis caro. » cundum, scilicet probatio, quod bene
    (Iregorius « Sicut mors corpus intcri-
    : fuit arguendus et hoc probat ex damno :

    « mit sic ab amore temporalium seter-


    : separantium se a Deo proptor appetitum
    « nae vitae claritas occidit. » terrenorum, et fructu adhaerentium ipsi,

    ibi, « j\Hhi autem adlucrcre Dco homon


    « Dcus cordis mei. » Hic secundum, cst. »

    conversio scilicet sui ad Deum : et tan- In prima duo. TVimo, ostendit dam-
    guntur duo. Primo, conversio ad Deum num avortentium se a Deo. Secundo, ad-
    por amorem. Socundo, fortis adaesio, et haerontium creaturae, ibi, nPcrdidisti om-
    singularis por constantiam, ibi, « Et pars nes. »

    mea. Dicit ergo : Sic converti me ad te, et

    Dicit ergo : Sic defecit et carnalis ope- debui, quia qui « c/onga)it sc, » per pec-
    ralio, et voluntas in me. VA « Dcus ost catum, « ate. » Alitor onim nonelongatur
    cordis mei » possessor, sicut amans pos- quis. Isa. lix, 2 : fniquitatcs vcstcT divi-
    sidet illud quod amat. Ecce conversio scrimt hilcr vos ct Dcum vestrum. T*rov.
    ad Deum quia amat mo, et
    et possessio, XV, 29 : Lonf/f csf Dominus ah i))ipiis.

    infundit se meo. Ergo, « cordis


    cordi Job, XXI, ii Qui di.ro-wit Dco : /tcce-
    :

    mri, » non vontris, non carnis. Hornar- dc a nobis, et scioitiam viarum tuarum
    (ins : « In secrolo cordis vult amari rw/uDius. Jorom, ii, Quid i)ive)ierunt .")
    :

    « (>hristus, in medullis cordis amoris ac- patres v<'st)'i in mc ini(jiiilalis, quia et(m-
    « cipit holocaustum. Deus cordis mei » » (jdvcrunt a me ? sicut lilius prodigus, qui
    quaesitoret dcsidorator. Aliudnon qujerit abiit in regionem longinquam -. Talos,
    Deusetsuflicitei. l*rov. xxiii, 2(i : Prfphe inquam, « pcrihunt ^y alionati a vita, quai

    >
    Cf. Deuler. x, 9 ot xvui, 1 ; Num. xviii, :dO. - Cf. Luc xv, 13.

    XVI 17
    238 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    Longe fient filii ejus glutinetur tibi per charitatem. I Reg.


    Deus est. Job, v, 4 :

    a salute, et cimterenlur in porla, et non xviii, 1 : Anima Jonathie conglutinata est

    non qui eruot. animceDavid.Benieroii. x, 1.3 : Patribus


    erit
    « Perdidisti, » praeteritum pro futuro, tuis conglutinatus est Dominus, et ama-
    id est, perdes. Vel, perdidisti jam in tua vit eos. Tamquain Regi potentissimo.

    praevisione, omnes qui fornicantur, »


    « Psal. XXIV, 21 : Innocentes et recti adhx-
    in fornicatione permanentspirituali, non resunt mihi quia sustinui te. :

    solum litterali, « ahs te, » id est, sine te Et hoc valde bonum quia sibi adhae- :

    supple, facti. Osee, v, 4 : Non dabunt rentes illuminat quippe in Psal. xxxiii, :

    cogitationessuas, ut revertantur adDeuni 6 , dicitur : Acceditead eum, etillumina-


    suum : quia spiritus fornicationis in me- mini. Multo ergo fortius adhaerentes et il-

    dio eorum. luminatos ad se magis trahit. Cant. i, 3 :

    Quadrupiex Et nota, quod est fornicatio corporalis Tralic me : post te curremus in odorem,
    fornicatio.
    mala, et hsec est triplex. Petulantiae et etc. Glossa : « Non trahitur nisi qui adhae-

    curiositatissensuum, quando non refrse- ret. » Tractos unit sibi. I ad Cor. vi, 17 :

    nantur. Num. xv, 39 Nec sequantur co- \ Qui Domino adJueret, unus spirilus est.
    gitationes suas, et oculos per res varias « Ponere in Domi)io. » Hic secundum,

    fornicantes. Exhac nascitur secunda, sci- in quo dicuntur duo. Primo, quod spe-

    licet fornicatio concupiscentice inlerioris. rabit. Secundo, subjungit spcrandi cau-

    Hieronj^mus Vse nobis quia toties for-


    : « sam, ibi, « Ut aimuntiem. »
    « nicamur, quotiesconcupiscimus. » Etex Quasi diceret : Sic bonum est adhaere-

    his duabus sequitur tertia fornicatio in ex- re in futuro, et modo, « et ponere » in

    teriori opere carnali, de qua II ad Corinth. praesenti, donec ad perfectam veniatur


    VI, i%: Fugite fornicationem. Ad Hebr. adhaesionem, « spem meam in Domijio. »

    XIII, 14 Fornicatores et adulteros judi-


    :
    I Petr. V, 7 : Omnem sollicitudinem ve-

    cabit Deus. Ex his ulterius caditur ali- strani projicientes in eum^ quoniam ipsi
    quando in quartam speciem, scilicet for- cura estde vobis. Eccli. ii, 11 Nullus :

    nicationemidololatrise, quae est pessima. speravit in Domino, et confusus est. Je-

    Sap. XIV, 12 : Initium fornicationis est rem. xvii, 7 : Botcdictus vir, qui confi-
    exquisitio idolorum, et adinventio ipso- dit in Domino, et erit Dominus fiducia
    rum. ejus. Et optiine post adhaesionem sub-
    jungitur de spe : qui enim adhaeret modis
    praedictis, hic sperare debet. Vel modo.
    <9g « Mihi autem adhserere. » Hic secun- Quod dicit Bernardus : « Adhaerendum,
    dum, in quo ostenditur per fructum Deo « inquit, Deo funibus pudoris, clavis ti-

    adhaerentium : et dicuntur duo. Primo, « moris, glutino charitatis. » Priinum


    fructus adheerentium per rem in futuro. constringit fortiter et dure. Secundum,
    Secundo, per spem in praesenti, ibi, « Po- fortius et durius. Tertium, suaviter et

    nere in Deo . » secure.


    Fructus ex Dicit erffo Debui converti ad te, ne
    :

    &.dh8Gsiono
    ad ueum. damnum praemissum incurrerem. Et « Ut annuntiem omnes. » Hic secun-
    etiam, « bonumestmihi adhperere Deo , » dum, in quo subjungit causam spei quia :

    tamquam sponso dulcissimo. Genes. ii, ad honorem Dei procurabit, ut prinio


    24 Quamobrem relinquet homo patrem
    :
    quod modo debito. Secundo, quod ioco
    suum et matrem, et adhserehit uxori suse. debito, ibi, « In portis. »

    Et simili lege sponsa palrcm relinquet et lionum est mihi sperare,


    Dicit ergo :

    matrem, et adhaerebit sponso suo, tam- ita « ?tt amiuntiem omnes prsedicationes

    quam amico fidelissimo. Psal. lxii, 9 : tuas, » non tantum quasdam, sicut mul-

    Adheesit animamea post te : ut tota con- ti. Notandum enim, quod praedicatio fit
    PSALMUS LXXIII. 259

    iul(locendum ignorantos, ad arguenduin Portae etiam sunt Apostoli, in quibus


    rebelles, ad corrigenduni perversos, ad priTdicant, qui eorum doctriufe se coa-
    erudiendum et perlieiendum bonos. Iloc })tant, et illossequuntur. ILt sunt portcT,
    est quod dieil Paulus ad Tiniolh. iii, Ki : de quibus Tob. xin, 21 : Port;e Jeru-
    Ontni.s (loctrinii iliviiiitiis inspiratii, uti- siilem ex sapphiro , i-t smnragdo. Kt Apo-
    lis est ad (locmilum, nil (iri/i(ciiili(in, ail cal. XXI, 12, vidit Joaiiues portas duode-
    corripiendani, iid erndimduin. VA ubi ? cim in civitate Jerusalem. Oportel igitur
    In publico, « /// portis filiie Sion, » id in publico prtedicare, et doctrinam Apo-
    est, Jerusalem, per quas omnes transeunt, stolorum sequendo, alitcr non valet. Au-
    ut omnes autlire possint. Deuteron. xvi, gustinus : « Prjedicatio pivTter Ecclesiam
    18, pra^ceptum erat, quod judices con- « Dei mala est. » Qui sic pnedicant, lau-
    stituerentur in portis Argumentum,
    '. dabuntur in portis, in judicio in quo
    quod in publico est prtedicandum, non in erunt quasi duce portiP : ingressus ad rcg-
    latebris. Joan. xviii, 20 : /igo palani lo- num, et ad infernum. Prov. xxxi, 31 :

    cutus sf(/n ni((ndi),... et in ncculto locutus Laudent eam in portis opera ejus. Et
    suin nihil. Isa. xlv, 1*) : Xo)i in obscon- sicintroduci faciunt ad gloriam, adquam
    dito locutus siim, in loco tcrrse tenebroso. nos perducal, etc.

    PSALMUS LXXIII.

    Oratio qua in popuLt et templi calamiiate in auxiliiim appellatur Deus.

    1. Intellectus Asaph. 6. Exciderunt januas ejus inidipsum:


    Ut quid, Deus, repulisti in finem, in securi et ascia dejecerunt
    iratus est furor tuus super oves eam.
    pascu^ tuae? 7. Incenderunt igni sanctuarium
    2. Memor esto congregationis tuae, tuum * : in terra polluerunt ta-
    quam possedisti ab initio. bernaculum nominis tui.

    Redemisti virgam ha^reditatis tuse, 8. Dixerunt in corde suo cognatio eo-


    m.ons Sion, in quo habitasti in rum simul Quiescere faciamus :

    eo. omnes dies festos Dei a terra.


    3. Leva manus tuas in superbias eo- 9. Signa nostra non vidimus jam :

    rum in finem. Quanta maligna- non est propheta et nos non :

    tus est inimicus in sancto ! cognoscet amplius.


    4. Et gloriati sunt qui oderunt te in 10. Usquequo, Deus, improperabitini-
    medio solemnitatis tuai: micus? irritat adversarius no-
    Posuerunt signa sua, signa : men tuum iii finem ?

    5. Et non cognoverunt sicut in cxitu I I . Ut quid avertis manum tuam, et

    super summum. dexteram tuam de medio sinu


    Quasi in silva, lignorum securi- tuo in finem ?
    bus. 12. Deus autem rex noster ante sa^cu-

    ' Deuter. xvi, 18 : Judices et magislros consti- 2 IV Reg. XXV, 9.

    tues in omnibus portis tuis, etc.


    260 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    la, operatus est salutem in mc- 19. Ne tradas bestiis animas confiten-
    dio terrte^ tibi, et
    tes animas pauperum
    i3. Tu confirmasti in virtute tua ma- tuorum neobliviscaris in finem.
    re : contribulasti capita draco- 20. Respice in testamentum tuum :

    num in aquis. quia repleti sunt qui obscurati


    14. Tu confregisti capitadraconis : de- sunt terrse domibus iniquita-

    distieum escam populis ^tliio- tum.


    pum. 21. Ne avertatur humilis factus con-

    i5. Tu dirupisti fontes et torrentes : pauper et inops iauda-


    fusus :

    tu siccasti fluvios Ethan. bunt nomen tuum.


    16. Tuus est dies,ct tua est nox tu : 22. Exsurge, Deus, judica causam
    fabricatus es auroiam et solem. tuam : memor esto improperio-

    17. Tu fecisti omnes tcrminos terras : rum tuorum, eorum quee ab in-
    «statem et ver tu plasmasti ea. sipiente sunt tota die.

    18. Mcmor esto hujus, inimicus im- 23. Ne obliviscaris voces inimicorum
    properavit Domino, et populus tuorum. Superbia eorum qui te
    insipiens incitavit nomentuum. oderunt ascendit semper.

    ArgsM
    bro, in secunda parte vicesimus tertius. tum
    OradH
    Oral
    IN PSALMUM LXXIII Postquam enim in preecedenti ostendit convi
    Judeef m.
    nonesse Deo serviendum pro temporali-
    bus, sed magispro ceternis, etilium ritum
    COMMENTARIUS. veterem quod bonosinbo-
    recessisse, per

    no confirmavil ma-: hic subjungitur pro


    lis obstinatis in Judaismo supphcatio, et

    Intellectus Asaph ipsorum increpatio, ut tandem conver-


    tantur ad Christum salvatorem omnium,
    abjectis cseremoniahbus. Et est ordo satis
    « Ut quid, Deus, repulisti. » Hic est competens : quisenim nesciat, quodcha-
    Psalmus septuagesimus tertius in toto h- ritas debeat esse ordinata ? Asaph ergo

    1 Luc. I, 68. ce que le psaume remarque nettement, y. 22,

    2 Deux catastrophes analogues, mais distan- 23 : sous Nabuchodonosor, la guerre etait pu-
    tes Tune de Fautre de quatre siecles, ont pu rement politique ;
    3° le y. 9, dit qu'il n'y avait

    inspirer la composition de ce maskil d'Asaph : plus de prophetes ; au temps de la captivite il

    la prise deJerusalem par les armees de Nabu- n'en manquait pas, mais sous les Machabees
    cliodonosor, et Texpedition d'Antiochus Epi- la prophetie elait piongee dans ce iong silence
    phane qui eut pour consequences la ruine qui dura depuis Malachie jusqu'a S. Jean-Bap-
    de la vilie et la profanation du temple, I Ma- tiste ;
    4° les ennemis placerent leurs enseignes
    ch. 1, 30-67. Plnsieurs commentateurs protes- dans le temple, t- ^, ce qui peut s'entendre des
    tants, Delitzsch, Perowne, Jennings, et meme idoles qu'Antiochus installa sur Tautel du Sei-

    quelques catlioiiques, Shegg, V. Steenkiste, gneur, 1 Mach. i, lil, tandis que rien de seni-

    Patrizi, croient que le psalmiste ecrivait du blable n'est rapporte des Chaldeens o" enfin ;

    temps des Machab^es. Les principales raisons le temple fut profane et les portes brulees,
    sur lesquelles ils s'appuient sontles suivantes : Ibid IV, 38, ce dont parle le psaume, y. 7.
    1° Le psaume ne contient aucune aliusion aux Toutes les raisons sont discutables et nous au-
    fautes des Juifs, ce qui convient bien au temps rons Toccasion de les exarainer.Mais pour cer-
    des Machabees, tandis que les ecrits de la cap- tains ralionalistes, il n'y a pas meme rombre
    sont plein d'aveux et de reproches 2° d"un (loute a elever contre « Ce psaurae, elles.
    tivite ;

    Antiochus etait surtoutarme contre le culte de dit Reuss dans son commeutaire sur le Psau-
    Jehova, et c'est a Dicu meme qu'il s'attaque, tier, est au point de vue de la critique histori-
    .

    COMMENTARII IN PSALMUM LXXIII. 2G1

    quod interpretatur Sf/tnifjogd vel co/lc- Dividitur aulem Psalmus in trespartes,


    ctio, et non (juolibetjSed bonoruni de Ju- sicut bic vult etiain (^ib)ssa. Primo, de-
    d;eis ad llliristuni conversoruin, prinio seribit obslinatorum Jud;eoruni miseriam
    deiiuil seipsuni conlirniare : [)ostnioduni iamenlaiido su[)er illain, sicut faeit in aliis

    ujjjuere nialorum con^regationeni, et ei diiobus, scilicet in lxxviii : Dciis, vcncrunt


    veritateni intelleetani publicare, et pro (ii-ntes. Et in cxxxvi : Sujjcr f/uniinu
    ipsa orare. (".antie, ii, 4 : (Jrdinacit iinnc lUi/iij/onis. In secunda, ostendit salutem
    clidritalcm iii publico factam omnibus paratam ad
    IIujus auteiii Psalnii eontinentia e\[)ri- Juda^oruin incrcpationem^ ibi, « Dciisau-
    mihir in generali et latenter in titulo qui toii Rcx nostcr. » In teitia, petit salutem
    lalis esl : « Intcllectus Asa/j/t. » Quasi illaiii extendi usque ad gentem illam cx-
    diceret : In subjecto Psalmo, intellectus caecatam, ibi, « Memor esio hujns. »
    congregationis bonorum exprimitur, su- In prima Primo, admirativa con-
    Iria.

    per miseros Juda^os exea3catos cum re- questio de illius populi repulsionc. Se-
    lesseril uinbra, et accesserit verilas. Apo- cundo, excitatio l)ei ad miseranduni su-
    I
    d\. \\i, .j et () : /'liniti (ibicrunt... Eccc per illius populi afflictione, ibi, (.(Memor
    iiocii fdcio oinniii. csto congreyationis. » Tertio, imprecatio

    que le plus importaiit ile tous, parce que, luck,Moll,et presque tous les catholiques, Le
    mieux quaucun aulre, maniere 11 prouve de ia Ilir, Tlialhofer, etc, rapportent le psaume a
    la plus irrefragabie ct ia plus pf^Tcmptoire que rinvasion des Chald^ens, II Par., xxxvi, 19;
    la collection des Cantiques de la Synagogue, Jer. Lii, 13. II y avait encore des Asaphites du
    telle que nous la possedons, contient des pieces temps d'Esdras, I Esdr., ii, 41 ui, 10, et de ;

    compos«^'es a Tepoque du soulevement des Ma- Nehemie, II Esdr., vn, 45 c'est un descendant
    ;

    chabees, et que par consequent 1'opinion tra- du grand poele contemporain de David qui
    ditionnelle, qui attribue a Esdrasla cloture du chante ici lcs malheurs de sa patrie. II a assist^
    canon do TAncien Testament, repose sur une aux calamitt^s qu"il decrit il i'st reste dans le
    ;

    erreur. • La preuve est loin d'tHre irrefragable pays, % 20, pendant que la plupart de ses
    et peremptoire, comme l'6tude du texte nous freres sont partis en captivite ; en face des
    le demontrera ce qui est irrefragable et p6-
    ;
    idolatres qui ne respeclent rien, pas plus la
    remptoire, c"est que la haute critique a besoin derneure de Jeliova que celle du dernier Israt^-
    de trouver la tradition en defaut, et que pour lite, il est p^ntHre d'un saint zele pour la ma-
    lle, affirmer solennellement, c'est toucher de jeste outrag6e du Seigneur, et s'il eleve la voix,
    -i pr^s a la dt-monstration que la diff^rence est c'est moins pour se plaindre des Iraitements
    iH-gligeable. II n"est pas absolument certain, inlliges a son peuple, qu'il sait tres coupable,
    il est vrai, qu'Esdras ait fixe completement le que pour rappeler a Dieu les interets de sa
    lanon des P^critures, ce qui permet a quelques gloire. Cette pensee est predominante dans le
    liitholiques d'admettre des psaumes contem- psaume comment J^hova, qui a donne tant
    :

    porains des Machabees. Xeanmoins, on ne peut dc preuves eclatantes de sa puissance, se laisse-


    guere douter que les cinq livres des Psaumes t-il depouiller dc son h6ritage et insulter par
    n'aient ^t^ clos quelque temps apres le retour une horde impie mSmes scenes de deso-
    ? Les
    de la captivite. II est dit, II Mach., ii, 13, que lation se reproduirontpendant rinvasiond'An-
    Neh^mie avait fait la collection des livres de tiochus Epiphane, quoiquc d'unc manitjre plus
    David, ce qui parait bien designer le psautier; transiloire et plus incompl(''te ; ellos se ronou-
    I Mach., VII, 17, le Ps. LX.WllI est cite ; enfin le velleront surtout et sans remC'de au sicge de la
    prologue de rEcclesiaslique, qui suppose le ca- ville sainte par les Romains, evdnement au-
    non ferme, est de Tan 2.30, selon ropinion la quol les P(''res appli(|uent proph^tiquement le
    plus probable. .\ussi admet-on communement psaumc. .Mais le lype dc tous cesd(;sastres, ce-
    quc tous les psaumes sont anlerieurs aux .Ma- lui quo J(jr(5mio a pleuro et dont il fallait bion

    i-habees, et ce n"est pas sur la foi de quelques perp(itucr le souvenir dansun chant populaire,
    [lassages explicables autrement, et dequelques c'est la ruine de toute la Jud^e pendant les
    critiques aussi avonturcux que llitzig, Len- soixante-dix ann(^'es de la capti\it(5.
    gerke, 01shaust*ii, etc, qu'on a droit d'cbrardor II est facile d'appli(|uer spiritucllement lo

    la tradition. Cf. Dict. Hook of


    of thc Hible, psaume a TEglise en butte aux attaques dud(5-
    Psalms, \\. llengstenbcrg, Hupfeld, Riehm, Tlio- mon et des m(5chants. II. LEsiVrnE.
    :

    262 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.


    adversariis illorum pro nimia severilate, addil : Israel autem me non cognovit^ et
    ct crudelitate, ibi, «Leva maiiiis. » jjojtulus meus non intellexit. .Terem.
    In prima duo. Primo, admirativa con- viii,7 : Milvus in coelo cognovit tempus
    questio quare Judaeos repulerit a sua snuni:... populus autemmeusnoncogno-
    protectione. Secundo, quare exposuerit vil judiciuni Domini.
    illos omni miseriaj, ibi, « Iralus est. »

    « Memor esto congregationis. » Hic.


    Primft pars Dicit crgo : Sic, Domine, bouus es, ut est secundum, in quo orat, velmagis ex-
    Psami.
    QgteQ(3i ii^ Jjgalmo praecedcnti, et tamcn citat divinam pietatem super illorum mi-
    « repulisti » a tua protectione et defen- seria et hoc repetendo beneficia, quae
    :

    sione, « oves pasciise tux, » populum illi populo contulit : et dicuntur duo.
    quem solebas doctrina legis et Proplieta- Primo, excitat divinam bonitatem ad eos.
    rum pascerc. Supra, in Psal. lix, 3 : Secundo, subjungit multiplicem persua-
    Deus, repulisti nos, et destruxisti nos. sioncm, quod debet esse benignus eis :

    Thren. ii, 7 : Repulit Dominus altare quae sunt quatuor, primo quia sui, ibi,
    suurn. Sed contra, in Psal. xciii, 14 : Non « Congregationis tuse. » Secundo, quia
    repellet Domi?ius plebem suam. Et ad ab eodem conditi, quod plus est, ibi,

    Roman. xi, 1 Numquid Deus repulit


    : « Quam possedisti. » Tertio, quia liberati
    populmn suum ? Absit. Responsio. De per ipsum ab /Egyptiaca servitute, ibi,

    iinali repulsione intelligitur, et de plebe « Redeniisti virgam. » Quarto, quod ejus


    quee vera plebs est per seternam electio- cultui principaliter mancipati, et ab eo
    nem. Hic autem intelligitur de repulsione singulariter instructi, ibi, Mons Sion in
    per poenam temporalem, et culpam : et quo habitasti. »

    de plebe etiam non electa Deo ad glo- Dicit ergo : Sic qusesivi quare repellis
    riam eeternam possidendam. et affligis, et o Domine, « memor esto, »

    1) Repulisti ergo oves pascuse tuse, » benevolentiam exhibendo et liberationera

    et hoc « in omnino, ex
    fineni, » id est, a miseriis,qui videris oblitus. II Esdr. xui,
    toto, ut nec templum habeant, nec Re- 31 Mcmento niei, Deus meus, in bunum.
    :

    gem. Mich. iii, 12 Jerusalem quasiacer- : Amen. Thren. v, 1 Recordare, Domine, :

    vus lapidum erit, et nions templi in ex- quid acciderit nohis : intuere, et respice
    celsa silvaruni. opprohrium nostrum. Nec cujuslibet dico
    « Iratus est furor tuus, » eos omnibus te esse memorem, sed « congregationis
    miseriis exponendo, pascua subtrahendo. tuse, » quse tua est, etate justissime pos-
    Et est modus loquendi ad gravandum. sessa. Deut. xxxii, 9 : Jacob funiculus
    Thren. ii, 2 Destruxit in furore suo
    : hsereditatis ejus. Deuter. vii, 6 : Te ele-

    munitiones virginis Juda. Et iv, 11 : git Dominus Deus tuus, ut sis eipopulus
    Complevit Dominus furorem suum, ef- peculiaris.
    fudit iram indignationis suse. Et hoc, « Quam possedisti ah initio, » id est,

    « sup)er oves pascuse tuse, » quarum ipse quam ex quo creasti, ipso jure possedisti
    pastor cras. Psal. lxxvi, 21 : Deduxisti unde alia littera habet : « Quamcreasti. »

    sicut oves populum tuum. Isa. xl, 1 ; Deuter. xxxii, G : Numquid non ipse
    Sicut pastor gregem suuni jmscet. Pro- est pater tuus, qui possedit te, et fecit,

    pter hoc dicebamus in Psal. lxxvui, 13 : et creavit te ? Vel, possedisti in Patriar-


    Nos autem populus iuus, et oves pascux chis, et patribus antiquis. Ethoc est ^ab
    tuse. Sed, « ut quid ?» Quia terrenis in- initio. » Exod. xxxii, 13 Recordare :

    hoeserunt, et te dereliquerunt, imo non Abrabam, Isaac, et Israei, servorum tuo-


    noverunt. Isa. i, 3 : Cognivit hos posses- rum fidelium.
    sorem suum, et asinus pra'sepe, etc. Et
    COMMKNTARII I\ PSALMl .M LXXIII. 263

    u8 « /iedeniii/i vinjum. » Eccc tcrtiuni. quos videris repulisse, et « leva manuni


    •odi- Quasi dicoicl : Nori soluin tui sunl, ncc in, » id est, super « superbias coruniy »
    *
    ii tc tanluinnioilo creati, imo « redcnii- qui eos dcstruxerunt. Eccli. xxxvi, 3 :

    sti » de duraservitute .Kgypti, "« r<V^^/;/< Allecd infuuon tuam supcr gcntes alie-
    hcereditatis tuiv, » id cst, portioncni nas, ut vidcant potcnliani tuam. Isa.
    luani, quasi virgani signatam, et ab alia xxiii, II : Manum suam extendit super
    gcnte distinctam. IKtc virga llguratafuit mare, id est, super superbiam.
    in illa virj.;a Mosaica, quiE projccta in Superbia aulem mare dicitur, quia
    tcrra, vcrsa cst in colubrum, scd rcsum- crcscit advcnicnlihus aquis divitiaruni : superbia
    1
    •

    quanto eniin ditantur muiti, tanto super-


    1-11 !.• I .
    ™3'i com-
    pta, fuit itcrum virga '. Sic illa gcns ad paratur.

    terram conversa facta est serpentina, quae biuntjct extolluntur. Hoc sentiebat Paulus
    tamen redibit ad Deum postea in line tem- qui dicebatj adTim. a'i,I7 : Divitibus hu-
    poruni. Isa. x, 22 : Si fiierit populiis tims jus sseculi prsecipe no)i allum saperc, )icc

    Israel quasi arena maris, rcliquiie coii' sperarc in i)iccrto divitiarum. Itcm, quia
    vertentur ex eo. vcnlo gloriae intumescit superbus, et in-
    flatursicut mare. Sap. iv, 19 : Disrwnpct
    « Mons Sion. » Ilic quartum. Quasi illos inflatos, etc. II ad Cor. v, 2 : Et
    dicerct Non tantum tui a tc conditi et
    : vos biflati estis : et 7i0)i magis luctum
    redempti, sed etiam « ni0)is Sion, » sup- habuistis ut lollalur de niedio vestru)n
    ple, est, « /// quo liabitasti, » per cul- qui hoc opus Mare etiam foetidum
    fccit.
    tum specialem, et fccisti fieri tcmplum, est : sicsuperbia Doo et hominibus. Ec-
    qui mons pertinet ad illam gcnlem. Et cli. x, 7 Odibilis cora)n Deo cst et ho-
    :

    superfluit, « in co, » secundum quodfrc- minibus superbia. Et optime quia super-


    quenter fit in illo idiomatc. Jerem. xiv, bi alti sunt, dicit « Leva inanus tuas, » :

    21 : Xc facias nobis contumeliani so- ct ipse respondet, Deut. xxxn, 40 : Le-


    lii (jlorise tu<e : recordarc, ne irritum fa- vabo ad ccehun ma)ium mca)n.
    cias fcedus tuum nobiscum. Imo, tandem
    inliabitasti corporaliter in Jcrusalemprce- « Q/eanta malig)iatus. » Hic secun-
    dicando, et in templo. Psal. lxxxvi, .j : dum, in quo subjungitur multiplex per-
    llomo natus est i)i ea : et ipse fundavit suasio : et dicuntur duo. Primo, sumit

    eam Altissimus. In ea, id est, in illa terra, rationes ab iis quse fccerunt, vel facere
    qua» tota ad Jerusalcm pertinebat. Et ipse proposuerunt. Secundo, ab ipsa faciendi
    /undavit eam Aitissimus. Exod. xxix, intentione, ibi, « Pollucrwit. »

    45 Et /taditabo in m,edio filiorum Isracl,


    : In prima duo. Primo, sumit rationes
    croque eis Deus. ab iis quae fecerunt ante destructionem.
    Secundo, ab iis qua) in ipsa destructione,
    ibi, « Quasi in silva. »
    « Leva manus tuas, » Hic tertium pri- In prima dicuntur quatuor, secundum
    mae partis hujus Psalnii, in quo adver- quatuor qutc destructionem antecesse-
    sariis imprecalur : et dicunlur duo. Pri- runt. Primo^ ipsorum maligna impugna-
    mo, imj)recatio. Secundo, conqueslio de lio. Sccundo, gloriatio de impugnatio-
    dilatione afflijicndi illos, ibi, « Sijna no- ne pessima, ibi, « Et gloriati sunt. »
    stra non vidimus. » Terlio, signorum positio in signum vi-
    In prima duo. Primo, imprecatio. Se- ctoriae in civitate, ibi, « Posuerunt sig-
    cundo, porsuasio niultiplox ut acquiescat )ia. )) Quarto, attributio victoria) propriaj
    imprecationi, ibi, « Quanta malijnatus. » virtuti, et non Deo, ibi, « Et non cog)io-
    Dicit ergo : Sic memor esto tuorum, verunt. )>

    *
    Cf. Exod. IV, 3 et seq.
    264 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    Dicit ergo : Leva manus ut percutias Ha3c possunt dici multis clericis inso-
    inimicuni, quia « quanla, » id ost, quam lemnitate Paschali : in medio enim so-
    dura, et quam misera, « malignalus lemnitalis, ad litteram, inter Missam et
    est, » malignc scilicet operatus est « ini- A^esperas sunt in lusibus et choreis post
    micus, » gentilis populus, et idololatra, comestionem superfluam. Exod. xxxu, :

    «m sancto, » id est, in iis, quae sancta Sedit populus manducare et bibere, ct

    tua erant. Thren. i, 10 : Manum suam surrexerunt ludere. Thren. i, 7 : Vide-


    misithostis ad oinnia desiderabilia ejus. rimt eam hostes, et deriserunt sahhata
    I Macli. II, 8 : Sancta in manu exlraneo- ejus. Isa. i, 13 et 14 : Ncomenias , et sah-
    rum facta sunt templum ejus sicut ho- : batum,et solemnitates alias nonferam:...
    mo iynohilis, et ipsiProplietse, et sancti, facta sunt mihi molesta, lahoravi ^usti-
    contra illud Psal. civ, 15 : In Prophetis ncns.
    meis nolite malignari *.

    Posuerunt signa. » Hic est tertium.


    «

    Quasi diceret Sic sunt gloriati, etetiam


    :

    Et gloriati sunt. » Ecce secundum. « posuerunt signasua, » vexilla in quibus

    Quasi diceret Non tantum sunt maligna-


    : erant depictse aquilse, et dracones : signa
    ti,imo (.iet gloriati sunt, » quodpessimum captionis, statuentes illa super muros Je-
    est, quia gloria peccati nulla pctendatibi rusalem, et turres. Osee, viii, 1 : Ingut-
    est. Et in Psal. li, 3 : Quid gloriaris in ture tuo sit tuha. Quasi diceret : Clama
    malitia, cjui potens es in inic[uitate ? fortiter et horribiliter, quasi aquila Roma-
    Prov. II, 14 : Qui Isetantur cum nialc fece- norum, super domum Domini. II Paral.
    rint, et cjcsultant in rehuspessimis. « Qui xxxiii, 7 : Sculptile, et conflatile posuit,
    oderunt te, » o tu Deus. Psal. lxxii, 23 : scilicet Manasses, in domo Dei. Hoec sunt
    Superhia eorum qni te oderunt, asceudit signa de quibus Isa. v, 2G : Et elevabit
    semper. Dominus signum in nationes procul. Sic
    Sed quia quidam dicunt, quod Deus in signum captionis suiipsius a diabolo,
    odiri ab aliquonon potest per illud quod quidarn portant signa prava in capitibus,
    dicit Augustinus « Deus quem diligit, : tonsuras, coronas florum, et superflua
    « quidquid diligere potest : » potest re- vestium ornamenta. Ezech. xvi, 23 : Ad
    ferri ad Jerusalcm : « In medio solcm- omne caput vise sedificasti signum pro-
    nitatis tuse, » Paschalis, quia, sicut nar- stitutionis tuse.
    rat Eusebius, « Anno a passione Domini
    « quadragesimo secundo, cum Judsei
    « essent in Jerusalem congregati ad ce- « Et non cognoverunt. » Hic quartum, g
    « lebrandum Pascha, iunc Titus et Ves- quod sibi attribucrunt illam victoriam :

    « pasianus intraverunt urbem, et gloriati unde secundum communem litteram duo


    « sunt de victoria^ et omnes congrcgatos tanguntur. Primo, monstratur eorum
    « ceperunt ipsa die qua interfecerunt exceecatio, quia sibi attribuerunt victo-
    « Christum, ut impleretur quod dictum riam. Secundo, specificatur quomodo
    « fuerat per Jeremiam, xii, 3, dicentem : posuerunt signa ad monstrandum magis
    « Congrega gregem ad victi-
    eos sicut illorum superbiam, ibi, « Sicut in exi-
    « mam. » Amos, v, 21 Odi et projeci :
    tu. »
    festivitates vestras. Makich. ii, 3 Di- :
    Ait enim : Posuerunt signa, « et non
    spergam super vultum vestrum stercus so- cognoverunt » hanc victoriam a Deo
    lemnitatem vestrarum. I Mach. i, 41 : fuisse, superbia excoecati. Isa. x, 13 :

    Dies festi ejus cotiversi sunt in luctum. In fortitudine manus meae feci, ct in sa-

    1 Cf I Paralip. xvi, 22.


    COMMENTARII IN PSALMIM lAXIII. 205

    j/lc)i/ifi iiiea i/i/rl/rji : ct (ibstidi trnni/ius eucideruiit ja/iiias rjus,n civitatisscilicet


    populvrti/n^ ct ij/-i/ici/jes eo/tnn (/ep/-iei/(i- .lerusaiem, ut esset oinnibus iiber introi-
    tus sia/t. Ipsi, (lico, poiienlos si^nii « .v//- lus, c( quasi i/i silca li(j)ioru//i » essent,
    pe/- suni//uf//i » lurrium et niuroruni, ipsi, dico, « /// idipsum » existentes om-
    « sicut i/i r.cit// » sunt poita' ot uiuii. sic nes in uno, sciiicet anima una etvoiunta-
    fit in illis captis. lc. riiren. i, l : Onines portse ejus dc-
    \'A nota ordineni. l*rinio enini lioniines structcC. VA ibidem, iv, V^ : No/i credide-
    exciecantur ut non intelliganl veritateni. rioit rcijcs tcr.e, et ioiicosi habitatores
    II ad Corintli. iv, t : Deus hujus sieculi ejus, quoniam i/i(jrederetur liostis et i/ii-

    exccecdcit //wntes i/ifideliu/n. Posteasigna micus per portiis .Jerusalem. « Dejeccrunt


    sua ponit in exitibus inferioribus, et in eam. » Postquam ingrcssisunt, turres et
    suniniis, id est, in majoribus. Jereni. vi, muros prosternendo, « in securi, » mino-
    )n {'S : A /ninore usque ad majorem o/n/ies res partes destruendo, « etascia, » majo-
    in acaritiie student. Isa. xxiv, 2 : Et erit res comminuendo. Thren. ii, 2 : Destru-
    M sicut popu/us, sic sacerdos. Item, exitus xit i/i fururc suo ))iU)iitiones cirjinis Ju-
    sunt extrema corporis nostri membra, da,et dejccit i/i tcrram. Hoc minatusfue-
    sicut pedes etmanus, summum caput. In rat eis Salvator, Luc. xix, 4i : Ad terram
    his ponunt d;emones siiina sua, in mani- proster)/ent te, et no/i relinquoit i/i tc la-
    bus ciiirotliecas, in pedibus strictissimos pidemsuper lapidem.
    -otulares, non
    in capitibus coronas, et Portae Ecclesiae, scilicet spiritualis
    ^
    .le- Praeiati
    sunt portec
    cognoscunt quod inde damna animabus rusalem sunt prielati, qui intromitlunt Ecciesise.

    proveniunt. Isa. i, (3 : A pla/ita pedis us- vei expcilunt unde primi prselati \\)o-
    :

    (jue ad certice/n non est i/i eo sanitas. stoii portis comparantur 2. Sed dsemones
    Sapient. \\, '.)
    et (S : Ubicpic relinquamus in idipsum convenerunt, et quasi conspi-
    siij/ui Inditise, nostrse scilicet .* nullum ravcrunt ut ipsos dejiciant. Job,xLi,7, di-
    pratu/nsit, qiiod /io)i jicrtra/iseat luxuria citur de squamis Behemotii : V/ia 101 i

    /lostra. Ad litteramper muros civitatum, co)iju/i(jitur, et )ic spiraculum (juide/n


    per prata '
    adjacentia incedunt. incedit per eas. Osee, x, 10 : Congrega-
    bu/itur super euspopuli, etc. Luc. xi, 20 :

    Assuniit septcm alios spiritus )iequiores


    « Quasi in silca liq/wrum. » Ilic se- se. Et invaditportas, preelatos, parumcu-
    cundum, in quo postquam ostendit eo- rans de aliis. I Reg. xxxi, 3 Totumpon- :

    rum malitiam destructionem civitatis dus jirselii versum cst in Saui. III Reg.
    prsecedentem, bic subjunj.(it de malitia xxii, 31 : Xo7i pugnabitis co/itra ))ii)io-

    concomilante iilam : el dicuntur duo se- )'cm et majorcni quetnpia)n, nisi co)itra

    cundum duplicem modum destruendi. licgem Israel solum. Et dejiciunt lias

    Primo, in dejectione murorum et tur- portas ct comminuunt. Thren. 11, 9 : Dc-


    rium : el priino tangitur. Secundo, in fixte sunt in terra portie ejus.
    combustione contcntorum in muris et

    turrilius, sciiicet domorum, ibi, a Incc/i-

    dcrunt irj/ii. » « Inccnderunt ig//i. secundum,


    » Ilic

    In prima duo. Primo, introjjnessio vio- in quo tanj^itur destructio pcr combustio-
    lenta, et quasi prieparatio ad dejectio- nem. Quasi diceret : Sic dejecerunt alta
    nem. Secundo, dejectio, il)i, « In sccuri et fortia, et post consummationem de-
    et ascia. » structionis « i/icrnderu)it sa)ictuarium
    Dicit ergo : Sic quasi victores posue- tiium, » luam sanctam,
    iiiam civitatcm
    runt sij^^na super muros, et in portis, « ct vel ipsum tempium, velmagis utrumque,

    • Alias portas. * Apoc. XXI, 12.


    266 D. ALB. MAG.ORD. PR^D.
    quia civitatcm usque ad templum. Isa. pollutio. Malach. i, 12 : Vos polluistis
    LXiv, 1 1 : Facta estin cxustionem irjnis, ct illud. Quid illud ? Et sanctuarium, et
    otmiia desiderahilia nostra versa siint in templum, et nomen sanctum meum.
    ruinas. Thren. iv, 11 : Succendit, Domi-
    nus scilicet, ifjnem in Sion et devoravit
    fundanienta ejus. « Dixerunt in corde. » Ilic secundum,
    Sanctuarium Dei sunt et esse debent annihilatio solemnitatum, quia ex delibe-
    spiritualiter Glerici, quos succendit igne ratione et conspiratione omnium. Deli-
    luxurise diabolus, mediante gulositate. beratio notatur in hoc quod dicit, « In
    IV Reg. XXV, 8 et 9 : Nabusardan prin- cordc suo. » Conspiratio in hoc quod ad-
    ceps exercilus... succcndit domum Do- ditur, « Simul. »
    mini et dommn regis. Joel, i, 1'.) : lijnis Dicit ergo : Sic polluerunt locum, et
    comedit speciosa deserti, mundi scilicet eliam « dixerunt, » non sine deliberatio-
    Glericos. ne, sed « in cordc. » Psal. xxxv, 4 . Ini-
    quitatem meditatus est in cubili suo. Sap.
    « In terra polluerunt. » Hic tertiura, XXXV, 4 : Dixerunt, impii scilicet, cogi-
    in quo subjungitur destruentium intentio tantes apud se non rectc.
    per ea quse secuta sunt destructionem. Et hsec, « Cognatio eorum simul, »

    Apparet autem per hoc quod dicitur hic, ut nec unus deesset, qui non concorda-
    quod non qua?rebant honorem Dei in illis ret. Eccli. xxi,10 Stuppa collecta sgna- :

    factis duo tanguntur quse pertinent


    : et goga peccantium. Osee, vii, I Revelata :

    ad destructionem divini cultus.. Primo, est iniquitas Ephraim. Jud. xv, 4 Vul- :

    pollutio templi, quod respicit ad locum. pes Samsonis erant ad invicem colliga-
    Secundo, solemnitatum annihilatio, quod tae.

    respicit ad tempus cultus, ibi, « Dixe- Sed quid dicebant? « Quiescere facia-
    runt in cordesuo. » mus omnes dies festos Dei a terra, » ut
    Dicit enim Sic totum destruxerunt
    : sic tota Dei deleatur memoria : libenter
    usque ad combustionem, etetiam postea, enim procurat diabolus, ut non fiant so-

    ^ polluerunt tahcrnaculum nominis tui,)y lemnitates. Thren. i, 4 : Vise Sion lugent,


    templum nomini tuo deputatum pollue- eo quod non sint qui veniant ad solemni-
    runt, privatas ad litteram sedes facientes, tatem.
    jumentorum. Psal. lxxviii, 1
    et stabula : Et nota, quod valde libenter procurat, Qu8e f(
    sintma:
    Polluerunt templum sanctum tuum. Sic- ne liat festum Nativitatis, quod valde exos
    diabol
    ut alias factum fuerat, tempore scilicet est jucundum. Luc. ii, 10 : Ecce evange-
    Antiochi, T Machab. i, 39 : Contamina- lizo vobisgaudium magnum, quod erit
    verunt sanctificationem. omni populo. Hoc festuin fit in baptis-
    Tabernaculum nominis Dei sunt pro- mo, quando homo filius Dei efficitur, et
    prie Christiani, et specialius Clerici et ei nascitur de aquis baptismatis. Joan. i,

    Prselati. Isti sunt de quibus specialius 12 : Dcdit eis potestatem filios Dei fieri,
    dicitur,Prov. viii, 31 : Delicise mese esse his qui credunt in nomine cjus. Et ite-
    cmn filiis Jiominum. Apoc. xxi, 3 Ec- : rum pcr poenitentiam : per contritionem
    ce tahcrnaculum Dei cum hominihiis. enim nascitur homo nativitate in utero,
    Sed hoc polluitur per abominationes et per confessionem nativitate ex utero. Hoc
    peccata. Ezechiel. xxii, 20 : Sacerdotes est magnumfestum matrisEccIesise. Joan.
    ejus contempserunt legem meam, pollue- XVI, 21 : Mulier cuniparit, tristitiam ha-
    runt sanctuaria mea ... et coinquinabar bet :... cum autem pcpererit filium, jam
    in medio eorum. non meminit pressurge proptcr gaudium,
    Et hoc « in terra » fixi per amorem : quia natus est homo in mundo primo :

    ex amore enim terrenorum accidit omnis toti curise coelesti. Luc. xv, 10 Gau- :
    COMMENTAUII IX PSALMrM LXXTII. 267

    dium rril co/am Anf/elis J)t'i. etc. VA is- hoi. IIoc osl fosluin Saldiali. Iv\o(I. \\,
    tml festuin iiilitur iliabolus ainovero om- 8 : Memcnto diem Sabbati sanctificcs.
    ut
    niiio. Aj)ocaI. xii. i : Dnico sletit idiIc F(.'stum anni jubilaei '. Sed hoc iinpodit
    muiicrci/t t/Uce crut parilura : ut, cum (liabolus, ot annihilat, si potest, per cu-
    peperissct, filium cjus dccorarct. VA si- riosos ot amatores hujus mundi. Luc. \,
    niilitor festuni Passionis, qua? est in sa- iO, Martlia volobat inlerrumporo fostum
    tisfactione, quoe debet esse bilaris. Kccli. Marite. Domi)ie, inquit, no)i est tibi cu-
    \.\xv, omni dato hilarem fac vul-
    1 : In rse^ quod soror mea, etc.
    tum tuum. Matth. vi, lli Cumjejuna- :

    tis. nolite ficri sicut hypocritcV trisles. Et


    infra, y. 17 : Tu autem cum Jejunas, (( Siyna nostra. » Ilic secundum to- 9
    unye caput tuum, et faciem tuam lava. lius hujus partis, in quo postquam peti-
    II ad Corintb. i\, 7 ; Hilarem dalorcm vit inimicorum dejeclionem, multiplici
    diliyit Deus. Sed lioc annihilare vult, persuasione addita, addit consequenter
    tentationes et tribulaliones immittendo, conquestionem do dilatatione et dicun- :

    -icut fdios Israel exeunles de /Egypto, tur tria. Primo, conqueritur de dilatio-
    ut sacrilicarent Deo in deserto, Pbarao ne sumens ralionem a parte populi aflli-
    nisus est impedire '. Kt fcstum Ilesurre- cti et miseri. Secundo, a parte aflligon-
    ctionis. quod in nobis lit, cum tota in- tis inimici, ibi, (( Usquequo Deus ? »

    tentione superna quaerimus, spretis his Tertio, a parte Dei, qui liberator deberet
    lerrenis. Ad Coloss. iii, l : Si consurre- esse, ibi, « Ut quid avertis ? »

    xistis cum Christo, sursum sunt


    quse In prima tria secundum triplicem de-
    quserite, etc. Ita quod non moriamini fectum de quo conqueritur. Primo, quod
    iterum in peccato, sed sicut de Christo careant signis in aenigmatibus futuro-
    dicitur, ad Koman. vi, 9 : Christus resur- rum ostensivis. Secundo, quod Prophe-
    yens cx mortuis jam non moritur. De tis futura nuntiantibus, « Jam non
    ibi,

    Jioc festo, in Psal. lxxv, 11 : Ficliquise est prophcta. » Terlio, quod liberatori-
    coyitationis, sursum ad fflerna tenden- bus in praesenti miseria in qua sunt, ibi,
    lium, diem festum ayent tibi. IIoc festum « Kt nos non coynoscet. »
    diabolus nititur destruero, cupiditatcm Dicit ergo : Sic, Domine, rogo ut loves
    et amorem terrenorum ingerendo. Joan. manum in superbias inimicorum, sed
    XI r, I() : Coyitaverunt eryo ut Lazarum, multum difTors, quia « siyna nostra., »
    (jui suscitatus erat, hdcrficerenl. Et fe- quae solebarnus videre, quando eramus
    stum Ascensionis.quod fit, cum homo de in captivitate, ut liberaremur, « non vidi-
    virtute in virtuteni potenter ascendit. mus adhuc aliqua existentes in pericu-
    »

    Psal. Lxwiii, () : Ascensioncs in corde suo lo. Tempore Achaz signum habuerunt de
    disposuit. IIoc fostum mirantur Angeli. sua liberatione. fsa. vii, 11 : Pete tibisi-
    Cant. 111, : Quse est isla quse ascendit y)ium a Domi)w Deo tuo. Et post pauca,
    pcr descrtum sicut viryiila fumi., etc. t- li Propter hoc dabit Dominus ipse
    :

    Sed hoc tollit diabolus, si potest, per vobis siynum, Signum ctiam habuerat
    puoros .lorichontinos, ot mundi irrisores, Abraham de lilicratione filiorum suorum
    qui ascendentes irridont. IV Ileg^. ii, 23, de .Egypto ^ Signa eliam mulla focit
    flicebantpueri de Jericho Eliseo: Ascende eis Moyses ut eos liberaret : sed ha3c
    calve, ascendc calve. Et festum missionis evacuata sunt.
    Spiritus sancti, qiiod f.iciunt contempla- (( Jam ))0)i esl Propheta, » nostram
    tivi, qui illuminantur et ardent amore salutem nuntians, ct pradicens libora-

    '
    Cf. [''.xod. .\iv, -S et seq. ^ Cf. Genes. xv, d3 etsef{.
    ' Cf. Levit. XXV, 10 et seq.
    .

    2G8 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    tionem : ct lioc nostris nuntiis dicere et suos verbis. Secundo, factis,ibi, « Ir-

    possunt. E/.ech. iii, 2i\:L'tnguam tiuim rital adversarius. »


    adhsererc fdciam palato tuo,.. quia do- Dicitenim Sic sumus in miseria, sed:

    mus exasperans est. Et propter hoc dissi- Deus, « usquequo improperabit inimi-
    pamur. Proverb. xxix, 18 : Cum prophe- cus » tibi, et tuis detrahens verbis ?
    tia defccerit, dissipabitur populus Thren. i, 9 : Vide, Dominc, afflictionem
    « Et nos non cognoscct aniplius, » ut nieam, quoniam crcctus est inimicus.
    liberet, sed in miscria permiUct. .lob, Supra, in Psal. xxx, 12 : Eactus sum
    VIII, 18 : Negabit eiwi, et dicct : Noji novi opprobrium et vicinis meis valde : et ti-

    te : quippe quia non sunt de ovibus ejus. 7nor notis meis.


    Joan. X, 14 : £t cognosco meas, scilicet provocando factis, « adver-
    « Irritatj »

    oves. sarius nomen tuum, » Filium tuum, qui


    Tria signa Hauc lamcntationem possunt facere nomen tuum est, ut ab eo affligatur. Sed
    primiiivee ^ •
    A •
    o
    supcr modcmam
    •
    i
    EeciesiBe. feancti Ecclesiam. Sig- « in finem, » ducendo ipsum adversa-
    na enim nostra, quae a Christo accepi- rium. « In finem, » in te Deum, qui es
    mus, non vidimus, signum scilicet pau- omnium finis. Isa. lxv, 3 : Populus qui
    perlatis, de quo Luc. ii, 12 Et hoc vo- : ad iracundiam provocat me antc faciem
    bis signum : Invenietis infantcm pannis meam sempcr. Jerem. xxxii, 30 : Filii
    involutum. Signum asperitatis, et dolo- Israel qui usque nunc cjcarcerbant me in
    ris, de quo Exod. xii, 13 : Etnt sanguis opere manuum suarum. Propter hoc di-
    vobis in signum in fcdibus in quibus eri- citur, Deut. xxxii, 21 : Ipsi me provoca-
    tis. Ezech.ix, 4 Signa Thau super fron-
    : verunt in eo qui non erat Deus, ipsuin
    tes virorum gementium, et dolentium. adorando : et ego provocabo eos in eo
    Signum humilitatis, cum in apcrto sunt qui non cst populus, ipsos per illum af-

    pauperes et miseri, Apocal. vii, 3 : No- fligendo. Vel : « Irritat nomen tuum in

    lite nocere terrie et mari, neque arbori- finem, » id est, usquequo sit finis sa3cu-
    bus, (luoaduscjue signemus servos Dei li, et tanc convertentur.
    nostri,non in occulto, sed in frontibus
    eorum. Sed in PsaL lxiv, 9, dicitur :

    Timebunt qui habitant terminos, tempo- « Ut quid avertis ? » Hic tertium, in f|


    ralia qua3 cito terminantur : a signis tuis, qao sumit rationes, a parte Dei.
    tribus dictis. Aitenim Sicinimicus etverbisetfactis
    :

    « Jam non est Propheta, » qui fide siii- irritat te. Ut quid tu qui tam pius et mi-
    cera intendat in ffitcrna. Jerem. v, 1 : scricors essc consuevisti, « avertis ma-
    Circuite Jerusalcm, et adspicite, et con- num tuam, et dextcram tuani, » scilicet
    an
    siderate, et ciuaerite in plateis ejus, populum Judseorum, « dc nicdio sinu
    virum facientem judicium, et
    i^ivenialis tuo, ut non convertas eum in sinum
    y.

    quserentem fidem. Et propter hoc a Deo tuum, sed magis avertis a sinu, non di-
    amplius non cognoscimur cognitione ap- rigens ipsum « in finem, » id est, in
    probationis. Matth. xxv, 12 : Amen dico GhrJstara. Judaicus ergo
    o populus
    r i
    Dci CurJo
    cus p9)
    vobis, fiescio vos *. manus dicitur, manus in sinu Dei sana, <*'"^

    sed extra leprosa, et vilis ^ Gum enim


    Deo adhseserunt, bene fuit eis : quan-
    10 " Usqucquo Deus. » llic secundum, in do elongati, tunc leprosi, et viles. Haec
    quo sumit rationes a parte inimici aflli- manus ejus dextcra, in qua confrin-
    gcntis et dicuntur duo. Primo, conque-
    : gebat fidei adversarios, Exod. xv, G :

    ritur quod adversarii Deum impugnant Dextera tua, Domine, magnificata est in

    i
    Gf. etiam Matth. vn. 23. * Cf. Exod. IV, 6 et seq.
    .

    COMMKMARTI T\ PSAT.MT'>T TAXTIT. 200

    forlilndint' : de.tteni tu<i, Di/mlue, j/er- Eccli. \M\', 1 \ : Ab inilio el aiite Sffcuia
    citssit inii/iirttm. '^ed haiic iiiaiiuiii tain- ereata su//i.

    quani menibruin })utiiluin projocit a sc, « Operatus est saiittem, » secundum


    et dcdit in aliain nianuin. Iv/ecliiel. vii, illud Exod. XV, 2, et Isa. xii, 2 : Forti-
    21 : DaOo Hlitd iti i/mnits alienuritttt tiido mea. ct lait.s mea Dominus, et fa-
    Thren. i, I i : Dedit ine Do/ninits iti /na- ctits est mihi i/i saiute/n. Ilabac. iii, Ei :

    nit de qiia nu/i i/oteru siirgere. Et adhuc Fg/'essuses i/i stilutem populitui. Matth.
    tenet eani paratus pkis percutere. Tsa. ix, I, 21 : Vocabis nome/i ejits Jesitm : ipse
    12 et i-i : Ad/iiic inaiu/s ejits e.rtenta : et e/iiiii sfiiviiin fmiet popuiuin siium a pec-
    poj/iflits non )'st reversits ad perenlien- catis eoruin. VA hoc « iii medio terrai. »

    tei/i. Ilanc manuni ek)n^avit a Cdiristo Ecce locus, Et nota, quod operatus est sa- christus

    tnie. Apocalyps. i, 8 : Et/o sum Alplia et lutem in Incarnatione in medio terrae, id medio!

    Omega. est, in utero Mariie, qua? terra dicitur in


    Psal. Lxxxiv, 2 : lk'/iedixisti,Domine.,ter~
    ra/n tua//i. Isa. xlv, 8 Aperiatur terra, :

    « Deits iiittem rexnoster a/ite ssecula. » etgerminet Saivatorem. Item, in passio-


    la Ilic est secunda pars totius hujus T*sal- ne, et hoc in medio terra?, id est, Jerusa-
    »• mi. Prfpmissa enim lamentativa con- lem, quee dicitur terrae uinbilicus. Luc.
    questione super miseria Judaeorum, hic xiii, 33 : Non capit Propheta/n perire
    secundo subjungit de salute exhibita toti extra Jerusaie/n. Et Matth. xxiii, 37 :

    mundo per Chrislum in redargutionem Jerusaiem, Jerusaiem, quse occidis Pro-


    exca?catorum .ludseorum, qui nolunt cre- phetas. Item, quotidie oporatur salutem
    dere : et dicuntur tria in liac partc. Pri- in medio terr^, in exhibitionc sui in ci-

    mo, exhibitio salutis in publico. Secun- bum salutarem : et hoc in medio terrge,

    do, specilicatio et modi et ordinis in Ecclesise scilicet, quse est terra benedicta

    salvando, ibi, c Tit cu/ifirmasti. » Tertio, fluens lacte et melle. Psal. lxxxiv, 2 :

    commcndatio Salvatoris, quasi ad pro- Jienedixisti, Domi/ie, terram titam. In


    bandum quod sic salvare potuerit, ibi, priino opere se nobis, et nos sibi con-
    « Tuus est dies. » formavit. In secundo, reformatos rede-
    In prima duo. Primo, a quo salus sit mit. In tcrtio, reforraatos et redemptos
    facta. Secundo, quod in [)ubkco exhibi- reficit.

    ta, ibi, « I/i medio terne. » Nota ergo, quod medio conceptus, in
    T^icit ergo : Sic relicti sunt et abjecti, Isa. xii_, 6, Mag/iusdicit ad Yirginem :

    el ab inimicis conculcati « Deus autem in medio tui sanctus Israei. In medio

    re.r noster. » Isa. xxxiii, 22 Dominus


    :
    natus, Habac. iii, 2, secundum aliam
    judex noster : Dumi/ius iegifer /loster : lilteram « Tn medio duorum animalium
    :

    Domi/ms re.r /loster. Deus in divina, rex innotescens '. » In medio oblatus, Psal.
    in humana natura. Apocalyps. xix, If) :
    XLVii, 10 : Suscepimus, Deus, misericor-
    FA hahi-t iti vestime/ito, in natura buma- diam tuam in medio te/npli tui. Tn me-
    na, quce fuit divinitati qtiasi vestimen- dio conversatus, noc nimiam praetendens
    tum (ad Philip. ii, 7 : llal/itu inventits austeritatem, nec nimis nnnissam viram,
    ul homo) et i/i fetnore, id est, in conna- Joan. I, 2() : Mcditts aute/n vest/-um ste-
    turali origine, scriptiim : Hex regum, et tit, (/ue//i vos /lescitis. In medio in T*as-
    Dominits dominantium. « A/ite sieeula » siono, Joan. xix, T8 : Crucifixerunt
    existens in diviiiitatc (lontra Arium, eitm, et ciim co aiios duos, hi/ic et hinc,
    qui dicit Dei Kilium [luram crealurain. rnediuin autem Jesum ^. In medio in re-

    ' Viil^'. habot, Habac. iii, 2 : In medio annorum ^ Cf. Luc. .\xiii, 33 : Crucifi./:eritnt enm : etla-
    notum facies. troncs, unum a de.vlris, et alterum a sinistris.
    270 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    surrectione. Luc. xxiv, 36 : Stetit Jesus aciuis, » scilicet baptismalis. Hoc signi-

    in mcdio eorum, scilicet discipulorum ficalum fuit ctiam Exod. xiv, 23, ubi
    suorum. Semper ergo in medio est, ut post aquarum solidationem, ingressi

    ostendat quod virtus est in medio, et yEgyptii sunt submersi. Sic potestas et
    quod non sumus in angulo, sed in pu- peccata deemonis virtutebaptismi. Ezech.
    blico, ut omnibus omnia facti cum Pau- XXXVI, 25 : E/fundarn swper vos aquam
    lo ', omnibus vivamus. mundam, et mundahimini ah omnihus
    inquinamentis vestris. Joel, lu, 18 : Fons
    de domo domini egredietur, et irrigahit

    Tu secundum, in torrentem spinarum, punctiones pecca-


    13 « confirmasti. » Ilic

    quo subjungitur et modus et ordo ope- torum impetuose currentium. Zach. xiii,

    randi salutem, per tria bencficia omni- 1 : Erit fons patens domui David, et

    bus in publico exhibita. Primum est be- Jiahitautihus Jerusalem, in (thlutionem

    neticium vocationis. Secundum, ereptio- peccatoris el menstruatce. ^la.rc. xvi, 16 :

    nis a potestate diabolica, ibi_, « Contrihu- Qui crediderit, et haptizatus fuerit, sal-

    lasti. )) Tertium, instructionis abundan- vus erit.

    tis, ibi, « Tii dirupisti. »

    Dicit ergo : Sic dixi, quod salutem


    operatus es in medio terrae : et vere, quia « Tu confregisti. » Hicsecundum, ejus %
    oDomine, tu « confirmasti, » id est, fir- annihilatio in quantum suggerit super-
    mata voluntate et recta vocasti « mare, » biam specialiter. Quasi diceret : Sic con-
    Gentes fluxibiles_, et amaras : et hoc, tribulasti capitadraconum in aquis, et
    « in virtute tua, » quee sola hoc potuit. etiam « tu confregisti, » comminuendo,
    PsaL Lxx, G : In te confirmatus sum, di- annihilando, « capita draconum, » prin-
    cit Gentium populus, ex utero, ex prin- cipales et capitales suggestiones deemo-
    cipio Ecclesise. Matth. viii, 26 : Impera- nis, quae sunt de superbia nostri. De vir-
    vit ventis et mari, et facta est tranquilli- gine humillima dictum est, Genes. iii,

    tas magna. Vel, « confirmasti, » repri- 15, ad serpentem ; Ipsa conteret caput
    mendo a peccato, etdesiccando. Nahum, tuum. Qui etiam draco dicitur, Apocal.

    I, 4 : Increpans mare, et exsiccans illiid. XII, 9 : Projectus est draco ille magnus,
    Hoc signiRcatum fuit, Exod. xiv, 21, serpens antiquus.
    ubi virtute Domini aquse maris sunt ad « Dedisti eum. » Hic tangitur membro-
    instar marmoris solidatse. rum ejus conversio adunitatemEcclesise.
    enim Sic confregisti, et etiam « dc-
    Ait :

    « Contribulasti. » Hic secundum, in disti eum, » draconem scilicet, « escam


    quo subjungitur de beneficio ereptionis a populis jEthiopum, » Gentilibus prius I
    diabolo et dicuntur duo. Primo, anni-
    : nigris, et horridis per peccatum. |
    hilatio potestatis diaboli. Secundo, mem- Notandum enim, quod quidam illu- '^^'^^l^ji

    brorum ejus conversio, et conjunctio dunt diabolo, sicut qui ad suggestionem ^^\
    corpori Ecclesise, ibi, « Dedisti eum. » ejus claustrum intrat, et postea perseve-
    In prima duo.Primo,annihilatio poles- rat. Job, XL, 24 : Numquid illudes ei
    tatis diaboli in suggerendo peccatum sim- quasi avi? K\\\ suscitant dormientem,
    pliciter. Secundo, in suggerendo super- qui eum bonis operibus provocant ut se
    biam specialiter, ibi, « 2\i confrecjisti. » impugnet. Job, iu, 8 : Qui parati sunt
    Ait enim : Sic confirmasti mare, et suscitare Leviathan. Alii ligant, qui ra-
    « contrihulasti capita, » potestates, et tionibus iuipediunt ne possit nocere.
    peccata, « draconum, » daimonum, « in Job,xL,24 : Numquid... ligabiseum, Le-

    i
    Gf. I ad Corinlh. ix, 22.
    COMMFNTARII IN PSALMLM I.XXIII. 27 i

    viathan scilicet, ancillis fuis, i<l ost, ora- hus flu)ni)ui, cl i)i mcdio camporum fon-
    tionibus Sanctoruni, qui inllrmos sc repu- tcs. « Et torrcntcs, » supple, dirupisti
    tant ut ancilhe? Ahi conciihint, ahos ex- Doctores, sive pri^dicatores modo fluen-
    hortationibus ab ejus unitate separantes, tes, modo timoremundano vel humano
    qui erant ejus membra. Job, xl, 2') : cessantes. In medio camporum « lorrcn-
    Concidnit cnm nniiii, dividcnt illnni nc- tcs » dirupisti. l)e torrentibus iis, Isa.

    gotialorcs. Abscinchtur ei cauda cum au- XXXV, G : ScisscB sunt in dcscrlo ariux, et

    feruntur luxuriosi : hntjua cum detracto- torrentes in solitudine.


    res, aduhitores, et mali advocati, et Iut- « Tusiccnsti, » siccos fecisti, « fluvios
    retici : auris cum tahum au(htores. Ahi El/ian, » quod inl(Mpretatur fortis, id

    conculcant et conterunt concisum, ejus est, (iiaboh, de quo Luc. xi, 21 : Cum
    promissiones et comminationes viiipen- fortis armatus custodit atrium suuni,
    dendo. Ad Rom. xvi, 20 Deus pacis : in pace sunt omnin quiv possidct. .Tob,

    contcrnt Sanatam snb pedibus vestris. XLi, 24 : Non est supcr lcrrani potcslas,
    Ahi comedunt, qui ejus membra in cor- quse comparetur ei. liujus lluvii sunt
    pus Ecclesia^ cujus sunt dentes, trahunt, scientiae seeculares physicae, lucrativae,

    et sibi uniunt, secundum quod hic dici- erronese. 1 ad Corinth. i, II) : Perdam
    tur. Ilinc dictum est Petro, Act. xi, 7 : sapicntiam sapienlium, et prudcntiam
    Snrgc, Petre, occide, et mandnca : hccc prndoitium rcprobaho. Isa. xxix, li :

    reptiha, hos serpentes, qui prius fuerant Peribit sapienlia a sapientibus ejus,
    quasi daemones, id est, daemonum mem- San-
    stante vento urente, scilicel Spiritu
    bra. Ecclesi(S incorpora. cto. Osee, Adducct urentem
    xiii, 15 :

    ventum Dominus de deserto asccndentem :


    et siccabit venas cjus.
    (( Tn dirnpisti fontcs. » Hic est tertium,
    in quo suhjungitur de tertio beneficio,
    quod est abundans doctrince effusio scd : Tuus est dics. » Ilic subjungitur be-
    « 'IG
    quia non posset hoc bene lieri, nisi per- neficii commendatio, et commendatur a
    versa cessarent, dicuntur duo. Primo, potestate in superioribus primo. Secun-
    doctrinse sanctae abundans efTusio. Se- do, in inferioribus, ibi, « Tu fccisti oni-
    cundo, conclusio, aliarum, ibi, « Tu sic- nes. » Tertio, in mediis, ibi, « yEstatcm
    cnsti. » et ver. »
    prima duo. Primo, efTusio doctrinae
    In In prima duo. Primo, ostendit pote-
    per majores praedicatores, ct continue of- statem in efTectu corporum superiorum.
    ficium exercentes. Secundo, perminores, Secundo, in causa, ibi, « Tu fahricalus
    et timore aliquando de.sistentes, ibi, « Et cs. »

    torrentes. » Dicit ergo : Haec beneficia contulisti,


    Ait cnim : Sic cessare fecisti a malo, et potuisti, quia « tuus est dies, et tua est
    ad fidem convertisti, et etiam, « tu di- nox, » quae sunt superiorum corporum
    rupisti, » ut flucrent abundanter, « fon- efTectus, et tamen in tua polestate. .lob,
    tf'S, » pra^dicatores promptos, et in doc- xxxvi, 32 : /;/ manihus abscondit luccm,

    trina abundantes. quan- Hoc factum fuit id est, in potestatc, ct pr^ecipit ei ut rur-
    do Apostolos misit, qui per duodecim sus advenial, facta nocte. Cenes. i, 4 et
    fontes rcpertos in Elim sunt designati '. o : Divisit lucem a tenchris, appellavit-
    Ili sunt de quihus Isa. xii, 'A : Hnnriclis (juc luccm dicm, ct lencbras nocleni.
    affnas in rjaudio dc fonlihns Salvnloris. Spirituaiitoi- autcm per (hom intclli-
    Isa. xLi, 18 : Aperiam, in supinis colli- guntur perfecti. Supra, in Psal. xviii, 3 :

    ' Ci. Exod. XV, 27.


    272 D. ALB. MAG. ORD. PR^J).

    Dies diei ernctat verbum. Per tenebras aurora consurgens, pulchra ut Iwia,
    peccatores culpis tenebrosi, secundum elrcta ut sol?

    illud Aposloli ad Ephes. v, 8 : Eratis


    aliquando tenebrse. Notandum enim, « Tu fccisti omncs terminos. » Ecce
    quod peccator nox appellatur, sicut jam secundum. Quasi diceret : Sic potens es 1^1
    dixi, et sicut hic dicitur. Nox diabolus, in supremis, et etiam « tu fecisti omnes
    caput peccatorum. Job, m, 6 : Noctem terminos terrse. » Ecce potentia in infi-
    illam tenebrosus turbo possideat. Et pec- mis. Alibi, in PsaL lxxxviu, 12 : Tui
    catum. Ad Roman. xiii, 12 : Nox prse- sunt coeli, et tua est terra, orbem terrse

    cessit, diesaulem appropinquavit. Cseci- et plenitudinem ejus tu fundasti, etc.

    tas mentis. Job. m, 3 Pereat... nox in : Psal. xxiii, 1 : Domini est terra, et ple-

    qua diclumest: Conceptus est homo. Per- nitudo ejus. Vel per terminos terrse,

    secutio. Psal. cxx, 6 Per diem sol 7ion :


    fideles Ecciesise quoslibet intellige, qui

    uret tCy neque luna per noctem. Isa. xxi, dicuntur termini terrse, quia quilibet in
    1 1 : Custos quid de nocte ? custos quid Ecclesia habet donum singularis gratise,

    de nocte ? Tenebree infernales. Joan. et speciaHs. Eccli. xuv, 20 : Non est in-

    IX, 4 : Venit nox, quando nemo potest ventus similis illi, qui conservaret legem
    operari. Dies judicii, dies, justus, Ange- Excelsi. I ad Corinth. xii, 4 et 11 : Divi-
    lus, gratia, sapientia, prosperitas, aeterna siones vero gratiarum sunt, idem autem
    claritas, securitas in prtesenti. Matth. Spiritus,... dividens singulis prout vult.

    XXV, 6 : Media nocte clamor factus est :

    Ecce sponsus venit. « yEstatem et ver. » Hic tertium, in


    « Tu fabricatus es, » tamquam faber. quo commendatur a potentia in mediis,

    Eccle. XI, 5 : Nescis opera Dei.qui fabri- scilicet aere : ex temperantia enim in ae-
    cator est omniuni. Et fabri fiUus. Marc. re secundum humidum venit ver, et ex

    XIII, Nonne hic est fabri


    53 : filius ? excellentia caloris venit sestas.

    « Auroram. » Alialittera habet : « Lu- Ait enim : Sic potes in inferioribus,

    nam et solem. » PsaL cxxxv, 7 et seq. : et infimis : et etiam « tu plasmasti, »

    Fecit luminaria magna... solem in po- scilicet « se&tatem, » in qua abundat ca-
    testatem diei... lunam et stellas inpote- lor, « et ver » in quo humor. Et quare
    statem noctis. Genes. i, 1() : Fccit duo non mentionem de automno et hie-
    facit

    luminaria magna in firmamento coeli, me? Respondeo dicendo, quod large ac-
    luminare majus ut prsecesset diei, et lu- cipit sestatem, et comprehendit etiam
    minareminus ut prseesset nocti, etstellis. autumnum, et ver comprehendit hie-

    Jerem. xxxi, 35 Qiii dat solem in lumi- :


    mem. Item, hic intendit movere Deum
    ne diei, ordinem lunse et stellarum in ad misericordiam, et propter hoc tempo-
    lumine noctis. Vel per solem sapiens, ra magis temperata, et quasi misericor-
    per lunam stultus : utriusque conditor diora tangit. In autumno enim magis est

    Deus. Eccii. xxvii, 12 : Sanctus in sa- vigens calor, in hieme frigus.


    pientia nianet sicut sol : nam stultus si- Per sestatem autem intelliguntur fer-

    cut luna mutatur. ventes spiritu. Ad Rom. xii, 11 : Spiritu


    Thcma pro Thema autem potest esse hoc in Nati-
    ^
    ferventes, Domino servientes. Per ver
    lesto Nati-
    vitatis B. vitate Vircrinis matris, et ponatur utra- fructilicare incipientes, et novelli, a qui-
    "^ '
    Virginis.
    que liltera : « Tu fabricatus es auroram, bus i'ecessit frigiditas peccati. Cant. ii,

    « lunam et solcm, » id est, Mariam, qupe 11 Hiems transiit, inibcr abiit, et re-
    :

    aurora fuit in sui nativitate, Kina in Filii cessit. Per verquod est temperatissimum

    Dei conceptione, sed sol tandem in sua tempus et jucundum, intelliguntur pra?-
    assumptione. De tribus simul, Cant. vi, diti mansuetudinc, de quibus Moyscs
    9 : Qusc est ista, qusc progreditur quasi crat. Num. xii, 3 Erat enim Moyses vir :
    COMMFATARIT I\ PSALMT >[ TAXTTT. 273

    mitissiniKS super omnes homines qin Ecce homo vorax, et potator vini. puhli-

    morabantur in terra. Supra, in Psal. canorum et peccatorum amicus. Kt Liic.


    XXXVI, Vl : Mansueti autem h^eredita- XI, !.") : In licvlzehuh pri))cip<3 d;emonio-
    bu)it terram. runi ejicit d,v))io)i.ia. Joan. viii, 48 :

    i\on)ie boie dici)nus )ios, quia Samarifu-


    nus es, et dce)no)iium habes?
    « Memor esto hujus. » Ilic est tertia « Et populus i)isipie)is, » habens legis
    « pars Psalini, in ({ua postquam lamentando tu:e ignorantiam, « mcitavit, » ad ira-

    oslendit miseriamJuila^orum, et monstra- cundiam, « )io)nen tuu))i, » id est, I'i-

    vit salutem ubique factam per C.hristum, lium. Isa. xxvii, li : i\o)i est populus
    tertio petit ut extendatur usque ad mi- sapiois, propterea ))0)i miserebitur ejus,
    serum populum .ludieorum. Et primo qui fecit eiun. Jerem. iv, 22 : Stultus
    petit liberationem. Secundo, liberationis populus ))ie)is me )ion co(/novit : filii

    accelerationem, ibi, « Lxsurf/e, Domi)ie.y> insipiodes siait et vecordes. Ili incitant et


    fn prima tria. Primo, petit. Secundo, provocant contra se Filium Dei. Job,
    necessitatem petendi exprimit, « ibi, XII, () : Audacter provocant Deum, cum
    «/nimicus impropcravit Domino.yi Tertio, ipse dederit o))inia hi manus eoru))i. Pro-
    ostendit muUis ralionibus, quod debitor vocant illum factis, cum alapis illum cae-
    sit miserendi, ibi, « Non tradas bestiis. » debant, in faciem conspuebant, et tan-
    Dicit ergo : IIoc quodprcemisi,I)omine, dem cruci aflixerunt'.
    fecisti, et propter hoc rogo? « J/e//?or
    esto, I) pie miserando, « Iiujus. » Cujus?
    [lujus operis tui, scilicet facturae tuse, « iVe tradas hestiis. » Hic tertiiim, in 19
    creaturse tuae, qui tibi in Patribus placuit quo ostendit, quod debeat Dominus mi-
    aliquando. Isa. Meme^do, xxxviu, 43 : sereri : et dicuntur tria. Primo enim os-
    qupeso, quomodo ambulaverim coram te, tendit hoc rationc meriti aliquorum do
    etquod recium est in oculis tuis fecerim. populo. Secundo, ratione promissi po-
    Ouod et facies. Isa. xlix, 15 : Numquid pulo a Domino, ibi, « Respice i)i tesfa-
    ohliviscipotest mulier infantulum suum, moitwn. » Tertio, ratione mali afflicti-

    ut non misereatur filio ute?'i sui ? Et si vi, quod sustinuit ilie populus, ibi, « Ne
    illa oblita fuerit, ego tamen non obli- avertatur humilis. »

    viscat tui. In prima (iuo, secundum duplex meri-


    tum aliquorum dc populo. Primum est
    « Inimicus. » Hic secundum, in quo confessio peccati vei fidei. Secundum,
    ostendit qua necessitate petierit, quia omnium temporaiium abdicatio, ibi, « Et
    ratione duplici. Primo, quia .Tudtei blas- a)\i)nas paupcrum. »

    phemant verbo, tamquam Christum Dicit ergo : Sic memor esto, quia ne-
    odientes. Secundo, quod facto, tamquam cesse est, et hoc certe dobes, unde,
    legis et mandatorum Dei ignorantiam rogo, o Domine, « Ne tradas^-a id est, tradi

    habentes, ibi, « Etpopulus. » permittas, « bestiis,)) id est, diabolo et ejus

    Dicit ergo : Sic rogo ut memor sis, Angolis.


    quia ecce « inimicus, » Judseorum sciii- iNota cnim, quod sunt bestiae materia-

    cet populus, « itnproperavit » verbis, di- les ad litteram, de quil)us Genes. i, 2.o :

    cendo lilio luo Christo, Malth. xi, 10 : Fecit Deus hestias terrse^. VA spirituales

    '
    Cf. Matlli. XXVI el XXVII, elalios Evangelislas mcnta, el rc/ptiUa, et hcstiaa terrx sccundam spe-
    in Passionis narration(^. cies suas. Factumquc est Ita. Kl fcrJt Dcus Ijcstias

    * Genes. i, 24 et 2.') : D\x,il quoque Dcm : Pro- terrx, ctc.

    dur,at terra animam rirentem in genere suo, ju-

    18
    274 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    Iriplicitor. Prinio, bestialiter vivcntcs, Non. In aHo Psal. ix, P.J Patientia pau- :

    I adCorinth. xv, 32 : Si (secundum ho- perum non peribit infincm. Isa. xxix, 19 :

    minem) ad bestias pugnavi Ephesi. Eccli. Et pauperes homines in sancto Israel cx-
    X, 13 : Ciim morielur homo, hsereditahit sultabunt. Et ibid. xin, 30 Pascentur :

    serpentes, et bestias, et vermes. Antichri- primogeniti pauperum, et pauperes ho-


    stus, Apocal. xvn, 11 : Bestia, quse erat, mines fiducialiter reciuiescent.

    et non est : et ipsa octava est : et de sep-


    tem est, et in intcritum vadit, Et dsemo-
    nes, Jol), V, 22 : liestias terrx non for- « Respicc in testamentum. •» Hic se-
    midabis. Et Isa. lvi, 9 : Omnes hestix cundum, in quo sumitur ratio ex parte

    agri, venite ad devorandum, Bene au- promissi : et dicuntur duo. Primo, pro-

    tem dicuntur bestise, quia stulti sicut missio tamquam causa, quare debeat
    bestia. Eccli. xxv, 4 Senem fatuum, et misereri. Secundo, ratio et causa promit-
    o „ :

    insensatum. Glossa, « diabolum. » Eccle. tendi, ibi, Quia replcti.y) Vel sic: pri-
    ((
    'dSur
    bestiat
    IV, 13 : MeUor est puer pauper et sa- mo, promissio. Secundo probatio, quod
    piens, Christus scilicet, rege sene et stul- nunc sit tempus rcddendi quod promis-
    to, id est, diabolo. Item, rapax est. sum est.

    Joan. X, 12, lupo rapaci comparatur : Et Ait enim : Sic memor esto propter
    lupus, inquit, rapit, et dispergit oves. praedicta, et etiam « respicc » oculo mi-
    Quia crudelis est, Jerem. vi, 23 Crude- : sericordise, utrecolas « in testamentum
    tis est, et non miserebitur. Et vorax est, tuum, » in promissionem tuam de seter-
    nihil enim ei sufficit, Job, xl, 18 : Ab- no regno tuis conferendo, tamquam te-
    sorbebit fluvium^ et non mirabitur : et stamento firmatam. Psal. lxxxviii, i :

    habet fiducium quod influat Jordanis in Disposui testamenlum electis meis. Au-
    os ejus, Irrecuperabiliter tenet quod ra- gustinus : « Respice, Domine, in testa-
    puerit, Isa. v, 29 : Frendebit, et tenebit « mentum tuum. Tabulas tenemus, hae-

    prsedam, et amplcxabitur etnonerit qui ,


    « reditatem possideamus. » Jerem. xxxi,
    eruat. 31 et 32 Feriam domui Israel, et domui
    : «

    His ergo bestiis « ne tradas animas Juda fcedus novum, promittens aeterna,
    confitentes tibi, » confessione peccati vel rio)i secundum pactum, quod pepigi cum

    fidei. Hanc enim queerit. Gregorius : patribus eorum promittens terrena. ,

    « Satan nihil se fecisse aestimat, cum « Quia repleti sunt, » Ecce secundum.

    (( animam non Sed hoc non


    sauciat. » Quasi diceret : Sic respice, quia malitia

    sustineas, quia Proverb. xxviii, 13 Qui :


    in malis est consummata. Et hoc est :

    autem confessus fucrit ea, peccata scili- « quia repleti sunt iniciuitatum, » id est,

    cet, et reliquerit, veniam consequetur. iniquitatibus. Genitivus ponitur pro abla-

    Nec confitentes confessione fidei, et lau- tivo. (( Qui obscurati sunt domibus ter-

    dis. Esthei', xiv, 9 : Volunt clauderc ora rsR, » id est, terrenis possessionibus,
    laudantium te. quas amore inhabitant tamquam domos.
    « Et animas pauperum. » Ecce secun- Non est mirum, si ubi est iniquitas, et
    dum. Quasi diceret Ne tradas bestiis : terra in abundantia, ibi est obscuritas.
    animas conlltentes tibi, « et animas pau- Genes. vi, 13 : Repleta est terra, terrena

    perum tuorum » omnia propter te rehn- anima, iniquitate. Mich. vi, 12 : Divites
    qucntium, vel abjicicndo omnino, vel ejus rcpleti sunt iniquitate. Et terra re-
    suppeditando, « nc obliviscaris ducere pleatur usque ad excaecationem intelie-
    in finem, » Christum : vel « in finem, » ctus. Ezech. xli, 1G : Terra, supple,erat,
    quod nullo modo facies.
    id est, finaliter : usque ad fenestras. Et sic obscurat totura.
    Numquid... obliviscelur
    Psal. Lxxvi, 10 : Sap. IX, 13 : Terrena inhahitatio depri-
    misereri Deus? misereri pauperibus? mit sensum multa cogitantem. Quando
    COMMEXTARTT TN PSALMT^M LXXTTT. 273

    sanguis abundat in oculis, videro non dirantem : ct eam (juse ejecta fuerat, con-
    possunt clare : sed Osee, iv, 2 : Sant/uis grrgaho. Ponam eam in hiudem. Isa.

    satKjubiein tetigit. Quid crg») quando si- Lxvi, 2 : Ad quem respiciam, fiisi ad
    mul est pulvis ? pauperculum, et contritiim spiritu^ et
    trementem sermones meos ? Nec mirum,
    si grata est I)eo hius paupcrum, ct ino-

    « Xe avertatur huniilis. » Ilic tcrtium, pum, quia maximtr virtutis est hiudare
    in quo sumit rationes a parte mali poeme in niiseria et inopia, et de ipsa miseria
    quam sustinent miseri, primo ab interio- hmdes referre. Cassiodorus : « Quam
    ri. Secundo, ab cxtoriori, ibi, « Paupcr « gloriosa paupertas, quam felix inopia,
    et inops. » « quae Dcum etiam tacita laudat, et de
    In prima taui^^itur malum duplex, Hu- « patientiae suse virtute concelebrat ! »

    railiatio in superbia, in qua fuit, et con-


    fusio propter peccata quoe fecit, ibi,

    « Confusus. » « Ejsurge,Deus.r) Ilic secundum tertiae «^»


    Ait enim Sic eripe, quia promisisti,
    : partis totius hujus Psalmi, in quo petit
    et etiam « populus confusus de peccato >» liberationis accelcrationem : et dicuntur
    suo, et « factus /uonilis, » a superbia duo. Primo, petitio. Secundo, necessitas
    dejectus, « ne avertatur, » hoc est, repel- petendi illani accelerationem, ibi, « Me-
    latur a tua misericordia. In Psal. Lxvm, mor esto, ctc. » •

    18 : Xe avertas facieni tuam a puero In prima duo. Primo, petit ut liberet


    tuo, sicut ab impiis. Exod. xxiii, 7 Ego : suos. Secundo ostendit, quodei incumbit
    aversor impiuni. eos judicare, ibi, « Et judica causam ».
    Vel sic : Popuhis « humilis ne averta- Dicit enim : Sic, Domine, rogavi ut
    tur » a te per culpam. Sic enim periret. memor sis, sed accelera etiam : et lioc

    Proverb. i, 32 : Aversio parvulorum in- est, « Exsurge, Deus,\i ad confortandum


    terficiet eos. Ipse, dico, « factus confu- et liberandum. In PsaL xliii, 23, supra :

    sus » confusione mala, de qua Eccli. iv, Exsurge, quare ohdormis^ Domine ? Et
    23 : Est confusio adducens peccatum, sci- ahbi, in Psal. lxvii, 2 Exsrwgat Deus, :

    licet ignominiam. Vel sic I^opulus « : liu- et dissipentur, etc.


    milis ne avertatur, » id est, expellatur a « Judica causam, non solum meam, »

    te, nc modo ipsum non exaudias, et sic vel illius popuh pro quo rogavi, sed
    fiat confusus. (^onfunditur enim qui ro- etiam « tuam. » Quasi diceret : Ad te

    gat et non exauditur. III Ilej^. ii, 20 :


    pertinet, propter temetipsumfac. Supra,
    Petitionem unam parvulam ego depre- in Psah xxxiv, 23 Exsurge, et intende :

    cor a te neconfundas faciem meam. Et


    : judicio meo : Deus meus, et Dominus
    post Neque enim fas est ut avertam fa-
    : meus in causam meam, quce est tua,
    ciem tuam *. quia Luc. x, IG Qui vos spernit, me :

    « I^nuper et inops. » ITic secundum, in spernit. Et Matth. xxv, 45 : Quamdiu


    quo tangit exteriora incommoda. Quasi non fecistis uni dc minorihus his, nec
    diceret Ilumiliatus confusus, bona con-
    : rnihi fecistis.
    fusione audiatur, et sic « pauj/er, » rebus
    externis, « et inops, » carens auxiliis, « Memor secundum, in
    esto. » Ilic

    « Inudahunt nomcn tuum, » quod mul- quo ostendit, quod necesse sit quod ad-
    tum diligis. Soph. iii, 10: Salvabo clau- juvet, et quod causa sua etiam sit per

    '
    III Hf^g. II, 19 el 20 : Venit ergo Rellisahec ego deprecor a le : nc. cnnfundas faciem meaiii. El
    ad regem Salomonem, ut loqueretur ei pro Ado- dixit ci rex : Pete, mater mca, ncf/ne enini faa c<^t

    nia... Di.ritque ei : Pclitionem unam parrulam nt axcrlnm facicm luam.


    . :

    276 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    ipsoriim malitiam. Unde ostenditur pri- Nonnc hsec condita sunt apud mc, et sig-
    mo in malitia et vituperiis continuatis. nata in thesauris meis ?
    Secundo, malitiae augmentum conti-
    nuum, et intensio, ibi, « Siiperbia eo- « Superbia. » Ecce secundum. Quasi
    rum. » diceret : Non te moveant blasphemiae
    In prima duo. Primo, petit ut memo- prolatae jugiter, imo hoc, quod « super-
    riam habeat. Secundo, inculcat ad ma- bia eorum qui te oderunt, » « Romano-
    jorem expressionem, ibi, « Ne oblivisca- rum, » dicit Glossa, id est, Titi et Ve-

    ris. » spasiani. Isa. xvi, (> : Audivimus super-


    Ait ergo : Sic rogo ut exsurgas, et ne- biam Moab, superbus est valde. « Ascen-
    cesse est, quia o Domine, rog:o, « memor dit semper, » intenditur et nescit termi-
    esto, « qui videris nunc oblitus, oppro- num maj^is altior. Job, xx, 6 et 7 : Si
    briorum titorum, » contra te probato- ascenderit usque ad ccelum superbia
    rum, non ad horam, imo, « eorum, quse ejus, et caput ejus nubes tetigerit, quasi
    ab insipiente » populo « sunt tota die, » sterquilinium in fine perdetur.
    probata contra te, et inculcata. Vel, « ascendit » ad te, ut tu videas, et

    memor sis ad puniendum. IV Reg. xix,


    28 Superbia tua ascendit in aures
    :

    23 ((Neobliviscarisii blasphemias ainimi- meas, et non dimittam, quin judicem :

    coriwi tuorum, » qui vides ipsas opera- sed Isa.xLv, 2: Gloriosos terrse humilia-
    tiones quantumcumque iiant in silentio. bo. Et humiles cxaltabo. Eccli. x, 17 :

    Genes. iv, 10 Vox sanguinis Abel fra- : Sedes ducum superborum destruxit, et
    tris tui clamat ad me de terra. Et xvni, sedere fecit mites pro eis : quia Job, xxii,
    20 Clamor Sodomorum et Gomorrhse
    : 29 : Qui humiliatus fuerit erit in glo-
    multiplicatus est, et venit ad me. ria : ad quam nos perducat qui est bene-
    Sap. I, 10 : Auris zeli audit omnia : et dictus per omnia ssecula sceculorum.
    audita bene retinet. Deut. xxxn, 34 : Amen.

    PSALMUS LXXIV.

    Recte vivendmn quia imrniJiet judicium Dei.

    1 /// finem, Ne corrumpas, Psalmus et delinqucntibus : Nolite exal-


    Cantici Asaph. tare coruu.
    2. Confitebiinur tibi, Deus, confite- 6. Nolite extollere in altum cornu
    bimur, et invocabimus nomen vestrum : nolite loqui adversus
    tuum Deum iniquitatem.
    Narrabimus mirabilia tua. 7. Quia neque ab oriente, neque ab
    3. Cum accepero tempus, ego justi- occidente, neque a deseriis
    tias judicabo. montibus.
    4. Liquefacta est terra et omnes qui 8. Quoniam Deus judex est : hunc hu-
    habitant in ea : ego confirmavi miliat, et hunc exaltat :

    columnas ejus. 9. Quia calix in manu Domini vini


    5. Dixi iniquis : Nolite inique agere : meri, plenus misto.
    COMMEMAIUl IX PSALMIM LXXIV. 277

    Et inclinavit ex hoc in hoc, vcrum- lo. Ego auiem annuntiabo in sa;cu-


    tamen fa^x ejus non est exinani- lum caniabo Deo Jacob.
    :

    ta : bibent omnes peccatores :i. Et omnia cornua peccatorum con-


    terra;. frinsam : et exaltabuntur cor-
    nua justi

    impios ut caveant a judice tam terribili,

    L\ PSALMLM LXXIV et scntentia irrevocabih.

    Et hoc innuitur satisin titulo, qui talis

    est: (( In finem^ ne disperdas , vel corrum-


    COMMENTARIUS. pas.Psalmus Cantici Asaph.-a Et estsen-
    sus: n Psa Imus y> subjectus, qui est aCan-
    tici,y) qma de justorum laetitiaquam habe-
    In finem, bunt in die judicii, secundum illud Psal.

    Xe corumpas, Psalmus Cantici Asaph *.


    Lvit, 11 Lxtabitur justus cum viderit
    :

    vindictam. Et est « Asaph, » id cst, per-

    tinet ad congregationem bonorum hoc :

    « Confitehimur libi, Deiis. » Ilic est intendit, ne tu Judeee, vel quicumque hse-
    Psalinus scptuaiiesimus quartus in toto retice, disperdas sperantes in Christum,
    libro, insecundaparte vicesimus quartus. eos ab eo avertcndo,utnon credant ipsum
    Cum enim in Psalmo praeccdenti redar- futurum remuneratorem, et dispergantur
    guerit incredulos Juda^orum, quia saluti, ad coUigendas paleas per .Egyptum cum
    quam opcrutus est Deus in medio terroe, tlliis Israel .^gyptiorum scrvis ^ sed sint :

    non assentiunt, nec ejus participes exi- unum in charitate et fide, secundum il-
    slunt,et pro ipsis oraverit, in hoc Psalmo lud Act. IV, 32 : Erat illis cor unum,
    convertit serraonem ad illos, monens ut et anima una. Vel, « ne corrumpas »
    timeant futurum judicem Cliristum, lidcm, judicium non crcdendo_, ne sis de
    quem nunc contemnunt redemptorem : illis, de quibus dictum est, PsaL xm,
    '3 unde de adventu ad judicium hic arguit, 1 : Corrupli sunt, et abominabiles facti
    •" ostcndendo qualilerboni se praeparabunt, sunt^. Tu, dico, tendens mente et consi-
    "1- quando veniet, et quomodo : et monendo deratione <( in fincm, » ad litteram, in

    ' Tous les auteurs s'accordent, dit M. Les^- re^ut Toracle divin, et comme une exhortation
    Ire, a rapporter ce psaume au temps de l'inva- a TEglise de tous les temps, afin de s'attirer
    sion de Seunacli(irib. Au rapport de Tlieodo- par une foi pareille un pareil secours. » II est
    ret, plusieurs manuscrits des Septante portaient visible qu'en 6crivant son psaume, Asaph avait
    (leja en montion rpo? tov 'ATTjpiov. Ce
    titre la tres present a la m(^moire le cantique d'Anne,
    n'est pas un cliant de triomphe apres la deli- I Reg.dont il reproduit plusieurs pens(jes.
    II,

    vrance, mais un chant de joyeuse esp^rance, a Au sens moral, ce psauine peut s'entendre
    la suite d'une assurance formelle du secours du jugement qui d(icidera du sort (iternel des
    divin.Le psaume n'est tres probablement qu'nn bons « Psalmus
    et des m(5chants. iste tumori

    echo de la propht^^tie d'lsaie, xxxvii, 33, par la- superbia)medicinam humilitatis appoilat, hu-
    quelle le proph^te promet a Ezechias (jue le miles autem consolatur in spe hoc ngeiis, ut ;

    •^eigneur prendra soin de Jerusalem. « II faut nec quisquam superbe de se pra^sumal, nec
    donc regarder notrc psaume, ditllengstenherg, quisquam humilis dc Domino desperet. »
    comme une suite lyrique de la prophetie
    com- S. Aug.
    posee par Isaie, quand
    les Assyriens mena-
    caient de tout ruiner, comme un t(jmoignage * Cf. Exod. v, 7 et seq.
    de la foi vive avec laquelle le peuple d"aIors ' Cf. etiam Psal. ui, 2.

    Ik
    : :

    278 D. ALB. MAG. OBD. PB^D.


    judicii diem. Eccli. vii, 40 : Memorare bene cane, frequenta canticum. Vel,
    novissima tua , etin setermim non pecea- <s. confitebimur» universum, integram fa-

    bis. Thren. i, 9 ; Sordes cjus in pedihus ciemus confessionem omnium peccato-


    ejus, nec recordata est finis sui. rum, non dimidiantes illam, ad minuen-
    dam culpam. Levit. xvi, 21 Sacerdos... :

    Hic Psalmus autem dividitur in duas confiteatur omnes iniquitates filiorum


    partes. Primo, ponitur promissio humilis Jsrael, et universa delicta atque peccata.
    confessionis, orationis, et laudis, ut prffi- « Et itivocabimus, » post confessionem
    parentur ad judicium beati, quorum con- humiliter deprecando, « nomen tuum, »

    gregatio hic loquitur. Secundo, cerla Deum sciUcet in auxilium, quia scriptum
    praenuntiatio futuri, ut terreantur mali, est, Joel, II, 32 : Omnis qui invocaverit,
    ibi, « Cum accepero tempus. » intus scilicet vocaverit, nomen Domini,
    In prima tria secundum tria tacta. salvus erit, dummodo confessio preeces-
    Primo, humilis confessionis promissio. serit, qutE cor mundet, aliter Deus non
    Secundo, orationis et invocationis divin.ie veniret : unde optime prajmisit, « Confi-
    potentise, ibi, « Et invocahimus. » Ter- tehimur. » Sap. \, k : In malevolam ani-
    tio, enuntiationis et enarrationis mirabi- mam non introibit sapientia. Propter
    lium Dei, ibi, « Narrahimus. » quod dicit etiam Gassiodorus : « Corda
    « nostra confessione purgemus, et sic ad
    « auxilium suscipiendum nomen Dei in-
    ft Dicit ergo : Sic miseri obstinati sunt, «vocare debemus. » Eccli. xvm, 23 :

    sed aDeus, confitehimur,'!) confessione Ante orationem prsepara animam tuam.


    iniquitatis, de qua Jacob. v, IG Confi- :

    temini alterutrum peccata vestra. Et « Narrabimus mirahilia. Hic tertium.


    Prov. xxviii, 13 Qui abscondit : scelera Quasi diceret : Sic confessione facta, et
    sua, non dirigetur : qui autem confes- oratione supposita, tunc « narrabimus, »

    sus fuerit, et reliquerit ea, misericor- aliis prsedicando, « mirahilia tua, » quia
    diam consequetur. Et hoc « tibi, » id non auderemus
    aliter : ne forte audire-
    est, ad honorem et laudcm tuam. Josue, mus illud Psal. xux, 16 et 17 : Quare tu
    VII, 19 Fili mi, da gloriam Domino
    :
    enarras justitias meas, et assumis testa-
    Deo Israel, scilicet non quaeras propriam mentum meum per os tuum ? Tu vero
    utilitatem, sicut hypocritae, et confitere, odisti disciplinam, etc: Post confessio-
    peccatum tuum. Et rem explicat
    scilicct nem enim quffi purgat a malo, et oratio-
    ad majorem confirmationem « Confite- :
    nem quae replet bono, narrabimus quae
    bimur » ad gloriam, et hoc « tihi, » con- facturus es in judicio. Eccli. xv, 9 : NonOvet»
    fitebimur, supple, ad nostram confusio- cst speciosa laus in ore peccatoris. INar-
    nem, et contranos. Psal. xxxi, 5 : Didi rabimus etiam mirabilia, quae jam feci-
    Conftehor adversum me injustitiam sti in universo, de quibus Eccli. xi, 4 : Mi-
    meam Domino. rabilia opera\Altissimi solius. Job, ix, 10
    Vel, « conftebimur » confessione ini- Qui magna, et incomprehensihilia,
    facit
    quilatis, ut dictum est. « Confitebimur » et quorum non est numerus.
    mirahilia,
    confessione fidei et laudis, de qua Apo- Mirabilia quae inccelo, ubi jam pulchrum
    stolus ad Bom. x, 10 : Corde creditur ad solium posuisti. Eccli. xliii, 2 : Vas ad-
    justitiam, ore auteni confessio fit ad sa- mirahile opus Excelsi. Quse in terra, in
    lutem. Luc. xii, 8 : Quicumqne me con- qua caecos illuminasti, leprosos munda-
    fessus fuerit coram hominihus , etc. Vel, sti, mortuos suscitasti. Matth. xi, .i : Cx-
    Debemus (< coufitehimur , » et iterum confitebimur, ci vident, claudi amhulant, leprosi mun-
    ' '
    frequenter
    confiteri, et ut frequentemus
    ^ confcssionem, Isa. xxiii,' '
    dantur, surdi audiunt^ mortui resur-
    integre. _ _

    16: Sume citharam, circui civitatem,... gunt, Quoe in mari, ubi super fluctus
    COM.MIIMAIIII l\ PSALMUM LXXIV. 279

    iiiiil)ulasti, imporii) turbiduiu sedasti '. nostnv. CrejAorius : « S;epe sordel iii

    Ou;t' iu inferuo. quciu coufrci^^isti, ct « oculis judicis, quod fulget in oculis

    iude captivos exlraxisti. Zacli. ix, II: « operantis. » Sed, « cutn accepero tem-

    Tu ({unqiie iu sangiiint' tcstanioiti tui /nts. Tunc autem timcbimus ipsum. Ad


    »

    enii.sisti vinctos tuos dc lacu, in qu<j non Galat. VI, 10 Duni tcmpus liahcntus,opc-
    :

    est aqua. Tob. xn, 20 : Sarratc omnta rcmur bonum ad omncs^ maximc autcm
    niirabilia cjus. Eccli. xlu, 17: Xonnc ad donicsticos fidci.
    Dotninus fccit sanctos cnarrare oninia
    tnirabilia .sua ?
    « Liquefacta cst tcrra. )> Hic ostendi-
    tur necessitas judicandi, quia omnes flu-
    « Cum acccpcro tcm/)us. » Hic csl se xerunt in peccatum, exceptis paucis a
    '* cunda pars Psaluii, iu qua subjungitur Deo contirmatis : unde duo dicuntur.
    "• promissio de futuro judicio, ut mali ter- Primo, omnium fere decursio in pecca-
    reantur : et dicuntur quatuor. Primo, tum. Secundo, aliquorum a Deo confir-
    agitur de tempore judicii. Secundo, de matio in bono, ibi, « Ego confirmavi. »
    necessitate judicandi, quiaomncs, paucis Dicit ergo Sic judicabo tandem, et :

    ixceptis, sunt corrupti, ibi, « Liquefa- necesse est, quia « tcrra liqucfacta
    < ta est terra. » Tertio, de publicatione est, » in vitia et peccata, « et onincs qui
    judicii, ibi, « Diui iniquts. » Quarto, de habitant in ea, » illi adhaerendo.
    diversitate judicandorum, ibi, « Ego au-* rSotandum enim, quod est liquefactio
    tem. » boua, qusB fit in anima per divinam col-
    Dicit ergo : Sic narrabimus mirabilia locutionem. Cantic. v, 6 : Anima mea
    tua, vera membra Christi : unde alia liqucfacta cst ut locutus cst, dilectus
    littera liabet : « Narrabo, » Quasi loque- scilicet. Et mala per timorem, Judith,
    ictur totus Christus pro corpore, quoe xvi, 18 : Petrse, scilicet peccatores frigi-
    uiirabilia si nonaudierint homines,«eyo,)) di timore, sicut cera liquescent antc fa-
    ut referatur ad caput, « justitias judica- ciem tuam. Per avaritiam, et concupi-
    bo, » non tantum injustitias, « cum ac- scenliam malam sicut hic, et Ezechiel.
    cepero tempus, » ad judicandum. XXIV, 1 1 : Po?ie eam supcr prunas cupi-
    Nota ergo, quod dicit, « ego )> discre- ditatis elardoris acquirendi, vacuam, si-

    tive, non alius, Joan. v,


    quasi diceret, ne Dei gratia, ut incalcscal, et liquefiat

    22 Pater omnc judicium dedit Filio.


    : xs ejus, soliditas scilicet ejus, si aliqua
    VX quod justitias judicabit non enim ; est.

    tantum mali judicabuntur, sed etiam ju- « Ego confirmavi. » Hic secundum.
    sti. Eccle. III, 17 Justum et impium : Quasi diceret : Sic est liquefacta, tamen
    judicabit Deus. Si autem justitias, quid « ego confirmavi, » ne tota rucret in
    dc injustitiis ? Beraardus « Quid faciet : perditionem, « columnas ejus, » sanctos
    « de injustitiis, qui etiam justitias judi- scilicet eam suslinentes, sicut sustinetur
    « cabit ? » aedificium a columnis. Proverb. ix, 1 :

    \e\,i< jusiitiasjudicabo, » quaeviden- Sapientia aidificavit sibi domum,exciditf


    tur apud homines justitiaj. Bernardus :
    supple, in illa, columnas septem, sancto-
    « Valde verendum est ne tam sublili rum scilicet universitatem, Hinc de qui-
    « examine multa; nostrae justitiaj inju- busdam sanctis dicebat Paulus, ad Calat,
    « stae reputentur, » Isa. lxiv, G : Facti II, : Jacobus, et Cephas, et Joannes, qui
    sumus ut immuudus om,nes nos, ct qua- videbantur columnee esse.

    si pannus menstruatx uniccrsx justitiir. Et bene columnis comparantur sancti.

    ' Cf. Matth. xiv, 25.


    280 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    sancti quia columnalonga est, in quo longani- « pabilcm, sed praelendit excusationes in
    cumpran- mitas gracilis, in quo humilitas
    :
    plana : « pcccatis. »
    tur.
    sine gibbis, in quo paupertas rotunda, :

    in quo seternitas, quam habent in desi-

    derio. Hffi sunt columnse in ferculo Sa- NoUte extollerein altum. » Eccese-
    «

    lomonis. Cant. Columnas ejus fe- iii, 10 :


    cundum. Quasi diceret Siccavete a ma- :

    argenteas. Hae columna circumdan- lo opere, et etiam « nolite extollere in al


    cit

    tes tabernaculum ^ tum, » id est, contra Deum qui altus est,

    « cornu vestrum, » intus blasphemando,


    murmurando. Dicit enim Glossa « Si :

    Hic tertium, in quo « enim humiliaveritis cornu vestrum,


    « Dixi iniquis. w
    5 Deusin vobis exaltabit suum. » Au-
    agitur de judicii preenuntiatione et pu- (i

    blicatione, ut mali sint inexcusabiles. guslinus « Cornu Christi exaltabitur in


    :

    omnium iniquo- « vobis, si non fuerit exaltatum cornu


    Primo ergo tangitur
    rum admonitio ut caveant a malo. Se- vestrum
    (( cornu vestrum de iniquita-
    :

    divinum « te, cornu Christi de majestate. » I Reg.


    cundo, cavendi ratio, scilicet

    judicium, ibi, « Quianequeab Oriente. » II, 1 Et exaltatum est cornu meum in


    :

    Tn prima tria secundum triplex malum Deo meo. Non sicut illi qui dicunt, Amos,
    a quo est dissuasio. Primo, a malo ope- VI, li Numquid non in fortitudine no-
    :

    ris. Secundo, cordis, ibi, « Nolite extol-


    stra asswnpsimus nohis cornua?
    locutionis, ibi, « Nolite Et dixi : « Nolite loqui iniquitatem
    lere. » Tertio,
    loqui. ))
    adversus Dewn, » ut non sit in vobis

    Dicit ergo : Sic columnas conlirmavi, peccatum locutionis. Supra, in Psal.

    nolens non Lxxii, 8 : Iniquitatem in excclso locuti


    per quas « dixi iniquis, »
    admonitos punire « Nolite inique age- :
    sunt. Isa. Lvii, 4 : Super quem lusistis?
    16 Quiescite agere pervcrse. super (luem dilaiastis os, et ejecistis lin-
    re. » Isa. i, :

    Non sitis de illis, de quibus Jerem. ix,


    guam ? Isa. liv, 17 : Omnem linguam
    resislentem tibi i)i judicio, judicahis.
    o : Ut inique agerent, laboraverunt.
    « Et delinquentihus. » In prima ite- Mali homineset superbisuntrecte sicut

    rum duo. Primo, ul caveant a maio ope- Hmata, cum magno enim pondere ince-
    dunt. Isa. i, 4 Vse genti peccatrici, po-
    re. Secundo, de mali operis manifesta- :

    tione, ibi, « Et delinquentibus dixi per pulo gravi iniquitate. Cornu proferunt
    eos : Nolite exaltare cornu, » peccata si aliquando, sed cito retrahunt. Contra
    feceritis defendendo, potentiam si estis in pauperes cornu emittunt, contra majores
    illa extoUendo, et minores deprimendo. retrahunt : sed boni potestatem non ti-

    Psal. cxL, 4 : Non declines cor meum in ment. Psal. xci, ii Et . exaltabitur sicut

    verha malitiee, ad excusandas excusatio- unicornis cormi meum. Eccli. xlviii, 13:

    nes, etc. Multum enim displicet Deo cum In diehus suis non pertimuit principem,

    delinquens non humiliatur per delictum, et polcnlia twmo vicit illum.

    sed magis extollitur. Propter hoc dicit


    Contra Gassiodorus : « Quod insana lajtitia ef-
    maximum
    vitium « fundit, tristitia salutaris exurat : quos Quia neque ah Oriente. » Hic secun-
    «
    excusatio-
    nis. « vulnerat elatio superbise, sanet humi- dum, in quo post admonitionem malo-
    « lis abjectio culpa3. » Item, Idem : rum ut caveant, subjungitur ratio quare
    « Nunc venit ad maximum vitium excu- cavere debcnt : quia non poterunt evadere
    (( quo valde laborat liumanitas,
    sationis judicium : et dicuntur quatuor. Primo,
    « ut cum se quis non [patitur dicere cul- quod nulhi potest esse evasio, Secundo

    *
    Cf. Exodi caput xxvi integrum.
    :

    COMMEMARII IN PSALMUM LXXIV. 281

    ratio, (jiiaro non potcrunt, ibi. « Qudiiidin sum. Spiritualis intellit;entia plana cst
    Driis jiidcju cst. )) Tertio, injudicio ro- in (ilossa.
    ctitudo.ut humiliet suporhuni et huniileni
    exahet, ihi, « Ilimc Jmmiliat. » Quar-
    to, ratio hujus reclitudinis, i])i, « Uidd « Iliinr Jiumiliat, ct liunc cxaltat. »
    q
    ra/iu- iii inaiiu l)ninini. » llic tertium, scilicel judicii reclitudo.
    In prinui duo. Prinio, quod non cst Quasi diceret : Sic Deus judex est, et re-
    possihihs evasio. Secundo, quod nec ctus judex, quia « hunc^ » Judseum sci-

    absconsio, ihi, « Xec a descrtis. » licet, et quemcumque alium superbura,


    s Ait (>nim : Sic cavete : « Quia neque humiliat. Psal. cxviii, 71 : Bonum milii,

    re ah Oricntc, » veniel judex ut in Occiden- Doniinc, quia humiliasti 7ne. « Ethunc, »

    teni fugialis, « nci/ue ab Occidcntc, » ut humilem (jentilem , ct quemcumque


    in Orientem. Psah cxxxvm, 7 et 8 : Quo alium humilem, exaltat. I Reg. ii, 8 :

    iho a spiritu tuo^ ct quo a facie tua fu- Suscitat dc pulvcre egcnum, ct dc sterco-
    ijiain ? Si asccndcro i?i ccehan, tu illic rc clcvat paupercm. Joh, v, II : Ponii
    es, etc. Amos, ix, 1 : Non crit fuya cis. Jiumilcs in sublime, ct moerentes crigit
    Fuf/icnt, ct non salvabitur cx eis qui fu- De utroque, Proverh.
    sospitate. xxix, 23
    ijcrit. Sap. XVI, I.j : Tuam manumeffu- Superbum scquitur humilitas, ct humi-
    ijcre impossihili' cst. (jregorius : « Fu- lem spirilu suscipiet gloria. Eccli.x, 17 :

    (I giendi via ubique deest, quia qui te Sedes ducum superhorum dcstruxit Deus,
    « judicat, uhique est. » ct sedcrc fccit mites pro cis. Ezech. xvii,
    '< Xcc a drscrtis montibusy » supple, ve- 2i : Ego cxaltavi lignum humile, et li-

    nit, ut ad montes fugias, et ii)i lateas. gnuin suhiimc humiliavi. Luc. i, 52 :

    Eccli. XVI. IG et 17 : Non dicas : A Dco Dcposuit potentcs dc scdc, etc.

    ahscondar, et ex summo quis mei mem,o-


    rabilur ? In populo magno non agno- « Quia calix. » Hic cst quartum, ra-
    scar : qucc cst enim a/iinia mea in tam tio scilicet et causa hujus rectitudinis,
    immensa crealura ? Vel .sic : « Nec a de- sive probatio quod recte judicahit, per
    sertis montibus » esse tibi potcrit operi- hoc quod jam fecit : quia scilicet legcm
    inentum. Luc. xxiii, 30 : Tunc incipient a Judaeisabstulit,et (jcntibus dedit, trans-
    diccre montibus : Cadite super nos : et ferens ad ipsos spiritualem intelligen-
    collibus : Operite nos '. tiam, illis relinquens litteralem et car-
    nalem : et secundum haec dicuntur liic

    quatuor, et extenditur littera usque ihi,


    « Quoniam Deus j?idex cst. » Ecce « Ego autcni. »
    ratio evasionis impossihilis, quia Deus Primo, ergo monstratur Christi poten-
    judicahit, qui nulli parcet. Proverh. vi, tia in comparatione ad legem. Secundo,
    •}i el V.) : Zclus ct furor viri non parcet translatio « Et
    ipsius ad Gentilem, ibi,
    in dic vindictcB, iwc acquiescet cujus- quantum
    inclinavit. » Tcrtio, specificatio
    qunm precibus, nec suscipiet pro rcdcm- ad quid translata sit, ibi, « Verumtamen
    ptionc dona plurima: et omnes hene in- fiex rjus. » Quarto, quantum ad quid
    vf-niet. est infra om-
    (jre-^^orius : « Deus apud Juda'0s rcmanscrit, ihi, « Bibcnt. »
    " nia non depressus, intra omnia non In prima duo. Primo, quod in potesta-
    « inclusus, extra omnia non exclusus, te Christi sit lcx. Secundo, legem descri-
    « supra omnia non elalus. » Proptcr hoc ])it, il)i, « Vini mcri. »
    (hcitur, Isa. ii, 12: Dies domini excrci- Dicit ergo : Sic humiliat supeibum, et
    tuum super omncm superbum et excel- exaltat humilein : el hoc patet : « Quia

    « Cf. Osee, X, 8.
    :

    282 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.


    ('al'u\ » id est, lex divina, in manu ejus, ri, » ccelcstis scilicet intellectus semper
    id cst, in sua potestate. Ad Galat. iii, 19 plenus quantuincumque hauriatur. Isa.
    Ordinata est lex jwr Atigclos in manii Lviii, 11 : Sicut fons aquarum, cujus
    mediatoris, Ghristi scilicet, de quo alibi iion deficient aquas. Quippe exit ex inde-
    dicit Paulus, I ad Timoth. ii, 5 : Mediator ficienti fonte, scilicet paradiso, mixto ta-
    Dei et hominum ChristusJesus. men cum ipso calice, quia ex duobus est,

    Nomine Galix autem


    dicitur lex, quia inde Do- scilicetVcteri et Novo. Ezechiel. i, 16 :

    calicis
    intelligitur ininus potat suos et inebriat. Gant. v, Rota erat quasi in medio rotse. Mixtum
    lex vel
    potestas 1, ad hunc calicem invitat dicens Bibite : ergo non habent Judaei, tantum Vetus re-
    judiciaria
    Christi. et inehriamini charissimi. Hic est calix cipientes. Mixtum non habent Manichaei,
    Joseph in quo potat suos, et in quo au- tantum Novo adhaerentes sed Ghristia- :

    guratur, quia facit futura nuntiare K Et ni, m, 26


    utrique consentientes. III Reg. :

    supra, in Psal. xxii, 5 : Et calix meus Nec mihi, nec tibi sit, dicunt lex Vetus,
    inehrians quam prxclarus est ! et Nova, sed dividatur. « Et inclinavit

    « Vini meri. y> Hic describit. Quasi di- ex hoc in hoc, » ut prius. « Verumtamen

    ceret : In manu Domini est calix, plenus fsex ejus., » ima et profunda divinse sa-
    vini meri,spiritualis scilicetintelligentiae, pientiae, « non est exhuudta, » id est, non
    et est Graecismus. k Misto,» id est,faecibus sunt aperta, et in publico posita adhuc.
    conjuncto intelligentiae literalis et carna- Isa. XXIV, 16 : Secretum meum niihi.
    lis. Prov. IX, 1 : Sapientia asdificavit sibi Psal. xvii^ 12 : Tenebrosa aqua in nubi-
    domum. Et infra, t- 2 : Miscuit vinum, bus aeris. Joan.iv, 11 Domine, neque :

    proposuit mensam. inquo haurias, habes, etputeus altusest.


    Tamen « omnes peccatores terrse, » id
    « Et inclinavit ex hoc. » Hic secun- est, Judaei ut prius, « bibent ex eo, » in
    dum. Quasi diceret : Sic in potestate llne veritatem intelligentes, et cum aliis
    sua habet legem : sed quid fecit? « In- credentes. Isa. x, 21, et ad Rom. ix, 27 :

    clinavit ex hoc, » scilicet ex Judaeo, « m Reliquise Israel salvsp fient. Isa. xix, 21 :

    hoc, n scilicet in Gentilem, a Judaeis in Cognoscetur Dominus ab yEgypto, a po-


    Gentiles ipsam transferendo. Matth. xxi, pulo Judeeorum, tenebris ignorantise ex-
    43 : Auferetur a vobis regnum Dei, sa- caecato.
    cra scilicet Scriptura : et dabitur genti Tertio modo legitur, ut » calix » judi-
    facienti fructus ejus. ciaria potestas in Ghristo appelletur. Hic
    « Verumtamen fsex ejus, » carnalis quo Dominusin Jerem. xxv, 15
    calix de :

    scilicet intelligentia, « non est exinanita, » Sume calicem vini furoris hujus de manu
    id est, annihilata, ad Gentilem translata, mea, id est, sumendum intelliges. Hic
    sed spiritualis tamquam vinum merum. est » plenus viri meri, » id est, justo ju-

    « Bibent omnes. Hic quartum. Quasi


    » dicio et sequissimo. Psal. vii, 12 : Deus
    diceret : Sic remanet adhuc carnalis in- judex justus. Vel vinum merum potest
    telligentia, sed « omnes peccatores bi- dici sanctorum gaudium, quo inebria-
    bent » illam tamquam potantes fseces. buntur secundum illud Psal. xxxv, 9 :

    Ezech. XXIII, 34 Epotabis usque ad


    :
    fse- Inebriabuntur ab ubertate domus tuse.
    ces, et fragmenta ejus devorabis. Et « misto » tandem, quia misericordia
    Aliter potest legi, ut calix appelletur cum judicio. Psal. c, 1 : Misericordiam
    liic sicut prius aliquo modo intelligentia et judicium cantabo Domine. « Mi- tibi,

    mutata. Quasi diceret : « Calix, » id est, sto » etiam quoad illos qui adhuc suut in
    lex divina, « in manu Domini, vini me- praesenti, qui non purum, sed mixtum

    * Cf. Genes. xliv, o : Scyphus, quem furaii quo augurari solet.

    estis, ipse est in quo bibit Dominus meus, et in


    COMMEXTARII IN PSALMUM LXXIV. 283

    (lolorem liabont, seciinduin illud Prov. tus Doinini supcr inc, co quod unxcrit
    XIV, 13 : /{isi/s ilolorc miscebitur. « Ei Doniinus ine : ad annuniiandum man-
    iiicli/iaiif, » illani juiliciariani potestatem, suciis misit iiic. Matth. xi, o : Pauperes
    ii*ej- hoc, » lioc est uno, « in hoc, » id ecanijclizantur, qui sunt inembra, non
    est, in alium, ut omnes judicentur. H ad solum caput.
    Corinlli. v, 10 : Omnes nos manifcstiiri « Cantabo. » Quasi diceret : Sic prae-
    oporict antc tribunal (liristi, iit re/crat dicabo aliis, et ctiam « cantabo Dco Ja-
    iiniis//uisi/iie propria corporis, prout ijes- cob, » id est, luctaloris, id est Deo qui
    sit, sicc bonvin, sicc innlum '. (( Vcrum- forlis est, et me maj^nilice ab omni malo
    tamen fxx ejus, » id est, poenae aeterna, eripuit. Isa. xu, 5 : Cantale Domino, quo-
    qua? est in divina justitia, « non est exi- niain maijnifice fccit.
    nanita, » id est, non est finita, vel ter-

    minabilis. Isa. i.xvi, 2i : Vcrmis eorum


    non morictur, el ignis non exstinijuctur. « Et omnia eornua pcccatorum. » ITic j|
    Matth. XXV, il : Discedite a me, malcdi- remuneratio bonorum et malorum in fu-

    eli, in iynem setcrnum. « Bibcnt omncs turo. Priino, malorum. Sccundo, bono-
    peccatores terrx, » ex illis faecibus. Isa. runi, ibi, « Et exaltabuntur » .

    Li, 17 : liibisti de manu Domini calicem Ait enim Sic annuntiabo, et cantabo,
    :

    furoris ir^e ejus : usc/ue ad fundum ca- et tandem « confringam omnia cornua »
    licis soporis bibisti^ ct potasti usque ad peccatorum, quae modo extollunt se con-
    f.eces. tra Deum. Thren. ii, 3 : Confregit Do-
    rninus in ira furoris sui omne cornu
    Israel. Supra, t- 1(> • Nolite extollere in
    j
    « Ejo autem annuntiabo. » Ilic est altum cornu vestrum.
    (juarluin secundae parlis, in quo agitur « Et exaltabuniur cornua justi » e con-

    de diversitate iudicandorum : et tanuun- trario, quibus impugnavit diabolum et


    .J c
    tur duo. l*rimo, remuncratio bonorum peccatum. Psal. xci, ii Et exaltabitur :

    in praesenti. Et secundo, bonorum ma- et sicut unicornis cornu meum. Et alibi,


    loruni in futuro, ibi, « Et omnia comuu. » Psal. Lxxxviii, 2)3 : Et in nomiiie meo
    prima duo. Priino, publicatio bcnc-
    \\\ exaltabitur cornu ejus. Luc. i, G9 : Ere-
    licioriiin IJei. Secundo, exsuitatio inDeo, xit cornu salutis nobis, in donio David
    il)i. « Cantabo Deo Jacob. » pueri sui.
    Dicit ergo : Sic .ludaei superbientes, Et nota, quod mali tria habent cornua Comua
    ^ malorum,
    faeces bibent de calice Scripturce : c Ejo quae confrinf^enlur.
    ° ITnum cornu est po-
    ^
    potentiae,
    . .
    ciivitise et
    autcin, » dicit bonoruiii congregatio, ca- tentia. IIoc confringetur per perpctuam prudentia.

    put cum membris, « annuntiabo » prae- servitutem. Jerem. xvi, 13 : Servietis


    dicando bcnelicia Dei, quse invenio in diis alienis die ac nocte, qui non dabunt
    spirituali Scripturie intcUig-cntia, « in vobis requiem. I Reg. xxvii, 12 Mulla :

    ^<eculuiii, » quamdiu s.TcuIuin erit. iiiala opcratus est contra populum suuni
    \ cl sic : « Bibent omnes peccatorcs » Israel : erit igilur mihi servus sempiter-
    fijcces calicis Dei in inferno, « Eijo au- nus. Secundum est temporalis abundan-
    tcm, » cum meis, « annuntiabo. » Alia tia. IIoc confringetur aeterna paupertatc,
    liltera : « (laudebo, » interius in corde, et cgestale. Luc. xvi,2i : Mitte Lazarum,
    et hoc « in saeculum, » tenens quod pro- ut intingat extremum digiti sui in
    rnissum est. .lunge eryo utramquc litte- aquam, ui rcfrigcret linquam mcain.
    rain, et erit : .\nnuntiabo in gaudio, et Magna inopia. Terlium, inundi sapientia,
    laelanter praedicabo. Isa. lxi, i : Spiri- ct confringetur per aeternam tenebrosi-

    '
    Cf. ad Rnman. xiv, 10.
    284 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    tatem in qua erunt. Abdice, t- 8 : Per- Sed cornua justorum^ quibus impu- corl
    dam sapientcs dc Idumxn, ct pmdcntiam gnaverunt peccata fides, spes, charitas.
    : fiil^,

    de montc Esau. I ad Corinth. i, 19 : Heec exaltabuntur : Fides usque ad aper-


    Perdam sapientiam sapientium, et pru- tam visionem, spes usque ad compre-
    dentiam prudcntium rcprobaho, ipsis hensionem, charitas ad plenissimam
    rejectis in tenebras exteriores. Matth. fruitionem, ad quam nos perducat, etc.

    XXV, 30 : Inutilcm servum projicite in


    tenebras exteriores.

    PSALMUS LXXV.

    Gratiarum actio post reportatam victoriam.

    i.In finem, in laudibus, Psahnus 8. Tu terribilis es : et quis resistet


    Asaph, Canticum ad Assyrios. tibi ? ex tunc ira tua.
    2. Notus in Judsea Deus in Israel : 9. De coelo auditum fecisti Judicium :

    magnum nomen ejus. terra tremuit, et quievit :

    3. Et factus est in pace locus ejus, et 10. Cum exsurgeret in judicium Deus^
    habitatio ejus in Sion. ut salvos faceret omnes mansue-
    4. Ibi confregitpotentiasarcuum, scu- tos terrse.
    tum, gladium, et bellum. 11. Quoniam cogitaiio hominis confi-
    5. Illuminans tu mirabiliter a monti- tebitur tibi : et reliquite ccgita-

    bus aeternis : tionis diem festum agent tibi.

    6. Turbati sunt omnes insipientes 12. Vovete, et reddite Domino Deo


    corde. vestro, omnes qui in circuitu
    Dormierunt somnum suum, et ni- ejus affertis munera.
    hil invenerunt omnes viri divi- Terribili,
    tiarum in manibus suis. i3. Et ei qui aufert spiritum princi-
    7. Ab increpatione aua, Deus Jacob, pum, terribili apud reges terrse.

    dormitaverunt qui ascenderunt


    equos.

    mus septuagesimus quintus in toto Hbro, psaimi

    IN PSALMUM LXXV vicesimus quintus in secunda parte. Cum donaJuiii

    enim PsaL XXIII Judeeos monuerit ut


    in centes •

    GOMMENTARIUS. suscipiant salutem in medio terrae fa-


    ctam, eos per adventum Christi ad futu-
    rum judicium inXXIVterruerit, hic tertio ,1
    "
    In finem^ in carminibus Psalmus Asaph, ,
    eos confundere intendit, monstrans eo-
    Canticum ad Assyrios '. rum gloriam ad ahos translatam, et

    aliam esse veram Judeeam, verum Is- et

    rael esse, et veram Jerusalem, et veram


    « Notus in Judxa Deus. » Ilic Psal- Sion, ubi Dcus cognitus est vernciter, et

    ' Le desasti'e imminent des Assyriens avait psahiiiste rend graces a Dicu d'avoir accompU
    inspiie le psaume prec6dent dans celui-ci, le: sa promesse. Patrizi est seul a rapporter ce
    COMMIvMAKII 1\ PSAL.Ml M LXXV. 283

    quiescit poroiinitcr, oxpulsis adversaiiis, rentes statuere, justitix Dei non sunt
    votis ab 60 leceptis. subjecti. Joh, xv, 2() : Cucurrit adver-
    Et hoc monstratur iii titulo (jui lalis sus eum, scilicet r)eum_, erccto collo, et
    est ; « 1)1 /iiieni, in carminibus ', IKsal- contra Omnipotontom. 1^1 in facto otiam
    miis Asaph, Canticum ad Asst/rios. » VA possunt dici .\ssyrii : quia sicut ilh anli-
    est sensus Psalmus » sultjoctus con-
    : « quitus populum Doi porsoquohantur, sic
    venit « Asaph. » id ost, honorum con- isti modo populum Chrislianum.
    gregationi. Psahuus. inquam, (hrigons,
    nos « in fincm » nostrum Chiistum, in Dividitur autem Psalmus in tres par-
    quo ostoiulit torminatam leirom, ot por tes. Primo, tangit qu(B bona a Judiois,
    ipsum omnia transisse. Ad Roman. x, 4 : in alias gentes transtulerit. Secundo,
    finis \legis C/irisfus, ad justitiam omni qualitcr, et per quos, et quo ordine fa-
    credfnti. Et ost « Canticum in carmini- clum sit, ibi, « Ibi confrcfjit. » Tertio,
    bus » oditum, quia agit de bonis et gra- exhorlando concludit, quod omnes indi-
    tiis (lontilihus colhitis, quod Deo conri- gni sint tanto beneficio, et tam terribili
    toiites, et ipsum cognoscentes, ab ipso judici subjecti, solvcndo quod promis-
    illuminati ot salvati sunt. I ad Corinth. sum fuit, ibi, « Quoniam cogitatio. »
    IV. 7 : quod non accepisti ?
    Qiiid hahcs In prima quatuor, secundum quatuor
    Jacoh. I, 17 (/miw datum optimum, ct
    : quae translata innuit ad Gentiles. Pri-
    omue donum perfectum desursum est, mum, divina cognitio. Secundo, Dei ma-
    descendcns a Patre luminum. Ifcec onim gnihcatio, ibi, « In Israel. » Tertio, ip-
    omnia hona a Doo siiuul cum Ciiristo sorum (jentilium prseelcctio, ibi, « Et
    suscopit. Sap. VII, 11 : Venerunt mihi factus est in pace. » Quarto, inhabitatio
    8 omnia bona pariter cum illa. Et est a-ad, » electa de Gentilitate, ihi, « Et habitatio
    ur id est, contra non contra
    (( Assurios, » ejus in Sion. » Per primum ost Gentili-
    illos litteralos Assyrios, de quibus Ange- tas Judaea. Per secundum Israel. Per ter-
    lus Doraini octoginta milha una vice in- tium hic Jerusalem. Et per quartum
    terfecit ante Jerusalem ^, sed contra sig- Sion.
    nificatos per illos, scilicet Judaeos, qui
    dicuntur Assyriii, id est, dirigentes, sed
    per antiphrasim, et quasi irrisorie. Ma- Dicit ergo : « Deus, » quem vos repel- «j
    gis enim possunt dici errantes, et errare litis, o carnales Judaei, est « notus in Ju- Prima para
    Psalmi.
    facientes, quam dirigentes. Sapient. v, 6 : dsea » spirituali, non apud vos. Dicit
    Erf/o erravimus a via veritatis, dicent enim Isaias, i, '.]
    : Cognovit bos posscsso-
    ipsi in fine. Matlh. xv, li : Sinite illos : remsuum, et asinus prsesepe Domini sui,
    cseci sunt,et duces csecorum: aecus autem Gentilis populus prius animalis, Israel
    si cseco ducatum prsestet, etc. Vel pos- autem, scilicet populus meus, a meis de-
    sunt dici dirigontes, id est, erigentes :
    scendentes, scilicet a Pairiarchis, rne non
    erexerunt enim se semper contra Deum. cognovit. VA rursum, Jor. viii, 7 : Milvus
    Ad Roman. x, '.)
    : Suam justitiam quse- in cceIo cognovit lempus suum : turtur,

    chant a la guorre de David coutre les .Vmiuo- convenait pour c(il(';brer un si prodigieux eve-

    nites, II Heg., x, 1-14; au- I Par., xix, 1-1.-; ; les nement : « chaque trait est d'une nationalite
    tres cinnmentateurs s'en tienuent a rindication vivante ; dans nos chants de guerre et de vic-
    fournie par les anciennes versions, l..\X irpof; : loire, les plus
    ^nergiques expressions de ce
    Tov A^tjs-.ov, Vulg. : « ad Assyrios, >• et si bien genre ne sont que des iauriers fletris. » Ilerder.
    confirmee par mfime du psaume. On
    le texte

    aurait peine, dit Delitzch, a trouver un autre 1 Vulg. habet : /;( lawJibm.
    psaume rnieux d'accord que celui-ci avec la ^ Gf. Isa. xxxvH, .36 : Egressus est amjelus Do-
    situation historique a laquelle on le rapporte. mini, et percussil in castris Assi/riorum centum
    Le style e=t (5nergique et sublime, comme ii octoginta quinque miUia.

    k
    286 D. ALB, MAG. ORD. PR^D.
    et hirundo, et ciconia custodiunt tcmpus concordiam, non per rancorem
    divisi :

    adventus sui populus autcm mcus non


    : ibi sum in medio corum. Locus meus
    cognovit judicium Dei. Et propter hoc sunt. II ad Gorinth. xiii, 11 : Pacem ha-
    spiritualis .Tudgea sunt Gentiles, et vera. bete, et Deus pacis, et dilectionis erit vo-
    Ad Roman. ii, 28 et 29 : Non enim qui biscum. III Reg. xix, 11 et 12 : Non in
    csi in manifcsto, Judseusest : neque quse commolione Dominus, et post commotio-
    in manifcsto , in carne, est circumcisio : nem ignis : non in igne Dominus, et post
    sed qui in abscondito, Judseus cst, et cir- igneni sibilus aurse tenuis. Ad hoc mon-
    cumcisio cordis in spiritu, non littera. strandum voluit in Sabbato, quod est
    Judsea interpretatur confitens. Qui vera- dies quietis, quiescere in sepulcro, et ibi
    citer confitentur corde per contritionem, locari, sed in carnali Jerusalem, quae non
    ore per confessionem, et opere per satis- queerit nisi mundana, pax non est, et
    factionem. Talibus cognitus est Deus, per propter hoc nec potest ibi esse locus Dei.
    abundantis gratise infusionem, non illis Joan. XVI, 33 : Ilsec locutus sum vobis
    de quibus II ad Timoth. iii, 5 : Ilabentes ut in me pacem habeatis. In mundo
    qiiidem speciem pietatis, virtutem autem pressuram habebitis : sed confidite, ego
    ejus abnegantes. Nec iUis de quibus ad vici mundum.
    Tit. 1,16: Confitentur se nosse Deum, « Et habitatio ejus in Sion, » in vera
    factis autem negant. Qui enim ostendit Sion, scilicet in Ecclesia per fidem Domi-
    se Deo in pura confessione secundum il- num continue speculante. Isa. lxii, 4 :

    lud Cantic. ii, 14 : Ostende mihi faciem Vocabcris voluntas mea in ea, et terra
    tuam, sonet vox tua, etc, ostendit iUi tua inhabitata : quia complacuit Domi-
    Deus se. Job, xlii, .5 : Nunc oculus meus no in te. Ezech. xlviii, 33 : Nomen civi-
    videt te. tatis cx illa die, Dominus ibidem. Hsec
    « In Israel. » Hic secundum. Quasi di- est Sion, id est, speculatio, quae Deum
    ceret : Sic « in Judsea » spirituali cog- specuhatur per fidem. I ad Gorinth. xiii,

    nitus est : et « in Israel, » supple, spi- 12 : Videynus nunc per speculum in seni-
    rituali, « magnum nomen ejus, » id est, gmate tunc autem, etc. Sicut per Sa-
    :

    magnificatur nomen ejus, extollitur, et lem pacifici, sic per Sionviri religiosi vel
    preedicatur, non in carnah. Illi enim di- praelati Sion enim speculum interpre-
    :

    ctum est, Ezechiel. xxxvi, 20 : Et ingressi tatur, et ipsi debent esse speculum aliis,

    sunt ad gcntes.,... et polluerunt nomen secundum illud Job, xxxui, 27 : Respi-


    sanctum meum. Et ad Roman. ii, 24 ciet homines, et dicet : Peccavi, et vere

    Nomen Dei per vos blasphematur inter dcliqui, et, ut eram dignus, non recepi.
    Gcntes. Sed de veris Israelitis dicitur il- Per Judseam ergo conlitentes, qui Deum
    lud Matth. IX, 31 : Illi vero diffamave- cognoscunt per Israel clerici, et studen-
    :

    runt illam, bona diffamatione, in tota tes in sacris Scripturis, qui Deum mag-
    terra illa. Et illud Isa. lxii, 6 : Tota die nilicare debent et prsedicare. Per Salem
    et nocte in perpetuum non tacebunt, sci- pacifici, qui jam Ghristum habent in se
    licet laudare nomen Domini. quiescentem : per Sion religiosi vel
    Prselati, qui familiarem, et cohabitan-
    tem.
    « Et factus est in pace. » Alia httera, Nota etiam hic, quod locus Dei fuit

    « in Sale, » id est, in Jerusalem vera et Virginis uterus, praesepium, crux, ct se-


    spirituali, scilicet Ecclesia, quae est pa- pulcrum. In primo dejecit superbiam, in
    cifica. Matth. v, 44 : Diligite inimicos secundo divitias, in tertio potentiam
    vestros, benefacite his qui oderunt vos. mundanam, claudi volens in loco mo-
    Matth. viii, 20 Ubisuntduo vel tres con-
    : dico.
    gregati in nominc meo, per pacem et
    COMMEMAUII Ii\ PSALMl M LXW. 287

    « Ihi confrcgit. » Ilic secunduin totius tus cst numerus. Isa. xxix, 7 : Erit sicut
    i liujus Psahni, quanivis aliiiuantulum somnium noclurmc multiludo
    visionis
    alitcr sit in ("ilossa signatuni. in (|uo os- omnium gcntium,quai dimicavcrunt con-
    tendit ordincni ct nioduni, ([uo fueril la- Ira Aricl. Et robur, scilicet ohstinatos.
    cta pra^dicta translatio. quia por dcjcclio- l*rov. XXI, 22: Civilalcm fortium asccndit
    nem adversaria? potestalis, et manifesta- sapiens, et destruuit rohur fiduci/e ejus.
    tionem veritatis, et incussionem timoris :

    et secundum hoc dicuntur tria in hac « Arcum, scutum. » llic quasi speci-
    parte. Primo, contraria' potestalis dejc- fical. Et [)rinio tan^^it eorum quce ordinata
    ctio. Secundo, veritatis manifestalio bo- sunt ad bellandum destructionem. Se-
    nis, quamvis malorum fueritconturbatio, cundo, ipsius belli finem, ibi, « Ei bel-
    et dormicntium in terrenis, ibi, « Illiimi- lurn. »

    nans tu mirahilitcr. « Tertio, timoris in- Ordinata autcm tangit tria, quae sunt
    cussio per prsenuntiationem fuluri judi- ad impugnandum, et hoc delonge,et sic
    cii, ibi. « Tu terrihilis. » « arcus: » aut de prope, etsic « gladius: »

    In prinia duo. Primo, dejectio contra- aut ad defendendum, et sic « scutum. »


    ri» potestatis. Secundo, specificatio per Dicit ergo : Sic confregit potentias
    metaphoras, et figuras, ibi, « Arcum,scn- « arcuum, » qui de longe percutit, et
    tum. » significat dolositatem. Supra, in Psal.
    Dicit enim Judaa,
    : Sic notus est in XLV, 10 : Arcum conteret, et confringet
    mairnificus in Israel, hDCum habens in arma. .Terem. ix, 3 Extenderunt lin- :

    Salem, et habitat in Sion. Nec mirum, guam suam, quasi arcum mendacii.
    quia ihi, » in Ecclesia sciUcet de Gen-
    (( Et « scutum » defensionis peccati. Su-
    tibus, « confrcgit potcntias » deemonum, pra, in Psal. xlv, 10 Scuta comburet :

    qui in idolis venerabantur. Tsa. xlvi, 1 : igni. I Reg. xvii, 6 Clgpeus gereus, de- :

    Confractus cst Bel, contritus est Nabo : fensio resonans et sonora, tegebat hume-
    facta sunt simulacra eorum bcstiis ct ros ejus.
    jumcntis onera vestra gravi pondcre Gladium » perversarum suggcstio-
    «

    usquc ad lassitudinem. num, quae penelrant usque ad cor. Su-


    nt Potentiae etiam diaboH appellantur pra, inPsal. xxxvi, 14: Gladium evagi-
    li
    . . • •
    1 X •!• 1 •

    Be? muniliones ejus, id est, consilia, machi- naverunt peccatores, dsemoncs : quasi di-
    naj, scilicet saeculi potentes, multitudo cat, suggestiones perversas exstruxerunt.
    exercitus, peccatorum diversilates et Ezech. XXI, 1 i : Duplicelur gladius,et Iri-

    multiludines, et robur, scilicet obstinati. plicetur. Et cst aliquando valde aculus hic
    Sed totum destruxit Dominus per sanctas gladius, el apparet aliquando quod non
    munitiones, id est, consilia, quia Paulus sit multuni malum, quod suggeritur, sed
    dicit, II ad Cor. x, i : Arma militi/e bonum. Ezech. xxi, 9 Gladius cxacua-
    :

    nostrse non carnalia sunt, sed potentia tus est, et limatus : exacuatus utscindat,
    Deo ad destructionem munitiomnn, con- sed limalus ut splendcat.
    silia destrucntcs,\(] est, machinas polen- « El hcllum » . Isa. ii, i : Xec cxerce-
    tes dejecit, de quibus 1 Machah. vi, .')2 : bunlur ullra adproilium. Si enim peccant
    Fecerunt et ipsi machinas adversus nui- aliquando in Ecclcsia, tamen humiliter
    cliinas eorum, et balistas, et pugnavc- se subjiciunt, nec bellant dcfendendo cul-
    \ runt dies mullos. Et multitudines exer- pam a sanctis cruditi, et Deo suhjecti.

    ciluum qute magnaj sunl sed lunc erant :


    Propler hoc Christo nato pacem An-
    maximse. Eccle. i, l."3 Stultorum infini- : gelus nuntiavit '.

    '
    Luc. u, 13 et 14 : El suhito farJa est rAim Deum, et diccnlium : Gloria in altissimis Deo, et
    Antjelo mullituilo militiac ccelestis, laudantium in terra pax kominibus bonx loluntatis.

    li
    288 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    « Illuminans tu mirabiliter. » Hic est sicut faciebat David, Psal. cxx, 1 Levavi
    5 :

    secundum, scilicet illuminatio bonorum, oculos meos in montes.


    et manifestatio veritatis eisdem, inde tur-

    batis malis. Et dicuntur tria. Primo, bo-


    norum illuminatio per sanctos. Sccundo, « » Hic est secunduni,
    Turbati sunt. 6
    insipientium et reproborum conturbatio, scilicetreproborum conturbatio et di- :

    ibi, « Turbati sunt. » Tertio, ratio tan- cuntur tria. Primo, turbatio. Secundo,
    tse turbationis, ibi, « Ab increpatione duratio in illa conturbatione : vel con-

    tua. » versio, ibi, « Dormierunt somnuni


    Dicit ergo : Sic confractae fuerunt ad- suum. » Tortio, damnum sequens ex illa

    versariorum potestates : eto tu,Domine, turbatione, ibi, « Et nihil invenerunt. »

    tu fuisti « illuminans » mundum quan- Dicit ergo : Sic illuminans bonos per

    tum ad electos tuos. Joan. i, : Illunii- montes : et super Iioc « turbati sunt » qui

    nat omnem hominem venientem in hunc deberent consolari magis, « omnes insi-

    mundum verum est quantum ad seip-


    : pientes corde. » Hic addit ad expressio-

    sum, etsi omnes non sunt illuminati nem majorem quod Paulus dicit, ad
    propter peccatum suum. Vel,omnem ho- Rom. 1, Obscuratum est insipiens
    21 :

    minem qui illuminatur. Jacob. i, 17 : cor eorum.1 unde deberent illuminari.


    Omne datum optimum, et omne donum Sunt enim corda qusedam tantum aman-
    perfectum, desursum est, descendens a tia obscuritatem et ignorantiam, ut ad
    Patre luminum. Propter hoc dicebat Si- lucem turbentur. Job, xxiv, 17 : Si su-
    meon de salutari quod receperat, Luc. bito apparuerit aurora, arbitrantur um-
    II, 31 et 32 : Quod parasti, ante faciem bram mortis. Psal. cvi, 27 : Turbati
    omnium populorum : lumen ad revela- sunt et moti sunt sicut ebrius. Et alibi,

    tionem Gentium. Isa. xlix, 6 Dedi te in : Psal. Lxxvi, 19 : Illuxerunt coruscatio-


    lucem Gentizim. nes tuse orbi terrse, etc. De talibus Hero-
    Et hoc, « a montibus seternis, » scili- des et Judaei. Matth. ii, 3 : Audiens au-
    cet Apostolis, qui sunt montes altitudine tem Herodes rex, natam lucem, turbatus
    vitae. Psal. lxxxvi, 1 : Fundamenta ejus est, et omnis Jerosohjma cum illo. Nec

    in montibus sanctis. Et seterni, quia non mirum, quia insipientos sunt sicut oculus

    nisi aeterna quaesierunt, et aeterni facti infirmus. Et Augustinus dicit : « Oculis

    sunt seternitatis participatione. Ad Co- « cegris odiosa est lux. »

    loss. 111, 1, 2 : Si consurnxistis cum


    Christo, facti montes alti, quse scilicet Dormierunt somnum suum.
    « » Ecce
    sursum sunt quderite,... non quse super secundum. Quasi diceret Sic : turbati

    terrani. Non sitis montes Gelboe, quod sunt : sed numquid turbationo bona,
    interpretatur decursus,ei signiticatprse- quee excitaret cos, et evigilaret a culpa ?
    latosin terrena per desidcrium decurren- Non : imo « dormierunt, » in his tempo-
    tes. II Reg. I, 21 : Montes Gelboe, nec mundi deliciis quiescentes,
    ralibus, et in
    ros, nec pluvia veniant super vos. Isti « somm(ni suum, » ad ditferentiam som-
    sunt aeterni colles, de quibus Genes. xlix, ni sanctorum. Matth. xxv, Dormita- .^ :

    26 Donec veniret desideriuni collium


    : verunt omnes et dorniierunt : in his bonis
    seternorum. Et alios illuminantes tam- phantasticis, et in his quieverunt. Jerem.
    quam primo recipientes lucis radios a XLViii, 11 : Fertilis fuit Moab ab adole-
    vero sole Christo, de quo Mal. iv, 2 : scentia sua, et requievit in fsecibus suis.
    Orietur vobis timcntibus nomen meum Proprietas somni est quod dormions
    Soljustitise. Propter hoc dicit Gregorius : quiescit ab operibus veris, et laborat in
    « Qui oricntem solem vidoro non valot, phantasticis. Aui;ustinus : « Amavorunt
    « irradiatos ab illo montes consideret, » « praesentia, et in ipsis obdormierunt. »
    COMMENTARTT T\ PSAT.MT^M T.XXV. 289

    Cassiodorus : « Dormit (jui profiitura abundantire, qiire equus est sicut supra
    « ne^:liirit, et caduca perquirit. » .lerom. dictuin fiiit, Psal. xxxii, 17 : Fallax
    Li, '-V.) : Inebriabo eos, supplo, amorc equus ad salutent, « dorttiitaveruttt, »

    terrenorum, /// sopiatilur, et donniant modo supra dicto, « ab increpationc tua, »


    somniiin sempiterntini. id est,ab ira tua eos excaecantc ut non
    videant veritatem. De iis equis, Isa. xxxi,
    « Et nihil invenerunt . » 1'^cce tertium. 1 : T> qui descendtint in ^Egtjptutn ad
    Quasi diceret : Sic dormierunt in tempo- attxilium, iit cquis sperantcs.
    ralibus, quando evigilaverunt,
    et post VA nota, quod optiine dicit : « Dormi-
    « ni/iil invenerunt omnes viri divitia- taverunt, » non propter hoc quin dor-
    rum, » viri a divitiis possessi, non ipsas miant fortiter amatores mundi, scd quia
    possidentes, « in manibus suis, » in po- dormiunt,utiladicam, broviter. Proverb.
    testate scilicet sua. Job, xxvii, l'.) : Dives VI, 10 : Paululum dormies., paululum
    cum dormierit, ni/iil secum auferet : dormitabis '. Incrcpatio autem Dco dici-
    aperiet otulos suos, et ni/iil inveniet. Isa. tur aliquando excfccatio, sicut hic dici-
    XXIX, 8 : Sicut somniat sitiens, et bibit, ct tur. Aliquando cohibitio a malo, Supra,
    postquam fuerit expcrgefactus,... anima in Psal. Lxvii, 31 Increpa feras arun- :

    ejus varua est. « Et ni/iil invenerunt, » dinis. Rcvocatio a malo, in Psal. ciii, 7 :

    id est, peccatum invcnerunt, quod niliil Ab incrcpatione tua fugient. /Etcrna


    est. .loan. i, 3 t Sine ipso factuni est ni- damnatio, Zachar. iu, 2 : Increpct Domi-
    /til. Niliil autem invenerunt ; quia niliil nus in te Satan.
    in inanu pauperum posuerunt. Augusti-
    nus : « l)a mihi ex eo quod dedit tibi :

    « habuisti me largitorem, habebis me « Tu terribilis. » Ilic tertium, scilicet $


    « redditorem. » Item, idem : « Manus timoris incussio : et dicuntur tria. Vvi-
    « paiiperum sunt liazophilacium i)ei, in mo, aptitudo in mittendo timorem in
    « quibus si terrena mittis, largiendo ser- Deo ostcnditur. Secundo, denuntiatio
    ra- « vas, et servando mittis. » Amor tenipo- judicii tam horribilis ipsi mundo, ibi,

    le- ralium similis est lelhargiae, ubi cst hu- « De coelo auditum. » Tertio, timoris
    morviscosus ligans lioininem in anterio- incussio toti mundo, ibi, « Tcrra trc-
    reparle cerebri, et sic amittere facit usum muit. »

    sensuum, ut non possit stimulis vel impul- In prima duo dicuntur. I*rimo, asserit
    sionibusexcitari. Sic amatoros tempora- ipsum terribilem venturum ad judicium.
    lium inviscantur, omnino obstuposcunt et Secundo, assignat causain qiiare debeat
    ad ea qu» ante sunt. Ad Philip. m, [:\ :
    cssotcrribilis, ibi,« Et quis rcsistet tibi ? »
    Quee retro suitt oblivisceits, ad ea vero Dicit ergo : Sic illuminasti mundum peus
    ijUf^e suiif priora extendens meipsum. per Apostolos, quamvis alii conturbon- ^'^judicio.

    tur, ct dormicntos in tomporalibus illis

    adhaeroaut : sod, o Dominc, « tu terribilis


    « Ab increpatione tua. » ITic tortium, es » futurus in judicio valde. Eccli. xliii,

    ad visionem vel
    ralio tantse excERcationis 31 : Terribilis Dominus, et magnus vc-
    ortum luminis cmlestis. Nec oportot hoc /tcmenter, maximc in judicio. Ad Ilcbr.
    dividoro, .'^od continuetur, et construatur X, 27 : Terribilis est qu<edam cxspectatio
    littora sir ; Ita, Domine, turbautur et dor- judicii.
    miunt : sed, o « Deus .Jacob, » minoris « Et quis rcsistel tibi ? » Ecce secun-

    populi, non majoris dc Ksau, « qui as- dum, causa quaro torribilis, qiuc assigna-
    cendcrunt erjuos » siiporbinp, cl tomporalis tur duplcx. P(jtcntia cui resisli non pot-

    ' Cf. etiam Prov. .xxiv, 33.

    XVI
    ^9
    :

    290 I). ALB, MAG. ORD. PR.ED,

    erit : ct sententia contra malos, qua? irre- tui resurgent incorrupti, Yel de futuro,
    vocabilis erit, ibi, « Ex tunc. » sicut vult Glossa. Quasi diceret : « De coelo
    Ait enim Tu terribilis es, et quid mi-
    :
    auditum fecisti judicium, » id est, facies

    rum, quia « et qiiis resistet tibi ? » Quasi rugiens sicut leo. Isa. v, 29 : Rugitus
    diceret : Nullus. Esther, xiii, 9 : Non est ejus ut leonis, rugiet ut catuli leonum.
    quipossit tuse resistere voluntati. Job, ix,
    4 Quis restitit ei, et pacem habuit ? Et
    :
    « Hic tertium, timo-
    Terra tremuit. »

    proptcr hoc terribilis. Job, xxv, 2 : Po- ris incussiototi mundo propterjudicium:

    testas et terror apud eum est. et dicuntur tria. Primo, incussio. Secun-

    « Ex tunc, » ex quo scihcct ad judi- do, utihtas illius incussionis, ibi, « Et


    ciumvenerit, « ira tua, » elfectus scilicet quievit. » Tertio, tempus, ibi, « Cum ex-

    iree tuae, pcenarum inflictio, et scientia surgcret. »

    contra malos est duratura, ut numquam enim Sic prsedicatum est judi-
    Dicit :

    revocetur. II Reg. i, 22 Sagitta Jona- : cium, et hoc auditu, « terra, » homo sci-
    thx, Christi scilicet sententia, numquam licet terrenus, « tremuit. » Amos, iii,

    rediit retrorsum, ut sit revocata, post- 8 : Leo rugiet, quis non timebit ? Job,
    quam prolata fuit in damnatos. Propter xxiii, 15 : Et considerans eum, scilicet
    hoc dicitur dies judicii, « dies iroe, » quia Deum, sollicitor timore.
    nulla remissio, nullius peccati oblivio, « Et quievit, » a culpa cessavit, ab ido-

    quod non puniatur. Cassiodorus : « Dies lolatria : et ad iidem Dei seipsum conver-
    « irse dicitur, quia nihil ulterius per pa- tit. Isa. xiii, 11 Quiescere faciam su-
    :

    « tientiam dissimulabitur.» Sophon. i, 15: perbiam infidelium, quod erit etiam in


    Dies ircP, dies illa. Et ex hoc terribilis, futuro, quando implebitur ilhid Marc.
    Isa. Ardens furor ejus,
    XXX, 27 : et gra- XIII, 8 Erunt tcrrsemotuspcr loca. Homi-
    :

    vis ad portandum. Nahum, i, 6 : Ante nes etiam tremcbunt secundum illud Sa-
    faciem indignationis ejus quis stabit ? pient. V, 2 : Videntes turbabuntur timore
    Malach. iii, 2 Quis poterit cogitare diem
    :
    horribili. « Et quievit. » Id est, quiescet Quies m
    * -^
    nator i
    .
    .

    adventus ejus, aut quis stabit ad viden- tunc peccator veht nolit a culpa, etsisinereie

    dum eum ? Propter hoc dicit Gregorius : non quiescat apcena. Cassiodorus : Quies
    « Pravitatem suam quisque deserat, Dei « ista sine requie est : quiescent enini a

    « patientiam pertimescat, ne qui tran- « malis operibus, sed in suppliciis non


    « quillum modo despicit, iratum postmo- « quiescent : quippe qui aeterna flamma
    « dum evadere non possit. » « sunt cruciandi. » Sophon. i, 17 : Tri-
    bulabo homines, commovebo, et concu-
    tiam, ambulabunt ut caeci, quia Do-
    et

    9 « De coelo auditum. » Ecce secundum. mino peccaverunt. Sed cessabunt jam et


    Quasi diceret : Talis es, ita terribihs fu- omnino obmutescent. I Reg. ii, 9 Im- :

    turus, et ut terrorem mundo immitteres, pii in tcfiebris conticescent.


    « tu fecisti auditum, » hoc est, audire
    per prsedicatores « judicium » venturum,
    « de coelo. » Audita est vox, Zacliar. ix, « Cum exsurgeret. » Hic deterininat 1€
    14 Dominus Deus super eos videbitur
    : tempus, quando futurus est timor in

    et exibit ut fulgur, jaculum ejus. Et il- mundo, quia post resurrectionem : in quo
    lud Daniel, VII, 13: Ecce cum nubibus tanguntur duo. Resurrectio Ghristi, et or-

    cceli quasi Filius hominis veniebat. Et il- dinatio ad excellentiam judicii fuluri, et
    lud Pauli, I ad Thess. iv, 16 : Dominus salutisbonorum, ibi, « Vtsalvos. »
    injussu, et in voce Arcliangeli, et intuba Ait enim Sicterra tremuit et quievit:
    :

    Dei descendet de coelo. Et illud I ad Co- sed quando ? « Cum exsurgeret, » id est,
    rinth. xv, 52 : Canetenim tuba, ei mor- exsurrexisset, Deus venturus tandem
    : :

    COMMENTARTT IX PSALMUM I.XXV. 291

    « in jiidichim, » quoil liguralum fuit \\\ ri, ct (limittero, « confitebitur tibi, » ate
    illo materiali motu, qui fuit atl littcrain confessio reputabitur, ut statim dimittas
    iu Ghristi Resurrectiono. Matth. xxvin, ei pa?nam. Psal. xxxi, 'i : Di.ri: Con/itcbor
    2 Et eco' frrr.Tniotus /nctffs rst innf/tius
    : advrrsum mr injustifiani mcam Domino
    Angclus rnini Dmniiii </esrrii(/if i/r r(pJo. rf tu rrmisisti, eic. Et Proverb. xxvui, 13 :

    In line autem tuuc maxime Christo ex- Qui aufrm con/rssus /uerity et relique^
    surgcnte ad juijicium erit malis scienti- ritra, niiserirordiam ronscqurtur. Vel,
    bus ejus jxttentiam. Psal. ix, 17 : Ca- « ron/ifrhitur fibi » conlessione laudis.
    ijiwscrfiir J)ominus juiiicin /acicns. Sa- Se tantum de peccato accusare, et pecca-
    pient. IV, 20 Venient in rotjifutionr
    : torem judicare, est Deo laudem dare.
    pcccatoruin suorum timidi. Alibi, in Josue, vn, H) Fi/imi, da g/oriam Do^ :

    l*sal. IX, 20 : Ejsurge, Domine, non con- mino Deo Isracl, et confiterc, supple,
    /ortetur Jiomo, etc. « Cuni exurget inju- peccatum tuum.
    dicium » venturus, vel, « iu judicio » « Et rc/iqui(P cogitationis, » id est,

    sessurus cum bonis et malis. Joel, m, reliquce cogitationes, post has quaj sunt
    12 : Consurgant, et ascendant Gentes in in recordatione et memoria jugi culpae
    vallcm Josaphat : quia ibi sedebo ut ad ipsam onmino annihilandam et dimi-
    judircm omnes gcntcs in circuitu. nuendam, « diei?i festum agent tibi, »
    Sed ad quid sic ? « Ut sa/cos faceret, » erunt tibi dies jucundae et festivae sicut
    per illum timorera incussum toti mundo, festus dies. IIoc est quod dicitur, Luc.
    non ipsum totum, sed omnes mansnetos XV, 10 : Gaudium erit coram ange/is
    terrie, quisuscipient mansuteprGedicatio- Dci super iino peccatore paniitenfiam
    nis doctrinara, secundum illud Jacob. i, agente. Sic cogitare peccati destructio-
    21 : In mansuetudine suscipite insitum nem est virilis cogitatio. Isa. xxxii, 8 :

    verbum, quod potesl salvare animas ve- Princeps, ea qux digna sunt principe
    stras, et dare vobis terram viventium. cogitabit. Et sic fitDeo festum Paschatis,
    Psal. xxxvi, 1 1 : Mansuefi autcm hxrcdi- festum Judseorum, id est, conQtentium.
    tabunt terram. Matth. v, 4 : Brati mi- Joan. VI, 4 Erat autem proximum Pa-
    :

    tes : quoniam ipsi possidebunt tcrram. schaj dies /estus Judseorum. Et quoniam
    Propter hoc, Sophon. ii, 3 : Quxrife Do- ita est, « vovefe cf rcddite, » etc.

    minum, omnes mansurti frrrse. Aliter legitur, ut ad antecedentia refe-


    ratur. Quasi diceret : Mansuetos terrae

    salvabis : et dignurn est, « quoniam co-


    « Quoniam cogitatio. » Hic est tertia gitatio hominis » mansueti, (et intelligi-
    *" pars Psalmi, in qua concluditur admo- tur in hoc ipsum quod dicit, « Ilomi-
    nitio ut omnes reddant I)eo vota sua, et nis : » est enim homo animal mansue-
    ei se subjiciant : et dicuntur tria. Primo, tum a natura), « confitebitur iibi, » con-
    allicit. Secundo, monet, ibi, « Vovrte. » fcssione laudis intcrius : « et re/iquix
    Tertio, ostendit quod necessc sit acquie- cogitationum, » id est, opera bona ex
    scere admonitioni, ibi, « Terribili. » cogitationibus relicta, omnibus servili-
    Duo auteni proponit illectiva vel indu- bus abjectis, quse sunt poccati opera.
    ctiva, quare l)eo vovendum et redden- Joan. viii, 34 : Qui facit peccatiim, ser-
    (lum. Primum, acceptatio propositi confi- vus est peccati, « diem /csfum agent ti-

    tendi < ulpam, et dimittendi. Secundo, bi, )) ut laudent te vita, et opere, et con-
    delectatio IJei in detestatione dimissae, versatioue, secundum illud Psai. cxlv,
    ibi, « Et rcliquiie. » 2 : Laudabo Doniinum in vila mea.
    Sic prcedicatum est mun-
    Dicit ergo :

    do judicium, sed, o Domine, « quia cogi-


    tatio hominis, » quae cogitat inala confite-
    ,

    292 D. ALB. MAG. ORD. mJEJ).

    reddite. » Hic secundum, sacerdos dicit illud Psalmi, xxv, 6 : La-


    1!J « Vovete cl
    admonitionem ct dicun- vabo inter innocentes manus meas, et
    in quo infert :

    admonilionem prajmit- circundabo altare tuum Domine. Cassio-


    tur duo. Primo,
    dorus « In circuitu res agitur, cum mu-
    Secundo, ostendit ad quos dirigit
    :

    tit.
    in circuitu. » « nera fidelium sacratissimis altaribus
    illam, ibi, « Omnes qui
    « offeruntur. » Ad Rom. xu, Ohse-
    Monet autem duo. Primo, ad voven-
    1 :

    cro vos, fratres, per misericordiam Dei, ut


    dum. Secundo, ad solvendum quod vo-
    exhiheatis corpora vestra hostiam viven-
    tum fuerit, ibi, « Et reddite. »
    Quoniam sic est ut pree- tem, sanctam, Deo placentem. Isa. xix,
    Dicit ergo :

    hoc vovete, » et post vo- 21 : Cognoscent /Eggptii Dominum in


    misi, propter «

    Sed si die illa, et colent eum in hostiis et muneri-


    tum, « reddite Deo vestro. »

    voluntarium est, quomodo bus: ct vota vovebunt Domino, et solvent.


    Du lex
    vovere
    vot'um.'' preecipit? Et notandum est, quod
    i^Q(3

    est duplex votum : necessitatis, quod est


    « Terribili et ei. n Hic tertium, in
    de his quse necessaria sunt ad salutem,
    et pompis quo ostendit necessitatem reddendi vo-
    sicut abrenuntiare diabolo,
    baptizati. tum per duo quse tangit, quse suntin illo,
    ejus, et talia quse proHtentur
    cui vovetur. Terribilitas quse primo tan-
    Et votum magis recognitio debi-
    est tale
    gitur, et potestas. Terribilitas incutiens
    ti, quam votum proprie loquendo, et ta-
    de hoc loqui- timorem, potestas humiUans etiam aUi-
    le cadit sub pracepto : et

    quod est superero- tudinem.


    tur hic. Est et aliud,
    Dicit ergo Sic reddite iUi, cui necesse
    gationis, sicut servare virginitatem, in-
    :

    claustrum, et hujusmodi et de habetis, sciUcet « lerrihili. » DanieL ix,


    trare :

    non loquitur hic, nec hoc preecipit. 4 : Obsecro, Domine Deus, magne et ter-
    tali
    rihilis. Supra, in Psal. lxxv, 8 Tu ter-
    Quod si de tali placet intelligere, tunc :

    conjunctim, hoc est, rihilis es, et quis resistet tihi?


    littera legenda est

    si voveritis, reddite. Deuter. xxiii, 21 :

    Domino Deo tuo, « Et ei qui aufert spiintum. » Hic tan-


    Cum votum voveris
    reflJt/cvr.Eccle. v, 3: 5i quid gitur potestas. Primo in comparatione ad
    non tardahis
    Deo, ne moreris reddere displi- majores, id est, ad principes qui paucio-
    vovisti :

    et stulta promissio. ribus preesunt. Secundo, ad Reges, qui


    cet enim ei infidelis

    Deut. xxiii, 23 : Quod semel egressum pluribus, ibi, « Terribili apud reges. »

    et facies sic- Ait enim Sic reddite terribiU, id est,


    de labiis tuis, ohservabis,
    :
    est
    Domino Deo tuo. « ci cjui aufert spiritum, » superbiam
    ut promisisti
    sciUcet et elationem principum, ipsos hu-

    « Omnes qui in circuitu. » Hic osten- miliando. Job, vi, 4 : Sagittse Domini
    dit quibus loquitur. Quasi diceret : Sic in me quarum indignatio ebibit
    sunt,

    reddite, « omnes qui affertis munera » spiritum meum, elationeni sciUcet meam,

    acceptabiUa, vos ipsos scilicet, « m cir- et superbiam. Yel ad Utteram « aufert

    cuitu ejus » existentes, et ipso in medio, spiritum, » id est, animam quando vult.

    ipse enim in mcdio est colentium se, et Psah ciii, 29 : Auferes spiritum eorum,

    sibi vota solventium. Matth. xviii et deficient. Daniel. v, 23 : Deum qui

    20 : Uhi sunt duo, vel tres congre- habet flatum tuum in mami sua,... non
    qui quando
    gati in nomine meo, ibi sum in medio glorificasti. Imo, ipse est

    eorum. Apocalyps. vii, 17 Agnus, qui : voluil praecepit, et factuni est. Num. xxv,

    medio Throni est, reget illos. Hic est 4 : Tolle cunctos principes Scvculi, et sus-
    in
    bonus circuitus. Videtur autem proprie pende eos contra solem i?ipaiibulis, etc.

    loqui sacerdotibus, qui circumeuntes al-


    « Terribili apud reges terrse, » qui

    tare, munera offerunt sacrosancta. Unde majores sunt principibus, et aUis terribi-
    :

    PSALMUS LXXVI. 293

    les, quia Job, xxv, 2 : Intestas et lerror spiritu superbiiT, humilitatis spiritu sunt
    aptid eiim est. Poteslas, ut (lojiciat illos repleti ut bene se corrigant, de quibus
    statiiu ile regia dijinitate si voluerit, quod Prov. XXI, I : Cor rer/is in manu Domi-
    iu niultis lit. Kccli. x. II : Onniis poten- ni : (/uiicumque vo/uerif, inclinabit illud.
    latiis brevis vita. Isa. xxii, li) : Kupel- Tales timent Deum, et babent horrori
    lam te de statione tua, et de ?ninisterio ipsum audientes ipsum diconlcm, Luc.
    ttio deponam te. Et terror ut daninet XII, Vi Ostendam vobis quem iimeatis :
    :

    aeterna afilictione: quia etsi dicat Paulus, timcle cum, qui, postquam occiderit, ha"
    ad Hebr. x, .31 :Ilorrendam est incidere bet potestatcm mittcre in (jeliennam. Et
    iii manas Dei, tamon principibus liorri- illud Isa. VIII, 13 et 14 : Dominum exer-
    bilius : de ipsis enim dicitur, Sapient. vi, cituum ipsum sanctificate : ipse pavor
    () : Horrende et cito apparehit vobis, vesfer, et ipse terror vester. Et erit vobis
    i/uoniam jiidirium duri.ssimum in iis in sanctificationem, donec voniatis ad
    fiet qui prxsunt. gloriam, ad quam nos perducat, etc
    Sunt etiam boni reges, qui ablato a se

    PSALMUS LXXVI,

    Afjlictus clamat ad Dominum; recogitans Dei mirabtiia in spem erigitur.

    1. In finem, pro Idithun, Psalmus 9. Aut in finem misericordiam suam


    Asaph. abscindet, a generatione in ge-
    2. Voce mea ad Dominum clamavi : nerationem?
    voce mea ad Deum, et inten- 10. Aut obliviscetur misereri Deus?
    dit mihi. aut continebit in ira sua mise-
    3. In die tribulationis meas Deum ex- ricordias suas?
    quisivi manibus meis nocte
    : 11. Et dixi : Nunc csepi : haec muta-
    contra eum, et non sum dece- tio dextera^ Excelsi.
    ptus. 12. Memor fui operum Domini, quia
    Renuit consolari anima mea memor ero ab initio mirabilium
    4. Memor fui Dei, et delectatus sum : tuorum :

    et exercitatus sum, et defecit i3. Et meditabor in omnibus operibus


    spiritus meus. tuis, et in adinventionibus tuis
    5. Anticipaverunt vigilias oculi mei : exercebor.
    turbatus sum, et non sum locu- 14. Deus, in sancto via tua : quis Deus
    tus. magnus sicut Deus noster?
    6. Cogitavi dies antiquos : et annos i5. Tu es Deus qui facis mirabilia.
    cEternos in mente habui. Notam fecisti in populis virtutem
    7. Et mediatus sum nocte cum cordc tuam.
    meo, et exercitabar, et scopebam 16. Redemisti in brachio tuo populum
    spiritum meum. tuum, filios Jacob ct Joseph.
    8. Numquid in aiternum projiciet 17. Viderunt te aqua?, Deus viderunt :

    Deus ? aut non apponet ut com- te aqua?, et timerunt : et turba-


    placitior sit adhuc? tai sunt abyssi.
    :

    294 D. ALB. MAG. ORD. mJF.B.

    i8. Multitudosonitusaquarum: vocem 20. In mari via tua, ct semit^ tu^ in

    dederunt nubes. aquis multis, et vestigia tua non


    Etenim sagittifi tuee transeunt : cognoscentur.
    19. Vox tonitrui tui in rota. 21. Deduxisti sicut oves populum
    Illuxerunt coruscationes tuie orbi tuum, in manu Moysi et Aa-

    terr^ : commota est, et contre- ron'.

    muit terra.

    soli vero judici et terribili serviendum,


    TN PSALMUxM LXXVI ponit se in exemplum justorum congre-
    gatio omnia transiliens et dimittens, et

    ad Ghristum confugiens.
    COMMENTARIUS. Et hoc innuitur in titulo, qui talis est

    « In finem, pro Idithim, Psalmus


    Asaph.y) Et est sensus: « Psalmus » sub-
    Li. fincm, pro Idilhun, Psalmus jectus convenit « Asaph, » id est^ justo-

    Asaph ^ rum congregationi, et « in finem » Chri-


    slum nos ex toto dirigens. Loquitur « pro
    Idithun, •' id est, pro transiliente, id est,

    Pssimus << Voce mea ad Dominum. » Hic est in persona transilientis omnia, et ad

    siii>e onm^a Psalmus scptuagesimus sextus in toto Christum transeuntis, qui clamat Eccli.
    Chris^tum. libro, in sccunda parte vicesimus sextus: XXIV, 26 Transite ad me, omnes qui
    :

    in quo postquam obstinatos Judajos con- concupiscitis me.

    futavit ostendendo per Christum ad Gen-


    tiles gloriam eorum translatam, et ei Psalmus autem hic dividi potest in

    1 Exod. XIV, 29. que ce psaurae ne fait qu'un avec le soixanle-


    Asaph adresse son cliant a Idithun, Psal.
    2 dix-neuvieme la pensee qui termine Tun com-
    ;

    XXXIX, J LXII, 1 il y
    ;
    deplorc anierement
    ;
    mence Tautre, il estvrai, et on peutsignaler de
    les maux de sa nation, et cherche une consola- plus une certaine similitude dans le sujet

    tion dans le souvenir des merveilles accomplies traite, mais il n'y a pas la de quoi conclure le-
    autrefois par le Seigneur en faveur de son gitimement aTunite des deux morceaux. On a
    peuplc, en particulier du passage de la mer trouve aussi que la conclusion de notre psaume
    Rouge. On ne peut gucre fixer la date de ce etait hien hrusque cette conclusion ex ahru-
    ;

    psaume, faute de particularites intrinseques. pto est pourtant un artifice poetique des plus
    Plusieurs le rapportent a la captivite de Bahy- significalifs : le psalmiste dans le malheur
    lone, mais dans cette hypothese, on s'etonne n'ose retracer le bonheur de ceux qui Font
    qu'il ne soit fait aucune mention de la destruc- precede, ets'arrete au seuil de cette prosperit^
    tion du temple neanmoins cette omission
    ;
    qui pour les anciens succeda a resclavage.
    perdrait beaucoup de son importancc si on Cest du reste dans le psaume entier
    faisait ecrire le psaume un cerlain nomhre qu'Asaph deploie un art de composition remar-
    d'annees apres la ruine de Jerusalcm. Hengs- quable il donne a sa pensee les nuanccs les
    :

    tenherg, dont Topinion est suivie par Delilzsch mieux graduees, et quand apres avoir exliale

    et quekjues autres commentatcurs, signale dcs sa douleur,iI en vient a chanterses esperances»


    ressemblances entre le psaume et le troisieme il ne demande rien formellement a Jehova,
    chapitre d'Habacuc ; si, comme on radmet ge- mais avec une merveiileuse delicatesse il se
    neralement, prophete qui s'est inspire
    c'est lc contente de rappeler au Seigneur ce qu'il dai-
    du psahuiste, que lc psaume ait ete ^crit
    il faut gnait faire autrefois. Le psalmiste a du copur
    au plus tard sous Josias ou sous Manasse il se ;
    de Dieu la meme intelligence que les socurs dc

    rapporterait alors a la ruine du royaume d"Is- Bethanie faisant dire au Sauveur : « Ecce quem

    rael. Patrizi, reprenant 1'idde d'un commenta- amas, infirmatur. >>

    leur du commencement du siecle, Pareau, croit H. Lesetrk.


    :

    COMMENTARll IX PSALMUM LXXVI.


    partes duas principaliter. Primo enim men, dum clamarem tota die per alium.

    Asaph quomodo, et ad quid in


    (leclarat Clamavi sicut ille qui chimat propler
    *
    Varii
    1 clamores.
    Dciim transierit onmibus prielermissis et i-iuem. Joel, i, P.) : Ad te, Domine, cln-
    contemptis. Secundo ostendit, quod di- mnbo : qunnin^n i(/nis comedit speciosn
    j,Muim sit in illum toto atlectu transire, dcserti. Item, sicut iUe qui clamat pro-
    qui tot bona per Christum contulit, ibi, pler belluam quando vult eum devorare.
    « ]'i(lerunt te aquse. » Bellua enim cst culpa. Tob. vi, 2 et3 :

    Prima pars in tres dividltur. Primo, Ecce piscis immanis c.i-ivit ad devoran-
    quod in Christum transierit oraudo, me- dum cuni. Qwm expavcicens Tobias,

    ditando. Secundo, quod ipso invento co- clamnvit vocc magna, dicens : Dominc,
    gilaverit utrum Deus eum revocaturus invaditme. Item, sicut ille qui chamat
    sit a peccato et corruptione, ad statum propter latrones : peccata enim latrones
    ineorruptionis et innocenticB, ibi, « An- sunt, qurc spoliant et vuhierant. Luc.

    ticipavcrunt vigiiias. » Tertio, quid in- X, 30 : Incidit in lutrones, qui despolia-


    venerit in hac sua deliberatione, ibi, verunt eum. Abdiae, t. 5 : Si fures introis-
    « Ji^t (li.ri : Nunc ccepi. » sent ad te, quomodo conticuisses ? Item,
    In prima duo. Primo, quod Deum ex- sicut qui clamat propter hostium multi-
    quisierit. Secundo, quod necessitate tudiiiem insequentem ad mortem. Exod.
    compulsusfuerit, ibi, (nlienuit consolari.» xiv, 1 : Levantes filii Israel oculos, vi~
    In prima duo. Primo, quod quaesie- derwit ^gijptios post se : ct timuerunt
    rit voce. Secundo, quod opere, ibi, « In valde : et clamaverunt ad Dominum.
    die tribulationis. » Item, sicut clamat homo videns tcmpe-
    In prima duo. Primo, quod qusesierit. statem irruere super se, sicut Jonae, i,
    Secundo, quod frustratus non sit, ibi, 4 et 5 Facta est tempestas magna iji
    :

    « Et intcndit mihi. n mari, et navis pericUtabatur conteri.

    In prima duo. Primo, quod voce cla- Et timuerunt nautce, ct clamavcrunt ad


    maverit ad Dominum. Secundo, ad quid Deum suum. Sicut Petrus clamabat ad
    claraaverit, ibi, « Voce mea ad Deum. » Christum, videns tempestatem super se
    venientem '. Sicut ille qui dolet propter
    vulnerum inflictionem peccatum enim :

    '
    « Voce mea ad Dominum clamavi.)) vulnus pessimum est. Isa. xxxviii, 13:
    imi. Ait ergo : Sic, miseri, translata est Quasi leo sic contrivit omnia ossa mea.
    gloria vestra a vero judicc et terribili, Et subdit, t. 14 Sicut pullus hirimdi- ;

    cui vota sunt reddenda : et propter hoc nis, sic clamabo. Propter rei multum
    ego « clamavi ad Dominum, » non su- diligendae amissionem. Exod. xii, 30 :

    surravi, vel mussitavi, sicut multi, de Ortus est clamor magnus in yEggpio
    quibus Isa. xxix, 4: Et erit quasi pi/tho- neque enim erai domus in qua non ja-
    nis de terra vox tua, ct de humo mussi- cerei mortuus. Sicut ille qui clamat pro-
    tabit eloquium tuum. Imo, quod dete- pter rei dilationem, et clamat ut cito
    rius est, sicut aliqui quidam, qui nec os habeat. Sic qui dicebat : Et clamor meus
    suum aperiunt, de quibus in Psal. cxiii, in cfmspcciu ejus, existens moralitcr,
    5 : Os hubent
    non loquentur « Cla- et .
    quia illa qua3 ibi sunt desidero et afTecto,
    mavi auiem voce mea, » non aliena, et introivii in aures ejus*. « Voce mea ad
    vicaria, sicut multi. Supra, in Psal. lxv, Dominum ipsum tendcntc,
    » facta, et in
    17 : Ad ipsum ore meo clamavi. Xe co- ut ipsum possim habere ad illud enim :

    gar dicere iilud Psal. xxxi, 3 : Quoniam est rcs proplcr quod fit.
    tacui, permeipsum, inveteraverunt ossa « Ei intendit mihi. » Non fraudatus,

    * Cf. Matth. XIV, .30. * Psal. XVII, 7.


    296 D. ALB. MAG. ORD. VRJED.
    non deceplus a proposito. Exod. iii, 7 et inimicos, qui eam volunt impedire, quod
    8 ; Vidi affliclioncm popiili mci, in signatum fuit, Exod. xvii, 1 1 , ubi Moy-
    yEgijplo,...cl desccndi ut libcrarcm cum. se levante manus, et orante, vinceban-
    Adest clamanlibus paralus semper adju- tur inimici *. Sanat, si contingat esse
    vare et liberare. Deut. xxii, 25 et seq.' aftlictum ab adversario, Marc. ix, 28 :

    Si corrupta fuerit virgo, et clamaverit, IIoc gcnus dsemoniorum in nullo potcst


    non est rea : si autem non clamavcrit, exire nisi in oratione, et jejunio. Deum
    rea erit. placat, Exod. xxxii, 10 : Dimitte me, ut
    irascatur furor meus super eos. Et dixit
    Moyses, >'• 31 et 32 Domine, dimitte :

    o* « In die tribulationis. » Hic secundum, eis hancnoxam, aut si non facis, deleme
    inquo dicit se quaesivisse opere : et tan- de libro tuo quem scripsisti. Coelos pe-
    guntur tria. Primo, tempus quando sic nelrat, Eccli. xxxv, 21 Oratio humi- :

    qusesierit. Secundo, modus quoerendi, liantis se nuhes pcnetrabit. Impetrat,


    ibi, « Manibus mcis. » Tertio, fructus, Joan. XIV, 13 : Quodcumque petieritis
    ibi, « Et non sum deceptus. » Palrem in nomine meo, hoc faciam.
    Dicit ergo : Sic qusesivi voce, et etiam
    « in dic tribulationis mese, » adhuc me « Renuit consolari. » Hic secundum
    slimulante, Deum exquisivi. Osee, vi, 1 :
    primte partis totius hujus Psalmi, in quo
    In tribulatione sua mane consurgcnt ad subjungitur necessitas sic petendi, scili-

    nie. Jerem. ii, 27 : In tempore afflictio- cet afflictionis vehementia : et dicuntur


    nis suse dicent : Surge, et libera nos. Et duo. Primo, carentia et fuga consolatio-
    diciturtribulatio i7i die iien, vel dies esse num in tribulatione. Secundo, quod est
    per effectum, quia mentem tribulati illu- quasi secutum in tribulationis vehemen-
    minat. Isa. xxviii, 19 : Vexatio intellc- tia, cum dicit : a. Et Defecit spiritus. »
    ctum dabit auditui. Jn prima duo. Primo, fuga consola
    Quaie « Manibus meis, » id est, operibus tionum materialium, et malorum. Se-
    tubulatio .
    , 1

    diciiur dies mcis, « coutra cum, » vel « coram eo, » cundo, ne credatur omnibus carere, prae-
    erectis vel factis : « noctc » tribulationis. sentia spiritualium, ibi, « Memor fui. »
    Idem ergo dies, et nox dicitur. Dies, Dicit ergo : Sic clamavi transire vo-
    quia illuminat post tribulatioiiis consum- lens in Christum : nec mirum, quia
    mationem. Nox, quia turbat cum inest « anima mea renuit, » vel negavit « con-
    pra^sentialiter. Jsa. xxi, 11 et 12 : Cusios solari » consolationibus carnalibus, et
    quid de nocte ? adversitatis illatse et mi- impegit ad inquirendum Deum, sciens
    soiia3 : riuid de noctc ? innataj. Dixit illudLuc. VI, 24: Vse vobis divitibus, quia
    custos : Venitmane, et nox, supple, nunc habctis consolationcm vestram. Scio
    est : si quseritis, cjuserite. Cant, iii, 1 : etiam, quod illam habens fraudalur a di-
    In lectulo meo per nocles cjusesivi cpiem vina. liernardus : « Delicata est divina
    diligitanima mea. Quaesitionis autem « consolatio, non dabitur recipientibus
    bonus modus est, queerere manibus puris, « alienam. » Propterboc dicebat Job, vi,
    et mundis operibus. I ad TimotJi. u, 8 : 9 et 10 : Solvat, scilicet Deus, manum
    Levanlcs puras nianus. suam, et succidat me. Et hxc mihi sit con-
    « Et non sum deceptus, » invento. Sa- solatio, ut affligens me dolore, nonpar-
    pient. I, 2 : Quseritc illum, quia invcnitur cat. Ubi dicit Giossa, «A regno ccelorum
    ah liis qui non tentant illum. Psal. « se alienat, qui in temporahbus conso-
    Or»tionis Lxxvii, 30 : Non sunt fraudati a deside- « lationem exspectat. »
    multiplex •

    suo
    r\
    Oratio
    f •

    enim primo expugnat±


    •

    effectus. rio .

    E.^od. XVII, 11 ; Cumqiie levaret Moyses manusy vincebat tsruet.

    - Jl
    COMME.NTARII IX PSALMLM LXXVI. 207

    « Memor fiii. » Mio sccundiini, scilioot quam vidoiat llouem Salomonem, ot

    priTsentiaspirilualium. Kt tangitur prinio domos ejus, et ejus sapientiam, et ser-


    priTparatiu ad consolationoni. Secnndo, vorum suorum cnltum et ordincm, non
    dcloctatio el consolalio, ihi, « Et dele- /n/hcbat ultra spiritum. Ilinc (Irej^i^oriiis :

    clahis.y) « Quanlo iii nobis spiritus Dei crescit,


    Dicit eri?o : Sic illas renui, et liis ex- « tanto nostcr in nobis delicit, ot tanto

    pulsis, « ntenwr fui Dei.y> Thren, iii, 20 : (( in Deo plone prolicimus, cum in iiobis

    Memoria memor cro. Et in eodeni, « ipsis funditus delicimus. »

    V. l!) : Recordare paupertatis, et trans-


    (jrcssio)ns me,v. Cant. viii, (> : Pone me ut
    siynaculum super cor tuum, ut si(/ua- (( Anticipaverunt. » Ilic secunda pars 5
    culum super hrachium tuum, Psalmi, in qua ostendit quod inquisierit secunda

    Et delectatus sum. » Hic secundum,


    (( in oratione sua, utrum Deus ipsum re- Psaimi.

    delectatio : et tanj^untur duo. Delectatio, vocaturus sit misericordiler ad incorrup-


    et in delectalione exercitatio, ibi, « Et tionem. Etdicuntur hic tria. Primo, suf-
    exercitatus sum. » licicns sui praeparario ad mcditandum.
    Ail enim : Sic menior fui Dei, et de- Socundo, dilij.^ens et pura meditatio, ibi,

    leetalus suiii in illo. Isa. lviii, I i : Tunc « Et meditatus sum. » Tertio, specifica-

    delectaberis super Domino. Quippe sapo- tio ejus, super quo meditatur, ibi,

    rein habet in intellectu. Eccli. xxiv, 27 : « Numciuid in seternum. »


    Spiritus meus super mel dulcis, in afFe- In prima dicuntur quatuor. Primo,
    clu et suavissimum et jucundissimum. sollicitudo prseveniens. Secundo, alTecta-
    Osee, XIV, (S Mcmoriale ejus sicut vi- .• tio meditandi, ibi, « Turbatus sum. »

    iium Libani. Tertio, quies, ibi, « Et no)i sum locu-


    Et exercitatus sum, » in illa dclec-
    « tus. » Quarto, mentis elevalio, ibi, « Co-
    tatione lihenter immorando. Matth. xvii, gitavi dies. »
    i, «lixit Pelrus gustata consolatione : Dicit ergo : Sic oravi, nec fui decep-
    Domi)ie, bonuni est nos hic esse. Alia lit- tus, et etiam « oculi mei » ad litteram,
    tora : « Et garrivi. » Delectatio enim in vel interiores aflectiones et desideria,
    Deo garrulam facit animam, ut non pos- « anticipaveriDit vigilins, » aliquos prae-
    >it se continere quin aliquid dicat, nec vcniendo. Psal. cxvni, 148 : Prxcoio-mit
    putost totum efTundere, quod est quoedam oculi mei ad te diluculo. Honse vigilise
    jiil)ilatio. Sophon. iii, 14 Juhila Israel, : sunt de quibus Eccli. xxxi, 1 : Vigilia
    i'l exalta in omni corde tuo. Matth. xii, ho)iestatis tabefaciet canies.
    i't : E.JC ahundantia cordis os loquitur. (( Turbatus suni, » prae desiderio in
    Psal. xLiv, 2 : Eructavit cor meum, ver- fcrvorc sciendi veritatem, et habcndi lo-
    huin bonum. cum meditandi, et est turbatio timoris^
    cuin timet ut non accidat quod desiderat.
    (« Et defecit. » Ecce .secundum, scilicet Job, xxiu, 1.') : A facie cjus turbatus
    miseri;e veheinentia usque ad defectum su))i : et considerans eum, timore sollici-
    spiritus. Mclius tainen potest dici sccun- tor. Sed non lurbatione despcrationis,
    dum (ilossam illam, quia primo est Dei de qua Jerem. xvii, lo Ego non sum :

    memoria. Secundo, delectatio in illa. turbatus, tc pastore))i sequens.


    Terlio, exercitatio in hal)ita consolalio- (( Et no)i sum loculus. » Ecce silon-
    ne. Ouarto, defectio iilius spiritus pric tium quietum. i^zechicl. iii, lo ; Mansi
    amoris vehementia, sccundum illud ibi tacens '. In Psal. xxxviii, 2, supra :

    III \{c>i. X, I et seq., Ilegina Saba, post- Posui ori meo custodiam. Et rursus.

    ' Vulg. liabet, Ezech. m, Ib : .Vanst ihi sep- tem diehm /r.cerens.
    :

    298 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    f. 3 : Obmutui,et Jiumiliatus sum, et silui cob in terra frumenti, vini. Job, xxxix,
    a honis. Scicbam enim, quod loqui non 29 : Inde contemplatur aquila , scilicet,

    prodcsset. Job, xvi, 7 : Si locutus fuero, escam, et de longe oculiejus prospiciunt.


    non quiescet dolor meus. Jerem. li, Recordamini procul Do-
    .^0 :

    Alia littera habet : « Inimici mei anti- mini, et Jerusalem ascendat super cor
    cipaverunt, etc. » Et est causa quare de- vestrum.
    fecit spiritus prse turbationc, et dolore :

    quia dsemones anticipant ad impugnan-


    dum. Thren. iv, 19 : Velociores fuerunt « Et meditatus sum. » Hic secundum,
    persecutores 7iostri aquilis coili. Et bene scilicet pura et diligensmeditatio. Et pri-
    dicit, quod vigiiias anticipant, quia sem- mo tangitur meditatio. Secundo, subin-
    per vigilant. Job, xxx, \1 : Qui me com- fertur puritas, ibi, <i Et scopebam. »

    edunt, non dormiunt. Et propter hoc Diligentia monstratur in duobus. In


    « turbatus suni, » nesciens, quid dicturus tempore, ibi, « Nocte. » Etin modo, qui
    aut facturus essem. tangitur in duobus, quia veraciter et at-
    « Et non sum locutus, » tacite praeeli- tente, quia frequenter,non tantum semel.
    gens. Exod. xiv, 14 : Dominus pugna- Primum, in hoc quod dicit, « Cu7n corde
    bit pro vobis, et vos tacebitis. Sed quo- meo. » Secundum, in hoc quod subinfer-
    modo, cum superius dixerit clamasse tur, « Et exercitabar. »
    voce ? Respondeo. Sancti piis vocibus Dicit ergo : Sic meprseparavi, « et me-
    in oratione seipsos et spiritum suum ex- ditatus sum 7wcte, » quando tempus ma-
    citant, postmodum rapti in exstasi mentis gis aptum. Isa. xxvi, 9 : A^ii^na 77iea de-
    silent. sideravit te in nocte. Thren. ii, 19 : Co7i-
    surge : lauda in 7iocte, et meditare, quia
    tunc vera acquirilur sapientia. Sapient.
    « Cogitavi dies antiquos. » Hic est VI, 15 Qui de luce, id est, a principio
    :

    quartumprseparatorium ad meditandum, lucis, quando adhuc quasi nox, vigilave-


    elevatio sui ad superna et dicuntur : rit ad illa^n, non laborabit : assidentem
    duo. Primo, revocatio ad memoriam sta- e?ii7n forihus illam i7ive7iiet.

    tus Adse, in quo corruit. Secundo, status Et hoc « cum corde 77ieo » confabulans,
    glorise, quem peccando amisit, ibi, « Et et illi loquens. Eccli. xxxii, 15 et 16 :

    annos ceternos. » Prsecu7're prior in domum tuam, et con-


    Considera- Dicit ergo
    ^ : Sic silui, et levans mentis sidera in mente, et illic avoca7'e, et illic
    tio status . . . ,.
    peccaii et ocalos ad prseterita, « coqitavi dies anti- lude : et age co7iceptio7%es tuas, et tunc
    vaide utiiis. quos, » m quibus Adam cecidit per pcc- poterit cor calefieri et inflammari ad ah-
    catum. Deut. xxxii, 7 : Memento dierum quod bonum. In Psal. xxxviii, 4 : Co7i-
    antiquorum, cogita generationes singu- caluit cor meum i^itra me, supple, revo-
    las. Utile enim est valde. Isa. xlvi, 8 : catum.
    Redite 'prxvaricatores ad cor, et recorda- « Et exercitabar, » in ipsa mcditatione
    mini prioris sseculi. perseverans. Eccli. xxx, 24 : Co7igre-
    « Et annos seternos, » quos amisit per ga et co7iti7ie cor tuum i7i sa7ictitate.

    peccatum, nisi per misericordiam Dei et Anima quse non exercetur, sine dubio
    poenitentiam illos recuperasset, « m men- cito rubiginatur : si exercetur, lucida
    te Jiahui, » cogilans de illis. Hi sunt anni redditur. Prov. xxv, 4 : Aufer rubigi-
    de quibus in Job, xxxvi, 11 Comple- : nem de arge7ito, et egredietur vas puris-
    bunt... annos suos in gloria. Et in Psal. si7nu77i.

    ci, 28 : Tu autem idem ipse es, et anni « Et scopeha7n, » scopa diligentiscon-


    tui non deficient. Ibi debet esse oculus fessionis, « spi7'itU7n meu7n, » ut posset
    viri justi. Deut. xxxiii, 28 : Oculus Ja- videre verum. Et jungit optime haec duo
    COMMENTARII TX PSALMIM LXXYI. 299

    quia si scopis mundelur omnia, el non Dicit ergo : Sic meditando cogitabam
    exerceatur, sed vacet, tunc citius occu- de ira Dei, et etiam de misericordia, quia
    putur a dcemonibus. Luc. xi, 25 et 20 : etiam dicebam : « Aut numquid miseri-
    /jivenii eam seopis muiidatam, et orna- cordiam suam, » quae ei propria est,
    tam : tunc vadit et assumit septem alios « omnino abjiciendo, « a
    abscindet, »

    spiritus nequiores se, et ingressi habitant generatio)ie » maiorum « in genera-


    ibi. tinnem » bonorum ? Et hoc « in fi-
    ncm, » id est, linaliter, vel « in finem »
    temporum illam non extendendo. Quasi
    « Xumquid in xternum ? » Hic ter- diceret : Non. Thren. iii,22 : Non defecc-
    liuni, scilicet specilicatio corum, quae runt miserationes ejiis. Sed venict tem-
    medilabalur : et erant duo. Frimum pcr- pus cum dicetur illud Apostoli ad Tit.
    tinct ad iram Dei et vindictam. Secun- II, 5 :Non ex operibus justitim qure fe-
    dum, ad misericordiam, ibi, « Aut in cirnus nos, sed secundum suam, etc. Et
    finem. » extendilur a generatione Judaeorum ad
    In prima duo. Primo, tangitur quod gcncralionem Gentilium, ut sic omncs
    pertinet ad irte durationem. Secundo, ad salvaret. Joan. xi, 51 el 52 : Cum csset

    ipsius inlentionem, ibi, « .1^// non appo- pontifex anni illius, propJietavit, quod
    net. » Jesus moriturus esset pro gente, et non
    Ait ergo : Sic meditatus sum. Et quid taidum pro gente, sed ut filios Dei, qui
    boc ? « Xumquid in ssternum ? » Ecce erant dispersi, congregaret in unum.
    duratio, '< projiciet Dcus, » supple, bo- I Joan. II, 2 : Ipse est propitialio pro pec-
    minem. Et Glossa : « Projiciet, » id est, non pro nostris autem tan-
    calis nostris,
    « projectum per peccatum primi homi- tum, sed etiam pro totius mundi.
    c nis sic dimiltet. » Jerem. xiv, 19 :

    Numquid projiciens ahjecisti Judam ?

    aul Sion abominata esl anima tua ? Et « Aut obliviscetur misereri Deus. »
    iO
    potest responderi, quod non imo dere- :
    Ecce secundum. Quasi diceret : Et medi-
    liclus et projectus non derelinquit. Gre- tabar : « Aul numquid obliviscelur mise-
    gorius : « Oslendit Deus quantum nos reri » per negligentiam, si non abscindit
    « diligit, qui eliam dum derelinquiliir per impietatem misericordiam suam
    « non derebnquit. » II Reg. v, 2 : Cum Deus ? Quasi diceret: Non est possibile.
    esset Saul, id est, diabolus, rex super Isa. XLix, 15 : Numquid oblivisci potest
    nos, scilicet per peccatum, tu eras edu- mulier infanlem suum, ut non miserea-
    cens, et reducens Israel. tur filio uteri sui ? Et si illa oblita fue-
    Aut non apponel ut complacitior sit
    « rit, ego tamen no)i obliviscar tui. Psal.
    adhuc » miserando, quam iratus fucrit xxiv, 6: Reminiscere miseratioimm tua-
    puniendo? Quasi diceret Xon. Sic Isa.Liv, : rum, Domine, et misericordiaruin tua-
    7 Ad punctum in modico dereliqui te, ct
    : rum, qux a sseculo sunt. Non enim est
    in miserationibus magis congrebabo te. sicut struthio, de qua dicitur Job, xxxix,
    14 et seq. : Derelinquit ova sua in
    terra,... obliviscilur quod j^^s conculcet
    « Aut in /inem. » Hic tangit quod per- ea, aut bestia agri conterat. Duratur ad
    tinet ad miscricordiam : et dicuntur tria. filiossuos, quasinon sint sui. Genes. viii,
    Primum {)ertinet ad evacuationem misc- 1 : Recordalus est Dominus Noe, cuiicto-
    ricordiro omnino in efTeclu. Secundum, rumque a)iimantium Non potestsic obli- .

    ad negligentiam misercndi, ibi, « Aut Nec esl contrarium illud Thren. v,


    visci.
    obliviscetur. » Terlium, ad subtraclio- 20 Quare in perpetuum oblivisceris
    :

    nem ad lempus, ibi, « Aut continebit. » nostri ? Et derelinques nos in lo)igitudi'


    :

    300 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.


    ne dienim ? IIoc enim dicebat admiran- docebit scientiam ? et quem intelligere

    do, non asscrendo. Nec illud Osee, i, G : facict auditum ? Ablactatos a lacte, avul-

    Non addaiii ultra misereri domui Israel, sos ab uberibus. Et quod « lisec muta-
    sed oblimone obliviscar eorum. IIoc enim tio, » de corruptione in incorruptionem, \e

    intelligendum erat sub conditione, si no- « dexterse Excelsi, » id est, potentise


    luerint reverli. Dei, quse est triplex. Demalo in bonum,
    « Aut continebit, » ut non effluant, de qua in Psal. liv, 20 Non enim est
    :

    « misericordias suas ? » Et hoc « in ira illiscommutatio et non timuei'unt ,

    sua. » Ita ad tempus aliquando, secun- Deum. Et fit per gratiam baptismalem,
    dum illud Isa. lxiii, 15 : Ubi est... mul- ubi a sordibus culpse reditur ad gratiam
    tiludo visceruiii tuorum, et miseratio- innocentiae. Ezech. xxxvi, 25 : Effun-
    num tvarum ? super me continuerunt se. dam super vos aquam mundam, et mun-
    Habac. iii, 2 : Cimi iratus fueris, miseri- dabimini ab omnibus vestris inquina-
    cordiairecordaberis. Toinm enim perdi- mentis. Fit ctiam per poenitentiam. Ju-
    ium esset, si misericordias contineret, ut dith, X, 2et 3 : Exuit se vestimentis vi-
    gratise non effluerent. Job, xii, 15 : Si duitatis suae,... et induit se vestimentis

    continuerit aquas, gratice et misericor- jucunditalis. Et est mutatio de bono in


    diee : omnia siccabunti(r, ardore concu- melius. Supra, in Psal. Lxxn, 21: In-
    piscentiae. Psal. lix, 3 : Iratus es, et mi- ftammatum est cor meuin, et renes mei

    serlus es. commutati sunt. Hse fit per virtutum in-


    crementum et augmentationem unde :

    Sauli jam justo et humili dictum est,

    11 Fd dixi : Nunc coepi. » Hic est ter-


    cc I Reg. X, 6 Prophetabis,... et mutabe-
    :

    tium primae partis totius hujus Psalmi, ris in virum alium. Tertia mutatio est de

    in quo manifestat quid in sua meditatio- meliori in optimum, de qua liic, « Hsec
    ne et discussione invenerit : et dicuntur mutatio dexterae Excelsi. » Et fit tandem
    duo. Primo, manifestat quid invenerit. per glorificationem. I ad Gorinth. xv,
    Secundo, quasi in gratiarum actionem 5i Omnes c/uidem resurgemus, sed non
    :

    prorumpit, Deus in sancto. »


    ibi, « omnes immutabimur Et est bene dexte- .

    Dicuntur autem tria. Primo, quod in- rai ista immutatio, sinistrae enim muta-

    venerit veritatem. Secundo, specificat tio est cuin a quiete innocentise dejecti
    illam, ibi, « Hsec mutatio. » Tertio, pro- sumus in miseriam, de qua Job, xxx, 20,
    bat quod vere ita sit, ibi, « Memor fui. » dicitur : Mutatus es mihi in crudelem.
    Dicitergo: Sic meditatus sum utrum Yel sic : in corde meo
    « Et dixi, » :

    Deus ad misericordiam converteretur. « Nunc coepi » aliquid, cum elevatus


    « Et dixi, » in corde meo deliberans, et sum ad meditandum de aeternis, mihi
    discernens : « Nunc » in hac meditatione, non attributis. Manens enim in corpora-
    « coepi » intelligere veritatem, quam prius libus et infimis, nihil capio, quia nihil
    non intelligebam.'Deut. xxix, 4 : Et non sunt. Eccli. xxxiv, 2 : Quasi qui appre-
    dedit vobis Dominus cor intelligens, et hendit iimbram, et persequitur ventum :

    oculos videntes, quia humiliatus sum iii sir ct qui attendit ad visa mendacia. Je-
    oratione, et humilibus rev^elanlur super- rem. iv,23 Adspexi terram,et ecce vacua
    :

    na secreta, non superbis. Matth. xi, 25 erat, ct nihili. Et quod potui sic capere
    Abscondisti lisec u sapientibus et prudcn- aliquid de aeternis, mihi non attribuo,
    tibus, et revelasti ea parvulis. Prov. xi, sed dico : « Hasc mutatio dexterse Exeet-
    2 : Ubi humilitas, ibi et sapientia. si, » id est, Filii Dei, qui est ejus dexte-

    Coepi autem intelligerc reductionem, ra, de quaEccli. xxxvi, 7: Giori/ica mo'


    et salutem humani generis, quando tem- num, et brachium dextrum.
    poralia transilivi. Isa. xxviii, 9 : Quem
    COMMEMARir IN PSAUir.M LXXVl. 301

    4 « Memor fui opertan Dei. » Ilic est educto *, et per Abraham Hberato ' : et
    tcrtiuin, iii quo probat, quodvero ilu sil_, po[)ulo Ilebriuorum ab .Egypliaca ser-
    quia et opera Dei coiriiovil priesentia : vitiite ere[)to '. Iltec enim quia non reco-
    et lioc primo : et prceterita etiam coyno- lunt, improperatur ei.s. Isa. v, 12 : Ci-
    scere proponit et investigare, et experiri, thara, ct lijra, et tympaiium, et tihia, et

    ibi, c< Qiiia mcinor ero. » vinum in cotiviviis vestris : et opus Dei
    Bficia Dicit erij:o : Sic inteliexi a Deo com- non rcspicitis, nec opera manutan cjiis

    da. mutandum genus Jiumanum, et vere, consideratis.


    quia « memor fui, » id est, in memoria
    et mente revolvi, « operum Dei, » oculis

    meis priTsentium, solis, lunge, et totius


    nuicliina' mundante, quaimihi Dei poten- « Kt meditabor. » Hic est secundum.
    IS
    tlam et sapientiam praedicabant. Sap. Quasi diceret : Sic memor ero, nec ad

    XIII, 5 : A mar/nitudine spcciei et creatu- horam ut cito labantur, sed « medita-


    rse, cognoscibiliter potcril creator horum hor » immorando in illis, « in omnibus
    videri. Ad Rom. i, 20 : Invisihilia ipsius, operibus tuis. Videbo, » In Psal. viii, 4 :

    scilicet Dei, per ea quas facta sunt, in- oculo intellectus, cobIos tuos, opera digi-

    tellccta, conspiciuntur. Xec tantum ex- torum tuorutn. Et alibi, in Psal. cxviii
    terius conspectorum, sed etiam in me 47 : In factis manuum tuarum meditabar.
    factorum misericorditer. Isa. lxiii, 7 :

    Miserationum Domini recordabor, ci me- « Et exetxebor in adinventiotiibus


    cum impletarum. Eccli. li, 11 Memo- :
    tuis, » in mandatis et pra?ceptis, qua? a

    ratus sum misericordise tuse, Domine, et te inventa sunt, ut sic possim ad certio-
    operationis tuse. Ut per hoc possim am- rem cognitionera pervenire. Psal. cxviii,
    phora bona suscipere. Cassiodorus :
    10 i : A mandatis tuis intellexi. Alibi, in

    « Meliora meretur recipere, qui collata Psal. cxviii, 1.0 In mandatis tuis exerce-
    :

    « bona de corde probatur non amittere. » bor. Istse sunt adinventiones, de quibus
    Isa. XII, 4 : Notas facite in populis adin-
    «Quia memor ero. » Ecce secundum, ventioties ejus. Has oportet non tantum
    in quo probat per se secundum, proposi- cognoscere, sed cognitas adimplere. Ja-
    tum cognoscendi : sed quia cognitio sur- cob. I, 22 Estote faclores verbi, et non
    :

    git ex impletione mandatorum Dei, di- auditores tantum, falletiles vosmetipsos.


    cunlur tria. Primo, operum praeceden- Psal. cxviii, 47 : Meditabar in rtiatulalis
    tium rccordalio. Secundo, rccordationis tuis, qusedilexinitnis. Quia dulcia valde
    frequentalio, ibi, « Et mcditahor in om- et suavia. Eccli. xxiii, 37 Nihil dulcius, :

    nibus. » Ettertio, mandatorum promitti- quatn respicere in mandatis DotJiiiii?


    tur a(hmpletio, ut sequatur certior et in- Cassiodorus « Quanto enim plus hause- :

    fallibilis cognitio, ibi, « A7 in adinvcn- « rit, tanto aniplius dulcia sensa perqui-
    tionihus. n « rit. » Psal. cxviii, 103 Quam dulcia :

    Ait ergo : Sic fui memor, et etiam, faucibus tneis eloquia tua, etc.
    « quia memor ero mirahilium tuorum. »

    Eccli. XLii, 15 : Memor operum Do-


    ero
    mini : et quse vidi,
    inquam, « ah initio, » in antiquis patii-
    annuntiaho. Operum,
    dum
    « Deus,
    hujus partis
    iti saticto via tua. »

    :ostenso enim quidin-


    Hic secun- w
    bus facloruin. In Abraham de IJr Chal- vencrit iii sua meditatione, gratiarum
    daeorum liberalo': et Lotli de Sodomis actiones et Dei laudes subjungit. Laudat

    'Cf. Genes. xi, 31. ' Ibid. XIV, \\ et seq.


    * Ibid. XIX, 17 ct seq. * Exod. XIV, ."i et seq. ad finem.
    302 D. ALB. MAG. ORD. mJED.
    autem a beneficio duplici, ab eo scilicet tura, « sicut Deus noster ? qui talem fecit

    quod Filium fecit viam eundi ad sc, et nobis viam. II Reg. vii, 22 : Magnifica-
    hoc primo. Ab eo quod virtutcm trahen- tus es Doniine Deus, quia non est sirni-

    di ad se, ibi, « Notani fecisti. » lis tui, neque est Deus extra te. Psal.
    In prima duo. Primo, tangitur bene- Lxxxv, 8 : Non est similis tui in diis, Do-
    iicium. Secundo, admiratio et commen- mine, et non est secundum oprra tua.
    datio beneticii subjungitur, ibi, « Quis
    Dens magnus ? »
    chrisius Dicit erffo
    ^ : Sic inveni, quod sum re- « Tu es Dcus qui facis niirabilia. » 15
    muUiplici .
    ' ^ .

    muio dicitur novaudus, et ad vitam reducendus, et o Responsio. Quasi diceret : Nullus est

    Deus, « in sancto, » id est, in Filio tuo, Deus ut tu : quia nullus faciens mirabilia
    qui Sanctus sanctorum dicitur ^. Et vere sicut tu. Eccli. xLiii, 31 : Magnus vehe-
    sanctus, quia sine terra. Sanctus enim menter, et mirahilis potentia ipsius. Job,
    idem est quod ocYto; aYio; autem dicitur : IX, 10: Qui facit magna^ et inscrutabi-
    ab quod est sine, et 77), quod est terra.
    a lia, et mirahilia, quorum non est nume-
    Zach. IX, 9 Ecce rex tuus veniet tibi: rus.
    justiis et salvator, et ipse pauper. II ad
    Gor. viii, 9 : Scitis gratiam Domini no- « Notam fecisti in populis. » Hic tan-
    stri Jesu Christi : quoniam propter vos gitsecundum beneticium, gratias refe-
    egenus factus est, cum esset dives, ut il- rendo, quia fecit suam virtutem omnibus
    lius inopia vos divites essetis. Item, manifestam. Duo ergo dicuntur. Primo^
    sanctum dicebatur Deo dicatum, et a quod omnibus ipsam virtutem exposuit
    communibus usibus separatum. Sic et ad bonum faciendum. Secundo, quod et
    ipse sanctus fuit, totus Deo deputatus, per ipsam a diabolo omnes eripuit, ibi,
    et dicatus. [sa. xliv, 28 : Qui dico Cy- « Bedemisti. »

    ro : Pastor meus es, et omnem volunta- Dicit ergo ; Sic in Sancto \\?i tua, et

    tem meam complehis. Item, Sanctus ipsum fecisti viam. Nec hoc tanlum, imo
    idem est, quod sanguine tinctus. Et Ghri- (( in populis, » tam Judaeorum quam
    sto convenire constat, qui dicit Joan. Gentium, « fecisti notam virtutem
    xvii, 19 : Pro eis ego sanctifico meipsum, tuam, » sciHcet Filium esse virtutem in
    id est, sanguine proprio me tingo, ut et Judseis, quia illic opera tanta fecit, quod
    ipsi sancti sint. Qui Ad Hebr. 11, 11 : necesse fuit ipsum confiteri esse virtu-
    sanctificat, et ciui sanctificantur ex uno , tem tuara. Joan. xv, 24: Si opera non
    omnes. Item, Sanctus idem est quod fir- fecissem in eis, ciuse n.emo alius fecit,
    mus. Et Ghristus firmus vahle fuit, qui peccatum non haherent. Et in cap. ix, 32 :

    totius mundi onera portare potuit. Isa. A sseculo nonest auditum quia quis ape-
    Liu, 4 : Vere languores nostros ipse tu- ruit oculos ceeci nati. In Gentibus nunc
    Chrjstus via /^•/
    gf dolorcs Hostros ipse 'portavit. In per Paulum prsedicasti, I ad Gorinth. i, 23
    per quatn ' •'

    Deus venit Yiqq sancto « via tuu, » qua ad nos ve- et Nos prsedicamus .. Christum Dei
    24 :

    ad nos. et . .

    nos ad j^jg pgj. iniscricordiam,' et nos ad te per virtutem, et Dei sapicntiam. Propter hoc,
    ipsum, l i

    ipsius imitationem. Joan. xiv, 6 : Ego Isa. XL, 3 Videbit omnis caro salutare
    :

    sum via, et veritas, et vita. Et rursus in Dei. Luc. II, 31 : Quod parasti, ante fa-

    eodem, ibidem : Nemo venit ad Patrem, ciem omnium populorum. Yirtutes


    nisi per nie. Ad Hebr. x, 20 : Initiavit etiam Dei, charitas, misericordia, et pie-

    nohis viam novam. tas. Hanc notam fecit viam, quse solum
    « Quis Deus magnus, » essentia et na- via erat, sciHcetmandata moralia. Matth.

    * Daniel. ix, 24 : Septuaginta hebdomades ab- gatur sanctus sanctGrum.


    breviatee sunt... ut impleatur... prophetia, et un-
    COMMENTARIT IX PSAI.MUM LXXVI. 303

    XIX, 17: Si i-is ad vitam ingredi, serva ipsis, et ab ipsis conversis, ibi, (( Multi-
    inandata. Psal. cxviii, \V1 : Viam tnan- tudo sonitus. »

    datorain tuonnn ciicurri. \\\ prima duo. l*rlmo, convorsio popu-


    k^rum simpliciter. Secundo, majorum in
    illis, ibi, « Et turbatae sunt : » Et intel-
    « Redemisti in brachio tuo. » Ilic se- lige de majoribus in peccatis.
    cuiuluiu. Quasi diceret : Xotam fecisti In prima duo. Primo, conversio. Se-
    virtulem, qu;e ducerct, et quasi porta- cundo, timoris incussio in conversis, ibi,

    ret, et etiam « redcmisti pofnilum <( Et timuerunt. »

    tuum, » (le servitute .Egyptiaca, hoc est, In prima duo. Primo, conversio Judse-
    (lialjolica et peccati. Joan. viii, 3i : Qui orum. Secundo, Gentilium, ibi, « Vide-
    facit pcccatum, servus est peccati. runt. »

    Et specilicat : « Filios Jacob, » Judce- Dicit ergo : Sic transiiivi in Deum, et

    os, « et Joseph », id est, Gentiles intelle- quid invenerim in illa mea contemplatio-
    ctos per Joseph, quia Joseph in Gentibus ne expressi. Et justum est transilire in
    fuil venditus, et inter illas habitavit, et tantum beneficium : quia o « Dcus,
    illas a fame hberavit '. Alibi, in Psal. aqucT, » populi scilicet Judseorum, « vi-

    Lxxix, 1 Qui regis


    : Israel, inte?ide, derunt tc » oculo fidei, et etiam corpora-
    quantum ad Judceos qui deducis velut : li. Apoc. XVII, 13 : Aquse, quas vidisti,
    ovcm Josepfi, quantum ad Gcntiles. Et populi sunt, et tribus. Istse viderunt te

    hoc, « in bracJiio tuo, » Filio scilicet instructse a lege, et conferentes cum ope-
    quis et virtus et brachium. Exod. vi, G : ribus qucC faciebas. Joan. Nosxii, 34 :

    liedimam te in brachio extento '. Hene audivimus ex legc, quia Christus manet
    extentum fuit in cruce hoc brachium. insetcrnum. Propter hoc dicebatcis Chri-
    Isa. I, 27 : Sion in judicio redimettir. stus, Joan. v, 39 Scrutamini Scriptu-
    :

    Et XLiv, 23 : Laudate coeli, quoniam ras .... et itlse sunt, c^use testimonium
    redemit Dominus Jacob^ et Israel glo- perhibent deme, etc.

    riabitur. Psal. cx, 9 : Redemptioncm « Vidcrwit te aquse, » Gentes, Gen-


    misit Dominus populo suo. Jirachium tiles scilicet, quia omnes sunt aquae.
    scilicet Filium, qui Ijracliium dicitur, II Heg. xiv, 14 : Omnes morimury et qua-
    Isa. Liii, 1 : Et brachium Domini cui si aqux dilabimur in tcrram, ciuse non
    revelatum est ? revertuntur. Gentes viderunt ad ipsum
    conversse. Isa. lv, 5 Gentem quam ne~
    :

    sciebas, vocabis. Bene autem aquis com-


    parantur popuii, sive de Gentibus, sive
    r « Viderunt ie aquse, Deus. » Hic est de Judoeis, '
    et maxime peccatores.
    *
    Primo, ComparaUo ' peccatons
    ^
    <ia
    secunda pars totius hujus Psalmi, quarla ([uia aqua de facili recipit impressiones, ^^"^ ^qu?.

    "'• autem secundum Glossam, in qua ut sed cilo amittit : sic ipsi cito Dei imagi-
    inunstrel quod dignum est in Ciiristum nem recipiunt per rcformationem, elcito
    transilire, modum et ordinem narrat, quo amittunt. Luc. viii, 13 : Ad tempus cre-
    exliihita sunt mundo benelicia : et di- dunt, et in tempore tentationis recedunt.
    cuntur tria. Primo, quod beneticia sunt Psal. Lxxii, 20 : Imaginem ipsorum ad
    exhibita. Secundo, qualiter, ibi, « Et vo- nihilum rediges. Secundo, quia peccator
    cem dcderunt. » Tertio, per quos, ibi, omni tentalioni cedit, sicut aqua veiito
    « Dedu.risti sicut oves. » omni. Jacob. i, Similis est fluctui mrt- :

    prima duo. Primo, conversionis bc-


    In ris, qui a vcnlo movetur et circumfcrtur.
    neticium. Secundo, confessionis fidei, in Propter hoc dicitur, I Petr. v, 9 : Cui re-

    '
    Cf. Genes, xxxvn integrura.
    304 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    sistite forips in fide, non sicut aquse la- in Psal. Lxvii, 23 : Dixit Dominus : Ex
    biles. Terlio, quia si non movetur, cor- Basan convcrtam, convertam in profun-
    rumpitur, nam vitium capiunt nisi mo- dum maris.
    veantur aquse. Jerem. xlviii, 11 : Ferti-
    lisfuitMoah ab adolescentia sua,... nec
    transfusus est, etc. Et in transmigratio- « Multitudo sonitus. » Hic secundum
    nem non ahiit : idcirco remansit gustus beneficium, scilicet confessionis, et pec-
    ejus in eo, et odor ejus non cst immuta- catorum in pcenitentibus, et laudis in

    tus. Item, saporem trahit a loco per aliis.

    quem transit sic peccator ab iis mali-


    : Ait enim : Sic conversi sunt, et facta
    tiam cum quibus conversatur, secundum est, c< multitudo sonitus aquarum, » id

    illud Senecse : « A convictu formantur est plebium, quse sonabant alio sono con-
    « mores. ad Cor. xv, 33 Corrum-
    » I : fessionis, et gemitus peccatorum suo-

    punt honos mores colloquia mala. Psal. rum, quantum ad incipientes de quo :

    xvii, 26 Cum sancto sanctus eris. Item,


    : Cant. II, 14 Sonet vox tua, interior et
    :

    admixta terrselutum facit sic peccator : exterior, in aurihus meis, in quo sono

    terrenis admixtus efficitur lutum, non pereunt omnino peccata. Psal. ix, 7 :

    tantum lutosus. Psal. xvii, 43 : Ut lu- Periit memoria eorum cum sonitu. Et
    tum platearum deleho eos. Eccli. ix, 10 : alio sono compassionis ad duros, et obs-
    Omnis mulier, qude est fornicaria, ciuasi tinatos, de quo Isa. xvi, 11 : Venter meus
    stercus in via conculcahitur. Item, quia ad Moah quasi cithara sonabit. Gratia-
    semper ad proclivum tendit, id est, pec- rum actionis ct laudis, quantum ad per-
    catori alii se conjungit, ut cum illo de- fectos, de quo in Psal. xli, 5 In voce :

    fluat in infernum. Eccli. xxvn, 10 Vola- : exsultationis et confessionis, etc. I Paral.


    tilia ad sihi similia conveniunt : et simile XV, 16 : Dixitquc David principihus Le-
    applaudit suo simili, et totum in mare vitarum, ut constituerent.. . cantores,.. ut
    inferni invadit. Eccli. xl, 11 : Aquas om- resonaret in excelsis sonitus Isetitige.

    nes in mare revertentur.


    « Et timuerw2t. » Ecce secundum, sci- « Vocem dcderunt. » Hic secundum,
    licet timoris incussio. Jerem. x, 6 et 7 : in quo ostendit per quse et quomodo hoc
    Magnum nomen tuum in fortitudine. factum sit, quia per tria, quae tanguntur
    Quis non timebit te ? Act. v, 11 : Factus bic. Primo, per Apostolorum praedica-
    est timor magnus in universa Ecclesia, tionem efficacissimam. Secundo, per mi-
    raculorum exhibitionem, ibi, « Illuxe-
    « Et turbatae sunt. » Ecce secundum, runt corruscationes tuae. » Tertio, per
    scilicet magnorum conversio, vel contur- exempli boni exhibitionem, ibi, « In
    batio in bonum. « Et turhatse sunt ahgs- mari via tua. »

    siy » magni scilicet peccatores, et in pec- In prima tria. Primo, praedicatio.

    catis profundi. Bene autem ex visione Secundo, virtuset efficacia, ibi, « Elenim
    sequitur turbatio sui. Job, xliii, 5 et G : sagittse tuse. » Tertio, dihitatio per totum
    Oculus meus videt te. Idcirco ipse me re-^ mundum, ibi, « Vox tonitrui. »
    prehendo. Et Apoc. xx, 3 Deus enim : Dicit ergo : Sic conversi sunt et con-
    ipsam abyssum ingreditur peccatorum et fessi, et hoc, quia « nuhes, » id est, Apo-
    converlit illam K Job, xxxviii, 16 : Num- stoli et proedicatores, qui nubcs sunf,
    quid ingressus es profunda maris, et in Isa. V, 6 Nubibus mandabo ne pluant
    :

    novissimis abgssi deamhulasti ? Supra, super eam imbrem. Et Job, xxxvii, 11 :

    1 Apoc. XX, 3: Angelus Dei mfsif eww, scilicet et sifjnavit super iUHi», tit non seducal amplius
    draconem seu diabolum, in abyssum, et clausit, gentes, donec consummentur mille atini.
    COMMKMARII I.\ PSALMIM lAXVI. 303

    Frumentum desiderat nubes. Bonuiii duo. Primo, miraculorum operatio. Se-


    opus ad hoc ut perliciatur optat pra'dica- cundo, efiicacia illorum, ibi, « Co/nmota
    tores. Job, xxxvii, 10 : Numquid nosti est. »

    semitas nubiuni tnagnas ? « Vocem de- Dicit eriio : « Illuxcrunt coruscatio-


    derunt. » Kccle. xi, •} : Si rcpleta' /ucrint )ics, » scilicet miraculorum oj)eraliones,
    nubes, inibrem super tcrrani c/fu/ident. « orbi terrse, » id est, mundo toti. Job,
    xxxviii, 33 : Xumquid mittcs fulgura,
    « Etenini sa/jitt<e. » llic s.ecundum, et ibunt, et rcvcrtc/itia dicc/it tibi : Ad-
    ^cilicet eflicacia prj^dicationis. sumus ? Gregorius : Sicut fulgura ex-
    Ait enini : Sic nubes dederunt voceni « eunt de nubibus, sic miracula de prce-
    non inanem. « Etcnitn quia sucjittse, » « dicatoribus. » Et Augustinus dicit :

    auctoritates penetrantes et acut£B, « trans- « Circuierunt Apostoli tonando, coru-


    eunt, » vel transierunt usque ad intima « scando. Ecce quipluebanttamquam nu-
    cordis. Isa. xl, 2 : Loquiniini ad cor Je- « bcs, coruscant tamquam miraculorum
    rusalem, et advocate eam. lla' sagittoe « operatores. » Et de liis duobus, Marc.
    primo conturbant et dissipant animam, XVI, 20 : Illi autem profecti, tamquam
    Psal. xvH, 15 : Misit sagittas suas, et nubes, prxdicaverant ubic/uc, Do/ni/to
    dissipavit eos. Sed post iiluminant, Ha- coopera/itc ct sermonem co/ifi)'//ia/ite, sc-
    bac. iii, 11 ; Iti luce sagittarum tuarum, quoitibus sig)iis, miraculorum scilicet

    ibunt in splendore fulgurantis hastse operationibus.


    tuae. Aliquando in aure reinanent, quan- « Commota cst. » Hic secundum. Qua-
    do verbum tantum auditur, sed corde si diceret : Sic coruscaverunt, et ob hoc
    non relinetur,nec ei obeditur. Sed trans- « co/iDiiota cst, » ab errorc ad veritatis co-
    eunt, quando usque ad cor audientis gnitionem, « ct contrc/nuit, » aperversis
    perveniunt. Gregorius : « Pleraque prse- moribus transiens ad honestatem, « tc/-

    « dicatio ad aures pervenit, sed cessante ra, » continens scilicet pro contento.
    « divina gratia, ad audientium corda Supra, in Psal. xlvii, () : Co/durbati
    « non pervenit. » su/it, commoti su/it, tremor apprehe/idit
    eos. Agg. II, 7 et 8 : Adhuc unum modi-
    cum est, etco/nmovcbo coelum, ct ter-
    * « Vox tonitrui. » Ecce tertium. Quasi ram, et mare, et aridam. Et movebo
    diceret : Prtfidicalur et efficaciter, et ge- omnes goitcs.
    neraliter, quia « vox ionitrui tui, » prae-
    dicationis scilicet terribilis, « in rota, »
    in mundo, et per totum mundum. Psal. « In mari via tua. » Ilic tertium, bo- 20
    xviii, *j
    : In omnem terram exivit sonus ni exempli exhibitio : et dicuntur duo.
    eorum. Eccli. xuii, 18 : Vox tonilrui cjus Primo, exhibitio boni exempli. Secundo,
    verbcravit terram. Job, xxxvii_, 5 Tona- : insultatio malis, qui nolunt illud sequi,
    bit Deus in voce sua mirabilitcr. Apocal. ibi, « Et vcstigia. »
    IV, ."j
    : De throno, de Apostolorum scili- In prima duo. Primo, oslcnsio pceni-
    cet collegio, proccdebatd fulgura, et vo- tenticfi, Secundo, arctitudo vel vehemen-
    res, et tonitrua. « Vox etiam tonitrui, » tia oslensae, ibi, « El sonitiB tuse. »
    terroris scilicet, et coinminationis divi- Ait enim Sic praedicaverunt, et
    : mi-
    nie, « in rota, » '\i\ malorum lurba, qui racula fecerunt, et etiam « via tua, » id
    in rola sunl. Psal. xi, I/t ci/ruitu im- est, vita tua tota
    :
    « i)i )nari, » in amari-
    pii ambula/it. Et alibi, Psal. lxxxii, 14: tudine, et jxenitentia, ut ipsi exem|)lo
    Deus meus, po/ie illos ut rotam. luo moverentur. Isa. ix, I : Aggravata
    est via maris, quando ipse Dei Filius per
    <i Ill/(xerunt. » Hic sccundum, in (pio ilium pertransivit. Habac. iii, 13 : ]'iain
    XTl
    306 D. ALB. MAG. ORD. mMB
    fecisti in mari equis tuis. « Et semitx cutusestpesmeus. Eccle. xi, 5 : Quomodo
    tuse, » conversationes strictissimae pau- ignorans quse sit via spirilus, diciturmi-
    pertatis, et extremae et vilissimaj mor- sero homini,... sic nescis opera Dei, qucC
    tis, « in aquis multis, » in tribulationi- per te facit, qui fabricator est omnium.
    bus quasi infinitis, ut ipsi moverentur,
    IPetr. II, 21 : Christus passus est 'pro no-
    bis, vobis relinquens exemplum. Ibi fuit « Deduxisti sicut oves. » Hic secun-
    semita in aquis multis. Psal. lxxxvu, dum, in quo ostenditur a quibus hoc fa-
    8 : Om7ies fluctus tuos hiduxisti siiper ctum sit :et dicuntur duo. Primo, prye-

    me. miititur diligentiaductoris. Secundo, qui


    Per has aquas oportet transire ad re- faerunt per quos deducti sunt, ibi, « In
    gnum. Act. xiv, 21 Per multas tribu- : manu Moysi. »

    lationes oportet nos intrare in regnum Dicit ergo Domine, tali ordine, et
    :

    caelorum. In amaritudinem, et in aquas talia bona mundo, et etiam


    contulisti
    has debemus nos immergere post ipsum, « deduxisti populum tuum, » non sicut
    Isa. Liii, IG : Qui dedit in mari viam, et porcos, vel animalia alia, quae duriter
    in aquis torrentibus semitam. tractantur, sed « sicut oves : » hoc enim
    Per mare etiam potest mun-
    intelligi verum est quod deduxisti. Michse. vi, 4 :

    dus, Psal. ciii, 23 : Hoc mare magnum, Eduxi te de terra yEgypti. Psal. lxxvii,

    et spatiosum manibus. Et in aquis, in 53 : Deduxit eos in spe, et non timue-


    populis, semitae ejus, quoniam inter ho- runt. Et sicut oves tamquam pecuiium
    mines conversatur. Baruch, iii, 38 : Post tuum. Deut. vii, 6 : Elegit te Dominus
    hxc in terris visus est, et cum hominibus Deus tuus, ut sis ei populus peculiaris.
    conversatus est : penetrans usque ad cor- Psal. Lxxix, 2 : Qui deducis velut ovem,
    da eorum, sicut fluvius currens in mare. Joseph. Tu pastor, Joan. x, 10 : Ego sum
    Eccli. XXIV, 41 : Ego quasi flucii Dio- pastor bonus : vos oves, Psal. lxxvui,
    rix, et sicut aquseductus exivi de para- 13 : Nos autem populus tuus, et oves pa-
    diso. Et quod mirabihus, hocmare mor- scuse tuse.
    tuum et salsissimum reddit dulce et vi- Et hoc « in manu Moysi et Aaron. »
    vum in suis. Ezech. xlvii, 1, 8 : Egre- Ecce per quos JMoyses et Aaroii in sacer-
    diebatur de templo Domini fons aquse dotibus ejus, tamquam pastores fidelissi-
    vivse, et descendebat in Mare Mortuum, mi. Moyses assumptus ex aquis Scriptu-
    et vivificabatur postea totum «. rarum. Hinc debet assumi ductor populi
    « Et vestigia tua. » Quasi diceret : Sic Dei, sicutMoyses ". Aaron montanus, qui
    in mari via tua : sed « vestigia tua non pifficellit ahos vitee altitudine. Jerem.
    « cognoscentur » cognilione approbatio- xxiii, 4 Suscitabo super eos, scilicet oves
    :

    nis, ut illa sequantur, a malis et repro- meas, pastores, qui pascent eas. Istae
    bis. Job, XXI, 14 Qui dixerunt Deo :
    : sunt duae virgae in quibus regit populum
    Recede a nobis, et scientiam viarum tua- suum Deus. Zachar. xi, 7 : Et assumpsi
    rum nolumus. Et in cap. xi, 7 : Forsi- mihi duas virgas, Mo^^sen et Aaron, ut
    tan vestigia ejus comprehendes ? dicunt deducant populum meum ad pascua aeter-
    impii bonis eos irridentes. Sed respondet nae vitae^ ad quae nos perducat, etc.
    justus in cap. xxiii, 11 : Vestigia ejus se-
    il
    ^ Ezech. XLvii, ^, 8 : Ecce aqux egrediebaniur deserli, intrabunt mare, el exibunt, et sanabuntur
    suhter limendomus ad orientem... Et ait, scilicet aquae.
    Deus, ad me : Aquse istae qux egrediuntur ad tu- 2 Cf. Exod. II, 5 et seq.
    mulos sabidi orientalis, et descendunt ad plana
    . .

    PSALMUS LXXVII,

    Judeeos excitcit memorando benejicia et flagella Dei.

    1 . Intellectus Asaph. 1 2 Coram patribus eorum fecit mira-


    Attendite, popule meus, legem biiia in terra .Egypti, in campo
    meam inclinate aurem vestram
    : Taneos.
    inverba oris mei. i3. Interrupit mare, et perduxit eos :

    2. Aperiam in parabolis os meum : et statuit aquas quasi in utre '.

    loquar propositiones ab initio : 14. Et deduxit eos in nube diei, et tota


    3. Quanta audivimus et cognovimus nocte in illuminatione ignis.
    ea, et patres nostri narraverunt i5. Interrupit petram in eremo : et

    nobis. adaquavit eos velut in abysso


    4. Non sunt occultata a filiis eorum multa «.
    in generatione altera. 16. Eteduxit aquam de petra, et dedu-
    Narrantes laudes Domini et virtu- xit tamquam flumina aquas.

    tes ejus, et mirabilia ejus qu« 17. Et apposuerunt adhuc peccare ei :

    fecit. in iram excitaverunt Excelsum

    5. Et suscitavit testimonium in Ja- in inaquoso.


    cob, et legem posuit in Israel, 18. Et tentaverunt Deum in cordibus
    Quanta mandavit patribus nostris suis, ut peterent escas animabus
    nota facere ea filiis suis : suis.

    6. Ut cognoscat generatio altera :


    19' Et male locuti sunt de Deo : dixe-
    Filii qui nascentur, et exsurgent, et runt : Numquid poterit Deus
    narrabunt filiis suis, parare mensam in deserto?
    7. Ut ponant Deo spem suam, et
    in 20, Quoniam percussit petram, et flu-
    non obliviscantur operum Dei, xerunt aqu£e, et torrentes inun-
    et mandata ejus exquirant : daverunt.
    8. Ne fiant. sicut patres eorum, gene- Numquid et panem poterit dare,
    raiio prava et exasperans : aut parare mensam populo
    Generatio qua^ non direxit cor suo?
    suum, et non est creditus cum 21. Ideo audivit Dominus, et distulit* :

    Deo spiritus ejus. et ignis accensus est in Jacob,

    f). Filii P^phrem, intendentes et mit- et ira ascendit in Israel :

    tentes arcum. conversi sunt in 22 Quia non crcdiderunt in Deo, nec


    die belli. speraverunt in salutari ejus.
    10, Non custodierunt testamentum 23 Et mandavit nubibus desuper, et

    Dei, et in lege ejus noluerunt januas coeli aperuit.


    ambulare. 24 Et pluit illis manna ad mandu-
    11. Et obliti sunt benefactorum ejus, candum *, etpanem coeli dedit
    et mirabilium ejus quae ostendit eis.
    eis. 25 Panem angelorum manducavit ho-

    '
    Exod. XIV 22. ' Num. XI ; 1

    * Exod. XVII, 6 ; Psal. civ, 41. ^*


    Exod. XVI, i ; Nuin. xi, 7
    : : :

    308 D. ALB. MAG. ORD. PRJ^D.

    mo 1 : cibaria misit eis in abun- 40. Quoties exacerbaverunt cum in de-


    dantia. serto, iram
    in concitaverunt
    26. Transtulit austrum de coelo ' : et eum in inaquoso ?

    induxit in virtute sua africum. 41. Et conversi sunt, et tentaverunt


    27. Et piuit super eos sicut pulverem Deum, et sanctum Israel exa-
    carnes, et sicut arenam maris cerbaverunt.
    volatiliapennata. 42. Non sunt recordati manus ejus,
    28.Et ceciderunt in medio castrorum die qua redemit eos de manu tri-
    eorum, circa tabernacula eo- bulantis
    rum. 43. Sicut posuit in iEgypto signa sua,
    29. Et manducaverunt, et saturati sunt et prodigia sua in campo Ta-
    nimis et desiderium eorum at-
    : neos :

    tulit eis :
    44. Et convertit in sanguinem flumina
    30. Non sunt fraudati a desiderio suo. eorum, et imbres eorum, ne bi-
    Adhuc escee eorum erant in ore ip- berent *,

    sorum ^,
    45. Misit in eos coenomyiam, et com-
    3i. Et ira Dei ascendit supereos : edit eos ; et ranam,et disperdidit
    Et occidit pingues eorum, et ele- eos ^

    ctos Israel impedivit. 46- Et dedit a^rugini fiuctus eorum, ct


    32. In omnibus his peccaveruni adhuc, labores eoruni locustas ^

    et non crediderunt in mirabili- 47. Et occidit in grandine vineas eo-


    bus ejus. rum, et moros eorum in prui-
    33. Et defecerunt in vanitate dies eo- na ^
    rum : et anni eorum cum festi- 48. Et tradidit grandini jumenta eo-
    natione. rum, et possessionem eorum
    34. Cum occideret eos, quasrebant
    eum et revertebantur, et dilucu- 49. Misit in eos iram indignationis
    lo veniebant ad eum. su£e, indignationem, et iram^ et
    35. Et rememorati sunt quia Deus ad- tribulationem, immissiones per
    jutor est eorum, et Deus excel- angelos malos :

    sus redemptor eorum est. 60. Viam fecit sua^, non


    semita^ ira?

    36. Et dilexerunt eum in ore suo, et pepercit a morte animabus eo-


    lingua sua meniti'^'* sunt ei : rum, et jumenta eorum in mor-
    37. Cor autem eorum non erat rectum te :onclusit :

    cum eo, nec fidel^s habiti sunt 5i. Et percussit omne prmogeninun
    in testamento ejuj in terra iEgypti «, pi mitias om-
    38. Ipse autem est misericors, et pro- ^is laboris eorum '
    1 tabernacu-
    pitius fiet pecca*^' eorum et non iis Cham :

    disperdet eoi. 52. Et abstullit sicut oves popu am


    Et abundavit ut averteret iram suum, et perduxit eostamqaam
    suam, et non accendit omnem gregem in deserto :

    iram suam :
    53. Et deduxit eos in spe, et non ti-
    39. Et recordatus est quia caro sunt, muerunt, et inimicos eorum
    spititus vadcns et non rediens. operuit mare ^

    1 Joan. vr, 31 ; I ad Cor. x, 3. • Exod. X, 15.


    »Num.: 31. 'Exod. IX, 25.
    ' Num. XI, 33.
    «Exod. XII, 29.
    * Exod, VII, 20. 9 Exod XIV, 27.
    * Exod. VIII, 24.
    .

    COMMliMARII IN PSALMUM LXXVII. 309

    54, Et induxit eos inmontcm sanctiti- ()3. Juvenes eorum comedit ignis, et

    cationis suse, montem quem ac- virgines eorum non sunt lamen-
    quisivit dextera ejus. tatai.
    Et ejecit a facie eorum gentes, et ()4. Sacerdotes eorum in gladio cecide-
    sorte divisit eis terram in funi- runt et vidua^ eorum non plo-
    :

    culo distributionis '.


    rabantur.
    Et habitare fecit in tabernaculis 65. Et excitatus est tamquam dormiens
    eorum tribus Israel. Dominus, tamquam potens cra-
    D(). Et tentaverunt, et exacerbaverunt pulatus a vino.
    Deum excelsum et testimonia : 66. Et percussit inimicos suos in po-
    ejus non custodierunt. steriora, opprobrium sempiter-
    37- Et averteruntse. et non servaverunt num dedit illis.

    pactum quemadmodum patres


    : 67. Et repulit tabernaculum Joseph,
    eorum, conversi sunt in arcum et tribum Ephraim non ele-
    pravum.
    58. In iram concitaverunt eum in col- 68. Sed elegit tribum Juda, montem
    libus suis : et in sculptilibus Sion, quem dilexit.
    suis ad ^mulationem eum pro- 69. Et cedificavit sicut unicornium
    vocaverunt. sanctificium suum, in terra
    59. Audivit Deus, et sprevit, et ad ni- quam fundavit in ssecula.
    hilum redegit valde IsraeL 70. Et elegit David, servum suum, et
    Etrepulit tabernaculum Silo ^ ta- sustulit eum de gregibus ovium :

    bernacuhii suum, ubi habitavit de post foetantes accepit eum :

    in hominibus. 71. Pascere Jacob, servum suum, et


    61 Et tradidit in captivitatem virtu- Israel, haereditatem suam.
    tem eorum, et pulchritudinem 72. Et pavit eos in innocentia cordis
    eorum in manus inimici. sui, et in intellectibus manuum
    ()2. Et conclusit in gladio populum suarum deduxit eos.
    suum, et hasreditatem suam
    sprevit.

    Psalmus septviaj^esimus septimus in toto Argumen-


    L\ PSALMUM LXXVII libro, in secunda parte vicesimus septi- ^"^0^^ '

    '
    i i
    mus. Postquaiii enim in exemplum seip- ^bene^cio

    sum posuit . .sg,ph transiliendi in Chri- recordai?o


    GOMMENTARIUS. "^"^"
    stum,et dimittcndi legem veterem et tem-
    't poralia omn hic confundit populum
    obstinatum Jl po^urn,. recolendo bene-
    '
    Intellectus Asaph 3. ficia, quae ipsis ingratis Dominus contulit,
    in quibus etiam figuravit et praeostendit

    beneficia, qua; modo per Christum Ec-


    « Attenditc^ popule meus. » Hic est clesitB conferuntur : quia, sicut dicit

    ' Jos. XIII, 7. h. son^gard, bonte qui n'avait rencontr^ qu'in-


    ' I Rpg. IV, 4; Jerem. vii, 12. gratitude de la part du peuple. Mais T^crivain
    Asaph, en dcrivant ce poeme historique, se
    ^
    sacre avait encore un but plus s' 'icial, claire-
    proposait un doublo hut. Dune maniere f^en^- ment manifestc par Ics ^^. 9-10, 00, 67-72 :

    rale, il voulait rappeler a Isratil les teraoigna- il voulait raettrc en luraiere la substilufin
    ges de bonte que le Seigneur avait multipli6s providentielle dc Juda a Ephraim, et de Sion a
    310 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    Glossa, « dum
    hoc Psalmo historiain Uude tilulus satis hoc exprimit. £st
    « Tesiamenti Yeteris recitatur, Novi Te- enim talis : « Intellectus Asapli, » sup-

    « slamenti gratia dcclaratur, secundum ple, in subjecto Psalmo exprimitur. Qua-


    « illud I ad Corinth. x, 11 : Omnia in si diceret : Non simplex hic historia ac-
    « figura co^itingebant illis : scripta sunt cipienda est tantum, sed quod ab Asaph,
    « autcm ad correptionem nostram, in id est, justorum congregatione intelligi-
    « quos fines sseculorum devenerunt. » tur in illa. Vel sicut Graeca translatio
    ostendit, « intellectus » potest hic esse

    Silo. Jacob en mourant avait consacre la pre- de la nouvelle dynastie, qu'Asaph, le con-
    ponderance dTphraim, Gen., xlviii, 17-20, et temporain et fami de David, composa son
    ce second fils de Joseph avait legue a ses des- mashil. Pour Ephraim le transfert de farche a

    cendants le droit d'ainesse dont Ruben avait Sion et Taccession de Juda a la royaute
    ete depouille, I Par., v, 1. D'Ephraim sortit n'etaient probablement qu'une ceuvre de force
    Josue, I Par., vii, Grace a Tantique testa-
    27. et d'habilete politique. Asaph prend la ques-
    ment dont elle beneficiait, a sa situation cen- tion d'un point de vue plus eleve : si David est
    trale dans la terre de Chanaan et a la valeur de roi, Tarche est a Sion, c'est Dieu qui l'a
    si

    ses chefs, cette fiere tribu tint longtemps le voulu quand Dieu Fa voulu, il n'a pas obei
    ; et

    premier rang dans Israel. Sous Gedeon, Jud., a un caprice il n'a fait que chatier en la r6-
    ;

    VIII, 1, sous Jephthe, xii, 1, sous David meme, pudiant, Jer., 14, 15, une tribu qui avait use
    II Reg., XIX, 41-43, elle revendiqua hautement de sa preponderance pour entrainer la nation
    sa place. Samuel, de la tribu de Levi, naquit entiere dans lingratitude et Finfidelite. Le
    au sein d'Ephraim, a Ramah, et l'arriv6e de psalmiste ne menage pas les dures v^rites ;

    Saiil au tr6ne ne fit que confirmer rinfluence il a afTaire a des orgueilleux, et il veut qu'apres

    de la tribu, car Saiil etait descendant de Ben- avoir plie sous les armes de David, ils se sou-

    jamin, et le souvenir de Rachel, leur ancetre mettent de coeur a la situation que leur impose
    commune, unissait etroitement leshommes de la Providence. Ce poeme est ainsi pour cette

    Benjamin et ceux d'Ephraim. Mais ce qui con- periode de Fhistoire ce que furent les Epitres
    tribuait ie plus a rorgueil de ces derniers, aux Romains, aux Galates etaux Hebreux a la
    c'est qu'ils possedaient Tarche au milieu de naissance du christianisme de part et d'autre, ;

    leur territoire, a Silo. D'autre part, Juda etait Dieu substitue un centre religieux a un autre,
    depositaire des promesses messianiques, et le une royaute a une autre, et la premiere de ces
    sceptre lui avait eLe promis par JacobmouranU subslitutions est la figure de la seconde. Notre
    II un sourd antagonisme entre les deux
    y avait Asaph contemporain de David,
    est bien le

    au regne duquel, il arrete son apercu


    d'ailleurs,
    tribus longtemps avant le schisme, aux plus
    ;

    beaux jours de David, on distinguait nettement historique s'il eut vecu pendant le regne de
    ;

    les hommes d'Israel et les hommes de Juda. Salomon, il eut sans nul doute fait mention
    David dutcombattre sept annees pour assujet- plus expresse du temple sous les princes ses ;

    tir les premiers a sa domination, et il fallut successeurs, il n^eut point manque de signaler

    tout le prestige de ses victoires et de laprotec- le schis-me comme une consequence frappante
    tion divine pour les lui attacher. I Par., xn, de fambition ephraimite et de la malediction
    30 ; XXVII, 10-14. Mais il avait porte un coup divine. Hengstenberg, Tholuck, Cook, Thalho-

    teiTible au cffiur d'Ephraim Sion avait ete


    :
    fer,etc, soutiennent avec raison cette these.
    substituee a Silo, et Jerusalem ^tait devenue Les rationalistes attribuent a des temps beau-
    le centre politique ct religieux de la nation. coup plus recQnts la composition du psaume ;

    Par la, David s'6tait altache indissolublement comme de TExode y est cite presque
    le livre

    Benjamin, qui possedait la capitale, et Juda, litteralement, on a la une preuve preremptoire


    qui venait dc saisir le sceptre promis par Ja- que le Pentateuque existaitau temps de David.
    cob mais au coeur d'Ephraim et de ses parti-
    :
    Cette conclusion d^plait a certaine exegese ;

    sans couvait un fermentde jalousie, qui s'eten- la pensee de Feluder n'est pas etrangere a la
    dit pendant les dernieres annees de Salomon, date qu'on chercbe a imposer a la composilion
    et soudain ei ravenement de Roboam,
    leva d'Asapli.

    quand rEphraimite Jeroboam dressa autel Au sens spirituel, le psaume s'applique a la

    contre autel, fonda le royaume schismatique substitution de la loi evangelique a la loi mo-
    d'Israel et lui donna pour capitale Sichem, au saique.
    centre de rorgueilleuse tribu. Cest pour com- H. Lesetrb.
    battre ces tendances et etablir la legitimit6
    COMMENTARII L\ PSALMIM LXXVII. 3U

    ffi-nitivi casus, ut sit sensus : Psalmus hic « Aperiam in parabo/is. » Ilic secun- ,^

    subjectus est « intrllcrtus, » scilicel in- duni. in quo j)rol)at, quod debenl atten-
    tclliiienliiv, vcl de intelligentia data dfre, per mochiin loquendi, quem tangit

    « Asnph, » ut in liistoria intelligat qua? duplicein. Priiuo, quia in apertis parabo-

    spiritualiter sunl in illa. Luc. xxiv, t5 : lis est locuturus. Secundo, quiainaenig-
    Apr/uit i/lis sensufH ut intelligerenl Scri- matibus obscuris, ibi, « Loquar proposi-
    plunis. tioiws. »

    Dicit ergo : Sic attendite, et aurem in-

    Psalmus autem dividi potest principa- clinate : et necesse est, quia « aperiam
    liter in duas parles : magna enim dicuu- f)s tneum. » In hoc monstratur magnitu-

    tur. Proccmium prcemisit primo. Secun- do dicendorum, sicut Matth. v, 2 Ape- :

    do, narrationem subjungit, il)i, Quunta suum docebat eos, dicrns, etc.
    riens os
    uuf/iriuius ? Notandum etiam in hoc quod non est a
    In prima duo. Primo, excitatio ad au- se, nisi oris apertio, reliquum a Deo, sic-

    dicndum. Secundo, ratio quare debent ut illud Psal. Lxxx, 11 : Di/ata os tuum,
    i-xcitari, ibi, « Aprriatn in parabo/is. » rl imp/ebo i//ud. Notatur et debiti solu-
    prima duo. Primo, monet ad alten-
    In tio : non enim debet tenere proedicator
    tionem eorum quse data sunt. Secundo, sapientiam inclusam, sed tenetur ore
    ad humilitatem interiorem, quse prseparat aperto eam aliis communicare. Eccli.

    ad attentionem, ibi, « Iffclinate ffuretti. » XX, 32 : Sapientia absconsa, et t/iesaurus

    invisus, quse uti/itas iii utrisque ?


    « In parabo/is, » virtutem manifestan-
    pars Ait ergo : « popu/e nieus, » Chri- do per illas, et elucidando. Eccli. xxiv,
    stianus scilicet, non obstinatus Judaeus, 31 Qui e/ucidant me, vitam xternam
    :

    « attrtif/ite /egeffi meani, » attendite in liabebunt. Prov. i, 6 Animadvertet pa- '.

    oordibus vestris. Apocalyps. xxi, 3 : Ipsi rabo/am, et interpretationem earum.


    pftpu/us rjus erunt : et ipse Deus euni Matth. xiii, 34 et 35 Hsec omnia /ocutus :

    ris erit rorutn Deus. Isa. xxxiv, 1 : Au- est Jesus in parabo/is ad turbas, et

    f/ite, et popu/i tittetu/ite. Prov. iv, 1 : Au- sine parabo/is iion /oquebatur eis, ut
    f/ite fi/ii,discip/inani patris, et attenditc imp/eretur quod dictum eratper proplie-
    ut sciatis prudentiam. I ad Timoth. iv, tam dicentem : Aperiam, in parabo/is
    10 : Attriu/e tibi, et doctrinai. os tneuin, etc.
    « Itic/itiate aureni vestratn, » per hu- « Loquar propositiones, » id est, pro-
    niilitatem, « in cerba mei » susci-
    oris blemata. Dicit Glossa, « quaestiones dubi-
    pienda, et etrectui mancipanda. Pro- « tabiles, et quasi ad oppo^ila rationes
    verb. II, 2 : Ittc/itta cor tuutti ad cogiuj- « habentes. » « Ab initio, » sumens
    scetnlam prudetitiam. Et in cap. iv, 20 :
    exordium meselocutionis ab illo tempore,
    Auscu/ta srrtnoties ttiefts, et inc/ina fiu- quo patres nostri exierunt de yEgypto,
    rrm tuam ad e/of/uia mea. Et hoc facit vel amundi initio. Matth. xiii, 35 Eru- :

    humilitas, quia, sicut dicit Glossa, « iu- ctabo abscondita a constitutione mundi.
    « mor infusa repellit : et altare Domini
    a prteceptum csl fieri ad radiccsmontis '.»

    Aliter nisiaurem inclinaveris, cum cla- Quanta audivimus. » llic est secun-
    « 3
    maveris ad Deum, nec ipse suam incli- da pars, in qua narrationem subjuiigit :
    '^^'^'^^^^

    nabit. Prov. xxviu, U Qui dec/inat tm- :


    et dicunlur duo, Priino, tangit benelicia Psaimi.

    res suas nc audial /rgrtti^ fn-fitif) rjus rtil toti Israeli exhibita, et admonitionem ad-
    exsecrnbi/is. dil ut caveant ab ingralitudine. Secundo,

    • Exod. ixiv, 4 : Moj/ses... aedificavit allarc ad radices montis.


    3<2 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.
    illa beneficia, qute ad eductionem de « Non sunt occultata. » Hic secun-
    ^'Egypto specialiler, et iiigratitudinem dum, scilicet cognitionis continuatio : et
    eductorum ostendit, ibi, « Coram palrl- dicuntur duo. Primo, continuatio cogni-
    hiis. » tionis. Secundo,specificatio quoramdam^
    In prima duo. Primo, beneficiorum quorum est cognitio continuata, ibi,

    recordatio. Secundo, exhortatio ut grati « Et suscitavit. »

    sint, et caveant ab ingratitudine, ibi, Dicit ergo : Sic cognita fuerunt bene-
    « FUll qui nascentur. » ficia Dei modis dictis, et etiam « non
    In prima duo. Primo, beneliciorum re- sunt occultata, » sed propalata magis « a
    cordatio. Secundo, cognitionis continua- filiis korninum, » supple, succedentibus,
    tio, ut nullus excusetur ibi, « Noti swit « in generatione altera, » tam Judseo-
    occultata. » rum quam Gentiiium. Deuter. iv, 9 :

    secuedum mo-
    In prima dicuntur tria, Ne excidant de corde tuo cunctis diehus
    dum triplicem cognoscendi Primo, qua? vitcC tuse, docebis ea filios ac nepotes
    sunt cognita per preenuntiationem pro- tuos. Deuteron. xxix, 14 et 15 : Non vohis
    pheticam, et Scripturam. Secundo, per solis ego hoc foedus ferio^... sed cunctis

    inspectionem proesentcm, ibi, « Et cog- prgesentihus et ahsentihus. Et in cap.


    nocimus. » Tertio, quse per relationem VI, 20 et 21 : Cum interrogaverit te filius
    patrum antecedentium, ibi, « Patres no- luus cras, dicens : Quid sibi volunt hsec
    stri. » tostimonia ? Dices ei : Servi eramus
    Benefieio- Dicit ergo : Sic attendite qua; narrabo Pharaonis in /Egypto.
    ruin
    enarratio. quia magna sunt Dei beneticia, quia
    {( quanta audivinius, » a Prophetis prae- « Hic quae sunt
    Narranles laudes. »

    dicta, et in Scrij)turis expressa. Quasi di- illa : et Primo, populi


    tanguntur tria.

    ceret : Yalde magna. Job, ix, 18 :Qui multiplicatio, et conservatio, quod intel-
    facit magna, et inscrutabilia., et mira- ligilur in laudibus, et pertinet ad divi-
    bilia, quorum non cst numerus. Psal. nam bonitatem. Secundo, multiplicati et
    XLiii, 2 : Deus, auribus nostris audivi- conscrvati liberatio a servitute iEgyptia-
    mus. « Et cognovimus ea, » propriis ca, quod pertiuet ad virtutes, et respicit
    oculis videndo. 1 Joan. i, 3 : Quod vidi- ad potentiam.Tertio liberati refectio inau-

    mus et audivimus, annuntiamus vohis, dita, quod tangit cum dicitur, ibi, « Et
    Hic ordo, Jo^ xlii, 5 Auditu auris au- : mirahilia : » et pertinet ad sapientiam.
    divi te: nunc autem oculus meus videt te. '^'Aii .. j^o : Sic patres narraverunt, ipsi
    dico « narrcuites laudes Domini, » id
    « Et palres nostri narraverunt. » Hic est, nititeriam laudis Domini inpopulisui
    tertium_, in quo dicuntur duo. Primo, multiplicatione. Isa. lxiii,7: Miseratio-
    quod ex Patrum relatione cognita sunt )ium Domini recordabor, laudem Do-
    Secundo quse sint illa, in ge-
    beneficia. mini super omnibus, qme reddidit nohis
    nerali tamcn, ibi, « Narrantes. » Doininus. « Et virtutes ejus, » id est,
    Dicit crgo : Sic audivimus et cogno- potentias per quas nos liberavit. Psal.
    vimus, « et patres nostri narrnverunt XX, li: Cantahimus et psallemus virtutes
    nohis. » Dcutcron. xxxii, 7 : Inter- tuas^ quse sunl potentia. Alibi, in Psal.
    roga patrem tuum, et annuntiabit tihi : cv, 2 : Quis loquetur potentias Domini?
    majores tuos, et dicent tibi. « Et mirabilia ejus, » iion quae susti-
    nuit, sed « quse fecit, » cibando nos
    manna in deserto *. Tob. xiii, 4 : Dis-
    persit vos inter getites^ ut enarrctis mi-

    1 Cf. Exod. XVI, 4.


    COMMENTARTI IN PSAUIUM LXXVIl. 313

    idhilia ejus. Isa. xii, 't : \ot<is (mHr oslrnderrl lihi... quod niu/tip/ex esset

    iii /to^iulis adinrnitioncs cjas. PropliT tex ejus. Imo, legis consummatio. Ad
    hoc (licit, l Petri, ii, Vos, supplo, '•) :
    Roman. xiii. 10 : Plenitudo tegis est di-

    estis, (jcnusrlvrlum, regaU' sacrrJotiuiii, /eclio. i>Liltii. xu, iO : /// his duobus
    fjens sancta, populus actjuisifionis, ul inaiK/alis universa /ex pen(/e/, et Pro-
    virlutcs aiinuntietis ejus, qui dr tmebris phctx. Ilanc Deus dat et ponit. Jerem.

    vos vocavit in adiniraliile /uinrnsuuin. XXXI, 33 Daho legem meam in visce-


    :

    rihus eorum, et in corde eorum scri-


    bani eain. Sed testimonium, id est,

    (( Et suscifavit. » llic specificat quo- legem uaturalem suscitat.

    (lainniodo aliqua benelicia, quorum coj^-

    nilio est continuata : el dicuutur duo. (( Quanta mandaoit. n Ilic secun-


    Primo, spccilicat. Secundo, monstrat dum, in quo per quos, et ad quid facta

    per quos et adquidsit facta, ibi, « Quan- cst illa continuatio. Et primo, per quos.
    la niandavit. » Secundo, ad quid, ibi, (( Ut cognoscat. »

    In priina duo secundum duo benelicia Dicit ergo : Sic suscitavit, et posuit
    quce tangit. Primum pertinet ad noli- testimonium, et legem, et etiam « cjuan-

    tiam vfrilatis. Secundum ad rectitudi- ta mandavit, » id est, valdc magna


    ncm operalionis, ibi, « Et legem. » « mandavit patrihus nostris, » non ut
    Dicit ortj-o : Sic continuata est coj^ni- in se retinerent illa, imo, « )iota face-

    tio, scd quoruin? Ecce : « Et suscitavit re ea fi/iis suis. » In hoc notatur dilTe-

    festimonium, » cognoscendaj veritatis, rentia ad praeceptum, quia mandatum


    « in Jaeoh, » in populo scilicet a Ja- est ei qui remotus est. Quasi diceret :

    rob descendente. Ilabac. ni, : Susci- Non tantum praesentibus praecepit, ut


    Idiis arcum tuum, juramenta
    suscitahis filiis suis nota facerent, sed ct aliis

    tribuhus quse locutus es. Hoc testimonium mandavii qui futuri erant. Deuter. vi,

    est Vetus testamentum, quod perhibet 1 : Jlcec sunt prsecepta et cxremoniai,


    testimoniuin Christo. Joan. v, 39 :
    at(jue judicia, etc. Et in cap. xi, 1 : Ama
    Scrutamini Scripturas :... et illse sunt, Dominum Deum tuum, et ohserva prse-
    (jux testimonium perhihent de me. Et cepta ejus., et cseremonias, judicia at-

    dicitur : (( Suscitavit, » quia in cordibus que mandala omni temporc.


    hominum scriptum naturaliter mortuum
    erat, non vivum : sed quanu. .
    ,
    it.:;...

    est in monte Sinai ', quasi vivificatum « JJt cognoscat. » Ecce fmis. Ad hoc O
    esl in Jacob. Proverb. vi, 3 : Discurre, vult nota fieri filiis, « tit sic cognoscat
    /eslina, suscita amicum tuum, id est, gcneratio a/tera, » quce successura est
    ieig^em naturalem in amico. semper. Exod. xii, 24 : Custodi verbum
    « Et Irgfin posuit, » qua; ordinat in istud /egitimum tibi et fi/iis tuis us(jue

    i)onam operalionem, et ipsam ligat, in ieter)ium. Et nota, quod liliis ad dif-

    « /'// Israrl : » ergo bona est contra fundendum aliis sunt magna communi-
    .Manichaiuin. Ad Roman. vii, 14 : .SV7'- canda, non porcis. Matth. vii, No- :

    iiius (juoniam lex spiritualis est. Et ibi- /itc dare sanctum eanibus, ne(jue mit-
    dem, y. 12 : Lex (juidem sancta, et tatis margaritas vcstras ante porcos. Et
    mandatum justum et sanctum, et h(j- in cap. XV, 20 : Non est bonum sumere
    ^^®*' num. I ad Timoth. 1,8: Scimus quia panem fi/iorum, et mittere canihus.
    j^tris
    })(,fia cst lcx, si quis ea legitime utatur.
    Lex autem charitas est. Job, xi, G : Ut « Filii qui nascentur. » Hic secun-

    * Cf. Exod. XX, 2 et seq.


    , .

    314 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    dum, in qno, post beneficiorum enar- Tertium, mandatorum Dei adimpletio,


    ralionem, hic monel ad graliludinem : ibi, « Et mandata ejus. »

    el dicunlur duo, Primo, monet ut tam- Dicit ergo : Sic enarrabunt : et hoc
    quam grati non sileant. Secundo, os- bonum consequens inde : « Ut ponantin
    tendit quem inde fructum consequi va- Deo spem suam, » secundum illud Psal.
    leant, ibi, « Ut ponanl in Deo. » Lxi, 9 : Sperate in eo, omnis congregatio
    Dicit ergo : Hsec beneficia sic sunt populi, et firmi estote. Ad Hebr. vi, 18 et
    manifesta : ergo « filii qui nascentur , » 19 Fortissimum solatium habeamus,
    :

    id est, quicumque nascentur, « et exsu7'- qui confugimus ad tenendam propositam


    gcnt )) crescendo, intelligendo, et pro- spem : quam sicut anchoram habemus
    bando quse vera sunt : isti « enarra- animse tutam ac firmam.
    bunt filiis suis. » Deuteron. vi, 7 : Qux « Et non obliviscantur operum Domi-

    prsscipio tibi^ narrabis ea filiis tuis. De ni. » Minus dicit, et plus significat, id

    liiiis etiani spiritualibus legit Glossa est, jugiter recolant : ne fiant sicut pin-
    « qui nascenlur » in baptismate, secun- cerna qui oblitus est interpretis sui *.

    dum illud Joan. iii, 7 : Oportet vos Eccle. IX, 15, Pauper qui per sapientiam
    nasci denuo. Et rursus, t. ^3 : Nisi c/uis suam liberaverat civitatem, venit in obli-
    renatus fuerit ex aqua, et Spiritu san- vionem ^ Deut. viii, 11 Cave ne quan- :

    cto, non potest introire in rcgtium Dei. do obliviscaris Domini Dei tui, et negli-
    Unde noviter baptizatis dicit Petrus : gas mandata ejus.
    Sicut modo geniti infantes, ratio)iabile, « Et mandata ejus exquirant » ope-

    sine dolo lac concupiscite ^. Isti sunt rando. Tob. iv, 6 Omnibus diebus vitss :

    lilii. Joan. i, 12 : Dedit eis potestatem t\ise in mente habeto Deum : et cave ne
    filios Dei fieri. « Et exsurgent, » quan- aliquando . . . prsetcrmittas prsecepta Do-
    do sic filii fient, a statu culpee ad sta- mini Dei nostri.

    tum gratiee. Ad Roman. xiii, 11 : Hora


    est jam nos de somno surgere. Et ad
    Goloss. III, 1 : Si consurrexistis cum « Ne fiant, sicut patres eorum. » Hic
    C/iristo, etc. Hi enarrare debent filiis, vitatio incommodi, et est hoc malum,
    quos generantin praedicatione. Ad Galat. imitatio primisceleris : et secundum hoc
    IV, 19 : Filiolimei cjuos iterum parturio dicuntur duo. Primo, vitatio imitationis
    donec formetur Christus in vobis. I ad patrum malorum. Secundo, patrum ini-

    Corinth. iv, 15 : In Christo Jesu per quorum descriptio, ibi, « Generalio pra-

    Evangelium ego vos genui. va. » -

    Dicit ergo : Sic narrabunt propter prae-


    dicta bona, et etiam propter hoc, « ne
    fiant sicut patres eorum, » Adam, Is-

    c( Ut ponant in Deo. » Hic secundum^ mael, Esau, et Isrselitae murmurantes


    utiiitas scilicet sequens ex enarratione, tam frequenter in deserto, et percussi et

    et haec duplex : adeptio boni, et vitatio occisi a Deo, ut sit verum in quod
    illis

    mali, ibi, « A^e fiant. » dicitur Ezech. xviii, 2 : Patres comede-


    In prima tria secundum triplex com- runt ucam acerbam, ct dentes filiorum
    modum. Primum est confirmatio spei in obustupescunt
    Deum. Secundum, jugis beneficiorum
    recordatio, ibi, « Et non obliviscantur. » « Generatio prava. » Hic secundum,

    »
    I Petr. II, 2. sciHcet, viv pauper ct sapiens, ct libcravit urbem
    2 Cf. Genes. xl, 23. per sapientiam suam, et nuUus deinceps recorda-
    3 Proverb. ix, 15 : Inventns est in ea, civiate tus est hominis illius pauperis.
    COMMFNTARII IN PSALMIJM LXXVII. 315

    Patiiim descrijilio, ot [)riiiu) iii gcnerali vull crcdi. l-'cce ([iiaitiim, scilicet inlide-

    oiniies tangit. Secunilo. ad ali([iios iii lilas. Alibi, iii Psal. lxxvii, 22 : Non
    speciali descendit, ibi, « Filii Eplwein. » crediderunt in Deo salutari suo. Vel,
    quatuor tanguntur. Prinio,
    In [irima « \on est rreditus Dro spiritus
    ruin
    mala o[ieratio. Secundo. mala allectio, rj/fs, » id est, ipsum spiritum suum Deo
    ihi, « /:7 t\casperans . » Teitio, perversa non crediderunl, nec conimiserunt, di-
    inlentio. ibi, « Genrra/io qun' non dire- cenles illud supra, in PsaL xxx, 3 In :

    wit. » Quarto, subversio in lide. ibi, « Ei 7)ianus tuas, Donwie, commendo spiri-
    non esl creditus. » tuni meum : sed magis ipsum sibi reti-
    rum Dicit ergo : « Xe fiant sicut patres co- nuerunt.
    ripiio ^i • ,

    leraii. ruui, » scilicet « fjowratio pravtt., » ([ua-

    les illi fuerunt inobediendo, et mala fa-


    ciendo : « et exasperans, » affectione fJphrem intendentes. » llic sc-
    « Filii 9
    adhcerendo ipsi malo quod facit. Genera- cunduni, in quo descendit ad aliquos
    tio [)rava fuit Adam cum peccavit : sed specialiter describendos, scilicet illos de
    « exaspcrans, h cum adhoerens malo se Ephraim. Et primo, tangitur illorum
    excusavit. Deuter. xxxii, ."i et 6 : Generatio aversio a bono. Secundo, ingratitudo
    prava atque perversa : /t.vccine reddis monstratur de accepto benelicio, ibi,

    Doniino, popule stulte et insipiens ? « Et obliti sunt bcneficiorum. »

    Ezech. 11,8 : Noli esse exasperans, sicut In prima duo. Primo, aversio ipsoruui
    domus Israel exasperatrix est. a promissione. Secundo, specilicatio illo-
    « Generatio quse non direxit. » Eccc rum in quibus, et a quibus avulsi sunt,
    tertium. Quasi diceret : Sic mala opero, ibi, « Non custodierunt . »

    sic alfectione, et etiam « generatio qux In prima duo. Primo, tangitur illorum
    non direxit cuni Deo cor suum, y> ut illud promissio de mandatis Dei conservandis.
    rectilicaret bona intentione : sed magis Secundo, omissio in tempore necessita-
    ab eo distorsit ad terrena inclinando, et tis, ibi, « Conversi sunt. »

    intentione illorum faciendo qutecumque Ait enim : Sunt generatio mala et per-
    faciebat, cui dictum est supra, in alio versa omnes, et etiam « filii Ephrem, »

    Psal. IV, :} : Filii hominurn, usqucqiio id est,Ephrem, in quo comprehendit de-


    fjravi corde ? Et e contrario,in PsaL lxxii, cem tribuum regnum, quia primus rex eo-
    1 : Quam bonus Israel Deus^ his cjui re- rum scilicet Jeroboam, fuit de Ephraim '.
    clo sunt corde! Et vere bonus,quia attra- « Intendentes arcuui, et mittentes »

    hit ad se. Job, xxxiv, 14 : Si direxerit ex iilo sagittas, id est, ita facientes,
    ad euin, scilicet Deum, cor suum, spiri- sicut illc qui arcum tendit, et mittit sa-
    lum illius et flatum ad se trahet. Qui giltas praeludendo, et quasi comminan-
    non habet cor directum ut suisum aper- do, quod mirabilia faciet in bello : dicen-
    tuni sit, sed iiiferius, nihil boni potest re- tes illud Job, xxix, 20 : Et arcus meus
    cipere, vel tenere. Pro[)ter hoc dicitur, in manu mea instaurabitur. « Conversi
    Eccli. .\x, \'.\ : Gratic-e fatuorum effun- su7it in die belli, » in necessitate, et
    dentnr. Act. viii, 21, dixit Petrus ad Si- tentatione a me recedentes. Eccle. iii, 8 :

    nionem magnm, qui pertinebat ad gene- Tempus belli, et tempus pacis. Lucae,
    rationem istam Cor tuuni non est re- : VIII, 13 : Ad tempus credunt, et in
    ctum coram Deo. tempore tentationis recedunt. Jerem.
    « Ft non est creditus cum Deo spiritus xLvi, 5 : Vidi ipsos, scilicet impios,
    ejus », id est, spiritus ejus non credidit : pavidos, et terga vertentes. Imo ali-
    et hoc, « cum Deo, » id esl, sicut Deus quando etiam sine bello fugiunt, et

    ' Cf. III Re«. XII, 2;;.


    316 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    cedunl Jialjolo. Prov. xxviii, 1 : Fugil « Et obliti sunt. » Hic ingratitudo post ^|
    impius nemine persequentc. Osee, vii, aversionem : et dicuntur duo. Primo, in- Faciii

    18 Beversi sioit ut csscnt absque jugo,


    : gratitudo. Secundo, ingratitudinis ma- rum obi

    illo de quo Matth. xi, 29 : Tollite juyum gnitudo, ibi, « Et mirabilia cjus. » rum rec

    meum super vos, et discite a mc, quia Dicit ergo : Sic conversi sunt, « et
    mitis sum, ct liumilis corde. ctiam obliti sunt, » tamquam ingrati,
    boneficiorum ejus. Deut. xxxii, 18 :
    ,

    Deum qui te genuit dereliciuisti, et obli-

    flO ^' -^*^^ custodicrunt tcstamentum. » tus es Domini creatoris tui ? Cito tradi-
    Ilic specificat quomodo sunt conversi, et tur beneficinm obhvioni : pauci enim in
    a quibus : et dicuntur duo. Primo, a quo kalendario suo beneficia, maleficia au-
    sunt aversi, quia a lege, et testamento tein multi habent. Et non quorumcum-
    Dei. Secundo, quomodo, quia voluntarie quebeneficiorum, sed « et mirabilium, y>

    etnon coacte, ibi, « Et in lege ejus. » beneficiorum miraculosefactorum, « quse


    Dicit ergo : Sic dixi, quod conversi ostendit eis. » Infra, in Psal. cv, 21 :

    sunt in die belli. A quo? « Non custodic- Obliti sunt Domini c^ui salvavit eos, qui
    runt testamentum Dei, » sicut promise- fccit magjialia iii yEggpto, mirabilia
    rant, et maxime credcbaturpropterbene- in terra Cham, terribitia in Mari rubro.
    dictionem quam dederat Jacob Ephraim, II Esdr. IX, 17 : Non sunt recordati mi-
    ponens dexteram super caput ejus, et rabilium tuorum ciuse fcceras eis : et in-

    praeponens illum fratri suo prius nato*. duraverunt cerviccs suas. Osee, ii, 13 :

    Jerem. xvi, 11 et 12 : Me dereliquerunt, Jbat post amatores suos, et niei oblivi-


    et legem meam non custodierunt. Scd et scebatur. consuetudo semper
    Haec sua
    vos pejus operati estis quam patres ve- fuit. enim fuerunt qui dixerunt,
    Ipsi

    stri, et propter hoc maledicti fuistis. Je- Marc. VII, 37 Bene oinnia fecit, et sur-
    :

    rem. xi, 3 et 4 : Malcdictus vir qui non dos fecit audire, ctmutos loqui ettamen :

    audierit verba pacti hujus, quod priECcpi pcssimo genere ingratitudinis ingrati oc-
    patribus vestris : et non hoc coacti fece- ciderunt. Jerem. xviu, 20 : Numquid
    runt, imo redditur pro bono malum?
    «Noluerunt ambulare^ » proficere sci-
    licet, « in lcge ejus. » Jerem. v, 28 hi- :

    crassati sunt et impinguati, et prseterie- « Coram patribus corum. » Hic secun-

    runt sermoncs mcos pcssime : quia ex dum, quo postquam recoluit be


    in ^ ,
    '

    corde et voluntarie, sine voluntate emen- collata illi populo generaliter, hic t

    dandi se. In eodem, ibidem, "^. 3 : Indu- do tangit quaedam specid' .;-,^^"
    raverunt facies suas super petram, et no- quse ei contulit in yEgypto. Secundo,
    luerunt revcrti. In lege autem veraciter quse in exitu de /Egypto, ibi, « Interru-
    ambulat et suaviter, sicut bonus palefri- pil mare. » Tertio, quae in deserto, ibi,

    dus, qui Dominum Deum totis visceribus « Interrupit petram. » Quarto, quse in

    amat. Augustinus : « Ambulat ad Deum terra promissionis, ibi, « Et induxit in

    « qui amat, quia ad Deum itur affecti- montem, »


    « bus, non passibus. » Genes. xvii, 1, In prima parte tanguntur duo. Primo,
    dictum est Abrahse : Ambula coram me, modus exhibendi iUis beneficia. Secun-
    et csto pcrfectus. do, locus, ibi, « In terra JEgypti. »

    Et primo, universaliter. Secundo,magis


    specificando, ibi, « In c. ^'•o Tancos. »
    Diclt ergo : Sic contulit eis beneficia

    * Cf. Genes. xLviii, 13 et seq.


    COMMENTARII IN PSALMUM LXXVIl. 317

    multa : seddescendo, et dico : « Mirabi- ut proeberent viam. Secundo, solidatio

    lia /ecit : » et hoc apcrle, quia « corani divisarum, me submergerent intrantes,


    pairibus coriini. » El ubi? /;/ lerra ^K- ibi, « Et statuit. »
    gijpti. » Exod. vu, ''\
    : MiiltipHcabo si- Dicit ergo : Sic ostendit mirabilia in
    gna et ostcnta nica in terra ^Eyijpti. ipsa yEgypto etin exeundo de .Egypto,
    :

    Deut. XXIX, 2 : Vos cidistis univcrsa qme « intcrrupit mare, et pcrduxit cos » per
    fecit Doniinus corani vobis in terra .K- interruptionem. Uoc patet per toluui ca-
    (jypti. VA mai^is speciticat locum cum put XIV Exodi '. Sapient. xix, 7 : Li Mari
    addit : « /// campo Taneos. » Tannis eniui rubro via sinc impedimento. Isa. xmh,
    est civitas .Egypti, iu cujus campis facia i() : Qui dcdit in mari ciam, ct in aquis
    sunt mirabilia. torrcntibus scmitani.
    Spiritualiter autem iu .E|j;ypto Chri- « Et statuit aquas, » eas solidando,
    stus multa mirabilia fecit, idest, in mun- quasi in utre clausee essent. Supra, in
    do coram nostris patribus, Judseis scili- Psal. xxxii, 7 : Congrcga^is sicut in uirc
    cet. Isa. XIX, 1 : Dominus ascendet supcr aquas maris. Eccli. xxxix, 22 : hi vcrbo
    nubem levem, et ingredietur yEgyptum, ejus sietii aqua sicut congeries. Et Exod.
    id est, munduui, et ibi fecit mirabilia co- XIV, 29 : Aquse cis erant quasi pro muro
    ram priucipibus eliam nostris, id est, a dcxtris ct a sinistris. Isa. li, 10 :

    Apostolis. Eecit mirabilia, Joan. x, 32 : Numquid tu siccasti fluvios abgssi vclic-


    Multa bona opera ostendi vobis ex Patre mentis ? Euit figura baptismatis. Sicut
    meo, proptcr quod eorum opus me lapi- enim per aquas transilienles salvati sunt,
    atio datis? Scd maxime « i)i campo Taneos, » '
    ct eorum adversarii sunt submersi, sic
    ginis
    m
    . , .

    ampo. id est, brata ^ iryine fccit mirabilia, in baptismate salvantur baptizati, et dse-
    quiu fuit campus. Campus enim locus mones et peccata submerguntur. Quan-
    sanus est : et ipsa sine peccati inlirmitate. tum ad primum, Isa. l, 2 Ecce in in- :

    Locus planus est : et ipsa plana mansue- crcpatione mea dcscrtum faciam marc^
    tudine. Locus latus : et ipsa lata charita- ut possint transire per illud. Nahum, i,
    te. Locus communis et ipsa communis : 4 : Increpans mare, ct exsiccans illud.
    pietate. Locus fructifer et ipsa fructifera : Quantum ad secundum, Apoc. xvin, 21 :

    bonorum operum multitudine, illius fru- Etsusiulit unus Angelus fortis lapidcm
    menti j^eneralione et produclione, quo quasi molarcm magnum, ctm'isii inma-
    Anj^eii et iiomines reliciuntur, qui dicit rc, diccns : Hoc impciu mittctur Dabg-
    df '
    jloan. XII, 21 granum fru-
    : Nisi lon civitas illa magna, ci ultra jam
    . . ^^cadens in terram mortuum fuerit, non invcnictur, scilicet diabolus et pecca-
    ". clv», p'-' Tampus de quo
    ^ Cant. ii, 1 : ti confusio in bapiismatc.
    aa r>>nt. ~ *^

    ygo fios L npi. Et bene carnpus Taneos,


    quia Tannis interpretatur mandatum hu~
    mile, et ipsa humiiiter mandatum a I)o- « Etcduxil cos. » llic secunduui benc- 44
    mino suscepit, cum dixit, Luc. i, '-iS : ficium,' oxhibiiio ducioris. Priuio, quaii-
    ^
    Ductoris
    exnibiUo.
    ^

    Eccc ancilla Domini, fiat inilti, ctc. ium ad diem. Secundo, quoad nociem,
    ibi, a Et toia nocte. »

    Dicii ergo Sic eis mare divisit, ei itcr


    :

    3 « Inlcrrupit mare. » Ilic secundum, iii prsebuit, et eduxit eos « in nubc diei, »
    ^prae-
    qm, tangit beneficia in ipso exitu pr(jesti- ad refrigerium.
    id est, eis praistiia in die
    ta, et fuerunt duo. Aquarum divisio, et Eccli. xxxiv, 19 Oculi Domii super :
    '

    exhibitio duc»'""'\s, ibi, « Et cduxit. » timentcs eum, proicctor potcntise Irma-


    In prima duo. Primo, aquarum divisio mentum virtuiis, iegimen ardoris, um~

    * Cf. Exod. XIV, 16 etseq.


    318 D. ALB. MAG, ORD. PRtED.

    braculiim meridiani. Isa. iv, 6 : Et ta- illis aqua de petra altissima, et requies

    hernaculum erit in umbraculum diei ab sitis de lapide duro. Sic fit etiam spiri-
    Ob hoc ut
    sestu. praestaret refrigerium, tualiter : virga enim est crux, silex cor
    voluil plantari in terra carnis nostrse, et durum, aqua lacrymai : si percutiatur

    arbor ficri. Cant. ii, 3 : Sub umbra illius cor durum Christi passione, mirum si
    quem desideraveram sedi. non fluxerint aquse largissimae, maxime
    « Et tota nocte, » repete, eduxit illos, si percussio repetatur. Num. xx, 11,

    « in illuminatione ignis, » ne errarent. Moyses percussit virga bis silicem, et


    Et creabit Dominus super om-
    Isa. IV, 5 :
    egressae sunt aquse largissimse ^. Petra
    nem locum montis Sion, et ubi invocatus etiam Christus. I ad Cor. x, 4 : Petra
    est, mibem per diem, et fumum et splen- autem erat Christus. Isa. viu, 14 : jC/

    dorem ignis flammantis in nocte. Sa- erit... in lapidemoffensionis,etinpetram


    pient. X, 17 : Et fuit illis in velamento scandali. Ileec pcrcussa fuit virga, id est,

    diei, et luce stellarum nocte. Secundum lancea, ab uno crucifixorum, et fluxit

    Auuustinum, « In nobis est dies calida, aqua de laterc ^.

    « ardor concupiscentiae, contra quem


    « Christus praestat refrigerium et gra-
    « tiam nox ignorantia, contra quam
    : et « Et cduxit aquam. » Hic determinat
    « dat lumen sapientise suae. » modum quo exhibitum est Iioc benefi-
    cium, quia mirabiliter et affluenter, ibi,
    « Et eduxit. »

    15 « Interrupit petram. » Hic tangit be- Dicit ergo : Sic dixi, quod interrupit
    neficia illis exhibita in deserto. HiBC au- petram, et adaquavit eos. Sed quomodo ?
    tem sunt duo. Primo, sitis relevatio mi- Ecce : « Et eduxit aquam » potabilem,
    raculosa. Secundo, famis, ibi, « Et ten- « de petra » interrupta : magnum
    mira-
    taverunt. » culum. Num. xx, 8 : Loquimini ad pe-
    In prima duo. Primo, tangit beneti- tram coram eis., et illa dabit aquas, et
    cium. Secundo, ingratitudinem pro be- abundanter. Unde, « et ediixii, » deor-
    neficio illo, ibi, « Et apposuerunt. » sum de petra duxit aquas, « tamquam
    In prima duo. Primo, tangit ipsum be- flumina. » Isa. xli, 18 : Aperiam in su-
    nelicium. Secundo, modum exhibendi pinis collibus, in locis scilicet desperatis,
    illud, ibi, « Et eduxit. » flumina. Hsec flumina laetificaverunt po-
    In prima, primo tangitur petrse divi- pulum Dei. Psal. xlv, 5 : Fluminis im-
    sio. Secundo, abundans illorum potatio, petus Isetificot civitatem Dei. Petra au-
    ibi, « Et adaquavit eos. » tem inteiTupta clavis et lancea, Christus,
    1^^^^^ ^^S^ • ^^^ eduxit de /Egypto, sed ex qua fluxit aqua sufficiens ad totum
    ^viribmlaf
    post « interrupit petram in eremo, » in munduni potandum, I ad Corinth. x, 4 :

    dcserto scilicet vasto, sicut eremus^ Bibebant autem de spiritali consecjueiite


    « Et adaquavit, » non soium potavit eos petra. Et ad abluendum omnes sordes,

    eos, « velut in abgsso multa, » in pro- Zach. xin, 1 Erit fons patens domui
    :

    funda aquarum abundantia. Exod. xvii, David... in ablutioiwni peccatoris et

    6 : Percuties petram., el exibit ex ea menstruatse.


    aqua. Psal. lxxvii, 20 : Percussit pe- Et potest hic notari, quodaqua dicitur
    ^^^^ jj;.

    tram, et fluxerunt aquse, et torrentes in- primordialis materia, Genes. i, 2 : Spiri- gP^'';';.

    undaverunt. Sapient. xi, 4 : Data est tus Domini ferebatur super aquas. Hu-

    1 Cf. Exod. XVII, 6 et seq. aquw largissimx, ut populus biberet et jumenta.


    2 Num. XX, H : Cumque elevasset Moyses ma- ^ Gf. Joan. XIX, 34.
    num, percutiens virga bis silicem, egressse sunt
    :

    COMMEXTAHII L\ PSALMUM LXXVIl. 319

    mana natura, qiue lluxibilis est, Apocal. 8 : Arguet mutulum de peccato, id est,
    XVII, VS: Aqiae (juas vidisti ubi nierclrix de inlidelitate. Eccli. xxi, I : Fili, pec-
    sedct. jiopuli suut, ct Gentes et linguis. casti, non adjicias iterum. Quod num-
    II Rcii'. XLV, I 5 : Omnes nioriniur, et sic- quam impleveruiil Judiei. Judic. iii, 12,
    ut aqu;e (lilabimur in terram, qu,v non et IV, I : Addidcrunt filii Israel faccre
    ^•6'rt';7///////r.Tribulatioues, (jenes. vii, 17 malum in conspectu Domini. Et in cap.
    Multiplicatse sunt aqux super terrain, ct X, 7: FiHi Israel peccatis veteribus j un-
    quanlo multiplicabantur, tanto magis elc- gcntes nova.
    vaccrunt urram in sublinw a terra. 01) « Tn iram. » Ilic secundum. 0"i^!^i di-
    lioc quidam tribulatus ilicit : Onincs flu- cercl : Ap]»osuerunt in ipso loco, ubi be-
    ctus tuos induxisti siiper nie «. Loquacitas nelicia prcecedentia receperunt. « Et ex-
    vana, Prov. xvii, l 't : Qui dimittit aquatn, citavenmt in iram » ipsum inducendo,
    caput est Jur/jioruni. Doctrina falsa, Isa. id est, in effectum irse. Et hoc « in ina-
    1, 22 : ]'inum tuum mistuni est aqua, quoso » loco, scilicet in dcserto, quod erat

    scilicet caupones tui miscent aqua vinum, locus aridus etinaquosus. Psal. lxii, 3 : In
    bono scilicet doctrinam falsam. Et Isa. ierra dcserta, et invia, et inaquosa. Deu-
    XV, y : Aquc-e Dibon repletee sunt sancjui- teron. xxxn, 16 ; Provocaverunt eum in
    ne, et pessimie sunl. Sana doclrina, Isa. diis «/ie;H'6\ Et paulo post, t. 19: Vidit
    XII, '-\
    : Haurietis aquas in gaudio de fon- Dominus,et ad iracundiam concitatus est.

    tibus Salcatoris, Et lv, 1 : Omnes sitien- Spiritualiter autem in cordibus ina-


    tes, venite adaquas. Misericordia, Zach. quosis et aridis a Dei gratia, ibi irritatur,

    IX, 1 1 Tu quoque in sanguine testamenti


    : et provocaturDeus : quippe quia ibi ha-
    tui cmisisti cinctos tuos dc lacu, in quo bitat diabolus. Luc. xi, 2i: Cumimmun-
    non est aqua. Lacryma, Jerem. ix, l : dus spiritiis exierit de homine, ambulat
    Quis dabit capiti meo aquam, et oculis per loca inaciuosa. Tob. vni,3
    Tunc Ra- :

    meis fontem lacrijmarum ? I)ei gratia, phacl Angelus apprehendit dcemonium,


    Ezecli. xxxvi, 2o : Effundam super cos et religavit illud in deserto superioris
    aquam mundam, et mundabimini ab om- yEggpti.
    nibus inquinamentis ccstris. Ipse Spiritus
    sanclus, Joan. vii, 38 : Qui credit in me,
    flumina de ventre ejus fluent aquse vi- « Et tentaverunt Deum. » Actum est
    ^^
    vie. Et Joannes hoc exponit, ^. 39 Hoc :
    de bencficio pertinente ad potuin eis cxhi-

    aulem dixit de Spiritu sancto, quem ac- bito in dcserto, et de iliorum ingratitu-
    cepturi erant, etc. dine : hic secundo, de pertinente ad ci-

    bum. Et primo, agitur de beneficii exhi-


    bitione. Secundo, de populi afllictionc,

    I
    (I
    Et apposuerunt. » Ilic monstralur simul et ingratitudine, ibi, « Adhuc cs-
    inj^ratitudo : et dicuntur duo. Primo, cse. « Tertio, de simulata illorum pceni-
    peccati iteratio. Secundo, loci, in quo itc- lentia, ibi, « Cum occiderit eos. » Quar-
    ratum est, deterioratio, ut appareat cer- to, de vera Dei ad illos misericordia, ibi,

    tissiine inj^ralos fuisse, ibi, « In ira con- « Ipseautem propitius. »

    citaverunt. » Inprima duo. Primo, occasio narratur


    "•
    lon
    Dicit erf(o
    o : Ha^cbona fecit eis, '
    et ta- beneficium exhibendi. Secundo, subjun-
    •• men, « apposuerunt adliuc, » ad peccata gitur cxhibitio ipsa beueficii, ibi, « Et
    priecedentia scilicel, « pcccare ei, » id mandavit. »

    fst, non credere. Sic accipitur hic pecca- In prima duo, secundum duo quse fue-
    re, sicut vult Glossa, sicut ibi, Joan. xvi, runt ratio cxhibendi. Piimum, eorum

    ' Psal. Lxixvu, 8.


    320 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    malignitas. Secundum, Dei benignitas, Ejus misericordiam nimis extendendo,


    ibi, « Ideo audivit. » Primum fuit quse- quod omnes salvabuntur in fine, sicut
    dam occasio, sed secundum, causa. imponitur Origeni. Vel justitiam arcen-
    In prima duo. Primo tangitur mali- do, quod nulius, Job, xiii, 7 Numquid :

    gnitas cordis eorum. Secundo, oris, tam- Deus indiget vestro mendacio, ut pro illo
    quam procedens ex illa, ibi, v. Et 7nale loquamini dolos ? Ipsum blaspheman-
    lociiti sunt. » do, Supra, in PsaL lxxii, 9 Posuerunt :

    In prima duo. Primo, dolosa illorum in ccelum os suum. De ipso verba despe-
    dispositio. Secundo, specificatio in quo, rationis proferendo, sicut hic, et rSum.
    ibi, « Ut peterent, » XIV, 11 : Usquequo detrahet mihi populus
    Dicit ergo Vere apposuerunt adhuc
    : iste ?
    peccare, et ipsum concitaverunt, « et ten-
    taverunt Deum, » id est, tentare dispo- « Dixerunt. » Hic secundum, in quo
    suerunt, « in cordibus suis. » Hsec ten- ostenditurin quo, et quomodo sunt male
    qua in Psal. xciv, 8 Nolite ob-
    tatio de :
    locuti. Et primo, loquuntur diflidentes
    durare corda vestra, sicut in exacerba- de potentia conferendi carnes. Secundo,
    tione secunduni diem tentationis in de- de potentia conferendi panes, ibi, « Num-
    serto : contra illud Deuter. vi, 16: Non quid et panem ? »

    tentabis Dominum Deum tuum. Eccli. In prima duo. Primo, interrogatio eo-
    XVIII, 23 Ante orationem prsepara ani-
    : rum judicio in nativam terminanda. Se-
    mam tuam, et noli e.sse quasi homo qui cundo, responsio judicatur affirmative
    tentat Deum. terminanda, ibi, « Quoniam percussit. »
    Et, « utpeterent escas animabus suis , » Dicit ergo : Sic male locuti sunt, et
    id est, carnali vitse suffi, sicut accipitur dixerunt : « Numquid poterit Deus, y>

    hic. Joan. xii, 25 : Qui odit animam quem colimus etsequimur, parare men- v.

    suam in hoc mundo, in vitam seternam sam carnium in deserto ? » Quasi diceret:
    custodit eam.Nauseabant autem super Non. Propter hoc conquerebantur de
    cibum levissimum, et optimum, scilicet Moyse ct Aaron, Num. xx, 5 Quarenos :

    Manhu. Num. xxi, 5 Anima nostra :


    fecistis ascendere de A^gypto, et addu-
    nauseat super cibo isto levissimo : et erat xistis in locum istum pessimum, ut mo-
    gravis culpa. Cassiodorus : « Vehemens riamur. Idola dant carnes suis, sed Deus
    « est culpa, quia tahs diffidentia divinam noster non potest dare nobis ^ Sapient.
    « tangit injuriam. » XIV, 30 : Male senserunt de Deo, atten-
    dentes idolis. Sed potest, Psal. xxii, 5 :

    Parasti in conspectu meo mensam, etc.

    19 « Et male locuti sunt. » Hic maligni-


    Qui male taS Oris et dicuntur duo. Primo, mali-
    loquantur
    de Deo? gnitas. Secundo, in quo fuerit illa mali- « Quoniam percussit. » Hic est quasi
    gnitas, ibi, « Et dixerunt. » responsio ei quod posset dici : Poterit
    Dicit ergo : Sic in corde, et post hoc, dare, quia jam aquam dedit. Et est re-
    « male locuti sunt de Deo. » Loquitur sponsio eorum Numquid poterit parare :

    enim aliquis male de Deo, ei lineamenta mensam, « quoniam percussit, » percuti


    corporis et passiones corporales attribuen- fecit, « petram, et fluxerunt aquse, » et

    do, ut Judseus qui ponit Deum sedere in non modicae, imo « torrentes innundave-
    ccelo, et pedes habere in terra, propter rwit ? » Si locutus esset prius de pane,
    illud Isa. Lxvi, 1 Ccelum sedes mea,
    : nihil diceret, quia constat quod prius de-
    terra autem scabellum pedum meorum. dit eis pancs, Manhu scihcct, sicut ha-

    ^ Cf. etiam Numer. xi, 1 et seq.


    COMMi:.\T.\l{ll IN PSALMUM LXXVII. 321

    betur K\o(l. XVI, 13 etseq., etpost aquas, {^ustinus : « Meditatio de te, Domine,
    E.\o(l. wii, I et seq. Propter Iioc intelli- « plusquam cibus suavis. » Eccli. xxiii,
    gitur de carnibus quiie post aquas eis da- 37 : i\i/iil (lulcius quam rcspiccrc, boc
    toe sunt. Sic multi, (juamvis non esseteis est,meditari /;/ mandatis Domini. Sexto,
    difficile credere Deum dare aquas baptis- lacrymam sanctae compunctionis, Psal.
    males, secundum illud Ezech. xxxvi, 25: Lxxix, G : Cibahis nos panc lacrymarum.
    Effundam supcr vos aquam mu/xlam, Et Au^ustinus in libro Confcssionum :

    etc. I^t ruisus, Zachar. xiii, l : Erit fons « Eluebant lacrvmie, et bene mihi erat
    patcns domui David,... in ablutionem a cum illis. » Septimo, sapientiam vel
    pcccatoris et mcnstruata;, Dicunt tamen suavitatem contemplationis cetcrnorum.
    non credentes altaris sacramentum, illud llic est panis similaginis. Ilic panis An-
    Joan. VI, 53 : Quomodo potcst hic nobis gelorum, de quo infra, 5'- 25 Pancm :

    carnem suam darc ad manducandum ? Angelorum manducavit homo. Et cum


    pane, carnes agni Paschalis *, et vituli sa-

    « Xumquid ct panem potcrit darc ? » ginati ».

    Ilic quoad panem. Primo,


    exhibitio « yl2</^ff/'<7reme?25am. » Hicsecundum,
    quoadpanissubstantiam. Secundo, quoad in quo haesitant de abundantia. Quasl di-

    panis abundantiam, ibi, « Aut parare. » ceret : Et si poterit parare mensam, ut

    Dicitergo : Et dixeruntetiam : « A''?^m- abundanter tribuat populo suo tanto ?


    quid et panem potcrit dare ? » Quasi di- Quasi diceret Non. Matth. xiv, 13 et seq., :

    ceret : Non. Et non loquitur hic de pane, et xv, 32 et seq., apparet quod mentiun-
    qui descendebat de ccelo illum enim :
    tur enim paravit mensam.
    : in deserto
    jam habebant : sed de artificiali pane, de autem deserto parat men- ^^nsSobis
    In spirituali
    p^''»'»-
    quo >um. XXI, 5 : Deest panis, et non sam. Primo altaris, in qua dat carnem
    swU aquse. propriam in cibum, et sanguinem in po-
    B notandum, quod in deserto hujus
    Ilic tum, I ad Cor. x, 21 : Non potcstis cssc
    es mundi dat Deus ad animarum refectio- participcs moisse Dci, ct moisse daemo'
    ^c"»- nem, primo panem satis bonum, scilicet niorum. Scripturee sacrce, Proverb. ix,

    laborem bonae operationis, Psal. cxxvii, 1 Sapientia sedificavit sibi domum. Et


    :

    2 : Laborcs manuum tuarum quia man- paulo post, t.3 Miscuit vinum ct propo- :

    ducabis. ^jcnca,. ui, \\) : In sudore vultus suit mensam suam, meditationis eoruin
    tui vesceris pane tuo. Secundo, unanimi- intimae, quae in Christo sunt et fuerunt.
    tatem boiise societatis, quae multum refi- Psal. xxii, 5 : Parasti in conspectu meo
    cit, Genes. xlix, 20 : Ascr, pinguis panis mcnsam. Cibus, consideratio humanitatis
    f'jus. Aser interpretatur bcncdictus : so- Christi : sed potus inebrians, consideratio
    cius enim benedictus est pinguis panis, divinitatis. Et in futuro proponet men-
    per clTectum. Tertio, anxietatem fraternae sam glorice, de qua Luc. xxii, 20 : Et
    conipassionis, Levit. ii, 4 : Cum obtulc- ego dispono vobis, sicut disposuit mihi
    ris sacrificium coctum in clibano, cordis Pater mcus, rcgnum.
    compatientis, dc simila, pancs scilicet
    absquc fcrmcnto, crnispcrsos olco pietatis.
    Quarlo, verbumsacrae eruditionis, Matth. « Idco audivil. » Ilic secundum, in quo «1
    IV, 3 : N(ni in solo panc vivit homo, scd monstratur post eorum malignitatem
    in omni vcrbo, elc. '. Quinto, diligentiam Dei benignitas : tamen ne stulta videa-
    sanctae meditationis, Eccli. xv, 3 : Ciba- tur, adjungitur et zelus unde dicuntur :

    bit illuin panc vilie ct intcllcctus. Et Au- du(j. Primo, benignitas ostenditur. Se-

    '
    Cf. Luc. IV, 1 et Deuter.viii, .3.
    •»
    Cf. Luc. XV, 27.
    * Cf. E.\o<l. xii, 3 et seq.

    XVI 21
    322 D. ALB. MAG. ORD. PRMB.
    cundo, adjungitur de zelo^ ibi, « Et ignisl lus et furor viri non parcet in die vindi-
    accensus est. » ctse, etc.

    In prima duo. Primo, ostenditur beni-


    gnitas in exhibendo quod petunt. Se-
    cundo in differendo flagellum, quia male « Quia non crediderunt. » Hic ratio
    petierunt, ibi, « Et distulit. » quare sic accensa ira. Defeclus fidei pri-
    Dicit ergo : Sic corde et ore contra 1110. Secundo, spei, ibi, « Nec sperave-
    Deum malignati sunt, « et ideo, » ne vi- runt. »
    derentur juste allegasse Dei impoten- Ait ergo Sic ignis accensus est in ira,
    :

    tiam, « audivit Dojninus, » quae petebant « quia non crediderunt in Deo. » Num.
    conferendo. Sap. i, 10 : Auris zeli audit XIV, 11 Usquequo detrahet mihi popu-
    :

    omtiia. Psal. xcii, 19 Qui plantavit au- : lus iste ?quousque non credent mihi in
    rem, ?ion audiet? Exod. xvi, 9 Audivi : omtiihussignis, quae feci coram eis ? Isa.
    murmur vestrum. Liii, 1 Domine, quis credidit auditui
    :

    « Et distulit, » affligere illos, pro tan- meo ? vera, et formata fide. Jerem. v, 1 :

    ta iniquitate, sed tamen omnia non abs- Circuite vias Jerusalem, et adspicite, et
    tulit. Eccli. V, 4 : Altissimus est patiens considerate, et quserite in plateis ejus,
    redditor. Non enim prsecipitat aliquando an inveniatis virum facientem judicium,
    sententiam, sed benigniterexspectat. Isa. ct quserentem fidem, etc.
    XXX, 18 : Exspectat Dominus ut niise- « Nec speraverunt in salutari ejus, »
    reatur vestri. Sed multi abuntur ista pa- id est, quod salvare eos posset a facie fa-
    tientia. Eccle. Quia no7i pr'o-
    viii, 11 : mis. Jerem. ii, 23 : Desperavi, nequa-
    fertur cito contra malos sententia, id- quam faciam. Et xviu, 12 : Dixerunt :
    circo ahsque timore ullo filii hominum Desperavimus. Nihil tam dejicit animam
    perpetrant mala. ut desperatio. Prov. xxiv, 10 : Sidespe-
    raveris lassus in die angustise, imminue-
    tur fortitudo, etc.
    %2 « Et ignis. » Hic secundum, scilicet

    zeli rectitudo : et dicuntur duo. Primo,


    zeli rectitudo. Secundo, ratio illius, ibi, « Et mandavit nuhihus. » Hic secun- »
    « Quia non crediderunt. » dum totius iflius partis, in qua agitur de
    Et primo, comparatione ad minores, beneficii exhibitione. Praemissa enim
    qui per Jacob. Secundo, comparatione ad occasione exhibendi, subjungitur ipsa
    majores, qui per Tsrael. exhibitio beneficii. Et cum ad cibum duo
    Ait ergo : Sic benignus fuit priebendo pertineant, panis et caro, primo agitur
    petitum, differendo flagellum. Et tamen de coHalione panis. Secundo, carnis, ibi,
    « ignis » zeli Dei, « accensus est in Ja- « Transtulit Austrum. »

    coh, » id est, contra Jacob, quantum ad In prima duo. Primo, coflatio panis.
    populum. Sophon. iii, 8 Li igne zeli : Secundo, collati commendatio, ibi, « Et
    mei devorahitur terra. Et Deuteronom. panem coeli. »

    xxxii, 22 : Ignis succensus cst in furore In prima quatuor. Primo, unde colla-
    meo, et ardehit usque ad inferni novissi- tus est eis panis, ibi, « Nuhihus. » Se-
    ma. cundo, per quos, ibi, « Et januas cceli. »
    « Et ira Dei, » id est, efTectus ira3 Dei, Tertio, qualiter, ibi, « Et pluit. » Quar-
    « ascendit iri Isracl, » id est, usque ad to, ad quid, ibi, (.i Ad manducandum. »
    majores : nulli enim parcit Deus, qui Dicit ergo : Sic maHgnaverunt, etDeus
    personas non accipit *. Prov. vi, 34 : Ze- benignus fuit, « et mandavit, » ac si es-

    * Act. X, 34 : In veritate compcri, quia non est personanm acceptor Deus.

    j -iJ
    COMMEMARIl I\ PSALMrM LXXVir. 323

    sent rationabilt^s, a uubibus » desuper quoniam Dominus Deus Israel ingressus


    \ubibus mauda-
    cxislentihus. Isa. v, G : est per cam. Ilem, suave fuil el minulum,
    bo ne pluant super eani imbrem. sicut legitur Exod. xvi, li. I^t tolum hu-
    « Et januas eaeli, » id est, cata- mile, totum suave, quidquid in Christo
    ractas cceli « aperuit, » qua^ sunt quasi fuit. Malth. XI, 29 : Discite a me, quia
    qusBdam porta", por quas creli videntur. mltis sum, et humilis corde. (Lmdidum
    Genes. vii, II : Cataractce c(eli apertce apparuit : et de Christo sponsa dicit,
    sunt. « Aperuit. » (aeli aperti sunt ergo Cant. V, 10 : Dilectus meiis candidus et

    in collalione Manliu ^ et Ezechiel. i^ rubicundus, electus ex millibus. Item, ad


    I, quoniam revelata sunt ei Kcclesiae sa- ignem induruit, et cum sol incaluisset,
    cramfnta'. et Stcpliano regnum cccli in- liqueficbat (Exod. xvi, 21). Sic ad igncm
    J
    gressuro '. Iteiii, nubibus Deus mandavit luxurise et cupiditatis Ghristus durescit.
    praedicare iiicarnationem Filii. Prophetis Joan. VI, 01 : Durus est hic sermo : Quis
    inspiravit, Isa. xlv, 8 : Jiorate coeli de- potest eum audire? ^i abierunt retro,
    super, et nubes pluantjustum. « Et ja- non potentes masticare. Ad solem vero,
    nuas coeli aperuit, » quando quasi ruptis ad cor fide illuminatum liquescit : quia
    ccelis descendit. Isa. lxiv, 1 Vtinam : tale reficit. Augustinus : « Grede, et
    diruniperes coelos, et descenderes. Januse « manducasti. « Thren. iii, 25 : Bonus
    etiam secundum dictam divisionem, sunt est Dominus sperantibus in eum, animce
    Angeli, sicut in Psal. xxiii, 7 : Et eleva- quserenti illum. Item, unicuique sapuit
    mini, portx seternales. quodvoluit. Sapient. xvi, 20: Omne de-
    lectamentum in se habentem^ et omnis
    saporis suavitatem. Ad quod volebat
    (( Et pluit ilUs manna. » Hic tertium, unusquisque convertebatur. Augustinus :

    qualiter est exhibitum, quia pluendo : « Tale est vivificum sacramentum : in


    unde Et pluit illis manna, » id
    ait : « « tua cst voluntate, ut tibi convertatur
    est, ad modura pluviae vel roris descen- « in amaritudinem nocivam, vel dulcedi-
    dil. IIoc habetur Exod. xvi, 13 et seq. « nem salutarem. » Ilunc cibum « pluit
    Psal. Lxvii, 10 Pluviam volunta- : illisad manducandum, » non ad ven-
    riam segrecjabis, Deus, hxrcditati tuse. dendum. Cant. v, 1 Comedite amici, et :

    lliEc pluvia duplicis alterius pluvise bibite, et inebriamini charissimi.


    figura. Descensus Filii Dei in uterum
    virginalem, secundum illud Psal. lxxi, « PJt panem cceli. >•> Hic commendatio
    : Dcscendet sicut plucia in vellus. cibi collati duplex. A loco primo. Deiiidc,
    Et distributionis sanguinis et carnis a ministro, ibi, « Panem Angelorum. »
    Christi per Sacramenti institutionem. Quasi diceret : Sic pluit illis manna et :

    .Manliu enim tigura cst cxpressa cor- in hoc « panem cneli » aerei. Marc. iv,
    poris Christi. Primo, quia de coclo 4 : Et vcncrunt volucres cwli, et comcde-
    descendit sicut Manhu. .loan. vi, il : runt illud. « Dedit illis, » non vendidit.
    , Ego sum panis vivus qui de coelo de- Matth. X, 8 : Gratis accepistis, gratis
    '
    scendi. Psal. xvni, 7 : A summo coelo dalc.
    egressio ejus.Quia subtile valde fuit, et
    corpus Christi tam subtile, quod clauso
    virginis utero, ex ipso oxierit. Ezech. <( Pnnem Angelorum. » Ecce sccun- «JS
    XLiv, 2 : Porta hsec clausa erit : iion dum. Quasi diceret : Sic fuit j)anis cceli,

    I
    aperietur, ct vir non transibit per eam : et etiam « homo manducavil panem An-

    » Cf. Exod. XVI, 13. nes Dei.


    * Ezech. \, i : Aperti sunt c<di, et vidi visio ' Act. vii, iiO.
    324 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    geloyum, » id est, ab Angelis minislra- latilium. Secundo, abundantia ministra-


    tum. Sapient. xvi, 20 : Angelorum esca torum, Et pluit super eos. »
    ibi, «

    nutrivisti popuUim tuum. Dicitur, quod In prima duo secundum duplicem cau-
    quamdiu hoc pane usi sunt, quod Ange- sam adducendi ilhi, quam tangit. Prima
    lorum ministerio eis dabatur, non fuit est transUitio Austri, Secunda, inductio
    superfluitas in cibo ut egererent, nec fuit Africi, ibi, « Et indudit in virtute sua
    Christus infirmus in eis, secundum illud Et non : Africum. » Sunt autem haec nomina ven-
    panis Ange- . -77 r •

    eorum infirmus Ange-


    <
    lorum et erat in Iribubns
    i

    . torum. Cassiodorus : « Auster et Afri-


    hominum.
    lorum etiam panis dicitur, quia refectio « cus sunt venti meridiani, quibus flanti-
    Angelorum in suo signato. Signabat « bus aeris temperantia praestatur. » De
    enim Christum, qui est vera refectio An- austro enim plane dicitur in Job, xxxvii,
    gelorum per hoc quod Deus, et per hoc 17 : Nonne vestimenta tua calida sunt,

    quod Deus et homo, hominum. Joan. x, cum perflata fuit terra xiustro ? Huic
    9 Ingredietur, et egredietur, et pascua
    :
    Austro ventus collateralis a parte Occi-
    inveniet. Tngredietur ad divinitatcm ho- dentali est Africus, qui flat ab Africa, et

    mo, et Angelus, et cgredietur ad huma- inde adducit coturnices : abundant enim


    nitatem homo, et pascua inveniet. in ifla terra. Et dicit « in virtute sua, »
    quia fortius solito et vehementius flare
    « Hic tertium, in
    Cibaria misit eis. » fecit tunc Deus ventum istum.
    quo suhjungitur de panis collati abun- Nota, quod Spiritus sanctus vento
    dantia. Quasi diceret Sic panem de nu- :
    comparatur_, quia invisibiliter perflat sic-

    bibas per januas misit ad comedendum, ut ventus. Joan. iii, 8 : Spiritus ubi S|

    et hoc abundanter nam « cibaria misil :


    vult spirat vocem ejus audis, et ne-
    : et com

    eis in abundantia » tanta, ut nausearint scis unde vcnit, aut quo vadat. Sic est

    super illo cibo. Numer. xi, 3 : Anima oninis qui natus est ex Spiritu. Sed Au-

    nostra nauseat super cibo isto levissimo. slro comparatur, quando cor amore pie-

    Abundantissinium enim cibum figurabat, tatis, et calore charitatis perflat. Cantic.

    qui totam Ecclesiam reficit, nec deficit. IV, 16 : Siirge Aquilo, ventus rigidus et

    In Psal. cxxi, G Et abundantia dili- :


    frigidus : et veni Auster. Job, xxxix, 26 :

    gentibus te, quantum ad illos quos reficis Expandens alas suas ad Austrum. Afri-
    in Ecclesia militanli. Et paulo post, -^. 7 :
    cus autem quando minas et terrores mit-

    Et abundantia in turribus tuis, in An- tit, quasi tonilrua hic enim ventus to- :

    gelis scilicet sanctis_, quos reficis in Ec- nitrua et terrores generat. Isa. xxi, 1 :

    clesia triumphanti. Sicut turbines ab Africo veniunt, de


    deserlo venit.

    2S « Transtulit Austrum. » Hic secundum


    qua agitur de be-
    totius partis iflius, in « Et pluit super eos. » Hic abundantia IL

    neficii exhibitione. Actum enim est de ministratorum volatilium, per compara-


    collatione panum, hic de coHatione car- tionem ad terrae pulverem, et ad maris
    nium et dicuntur tria. Primo, volati-
    :
    arenam, ibi, <<.Etsicut arenam. »

    lium exhibitio. Secundo,aptitudo ad ca- Ait ergo : Sic misit per ventos iUos
    piendum ifla, ne frustra viderentur mi- « carncs, » id est, coturnices. Aves quce-
    nistrata, ibi, « Et ceciderunt. » Tertio, dam sunt, qufe liabent carnes sapidissi-

    captorum comestio cum adjunctis cir- mas, et vocantur avcs regue : abundant
    cumstantiis, ibi, « Et manducaverunt. » autem in Oriente, sed in Occidente nufl»
    In prima duo. Primo, minislratio vo- vel rara3 sunt : et dicunt, quod habilaut

    1 Psal. civ, 37.


    COMMEXTARII IN PSAUUM LXXVII. 325

    circa mare, et curruiit ad pisciculos, nem de ccelo pr<vstitisti eis sine hil)ore,
    (juos mare relinquit, quando retrahit se. omne delectamentuin in se habentem.
    Quod autem dicit. « sici/t arcnam, » pro-
    haltile est. Numer. xi. 32 : Surf/ens
    /jo/jiiius... congregavit multitudinem co- « IJl ma/u/ucaveru/it. » llic tertium, 29
    turnicum. Et in eodem, ^. IS Sancti/i- : scihcet manducatio praebitorum illis cum
    camini hodie : cras enim comedctis car- saturatione, et impletione nimia, et debi-
    nes. litatione inordinata : unde dicuntur tria.

    « Et sicut arenam ;/m;v'.y,)) repete, pkiit (lomestio, et adimj)lctio sui nimia, ibi,

    « volatilia pennata. » Hoc addit ut os- « Et saturati sunt. )> VA delectatio inor-
    tendat quam mirabile erat, quod pote- dinata, et immoderata, ibi, « Et deside-
    rant capi et teneri : quia .loh, v, 7, dici- rium. »

    tur : llonvj nascitur ad lahorcm, et avis Dicit ergo : Sic dedit volatiHa ad ca-
    ad volatum. l*er Austrum autem, quod ])iendum apta : « et post nianducave-
    interpretatur mollis, sijxnatur mollities, runtj » quod non est malum dc se « ct :

    et luxus deliciarum temporahum. Per saturati swit, » quod crat adlmc satis
    Africum, qui est ventus fertilis, abun- tolerahile « nimis, » quod fuit vitupe-
    :

    dantia deliciarum. Ex iis duobus creantur rahile. Numer. xi, 32, manducaverunt
    carnes in abundantia, id est, peccata car- sariies coturnicum, in maxima abundan-
    nalia, quie bene dicuntur voKitilia pen- tia^
    nata. qnia valde cito transeunt. Sapient.
    V, '•> : Transierunt omnia illa tamquam « Et desidcrium corum. » Hic tangit
    umbra, et capi vix queunt a sequcnti- tertium, in quo duo dicuntur. Primo, de-
    hus. Eccli. XI, 10 : Si sccutus fueris, siderii adimpletio prsesens. Secundo prae-
    non appreliendes. sentis inordinatio immoderata, ibi, « Non
    sunt fraudati. »

    Dicit ergo : Sic nimis sunt saturati,


    « Et ceciderunt in medio. » Hic mon- per immoderantiam sumendi cibum.
    stratur aptitudo ad capiendum,ne diceret « Et attulit eis, » Deus, vel cibus, « de-
    aliquis : Quomodo, si volatilia et penna- siderium simm. » Quasi diceret : Dele-
    ta, capi poterant ? Quia in medio castro- ctati sunt in cibo tamquam in desiderio
    rum, et in circuitu illorum fatigata rue- suo : nec modicum delectati, quia
    bant.
    .\it ergo : Sic in abundantia advene-
    riint, « et ceciderunt in medio castrorum « Non sunt fraudati a desiderio suo, » 30
    corum, » volatilia fatigata, « circa taber- in aliquo. Ex hoc accipitur, quod quili-
    nacula eorum. » In hoc monstratur bet ibi inveniebat saporem quemvolebat.
    ahundantia. IVum. xi, 31 : Ventus autem Sapient. xvi, 21 : Ad quod volebat quis-
    egrediens a Domino^ arreptas trans inare quc convertehatur.
    coturnices detulit, et dimisit in castra Hic notandum, quod
    ^
    peccatur in cibo Muitipiiciter
    ' i-
    _
    peccatur in
    quinque modis. sumptione
    quantum uno die confici potest,
    itincre multiphciter, videlicet
    ex omni parte castrorum per circuitum, Prseproperc, scilicct ante tempus statu-
    volabantque in acrc, id est, volare pote- tum comedere. Sic .lonathas peccavit,
    rant, duohus cubilis altitudine super tcr- I Reg. XIV, 27, comedendo mel ante ho-
    ram. Sic carnes sanclae nobis ministran- ram statutam a rege palrc suo, et fere
    tur sine omni labore. Sap. xvi, 20 : Pa^ interfectus est. Laute,mm\& delicata ciba-

    ' Numer. xi, 32 : Swrjens ijopulus toto die illo, qui parum, decem coros '.
    et siccaicrunt cas per
    et nocte, ac die altero, congregavit coturnicum, gyrum. castrorum.
    326 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.
    ria, et cara nimis quserendo. Sic dives ei, ^. 20 : Sulte, hac nocte animam tuam
    epulo, Luc. XVI, 19 • : propter quod se- repetent a te. Quod etiam verum est de
    pultus est i)i inferno. Nimis, in quantita- cibo sacratissimo Altaris. IMulti enim in
    te, quflecumque sint cibaria. Sic isti de sumendo, seipsosdivino occidunt judicio.
    quibus loquitur hic, et Holophernes, Iad Cor. xi, 27 Quicumque manduca- :

    Judith, unde postea decapitatus


    XIII, 4 ' : veritpanem hunc, vel biberit calicem Do-
    est a Judith. Et hifnmite. Sic Esau, Ge- mini indigne : reus erit corporis et san-
    nes. XXV, 34 Accepto pane et lentisedu-
    : guinis Domini. Et subdit, y. 30 : Ideo in-
    lio, comedit, et bibit, et abiit, parvipen- ter vos multi infirmiet imbecilles, et dor-
    dens quod primogenita vendidisset. Stu- miunt multi.
    diose, in prseparando cum magna cura,
    sicut filii Heli, qui volebant carnem cru- « Et Hic genus affli-
    occidit pingues. »
    dam nec coctam, ut lautius eam sibiprae- ctionis.Primo, quantum ad malos et in-
    pararent, et sacerdotio privati sunt et de- credulos. Secundo, quoad bonos etiam
    jecti '. inter eos involutos, ibi, « Et electos Is-
    rael. »
    Dicit ergo : Sic ascendit ira, « et occi-
    dl « Adhucescse. » Hic secundum, scilicet dit non pinguedine
    pingues eorum, »

    afllictio tamen
    illorum et pcena, ex culpa qua
    corporali, et naturali, sed spirituali,
    illorum ct dicuntur quatuor. Primo,
    : tumebant contra Deum, quod procedebat
    tempus in quo primo puniti sunt, adhuc ex abundantia temporali, sicut pinguedo.
    habendo cibum in ore. Secundo, genus In Psal. Lxxn, 7 : Prodiit quasi ex adi-
    punitionis, ibi, « Et occidit. » Tertio, pe inicjuitas eorum. Tales pingues occidit.
    causa, ibi, « hi omnibus his. » Quarto, Amos, IV, 1 Audite verbum hoc, vaccse
    :

    modus infligendi genus illud mortis, ibi, pingues, quse estis in monte Samarise.
    « Et defecerunt. » Vel, (kpingues, » gulosos,et pinguia quse-
    Dicit ergo : Sic contuht eis bona mul- rentes. Prov. xxi, 17 Qui amat vinum :

    ta, panes et carnes : sed « adhuc erant et pinguia non ditabitur. I Reg. xv, 22
    escx in ore eorum, » hoc est, adhuc iUis etseq., arguiturSaul, quia pepercit Agag
    comedentibus illa cibaria, « et ira Dei, » pinguissimo. Tales enim impinguantur a
    supple, quam distulerat, aascendit super diabolo, tamquam animalia occidenda et
    eos, »ad opprimendum illos. Num. xi, comedenda ab eo et a suis in festo mag-
    33 Adhuc carnes erant in dentibus eo-
    : no. Zachar. xi, 16 : Carnes pinguium
    Tum,... et ecce furor Domini concitatus comedet. Et propter hoc in eodem, ^. 4 :

    in populum, percussit eum plaga magna Pasce pecora occisionis. Primo quidem
    nimis. occidit illos per peccatum mortale. Se-
    Adhuc contingit frcquenter hoc gulo- cundo, excoriat per inhonestam conver-
    sis : quia in comedendo percutiuntur sationem, et tandem comedit per finalem
    vel infirmitate, vel morte subitanea. Joel, impoenitentiam.
    1, 5 : Flete et ululate, omnes qui bibitis « Et electos Jsrael. » Ecce secundum.
    vinum in dulcedine : quoniam periit ab Quasi diceret : Sic illos occidit, et im-
    ore vestro, sicut factum est in divite, de pedivit retrahendo ab aliquo bono, « ele-

    quo Luc. XII, 19 Anima, habes multa : ctos Israel, » sicut factum est in Moyse
    bona posita in arinos plurimos : requie- ct Aaron, qui propter peccata hsesitave-
    sce, comede, bibe, epulare. Et dictum est runt in eductione aquce de petra '. Vel,

    ^ Luc. XVI, 19 : Epulabalur quotidie splendide. 3 Cf. 1 Reg. II, 12 et seq.


    2 Judilh, XIII, 4 : Holophernes jacebat in lecto, * Cf. Numer. xx, 11 et seq.
    nimia ebrietate sopitus.
    .

    COMMEM ARIT IN PSALMUM?LXXVII. 327

    socundum litteram aliam, « Compodivit. » otmerito, et hoc eorum de- modo « dies

    Simul enim multi boni involuti sunt cum fecerunt^ n non quocumque modo, scd
    malis, et puniti ad exemplum patientiae, « in vanitate, » id ost, sicut rcs vana et

    et quia honum est se separare a malis, cito transiens undc statim exponit se : :

    (jen. XIX, 15 et seq., Loth ab Angelis est « Et anni eorum cum festhiatione »
    eductus de Sodomis, ne simul cum illis defecerunt. Job, vii, (')
    : Dies mei vclo-
    iuvolveretur in pcena. Vel, electos appel- cius transierunt quam a texente tela suc-
    lat inter eos magnae auctoritatis viros, cidit7<r. Isa. xxxvni, 12 : Prcecisa est a
    quibus non pepercit. Exod. xv, 4 : FAecii texente vita mea. Imo plus : supra, in
    prinvipcs cjus siihinersi snnt in Mari ru- Psal. xxxvi, 20 : Deficientes,quemadmo-
    hro. Psal. cxl. 4 : Xo)i communicabo dum fumus deficient. Sap. ii, 1 : Exi-
    cum electis eorum. (juum, et cum tsedio est tempus vites no-
    strse. Et :if. 3 : Transibit vita nostra
    tamquam vestigium nubis, et sicut ne-
    « /// ornnibus his. » llic tertium, in bula dissolvetur. Et in cap. v, 13 : Nos
    quo tangitur afllictionis causa, scilicet nati continuo desivimusesse.
    perseverantia in malitia : unde dicuntur
    duo. Primo, perseverantia in malitia.
    Secundo, quae fuorit illa malitia, quiain- « Cum occideret eos. » Hic tertium, ^m
    lidelitatis culpa, ibi, « Et non credide- in ticta eorum pooniten-
    quo subjungitur
    runt. » Duo ergo dicuntur. Primo, conversio
    tia.

    Dicit orgo : Haec bona eis contulit et ipsorum ad Deum. Secundo, monstratur
    tamen occidit. Quare ? Ecce, « peccave- vera fictio in illa conversione, ibi, « Et
    runt adliuc, » peccatis prioribus addendo rememorati sunt. »

    postoriora, ot hoc « in omnibushis,-!) mi- In prima tria. Primo, occasio reversio-


    rabilibus et beneliciis, et correctionibus, nis. Secundo, reversio, ibi, « Et reverte-
    et plagis. Proverb. i, 24et2o : Vocavi et bantur. » Tertio, festinatio in revertendo,
    renuistis : extendi manum meam, et non ibi, « Et diluculo. »

    fuilrjui adspiceret. Despexistis omne con- Dicit ergo : Sic eos afflixit, et « cum
    silium meum, et increpationes mcas ne- uccideret eos, » id est, aliquos eorum,
    (jlexistis. Isa. ix,13 : Etpopulusnon est qucerebant eum aliqui, non adhuc occi-
    reversus ad pcrcutientem sc. Jerem. ii, si, timore concussi. Isa. xxvi, 16 : Do-^
    30 : Frustra percussi filios vestros^ dicit mine, in anguslia sua requisierunt te.

    Dominus. Et in cap. v, 3 : Percussisti Quia in cap. xxvui, 19, dicitur : Sola ve-
    non doluerunt
    eos, et : attrivisti cos, et xatio dabit intellectum auditui. Et Gre-
    renuerunt accipere disciplinam. gorius : « Oculos quosculpaclaudit, poe-
    « Ft non crediderunt, » in infidclitate « na aperit. »

    obdurati, « in mirabilibus ejus. » Num. « Et sic revertebantur. » Jerem. iv,

    xiv, Usquequo detrahit mihi popu-


    1 1 : I : Si reverteris, Israel, ad me convertere
    lus isle ? Quousque non credent mihi, Eccli. xvii, 21 : Converteread Dominum,
    in omnibus signis qux feci coram cis ? et relinque peccata tua. Cantic. vi, 12 :

    Bevertere, revertere Sulamitis, reverte-


    re, etc.

    \ « Et defecerunt. » Hic quartum, in « Et diluculo, » fcstinanter et sine


    quo additur de modo afflictionis, quia mora veniebant ad oum. Osoe, vi, 1 In :

    primo
    subito sunt occisi et interfecti. Et tribulatione sua mane consurgent adme.
    dicit poncndo metaphoram. Secundo, Psal. XV, 4 : Multiplicatx sunt infirmi-
    exponit positam, ibi, « Et anni. » tates eorum, postea acrelevarerunt. In di-
    Ait ergo Dixi, quod occidit pingues
    : luculo etiam gratia), hoc est, in ortu ejus
    328 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    anima revertitur ad Deum. Isa. xxvi, sunt, « in ore suo, » contra illud I Joan.

    9 : Atiima mea desidcravit te in nocte : 111, 18: Eiliolimci, nondiligamus ver-


    sed meo in prsecordiis meis de
    et spiritu bo, neque lingua^ sed opere et vcritate.
    mane vigilabo ad te. Et lingua sua, » promittente quod
    «

    mandata sua adimplerent, « mcntiti sunt


    ei. » Psal. V, 11 : Linguis suis dolose
    « Et rememorati sunt. » Hic monstra- agebant. Et alibi, Psal. xvii, 46 Filii
    S& :

    turfictio vera in illa reversione, per duo, alicni mentiti sunt mihi. Matth. xv, 8 :

    quse in fictione : vera cognitio bcnelicii, Populus hic labiis mc honorat : cor au-
    et cogniti falsa dilectio. Primo, tangitur tem eorum longe est a me '. Jerem. xii,
    primum. Secundo, secundum, ibi, « Et 2 Prope es tu, Domine, ori eorum.
    :

    dilexerunt eum. »

    In prima duo. Primo, recordatio be-


    nelicii quod est in adjuvando ad bonum « Cor autem eorum. » Hic malignitas
    faciendum. Secundo, in ejiciendo a ma- cordis : et dicuntur duo. Primo, privatio
    lo, ibi, « Et Deus excelsus. » rectse intentionis. Secundo, perversitas
    Dicit ergo : Sic quserebant, « ct rcmc- operis, ibi, « Nec fidcles. n
    morati sunt, » quod magis aggravat il- Dicit ergo : Tales fuerunt ore, quod
    lorum culpam, « cjuod Dcus adjutor cst patet. « Autcm, » id est, quia, « cor eo-
    eorum, wsemper in bonis faciendis. Psal. rumnon crat rectum cum eo, » Deo sci-
    Lxi, 9 Deus adjutor nostcr in setcrnum.
    : licet, id est, ad Deum per cbaritatem et
    Et alibi, Psal. xlv, 2 Adjutor noster in : intentionem rectam : quia Cant. i, 3, di-
    trihulationibus, ut a bono non desiste- citur : Rccti diligunt te. Bernardus :

    rem. « Et Deus excelsus, » non alius. (' Non decet more pecoris sensibus in-
    Psal. cxxxvii, 6 : Excelsus Domi)ius.^ ct « cubare, inhaerere intimis, inhiare ter-
    humilia respicit. « Rcdcmptor corum « rcnis. » Supra, in eodem Psal. y. 8 :

    est. » Isa. xnv, 2 : Noli timerc, serve Non est creditus cum Deo spiritus ejus.
    mcus Jacoh, et rcctissime, ciucm elegi, « Nec fidelcs hahiti sunt in testamcnto
    nfide
    •quia redemi te a malispoenalibus in qui- cjus, » adimplendo in opere sicut pro- testa

    bus ipse eras. Bona erat boec memoria, miserunt, contra illud Psal. lxxv, 12 :

    •beec recordatio, si bene usi essent. Cant. Vovcte ct rcddite. Eccle. v, 3 : Si quid
    viii, Pone me ut signaculum super
    G : vovisti Deo, ne moreris redderc. Et nota,
    cortuum. Eccle. xii, 1 Mcmoito creato- : quod in testamento Dei, sacra scilicet
    ris iui in diebus juventutis tuae. Scriptura, multi inddeles inveniuntur.
    Alii supprimendo et abscondendo, cuni
    possent et deberent publicare. Eccli. xx,

    30 « Et dilexerunt eum. » Hic monstratur 32 : Sapientia absconsa, et thesaurus in-


    falsa dilectio ejus, quem noverant i(a be- visus, quse utilitas in utrisque ? Prov.
    neficum. Primo ergo ostenditur falsitas XI, 26 : Qui ahscondit frumenta,maledi-
    oris. Secundo, malitiaet perversitas cor- cetur in populis. Matth. xxv, 24 et seq.,
    dis, ibi, « Cor autem eorum. » de illo qui abscondit pecuniam domini
    In prinia duo. Primo, falsitas in conli- sui. In usurpando teslamentum, faciendo
    tendo se amicos. Secundo, inpromitten- se exsecutores tcstamenti, cum tamen
    do se mandata ejus impleturos, ibi, « Et non sint. Jer. xxiii, 21 Non mittebam
    :

    lingua sua. » proplictas, et ipsi currebant. Ad Rom. x,


    Dicit ergo : Sic rememorati sunt, et 13 : Quomodo prsedicabunt nisi mittan- ,

    dilexerunt eum, scilicet dibgere confessi tur ? Cancellandotestamentum, addendo

    * Cf. Isa. XXIX, 13.


    COMMENTARII IN PSALMIIM LXXVII. 329

    scilicet minuendo, quod non fuit in


    vel vcslruni : quia beniqnus et 7nisericors
    voluntate lestaloris. Apoc. xxii, IS N/ : cst, etc.

    (juls apposuerit ad h.vc, apponvl Demsu- « /iV non disperdet eos, » elongando a
    pfr illuni plaijas scriptas in libro hoc. se, sed inaij;is iu unum cultum tenehit et
    Ilinc dicitur, Deut. iv, 2 : .\<ni addetis coMiget. Xaiium, i, lo: Xonadjicietultra
    ad vcrbuni ciuod vobis loquor, nec au- ut pertranseat in teBelial.Yl Jer. iv, 27 :

    frretis ab eo. In usurpatione, testamen- Descrtaerit omnis terra, sed iamen con-
    tum appropriando sibi per inanem i?lo- summaiionem non faciam.
    riaiu et jactautiain. II ad Cor. ii. 17 :

    Non sunius sicut plurinii, adulterantcs « Kt abuiulavit. » Hic secundum, In

    verbuni I)ei. In distrihutione testamenti, quo ostenditur misericordia comparalio-


    pru?dicando quibus non est praedicandum, ne ad poenam, in rescindendo duratio-
    .lud;eis, iiaereticis, obstinatis, contraillud nem. Secundo, in mitigando intcnsio-
    Matlh. VII, 6 : Xoliie darc sanctum cani- nem, ibi, « Ktnon accendit. »
    bus, neque niittatis niarijaritas vestras Dicit ergo Sic dimisit culpam, v.ct:

    ante porcos. abundavil » misericordia ejus, in tan-


    tum, « ui averteret iram suam, » qua in-
    ceperat illos affligere, orantc Moyse et
    « Ipse auteni nisericors, etc. » Ilic suh- dicente : Aut dimittc eis hanc noram :

    jungitur de immensa Dei misericordia, aut si non facis, dele me dc libro tuo
    quod fuit quintum in hac totali parte, in f/uem scripsisti \ Ad Roman. v, 20 :

    qua recitantur Ijcnelicia exhibita in deser- Vbi abundavit dclictum, supcrahundavit


    to. Ostensis eniin beneticiis illis exhibi- fjratia. Abundavit misericordia super
    tis, et postea poena illorum, et culpa, et justitiam. Jacob. ii, 13 : Superexaltat
    tandem fictaillorum poenitentia, subjun- misericordia judicium.
    gitur immcnsa Dei misericordia : et di- Et dicit, « ut averteret iram siiam : »

    cuntur du(j. Primo, misericordia mon- inceperat enim eos affligere, sed cessavit.

    stralur. Secundo, misericordise immensi- Isa. XII, 1 : Confitebor tibi, Domine, quo-
    tas et vehementia, ibi, « Quoties exacer- niam iratus cs mihi : co7iversus est furor
    haverunf. » tuus. Osee, xiv, 5 : Sa7iabo co7itritio7ies
    In priina duo. Primo, ostenditur mi- eorum,dilifja7n eos spo7ita)ice : quia aver-
    soricordia. Secundo, molivum et provo- sus est furor ^neusabeis. In Psal. lxxxiv,
    cativum ad ilhim, ibi, « Et recordatus o, rogat hoc : Averte ira^n tua^n a nohis.
    est. » « Et 7X071 acce7idit 077me7n ira^nsuam, »
    prima duo. Primo, dimissio culpoe.
    In sed multum mitigavit illam ira enim :

    Secundo, revocatio iliorum ad se, quod Dei ignis est, cui nihil resistit. Deut.
    est quasi immediatus effectus dimissio- xxxii, 22 : Ig7iis succc7isus est i7i furore
    nis, ibi, « Et non disperdet. » mco. Psal. Lxxxviii, 47 : Exardescei sic-

    Dicitergo: Sic ficte pffinitucrunt,etnon ut ig7iis, Sed modo mitigatur, in


    ira tua.
    vere : « ipse autem misericors est, » ipsis futuro non. Job, xxxv, 13 Nunc enim :

    quasi rompalicndo, « ct propitius , fiet pec- no7i i/ifert furorcm suu7n, 7ieculciscitur
    catis eorum,y> eis dimitlendo. Psal. Lxxvin, scelus valde : scd in futuro implcbitur
    '.)
    : Propitius esto peccatis nostris,Domine. illud Prov. VI, 34 et 33 : Zelus et furor
    VA alibi, Psal. cii, 3 : Qui propitiatur viri non parcel in die vi^idictse, ncc ac-
    omnibus iniquitatibus tuis. II Paral. vii, quiescet cujusqua77i pjrecibus, ncc susci-
    I i : l^ropitius ero peccatis eonim. Joel, piet pro redemptione do7ia pturima.
    II, 13 : Convertimini ad Dominum Deum

    ' Exod. XXXII, .31 et 32.


    .

    330 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    39 « Et recordalus csl. » Tlic motivum ergo dicuntur. Primo, multiplicatio of-

    ad misericordiam, scilicct propria fragi- fensai Secundo, intensio, ibi, « Et con-


    litas ruendi inculpam. Secundo, difficul- versi sunt. »

    tas resurgendi a culpa, ibi, « Spiritus In prima duo. Primo, multiplicatio in

    vadens. » verbis. Secundo, in factis, ibi, « In ira


    Ait ergo : Superabundavit misericor- concitaverunt. »

    dia, « etrecordatiis est, » id est, pereifec- Dicit ergo : Sic misertus est, quod val-
    tum ostendit se recordatum, « quia caro de magnificum fuit, quia « quoties exa-
    sunt,r> fragiles scilicet adruinam. Gen. vi, cerbaverunt eum » sermonil)US « in de-

    3 : Non permanebit spiritus meus, id serto .^» Quasi diceret : Multoties, tam-
    est, gratia et effectus spiritus mei, in ho- quam increduli, et verba infidelitatis pro-

    mine, quia caro est, fragilis ad ruinam ferentes. Jerem. v, 23 : Populo huic fa-
    et pronus. Sap. ix, 13 : Corpus,quod cor- ctum est cor Num. xiv, 22
    incredulum. :

    rumpitur, aggravat animam. In hoc Tentaverunt me jam per decem vices, nec
    etiam potest notari miseria poense, et di- obedierunt voci mese. Et hoc,« in deserto,t>
    cta duo in sequentibus « Spiritus va- :
    in quo deducebam eos. Jerem. ii, 6 :

    dens, et non rediens. » Caro enim est res Non dixerunt : Ubi est Dominus,... ciui
    cito corruptibilis, et cito deficiens sicut traduxit nos per desertum, per terram
    vapor. Jacob. iv, 15 : Quse est enim vita inhabitabilem et inviam ?
    vestra ? vapor ad modicum parens- « In iram concitaverunt eum, » factis

    « Spiritus vadens » in culpam, « et non ipsis,et hoc, « in inaquoso, » supple, loco

    rediens » a culpa. Prov. u, 19 Omnes : Deut. XXXII, 19 : Vidit Dominus, et ad


    qui ingrediuntur ad eam, non reverten- iracundiam concitatus est : quia provo-
    tur. Isa. Lxiv, 6 : Cecidimus quasi fo- caverunt eum filii sui, et filise.

    lium universi. « Vadens » etiam in mor-


    tem, non rediens. » II Reg. xiv, 14
    « et :

    Omnes morimur, et quasi aquae dilabi- « Et conversi sunt. » Hic secundum,


    mur in terram, quse non revertuntur in quo monstratur intensio offensse. Pri-

    Et ulterius in gehennam. Sapient. ii, 1 : mo, ex modo offensionis, et genere. Se-


    Non est qui agnitus sit reversus ab infe- cundo, ex magnitudine oflensi, ibi, « £*/

    ris. Propter hoc dicit Augustinus : « Non smictum Israel. » Tertio, ex conditione
    « reverteretur ovis perdita, nisi pii pa- offendentium, quia tot bona receperant,
    « storis misericordia sequeretur. » et obhvioni tradiderant, ibi, « Et non
    Prseiatis In hoc autcm informat Ecclesiae Proe- siint recordati. »
    notandum. „ ...
    latos, ut attendant et considerent tragili- Dicit ergo : Sic exacerbaverunt multi-
    tates peccantium, et ad misericordiam pliciter, nec modicum, quia « conversi

    moveantur. Cassiodorus : « Monet pium sunt, » a pacto et promissione, « et te?i~

    « judicem fragilitas considerata peccan- tavcrunt Deum. » Infra, in eodem


    « tium, quodcarnalis caecitas lumen coe- psalmo, t- 57 : Conversi sunt in arcum
    « lestis sapientiae non videbat. » pravum. Et alibi, in Psal. xciv, 9 : Ubi
    tentaverunt mepatres vestri, probaverunt
    me, et vidernnt opera mea. I ad Cor. x, 9 :

    40 << Quoties exacerbavenmt. » Hic se- Neque tentemus Christum sicut qui- :

    cundum, in quo probatur misericordise dam eorum tentaverunt, et a serpentibus


    vehementia, quia toties exacerbantibus periertmt \
    et non recolentibus ejus beneficia peper- « Et sanctimi Israel, » id est, sancti-

    cit, ct adimplevit quod promiserat. Duo tatem Israel. Quasi diceret : Illum qui

    « Cf. Numer. iii, 5 et 6.


    COMMl-NTARII I\ PSALM['M LXXVTI. 331

    tantus est et tam bonus ost, ut saiutili- )iv)n ? Quam pro nobis in cruce exten-
    cet Israel. « exaverbavenoU . » l'lxo(L dit, Isa. Lxv, 2 : Expaiidi ma)ius meas
    XXXI, \'i : Kijo Domhiua (ini sanvtifivo tota die ad populum i)ivrcdulu))i, oi

    vos. llunc exacerliaverunl. Quasi (jice- contradicentem milii. Quam perforari vo-
    ret : Non ex natura sua qua sanctus est, luil, ut ostenderet se omnia velle nobis
    intulit eis nialum, sed coactus, et exacer- dare, nibilque tenere, Psal. ciii, 28 :

    balus. Ilieronvnms : c Quidquid mali Apvrioite autem tc ma)ium tua))i, o)n)na


    (( patimur, vitii noslri est, non Dei. ({ui ii)tplvbu)tt)(r bo)iitate. Prov. xxxi, 20 :

    « dulcem Deum ad amaritudinem provo- Ma))U)n suam ape)'uit i)wpi. Quam ex-
    « camus, et cogimus sa?vire nolentem. » tendit ad extraliendum nos de carcere
    diaboli, et luto mundi, Psal. gxlui, 7 :

    Emitte manum tuam de alto, eripe me,


    « Xon siint revordati. » Hic aggrava- et libera me, etc. diaholum Qua extraxit
    tur culpa ex parte ipsorum : quia l)ei (lecavernis cordium, Job, xxvi, 13 Ob- :

    benelicia, qu^e receperant, oblivioni de- stetrica)ite ma)iu ejus, eductus est colu-
    dcrunt. VA enumerat illa, prius iUa tan- ber tortuosus. Isa. xi, 8 : hi cavoiia
    gens in generali. Secundo, in speciali, reguli, qui ablactatus fucrit, ma)ium
    ibi, ((Et convertit in sangidnein. » suam mittet. Qua liberatos continuc
    In prima ergo recolit illa generaliter protegit et defendit, Sap. v, 17 : Dextera
    comparatione ad tempus. Secundo, com- sua teget eos, et brachio sa)ivto suo de-
    paratione ad locum, ibi, « Sicid po- fendet illos. Quae deducit in via justum
    suit. » usque ad perfectionem gloriae, Psal.
    In prima duo. Primo, tangitur bene- Lxxii, 24 : Tenuisti manum dextera)n
    liciorum oblivio. tempus in
    Secundo, meam : et m volwitate tua, etc.
    quo facta est determinatio, ibi, « Die qua « Die qua redemit eos. » Hic signatio
    rvdemit eos. » temporis, « de ma)iutribula)itis, » Pha-

    Dicit ergo : Sic peccaverunt tentando, raonis scilicet, et ^gyptiorum, quando


    quod est grave genus peccati : et contra clamabant aftlicti ab illis. Isa. xix, 20 :

    sanctum, quod est gravius : et contra C la))iabu)it ad Dfjmutum, a facie tribu-


    beuelicium, (( quia non sunt recordati la)itis. Eccli. xxix, 22 : higratus soisu
    inanus ejus, » potentia; scilicet ejus re- derelinquet libera7ite)7i se.

    (limentis et liberantis eos. Exod. vi, :

    liedimam tv in brachio excelso. Sed non


    sunt recordati. Isa. xvii, 10 : (Jblita es (( Sicut posuit i)i ALgypto. » Hic tan- 43
    Dei salvatoris tui, vt fortis adjutoris tui git beneficia comparatione ad locum.
    non es recordata. Primo, quasi in generali. Secundo, in
    "1» Non recordantur mali « manus, » quae speciali, ibi, «Et protligia sua. » Vel,
    «'• de nihilo nos creavit, Job^ x, 8 : Manus « signa quanlum ad minora mi-
    » dicit

    tux, Domine, fecerunt me. Et in Psal. rabilia, aprodigia » quantum ad majora.

    cxxxvii, 8 Opera manuum tuarum ne


    : Ait enim Sic non sunt recordati ma-
    :

    despicias. Qua diabolum tenentem per- nus, nec recordati sunt, « sicut posuit, »
    cussit et occitlit, Exod. viii, Ij : Scient id est, qualiter posuit, relativum pro in-
    yEgyptii quia cfjo sum Dominus qui finilo, « signa sua in yEggpto. » Exod.

    extenderim manum meam super yEgij- vii, 3 : Multiplivabo sitpia ostoitamea


    et

    ptum, et eduxerim filios Israel de medio in terra /Egijpti \ « et prodigiasua, »


    j
    eorum. Isa. li, : Numquid non tu per- scilicet majora mirabilia, « incampo Ta-
    cussistit superbum, rulnerasti draco- neos. » De hoc supra '.

    ' Cf. supra.Commentarium in ). 12.


    ::

    332 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    Unde notandum, quod Dominus in Flumina vcro loquendo spiritualiter PrKls


    fluminil
    yEgypto, in nmndo peccatis et erroribus sunt Praelati, qui debent currere. Prov. et relici
    imbribi
    tenebroso, posuit signa sua, scilicet si- VI, 3 : Discurre, festina, suscita ami- compar
    tur.
    gna paupertatis, vilitatis, et humiiitatis. cum tuum. Et ad mare ire, ad peccato-
    Luc. u, 12 : Et hoc vobls signum : Inve- rem, qui mare est. Isa. lvh, 20 : Impii,
    nietis infanlcm 'pannis involiitum. Et quasi mare fervens. Et ipsum subintrare
    ba3c signa voluit toti mundo publicari et usque ad cor pcr pr^Bdicationem, et do-
    ostendi. Luc. ii, 34 : Eece positiis est ctrinam. Isa. xl, 2 Loquimini ad cor :

    hic in ruinam, et in resurrectionem mul- Jerusalem, et advocate eam. Haec flumi-


    torum in Israel : et in signum cui con- na in sanguinem mutantur per afTectio-
    tradicetur. Sed non sic Paulus, qui illa nem carnalem. Mich. iii, 10 : Vae qui
    sibiipsi imprimebat fortiter. Ad Galat. sedificatis Sion in sanguinibus. Osee, iv,
    VI, 17 : Stigmata Domini Jesu in corpo- 2 : Sanguis sanguinem tetigit, nepotu-
    re, etc. lus fratrem.
    Imbres de ccelo descendentes qui quasi
    in cisternis includuntur, sunt religiosi,
    ^m « Et convertit in sanguinem. » Hic quorum conversatio in coelis esse debet
    est secundum tactis enim in generali
    : cum Paulo, de quo ad Philip. iii, 20 :

    beneficiis, hic intendit illa magis specifi- Nostra conversatio in coslis est. Et inclu-
    care. Et primo, tangit beneficia in affli- si sunt ad litteram in claustris, sicut
    gendis inimicis exhibita. Secundo, in pluviae in cisternis. Ad Goloss. iii, 3
    liberando eos ab afflictis, ibi, « Et abstu- Mortui estis, et vita vestra abscondita est
    lit sicut oves. » In prima sunt tot partes, cum Christo in Deo. Hi carnales eflecti
    quot plagae sive afflictiones. in sanguinem vertuntur, et saporem coe-
    Sed nota, quod non servatur idein ordo lestem amittunt. I ad Cor. xv, 50 : Caro
    hic numerando plagas illatas ^gyptiis, et sanguis regnum Dei non possidebunt.
    ac in Exodo. Prima ergo plaga, quoe fuit
    aquarura conversio in sanguinem, conti-
    net duo. Primo, conversionem fluvio-
    rum, qui erant quasi inferiores aquse. « Misit in eos ccenomgiam. » Hic sub-
    Secundo, pluviarum etiam quae quasi jungitur de secunda plaga, non tamen
    superiores, ibi, « Et nubes eorum, » secundum ordinem in Exodo datum.
    addita causa conversionis illarum, ibi, Prior enim fuit plaga ranarum quam
    « Ne biberent. » tangit hic posterius.
    Dicit ergo : Sic prodigia fecit in cam- Dicit ergo : Sic per conversionem
    po Taneos, et in ^gypto signa, et hoc, aquarum eos afflixit, et etiam « misit in
    flumina eorum, et imbres eo-
    « Cofivertit eos coenomgiam., » muscam caninam :

    rum in sanguinem, ne biberent. » De xuwv yjrioq euim dicitur canis in Graeco.


    fluminibus bene legitur, Exod. vii, 20 : Exod. VIII, 2i Venit musca gravissima
    :

    Elevans virgam percussit aquam flumi- in domos Pharaonis et servorum ejus.


    nis coram Pharaone et servis ejus : quse « Et comedit eos, » id est, momor-
    Versa sanguinem. Pisces quoque
    est in dit, et morsu cruciavit quasi usque
    in ea mortui sunt. Sed videtur, quod per ad mortem. Sicut per sanguincm car-
    inibres intelligit aquas citernarum, quse nalis atrectio,inleHigitur per cfEnomyiam
    colliguntur de imbribus. Alia autem lit- oppositum, scilicet mens sine affectio-
    tera habet, «manationes. » Etdicit Glos- ne, et canina. Ad Rom. i, 31 iSine
    sa, quod « manationes appellat scaturi- affectione, sine foedere. Ad Philip. iii,
    « gines, aquas quae ab inferiori ebul- 2 : Videte canes, videte malos operai'ios

    liunt. » nesciunt nisi mordere. Ad Gal. v, l.j ;


    COMMEMARII IN PSALMUAI LXXVIl. 333

    Si i/tviceni monlctis ct comeditis : vidctr iiasta, et signat detractores, qui percu- Locusta
    detra itores
    nc ab inviccin con.sunnwnnini. luml a reniotis, ct frequenter onmia bo- significa».

    « /s7 ranani, » sup[)le, inisit, <.< ct clis- na vastantin seipsis, et in aliis. Xalium,
    pcrdidit cos. » Rana siiriiilieat loquens : III, 17 : Parvuli tui quasi locustic locu-
    ransB enim de lluviis ebulliunt : lluvius staruni. Judic. vi, 3 Cumque servisset
    :

    auteni, in tjuo I^liarao subniergi facit Israel,ascendebat Madian ct Amalec,...


    parvulos Ilcbrieoruin ', quid aliud (juani c( aputl cos fi(jc)itcs tcntoria, sicJit crant
    scientia saicularis? De hoc ebulliunt rana% in hcrbis cuncta vastabant, instar locus-
    scilicet garruli advocati, et implent fossa- tarum. Unde autem nascunlur ist£E io-
    ta, principum curas et niagnatum. Fossata custse, deciaratur Apoc. ix, 3 Bc funio :

    dei)ent esse ad defensionem Ecclesice, et putci, de suggestione diaboli, exicrunl


    debent ista fossata esse plena piscibus, id locustw.
    est, fidelibus consultoribus. In pisceenim
    fides intelligitur, sicut habetur Luc. xi,

    11 Quis ex cobispatron pctit... piscem?


    : « Et occidit in grandinc vineas eo- 47
    nuniquid pro jtisce scrpcntcni dabit illi? rum, » ad iitteram quia tempore quo :

    Sed pro piscibus habent ranas. Sap. xix, jam quasi vivebant per viriditatem, qute
    10 : Pro piscibus cructavit fluvius niulli- esl quasi quaedam vita. Gregorius : « Vi-
    tudincni ranarnni. « vunt, dico, non per animam, sed pcr
    « viriditatem : grando destruxit illas, et

    « sic quodammodo occisae sunt. » Spiri-

    g « Et dcdit (Cruf/ini. » Ilic alia plaga, tuaiiter autem Ecclesia est vinea. Isa.
    sed de hac in fixodo non fil mentio. Po- V, 7 : Vinea Domini cxercitimm domus vinea,
    .
    Ecclesia,
    tuittamen fieri, quod propter aeris in- Israel est. Particuiares vinese, particuia-
    •
    mori in
    vinea,
    temperantiam generaretur e\ ipso aere res sunt Ecclesise. Cant. 11, 5 : Posuerunt cierici.

    in fructii)us qutedam corruptio, quam mc custodem in vineis. Scd liac grandine


    vocat airuginem. Fructus autem appellat dissentionum et litium occiduntur in ca-
    sponte de terra nascentia, et sine huma- pitulis. Josue, x, 11 '.Mortui sunt multo
    no ial)ore, qualia sunt qua^ de arboribus. plurcs lapidibus (jrandinis, quam fpuos

    .loel, I, i: Hcsiduuni brucJii conicdit ru- cjladio jjcrcusseraiit filii Isracl. Plures
    biyo, quod idem est quod aerugo. dissentionibus occiduntur, quam priedi-
    Per aeruginem autem, qua? iatenterno- cationibus doctorum ab bonum convcr-
    cel, intelligilur spirituaie vitium aliquod, tantur. Sap. xvi, 22 : Exterminal iynis
    sicut supeibia, vcl inanis gloria, quod la- ardots in grandinc, sic ignis iracundias
    tenter totum comedit et corrodit. Cassio- in stulto sermone.
    dorus : .Erugo est anior turpis, hone- Et moros eoriim., » repete, occidit, « in

    « statem vitae occulta imminutione consu- j)ruina. » De hoc nihil in Exodo legitur.
    « mens. Felix paratura, ubi nonest a:'ru- Vinea autem, sicut dictum est, est Ec-
    « go. » Matth. VI, 20 : Thcs/nirizatc vobis clesia, sed mori in vinea, Cierici sunt in

    thesauros in ccelis, ubi ncquc jerufjo, nc- f^cclesia debent enim Clerici liabero
    :

    que tinca dcmolilur. fructum, primo album per vit?e mundi-


    « Et laborcs corum^ » fructus per la- tiam. Secundo, rubeum per ciiaritatis
    borem eorum, quales sunt segetes sur- fervorem. Tertio, nigrum per carnis
    gentes, suppie, dedit « tocustse. » I)e inortificationem. Talis fuit illa inorus, de
    hoc Exod. X, i et seq., et in Psai. civ, qua I Macliai). vi, 3i : Et elcphantis os-
    3i : Dixil, ct vcnil locusla, ct bruchus loidcrunt sanguineni iwx et mori, ad
    cujus, etc. Locusta dicitur quasi ionga (umcndos eos in proelium. Pruina autem

    * Cf. Exod. I, 22.


    334 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    qu£e surgit de aquis, est avaritia qu9e genus et modus plagse^ ibi, « Et non pe-
    surgit ex divitiis. Haec occidit moros, in- pcrcit. »

    terficit scilicet Clericos. Jerem. vi, 13 : In prima duo. Primo, indignatio Dei

    A minore usque ad mnjnrem, omnes dimittentis illos. Secundo, casus dimis-


    avaritise student. sorum, ibi, « Indignationem. »

    Dicit ergo : Sic eos in rebus suis affli-

    xit, et post « misit in eos iram, » id est,

    Et tradidit grandini, » id est, expo- effectum irse non corrigentis, sed « indi-
    4^ «

    suit percussioni grandinis, « jiimentn gnationis suse, » quia avertendo se ab

    eorum, » quee in plano inventa sunt. eis, et illos dimittendo. Exod. xv, 7 :

    Exod. IX, 23 : Pluit Dominus yrandi- Misisti iram tuam quse devoravit eos sic-

    nem super terram yEgypti. Et iterum, ut stipulam. Et iram indignationis. Na-


    t. 22 Extendcmanum tuam in
    :
    eo&lum, hum, I, 6 : Indignatio ejus effusa est ut

    utfiat grando in universa terra .Egypti, ignis. Hoc est malum signum. Proverb.

    super homines, et super jumenta, etc. XVI, 14 : Indignatio regis, nuntii mortis.
    Jumenta autem sunt homines jumen- « Indignationem. » Hic specificatur
    tani, homines scilicet carnales, de quibus effectus, monstrando in quaB peccata in-

    Joel, I, 17 Computruerunt jumenta in


    :
    ciderint, quia in tria, Primo, in pecca-
    stercoribus suis. Et hi grandini tradun- tum superbise. Secundo, iracundise, quae

    tur, quia litibus et dissenlionibus occi- oritur ex illa, ibi, (( Et iram. » Tertio,

    duntur ad litteram. I ad Cor. iii, 3 : desperationis, in quo consummatio ma-


    Cum sit inter vos zelus, et contentio : litioe, ibi, « Et trihulationem. »

    nonne carnales estis ? Prov. xxiii, 29 et Dicit ergo : Sic misit in eos iram indi-

    30 Cui vas ? Cujus patri vse ? cui rixgs ?


    :
    gnationis, id est, eflectum indignationis,

    cui fovese ? cui sine cnusa vulnera ? cui scilicet « indignationem, » ut indignantes

    suffossio oculorum ? Nonne his qui com- essent tamquam superbi non humiliati.

    morantur in vino, et student calicihus « Et iram, » non pacem, ut contra


    epotandis ? Deum offendantur et proximum. uEt tri-
    Et possessionem eorum, » supple,
    ((
    hulationem, (( ut sic irati tribularentur

    tradidit, « igni. » Hoc etiam non legitur usque ad desperationem. Ex primo se-
    in Exodo, etsi forte factum sit. Possessio cundum, ex secundo nascitur tertium.
    proprie animse sunt virtutes, quae ipsam
    ditant et reficiunt. Sed hse igne luxurise « hnmissionem. » Hic secundum, qui-
    devastantur, de quo Job, xxxi, 12 Ignis : bus ministris.
    est usque ad perditionem devorans, et Ait enim Hsec misit faciens hanc:

    omnia eradicans genimina. Joel, i, 19 ; « immissionem per Angelos, » non bo-


    Iqnis comedit speciosa deserti. Et igne nos, sed « malos. » Joan. xin, 2 : Cum
    cupiditatis, de quo Job, xv, 34 : Jg^iis diaholus jam misisset in cor, ut trade-

    devorahit tabernacula eorum, qui mune- ret eum, etc. Sed intelligitur de culpis,

    ra lihenter accipiunt. immissio facta est suggerendo, non illa-

    bendo animse, vel aliquid eidem infun-


    dendo. Sed in his etiam est pcena pce- :

    nalis enim est indignatio, poenalis ira, et

    49 « » Hic subjungitur de
    Misit in eos. desperatio : uiide et tribulatio dicitur.

    phiga primogenitorum. Et primo, tangi- Sic propiie immissio per ipsum fit, per
    tur causa meritoria hujus plagae. Secun- eum enim Dominus affligit. I Reg. xvi,
    do, quibus ministris est inflicta, ibi, 14 Spiritus Domini
    : ?'ec€ssit a Saul, et

    « Immissionem. » Terlio, finalis causa exagitabnt eum spiritus iiequam, a Do-


    indigendi, ibi, « Viam fecit. » Quarto, mino. Job, u, 7 : Egressus Satan a facie
    COiMMKXTARII IX PSALMUM LXXVII. 335

    Dutnini^ percussit Job ulccre pcssinio, n homines. Et jumenta eoruni in morte


    «

    plnnta pcdis usquc (iil ccrticcni cjus. conclusit, quantum ad pecudes. Et hoc
    »

    II Paral. xxi, 15 : Misit Amjcluni in verum cl ad litteram \ Dominus autem


    Jcriisalon, ut pcrculcrct cani. animahus malorum non parcet in die ju-
    dicii. .loh, xli, 3 : Xon parcam ci, et ver-
    bis potentibus et ad deprecatidum com-
    « Viani fccit. » Ilic tertium, ad qiiid positis. Thren. n, 17 : Destruxit, et )uni
    lioc fccerat, quia ail maiiifestaiuluni pepercit. Animse etiam noii parcit, quia
    a^quilalem suam et rectitudiiicm iu pu- dimittit eam cadere in peccatum, quod
    niendo, est mors ejus. Ezcch. xviii, 4 : Anima
    Ait enim : Sic immisit in eos hai^c mala cpix peccaccrit, ipsa niorietur. « Et ju-
    per malos Angelos : el lioc faciendo nientr/ eorum in morte conclusit, » id est,

    « ciani fecit scniitse irai suse, » id est, concludet tandem, ipsa scihcet corpora.
    monstravit aequissimam iram suam, sic- Psal. xxxiv, 3 : Conclude adversus eos
    ut semita est super /Egyptios, hoc est, qui pcrscquuntur me. Ezech. vii, 23 :

    quod ctrectum irte justissime exercehat Eac conclusionem, lUi hominis.


    in eos. Justum enim fuitomnium judicio
    superhos contra Deum, et iracundos, et
    desperantes de eo sic affligi. In Psal. « Et pcrcussit omnc. » II ic speciQcat Sl
    Lxxviii, G Efjundc irani tiiam in gcn-
    : de interfectis. Et primo, quantum ad sen-
    tcs, f/u.v tc non nocerunt ', etc. Aliquan- sihilia omnia. Secundo, quantum ad ve-
    do enim Dominus quasi iram suam clau- getahilia, ihi, « Primitias. »
    dit, ct viam ad cognoscendiim non facit, Ait ergo : Sic occidit eos, et eorum
    quando punit scilicet aperte honum, sic- jumenta, sed numquid omnes? Imo, u el

    ut Joh, autocculte David '. malum, sicut percussit omne primogenitum » tam in
    Sed iram suam aperit, et ad eam viam hominihus, quam in juinentis, « in terra
    facit, quando aperte malos vult puniri, yEgypti. » Exod. xii, 29 : Pcrcussit Do-
    ul omnes cognoscant cur illos punit. Je- minus ormie primogenitum in terra /Egy-
    rem. l, 2j : Aperuit Doniinus thesau- pti.Et in cap. xi, 4 et 5 Mcdia nocte :

    rum suum, et protulit vasa irse suae. egrediar in yEgyptum. Et morietur omne
    primogenitum in terra yEgyptiorum, a
    « \on pepercit. » Hic quartum, in quo primogcnito Pharaonis,... et omniapri-
    tangitur genus plagae, scilicet primoge- mogenita jumentorum. PsaL cxxxv, 10 :

    nitorum, primo nascentium de teria


    et Qui percussit ^Egyptum, cuni primoge-
    interfectio. Secundo, specificatio eorum nitis corum.
    qui interfecli sunt illa plaga, quia non Primogeniti sunt Praelali, divilcs et
    ninnia, sed lantum primogenita, il)i, potentes mundi. Primogeniti enim du-
    « Et percussit onmc primofjenitum. » j)licem portionem et majorem honorem
    \\\ priiiia duo. Primo, interfeclio ra- hahehant, et quasi dominahantur aliis.
    tioiiaijihum. Secundo, iirationahiHum, IIos interliciet Dominus media nocte ve-
    ibi, « Et jumenta eorum. n niens. Matth. xxv, G : Media nocte cla-
    Dicit ergo Sic meruerunt : [)uniri, et mor factus est : Ecce sponsus vcnit.
    per tales puniti sunt dicta ratione. Kt Tunc dictos primogenitos occidet. Isa.
    « non pepercit a morte anitnabus eo- 11, 12 : Dies Domini exercituum super
    runi, » id cst, vito; euruiii, (juaiituiu ad omncni superbum, ct excelsuni. Jacoh. v,

    • Cf. Jerem. x, 2.-> Effunde indignalionem : inflictas propter adulterium et superbiam.


    tuam super gentes, t/ux nnn cognoverunt le, otc. * Cl. Kxod. xii, 20.
    ' Vide II Ueg. xii et xxiv pcenas David a Deo
    336 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    1 : Agife nimc divites, primogeniti, servando diligenter tamquam gregem.


    plorate ululantes in miseriis vesfris, Exod. XIII, 18 Circumduxit eum per :

    quae advenient vobis. viam dcserli. Deuteron. xxxii, 10 Cir- :

    « Primitias omnis lahoris eorum, » cumduxit eum, et docuit : et custodivit


    omnium nascentium per eorum
    terrse quasi pupillam oculi sui. Isa. xl, 11 :

    laborem interfecit. Sed hoc factum est, Sicut pastor gregem suum pascet, erep-
    non in iiliis Israel, quamvis essent in tum ab ^Egypto, et justos ab infcrnali
    iEgypto, sed « in tabernaculis Cham., » lupo. De quo, Joan. x, 12 Lupus rapit :

    id est, in tabernaculis, et domibus /Egyp- et dispergit oves : sed Deus eripit, et

    tiorum de Cham descendentium, prop- custodiL eas. Numc/uid


    Isa. xlix, 24 :

    pter maledictionem latam contra Cha- tolletur a forti prseda ? aut quod cap-

    naan *. lum fuerit a robusto, salvum esse pot-


    erit ? Equidem tolletur a forti prada,
    et quod fuerat captum a robusto, salva-
    Et abstulit sicut oves populum bitur. Luc. xi, 22 Si fortior eo super-
    5^ « :

    suum. » Hic tangit beneflcia illis exhi- veniens vicerit eum, arma universa ejus

    bita in illos educendo de inimicorum auferet, in quibus confidehat. Isa. viii,

    potestate : et dicuntur duo. Primo, li- 3 : Voca nomen ejus, Accelera spolia
    beratio ab inimicis. Secundo, securitas dctraliere : Festina prsedari.

    liberatorum ab illis ne timerent inse-

    quentes, ibi, « Et deduxit eos in spe. »

    In prima duo. Primo, eductio illorum « El deduxit eos. » Hic secundum :

    de medio ipsorum cum potestate. Se- et dicuntur duo. Primo, securitas. Se-

    cundo, deductio eductorum per deser- cundo, ratio securitatis, et potens ini-
    tum cum diligentia multa, ibi, « PJt per- micorum subversio, ibi, « Et inimicos
    duxit. « eorum. »

    Dicit ergo : Sic illos plagis variis af- Dicit ergo : Sic abstulit eos ab ini-

    flixit, « et ahstulit, » et in hoc notatur micis, « et etiam deduxit eos in spe »

    violenlia, « populum suum » a potesta- habendi promissum : « et non timue-


    te, « sicut oves » eruuntur a lupis. runl » adversantein iiiimicum. Isa. li,

    Amos, m, 12 : Quomodo si eruat pa- 12 : Quis tu ut timeres ah homine mor-


    stor de ore leonis duo crura, aut extrc- tali ? videbat enim se protegi a Deo,
    unde subdit « Et inimicos eorum »
    mum auriculse : sic eruentur filii Israel. :

    Spirituales aulem oves sunt justi. persequentes, « operuit mare : » quod

    Psal. Lxxvui, 13 Nos autem populus


    :
    fuit causa securitatis et spei. PsaL xxvi,

    tuus, et oves pascuse tuse. Hos eruit 1 Dominus protector vitse mese, a quo
    :

    Dominus cum quadam violenlia a dia- irepidaho ? Quasi diceret : A nullo. No-
    bolo. Ex una enim parte dtemon coar- ta, quod Dominus suos deducit ad se

    ctans peccatorem, Psal. xxxiv, 5 Et : per desertum pojnitentise in vehiculo

    Angelus Domini coarctans eos. Ex al- spei. Gregorius : « Consideratio praemii

    tera mundus retrahens, Genes. xxxi, « minuit vim flagelli. » Et Seneca


    1 et seq., Laban intendebat retrahere dicit : « Spes praemii solatium fit « la-

    terram suam. Et al- boris. » Hoc cst vehiculum, quod mi-


    Jacob, ne iret in

    tera caro alliciens, Jacob. i, 14 Unus- :


    sit Joseph patri suo seni, ut veniret ad
    ciuisque tentatur a concupiscentia sua eum ^
    abstractus, el illectus. « Et inimicos, » deemones scilicet et

    « Et perduxit illos in deserto^ » con- peccata, « operuit marc, » amaritudo

    »
    Cf. Genes. ix, 25.
    * Cf. Genes. xlv, '.'7.
    COMMKNTAHn IN PSALMl M LXX\ H. 337

    tril)ulalioiiis et pcpnitontia\ Psal. x.wi, l : « Montetn. » Ilic describit montem,


    Bfdtl quonim retnissa' sunt \n'u[u\tat('s^ scilicct « quetn acquisivit dcjtera ejus, »
    et quoruni, (.'tc. Kxotl. xv. 10 : Sul)- pr()j)l('r David s(M'viiiu suuiu. II Ucg. v,
    nirrs\ sunt qu(is\ plutnbum \n a(ju\s re- 7 : Cepit autetti David arceiti Siott. Mons
    /u'mcnt\bus, \i\ niaj^iia et velieiuenti Sion, quod inlerpretatur .spccu/um, vcl
    contritione. Tliren. ii, 13 : M(i(j)ui est specu/a, vita beata, in qua leguntur iii

    velut )tuir(' co)itr\l\o tua. speculo ffiternitatis, et aperte speculantur


    Deum. I ad Cor. xm, 12 Tintc auton :

    facie ad facictn. Hunc acquisivit dextera


    « /:'/ \)ulu.r\t eas \n ttutntetn. » llic sua extensa in cruce. Psal. xcvii, I : Sa/-
    lertiuiu, in quo oslendit beneficia eis vavit sihi dexlera ejus. Et hunc montem
    in lerra illa exhibita. Et dividitur hxc dal suis. Psal. xiv, 1 : Dotnitie, quis Jia-
    pars in duas secundum duo beueficia. hitahit in tahernacu/o luo, aut quis re-

    Priuium est introductio in terram pro- quiescet, etc. Genes. xlviii, 22 : Do tihi

    luissionis. Secundum, aftlictio et anni- partetn unam extra fratres tuos, quaiti
    hilatio iniiuicorum, ibi, « Et eu-c\tatus tu/i dc manu AtnorrJvjei in (j/adio ct ar~
    est. » cu meo.
    In prima tria. Primo, benelicii exlii-

    bitio. Secundo, ingratitudo illorum post Et ejecit a facic. » Hic secunduin,


    «

    susceptum beneficium, ibi, « Et tctita- Genlilium scilicet cfTugatio.


    verunt eutn. » Terlio, subinfertur pu- Ait enim : Sicinduxit iu terram usque
    nilio injjM-atorum, ibi, « PJt aud\vit ad montem Sion, « et ejecit a facie eo-
    l)eus. » rutn Gentes, » quae erant iu illa lerra.
    In prima quatuor. Primo, introductio Deut. VII, 1 : Cictn Dominus Deus tuus...
    illorum usque ad extremum terrae. Se- de/everit getites tnultas coratn te. Amos,
    cundo, inhabitantium in terra propter II, Exterminavi AmorrJiaeutn a facie
    9 :

    illos ejectio, ibi, « /:V ejccit a fac\e. » eorum. Sic neccssario prius cxslirpat ah
    Terlio, divisio terrae per parlcs, ibi, anima vitia, quam possit quiescerc in ip-
    « IJt sorte (l\v\sit. » Quarto possessio sa. Habac. iii, 5 : Erjredictur diaho/us
    terrae quasi pacifica, ibi, « Kt hahitare atite pedes ejus.
    fecil. » « Et sorte divisit. » Quasi diceret : Sic
    prima duo. Primo, introductio ip-
    In induxit, sic ejecit adversarium, « et c/i-

    soruin usque ad locum intimum. Se- visit eis terram in funicu/o distrihutio-
    cuudo, illius loci descripito, ibi, « Moti- nis: » et hoc sorte, nc videretur acccptio
    tciti. » personarum, si hoc propria facerent vo-
    Dicit erj,^) : Eos sic eduxit de .Egvpto, luutate. Hoc factum est sub Josue, Jo-
    deduxit per desertum, et tandem « \ti- sue, XIII, 7 Nunc : divides terratn iti

    (lux\t eos iti motitcm sanctificat\oti\s possessioncm novcin trihuhus,et dimidve


    sux, » id cst, in Sion, quod uon adhuc trihui Manasse. Et xviii, 10 : Misit sor-
    sanctifiraverat, sed post sanclificavit. tes coram Doinino in Si/o, divisitque
    Exod. XV, 17 : Introduces eos, ct plan- terram fi/iis Israe/. Sic cxpulsis vitiis di-
    talfis cos \n tnotttc Juercditatis tu/r, fir- viditur gratia unicuique sccundum pio-
    tnissimo hahil aeulo ,
    quod operatus es, priam faciiltatein, Matth. xxv, 15: Uni-
    JJottune. .ludic. i, 10 : Fu\t Doitutms cutti cuique dedit seciuidutn propriam virtu-
    Juda, et tnontana possedil. Et « sati- tein, et profectusest statim. Ad Rom. xii,
    ctificat\oti\s, » ([iiia ibi fiiit templum, G : llahentes (toiuitiones secutu/utn jra-
    quod sanctilicavit Dcu^ postea. Psnl. t\aiii, qu,-e data cst iioh\s, (l\ffcrctitcs. I ad
    xi.v, o : Sa!iffi/\'fitif tnln riifirifluin Cor. XII, i : D\v\s\o/U's fjrat\aruin sunt.
    suuiii AltissirmiS. Et postmodum gloriam, Joan. xiv, 2 :

    XVI 22
    :

    338 D. ALB. MAG ORD. mJED.

    In Patris mei maiisioncs mullse


    domo Septdcris concupiscentiss provocastis Do^

    sunt. Psal. Lxi, 13: Tlbi, Domine, mise- minum.


    ricordia : quia tu reddes iinicuique juxta « Et exacerbaverunt, » commoverunt,
    opera sua. I ad Gorintli. iii, 8 Unus' : et concitaverunt contra se. Jercm. xxxii,
    quisque propriam niercedem accipiet se- 30 Usque nunc exacerbant me in opere
    :

    cundum suuni lahorem. manuum suarum. Ezech. xx, 21 Exa- :

    cerbaverwit me filii, scilicet Israel : in


    prseceptis nieis non ambulaverunt, et ju-

    55 « Et hahitare fecit. » Hic quarlum. diciamea non custodierunt etc. ,

    Quasi diceret : Sic inlroduxit hos, illos Et testimonia » Hic ostendit quo-
    « .

    ejecit, his terram divisit, « et Jiabitare fe- modo, et in quo exacerbaverunt, quia
    cit, » nolentibus inimicis, « tribus Is- omittendo et hoc tangit primo. Secun-
    :

    rael, » Judaeos scilicet, « in tabernaculis do, committendo et hoc secundo, ibi, :

    eorum, » Gentilium scilicet ejectorum. « Quemadmodum patres. »


    Alibi, in Psal. civ, 44: Et dedit illis re- eorum omissio-
    Jn prima primo tangit
    giones Gentium : et labores populorum nes, quoad legem. Secundo, quoad pro-
    possederunt. missionem, ibi, « Et averterunt. »
    (( Ut custodiant, ctc. » Sic justos Dicit ergo Vere exacerbaverunt « et : :

    habitare faciet confidenter in datis vir- testimonia ejus, » Vetus scilicet Testa-
    tutibus confirmatos, ejectis dsemoni- mentum, quod attestatur Christo, sicut
    bus. Isa. XXXV, 7 /// cubilibus, in qui- : superius dictum fuit, Joan. v, 39: Scru-
    bus prius dracones habitahant, orietur tamini Scripturas,... et illse sunt, quse
    viror junci et calami : quia ad Rom. v, testimonium perhiboit de me : « Xon
    20 Ubi ahundavit delictum, superabun-
    : custodierunt. »
    davit gratia. Sic dejectis dsemonibus de
    eorum homines substituit, ex
    ccelo, loco
    quibus eorum ruinoe reparantur. Eccli. « Et averteriDit se. » Hic secundum.
    X, 17 Sedes ducum superborum destru-
    : Ait enim Sic non custodierunt lesti-
    :

    xit Deus, et sedere fecit mites pro eis, et monia, sed nec promissa, imo, « et aver-

    habitare secure. Isa. xxxii, 18 : Sedebit terunt se » a lege, vel promissione, et a

    populus meus in pulchritudine pacis, et me. Zachar. VII, 11 : Averterunt scapu-


    in tahernaculis fiducix, el in requie opu- lam recedentem. Isa. lix, 13 : Aversi su-
    lcnta. Jerem. xxiii, : In diebus illis mus )ie irenius post tergum Dei. Jerem.
    salvabitur Juda, et Israel, ctc. II, 10 : Arguet te malitia tua, et aversio
    tua increpabit te. Hsec aversio mala.

    50 Prov. 1, 32 : Aversio parvulorum interfi-


    Et tentaverunt. » Ilic secundum,
    (( in ciet eos.

    quo post bencficii exhibitionem supponit « Et non servavennit pactum. » Ecce


    ipsorum ingratitudinem, quam ostcndit plane avcrsio a promissione. Jerem. xi,

    in duplici olfensa : in tentatione potentise 2 Audite verba pacti hujus, et loqui-


    :

    primo. Secundo, in offensione bonitatis mi)ii ad viros Juda,et ad Jiabitatoresje-

    divinse, ibi, « Et exacerbaverunt. » rusalem., et dices ad eos : Ilsec dicit Do-


    Dicit ergo : Sic induxit eos. Et ipsi minus Deus Israel : Maledictus vir, qui
    quid? Tentaverunt Deum excelsum, ad- 710)1 audierit verba pacti Jtujus. Isa.

    huc diffidentes de ejuspotcntia ct virtute, XXIV, : Tra)isg)'essi su)it leges, mutave-


    sicut prius in deserto. Num. xiv, 22 ru)it jus, dissipavenuit foedus sonpite)'-
    Teutaverunt me jamper decem vices, nec )IU))1.

    ohedierunt voci mese. Deut. ix, 22 : In


    incendio quoque et in tentatione, et in « Quemad)nodu)n. » Hic oslendit eos
    COMMENTARII IN PSALMUM LXXVII. 339

    exacerbasse commitleuilo, poccato idolo- cuiu (liligentia m;igna. Psal. cxiii, 4:


    lalriae un cle primo tungit idololatrii^?
    : Simu/wra qentium, arijentuin, et au-
    ciilpam. Secundo, culpte voliementiam, rum. opera munuuin hoininum. Sicut
    il)i, o In iiii cimciluccrKiil . » coUes dignitates, sic sculptilia suiil Pne-
    Dicit ergo : Sic commiserunt, el avtr- lati. Idoliim enimsunt, Zacli. xi, 17 :

    si sunt, el conversi sunt in arcum pra- paslor et idolum derelinquens (jreijem.


    vum, per intentionem perversam, etope- Scd quidam sunt idola fusilia qua? cilo QuI PiiBiati

    rationem pravam. Intentio enim arcus n, •ii • •

    uunt, illi qui per coinmotionem el sub-


    , •
    , ,
    siiit iilola
    fusiiia, et
    .''*''
    est, operatio sagitta. Sicul enim ex arcu reptionem prfeticiuntur. Alii sculptilia, '^"'
    Tia

    sagilta ex intentionc ope-


    emittitur, sic qui per longam disceptationem. Et fre-
    ratio Sed tunc pravus arcus
    emittitur. quenter contingit tales niliil omnino va-
    est intentio, cum operationem remittit lere. Jerem. x, 14: Confusus est artifex

    in actorem. (Iregorius « Arcus pravus : oinnis in sculptili.


    ((existit, quando ipsum a quo liabet ic-

    « tum, percutit. » Melius esset talium


    arcuum confringi intentionem perversam « Audicil Deus. » llic tertium, scili- 59
    ad nihilum, secundum illud Psal. xxxvi, cet punitio illorum pro ingratitudine : et

    IG Et arcus eorinn confriiKjdlnr. Je-


    : quia non punit Deus, nisi cognita, idco
    rem. vii, 24 Facti siint retrorsum et non
    : dicuntur duo. Primo, quod attendit. Sc-
    antc. Et hoc, « queniadmodum patres cundo, quod attendens haec mala, eos
    coruin, » imo pejus. Jerem. xvi, 11 ct humiliavit. statim, ibi, « Et sprevit. »
    12: Dereliquerunt me patres vestri,... Ait enim : ILtc fecerunt, et numquid
    sed et cos pejus operati cstis. Deus advertit ? Ita : quia « audicit
    Deus. « Suum audire est altendere, et
    cognoscere. Supra, t- 21 : Ideo audivit
    « /// irain concitacerunt. » Hic osten- Deus, et distulil. Sap. i, 10 : Auris zeli

    ditur vehementia culpce, qui evidenter audit omnia. Psal. xciii, 9 : Qui planta-
    erant idololatrae, et diligenter exercebant vit aurein, non audiet?
    eam, ibi, « Et in sculptilibus. »
    Dicit ergo : Sic conversi ad idolo- « Et sprecil. » Hic subjungitur humi-
    latriam, « in ira concitacerunt euiii, » id latio : et tanguiitur tria. Primo, humilia-
    est, ad inferendum iram in collibus suis, tio. Secundo, humiliationis magnitudo,
    in quibus idolis sacrificabant. Jerem. ii, ibi, (( Et ad nihiium. » Tertio^in quo hu-
    20 : /// oinni colle .suljlimi, et suh oinni miliati intantum, ibi, « Et repulit. »
    ligiio frondoso, tu proslernebaris inere- Ait ergo : Sic audivit, « et sprevit, »
    irix. Et iii hoc arguuntur superbi, qui in supplc, Israel, id est, dignum quisperne-
    collibus dignitatum gloriantur, et quid- retur fecit. Isa. xxxiii, 1 : Vsequi sjjcrnis,
    quid faciunt propter undc illas, ibi im- supple, Deum, nolendo obedire, nonne
    molanl, el tolum perdunt. Jerem, iii, 'l'-\ : et ipse sperneris ?
    Vere inendaces erant colles, et inultitudo El ad nihilum calde,
    « » ad majorcm
    inonliniii. Et in cap. i, 3i : Sonin fossis, expressionem hoc addit, (t redegit Is-
    ^upple, humililatis, inceni eos. rael. » Job, xvi, 8 : Ad nihilum redacti
    « Et in sculptitibus n cum magnadili- S2(nt omnes artus mei. Psal. lxxii, 22 :

    gentia factis, sculptile enim fit cum ma- Efjo ad nihilumredactus sum, et nescici.
    gna diligentia, « ri/m prococacerunt ad .ler. x, 2i : Corripc me, Dominc, cerum-
    tTinulationein, » ad indigiiationcm scili- lamen in judicio : et non in furore tuo,
    cet. Judic. II, 11 : Fecerunt filii Israel ma- ne forte ad nihiium rediyas me.
    /uin in coiispectu Doinini, et servierunt
    Baalim, in idolo faclo operc sculptili
    340 I). ALB. MAG. ORD. PRvED.

    Et rcpulit iahcrnacidum. » Hic ter- « Et tradidit in captivitatctn. » Hic


    ^^ «
    tangitur humiliatio propter arcse amis-
    lium, in quo monslrat quomodo, et in
    quo humiliavit eos et dicuntur duo. :
    sioncm, quam tangit describendo a du-

    Primo, tan<^itur humilialio quantum ad plici bono, quod eis exhibebat. Primum
    gloriam illorum, scilicet tabernaculum,
    est fortitudo conlra inimicos. Secundum,
    quantum ad ipsam honor apud univcrsos, ibi, « Et pulchri-
    et arcum. Secundo,
    conclusit in (jladio. » tudincm. »
    gentem, ibi, « Et
    Ait enim Sictabernaculum dejecit, et
    Tn prima duo. Primo, humiliatio prop-
    :

    Secundo, etiam « tradidit virtuicm eorum, » id


    ter destructionem tabernaculi.
    dejecti, ibi, « Tabcrnacuhan est, arcam, ad cujus prffisentiam supera-
    descriptio
    bant inimicos, et propter hoc dicitur vir-
    suuni. »
    tus, « in captivitatem. »
    Dicit ergo : Sic redegit valde ad nihi-
    rcpulit tabernacu- « Et pulchritudincm eorum, » eamdem
    lum, et vere, quia «

    lum Silo, » id est, quodhabebat in Silo, scilicet arcam, propter quam reddebantur
    repu- omnibus honorati et mirabiles, supple,
    sicut legitur I Reg. i et ii. Sed hoc
    lit Jerem. vii, 12 Itc acl locum meum :
    tradidit in manu inimici. Tangit quod
    habetur Mach. 12: Ecce sancta no-
    in Silo, uhi habitavit nomen meiim
    a T ii,

    vidclc quse feccrim. Thren. stra, et pulchriiudo nostra, ct claritas


    principio: et

    Dissipavit quasi hortum tcntorium nosira desolata est, ct coim^uinaverunt


    H, G :

    suum. Et in eodem, t- 7 : Repulit Do- ca gentes.

    minus altare suum. Per virtutem Ecclesiae, |;intelliguntur

    « Tabcrnaculum, » Hic descriptio. milites, quorum est ipsam virtuose de-


    Silo repulit, quod erat fcndere, sed hos captivat diabolus in
    Quasi diceret :

    tabernaculum, non cujuscumque, sed peccatum, Deo permittente. Nahum, ii,

    suum tabernaculum, et ad quid addit, 7 : Et miles capiivus abductus est. Isa.

    quo habilavit in homi- Lu, 2 : Solve vincula colli tui captiva


    « ubi, » id est, in
    inter homines. Apoc. xxi, filia Sion. Sed pulchritudo suntreligiosi,
    nibus, id est,
    Ecce iabernaculum Dci cum homini- in quibus debet esse omnis honestatis
    3 :

    cum cis. Dominus enim pulchritudo et hi captivantur. Isa. iii,


    hus, ct habitahit
    :

    propter malitiam hominum destruit fre- 2o : Pulchcrrimi quoq?^e viri iui gladio

    quenter sanctum locum, quia locum non cadent. Thren. i, 6 : Egressus cst a filia

    curat, nisi propter homines. H Machab.


    Sion omnis dccor ejus.
    Non proptcr locum, gentcni: sed Et nota, quod animam, quse pulchri-Trt^
    V, 19 :

    contra proptcr gcutcm, locum Deuselegit. Unde tudo ejus est, quippe secundum illam si- i

    EccS. mirum quod multas Ecclesias non sub- milis est homo sumina) pulchritudini, d

    vertit, quia homines non tantum sunt


    quai Deus est. Gen. i, 2(5 Eaciamus ho- :

    peccatores, sed Cbristi ministri multas mincm ad imagincm, et similitudinem


    abominationes. Jerem. xi, noslrani, tradit Deus nimicis, primo cor-
    faciunt in illis

    15 : Quid cst, ciuod dilectus mcus in do- rumpendam et constuprandam. Jerem.


    multa ? Silo etiam II, Mcmpheos ct Taphnes con-
    1(3 Eilii
    mo mca fecit scclcra
    :

    intcrpretatur aralsus. Cum ergo locus stupraverunt te usqiie ad verticem. Post-

    aveUitur ab ofticioproprio, quia non ser- ea conculcandam, et dejiciendam de


    pcccato pcccatum. Ezech. xvi, G Vidi
    in
    vitur ibi Deo, sed magis pcccato. Isa.
    :

    Domus mca domus orationis vo- tc concu/cari in sanguinc tuo. Et ulte-


    Lvi, 7 :

    cabitur. Matth. xxi, 13: Vos fccistis eam rius mutihmdam, ut aufcrat nasum dis-
    restat nisi ut cretionis, aures obedientiai, et manus
    spcluncatn latronum. Quid
    operationis bonaj. Ezcch. xxiii, 23 Na-
    dcstruatnr incendio, sicut arbor avulsa ?
    :

    Job, XIX, 10 : Quasi ovulsa' arbori abstu- sum iuum, et aures tuas prcvcident.

    lit spem meam. I Rec-. V, 4 : Dua^ palma; monuum Da-


    COMMENTARII IN PSALMUM LXXVII. 3il

    (jon, pcccatoris scilicet, abcissie crrnii. lii i^rima duo sccundum ulrumque so-
    Kt tandoin irridondani. Jndic. xvi. 2;), xum.
    Philistaei illudebant Samsoni caplo, et Dicit crgo : Sic populum univorsaliter
    exccecato. Psal. xxiv, 3 : Xequamlo irri- conclusit, et eliam, quod criidolius vido-
    (leunt tne ininiici niei. tur, « juvenes eorum, quibus videbatur
    misorandum, comodit ignis irae Doi.
    Sophon. III, 8 In igne zelimei devorabi-:

    « Et cu)iclusit in (jladio. » Hic tangi- tur o)7inis terra. Vel, iriE inimicorum de-
    tur humiliatio quantum ad populum, bollantium. Thren. ii, 21 : Virgi)ies mex,
    postquam letiiiit quanlum ad cultiim. I^^t et juvoies ))iei cecideru))t i)t gladio.
    [)rimo, miseria et humilialio popuii go- « Et virgi)tes eorwti, » quibus mullo
    neraliter. Secundo, illorum etiam specia- fortius parcendum, « no)i swit la)?ienta-
    liter, quibus maxime videbatur parcen- tx, » quia non vacabat ut plorarent suam
    dum, ibi, « Juvenes coruni. » virginifatem, ut (ilia Jephle*, sed subito
    prima duo. Primo, dejectio populi
    In corrumpobantur, ut occidebantur. Amos,
    per mortem. Secundo, ralio hujus deje- V, 1 et 2 : Domus Israel cecidit^ et

    ctionis, ibi, « Ut luercditateni. » )to)i adjiciet ut resurgal. Virgo Israel


    Dicit ergo : Sic abstulit tabernaculum, projecta est, )to)i est qui suscitet ea)n.
    et arcam, et etiam « conclusit populum Thren. v, M : Mulieres i)i Sion humilia-
    suum, » a se quondam specialiter ele- verunt.
    ctum, « in gladio, » ut ipsum non possct Nota, quod ic^nis est ardor luxuriae, Diversi
    ....
    gradusignis
    elTuj,'ere. Ezech. vii, 23 : Fac conclusio- socundum illud Job, xxxi, 12 Igitis est :
    luxunse.

    neni : quo)iiani terra plena est judicio usquc ad perdiliottem devoratts, etotmtia
    sanguinuni. Concluditur populus Dei in eradicans genimina. Hoc igne fere om-
    gladio pcena?. Primo, quia concludi se nes incenduntur. Isa. i, 7 : Civitates ve-
    pcrmittit in gladio culpa}, de quo Prov. slrse succettsse swit igtti. Sed hoc maxime
    XXII, .) : Arnia et gladii ad occidendam succenduntur virgines, et juvones, in
    aniinam propriam, in via perversi. Job, quibus maxime viget. Joel, i, 19 : Ig)iis
    XVI, ii: Circunidedit me lanceis suis. co)nedit speciosa deserti. Hoc igne qui-
    Eccli. XXI, i : Quasi romphsea bis acuta dam sunt, qui non omnino ardent, sod
    omnis iniquitas. partim tanguntur, qui tactus inordinatos,
    « Et hsereditatem suam. » Ilic quasi et oscula illicita, et consensus habent,
    ratio. Quasi quis diceret : Quare conclu- sed opus non consummant, de quibus
    sit? Quia sprevit unde
    : « et hsereditaton Amos, IV, 11 : Facti estis ([uasi torris
    suam sprevit, » plebem scilicet Israoliti- raptus ab i)tce)idio. Alii sunt, quos totos
    cani. Isa. xi\, 2.j : Hiereditas mea Israel. Ilamma occupat, quos peccare facit et
    Psal. II, 8 : Postula a me, et dabo tibi opere, et consonsu. Joel, ii, 3 : Post
    gentes hxrrditatcm tuam. eum, exurois flam^na. Psal, xx, 10 :

    Pones eos ut clibanum ignis in tetiipore,


    etc. Alii toti incinerati sunt, qui toti sunt
    luxurice dediti, et nihil boni jam in cis
    <i Juvenes eoru/n. » II ic secundum, in remansit consumendum, nisi natura
    quo sul)junj,'itur de afdictione corum, tantum, Sapient. xv, 10 : Ci)iis cor ejus.
    qiiibus fuit parcondum specialiter. Pri- Isa. xxxiii, 12 : Ertntt populi quasi de
    nio, quibus rationo a;tatis, Secundo, qui- itieetidio cittis.
    bus rationo rolij,Monis, ibi, « Sacerdotcs
    ejus. »

    • Judic. XI, 37 et seq.


    342 B. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    ^/g « Sacerdotes ejus. » Ilic miseria reli- rcprobationis, vel magis praeparalio ip-
    giosorum in ulroque sexu simililer. sius Domiiii ad affligendum eos, el re-

    Ait enim Sic quantum ad setatem, : probandum. Secundo, ipsa reprobatio,


    sed et quantum ad religionem, (ksacerdo- ibi, « I'Jt percussitinimicos. »
    tes ejus ceciderunt in gladio » passi. In prima duo. Primo, prceparatio ejus
    Tliren. i, 19 : Sacerdotes ynei, et senes ad puniendum libenter. Secundo, ad
    mei in urbe consumpti sunt. In eodem, potenter subjugandum, ibi, « Et tam-
    t. i : Sacerdotes ejus genientes, virgines quam potens. »

    ejus squalidse. Ad litteram, sacerdotes Dicit ergo : Praidictum beneficium


    ejus in gladio cadunt, quando surgente illis exhibuit, et ipsi ingrati fuerunt,
    gladio tribulationis Pra?lati non se eri- el punivit eos, quasi dormiens ad ])ona
    gunt, scd timorc et pusillanimilatc ca- exhibenda, ct post « excitatus est Domi-
    dunt. Luc. XXI, 28 : His autem feri in- nus » ad inimicos affligendum : et hoc
    cipientibus, scilicet tribulationibus et af- « ta)iiquam dormiojs,-» id est, tam faci-
    flictionibus, levate capita vestra, non liter. Quasi diceret : Sicut dormiens sur-
    cadite. Job, xxxix, 23, de bono equo di- git faciliter, sic ipse ut puniret, et facili-

    citur : Vbi audierit bucci)iam, dicit vah ! ter est conversus. Psal. xliii, 23 : Ex-
    Vel, cadunt in gladio avaritia?, vel cujus- surge, quarc obdormis, Domine? Eccli.
    libot altcrius culpa?. Tliren. ii, 20 : Si XXXVI, 8 : Excita furorem, et cffunde
    occiditur in sanctuario Donii)ii sacer- ira)n, id est, eflectum irae et furoris, quia

    dos, et p)'opheta? Qna.si diceret : Mira- in te excitari non potes semper maiiens
    bile est quod occciditur, et in templo in eodem statu. Jerem. xxxi, 26 : Quasi
    conversatur. de so7)mo excitatus sum, et vidi, et

    « Et vidu% eorum. » Ecce religiosoe soiiDius 7neus dulcis ))iihi.

    personse, in altero sexu, « 77on plora- Excitatur autem Dominus per clamo-
    ba)itur » interfectse et occisce. Non erat rem, cum fortiter ad illum clamatur in
    qui consolaretur eas, sicut Job faciebat, oratione. Matth. 23 Et suscitave- viii, :

    Job, XXIX, 13 : Cor viducV co)isolatus riDit eum Domhie, salva nos,
    dicoites :

    sut)i. Gcns enim est, cui vult Dominus pcri))ius. Per pulsum, quando impellitur

    multum misereri. Unde Job, xxiv, 21, in membris suis, id est, quando affligi-

    improperat : Pavit sterilem, c/use no)i tur inillis. Sic excitatus est occiso Abel,

    j)ariurit, et viduse no)i benefecit. Et Isa. ac Cain ipsum pulsasset*. Psal. xi, 6
    si :

    I, 17 : Judicate pupillo, defoulitc vi- Propler 7niseria)n i^iopwn, et gemitum


    dua))i. Et rursus in eodem, ^. 23, pauperu))i, 7iwic exsurgcnn, etc, tam-
    Pupillo no)i judica)it, et causa vidusp quam Per punctionem, quod
    pulsatus.
    no)i i)igreditur ad illos. fit in bono per lacrymarum abundan-
    tiam. Super verba Tobiae, viii, 3 Sara, :

    exsurge, et deprece))iur Deum hodie, et

    cras, ct secu)idu7}i cras, dicitur Oratio


    Co « Et excitatus est. » Hic secunduni : «

    bujus partis, in quo agitur de secundo ungit, et lacryma pungit. » Vel, in malo
    notabili beneficio, quod fuit in affligendo pungitur Deus, quando in iniqultale

    turpiter inimicos, et institucndo ex- eis perscvcratur. Genes. vi, 3 et seq : 17-
    regem : et secundum boc duo dicuntur, dens Deus quod multa 77ialitia ho7iii-

    Primo, inimicorum aflliclio. Secundo, nu))i esset i7i terra,... poe)iituit eumquod
    honorifica regis institutio et confirmatio, ]io))iine)n fccisset i)i terra. Et tactus do-
    ibi, « Et repulit taber)iaculum Joseph. » lore cordis i)itri)isecus, Delebo, i)iquit,

    In prlma duo. Primo, ratio ct causa ho7ni)7C7n, quon C7'eavi, a facie terrse,

    1 Cf. Genes. iv, 9 et seq.


    COMMENTARTI IN PSALMUM LXXYir. 343

    etc. Per leniporis opporlunitatem quan- lip. III, y.\ ct 1 1 : Quic quidcm rctro sunt
    do salis (lormivit,quando scilicet teni- oblivisccns, (ul ca vero qux sunt priora
    j)us est misercndi, secunduni illud Psal- cxtoidcns mcipsuni, ad destinatujji per-
    mi, ci, 14 : Tetnpt/s niiscrcnf/i cjns, f/nia scquor, (ul bravium supcrn<v vocatiojiis
    vcnit tcmpus. Ad Roni. xiii, 1 1 : II<n'a I)('i in (liristo Jcsu. Et boc juslum :

    estjani nus de sommo surgcre. quia ad ea qua3 poslerius sunt, respi-


    Tamquam potcns. Quasi diceret : ciunt cum uxore Loth^ Vel, « in postc-
    Excitatns est, « crapulatus a vino, » riora » eos perculit, quia in fine dam-
    existens ut videbatur. et lioc « tatnquam nabililer supponit i^cenae gebennali.
    potens. » .lerem. xxui, l) : Factus sum Ezecli. V, 12 : G/adium rneum evaginabo
    quasi vir cbrius, ct quasi madidus a vi- post cos.
    no, sic sustinendo quod aflligantur. Sed « Opprobrium. » llic secundum, in
    tandem, « tamquam potcns » surgain quo tangitur vilitatis duratio.
    potenter vindicans in adversarios. Job, Quasi diceret : Sic percussit viliter,

    IX, 13 : Dcus cujus irx ncmo rcsistere et in boc « opprobrium sempilernum


    potest. Supra,in Psal. lxxv, 8 : l\ttcrri- dcdit illis : » per totum enim mundum
    bilis cs, et quis resistct tibi? Sicut fui Azotii sic percussi, et civitates eorum
    quasi ebrius dormiendo, sic ero quasi sunt in opprobrium, et a Deo damnati
    ebrius percutiendo. Deuteron. xxxn, 42 : opprobrio sempiterno confundentur. Je-
    Inebriabo sagittas meas sanguine. Et rem. xx, 11 : Cotifundentw ve/iementer,
    Isa. xxxiv, o : Inebriatus est in caelo quia non intellexerunt opprobrium sem,-
    gladius mcus, id est, ego qui in ccelo piternum, quod numquam dc/ebitur.
    sum gladius, ero perculiens quasi ebrius. Quod etiam verissimum est de Judaeis,
    Vel melius, in ccelo, in superbo populo, quia in posterioribus percussi sunt, sic-
    qui meos afflixit. ut eis promisit Moyses, Deuter. xxvm,
    27 \

    « El percussit inimico'}. » Hic secun-

    dum, inimicorum afflictio vilis, in quo « Et repu/it tabernacu/um. » Hic se- ^y


    dicitur, quod vilis ipsorum percussio. cundum totius hujus partis, in quo agi-
    Secundo, vilis p Mcussionis perpctualio, tur de regni eorum institutione, et con-
    ibi, « Opprobrium. » firmatione : et dicuntur duo. Primo,
    Dicit ergo : Sic excitatus est contra quos repulit a regia dignitate, quia eos re-
    adversarios, « et percussit inimicos suos pulit qui videbantur habere quasi electio-
    in posteriora, » in secreliori parte na- nem,illos scilicet de Benjamin. Secundo,
    lium. Et tangit quod babetur I Reg. v, quos elegerit, et confirmaverit, ibi, « Sed
    ) : Aggravata est manus Domini sujjcr e/cgit tribum Juda. n

    Azolios,... et p(;rcussit in sccrctiori purte In prima duo.Primo, repulsio de-


    natium Azotum, et jincs ejus^. Isti au- scendentium dc Joseph generaliter. Se-
    lem erant, qui arcam Dei rapuerant, et cundo, descendcnlium per Ephraim spe-
    signant illos, qui in prcelationibus se iii- cialiter, ibi, « Et tributn Ep/iraim. »
    gerunt violenler, et quasi arcam possi- Dicit ergo : Sic inimicos turpiter de-
    dent, quos Deus perculit in posteriori- jecit, et etiam repulit a regia dignitate
    bus, in temporalibus scilicet, quae poste- « tabernacu/um Josep/i, » id est, fami-
    riora suntsecundum Apostoium, ad IMii- liam Joseph, et verum est : Saul cnim

    * Cf. eliam I Reg. vi, Ij et scq. ulcere Mcjypti, et partem corporis, per quam
    • Cf. Gencs. xix, 26. stercora egerunlur, scabie quorjue cl prurigiue :

    ' Deuter. xxvm, 27 : Percutiat te Doininus ita ut curari nequeas.


    344 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    qui fuit primus rex, de Benjamin fuil'. tens infirmitatem suani ct miseriam.
    Sed ne quis dicerel Tmo de Epliraim : I ad Corinlh. Infirma inundi,
    i, 27 :

    postea fuerunt reges Israel, qui, inquam, sui repulatione, elegit Deus, ut confun-
    Ephraim fuit de Josepli « cl trihum : dal fortia. Judic. i, 1 et 2 : Quis ascendet
    EplircDi, » Ephraim per apocopem, ante nos contra Chanacm, cl erit dux
    « }wn clcyit. » Sed Jeroboam violenter hclli? Dixitque Do))iinus : Judas ascen-
    intrusit se, et propter peccatum Salo- det. Genes. xlix, 10 : Non auferetur
    monis permisit hoc Dcus, sicut habetur sccptrwn de Juda.
    IJI Reg. xii, 2o. « Mo)de))i Sio)i, etc. » Ilic secundum.
    Dcus non Pcr Joseph, qui interpretatur filius Quasi diceret Sic quantum ad tribum,
    :

    eligimobiles , . ,. , ., , .

    nec divites, uccrcscois, hujus mundi nohiles desi- sed quantum ad locum, elegit « moiiton
    sedhuiniles. . .
    ,
    . , ,
    gnantur, qui sunt magni statura ad Sio)i, quem dilexit. » ad hoc ut esset
    litteram, et potestate scd hos Deus : regni sedes. Psal. lxxxvi, 2 : Diligit
    non eligit. Psal. cxlvi, 10 : Noti in /or- Do)ni)ius portas Sio)i, etc. In monte si-
    titudine equi voluntatcm hahehit, etc. gnilicatur vitee emincntia. Talis debet
    I Reg. XVI, 7 : Nc rcspicias... allitudi- eligi. Psal. civ, 26 : Misit Mogses so'-
    ncm staturx cjus : quojii(tni ahjice euni, vu)n, Aaro)i, quc))i clegit ipsuni. In Sion
    ncc judta intuitum hominis ego judico. quod interpretatur speculum vitse .

    Ephraim inlcrpretatur fnigifcr, ct si- I jMacli. IV, 42 : Elcgit Judas sacerdotcs


    gnat divitos, quos Deus non eligit. Ja- si)ie )nacula.
    cob. II, 5 : Nonne elegit paupcrcs Dcus
    in hoc niundo, divites in fide^ et hseredes
    regni? Sed reservat eos ad hoc quod in « Et ledificavit. » Ilic secundum,
    cap. V, I, idem Jacobus dicit : Agite iu quo subjungitur de regni conlirma-
    nunc divitcs, ploratc ululantcs in niisc- lione. Prinio, ex inodo statuendi tem-
    riis vestris, qu;e adcenicnt vohis. plum. Secundo, ex modo eligendi lo-
    cum regni, ibi, « hi tcrra. »
    Dicit ergo : Sic elegit tribum Juda,
    « Scd elcgil trihuni Juda. » Hic se- et locum rcgni, « et sedificavit sanctifi-

    cuudum, quos elegcrit, et confirmaverit. cium suum, » tcmplum scilicet, vel


    Et primo, quantum ad trlbum, quia de proptcr sancta, quai erant in eo, vel
    Juda. Secundo, quantum ad pcrsonam propter hoc quod ihi sanctificabantur
    ipsam, ct familiam, ibi, « Et elcgit immundi pcr oblationcs et sacrificia.

    David servum suuni. » Et hoc, « sicut unicor)iis '\ » supple, lo-


    In prima duo. Primo, electio regis. cus aedificatur, ut unicor)iis, sit genitivi
    Sccundo, sedis regni determinatio, ibi, casus. Vel, « sicut unicoiiiis, » ut sit

    « Monteni Sion. » nominativi locum


    casus, oedihcat sibi :

    Dicit ergo non elegit, sed « e/e-


    : IIos unicornis enim a^dificat ila iocuui, quod
    git trihwn Jnda, » ad litteram, ut es- nullus audet accedere ad destruendum :

    sent ex ea reges ad litteram. In quo no- cst enim animal ferocissimum, habens in
    lalur, quod qui rcges fiunt, debent eligi nare cornu.
    a Deo, non assuinere sibi et rapere Iio- Sanctificiu))i aulem csl Ecclesia, qure
    nores. Ad [lebr. v_, 4 : Ncc quisquam tedificabitur sicut qui habet unicornis,
    swnat sihi ho)iorcm, sed qui vocatur a cornu in narc. In cornu aulem potestas
    Deo, ta)nqua)n Aaro)i. Joan. xv, IG : designatur. Luc. i, G9 : Erexit cor)iu sa-
    Non vos ))ie clcgistis, scd ego clegi vos. lulis )iobis, i)i do))io David pueri sui. \\\

    Et debent essent de Juda : Judas conh- nai-e quo discernunlur odores, discrotio

    i
    Cr. I Reg. X, 20 ct scq. ^ Vulg. liabel, Sicut unicornium.
    COMMKNTARTI L\ PSALMUM LXXVIL 3io

    si-ninculur. Isa. u, 22 : ()/n'('scin\ id est, et de Ciiri^lo tiicilni-, Domiiius furtis ct

    cavele ob Iioininc, cNJus sj>iri(t(s iii iiii- potcns '. Et adspiMtu desiderabilis : et dc
    ribus cjus cst. Cornu ergo in nare, potc- ipso dicitur, I Petr. i, 12 : In fiuem desi-
    slas iu disci-etione. Potestateni autem de- dcrant Angeli prospiccrc : qui bene di-
    ditPia?lalis, quando dixit, Joan. xx, 23 : citur servus propter formam servi accep-
    Quoruin rciniscritis pcccntu, rcinittuntur tam \
    eis: et quoruni rctinucritis, rctcntu sunt. In hoc autem oslenditur, quodille qui
    Quaiisdebet
    Sed in nare, id est, in discretione voluit ad prcelationcm eligilur, debct csse conli- *engi?ur
    Preelalus ?
    ipsani esse, cum ait, Marc. ix, iU : JIu~ tens, montanus, et sapicns. Dcbet essc
    bctc in cobis sul. De tali Praelato potest etiam manu fortis, ut possit resistere ad-
    dici iliud Xum. xxiv, 8 : Cujus fortitudo versariis pietalis. Eccli. vii, G: Xuliqiae-

    siinilis cst rhinocerutis. Idem est rhino- rcre fieri jude.c, nisivaleas virtuteirrum-

    ceros quod unicornis. perc iniquitates. Et in cap. viii, 16 Ne :

    « Intcrrn, » non quacumque, sed sptmdeas super virtutem iuam. Et cum


    « ciunni fundnvit in sxculn, » permansu- hoc caveas,ne dominari qua^ras. I Pelr. v,
    ram in re^num quantum erat in se, nisi 3 : Xun ut dominantes in cleris, sed furnia
    per ipsos staret. Psal. xlvii, 9 : Dcus fun- facti gregis exanimu. Scd magis servias
    dnvit cain in <ctcrnuin. Ecclesia vero in aliis larnquam unus ex ipsisfactus.Eccli.
    qua sanctilicatio^ est fundata in saecula, XXXI I, 1 : liecturcm tcposuerunt ? noli
    quia jzonerationibus succedcntihus sem- extulli: cstu in illis quasi itnus cx ipsis.
    per manet Kcclesia. Eccle. i, 4 Genern- : Luc. XXII, 2(>: Qui majur cst in vobis, fiat

    tio pnctcrit, ct fjcncratio advcnit : tcrrn sicut minor : ct qui piwccssor cst, sicut
    autcm in xtcrnuin stat. Fundata estenim ministrator.
    supra lirmam petram. Mattli. xvi, 18 : « Etsustulil eum dc gregibus fwium, »

    Suprr hnnc petrnm wdificnbo Ecclcsinin separando clectum ab officio vili in quo
    rncnin. Matth. x.wni, 20 Eccf cgo vobis- : erat. I Reg. xvi, 11 ct 12, Erat parvulus

    cuiii sum. pascens oves, rufus, et pulclier tidspe-


    ctu,decoraque facie. Et etiam post ele-
    clionem adhuc pavit,non statim cucurrit
    « Et clcyit Dnvid scrcuni suuni. » Ilic ad reg-num : imo etiam postquam device-
    )

    secundum, in (|uo postquam prceeessit rat Goliath. I Reg. xvii, 13 : Abiit Da-
    clcctio quantum ad tribum, hic quantum vid,... gregem patris sui in
    ut pasceret
    ad personam, in quo dicuntur duo. Pri- Bethlchem. In hoc ostenditur, quod de
    mo, electio ipsius David. Secundo, officii ipso grege sumendusest pastor EcclesisB.
    conveniens adimj)Ietio, ibi, « Et pnvit Deutcr. xvii, 15 Non : poteris alterius
    eos. » gentis hominem regem facere, qui non
    In prima dicuntur Iria. Piinio, electio sit frater tiius. Osee, ii, 13 ; Dabo ci vi-
    David prie omnibus dc tribu Juda. Se- nitfjres cjus ex eodem loco.
    cundo, elccti scparatio ab officio, in quo « Dc pttst ffjctantcs accepit cum. » Ilic
    prins, ibi, « Et sustulit. » Tcrlio, separa- tertium, segregati acceptatio. Et pri-
    ti acceptio ad officium rcgcndi, ibi, « Dc mo, acceptatio. Secundo, ad quid, ibi,
    post faituntfs. » « Pasccre. »
    nicit eri,^o : Sic clegit tribum Juda, et Dicit crgo : « De post fa'tantes, » id
    ex illa ele},Mt Deus servuin suum. IIoc est, ftecundas ovcs. Debel eniin qui prai-
    apcrlo hahetnr,I He},^ \vi, 12: Surcje, ct lalus major insliluitur, in inferiori gradu
    uufjc fum, ipse est enini. Et fuit figura profecisse bona doctrina, et exemplo
    Christi : intcrprt.-talur enirn mnnu fortis: alios fa^cundasse, ut sit similis illis de quo

    1*301. x.\iii, 8, Ad IMiilip. II, 6 et ser|.


    ,

    346 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.


    Isa. XL, 1 1 : Fcelas ipse portablt. Et tunc ditare. Sic pastor Ecclesiae debet pascere.
    potest admajora vocari. I ad Timoth. iii, Joan. XXI, 1.^ et seq. : Pasce, pasce, pa-
    13 : Qui bene ministi^averint, boniim sce, et minores, et majores : unde ibi di-
    gradiim sibi acquirent, ut non fiat de hi- clum est : Pasce agnos, propter minores,
    strioneEpiscopus^de gulosopastor Eccle- pasce oves, propter majores. Jerem. iii,

    sice, de luxurioso virginum consecrator. 15 : Dabo vobis pastores juxta cormcum:


    Sed Ilieronymus dicit « Heri catechu- : et pasccnt vos scientia et doctrina. Et in
    « menus, hodie Episcopus heri in thea- : cap. VI, 3 Pascet unusr[uisque : eos, qui
    « tro, hodie in Ecclesia est Prcelatus. » sub nianu sua sunt.

    f§ « Pascere Jacob. » ITic ad quid acce- « Et pavit eos in innocentia. » Hic se-
    pit, quia ad pascendumminores, lioctan- cundum : prcemissa enim electione, sub-
    Prte'j
    git primo. Secundo, majores, ibi, « Et jicitur de competenti officii adimpletione: debetre^
    subdit 1
    Israel. » et tanguntur quatuor in modo adimplen-
    Dicit ergo : Sic accepit illum de post di officium, quia innocenter, et pruden-
    foetantes. Ad quid? « Pascere, » hoc est, ter, et potenter, et utiliter. Primum nota-
    ad pascendum n Jacob f) servum suum, tur in lioc quod
    dicit, « In innocentia. »
    id est, populum qui de Jacob populo suo Secundum, hoc quod dicit, « In in~
    in
    descendit. Hic modus loquendi repellit tellectibus. « Tertium, in hoc quod ad-
    nos a sensu bistoriali : quia ille materia- dit, « Et manuum suarum. » Quartum,

    lis David non ad pascendum populum est in hoc quod subjungit, « Deduxit eos. »
    electus, sed magis ad regendum. Unde Ait enim Sic elegit eum ad pascen-
    :

    de significato in ipso, Christo scilicet in- dum, « et pavit eos » de Jacob, et Is-
    telligitur magis proprie, qui dicit de seip- rael, non se. Ezech. xxxiv, 2 : Vse pasto-
    so, Joan. X, 11 : Ego sum pastor bonus. ribus ciui pascebant semetipsos. « In in-
    Qui bene dicitur assumptus de post foe- nocentia cordis sui. Hoc de David »

    tantes, quia primo pavit oves Judaici po- non potest bene intelligi, quem constat
    puli, eis per seipsum prcedicando, Matth. post adeptionem regni peccasse peccato
    XV, 24 : Non sum missus nisi ad oves, adulterii et homicidii ^, et superbiisse
    Cj[U3e perierunt domus Israel. Sed de iis in enumeratione populi ^ De illo ergo
    translatus est ad pascendas oves, populos intelligendum est, de quo I Petr. ii, 22 :

    Gentiles in Apostolis et prgedicatoribus Qui peccatum non fecit, nec inventus est
    feuis, illis ovibus relictis tamquam cani- dolus in ore ejus *. Apocal. vii, 17 :

    bus. Hi enim sunt vere hseredes Jacob, Agnus, medio throni est, reget il-
    cjui in

    sicut dicit Apostolus,adGalat. iv,28,Non los. Prselatus autem debet pascere sub-
    enim qui illii sunt carnis, sed qui pro- ditos doctrina, et hoc « in innocentia, »
    missionis filii sunt, reputantur in se- qua pascalur ejus mens propria. Prov. xv,
    mine '. 13 Secura mens cjuasijugcconvivium. »
    :

    « Et Israel hpcreditatem suam, » a Et in intellectibus,y> operibus scilicet

    Bupple, pascere, IToc quoad majores, sic- ad intelligibilia eos elevantibus, ecce
    ut Jacob, quia laborans Jacob dicitur, Is- quam sapienter : « manuum suarum, »

    rael autem, id est, vidcns Dejim^ quod faclismanibus suis potenter. Joan. xiii,
    majus est, quia contemplans. Eccli. xxiv, 13 '.Exemplum dedi vobis liumilitatis quae
    13 : In Jacob inliabita, et in Israel lisere- est virtus intelligibilis,z</ quemadmodum

    Ad Galat. iv, 28 : JVos autem, fratres, secun- » Cf. II Reg. XXIV.


    dutn haac promissionis filii sumus. * Cf. etiam Isa. Liii, 9.
    « Cf. II Reg. VI et xii.
    :

    PSALMUS LXXVIII. 347

    e(jo feci vohis, lavans pedes manibus pro- Iradidit illion : <jiio))wdu iuni ctiam cum
    priis, itaet vos faciatis. Sic in manibiis illo omnia nobis donavit ?
    Clirisli int«^lligitur huniilitas, et patientia « Ifcduxil illos, » de peccato in virtu-
    in aftlxis in crucc. Thren. i, 12: vos tem, de virtute in virtutem duxit, quod
    omncs, qui transitis per viam, attendite cst pascere utiliter : et tandem de virtute
    et videtej si est dolor siciit dolor mcus. ad gloriam. Psal. cxr.n, 10: Spiritus tuus
    Vchemens diaritas : quia })ro nohis illas bonus dcducct mc in tcrram rcctam. Sap.
    extendit in morte. Joan. xv, 13 Majorcm
    : X, 10 : Justum dcduj-it Dominus pcr vias
    hac dilectioncm ncmo habet, ut animam rcctas, ct ostendit illi rcgnum Dei, ad

    sitam, etc. Et summa Patris largitas, qui quod nos perducat qui est bcnedictus per
    ipsum sic extendit, et onmihus exposuit. inllnita sfccula sa:'culorum, etc.

    Ad Homan. viii, 32 : Pro nobis omnibus

    PSALMUS LXXVIII.

    Dcploral urbis et templi ruinam, ct implorat Dei opem.

    1. Psalmus Asaph. 8. Ne memineris iniquitatum nos-


    Dcus, venerunt gentes in heredita- trarum antiquarum an- ^ : cito
    tem tuam poUuerunt templum
    : ticipentnos misericordi.e tua^,
    sanclum tuum posuerunt Je- : quia pauperes facti sumus ni-
    rusalemx in pomorum custo- mis.
    diam, 9. Adjuva nos, Deus, salutaris no-
    2. Posuerunt morticina servorum ster etproptergloriamnominis
    :

    tuorum escas voiatiiibus coeli, tui, Domine, libera nos, et pro-


    carnes sanctorum tuorum, bc- pitius esto peccatis nostris, prop-
    stiis terrye. ternomen tuum.
    3. Effuderunt sanguinem eorum lam- 10. Nc forte dicant in gentibus Ubi :

    quam aquam in circuitu Jeru- est Deus eorum ? et innotescat


    salem, et non crat qui sepeliret. in nationibus coram oculis no-
    4. Facti sumus opprobrium vicinis stris
    nostris, subsannatio et illusio Ultio sanguinis servorum tuorum
    his qui in circuitu nostro sunt. qui effusus est :

    5. Usquequo, Domine, irasceris in 11. Introeat in conspectu tuo gemitus


    finem ? accendetur velut ignis tompeditorum :

    zclus tuus? Secundum magnitudinem brachii


    G. EtTunde iram tuam in gcntcs quoj tui posside filios mortificato-
    te non noverunt ', ct in regna rum :

    quai nomen tuum non invoca- 12. Et redde vicinis nostris septuplum
    verunt in sinueorum improperium :

    7. Quia comcderunt Jacob, et locum ipsorum quod exprobraverunt


    ejus desolaverunt. tibi, Domine.

    ' Jer. X, 23. ' Isa, Lxiv, 9.


    : :

    348 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.


    i3. Nos autem populus tuus, ct oves In generationem et generationcm
    pascuae tuas, confitebimur tibi in annuntiabimus laudem tuam.
    saeculum

    enini Asapli, hoc est, bonorum congre- Psaim

    IN PSALMUM LXXVIIT galio, ad confusionem malorum obsti- Judsoi

    natorum, bcneficia eis exhibita a Deo re-


    coluit, praevidens eos affligendos, et vi-
    COMMENTARIUS. lissime tractandos propter eoruni pecca-
    ta, et multos etiamjustos involvendos in
    afflictione et miseria, subjungit lamenta-
    Psalmits Asaph bilem deprecationem ad Deum super illo-

    rum miseria, qui cum impiis involven-


    tur.

    « Deus, venerunt Genles. » Hic estPsal- Et est hic secundus Psalmus lamenta-
    mus septuagesimus octavus. Poslquam tionis. Primus, ut superius dictum est,

    * 11 y a de grandes aualogies, dit M. Tabbe au sens lilteral. Ajoutons une derniere remar-
    Lesetre, entre ce psaume etlepsaume LXXIII que. Quand les prophetes annoncent les evene-
    meme style, meme auteur, memes ressem- ments fulurs, ils y sont ordinairement deter-
    blances avec Jeremie, et selon toute probabi- mines par quelque evenement present, qui sert
    lite, m^mo sujet. Ce dernier point pourtant est de figure et de point de depart de la prophetie.
    loin d'etre inconteste. Tous les rationalistes, Ainsi David, a Toccasion de ses souffrances,
    quelques protestants et parmi les catholiques, decrit celles du Messie ; en annoncant Ji
    Isaio
    Patrizi, rapportent le psaume aux ev^nements Achaz la preservation de Jerusalem, predit en
    racontes au debut du premierlivre des Macha- meme temps la naissance du Sauveur. Ici, au
    b6es, et le font composer a cette epoque. La contraire, nous aurions une prophetie ex
    plus grave objection a opposer a ces auteurs, abrupto, et encore une prophetie affectant le
    c'est la fermeture du canon juif vers Tepoque genre descriptif des lamentations de Jeremie,
    d'Esdras puisque tous nos livres deutero ca-
    ;
    sans rien pour indiquer que ce qu'on lit au
    noniques ont ete exclus de ce canon, comment passe doit etre pris au futur. II y a la une ano-
    aurait-on pu y introduire un psaume compose malie d'autant plus facile a faire disparaitre
    vers Tan 160 avant Jesus-Christ ? D'ailleur3, que le nom d'Asaph ne nous fait pas remonter
    ainsi que nous le verrons, il est cile comme necessairement a Tepoque de David. S. Au-
    texte d'Ecriture canonique par le livre meme gustin dit que le psaume peut etre entendu
    des Machabees, ce qui suppose necessairement des malheurs de Jerusalem, soit sous Nabu-
    son anteriorite. S. Athanase, Eusebe, Theodo- chodonosor, soit sous Antiochus. Cest a la
    ret, Bellarmin, rapportent eux aussi le psaume premiere epoque que le sens litteral est appli-
    a la persecution d'Autiochus, mais ils le font que par Hengstenberg, Schegg, Thalhofer, et la
    composer prophetiquement par Asaph, le con- plupart des catholiques modernes. Cest surlout
    temporain de David. Ce qui leur a sugger^ apres Finvasion des Chaldeens que J^rusalem
    cette pensee c'est evidemment la citation que devint un monceau de ruines, t. 1, et qu'on
    le premier livre des Machab^es, vn, 17, fait des put parler de captifs, ^. 11. En tous cas, c'est,

    ^^. 2 et 3. Mais cette citation n'oblige nullement dans premiere ruine de Jerusa-
    1'histoire, la
    a restreindre Tapplication du psaume a la per- lem, dont les maux sous Antiochus furent une
    secution d'Antiochus, de sorte qu'ici Topinion image affaiblie, et dont le d^sastre deflnitif
    des Peres, parfaitement legitime en droit, n'a sous Titus fut une aggravation. L'auteur du
    en fait rien d'imperatif : Fhistoire juive prd- psaume serait un descendant d'Asaph « le
    sente en effot d'autres evenemenls auxquels ce voyant, » h^ritier du nom et du genie inspir^
    texte est aussi litteralement applicable. D'au- de son ancetre. Temoin des horreui'3 qui ser-
    tre part, Tallure du psaume est bien plutSt virent de prelude a la captivitd, laiss^ proba-
    historique que prophetique, et M. le Hir trouve blement comme Jeremie dans le pays ravage,
    k bon droit qu'il repugne quelque peu au style apres avoir compose le psaume LXXIII, oii il

    du morceau d'avoir le caract^re de proph^tie espdrait encore que les maux d'lsrael cesse-
    COM.MF.NTARIl IN PSALMliM LXXVIII. 319

    fuit : l't quid, Deus, repuUsti in finem ' ? cundo, super civitatis destructione, ihi,

    in quo lamentatur super illoruni obsti- « Posuerunt Jerusalem. »

    natione.liic auteni super innocentiuui nii- In [)rima duo. Primo, violenla ingres-
    seria et aftlictione siniul cuni inipiis af- sio loci sancti. Secundo, introgressi plo-
    llictorura, et super lempli violatione, et lutio, ihi, « Polluerunt. »

    sanctorum spoliatione, quiE omnia pos-


    sent referri ad captivitatem IJahyloni-
    cam, vel ad illam, qua? est post C.Iirisli Dicit ergo : lot, et tanla hona poi)ulo Frima pars
    .,.,.,. *
    . . Psalnii.
    passionem per Uomanos. Melius tamen contulisti, et ipse semper mgratus exsti-
    refertur ad illam, qu» facta est per An- propter lioc o « Deus, » qui vides
    tit, et

    tiocluim Kpiphanium, tempore ^facha- omnia, nnde non loquor ad te, supcr his
    h;eorum, sicut liahi»tur in lihro Maclia- instruendo, sed conquerendo, « Gentes, »

    haeorumper totum. id est, populi Gentiles, Antiochus Epi-


    phanes, et sui, « venerunt inhxreditatem
    autem Psalmi satis apparet
    Titulus : tuam, » Jerusalem, et montcm Sion,
    est enim « Psalnms Asaph. » Qua-
    talis : quem tihi elegeras ut hsereditatem. Isa.
    si diceret Psalmus hic, quamvis editus
    : XIX, 23 : llsereditas mea Israel. Tliren.
    a David, convenit tamen fideli Synago- V, 2 : Ilsereditas nostra versa est ad alie-
    gte, qua? inhoc introducitur deprecans et nos. Et Jerem. l, 11, loquens ad illos,

    lamentans. qui diripiunt haercditatem suam : Exsul-


    tatis, magnu loquimini, diripientes
    et

    autcm Psalmus intres partes


    Dividitur h;ercditatcm meam.
    secundum Glossam. Primo ponitur la- ,Dei haereditas quam sanguine proprio
    mentativa conquestio. Secundo, oratio acquisivit,est Ecclesiastica dignitas. Psal.
    pro confusione inimicorum veloci honos II, 8 : Postiila a me, et daho tibi Gcntcs
    affligentium, ihi, « Usquequo, Doniine, hcvreditatem tuam. Sed hanc ha?redita-
    irasceris ? r> Tertio, tamquam fructum tem multi ingrediuntur violenter, ut fu-
    senserit orationis, suhjungitur exsulta- res, latrones. Joan. x, 8 : Quotquot ve-
    tiva conclusio, in qua est quasi lihera- nerunt, fures sunt et latroncs : quia sua
    tionis promissio, ihi, « Nos auteni po- auctoritate inlraverunt, non mea, cum
    pulus. » tamcn scriptum Exod. xv, 17 In-
    sit, :

    In prima duo. Primo, lamcntatio su- troduces eos, et plantabis in monte h<vre-
    per templi et sanclorum pollulione. Se- ditatis tux. Ad Ilehr. v, 4 : Nec quis-

    raient bientot, .Vsaph ecrivit celui-ci avec des Les Juifs recitent ce psaume ainsi que lo
    accents plus desoles encore, car comprenait
    il psaume LXXIII dans celles de leurs f^tes qui
    alors que Dieu avait a ctidtier une longue suite rappelient les deux destructions du temple par
    de peoties, v. 8. Ces idees sur la coinposition Nabuciiodonosor et par Titus. Cliaque vendre-
    du psaume sont vivement defendues par D. Cal- di, les derniers descendants dTsrael qui sont
    mot : «I na?c ita conf,'ruunt cum Hierosolymi- aux environs de Jerusalem vont pleurer sur le
    tano excidio per .Nabuchodonosor, ut fBgre al- mur occidental, qu'on regarde comme un an-
    teri rei accomodari queant, nisi impropiio cien d6bris des constructions salomonieimes,
    sensn et translato, uti .Macbabc-eorum scriptor etc'est le psaume LXXVIII quils rediseiit sur un
    usurpavit, iis malis accommodans quibus Ju- ton lamentable. Les memes paroles inspirees
    d,Tja et sancti ab Epipliane afTecli sunt... Ka- expriment tres bien les plaintes et les prieres
    dem lemporum similitudo facit, ut supremo de rEglise persocutc^e : aussi S. Pio V les fit-il

    llifrosolymaj templique excidio p^r Tiliim et inserer dans los litanios soleiinellos ((u'on n^-
    ctiristiantB Ecclesia) inter etbnicorum odia po- ciiait a r^poque de rinvaHion dos Tuics.
    sit.f} aptetur. IIoc tamen interpretationum ge-
    nus pro cujuslil)et ingenio confiiigunlur at ;
    • Psal. Lxxiii.
    littoralem explicatioiit-m, qua; piimum est
    auctoris propositum, non excludunt. »
    •m D. ALB. MAG. ORD. PRMD.

    quam sumil honorem, sed


    sibi qiii vo- animarum. Jerem. iv, 17: Quasi custo-
    catiir a Deo, tamquam Aaron. des agrorum facti sunt super eam i?i gy-
    ro. Vel, in pomorum custodiam, quia ta-
    « Polluerunt templum. » Ecce secuii- libus custodienda traditur, qui eam com-
    dum. Quasi diceret Violenter ingressi : edunt, et devorant, sicut pueri pomum,
    sunt, et post « polluerunt temphan san- cum eis committitur ad custodiam. Isa.
    ctumtuum, » quoe prohibita erant intro- iii, 4 Dnbo pueros principes eorum.
    :

    mittendo, et in illo faciendo quse scripta Exemplum de Episcopo qui commisit Ar-
    sunt in Machab. i, 22 et seq.: Et as-
    I chidiaconatum nepotulo, cui noluit com-
    cendit Jerosolymam, loquitur de Antio- mittere pomum. Non mirum ergo si sub
    cho, in multitudine gravi, ot coinquina- talibus custodibus destruatur. Isa. lxiv,

    verunt sancta. Sic spiritualiter ingressi 10: Civitas sancti tui, scilicet Ecclesia,

    in dignitatibus et honoribus, poUuunt deserta facta est,... Jerusalem desolata


    Ecclesiam Dei. Jerem. xxiii, 15 : A Pro- est : impleta est in Christianis maledictio
    phetis Jerusalem, ab illis qui locum te- Judeeorum, quee est, Malth. xxiii, 28 :

    ncnt Prophetarum, egressa est pollutio Relinquetur vobis domus vestra deserta.
    super omnem terram. Jerem. xxiii, 11 :

    Propheta et sacerdos polluti sunt : et in

    domo mea inveni malumeorum. Nec mi- Posuerunt morticina. » Hic secun-
    «

    rum, quia Ezech. vii, 22 : Introibunt in dum, in quo tangitur injuria ad popu-

    illud emissarii, luxuriosi sicut equi ad lum. Primo, in factis. Secundo, in ver-
    illud opus deputati, et contaminabunt bis, ibi, « Facti sumus. »

    illud. In prima duo. Primo, injuria in mor-


    tuis, vel magis saevitia. Secundo, in vi-

    « Posuerunt Jerusalem. » Hic subjungi- vis, ibi, « Effuderunt sanguinem. »


    tur lamentatio super civitatis destructio- In prima duo. Primo, expositio defun-
    ne. Etprimo tangitur civitatis destructio ctorum avibus. Secundo, bestiis sseviori-
    quoad locum. Secundo, quoad populum bus, quod magis est inhumanum, ibi,
    contentum in loco, ibi, « Posuerunt mor- « Carnem sanctorum. »

    ticina. » Dicit ergo Sic quantum ad locum, et


    :

    Dicit ergo : Sic templum polluerunt, quantum ad populum, « posuerunt mor-


    aposucrunt Jerusalem in pomorum custo- ticina servorum tuorum, » id est, corpo-

    diam, » id est, quasi locum ad custo- ra ex gladio relicla, « escas volatilibus

    diam deputatum « pomorum, » fructuum caeli, » supple, aerei. Luc. viii, 5 ; Vo-
    scilicet. Solet enim ad pomorum custo- lucres cosli comedcrunt illud. Psal. xliii,

    diam heri acervus lapidum altus, ut inde 12 : Dedisti nos tamquam oves escarum.

    videat custos per hortum. Idem est ergo Et Cassiodorus dicit : « Contemptus cor-

    ac si dixisset Posuerunt Jerusalem in


    :
    « porum mortuorum non ad parvam re-

    acervum lapidum, et hoc intelligendum « fertur injuriam : nam sepultus est

    pomorum, non qua3 sunt, sed quae fue- « Christus. »

    runt, quasi custodiam post pomorum « Carnes sanctorum tuorum, » supple,

    Ecciesia custodiam. Isa. i, 8 : Derelinquetur filia posucrunt, repete, escas « bestiis terrse , »
    nunc in
    poiporurn
    custodiam
    posita.
    .
    ,
    gion ut umoracutum in vinea, et sicut
    tuqurium in cucumerario, et sicut civi-
    ,
    .

    .... . .

    ad litteram. Jerem,vii, 32
    in Tophet, eo quod no)i sit locus.
    et 33 : Sepelient
    Et erit

    tas^ ciuse vastatur. Notandum, quod pro- morticinum populi hujus in cibos vo-

    phetia fuit Ecclesise in praesenti non : lucribus coeli, ct bestiis terrse. Hoc im-
    enim hodie spiritualia custodiuntur in pletum fuit I Machab. vi, 51 et seq.

    Ecclesia, unde
    sed tantum temporaha : Morticina autem spiritualia suiit occi-

    in p^^morum custodiara posita est, non si a diabolo gladio mortalis culpa^, de


    COM.MKNTAUII 1\ PSALMUM LXXVIII. 351

    •{uo Eccli. XXI,, t : Quasi romph<v<i his in sanguinc tuo, supple, immersa, Vive.
    aciita omnis iniquitas. Wi^z volucribus « Et no)i erat qui scpelirct. » Tanta erat
    cceli, (liTmonibus scilicet, qui volucres raritas remanentium, et occupatio ad sui
    ccrli (licunlur propter supcrbiam. Luc. liI)erationem, si possent : undc iilud Luc.
    viii, .")
    : Volucres rceli comcdcrunt illud. IX, (iO : Sitw ut i/iortui scpcliunt mortuos
    Lt bestiis terrae, eisdem scilicet (KTuioni- suos : tu aufcni vadc, ct anminntia reg-
    bus, qui etiam dicuntur bestioe propter num Dci. Morluos autem spiritualiter
    ^
    Praeiati
    .
    confessiones
    crudelitatem. E/.ecb. xxxiii, 27 : Qui in debent i ra?lati sepelire,
    *
    ct abscondere auUiendo
    .
    rnorluos
    agro cst, bestiis tradetur ad devoraiulum. pcr sacramentum coniessionis : cum sepeiiunt.

    1 Petr. v,8 : Adversarius vester diaholus, enim peccatum homo confiletur, tunc
    lamquam lco rugicns circuit, cpixrens sepelitur, et absconditur etiam ipsi Deo.
    quem dcvoret. Projiciuntur devoranda Ezech. xviii, 21 et 22 : Si impius egerit
    propter negligentiam Praelatorum. Isa. painitentiam ah omnibus peccatis suis,...

    Lvi, 21) et 30 : Omncs hestise agri venite omniutn iniquitatum ejus, quas opera-
    ad devorandum, univcrscV bestise saltus : tus est, non recordabor. Psal. xxxi, i :

    quare ? Speculatores ejus caeci omnes. Deati quorum remissie sunt it^iquitates,
    Nec tantum morticina, sed « sanctorum ct quorum tecta sunt peccata. iiemissae
    carncs, » aliqua facta carnalia si in san- per contritionem, tecta per oris confes-
    ctis inveniuntur, haec publicant et expo- sionem. Sed jam non sepeliunl, quia
    nunt omnibus devoranda. Job, xix, 22 : confessiones non audiunt. l^t propler
    Et carnibus meis saluramini. Et xxxi, hoc peccatores sepulli iion sunt. Jerem.
    31 : Quis dct de car)iibus ejus ut satu- 11, 34 : No)i i)i fossis iiiveni eos.
    remur ?

    « Facti sumus opprobrium. » Hic de


    <i Effuderu)it sa)igui)iem. » Ilic secun- injuria in verbis facta, ul verj)um large
    duin, in quo subjungitur dc sjEvitia in accipiatur, prout comprehcndit quod-
    vivos, et monstratur saevitia iu duobus. cumque signum : unde dicuntur duo.
    Primo, in magna sanguinis ellusione. Primo, injuria in verbo vero, quod est
    Secundo, in multitudine occisorum, ibi, injuria. Secundo, in verbo interpretativo,
    « Et non crat. » scilicet signo, ibi, « Suhsannatio. »

    Dicit ergo murtuos saevierunt,


    : Sic in L bi duo tanguntur. Injuria in signo
    et « efjuderunt sanguuion eorum in cii'- in ipso irridente, vel in irriso, ibi, « Et
    ciiitu Jcrusalon, » id est, in tanta eos illusio. »
    abuiidantia occidebant. ])e hoc, II Ma- Dicit ergo : ilsec niala, has injurias in-

    cbab. III, VI, et viu. I .Macli. i, 3!) Effude- :


    fcrunt personis in opere, et <( facti su-
    runt saiiguinon iimocoiton. Et in eodem, mus vicinis nostris opprobrium, » ut il-

    t. bd : pJi noluerwit bifrbigere legem Dei ludant verbis opprobriosis. In alio i*sal-
    sanctani, et trucidati simt^ secundum mo, supra : Super omiies inimicos meos
    jiissum regis Antiochi. Sanguis enim factus sum opprobrium vici))is ))icis val-
    ])('ccatum est. Osee, iv, 2 : Sanguis san- de^. Jer. xiv, 21 Ne des nos : hi oppro-
    gui)icin tetigit. Psal. l, 1G : Libera me brium propter tiomoi tuum, ut facias
    dc sangui)tibus. Sanguis crgo in circuitu nobis contu)neiiam.
    JiTusalcm elfunditur, cum peccatum « Subsa)i)iatio , » repete, facti sumus,
    omnibus de Ecclesia [lublicatur. Ezecli. id est, nobis subsannatio fit, quai est ir-
    XXIV, 7 Sanguis ejus in )ne<Ho cjus est.
    : risio in signo, iii eo qui irridet, quando
    Et in cap. xvi, 6 .•
    Et di:ci libi, cum esses nasum torquens rugat. Jerem. xx, 7 ;

    • Psal. XXX, 12.


    352 D. ALB. MAG. ORD. mMY).

    Faclus sum dcrisum tota dic, omncs


    in viri non parcet in die vindictse, nec ac-
    suhsaunant nw, Prov. i, 2G Ego in inle- : quicscct cujusquam precihus, ncc sus-

    ritu vestro rideho, et suhsannaho, cum cipiet pro redemptione dona plurima.

    vohis id, quod timehatis, accidcrit. Psal. IVum. XI, 1 : Accensus in eos, ignis Do-
    II, 4 : Dominus suhsannahit cos, id cst, mini dcvoravit eos. Zach. i, li et Jo :

    subsannari faciet. Zelatussum Jerusalem et Sion zelo

    « Et illusio, » supple, facti sumus, magno. Et in ira magna irascor. Deut.

    « liis qui in circuitu nostro sunt. » Illu- xxxii, 22 : Ignis succensus est in fu-

    sio est quando aliquid fit in eo cui ex- rore meo, et ardehit usque ad inferni
    probratur, quod est signum contemptus, novissima.
    sicut factum est in Christo, cui velabant
    oculos, et illudentes dicebant : Propheti-
    zanohis, Christe, quis est\ etc. Etpotest « Effunde iram tuam. » Hic secun-
    esse totum, sicut vult Glossa, vel fide- dum, in quo subjungilur petitio. Primo
    liuni temporc Machabseorum, vel Marty- ergo pctit contra inimicos. Secundo,
    rum in primitiva Ecclcsia, a tyrannis pro se, ibi, « Ne memineris. »

    tortorum. In prima duo : primo, petitio contra


    inimicos. Secundo, persuasio, ibi,

    « Quia comederunt. »
    « Usquequo, Domine. Hic est secun- In prima duo. Primo, imprecatur om-
    5 »

    secunda Ja ^oars Psahni, in qua subjungitur ora- nibus Gentihbus generahter. Secundo,
    pars 1» .• •

    Psaimi. et dicuntur duo. Primo, conquestio


    ,
    fortioribus et majoribus speciahter, ibi,
    tio :

    de dilatatione miserise. Secundo, petitio, « Et in regna. »

    ibi, Effunde iram. »


    «
    Dicit ergo : Sic nc Domine,
    differas,

    In prima duo. Primo, conquserendo sed « effunde iram tuam, abundan- »

    queerit de duratione iriE Dei. Secuado, tiam notat, « in Gentes quae te non no

    de intensione, ibi, « Accendetur velut verunt. » Apocalyps. xvi, I :"


    Ite, et

    ignis. » effundite scptcm phialas irse Dei. Jerem.

    In prima duo. Primo, qua^rit dc dura- IV, 22 Stultus populus nie non cogno-
    :

    tione simphciter. Secundo, de termino vit. Idem Jerem. x, 25 : Effunde indi-


    durationis, ibi, In finem. »
    « g)mtio)iem tuain super Gentes, quse te

    Ait ergo : Sic nos afihgunt inimici : non noverunt,


    usquequo irasceris ? » « Et in regna quse nomen tiium non
    sed, o Domine, «

    id est, irae actum in nobis exercens. Isa. invocaverunt, » intus in corde non cre-

    Lxiv, 9 : Ne irascaris, Domine, satis. dondo, ncc exterius ore contitendo. Ad


    « In fincm, » supplc, extendetur ira tua. Roman. x, 10 : Corde creditur od ju-
    Dicamus ergo ilhid Isa. xii, 1 : Conver- slitiam, ore autem confessio fit ad sa-

    sus est furor tuus, et consolatus cs me. lutem. Sed magis invocaverunl dtiemo-

    Psal. vii, 12 : Deus judex justus, fortis nia. Regnum mundi, cupidi scilicet

    et patiens, numquid irascitur pcr singu- Mammona : regnum carnis, scihcet lu-

    los dies ? xuriosi Beelphegor : regnum diaboh,


    « Accendetur vclut ignis zelus tuus. » Baal, quod interpretatur superior. HcTC
    Hoc est, in tantum ut nuUus possit susti- sunt regna de quibus Apostolus,ad Hebr.
    nere, sicut nec potest sustinere ignem. XI, 33 : Sancti pcr fidem vicerunt regp.a.
    Incendetur non in praesenti conversis, Isa. Lx, 12 : Gens, et rcgnum quod non
    sed in futuro iu nolentibus converti. servierit tihi, perihit. Sed de invocanti-
    Pruverb. vi, 3i et 35 : Zctus ct furor bus Dcum dicitur, Joel, ii, 32 Omnls :

    Mdllh. XXVI, 68.


    .

    COMMENTAUU IN PSALMUM lAXVIII. 333

    (/ui imoruceril /lonw/i /)u//ti/ti, s/ilvKS l;uu((ii;iin (.iiKlclf.s hcstia', « J<uuh. »

    vrit '. .liTcui. \, 2") : Co//i('(l<'ru)it .lucoh, ol

    Si autciii qiKvritur, quiil, ct quonio- dcvoruccru/it c/i//i. Micli. ni, o : Co)/ic-

    ilo justus iinprccatur nialis, ipsc scili- dcrwit cur/ici/i j/opuli //wi, <'t /icllc//i

    cct Daviil loijucns in pcrsojia justoruni, corui/i dcsuper cxcoriuoer/tut


    scilicct As;ipli, lioo cst. congregalionis n FJ locui/i cjus. « in quo colebal te,

    liilclis, possct ilici sicut dicilur a niultis, ct til)i serviehat, « desoluvcruut . » I)an.
    quoil non csl iuiprccatio, sccl pranlictio. i\, 18 : Apcri oculos tuos, et cidc de-
    Scil nielius est ut ilicanius, quoil iui- solutio//c//i /lostra/n. Baruch, iv, 12 :

    [)rccalur cis ;ul litlcrani nuiluui nuilti- X<'iuo <j<iudc<tt supcr //ic vidtiuiu, ct dc-
    i plici ilc (Mus;!. Proptcr cordis sui honi- sohitni/i. Magna cnim desolatio loci,

    is lateni, qua diliyit vindiclani dc malis, quando liahitatores recedunt. ScJ


    eo quod bona et justa cst. Psal. lviI;, I Mach. Fugc/m/U htibi-
    i, 40, dicitur :

    I I : Lxtt/bitur justus, cui/i vidcrit vui- talorcs Jcrusulcin. Sed nec hoc soluin,
    <li<tu/n. Secnndo, proplcr cordis rectitu- imo post reccssum locum dcstruxcrunt.
    ilincin : luibet enim cor rectum, et pro- I Macli. iv, 37 et 38 : Ascenderu/U in
    pter lioc necessario vult quod Deus vult, inoiUe/n Sio/i : ct viderunt sa/ictificatio-
    et rogal ut tiat quod Deus viilt. ^lattli. nein dcscrta/n.
    VI, 10 Fiat volu/itas tuu. Auiiuslinus
    : :

    « Distortum est cor, quod a rectiludinc


    « re-uhe discrepat divin;e. » Item, « Yt^ /nemineris iniquitatu/n. » Hic »
    idcin : « Ucctum hahet cor, qui vult secundum, in quo postquam petiit con-
    «quod Deus vult. » Tertio, proptcr ip- 1^^ inimicos, pctit pro se, et petit duo :

    sorum malorum conversionem, et mc- ,.tsecundum hoc dicuntur duo. Primo,


    lioralionem est eiiiin afllictio qua^dam:
    poiit amotioncm mali, ne ipsum scili-
    incdicinalis potio, qua dchet omnis ma- cet imputct. Secundo, honi adeptioncm,
    lus huinor evacuari. Hinc dicitur Jerem. ut in ipso peragendo adjuvct, ihi, « Ad-
    IX, 1.') : Cibabo populum istu//t absipi- juvanos. »
    thio. et potabo cu/n aqiiu feUis. Ouarto, [n p,iiua duo. Primo, pelilio. Secun-
    proptcr Dci honorem et laudcm sicut :
    do, persuasio, ihi, « Quin paupcrcs. »
    enim in exaltatione honorum laudandus in prima duo. Primo, pctit ut culpa
    cst Deus, ila in malorum depressione. deleatur omnino. Secundo, ut poena
    Pruv. XI, 10 I/i bonis justorwn exsulta- :
    ahhrevielur, et cito terminelur, ihi, « Ci-
    bit ciiitos, ct in perditionc impiorit/n i^, a/iticipent nos. »
    crit laudittio. Quinlo, proptcr ipsaiii Dicit ergo : Sic illis facias, sed quoad
    juslonim utilitatem, qui inde corrigun- nos rogo, « Ne memineris, » id est,
    tur ct meliorantur. Prov. xxi, 11 : Mul- dele a nohis omnino : « iniquitatum
    ctnto prstilciitc, snpicntior crif pnrvulus.
    nostrarum anti</uaru//i. » Quasi dice-
    ret Non innohis,.sed in noslris patri-
    :

    bus inchoatjirum. Isa. lxiv, 9 iYc itltra :

    « Quin corncderunt. » Hic secundum. //lemi/icris iniquitatis nostr<T, sed dele


    in quo pi\TmisSt'c orationi additur pcr- i';un de noslro corde, quod est ohlivioni
    >uasio, et lioc a crudelitate eorum, cl tradere, implens iliud Isa. xliii, 25
    hoc duplici : in j)opulum, et in locum, F,jo sum, eijo sum ipse qiii dclco ini-
    ihi, <i ht locw/i. » quitates tuas /no/itcr mc. Ne simns de
    Ail cnim : Sic clTunde iram in tales, iiljs dc (jiiihus in Psal. lxxiii, 4 : Po-
    quia digni sunl, « <iuia comcderunt » suerunt sitj/ia sua, sig/ia. Et Isa. lvii,

    ' Cf. ail Rom. x, 13.

    ivi 23
    354 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    8 : Post usliiim, ei retro postem po- Ail cnim : Sic peccata jam facta, et
    suisti memoriale tmim. Undc non pos- pcenas pro illis debitas amove, et cliam
    set tradi oblivioni iniqaitas tua. « adjuva nos, » ad bonum faciendum,
    « Deus, salutaris noster : w unde boc
    « Cito aiitieipent nos. » Eccc secun- potes, quia « Deus : » hoc debes, quia
    dum. Quasi dicerct : Sic dcleas culpam, (<. salularis. » Ilabac. iii, 18 Exsultabo
    :

    et etiam « niisericordiie titx anlivipcnt in Dco Jesu, i<i est, saJutari meo. Cassio-
    nos, )) ut liberent a poena : et lioc cito. dorus : « Bene inlirmitatem inlellfixit,

    Psal. xxxix, 14 : Domine., ad adjnvan- « qui salvalorem medium totis viribus


    dum mc festina : quia Eccli. xiv, 12 : « invocavil. » Et Deum, non liominem.
    Mors non tardat. Joan. iv, 49, dicebat Eccli. Li, J(l : Adspiciens eram ad adju-
    regulus : Domine, Descende, priusquam iorium ]iominum, ct non erat. Joan. xv,
    moriatur filius meus. « Anticipent nos 5 : Sine me nihil potestis facerc.
    misericordiae cito, » quia tribulationum
    aquge fere suffocant nos, Isa. viii, 8 : Et proptcr gloriam. » Ilic secundum,
    «

    Ibit per Judam, inundans, et transiens in quo pelit sibicavcri a malo, quod pos-
    usciue ad collum venict. setimpedire, et hoc dupHci. Primo, poe-
    nse. Secundo, culpa, ibi, « Et propi-

    « Quia pauperes. » Ilic persuasio a tius. »

    vebementia paupertatis et miseria?. In prima, primo iangilur pcrsuasio.


    Ait enim: Hoc facias : a quia pauperes Secundo^ oratio, ibi, « Eibera nos. »

    facti sumus nimis et rebus tempora- )>, Ait enim Sic adjuva ad faciendum :

    libus tamquam afflicti et dejecti. Apocal. bonum, quia Deus es salutaris, et eiiam
    iii, 17 Tu es miser et miserabilis, et
    : proptcr gloriam nominis tui publican-
    paupcr, et csccus, el nudus. Yel cerle dam, et revelandam, non nostram. Psal.
    meritis, quibus debeamus liberari. Pro- cxiii, 1 : A^on nobis, Domine, non nobis,
    verb. XIII, 7 : Est quasi dives, cum ni- clc.

    hil liabeat., et est quasi pauper, meri- « Libera nos, » a malis poenalibus, a
    tis, ciim in multis divitiis sit. Et tu bono retrahentibus. Dan. iii, 43 Erue:

    promisisti pauperem cxauditurum.


    te nos in mirabilibus tuis, et da gloriani
    Psal. X Secundum Hcbrceos, 17; Desidc- nomini tuo, nomini salutari, de quo su-
    rium pauperum exaudivit Do)ninus : pra.
    prseparationem cordis eorum, elc. Et
    nota, quod pauper est, qui nibii babet Et propitius esto. » Hic pctit erui a
    (s.

    de rebus inundi sed valde pauper, qui : malo culpce, si ceciderit. Et primo, peti-
    seipsum non babet sed nimis pauper, : lio. Secundo, persuasio, ibi, « Propier
    qui se non baijct, el minus babet. nomen tuum. »

    Ait enim : Sic libera a malo pcence, et


    eiiam « propitius esio peccaiis nosiris, »

    « Adjuva nos, Deus. » Ilic secundum, si post oblila praecedeniia cecidcrimus.


    in quo petit adjutorium ad bonum facien- Dan. IX, U : Tibi Domino Dco nostro,

    dum, Secundo, ad malum, quod ipsum misericordia, ct propitiatio. Eslhcr, xni,


    impedire polest, amovendum, ibi, « Et 17 : Propitius esio sorii ci funiculo iuo,
    propter gloriam. » Tcrtio, ad inimicos scilicct lueredilaii iua*.

    confundendum et punicndum, ibi, « Et


    innotcscat. » « Proptcr nomcn tuum. » Ilic persua-

    In prima dicuntur duo. Primo, oratio, sio, scilicet a Dei gloria, quam tangit
    ct deinde persuasio, ibi, « Salutaris nos- primo quasi implicitc. Sccundo, cxplicat
    ier. » ipsam, ibi, « Nc foric dicant. »
    COMMF.XTAUII IN PSALMl.M LXXVIII. 333

    Dicil ergo : Sic cslo jjropilius. rl lioc iniite, cjdltclur iitanus tua ct non vi-
    « proptrr nomen tuiitn. » .loiiin. xiv, dcaitt : vidcanl ct con/undantur zclantcs
    '1
    1 : Nc (les no.s in opprohrimn proptcr poptili. l'A'cIi. xxxvi, o : Allcva inaituin
    noiiirn tiinin, qiiod csl .Icsus '. luio tuaiii, apiTlc aniiiicndo, stipcr ijcntes
    nia}.:is (juod cst Dcus. alicnns. .Icrcm. xvii, 18 : Induc super
    l ndc sulxlil quasi cxponcndo se : eos dicin (i//lictioitis, et duplici contri'
    tione conlcrc eos. « Sanguiitis, » in-
    (juam. abundan-
    « (lui c//'usus' cst » ita

    « \c /orti- (licdiit iit Cicntihtis, » si tcr. Supra, in codem, y. E/fudcrunt '{


    :

    non adjuvci'is : « Ihi cst Dciis co- sattijuincm corum Inmquain aiiuain,
    nim ? » (^uasi diccrcl : .Xon cst : vcl si ctc.

    est, reniotus est. Supra, in Psal. xli, 4 :

    Dicitur inihi quotidie : Lhi csl Deus


    ttius ? Sic dicebal uxor rol)i;B, ii, 22 :
    « Itttrocat in conspcctu tuo. » Hic ff
    Mani/cstc vann /actii cst spes ttia, ct persuasio a duobus. A miseria dcpre-
    elecmosijitiv. tuie minlo apparuerunt. Sic canlium, ct a inortc pneccdentium pa-
    et Christo in cruce pendenli, Malth. trum, ibi, « Sccuitdum inaijnitudincm. »
    .xxvu, \'-\ : (\infidit in Dco, liberet itunc Ait crgo : Sic vindica a[)erte, et ut
    si vult ctttn. Et est juslis afllictio sum- hoc facias, « iittrocat in conspcclu tuo »
    nia. Cassiodorus : « Quanivis lidcles ille optimus advocatus « ijcmitus, » non
    « diversa flaj^^ella patiantur, istud tanien quorumcumquo, sed « cinnpcditorum : »
    « ab non pijtesl ferri, quando crea-
    eis talcs cnim. qui in afflictionc sunt, li-

    n turaruni omniuni insullatur auctori. » beutcr audis. Eccli. xxxv, 10 : Dcprcca-


    lionem lcBsi ipse cxaudiet. Plus euim, et
    « /v7 iitnotcscat in itnlionihiis. » ]lic efficacius loquitur ei gcmitus cordis,
    pelil adjutoriuiu, ad iniuiicuni punien- quam vcrba oris : proptcr quod dicitur
    dum, cl in aperto, ul onincs vidcant : in Psal. XI, G : Propter miscriam ino~
    et dicuntur duo. Prinio, pctitio ut ini- puiit, ct (jctnitum pauperum, clc. Ezecli.

    micus puniatur. Secundo, qualiter xviu, 22 : Si impius eijcrit pcpniteniiam.,

    velit puniri detcrminat ibi, « Redde vi- ctc. Eccli. XXXV, 17 : Non dcspiciet prc-
    riuis. » ccs pupilli^ nec vidunin, si effundnt
    In priiua, duo. Primo, pelitio. Secun- loquclam gcmitus.
    do, [icrsuasio, ibi, « Iittrocat iit con- Compedili
    1
    aulem sunt omncs, si dili- ,,l!°"^'"f'',
    cliversimocio
    ^"'''p«"1'-
    spectu. » l^enter adverlunt, saltem compedibus
    Dicil erjio : Sic adjuva, et libera a corporis sui, et propria' carnis : modo
    malo : et etiam « innotcscal in nationi- hos compedcs non scntiunt, nisi qui
    htis, )) ut apcrte cognoscentcs vidcant, fj;ravati ingcmiscunt, sicut illc qui dice-
    "•t hoc « coraui oculis nostris, )> et bat, ad Pbilip. i, 23: Dcsidcrium ha-
    quid ? heo dissolvi, ct cssc cum Christo. Et
    « fjllio sanguinis scrvorum tuorum. » ad Homan. vii,2i: Infclix cgo homo,
    llucusque pendet constructio : banc quis mc liherahit de corpore mortis Itu-
    enim non potes dissimulare. Dcuter. jus ? llis compediti sunt etiam reges
    XXXII, V-S : Sanijuinem servorum ulcisci- quantumcumque magni. Psal. cxi.ix, 8 :

    tiir. Scd in aperlo hoc volo fieri, ut Ad allijandos rcgcs corum in compedi-
    ego ipse videam. .lerem. xi, 20 : Vidcam hus. VA sunt compcdes iniquitatis, et
    ullionrni tuam e.i eis. Kt ipscC nationes, culp;e, riuibus compcditi siint mali Hgu-
    ipsi scilicet iuimici. Isa. xxvi, 11 : Do- rati in illis, de quibus Daniel. iii, 1)1 :

    • M.illli. I, 21 : El vocabii noinen ejus Jpslm.


    356 D. ALB. MAG. ORD. PRyEl).

    Nonne tres viros misimus in medium « Hedde vicinis noslris. » Hic secun-
    ignis compedilos. Et sunt corapedes dum totius hujus partis, in quo pelit ad-
    mandatorum Dei, et legis divinae. Eccli. jutorium ad ininiicum aflligendum et

    VI, 25 : Injics pedem tuum in compedes puniendum. Petito enim quod puniatur,
    illius. His compediti sunt justi. hic quanlum puniri velit determinalur.
    Et primo, petit detcrminando mensuram
    « Secundum magnitudinem. » Hic pro inimiciliis in factis ilJatis. Secundo,
    allegat et persuadet a morte parentum : pro illatis in verbis, ibi, « Improperium
    et tan;j;itur petilio in hoc, quod dicitur : ipsorum. »

    K Posside fiUos. » Persuasio in Iioc Dicit ergo : Sic petii ut ullionem de


    quod addit, « Mortificatorum. » inimicis facias : « et redde vicinis no-
    Ait ergo : Sic eripe, « et posside » stris, » pro afllictione, qua afllixerunt
    liberando et affligendo. Unde alia lit- nos, « in sinu eorum, » in intimis eo-
    lera habet : « Respice in filios. » Joan. rum, non tantum quantum ipsi nobis
    1, 12 : Dedit cis potestatem filios Dei malum, sed « septuplum. » Isa. lxv,
    fieri. Ezech. xxii, 16 : Possidebo ie in 6 et 7 Heddam et retribuam in sinum
    :

    conspectu gentium. Zachar. n, 12 : Pos- eorum. Iniquitatcs vcstras, et iniquitates


    sidebit Dominns Judani partent suain patruni vestroruni sitnul, dicit Dominus.
    in terra sanctificata ; et eliget adJiuc Et infra paium : Remetiar opus eorum
    Jerusalem. « Secundiim magnitudinem primum in sinu eorum. Et Jerem. xxxii,
    brachii tui, » potentissimi ad liberan- 18 : Doinine,... reddis iniquitatem pa-
    dum, et amplissimi ad amplexandum, trum in sinum filiorum eorum post eos.

    et forlissimi ad tenendum. Isa. xl, 11 :


    Hoc auteni facit in septuplum_, perfecte
    In brachio suo congregabit agnos, et in scilicet puniendo. Eccli. vii, 3: Fili,

    sinu suo lecabit, fcetas ipse portabit. non semines mala in sulcis injustiiup,
    Isa. Lii, 10 : Paravit Dominus bra- et non metes ea in septuplum.

    chium suum, ab alieno dominio volens


    nos eripere, et solus possidere. Isa. « Improperiuni ipsorum. » Ecce se-
    XXVI, 13 : Doniinc Deus nosler posse- cundum. Quasi diceret : Sic redde quod
    derunt nos doniini absque te. male gcsserunt in nobis, et etiam redde
    u Filios mortifcatoruni, » id est, occi- « improperium ipsorum, » id est, poe-

    sorum pro te. Aiia littera : « Morte puni- nam pro iinproperio ipsorum ab ipsis
    torum. » Sancti mortillcali fuerunt, quia facto undc addit, « quod exprobrave-
    :

    ad litteram afflictionibus et pcenitentia runl tihi, Domine, » non quod sustinue-


    se afflixerunt, sicut unus iflorum dicit, runt propter te. Isa. xxxvii, 23 Cui :

    II ad Corinth. iv, 10 : Semper morti- exprobrasti, et quem blasphemasti, el

    ficationem Jesu in corpore nostro circuni- super quem dedisti vocem ?


    ferentes, ut et vita Jesu manifestetur Et nota hic, quod peccalor, quando
    in corporibus noslris. Et boni fideies morlalitcr pcccat, septem pccnas, vel
    eorum fiiii. I ad Cor. iv, \^ : In Chri- septcm mala incurrit in prcesenli statim,
    sto Jcsu per Evangeliuni ego vos genui. unde bcne dicit « seplnplum. » Primum
    Ad Galat. iv, 10 Filioli mei, quos : est caecitas. Sap, ii, 21 : Kxcsecavit
    iterum parturio, donec formetur Chri- illos malitia eorum. (jcnes. xix, II,
    stus in vobis. Sodomitai statim ciecitate pcrcussi sunl».
    Secundum, temeritas et slolidilas quasi

    bruti. Psal. xxxi, 9 : iXolite ficri sirul

    • Genes. xix, 11 : Et eos, qiii foris erant, per- maximxm, ila ul osliiim imenirc non possent.
    usserunt Angeli csecilute a minimo usque ad
    COMMKNTAnil I\ PSALMUiM lAXVITI. 357

    cquus et mulus, quibus nou est inlelh'- Se|)timum vero multiplicitas, quodnota-
    clus. Kt alibi, Psal. xcxiii, S: IntelHnite tur in hoc quod dicit, « Pars calicis
    insipieutes in populo. VA statim addit : eorum. »

    /:7 slulti (ili([uan(lit sapite. Tortiiini


    quod sequitiir ox iis, enor in eliuendo
    (juod exj)edit, Isa. v, 20 : T> qui ilieitis « Nos autem populus titits. » Tlic est

    inuhnn Inniuni, etc. Quartuiu, contemp- tertia pars totius hujus T^salmi, in qua |3
    tiis Dei, cujus voluntati vult suam prce- subiuniiitur la^ta tamquain
    *
    conclusio TerUa par
    *-
    . rsalnu.
    ponere. Job, xv, 2(1 : Cueurrit adversus confidentis, quod exaudietur. Primo,
    eum, scilicet Deum, ereeto collo, et ergo promittit confessioncm laudis in
    pingtti cervice urntutus est. Ad Ttoman. seipsis. Secundo, confessionis divuiga-
    X, -i: Itpiordntcs justitidnt /)ei, et sttaiti tionem in aliis, ibi, « Jn generatione, et

    qitcvrentes statuere, jitstitiie Dei non generatitniem. »

    Quintum, impudentia, quia


    sitnt subjecti. Dicit ergo : Sic roi:;avi ut libcrares, ct
    coram Deo et Angelis ejus audet quod inimicos sic aflligeres, quod et facies.
    non auderet corani aliquo homine. Ad « Autem, » sed « nos populus tuus, »
    Tlebr. iv, 1.3 : Oninia nitda et aperta per fidei unitatem, et concordiam. T^eut:
    sunt oculis ejus. VX Hoetius dicit in linc VII, fi : Te elegit Dominus J)eus fiius,

    libri sui : « Magna nobis indita, si dissi- ut sis ei populus peculiaris •, ab alio
    « mulare nolumus, necessitas probitatis, segregatus, in te unus. Act. iv, 32 : J^^rat

    « cum cuncta ai,nmus ante oculos judi- iltis unum, et anima una. Cor
    cor
    « cis cuncta cernentis. » Undc versus : unum fidc, anima una charitate. Cor
    unum fide, anima una pace et concor-
    Cum quidlurpe peris.quidme spectarerubescis? dia.
    Cur spectanle Deo, non magis ipse rubes ? « Et oves, » per innocentiam. Infra,
    in Psal. xcix, 3 : A'os aute.ni populus
    Sextum est debililas resistendi malo, ct ejits, et oves pascuse ejus. Ezech. xxxiv,
    ruendi in eo pronitas. Thrcn. i, G : Ahie- 17 : Vos autem greg es mei hommo,?, qs-
    runt absqite fortilutline ante faeiein tis. <k Pascuse titse » per doclrinam qua
    subsequentis. Seplimum, conscientifE pascimur et nulrimur. Ezcch. xxxiv,
    ifmansio el scveritas : pungit enim fur- 14 : Jn pascuis uberrimis pascam eas,
    tiler et arguit. .Tercm. ii, I*.): Arfjitet te et in montibus excelcis Jsrael. Supra, in
    malitia tua, cl aversio tua ineiepahit Psal. xxii, 2 : Jn loco pascuc-F ibi me
    le. Isu. Lxvi, 2i : Vermis eoruni non collocavit. In doctrina sacra, Matth. iv,
    morictar. 4 : Non in solo pane vivit /lomo, sedin
    VA in futuro iteruni septem, quae tan- omni verbo quod procedil de ore Dei 2.

    gunlur in illo vcrsu T*sal. x, 7 : Plitet « Confitehimur tibi, » confessione


    sitper pcecatores laqueos : irjnis, et sitl- laudis, « in sseculum » consecutivum
    pliur, fl spiritus procellarum,pars calicis saeculi, id est, pcrscveranter, et con-
    eorum. Primum est abundantia poenoe tinue. Psal. lxxiv, 2 : Confitebiinur tibi,
    gohennalis, ibi, « Pluct. » Secundiim, Deus, confitehimur , etc. Et dignum
    gravitas, ibi, n Super peccatores., » qua- cst,quia semper in omni saeculo, quia
    si o|»primens illos. Tcrtium, insepara- Dominus omnium saeculorum es. Tob.
    bijiliis, <« Ijiiquetjs. Quarlum, asperi-
    » xm, 12 /ienedic Deum sseeulorum.
    :

    tas, ibi, (( /gnis, » Quinlum, hrtor et


    vililas, ibi, « Sulpliur. » Sextum, Ihm-
    ribilitas, ibi, « Spirilus procellantin. »

    * Cf. Deuler. xiv, 2 et ixvi, 17. ^ Cf. eliam Luc. iv, 4, et Deuter. viii, 3.
    358 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    « Li gcncrationcui et gencrationcm. » ncrationcm^ » id est, sicut sibi succcdunt


    Ilic sccuiidum. Quasi diceret : Sic lau- omnes generationes : vel in gcneratione
    dabimus, et alios excmplo uostro iuvi- prijesenti, et tendenles in generationem
    tabimus, quamvis laudem tuam credant futuram, ut ibi laudenius. Psal. lxxxiii,
    universi exstinxisse, quia annunliabimus 5 : Beati qui hahitant in donio tua,
    laudem tuam, aliis scilicet nunliabimus, Dominc : in sxcula sxculorum lauda-
    ut cortina corlinam trabat '. Apoc. xxn, hunt tc. Ad quarn domum, ad laudan-
    17 : (Jui aiidit, dicat : Vcni. Tob. xii, dum se, nos perducat qui est benedi-
    (j : Corani oninibus vivmtihns confitc- ctus per inlinita sa:!cula soeculorum.
    mini ci. Et boc c< in generationcm ct ge- Amen.

    PSALMUS LXXIX.

    Oratio Hebiworum captivoviim vogajitium Deum ut ipsis opemferat.

    1. In fineni,pvo iis qui commutabuU' etejecistigentes.et plantastieam.


    tuv, testimonium Asaph, Psal- 10. Dux itineris fuisti in conspectu
    mus. ejus : plantasti radices ejus, et
    2. Qui regis Israel, intende : qui implevit terram.
    deducis vclut ovem Joseph. 11. Operuit montes umbra ejus, et

    Qui sedcs super cherubim, mani- arbusta cjus cedros Dei.


    festare 12. Extcndit palmitcs suos usque ad
    3. Coram Ephraim, Benjamin, et Ma- mare, et usque ad flumen pro-
    nassc. pagines ejus.
    Excita potentiam luam, ct veni, i3. Ut quid destruxisti maceriam ejus,

    ut salvos facias nos. vindcmiant cam omnes qui


    et

    4. Dcus, convertc nos, et ostende praitcrgrediuntur viam?


    facicm tuani, ct salvi crimus. 14. Extcrminavit eam aper de silva :

    5. Domine, Deus virtutum, quousque et singuiaris ferus depastus est


    irasceris supcr orationem servi eam.
    tui? i5. Deus virtutum, convertere, respi-
    6. Cibabis nos panc lacr^^marum, ct ce de ccelo, et vide. et visita vi-
    potum dabis nobis in lacrymis neam istam :

    inmensura? 16. Et pcrfice eam quam plantavit i

    7. Posuisti nos in coniradictioncm dextera tua, et super filium ho- !

    vicinis nostris, ct inimici nostri minis quem confirmasti tibi.


    subsannaverunt nos. 17. Inccnsa igni ct suiTossa, ab incrc- j

    8. Deus virtutum, convertc nos, et patione vultus tui peribunt.


    ostende faciem tuam, et salvi 18. Fiat manus tua supcr virum dex-
    erimus. tcra^ tujE, ct super filium ho-
    ™
    9. Vineam de iEg^^pto transtulisti, minis quem confirmasti tibi.

    » Cf. Exud. XXVI, 3.


    :

    COMMEMAIUI L\ PSALML M LXXLX. 339

    19. Et non discedimus a te : vivificabis 20. Domine, Deus virtutum. converte


    nos, et nomen tuum invocabi- nos. et ostcnde facicm tuam, et
    mus. salvi erimus.

    te Dei l''ilio, mediatore l)ei et hominum,


    L\ LSALMLM LXXLX qui novum restituet templum, ct legem
    dabit novam, omnes adversarios veri-
    et

    tatis dejiciet, secundum illud Joan. iv,


    COMMENTARILS. 25 : Scio quin Mcssias rc((it [qui dici((r
    Cl(ristus) cuni crqo vc((crit ille, nohis Argumen-
    . , . . .
    ,
    tum
    an)(U((liabit oni)((a : convertit se ad pe- Psaimi
    i-i-i •
    i\ •
    1
    Deprecatio
    In fiucm, /jro iis qui conunutab((utiii\ tendum adventum v\\n Uei, et hoc ut prin.i
    ailvenUis
    et pi'o Ass(jt'iis teslanientton As((/j/i, commutet et mnovet omnia, et vetera per quem
    fit reparatio
    Psahnus ^.
    aboleat.
    Et hoc satis
    ....,,.
    m
    innuitur titulo hujus
    fieneris
    riumani.

    Psalmi : « In fi((cni, pro iis qui conunu-


    « Qui rcfjis Isracl, » nic est Psalmus tabu((tur, ct pro Ass(jriis testanie((tuni

    septuagesimus nonus in toto libro, vice- Asaph. » Lt legilur dupliciter titulus.


    simus nonus in secundaparte libri. Post- Primo, ut sint omnino idem, qui com-
    quam enim Asaph, hoc est, bonorum mutabuntur et Assyrii, ratione tantum
    conmeiratio, miserorum aftlictionem, et aliqua diHercntes. Alio modo, ut diversi
    lempli antiqui destructionem deploravit, supponantur. I*rlmo niodo sic ; Psalmus
    et inimicorum petiit ultionem, quia no- subjectus ordinans nos <' i(( /it(cni » Chri-
    vit non esse reparationem, nisi advenicn- stum, cujus adventum precando apertc

    • Ce Mizmor ifAsapli, dil M. f.ibbe Leselre, ct^dent nc crai;;nit pas de le faire apres la ruine
    a •10 compose sur lc melre shoshannim lic- de Juda.Ici nulle meiition de peches passtjs,

    (louth, fleja. employe dans les psaumesXLIV et mais avec uu tact que nous avons deja admire
    I.XL\. L"irisriiption des Septante, O-sp -tov dans les composiLions des Asaphides, notre
    i/).'j'.'.oOr,7ouii/(ijv, suppose a tort que le pre psaliniste rappelle les souffrances de ses fre-
    mier mot vient du verbe shanah, 6tre change. res, il les fait siennes, et dans iine gracieuse
    De tous les eveneraents daus lesquels on a allegorie, developpee avec une finesse et un
    voulu chercher 1'occasion de cepsaurae, de- gout cxtr6me, il chante les gloires antiques et
    puis la revolle d'Isboseth, sous David, jus- les d(-saslrcs actuels dTsrael. Cette priere,
    quii IVpoque des Machabees, un seul donue d'une poc-sie si cxpressivc et d'une inspiralion
    compbHe raison de toutcs les donnees du si (ilev(;e, monlre que le schisme n'avait pas
    texte un descendant d'Asaph, conteniporain
    : brise tous les liens entre les deux royaumes,
    dWf.haz, adrcsse une prit^re au rasleur et que, surtout dans le malheur, 1'affliction
    dlsrael en faveur des vaincues par
    di.\ tribus qui unissait les dcux parlies d"un m<3mepeuple
    les .Vssyriens en caplivite par
    et conduites ne connaissait pas de fronLitTCs. Aussi bien,
    Salmanasar et son successeur Sargon. Lc psal- cn priant pour Israi-l, Juda priait pour lui-

    niisti' ne faitaucune mention de Jiida, il parle m(';mc, car le m(jme sort le menacaiL, et les
    seulement d'lsrael, de Joseph, dLpbraim, de proph("'tes ne se lassaient pas de ren avertir,
    Benjamin et de .Manass6,c'est-a-dire des tribus IV Rcg. XVII, 1:L Lcs Scptanleajoutent autilrc :

    separties. en leur nom, pcut-citre fait-


    II prie (jTztp xoj 'Aa7'jpio'j, ce qui est dc naturc a con-
    il lui-nn'-me partie du royaume d'lsra»jl il est ; firmcr la date que nous assignons au psaume,
    a croire copeudanl quil etait de Juda, cai' il a la siiite d nengslenberg, dc M. le Hir et de
    rael un soin visible a ne rien dire (jui puisse bon nombre d^iiiLcipn^-les catholiques.
    iffliyer ses freres malhcureux. Un membrc du Au scns spirituel, rhumanite terrassee par
    loyaume delruit eiit parlO dfs ^('•ches de ses le ^('•mon ayipellc a grands cris le R(5demp-
    couciloyens, comme TAsaph du psaumc pro- leur.
    300 D. ALH. MAG. ORD. Vl\JE\).

    praenunliat. Ad Ronian. x, i : Fiiiis lcgis, ut salutem potenler prrebeat, ibi, « Ex-


    Christus, ad justiliam onuii credeiiii. cita potentiam. »

    Editus « pro iis qui coinmutabunlur, » In prima tria, sccundum trla per qua?
    de hono iu melius, dc statu inlldditatis intendit movere ipsum quem petit. l*ri-

    ad iidem, de conversatione inhonesta ad mo cnim ailegat potentiam qua regil.

    sanclam, secundum illud Psal. lxxvi, Secundo, bonitatein qua deducit, ibi,

    11 : If^{'C muiatio dexlerai Excclsi. « Qui dcducis. » Tertio, sapientiam qua


    « El jrro Assjjriis ', » id est, dirigentibus cognoscit, il)i, « Qui scdes super. »

    eisdem, scilicet post comniutationeni in


    Dcum direcle tendcntibus, ut in ipsis

    impleatur illud Psal. cxviii, 33 : Perfice


    gressus meos in semitis tuis. Psalmus, in- Dicit ergo : Sic affiigimur templum :
    5
    '

    quam, talis est « tcslamentum ^ Asaph^ » destructum est: sed, Domine, « qui ?rw -
    illuminatse scilicet congregationis, vel reijis Isracly) per potentiam tuam. Psal.
    populi ad Deum conversi : hinc enim ac- XXII, 1 : Dominus regii me, et nihil mi-
    cipiunt testamentum fidei sua^, Ghri- hi deerii. Isa. xxxiu, 22 Dominus ju- :

    stum scilicet advenisse, redemptorem, et dex noster, Dominus legifer nosier, Do-
    salvatorem esse. Joan. v, 31) Scrutami- : minus rex nostcr : ipse salvabit nos.
    ni Scripturas :... ei illx sunt quse testi- Isa. xLix, 10 : Miseraior eorum reget
    monium perhihent dr me. Et Luc. xxiv, eos, et ad fontcs aqnariim deducei cos.

    44 : Necesse cst impleri omnia, quse « Intende » super nos. Alibi, in Psal. liv,

    scripta suni in lcfje Moijsi, el PropJie- 2 : Intende mihi, et exaudi me, Dornine
    tis, etPsalmis de me. Vel potest legi placatus. Daniel. ix, P) : Exaudi Do-
    alio modo, sicut dictum est. « Psal- mine, placare Domine^ aitcnde, ei fac.

    mus » hic subjectus « in finem » nos : Et etiam intende, « qui deducis, » de


    ordinans, ut prius, editus est, « pro iis bono in melius, « Joseph, » subjectos,
    qui commutabuntur , » conversi ad fidcm et castos tihi, sicut fuit Joseph. Dedu-
    sicut supra. « Et pro Assyriis, id est, cis, inquam, Psal. lxxii, 2i : In volun-
    perversis Judfeis dirigentibus, scilicet tate tua deduxisti ine. Sapient. x, 10 :

    erigentibus se contra Ghristum. Job, Jiistum deduxit Dominus per vias re-
    XV, 2G : Cucurril advcrsus eum crecto cias. YA\\oc, ovem,» diligenter, et
    V. sicut
    collo. De utrisque enim agitur in hoc dulciter, quod
    ad bonitalem. spectat
    Psalmo. Psal. Lxxvi, 21 Deduxisti sicut oves :

    populuin luum. Et possunt esse verba


    ad Patrem, vel magis proprie ad Filium,
    Dividitur autein Psahnus in duas par- qui ofiicio pastor dictus est, et anlequain
    tes, sicut vult Glossa. Primo, petit ad- incarnarelur, et post. Joan. x, 1 1 : Ego
    ventum Ghristi ad salvandum suos. Se- sum pastor honus, etc.
    cundo, salutem consummari ct perfici

    adjunctis rehquiis Judseorum, et in tide « Qui sedes Cherubim. » Hic


    siqier

    congregatis, ihi, « Vincain de ^Eyij- tertium ut referatur ad antecedentia.

    pto. » Quasi diceret ; Sic intende, « quiregis »

    In priiiia Iria, quia tria petit per ordi- per potentiam, « deducis y> i^cv bonitatem,
    nem. Primo, ut Deus quasi inlendat « qui sedcs super Cherubim, » per ple-
    convcrsus ad populum suum. Secundo, nitudinein sapientia'. Isa. vi, 1 : Vidi

    ut appareat postquam intenderit, il)i, Dominuin scdcntcm supcr solium ex-

    « Manifestare. » Tertio, quod plus est, cclsum, ei elevaluin. 11 oc solium (-heru-

    i
    Haic verba 11011 luibentiu- iu Vulyata. ^ Vuli;. liabet (c>>timoniuTn.
    COMME.VrAini I\ PSALMUM LXXIX. 361

    hiiii fsl. Psal. xcviii. I : Q//i srdr/ s/zpr)- ori;ii tros [)ossunt omnes intollij^i, ubi-
    ('lic)/ihh/i, i/iurrt/ht/' tc/'/'a. cumqiio essont : his autem omnibus ma-
    !U3 Si aiittMii (jiuri'iliir t|iiai'o inagis su[)or nifoslus a[)paruit. Baruch, ui, ."58 : Pos/
    Cliorubim seilero ilioilur, quani supor /t(i'c i/t /crris vistis cs/, e/ cii/n l/o//ii//ibi(s

    Scraphiiu ? Dicouduiu. quod Cherubim co/irersa///s cs/. Ad Til. ui, i : A///jariii/


    jer intorpiotalur p/c/it///(/u sctc)//ifV, ot lioo hct/i(jtti/(ts c/ /t//in(//ti/as salra/oris tio-

    porlinet ad judicem, et judicum osl se- s/ri Dci. ALmifostavit otiam Filius mani-
    doro. .Mairis ori^o dicitur sedoie super festalus. .loan. xvii, G : Pater, ma/tifc-
    Chorubim, id ost, por plonitudinom stavi /Kn/icit tii/ii/i /lot/ii/iibiis <//(os d((/i~

    sciontiio juilicaro, (juam supor Sora[)him. sti //ti/ii.

    Lt nota (liligonlor tros status, quos S[)irilualilor autom por Ephraiin, cou-
    lanirit. Por Israol, quod interpretalur juj^ati in operibus misericordiiE fructifi-

    vi(/c//s I)cti//t, lidoles incipiontes, luce cantes, secundum illud Apostoli ad Co-
    litloi Doum vidontos. Por .loseph, qui iii- loss. I, 10 : In ot/iitc opcrc botto frnctif/-
    tor[)rotatur nccrcscc/ts^ [)roIicientes de ca///es. Per IJonjamin, qui fili/is dc.itcrn',

    virlute in virlutem, et crescenles. Per interprelatur, ccetus Pradatorum, de quo


    Chorubim, quod interprelatur ple/ii/itdo Paulus, qui tantus Prselatus fuit, inini-
    scic///ia', porfecti. et jam in [)leniludine mus etiam inter fratres. Et Eccli. iii,

    sciontiie contem[)laiitos. Pi'imos rogit in 20 : Q//a/t/o m(/(//iiis cs, /tu/nilia /c i/i

    via paciricos illuminando. Secundos de- omnib/(s. Por Manassom, qui interpre-
    ducil virtulibus adaui;endo. Sod in terliis tatur ob/ivios/(s, roligiosi, qui omnia
    requiescit et sedet, eis tranquillitatom oblivioni tradunt et postponunt propter
    cordis, et pacem conferendo. Deum. Psal. xliv, 11 .*
    Audi fi/ia, e/ vi-

    de, e/ i/tc/ina aurcni ///at/i, c/ ob/ivi-


    scere popu/nm /uum, elc. Ad Philip. iii,

    « M<//tifcs/(//'c co/'at7i. » Ecce secun- 13 : Q/ix re/ro sunt ob/ivisce/ts, ad ca


    dum. Quasi diceret : Sic intende, et post vero qux su/it priora me cx/endc/ts. i\o-
    '( //la/iifes/are, » manifestus in carne ram his apparct Dominus, liis dat ali-

    a[)pare, « coram PJphrai/n, Bc/tja//ii/i, quid sentire de sc. Psal. cix, : .][e/(s

    c/ coram populo Ju-


    Ma/tasse, » scilicet es/ Ma/iasscs : et Ep/traim suscep/io ca-
    doDorum, quemconstat abiis descendisse. pitis 7/iei. Et alibi, Psal. lxvii, 28 : Ibi
    Similiter ab aliis constat : cur ergo Be/ijar/iin ado/esce/iiu/us.
    non tanj,Mt alios Patriarchas, .ludam,
    Levi, ot alit>s ? Hesptjnsio. Ad lilteram « Edci/a pote/itiam. » Ilic tertia pars,
    potest esse, quia quasi in tribus locis di- in qua potit tertium, scilicet quod potcn-
    visi erant, quantum ad cultum. Manassc ter salutem prsebeat. Primo ergo petitur
    enim quantum ad dimidiam tribum praeparatio ipsius Dei ad salvandum.
    suam, cum duabus aliis tiibubus citra Secundo, ipsa salvatio, ibi, « /:7 sai-
    •lordanem orat, el erexorat altare ad vos. » Tertio, modus salvationis, ibi,
    memoriam Dci habondam. Lt ultra .lor- « Dcus, cjmverte nos. »
    danom erant divisi in duo ref.^na '. I*ost Dicit ergo : Sic oslendo, sic appare,
    Salomf)nom in Samaria reirnavit Mo- ot etiam « excita potc/itiam t/tam, »
    l)t)am ih' tribu K[)hraim ^ Kt aliu' tribus ([u;c videtur sopita, ut nova facias sig-
    dufe. ot dimitlia in .lorusalom atlorabant, na. Supra, in Psal. lxxvii, 05 : Exci-
    qua- orant in tribu nenjamin. Por hos t(/tus est t</)n<iua/n (/ormic/is I)omi)t/<s.

    ' Cr. .Josue, XIII, 20 et sf.'q.,et xvii, 1 et seti. et fuil piiinus rex Israei post scliisnia deceni
    "Vcl meiius Jeroboam, filius Nabat, Kplira- tribuum. Cf. III Itt^g. xi, 28, pt xii, 2:; ct setj.
    liia)us,tiui ajtJincavilSichcui inraonleEpiiiaiiu,
    :

    302 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.


    Eccli. xxxvT, () : hinova sujna, ct im- Osee, VII, 8 : Ephraim faclus cst sub-
    miita mu-abiiia. Iloc implelum fuit in cineritius panis, cpd non revcrsatur, per
    resurrcctione maxime, quia surrexit in se scilicct.
    potcntia et virtate maxima. I ad Corinth. « (Jslende facion tuam, » conversis te
    XIII, i : Et si crucifijciis cst ex infirmi- manifestando, ipsos ilkiminando. Psal.
    tate : sed vivit cx virtiite Dci. Faciem tuam iiiumina supcr
    cxviii, 3.J :

    « Et veni. » Habac. ii, 3 : Si moram scrvum tuum. Ilsec facies Fihus est,
    fecerit, cxspecta illnm, q?iia vcnicns ve- quem qua^rit ostendi in carne. Ad llebr.
    nict, et non tardahit. « Veni » in primo 1, 3 : Qui cum sit spiendor giorise, et

    adventu, in baculo crucis tuee, ut Go- figura substanlice cjus. Et sic « saivi eri-

    lialh interficias. T Reg-. xvii, 43 : Tu 7nus.n Isa. XLV, 22: Convcrtimini ad me,
    venis ad me cum haculo. « Veni m in se- et salvi eritis. Converte ergo iios gratiam
    cundo cum virtute et potenlia in nube, infundendo, ostende faciem intus sapien-
    sicut ascendisti, ut bonos mulceas, et tia illustrando, et sic tandem salva in
    malos terreas. Act. i, 11 : Hic Jesus, utroque perseverantiam pra^stando. Luc.
    qui assumptus cst a vohis in coiluni, sic XIX, 10 : Venit l^ilius hominis quserere,
    vcniet.^ ciuemadmodum vidistis cum eun- et saivum faccre quod perierat.
    tem in caelum. Et hoc, «.ut salvos facias
    nos. )) In primo, nos ab errore liberan-
    do, in unitatem fidei congregando. Psal.
    cv, 47, inh'a ; Salvos fac nos, Dominc « Domine Dcus virtutum. » Ilic est g
    Dcus nostcr, ct congrcga nos de nationi- persuasio. Duplici auteni modo persua-
    hus. In secundo, ab onmi miseria Hberan- det. Primo, conquerendo de miseria et
    do. Dan. xii, I : In iempore iiio salva- miseriaj duratione. Secundo, petitionein
    bitur popuius tuus, omnis cjui inventus replicando^ ibi, « Deus virtutum. »

    fuerit scriptusin iihro vitic. Zach. ix, 1(3 Dicit ergo : Sic salva, o Domine : sed
    Salvahit cos Dominus Dcus corum iii die o « Domine Deus virtutum, » coelestium
    iiia, ut gregem popuii sui. Ezech. xxxvi, Angelorum, Psal. xxiii, 10 : Dominus
    25 : Saivabit vos, et mundabimini ah virtulum ipsc est rcx giorix. Et animoe
    omnihus inquinamcntis vestris. infusarum, Jacob. i, 17 Omne clatum :

    optimum, et oinne donum pcrfectum,


    etc. Luc. XXIV, 49 : Scdetc in civitate, do-
    « Dcus, convcrie nos. » Ilic tertium, nec induamini virtute cx ailo.
    in quo expUcat salvationis modum, oran- Quousque irasccris. » Supra, in an-
    «

    do ut sic fiat, et suadendo unde duo : tecedenti Psalmo, >. 5 Usciuequo, :

    dicuntur. Primo, cxplicatio inodi in Domine, irasceris in fincm ? Non debet


    orando. Secundo, persuasio, ibi, « Do- esse perpetua ira tua. Isa. lvji, JG : }\on
    mine Deus virlutum. » in scmpiternum iiligaho, ncque usque
    In prima duo secundum duo qucP petit in finem irascar, quia spiritus a facie
    ad modum salvandi pcrtineiitia. Pri- mea egredietur. Et hoc «.super orationem
    mum ex parte nostra, conversio ad Deum. servi tui, » populi scilicet tibi servientis.
    Secunduin ex parleDei, sui manifestatio Irascidicitur Dominus super orationem,
    ad conversos, il)i, a Ostcndc facicm, » quando nun exaudit iUam, sed diflert in

    Dicit ergo Sic : petii, quod salves, et tribuhitione dimittendo orantem, sicut

    hoc modo, o « Deus, converle nos, » ali- Jol), in cap. xxx, 20 et 21 : Ciamaiw ad
    ter non possumus converti. Thren. v, te, ct non exaudis mc : mutatus cs mihi
    21 : Converte nos, Domine, et ad te con in crudeiem. Et iteruin, in cap. xix, 7 :

    vertemur. Ezechiel. iv, 8 : Xo)i te con- Ecce clamabo vim palicns, ct ncmo au-
    vertes a iatere tuo in ialus aiiud. diet : vociferahor, et non est qui judicet.
    COMMKNTAini l.\ PSALMl.M lAXIX. 363

    llabac. 1, 2 : Vocifcrabor ad />•.... rt /loit etc. Potus etiam sunt satis suavcs. (juis

    salvnhis. cnim non uaudcat, et non suaviter bibat


    de potu calicis Domini ? Matth. xx, 22 :

    Potcsfis hihrre ra/icr/n qucin ego bihitu-


    « Cibabis nos pnnr. » Ilic subjungitiir rus sum ? Stalim dicunt ci : Possumus.
    miseriie (lescriplio, osttMuitMido priino Dentcron. xxxiu, 11) : I/i/f/idatio/iem

    miseria' continuitatcm. Sccundo, nihil- /naris, amararum lacrvmarum, quasi


    ominus cx parle Dci juslilian», il)i, u /// /ac sutjcnf. Deus ipse talibus lacrymis,

    niensura. » Tortio, nuKlum ct spcm, il)i, in quibus pro peccatis lacr\'maus dclccta-
    « Posuisfi nos. » tur, incbriatur totus. Isa. xvi, 9 : Inc-
    (ontiiuiitas nu)nslratur pcr compa- hriaho le mea. Et has dat
    /acrijma in

    rationcni ad ca. quiT tamquani ncccs- mensura, quia sccundum quantitatem ct

    saria continuc bomini exhibcntur. Pri- numerositatcm culparum^ debct esse

    mo, comparalione ad nccessarium ci- quanlitas ct numerositas lacrymarum.


    bum. Sccundo, ad potum, ibi, « Et po- Apocal. xviu, 7 : Qua/dum g/orificacit
    twn dahis. » sc, et in de/iciis /uit, tanluin dalc i//i

    IIS Dicit crgo : Quousquc irasceris ? Ncc tormcnlu/n et /uctu//i. Vel, « i/i tne/isu-
    arum
    ,ii
    .. mirum si conqueror, quia « cibahis nos ra, » quia lacrymaj cum discretione sunt
    panc lacri/mannn., » id est, Utcr^mas habendse, eta Dco dantur in mensuratio-
    dabis nobis jugiter, sicut datur panis. ne. Aliterenim non placent. Bernardus :

    « A7 j/otKin, » carumdcm lacr^ inarum, « Lacrymse bonae sunt, si non sint con-

    « (labis nohis, » id est, lacrymas sicut « tinua?. » Jerem. xxxi, 1(5 : Quicscat
    potum : et boc « in nicnsura, » usquequo vo.r tua a p/oratu, el ocu/i liii a /acry-
    mcruerint peccata nostra, sicul exponit misj qttia est merces opcri luo.
    Cassiodorus. enim Cassiodorus
    Dicit : Et nota, quod est panis lacrymarum
    « Ista duo sunt (juibus vivit omnis hu- pro propriis peccalis bona anxielas, de
    « manitas, ut panem pro qualibet csca quo hic. Et est panis mcndacii, tempo-
    « ponas, potum pro omni potione. Non ralis voluptas, de quo Proverb. xx, 17:
    « desinebat erj,^o a lacrymis, cui lacry- Suavis es/ Jiomini pa/iis me/idacii, et

    « moe erant cibus et potus, cum post poslcfi imp/ehilur os cjus ca/cu/o. Et est
    « mensuram lacrymarum futura erat co- panis doioris, amoris perversitas cum
    « rona gaudiorum. » homo reficitur in ipso malo, quo in de
    Panis etiam lacrymarum dici possunt Psal. cxxvi, 2 : Siirgile postquam sede-
    lacrymu? reficientes, et consolatoritc. ristis, qui /na/iducatis panci/i do/oris.
    Cum enim bomo in his miseriis lamenta- Job, XX, l i : Pcinis i//ius i/i ulcro ejus
    tur, in hoc etiam consohitur, quia sentit vertetur i/i /c/ aspidum inlri/isecus, quod
    se non aflliii^endum a^lernaliter illis la- totum corrumpit : hoc cst cnim maxime
    crymis,de quibus Mattli. xin, 2 : Ihi erit corruptivum.
    flctus et stridor dentium ^
    : sed tempo-
    ralitcr ad correctionem tamquam fiiium.
    Ad Ilebr. xn, (5 : Quem cniin diHfjit « Posuisti nos. » Ilic tertium, in c|uo
    Drus, castifjat : rt //afjrllat ornnem ostendit modum et speciem, sive ctiam
    /iliuin, qiwin recipil . Pro|)t(M- hoc ipsis causam miserijc. Et iianc assignat dupii-
    lacrymis se rclicit .lob, vi, 7 : Qu<t prius cem contradiclioncm a proximis in lide :

    no/rhat tanfjere anima mea, nunc, prx cis nolenlibus consentire : ct irrisionem
    aiKjiistia, cihi mri sunl. Et in Psal. xli, ab inimicis biaspliemantibus in fide, ibi,

    V : I''iiennit mi/ti /acrijin,'^ rneie j^a/ies. « Et inimici nostri. »

    « Cf. eliam Mattli. xxv, 29.


    304 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED

    Dicit crg-o : Sic cibabis et potabis la- vertentcm frigidos et congelatos in hu-
    cryinis : ct hoc, quia nposiiisti nos in miditatem labilem. Psal. cxxv, 4 : Con-
    contradictionem vicinisnostris, >; ut nobis verte, Domine, captivitatem nostram,
    ipsi vicini sint contrarii, nolontos credcre sicut torrcns in Austro, supplc, conver-
    qnod crcdiiuus, sicut factuni est in Athe- titur. Isa. lxhi, 17 : Convcrtcrc, Domi-
    niensilius, qui contradicebant Paulo nc, projiter srrvos tuos cst quod : hoc
    et Barnabce'. Imo ipsi, qui erant de promittis, Convcrtam
    Jerem. xxx, 3 :

    eodem genere. Act. xiii, i5 : Vidcntes conversionem populi niei Israel. Et


    autcni turhas Juchvi^ rcplcti sunt zclo, et xxxiii, 7 Convcrtam conversionem Juda,
    :

    contradirchanthis, qupc a Pa.ulo dicchan- et ronvcrsionem Jrrusalem et sedifica- :

    tur, hlaspJionanlcs : contra illud Eccli. ho cos. Convorlc oversos, qui


    habent fa- varii
    conver
    IV, 30 : Non contradicas verho veritatis ciem ubi deboront habere dorsum, et e nis spe

    ullo modo. Poena autem contradicto- converso. Jerem. vn, 24 : Eacti sunt rc-
    rum, Isa. Eccc confimdcntur
    xli, 11 : trorsum non ante, supple, dirigentes
    ct

    ct cruhescent omncs, qui pugnant adver- intcntionem suam, et non manum. Zach.
    sum tc : erunt quasi non sint, et perihunt vu, 11 Avrrterunt scapulam recedcn-
    :

    viri, qui contradicunt tihi. tem. Convcrle aversos, quasi extra ver-
    sos, qui habent cor ad extcriora ct os,
    « Et inimici nostri suhsannavcrunt cum deberent esse intus. Thren. ii, 11 :

    nos, » signis et cachinnis irridendo, Effusum est in tcrra jccurmcum. Matth.


    quod in hominem mortuum crederemus, VI, 21 : Uhl cst tlicsaurus tuus, ibi est et
    non attendentes quod esset vcrus Deus. cor tuum. Et propter hoc de Juda dici-
    Supra, iii antecedenti Psal. lxxviii, i : tur, Act. 1, J8 : Diffusa sunt, in terra
    Facti sunius opprobrium vicinis nos- scilicet, viscera cjus. Converlere rever-
    tris : suhsannatio et illusio, etc. Isa. sos ad iniquitates pristinas per recidiva-
    xxxvii, 22 : Despexit te, et subsannavit tionem, II Petr. ii, 22 : Canis reversus
    te virgo filia Sion. Scd non frangimur ad suum vomitum : et, Sus lota, in volu-
    his subsannationibus, et contumeliis, tahro luti. Converte diversos, ad diversa
    sed bibimus oas suaviter. .lob, xxxiv, 7 : scilicet versos, modo ad unum vitium,
    Quis enim homo sicul .Joh, qui hihit suh- modo ad aliud. Job, xx, 1 et 2 : Rcspon-
    sannationcm tamquam aquam ? Imo drns Sopliar... di.rit: /dcirco cogitationcs
    etiam ex iilis prolicimus, et ad nos re- mr(V varise succcdunt sihi, et mens in di-
    dimus. Cassiodorus : « Qui exire a se versa rapitur.^on sicut illa, de Cjual Reg.

    « foras per delicias potuit, compulsus 1, 18 : Et vultus illius non sunt amplius
    « contumeliis ad se rediit. » in divcrsa mutati. Converte inversos,
    qui habent foris quod deberet intus esse,
    per hypocrisim et simuhitionem. ]\[atth.

    8 « Dcus virtutuui, convcrte nos. » Ilic xxxm, 27 : T> vohis Scrib.v et Phari-
    secundo modo persuadet a rcpbcatione san tujpocritcV : quia similes estis sepul-
    petitionis. cris dealhatis, cjui a foris parent homi-
    Dicit enim : Sic rogavi, et moveri de- nihus speciosa, intus autem pleni estis

    bcs, quia sic afHigimur : sed o « Dcus rcfpina rt imuiunditiu. Et supra, f. 2.3 :

    virtutum, » possessor ct dator omiiium, Quia niundatis quod de foris csi calicis,
    Psal. XX, 14 : Ejaltarc, Domine, in vir- ct paropsidis. Converte perversos, qui
    tutc tua : cantahimus psallemus vir-
    el pervertunt Scripturas per hseroticam pra-
    lutes tuas, « Convcric nos, » immittendo vitatem. Jcrom. xxiii, 36 : Pervertistis
    calorem et ardorem Spiritus sancti, con- verba Dci viccntis. Isa. i, 1() : Quiesci-

    1 Cf. Act. xvn, 17 et seq : Novorwn dxmonio- rum viflclur annunliator csi^e : quia Jesum etc.
    COMMENTARII IN PSALMl M LXXIX. 3G5

    ie (Kjcie pcrcerse. CouveiU' sulivorsDs, (juid dcslru.risti ? » Quarlo et ullimo,


    qiii IiabtMit inforius quod drliorel csse sup[ilicalur [iid [icrfcclioue, ul rtdi([ui{C

    sursuin. Pecealuni enini et caro tlebent reducanlur ad (ientiles, et lial uua, ibi,

    esse sublus. (lenes. iv, 7 : Subtus le erit « Dcus virtuium, convcrtcrc. »


    (i/)/H'titus eji/s. A(l Iloinan. vi, 12 : Xoii In prima quatuor, Primo, lraus[iorta-
    retjuct /wceatuin in vcstro mortali cor- (io planlationis de longinquo. Secundo,

    /iore. Seil lit in nialis super, quia in illis remotio iuqiedimenli a loco in quo fuit
    est peccatum. .loan. viii, 3i : (Jui facit [ilaulanda, ibi, « Ejecisii Gcntcs. » Ter-
    /leceatuui, sercus cst /leceati, et caro re- lid, plaulatio, ibi, « Et plantasli. » (Juar-
    gina. Proverli \\x, 21 et 23 : /^cr tria lo, pricparatio loci ad exteudendum se,
    )nocetur tcrra, et </uartum non potcst aliler fruclilicare non possel, ibi, u Dux

    sastincrc, (juod esl per ancillam cuni itineris. »

    hipres fuerit domiiife sucV. Dicit ergo : Sic, Dominc, veni, et sal-

    va, et consumma, et perlice Ecclesiam


    « (Jstendc facicm tuain, » misericor- tuam, quam sicut vineam promovisti,
    diam, qua proprie cognosceris. Eslber, quia « vincam dc jE^jypto transtuli-
    \\ , 17 : /li faeies tua /i/eiia cst gratia- sti, » id est, Juda^orum gentem. Isa. v, 7 :

    rum. Kccli. xwv;, Ostendc no1)is hi- l : Vinca Domini exerciiuum, domus Israel
    cem miseratimium iuarum. Vel ipsam e.s7. Ilanc transtulisti pcr Marc rubrum,
    faciem, essentiam, et naturain tuam. iii terram promissionis. Sap. x, 18 :

    Isa. Lu, (S : Oculo ad oculum cidebunt, Transtalii illos per Mare rubrum, et

    cum concertcril Doniinus Sion. I ad transcc.ril illos per a^iuam nimiani.


    (^orintli. XIII, 12 : Tunc autcm facic ad Bene autem vinca appellatur Ecclesia Ecciesise
    .,, ,
    collatio
    facicm. m h't sic sa/vi crimus. » Zacbar. Dei, quff! erat tunc tantum in itla gente. cum vinea.

    vui, 7 : Juce e(jo salvabo /lopulum l*rimo, quia tormento fructilicat, fossio-
    meuiii de terra Orientis. Et in cap. ix, nibus, pulationibus. Sic Ecclesia. Exod.
    ll» : Salvabii eos Doininus Deus corum I, 12 : Quanio(jue ojjprimcbani cos,

    in die illa, ui gre(jem jiopuli sui. scilicet iilios Israel J']gyptii, tanio ma-
    (jis muUiplicabaniur, et cresccbant.
    Psal. IV, 2 In tribulalionc dilaiasti mi-
    :

    « Vincam dc /Eijijpto. » Ilicest secun- hi. Secundo, sola viuum dat. Sic Eccle-
    da pars totius bujus Psalmi. l*ostquam sia sola sanam doctrinam mundo [iro-
    enim ailvcnlurn (^bristi p(itiit ad salvan- pinat. Mattb. vii, IG : Kmmjuid colli-

    duin populum suum, hic secundo sub (juni de spinis, .\u(lii'\s, paganis, baireti-

    melapbora vinea; consummari salutcm cis, uvas ? Quasi diceret : Non : etsi for-
    petit, unita Kcclesia etcollectadc reliquiis lc vinum pessimum est. Deu-
    vidcatur,
    Judjporuiii cuMi (ieiitii)us. Kt ut moveat teron. x\xii, 33 Fcl draconum vinum :

    jiidiccm, ostendit dilitientiam quam ba- corum, ci vcncnutn aspidum insanabile.


    buitin planlatione bujus vinecEct promo- Piuguis terra vinum debile facit, et qua-
    lione, el severitatem quam exercuit de si aquosum. Sic in pinguedine tempo-
    dostructione ('jus, ([uaiilum ad .Iud;eos. raliuiu devotio debilitatur ct tepescit.
    Dividitur er<,^o pars isla iii (juatuor Isa. i, 22 : Vinum iuum misium est

    partes. l'rimo ajjMtiir de incboatione a^/ua. I*sal. lxxii, 7 : Prodiii (juasi ex


    Ecclcsite a tcmporc, quo educta est de (idipe ini(juiias eorum. llem, inler [le-

    /K|j:ypto. Secundo, dc promotionc, quatc- tras, in loco eminenti, in radio solis


    nus translata cst, et extensa, ibi, (( /:7 uielius viniim facit. Sic in duritia patien-
    plantasti. » Terlio, de dcstructione pro- tia', in cmiucntia vila;, in fervore chari-
    motfc quanliim ad alteram sui partcm, tatis magis cst fervor devotionis. Isa. v,
    scilicct quantum ad .luda-os, ibi, « l't I : \'iuea farla csl dilecto ineo in cornu,
    360 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.

    id est, in alto, filio olei, quod nascitur fecit Deus Pater, cum misit Eilium

    in locis calidis. Jcrcm. xxxi, l\ : Jerusa- suum, quando palmites scilicet hujus
    lom, adhuc plantahis vincas in inonlihiis vinoai misit, qui dicit do seipso, Joan.

    SamaricC. Item, quod abscinditur de XIV, G : Ego sum via, et veritas, el vita,

    vinea, inutilo fit praetcrquam ad ignem. Barucli, iii, 38 : l^ost hsec in tcrris visus

    Sic quod al3 Ecclesia, praeterqnam ad est,etcum hominihus conversatus est : ut

    gehennam. Ezechiel. xv, 2 Fili homi- :


    essot sic ois via, et cssct dux. Jorom. iii,

    nis, q?iifl fiet de ligno vitis ? Et infra, 4 : l)ux virginitatis me.T tii es. Isa. lv,

    f.4 Ecce igni datum est in cscam :


    :
    4 : Ecce tcsten populis dedi eum duccm ac,
    utramque jja/tem cjus consmnpsit ignis. prsEceptorem gcntihus Et sic profccit,

    Paxillis sustentari qucerit. Sic Ecclcsia aliter nonprofecissct. Cassiodorus: «Ideo

    sanctorum exemplis fulciri. Cantic. n, « vinea profecit, quia suum agricolam


    5 : Fulcite me florihus, stipate nie nia- « vidit, et ab oo imbrom pra^dicationis
    lis : flores et mala, sanctorum appellat « accepit, et fructus dulcissimos pro-
    « creavit. »
    oxemphT,.
    « Ejecisti Gcntes. » Hic secundum.
    Quasi dicerct : Sic « trunstulisti, et « Plantasti radices. » Hic secundum,
    ejecisti Gcntes, » ut purgares locum in scilicet de promotione vinea? sic planta-
    quo plantanda erat. Exod. xxxiv, 11 :
    to?, quantum ad numerositalem : et di-

    Ego ipse ejiciam ante faciem tuam cuntur duo. Primo, pra?paratio ad mul-
    AmorrlicTum, etc. Et xxiii, 30 ct 31 :
    tiplicationem. Socundo^ quae inde secu-
    Paulatim cjipcllnm eos de conspectu ta ost muUiplicatio, ibi, « Et imple-

    tuo,.., et ejiciameos. vit. »

    Dicit ergo : Sicplantasti vineain trans-

    Et plantasti eam. » Ecce tertium.


    « portatam, ot ulterius « pUnttasti radices
    Jerom. ii, 21 Ego plantavi te vineam
    :
    ejus, » illos scilicet, qui tolam vineam
    electam, onuie semen vcrum. VA xxiv, ilhim sustontabant, Apostohis, ot pro-
    6 Plantaho eos, et non evellam. Exod.
    :
    phetas. Ad Roman. xi, 18 : Non tu radi-

    XV, 17 : Introduces eos^ et plantahis in cei/i portas (loquitur de Prophetis ot

    monte hsereditatis. Apostolis) sed radix ie. Ad Ephes. ii,

    20 : Supersedificati super fundamentum


    Apostolo/nn/i et PropJictaru/n.
    . Hos
    10 « Dux itineris. » Hic quartum, in quo plantasti in charitate, secundum illud
    subjungitur de prceparatione ad extcnsio- Apostoli, ad Ephes. iii, 17 : hi cJiaritate
    nem. radicati et fundati. Plantasti etiam, qua-
    Ait enim : Sic transtulisti Gentes, eje- si in cordibus auditorum et electorum a
    cisti a facie ejus, et pLintasli, et ctiam ut to, Eccli. XXIV, 13 : Et in electis /neis

    posset extendi, « dux fuisti itineris i/iitte radiccs. Et in oodem, y. 1(3 : Et


    ejus, » id est, te actore data ost ei via radicavi in populo Jionorifcato. Et tunc
    per quam extenditur. Isa. lxiu, 14 : *S;;/- eruperunt radices, ot multiplicatae sunt.
    ritus Domini ductor ejus fuit. Osoe, XIV, G : Erur/ipet radix ejus ut
    Quodautem sic exponendum sit,otnon Lihani.
    referendum ad oductionem de yEgj^pto, Et implevit terram. » Judapam sci-
    «

    ot deductioncm per desortum, patet ex licet,quando tria miUia sunt convorsi de


    hoc quod dicit alia littora « Yiam focit : Samaria tota, quae recepit verbum Dei *.
    in conspectu ejus, » sicut vineae phinta- Totum enim replobatur vinea fcrtiU, et
    tae fit via, ut possit oxtendi. Hoc autem vino optimo. Isa. xi, 9 : Repleta est

    ' Cf. Act. II, 41 cl vin, 12.


    C0MMI':M AUII IN PSALMIM LXXIX. 3()7

    lcrrd scicitHa JJoj/iiiii, sici/t at///,!' iiifiris nficnlum crit in umbrnculum dici ab
    operientcs. .rstn, ct iii sccnrifntcm, et abseonsionem,
    etc, .loua», IV, "i : .loiias [)ro[)ter ardo-
    rem sedit sub umbraculo 2. Et umhra
    « Opcruil inoiites. )) llic secuudiiiii, dolcctans, [oternorum bonorum medi-
    sciliool probafio mulliplicationis. Kt pri- tatio [)ura, Cantic. 11. 3 Sub nmbra
    :

    uio, ([uautuiu ad allituJincm. Sccundo, iUiiis ijiicin flcsidcrf/vernm, scfli : ct fru-


    t|u;mlum ad loci dilatalioucm. ihi, « IJx- cti/s cj/is tlulcis f/nttnri ineo. \'A vivifi-
    tcii(/it jifilinitcs. )) . cans, caro Christi, in altaris sacra-
    In prima dun. Pcimo, oxtonsio secun- mento oxhibita, Thren. iv, 20: Sjriritus
    dum altitudincm. Secundo, altiludinis oris nostri Christns hominns cnjitns est
    vcliomenlia. il)i, « A7 (irbnstn cjiis. » in jicccntis nostris : cui diximus : fn um-
    Dicit orgo : Sic lorram implovit, brn tun vivenius in /jentibus.
    (pu)d patot, quia « iiinbra cjiis upc-
    riiit inontcs, » hoc ost, intanlum ascon- « ht nrbustn cjns, » id est, vlnoce,
    dit, quod in montibns uml)rani lecit. « cedros » coopcruit, omncs, scd non
    Et bono dicit, ({uia cognitio in veteri « Dei. » In hoc vehemenlia mullipli-
    loi^e umbra orat. Ad Hebr. x, 1 : Uin- cationisquantum ad loca alta. Codri
    brani habens le.r futurori/in tionorum, enim alfissim;T! arbores sunt, et sunt in
    ntni ipsani imnijincm reruiii. II^EC ope- montibus unde necessario ipsis mon-
    :

    ruit monlos, quia sub umbra logis vi- tibus sunt altiores : unde per « ccdros
    xorunt Propheta? ct antiqui patres. Dci )) designantur Apostoli Prophetis
    Thron. iv, 20 : /// umljrn tun vivcmus sublimiorcs, et super ipsos. Quasi di-
    in gentibus. ceret : Nali sunt ipsi cedri Lihani,
    Nota ergo, quod est umbra nociva quas plantavit, qui sub umbra legis
    et damnabilis, culpa scilicet morlalis, fuerunt. Sod non sic mali codri, sci-
    Isa. i\, 2 : Ilnbitnntibus in refjitjnc um- licct superbi, de quibus in Psalmo
    brie iiiortis, lu.r orta cst eis. Vl inaxime xxvur, 3 : Confringet Doniinus cedros
    peccatum hypocrisis, Job, xl, II): Snb Libnni. VA Isa. 11, 12 et 13 : Dies Do-
    umbrn ilormit in secrcto cnluini, Et mini... s//j)cr omnes ecdros lAbniii
    esl umbra labiMs, qua) vahle cilo de- sublimes, et crcetas, ct siijjcr omnes
    ficit, bona tomporalia, Sapiont.
    scihcet (/ucrcus Bnsnn. Super bonos ergo ex-
    V, Transie.runt omnia illn tain 1/11^111
    '.)
    : tensa sunt hujus vinose arbusta. Ezech.
    iiinlira. Lccli. xxxiv, 2 Qunsi f/ui : xxxi, .")
    : Multiplicnln sunt arbusla cjns.
    apprcliciidil umbram, et perscf/uitur
    ventiim : sie ct r/ui nttcnilit ntl vis/i incn-

    flfiria. l'A cognitio vita; [)ra'scntis, Can- « E.ilcndit j)alinites. Ilic secundum f^
    tic. ti, lli el 17 : Dilcetiis mcus milii, in quo probatur mulliplicatio per loci
    ct efjo illi, fjui pascitur intcr lilin. distensionom, quam signat a duplici
    hcnee nflspirel dies, et incUnenlur /nn- tcrmino.
    br.T '. Sed est umbra utilis, umbra Ait enim : Ita multiplicata est, quod
    [•roteiTcns, I)(!i potoutia, Psal. 2 in loca ;dta
    i.vi, : asceiidit, et etiam « cx-
    In umbrn nlnri/m tuf/r/im s/icrnbo, tciiflit jinlmitcs suos, » filios scilicot
    iloncr trnnscfit iiiif/uilas. Umbra refri- .lu(l;eos, « usque ad mare, » qiiod ost
    gerans ab ardore vitionim, Passionis leriniuiis .Iud;»>a} ex una parte « : et
    r.hrisli monjoria, Isa. iv, C» : Et lober- nsf/iic iifl fliiincn /irfj/ifigincs cjus, »

    ' Cf. eliara Canl. iv, 6, et vi, 2. lc :... ct fecit sifninct umbraculum ibi, et sedebat
    * Jonfc, IV, o: Et egressus esl Jonas dc cirita- subter illud in umbra. otc.
    368 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    ex altera, scilicel Jordanem. Et ve- dcmiant carii » ad Hhitum, « omnes qui


    rum cst : cliam ultra Jordanem erant prsetcrgrcdiuntur viain, » (jcntes quee
    duai tribus et dimidia, Rubcn^ Gad, sunt extra viam legis, mandatorum
    et
    ct dimidia tribus Manasses *
    : et hoc Dei, de quo in Psal. cxvin, 32 Viam :

    erat prophetatum. Isa. lix, An. 20 : mandatorum tuorum cucurri. Et Pro-


    (/iistus est mihi lucits, fac spatium mi- verl). IV, 11 : Ducam tc pcr scmitas
    ]ii iil inhahitcm. Genes. xiii, li et 13, fequitatis. Thren. ii, 20 : }idc, Do-
    diclum Lcva oculos tuos,
    erat Abrahoe : minr, et considcra quein vindcmiave-
    et vidc a loco, iii quo nuuc cs, ad Aquilo- ris. Sed ut quid boc fieri voluisti ?
    nem et Meridicm, ad Orientein ct Oc- Et respondet Glossa, « Quia superba,
    cidentem. Omnem
    tcrram quain con- etc. » Proverb. xxix, 23 : Superhum
    spicis, dabo ct seniini iuo usque
    tihi sequitur humilitas. Luc. xiv, 11, etxxiii,
    in scmpitcrnum. Ezech. xvir, (3 Facta : 14 : Qui sc c.raltat, humiliabitur. Et
    cst vinca, ct fructi/icavit in palmiles, quia servos ad se inissos occidit, et
    et emisit propagincs. Sic de familia et fiUum haeredem. Matth. xxi, 38 Hic :

    palmitibus Dei, non sic dc familia et hsercs, venitc, occidamus cum. Sed in

    pahiiitibus diaboH : imo, sicut dicitur eodem, xxvi, 52 : Oinncs, qui acceperint
    Jerem. v, 10 : Aufcrte propayincs cjus, gladium, gladio peribunt 2.

    quia non Domini. Et Isa. xxv,


    siint Vinea autem est l^cclesia, sicut supra
    Propagineni fortium marcesccre fa-
    : dictum fuit, cujus maccria debent esse
    cies. Nidium^ ii, 2 Propagines corum : Praelati, et custodes : sed in direptionem
    corruperiint. dati sunt, et destructi per pusillanimita-
    tem et neghgentiam. Ezcch. xui, .3 :

    Non asccndislis e.x adverso, ncque op-


    13 a Ut quid dcstru.risti? » Hic est posuistis, supple, vos, murum pro domo
    tertium, conquestio de destructionc sic Israel. autem est Causa
    quia viri :

    aedificatse, et mulliplicalae. Et primo custodes, et Praehati non sunt, sed uti-


    tangitur conquestio super destructione. litatem propriam quaerentes ut mercena-
    Secundo, notalur ad exaggerationcm per rii. Joan. x, 12 : Mcrcenarius autcin, et

    queni facta sit illa destructio, ibi, « Et qui non csl pastor. cujus non simt
    vindemiant eam. » ovcs propricV, vidct lupum vcnientem,...
    Dicit ergo : Sic plantasti, et sic mul- ct fugit : ct lupus rapit, et dispcrgil
    tiplicata tamen destruxisti post-
    fuit, et ovcs. Jerem. v, 6 : Lupus ad vesperam
    ea maceriam ejus, qua circumdabatur vastavit eos, pardus vigilans, etc.

    ad custodiam. Est autem maccria clau- \ii praetergredientes Dei mandata falsi

    sura vinearum de hipidibus ad invicem fratres totam destruunt et vindemiant.


    congregatis facta. Et muri Jcrusalem Abdifc, y. 3 : Si vindcmiatores intrasscnt
    ad Utteram destructi fuerunt. Alatth. ad te^ numquid saltcm racemum reli-

    XXIV, 2 : Non rclinquclur hic lapis su- quissent tibi ? Quasi diceret : Non
    per lapidem, non dcstruatur. Isa. qui sunt vindemiatores, sed destructores
    v, 3 Aufcram sepem ejus, ct erit in
    : vineae.
    direptionein : diruain maceriam ejus, et
    erit in conculcationem.
    « Exterminavit eam. » Hic secun- -1

    « Et vindemiant. » Ecce secundum. da pars, in qua declarat a quo vin-


    Quasi diceret : Sic destruxisti mace- demiata, et destructa sit specialiter :

    riam, et ex hoc accidit, quod « vin- et dicuntur duo. Primo, quod a Tito

    * Cf. Numer, xxxiv et xxxu ; Josue, xiii. » Cf. Apocal. XIII, 10.
    :

    COMMEMARIl IN PSALMUM LXXIX. 309

    sunt (lejecti. Secundo, quod a Vespa- nvmus : « Luxuria po^nitentiam tollit,

    siano tandeni jnMiitus consunipli, ct iu « famain Knedit, corpori dat paralysim,


    servitutem redacti. « oculis civcitatem, bursam reserat, ini-
    Dicit ergo : Sic destructa est : et lioc « micatur l)eo, placet diabolo, ani-
    quia « (ipcr de silvn,>^ supple, veniens, sci- « mam interlicit, vitam .Tternam eripit

    licet Vespasianus. « cu/enninari/ enfti, » « helor ejiis ascendit in cddiim, ignis


    extra proprios terminos posuit eani, : « descendit in infernum. IIoc est pu-
    « et sintjuloris ferus, » Tilus scilicet, « tredo carnis, sterquilinium corporis,
    dcscendens de eadem silva, vel saltu, € odium angeli, discordia proximi, cibus
    « (lepnstus est eani, usqi:e ad radi- « diabobi, quid pcr singula moror ?

    cem. « corpus et animam in infernum dedu-


    Silva sive saltus Gentilitas, sola Ju- « cit » Sed de innaturali dicit Beriiar-
    dfea videbatur vinea : sed de hac sil- dus : « Amputata sunt quinque capita
    va et saltu venerunt aper et ferus cum « idoli : sed, heu hodie innumera sur- !

    mairnis exercitibus, (.'t totam destruxc- « rexerunt, quis rcsedificavit illas civi-

    runt. Isa. lti, 9 : Omnes bestiae ntjri, « tates incendii ? »

    venite ad devornndum, jiniversse be-


    stice saltus. Isa. iii, 11: Vos depnsti
    estis vinenm, meam scilicet. Dcus virtutum . Hic est quarta \^
    Aper est diabolus aper enim est : pars secundse parlis hujus Psalmi. Post-
    immundus. Sic diabolus, Luc. xi, 24 :
    quam enim egit de vineae plantatio-
    Cum immundus spiritus exierit de ho- ne, plantatse promotione, promotae
    mine, etc. '. Fortis, Luc. xi, 21 : Cutn postmodum destructione, subjungitur
    fortis armatus custodit, etc. Crudelis hic supplicatio pro consummatione
    sicut aper, Jerem. vi, 23 : Crudelis ejus et perfectione : et dividitur ha^c
    est, ct non miserebitur. Superbus, Job, pars in prima oratio.
    tres partes. In
    XLi, 2.1, de Behemoth : Ipse est rex super In secunda probatio, quod fieri possit
    omncs filios supcrbix. Lutum diligit, quod petit, ibi, « Incensn igni. » Ter-
    et ibi quiescit, Jol), xl, 1G : Sub tio, persuasio ut sic sit, ibi, « Fiat ma-
    umbra dormit in secrcto calami, ct in nus. »

    locis humentibus. In prima duo. Piimo, petit vineam


    Aper etiam est luxuriosus, sed aper perfici. Secundo, ostendit super queni,
    de silva luxuriosus innaturali luxuria. et in cujus fide hoc velit fieri, ibi, Et
    Aper enim dente percutit : sic luxurio- super filium. »

    sus innaturali luxuria detrahit corripien- In prima petit duo antecedentia ad


    tibus se, et contra hoc vitium priedican- perfectionem. Secundo, perfectionem
    tibus. Genes. xix, .")
    et seq., Liligabant ipsam, ibi, « Et pcrfice. ».
    contra Loth, et ipsum aflligere volebant In prima tria sccundum tria ante-
    Sodomitae, quia coriipiebat eos *.
    cedentia. Primo, petit ipsum pacificari
    e» Malum ergo superbise et luxuriae to- vinese. Secundo, pacificatum oculo mi-
    ^' tam vineain Dei, Kcclesiam scilicet, sericordiae ipsam respicere, ibi, « Rc-
    dfsliuit. l)e luxuria, I5ernardus : « Lu- spice de coelo. » Tertio, respectam
    « .Turia et sitis ebria, delectatio mo- curare a vitiis et peccatis, ibi, « Et vi-
    \ « raentanea, amaritudo aeterna : lucem sitn. »

    a odit, tenebras appetit, velamen quae- Dicit ergo : Sic est destructa vinea
    I

    \ < ril, et sensus hebctat. » Kt Iliero- Judaeae, sed, o « Dcus cirtuium, » quae

    ' Cf. Mattti. XII, 4.1^1 scq. mentissime : jamque prope erat ut effringerent
    ' GetiPs. XIX, 9 : Vimf/ue faciebant Loth rehe- fores.

    XVI 24
    370 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    in coplis sunt, Angelorum scilicet, quoe stulti : rt ecce totum repleverant ur-
    in sanclis, gratiarum, sicut frequenter ticse, et operuerant superficiem ejus
    dictum est, « convertere » ab ira tua spinae.

    ad misericordiam. Psal. vi, 5 : Con- Hanc visitat Deus conservando, gra-


    vertere, Domine, et eripe animam meam. tiam infundendo. Joh, x, 12 : Visita-
    Et alihi, Psal. lxxxix, 13 : Converlere, tio tuo custodivit spiritum meum.
    Domine, usquequo, et deprecahilis esto EccH. xxxiv, 6: Et sicut parturicntis, cor
    super servos tuos. « Convertere, » quia tuum phantasias patitur, nisi ab Al-
    non habes ad nos faciem pietatis, tissimo fuerit emissa visitatio.

    sed dorsum indignationis. Jerem. xviii,


    17 : Dors2iin, et 7ion faciem ostendam
    eis. « Et conversus respice » oculo mi- « Et perfice eam. » Hic petit perfe-
    scricordiae, ct de coelo » summo, de quo ctionem. Quasi diceret : Sic vide, et

    in Psal. xviii, 7 : A summo coelo egres- visita, et etiam tandem «perfice eam,))
    sio ejus : et inde efTectum misericor- vineam, supple, reliquias converten-
    dise infundendo. Daniel. ix, 18 : Aperi do, « ([uam plantavit, » sicut dictum
    oculos tuos, et vide desolationem no- est antea. Ad Roman. xi, 25 et 26 :

    stram. Isa. lxiii, 13 : Attende de coelo, Csecitas ex pmrte contigit in Israel,

    et vide de habitaculo sancto tuo. Super donec plenitudo Gentium intraret, et sic

    vineam veram, Ecclesiam sciUcet, jugi- omnis Israel, nondum salvus, salvus
    ter respicit. Deut. xi, 12 : Oculi illius fieret. Isa. x, 21 : Reliquise convertentur,
    in ea sunt a principio anni usque in fi-
    reliquise, hiquam, Jacob, ad Deum for-
    nem ejus. tcm : ut sic fiat, sicut dicitur Joan.
    (( Et visita, » sanando, sicut medi- x, 16 : Unum ovile, et unus paslor :

    cus infirmum, « vineam istam : » quod una vinea, et unus possessor, et in-

    et factum est. Augustinus : « Magnus timus circumcultor.


    « venit medicus, quia magnus uhique quod cum vinea sit anima,
    Et nota,
    (( jacehat segrotus. » Luc. i, 78 : Visi- sicut dictum est supra, Deus illam
    tavit nos^ oriens ex alto. perficit dando primo cultores, ipsius

    Et nota, quod sicut dicit Bernardus, animse potentias et vires. Osee, ii, 15 :

    « viro sapienti vinea est sua vita, sua Dabo ei vinitores ejus ex eodem loco,

    « mens, sua conscientia. » In hac vinea ex ipsa scilicet anima. Et postmodum


    plantavit Dominus omne semen verum, perficit quasi fodiendo, circumfodiendo,
    sicut dicitur Jerein. II, 21 '. In intelle- quando trihulationes immittit et infir-

    ctu semen legem scilicet na-


    veritatis, mitates. II ad Corinth. xii, 9 : ISam
    turalem autem honitatis. Sed
    : in affectu virtus in infirmitate perficitur. Post-
    diaholus hanc convertit in hortum ole- modum excidendo quasi palmites, quan-
    rum. Dixit Achah ad Nahoth, III Rcg. do facit exire imperfectas operationes.
    XXI, 2 Da mihi vineam tuani, et faciam
    : Psal. XVI, 3 : Perfice gressus meos,
    eam mihi liortum olerum. Ilortum etc. Et tandem perficit, quasi fructum
    olerum ex anima facit, quando sapien- maturando per perseverantiam et con-
    tiam carnis, mundi, et diaholi inserit, stantiam in opere bono. I Petr. v, 10 :

    quae tamquani olera herharuin cito de- Perficiel, confirmabit, solidabitque.


    cident. Ilanc cito tradunt aliqui diaho-
    lo, quia conversa est in desertum. Pro- « Et super filium. » Hic secundum.
    verh. XXIV, 30 et 31 : Per agrum ho- Quasi diceret : Sic rogo ut ipsam per-
    minis pigri transivi, et per vineam viri ficias : sed in quo perficies eain ?

    '
    Jerem. ii, 21 : Ego plantavi te vineam ele- ctam, omne semen venim.
    ;

    COMMENTARII IN PSALMUM LXXIX. 371

    Et hoc « siiper filium Jiominis, r/urm ihunt incensa igni, » id est, igne, id

    confirmas /ibi, » scilict^t siiper liomi- est, corda cupiditate inllammata : a et

    nem assumptum, super illum qui dicit suffossa, » id est, corda humilitate ma-
    supra, in PsaL lxx, 7 : /n te confirmn- la, in servis dejecta. Psal. ix, i: Infir-
    tus sum e.r utero, de ventre, etc. Et mahuntur, et peribunt a facie tua.
    supra etiam, iii alio Psal. xxxvii, 3 : Majrn;e efficacia? est intuitus faciei I)o- Magna
    Confirmasti super nip maiium tuam. mini. Ilireii. iv, IG : Facies Domini di- vuims

    llic est filius liominis, sicut frequenter visit eos. Ad niliilum deducit omne ma-
    se vocavit in Evangelio. Matth. xvi, 13 : lum, Isa. X, 27 : Computrescet jugum a
    Quem dicunt humines esse filium homi- facie olei. \\\ Psal. xiv, 4 : Ad nihilum
    nis ? et XX, 28 : Filius hominis non deductus est. Destruit incensa igne cupi-
    venit ministrari, sed ministrare. Luc. ditatis, de quo Mich. vi, 10 : Adhuc
    XIX, 10: Venit filius hominis quserere et ignis in domo impii thesauri iniquitatis,
    salvum facere quod perierat. Super et mensura minor irae plena. YA incensa
    hunc, inquam, tamquam super fir- igne carnalis voIuptatis_, de quo Job,
    missimum fundamentum perlice vineam. xxxi, 12: Ignis estusque ad perditionem
    Ad Ephes. ii, 20 Supersedificati super : devorans, et universa eradicans geni-
    fundamentum Apo.stolorum et Prophe- mijia. Et igne avaritise, de quo Joel, i,

    iarum, ipso summo angulari lapide 19 : Ignis comedet speciosa deserti reli-

    Christo Jesu. NuUa vinea polest esse giosos multos, qui in deserto Ecclesiae
    perfecte bona, nisi palmites figantur et inter alios debent esse speciosi. Et igne
    nascantur de vite bona : et (ihristus ambitionis, de quo supra, Psal. lxxiii,
    vitis est vera et bona, Joan. xv, 1 : 7 : Incenderunt igni sanctuarium tuum :

    Ego sum vitis vera, et pater meus qui enim sanctiores videntur, aliquando
    agrirola est. Et propter hoc bonum vi- sunt magis ambitiosi. Et igne invidiae,
    num non potest facere palmes nisi quo incenduntur homines diabolici, de
    manserit in hac vite. .Joan. xv, i : quo in Psal. lvii, 9 Supercecidit ignis, :

    Sicut palmes non potest ferre fructum et non viderunt solem.

    a semetipso, nisi manserit in vite : sic « Et suffossa » seorsum in fossa, tam-


    nec vos nisi in me manseritis. Et rur- quam in quadam fovea. Isa. xxiv, 17 :

    sus, ibidem, t- 3 Qui manet in me,


    : et Formido, et fovea, et laqueus super te,
    ego in eo, hic fert fructum multum. qui hahitator es terrae. Isa. xlviii, 43
    Pavor et fovea super te, o habitator
    Moah.
    Incensa igni. » Hic secundum totius Et nota, quod in vinea Domini in~
    hujus partis, in quo probatur, quod pos- censa i^n^' sunt pravismoribus corrupti :

    sit facere quod rogatur : quia statim sola sed suffossa proprie qui in tenebris sunt,
    increpatione omne peccatum in ea
    sua el fundamentum lidei amiseiunt, scilicet
    destru(,'tur,quod comprehendit in duplici hairelici. Sed primi pereunt a facie Chri-
    ditTerenlia. In peccatum quod nascitur morientis in cruce, qui de lalere
    sti suo
    ex ainore malo inllammate, quae dicun- aquam voluit exire. Et secundi etiam a
    tur « incensa igni. » Et in peccatum facie patientis et habentis fossas manus
    quod nascitur ex timore inale retrahen- et secundum iilud Psal. xxi, 17
    pedes, :

    te, et humiliante, quae dicuntur « suf- Foderunt manus meas et pedes meos,
    fnssa. »
    etc.
    Ait ergo : Sic rogavi ut vineam tuam
    perficias, quod et potes, quia « ah incre-
    patione sola vultu.t tui, manus
    » id est, si tan- « Fiat tua. » Hic est tertium 1$
    tuin vuhnm ((intra illa converteris, upn-- hnjus partis totins, iii qua agilnr (lc vi-
    372 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    neaeconsummatione. Petita est consum- « confirmasti tibi, » inseparabili unione.

    matio, probatum cst quod fieri possit Psal. cxi, 8 : Confirmatum est cor
    ab co, hic subjungitur persuasio, quod ejus : non commovebitur. Et alibi,

    debeat fieri. Persuadet enim primo mul- Psal. Lxxxviii, 22 : Manus mea auxilia-
    tiplici ratione. Secundo, orationis jam bitur ei, et brachium meum confortabit
    bis positae adhuc iteratione, ibi, « />o- eum. Eccli. xv, 3 : Confirmabitur in
    mme, Deus virtutu7n. » illo, et non ftectetur. Vir dexterae, quia
    In prima duo. Primo, sumit rationem de Spiritu sancto conceptus : fiiius ho-
    a parte capitis. Secundo, a parte corpo- minis, quia de Virgine natus.
    ris, ibi, Et non discedimus »
    « .

    In prima duo, secundum duplicem di- Beata autem Virgo homo appellatur
    gnitatem hominis Christi, qui est caput in sacra Scriptura, licet soleat poni quasi
    Ecclesise, quam tangit. Prima est digni- semper hsec dictio, homo, pro genere
    tas unionis. Secunda, inseparabilitas in masculino. Primo quia homo est animal
    illaunione, Et super filium. »
    ibi, « mansuetum natura, et ipsa est mansue-
    Dicit ergo : quod implere
    Sic rogavi, tissima non enim nata est filia irae,
    :

    potes, et hoc debes^ Domine, quia rogo, sicut nos omnes nascimur^. Fuit enim in
    « fiat manus tua, » id est, ostendatur utero sanctiiicata, et nos ei cantamus :

    potentia tua, « super virum, » Ghristum. « benigna. » Et per vellus quod valde
    Isa. IV, Apprehendent septem mulie-
    1 : tractabile est, designatur. Psal. lxxi,
    res virum unum, etc Jerem. xxxi, 22 : 6 : Descendet sicut pluvia in vellus.

    Creavit Dominus novum super terram : Item, animal risibile : risum enim nobis
    Fcemina circumdabit virum. Zach. vi, protulit, scilicet Ghristum, ut dicere pos-
    12 Ecce vir, Oriens nomen ejus. « Dex-
    :
    set : Risum fecit mihi Deus \ Ipse enim
    terx tuae, » ut sit intransitiva constru- est solum et A^erum gaudium justoruin.
    ctio, hocest, qui est dextera tua, scilicet Ad Philip. IV, 4: Gaudete in Domino
    ipse Filius tuus, qui dextera dicitur in semper, iterum, etc. Item, capax Dei
    Psal. cxvu, 16: Dextera Domini fecit est, quod est esse ad imaginem Dei, et

    virtutem. Unde notandum, quod Chri- hominem. Genes. i, 26 Facia-


    esse vere :

    didtuSiius s^"^
    homo dicitur filius dexterse ratione mus hominem ad imaginem et similitu-
    dexter» primo scilicet ratione unionis. dinem nostram. Et ipsa capax fuit Dei,
    jjcta,
    causa.
    item, ratione fruitionis : continue enim et in mente, et in utero. Eccli. xxiv, 22 :

    erat in dextera in ceternis bonis. Cant. ii, Et qui creavit me, requievit in taberna-

    6, de hac dextera : Lseva ejus sub capite culo meo. Item, ratione fortitudinis. Ipsa
    meo, et dextera illius amplexabitur me. enim est illa, quam quaerebat Salomon,
    Item, ratione sessionis, qua sedet a dex- Prov. XXXI, 10 : Muliercm fortem quis
    tris. Marc. xvi, 19 Assumptus est in : inveniet ? Et forti dictum est de ea, Ge-
    cotlum, et sedet a dextris Dei. Rt in Psal. nes. iii, 13 : Ipsa conteret caput tuum.
    cix, l : Dixit Dominus Domino meo: Item, ipsi Christo secundum carnem iion

    Sede a dextris meis. Item, quia nihil si- tantum mater, sed et pater fuit : totus

    nistrum, hoc.est, inalum in eo fuit, vel suus fuit. Matth. i, 25 : Donec peperit
    esse potuit : sed ambidexter fuit, sicut filium suum. Et Luc. ii, 7 :Et peperit
    Aod». filiuni suum priinogenifum. Et quid di-

    « Et super filium hominis, non ho- » cam, quia dignissima creaturarumfuit, ct


    minum, ergo Yirginis filium, fiat manus est, unde cantamus ei « Et omni laude :

    tua dextera, repete, « quem, » inquam, dignissima. » Eccli. xxiv, 17 : Quasi ce-

    * Judic. III, 15 : Aod. qui utraque manu pro * Ad Ephes. ii, 3 : Eramus natura filii irx.

    dextera utebatur. ' Genes. xxi, 6.


    COMMEMAUIl L\ PSALMUM LXXLV. 373

    <Irus exaltata suni in Lihanu, et quasi nomen ejus, et scitote quonia//i excelsu/n
    cypressus in nionte Sion. estnomen ejus.

    « Et /lo/i (/isce(/i>/ius a te. n II ic se- « Do/ni/ie, Deus virtutum. » Ilic se- ^a


    cundum. in qud suniit rationes a parte cundum hujus partis, persuasoriae scili-
    corporis ad suadendum. Kt sunt tres se- cet orationis replicatio. Et primo, sicut
    cundum utilitatem triplicem quam con- superius jam fecit, per tria petit conver-
    sequitur corpus. Prima, fortis adliaesio sionem Dei ad se. Secundo, manifesta-
    cum suo capite. Secunda, vitcne susceptio tionem conversi, per ostensionem facici,
    ab eodem, il)i, « \'ivi/icabis nos.y> TcvHo, ibi, « Et oste/ide faciem. » Tertio, elle-
    commissio sui ipsi Deo omnino, et ctum ex utroque sequentem supponit,
    in omni necessitate, ibi, « Et 7iomen ibi,« Et salvi erimus. »
    tuu/n. » Dicit ergo .*
    Sic perfice dictis rationibus
    Dicit ergo : Sic fac merito ipsius Chri- vineam, etquod toties dixi, iterum re-
    sti, et si hoc feceris, « non discedimus, » plico, o « Domine, Deus virtutum » ex- :

    id est, non discedemus, « a te, » intide- pone sicut supra, « co/iverte nos » a
    lesfacli. IV Reg. u, 2: Vivit Dominus, et tristitia et luctuf in gaudium. Jerem.
    vivit a/iima tua, (juia non dereli/iquam XXXI, 13 : Co/ivertam luctum eorum in
    te. Rulh, I, 16: Ne adverseris mihi ut gaudium, et consolabor eos. Converte
    reli/iquam te et abeam. Joan. vi, CO :
    nos a paupertate ad veram virtutum pos-
    I)omi/ie, ad quem ibimus ? verba vitse sessionem. Jerem. xxx, 3 : Converta^n
    seter/ise liabes. Lt possimus tandem di- eos ad terram suam, quam dedi patribus
    cere illud PsaL xliii, 39 : Et non recessit eorum : et possidebu7it eam.
    retro cor /lostrum. T Reg. xu, 20 : Nolite Et nota, quod quasi post consumma-
    recedere a tergo Do/nini, sed servite Do- tionem petit converti. Eccli. xviii, G :

    mino m omni corde vestro. Cum consummaverit homo, tunc i/icipiet.


    Et vivificabis nos, » vitam fidei infun- Et nota, quod quater locutus est in Conversio
    dendo, Ilabac. ii, 4 : .lustus 7/ie/(S in jide hoc Psalmo de conversione: quia a qua- quatuor
    sua vivet. Et gratiarum motum ad bene .

    tuor oportet
    , . .

    nos converti, a carnis vo-


    . exigit.

    operandum tribuendo, Psal. lxx, 20.* luptate, a mundi vanitate, a parentum


    \ ivificasti /ne, et de abyssis terree iteru7n amore, a rerum possessione, si plene vo-
    /cdu.risti /ne. Isa. lvii, 15: i't vivificet
    lumus converti. De his quatuor, Cantic.
    s/nritu/n humiHu7/i, et vivificet cor con-
    VI, 12 : Hevei'tere, rex)ertere Sulamitis,
    tritorum.
    revertere, reveriere^ etc.

    « Et ostende faciem tuam, » faciem


    « Et /lomen tuu/n. » Ecce tertium. nascentis contra avaritiam : enim vi-
    ibi
    Quasi diceret: Sic adh^Erebimus insepa- deberis pannis involutus ». Faciem mo-
    rabiliter, vivificabimus dulciter, « et /lo- rientis et patientis in cruce contra luxu-
    mc/i tuum invocabimus » instanter in riam : ibi cnim in dolore fuit maximo.
    oinni tribuiatione, tamquam totos nos Thren. i, 12 : O vos omnes, qui transitis
    projicientes in tc. Joel, ii, .32 Et erit, per viam,
    :
    Faciem judicanlis contra
    etc.
    omnis qui invocaverit 7iomen Domini, superbiam. u, 12 Dics Domini
    Isa. :

    salvus criti. Propter hoc monet Isaias, c.rercituum super om/iem superbur/i, ct
    xii, 4: Confitei7iini Do/ni/io, et invocate excelsum, et super o//i/i('in arroga/item :

    ' Cf. Ad Roman. x, 13. 2 Luc. II, 12.


    374 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    et humiliahitvr. Psal. lxvii,5 et 6: Isa. xlv, 17 : Isracl salvatus est in Do-


    Turhahuntur a facie cjus, patris orpha- mino salutc seterna, ad quam nos perdu-
    norum, et judicis viduariim. cat, qui est vera salus, vita et Deus, et

    Et salvi erimus, » illa salute de qua


    tt rex per omnia saecula sseculorum. Amen.

    PSALMUS LXXX.

    Incitat ad festa pie celebranda : Dei beneficia et Judcearum ingratitudinem


    exponit.

    I. In finem, Pro to?xularibus, Psal- 10. Non erit in te deus recens ^ neque
    mus ipsi Asaph. deum alienum.
    adorabis
    2. Exsultate Deo adjutori nostro^ 11. Ego enim sum Dominus Deus
    Deo Jacob.
    jubilate tuus, qui eduxi te de terra

    3. Sumite psalmum, et date tympa- vEgypti. Dilata os tuum, et im-


    num psalterium jucundum,
    :
    plebo illud.
    cum cithara. 12. Et non audivit populus meus
    4. Buccinate in neomenia tuba, in in- vocem meam : et Israel non in-

    signi die solemnitatis vestree :


    tendit mihi.
    5. Quia pr^eceptum in Israel est, et i3. Et dimisi cos secundum desideria
    judicium Deo Jacob. cordis eorum ^
    : ibunt in adin-

    6. Testimonium in Joseph posuit ventionibus suis.


    illud, cum exiret de terra lE- 14. Si populus meus audisset me ^
    gypti '
    : linguam quam non no- Israil si in viis meis ambu-

    verat audivi. lasset,

    7. Divertit ab oneribus dorsum ejus : i5. Pro nihilo forsitan inimicos eorum
    manus ejus in cophino servie- humiliassem, et super tribulan-
    runt. teseos misissem manum meam.
    8. In tribulatione invocasti me, et 16. Inimici Domini mentiti sunt ei,

    liberavi te. Exaudivi te in abs- et erit tempus eorum in sae-

    condito tempestatis : probavi cula.


    te apud aquam contradictio- 17. Et cibavit eos ex adipe frumenti,
    nis *. et de petra melle saturavit
    9. Audi^ populus meus, et contestabor eos.
    te. Israel, si audieris me^

    * Act. XIV, 15.


    « Gen. XLi, 29.
    * Exod. XVII, 5.
    ^ Baruch, iii, 13.
    ' Exod. XX, 3.
    :

    COMMENTARIT IN PSAT.MFM LXXX. 375

    1)10, iii secunda parte trigesimus. Coiiti- Psalmus


    hortatur
    iiualio autom ad praecedentem Psalmum fuleles ut \n
    suKiiiia
    sic liaberi potest In praecedenti Psalmo
    : leetitin Deo
    lauden)
    1\ l'SALMUM LXXX petiit adventum Christi Ecclesia sub me- dicaiit.

    taphora venienlis, hic tamquam videat


    venientem, et I^lcclesiam consumman-
    COMMENTARIUS. tem, subjungitur bonorum invitatio, ut
    relictis mundanis, et infimis, ad ceterna
    eleventur,et in Deum laetentur, et tit ma-
    Pro torculnrihis, ipsi Asapli, (juinta lorum redarg-utio terrenis adhaercntium.
    sabbati\ Hoc autem notatur in titulo T*salmi
    aliquantulum obscuri. Est enim talis :

    « In finem pro torcularibus, ipsi Asaph,


    « Exsultate Deo adjutori nostro. » quinta sabbati » in quo notandum est,

    llic est Psalnms octogesimus in toto li- quod quinta sabbati, hoc est, die quinta

    '
    Vulg. habet : « In finem, pro torcularibus, sabbats rappelaient bien en partie cet ev^ne-
    P^alinus ipsi Asaph. » ment, Deuter. v, 15, mais la f^te consacriie ale
    Dans ce cantique destine a ^tre execute celtibrer solennellement ne pouvait etre que la
    hal-ha(jgiUith, Ps. VIII, 1, Asaph invite Israel a Paquc instituee en Egypte mSme. La fSte des
    celebreravec empressemeut une fete solennelle, Tabernacles ne fut prescrite que plus tard au
    et lui rappelle ses infidelites passees. De quelle desert, et encore ne devait-on la ctjlebrer que
    f-'te est-il ici question ? 1» S'il faut en croirela dans laterre promise. -S^^Hengstenberg^Tholuck,
    tradition juive, que suitT.usebe, il s'agirait de Patrizi, Jennings, etc, reconnaissent en conse-

    la f^te des Trompettes. Le preraier jour du mois quence que le Psalmiste fait allusion a la f^te
    de Tishri, le septieme de Tannee, par cons^- de la PAque. Delitzsch, qui etait d'abord pour
    quent moi^ sabbatique, on celebrait une f»^te
    le la seconde hypothese, s'estrallie depuis acette

    solennelle annoncee au son du shofar^ ^. 4, derniere. La sonnerie des trompettes n'(5tait pas
    l.evit. xiiii, 24 Num. ixix, 1 ; c'etait le iom ;
    r^servee exclusivement a la neomenie du
    ha-zikkaron, le jour du souvenir, et plus tard septieme mois elle etait en usage en bien
    ;

    dans la Mishna, le rosh ha-shana, le commen- d'aiitres fetes, Num. x, 10; elle pouvait donc
    cement de lanneo civile. Le son des trompettes retentir au premier jour du mois de Nisan, le
    rappelait le grand bruit du Sinai, Exod. xix, 16» premier mois de rannee religieuse, Exod. xii,2.
    19. Les juifs r^citent encore ce psaume au pre- A partir de cette neom^nie qui annoncaitla
    mierjour de rann^e civile. 2» Comme cette grande fSte, on etait en joie jusqu'a la fin de
    premiere adaptation passe soussilence lamen- la semaine solennelle des le dix du mois, il
    ;

    tion du jour de la pleine lune qui est faite au fallait se procurer Tagneau pour le festin pas-
    y. 4, plusieurs commentateurs, Hupfeld, cal, et quatre jours aprcs, on Timmolait. Les
    Schegg, Thalhofer, Cook, etc, entendent le preparatifs de la solennitt; devaient n^cessaire-
    psaunie a la fois de la fete des trompettes, a la ment commencer assez longtemps a Tavance,
    nt-omenie, et de la f(^te des Tabernacles a la soit pour ceux qui avaient a entreprendre le
    pleine lune du md-me mois, la premiere f^te pelerinage de Jeiusalem, soitpourles habitants
    servant de pr^paration a la seconde. On oppose de la ville qui so disposaient a recevoir de
    a cette hypothese deux tr^s graves objections. nombreux etrangers. On comprend donc tres
    Tout d'abord il n'est point possible trinviter bien rinvitalion d'Asaph k ctiltibrer par des
    tout le peuple i. une fete joyeuse devant durer chants joyeux la plus giande partie de ce
    du premier au quinze de Tishri, parce que le mois.
    dix de ce raois se celebrait un grand jeune Tholuck, Patrizi, M. Le Hir, etc. vont plus
    fxpiatoire pendant lequel il etait presrrit loin, et pensent que le psaume a ele compose
    « son Arae, » Levit. xxiii, 27-32. En-
    d'afniger h. Toccasion dc la grando P;\que que fit c6\e-
    suite, aux y^. 5 et 6, le psalmiste rattache la brer Ezechias, quand il restaura le culte divin
    tV-te dont il parle aux merveillcsque fit le Sei- au dobut de son rogne,!! Paralip. xxx. On ne
    gnenr pour tirer son pouple de la servitude, peut apporlcr de prouves pt^romptoires en
    c'est une loi qiii date des jouis oii Ji-hova " iit faveur do cette id(5e, mais il y a d'assezgrandes
    irruption sur la terre dEgypte. » Tous les pr(5somptions pour Tappuyer. Lc pieux roi,
    376 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    fecit Doniinus cx aquis aves ad altum Qui sanctus est, sanctificetur adhuc.
    elevatas, et pisces in infimis natantes, Psal. Lxxxiii, 8 : Ibunt de virtute in vir-
    sicut habetur Genes. i, 21, 23. Nolan- tutem. « Quinta sabbati: » quia quod in

    dum etiam, quod torcular materiale, ad eo continetur, quasi spectare videtur ad


    hoc est ut pressura sui vinum separet ab illudquod illa die factum est, scilicet

    acino in cellario patrisfamilias reconden- quod aves et pisces de aquis, id est,

    dum, et oleum simiHter ab amurca, sic baptizati, sunt divisi : illis ad summa
    enim appellatur faexolivarum. Bene ergo tendentibus, his in infimis dcmersis : ilh

    per torcularia parliculares EcclesicE de- vohicres coeh, isti pisces maris, secun-
    signantur, in quibus per pressuras tam- dum iUud Psal. viii, 9 : Volucres coeli,

    quam pondere torcularis, boni tamquam et pisces maris, etc.

    vinum optimum eliquantur, et mali tam-


    quam acinum relinquuntur. Boni tam- Jam patet ex istis divisio. Psalmus is-

    quam aves in aquis baptizati ad alta evo- le dividitur in duas partes. Primo, in-
    huit, mahs in infimis, tamquam piscibus vitantur boni ad Ifietandum in Domino,
    rehctis de quibus utrisque mentio
    : fit in ct in mehus transeundum. Secundo,
    hoc Psahiio. l)e bonis invilando eos ad arguuntur mah de amore terrenorum,
    subUmiora, de mahs eos redarguendo, ibi, « Audi populus meus. »
    quia dihgunt infima. In prima duo. Primo, bonos invitat
    Sensus ergo tituH est Hic Psalmus : ad laudem, et spiritualem Isetitiam.

    subjectus editus pro tormlarihus, » id


    « Secundo, subjungitur laudis causa, ibi,
    est, pro Ecclesiis, in quibus sunt vinum, « Quia prseceptum in Israel est. »
    et oleum inceUario aeterno recondendum. In prima tria. Primo, monet exsuUa-
    Cantic, II, 4 : Introduxit me rex in re et laelari in Christo corde. Secundo,
    cellam vinariam, ordinavit in me chari- etiam servire opere, ibi, « Sumite Psal-
    tatem. Acinum amurca tamquam fae-
    et miim. » Tertio, ipsum laudare ore, ibi,

    ces, projicienda in infernum, secundum « Buccinate. »

    illud Matth. xxv, 30 : Servum i)iutilem In prima duo. l^rimo, invitat ad lae-

    ejicite in tenebras exteriores. « Ipsi titiam. Secundo, modum laetitiae deter-

    Asaph » est cantandus, id est, congre- minat, ibi, « Jubilate. »

    gationi bonorum : ut a seipsa mehus ex-


    citetur, et promoveatur. Apoc. xxii, 11:

    apres avoir ouvert le temple abandonne sous perverse, et voue sans defense aux ennemis
    rimpie Achaz, resolut d'inviter Epliraim et qui vont bient6t rassaillir et remmener en
    Manasse, c'est-a-dire les habitants du royaume esclavage.
    d'Israel a venir celebrer la solennite a Jeru- L'application spirituelle du psaume est fort
    salem, selon les prescriptions de la loi. Beau- claire : que le au culte de
    chretien s'attache
    coup se moquerent des envoyes du roi de Juda, Dieu en esprit et en verite, et Dieu le defendra
    mais d'autres se rendirent a son appel, II Pa- contre les ennemis de son salut, surtoutpar la
    ral. XXX, 1, 10, 11. Ezechias qui, pour la reou- grace des divins sacrements.
    verture du temple, avait fait chanter les can- L'Eglise se sert de ce psaume dans roffice
    tiques de David et d'Asaph le voyant, II Paral. du Saint-Sacrement, a cause du ^. 17. « En le
    XXIX, 30, demanda au descendantde ce dernier recitant, nous remercions Dieu tout d'abord
    de composer un chant deciixonstance a Tocca- de la grace du bapteme (ty. 1-7), puis nous
    sion de la Paque solennelle dans laquelle il nous ^prouvons nous-memes(^y. 8-13), afin de
    voulait reunir tous les enfants de Jacob. Cest voir si notre attacheraent a Dieu est assez
    ce qui expliquerait que le psalmiste parle plus ferme pour nous rendre dignes de son secours
    specialement de Joseph, le pere des deuxprin- contre les ennemis de notre salut, et des

    cipales tribus schismatiques. La fln du psaume d61ices de la douce nourriture de la table du


    semble bien f^tre Techo de la reponse recue Seigneur ». Talhofer.
    par Ezechias. Israel est abandonn^ a sa volonle H. Lesetre.
    :

    nOMMENTARlT I\ PSAL.MUM LXXX. 377

    Dicit ergo : Sic veniet, ct viiicaiu sitate, ab exteriori, il)i, « Cum citliara. »

    ir« perriciet : et propter hoc o justi ? « cj- Dicit ergo : Sic exsultate corde, et

    sulldte, » non congaudentes niundo, et etiam « sumite » in manibus propriis,


    ejus vanitatibus. Osee, ix, l : Xoli Lv- psalmumy> bonai operationis. Joan. vi,
    <(

    tari /srnel. noli exsiiltan' sicut populi, 27 Operamini non cihum cjui perit.
    :

    setl « Deo, » et in Deo, secunduni illud Ecde. IX, 10 Quodcunujue facere potest
    :

    Isa. XLi, 11» : Exsultabis in Doinino, in manus tua, instantcr opcrare.


    sancto Isr(U'l hetaheris. Jereni. xxxi, 7: Et date tijmpanum, » mortificatio-
    «

    Exsultate in Isetitia Jacob, idest, in Deo, nis carnis: tympanum enim fit de pelle
    quod esf bene puirnantiuni, et diabolum morlua. Ad Coloss. iii, 5 Mortificale :

    supplantanliuni hetilia. Kt lioc non cui- nicmhra cestra, quse sunt super tcrram.
    cuinque Deo, sed « adjutori nostro. » Exod. XV, 20 Sumpsit ergo Maria soror
    :

    Psal. LXi, 9 : Deus,, adjutor noster in Aaron, prophetissa, iijmpanum in mnnu


    .eternuni. « Adjutori, » inquam, ad bo- sua. Tympanum dabat qui dicebat, II ad
    i- luiin cogitanduin, II ad Cor. iu, 5 : Non Corinth. iv, 10: Mortificationem Jesu in
    (/uod suf/icientes sinius cogitarc aliquid corpore nostro circiimferentes. Et in illo

    .et a nobis, etc. Kt ad volendum cogila- percutiebat, I ad Cor. ix, 27 : Casti(jo


    tum, Ad Philip. ii, 13 : Operatur invobis corpus meum, et in servitutem redi-
    el cetle, et perficcre, pro bona voluntate. go.
    Et ad loquendum volitum, Matth. x, 20 : « Psalterium. » Suppe, sumite, sed
    \on cos estis ([ui Io(iuimi>n, sed Spiritus « jucundum, » ut exsultetis in bona
    I*atris vestri, (/ui Io(juitur in cobis. Et operatione, agentes bona, et carnem
    tandem ad operandum, Isa. xxvi, 12 mortificantes, non cum tristitia sicut
    Omnia opera )iostra operatus es )iobis hypocritse. Matth. vi, 1(3: Cum jejuna-
    Doinine. Joan. xv, .'i : Sine me nihil pot- tis, nolite fieri sicut hypocrita', tristes.

    cstis facere. Et hoc « cum cithara, » cum Iseta pa-


    « Jubilatc. » Ecce secundum. Quasi tientia : cithara enim tacta dulcem red-
    diceret: Dixi, « Exsullate, » si quseritis dit sonum : sic vincitur penitus inimicus.
    quomodo ? Addo modum : « Juhilale, » Isa. XXX, 32 : Et erit transitiis virgae
    sic corde laetando, ut necesse sit laudem fundatus, quamrequiescere faciet Domi-
    promere, « Deo Jacoh » specialiter dile- )ius in ty)npa)iis et citharis : ei hi hellis
    cti, cum Esau reprobaverit. Malach. i, prsecipuis expug)mhit eos. Isa. xvi, 11:
    2 et 3 : Dilexi Jacob : Esaii autem odio Voiter meus ad Moab quasi cithara so-
    Itabui. Isa. xliv, 23 : Juhilate extrema nabii.
    tcrne,... (luoniam redemit Dominus Ja- Aliter legit Glossa : « Sumitc Psal-
    cub. Zach. IX, 9 : Exsultasatis filia Sion, mum, » id est, bona spiritualia, « et da-
    jubilafilia Jerusalcm. Sophon. ui, 14: te tympa)ium, » id est, temporalia danti
    Julnln Israel : betarc, et exsulta in vobis spiritualia. Ad Galat. vi, 6 : Com-
    omni cordc filia Jerusalem. municet auleiii, is cjui calechizatur ver-
    bo, ei qui se catcchizat, in omnibus bo-
    nis. I ad Cor. ix, 1 1 : Si )ios vobis spi-
    « Sumite psalmum. » Hic secundum, ritualia seminavimus, m,ag)ium est si
    in quo monet ei servire opere et di- : ca)')ialia vestra metamus. Ad Phihp.
    cuntur qualuor. Primo, inonet ad bo- IV, l.j : NuIIa mihi Ecclesia co)nmuni-
    nam operationem. Secundo, ad propriae cavit in ratio)ie dati et accepti, )iisi vos
    I carnis mortificationem, ibi, « Et date soli. Quod autem subditur, « Psalte-
    lijmpanum. » Tertio, ad hilaritatem in rium jucwidum, » refertur ad hoc quod
    bona operatione, ibi, « Psaltcrimn. » dixit, « Suniile Psalmum : » spirituaHa
    Quarlo, ad Ketam patientiam in adver- enim debent in latitia rccipi. Quod ait.
    )

    378 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.


    « Cum cithara, » ad illud rcferendiim lucens una, excedit enim alia in clarita-
    est, « Bule tympamim. » Eccli. xxxv, te luminaria : et haec omnes sanctos.
    11: In omni dato hilarem fac vultum Prov. XXXI, 29 : Multse filiie congregave-
    tuum. I ad Cor. ix, 7 : llilarem datorem runt divitias, tu supergressa es univer-
    diligitDeus. sas. Item, quo plus appropinquat soli,

    minus se ostendit : hoc sciunt Astrologi.


    Sic Maria in quantum Soli justitise ma-

    4 « Buccinate. » Hic est tertium, in quo gis propinquavit in tantum ut mater di-
    monet ipsum laudare ore quo tan-
    : in ceretur, plus se humiliavit, et quasiabs-
    guntur tria. Invitatio ipsorum ad laudem condit. Luc. i, 38 Ecce ancilla Domini, :

    oris. Secundo, determinatio temporis in etc. Sed hsec luna nova illuxit, quando
    generali, ibi, « In Neomenia. » Tertio, nata fuit, scilicet mense Septembri, qui
    declaratio in singulari de ipsa die, ibi, est mensis omnis plenitudinis, et sepa-

    « In insigni die. » ratus ab imbre et ipsa septem gratiis


    :

    Dicit ergo : Sic corde, sic opere Deum Spiritus sancti repleta, nata est, red-
    honorate, et etiam « huccinate tiiha, » dentibus illam ab imbre peccati im-
    ore exsultate. Instrumentum enim hoc munem. Luc. i, 28 : Et itigressus An-
    ad buccam pertinet : et inde dicitur, gclus ad eam, dixit :Ave gratia plena.
    Osee, V, 8 : Clangite huccina in Gahaa, Tritico plena fuit, Cant. vii, 2 : Venier
    tuha in Rama. Et hoc « in 'Neomenia, tuus sicut acervus tritici, vallatus liliis.

    innovaluna. mr>cnovum, [xt^t) lu-


    id est, Et ibidem : Umhilicus tuus crater tor-

    na. Ad litteram prseceptum erat Judaeis natilis, numciuam indigens poculis. Ecce
    ( Levit, xxiii, 24, et Num, xxix, 1 frumentuum et vinum, quibus sumus
    quod in nova lunationc Septembris, sep- stabiliti, Genes. xxvii, 37 Frumento et :

    tem diebus tuba clangerent et dicunt ^ : vino stahilivi eum. In hac ergo luna
    istam institutionem fuisse in memoriam mensis Septembris tubicinandum est tu-
    lil)erationis Isaac a morte, et immola- ba praedicationis. Ipse enim praedicator
    tionis arietis pro illo. Et ob hoc in cor- est tuba. Jsa. lviii, 1 Quasi tuba exal- :

    nu arictis fortiter buccinabant. ta vocem tuam. Et debet esse argentea


    « In insigni. » Hic specificat ipsum per sonum, et munditiam. Num. x, 2 :

    diem. Quasi diceret : Sic buccinate, et Fac tihi duas tuhas argenteas. Nec debet
    in nova luna, et hoc potissime facite sonare ex se, sicut nec tuba, sed ex sta-
    « in insigni die solemnitatis vestrae, » tu, itl est, ex instigante Spiritu sancto.
    quse erat forte Sabbatum, quod erat in- Matth. x, 20 : Non enim vos estis qui lo-

    fra illos septem dies. quimini, sed spiritus Patris vestri, etc.
    Thema pro Et uota, quod potcst cssc thema in Item, invitare debet ad bellum contra
    vitatis Nativitate beatse Virginis.
    ^ Ipsa
    ^
    enim est diabolum, ad festum gaudiorum aeterno-
    B. Virginis.
    luna, Cant. vi, 9 Quse est ista, : c/iicX rum, ad audiendum divinum praecep-
    progreditur ,... pulchra ut luna : qnsd tum, ad convivium aeternarum epula-
    noctem illuminat subtracto sole et ipsa : rum.
    non deserit peccatorem, sed cordi ejus
    lucem impetrat, ut videat. Genes. i, 16 :

    Fecit Deus duo lumhiaria: luminare Quia praeceptum in Isracl. » Hic


    « '

    majiis, etc. Item, luna dicitur quasi postquam invitavit ad laetitiam in Deo,

    * Levit. xxni, 24 : Loquere filiis hrael : Mense Numer. xxxix, 1 : Mensis etiam septimi prima
    septimo, prima die mensis, erit vobis sahhalum, dies venerahilis et sancia eiit vobis : omne opus
    memoriale, clangentihus tubis, et vocabitur san- servile non facietis in eo, quia dies clangoris est

    cium. €t tubarum.
    :

    COMMEMARII IN PSALMUM LXXX, 879

    et laudem, siibjiinijrit causam, quare lae- de Josepli descendentibus : « testimo-


    tantlum : et hanc multipliceiu. Primo, nium, » rei sciiicet postmodum facien-
    propter prcPceptum. Secundo, [^iopter dfe in spiriluali .losepli, scilicet in l^x-
    judicium, quod tiet bonum facientibus, clesia de Gentilitate. Deut, iv, I : TJt

    ibi, « Et jiidicium. » Terlio, propter si- nunc Israel audi pr/ecvpta et judicia,
    gnificatum, ibi, « Tcstimoiiium in Jo- qu.v ego doceote, Et David propter hoc
    .

    sep/t. )) Quarto, propter Iructum inde dicit. Psal. cvviii, 167 : Custodivit anima
    consequentem, ibi, « Divvrtit ab onvri- mea testimonia tua, priecepta sciiicet in

    bu.s\ » testimonium mihi data. Sed quando ?

    Dicit erg-o : Sic exsultate, et bucci- « Cum vxiret, » supple, Josepli, gens
    nate, et hoc debetis, « quia pra^ceptum scilicet Judteorum, « de terra /Eggpti. »

    est » a Domino per Moyseni ', Et in Psal. cxiii, 1 : In exitii Israelde yEggplo.
    Psal. cxLviii, () :dicitur Prieceptum :

    posuit, scilicet Deus, et non prseteribit « Linguam, quam non noverat, »

    illud populus Dei. Deut. vi, 3 : Audi numquam antea audierat, « audivit, »
    Israel, et observa, ut facias quse prse- Dominum scilicet loquentem Moysi, et

    cepit tibi Deus. Et hoc « in hracl, » prtecepta dantem'. Per Joseph, qui inter"
    id est, Judoeis, quibus data est lex, pretatur accrvscens, Intelligitur Ecclesia
    non Gentibus. Jerem. xxxi, 33 : Da- Gentium, quae per totum mundum crevit
    bo legem meam in visceribus eorum, et in immensum dilatata. Psal. lxxi, 8
    in corde eorum scribam eam 2. Et dominabitur a mari, etc. Huic in

    « Et judicium Dco Jacob, super )> testimonium aeternee solemnitatis dalur


    ipsum Jacob, si non fecerit praeceptum. solemnitas temporalis. Exod. 111, 15 :

    Ad Rom. Scimus quoniam judi-


    II, 2 : Et /loc memoriale meum in generatione et
    ciuui /)ei est secundum reritatem in vos gvnerationvm. Sed hoc cuni exit deterra
    qui talia agunt. Judicabuntur enim se- .Egypti, de tenebrositatc scilicet peccati.
    cundum legem, qui ipsara susceperunt :
    Deut. xxxni, J8 : Lsetare Zabulon in
    quicumque autem sine lege peccaverunt, exitu tuOy scilicet de peccato.
    sine legc peribunt ( Ad Rom. 11, 12.) Dantur et aeterna testimonia egressio-
    Dcus etiam Jacob potest dici Dcus de nis ipsius de ^Egypto, scilicet ista, gau-
    Jacob secundum carnem natus, Filius dium et patientia in tribulatione, facili-
    sciHcet Dei, cujus erit judicare, Joan. v, tas et hilaritas in bona operatione, aeter-
    22 : Pater omne judicium dedit In- nae felicitatis praegustatio, secretorum
    lin. Dei cognitio. Mich. vii, 15 : Secundum
    dies egressionis tuee de tvrra yEggpti
    ostendam vi mirabilia. Tunc audit lin-
    « Testimonium in Josep/i. » Ilic ter- guam quam non audicrat, Deum secum
    tium, quod propter testimonium in quo dulcissime confabulantem. Osee,
    :
    11, 14:
    tanguntur tria. Datio pracepli in testi- Ducam eam in solitudinvm, vt loquar ad
    monium, et tempus dandi, ibi, « Cwn cor ejus. Isa. xxviit, 11 : In loquela la-
    r.rirvl de tvrra. » Et modus, ibi, « Lin- bii, vt lingua altvra loquvtur ad popu-
    guam. »
    lum Sophon. iii, 9
    istiim. : Bvddam po-
    Dicit ergo Sic praecepit, sic judex
    :
    pulis labium eleclum.
    erit, et etiam « posuit illud, » praecep-
    tum sciiicet de .soiemnilate facienda hoc
    inodo, « /// Josep/i, » hoc est, in Judaeis

    * Cf, I.evit. XXIII, 24 et Nuraer. xiii, 1. • Cf, Eiod. XIX et XXI


    * Cf. ad Hebr. x, 16.
    .

    380 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    y « Divertil ah oneribus. » Uic quar- eruit a vili servitute et mutat perso- :

    tum, Probat a fructu, et utilitate conse- nam, ut quasi Deus loquatur ct, o tu po- :

    quente adimpletionem mandati in quo : pule, hoc feci, quia « in trihulatione invo-
    dicuntur duo. Primo, liberatio populi a casti me. » Sicut patet, Exod. ii, 23. Isa.
    nabylonica servitute. Secundo, provo- XXVI, 16: Domine, in angustia requisie-
    catio ad liberationem, ibi, « In trihida- runt te. Osee, vi, 1 : In trihulatione sua
    lione. mane consurgent ad me. Joan. ii, 8 :

    Inprimaduo. Primo, liberatio ab hoc Cuyyi angustiaretur in me anima mea,


    onere. Secundo, laboris specificatio, ibi, Domini recordatus sum.
    « Manus ejus in cophino. y>
    Et liheravi te, » sic clamantem.
    ((.

    Dicit ergo : Sic dedit prseceptum quod Exod. XIV, 30 Liberavit Dominus in :

    fuit testimonium illi populo : et Domi- die illa Israel de manu yEgyptiorum.
    nus propter prseceptumimplendum, « di- Psal. cxix, 1 : Ad Dominum cum tribu-
    vertit dorsum ejus ah onerihus, » ut jam larer, clamavi, et exaudivit me. I Ma-
    non portaret illa. Exod. i, 11 et ii, 23, chab. IV, 10 : Et nunc clamemus in
    Et filii Israel serviebant yEgyptiis appor- coelum, et miserebitur nostri Dominus.
    tantes lutum et lateres et paleas ad con- « Ei exaudivi te hi abscondita tem-
    struendum civitates*. Sed nuraquid one- pestatis, » hoc est, in tempestate abscon-
    ra portaverunt ? Ita. aManus e.jus., » sci- dita, quia ad litteram nec aperte audebant
    licet populi, « in cophino servierunt, » conqueri propter ^Egyptios aggravantes
    instrumento quo portatur lutum, sicut manus suas super eos cum conquereban-
    habetur Exod. i, 11 et v, 4 et seq. Suos tur, sicut habetur, Exod. v, 4 et seq.
    autem quosDominus fecit exire de /Egj-
    to, quibus testimonium dat, divertit ab « te apud aquam contradi-
    Probavi Quaa
    oneribus peccati et iniquitatis : de quibus ctionis. » Num. xx, 10 Num de petra : conDio-

    oneribus, Jer. xvii, 21 : Nolite portare hac vobis aquam poterimus ejicere c Vel,
    pondera in die sabhati. Et in Psal. in bono melius : « Probavi te apud
    XXXVII, 5 : Iniquitates mese supergressae aquam contradictionis ,» populos tibi in
    sunt caput meum, onus grave,
    et sicut fide adversantes, quibus viriliterrestitisti.
    etc. Et Isa. lviii, 6 : Et omne onus dis- I ad Cor. xi, 19 : Oportet et hsereses
    rumpe. Matth. xi, 28 : Venite ad me om- esse, ut qui probati sunt, manifesti fiant.
    nes qui laboratis, et onerati estis. Et a Aqua etiam contradictionis est praesens
    servitute vili eripit, de qua Joan. viii, tribulatio, cui a multis contradicitur, et
    34: Qui facit peccatum, servus est pec- a paucis consentitur. Et tamen aqua ista
    cati. est fornax justorum et probatorum. Ec-
    cli. xxvii, 6: Vasa figuU probat fornax,
    et homines justos tentatio tribulationis
    $ « In tribulatione mea. » Hic est se- Aquoe etiam contradictionis, quibus sci-
    cundum, provocatio ipsius Domini ad li- licet est contradicendum, sunt sermones
    berationem et sunt duo provocativa.
    :
    aduhT,tionis, in quibus tamquam in for-
    Primo, oratio eorum. Secundo, probatio nace probatur homo. Prov. xxvii, 21 :

    orantium per tribulationem, ibi, « Pro- Quomodo probatur in conflatorio ar-


    bavi te. » In prima duo. Primo, proba- gentiim, et in fornace aurum, sic homo
    tio eorum in aperta tribulatione. Secun- ore laudantis.
    do, etiam in abscondito, ibi, « Exaudivi
    te in abscondito. »
    Dicit ergo : Sic divertit ab onere,

    Exod. I, 11 : jEdificaverunt urbes...Pharaoniy Phithom et Ramesses.


    COMMENTARII IN PSALMUM LXXX. 381

    « Audi, populus iiirus. » Hic est se- lc, » id est, eorum quae dicturus sum
    k qua conver-
    cunila pars tolius Psalini, in testis ero, ipse qui judex. Jerem. xi, 7 .•

    . tilur Bermo ad malos, et admonentur ut Contestans contcstatus sum patrcs vc-


    ad Cliristum convertanlur, quamvis non stros, in dic qua cduxi eos de tcrra yE(/y-
    acquiescanl : unde dicuntur quatuor. pti. Et simiii inodo loquitur Petrus,
    Primo, admonitio. Secuudo, contemp- 11 Petr. v, 12 : Brevitcr scripsi : obsc-
    tus adnionitionis, ibi, « Et tion audi- crans ct contestans. Jerem. xxix, 23 :

    vit. » Tertio, poMia et afflictio pro con- Ego sum judex ct testis, dicit Dominus
    temptu, ibi, » l\l dimisit eos. » Quarto Jsracl.
    et ultimo, ag^M-avatio contemptus eorum_,
    ibi, a Et cibuvit. »
    prima duo. Primo monet ad au-
    In « Isracl, si audieris mc. » Ilic est se- \^
    dientiam preeceptorum I)ei. Secundo, cundum, ratio utilitatis sequentis, quae
    ad praeceptoris laudem, vel peccatorum est duplcx. Primo, quia non linget sibi
    confessionem, ibi, « Dilata os tuum. » novum Deum. Secundo, quia nec ado-
    In prima duo. Primo monet ut au- rabit ab aliis jamdiu factum, ibi, « Ncc
    diant. Secundo, causas addit quare au- adorabis. »
    dire debent, ibi, « Quia contestabor Ait ergo : Sic audi, et debes, et etiam
    tibi. » o « Israel, si audieris me, » mibi obe-
    Dicit ergo : Sic monui bonos, ut diendo, « 7um erit in te Deus recens, »
    Domino, sed convertens
    exsultent in ser- recenter fabricatus, et factus a te. Deu-
    monem dico « Populus tneus » ab : aliis ter. IV, 23 : Cave nequaiido obliviscaris
    gentibus scparatus, Deut. vii, G : Elcyit pacti Domini Dei tui, quod pcpigit tc-

    te Dominus Deus tuus, ut sis ci populus cum, et facias tibi sculptam similitudi-
    peculiaris. « Audi. » Deut. vi, 3 : Audi nem, quse fieri Dominus prohibuit.
    Israel, ct obscrva, ut facias quse prseccpit « Neque adorabis Deiim alienum, »
    tibi Doininus : aliter non audieris. Prov. ab aliena gente factum. Gen. xxxv, 2 :

    xxviii, 9 ; Qui declinat aures suas, ne Abjicite deos alienos cjui in medio vestri
    audiat legem^ oratio ejus erit exsecrabi- sunt. Exod. XX, 3 : Non habebis deos
    lis. « Audifi patrem piissimum, praecep- alienos coram me. I Reg. vii, 3 : Au-
    ta justitiae proferentem. Prov. i, 8 : Au- ferte deos alienos de medio vestri.
    di, fili ini, disciplinam patris tui « Au-
    di » Doctorem justitifB, regulas vitae
    proferentem. Joel, ii, 23 : Filii Sion cx- « Ego cnini sum Dominus. » llic ler- ^J
    sultatc, et lietamini in Domino Deo ves- tium. Ait enim : Audi, et debes audire :

    tro : quia dedit vobis Doctorem justitise. ego enim sum verissimo essendi modo.
    Exod. iii, 14 : Ego sum qui sum : quia
    « Et testificubor libi '.» II ic secundum, esse meum omnino invariabile est, et
    scilicet probalio quod debet audire. Pri- immutabile. « Ego sum Dominus Dcus
    mo, propler confirrnationem virlulis. tuus. Dominus, » ({ui timendus
    « :

    Sfciiudo, propter conse(pientiani mul- « l)cus, » qui bonorandus « tuus, » :

    ti|)li(is utibtatis, ibi, « Isracl, si audicris qui amandus. « Qui cduxi te dc tcrra
    mc. » Tertio, ratiime auctoritatis, il)i, /Kggpti. » Ecce beneiicium liberationis.
    « Efjo enim sum iJominus. » Quarto, Deut. V, () : Ego Dominus Dcus tuus,
    ratione bonelicentiaB et liberationis jam (jui cduxi te de terra /Eggpti, de domo
    facla», ibi, « Quoniam cduxi te. » scrvitutis.
    Dicil orgo : Sic audi, « et contestabor

    ' Vul''. habel : « Et eontestabor te. »


    382 D. AL13. MAG. ORD. PRtED.
    c( Dilata os. » Ecce secundum, in quo 3 : Locutus sum ad vos de nocte con-
    subjungit admonitionem de confessione : surgens, non audistis ora-
    el loquens : et

    et dicuntur duo. Admonitio, et ratio tionem mcam. Et tamen in eodem, xi,


    quare acquiescendum, ibi, « El implebo 4, dicitur Audite vocem meam,... et
    :

    illud. » eritis mi/ii in populum, et ego ero vobis


    Dicit ergo : Sic audi, et poslea « di- in Deum. Magnus fructus, et ex inobe- Mui

    lata » confitendo culpam propriam, et dientiamagnum est damnum. Bernar- inobi

    Dei laudem, « os tuum, » et confundetur dus « Magnum inobedientiae


    : vitium,
    inimicus. I Reg. ii, 1 Dilatatum est : « quo Angelus ccelum^ homo paradi-
    os meum super inimicos meos. Et pro- « regnum, Salomon amorem
    suni, Saul
    ximus sedificabitur, sicut Paulus aperie- « perdidit divinum. » Magna autem vir-

    bat, I ad Cor. vi, 11 : Os nostrum patet tus, quando nihil habet de suo in pro-
    ad vos, instruendos et aedificandos, o speris. Bernardus «Tanto majus habet :

    Corinthii. « meritum, quanto minus habet propriae

    Et ego adimplebo
    « illud, n gratiam « voluntatis admixtum. » Hieronymus :

    infundendo in animam, in tantum ut re- « Quantum propriae voluntati subtraxe-


    dundet per labia exterius. Gassiodorus : « risj lantum virtuti adjicies. »
    «Tunc sensus spirituali gratia repletur, « Et Israel, » cui tantum beneticium
    « quando in laudes Domini os dilatatum contuli, quod Israel ipsum vocavi^ « non
    « esse cognoscitur. » Eccli. xv, 5 Im- :
    intendit mihi, » tanto beneficio et tali. 1
    plevit illum Dominus spiritu sapientise Zachar. Noluerunt attendere, et
    vii, 11 :

    et intellectus : usque ad labia. Psal. averterunt scapulam recedentem. Et no- ^x^l'^


    XLiv, 3 : Di/fusa est gratia in labiis tuis. ta, quod vocem clamantis Dei non au- voTenii
    Et nota, quod prius dixit, quod eduxit divit IsraeL id est, clerici Deum viden-
    eum de ^gypto quam ad apertionem tes. Primo^ quia surdi sunt, Isa. xlii, 19 :

    oris,ipsum induceret. Quidquid aperit Quis surdus, nisi ad quem nuntios meos
    os in ^gypto, cito impletur viiibus, misi? Et propter hoc in eodem, t- 18 :

    quia non videt. Luc. xv, 16 et 17 Fi- :


    Surdi audite, et cseci intuemini ad
    lius prodigus os implebat de siliquis videndum. Clerici aures obturant et te-
    porcorum, et tamen iion satiabatur *.
    gunt amore peccati, timore satisfaciendi.
    Prov. XIII, 25 : Justus comedit, et re- Psal. Lvii, 5 : Sicut aspidis surdae, et
    plet animam suam : venter autem im- obturantis aures suas : una in terra,
    piorum insaturabilis. amore scilicet terrenorum : alia in cau-
    da, timore scilicet finiendi peccatum, et
    satisfaciendi, quia in tumultu sunt vo-
    'l^ Et non audivit populus. » Hic
    « se- luptatum et cogitationum tumultuantium.
    cundum, scilicet contemptus populi et Ob hoc Dominus volens curare surduin,
    inobedientia. In prima duo. Primo, in- et mutum, eduxit illum extra turbam ».

    obedientiffi culpa. Secundo, inobedien- Quia non attendunt, sed aliis occupati
    tise magnitudo et vehementia, ibi, « Et sunt, sicut hic. Non sic surdi ilH, de
    Israel. » quibus Baruch, i, 3 : Et legit Baruch
    Sed imperavi « et popu-
    Ait enim verba libri hujus ad aures universi po-
    (
    : :

    lus meus, » hoc potest intelligi quan- puli venientis ad librum. Quia dor-
    tum ad minores, « non audivit » obe- miunt in peccatis suis, Eccfi. xxii, 9 :

    diendo « vocem meam. » Jerem. xxv, Curn dormiente loquitur, qui enarrat

    * Luc. XV, 16 : Et cupiebat implere ventrem 2 Cf. Marc. vn, 33 : Et apprehendens eum dc
    suum de siliquis quas porci manducabant, et neino turba scorsum, misit, etc.
    illi dabat.
    COMMEXTARII IN PSALMUM LXXX. 383

    stullo sapientiam. Qiiia nesciunt intelli- « fb/tnt i/t adi/ice/itio/iibtts. n Ilic se-

    gere linguani Dei, quee non est de terra, cunduni, elTectus sequens ex dimissione.
    sicut ipsi terreni sunt, Joan. iii, 31 : Qui Quasi diceret : Sic dimisi, et ob hoc
    est de terra, de terra est, et de terra « ibtt//t » ad libitum, « i/i adinve/itio/ii-
    lo</uitur. Psal. lxxxi, 5 : Aescieruut, bits sttis » degentes, et viventes, contra
    7ieque intellejerutd. Quia nolunt ex eer- illud Ecdi. xviii, 30 : Fili, post co/icupi-
    ta nialitia, Ili sunt lilii diaboli, de qui- scentias tuas no/i eas, et a volu/itate tua
    bus Joan. vm, 47 : Propterea vos non avertere. Et secundum illud Eccli. xxx,
    audiiis, t/uiu ex Ueo non estis. Psal. 8 : Filius remissits (fere dixisset dimis-
    XXXV, 4 : Xo/uit intclliyere ut bene acje- sus) evadet i/i prseceps^ ruerido in pec-
    ret. catum. Adinventiones autem appcllat
    peccatum, quae contra Deum sunt. Isa.
    III, 8 : Adinventiones eorum co/itra Do'
    (( Et dimisi eos. » Ilic terliuni hujus mintti/i. Sed Osee, xii, 2, dicitur :

    partis, scilicet pcena pro conlemptu tanti Jurta adinve/iiio/ies ejus reddet ei, sci-
    benelicii. Et prinio tangit poenam dam- licet peccatum. Dicitur autem adinve/i-
    ni, quae est in araissione boni jam habi- tio, quia non est factum, vel creatum a
    ti. Secundo, poenam sensus, ibi, « Kt Deo, sed a diabolo, et homo adinvenit
    erit tetnpus. » illud. Augustinus de Eccles. Dog. :

    lu prima duo. Primo, amissio boni « Malum a Deo non est creatum, nec
    jam Secundo, habendi, si per
    liabiti. « factum, sed a diabolo vel homine est
    eos non stetisset, ibi, « Si populus « inventum. »

    meus. »

    In prima duo. Priino, amissio et sub-


    tractio gratiae conservantis eos. Secun- « Si populus meus. » Hic ostenditur f ^
    do, etlectus sequens ex amissione illa, amissio boni habendi si per eum non
    ibi, « Ibunt in adinventio/iibus suis. » stetisset : in quo dicuntur tria. Primo,
    Dicit ergo : Sic contempserunt vocem quasi causa ad benelicium cum condi-
    meam, « et » propter hoc « dimisi eos, » tione. Secundo, beneficium, ibi, « Pro
    gratiam subtrahendo, secundum desi- « niliilo. » Tertio, destructio causae, ibi,

    deria cordis eorum, » ut non refrsena- « Inimici. »


    rent illa. Ad Rom. i, 24 Propter quod : Causa autem tangitur duplex. Primo,
    tradidit iltos Deus in desideria cordis inobedientia minorum. Secundo, majo-
    eorum. Desideria animam occidentia, rum, ibi, « Israel. »>

    secundum iliud Prov. xxi, 25 : Deside- Dicit ergo : Sic dimisi eos, et ctiam
    ria occidunt pigrum. Propter hoc dicit aliud damnum : quia « si populus
    iNtrus, 1 Pelr. ii, 11 : Obsecro vos... r/ieus, » minores scilicet in Juduiis,
    abstinere vos a carnalibus desideriis, « audisset mc, » clamantem per Ra-
    qux militant adversus animam. Et hoc ruch, iii, y : Audi, lsrael,mandala vit3S,
    «n- cst magna indignalio et ira Dei. II Ma- scilicet Dei. « Et si Israel, » majores sci-
    3. chab. VI, Li Etenim multo tempore :
    licet in Judajis, (( ambulasset in viis
    non sinere peccatoribus ex sententia af/e- meis, n id est, iu mandatis et praeceptis
    re, sed stalim ultiones adliibere, mafjni ([uibus ilur atl vitam. Malth. xix, 17 :

    ItcHfficii i/idirium est. Augustinus : Si vis ad vita/n i/tgredi, serva /na/idata.


    « Magna ira Dei est peccantes non cor- Raruch, iii, 13 : Si i/i via Dei a/nbultis-
    i « rigere, non llagellare eum delinquen- ses, habitasses utique i/i pace sempiler-
    « tes. » Ezech. xvi, i2 : Aufereiur zelus na.
    me/is n ti', el quiesca/n, nec irascar am-
    plius.
    884 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    IS « Pi'0 nihilo forsitan. » Ecce benefi- runt domus Israelct domus Juda pa-

    cium seculum, inimicorum de-


    scilicet ctum meurn, quod pepigi cum patribus
    jeclio sive humiiialio. Secundo, humi- eorum. Mentiti sunt facto, sicut illi qui
    liatorum affliclio et tribulatio, ibi, « Et etsi ore teneant fidem^ facto tamen im-
    super tribulantes . » pugnant. Ad Tit. i, 16 : Confitentur se
    Dicit enim
    hoc fecissent, humi-
    : Si nosse Deum, factis autem negant. Psal.
    liassem iuimicos eorum, et hoc « pro Lxi, 10 : Mendaces filii hominum, non
    nihilo, » id est, gratis. Vel, « jjro nihi- tantum in verbis, sed in stateris. Alii
    lo, » id est, usque ad nihilum illos de- mentiuntur signo, sicut hypocritae, qui
    ducendo, secundum illud Psal. xiv, 4 : prsetendunt signa sanctitatis, cum inte-
    Ad nihiliim deductus est in conspectu rius nulla sit : qui possunt dicere iliud
    ejus malignus. Et alibi, Psal. lvii, 8 : Isa. xxviii, 15 : Posuimus mendacium
    Ad nihilum deaenient tamquam acjua spem nostram, et mendacio protecti su-
    decurrens. Ezech. xxvi, 21 : In nihilum mus.
    redigam /e, et non eris. Zachar. x, 11 :

    Tlumiliabitur superbia Assur. Et hoc « Et eritte mpus. » Hic tangitur poena


    « forsitan, » nec est dubitativum, imo sensus.
    magis ironicum, vel derisorium. Ait enim : Sic punientur pcena damni,
    « Et super tribulantes eos, » opere : quia mendaces. « Et etiam tempus eo-
    inimici enim magis dicuntur, qui odiunt rum, » in quo affliguntur, erit « in sse-
    corde : « misissem nianum meam, » cula » illa seterna. Isa. lxvi, 24 : Ver-
    ipsos tribulando. Deut. xxviii, 7 : Dabit mis eorum non morietur, et ignis eorum
    Dominus inimicos tuos, qui consurgent non exstinguetur. Matth. xxv, 41 Dis- :

    adversum te, corruentesin conspectu tuo. cedite a 7ne, maledicti, in igiiein seter-

    Exod. XV, 12 Extendisti manum tuam,


    : num. Vel tempus dicit variationem pce-
    et devoravit eos terra. II Mach. i, 28 : nae. Quasi diceret : Variatio illorum a
    Afflige opprimentes nos, et contumeliam pcena in poenam erit in saecula, sicut

    facientes iii superbia. supra Job, xxiv, 19 : Ad nimium calo-


    rem transeat ab aciuis fiivium. Apoca-
    lyps. XX, 9 et 10 : Bestia et pseudopro-
    46 « Inimici Domini. » Hic tertium, pheta cruciabuntur die ac nocte in ssecu-
    destructio causte. la sseculorum.
    Quasi diceret : Si obedissent, sic fe- Sed contra, Apocal. x, 10 : Juravit per
    cissem : numquid obedierunt? Non,
    sed viventcm in ssecula sseculorum Quia
    :

    imo « inimici Domini mentiti sunt, » in tempus non erit amplius. Respondeo.
    omnibus quae promiserant se servaturos. Tempus non erit per mensuram motus
    Qui sunt inimici, dicit Jacob. iv, 4 : primi mobilis ad generationem et cor-

    Quicumque voluerit amicus esse saeculi ruptionem rerum ordinati ; sed tempus l

    hujus, inimicus Dei constituitur . Hi erit secundum quod sonat in mensu-


    modis
    Domino mentiuntur. Psal. xvii, 4() : ram mutationis et varietatis. Si auteni
    Filii alieni, id est, alienati, mentiti sunt opponatur contra hoc quod dicit, quod
    ^'(^^no
    mentiuntur.
    YniJii. Act. V, 3 : Cur satanus tentavit cor tribulabuntur die ac nocte. Ergo cum
    iuum,mentiri te Spiritui sancto? JMentiti dies et nox sint per circuitum solis,

    sunt verbo promittentes in baptismate, adhuc tunc circuibit. Dicendum, quod


    quod non solverunt in opere. Jerem. dies appellatur perpetua illuminatio bea-
    xxxiv, 18 : Non observaverwit verba torum et regionis superioris, nox vero
    Sed Ezech. xvii, 15, dicitur
    foederis. : perpctuoe tenebra? damnatorum. Affli-
    Qui dissolvit pactum, numquid effu- gentur crgo mali die, quia carebunt
    giet ? Et Jerem. xi, 10 : Irritum fece- illa : affligentur nocte, quia erunt in illa.
    COMMEMAnil I\ PSALMIM TAXX. 38o

    « AV cihftcit cos. » II io (juarluiu, iu luinahuulur oculi tui, sicut sui ', nudle
    *|u<) subjuni^itur fonteniptus ajj;i;ra\a- prollucnle dc pctra Cbristo, de quo
    lio pcr rccordationoni bcncliciorum nia- I ad ('oi'intli. x. l : Pctra aiilcm crat
    ximo nolabiliuui, ([ua^ taui^unlur dui). C/iristus.
    r.ij);ili() illoi"uin nuinna, cl polalio aijiui VA bcno dicitur « mc/ » divina sa- comparaiio
    11 •
    i.fi • sapienti.-t;
    (lulcissiuKi, il)i, « 7:7 dc pclra. » [)ioniia^ .Mol
    I

    onim mundiiicat : sic sa- cum meiie.

    Dicit ciiro : Sic contompseiuul ot pionlia l)ei. .loan. xv, 3 : Jam cos
    luonlili sunt Dco, cl lauuMi Doniinus iiiiiii(/i cslis propter scrmoncin, (/acin
    tt cibavit, » id osl, cibavorat, « illos localiis siim vobis\ Conserval maxime
    c.c adipc [rutnciili. » id ost, Maubu, fruclus a. corruplione : sic sapionlia
    rpiod ila delicaluni orat sicut adops fru- Dei. Prov. n, 11 et 12 : Prudentia scr-
    inonli '. Kt satiavil, vol saluravil eos vabit lc, ut eruans a via ma/a. Item,
    molle, et potavit aqua dulcissima, ot aposlomala curat : sic scientia manans
    suavi sicul mol prolluonti dc petra '. a Cbrislo, supor]»iam evacuat, et liumi-
    \ cl potest roferri ad bonitatem torrae, liat. Psal. cxviH, 7o : Iii veritate tua,
    in qua duxit eos, quoB abundabat in supple, cognita, /lumi/iasti me. Item,
    trilico delicato, casoo, et in melle, in ponetrat : sic sapientia Dei usque ad
    tantuin quod do rupibus vidcretur af- intima. Ad Ilebr. iv, 12 : Vivus cst
    lluoro. in quibus apes mcllillcabant. sermo Dci, et efficax, ct penetrabiiior
    Doul. xxxii, 13 et 1 i : Coustituit cnm omni g/adio (mcipiti. Amaras potiones
    siipcr cjcelsaui terram, ut comcdcrel sui admixtiouc dulcorat : sic sapiontia
    frucfus af/rorum, ut sugcret mel de pe- amaram prenitentiam redditdulcem. II .tc

    tni., (driimciuc dc sa.ro durissimo :... et ost farinula Elisei, quee dulcoravit pul-
    Itircos cum medulla tritici. niontum \ Ttem, dulce est : nemo du-
    Spiritualiter autein boc improperalur l)ilat. Et Psalmista dicit in Psal. cxviii,

    Clericis, et Tbeologis, maximc autom 103 : Quam du/cia faucibus meis e/o-
    sacerdotibus. Sacerdotes enim satiat quia tua ! ¥,Q.c\\. vi, o : Vcrbum du/ce
    adipe fruuionti in altaris sacramento. mu/tip/icat amicos. Et est natura cali-
    I*sal. Lxii, (j : Sicut adipe ct pinyiiedi- dum : sic sapientia Dei. Jerem. xxiii,

    ne repleatur anima mea. Et alibi, l*sal. 29 : Numqiiid ?2on verba mea sunt quasi
    cxLvii, Adipe frumenti satiat tc.
    14 : ignis, etc. His ergo cibis interim suos
    Scholaros aulem saliat molle dulcissimo Dous reficit : donec eos melle divinita-
    sapionliae. Provcrb. xxv, KJ : Fili, mel tis suce abundanter reficiat in patria
    iuvenislif comedc quod sufficit iibi. Ex- illa, ad quam nos perducat qui est be-
    lende sicut Jonalhas summitatem virgae nedictus per omnia saecula saeculorum.
    acumen mentis luffi, et gusta, et illu- Amen.

    • Cf. Exod. XVI, 1j. s Cf. I Ket,'. XIV, 27.


    * Ibid. XV, 2o. * Cf. IV Rc^. iv, 39 et seq.

    XVI 25
    .

    PSALMUS LXXXI.

    Domini deoriim terrce judex judices improbos arguit.

    1 Psalmiis Asaph. buntur omnia fundamenta


    Dcus siciit in synagoga dcorum : terr«.
    in niedio autem dcos dijudicat. 6. Ego dixi Dii estis, et filii Excelsi
    :

    2. Usquequo judicatis iniquitatcm, et omncs ^


    pcccatorum suniitis?
    facics 7. Vos autcm sicut homines morie-
    3. Judicate egeno et pupillo humi- : mini, et sicut unus de principi-
    lem et paupcrem justificate. bus cadetis.
    4. Eripite pauperem ', et egenum de 8. Surge, Deus, judica tcrram, quo-
    manu peccatoris liberate. niam tu hsercditabis in omnibus
    5. Nescierunt, neque intellexerunt : gentibus.
    in tenebris ambulant : move-

    Psalmus octogesimus primus in libro A rgu in

    tural^im
    IN PSALMUM LXXXI primus in secunda parte Caecs
    toto, trigesimus
    syna^ a
    libri. Cum enim in prsecedenti Psalmo

    suos invitaverit ut terrenis contemplis,


    COMMENTARIUS. ad coelestia eleventur, et malos redar-
    guerit, quia jacent in infmiis, et dam- (
    na, quse inde assequentur, ostenderit,
    Psalmus Asaph. consequenter in hoc Psalmo mirabi-
    lem eorum exciTcationem ostendit, quod
    habentes praesentem salvatorem, vel
    « Dcus stelit in synagoga. » Hic est praesentiahter instruentem, non cogno-

    * Prov. XXIV, \\. cend jusqu'a Tepoque d'Ezechias, qui eut aussi
    2 Joan. X, 34. a corriger les abus introduits sous Timpie
    ^ Ce psaume est un appel a la juslice de Achaz, Dans cette derniere supposition, nous
    Dieu contre les juges iniques. Le texte ne aurions harmonie parfaite entre les idees ex-
    donne aucun moyen de determiner avec cerli- primeespar Asaph et les conseils que nous li-
    tude Tepoque a laquelle il fut compose. Pour sons aux Proverbes, xxxi, 8, 9, et qui sont as-
    Patrizi, c'estrAsaph, contemporain de David, sez probablement adresses a Ezeciiias par sa
    qui parle, car pour composer un psaume cou- mere. Avouons toutefois qu'aucune de ccs trois
    tre les juges iniques, il n'etait pas necessaire hypotheses n'est certaine.
    qu'en Israel tous les juges ou la plus grande Asaphappeile deselohlm ceux aqui ils'adresse
    partie d'entre eux fussent tels. Pour d'autres, Que faut-il entendre par ce nom ? lo Genesius
    le psaume est du temps de Josaphat. Ce pieux et quelques autres croient que ces dieiu sont
    roi eut au d(5but de son regne a reformer Tad- lcs princes idolatres quientourent Israel, sup-
    ministralion de la justice,en etablissant de
    et position que le rend absolument inadmis-
    f. 6
    nouveaux juges, il leur donna des conseils sible. 2° Pour Hupfeld, Riehm, etc, ces clohim
    identiques a ceux que formule poetiquement sont les Anges. Ceux-ci sont bien charges du
    notre psaume, II Paral. xix, 5-10. Jahaziel se- gouvernement du monde, mais la maniere
    raitalors probablement Tauteur de ce psaume dont parle le psaume, s'il etait possible de la
    et du suivant (II Paral. xx, 15). M. le Hir des- leur appliquer, nous donnerait une mediocre
    COMMENTAnil IX PSALMl M I.XXXr. 387

    vcrunt, noc Deuni cicilidcrunl. scd lani- rum. Sooiiudo, iiinuil prirscnlcm ulili-

    (luani puruni honiincni spivvcrunt, ct tatcm ct \irtiiU'ni, ibi, « In medio an-


    abdiL-averunt. tein. »
    Et proeponilur lilulus conuuunis :

    « l*stilinns Asaph. » IIoc cst : Ilic

    Psalinus Svnauoiia? c\c;ccatiE, Dcuin DlClf Cl\l,''0 : SlC VOS l)Oni OXSultctlS Prin.a pars
    IV , |. !• I
    • . •
    Psalmi.
    priCstMitialitcr habciiti ct non cogno- in Dco, ct mali conlundantur in scipsis,
    sccnli conipctit, ct ci cst cantandus. torrcnis adhcercntcs, quia « /)ei/s » ip-
    se per propriam pra-scnliam iii huma-
    Dividitur autcni Dsalinus in duas par- nilatc « stetit. »

    tfs. Priino nionstratur SvnauoiiiC cxciE- Xotandum autcm, quod Deus stat pcr Oeus muiti
    1- • ., ,. . 1 •»-, , 1 .
    plicitor
    catio. quce nec pruesenleni Doniinuiu (livinitatis immulabilitatem. l)oetius, stare dici-
    lur.
    corporaliter, nec utiliter docentcm cog-
    novit. Sccundo, imprecatio conlra ip- Stabilisquc maneiis dat cuncta moveri.
    sam, ut Dcus illam judicet, et aflligat
    pro iis quse commisit, ibi, « Snr(/e, Drns, Luc. XVI II, tO : Stans anteni Jesus,
    jndira tvrrani. » jnssit CfVcnni addnci ad se. Glossa,
    In prima duo. Drimo ostcnditur sprc- « Stat ut Dcus. » Stat pcr judicii cxse-
    vissc. ct cognovisse pra^sentem. Se- cutionem, socundum illud Isa. in, 13 :

    cundo, docentem, ibi, « Eijodlri. » Stat ad judirandos poiinlos Domimis.


    In prima duo. Prinio inonstralur Dei Stal ad inlima cordis pcr ipsius cx-
    prresuntia, et arj^uunturct moninlur. Se- spcctationcm ad bonum, Apocalvps. iii,
    cundo, illorum excaecalio et ignorantia, 20 : Sto ad ostinni, et pnlso : si quis
    ihi, « ?ses<icrn)il. » apcrnerit mihi, ctc. Slat per nalurae
    lii priina tria. Priino, prophetat cjus iuimortalis incorruptionem, Joan, xxi,
    loqucns de ca tamquam
    jujcsrnliaiu, i : Stetit Jesus in littorc maris. Per
    dc jam exhibita. Secundo, incrcpat auxilii promplitudiuem, Ac(. vii, 53 :

    Synagogam contcmnentcm ejus prae- Video coelos apcrlos, dixit Stcplianus,


    sentiam, ibi, « Usrjnerino jndiralis? » el Filinni lioininis staiiteni, ctc. Stat
    Tcrlio, monel ad judicii rcclitudinem, pcr prifisentiae cxbibitioncm in carne,
    ibi, « Jndicatc efjein). »
    secundum quod hic dicitur, « /)ens or^o
    prima duo. Primo, prsedicat Dci
    In sfclit in sipiafjofja. » Nota socundurn
    priPsrntiain futiiram in modio .Iuda?o- Au^ustinum, quod « est congrogatio,

    idee de leur administration ou bien il faudrait ;


    tnuli' sa forco. I.es Juifslui reproclicnt do prcn-
    supposer quWsaph, a rfuelque temps qu'il ve- dre le noiii de Diou ; lo Sauveur rcipond en
    cul, avail des nolions [tlus (|iretranges sur ces
    montrant que ce nom est donne a des bommes
    inlelliy;onces celestes. I.es Anf,'es sont appel^s par l'Ecriture. Si les elohim du psaume (5taient
    de Dieu par Job, i, 0, coinme ils le seraicnt
    fils
    des Anges, les Juifs auraient ri^plique aNotre-
    dans le psaume, V. G, mais nulle part dans la
    Seigneur qu"cn prenant co nom, il s'attribiiait
    Bible ils ne porlent, le noin (VElohhn. Enfin ce qui n'api)arlonait point a la natiirc bumaine.
    .Notrf-S.-igneurcilant le v. 0, ajoule Iv. i/.E(voj;
    :
    Ils no le firi'iit point malgrti leurs disposilions
    C.T.t Oio'j;, Ttoo; o-j; (a qui ou contrc qui) o Aovo; iiialvcillantes. 3" Pour toute la tradition juive
    -.'yj 01'» j lyivETo.xal oj ojvaTa'. XjO/,/a'. y,
    •('.^^'fV et clirelienne, ces clohiin soiit les juges deja
    Joan. X, 3.i. En faisanl observer ici que rKcri- ap^telf-s de ce nom, E.\od. xxi, 0, xxir, 8. « Ju-
    ture ne peut 4tre esquivee, le divin .Mailre sup-
    dajorum principes, quibus judicandi ut[)ote
    pose que odre quebpie cliose d'extra-
    le tf.xto
    officiuiii commissum erat, deos nominavit. Eo-
    ordinaire elonnant en effet (jue ks
    : il est dcin modo lox etiam i[)sos vocat. » Theod.
    horames soient appel6s • dieux, » il ne le se- La locoii s'adresse tous ceux qui, sous la loi i\

    rait poinl que ce nom frit donne a des Anges.


    nouvelle, ont a excrcer une autorile soit tem-
    Si de pln-; lo Psaume s"appliqnait a oux, Targu-
    porelle, soit spirituolle.
    mentalion dc Notre-Sfigiifui pcidiait [trcsque .
    H. LEsfmE.
    388 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    Eccle- purum hominem judicantibus. Secun-
    « ei convocalio, et synagoga, et

    « sia. » Gongregatio est quorumcumque do, in minoribus majoribus assentien-

    animalium et rerum adunatio, convo- tibus, ibi, « Et facies. »


    Ait ergo Sic Deus stetit in medio
    catio vero rationabilium, sed synagoga
    :
    :

    vos judices populi « judicatis ini-


    rationabilium, sub lege timoris viven- et

    amo- cjuitaton, dicentes ipsum hominem pu-


    tium, Ecclesia sub lege gratia? et

    deorum, id rum, et non Deum. Isa. v, 7 :


    Ex-
    ris. « Li sijnayoga stetil »

    quadam spectavi )(l face)'et judicium, judicando


    est, Judeeorum, qui dicuntur dii

    di- de me rectum, sicut est, et ecce biiqui-


    adoptionis praerogativa, sicut infra
    tas. Mich. iii, 9 Audite hoc, judices
    cetur, t- f> : « I^^O^' ^^^^^ • ^" ^^^^'^' ^^^" '*
    :

    do))ius Israel, qui abomina)ni)ii judi-


    Vel deos dicit majores JudGeorum, et
    ciu))i, et omnia recta po-vertitis. « Et »
    preelatos eorum, inler quos frequenter
    vos minores, « surnitis facics, » id est,
    stetit.Exod, xxii, 28 Diis noa detra- :

    toti deiformes, similltudines, peccatorum, » id est,«


    hes debent enim
    :
    esse

    et conformes Deo, per legis scientiam,


    majorum vestrorum, quos imitamini oc-
    cidendo Christum, et petendo ut inter-
    et vitam, et gratiam.
    Ecce secundum. hciatur hic est enim unus modus
    In medio autern.
    :
    « »

    Stetit in synagoga, et sumendi faciem. Sumunt etiam facies


    Quasi diceret :

    m medio, supple, in personarum acceptione, quando pro-


    ad quid? Ecce, « »

    « dijudicat, » id est, discer- pter exteriora aliquis honoratur. Pro-


    existens,
    Dijudicut, » verb. xxvm, 21 Qui cognoscit hi ju- :

    nit in judicio discretionis. «

    dicio faciem, )wn boie Jacit. fn san-


    de quo alibi, in Psal. xlii, l : Judica
    etc. Dcos, » ctitatis simulatione. Malach. ii, 9 : Non
    me, Deus, et discerne, «
    servastis vias ))icas, ct accepistis faciem
    id est, Judaeos, vel Judaorum majores,
    praelatos, lios faciens vasa gloriee in in lege. In peccatorum perpelratione :

    et
    in injustitia enim fuciem accipit, qui
    honorem, alios vasa vilitatis in contu-
    iniquitatem facit. iXahum, ii, 10 Fa-
    meliam '. Non quia hoc meruerunt qui
    :

    o)nnium eoimm sicut nigredo. In


    fiunt vasa gloriae in honorem, sed hoc
    cies

    ad Corinlh. iv, 7 malorum imitatione, sicut accipitur hic.


    tantuni ex gratia. I :

    Eccli. IV, 2G Ne accipias faciem ad-


    Quid hahes cpwd non acce/)isti ? Adcob.
    :

    versus fucicm tua)n. Sed hoc usque-


    i, 17 Omne datum optimum, et om-
    :

    quo? In Psal. iv, 4, supra Filii ho-


    ne donum perfectum, desursum est,
    :

    In judicium ego mi)iu)n, usciucquo gravi corde ?


    etc. Joan. ix, 39 :

    in hunc mundu)n voii : ut ciui non vi-


    dent, elc. Libenter autem est in medio,
    maxime deo- « Judicate egow. » Hic lertium, sci- I
    sicut alibi dictuin est, et
    licet in quo inonet argulos et dicun-
    rum, scilicet hominum splritualium, et :

    20 Ubi sunt tur tria. Primo, monet de Christo reote


    Deo fidelium. Matlh. xviii, :

    in corde sentire. Secundo, hoc ipsum


    diio vel tres co)ig)'egati in nomi)ie meo,
    confileri ore, ibi, « Pauperon et hwni-
    ibi sum in medio eoruni.
    lon. » Tertio, opere demonslrare, ibi,

    « Eripitc paupercm. »

    Dicit ergo Sic male judicatis, et


    Usfiuequo judicalis ? » ILc secun-
    :
    «
    majores et ininores, sed inoneo, « /u-
    dum, in quo monstrata Dei praisentia,
    et ma- dicate egow, » id est, ad honorem ege-
    arguitur Judaeorum perversitas,
    facti propter vos, Chrisli scificet.
    litia. Et prirao, in majoribus ipsum \\\

    dem vas in honorem, aliud vero in contume-


    i
    Ad Roman. ix, 21 : Annon habet potcsta-

    tem ftgulus luti, ex eadem massa facere aliud qui- Uam ?


    COMMENTARIl IN PSALMUM LXXXI. 389

    II ad Corinth. viii, '•> : (Juoninni pro- catoris, » ij)snin crucifigentis. Eccli.


    pter vos ff/cims /tictus cst , cuin cssct IV, *.l : /jhcrfi cuni, </ui injuriam pa-
    ilives iii oinnibus. titnr (Ir iiKinu supcrbi. .lerem. xxii, 3 :

    « A7 pupillo, » id est, Christo, (jui lAhcratc ci oppressum tle manu ca/um-


    in terris fuit sine patre, cuni tauien niatoris.
    inatiein habuerit. Kxod. wii, -I2.j)ra'cep-
    tuiii erat eis ; Pupillo iwii noccliitis. VA
    arguunlur super hoc, Isa. i, 23 : Pupillo « Ncscicrunt nc</uc intel/cacrunt. »

    innt juf/icant, ipsi Chrislo : ct causa ci- Ilicsecundum iilius partis, in quo os-
    (/u.v, id esl, Kcclesi», iion iiif/rcf/itur tenduntur non cognovisse pnesentcm :

    at/ i//os. pra'inissa eniin Christi priFsentia, sub-


    Nec tantum sic judicetis corde, iino juiit;i(iii' liic illoruin excrecatio et igno-
    « Iiumi/cni » spiritu, « ct puupercin « re- rantia : el Primo, excae-
    dicuntur duo.
    hus. ipsuin sciiicet Christuin, qui talis calio. Secundo, vehementia cxcaecatio-
    fuit, • jus/i/icnfc, » justuin priedicate. nis, ibi, « In tcncbris. »

    Ilumilis fuit. .Mallh. \i, 2U : Discitc a In prima duo. Primo, quod nescie-
    nie, f/uia initis suin ct liunii/is cordc. runl. Secundo, quod nec scire volue-
    1'auper, Matth. viii, 20, et Luc. ix, .^8 : runt, ibi, « Neque intc//exerunt. »
    Vu/pes foccas /la/ient.ct vo/ucres cfs/i ni- Dicit ergo :Sic Deus stetit coram ip-

    (/os : Filius autcin /nnninis noii /la/ict u/n sis, el ipsi nescieiunt eum essc Deum
    caput rcc/inet. Hic justilicandus justus, veruin^ et redemptorem suum. I ad Co-
    piadicandus justus, .lerem. xxii, 6 : Et rinth. ii, 8 : Si cnim co</novissent, num-
    hoc est itomen, r/uof/ voca/junt euin, qiiam Dominum cj/oricB crucifixissent.
    Dominus juslus nostcr. Propter quod Isa. xxviii, 7 : Prss vino ncscicrunt, et

    intuHt, Maltli. xi, 19 : Juslificata cst prds ehrietate erraverunt.


    sa/)icntia a fi/iis suis. Sed a malis? « Netjuc intel/cxenint, » id est, in-
    Xoii. Imo niagis e contrario, mali ju- telligere noluerunt. Intelligere enim est

    stificantur, et boni condemnantur. Isa. intellectum ad aliquid applicare. Psal.


    V, 23 : 1,7' fjui juslificatis imjjium XXXV, 4 : No/uit inte//igere ut bene
    pro muncrihus, et jnstitiam jusli auf-r- afjeret. Isa. xliv, 18 : Nescierunt, ne^
    tis ab co. tjue intel/exerunt : ob/iti enim sunt ne
    videant ocu/i corum, ct ne intc//igant
    cordc.
    « Eri/iitc paupcrcin. » Ilic tertium,
    in quo monet hoc ipsum opere de- « In tciiehris amhu/ant. » Hic tan-
    inonslrare : et dicuntur duo. Primo, mo- git causam.
    net ul Christum eripiant. Secundo, a Quasi dicerct : Sic nesciunt, ncc sci-
    qwib(i> ipsiiin drbenl ('iip(M'e, ibi, « I'JI re volunl, quia « ambu/an/ » suaviter
    cf/cnini}. )> et deleclabiliter « in tenchris » miseria?
    Dicit ergo : justum [irffidicate
    Sic et culpae. Joan. xii, 35 : Qui ambu/at
    Chrislum, " ct eliam paupcrcm, » Ciiri- in quo vadat.
    tenchris, ncscit
    stum, (( rri/iitc » a morte. Proverh. « Morebuntur. » II ic monstratur ve-

    xxi\ . I I l\,rui' cos </ni i/nrunlnr <i<l Ii(,'inentia caecitatis et ignorantiae, maxi-

    iinntrin : ct </ni tra/iuntur <i</ inlcri- nie secundum secundam litteram, quee
    luin /ihrrarr nc ccascs. .lob, xx.wii, l.'i : est « Sic in
    : tcnebris ambulant. » Et
    /'Jri/iiet f/e ani/ustifi sua /inu/icrrin. tamen « funtlamenta tcrrw » ad litteram

    « AV efjcnum /ihrr<il<' </<• ni<inu /icj- « movebuntur, » ij)sis scientibus ct vi-


    (l('iitil)us, ij)S() patientc *. .lob, ix, 6 :

    '
    Matth. x.xvii, .tI et 5«q.
    390 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    Qui cornmovcl lcrraui de loco siio. Ipsis afllictione eorum ct tangitur duplex:

    eliain cxc;i>catis inovcl)unlur « fimdii- afflictio. Pcr temporalem mortem, sicut


    menla tcrra\ » illi scilicct qui crunt in parcntis primi. Pcr a?ternam damnatio-
    fundarnento tcrrenilalis, scilicct (jcnti- ncm, sicut diaboli, ibi, « /^t sicuf

    les. Psal. Lix, 4 : Commocisfi tcrrom, unus. n

    et conturhasti cain : sana, ctc. Funda- Dicit ergo : Sic estis dii, et Dci filii :

    nienta etiani lci-ra', in terrenis fundati, « ]'os aufcm moricmini, » primi pa-
    qucB sunt vana, niovcbuntur in fine val- rcntcs mortc tcmporali, « sicuf honii-
    de crudclitci'. Jol), iv, P.) : (Jui fcrrr- ncs, » quia nunc homines estis, ut so-

    nu)n habcnt fundamcntum, ((msumcn- net in corruptionem ct culpce et miserise,


    tur velut a tinca. sicut I ad Cor. in, 3 et i : Nonne car-
    na/cs csfis ?... rionnc /lomines estis ? Nec
    tantum moi'icmini, scd etiam in peccato,
    A « Ego dixi : l)ii cstis. » Hic secun- Joan. viii, 21 Qiuercfis mc, : ef non in-
    dum primoe partis totius Psalmi, in quo vcnietis, ef in peccato vestro moriemini.
    postquam egit de pra?sentia, agit de do- Et sine spe ad gratiam redeundi, Prov.
    ctrina. Dno ergo dicuntur, qua? illis pro- xr, 7 Mortuo /lomine impio, nu/la erit
    :

    posuit. Primo, eorum dignitatem. Se- n/fra spes,


    cundo tandem casum et miseriam, ibi, « Ef sicut unus. » Ecce secundum.
    « Vos autcm sicut /lomincs. » Quasi diceret : Sic moriemini, et post
    Dignitas monstratur in duobus : in « cadetis » in infernum, « siciit unus de
    conformitate cum Dco si voluerint, ct principibus, » dsemonibus scilicet, hoc
    justa icgni exspectationc, ibi, « Et est, irrecuperabiliter, sicut illi principes
    filii. » dcemones dicuntur, quia malis sine dubio
    Dicit ergo : Sic priesens fuit coram principantur. Joan. xiv, 30 : Vcnit prin-
    populo suo, et mutat personam intro- ccps mundi/iujus, etc. Et in cap. xii,31 :

    ducens loquentem. Et cum « egio diji » Princeps /lujus mundi ejicietur foras.

    vobis, vel bonis specialiter, vel omnibus Ad Ephes. ii, 2 : Ambulastis securulwn
    si vellent generaHter, « Dii cstis, » id sH'cu/um 7nundi/iujus, secundum princi-
    cst, divini facti, et conformes Deo per pem potcstatis aeris /lujus, spiritus, f[%n

    gratiae adeptionem. Si illos dixit deos, )iunc operafur in fi/ios diffidentise . Et


    ad quos sermo Dei factus est, videlur ibidem, vi, 12 : Non est nobis co//ucfa-

    tangere generis nobilitatem magnam, et tio adversus carnem et sanguinem, scd


    excellentiam nominis ha?i'edilatis, cum adversus principes, et potestates, adver-
    addit : « Et filii Excelsis omnes. » Joan. sus mundi recfores tenchrarum /larum.
    I, 12 : Dedit cis pofcstatcm filios Dei Hic ceciderunt turpiter, Luc. x_, 18 :

    fieri. Exod. iv, 22 : Filius mcus primo- Videbam satanam sicuf fu/gur de coslo

    genifus Isracl. Isa. i, 2 : Filios enutri- cadentcm. Vcl principes ad iilterain di-

    vi, ef exaltavi : ipsi autem spreverunf cit. Ipsi cito moriuntur, Eccli. x, 11 :

    me. Ad Rom. ix, 8 : Non qui filii car- Omnis potentatus brevis vita. Et in Psal.

    nis, hi filii Dci, sed qui filii sunf pro- xxxvi, 2 Tamquam faenum ve/ociter
    :

    missionis, sesfimanfur in scmine. Ad arcsvcnf. Moriemini ergo cito sicut prin-


    Rom. vni, 17 : Si autcni filii, ct luvre- cipcs, ct ila afnigcmini sicut illi.Sap.
    des : liscrcdcs qiiidem Dei, etc. xviii, 1 1 : Simi/i pcena scrvus cum do-
    mino afflicfus est.

    y « Vos aufcm sicuf homines. » Ilic se- %


    cunduin. Pra>missa enim exccllcnti co- « Surgc, Dcus.n Ilic est secunda pars -"^

    supcrius aim
    ruin dignilalc, subjungil dc miseria ct tolius hujus Psahiii, sicut di-
    PSALMUS LXXXll. 301

    clum fuit, in qua postquam priEcessil « Quoniam tu hsereditabis. » Ecce


    narratio ile populi illius voiuntaria ex- secundum. Quasi diceret quis Quomo- :

    CcEcatione, subjungitur imprecatio : et do boc facict, cum ba^c gens sit ejus liae-
    dicuntur tluo. Primo imprecatio, ut ju- redilas ? Isa. xix, 23 : Ihereditas mea
    tlicet judicio damnationis obstinatos Ju- Isracl. Et responderet : Hoc facere pot-
    deeos. Secuiulo, responsio dubitationis, cs, « quoniam tu h<i'reditabis, » illis

    quie posset oriri, ibi, « Quoni<im tu Jup- repulsis, «omnibus Gcntibus, » id


    in

    reditabis. » est, in omni genere Gentium. Malacb.


    \\\ prima duo. Primo, petitur prrppara- I, 1 1 : /n omni loco sacrificatur, et of-
    .tio ad judicium. Secundo ipsum judi- fertur ?iomini meo oblatio munda : quia
    cium, ibi, « Et judicu terram. » magnum nomcn mcum in Gentibus.
    cst

    Ait ergo : Sic voluntarie sunt exca^ca- Vel sic Ilaereditabis in omnibus Gen-
    :

    ti : unde rogo, Domine, conllrma vo- tibus, aliquibus de omni Gente haeredi-
    luntatem meam voluntati tuae, non vin- tatem aeternam dabis. Non remanebit
    dietam sitiens, « surge, » ad judican- vacua si Judseos repuleris. I Petr. i, 3
    dum pnepara te : « el tunc judica et 4 : Rcgcncrarit nos in spcm vivam,
    trrram » vindicta, scilicet dam-
    judicio in hccreditatcm incorrup tibilcm, et in-
    nationis. Psal. lxxii, 22 : Exnurge^Deus, co)itami)iatam. Hebr. ix, 13 Re- Ad :

    judica rau.sam tuam. Isa. n, 19 : Cum promissionem accipiant, qui vocali sunt
    surre.reril Domimis percutere terram. seternie hxreditatis, ad quam nos per-
    Osee, IV, 1 Judicium Domino cum ho-
    : ducat verus bseres Jesus Christus, qui
    hitatoribus tcme. est benedictus, etc.

    PSALMUS LXXXII.

    Exponit hostium impr^operia, et illis exsilium imprecatur.

    1. Canlicum Psalmi Asaph. ter : simul adversum te testa-


    2. Deus, quis similis erit libi ? ne ta- mentum disposuerunt:
    ceas, neque compcscaris, Deus :
    7. Tabernacula Idumaeorum et Isma-
    3. Quoniam eccQ inimici tui sonuc- helita^,

    runt, ct qui oderunt te extulc- Moab, et Agareni,


    runt caput. 8. Gebal.et Ammon,et Amalec : alie-
    4- Super populum tuum malignavc- nigenaecum habitantibusTyrum.
    runt consilium, ct cogitaverunt g. Etenim Assur venit cum illis :

    advcrsus sanctos tuos. facti sunt in adjutorium fiiiis Lot.

    5. Dixcrunt : Venite, etdisperdamus 10. Fac illi sicut Madian', et Sisarae'^,


    eos de gente, et non memoretur sicut labin in torrcnte Cisson ^
    nomen Israel ultra. 11. Disperierunt in Endor, facti sunt
    6. Quoniam cogitaverunt unanimi- ut stercus terrae.

    *
    Judic. vii, 22. " Jndic. IV, 24.
    *
    Judic. IV, i:j.
    :

    392 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    12. Pone principes eorum sicut 16. Ita pcrsequeris illos in tempestate
    Oreb, et Zeb \ etZebee, et Sal- tua, et in ira tua turbabis eos.
    mana ^ : 17. Imple eorum ignominia, ct
    facies
    Omnes principes eorum qufcrent nomen tuum, Domine.
    i3. Qui dixerunt Hsereditate possi-
    : 18. Erubescant, ct conturbentur in
    deamus sanctuarium Dei. sceculum saiculi et confundan-
    :

    14. Dcus meus, pone illos ut rotam, et tur, et pereant.


    sicut stipuiamantefaciem venti. 19. Et cognoscant quia nomen tibi

    i5. Sicut ignis qui comburit silvam, Dominus tu : solus Altissimus


    et sicut flamma comburens mon- in omni terra.

    les

    to libro, in secunda vero parle trigesi- Psali


    imprei
    IN PSALMUM LXXXII mus secundus. Cum enim in Psalmo Eixln
    perseM
    praecedenti de obstinatione et cordis ex- riri

    caecatione malos redarguerit, et iniprc-


    COMMENTARIUS. catus eis fuerit in generali, hic diffusius
    agit deeorum malitia, et persecutione
    bonorum, et ultione tandem accepta de
    Canticuin Psalmi Asapli ipsis, vel accipienda, unde laetilia erit

    justis, secundum illud Psal. Lvn, II :

    Lxtahitur jiistus cum vidcrit vindictam,


    « Dcus, quis similis crit tibi ? » Ilic gt^.
    cst Psalmus octogesimus secundus in to- Et hoc innuitur satis intitulo, qui ta-

    *
    Judic. VII, 2o. se mettre a la tete. Cet appui aux Moabites et
    2 Judic. VIII, 21. aux Ammonites est evidemment^regarde par le
    3 Dans ce psaume, dit M. Tabbe Lesetre, Psalmiste comme un evenement remarquable ;

    Asaph implore le secours de Jehova contre les c'estla premiere indication d'un mouvement de
    peuples voisins pour la ruine
    confederes la puissance assyrienne dans cette direction. »
    d'Israel. lit aux t
    I/enumeration qu'on 7-9 j**-
    Depuis quelque temps deja, cette puissance
    montre que le psaume n'a ete compose ni s'elevait menarante a rhorizon de la Palestine.
    pour le temps de David, qui avait les Tyriens Quelques annet'S seulement avant Josaphat,
    pour amis, et n'eut point atlaire aux Assy- Assournazirpal se vantait dans ses inscriptions
    riens, et ne comhattit les autres peuples que de commander des rives du Tibre jusqu'aux
    <<

    separement iii pour l"t''poque do Nehemie


    ; monts Lal)nana (Liban) a la grande mer, » et
    (Theodoret)', ou les j^ires enueiiiis des JuiFs de recevoir le tribut de Tyr et de Sidon. L"in-
    etaient les Samaritaius ; ni enrin a 1'occasion vasion de la Phenicie etait le prelude des en-
    des guerres des Macliabces, alors que Moab treprises assyriennes contre la Palestine. Le
    irelait point rennemi d'Isracl, qu"Amalec successeur de ceroi, Salmanasar II, soutintune
    n'existait plus, I Paral. iv, 43, qu'il n'etait plus guerre contre les Syriens, avec qui conibattit
    question d'.\ssur, mais d'Aram, la Syrie, et Achab, roi d"Israel, contemporain et alie de
    que les dilTerents peuples persecutaient les Josaphat. Gf. M. Vigouroux, Bibl. et Decouv.
    Juifs chacun de leur cote. l.es auteurs catho- mod. III, II, 3. II n'est donc pas etonnant de
    liques et la plupart des protestants rapportent trouver mentionnes ici a cote des enneniis
    le psaumo a la coalition des Moabites et des traditionnels des Israelites, les Assyriens qui
    Ammonites contre Juda, sous le roi Josapliat, songent deja a la conquete du pays, et lcurs
    II Paral. xx. Ces deux peuples sont Tame d'un tributaires et allies forces les Pheniciens. U y
    soulevement gen(5ral contre Juda. « Assur, dit avait alors aJerusalem un ievile de la famille
    Cook, est mentione comme cncourageant la d"Asaph, Jahazicl, que Dieu avait inspire pour
    confederation, mais saiis prendre posilion ni qu'il encourageat lo pouple et predit la vic-

    i
    ,

    commilNtauh ln fsalmlm lxxxii. 393

    lis est : « Canlicum l^salnii Asap/i. » « \e taceas. » llic jielilio, el pelit

    Lsl eiiini sensiis : « Psalnii (\in/icinn. >) duo. Priiuo, quod afllictiouem et viudi-

    lioc est, qiiod canlaiuluiu « Asapli, w elaiii jicnitus mui omitlat. Secuudo,
    justoruiu congregatiiiui, proptcr ullio- (juod iicc eliaiii iutenlct. scd forlilcr ijisos

    ueiu iniiuicoriiiu suoruin, qua^ ibi cou- pcrculiat, ibi, « \i'quc ctnnpescaris. »

    tinetur, esl « canticuni Psa/nii » conse- Dicil ergo : Sic. Domiue, nullus tibi si-

    cutivum. Primo enim cantabitur in luusi- uiilis, e( j)roj)lcr lioc, rogo <( ne taccus, »

    co instrumeuto, psallerio scilicet. Secun- eorum nequitias dissimulaudo jienitus,

    iln iu voce et choro. Kst eliaiu « canticuin sicut saqie taces. Diu cnim et salis taciiisli.

    Psa/nti, » (juia invitat ad l«titiaiu, qua>, Isa. xLii, li : Tacui scniper, si/ui, pa-
    in canlico, et operationem bonam, quae tiens fui, siciit parturiens /oquar. Et
    in Fsaluio uotatur. Lvii, I I : luji) taccns, et quasi non vi-
    f/cns. Ilabac. i, 13 : (^uare taces im-
    Diviilitur auteiu Psaiiuus iu partes pio (/evorante justiorem se ? Et respon-
    dua^. l^iiui), iiuprecando iiiimicis de- detlsaias, \\a\, 13: Vocifcrahilur, el c/a-

    scribit illorum malitiam contra san- mahit : super inimicos suos confortahi-
    ctos lideles. Secundo, determiuat pce- tur. Milii etiam roganti non taceas. Tunc
    naiii, qua vult illos puniri, ibi, « Fac enim Dominus rogauti tacet, quando
    i//is sicut Madian. » quod rogalur, uou implet. Supra, iu
    In prima duo. Primo, petitio utvindi- Psal. xxvii, 1 Deus rneus, ne si/eas a :

    cet. Secuudo petitionis ratio, ibi ,


    mc : Ne([uando taceas a rne. « Neciue com'
    « fjuoniani ccce ininiici. » pcscaris, neque » refraenando te. Unde alia

    prima duo. Primo, captat benevo-


    In littera : « iXc mitiges, uec mitescas su-
    leutiam. Secundo, orat, ibi, « Ne ta- per impios. » Psal. lxxviii, H Effunde
    :

    ceas. » irani tuam in cjentes, quse te non novc-


    runt.
    Vel iu bono : et est bona petitio,
    Dicit ergo : Sic obstiuati suut iuimi- « ne taceas, » a doclriua, quam semper
    pars ci : sed o « Deus, » Christus scilicet, me doceas, implens illud Isa. xxx, 20 :

    « quls similis eril tilti ? » in fortiludiuc Non faciet avo/are a le u/tra doctorem
    inter omnes liomines ad judicium ve- tuuni. (( Neque compescaris)^, a flagellau-
    nientes. Quasi diceret : Xullus. Exod. do. Auguslinus : « Ilic ure, hic seca. »
    XV, 1 1 : (Juis siini/is tui in fortibus, Jerem. x, 2i : Corripe me, Domine, ve-
    Doniine ? c/uis simi/is fui, magnificus rumtamcn in judicio : ct non in furore
    in sanctitate, etc. Nullus in dignitate et tuo.Per haec duo reformatur in nobis
    claritate. Augustinus : « Multis in hu- Dei imago per doctrinam intellcctus
    :

    « militate similis esse voluistl, etiam illuiiiiuatur, per flagella alFectus humi-
    « ipsis latronibus tecum crucifixis. » Ad liatur.
    Pliilip. II, 7 : In simi/itudinem liomi-
    iium factus, etc. Scd in claritate cum
    veneris, quis erit similis tibi ? Non erit « Quoniam eccc inimici. » Ilic secuu-
    similis in sapientia, et discussione eorum dum. scilicet ralio, quarc uou debet
    quii' ad judicium [lertineut. .lob, xxxvi, acquiescere, et qua movelur ad irrogau-
    22 : \ii//iis /! simi/is in lerjis/atorilius. dum. Et est prima illorum malitia, quam

    toirp,II Paral. x.v, li-17 il est tout naturcl de ; Uaiis le sens spirituel, les advorsaires
    penser quil est rauteur du psaume, ou il dc- d'Israel repr<5senlent les puissances de Tenfer
    veloppc des pensees anal()f,'ues a cfilles qui liii et cdles de la torre i\\\\ s'amout(nit contre
    sont attribuees par le livre historique. rEglise, mais dont la defaite est assuree.
    394 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    primo tangit. Secundo, concordia mul- in PsaL cix, 6 : Conquassabit capita,
    torum in il!a, quod tanj^atur ibi, « Quo- etc.
    niam cogitnveruut. » Et nota, quod caput in Scriptura ali- Cai
    sumiii
    Item, in prima primo langitur mali- quando accipitur proprie, sicut Matth. bon.im
    inali
    tia ct culpa in Deum. Secundo, in po- XXVI I, 39 Prcetereuntes autem blasphe-
    : part

    pulum Dei, ibi, « Siipcr populum mahant eum moventes capita sua. Ali-

    iuum. » quando impropric, et transumptive, et in

    In prima duo, secundum duplicem bono, Deus, I ad Corintb. xi, 3 : Caput


    malitiam illorum, quam tangit. Primo, Christi, Deus, Hoc est caput in Christo,
    quia doctrinam Chrisli, el Ecclesioe abji- in illa persona ipse Christus. In eodem
    ciunt. Secundo, quia vanum diclum ex- t. 7 : Vir cpddem... iniago et gloria Dei
    tollunt, ct introducore intendunt. Et \o- est. Et t- 3 : Omnis viri caput Christus
    quitur ac si tempore Anli-Chri-
    esset in est. Et in PsaL lxviii, .^ : Multiplicati
    sti, ibi, « Qui oderunt tc. » sunt super capillos capitis mei. Qui-
    Dicit crgo : Sic afnige, et dignum est, cumque sponsus^ In eodem ibidem Ca- :

    « quoiiam ecce, » in aperto, « inimici put mulieris, vir. In malo Initium :

    tui sonuerunt, » contradicendo verilati diabolicee suggestionis^ Gcnes. iii, 15 :

    in Ecclesia pra^dicatie. Inimici Ecclesioe Ipsa conteret caput tuum. Peccatum su-
    primo circumdant et ambiunt Ecclesiam, perbise, et elationis^ In Psal. lxxiii,

    Luc. XIX, 43 Circumdahunt te inimici


    :
    13, supra : Contrihulasti capita draco-
    tui vallo :... et coangustabunt te. Post- nis in aquis. Ipse diabolus, Ilabac. iii,

    ea sonant clamando indiscrete, Psal. 13 : Percussisti caput de domo impii.


    Lxxvi, 18 : Multitudo sonitus acjuarum, IndifTerens, ratio et mens, Psal. xxii, 3 :

    etc. Sed Isa. xvii, 12 : Vse multitudini Impinguasti in oleo caput meum.
    populorum multorum, ut multitudo
    maris sonantis : et tumultus turbarum,
    sicut sonitus aquarum multarum. Super populum iuum. » Hic secun-
    «

    dum, in quo monstratur malitia eorum


    « Et qui oderunf te. » Ecce secun- in Dei populum, et primo cordis, secun-
    dum, in quo subjungit, quod etiam do, oris, ibi, « Dixerunt : Venite. »
    Deum alienum extollunt, sicut in Anti- In prima duo. Primo, maligna cogi-
    Ghristo fiet. tatio, et deliberativa contra omnes gene-
    Aitenim: sic sonant « ei ciui oderuni raliter, Secundo, contra sanctos Dei spe-
    te: n aliqui enim tales sunt. Supra, in cialiter, ibi, « Cogitaverunt. »

    Psal. Lxxiii, 23 : Superhia eorum, c[ui te Ait enim : Contra te fecerunt, o Deus,
    oderunt, ascendit semper. Joan. xv, et « super populum tuum, » sup-
    etiam
    18 : *S'/ mundus vos odit, scitote cjuia ple, opprimendum, « malignaverunt, »
    me priorem, etc. Tales extulerunt caput malignum fecerunt consilium. Hi erunt
    suum super Anti-Christum, dicentcs homines mundani. I Joan. v, 19, Mun-
    ipsum esse Dcum et prredicantes. Dan, dus totus in maligno positus est. Prov.
    XI, 3t) : Elevabitur, et magnificahitur XII, 5 Consilia impiormn fraudulenta.
    :

    adversus omnem deum : ct adversus Propter hoc dicitur in Psal. xiii, I, de


    Deum deorum loquetur magnifica. ilHs : Ahominahiles facti sunt in studiis
    II ad Thess. ii, 4 : Adversaiur, ei ex- suis. « Et cogitaverunt adversus sanctos
    supra omne, quod dicitur Deus,
    iollitur tuos, » quomodo eos destruerent. Alibi,
    aut quod colitur. IIoc est enim male- in Psal. Lxxii, 8 : Cogitaverunt, et lo-
    dictum caput, de quo Habac. iii, li : cuii sunt nequitiam. Thren. iii, 60 : 17-
    Maledixisti capiti bellatorum ejus. Et disti cogiiationes eorum odvcrsum me,
    habebit alia sub se capita, de quibus dicit sanctorum congregatio.
    :

    COMMi:NTAim Ii\ PSAI.MUM LXXXII. 395

    « ni.rcrinit : \fiii/r. » Hic malilia Daiiiclcni. Mali euiui priino luinpuut


    oris lanj;ilur, qua^ fuit in duttltus. lu iu- confcederationem, quaiu liabcnl cuiu

    vitaliouo uiuliia ad pitpiilos disjiciiicu- Deo et sauctis, et post conbederautur


    (liiui. Seruuilo ad aiuiiliilauduui [icuilus, coulia Dcuiu et sanctos cuui ipso dia-
    ([iiauliiui iu illis est, ibi, « A/ iion iiir- bolo. Isa. xwiii. 1") : Pcrrussimus fip"

    iiiorctur. » dus rum morte, ct cum in/erno fccimiis


    Dicil er^'0 : Sic «.orde coirilaveruut, et pactum. Isa. xxxiv, 15 Illuc rongrega- :

    « (/ijrr/fiif M orc, se uiutuo exluirtau- ti sunt milri, alter ad allerum, et for-


    do : « \i'iiiU'y ct (Hsiicrilainiis cos, » tiler ad iuviceiu colligati. .ludic. xv, i,

    um sanclos S(.ilicet l)ei, « (/c (/cute. » lloc Vulpes Samsouis, elsi diversas babebant
    et est invitatoriuiu diiiliolicum. Sapieut. ii, facies, babebant tamen caudas ad invi-

    1, (>, 12 : /)id('ri(nt cof/itaiitcs (ipi((/ se ikhi cem coUigatas '. Job, xl, 12 Xcrvi :

    rcctc :... \ciiitc circiunrcniiiinKs jii- tcsliculoruin hc/ieinot/i, illi perquosdia-


    sluni. Kt Jeieiu. \i,\\) : Di.ierimt iin/iii bolus generat, pcrple.ii sunt. Et sicut
    Vcnitc, cradainus euni dc tcrra rircn- dicil Hieronyiuus, « magna coufusio,

    tiuin. luvilatoriuni auteni. carnis est « quod vix invcniuntur boni ita conjun-
    illiid Sapienl. ii, <) : \'cnite, jruainur « cti ad bonum, sicut membra diaboli

    bonis (jiae sunt, et utainur creatura tain- « ferveut et uniuntur ad maluui. » Hic-
    (luain, elc. Et post, V. 8 : Au/luni pra- rouyinus : « Infelix populus, qui iion
    tum sit, (/uod non pcrtranseat lu.riiria « babet tantam in bono concordiam,
    nostra. invitatorium autein mundi, Pro- « quantam mali in malo omuia enim :

    verl». I. II et 13 : ]eni nohiscuni, insi- « suslinent mali discrimina, ut suas

    dieinur sanr/uini... Omneni pretiosam « compleant voluntates. »

    .substantiam reperiemus. Exod. i, 10 :

    Venite, sapicnter opprimamiis eum, sci-


    licet populum Israel. « Adversum te testamentum. » Ilic ijf

    secundum, specificatio illorum qui con- Undecim


    . . . viii^ unda-
    ffreErantur : et tangit uudecim gentes, in cim genti-
    <-'
    ^ 1 . • ^"^* ilesi-
    « Quoniam cogitaverunt. » Hic se- quibus undecim vitia designantur, qui- gnata.

    cunduin, quo tacta eorum malitia,


    in bus impugnatur Deus.
    hic tangitur ipsorum in malo coucordia Ait enim : IIoc dixi, quod simui cogi-
    universalis. Et primo, tangitur illorum taverunt, et etiam « tabernacula Idu-
    concordia ad malum. Secundo, sij,man- mueorum, » id est_, Idumaei, qui in taber-
    ter nominantur qui concordant in illud, naculis habitabant, sicut corum pater
    ibi, « Adcersum ie teslamentum. » Edom, id est, Esau. Cantic. i, 4 : Nigra
    Ait enim Sic corde, ore, et opere
    : sum, scd formosa, sicut tahernacula
    nialigni sunt, propter quod non compe- Cedar. « Disposueruni iesiamcntum, »
    scaris. Et etiam, « quoniani cogitace- id est, indissolubiliter ordinaverunt, sic-

    ruiii » interius deliberando, « unanimi- ut testamentum indissolubile. Sa]). i, 10:


    fer, » simul. Uuanimitas referlur ad Sponsioncs posueruni ad illam, mortem
    identitatem cordiuui et animorum, si- scilicet, ut convivant simul. Et hoc
    nml ad congrej^^atiouem et uuiversalita- « advcrsum ie » conjurando. Isa. viii,

    lciii personarum. Daii. \iv, 27 et 28 : 12 ; Oinnia (jiix loquitur populus isle,

    Qiiod eum audisseni Bahi/lonii indii/- conjuralio esl, Idum«Eus autem intcrpre-
    nati sunt rc/iementer : cf ronfjregati a(/- tatur sanguineus, et signilicat Iioiuici-
    rersus regem, dixcrunt :... Tradc nobis das, qui sauguinei reclc dicuntur, quia

    ' Judic. XV, 4: Samson... cnpil trcccnlas vulpes, vit in inedio.


    raiidasque earum juncil ad caudas, et faces liga-
    .

    396 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    sanguinis effusores : et his Dominus mi- « Gehal, » ad litteram quis iste fue-
    nalur lamquani inimicis. Isa. xxxiv, 5 : rit sive nomen populi vel personae, non
    Ecce snper Idiimicam dcsccmlet gladius, recolome legisse. Dicunt autem quidam
    ctsuper populiim iulerfeclionis. magistrorum, quod populus quidam, id
    « /s7 IsiuaJicIitK » similiter disposue- est, Lcbal. Lebal autem interpretalur,
    runt testamenlum, supple, ab isto de- sicut vult Glossa, vallis vana, et desi-
    scenderunt, qui populum Dei impugna- gnat hypocritas, qui vane humiliantur,
    verat, secundum illud quod dictum est secundum illud Eccli. xix, 23 : Est qui
    Genes. xvi, 12 : Manus cjus contra neqiiiler Jiumiliat se, et intcriora ejus
    omnes, et manus^ omnium contra eum : plena siint dolo.

    et signat schismaticos et rebelles. Tn- « Et Ammon, » populus qui descendit


    terpretatur autem Ismael obediens sil>i, de Loth, per fdiam minorem *. Inter-
    et signat gulosos, qui deos faciunt ven- ^veiaiur populus turhidus, et signat ira-
    tres, quibus in omnibus obediunt. Ad cundos, et pacis turbatores. Proverb.
    Philip. iii, 19 : Qiiorinn Deus vcnter XXIX, 22 : Vir iracundus provocat rixas :

    est.Sed horum tabernacula sic dispo- el qui ad ifidignandum facilis est, erit

    nontium testamentum contra Deuin, ad peccandiim prorlivior.


    deslruentur. .Fob, yiii, 22 : Tahcrnacu- « El Amalec, » qui fuit lllius Oliphat,

    lum impiorum non suhsistet. Isa. xxiv, primogeniti Esau, a quo populus Ama-
    20 : Auferetur quasi taljcrnaculum lecitarum, contra quem pugnavit popu-
    itnius noclis. lus Dei 2. Inlerpretalur autem lingens
    « Moah et Agarcni, » ad litteram cum terram, per quocl intelliguntur avari.
    illis fuerunt. Sed per Moab, qui inter- Mich. vii, 17 : Lingcnt pulvercm, sicut
    pretatur ex palre, signantur haeretici, serpcntes. Et in Psal. lxxi, 9 : Inimici
    quibus proprie dicitur illud Joan. viii, ejus terram lingent.
    44 Vos, ex patre diaholo estis. Et ma-
    : « AlienigenoC, » id est, Philisthaei : sic

    xime, quia omnes sunt superbi : et de enim accipitur, ut vult Glossa, unde
    Moab dicitur, Isa. xvi,6 : Audivimus su- Grseca litlera habet « Philislhiim : » et in-
    perhiam Moah, superbus est valde. Item, terpretatur Philisthiim polione cadentes,
    ex adulterio nati faerunt Moabitae : sic per quod intelliguntur gulosi, et ebriosi.
    haeretici generantur ex adulterio cum Luc. Mx, 34 : Allendile vohis, ne forte
    Scriptura. II ad Gorinth. ii, 17 : Non graventiir corda vestra in crapula et

    sumiis sicut plurimi, doctores scilicet ehrietale. Joel, i, 5 : Expergiscimini


    haereticorum, adullerantes verhum Dei. ehrii, et fletc, ct ululate omnes, qui
    « Agareni, » ad litteram dicebantur de bihitis vinum in dulcedine
    Agar descendentes, et interpretantur su- « Cum habitantihus Tyrum. » Ivrii
    scilanles festa, et designantur per eos ad litteram vicini erant, et frequenter
    otiosi et pigri, qui non cessant somniare eos impugnabant. Tyrus enim interpre-
    festa, ut in illis vacent, non contempla- tatur anguslia. Habitantes ergo Tyrum,
    tioni, sed luxuria?, et crapulee, et ebrie- sic in angustia existentes : et hi sunt iu-

    tati. Thren. i, 7 : Vidcrunt eam hostes, vidi, qui omni bono aliorum torquen-
    et dcriscrunt sahhala ejus. Isa. i, 13 : tur, et ipsuni suum vitium est eis tor-

    Neomeniam ct sahhalum, el fcstivitalcs mentum, secundum illum Iloratii ^


    :

    alias non feram. Eccli. xxxiii, 20 : Mul-


    tam malitiam docuil otiositas. Invidia Siculi non invenere tyranni
    Majus tormentum.

    '
    Cf. Genes. xix, 38. " HoRATius, Lib I Epistolarum.
    2 Cf. Exod. XVII, 8 et seq.
    COMMENTARII IN PSALMUM LXXXTl. 397

    Kzocli. XXVII, 2ti. \'eH/ifs iuislfi\ pros- in scutis. lliieretici enim deferunl in ve-
    p«'ritas scilicet visa a malis, contricit tc, xiHo et in sculo imaginem lupi. Scliis-
    T\re, /// cordc nujris. n alici bubonis, quem omnes aves iii-
    vadunl. Su[)erbi unicornis. Acediosi et
    quod est animal quod ado-
    l)igri gliris,
    « Etcnim Assiir ce/iit cton illis, » ad ravit (!alo mense uno. llypocrit;e scor-
    componcndinn isliul pcssimnm testa- pionis, qui blanditur facie, sed cauda
    meiitum. l)e islo scitur quoiiiam inimi- pungit acerrime. Iracundi leonis. Avari
    cus fuit populo l)ei, et ipsum destruxit : talpop, qua^ non cessat terram super se
    inio caput liiit omnium aliornm in de- fodere. Tiulosi porci. Invidi ligris, quia
    struetione,ipse scilicet Xabucliodonosor, dicilur (juod f(Ptibus suis niij;i"is invidet.
    d»' quo Isa. x, o : Vie Assur, virija fu- Luxuriosi asini, vei byenae. Desperantes,
    ruris inci, ct hacidus ipse est , in nianu bominis se in tluvium prajcipitantis, vel
    euruni indiipialio mea. Assur autem in- laqueo suspendentis.
    terprelatur tollens rohustum, vel tollens
    aspcritatcm, et signilicat luxuriam, quse
    forles emollit et enervat, sicut factum est « Fac i/lis sicut Madian. » 11 ic est
    |q
    iu Samsone, qui per mulierem sic emol- secunda pars totius hujus Psalmi, in Seunda
    lilus est, ut al) inimicis captus vincere- (}ua determmal ipsam p(pnam, qua vult psDiini.

    lur '. Interpretalur etiam vilitas : et lioc eos puniri, sic in Deum et in suum po-
    quia hominem vilem rcddit. .lerem. ii, ])uhim insurgentes : et dicuntur duo.
    :iij : Quam vilis fatta es nimis, iterans Primo, in forma imprccationis poenas
    vias taas ! Kccli. ix, 10 ; Omnis mulier, obstinatorum et incorrigibilium prophe-
    ijuse est fornicaria, quasi siercus in via tat. Secundo, ad incorrigibiles et obsti-

    conculeabitur. natos descendit specialiter, ibi, » l//iiile

    « Faeti sunt in adjutorium filiis Lot, » facies. »


    omnibusdescendenlibus de Moab et Am- In prima duo. Primo, imprecatio
    inon ad impuj^nandum Uei populum. [)rophetando poRnam eorum in prcesenti.
    Lol autem declinans inlerpretatur, et si- Secundo in fuluro, ibi, Sirut ignis. » ((

    gnillcat apostatas declinanles ab eo quod In prima duo adhuc. l*rimo, impre-


    promiserunt. Psal. cxxiv, 5 : Declinan- cando prophctat eis p^enam mortis tem-
    tes in ol)lifjationeSy addueet Dominus, poralis. Secundo, captivitatis, ibi,« Deus
    etc. Lot eliam interpretalur conclusas, meus, po/ie illos. »

    et signat despcranles, qui verc in ma- Tn ])rima duo. l*rimo, im])rccatur mi-
    nibus inimici sunt conclusi, conlra quod noribus. Secundo, majoribus, ibi, « Po-
    David gratias agebat supra, in Psal. xxx, ne prhicipes. »

    • \cc conclusisti me in manihus ini-


    : In pi'ima duo. Primo, imprecando
    i/iiri : .statuisti in loco, etc. Et alibi, in p(enam j^roplielat. Secundo, specilicat et
    Psal. XXXIV,3, imprecatur adversariis : delermiiiat quoe est illa pcena, ibi, « Dis-
    Conclude adversus eos qui persequuntur pcrie/unt i/i Endor. »
    hie. In prima dicuntur tria, sccundum
    '"®' Et nota, quod undecim genera malo-
    SHtB
    tria exempla, juxta qua.' pctit illos puniri.
    ia.
    rum leligit,ut ostendat tot essc transgres- Primo, sicut ])unili fuerunt Madianitae.
    sores : transgrcssionis enim numerus Secundo sicut Sisara, ibi, « EtSisanB. »
    est undenarius. Vide etiam, (|uod isti Tertio, sicut .labin rex (ihanaan, ibi,

    (unnes venicmtes ad bellum conlra san- « Sicul .fabin in torreidc »

    ctos habent ()ropria signa in vexillis el Dicit ergo : Sic logavi, Domine, ne

    ' Judic. XVI, 4 et seq.


    398 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    compescaris, quia contra le el tuos sunt Ait enim : Fac eis sicut illis. Sed quid
    congregati, et confoederati. Imo, « fac illis fecisti ? Ecce, « Disperierunt iri En-
    illis sicnt » fecisli « Madian, » illi popu- dor. » Fons est a quo torrens C.sson de-
    lo qui descendit de Abraham per Cethu- scendit •. Judic. v, 21 : Torrens Cisson
    ram '. Hos enim per Gedeonem destru- traxit caduvera eorum, scilicet mortuo-

    xit ^ « Et » sicut fecisti « Sisarx, » rum. Endor autem interpretatur fons


    quem Jahel Lacte potatum transfixit ^. generationis, et significat peccatum lu-

    « Et siciit Jahin, » supple, fecisti, « in xurise, in quo pereunt multi. Eccli. ix_,

    torrentc Cisson ^. 9 : Propter speciem niulieris multi per-


    Madian interpretalur contradictio, sive ierunt.

    declinans judiciiim, et significat advoca- " Facti sunt ul slercus lcrrx, » pulre-
    tos malos, qui semper contradicunt om- facli, et foetidi, et conculcati. Jud. v, 21 :

    ni bono, et judicium declinant, causas Conculca, anima mea, rohustos. Isa. v,

    protelando. Isa. xli, 11 et 12 : Perihunt 25 : Facta sunt morticina eorum quasi


    viri, qui contradicunt tihi : quxres eos, stercus in medio platcarum. Et bene
    et non invenies, viros rehelles tuos. luxuriosi dicuntur facti ut stercus, quia
    Sisara autem interpretatur exclusio yau- viles valde. Jer. ii,3G : Quamvilis factas
    dii, et designat bypocritas, quia se a es tii?nis iterans vias tuas ! Et ut stercus,
    gaudio excludunt, et tristes sunt. Matth. quia Eccli. ix, 10 : Omnis mulier, quse
    VI, IG : Cwn jejunatis, nolitc fieri sicut cst fornicaria, quasi stercus in via con-
    hypocritcv trisles. Eccli. xiv, 2 : Felix, rulcahitur Jer. . viii, 2 : bi sterquilium
    qui non hahuit animi sui tristitiam. Et super facicm terrx. erunt. Nota, Manas-
    XXX, 22 No)i des animse tuse trislitiam"->.
    : scs, prgelatus ncgligens et obliviosus, non
    Jabin autem interpretatur sapiens, et delevit habitatoresterrse Chanaan. Judic.
    significat sapientes illa sapientia carnis, I, 27 : Manasses non delevit Rethsan, et
    de qua dicitur ad Roman, viii, 6 : Pru- Thanac cum viculis suis, et hahitatores
    dentia carnis, mors est. Vel illa, de qua Dor, etc.

    I ad Corinth. iii, 19 : Sapientia hujus Et nota hic, quod est stercus luxurise,

    mundi stullitia est apud Deum. Cisson sicut hic expositum est. Et Joel, i, 17 :

    interpretatur Ixtificans, et signat tem- Computruerunt jumenta in stercore suo.


    poralium abundantiam, qua Isetificat Glossa : « Jumcnlum in slercore putre-
    Jabin, quamvis transeat sicut torrens. « scere, vitam in luxuria finire. » ^Mun-
    Nota de divite (Luc. xii, IG et seq.). danae gloria?, I Mach. ii, G2 et G3 : -4

    Sensus ergo est : Fac iUis sicut perfidis verhis viri pcccatoris nc timueritis : cpuia

    advocatis, hypocritis, et perverse astu- fjloria ejus stercus et ho- vcrmis est :

    tis. die extollitur, et mni invenietur.


    cras
    IV Reg. IX, 37 : Eterunt carncs .Jczahel
    sicut stercus super facicm teme. Yilita-
    tis ad liltcram, et abjectionis, Psal. cxii,

    « Disperierunt in Endor. » Hic secun- 7 Suscitans a terra inopem, el de ster-


    II :

    dum, quo determinat pa^nam et di-


    in : corc crifjens pauperem. I Reg. ii, 8 :

    cunlur duo. Primo, tangitur locus in Suscitat de pulvere egenum, et de ster^


    quo perierunt. Sccundo, modus, quia corc elevat paupcrem. Abundantia3 teni-
    usque ad putrefactionem vilissimam, ibi, poralis, Ad Philip. lu, 8 : Omnia... arhi-
    « Facti sunt. » tror ut slercora. Qu» excsecaverunt To-

    '
    Cr. Genes.xxv, 1 et 2. •*
    Judic. IV, 24.
    K
    2 Cf. Jiulic. VI et VII. Cf. Proverb. xii, 23 : xv, 13 ; xvii, 22.

    8 Cf. Ibideni, iv, 17 et seq. ; v, 24 et seq. 6 Cf. Jud. IV, 7, et V, 21.


    COiMMENTAUII L\ PSALMLM LXXXII. 399

    biam in oculis ejus cadeulia '. Est oliani ofloudant, et dicatur, Eccli. xxxiv, 2i :

    liivc occasio uiali, ctiauisi nou sil uia- Qui o/fert sacrificium de substantia
    lum. Sed suul stercora boua. Priuiuiu, paupcruni, quasi qui victiniat fi/iuin in
    uuMUoria el recordatio perpetratie iniqui- co)ispec/u patris sui. Salmana, iwibra
    tatis. Luc. xui, 8 : Dimille il/am, scilicet cominutationis, significat instabiles,
    ficum, et hoc amio, usque dum fodiinn qui moveutur sicut umbra, coutra
    circa illam, el mittam stercora, pci3ui- illud Jacob. i, ti : Qui enim Jisesitat,

    tentijB el asperitatis. Ezech. iv, l.j : /lccc siini/is es/ f/uc/ui maris, qui a voi/o ino-
    dedi tibi fimum boum pro stercori- vctur et circuinfcrtur. luterpretatur etiam
    bus humanis,et facies /)a)iern tuu)?i in eo. perfcctus vel consummatus^ ot signat
    Esther, xiv, 2 : Pro unguetitis variis, contemnentes, qui in profundo sunt
    ci)iere et stcrcore i)n/)leri/ caput. Job, vitiorum. Proverb. xviii, 3 : Impius,
    u, 8 : Qui lesta saniem ra(/eha/ sedois cum in profundum voierit peccatorum,
    in s/erqui/i)iio. co)ite))init. Est ergo sensus : Fac prin-
    cipibus eorum, sicut loquacibus, ra-
    ptoribus, de rapto immolantibus. et
    « Pone priiicipcs. » llic secundum, in instabilibus, ot contemnentibus.
    (juo post(iuaiu pricdixit optando niiuo- « Omncs principes. » Hic coUigit
    rum affliclionem, hic secundo optando iu uuivcrsali. Quasi diceret : Non
    pritdicit similiter majorum. Et primo, tantum de aliquibus principibus illo-
    optat eis pr(ediceudo pffiuam. Secundo rum loquor : sed, « omnes princi-
    subjuujzit rationem, quare juste sint pes coruni » sic pone ; quia digiii sunt.

    Ituuiendi, ibi, « Qui dicerun/. » Tsa. I, 23 : Principes tui infide/cs, so-


    In prima, primo petit poenam princi- cii furuin, et crudeles minoribus. Prov.
    puui. Secundo, omnos in unum col- xxix, 2 : Cum impii sumpscrin/ « prin-
    ligit, ibi, « /J)nnes pri)icipes eo)'um. » cipa/um, gonct popu/us.
    Dicitergo : Sic afflige minores et etiam
    i^ pO)ie pri)icipes eorum, » id est, majo-
    res inter eos et principaliores, « sicu/ « Qui dixcrun/. » Hic est ratio, |3
    0)-eb, e/ Zeb, et Zebee, et Satmana^. » quare sic sunt tractandi.
    Oreb autem interpretalur coivus, et Ait cnim : Sic pone principes, et
    signat Proeiatos loquaces, contra illud omnes « riui, » id est, quia illi

    I Reg. II, '.\


    : No/ite mu//ip/icare /o- « dixerun/, » sese mutuo invitando :

    qui, etc. Et iu Psal. xi, i : Dispcrda/ « Possidcamus sanctuarium Dci., » Je-


    /touiinus univcrsa /a/>ia (/o/osa, et /in- rusalem, et templum quod in ea cst :

    (jtiain mafjni/oquam. l*rov. xiv, 2'i : et hoc « hxreditatc, » id est, jure hoe-
    I bi suut rcrha p/urima, ibi frequoi- reditario, ut numquain dimittamus, nec
    li'r erjcstas. Zeb autem iuterprelatur restituamus iis ad quos pertinct. Psal.
    /iipus, ct designat rapaces. Sophon. iii, lAxviii, 1 : Deus, vencrunt gcn/cs in
    •{ : .Ju(/iccs ejus /upi vcspere, no)i re/in- /iHWcj/ila/cm /uam. Hoc anerte contra '^°"'''* pree-
    1 latos iiepo-
    (puhont in niauc. I'i/cch. xxii, 27 : Pra.']atos, qui Ecclesiasticas diffuitatos '"'.'LT'''^"
    l'ri)u:ipcs ejus in iiiedio il/ius, quasi conforunt nopotulis, ac si eas voUont ^l"^'*,'^'''^'®'
    liipi rapientcs. Zebec, victi)na : bcnc jure haereditario
    possidero undo os- :

    post rapinam, (jiia desiguat illos, qui quod nou suut sacordotos se-
    lcuditur,
    de bonis subdilorum qua' rapiiint, cunduiu ordiuom Molchisodech, sod se-
    lk'um placare se credunt, cum magis cundum ordiuom Aaron. Dout. xxxi.

    ' Cl. Tuh. II, II. Zcl)(;c ct Salmana, Ibid. xiii, 21, ubi habelur
    Pro Oreb et Zeb, cf. Judic. vii, 2^ ; el pro dc illoruin pessimo iiiteritu et destructione.
    :

    D. ALB. MAG. ORD. PR.f:D.

    7 et 8, pra-cepit Doininus Moysi, ut Ecce Dominus... quasi pilarn mittetle iii


    praeliceret sibi in successorem Josue, terram. Thren. i, 8 Pcccatum peccavit :

    non aliquem de parentela sua, Et Do- ./erusalem, propterea instabilis facta


    minus non Joanni consanguineo suo, cst.

    sed Petro commisit Ecclesiam, Joan. « Et sicut stipulaniy » quce valde fra-
    XXI, 17 Pdsce oves meas. Prtelati au-
    :
    gilis est et debilis, ut omnino resistere

    iem nostri si umquam possunt, dimit- non possit, « ante faciem venti, » qui

    tunt rcliquias suas parvulis suis. Sed portat eam, quocumque volueril. Isa.

    in Psal. XV, 4, dicitur A^on comjregabo :


    XL, 2i : Turbo, quasi stipulam, auferet
    conventicula eonim de saiKjuinibus. eos. Et ibidem, xlvii, 14: Ecce facti
    Sed multi sunt tales oedificalores. Ber- sunt quasi stipmla, ignis combussit eos.
    nardus : « Iluic parvulo forsitan non- Joi), XXI, 18 : Erunt sicut palae ante
    « dum nato, Ecclesiastica benelicia pro- faciem venti. Comparanlur ergo hi sti-
    « vida sane parentum sollicitudo parat. pula% quia fragiles : alii pulveri, quia

    « Illum prffipositus vel Decanus, ut sibi steriles. Psal. i, Non sic


    4 : impii,

    « succederet, materno educavit alTe- non sic : sed tamquam pulvis, etc. Et
    « ctu, in deliciis nutriens. Illc dignus folio, quia leves. Isa. lxiv, G : Cecidi-

    « Archidiaconatu, utpote filius princi- mus quasi folium Jtniversi.

    « pismagis autem: si sit Episcopi


    « consobrinus, in quo tota est Episco-
    « pata progenies '. » « Sicut ignis qui comburit. « llic se-
    cundum, in quo postquam pr«dixit de
    pwna eorum temporali, subdit conse-
    j|4 , « Deus ineus, pone. » Hic secundum quenter de seterna. Et primo tangitur
    illius partis, in qua agitur de poena modus affligendi illos cum similitudine
    illorum in prsesenti. Petiit enim prae- quadam. Secundo, teinpus quo erit
    dicendo poenam mortis illorum, hic afflictio illa, adaptatio similitudinis, ibi,

    instabilltatis et captivitatis : et dicun- « Ila perseciueris. »

    tur duo. Primo, petitur eis instabili- In prima duo. Primo enim combu-
    tas, ut deducantur de loco ad b:)cum i'untur sicut silva, quia steriles. Secun-
    litteraliter,spiritualiter de peccato in pec- do, sicut montes, quia elati et super-
    catum. Secundo, fragilitas et debilitas, bientes, ibi, « Et sicutflamma. »
    ut non possint resistere uUo modo, Ait enim : Sic, Domine, illos punies in

    ibi, « Et sicut stipulam. » prffisenti, ut dixi, et etiam, « sictit ignis

    Dicitergo Sic Deus meus occidantur,


    :
    qui comburit silvam, » salicem scilicet

    quod non aliquos contingat evadere. infructuosam, quod ipsi sunt : qui com-
    iiDeus uieus, pone illos ut rotain, » ut bustiprimo igne impietatis, et postea
    scilicet sintinstabilcs sicut rota, et in po- consumendi igne gehennali. Isa. ix,

    sterioribus elevati, scilicet in terrenis, 18 : Succensa est quasi ignis impietas,


    in anterioribus, scilicet in spiritualibus veprem et spinam vorabit : et tandem
    deprimantur. Psal. xi, 9 : In circuitu succendetur in densitate sallus.
    inipii ambulant. I Reg. xxv, 29 : Ini- « Et sicut flamma coniburens montes, »

    micorum tuorum anima rotabitur, qua- usque ad fundamentum. Isa. xxix, 6


    si in impetu et circulo fun(he. Ecoli. Visitabitur in ... voce magna... flammx
    XXXIII, 5 : Prsecordia fatui quasi rota ignis devorantis. Deuteron. xxxu, 22 :

    carri : et quasi axis versatilis coyitatus Ignis succensus est in furore meo -,

    illius. Isa. XXII, 18, dicitur ad Sobnam : et montium fundamenta comburet.

    1 S. Bernardus, In Declamationibus. * Cf. Jerem. xv, i4.


    CO.A[>lENTAnn IN PSAIJIUM LXXXII. 401

    « Ita jn'rst'(/uc/'i.s. » ilic a[>[)lifal si- /•// Sccunduni autcin duriliam tuam,
    ?
    nnlitudiuein, ol tauErit tcmpus afllictio- et impcenilens cor, thesaurizas tibi iram
    uis, quoil siunat a (huthus. A coui- in die ira', et revelationis jusli judicii

    uiotioue trau(juilli, ibi, « /// tcnipcstate Dci. Item, quia importabilis. Nahum,
    tita. » Ab ira benignissimi, ibi, « h't in I, (> : Ante faciem indiynationis ejus ijuis

    ira tna. » stabit ? .lob, VI, II : Quce est fortitudo


    Dicit ergo : «Jta, » scilicet sicul sil- mea ut sustineam ? I*ropter hoc dicitur,

    vam [)er ignem. sicut montes [)er flam- Sa[». V, 2 : Videntes turbabuntur timore
    mam, « pcrscijucris il/ns, » [)erfecte sci- liorribiH. .lerem. xnx, 7 : Periil con-
    licet insequei'is, « /// tmi/irstatc tua. » siiium a filiis, inutilis facta cst sapien-
    iu judieio tuo ingruente, quod sicut teui- tia coriim.

    pestas eruuipeus super ca[)ut illorum


    veniet. .lob, xwvi, li : Morictur in teni-

    pesfate auinia eoruni. .Naliuui, i, 3 : « Imple facics. » Ilic secundum totius 19


    Dominus in tempestatt', et lurbine viai hujus partis, in quo imprecatui- pcenam
    ejus. Psal. xLix, 3 : /// circiiitu ejus ad correctionein corrigibilibus et prse-
    tempestas calida. Sicut enim lempestas destinalis et dicuntur duo. Primo, pe-
    :

    venit ex improviso, et evilari uou jtol- tit puMiaui ad corrcctionem. Sccundo,


    est, sic dies illa, et miseria super dam- si coulempseril correclionem seternaliter
    nandos. Isa. xlvii, li : Irruet super te punielur, ibi, « Erubcscant. »

    calaniitas, qinim non poteris expiare. fn prima duo. Primo, petitur pu'na.
    « /:7 /"// ira tua, » id est, elTectu irae Secundo, subjungitur petitionis ratio ct
    tu.'e, qui beniguissimus es iu natura, causa, ibi, « Et qiaerenl nomen. »
    « tiirbabis eos, » quippe quia ira tua erit Dicit ergo : Sic imprecatus suni oin-
    implacabilis. Hoc bene cognoscent. Pro- nibus, et majoribus specialitcr : sed, o
    verb. VI, 34 et 35 : Zelus et juror viri Domine, rogo, « imple facies eorum, »

    non parcet in die rindietie, Nec ac- id est, aliquorum inter illos, ignominia,
    cujusquam prccibus, nec siisci-
    tpiiescet vilitate, opprobriis, et abjectione, cum
    piet pro redemptione dona plurima. culpis.
    Imo, quod plus cst, immitigabilis. Modo « FJ iiuxrent nomen iuum, Domi- ^cwv^^^y\o-^
    nem uiilis.
    inim eniin mitigari polest secuiidum ne, » qui antea quffirere noluorunt. Au-
    Psal. xciii, 13 : /7 mitiijes ei a diebus gustinus : « Queerent nomen tuum, qui
    malis. VA alibi, P>al. lxxvii, Et non
    38 : « suum qusesierunt. » Et Cassiodorus :

    aecendit oinnrm iram suam. Sed lunc « Plerumque proptcr opprobrium cul-
    uou sic. .Jerem. l, 2.') : Apfruit Dominus « parum corrigitur, qui ab omnibus
    Ihesaurum suum, et protulit vasa ira' « culpatur. » Mich. iv, 10 : Venies usque
    su.e. Item, (|uia etsi non possil placari ad Babylonem : ibi liberaberis. Psal.
    omnino, uec ali([uantulum mitigari, nul- Lxvii, 23 : Dixit Dominus : Ex Dasan
    lo modo poterit [)lus dilferri. Modo enim convertam., ex confusionc scilicet conver-
    di.ssimulat peccata bomiuum propter tam. I^zech. xvi, 62 et 03 : Scies quia
    pffnitentiam ', sed tuiic rcddet sinc di- cfjo Dominus : ut recorderis, el confun-
    latione. Isa. xvi, o : Velocitrr reddens daris.
    qiiod juslum est. Item, quanto nunc
    benignior, tanto tunc erit crudelior. Ad
    Roman. ii, i ct 'i : An i/jnoras, (/uoniain « Erubescant. » Hic secundum, in I»
    benifjni/as D<-i ad po-nitnitiani te addu- quo similiter duo. Primo, petitio de co-

    ' Sapjpnt. xi, 24 : Misereria ormiium, nuia om- prjpnitentiam.


    n\a potcs, et dimmulas peccata hominwn proptev
    7* I

    XVI 26
    :

    402 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.


    rum £Bterna damnatione, qui poenitere « Et pereant, » aeternpe miseriae et

    noluerunt. Secundo, petitionis ratio, ibi, afflictioni deputati. Isa. lx, 12 : Gens et

    « Et cognoscant. » regnum, quod non servierit tibi, peribit.

    In prima,primo petitur miseriaet affli- II. Pet. 11, 12 : In corruptiune sua per-
    ctio illorum interior. Secundo, exterior, ibunt.
    ibi, « Et confundantur. »

    Interior duplex. Erubescentia interior


    in seipsis de culpa. Remorsio conscien- « Et coynoscant. » Hic secundum, ra-
    tise pro poena, ibi, « Et conturbentur » . tio scilicet ne videatur hoc
    petitionis,
    Ait enim : Sic imple facies eorum petere mala intentione el tangitur du- :

    ignominia, ut te quajrant quod : si no- plex. Primo, ut cognoscant Dei poten-


    luerint, « erubescant » tandem in seipsis tiam. Secundo, ul potentiam singula-
    pro culpa perpetrata. Isa. i, 29 : Eru- rem, ibi, « Tu solus. »
    bescetis super hortis,quos elegeratis vobis. Dicitergo : Sicpeto eos puniri : ethoc,
    « Et conturbentur, » intus in con- « ut cognoscant quia nomen tibi Domi-
    scientia turbentur. Psal. xlvii, 6 : Ipsivi- nus. n In Psal. ix, 17 : Cognoscetur Do-
    dentes, supple, suas iniquitates, contur- mi)ius judicia faciens. Ezech. xxv, 17 :

    bati sunt, commoti sunt. Et alibi, Psal. Faciam in eis ultiones tnagnas arguens
    cvi, 27 : Turbati sunt, et moti sunt sicut in furore : et scient quia ego Dominus,
    ebrius. « In sscculum sxculi » conse- cum dedcro vindictam nieam super eos.
    cutivum. Numquam enim cessabit re- « Et cognoscant etiam, quia tu solus
    morsio conscientice in illos. Isa. lxvi, Altissimus in omni terra. » Et videant
    2i : Vermis eorum non morietur. impletum illud Isa. ii, 11 : Exaltabitur
    Dominus solus in die illa. Et illud cap.
    « Et confundantur. » Hic exteriorem LV, 9 : Sicut exaltantur coeli a terra, sic
    pomam imprecatur duplicem : dejectio- exaltatse sunt vise mese a viis vestris,
    nem ab aliis, quod appellatur confusio, et cogitationes mese a cogitattonibus ve-
    et afflictionem, ibi, a Et pereant. » stris.« In omni terra, » scilicet in terra
    Ait enim : « Et confundantur » ab mortuorum, in inferno : in terra morien-
    aliis missi, et dejecti. Jerem. xvii, 18 : tium mundo in terra viventium, in
    in :

    Confundantur qui me persequwitur. coelo, ad quam nos perducat qui est be-

    Eccli. IV, 25 : Est confusio adducens nedictus in sa;cula seeculorum. Amen.


    ignominiam.

    PSALMUS LXXXTIL

    Desiderat atria Domini, et felicitatem in his habitantium exponit.

    i . In jinem, Pro torcularibus Jiliis Cor meum et caro mea exsultave-


    Core, Psalmus. Deum vivum.
    runt in
    2. Quam dilecta tabernacula tua, Do- 4. Etenim passer invenit sibi domum, ''

    mine virtutum I et turtur nidum sibi, ubi ponat


    3. Concupiscit, et deficit anima mea pullos suos.
    in atria Domini Altaria tua, Domine virtutum,
    COMMlvMAKII l.\ PSALMLM LWXIII, 403

    rex mcus, et Deus meus. 10. Protector nostcr, adspice, Deus,


    Beati qui habitant in doino tua, et rcspicc in facicm christi tui.

    Domine : in Scccula siuculorum 11. Quia melior est dies una in atriis

    laudabunt tc. tuis super millia :

    Beatus vir cujus est auxilium abs Elcgi abjectus esse in domo Dei
    te, ascensiones in cordesuodis- mei, magis quam habitarc in ta-

    posuit, bernaculis peccatorum.


    In valle iacrymarum, in loco quem 12. Quia misericordiam et veritatem

    posuit. diligit Dcus, gratiam ct gloriam


    Etenim benedictioncm dabit lcgis- dabit Dominus.
    lator ; ibunt de virtute in vir- i3. Non privabit bonis eos qui ambu-
    tutem, videbitur Deus deorum lant in innocentia. Domine vir-
    in Sion. tutum, beatus homo qui sperat
    Domine, Deus virtutum, exaudi in te.

    orationem meam : auribusper-


    cipe, Deus Jacob.

    libro, in secunda partc libri trigesimus Psaimus

    tertms. Cum
    enim actum sit in rsalmo na
    ^^ IN l^SALMLM LXXXIII
    ,
    ,. 1 1
    praicedenti de pocna acinorum et amur-
    . .,
    .

    I 1
    ,

    1 •
    Core,
    fiiiorum
    id est.
    chrisii
    crucifixi.
    cae, hic agitur consequenter dc gioria
    vini et olei per torcularia eliquatorum,
    COMMENTARIUS.
    et in cellaria patrisfamilias rccondendo-
    rum ut sicut pcena illorum a malo decli-
    ^V' /// fineiii,
    :

    nare facit, sic istorum gloria invitet nos


    HPro lorcularibvs fifii.s Core, Psalmus \
    ad bonum. Prius cnim malum est decli-
    nandum,consequenter bonum faciendum.
    a Quam dilecta tahernacula tua. » fiic Psal. xxxvi, 27 : Declina a malo, et fac
    est Psalmus octogesimus terlius in toto honutn. .Terem. i, 10 : Constitui te... ul

    •
    Uu reinarque les plus graudes analogies de ger le sort du i^. Gette hypothese
    fond de forme entre ce psaurne et le XLI-
    et est communement ado, n'y a pas de
    XLIf, du, conune colui ci, aux enfants deCore. raison peremptoire a lui op^^oscr ; touletois on
    La nuance principale qui les distingue consis- ne trouve dans le psaume aucun delail carac-
    te en ce que le psaume du II* Livre exprime t^ristique pour Tappuyer invinciblement. En
    davantage la douleur du psalmiste eIoign(i du voici une autre, que propose Patrizi, et qui
    sancluaire, landis qu"ici Tauteur sacre est nous semble mieux rendre compte que lapre-
    transporte d.i joie et d^esperanct^ a la pens(5e cedente de diverses expressions du psaume.
    quil va bientot ^e niettre cn route pour Sion, Le second livre des Paralipomenes, xi, 13-17,
    et qu'il pourra liahiter a rombre de la niaison raconte que quand Jeroboam eut 6lt5 au fils
    du Seigneur. de Salomon la plus grande partie de son
    Cette ressemblance a porle presque lous les royaunic, il se preoccupa d'empficher ses su-
    interpretes a attribuer les deux psaumes au jets de se rendre annuellement a Jerusalem, et
    m'me auteur, et a peu pres aux memes cir- entreprit de fonder un nouveau culte. Les le-
    constances. Le coralte, compagnon d'exil de vites dont les possessions faisaient partie du
    David pendant la revolle d"Absalon, apresavoir nouveau royaume, ne se pieterenl pas aux re-
    df*plore son iHoignement forc6 du labernacle, fonnes schismaliques et impies de Jeroboam,
    auraitenfin vu poindre des jours meilleurs, et mais sacrifiant tous leurs biens, ils passerent
    dans ce beau cantique aurail laisse eclaler du cole de Hoboam et afTermirent son royaume
    ses Iransports au moment de se remettrc; en par leur presence. Nolre psaume serait comme
    roule poiir Jerusalem. La priere qu'il fail [lour Ic mol dordre de celte eniigration Un lcvite,
    U;roi, \. lOjtiinoigiierait de sa fidelite a paila- de la familie de Coid, cliante que I(!S bannis de
    ' .

    404 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    evellas, et destruns, et disperdas, et dis- lar, tribulationum scilicet, calcavi so-

    sipes, et post, ut asdifices, et plantes. IIoc his : eliquantur, scilicet « pro » bonis
    autem vinum, hoc olcum, quid aliud « fitiis Core, » et calvandi, id est, filiis

    sunt quam lilii Chrisli pauperis et in calvi, Christi scilicet paupertale decal-

    Calvaria crucifixi. Ipse enim est qui di- vati, et in Calvaria crucifixi, per calvum
    cit de se, Luc. ix, 58 : Vulpes fovcas ha- P^liseum designali, cui illudendo dice-

    bent : et volucrcs cceli nidos, etc. II ad bant pueri Jericho Asccnde calvc, as-
    :

    Cor. VIII, 9 : Propter vos egenus factus cende calve ^. Et bene iis cantandus :

    est, cum essct dives in omnibus. Et quia de illorum gloria post pressuras

    Joan. XIX, 17 et 18, legitur in Calvaria hic agitur, et de malo habendi, et de me-

    crucifixus '. dio per quem poterit haberi.

    Ob hoc optime dicitur in titulo hujus


    Psalmi : « In fincm, pro torcularihus Unde Psalmus in tres partes dividilur
    filiis Core, Psalmus : » hoc est, hic secundum Glossam. Primo ostendit

    « Psalmus » dirigens nos, « in fincm, » quam amabilis, quara concupistibilis,

    Christum scilicet, de quo ad Rom. x, 4 : quain beata sit fclicilas et gloria bono-
    finis legis, Christus, ad justitiam omni rum. Secundo, quo mediatore et adju-
    credenti. Yel, « finem, » vitam fleternam. tore ad illam pervoniri possit, ibi, « IJea-

    Ad Rom. VI, 22 : Nunc autcm hahetis tus vir, cujus aurilium abs te. »
    f's/

    fructum vcstrum in sanctificationem, Tertio, se convertit ad supplicandum

    fineni vero vitam seternani. « Psalmus, » mediatori, ut in Deo -impleat pfficium.

    dico, editus « pro torcularihus, « hoc ibi, «Domine, Deus virtutum. »


    est, pro iis, qui de torcularibus spiritua- In prima tria secun iniii triplicem mt)-

    libus, Ecclesiis scilicet, vel tribulationi- dum monstrandi quam amabilis, Primo,
    bus, quae sunt in Ecclesia militanti, admirando quantitatem amoris. Secun-jj
    tamquam torcularia, Isa. lxiii, 3 : Torcu- do, ostendendo affecUim dilectionis

    J^roboam trouveront le plus doux des asile-:. Nov, TEglise met en lumiiie cette id6e
    aupres des autels du Seigneur. % 4, qu'its « Deus, qui in corde beati... per arduum quoti
    peuvent tout quitter et s'eT.
    -
    en pleurant die in virtutibus proficiendi votum, adniirabi

    de teur ville natale, - les benira, ii les ad te ascensiones disposuisti, r > • '

    comblera de t^'.Pi> ,- ' ont tout abandon- ut perfectiora seraper exsequentes, ;i,

    ne pour ..i, >". i2. e^ qui ont prefere le ser- tuoe fastigium feliciter perducamur ». La
    vice du temple aux sptendeurs que pouvaient bumaine est alors comme un long pHbii;
    leur promettre les apostats. ^. 11. Qu"ils se dans cette vallee de larmes, mais au tem.
    rallient donc aulour du desceudant de David, la demeure oii Ton voit et ou Ton cbante ett.-
    et que Jebova protege le roi qu"il a sacre de nellement le Tres-Haut. » Heureuse fame qui a
    son onction. 10. On concoit que ce cbant,
    jJ'.
    pu entin secouer lejougde toules les esperan-
    fait pour encourager les levites dansleurmon- ces Immaines, etqui voyant que tout est vanite

    t6e a Jerusalem, soit plus tard devenu popu- et affliction d'esprit dans cette vallee de larmes,

    laire parmi ceux qui se rendaieut a la ville forme en son cceur la resolution genereuse de
    sainte aussi put il etre redit par les Israeli- s'attacber a vous seul, et de monter de de-
    ;

    tes au retour de Babylone (Theodoret), et en gres en degres jusqu'a cet etat sublime de de«

    general par tous les pelerins qui entrepre-


    pouillement entier... d"ou les vrais biens se
    naient le voyage plusieurs fois chaque ann^e faisant voir de plus pres, le monde et toute sa
    gloire ne paraissentplus qu"un vain fanlome. »
    (Herder).
    Massillon, 2* Serm. pour une prof. relig.
    Ce qui est du tabernacle est vrai a plus
    dit i

    forte raison du temple de la loi nouvelle, dans


    Exord.
    H. Lesetre.
    lequel le Sauveur reside en personne, mais ne
    Joan. XIX, l" et 18 Et bajulans sibi crucem,
    s'applique pleiuement qu'au st-jourdela gloire
    '
    :

    in cum, qui (licitur Calcarix, locum,.,.


    eternelle. Cest pourquoi le psaume « movet
    exivit

    amorem ajternorum », dit Ires bien Pierre ubi crucifijcerunt eum.


    ad
    Lombard. Dans roraison de S. Andre Avellin, 2 IV Reg. II, 23.
    COMMI-NTARII IN PSALMi:\I TAXXllT. 405

    qunm liaVtct ad illain. il)i. « Cintcupi- tus. Apoc. XXII. io : Fo/'is ca/\es, ct vc-
    sri/, et ilcfirit. » Tfitin, jaiii adcplos ncfici. Secundo, propter summam pacem
    bcatifioando, ibi, « Deati (jui habi- et concordiam, qufp ibi invcnitur. Psal.
    tniit. » cxxi, 'i : Part'c'pallo ejus in id'ipsum.
    Et ilerum ibi, Psal. cxxxii, 13 : Ecce
    qua//i b(./u(in, et qua/n jucuw/u/n. etc.

    Dicit ergo : Sic, Doininc, ul prnpmisi, Ilem, proplcr summam securitatem.


    punios aciiium ct amurcam : sed, o Psal. cxLvii. 13 : Quoniam confortavil
    « Dominr rirtutuut, » scilicet anicelica- serns po/-iarum tuaru/n. Judic. xviii, 8 :

    rum, et coelestium. el eliam iullxarum V'idt//ius ierrar/i va/dc opu/e/itam. VA


    alTeclibus boniinum. l^sal. xxiu, 10 : ibidem, y. : Int/'oibi/nus ad securos,
    DominifS virtuiuni ipse est rex (jloripo. in regio/icm iatissimam. Propter omni-
    « Quam dilerta », supple. sunt, cordibus modam libertatem. Ad Galat. iv, 26 :

    bene dispositis, « tahrrnaruln tun, » I//n, quse sursu/n esi Jerusa/em, etc.

    illa superiora Yocantur autem et seterna. Propter omnimodam tristitiae abjectio-


    ! tabernacula Dei, Ecclesiae adbuc mili- nem. Apoc. vii, 17 ct 21 : Abstergel
    lantes, quippe in tabernai.u!is militalur. Deus o//i/icm /acrijma//i nb oeu/is san-
    Et nunc potest dici illud Job, vii, I : c/o/'U//i. Et in Psal. xxi, 4 ; Sieut Iwla/i-
    Militia est ritn /u/nii/iis suj/er trrra//i. tiu/n (jm/iiu/n, etc. Item, propter omnis
    Iltec sunt tabernacula, de quibus ?sum. boni plenissimam adeptionem. Psal.
    XXIV, 5 : Qunm pulrhra taber/iaculn xxxiii, 1 1 : I/iiquire/ites Domi/i/i/n, no/i

    tun. .faeob, et te/itoria tua, Israel ! Et mi/iuejiiur om/ii bo/io.


    religiosorum congregationes : in taber-
    naculo enim quiescitur et dormitur : et

    in religionibus quieti et contemplationi « Co/icupiscit, ei defic'it. » Ilic secun- S


    vacalur. Caut. n. 7 : Adjuro vos filiie dum, in quo probat, quod amabilis, os-
    .Irrusalriii ,
    prr rnprrns rerrnsqur raiii- tendendo atfectionem suam ad illam.
    //oruiii, /w susritetis, /leque eeigilnrr Monstrat ergo primo atlectionis vehe-
    fariatis dilretam, quondusque ipsa velit. mentiam. Secundo, vehementise cau-
    Ilaec sunt illa tabernacula, de quibus sam, ibi, « Eie/iim passer. »
    Cien. XXV, 27 : .InrnU auiem vir si/nplex In prima duo. Primo, quod concupi-
    hnhitahni i/i taher/iarulis. Et ccelcstes scitvehementer. Secundo, quod totaliter
    mansiones : in tabernaculis enimjucun- et mente, et corpore, ibi, « Cor /neum. »
    dantur homines : et de illis qui ibi erunt, Dicit crgo : Sic mirabiliter sunt dilc-
    dicitur : Exultahunt sanrti iii rjloria :
    cta Deo, et homini, et Angelo : et etiam
    Uetnhiiiitur iii r//hi/ihus suis '. Tsa. « a/ii/na /nea concupisc'it, » et prse ve-
    XXX III, 2(1 : f)ru/i tui ri(/e//uiit .Jrrusa- hcmcntia « deficii, » tendens « m alr'ia
    /eiii , /inl/itntioiiriii npu/rnlnn) , Inheriia- Do/ni/ii. » Psal. cxviii, 81 : Defecil in
    cu/uiii qiiod nc/iunquniii I rniisfcrri pol- saluiare tuu/n aninia mea. III Reg. x,
    est, Psal. XIV, 1 : Uomiiu', quis linhiln- i et 5 : Vide/is reg'uia Sahn snpicntiam
    hil in tnl/eriinru/o tuo, etc. Snlo/no/iis, et do/nu/n quam sddificave-
    Prima tabernacula sunt amabilia, se- rat, etc, non habebal ultra spii'itum.
    cunda ainabiliora, sed tertia, ut ita di- x\ugustinus « Deus meus, in quo defi-
    :

    cam, amabilissima. Scd quaro ? I*rimo, « cio ut fortis sim. », Sunt autem, se-
    propler sununain munditiam, (jufe in cundum riregorium, qui appctunt, sed
    illis invcnitur. Jsa. xxxv, 8 : Via sa/irln non deliciunt, qui ccelestia concupi-
    rorahitur : no/i inlroihil per cain po///i- scunt, scd adhuc a terrenorum dele-

    Psal. CXLIX, n.
    406 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

    ctalionibus minimc laxanlur : sed sunt prcegustant, quo dcsiderium inflamma-


    qui concupiscunt et deficiunt, ilU sci- tur. Eccli. XXIV, 29 Qul edimt mc, :

    licet, qui mnndo omnino mortui sunt. adhuc esuripnt. lii sunt paupcres qui in
    Gregorius : « Qui ad appcteada a?ter- alio quam Deo consolalioncm non ha-
    « nitatis atria accenditur, dignum est bent. Isa. xxix, 19 : El nddenl mite.<;

    « ut ab hoc temporalitatis amore la- in Doniino Lptitinm et ijaupeyes homi- ,

    « xetur. » nes i)i sancto IsraeJ exsuUahunt.

    Non soium Cor « meum et earo mea. » Hic se-

    ^seTetmm*' cuudum, in quo ostendit, quod totaliter. « Etenim passer. » Hic secundum, in
    caro in t •
    -l
    quo tangitur ratio et causa tam vehe-
    i < i

    exsuiiaiic- et JiTtanlor concupiscit.


    nem Domini i ., .
    i^' • i .
    i
    Ait euim
    i

    prorumpit. : hic dcsidcro vehemenier, mentis et tam universalis exsultationis,


    et « eor meuni
    etiam » potest referri, : scilicet utilitas loci, quee primo tangi-

    sicut quidam volunt ad vim animse co- tur : et dignitas quae tangitur secundo,
    gnitivam « et earo mea, » ad molivam: ibi, « Altaria tua. »

    refertur ut sic tota anima expresse


    : prima duo secundum utilitatem
    In
    comprehenderetur. Psal. xli, 3 : Sitivit duplicem. Primo, quia est locus quietis.
    anima mea, etc. Proprie cor ad animam Secundo, fomenti et nutritionis, ibi,
    et caro adjiciuntur : caro enim quando « Et turtur nidum. »

    in Deum exsultat, tunc animse leetantis Dicit ergo : Sic exsultaverunt cor
    bonam operationem non impugntit. Un- meum et caro. « Etenim, » quia « pas-
    de alibi, Psalm. lxii, 2 : Sitivit in te ser, » id est, ratio ad alta volans pennis
    anima niea, quam multipliciter, etc. virtutum, « inveint sihi domum, » in

    « Exsultaverunt in Dcum vivum, » in qua habitet, et conversetur, et quiescat.


    seipso. Joan. v, 26 : Sicut Pater hahet Ad Philip. iiL, 20 : Nostra conversatio
    vitam in semetipso : et operatur in ef- in ccelis est, tamquam in domo illa, de
    fectu. Joan. xvii, 23 : Quum ip.se det qua II ad Corinth. v, 1 : Scimus, quo-
    077inihus non in mundo mortuo, vitam : niam si terrestris domus nostra hujus
    carne vih, et vana superbia. Cant. i, 3 :
    hahitationis dissolvatur, quod sedifica-
    Exsultabimus et Isetahimur in te. tionem ex Deo hahemus, domum non
    Potest mehus dici, ut exsultatio cordis manu factam, aeternam in coelis.

    referatur ad stolam animae : exsultatio «Et turtur, » caro casta et munda,


    vero carnis referatur ad stolam corporis. « nidum, » locum nutritionis et fomenti,
    Quasi diceret : Suspiro, et desidero, « ut reponat, » tamquam fovendos
    propter bonum animoe et corporis, quod u pullos suos, » actus scilicet bonos, ex
    exspecto. 1 ad Thess. v, 23 : Ijjse Deus gratia movente generatos, quasi de car-
    pacis sanetificet vos per omnia : ut inte- ne. Ad ponendum in hoc nido pullos
    ger spiritus vester., anima, et eorpus,
    et movebat Dominus, Matth. vi, 20 : The-
    sine qnerela in adventu Domini serve saurizate vohis thesauros in coelo, ubi
    tur. nec tinea, rwc serugo, etc.
    Et nota, quod quidam desiderant, sed Passer etiam potest dici bonus activus, ^^^

    non exsultant, qui habent quamdam qui multa patitur, et turbatur frequen- •"'

    spem, hoc est, modicam consolationem, ter. Passer enim a paticndo dicitur. Luc. tivu" •

    de quibus potest intelligi illlud Prov. X, il : Martha, Martlia, soHicita es, et


    xiii, 12 : Spes, qu?e differtur, affliejit turharis, etc. Hic est passer immokitus
    animam. Sed concupiscunt et gaudent, pro leproso, pro spiritu peccato infecto '.

    qui interius dulccdinis seternas aliquid Turtur autem, quse est avis solitaria.

    -
    Cf. Levit. XIV, 4 et 5.
    COMMKNTARH IN PSALMUM LXXXllI. i07

    contein|)lativus. Cant. ii, [2 : !>;./ iiir- ])ona opera activorum, tamquam ani-
    iuris audiici esi in tcrrn nostrn. Et \\\ malia : et desiderium et meditatioues huio^aus-
    cap. I, *.) : l^tilchrie sunt fjcnie tiice sicut C()nlem})lalivoruin tamiiuam thyiniama. ihvn"ial„a\is
    turturis, qu;u soli suo couipari se con- cxL. Diriipitur orntin mea,
    m Chnslo.
    1'sal. 2 :

    junyit. Ibi ergo el passer invenit do- sicut inccnsuni in conspcciu tuo.
    flloria
    muin, (juia illam bonis aptlificat actioni- Et nota, quod feterna vita hic desi- ra»leHli3
    (liveisis
    bus. Fsal. cxxi, 3 : Jcrusalem quat cedi- gnata est por tahernaculuin, y. 2 :
    llOllllllliUS
    ex|)ros3a.
    ficatur ut riritas. in qua quilihet aHlili- « Quam dilccta tabcrnnculn . » Per
    cat donium suain. « l\t turtur nidum, » atrium, t- 3 : « Dcficit nnimn mcn in
    contemplalivus locuiu ad reponendum atria Domini. » domum, t- i
    Per :

    el fovendum, scilicet sanctas medilatio- « PJtcnim passer invenit sibi domwn. »


    nes et alTectiones, quoe ibi dulciter tam- Per nidum, t. i : « Et turtur nidiim. »

    quam in nidulo retjuiescunt. .lob, xxix, Et tandem per allare, hic, « Altaria
    18 : In nidulo mco, supple, ponens tua. » In tabernaculo jucundilas, in
    pullos meos, moriar. atrio latitudo, in domo sccuritas, in
    Bene autem operans pullos dicitur di- nido suavitas, in altari notatur loci illius

    mittere : quia vere contemplativi viri, sanctitas.


    semper opera sua reputant quasi nulla.
    Lccli. XVIII, Cum consummaverit () :
    « Rex meus. » Hic secundum, in quo
    homo, tunc incipiet. Luc. xvii, 10 :
    ostenditur dignitas loci, a dignitate prse-
    Quum fcceritis omnia quse pnecepta sidenlis in loco, quia rector est qui
    sunt vobis, dicitc : Scrvi i)iutiles su- praesidet, et creator, ibi, « Deus meiis. »
    mus. Audi Apostolum.nullum repulantem Ait enim : Hsec loca sunt loca sancta,
    opus suum, I ad Corinth. xv, 9 Ego :
    quia altaria et tua, qui es « rex meus, »
    enim minimus sum Aposiolorum., qui me regendo, « et Deus meus, » creando
    non sum dignus vocari, etc. Isa. xxxviii, omnia, omnibus praesidendo. Alibi, in
    li Sirut pul/us hinmdinis, sir cla-
    :
    Psal. cxLiv, 1 : FJxaltabo tc, Deus nicus
    mabo. rcx.

    « Altaria lua, Domine. » Hic secun-


    dum. in quo tangitur loci dignitas, « Rcati qui habitant. » Hic tertium,
    quam ostendit a loci conditione, quo- in quo ostendit quam amabilis, jam
    niam altaria sunt. Secundo, a prsesiden- adeptos beatificando. Beatificat autem
    tis in loco dignitate, ibi, « Rex meus. » illos a duobus, a cohabitatione cum Deo,
    Ait enim : Sic invenit passer domum, et a continua Dei laude, qui secum co-
    et turtur niduin. Sed quai sunt illa ? habitat, ibi, « In ssecula. »
    « Altaria tua » coelestia, « Domine vir- Dicit ergo : Sic, Domine, tabernacula
    tufum. » Xotandum vero, quod sicut tua sunt dilecta, et sic a me sunt etiam
    erant antiquitus duo altaria : holocau- ardenter et ex toto corde concupita et :

    storum, in quo animalia (jfTerebantur : etiam « beati qui habitant in domo


    thymiamatis, in quo pulvis suavissi-
    '.'t tua, » tamquam jam adepti illa, et co-
    mus. I)c primo, Exod. xxvii, 1 Facics : habitantes tecum, o Domine. III Reg.
    ct altarc dc lifjnis sctim, ad oflerenda x, 8 : Reaii viri tui, et beati servi tui,
    holocausta. I)e alio, Exod. xxx, 1 : Fa- qui stant coram te semper. Quare ? Quia
    quoque aliare nd adolendum thij-
    cies habent quidquid desiderant : et « beatus
    miama. Et ibidem, -^\ 7 Et adolcl)it : « cst secundum Augustinum, cui om-
    incensum super eo Aaron, sunvc frarjans « nia optata succcdunt : » et hoc in eis :

    Domino. Sic Christus est altare duplex : unum enim desiderant, et hoc habent.
    in ipso enim et supcr ipsum ofTcruntur Supra, in Psal. xxvi, 4 : Unam petii a
    :

    408 D. ALB. MAG. ORD. PRyflD.

    Dominu, hiuic rcqiiirdin , nl inluibitcui adjutorium sic perfectum, ibi, « Ibunt dc


    in domo Dornini. virtute in virtutcm. »

    portes qui- Et nota, quocl beati sunt qui liabitaut In prima duo : Ubi enim est adjulo-

    beatiuTdo^ in domo illa, quia habitant in domo rium, duo concurrunt : aliquid ex parte
    clara. Apoc. xxi, 23 : Civitas non cfjcl adjuvanlis, auxilium scilicet : aliquid ex
    solc, ncipic luna, ul luccanl in cn parte adjuti, nisus ad bonura. Et priino
    nam cam. Rem,
    claritas Dei illuminavit tangit primum. Secundo, secundum, ibi,

    quia in niagna et ampla. Baruch, iii, 24 et


    , « Asccnsiones in cordc. »

    23 Isracl, qiiam magna csl domus Dci,


    : Dicit : Quam dilecta sunt tabernacula,
    cl Magnus
    inqcnslocus posscssionis cjus! tam concupita, et felices qui adepti sunt
    est, et non habct finem. Ttem,quia in mun- illa : sed hoc nulluspotest per se. Etenim
    da. Apocalyps. xxi, 27: Non intrabitin homo spiritus vadens, et non rediens :

    eam aliquodcoinciuinalum, aut abomina- sed ille vir est beatus beatitudine vise,
    tionem faciens ct mendacium.Mem, quia « cujus cst auxilium abs tc, » ad sursum
    in opulcnta, et omni bono refecta. l*sal. ascendendum. Joan. vi, 44 : Ncmo pot-
    XXX, 0, supra : /ncbriabiinlur ab iibcrta- cst vcnirc ad mc, nisi Patcr cjui misit mc,
    tc domiis tuse, ct lorrcnle coluptatis, etc. Iraxcril cuni. Et rursus in cap. xiv, (3 :

    Item, quia in societate plena. Non habi- Nemo venit ad Patrcm, nisi per me. Et
    tat ibi solus, qui ibi est. Apoc. vii, U : propler hoc dicit Judith : Non derelin-
    Post hcBc vidi turbam magnani, ciuo.m ([uis prsesumcntes de tc '
    : sed post te
    dinumcrarc ncnio pcjtcrat. Item, quiain trahis. Cantic. i, 3 : Trahc me post te,

    pacifica, et tranquilla. Isa. xxxii, 18 : tu qui potuisti ascendere per te. Deuter.

    Et sedebit populus meus in pulchritudi- xxxiii, 20 Asccnsor


    : coeli auxiliator tuus.
    ne pacis. Item, quia in jucunda, sicut

    hic subjungitur statim. <(. Asccnsiones. » Hic secundum, quod


    « sxculorum laudabunt
    In saeciila requiritur ex parte adjuti, scilicet nisus

    tc. inquam, KScVcu/orum »


    » « Scccula^)) ad bonum : et tanguntur duo. Piimo,
    horum transeunliumconsecutiva. Isa. u, nisus ad ascendendum, quod est dispo-
    3 : Gaudium et Iseiitia inveniclur in ca, nere Secundo, tan-
    et velle ut asceudat.

    gratiarum actio, ct vox laudis. Et lxv, git ascensus terminum, secundum unain
    14 Scrvi mci laudabunt prse exsultatio-
    :
    lecturam, ibi, « In valle. » Yel difficul-

    nc cordis. Tob. xin, 22 Pcr vicos cjus : tatem in nisu et conatu, secundum
    Allcluia cantabitur. Eadem enim civitas, aliam.
    quae et domus. Augustinus « Hoc crit : Ait enim : Beatus est cujus est auxi-
    « totum negotium nostrum cantare Al- lium abs te, si tamen « ascensioncs in
    « leluia. » cordesuo disposuit » volendo, et conando
    ad ascensum. In corde autem signanter
    dicit ad excludendum illos, qui non vo-
    Q Beatus vir cujus auxiliuni. » Hic
    « lunt intus ascendere gradibus virtutuni,
    Secunda est secunda pars tolius hujus Psahni, in sed exterius cum diabolo gradibus digni-
    Psi.imi. qua post multiphcem commendationem tatuin. Isa. xiv, 14: Asccndam in ccelum.
    bonorum, sequitur deterininare
    glorise similis ero Altissinio. Bernardus: « JMuI-
    niodum quo pervcnitur ad illam et adju- « tiplica prtEbendas, ad Archidiaconatum
    torium : et dicuntur ti-ia. Primo, bealifi- « adspira, evola ad Episcopatum, pau-
    cat a Dco adjutum ad illuc ascendendum. « latini ascendis, sed iion paulatim de-
    Secundo, determinat adjutorii modum, « scendis. Vidcbam satanam, quasi ful-
    ibi, « Etcnim bcncdictioncm. » Tertio, « gur, dc ca'lo cadcnlcm » •^.

    1
    Cf. Judith, VI, 15. Luc. X, 18.
    :

    COM.Mr.M AIUl IN PSALMl.M lAXXIII. m


    ad Qui autem sunt «rraclus, tiuos in corile licet Ciiristus, cujns fuit minister Moyses,
    li- . .

    (lisponit ? Potost dici quod sunt sex. « daliit brnrdirtionnn , » I^vangelicas in-
    Priinus, lidci vcra'. Sccnndus, poccati structiones, et gratias adjuvantcs, ad ini-
    [ii'opiii ct defcctus coi;iiilio. Tcilins, pro [)hMi(hiin (juod fiiil [)raH'e[)tnni. Si enim
    recOi;nitis huniilis satislactio. (juarlus. Chrislus non fuisset legislator, Isaias non
    \eritatis in Scri[)luris int|nisitio. (^)uin- dixissct, xxxiii, 122 : Dmninns Iryifrr
    tus. aliornni instructio. Scxtus. onmiuni iKistrr : Ihniiinns rr.r nostrr : i/isc snlro-
    [)roj)ttr Doiini ahdicalio. Ili sunl se\ bit iios. VA David : Conslitnr, Dinnnir,
    gradus, scx ascfusiones ad tlironnin Sa- lcf/isldtorcmsnpcr cos '. Quasi diccret :

    lonionis '. Mitte Filium, qui legislator est. Ilic de-


    dit et dat benedictiones. Quoniam illic

    mandavit Dominus benedictioncin, ct ri-

    « In ruUr. » Hic tangit ascensus diffi- tain ^, Kt alibi, Psalm. lxxxiv, 2 : Bcnc-
    cultateni. Quasi diceret : ^{srrnsionrs in dixisti, Domine, tcrrani tnam. Joan. i,

    rordc suo (/ispf/suif, » cxistens « in rnllr 17 : Lcx pcr Mni/sein dnln rsl, f/ratia et

    Inrri/niarnn}, » scilicet « /// lorn, qnrin rcritas prr Jrsuin Clirislum. Ilas optabat
    pnsnit, » id esl, disposuit Deus, ut liic cum dicebal : Brncdicat nos Dcns, fJcus
    esset hiec miseria. ct (letus. Psal. cxxv, nostcr, bcncdicat nos Dcus *.

    6 : Enntps, ibant rt flrbant, niittentrs,


    elc. Jerem. xxxi, 9 ; In /trtn >fnir/it, rt « Ibunt dc virtutc. » Hic est tertium,

    in inisericordia rrdnrani ros. scilicet profectus sic a Deo adjutorum :

    \ el sic : « /// rallc larryinarnni » dis- et tanguntur duo. Primo, progressus in

    posuit ascensiones, tendens « in lociim, profectu. Secundo, terminus in progres-


    t/nemposnit, » supple.Deus, finem ascen- su, ibi, « Vidcbitur. »

    dendi,et terminuni.Cassiodorus: « Locum Sic Deus dabit gratiam infundendo, ct


    « posuit, qui etgraduiB ordinat. »Posuit,id tunc « ibunt » progrcdiendo « dc virtutc
    est, disposuit et preeparavit, ab aeterno in virtutcm. » Quomodo hoc esse potest? Dubium.

    praedeslinando ascensores. Matth. xxv, Imo simul infunduntur virtutes omnes :

    3i : Venite, bcnrdicti Patris mci : possidrtr ergo non itur de una in aliam. Respon-
    paratnin vobis rrtjnnin a constitntionc sio. Hocintelligilur quanlum ad virtulum

    inundi. Joan. xiv, 2 : .S7 i/no mimis,di- actus, non quantum ad habitus. Prov.

    xisscm vobis : Qnia vado parare vobis lo- IV, 18 : .Juslorum scmita, quasi lux splcn-
    cum. Disponit etiam, gratiam infundendo. dcns, proccdit ct crcscit usc/uc ad perfc-
    In eodem Joan. xiv, 3 Et si abicro, rt :
    ctam diem.
    pnepararcro vobis locum, iterum vcnio,
    ct accipiam vos ad me ipsum. « Videbitur Deus. » Ilic tertium, scili-

    cct terminus in progressu. Quasi diceret


    Sic ibunt de virtute in virtutem, donec
    Etcnim bcncdictioncni. » Hic suhji-
    « « vidcbitur Dcns drorum, » Dominus
    citur secundum, scilicet adjutorii modus, quacumqne ratione dii dicantur : « in
    scilicct Lvangelica; gratiai exhibilio su- Sion, » in allitudine et speculatione a^ter-
    per pra-'cepta legis antiquae, moralia in- na? vitae. Job, xxxiii, 2() : Vidrbil facicm
    telligo. cjns in jnbilo. Isa. xxxiii, 17 : licijrm
    Ait enim : Sic fclix qui adjulus est abs in drcore suo vidcbnnt. Apocal.xix, IG :

    te. « Etriiim, » quia, « Irfjislator, » sci- Bcx recjum, ct Doininus dominnntium.

    • III Reg. 18 et 19 Fecit rex Salomon thro-


    :
    '
    Psal. c.Kxxii, 3.
    niim... rftn hahehnt ae.r: fjradm. * Psal. Lxvi, 7 et 8.
    ' Psal. IX, 21.

    •>
    . : :
    .

    410 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.


    « Deiis deornm,-»-) Alibi, inPsal. xlix, 1 : coh » ditator. In eadcm Gen. xxxii, 10 :

    Deiis deorum Dominus locutus est. Et Domine,... minor sum cunctis miseratlo-
    hoc « in Sioit, » in Ecclesia Iriuniphan- nihus tuis,et veritate tua quam explevisti
    te. Isa. xxxY, 10 : Voiienl in. Sion r?an scrvo tuo. In haculomeo transivi Jorda-
    laude : p1 Ixlilia senipiterna super raput nem istum et nunc cum duatjus turmis
    :

    eoriim . regrcdior. « Deus Jacoh » exaltator, fa-


    ciens ipsum IsraeL In eadem Gen. xxxii,
    28 Neciuaquam Jacoh appellahitur no-
    :

    9 « Domine.Deus virtutnm » Hic est tertia men tuum, sed Israel. x> Aurihus perci-
    Tertia pars pars Psalmi, in qua postquam extulit j;lo- pe, » id est, diligenter attende, quce peti-
    riam electorum, ct ostendit per cujus au- turus sum. II Paralip. vi, 40 : Aperian-
    xilium potest ad illam perveniri, hic ter- tur, qu/rso, oculi tui, el aures tuse in-

    tiopetitionem subjungit ad ipsumadjuio- tent^ si)it ad (trationcm quse fit in loco

    rem, ut ipso mediante ad illam pervenire isto. Et supra, in Psal. v, 2 : Verba mea
    possit. aurihus percipe, Domine.
    In prima duo. Primo, instanter petit.
    Secundo, se confidere ostendit, quod im-
    Domine virtutum. »
    petrabit, ibi, « « Protector no^ler, adspice. » Hic sub- j
    In prima duo. Primo, petitio cum ora- jungitur petitio, et petit duo. Ut ipsum
    tione motiva ad orandum. Secundo, pro- protegat loquens in persona humilium.
    batio, quod dcbeat exaudiri, ibi, « Elegi Secundo, nomen Cliristi dilatet, et
    ut
    ahjectus esse. » diffundi faciat per mundum, ibi, « Et re-
    Item, in prima duo. Primo, excitatju- spice. » Et hoc secundum unam lecturam.
    dicem ad attentionem. Secundo, deter- Secundum aliam meritum Christi alle-
    minat petitionem, ibi, « Protector no-
    ster. » Ait enim : Sicpetii ut attendas diligen-
    In prima duo. Primo, aliicit et excitat ter quod peto : quidnam illud?0 « Deus,
    ad audienliam. Secundo, ad audientise protector noster, » quasi exofficio. Eccli.
    diligentiam, ibi, « Aitrihus percipe. » xxxiv, 19 : Protector potentise, et firma-
    Dicit ergo Tanta sunt praemia electo-
    : mentum virtutis. Supra, in PsaL lxiii, 3

    rum, ad quae non pervenitur nisi te ad- Protexisti me a conventu malignanlium


    juvante, et propterhoc^o « Domine virtu- « El respice, » id est, protege nos tuuni :

    tum, » angehcarum conditor et creator^ enim adspicere est protegere. Supra, in


    ethumanarum infusor, « exaudi oratio- Psal. XIII, 2 Dominus de ccelo prospexit
    :

    nem meam. » II Mach. i, 5: Exaudial, super fifios hominum L Hic respectus, de


    Dominus scilicet, oralumes vestras. quo Sapient. iv, 15 : Et respectus in ele-
    Quare dici- Et, « Dcus Jocoh, » couscrvator a ctos illius. Thren. iii, 49-50 : Oculus meus
    tur Deos • -1 T
    Jacob? fraudibus, et persecutionibus Laban.
    I

    afflictus est, nec tacuit, eo quod non essei

    Genes. xxxi, 42 Nisi Deus patris mei : requies. Donec respiceret et videret Do-
    Ahraham, et timor Isaac affuisset mihiy minus de coelis. « Et respice, » id est,

    forsitan modo nudiim me dimisisses. respicere fac mundum quod enim : facis

    « Detis Jac.oh » propagator. In eadem nos facere, hoc diceris facere. Gencs.
    Gen. xxxiii, 5 ; Levatisque Esau oculis, XXII, 12: Nunc cognovi, quod times Do-
    vidit mulieres et parvulos earum, et ail minum, id est, cognoscere te feci. «//?

    Quid sibi volunt isti ? et si ad te perti- faciem C/iristi tui, » oculo fidei, ut ipsum
    nent ? Respondit : Parvuli sunt, quos verum Deum et hominem co^noscant.
    donavit mihi Deus servo tuo. « Deus Ja- Fac respicere in faciem Christi tui na-

    '
    Cf. etiam Psal. lii, 3.

    m
    COMMrMARII IN PSALMIM LXXXIH. ill

    scentis in niatris intoi^rilcile: ia facicm \ i- « cordis ore jam guslaverit quw sil illa

    ventis in paupertate. patienlis in (lolorc. « dulcedo ccelestium piijemioruni, qui illi

    resur^i'ntis in uaudio, ascendenlis in i:lo- « Innini, qui chori .\ngelorum, quani


    ria, judieanlis in niajestaJe. III neu'. \. « inconiprehensihilis visio sanclie Trini-
    2i : i')iirersa frrra tlrsidrraJ^nt, .supple, « tatis. (Juanto dulcius est quod intus
    videre raltiim Salomoiiis. « vidit, tanto aniaiius est (juod foris ma-
    Vel sic : noyo nos respicias : quod si « net. )) Et (iregorius dicit : « Quanto
    non propternos, sallem rcspicias « iti fa- « patria dulcior, tanto a\ idior, ul)i .\nge-
    ricm Christi tai, » ut ejus amore, cui si- « lorum et hominuin unum erit coUo-
    miles sunnis el conformes, nos protegas. c< quium, unum convivium. Ibinonlan-
    II Macli. VIII, I i et lo : Dominum de- « guebit amor, nec liquefiet dilectio. » Et
    prccabaiitar ut eriperet eos : ...etsi )ion •Vuguslinus : « felix civitas, coelestis

    jiropter eos, prapter testa))icnt/a)i taaien « mansio, secura palria, totum conlinens
    quod erat ad patres eoru))i, el propter « quod deleclat, ubi sine fine videbitur
    i))vocatioucm sancti et )nag)iifici ?iomi)iis « Deus, sinc fastidio amabitur, sine fati-

    ejus super ipsos. Et constat, quod lil)en- « gatione laudabilur. »

    ter respicit Deus in faciem dilecti Eilii.

    Mallh. iH. 17, ct XVII, o : Hic est Filius


    meus dilectusK Et ubicumque invenis « Elegi abjcctus. » Ilic secundum, in

    cjus similitudinem. Propter hoc dicitur, quo subjungitur probatio, quod debeat
    1 ad Cor. xv, iU : Sicut portavimus i)na- exaudiri. Et primo allegat ex parte sui
    ginon terroti, sic portemus imagi)ie))i sumens rationem. Secundo, ex parte
    ccelestis. Dei, ibi, « Q/da misericordiam ct verita-

    tem. »
    Ex parte sui allegat duo. Electionem
    I
    « Quia nielior. » llic secundum, in boni primo. Secundo, detestationem
    quo suhjungitur motivum orantis, et ra- mali, ibi, « Magis qua)n habitare. »

    lio orandum, scilicet pra^eminentia


    ad Ait ergo : Sic rogo, et exaudiri debeo,
    vitse seternae ad hona temporalia. quia « elegi, » quamvis sim rex, « magis
    Ait enim Sic oro, et hoc facio : : abjectus esse i)i domo Dei, » in Ecclesia
    « Quia dies una i)i atriis tuis, » supple, scilicet, quse domus Domini est. Isa. lvi,
    hahita, « melior est super millia » die- 7 : Domus mea, domus oratio)iis vocabi-
    rum in hac vita, quantumcumque sint tur cimctis ge.ntibus'. Humilis esse volo.
    in illis suavia, et deleclabilia : quia om- II Reg. VI, 21, dicebat David ad Michol :

    nia vana : quod sciens Jeremias, ait in Et luda))i, et vilior fia)n, plusqua))i fa-
    cap. XVII, 16 : Dieni homi)iis )ion deside- ctus sum : et ero humilis i)i oculis meis.
    ravi, tu scis. Sic Paulus abjectus erat in hac domo. T ad
    Nota ergo, quod in atriis Domini est Corinth. IV, 13: Facli sronus o))iniu»ipc-
    dies sincerissima, sine nocte, Apoc. xxi, )ipso)ia usque adhuc. Pulchra cst talis
    '2'\
    : Civitas illa no)i cfjet solr, nc^pie lu- vilitas et abjcctio, et foetida e contrario
    na,ul l))cea)it bi ea: )ia)n claritas Deiil- exaltatio. Cassiodorus : « abjectio pul-
    hmiinahit eam. Et infra, 5. 2") : Et )u>.r « cherrima ! o sublimitas fcetidissima !

    no)i erit in ea. Et dies una est : quia « Ista esl vallis lacrymarum, in qua si ad
    omnino immutabilis de caetero, el inva- « tempus plangitur, sine (ine gaudebi-
    riata. Zach. xiv, 7 : Fiit dios ima qupp « tur. » Et idem, ibidem : « Qui apud se
    nola est DoT)ii)io. Ilaec dies dulcissima, et « habctur abjcctus, apud Deum liabetur
    suavissima. Hieronymus : « si quis in « acceptus. »

    ' Cf. eliam Luc. iii, 22. « Cf. Matth. XII, 13.
    412 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    « Magis (p(nmhabUare hi tahernaculis alios doceamus. Supra, in Psal. xxxix'
    pecratorurity w cxaltatus ct magnus. 11 : Non nhscondi miscricordiam tuam,
    Et nota, quod non dicit « magisy » et veritatem tuam. Ila-c ipsa in nobis
    quia hoc aliijuantulum eligat, scd quia opcratur. Jcrem. ix, 24 : Ego sum Do-
    nullo modo. Quippc, Num. xvi, 26 : minus, qui facio misericordiam, el

    Receditc a tahcrnaculis hominum im- judicium, et justitiam in terra. Isa. lxi,


    pioruin et nolitc tangere qude ad eos 8 : Ego Dominus diligcns judicium.
    pertinent, nc involvamini in peccatis Glossa : Rcferatur « miscricordia ad
    eoruni. In tabcrnaculo interfcctus cst « bcneficia exhibita in praescnti, ve-
    Sisara^. Job, viii, 22 : Tahernaculum « ritas ad rcddenda in futuro. »

    impiorum non suhsistet. Omnino sensit


    Moyscssicut istc. Ad Hcbr. xi,24 etseq. : « Gratiam. » Hic secundum, longa
    Fide J/ogses grandis factus negavit se prsemii rctributio : ct dicuntur duo.
    esse filium filice Pharaonis : magis eli- Primo, retributio. Sccundo, retributio-
    gens affligi cum populo Dei, quam tem- nis magnitudo, ibi, « Non privabit. »
    poralis peccati hahere jucunditatem^ In prima duplex retiibutio : in pree-
    majores delicias fVstimans thesnuro senti gratia?, in futuro gloriae, « Et ibi,

    yEggptioruin, improperium Christi. gloriam. » Tn praesenti, id augmen- est,

    tum gratiae, tamquam quoddam prae-


    mium in praesenti.

    J[!8 ^^ Quia misericordiam. » Ilic allegat Dicit enim Augustinus quod « gratia
    sumendo rationes a parte Dei, et alle- « meretur augcri, ut aucta mereatur
    gat duo. Primum est ineriti quod seii- « perfici : » omnem enim gratiam dat
    tit habere, dilectio. Secundum est pra3- Deus, non tantum justificantem, sed et
    mii et in prGescnti et in futuro larga re- operantem, consummantcm. Jacob. i, et
    tributio, ibi, « Gratiam, et gloriam. » 17 Omne dntum optimum, ct omne
    :

    Ait cniin : Sic debeo, quia bonum donum, etc.


    elegi, ex partc mea, et malum fugi : et
    *
    etiam conlido : « quia misericordiam, » <( Et gloriam, » in futuro dabit, sci-
    etc. Vel ad immediatum : Plus volo ab- licet prsemium, salutem aeternam. Isa.
    jcctus esse in domo Dci, quam cum XLVi, 13 : Daho in Sion salutem, et in

    peccatoribus habitare : « cjuia Deus di- Israel gloriam mcam. II ad Timoth.


    ligit misericordiam, » quae est in domo IV, 8 : In reliquo reposita estmihi co^
    sua^ scilicet in Ecclcsia, ct in me servo rona justitige. Et bene i\m^\i gratiam,
    illam : « et veritatem. » Misericordia et gloriam secundum mensuram quia
    in exhibendo alii bonum, veritas in mensura gloriae. Zach. iv, 7
    gratiae erit :

    puniendo seipsum. Ila^c duo diligit Exseciuahit gratiam gratise. Joan. i, 16 :

    Deus. Mich. vi, 8 : Indicabo


    tihi, o ho- De plenitudinc ejus nos omnes accepi-
    mo, quid sit bonum, quid Dominus et mus, gratiam pro gratia.
    recjuirat a te : Utique facere judicium,
    etc. ecce veritas : et diligere misericor-
    diam, ecce misericordia. Psal. c, 1 : <( Non privahit honis. » Hic monstra-
    Misericordiam et judicium cantabo tibi, tur relributionis magnitudo. Quasi di-
    Dominc. Proptcr hoc monct Salomon, ceret : Sic facientibus misericordiam
    Prov. 11 1^ 3 : Misericordia et veritas te et veritatem, dabit gratiam et gloriam :

    non deserant. llaec rcquiritur a nobis in et etiam, quod plus est, « non privabit
    opere, haec in doctrina, ut hoc ipsum bonis his cos, qui ambulant, » coiiver-

    * Judic. I, 21.
    :

    PSALMUS LXXXIV. 413

    satione, « i/i iinwceiitia. » Aiiibuhire in « Doiitiiic virlutiim. » llic i'st secuii-


    innocenlia est hio, elsi ardua \un\ ai;- da i^ars tertiir! parlis lotius hujus Psal-
    iriediantui', tainen cavere a divina of- ini. in (jua postquani oravil, se conli-
    fensa : etsi alii non coin erlantur. seip- derc de iinptdrando ostcndit iiidii'ecle,

    suni inunduni cusUidirt'.


    ustod Kt est inai^Mii- coinnieii(hindo et conlidenteni et spe-
    tudo (liviniE bnw^ quod talibus lantein in Deo.
    etiani l)i)na spirit' orcesenli et in Ait enim : Sic petii, et spero quod
    fuluro iion \\>- 1. XXV, I : iinpetrabo : unde audaclerdico : «O Do-
    Faio iXHtem in 1(1. cavendo inine cirtulum, » dator et conservalor,
    Iransgressioiie niadatorum Dei^ in- « hciitiis hoino » est jam in prsesenti,

    ''ssiis sutn^ in re^^nuni graliae et glo- « (lui speral in tc, » qui, id est, quia ille :

    VA alihi, I*saini. xxin, 3 : Quis as- ipsa enim spes jam heatificat ipsum.
    in montc.m Domi/ii. nnt quis .lerem. xvii, 7 : Bencdicliis vir qid coit-
    loco saticlo eji noccns fidit in Doniino, et crit Dominus fidu-
    B onmia per ne^atio- cia ejus. Isa. xxx, 18 : Beati oinnes
    *
    ' • . Lvi, •'
    ^ di- qui exspectant eum. Spes autem est

    c tijo ii in exspectatio. Propter hoc dicit Paulus,


    possum lili' 1' ^o ad Honi. viii, 24 : Siic .salvi fucti suinus.
    ' Jicit Et tandem erimus salvati re, ipso prae-
    . y,,. . iflifrinf stante, qui est henediclus per omnia sse-
    /priiit qu,r tujo ciil''i, t cula sceculorum. Amen.
    im : dabo eis in domo mea,
    in iituris meix lucum, et yiomenme-
    //*. ,1 /7//'i\- ^/ Filii,},., <

    PSALMUS LXXXIV.

    Deprecatio pro restitutione IsraeUs post exsilium.

    1. In Jinein, filiis Core, Psalmus. et plcbs tua liEtabitur in te.


    2. Bencdixisii, Domine, tcrram luam: 8. Ostende nobis, Dominc, miscri-
    averiisti captivitatcm Jacob. cordiam tuam et salutare tuum
    3. Remisisti iniquiiatcni plebis tua^ : da nobis.
    operuisii omnia peccata eo- (). Audiam quid loquatur in me Do-
    rum. minus Deus, quoniam loquctur
    4- Mitigasti omnem iram tuam, aver- pacem in plebem suam,
    tisti ab ira indignationis tua;. Et super sanctos suos, et in eos qui
    5. Convertc nos, Deus salutaris no- convertuntur ad cor.
    ster, et averte iram tuam a no- 10. Vcrumtamen propc timentes eum
    bis. salutare ipsius, ut inhabitet glo-
    6. Numquid leternum irasceris no-
    in ria in terra nostra.
    bis ? aut extcndes iram tuam a 1 1 . Miscricordia et veritas obviave-
    gencraiionc in generationem ? runt sibi : justitia et pax oscu-
    7. Deus, tu conversus vivificabis nos: latai sunt.
    :

    414 [). ALB, MAG. ORD. PRyED.

    12. Veritas de tcrra orta est, et justi- 14. Justitia ante eum ambulabit, et
    tia de ccelo prospexit. ponet in via gressus suos.
    i3. Etenim Dominus dabit benignita-
    tem, et terra nostra dabit fru-
    ctum suum.

    quaenam illie benedictiones, per quas


    electi ad tantam gloriam extolluntur.
    IN PSALMUM LXXXIV H.a? autem sunt gratiae et beneficia per
    lationem Filii Deimundo exhibita :

    iiDpetenter agitur in hoc Psahno


    COMMENTARIUS. adventu Filii Dei, et bcned'
    iihim mundo datis. Et f:

    us, in quo agitur (

    In finem, fiHis Core, PsalniusK ii!- "-t Psalmus xviu


    « Cceli enarrn '•undus, P&ahni
    rA\!\, (1 (Jiii reyi Fertius e-
    Argumen- V. Benedixisii, JJomine, terram. » Hic ,ihlc.
    tum PsaUiii 1 1
    •

    piimus est Psalmus in toto lihro octoi^o^imn? Quia autem adventus Fihi Dei, et hc
    advenius
    Chrisii, et quartus, in secunda parle Ir ab adveniente exhibita non
    •ticia .

    bencHcia ^ . .

    per iiium
    imiverso
    quartus.
    "
    Cum enim uu i\-^. in praecedf iuerunt, sed tantum iis q
    orbi coiiaia. mo egcrit de gloria bonorum, ipsani t.,L^ >.
    ''' ' !•' }(-> ' jcniiM!
    commendando, et insinuaverit quod ad hfue
    illam perveniatur solo Dei adjutorio et Core, Psaimus. » iii isahnus
    Lenedictione, consequens fuit oslendere, ordinans nos « in finrni, » Christui.'

    per quid praecipue ad illani pervenitur, scilicet qui finis est. Ad Rom. x, i : li-

    pour Israe
    1

    temps qui
    bylone.
    On i\ipporle ^'en^ralement ce

    II
    suivit le
    se
    retour des captifs de Ba-
    compose de trois
    psauni.

    parties, dont
    .[•.>;
    y. 9. On a
    :^ :.

    .'.iana!
    : ov
    pas a sa folie,
    .son de grandes ana-
    i
    la premiere remercie Dieu de la delivrance, logies entre la se.oiiii^' parlie des propheties
    y^. 2-4, la seconde le prie d'apaiser sa colere d"Isaie et ce psaume, qui cn est conimo un rc^-

    et d'aider son peuple k se retablir, yy. 0-8, la


    troisieme promet un avenir prosperc, yy. 9-14.
    sum(^ ploin de vie et de po(^sie.
    Ce psaume a un magniflque sens spiinuoi
    1
    Celto succession d'id6es, anormale a premiere
    vue, s'explique aisement par la situation ou se
    que les traditions juive et chretienne ont ete
    unanimes a reconnaitre. « Adumbravit enim
    m
    trouvaient les Juils apres Tedil de Cyrus A universorum Deus pcr ea qute Israelilis acci-
    peine de rctour dans leur patrie, ils se trou- dorunt omnium bominum salutem, » dit
    verent en butte a une hostilit^ acbarnee de la Tlieodoret. Le peuple ramen(j de la oaptivite
    part de leurs voisins, surtout des Samaritains, est donc le pouple cbretion, en faveur ducpiel
    hostilite d"autant plus sensible aux levitcs et le psalmiste appelle « le salut de Dieu, » et

    aux fds de Core qu'elle retardait la construc- promet que « la justice et la paix s'embrasse-
    tion du temple, et menagait meme un moment ront, » et que de la terre « gerraera la ve-
    de rempecber a tout jamais. Ces nouvelles rit(^, )) le fruit sacr(§ qui doit sauver et sancti-
    epreuves (^taieul. dues a des pecbes nouveaux ;
    flor le monde nouvoau. Sic Euseb., S. Alban.
    nous voyons en effet les propbetes d'apres qui, comme Th(*odoret, reconnait le sens his-
    rexil, Agg^e, Zacharie, Malachie, adresser en- torique du psaume, S. Leon, S. Cyril. Alex.,

    core des reproches au peupje. Le psalmiste, S. Bern. Serm. I de Annuntiat., etc. Nous au-
    apr^s avoir remercid Dieu du retour de Texil, rons a signaler plusieurs passages du Nouveau
    a donc cncore a flechir sa colere voila pour- : Testamonl qui font allusion au psaume.
    (juoi d"huniblos supplicalions succedent si vite
    dans le psaume aux accents de la reconnais- IL Lesetre.
    sance ; inais imiiiediatement apres arrive la
    COMMENTARII IN PSALMUM LXXXIV. 415

    tiis lt'(/is, (7<r/.v///,v, <i(/ jtislitidtit inniii Aliud, scilicet semen, cecidit in tcrram
    creih-iiti. Kt Apocalyps i. S : l^tju suni bonain '. Terra etiam dicitur anima,
    Al/i/ia et Oniega, primipiiun vt finis. Psal. c.XLii, t) : Aniina inea sicut tcrra
    « Fi/iis Cori\ » id est. r.liristi calvi a sine aqua tibi. Josue. xv, 10, et Judic. i,

    miiiuli ilivitiis doniulati, et ad litteram !,'> : Terrain arentem, animam scilicet


    in (lalvaria crucilixi. Joau. \i\. 17 : ini/ii. Terra corpus, Gen.
    siccam, dedisti
    Et baju/ans sibi crucem^ exivit in euin, II. Formavit igitur Dominus Deus
    7 :

    qui dicitur Ca/varice, locum. /lebraice /lominem de /iino tcrrcC. Svnecdoche


    autein Go/ijot/ia. ubi cruci/i.verunt est, id est, liominis partem, corpus. Ho-
    eum. w /^sa/mus, » supple. cantandus. mo ipse totus, quia de terra conditus
    quoad corpus, et in terra postmodum
    Psalnms aulem dividitur in tres par- conversatur, et tandem in tcrram rcdu-
    tes, aliler aliquanlulum, quam Glossa. cendus". Jerem. xxii, 29 : Terra, terra,
    Primo, prophetice dicitur Dei ad lunna- terra : terra conditione, terra conver-
    num genus reconciliatio. Secundo, satione, terra consummatione : audi
    quamvis praedicta sit, supplicatur ut sic sermonem Dinnini. rriuiuphans Eccle-
    fiat, ibi, « Converte nos, Deus sa/ula- sia, Tsal. xxxvi, li : Mansueti uutem
    ris. » Terlio, explanatur quomodo hoc /iccreditabunt tcrram. Et alibi, Psal.
    uoverit, et quo ordine totum liendum wvi, 13 : Credo videre bona /knnini
    sit, ibi. « Aui/iain (/ui(/ /o(juatur. » in terra viventium. Et Matlh. v. 4 :

    duobus est in
    Pleiui reconciliatio in : Beati mitcs : quoniain ipsi possic/ebunt
    collationi benignilatis humanse natuiw, tcrram. Virgo beala, Psal. lxxxiv, 13,
    et hoc primo tangitur ct amolione : infra : Etenim Dominus dabii beni(jni-
    mah, ot hoc seoundo, ibi, Avertisti cc tatein. e/ tcrra nostra (/abit fruclum
    captivitatem. » suuin. isa. iv. 2 : /:7 /ruc/us /crrx su'
    b/iinis. Militans Ecclesia : sic accipitur
    hic, et Genes. xxviii, 13 : Terram. in
    Dicit ergo Sic, Domine, beatus est : qua dormis, tibi dabo. Et in cap. \ii, 1 ;

    p«rs homo, qui contidit et sperat in te et : E/ vcni in /crram, quain inonstrabo


    nunc, quoniam o « Domine, benedixi- /ibi.

    sti : » prieteritum ponit pro futuro cer- iienedictio autem quinque modis ac- Benodictio
    ue
    titudine prophelali, id est, benedices, cipilur. In malo, Job, i, :i : \c jorte 1^i,"iY^'
    is

    n terram tuam, » quain in Adam ma- peccaveiinl fiiii inei, cl benedixerint suniKur.

    ledixeras. (lenes. iu, 17 : Ma/edic/a ter- Deo in cordibus suis, id est, maledixe-
    ra in opere tuo. Zachar. viii, 13 : Sicut rint. Et in cap. ii, : JJenedic Deo, ct
    eratis ma/edictio, id est, maledicti, sed morere. Aliquando in bono, et quasi
    eniphatice loquilur, sic eritis benedictio. semper : sed aliquando est benedictio
    J"
    l t aulfin a[>pareat de qua terra in- sinistra, qua? est in abundautia tempo-
    tendil, i-t quibus benedictionibus iilam rali_, communis bonis et malis. Genes.
    benedixerit. notandum, quod terra ap- xwii, 39 et 40 : Jn pingucdine terne, et
    peUalur impius terrenis inliians, et illis in rore coe/i desupwr, erit benedic/io tua,
    adhierens. Di.jlum est serpenti,
    Genes. diclum est Esau. Et in cap. \\\, 27,
    III, li: Tcrrain comedes cunctis dicbus dixit Laban ad Jacob : Benedixit ini/ti
    litse tu,e. Et terra dicilur ipse Christus J)cus propter te. Job, xm, i2 : Domi-
    sive humus, Isa. u, 10 : /ngredere in iius bciiedi.rit novissimis .lob, inaqis
    petram, abscondorr in fossa /luiiio. Teria quain principio ejus. Et esl bcnedictio
    etiam quibbet justus, Luc. \iii, 8 dexleric, qua? duplex esl •rratiie
    :
    in :

    ' Ct. .Mallli. siii, 8, Pt Marc. ir, 8. * Genes. iii, 19.


    416 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    praesenti, et gloriae in futuro. De pri- convrrterit Dominus captivitatem plebis
    ma, in Psal. cxiii, 13 Benedicti vos a : suae, etc. Isa. xlv, 13 : Captivitatcm
    Domino. l^lalibi, Psalni. lxvi, 7 Be- : meam dunittet,non in pretio, nec in rnu-
    nedical rios Dcus, Dcus nosler. De se-. ncribus.
    cunda, Matth. xxv, 3i : Venite, bene-
    dicti Patris mei, possidete paratum
    vobis reynurn. De utraque, in Psal. « Rcmisisti ini(juitatem plebis tucc. »

    cxxxi, I.J : Viduam ejus bencdiccns, Ilic est secundum. Quasi diceret : Sic
    l)ene(lictione gratia3, benedicarn, bone- culpam originalem destruxisti, et eliam
    diclione gloria;. Et tcrtia, prceparatio ad « remisisti, » id est, remittes, « ini(/f(i-

    utramque, quae est benedictio praedesti- lalem, » id est, inaequalitatem fomitis,


    nationis, de qua ad Ephes. i, 3 et i :
    ut non sit jam quantum solet,
    intensus,
    Bencdixit nos in omni bencdictione noc rognet, nec dominetur. Ad Roman.
    spirituali in coelestibus in C/iristo, sicut VI, 12 : Non regnet pcccatum in vcstro
    elegit nos in ipso ante mundi constitu- rnortali corpore. Matth. ix, 2 : Confide,
    tionem. Benedictio autem gratice triplex /ili, rcmittuntur tibi peccata tua.
    est. Prinia est gratiam infundendo, I Joan. II, 12 : Remittuntur vobis pec-
    quantum ad statum incipientium, de C((ta vestra propter nomen ejus. Et in
    qua in Psal. xx, i : Dominc, prsevenisti eodem, i, 9 : Fidelis est, scilicet Deus, ct

    cuni in bencdictionibus dulccdinis. Se- j((stus, ut remittat nobis peccata nostra,


    cunda, in merito augendo et multipli- etemundet nos ab omni ini(juitate. Et
    cando, quantum ad statum proficien- tandem « operuisti, » non videndo ad
    tium. Tertia est in bono consummando, poenam, « peccata omnia eorum » ac-
    quantum ad statum perfectorum. Genes. tualia. Psal. xxxi, 1 : Beati quorum re-
    XXXII, 2(), 29 : Non dimittam te, nisi niisss; sunt inicjuitates, et quorum tecta
    bencdixeris mihi..,, Et benedixit ei in s((nt peccata \
    eodeni loco. Omnes dat terrse sua^, mi- Quo autem teguntur^ dicitur Proverb.
    litanti Ecclesiae, excepta prima. X, 12 : Universa delicta operit cJiaritas.

    I Petr. i\, 8 : Charitas operit multitu-


    « Avertisti. » Hic secundum, in quo dincm peccatorum. Sicut enim carbonis
    est reconciliatio, scilicet in mali aino- nigredo igne tegitur cum penetrat car-
    tione. Et priino, in amotiono mali cul- bonem : sic peccata igne charitatis cum
    pse. Secundo, in amotione mali pcEnae, penetrat animam. Thren. iv, 8 : Dcni-
    ibi, « Mitigasti ornneni. » grata est s((per carboncs facies corum.
    In prima tria.Primo, remotio origi- Sed adveniente igne illo, de quo Luc. x,
    nalis culpse. Sccundo, deljililatio incH- 49 : Jgncm veni mitterc in terram : et

    nationis ad culpam, quse est ex foinite, quid volo nisi ut accendat((r ? nigredo
    ibi, « Rcpulisti. » Tertio, deletio, etiam tegitur, et contritione cordis, et amari-
    actualis, ibi, « Opcruisti omnia. » tudine, sicut significatum fuit in .Egyp-
    Dicit ergo : Sic benedixisti, id est, tiis, quos operuit iMare Rubrum^ Exod.
    benedices, et etiam « avertisti, » remo- XV, 10 : Flavit spiritus tuus, et oper(/it
    vcndo, « captivitatem, » originalem eos 7narc. Submersi S)(nt, etc.
    culpam, sub qua captivus lenebatur
    Jacob, populus scilicet tuus. ILtc cap-
    tivitas, de qua alibi, in Psal. cxxv, 1 : « Mitigasti omnem. » Hic secundum,
    In convertendo Do)ninus captivitatcm scilicet amotio niali pcenae : in quo di-
    Sion, etc. Et alibi, Psal. lii, 7 : Cum cuntur duo. Primo, mitigatio teinpora-

    1 Cf. I ad Roman. iv, 7. 2 Cf. Exod. XIV, 27 et seq.


    COMMKMARII IN PSALMIM LXXXIV. 417

    lis, quia omnino aniovfri noii [)()ti>st. Et « Conrer/c nos, Deus. » llic secun- 5
    secundo, nlena n-niotio lelerna'. ibi, duin. in (luo ixdil ul fiant (uue lieniia secunda

    « Arerlisti ab iru. » j>raMli\il : el iliciintui' tluo. Priino, petit. l'salmi.

    Ait enim : Sic amovisti cul[)am, el Secumlo, oslenilit quomodo totum fieri

    etiam « initifjnsti » minorando « onuteni [loterit, si Filius Dei advcneril incarna-


    irani tuatn. » in [ircesenli [)r<» [)ecoatis tus, ihi, « Osjrttde nobis. »
    inferendam. In l*sal. xciii, 12 et 13 : In [n-ima tanj^untur tria. Primo, pe-
    lieatus quem tu erudieris, Domitw : et titio. Secundo, ostendilur opporlunitas
    de lefje iua doeueris eum : ut mitiges ei impetrandi, quod petit, ibi, « Xunifjidd

    a diebus nialis. Diebus, inquam. pive- in adcrnuiti. » Tertio, ulilitas consequens


    sentis temporis, poenalibus, et miseriis ex petito, si concedat, ibi, « Deus lu
    plenis. Ad Kphes. v, iO : Hediittentes conversus, » vel « convcrtens, » secun-
    Wis tempus, fjuoniaiti diesmali sunt. yii[\Q<ii dum aliam litterain.
    "se- autem Dominus praesentes misenas, vel In prima duosecundum duo quae pelit.
    noslr» fraiiililali et impeifcctioni tempe- Primo, ut averlat ab eo maluni culpee
    rando, secundum illud Apostoli, adCor. I secundo, pcente, Et averte iratn. » ibi, «

    X, 13 : Fidelis Deus est, tjui non patie- Dicit ergo Sic, Domine, scio quod :

    tur vos tentari supra id fjuod potcstis. facies bona promissa tuis, et propter hoc
    Vcd palientiam et fortitudinem tribuen- rogo ne excludamur, sed magis tu qui es
    do, secundum illud Ezech. in, d Ut : « Deus » pcr creationem, « salutaris »

    adamantem et ut silicfm ponam faciem per redemptionem, « ?;o.9/er » per prai-


    tuam. Jerem. 1, 18: Dedi te... iticolum- sentem justificationem. Tsa. xxv, 9, de
    nam ferrram, et in murum iercum. Vel his tribus Ecce Deus noster exspecta- : :

    consolationcm et dulcedinem infundendo. vimus eum, et salvabit nos. « Converte

    Psal. xc, 13 : Cum ipso sutti in tribula- nos » ad te a malis culpce. Supra,in Psal.
    lione. Dan. iii, 19 et oO : Anfjelus Do- lxxix, 8 : Doniine Deus virtutum, con-
    rnini... fecit tncdium fornacis, quasi verte nos. Thren. v, 21 Converte nos, :

    ventutyi roris flanlem. Esther, xv, 11 : Dornitie, convertemw. Amos,


    ad te et

    Convertit Dominus spirituni regis in ix, 11 : Convertam captivitalem populi


    mansuefudinem. Dici-

    « Et avertc. » Ecce secundum. Quasi


    « Ecce secundum. Quasi
    Avertisti » diccret : Sic nos converte a culpis, et

    diceret Sic leinperasti


    : prabsentem ad- etiain « averte iram tuam, » efTectum
    versitalem, et « arertisti, » teipsum iia3 tuie, (( a nobis. » Isa. lxiv, 9 : Ne
    « ab non quacumque, sed « indi-
    ira, » irasctiris, Domine, satis. Dan. ix, 10 .*

    gnationis tusc. » Ira enim, sed non in- Avertalm\ obsecro, ira tua a civitate
    diirnalionis, cst afflictio praesentis tem- sancla tua.
    poris : sed ira indignationis, afflictio

    aeterna et gehennalis. Et appellatur ira


    eflectus irae in Deo, hoc cst, efrectus ac « Numquid in seternum. » Hic secun-
    si ira in Deo esset. Supra, in Psal. diim, quo monstralur o[)portunitas,
    in

    Lxxvii, 38 Et abundavit ut
    : averterct ([uaerendo usquequo cxlendatur ira.
    iram suatn. Isa. lx, M) : In imlifjnatione Quasi diceret Satis usque nunc est ex- :

    metf /)c;-cM.9.yj /^,quantum ad damnatos : tensa. Primo crgo quaerit si puniet in


    et in rectmcilialionc mea misertus sum aelernitate suos, et supposito quod non,
    ////, qiiantum ad alios. Osee, xiv, 3 : qucerit secundo, si in toto isto lempore,
    Dilifjnm eos s/iontanee : quia aversus est ibi, a Aut extendes iram. »

    fi/ror meus, hoc esl, ira indignationis, Dicit ergo : Sic rogo, ul placatus sis
    ab eis. averlendo malum, et culpae el ptjenae :

    XVI
    418 I). ALB. MAG. ORD. PRvED.

    et tempus est, quia « numquid in setcr- plex. Primo, vivificatio populi conversi.
    num irasceris nobis ? » Quasi diceret : Secundo, lionor Dei, ibi, « Et plebs
    Non. Isa. lvii, lli : Non in sempiternum tua. »
    litigabo, neque usque ad finem irascar. Dicit ergo : Sic pelii, ut converlas nos,
    Psal. Lxxvi, Numquid obliviscetur
    10 : et ipse convertaris ab ira : et hic fru-

    misereri Deus? Non est possibile imo : ctus, o « Deus, iuconversus » ab ira indi-
    si ad modicuin est ejus ira, at sempei" gnationis. Vei secundum aliam litte-
    est ejus misericordia iu suos. Isa. liv, ram : « Tu convertens » nos a peccatis
    7 : Ad pu)ictitmmodico dereliqui te,
    in nostris, et cuipis, « vivificabis nos. »
    et in miserationibus maynis ccngr( gabo Psal. lxx, 20 : Et conversus vivi/icasti

    ie. Et paulo posl, ji. 8 : In momenlo in- me, ei de abgssis terrse reduxisti me.
    dignalionis abscondi jacitm meam pau- \ ita gratiai in pi-aisenti, juxla illud

    lisper a te, el in misericordia sempiler- Ilabac. iii, 2 : In mcdio annorum vivifica

    na misertus sum tui. illud. 1 ^^^'^. II, 6 : JJomintis mortificai,


    Aut e.rtendes. » Hic secundum. Qua-
    c( gratiam subtrahendo : ci vivificat, gra-
    sidicerel: (.<Auty) si uon est futura aelerna, tiam iiifundendo : sed lioc in liumiies.
    ((extendes iram tuam, » eireclum scilicet Isa. Lvii, VS : Ui vivi/icet spirilum hu-
    irae [use ,(.<
    a generatione]» conlinuando, «m miltum. El tandeni vila giorite in futu-
    gene. ationem, » hoc est, usque in mundi ro, de qua in Psai. xxxv, 10 Quoniam :

    linem. Psal lxxvi, 9 : Aut in finem mi- apud te cst fons vitx. Osee, vi, 3 : Vivi-
    sericordiam suam abschidet.^ a genera- ficabit nos post duos dies, in die tertia
    Oupiex
    generaiio,
    tione in qenerationem ? Vel
    •'
    sic : « Num- suscitabil nos. Prima dies est dies legis
    tinnsitrns, ei fniid citendesiram iuam a qeneratione » "^
    naluraiis. Secunda iegis Evangeiicte, et
    pernianeiis . '
    _

    peccatrice, in qua peccalum regnavit, tertia est dies giorice.

    « usque in gencrationem » sub gratia re- (( Et plebs iua. » Hic secundum.


    gnantem, ut destruas utramque. De pri- Quasi diceret : Sic vivificabis, et tandem
    ma generatione, ad Ephes. ii, 3 : Eramus « plebs lua, » liumilis popuius, et qui
    natura filii ine. De secunda, Joan. iii, videtur alDJectus, Luc. xii, 32 : Nolite
    5 : Nisi quis renalus juerit cx aqua et timere, pusillus grex. « Lsetabiiur in
    Spiritu sancio, non potcst introire, etc. te, » itetanter te coiendo, et tibi servien-
    IJoan. v,18 : Omnis qui nafus est ex Deo do. Cassiodorus : « Piebs prospere iffta-

    non peccat : sed generatio Dei conservat « bitur in te, qua? infeiiciter exsultabat

    eum, etmalignusnon tangit eum. Item, « in se. » Cant. i, 3 : Exsuliabimus, et

    est generatio carnalis, quae statim prae- Isetabimur in ie. Psai. xix, G : Lseiabi-
    terit, et quasi continue, et succedit. mur in salutari tuo. Et Ilabac. iii, 18 :

    Eccle. I, 4 : Generatio prxterii, et gene- Exsuliabo in Deo Jesu meo.


    ratio advenit. Et cst gcneratio perseve-
    rans, quando mortale hoc induerit im-
    mortalitatem, de qua Matth. xix, 28 : « Oste)ide )iobis, Do)ni)ie. » Hic se-
    In regeneratione, cum sederit bilius ho- cundum totius iiujus partis, in quo petit

    minis. Dicit crgo : Numquid extendes impieri prtedicta. Cum enim petierit di-

    manum tuam a generatione liac prseter- versa, hic ostendit quomodo totum com-
    eunte, usque in generationem perma- pieri poterit, si Eilius Dei advenerit.
    nentem. Primo ergo pelil Fiiii incarnalionem.
    Secundo incarnati utiiitatem, ut prfedi-
    cetur, moriatur, totus pro nobis expen-
    Deus, iu conversus. » Hic est ter-
    « datur, ibi, « Et salutare. »

    lium, in quo tangitur utilitas consequens Dicit ergo : Hoec petii ut nos conver-
    ex petito si concessum fuerit, et esl du- tas, ct ab ira avertaris, quod totum ut
    COMMKNTAIIII IN PSALM( M I.X.WIV 119

    tiat, royo,« JJo/iiiiic» lJeu.s l*ali'i'. « oslcnde ^it hostia pro nobis. (jenes. xlix, 18 :

    Nobis, » manifeslaiulo in assiinipla carne Salutare tuuni e.rspectabo, Doinine.


    « tniserirordiani tuain. » (ihi-islinn sci- Luc. II, 30 : Viderunl oculi mei salutare
    lict'1 : ipst' oniin illa niisericoidia cst, de luum. iruTonymiis : « Jesiun (piem con-
    qua Apostolus, ad Tit. iii. 'i ; Son e.r (( litemur roii('inus, ut inereainui cjiis ad-
    operibifs juslitiw <ju;e /eciinus nos, sed « ventus luce illustrari, ejus via diiigi,

    seeunduin suiun inisericordiani salvos « verilate corrigi, et vita locuphdari. »


    nos fccit. Ostendo eriio Ciiristum ul lu- VA eizo addo : Et morte redimi. Parvu-
    men ad illuiniiiandum CiTCos et obtene- lus eniin natus est nohis, et Filius da-
    ti bratos, Eccli. xxwi, I : Ostende iiobis tus esl nobis '.

    i. lueeni iniserationum tuaruni. Isa. ix, S :

    Kahitantibus iii regione unibr,v mortis,


    lua- orta esl eis. Ut exemplum ad nos Audiuin quid loquatur. » Hic est ter- O
    liumiliandum, .loaii. xi!i, I') : Ejcin- tia pars, in qua postquam futuras bene- ^'«^''«, p.^''^

    /jIuiii dedi cobis, ut queinadinoduin ego dicliones prajdixit, et secnndo ut im-


    feci, ita et vos faciatis. \A viam ad am- pleantur petiit, hic tertio insinuat quali-
    bulandum recte ad patriam, Joan. xiv, G : ter ista cognoverit, et quo ordinc com-
    Ego suni via,et veritas, et vita. Isa. xxxv, plendum sit. Secunduin hoc dicuntur
    8 : Ileec erit vobis directa via, ita ut duo. Priiuo, qualiler Chrisluiu venturum
    slultinon errent per eam. Ut animatorem ad pacificandum hominem Deo, el ip-
    ad patienduin, Ad Ilebr. xii, 1-2 Cur- : sum liominem salvandum cognoverit,
    • ainus ad proposituin nobis certamen, quia l)eo loquente in se. Secundo, qua-

    iif/spicientrs in auctorem fidei,el coiisuin- liter veniens, qu(e hona conlulit. ibi,
    iiiatorein Jesuin. I Pelr. ii, 21 : CJirislus « Verumlaiiwn prope limenles. »

    passus est pro nobis, vobis reliiiqums In prima duo. Primo, promittit pro-
    ' xemplum, ut sequamini, elc. Vel re- plieta quod audiet in se loqucntem
    clamatorium ad nos rcvocandum, Joan. Deum. Sccundo, ostendit quid audiet a
    xu, 32 : Ego, si exaltatus fucro a terra, loquente, ibi, (( Quoniam /oqiwlur pa-
    ostendens carnem rubeam in cruce, r<'in. »

    oinnia trahain ad me. Matth. xxiv, 28 : Ait ergo : Sic venit, et oravi quod
    l'bicuinqi<e fuerit corpus, congrega- sicfiat. Sed unde hoc scire potes? Ecce :

    bunlur et aquiUe '. Ut advocatum pu- « Audiaiii » audilu auris intelligentiai,


    pilhnum ig-norantium, secunduin illud et aversus a mundi strepitu, « qiiid /o-
    I Joan. Advocatum habemus apud
    II. I : quatur in iiie Domiiius Deus. » Loqui-
    Patrem, Jesum Christum, elc. Ut medi- tur Deus in suis, teste Paulo, II ad Co-
    cum ie{^rotantium, Malth. ix, 12, de rintli. XIII, 3 : An exp<'riinentum quxri-
    seipso loquens I)ei Filius, ail : Xoit est lis ejus, qui in me /oquilur Christus?
    opus valenlibus medico, sed inale huhen- Matth. X, 20 : Non eniin vos estis qui
    tibus. Kt landem ut praimium et bra- /oquiinini, sed Sjiiritus Patris vestri,
    N ium laborantium et curnmtium, de quo qui /oquilur invobis. Osee, ii, 14 : Du-
    Apostolus, I ad Cor. ix, 2i : Omnes cam eum in so/itudinem, et /oquar ad
    quid<'in curruiit, iiiius uulein accipil cor ejus. Loqui autem in ipso est inspi-
    braviuni. rare ei quod vult ei rcvelare, quod fit ip-
    « Et sulutare tuum, « ipsuin scilicct sam veritatem aliquando cordi intiman-
    Chri^tum, nol)is in incarnalionc oslen- do ct monstrando, sicut factuiii est in

    ; suin. tt da nobis » in ipsa passione, ut isto, ul in prolongo hujus libri dicitur^.

    '
    Cf. eliani Luc. xvii, 37. * Cf. prasfationem in Psalmos, in principio
    ' Isa. IX, 0. torai XV.
    420 D. ALB. MAG. ORD. VRMD.

    Aliquando mediante bono Angelo, Zach. sc invicem reddit pacificos, et charitate

    1, 13 Angelus Dumini loquebatur inme


    : conjunctos. Act. iv, 32 : Multitudinis
    verba bona, et consolatoria, non malus credentium eral cor unmnetanima una :

    Angelus, qui in mullis loquitur, 111 Ueg. ut sancli qui erant in terra de Judajis,
    txn, 22 : Ero spiritus mendax in ore essent etiam unum cum sanctis,qui in cceIo
    omnium prophetarum. I Joan. iv, 1, erant, scilicet Angelis. Ad Coloss. 20 i, :

    dicitur propter hoc: Nolite credere omni Pacificans per sangui nem crucis ejus,
    spiritui, sed probate spiritus utrum ex sive cquae in ccelis sunt, sive quse in terris.

    Deo sint. Et « in eos. » Quasi diceret : Pacem


    loquelur ad Judaicam plebem, et etiam
    « Quoniamloquetur. » Hic secundum, « in eos » generaliter qui convertuntur
    quid loquetur, quia pacem duplicem. « ad cor, » ad propriam interius ra-
    Primo, Dei ad Judoeos. Secundo, ad lionem, quod co-
    seipsos arguenles,
    Gentiles omnes, ibi, « Et in eos qui con- luerint deos hctitios, quod est omnino
    vertuntur. contrarium rationi. Abit enim homo
    In prima duo. Primo, pacificatio cum por culpam, ct maxime inlidelitatis a

    Judseis.Sed quia non universaliter cum corde suo, et ipsum perdit. Osee, vii,

    omnibus, ostendit cum quibus de illis, 1 1 : Et factus est Ephraim quasi co-
    ibi, « Et super sanctos. » lumba seducta non Jiabens cor. Sed
    Ait ergo : Sic audiam quid loquatur in convertitur ad se per poenitentiam. Prop-
    me : et quid illud?« Quoniam loquetur ter hoc clamat in Isa. xlvi, 8 : Redite,
    tandem pacem plebem suam.
    in » lloc prsevaricatorcs, ad cor.
    est dictu : Pacilicabitur tandem plebi I

    suae, scilicet Judffiis, qui sunt ejus plebs

    specialiter. Deuter. vii, 6 : Elegit te Do- « Verumtanicn prope timentes » .

    minus Deus tuus, ut sis ei populus pecii- Ilic secundum, in quo postquam osten-
    liaris. Isa. xxvn, 5 : Pacem faciet mi/ii. dit qualiter prsedicta cognoverit, quia
    Vel, « loquetur pacem, » quia mittet ad Deo loquente in seipso, hic ostendit
    eos Filiuin, qui erit pax eorum, Ad qualiter veniens, quse dona contulerit :

    Ephes. II, 14 : Ipse est pax nostra, qui et dicuntur duo, Primo, ad quos venerit
    fecit utraque unum. Qui paceiii dabit, primo et specialiter. Secundo, quae con-
    Joan. XIV, 27 : Pac.em reliquo vobis, pa^ tulerit veniens, ibi, « Misericordia et ve-
    cem meam do vobis. Et pacem prcedica- ritas.
    bit, et per se, et per suos, Isa. lvii, 19 : In prima duo. Primo, quod ad Ju-
    Crcaoi fructum labiorum pacem. Joan. daeos venerit. Secundo, ad quae loca
    xvi, 33 : Ihec locutus sum vobis, ut in specialiter declinaverit, ibi, « Ut inha-
    me pacem liabeatis. bitet. »
    Quee nB
    Ait enini : Sic loquetur pacem :
    Chns
    ft Et super sanclos siws. » Hic specifi- « Verumtamen salutare ipsius, » Dei "°''';,'
    uo

    cat super quos de plebe ioquetur pacem, scilicetPatris, hoc est, Filius, supple, advu
    con I

    Quia « super sanctos suos. » erit prope timentes eum, » Judai-


    <f

    Ait enim : Sic loquetur pacem in ple- cum scilicet populum, qui solus non
    bem, et « super sa)ictos suos, » bonos et da^monia timebat, sed Deum, ita quod
    justos de Judoeis, non super perversos, proprie quidem natus est de illa gente.
    et in malitia obslinatos super illos qui- : Joan. IV, 22 : Salus ex Judceis est. Et
    bus loquens Petrus ait, I Petr. ii, 9 : in tantum prope, « ut gloria ejus, »

    Vos estis genus electum, regale sacer- supple, scilicet Patris, lioc est Filius,
    clotium, gens sancta. Super hos loque- (Prov. xiii, 1 : Filius sapiens doctrina
    tur pacem : quia et ad seipsum, et ad Patris), « inhabilet in terra nostra, »
    COMMEMAnil IN PSALMl M LXXXIV. 421

    iii Judiea. stricte sumondo JndaMui. in peccatorum punitione, ibi, ;< Jusli-
    Xatus eniin fuit in Bitlilecni, Mieh. v, t:a. » Ouarto, pacis et concordia' Dei
    2 : Et tu nethlehem Ephrala, paivubis ad honiinem, quod causalum esl ex
    es miUibus Juda : cx
    in te mihi cfjrc- justitia, ibi, « Et pox. »
    dictur qui sit dtminatur iu Isracl. In Dicil ergo : Ad tales venit spiriluali-
    Jerusaleni pra^dicavil fnMjuentissinie, et ter, et tune « misericordia » in Gen-
    docuit, Isa. xlvi, 13 : Dabn iu Siou sa- tium Nocatione ad fidem Christi, « ct

    lutcm, ct in Isracl (jloriam meam. veritas » in promissorum Judaeis adim-


    Zach. II. 10 : Ecrc vcuio, et habitabo pletione, « obviaverunt sibi, n obvia-
    in medio tui. Airg. ii, 10 : Magna erit tione pacis et reconciliationis, sicut
    gloria domus istius novissimse plus- Proverb. xxii, 2 : Divcs ct pauper
    quam prim^e. obviaverunt sibi. Miscricordia enim
    Moraliter autem prope timentcs est erat, qui3e in coelo inclusa, rehcta Gen-
    salutare, quia soli tinienles Deum sa- tilitate in tantis infidelitatis tenebris.
    luti appropinquant. Psal. cxliv, 10 : Psal. xxxv, (')
    : Domine, in cobIo mi-
    Voluntatcm timentium se facict^ etc. scricordio tun. autem, qua Veritas
    Quid volunt nisi salvari? Isti sunt qui dictum fuerat primo liomini, In quo-
    convertunlur ad cor. Eccli. xxi, 7 : ciimquc dic comederis cx eo, morte mo-
    Qui timct Dcum, convertetur, nd lor rieris ', in terra erat. In eodem Psal.
    suum : et Dcus sahabit ipsum, quia XXXV, 6 : Et vcritos tua usque ad nu-
    Act. X, 3i-35 : In veritate comperi^ quia bes. Sed obviaverunt misericordia de-
    non est personarum acccptor Deus : sed scendente, et misero homine ascendente
    in omui gfutc, qui iimet cum, et ope- per ipsam mortem et flagellum in cce-
    ratur justitiam, acccptus cst illi. Et in lum, post adventura mediatoris. Joan.
    tantum prope salulate sunt, ut in ipsa i, 17 Gratia et veritas per Jesum
    :

    eorum terra, in corpore scilicet, « in- Christum facta est. Potest etiam legi
    habitrt glorin : » in corpoi"e enim tan- de obviatione contradictionis : quia mi-
    dem gloriticabuntur. Ad Philip. iii, 20 :
    sericordia pro miseri hominis libera-
    Salvatorem exspectamus Dominum Jc- tione iJlud allegabat.
    siim Christum, fpd reformabit corpiis
    humilitatis nostrx etc. T ad Corinth. ,

    XV. i3 : Scminntur in ignijbilitntp, sur- « Veritas de tcrra. » Hic secundum, 13


    get in gloria. in quo ostendit quomodo hoc totum
    factum sit, et per quid, quia per duo.
    Per veritatem, id est, Christum de Vir-
    " Misericordin et veritas. » Hic se- gine nascentem, et hominis juslificatio-
    cundum liujus partis, in quo ostendit, nem unde dicuntur quatuor. Primo,
    :

    quee bona veniens illis preestiterit, ad tangitur origo Christi de Virgine. Se-
    quos venit, et quomodo, et per quid. cundo, hominis per ipsum justiricalio,
    Primo, ergo ostendit qufe bona pr.Tsti- ibi, « Et justiiia. » Terlio, ostendit
    terit. Secundo, quomodo, et per quid, originis modum,
    Elenim Domi- ibi, «

    ibi, « Veritas de tcrra. » nus. » Quarto, justilicationis, ibi, « Ju-


    In prima dicuntur quatuor. Priino, stiiia ante eum. »

    tangilur misericordia^ beneUcium in (ien- Dicit ergo Haec bona faciet, quia :

    tium vocatione ad fidem. Secundo, ve- « vcriias, » Dei Filins Christus, qui di-
    ritalis in piomissi adimplelione, ibi, cit,' Joan. xiv, ^
    (i : Eqo
    J sum via, et '
    ve- chrisius
    veritas el
    _

    « El veriias. » Tertio, decoris juslitiae riias, et viia : « oria est » sicut radix, jusiiiia.

    '
    Genes. u, 1".
    422 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    et virgulluiii, « de term, de Maria.


    » Etenim Dominus dat)it. » Hic ter-
    «

    Isa. Liii, 2 : Ascendit sicut radix dr tium, in quo ostendit inodum originis,
    terra sitienti, Tcrra Maria, quia liumi- quo veritas de terra orta est, quia per
    iis, slabilis, et fertilis, sicut superius Spiritum sanctum. Tangitur ergo de-
    satis dictum fuit, et sitiens desiderio scensus Spirilus sancti in Yirginem.
    aeternorum. Judic. vi, 37 et 38, signili- Secundo, Fiiii origo de Yirgine, ibi,

    cata fuit per siccam aream, sed tandem « Et tcrra nostra. »


    abundantissime complutam rore Spiri- Ait enim : Sic dixi veritaiem de terra

    Fnirtus ex tus Sancli. Isa. XLV, 8 : Rorate caj/i, ortain. « Etenim Doniinus Deus dabit, »

    Marla. dcsnpcr, el nubes pluant justum : ape- in ventrem, et in mentem Yirginis

    riatur terra, etc. Et propter hoc iVu- « benignitatem, » Spiritum sanclum,


    ctum proluiit gloriosum. In eodem, Ger- cui benignitas appropriatur. Sapient. i,

    minet Salvatoreni. Fructum satietatis, (i : Denignus est enim spiritus sapicn-


    Eccli. XXIV, 26 : Transite ad me om- tise. « Et terra nostra, » Yirgo sciii-
    nes, cpii concujjiscitis inc, et a genera- cet beata nostra enim est, et sua,
    :

    tionibus nicis implemini. Fructum gio- hoc est, Nostra


    Dei. quia fruclu de :

    rise, Isa. rv, 2 : Erit germen Doniini in se prodeunte pascit famelicos precibus

    magnificentia et gloria, et fructus ter- suis, tamquam foiiis de ipsa prodeunti-


    rse sublimis. Fructum sanitatis, Eccli. bus, reconciiiat reos, soliditate sua su-

    xxxvui, 4 : Allissimus creavit de terra stentat debiies et inlirmos, et tandem


    medicamenta. Et propter lioc bene- in se suscipit cadentes, et iapsos. Sua :

    dicta, Acl Hebr. vi, 7 : Terra venien- quia in ea conversatus, ex ea concep-


    tem super se ssepc bibcns imbrem, et tus, in ea ct de ea natus, el ab ea nu-

    generans licrbam opportunam illis, a tritus.

    cjidbus coHtur, accipit benedictionem a Yei sic quantum ad secundam iectu-


    Deo. Propter lioc dicit ei Aiigeius, Luc. ram versus praecedcntis Bene dixi, :

    I, 42 : Benedicta tu in ynulieribus. quod veritas in contitendo orta est de


    terra, de peccatrice anima « et jiisti- :

    « Et justitia, » idem quod veritas. tia de coelo prospexit, » gratiam remis-


    I ad Cor. I, 30 : Qui factus est ruH^is sionis infudit. « Eteniin, » id est, quia
    a Deo Patre justitia^ et sanctificatio, « Doinirius dal)it benignitatem, » spi-

    etc. « De coelo » descendens « respe- ritum bonain voiuntatem inspirantem.


    xit, » cordibus iiominum gratiam in- Psai. Lxvin, 17 : Exaudi me, Domine,
    fundendo. Hic respectus, de quo Sa- riuoniam benigna est misericordia tua,
    pient. IV, 15 Gratia Dei et miseri-
    :
    benignitatis et suavitatis effectrix. « Et
    cordia in sanctos ejus, et respectus in tunc terra nostra, » corpus scilicet no-
    electos illius. Cassiodorus : « Justitia strum, « dabit fructum suuni, » opus
    « de coelo prospexit, quando humano scilicet bonuin, opus, inquam poeniten-
    « generi periciitauti, Fiiius Dei mirabiii tiae. Ad Roman. ii, 4 : An ignoras
    « dispensalione subvenit. » quoniain benignitas Dei ad pceniten-
    Horum bonus ordo est. Prinio, enim tiam te adducit ?
    de terra, de terreno sciiicet homine,
    veritas oriri debet, confessio scilicet
    verissima peccatorum : et stalim justi- « Justitia ante cinn. » Hic osiendit
    tia respicil, dimittendo qua; confessa secunduin, scilicet justiticationis modum,
    sunt. Psai. XXXI, 5 : Dixi : Confitcbor qui tangitur in duobus. In punitione
    adversum me, etc. sui pro deiictis, et profectu bonae ope-
    rationis, ibi, « Et ponet in via. »
    Dicit erso : Sic veritas orta est de
    PSALMrs LXXXV. i23

    terra, quia benijjrnitas a I)eo est data : stri, peccafa confitendo. Nos, propter ea
    et juslitia de ccrlo prospexit. quia ajti- quce male gesta sunt, puniendo : haec
    stilia antc nim, » Deuni scilicet ad cor est enim via justi. Isa. xxvi, 7 : Se-
    hominis venturum, « amlmlabit, » qua- mita justi rccta csl : rcctus callis justi
    si praeparans ei viani justitia enim liic : ad atnbulandum. Isa. xlv, 13 Ef/o ;

    justificatio dicitur. qua homo seipsum ad justitiam, et omncs


    suscitavi cuni
    pro peccatis punit. Isa. lviii, 8 : .1;/- vias cjus dirigam. Xota ergo, quod
    feihit focicm cjifs justitia tiia. .lustitia Chrisli misericordia comes fuit indivi-
    enim anleccdit Deum ad hominem ven- duus. .fob, XXXI, 18 : Ab infantia mca
    turum et sapieutia deducit liominem ad
    : crevit mccum })iiscratio. Veritas anle
    Deum, ut ei occurrat. Sapient. ix, 11 : eum loqui docuit. Isa. liu, 9 : Eo quod...
    Dcilucet mc in opcrihus sobrie. nequc dolus fucrit in ore cjus. Justi-
    « Et ponct in via, » sic parata, « grcs- tia ante ambulavit, et viam pr^eparavit,
    sus suos, » ipsum homineni promoven- sicut hic dicitur. Et pax ei lectum, in

    do de bono in melius. Proptor iioc mo- quo dormivit, stravit. Supra, in Psal.

    net Isaias, in cap. xl, 3 Parate viam : IV, 9 : In j)acc in idipsum dormlam,
    Dotnini. rectas facitc scmitas Dci no- ct requiescam.

    PSALMUS LXXXV.

    Petit a Deo cnstodiri, regi, et contra hostes protegi.

    1. Oratio ipsi David. 7. In d;e tribulationis meae clamavi


    Inclina. Domine, aurem tuam, et ad te, quia exaudisti nie.
    exaudi me, quoniam inops et 8. Non est similis tui in diis, Domi-
    paupcr sum ego. ne, et non est secundum opera
    2. Custodi animam meam, quoniam tua.
    sanctus sum salvum fac ser- :
    9. Omnes quascumque fecisti
    gentes
    vum tuum, Deus meus, speran- venient, et adorabunt coram te,
    tem in te. Domine et glorificabunt nomen
    :

    3. Miserere mei, Domine, quoniam tuum.


    ad te ciamavi tota die :
    10. Quoniam magnus es tu, et faciens
    4- Lastifica animam servi tui, quo- mirabiiia : tu es Deus solus.
    niam ad te, Domine, animam 11. Deduc me, Domine, in via tua, et
    meam levavi. ingrediar in veritate tua : la^te-

    b. Quoniam tu, Domine^ suavis et tur cor meum, ut timeat nomen


    miiis ', et multa^ misericordiai tuum.
    omnibus invocantibus te. 12. Confitebor tibi, Domine Deus
    6. Auribus percipe, Domine, oratio- meus, in toto corde meo, et glo-
    nem meam, et intende voci dc- rificabo nomen tuum in aster-
    precationis meae. num :

    Joel, II, 1.3.


    424 D. ALB. MA(i. ORD. PR/ED.

    i3. Quia misericordia tua magna est i6. Rcspice in me, et miserere mei
    super me, et eruisti animam da imperium tuum puero tuo,
    meam ex inferno inferiori. et salvum fac filium ancillse
    14. Deus, iniqui insurrexerunt super tuse.
    me, et synagoga potentium quai- Fac mecum signum in bonum, ut
    sierunt animam meam, et non videant qui oderunt me, ct con-
    proposuerunt tc in conspcctu fundantur, quoniam tu, Domi-
    suo. ne, adjuvisti me, et consolatus
    i5. Et tu, Domine Deus, miscrator et es me.
    misericors : patiens, et multa^
    misericordiae, et verax.

    de ejus oratione. Orantis autem est es-


    m PSALMUM LXXXV se pauperem, et infirmum, quse sunt
    proprietates humanitalis verge.
    Item, in prsecedenti Psahno actum
    COMMENTARIUS. est de Filii Dei incarnatione, per quam
    mutata est maledictio in mullipUcem
    benedictionem : hic autem subjungitur
    Oratin ipsi David 1. de hominis Christi oratione, et interpel-
    latione ad Patrem pro custodia bene-
    dictionum, continuatione,et augmento
    Argumen- « Jnr/iua, Domirie, aurem. » Hic
    tum Psalmi:
    cst illarum, et in se et in mcmbris et :

    oratiq Psalmus octoffesimus quintus in toto hoc breviter tangitur in tituhj, qui ta-
    Chnsti _
    c" T-

    patieniis, ut libro, in sccunda parte trioesimus quin- Hs est : « Oratio ipsi David, » non
    lituius. tus. Iii praeccdenti enim Psalmo, sicut materiali, etsi ilh possint qute dicun-
    visum est supra, actum est de adventu tur hic convenire, sed magis spirituah,
    Filii Dei carnem,
    et assumptione hu-
    in id est, Christo qui David dicitur pluri-
    man.ie naturae hoc autem agitur de
    : in bus rationibus, superius tactis, quas hic
    veritate assumptoe. Monstratur autem in repetere non oportet.
    hoc Psahiio fuisse homo, indigens fuis-
    se, et pauper, et hoc quia agitur hic Dividitur autem Psahnus in duas par-

    Ce psaume, dit 1'abbe Les^tre, est presque


    '
    priere particuliere se sert en effet tres volon-
    completeraent compose de reminiscences : tiers des expressions qui sont deja familieres,
    aussi le regarde-t-on generalement comme une et dont on a souvent constate et eprouve la ve-
    adaptation liturgique a laquelle on a laisse le rite. Ces chants auxquels se rapporte notre
    nom de David pour indiquer la source ou on psaume sont tous de David ; la tradilion qui
    Fa puisee. Cetle priere est inseree au milieu lui attribue cette priere trouve la plutot un
    des psaumes des Coraites, et l'on est porl^ par appui qu'une objection. Ne devait-ii pas lui-
    la a penser qu'e]le a ete arrangee par Fun de meme se rappeler facilement et de prefcrence
    ces pieux levites. SicD. Galmet, etc. D'aulre ses chants et ses prieres precedentes ? » Rien
    part, Tholuck et quelques modernes, a la suile ne nous oblige donc ici a nous ecarter des
    des anciens, ne voient aucune raison sutHsanle donnees traditionnelles, d'autantplus que pour
    pour s'ecarter de Findication fournie par le le fond David resle dans les deux cas Tauteur
    iitre, et refuser la composition du psaume a
    du psaume. Dieu est appele successivement
    Tauteur dont il porte le nom. « II y a dans elohim, jchova et adonai ; ce dernier nom est
    cette priere, dit Schegg, bien des reminiscen- repete sept fois.
    ces de psaumes anterieurs, composes dans une Cette belle priere convient a tous les perse-
    pareille necessile et daus le nieme etat d'Ame, cutes dont Dieu seul est Tappui.
    et il semble que David l"ait fait a dessein. La
    COM.MEMArai IN PSALMUM LXXXV. i25

    tes, in quarum piinia orat Chrislus te sui, qui [ictit. Secundo, a parte modi
    pro suis, in sccunda vero pro seipso, pctcndi, ibi, « Misercre mei, Dominc. »

    ibi, « Dciis, ini(jiti iiisurrexiTunt. » Tcrlio, ex parte ejus queni petil, ibi,

    Tn prima duo. Primo, pelil conser- <( Quonidin tu, Domine. »

    vari iu bouo, et a malo liberari. Se- In prima parte duo, secundum duo
    cundo, in bono proniovcri, il)i. « P''(/ur ([Uic allegat, quarc debeat cxaudiiH. Pri-

    ine, Domiiic. mum cst indigentia. Sccundum, coii-


    In [)rima i^clit duD. l*rimo, pctil vcrsatio [tcrfccta, il)i, « Custodi ani-
    exaudiri. Sccundo, ostendit pcrsuasio- mam. »

    nibus, quod dcbeat, addcns quid pctat, In prima indigentiam allegat dupli-
    ibi, « Quoiiiaiu inops. » ccm, dcfeclum scilicet auxilii, et dcfe-

    In prima duo. Primo, petit ut cum ctum rci, ibi, « Et pauper. »

    Deus bumiliter audiat. Secundo, quod Ait enim : Sic inclina aurem, et

    audita tribuat, ct pctitum adimpleat, ibi. exaudi, ct hoc debes, « quoniam ego
    « El cxaudi. » sum inops, » id cst, sinc ope vcl au-
    xilio, vcl ex meipso, vel ex aliquo alio
    «rs Dicit erpfo : Sic, Domine, benedixisti nisi ex te. Cassiodorus : « Hoc diccn-
    terrani bencdictione multiplici : scd ro- « do conditioncm humanitatis oslendit,
    go,o « Doiniue, inclina aurcm luaiii, » « qua3 ex se nihil habere potcst, nisi

    milii inrimo ct infirmo : unde audire « ex largitionc divinee bonitatis acce-


    non poteris, nisi te inclinaveris : allis- « perit. » I ad Corinth. iv, 7 : Quid ha-
    simus cnim es, et potentissimus. PsaL bes cjuod non acccpisti ? Jacob. i, 17 ;

    XXX, 3 : Incliiia ad me aurem iuam, Omne datum optimum, etc. Job, vi,

    accelera, etc. Auris autem Dci est ejus 13 : Eccc non est mihi auxilium iii
    intelligentia, qua cordis nostri capit ct me, iiecessarii quoque mei recesserunt a
    discernit desidcria et cogilationes ipsas. me.
    Sap. I, 10 : Auris zeli audil omnia. « Et pauper, » carens rebus. II ad
    llanc Deus inclinat, quia non tantum Corinth. viii, 9 : Propter vos egenus
    superioribus intendit, sicut amici Job factus est, cuin esset dives in omnibus.
    eum putabant credere. Job, xxii, 14 : Bernardus : « Factus Filius Dei paupcr,
    Nubes latihulum cjus, ncc nostra con- « ut pauper fieret dives. » Augusli-
    siderat, et circa cardines coeli peram- nus Pauper Dei
    : « esto,ut ipso im-
    hulat : sed omnia inferiora diligenter « plcaris. Quidquid enim aliud inve-
    attendit, et subtiliter discutit. Sapicnt. « neris sinc ipso, pauper efficieris. Di-
    VI, 8 : ^Efiualiter cura est illi de oin- « ves Pharisaeus ostendit divitias virtu-
    nihus. Et dicit Augustinus : « Inclinat « tum, ct pauper efteclus est. Publica-
    « aurem suam, si non erigis cervicem « nus inopiam suam, et
    conlitcbatur
    « tuam humiliato appropinquat, non
    : « divcs factus cst. » Prov. xiii, 7 :

    « in seipso exallato. » Est quasi dives, cum nihil habeat ct :

    « Et cxaudi me, » qua) peto confc- quasipauper, cum in multis divitiissit.


    rendo. Dan. ix, 18 : Propler temetip-
    sum inclina Deus meus, aurem twim,
    et audi. Custodi animam meam. ^
    « » Hic se-
    cundum, in quo allcgat perfectionem, et error^Apoi-
    Quoniam inops.
    « Hic secundum, .)
    hanc duplicein sanclitatis, ct humilita- :
    'chrisium'"
    in quo ponit rationes suas, orans ad- tis, ibi, « Salvuin far servum. »
    animam
    buc iil implcatur quod prlit, siiiuil d(v Dieit ergo : Sic rogo ut audias. Quid- "«s^"''"'"-

    lcrminando quid pctit ct dividitur in :


    nam vis? « Custodi animam meam. »
    tres partcs. Primo, [lonit ratioues a par- Donfundil Apollinaristas, in
    si propria
    426 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    persona loquatur Chrislus. Dicunt enini ctus sum. Sanctus in quantum homo
    ipsum non liabcrc animam, sed pro ani- per gratiam unionis, et singulariter san-
    ma divinitatem. Gassiodoriis
    Audiant : « ctus, unde Daniel. ix, 2i, dicitur 6'«;?-
    « Apollinarista?, Ghristum habere ani- ctus sanctorum. Luc. i, 3o Quod nascc- :

    « mam, ct perfecti hominis sumpsisse tur ex tc sanctum. In membris vero suis


    « naturam, quia non poterat non habere per gratiam adoptionis et accidentaliter :

    « eam,ad quam specialiter probatus est unde illa sanctitas est longe dilTerens a
    « venisse salvandam.» Si pro membris primis duabus. Sic Paulus in Epistolis
    loquitur, bene pro anima rogat, non pro suis salutabat christianos ut sanctos in
    corpore : hoBC enim est, quoe ab ipso pluribus locis ^. Apoc. xxii, \ 1 : Et
    specialiter diligitur. Sapient. xi, 27 : Tiu sanctus, sanctificetur adhuc.
    Dominc, qid amas animas. HaBc est
    qu« omni diligentia custodienda esl, « Salvum fac. » Hic secundum. Quasi
    quod ostendit Dominus moriens in cru- diceret : Sic salva : quia sum sanctus et
    ce. Luc. XXIII, 46 : In mamis iiias com- nihilominus humilis, non confidens de
    mendo spiritnm mcnm ^ Prov. iv, 23 : me, sed de te unde dico « Salvum fac : :

    Omni custodia serva cor tuum. I Reg. servum tuum, Domine Deus meus, spe-
    XXV, 29, dixit Abigail ad David : Erit rantem in te » non in se. Dicit enim :

    anima domlni mei custodita cjuasi i?i Gregorius « Bonum cito perditur, quod
    :

    fasciculo viventium. « a largitore non custoditur. »

    Deus Et nota, quod Deus custodit animam, Se autem dicit Ghristus servum, non
    aniinam IU8 I

    dilitreniissi-
    ut civitatem, muros et antemuralia po- a servitute, quia servi sunt existentes in tii C
    rne custodit,
    nendo in ea, Isa, xxvi, 1 : Salvator po- servili timore, sed a servitio quo filii fa-
    netur in ea murus., et antcmurale, per mulantur. Psal. cxv, 16 : Servus iuus
    efTectum, quia dat preelatos majores et ego sum, et Et rur-
    filius ancillse tuse.
    minores, qui sunt muri et anlemurale. sus, La. XLix, 3 Servus meus es tu Is- :

    Item, custodes ponendo, Isa. lxii, 6 : rael, quia in te gloriabor. Servus opera
    Super muros tuos, Jerusalem, constitui justitite exercendo sicut principis. Ad :

    custodes. Item, ut vineam, Isa. xxvii, 3 :


    Rom. VI, 20 Cum servi essetis peccati,
    :

    Nocte et die servo eam. Item, ut zeloty- liberi fuistis justitise. Et parum supra,
    pus sponsam, Exod. xx, 5 Ego sum : t. 18 : Liberaii a pcccato, servi facti es-
    Deus zelotes. Item, ut thesaurum : the- tis jusiiiice. Servus ad fidem coUigendo
    saurus enim est cor : unde habemus the- incredulos, secundum illud Isa. xlix, 6 :

    saurum istum in vasis Hctilibus ^ Item, Parum tibi est ut sis mihi servus, ad
    ut famulum et servum in compedibus sitscitandas tribus Jacob, et fseces Israel
    aegrotantem, Eccli. xxxiii, 28 : Servo convertendas.
    malevolo tortura et compedes. In Psal. Et nota, quod duo petit : animam cu-
    cxxvi, 1 : Nisi Dominus custodierit ci- stodiri a malo inferendo, et salvam fieri

    vitatem, malo jam


    chrisius
    sancius in
    se et in
    •
    Quoniam safudus sum, » et in me-
    «
    . •

    ipso, et in membris meis, quse membra


    etc.

    ... ,
    a illato.

    I
    suis meni-
    bris, sed
    ... .

    suut lu mc vivcutia, uou paralvtica. No-


    ,
    -^t i .•
    « Miserere mei, Domine.yi Hic secundum . |
    dilTerenti . -,
    /-n .
    i • .

    sanctitate. taudum enim, quod Ghristus sanctus est in quo ponit rationes a modo petendi. Et
    in quantum Deus, essentialiter. Levit. primo, quia petitio est instans, et im-
    XIX, 2 Sancti estote, quoniam ego sa)i
    : proba. Secundo,quia anxia,ibi, « Lpetifica

    ' Cf. Psal. XXX, 6. Dei, et non ex nobis.


    ^ II ad Corinth. iv, 7 : Habemus thesaunim is- 3 Cf. ad Roman. xvi, 15 ; II ad Corinth. xi i.

    tnm in vam fietiUbns : nt suhlimitas sit virtutis 12 ; ad Ephes. i,4 ; ad Philip. iv, 22.
    COMMEMARII L\ PSALMUM LXXXV 427

    animam. » Tertio, quia lecla iiileiilione « putrescat, et cor liiiiin permillis putre-
    facla, ibi, « Quoniam ad te, iJomitw. » « scere ? In curru igne cliaritatis, in
    Dicit ergo : Sic custodi, et sal\a ra- quo l''Iias est levalus in ccelum '. llu-
    tiouibus pnediclis, el etiaiii o « Domiue, jus currus (juatuor sunt rota;. Prima,
    miserere mei, » poenani pio nialis, in intellectus non errans. Secunda, vo-
    quibus suin, relaxandu : « (^aoniam ad t«' luntas adiuerens intellectui. Fertia, me-
    rlamavi, » non seniel, vel unica die, sed moi'ia perseverans in adba^sione. Quar-
    totadie. Glossa, id est,u oinni tenipore. » ta, forlitudo non flaccescens in bona
    Ecce orationis instantia, quie multuni operatione. Sic enim diligitur Deus,
    valet ad iinpelrandum. .lacob. v, Hi : et ex tolo corde, et ex lota anima, et ex
    MultHm valet dvpnratio justi assidu.a, tota mente, et ex totis viribus. Equi duo,
    nou tantuin qute lit per voces, sed per cogitatio benclicii creationis, et recrea-

    bonas actiones. Psal. lxxxvii^ 10 Tota : tionis. Sed auriga, Spiritus sanctus. Isa.
    die expandi ad te majtus meas ». Cassio- Lvin, 14 Susto/lam fe super altitudi-
    :

    dorus. « Magna vocc clainat, qui quam- nes terrai.


    « vis lingua taceat, bonis lamen operi-
    «bus perseveranter exclamat. » Luc. xi,
    8 Et si ille perseveraverit pulsans di-
    : : Quoniam iu, Domine, » Hic tertium,
    «
    5
    co vobis, etsi non dabit illi surgens eo in quo sunt rationcs a parte ejus quem
    quod amicus ejus sit : propter improbi- rogat, scilicet ipsius Dei in quo dicun- :

    tntem tamen ejus surget. tur duo. Primo, ratio exauditionis ex


    parte bonitatis Dei. Secundo, ex parte
    potestatis, ibi, « Quoniam magnus. »
    « Lsetifica animam servi tui. » Laeti- In prinia dicuntur duo. Primo, sumi-
    tiam petit : ergo monstrat se tristem. tur ratio a bonitatc. Secundo, ab utili-

    Propter hoc dicit Clossa, « Laetifica ani- tate consequente si impleatur quod peti-
    « mam in passione tiistitioe. » Alibi, in tur, ibi, « Non est similis tibi. »

    Psal. L, 14 : Redde mihi icVtitiam, etc. In prima tria. Primo, explicat bonita-
    Bona autem pelitio, quia non petit cor- tem, tamquam causam quare petit. Se-
    poralem vel temporabmi ketitiam, sed cundo, subjungit petitionem, ibi, « Au-
    spiritualem, quae a solo Deo est. Psal. ribus percipe. » Tertio, dat responsio-
    xciii, 19 : Consolationes tux Isetifirave- nem ad tacitam qusestionein quse fieri

    runt animam meam. Augustinus : « Tu posset, quare scilicet ira lidenter clamat,
    (i soius esjucunditas animai, amaritudine ibi, « Li die tribulationis. »
    « plenus est mundus. » Job, vm, 19: secundum tria, per quie
    In prima tria
    Ilsec est Isetitia vias ejus. Sic laetabalur apparet bonitas divina. Primum, suavi-
    quae dicebat : Lietala sum in salutari tas in conferendo bona. Secundum, miti-
    tuo *. Isa. Lvi, 7 : Lxtificabo eos i)i do- tas, sive mansueludo in sustinendo mala,
    ino oralionis meie. Et hoc debes : ^< Quo- ibi, « Et mitis. » Tcrtio, mullitudo mi-

    niavi ad te, » nonad alia, « Domine, ani- sericordiae, seu copia in dimittendo per-
    mam meam levavi^ » ut sit oratio inea re- petrata, quando petitur venia, ibi, « El
    cla. Alibi, in Psal. xxiv, 1 : Ad te, Do- multae, »

    minc, levavi aniinam meam. Thren. iii, Dicit ergo : Sic adjuva pra;dictis ra-
    U : Levenius cord.a nostra cum inanihus tionibus, et etiani « ([uoniam tu, Domi-
    ad Doininum in coelos. Augustinus : ne, suavis, » beneficia conferendo. Sa-
    « Frumentum tuum de terra levas, nc pient. XII, 1 : Quam bonus et suavis est.

    • Cf. eliam Psal. cxlii, 6, et ad Roman. x, 21, ^ Cf. III Reg. VII, 32.
    »IReg. 11, i.
    428 D. ALB. MxVG. ORD. PRMT).

    Domine, spiritus tuus in omnihus. Psal. « figat in auribus suis orationeni tuam ?
    xxxin, 9 : Gustate et \)idele, quoniam « fige in manibus tuis legem suam. »

    suavis est Dominus.


    « Et mitis, » peccata tolerando. Au-
    gustinus : « Mitis es, Doniine, tolerans « In die tribulationis . » Ilic est ter-
    (( me : cx aegritudine defluo, cura, et tium, in quo dat responsionem qua?stio-
    « stabo : confirma me, et firmus ero. » ni, quoe possct ficri. Quid ita instanter

    Matth. XI, 29 : Discite a me, quia mitis et ita confidenter petis tantam majesta-
    sum. Et multai misericordice,
    « » di- tem, auribus percipere verbatua, et illis

    mittendo quuecumque male dicta sunt, intendere ? Respondeo : « In die tribula-


    vel negligenter omissa. Psal. lxxxv, tionis clamavi ad ic., » fortius et arden-
    13 : iMultas misericordiae et verax es. tius, quam alias. Cassiodorus : « Licet
    Exod. XXXIV, 6 : Tu, Deus, multse mise- « a sanctis viris a Domino jugiter sup-
    ricordise ac verax. II Reg. xxiv, 14 :
    « plicetur, intempore tamen tribulatio-
    Multse misericordias ejus. Sed « omnibus « nis » Baruch, iu, 1
    enixius petitur. :

    invocantibus te. » Psal. lxxxv, 3 : Pro- Et tunc, Domine omnipotens Deus Israel, .,

    pe est Dominus omnibus invocantibus anima in angustiis, et spi?'itus anxius


    eum. Eccli. ii, 12 Quis invocavit eum, : clamat ad tc. Isa. xxvi, 16 : Domine, in

    et despexit illum ? Nullus. Si invocas '


    angustia requisierunt te. Osee, vi, 1 : ///

    Deum, tamquam Deum, securus esto, tribulatione suamane consurgent adme.


    quia exaudieris. Et bene dixi tamquam « Quia exaudisti me. » Libenter enim

    Deum Deus enim medullis cordis est


    : vadunt pauperes, ubi eleemosynas con-
    invocandus. Deus spiritus, intus in spi- sueverunt accipere. Nahum, i, 7 : Bomis
    ritu interpellandus. Joel, ii, 32 Omnis : Dominus, et confortans in die tribula-
    qui invocaverit, intus vocaverit, nomen tionis. Psal. xlix, 13 : Invoca me in die

    Domini, salvus erit. Joan. iv, 24 : Spi- tribulaiionis, et eruam te, et honorifica-
    ritus est Deus : et eos, qui adorant eum, bis me. II Paralip. xx, 9 : Clamabimus
    in spiritu et veritate oportet adorore. ad te in tribulationibus nostris, et exaU'
    dics nos, salvosque nos facies. Et hoc
    decens valde. Eccli. xxxv, 26 : Speciosa
    misericordia Dei in die tribulationis.^

    O Auribus percipe, Domine. » Ecce se-


    c( sicut nubes pluvise in tempore siccita»

    cundum, in quo subjungit petitionem, et tis.

    duo petit. Primo, ut perfecte audiatur


    quod petit. Secundo, ut audita perfecte
    adimpleat, ibi, « Et iiitende. » « Non est similis tui. » Hic secundum,
    Dicit ergo : Qui talis es, « auribus in quo ostendit quam utilitatcm conse-
    percipe orationem meam, » pro bonis quetur sic exauditus : et dicuntur duo.
    impetrandis. Quid sit auris Dei, superius Primo, motivum ad utilitatem, scilicet
    dictum est,quia ejussimplicissimaesscn- Gentium conversio. Secundo, ipsa utili- 1

    tia, quae idem est quod ipse : sed in plu- tas, scilicet Gentium conversio ad Dei

    rali dicit, « Auribus, » propter multitu- cultum, el fidem, ibi, « Omnes Gentes. »

    dinem intellectorum. In prima duo. Primo, quod similem


    « Et attende, » perfecte et efficaciter non habet in essentia, qui sic exaudit
    dando petitum, « voci deprecationis tribulatos. Secundo, quod nec in polen-

    me32, » qua3 est proprie pro malis amo- tia, ibi, « Et non est secundum opera. »

    vendis. Augustinus : (( Vis quod Deus Dicit ergo : Sic exaudisti in tempore

    ' Cf. Psal, XXX, 2.


    COMMENTARII IN PSALMUM LXXXV 429

    tribulatioiiis : et propter hoc, « non est iii i/t vcrtice nio/itiitm, et e/evitbitur sit-

    \. slmilis tibi, o Domine. » Isa. xl, 18 ; per co//es, el f/uent ad eum omnes gcn-
    Cui similem /ectstis Denm ? Jerem. x, tes. Isa. XLix, 18, el lx, i Leva in cir-
    :

    : Soiiest similis ttd, Domine : mafpiits cuitit ocu/os tuos, et vide : ot/ines isti,e{c.

    es tit, el maijmtm iiomen tttittn in furti- « /:t adorabunt, » opere te colendo,


    ttiiHne. VA « lioe in diis, » hoc est, in ucuram te, Dotnine. » Psal. lxxi, II :

    idolis, qiue repulabantur dii. Et vere ni- Adorabunt eitm omnes reges ierr/e om- :

    hil ibi tibi sirnile : quia iihi sunt daMno- nes genies servient ei. Isa. lx, 14 : Ve-
    nia. II ad Corinlb. vi,l t et lo : Qux par- nient ad tc nirvi fi/ii corum, qtti tc hu-
    ticipatio jitstitiie cttni initjuitate ? Aut ini/iaverunt, et adorabu/it vestigia pe-
    quse societtts luci, quie Deus est, ail te- dit/n tttorin/i. « Et g/orificabttnt, » glo-
    nebras, umbras scilicet infernales : aut riose laudabunt, ct exlolient ore nomen
    quie convenientia Christi ttd Belial ? tuum, quod cst gloriosum in se, sicul

    Xec in cultoribus suis, quia in Psal. dicitur, Eccli. xliii, .32 et 33 : G/i^riftcan-
    cxiii, 8 : Similes i/lis fiant qtti faciitnt tes euni quantttmcumque potucritis....
    ea^et omnes, qui confidunl in eis '. Si ilenedicentes Dominum, cxa/taie i//wn
    ergo idola non sunt Deo siniilia, nec ip- quantu/n j)olesiis *. Isa. xliii. 20 : G/o-
    si. Isa. XLvi, 9 : Eyo sum Deus, et non rificabii /nc bestia agri.
    est ultra Deus, nec est similis mci.
    « Et non est secunditm opera tuu. »

    Et hoc patel diclum est enim supra, :

    quod opera ejus sunt opera suavitatis, et « Qtioniam magnus es iu. » Hic est m^
    bcnignitalis, et multai misericordi;e : sed secundum, in quo ostendit quod debet
    opera idolorum, deemonum, et suorum exaudiri, sumens rationes ex partc po-
    sunt opera crudehtatis, Jerem. vi, 23 :
    tentiai ejus qucm rogat : ctdicuntur duo.
    Crudelis est, et non misercbitur. Primo tangit potentiie magnitudinem.
    Secundo, singuiaritatem, ibi, « Tu es
    Deus so/us. »
    « Omncs gentes quascumque. » Ecce Item, in prima duo. Primo tangitur
    secundum, in quo pra.'inissa occasione magnitudo cssentiGe. Secundo, virtutis et
    uliHtatis, subjungitur de ipsa utilitate, operationis miraculosae, ibi, « Ei facies.
    quae tangitur tripiex. Primo, adventus Dicit ergo : Sic moneo, ut exaudias,
    omnium gentium ad fidem, ut sic appro- sumens raliones ex tua bonitate, et etiam
    ximent corde. Secundo, cultus divini exaudi, « qurmiam magnus es tu. » Aiia
    exhibitio, ut sic veniant eliam opere, ibi, omnia niiiii sunt comparatione tui. Isa.
    « Et adorabunt. » Tertio, ejus qucm co- xl, 15: Ecce goiies, quasi sli//a silu/ss.
    lunt confessio, ut sic glorificent ore, ibi, Et t. 17 : Onines gentes quasi non sini,
    " Et (jlorificabunt. » sic sunt coram eo. Sap. xi, 23 : Tam-
    Dicit ergo : Sic exaudiensin die tribu- quam gut/a roris anie/ucatn, sic esi ante
    lationis, non habes simihim : et propter te orbis icrra)'U)n. Propter lioc dicitur,
    hoc cum viderunt te sic oxaudire, « om- Job, xxxvi, 20 : Ecce, Deus mag)ius vin-
    nes (jr.ntes quascumqttc fecisti : » luai cms scioiiiani nosiram.
    enim suiit omncs. Psal. cxlv, : Qui fe- « Et faciois mirabiiia, » ut mon-
    cit cce/um et terram^ mare et om)iia quse slretur magnitudo iii miracuiosa opcra-
    in eis sunt. « Venient » ad te, id est, ad tione. Job, v, 9 Qiti )nagna
    : facii et
    hdcin qua; cst de le. Isa. ii, 2 : /ti i//a inscruiabi/ia ei mirabi/ia absque mu-
    die ertt prwjiurtil as mons domus Domi- )icro. Eccii. xLii, 17 : No)me Dominus

    ' Cf eliam Psal. cxxxiv, 18. ' Cf. Danicl. iii, o2 et seq.
    .

    480 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.


    fecit sanctos snos enarrare omnia niira- tatis quus cuni ingrcssus fueris,
    : non
    biliasua? Qua&i diceret: Sic. arctabuntur gressus tui.
    7u es Deus. » Quasi dicereL Non
    « :

    solum magnus es essentialiter, et poten- « Et ingrediar. « Ecce secundum.


    lialiler, sed et singulariter : « (piia tu es Ouasi diceret : Me deduc, et ullerius in-

    Deus solus » magnus. Isa. xlv, 5 Ego : grediar, sic deductus contemplando,
    Dominus, et noii^est amplius, extra me « in veritate tua, » in te qui veritas es,
    non est Deus '. Alia littera addit, « Ma- Joan. XIV, G : Ego sum via, et veritas, et

    gnus, » Sic Quia tu es Deus solus ma-


    :
    vita. Loquitur enim Christus pro mem-
    gnus, contra illos qui putant se esse ma- l)ris, quae ingrediuntur in ipsam verita-
    gnos, Psal. xciv, Quoniam Deus ma- '-S :
    tcm per contemplationem. Supra, in
    gnus Dominus, et rex magnus super Psal. Lxxii, 17 : Donec intrem in san-
    omnes deos : multo ergo fortius super (tuarium Dei. Et Jerem. iii, 19: Patrem
    homines elatos et vanos. Hic magnus vocabis me, in bonis operibus proficien-
    Deus fecit mirabilia in creando, sed mi- do, et me imitando : et post me ingredi
    rabiliora inrecreando, sedmirabilissima, non cessabis, aeternam vcritatem con-
    ut ita dicam, faciet glorificando. templando. Necest infructuosus hicintroi-
    tus : quia Joan. x, 9, dicitur : Per me si

    quis introierit, salvabitur : et ingredie-


    « Deduc me, Domine. » Hic est secijn- tur, et egredietur
    II
    da pars primsparlis hujusPsalmi. Post-
    quam enim pro membris petiit amotio- « Lsetetur cor. » Ecce iertium. Quasi
    nem mali, hic consequenter petit in bo- diceret : Sic proficiam. sic intrem, et tunc
    nopromoveri: et dicuntur duo. Primo, « Isetetur cor meum : » non enim potest
    peiitio. Secundo, persuasio ut conferatur esse profectus in juslitia, quin sit laeti-

    petitunijibi, « Confitebor tihi. » tia : qu£e enim mulier


    masculum, parit
    In prima tria, secundum tria qute pe- et non laelalur ? Joan. xvi, 21 Cum au- :

    tii. Primo, pelit promoveri inbono. Se- lem pepererit puerum, jam n(m meminit
    cundo, in jElcrnorum conlemplatione, pressurx propter gaudium. Quis terrae
    quod causalur ex primo, ibi, u /s7 ingre- cultor non laetatur in manipulorum col-
    diar. » Tertio, laetiticari in his cum mo- lectionem ? Isa. ix, 3: Lsetabuntur co-
    deramine, ibi, Lsetetur cor mcion. ->
    ram te, sicut qui Ixtantur in messe. Sic
    Dicit ergo amotionem mali,
    : Sic petii tamon « Iselclur cor meum, ut tinicat, »
    sed et hoc, « Domine, » rogo « Deduc : non timore servili, sed jiisto, et sancto,
    me, » gratiam proficiendi conferendo :
    de quo supra, in Psal. xviii, 10: Timor
    « in via tua, » non ad viam tuam, quasi Domini sanctus, permancns i)i sseculum,
    in ipsa via, quse est justitia, jam positus etc. Si enim la^titia sine timore hal)ea-

    sim : sed quaero proilcere in illa. Isa. lur, cito degenerat in hisciviam vanarn,
    XXX, 21 : Hxc est via, ambulate in ea. et praesumptionem. Proptcr hoc dicilur
    In hac deduc me. Sap. x, 10 : Justum supra, in Psal. ii, 11 : Exsultate ei cum
    deduxit Dominus per vias rectas. Haec tremore. Deut. xxiv, : Non accipies loco
    via semita est slricta et arcta, et a pau- pignoris inferiorem, aut superio?'em mo-
    cis trita. Matth. vii, 14: Arcta viaest, lam. Itcm, ipse tremor habct laBtitiam,
    quse ducit ad vitam : et pauci sunt, qui et laetificat. Eccli. i, 12: Timor Domini
    inveniurU eam. Promittis autem te du- delectabit cor. Et in cap. ii, 9 : ()/// time-
    cturum ad te conversum per ilkim. Prov. tis Dominum, sperate in illuni : et in

    IV, 11 et 12 : Ducam te pcr semitas gequi- oblectaiionem veniet vobis miscricordia.

    i
    Cr Isa. xLVi, 9.
    COMiMENTAUII IN FSAL.MLM LXXXV. 431

    Timeo, iiifjiKun, lc, noii lantuni tc, nnin. » in alia vila post istam. Isa. xxiv,
    qni vontnrus es. Jerem. \, 7 : Qnis non 2:{ : (^uin in .lerusalem... fuerit (jlorifi-
    linwbit te, o rex getititit/i ^
    ? Miitlli. x, ratus.VA Li,3 : Gaudium et la^titia invenie-
    28; Tiitiete ei/ni,(/iii /totest rtn iiiiiia//i et tur in ea. gratiarnm actio et vox laudis.
    cor/)us perJere iti (jehetinatti. SetL « tio-

    tneti tnn/ti, » etiani ut audire lantnm no-


    men timeam. Malacli. ii, i et .j : Levi...
    a fucie tto//ii/iis //tei j/ncedat : non lantuni
    « Quia iniserirort/in Ina. » 11 ic sccun- jj
    dum, in quo tangitur causa laudis du-
    a facie, sicnl Adam, qui limuil a facie
    plex, scilicet multiplicis boni collatio.
    Domini deambulantis in paradiso -.
    Secundo, ab inferno liberatio, ibi, « Et
    eruisti. »

    Dicit ergo : Sic confilebor, et dignum


    est, « qiiia misericordia tua, » qua mibi
    « Con/itebor tibi, Domine. » Hic per-
    suasio ut petitum conferalur. Persuadet
    cxbibes muita bona, magna « est. »

    aulem ob Dei landem, quoB sequetur Eccli. XVII, 28 : Quani magna est mise-

    inde unde dicuntur duo. Primo promil-


    :
    ricordia Domini, et proj)iliatio illius,

    tit Dei laudem si Iuec conlulerit. Secun-


    convertentibus ad se ! Et super me, »
    «

    do, addil iaudis causam, ut monstret di-


    quia Jacob. i, 17: O/nne datum opti-
    gne laudandum, ibi, « Qida tJiisericorcIia
    ttmtn, et otnne donum perfeclutn desur-

    tua. »
    sum est, elc. « Et eruisti ani/na/ti

    In prima duo, secundum confessio- meam, » o malo liberando, « ex inferno


    inferiori. »
    nem duplicem quam promitlit. Primo,
    Xola enim, qnod est infernus infra^ ut
    inteu:ram confessionem cordis. Secundo.
    ita dicam, scilicet
    ,.1 Iitec
    ...
    mortalilas, in
    inferr.us
    niulti|ilic.i-
    tcr ciiciiur.
    oris, tibi, « El glorificabo. »

    Dicit ergo : Sic Domine deduc, fac in-


    quam cadimus a statu gratiie, quasi a

    gredi, Iselilica : et si feceris, tunc « co/i-


    paradiso in peccatum. Prov. ix, 18: Iti

    profundis infetiii convivae ejus, mulieris


    fitebor tibi, » confessione inlirnae lau-
    stult* scilicet. Et in cap. ii, 18 Incli-
    dis, o « Dotninc, Deus tneus, » non in
    :

    parle cordis, « secl in toto corde tneo : »


    i/ata est ad mortem dottius cjus et ad
    ne sim dc illis, qui ex parte cordis confi- inferos semitse ipsitis. Et est infernus in-

    tuntur, et ex parte non, sed mundani et


    ferior, dequo bic loquitur, scilicet lim-
    vanis dediti sunt, de quibus Osee, x, 2 :
    bus, a quo anima Cliristi rcdiit. Supra,

    Divisnn/ cst cor eorutti, nunc inteributit. in Psal. XV, 10: Xo/i dereHncjues ani-

    Toto enim corde oportet ad Deum con- ina/n meam in i/ifc/'//o'^. Et Augustinus:

    verli. .foel, ii^ 12: Cotiverti///itii ad nie « Pervenit usque ad infernum, ne nos
    i/i toto corde vestro. Psal. cx, 1 : Confi-
    « ibi rcmaneremus. » Et est infernus in-
    trlfor tibi, Dotnitie, in toto cordc tneo. rimus, de quo Prov. xxvii, 20 Infer- :

    « El glorificabo. » Lcce secundum. tius ct perditio numquatn implebimtur.


    Sic corde confilebor, sed quia ad Kom. Isa. V, 14: Propterea dilatavit infernus
    \, 10 : Ori' confcssio fit ad salntetn, atiimam suam, et aperuit os suum abs-

    « fjlorificabo » \n ore meo. Lccli. xxxix, qne ullo trrmino. Et de istis cantat Ec-

    20 : Conftcinini illi in voce labiorutti clesia : « In infcrno nulla est redemp-


    veslroruni. I*sal. cviii, :}0 : Confitebor « tio. » Job, XVII, 16: In profundissi-

    Domino nimis in ore meo : « noineti rnutn infcrnuiti desccndent o/nnia mea.
    iuum, non ad lioram, sed
    )) « in seter- In eo gebennalis esl afllictio.

    ^ Cf. Apoc. XV, 4.


    3 Cf. Acl. n, 27,

    * Cf. Genes. ui, 10.


    :

    432 D. ALB. MAG. ORD. PliJEY).

    mm « Deus, iniqiii. » Hic est secunda pars Joan, XI, 17; Collegerunt ergo Ponti-
    secunda tolius Psalini, in qua postquam praemis- fices et Pharissei concitium, etc.
    rsalfrii. sa est Christi oratio, quani facit pro Et non proposuerunt. » Ecce secun-
    «

    membris, subjungitur conscqucnter ora- dum. Quasi dicerct Sic fuerunt crude- :

    tioquam facit pro seipso. Ante adver- les, et etiam perversi, et aversi a Deo :

    tendum, quod sicut illud quod dictum quia « non proposuerunt tc, » ut tuo ti-

    est in antecedentibus, conveniebat capiti, more retraherentur, « in conspcctu suo. »


    quamvis de membris specialius dicere- F^sal. X secundum Hebra^os, 5 Xon est :

    tur sic quod dicitur hic de capite spe-


    : De7(s in conspcctu ejus : inquinatse sunt
    cialiter, potest et membris secundario vise illius, etc. Et Non esi Dei ti-
    alibi :

    convenire. Dividitur autem in duas par- mor ante oculos corum\ Sed magis ad
    tes nam primo allicit et provocat ad
    : terrena mentis oculos converterurit, se-
    pietatem illum quem orat. Secundo, ex- cundum illud Psal. xvi, 1 1 : Oculos suos
    ponit quffi pelat, ibi, « Respice in me. » statuerunt declinare in terram. Supra,
    In prima duo. Primo provocat et alli- in Psal, Liii, o : Quoniam alieni insur-
    cit judicem a persecutorum malitia et rexerunt adversum me, et fortes qusesie-
    impietate. Secundo, ab ipsius judicis bo- runt animam meam et non proposue- :

    nitate, ibi, «EL tu, Domine Deus. » runt Deum ante conspectum suum.
    prima duo. Primo allegat perse-
    In
    quentium crudelitatem. Secundo, per-
    versitatem, ibi, « Et non proposuenint. » « Et tu, Domine Deus. » Hic sumit
    Secundum duplicem crudelitatem per- rationes a judicis bonitate, tangens pri-
    sequentium oris scilicet, et hoc primo
    : : mo quod pertinet ad ejus misericordiam
    et secundo operis, ibi, « Et synagoga. » et pietatem. Secundo, quod ad justitiam
    Dicit ergo : Sic rogavi pro meis, sed et veritalem, ibi, </ Et verax. »

    eliam pro meipso, o « Deus, quem ni-


    » In prima duo. Primo, tangit ejus mise-
    hil latet. Ad Hebr. iv, 13 : Omnia nuda ricordiam. Secundo, ostendit in quibus
    et aperta sunt oculis ejus... ad cpiem vo- dixerit misericordem, ibi, « Paticns. »

    bis sermo. « Iniqui, » Judiei scilicet, ^lisericordiam tangit duplicem. Primo,


    « insurrexerunt supcr me, » id est, con- quanlum ad actum miserendi specificat

    tra me. Oppressionem vocat « suj^er : in duobus. In exspectando peccantes ad

    me, » coram judice nequiter accusando. poenitentiam primo. Secundo, in confe-


    Psal. XXVI, 12 : Insurrexerunt in me rendo multa bona conversis a peccato.
    testes iniqui. Sap. ii, 1 et 12 : Dixerunt Primum cum dicit, « Paticns. » Secun-
    impii cogitantes apud se non recte :... dum cum addit, « Et multcC misericor-
    Circumveniamus justum, quoniam... dise. »

    contrarius esl operibus nostris. Dicit ergo : Talcs sunt iili : « Et tu,

    « Et sgnagoga, » id est, congregatio Domine, miserator, » in actu misericor-


    a potentium, » Principum, Sacerdotum, diam exhibendo. Isa. xlix, 10: Misera-
    et Pharisa-orum, « qugesierunt animam tor corum rcget cos, et od fontes aqua-
    meam, » vitam mcam perdere maclii- riun potabit eos. « Et miscricors » in ha-
    nando, contra quam potuerunt opere. bitu et natura. Joel, ii, 13 Benignus et :

    Hsec synagoga, de qua Eccli. in, 30 misericors cst ^ In Psal. lxxxv, 13, si-
    Synagogx superborum non erit sanitas : militer dc utroque : Deus miserator et

    frutex cnim peccati radicabitur in illis. miscricors.d. Patiens, » exspectando pec-

    Matth. XXVI, 4 Consilium feccrunt ut : catores. II Potr. iii, 9 : Patienter agit


    Jesum dolo tenerent, et occiderent. Et propter vos Dominus, nolois a/iquos

    '
    CI". Psal. X 11, 3, el ad Romam. ui, 18. 2 Cf. Psal. Lxxxv, 5.
    .

    COMMENTARIT TX PSAI.MUM I.XXXV. 433

    pe/lre, sed onDies ad pwnilenliani re~ dum. in quo spocilicat in quo vclit sibi

    verti . Eccli, v. 4: Altissimus patiens oxhibori misoricordiam, et cur in illo,

    est redilitor. « Et niultfV ntiserieordi/i', » vcl in illis : et dicuntur duo. Primo, in


    T)ona multiplicia conversis tribuoiKlo. quibus vull illam oxbibori dolerminat.
    Tliron. m, '-yi : Miserebiti/r secnnt/nni Sociindo, causam dotorminat, quaie in
    inultitudineni niisericordiaruin suarum, illis. ibi. Et confundaniur. n
    a

    qua? ostnon solum in condonando, sod In piima diio, secundum duo in qui-
    etiam in donando multa bona. Multa^ bus petit sibi oxhibori misericordiam, in
    etiam misoricordia? omnibus condonan- collatione scilicet jiidiciariaj potestatis,
    do, omncs rocipitMido. Sap. xi, 2t: .1/7- et acceleratione gloriosae resurreciionis,
    sereris oni/iiuni, quia ouinia potes. Mul- ibi, « Et sa/vum mc fac. »
    tcT etiam misoricordico multa bcnclicia Ait ergo : Sic miserere. In quo? « i)«
    oninibus continuando, numquam deli- imperium, » polestatem et ministerium
    ciendo. Tbron. iii. 22 : \on defecerunt judicandi, quia auctoritas semper est
    miseratio/ies ejus. apud te, « puero tuo, » mihi homini.
    « Et verax, » promissa reddendo, et T Reg. 11, TO : Dabit imperium regisuo,
    unumquemque, secundum merita remu- et sub/imabit cornu, etc. Imperium prse-
    nerando. Joan. iii, 33 : Qui accepit ejus cipiendi bonis, et malis : bonis ut intrent
    testimoniwn, signavit quia Deus verax in gaudiurn, malis ut descendant in in-
    est. Ad Rom. iii, i Est Deus verax : : feriium. Supra, in Psal. lxxi, 2 : Deus,
    oinnis autem /lomo mendax^. imperium tiium regi da ^.
    Et nota, quod Christus dicitur puer, Quare
    propter paupertatem : pueri enim nihil ^S"*
    ^"""
    « Respice in //le. » Hic secundum, in habent, Matth. viii, 20 : Vu/pes foveas
    tpio subjungitur oratio : ot dicuntur duo. habent, etc. *. Propter puritatom vitce et

    Priino, potit judicem inclinari ad miseri- innocenliam, IPetr. 11,22: Qui peccatum
    cordiam. Secundo. dotcrminat in quo non fecit^ nec inventus est do/us, etc. «.

    vult sibi exhibori illam, ibi, « Da i/npe- Propter humilitalom : humiles enim sunt
    rium. » pueri, et sedent ad tcrram. Ad Philip.
    In prima duo. Primo petit ad se judi- II, 7 : Semetipsum exinanivit formam
    cem converti. Socundo, conversum ad servi accipiens. Matth. xi, 29 : Discite a
    se pietate inclinari, ibi, « Et miserere. » me, quia mitis suin, otc. T^roptor man-
    Dicit ergo : Hi crudelos .sunt, ot tu suetudinem : ofiensi enim statim pla-
    tam beni<:nus es : et propter hoc rogo, oantur. Xonne jam diclum est ? Discite
    « Dornine, respice in me, » oculos nie- a me, quia mitis sum, etc. Jerem. xi,
    tatis convertendo
    ad mc. Deut. xxvi, 19 Ego quasi agnus mansuetus, qui
    :

    lo : Domine, de sanctuario tuo *,


    Itespice, portatur ad victimam. Et tandem pro-
    illo respoctu, de quo Sap. iv, 1.5 Et : ptor obodientiam, Ad Philip. ii, 8 IIu- :

    respectus in electos i//ius. mi/iavit semetipsum factus obediens Pa-


    <i Et misere.re mei, » pietato inclinan- tri usque ad mortem, mo/'tem autem cru-
    do ad mo. Kxod. xxxiii, 10 : Miserebor cis. Hic orgo est, de quo Act. iv, 27 :

    cui vo/uero. et r/emens ero in quem milii Convenerunt ve/'e in civitate ista adver-
    p/acuerit sus sanctum puerum tuum Jesuni, quem
    unxisti.
    « Da imperiu/n puero. » Hic secun-

    '
    Cf. Psal. cxv, 11. tuum vegi da, etc.
    * Cf Isa. Lxiii, 15. * Cf. Luc. IX, 38.
    ^ Vulj,'. liabet, Psal. lxxi, 2 Deus, judicium *
    : Cf. Isa. Liii, 9.

    XTI 28
    434 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
    « Et salvum fac. » Hic petit secundum, malo aliquibus, scilicet damnatis. Dun.
    scilicet accelerationem et manifestatio- x[i, 2 •.Alii, supple, evigilabunt, in oppro-
    nem gloriosoe resurrectionis. Dicuntur hrium, ut videant semper. II ^lach. vii,
    ergo duo. Primo petit resurrectionem. 14 Tihi cnim resurrectio ad vitam non
    :

    Secundo, resurrectionis manifestatio- erit.Bene autem dicilur signum Christi


    nem, ibi, « B^ac mccum. » resurrectio, quia signum est resurrectio-
    Dicit ergo : Sic da imperium puero nis justorum, et figura. Augustinus de
    tuo, « ct salvum fac, » non in anima, Civitate Dei : « Talia futura sunt corpora
    hoc enim jam habet ab instanti concep- « nostra in resurrectione nostra, quale
    tionis : sed in corpore, ipsum post tri- « Christus in resurrectione sua monstra-
    duum suscitando : « filium anclllse « vit excmplum. » Ad Philip. iii, 21 :

    tuse, » Marise scilicet, quse dicit, Luc. Reformahit corpus humilitatis nostrse,
    I, Ecce ancilla Domini, fiat mihi
    38 : configuratum corpori claritatis suse. Et
    secundum verbum tuum. hoc « sigjium fac mecum. » In quo 110-
    Nota enim, quod ancilla dicitur beata tantur duo, ut in ipso Christo fiat, et

    Virgo propter humilitatem, Luc. i, 48 :


    etiam ut cum
    Deus Pater hoc faciat.
    ipso
    Respexit humilitatem ancillse suae. Christus enim Deus cum Deo Patre in sei-
    Ecclesia propter subjectionem, Psal. pso homine operatus est resurrectionem.
    Gxxii, 2 : Sicut oculi ancillse in manihus Signum etiam in bono crux Christi
    dominse suse, ita oculi ^iosti^i, dicunt qui est, quod petere debemus fieri in nobis,

    sunt de Ecclesia, ad Dominum Deum ad confusionem diaboli. Hieronymus :

    nostrum. Synagoga propter servilem ti- « Muniat nos signum potestatis tuae,
    morem, Gen. xxi, 10 Ejice ancillam : « quod videntes potestates adversoe fu-

    hanc, et filium ejus ' . Apostoli et pree- « giant confusae. Sic enim fac ut vi- )>

    dicatores, propter pauperlatem, et ofli- deant me resurrexisse, qui oderunt me.


    cium discurrendi ad prsedicationem, Joan, XVII, 1 Pater, clarifica Filium
    :

    Prov. IX, 3 : Misit ancillas suas, ut vo- tuum. Tunc enim Pater Filium suum
    carent ad arcem. Caro propter fragilita- clarificavit, quando resurrectionem ejus
    tem, Prov. xxx, 21 Per tria
    et seq. : Judieis, imo toti mundo nuntiari fecit.
    movetur terra, et quartum non potest
    sustinere : ct hoc est, pcr ancillam cum « Et confundantur. » Hic oratio peti-

    fuerit hseres dominse suse. Bernardus : tionis, scilicet inimicorum confusio ex


    « Dominam ancillari, ct anciliam domi- duplici causa. Ex liberatione Christi a
    u nari, magna abusio est. » poena morlis, el consolatione pro gloria
    resurrectionis.
    Ait enim : Sic volo ut videant. Ad
    fl^ Fac mccum signum. » Ilic secun-
    n quid ? Ut « confundantur, » confusione
    Resuirectio dum, iu quo pelit resurrectionis mani- mala, de qua Eccli. iv, 23 : Est confu-
    est signuin „ , ,.
    Cbristi. testationem. sio adducens peccatum, scilicet ignomi-
    Ait enim : Sic salva, et « fac siy- niam. Isa. xxvi, 11 : Domine,... videant,
    rtum enim appella-
    » resurrectionis : sic et confundantur zelantes populi : con-
    tur ipsa resurrectio. Matth. xii, 39 Ge- : fundantur, inquam, super hoc : « quo-
    neratio mala et aduUera sujnum quserit: niam tu, Domine, adjuvisti me, » in an-

    et signum non dahitur ei, nisi signurn garia passionis. Psal. xxix, 11 : Audivit
    Jonse prophetse 2. « In hono : » non enim Dominus, et misertus est mei : et Do-
    fiet in bono omnibus resurrcctio, sed in minus factus est adjutor meus. a El

    * Ad Galat. iv, 30 : Ejice ancillam, et filium 2 Cf. etiam Matlh xvi, 4, et Luc. xi, 29.

    ejus.
    PSALMUS LXXXVI. 435

    consolatus es i/w, » in gloria resiirreclio- -Mattli. V, : Beati qai luyent : quoniani,

    iiis. Auguslinus : « Contristatus est in ipsi consolnhuntiir, in illa ccrlesti patria

    « passione, consolalus in corona, lioc consolatione jpterna. Isa. lxvi, 13 : Ego


    « est, in quando liloria et
    resurrectione, ipse ronsolabor vos, et in Jerusalem
    " honore est ooronalus. » Hanc conso- illam CLrleslem eonsolabiniini, num-
    lalioneni pelebat in FsaL cxviu, 7(», ([uam postmoJum JesolanJi : aJ quam
    ubi (iicebat : Fial niisericordia fini, at consolalionem nos perJucat, qui est be-
    cotisoletur me. Ilinc Jiscimus, quoJ tri- neJictus per infinita saecula sceculorura.
    stitiam sequitur consolatio, nonlaetitiam. Amen.

    PSALMUS LXXXVI.

    Excellentia civitatis Dei.

    i . Psalmus Cantici.
    Eiliis Core, pulus iEthiopum, hi fuerunt
    Fundamenta ejus in montibus illic.

    sanctis : 5. Numquid Sion dicet Homo et :

    2. Diligit Dominus portas Sion super homo natus cst in ea, et ipse
    omnia tabernacula Jacob. fundavit eam Altissimus ?

    3. Gloriosa (dicta sunt (de te, civitas 6. Dominus narrabit in scripturis po-
    Dei ! pulorum et principum, horum
    4. Memor ero Rahab et Babylonis, qui fuerunt in ea.
    scientium me : 7. Sicut Isetantium omnium habita-
    Ecce alienigense, et Tyrus, et po- lio est in te.

    Hic est Psalmus octogesinius sextus in Psaliiius


    commenflat
    L\ PSALMLM LXXXVI toto Hbro, Irigesimus sexlus in parte Ecclesiani
    sub meia-
    secunJa libri. Postquam enim egit de phora civi-
    tatis.
    beneJictionibus Ecclesiae collatis per in-
    COMMENTARILS. carnalionem Filii Dei, et oratione ejus-
    dem FiUi I)ci, ut beneJictionibus augea-
    tur el conlirmetur : primum in octoge-
    FHiis Core, Psainius Canlici *. simo quarto, secunJum in octogesimo
    quinlo, hic consequenler subjungitur
    Ecclesiae exclamaloria commenJatio, et
    « Fnndainenta ejns in muntibus. » lioc generahter, tam miHtantis in via,

    '
    .Nous voici en face d'un psaurae qui est, dit evenement merveilleux avait atlire tous les
    Eus^be, « admodum aenigmalicus et obscu- rcgards des nalions sur J(3rusalem, la ville im-
    rus », mais, ajoulo S. Augiislin, " brevis nu- pronablo, ct sur son roi, ol l'on accourait de
    raero verborum, niagnus pondere sontenlia- tousc6t^s visiter los lioux tenioinsd'un si ecla-
    riim. • Tous lcs auleurs modernesen rallachent tanl prodige, feliciler le souverain qui en avait
    lo sens historique aux jours qui suivirent la (^t*^ favoris*i et louer le Dieu qui Tavait ac-
    destruclion do larra^e do Sennacherib. Cet compli. « Multi deferebant liostias et sacrificia
    436 I). ALB. MAG. ORD. PR^B.
    quam jam triumphanlis, iii patria : cu- NuUus. Jugiter enim cantant, et Liudant.
    jus coniineiidalio non lilios liab^donis, In Psahno bona opcratio inonslrabatur,
    civitatis s>:irn'.el (J;al3oli loitificat, sed qu;e respicit ad illain pait(mi licclesiae,

    filios crucifixi Gliristi, et propter hoc quae adhuc mililans laborat in via, cum
    compelenter dicitur in Psahno : « FUlis dicatur, Gencs. iii, 19 : In sudore tultus
    Cor'\ Psalinns Canlici, » hoc est, tui vcsccris pane tuo. VA illud Job, v, 7 :

    « Psalmus » iste « Canlici » conseculi- Uomo ad laborem. Et Eccle.


    nascitur
    vus primo enini canlahalur in humana
    :
    ix, 10 : Qnodcumque facere potcst manus
    voce, postea musico instrumento, quod tua, instanter operare : quia nec oiJiis,

    Psallerion appellalur quod optime fie- :


    nec ratio, etc. llic ergo k Psalmus can-
    cantu enim aelerna desi- tici, » supple, cantandus cst, « filiis Co-
    bat : in loetilia

    gnahatur, respiciens ad illara parlem Ec. /'e, » id esl, Christi in Calvaria crucilixi,

    clcsise, quc-E jam laeta triumphat in pa. paupertate extrema decalvati. Joan. xix,
    tria, de qua dicitur, Isa. li, 3 : Gaudium 17 et \%: Et bajulans sibi crucem, exivit
    et IxLilia invenietur in ea, gratiarum in eum, qui dicitur Calvarise, locum,...
    aclio etvox laudis. Job, xxxvii, 37 : ubi crucifixerunt eum. Matth. viii, 20 :

    Et concentum coeli, quis dormire faciet ? Vulpes foveas habent, et volucres coeli ni-

    Domino in Jerusatem, et munera Ezecliiae regi dans letemple. » Au mSme temps, Isaie pro-

    Juda : qui exaltatusest post lia^c coram cunclis noncait une solennelle b^nediction sur les fils

    gentibus. » II Par., xxxii, 23. A cette vue, le de r^tranger qui s'attachent au Seigneur, et

    fils de Core chante de la cit6 sainte,


    ia gloire
    trouvent la joie sur la sainte montagne, lvi, 7.

    non sans jeter un regard prophetique sur une A ce sens historique intimement le
    se lie

    autrecite qui sera la reinedes nations, et dont sens spirituel et prophetique du psaume, sens
    la Jerusalem d'Ezechias n'est que la figure. qui seul donne au morceau sa veritable por-
    tee, car les nations ne sont venus se ranger
    Toutes les donn^es du psaume favorisent le
    sens historique que nous venons d indiquer. autour de lacite sainle qu'au tenips du Messie et
    Perowne les resume heureusement « Baby- :
    de la loi nouvelle. Cestdonc la Jerusalem spi-
    rituelle, c'est-a-dire, TEglise qui apparait ici
    lone est substilueea 1'Assyrie parce qu"on elait
    en grandes relations avec le premier empire, aux yeux du psalmiste, et dont it celebre les

    et que Fautre semblait bien detruit a la fin du grandeurs. L'interpr6tation des Peres est

    regne d'Ezechias. Des ambassadeurs de Baby- unaniine a ce sujet- Citons seulement S. Je-

    lone viennent vers ce roi, et la preponderance rume, Ep. cxxix ad Dardan. 2 « Numquid is- ;

    de ce pays a celte epoque ressort avec evi- tas portas diligit Deus, quas videmus in cine-
    res et favillas esse conversas ? Non dico pru-
    dence des propheties d'lsaie, xui, xiv, xxxix.
    La mention de laPhilistie, de Tyr et de l'Ethio- dentibus, sed ne stultis quidem hoc persuadere
    pie est egalement synchronique avec le regne potest. » Et S. Optat de Miteve : « Quas portas
    d'Ezechias. Gomme Isaie 1'avait annonce, xiv, commemorat Spiritus sanctus... non illius

    29, le roi avait soumis les Philistins, IV Reg., corporalis monlis, ubi jam nullaj suiit porta;,

    xvm. 8. Cetait une preuve que le Seigneur et post victorias Vespasiani imperatoris vix

    « avait fonde Sion. » Sous te m^me r^gne, il antiquarum exstant ruinarum. Est ergo
    vestigia

    est constant que les relations avec Tyr furent spirilalis Sion Ecclesia, in qua aDeo Patre rex
    renouvel^es. et accompagnees d'une conver- constitulus est Christus. » De Schisra. Donat.

    sion partielle dont les presents et les tributs III, 2.

    sont un temoignage. Dans te m6me temps tes Dans la liturgie, les nit^mes traits scripturai-

    rapports de Juda avec 1'Etliiopie apparurent res sont souvent appliques Ji la fois a I Eglise

    avec un nouvel eclat, Is., xxxvii, 9, Soph., iii, et a la Tres-Sainte Vierge. Cest ce qui fait
    Ezechias d'ailleurs etait remarquable par
    -10. que notre psaume a pu etre entendu de la
    son esprit catholique. Xon seuloment il cher- lienheureuse Vierge Marie et de son role de
    cha a reunir Israel a Juda, II Par., xxx, mais mere vis a vis du Sauveur et des homraes. On
    encore il se mit en rapports avec « les etran- trouvera dans M. Vigouroux, Man. bibl., surce
    gers qui vinrent de la terre d'lsrael », et qui psaume une belle inlerpr^tation de M. Olier.
    ^taicnt dislincts de la communaut^, II Par.,
    XXX, 23 ;
    plus tard, Ibid., xxxii, 23, ce sont H. Les^tre.
    d'autres nations qui apportent des presents
    COMMEMArxlI IX PSALMUM LXXXVI. 437

    dos : filius autcm /lomiitis, etc. Kt est lio figurai'um contomplatur veritatom,
    pulchra conjunclio P^almi, et Cantici, sed ex parlc quanlum possibilc est in vi-
    bonae opcrationis scilicet, et gaiulii cetcr- ta ista, modo scilicet, limpide in fuluro.
    mv contcniplationis Dei : ununi enim se- II ad Corinth. iii, 18 :Xos vcro omnes
    quitur ad aliutl. Mattli. xix, 17 : 5/ vis rcvelata facie gloriam Domini speculan-
    niJ ritam i>ifjr'y/i, srrra tiynnlafa. tes, EJus »
    etc. « ergo, id est, Sion
    « fundamenta sunt i)i montibus san-
    Dividitur autem Psalmus in duas par- ctis, » id est, ex montibus sanctis, scili-

    tes, secundum luec qu?e tacta sunt. Pri- cet ox Apostolis et Prophetis, qui mon-
    mo commendat Ecclesiam, sub mela- tes sunt propter fidoi altitudinem, Supra,
    phora civitalis quanlum ad partem ad- in Psal. Lxxi, 3 : Suscipiant montes pa-
    huc in terris militantem specialiter, etsi cem in populo. Et sancti propter vitee
    quodammodo possit toti convenire. Se- puritatem, Levit. xi, 44 : Sancti estote,
    cimdo, quantum ad triumphantem spe- c/uia ego sanctus sum. A Deo sanctifica-
    cialiter, ihi, « Siciit Isetantium. » ti, Joan. XVII, 17 : Pafer,... sanctifica eos
    In prima duo. Primo enim commen- in veritate. Cassiodorus : « Sancti Apo-
    datur ab a?dilicio el fundalione. Secun- « stoli, qui soliditate fidei et oxcellentia
    do, ab ipso fundatore, ibi, « Xumquid « sanclitatis, montes dicuntur, » Fun-
    Sion. » damenda ex lapidibus solidis. Qui enim
    I:i primo duo. Cum enim hujuscivita- sunt montes sancti, ipsi lapidos solidi.

    tis a^dilicalio inchoata fuerit in Judaeis, Eccli. xxvi, 24 : Fundamenta aetcrna,


    et in Gentibus consummata, primo com- aetornaliter permansura, super petram
    mendat eam a fundatione Judseorum. solidam, et ex lapidibus pretiosis. Hi
    Secundo, Gentilium, ibi, « Memor ero. » enim, qui montes sancti, qui lapides so-
    In prima tria. Primo commendatur ab lidi, lapides sunt pretiosi. Isa. liv, 11 :

    ipsa fundatione, et ioco in quo fundata Fundaho te in sapphiris. Isti sunt duo-
    est. Secundo, a l^ouitate parielum et decim Japides, in fundamcnto Ecclesioi
    murorum, quasi superirdiricalorum, ibi, super lapidem Christum omnia susten-
    « Diliijit Dominus. » Terlio, a fama ot tanlem. Apocal. xxi, 14 : Murus civitafis
    gloria sic constructa, quantum ad co- hahens fundamenta duodecim, in quibus
    plam omnium bonorum in illa, ibi, Aposlolorum nomina et Agni erant scrip-
    « Glorlosa dicta sunt de te. » ta '. Ad Ephes. ii, 20 : Superccdificati
    super fundamentum Apostolorum, et

    Prophetarum, ipso summo angulari la-


    s Dicit ergo : « Fundamenta ejus. » pide, etc.
    Cujiis « ejiis ? » quid cnim antecessit,
    ad quod rehitivum hoc referatur ? Sed
    responsio est secundum Glossam, quod « Diligit Dominus. » Hic secundum.
    ad mentem Proplietae refertur, de hac Quasi diceret : Talia sunt fundamcnta,
    inlentius in corde loquentis continue, et qualia supersedificata.
    ipsam ruminantis, sicut Maria Magda- Dicit ergo : « Dominus diligit portas
    lene,Joan. xx, 1'3 : Si tu sustulisti eum, Sion, » propter illarum utilitatem, et
    dicifo mihi uhi posuisti eum : et ego pulchritudinem, Praelatos, et Praedicalo-
    eum tollam. Vel refertur ad hoc quod rcs, Apostolorum et Prophetarum suc-
    sequitur, scilicet ad Sion, quce sijrnilicat cessores, qui portse dicuntur, quia per
    Ecclesiam prsesentem, quae jam sub pal- illos intratur in Ecclesiam et exitur.

    '
    .\pocal. XXI, 14 : E< murm civitatis hahetu mina duodecim Apostolorum Agni.
    fundampntn ditodedm, et iv ipsis duodecim m-
    438 D. ALB. MAG. ORD. PRMB.

    Diligenda3 autem sunt portae : quia ip- totem Jerusalem novam. descendentem
    sae sunt pretiosse valde. Apocal. xxi, 21 : de coelo. Quia jucunda, et opulenta, et

    Sinyulae portx erant ex singulis morga- lirma : de quibus tribus, Isa. xxxiii, 20 :

    ritis. Et pulchrse valde sculptee martyrii Respice Sion civitatem solemnitatis no-
    sculptura. Isa. nv, 12 : Ponam... portas strse, ecce jucunditas : oculi tui videbunt
    tuas in lapides sculptos. Etvarietate dis- Jerusalem,hahitationem opulenlam, ecce
    tinctae. Tob. xiii, 21 : PortcB Jerusalem aperte quam opulenta : tahernaculum.,
    ex sapphiro, quod habet colorein coele- quod nequaquam transferri poterit, ecce
    stem et smaragdo, quod habet viridem,
    :
    quam firma, et quam clara, et quam lu-

    sedificahuntur. Ob hoc enim, quia de- cida. Apoc. xxi, 23 : Civitas illa non eget
    bent esse Inpides pretiosi, portant in ma- sole, neciue luna, scilicct materialibus :

    nibus annuloscontinentes lapides prelio- nam claritas Dei illuminavit eam, lu-

    sos. cerna ejus est Agnus, qui totam certe

    Tales portas diligit Deus, « super om- illuminat Ecclesiam militantem et trium-

    nise tahernacula Jacoh, » super omnia phantem, quamvis clarius istam ulti-

    figuralia tabernacula hoc tigurantia. mam partem. Item, quia in regno, et

    Num. xxiv, 3 : Quam pulchra taherna- legibus, ethujusmodi decentissime ador-


    cula tua, Jacoh, et tentoria tua, Israel ! nata. Augustinus « Hortor te fieri ci-
    :

    Elcana plus diligebat Annam, quam Phe- « vem illius civitatis, ubi rex veritas,
    nennam \ Per Annam nova Ecclesia, c( lcx charitas, dignitas sanctitas, pax
    per Phenennam Synagoga. « felicitas, vita seternitas. » E contrario

    Maria civitas est, fundamentum sa- in civitate diaboli, ibi rex falsitas, lex
    pientia, iii sanctis montibus, in altissi- cupiditas, dignitas iniquitas, fis felicitas,

    mis virtutibus, de qua sapientia dicit Ec- vita temporalitas.

    cli. xxiv, 14 : In hahitatione sancta, De Maria gloriosa dicta sunt valde,

    supple, incisa, coram ipso ministravi, quia sine semine virili foecunda, sine

    egressa de illa in mundum. Ha^c habuit gravedine gravida, sine dolore puerpe-
    portas a Deo valde diligendas, scilicet ra : quia lactavit, nutrivit, altrectavit,
    sensus corporeos, modestos et honestos. tenuit omnium Redemptorem. Quae
    Si enim portee sensus non essent, Jcre- major his gloria ? Prov. xxxi, 29
    mias non dixisset in cap. ix, 21 : Ascen- Multse jilise congregaverunt divitias : tu

    ditmors per Jenestras nostras. Ingressa supergressa es universas.


    estmors per fenestras sensuum, tain-
    quam per quasdam portas.

    « Memor ero Rahah. » Hic secundum,


    3 « Gloriosa dicta sunt. » Hic tertium, in quo agit de hac civitate, in quantuni
    in quo commendatur a fama. sedificata est, et constructa ex GentiU-
    Ait eniin : Sic fundata est civitas tali- Ostendit enim nullum ab ea repul-
    tate.

    bus portis decenter ornata et fainosa. sum, sed omnes ipsam recipere sine
    (iioriosa Ouia o tu, « civitos Dei,y> quam Deus iu- personarum acceptione, per quinqiie.
    civitaie Dei habitat, quam
    ^
    conservat, ctquam regit '-^
    qu« tangit per Hahahy quod est nonien
    :

    referunlur. ^ .

    et ordinat, « gloriosa dicta sunt de te » proprium vihs persona^ per Bohg/onem, :

    valde, et Qusenam sunt illa ?


    famosa. quod est nomencivitatis mahT : per a/ie-'

    Primum, quia sancta. Secundum, quia nigenas, quod pertinet ad extraneitatem


    nova, nihil in te vetus : de quibus duo- in genere et conversatione : per Tgrum,
    bus, Apocal, XXI, 2 : \'idi sanctam civi- quod est nomen regionis contrarice Deo :

    '
    Cf. 1 I\eg. 1, I el seq.
    COMMENTARII TX PSALMOl LXXXVI. 439

    per populum ^lHthiopum, quod est no- « Ecce alienigencT, » aliundo nati
    mcnyenlis inimiccp. quam do JudaM, de qua supra, in Psal.
    Dicit ergo : Sic Lrloriosa dicta sunt dr i.xxv, 2 : Xotus in JuiUvn Dcus : et
    te, civilas Dci (uuitat enim pcisonam \\o\\ piopo, imo in distantia propri?B
    Proplieta, et loquilur in pcrsona Dci) morum. « iS'/ r///7/.9
    voluntalis el ; » ncc
    « mcmor cro, : » rocipicndo in hanc ci" solum, imo cum ipsis oxistontcs in di-
    vitatom, « Ruliah », id est, si^nilicatae stantia l()corum,scilicot «/jo/;?//?/.? ^A7/z?"o-
    Gentilitatis pcrRahab, dc qua habctur pum. » lli omnos « fucrunt il/ic, » in
    Josuc, II, et seq., quod Rahab rccepit
    I iHa civitate congrogati de alicnig-onis.
    exploratores, et per coccinum in fene- Isa. lx, 10 : ^'Jdificahunt filii peregri-
    stra salvata est. Sic Centilitas recepit noncni miiros tuos. Et rursum, lx, 4- :

    praedicatores, et per passionem Christi FHii iui de longe venient, et fiUse tuse

    impressam in fronto et in memoria libe- de latere surgent.


    rataest. De vocatione T^n-i innuebat Dominus,
    Et Babglonis, » id est, Gentilitatis
    i< Malth. xi, 21 '.
    Si inTgro et Sidone factse
    per BabAdonom designatae, existentis in essent virtutes, c^uas factse sioit in vohis^

    confusione infidolitatis ot perversae ope- olini in cilicio et cinere poenitentiam


    rationis. Non enini Dominus ignorat egissent. Et in cap. xv, 28, dictum est
    suos, quos eleg-it, quantumcumque re- muliori Syrophenissae : mulier, ma-
    moti vidoantur. II ad Tim. ii, 10 : Co- gna est fides tua. De ^Tilthiopia, in Psal.
    gnovit Dominus cjui sunt ejus. Novit lxvii, 32 : yEthiopia prseceniet manus
    autem mcmoriter et ad bonum. II Esdr- ejus Dco. Sophon. iii,10 : Ultra flumina
    v, 19 : Memento mei Deus meus in bo- yEthiopise, inde supplices mei.
    num quod et facit si volueris pcenitere,
    : Per hsec autem quinque, quae tangun-
    etsi Rahab fueris, et Babylon. Isa. xxiii, tur in his duobus versibus, designantur
    [Ci : Sume citharam, circui civltatcm, peccatorum diversitates. Per Rahab, pec-
    meretrix ohlivioni tradita : hene cane, catis expositi. Per Babylonem, multitu-

    frequenta canticum, ut memoria tui sit. dine peccatorum confusi. Peralienigenas,


    Et dc Babylone, idem, xiii, 19 : Ef erit in inventionibus peccatorum innaturali-
    Babglon illa gloriosa in rcgnis. bus, in quibus nati non sunt, defixi. Per
    Et hoc, « scieniibus me, » id cst, per Tyros, in peccatis adimplendis ardentes
    scientes me, per Apostolos scilicet, et et Tyrus enim interpretatur an-
    anxii :

    pnedicatores, quibus praecipiam tales ad gusiia. Per .'Ethiopes nigros, insepara-


    fidem recipere, Judceis contemnentibus bilitas, Jereni. Si mutare
    xiii, 23 :

    derelictis. Act. xiii, i6 et 47 Quoniom


    : potest /Ethiops pellem suam, etc. Na-
    repcllitis illud, scilicet verbum Dei, et hum, x, 10 : Facies omnium eorum sicut
    indignos ros judicatis ssternse vitse, eccc nigredo ollse : in peccatis obstinati.
    conrertimur ad Gentcs : sic enim prsece- Hos autcm omnes Ecclesia recipit,
    pil nohis Dominus. Sic impletum est hos Maria in se secundum quod colligit,
    illud, quod dixit Doininus Pharisajis : ei dictum est, Isa. xvi, 3 et 4 Pone :

    l*ublicani et peccatorcs prtecedent vos in quasi noctcm umbram tuam in meridie:


    regnum Doi '. Ad Roman. xv, 21 : absconde fugicntcs, ct vagos ne prodas.
    Quihus non est annuntiatum de co, vido- Ilahitahunt apud te profugi mei : Moah,
    buni *. Et Isa. lv, 5 Ei genics, quse ic
    : esto latibulum eorum a facie vastato-
    non cognoverunt, ad te current. ris.

    ' Matth. XTi, 31 : Amen dico volns, quia pii- » Cf. Isa. lti, lo : Qwa quibus non est narra-
    blicnrii ct merelrices prxcedentvos in regniim Dei. lum de eo, viderunt.
    440 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    s « Numquid Sion dicet : Ilonio. » Hic leni niatrem et consanguineos. Matth.


    esl secundum pij 11103 paitis lolius liujus xii, Ecce mater tua, et fratrcs tui
    47 :

    Psalmi, in quo subjungilur comnienda- foris siant quserenles te. Et in cap. xiu,
    tio ab ipso fundatore, qui est verus Deus 53 Nonne hic est filius fabri, etc. Joan.
    :

    et honio, quanivis hoc vidcatur Synago- XIX, o Et dicit eis Pilatus Ecce homo :
    : :

    gae incredibile : et dicuntur duo. Prinio, non, Ecce Deus.


    commendaiio al) ipso fundalore, queni Secundum ergo islam litteram ct le-
    describit. Sccyndo, responsio quGeslioni cluraiii, Sion hic dicitur Synagoga. Yel
    quae fieri posset, qualiter istud cognovit, secundum eanidem potest legi, ut Sion
    ibi, « Doniinus narroMt in scripturis dicatur Ecclesia. Quasi diceret : Sic na-
    populoruni. » tus iii ea homo fundavit eam verus Deus.
    In prinia duo. Prinio^ asserit fundato- Sed « nuniquid honio » dicet hoc, id est,

    rem Deum et homineni. Secundo, os- persuadebil per se Sion, id est,Ecclesiee?


    tendit in Synagoga infidelitatem secun- Quasi diceret : Non poterit nisi virlute
    duni unaui litteram, et verain litteree Spiritus sancti hoc persuadere. Matth. x,
    ordinationem. 20 : Non enini vos estis qui loquimini,
    Ohrisius Ait enini : Sic fundata est civitas, ex sed spiritus Patris vestri, qui loquitur in
    Ecciesieer. talibus ffiditicata : quod valde est mii-a- vohis. Luc. XXI, Ego daho vohis os
    13 :

    bile et gloriosum. « Homo et homo natus et sapientiam, cui non poterunt resi-
    est in ea, » in ipsa Ecclesia, quantuni ad stere et contradicere omnes adversarii
    partem etiam militantem. Isa. ix, :
    vestri.
    Parvulus natus est nobis. Parvulus ho- Seciindum aliani litteram, quse sic ha-
    mo parvuius factus. Matlh. i, 20 : Quod bet : « JMater Sion dicet homo, » etc^ le-
    in ea natum est, de Spiritu sancto est. gitur dupliciter. Primo ut sit ratio con-
    « Et ipse » existens « Altissimus, w id gregandi Gentiles ad Ecclesiain, sic : lia
    est, Deus : « fundavit eam. » Luc. i, 3o :
    venient Gentiles,et erunt de Ecclesia : sed
    Quod nascetur ex te Sanctum, vocahitur undeerithoc? Quia homo dicet, « Sion
    Filius Dei. Et fundator ejus. Lsa. liv, mater, » supple, mea es, et ipse, qui hoc
    11 : Fundabo te in sapphiris, in Aposto- dicet, est « in ea natus honio, » et tamen
    lis, etProphetis, sicut supra dictum fuit. « ipse » existens « Altissimus fundavit
    Ad Hebr. Abraham... exspecta-
    xi, 10 :
    eam. » Vel sic ut sil increpatio Syna-
    hat fundamenta habentem civitatem : gogee infidelis. Quasi diceret: Sic funda-
    cujus artifex et co)iditor Deus. Inio in bitur civitas gloriosa, sed inater Sion, id
    seipso fundavit eam, tamquam iii prinio est, Synagoga infidelis et misera, qua?
    fundamento. I ad Corinth. 111, 11 : Fun- maler est Ecclesiae primitivae, ut Sion
    damentum aliud )iemo potest ponere, genitivi casus sit, dicet : Homo purus
    prseter id quod positum esl, quod est est Chrisius. Et tameii « homo )iatus est
    Christus .lesus. Isa. xxviii, D» :Mittam i)i ea, et ipse fimdavit, elc. » Uiide ipsa
    in fundamentis Sion lapideni, lapidem maier ialis est increpanda, qua3 proprium
    prohatum, a^igularon, pretiosum i)i ,
    de se natum tiliuni non agnoscit. Isa. \,

    fundamento fwidatum. 3 : Cognovit bos pussessorem suwn, et

    Sed « numquid homo » aliquis, quan- asi)ius priesepe doniuii sui : Israelautem
    tumcuinque cloquens dicet hoc? id est, me non cognovit, et populus meus )ion in
    persuadebit Sion, ut ipsa lioc credere tellexit.
    possit ?
    5 :
    Quasi diceret
    Opus factum est in diehus vestris,
    quod nemo credet cum narrabitur. Cre-
    : Non. Habac. i,

    « DoniDius na)n'abit. » Hic secundum,


    I
    B
    dit enini Sion ipsuin puruin liominem, scilicet responsio anthypaphora?. Posset
    el non Deuin, quia videbat ejus carna- eniiii quieri : Unde hoc nosli? Et respon-
    :

    COMMEMAUII IN PSALMUM LXXXVI. 441

    det ; Quoniam ex Scripturis, quas dc- « Sicut Isetantiuni. » Hic secunda pars y
    scribil a duobus : ub au(litoii!)us illaruni, lotius hujus Psalmi, in qua coinmcuda- Secumia

    quibus quasi transmissae sunt : et aucto- tur Ecclcsia s[)ccialilcr quantum ad par- Psaiini.

    ribus iliaruni, illis, inquani, a quibus tcm EcclcsiiE qu:ejani triumphat, ct ke-
    edilie sunl. ibi. « Ei />rinci/jinn. » talur in cceHs {\i^ et tanguntur
    trium[)ho :

    Dicit eruo : Sic natus cst in ea honio tria hic. Primo, jucunditas civium, ibi,
    Deus, qui fundator cst ejus. fnde hoc « Sicui iietantium. » Secundo, jucun-
    nosti? Vel sic : Magnum miraculum dixi, dantium universalitas, ibi, « Omnium. »

    quod Dcus nasceretur in civilale quaui Tcrlio, soliditas jucunditatis, ibi, « //«-
    fundavit, nccaliqnis discredat : quia « Do- hitaiio. »
    miiiKs iiarrahit, » vel « narravit » (po- Dicit ergo : Sic fundata cs, sic famosa,
    nitur cnim futurum pro prffiterito) quod et a tanto fundatore constructa, « et

    ila futurum sit, « in scripturis iiopulo- oninium, supple, habitantium in te « /m-


    rum, » id est, propter populos faclis, et hiiatio cst sicut Ifeianiium. Sicut non est
    ad ipsos directis. Ad lloman. xv, 4 nota similitudinis, sed exprcssivum veri-
    Quiecunique scri/jta sunt, ad nostrani tatis. Habitatio autcm non in transitum
    doctrinani scripla sunt. Et ibi contine- sonat, scd in fixionem mansionis. Isa.
    tur de Christo vero hominc, et Deo. Luc. Lxii, S : Hahiiabit juvenis cum virgine,
    \xiv, 27 : Incipims a Moi/sc, et oninihus id est, habilabit in tc Dominus Dcus
    Prophetis, interpretabalur il/is in oinni- tuus. Scd quomodo ? Laetanter valde.
    bus Scripturis, quse de ipso erant. Joan. Isa. Lxv, 19 : Gaudebo populo meo :
    in
    v, 46 : Si crederetis Motjsi, crederetis et noii audietur iii vox fletus,
    eo ultra
    forsitan et mihi: de me enim ille scrip- etc. Et in xxx, 29 : Canticum erit vobis
    sit. El ibidem, y. Scrutamini scrip-
    39 : sicut nox sanctificatse solemnitatis, ct

    turas ... ct illie sunt, quse icstimonium Iseiitia cordis sicut c/ui pjergit cum tibia,
    perhibcni de me. ut iiitret in monlcm Domini. Quid au-
    « Ei principum. » Hic secundum. tem cantabitur ibi a leetantibus, detcrmi-
    « Et » repete, in Scripturis « Princi- natur Tob. xiu, 22 : Per vicos ejus Alle-
    pum, » Patriarcliarum, Prophctarum, luia cantabiiur. Cassiodorus : Orare
    «

    « horuin qui fuerunt in ca, » tamquam « transit, sed laudare succedit. Perpelua
    cives. Vel, « qui fuerunt in ea, » Prin- « securitas manet : quia perversilas nulla
    cipcs, quamvis quando erant extra, es- « miscetur. ^Eterna felicitas perseverat :

    sent viles, quasi non reputati. Vel potcst « quoniam nequaquam conlrarietate ali-
    referri ad futurum et sic Principcs in ea
    : « qua constat esse violandam. »

    intelliguntur Apostoli, qui in suis Scrip- Et nota, quod Dominus lotum mun-
    turis heec oslenderunt. De quibus Prin- dum fccit tamquam aulam magnam,
    cipibus, in Psal. xlvi, 10 : Principes po- quam inhabitarel. Isa. lxvi, 1 : Ccjeluin
    puloruin ccjngregati sunt cum JJeo Abra- sedesmca esl, tcrra auiem scabclluni
    ham. Et alibi, Psal. xliv, 17 : Constitues pedum meorum. .fcrcm. xxiii, 24 : Num-
    eos Principes, etc. Quamvis essentprimo quid non ccelum et terram ego impleo,
    infirmi piscalores. Eccli. xxxviii, 26: dicit Dominus ? Fccit et C(]enaculum, in
    Enarratio ejus, istarum scilicet reruui, quo reficeretur, et reficeret hominis mcn-
    quod (^hristus sil Deus (,'t liomo : iii tem ct animum. Apoc. iii, 20: Ecce sto
    taurorum, id est, Patriarcharum,
    filii.s ad ostium, et pulso : si quis audierit
    Prophetarum, scilicet Aposlolorum, qui vocem mcam, et aperucrit mihi januam,
    fuerunt lilii tauroruin, id est, Patriarcha- intrabo ad illum, et coenabo cuin illo, et
    rum. ipse mecum. Fecit, et quasi cubiculum in
    quo dormirct, Virginis utorum. Eccli.
    XXIV, 12 Qui creavit me, requievit in
    :
    .

    442 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    tahernaculo meo. Hsbc fuit conclavis ergo ad hanc partem, fundavit Dominus
    sanclissima, in qua vcsleni novam in- Ecclesiam suam in ipsius Marioe concep-
    duit, scilicet carnem nostram. Pro hac fundatam sanctificavit in ipsiuS
    tione, sed
    ergo parte dici potest Pxclesiai : « Sicut emundatione ab originali culpa, sed
    Iselantium omnlum habitatio esl in te. » emundatam inhahitavit in carnis assum-
    Omnes enim motus in Maria, fuerunt ptione de ipsa, ut nos redimeret Deus
    motus l*titiae, et jucundilalis, in tantum noster, in homine, Deus noster, qui est
    ut veraciter dicere posset illud Genes. benedictus pcr omnia saccula sseculorum.
    xxT, 6 : Risum fecit mihi Deiis. Quantum Amen.

    PSALMUS LXXXVn.

    Afflictus et ab amicis derelictus se Deo commendat

    1 . Canticum Psalmi, Filiis Core, in Traditus sum, et non egrediebar :

    finem, pro Maheleth ad respon- 10. Oculi mei languerunt prcC inopia.
    dendum, intellectus Eman E-^ra- Clamavi ad te, Domine, lota die:
    hitce. expandi ad te manus meas.
    2. Domine, Deus salutis meae, in die 11. Numquid mortuis facies mirabi-
    clamavi et nocte coram te. liaPaut medici suscitabunt, et
    3. Intret in conspectu tuo oratiomea, confitebuntur tibi?
    inciina aurem tuam ad precem 12. Numquid narrabit aliquis in sepul-
    meam. cro misericordiam tuam, et ve-
    4. Quia repleta est malis anima mea : ritatem tuam in perditione?
    et vita mea inferno appropin- i3. Numquid cognoscentur in tene-
    quavit. bris mirabilia tua, et justitia tua
    5. iEstimatus sum cum descendenti- in terra oblivionis?
    bus in lacum : factus sum sicut 14. Et ego ad te, Domine, claniavi, et
    homo sinc adjutorio, mane oratio mea prseveniet te.
    6. Inter mortuos liber : i5. Ul quid, Domine, repellis oratio-
    Sicut vulnerati dormientes in se- nem meam, avertis faciem tuam
    pulcris, quorum non es memor a me?
    amplius, et ipsi de manu tua re- 16. Pauper sum ego, et in laboribusa
    pulsi sunt. juventute mea exaltatus autem.
    :

    7. Posuerunt me in lacu inferiori, in humiliatus sum et conturbatus.


    tenebrosis, et in umbra mor- 17. In me transierunt irae tuae, et ter-

    tis. rores tui conturbaverunt me.


    8. Super me confirmatus est furor 18. Circumdederunt me sicut aqua
    tuus, et omnes fluctus tuos in- tota die: circumdederuntme si-
    duxisti super me. muL
    9. Longe fecisti notos meos a me : 10. Elongasti a me amicum et proxi-
    posuerunt me abominationem mum, et notos meos a mise-
    sibi. ria.
    COMMENTAHTT TN PSAI.MITiM LXXXVIT. 443

    esl Psalnius octogcsimus septimus in lioc Paalmus


    nionet noa
    totali lihro, in socunda voro parle lrii;e- iii |jassio-_
    nt-ni Cliristi
    IX PSALMUM LXXXMI siinus soplinuis, qui bene soquilur Psal- iniiietiiur, et
    SK'. ips-
    ei
    inum anlecoilLMilem. Cum enim in ante- poiideaiinis.

    cedenliPsalmo Ecclesiam commenda-


    COMMENTARIIS. verittam militantcni adliuc in terris,
    quam triumphanlem in C(rHs, tamquam
    quieroret aliquis ejus vorhis inllammatus,
    Canticinii Psalmi, qualiter cro numero et merito de Eccle
    FHiis iii Core, in finem, pro Mahcletli ad sia militante, qualiter prcemio de trium-
    rcspondendum, intcUectus Einan Is- phantc? subjungit modo agens de Christi
    raelita'. vel EziahitcP '. passione, et passionis iinitatoribus, qua-
    liter ad prsedicta pervenitur. Ad Roman.
    VIII, 17 : Sitamen compatimur, iit etcon-
    Dominc, Deus salutis meae. Hic glorificemur. II ad Corinth. i, 7: Scicntes

    * Le titre du psaume est ainsi concu : « Can- d'admettre. Les fils de Core appartenaient a
    tique (stiir) mizmor des enfauts de Core, au la tribu de Levi, I Par., vi, 22 ; Heman est
    maitre de chant, sur le machalath, pour chan- appele Ezrahite, et I Par., ii, 6, nous lisons en
    ter, maskil dHenian, 1'Ezrahile. » >'ous avons efiet qu"Heraan et Ethan etaient fils de Zara.
    deja trouve le machalafh, meniionne au Ps. Mais commeZara elait de la tribu de Juda,
    Llll, 1 ; c'est le ton ou mode plainlif sur lequel la question est de savoir s'ii n'y aurait pas
    il faut executer le psaume ; il convient ici deux Heman, Tun de Levi, Tautre deJuda. Nous
    mieux que partout aiileurs. Le mot suivant, lisons qu'un Heman, fils de Caath, etait chan-
    miyS, lehaimoth, peut signifier « pour repon- tre, I Par., vi, 33, et etait appele « le voyant
    dre, » « pour affliger, ou bien « pour chan- >» du roi, » Ibid., xxv, 5. D'autre part, III Reg.,
    ter, » suivant les differcnts sens du verbe est dit que Saloraon « etait plus sage
    IV, 31, il

    hanah La premiere acception n'est point pos- qu'Ethan TEzrahite, Heman, Chalcol et Dorda ;

    sible ici, puisque la forme n'est point dialo- or, ces quatre iioms se trouvent reproduits
    gu^e la Iroisierae n'aurait de sens que si on
    ;
    I Par., II, 6, dans la nomenclature des des-
    poavait lire lehannoth halmaihalaih, a chanler cendants de Jada et des fils de Zara. Pour qup
    sur le ton plainlif. II faut donc traduire avec ces deux Heman fussent idenliques, il faudrait
    Delilzsch « ad opprimendnm, » c'est a-dire, supposer qu Heman et Ethan sont appeles le-
    « cum oppressa voce, » sur le mode plaintif viles parce qu'ils furent
    adoptes par la tribu de
    et dune voix doleute. La grande difficult^ du Levi, ou bien qu'ils doivent leur nom dEzra-
    titre vient de ce quil parait compos6 de deux hiles a une adoption de la part de Zara, ou
    parties differenles ; le psaume est d'abordat- encore a leur sejour sur le territoire des fils
    Iribu^ aux enfants de Core, puis ensuite a de Zara. Les deux adoptions reposent sur des
    H^raan. Voici les solutions proposees pour hypotheses absolument gratuites la supposi- ;

    lever cette difficulte. 1°Le psaume a en effet tion que le nom d'Ezrahite designe le sejour et
    deui litres distincts ; le premier parle dun non la filiation s"appuie sur deux faits analo-
    miimor, second d'un inaskil ici Tauteur est
    le ;
    gues en apparence : il est dit d'unjeune levite,
    un Coraite, de la tribu de Levi, Id un Ezrahite, Judic. XVII, 7, qu"il est dc la tribu de Juda, et
    de la tribu de Juda. Ces donnees sont incon- le levite Elcana, I Reg., i, 1 est appele ^phrai-
    ciliables, et la preraiere partie du titre est a mite. Cette assimilatiou n'est point absohi-
    sacrifier ;
    peut-^tre n'est elle qu'une repeti- ment legitime les deux levites cites portent
    ;

    tion fauLive ds ce qui se


    lit en t'He du psaume des noms de tribus, et, par consequent, de
    precedent. On
    donc garder seulemcnt
    doit : territoires ; Heraan et Ethan ont le surnora
    Au maitre de chant... maskil d'Heman lEzra- d'un chef de famille touta fait secondairo, et
    hite. 2' Le titre est a conserver tout entier; ce n'est pas dans le courant d'un recit, c*est
    il indique que la partie musicale est due aux dans une table genealogique qu'ils sont appe-
    fils de Core, et la composiiion elle-m6me a l^s fils de Zara. II n'est douc point certain
    H^raan. 3' Le Coraite Heinan l'Ezrahile ne
    et qu'H^man TEzrahite, auteur de notre psaume,
    sont qu'un seul et m^me personnage. Cest et Heman le h'vite, le chantre et le voyant de
    celte identification que beaucoup rcfusent David, soient le m»^me personnagr' ; il ne r^-
    :

    444 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.


    qjiod sicitt socii passionum estis, sic eri- catus interpretatur : et ipse sine super-
    tis consolalionis. Act. xiv, 21 : Per mul- fluilate lemporalium conversalus est in
    tas tribulationcs oportet nos intrare iu hoc mundo. Matth. vni, 20: Vulpes fo-
    regnum Dci. Quippe, Luo. xxiv, 2(3 veas Jiatjcnt, et volucrcs cceli nidos, filius
    NonnehcTc oportuit pati Christum, et ita autem hominis, etc. K H ad Gor. vui, 9 :

    intrare in gloriam suam ? Propter vos egenus factus est, cum esset
    Hoc autem satis in titulo demonstra- dives in omnibus. Et est « pro Mahe-
    tur, qui talis est « Canticum Psalmi, : leth, ad respondcndum. » Ubi notan-
    filiis Core, in fincm, pro Mahelcth, ad dum, quod propositio pro sumitur pro
    respondcndum, intcllcctus Eman Israc- \n. Maheleth aulem interpretatur chorus.
    lilcB, vel Ezsrahites. Est enim sensus, Sensus ergo est Ad respondendum in
    :

    quod hoCj quod subjectum est, est « ca)i- choro. Hoc est secundum lilteram quod
    f-icum » subseciitivum « Psalmi. » Pri- dictum est, quod pra?cinente instrumen-
    mo enim musico instrumento, quod est to musico, postmodum vocibus homi-
    Psalterion, cantabalur, et sic Psalmus num respondebatur in choro. Et est
    erat proprie. Poslmodum vocibus bomi- « intcllcctus, » in hoc quod subjectum
    nurn repetebalur, et sic erat Canticum. est, « Eman Israelitse. » Quare Israe-

    Hoc, inquam, Ganticum subseculivum lita ? quia de populo Israel. Yel, « Ezra-

    Psalmi, « in fincm, » Ghristum scilicet, hitic n quia de partibus advenerat Orien-


    Ad Rom. X, 4 : Finis lcgis, Christus, ad tis, et erat de cantoribus templi, et in
    justitiam omni crcdcnti, nos ordinans, hoc Psalmo cantando fortasse preeci-
    « fliis Core » cantandum est, id est, puus, et etiam exponendo.
    filiis Ghristi decalvati : Gore enim decal-

    pugne aucunement a ce que deux poetes inspi- fere que le psaume et le livre de Job pour-
    res, l'un de Levi, Fautre de Juda, aient pu raient bien avoir le m6me Heman
    pour auteur.
    porter le meme nom peu pres dans et vivre a La simililude prouve seulement que le psal-
    le meme temps. Plusieurs auteurs admettent miste cruellement eprouv6 a pu chercher dans
    qu"Heman TEzrahite est en memr; teraps fils la lecture et la raeditation de Job une conso-
    de Core le plus grand nomhre est d"un avis
    ;
    lation a ses raaux. La maniere dont il s'ex-
    contraire, raais peisonne ne regarde la ques- prime ne permet pas de penser qu'il parle au
    tion comme definiliveraent tranchee. Les nom de la conimunaute victime d'une grande
    Septante ont bien senti la difficulte, et ont catastrophe ou de la captivite. Tout ce qu'on
    remplace 1 Ezrahite par 1' c Israelite. » peut afflrmer, c'est que le psaume est lapriere
    Ce qui du moins est incontestable, c'est que d'un homme accable d'epreuves, peut-etre le-
    Tauteur du psaurae vivait a l'epoque de Salo- preux, aveugle ouprisonnier. y. 9, et trescertai-
    mon. Son ceuvre estde tout lepsautier le mor- nementHemann"estici ni le roi Azarias. lepreux
    ceru le plus empreint de tristesse. Ailleurs le etinlerne, ni Ezechiasmalade. ni Jeremie em-
    psalmiste desole finit toujours par fairc vibrer prisonn6 ; suppose une affliclion qui
    le f. 16

    la corde de Eesperance ici tout est navrant et ;


    dure depuis le temps de la jeunesse.
    lugubre dans les accents du poete il est au ;
    Le sens spirituel est nettement messianique.
    plus profond de rabattement piiysique etmo- «Domini hic passio prophetatur. » dit S. Augus-
    ral, il ne parle que d'afniclions et d'abandons, tin, et avec lui Euseb., S. Alhan., elc Le
    et son dernier mot est pour saluer dans les psaume a beaucoup d'analogue avec le debut
    « t^nebres » le seul arni et la seule compagnie du XXIe le Messie abamlonne de tous et ac-
    ;

    qui lui soit restee. Rien dailleurs, dans les cable de douleurs implore le secours de son
    sombres traits du lableau, qui permette de Pere. Les Peres cependant ne pressent pas
    reconnaitre une situation historique. Le ton trop rapplicalion de tous les versets a Notre-
    du psaume rapproche beaucoup de celui du
    se Seigneur. Le psalmiste peut aussi Stre la
    livre de Job. Delitzsch note plusieurs termes figure de la nation juive, si eprouvee au
    specialement empruntees a ce livre, daab, f. temps de Roboam, et de rEglise cruellement
    10, refain, y. 11, ahaddon, y. 12, nohar, emim, persecutee par ses enuemis.
    f. 16, bihouthim, y. 17, etc, cf. Job, xli, 44 ;
    H. Lesetre.
    xxv, j, 6 ; XXXIII, 2o ; xx, 25 ; vi, 4, et il en in- '
    Cf. Luc. IX, 58.
    COMMF.XTARII L\ PSALMUM LXXXVII. 4i5

    lio Spiritualiter autem quod suhjecluiu posilus iulroducitur oraus pro seipso.
    est, 11 Cdnticum » appcllatur, (juia cuui Secundo, pro membris illi responden-
    spiriluali l;etilia esl ranlaudum, el ad libus, lioc est, suam passiouem iinitan-
    illam uos invitat. Sed « P.^alini <'a/iti- libus, ibi, « Et eqo ad tc, Domine. »
    cmn, » quia ad bouaiu operatiouem. Et Tn prima duo quia primo pouilur :

    est cautauduui « /iliis Corc, » liliis (du-i- Christi pelilio. Secuudo, neccssitas et
    sti in Calvaria ci'ucilixi. Joan. xix, 17 et ratio suae petilionis, ibi, « Quia rcpleta
    18 : Zs7 bajulans sibi crucem, exivit in est malis. »
    cum, </ui dicitar Cahariie, locum,... In prima duo. Primo, captatio bene-
    ubi crucifixerunt eum. Et hoc « ad re- voientiae ejus quem rogat. Secundo, pe-
    spondcndum » ipsi Christo, ut scilicot titio, ibi, « Intrct in conspcctu. »

    patiantur si opus sit pro ipso, sicut ipse Caplat euim benevoleutiam sumens
    pro ipsis, secundum illud I Petr. rationem primo a parte Dei, quem rogat,
    u, 21 : Clirislus passus est pro nobis, quia suum est salvare. Secundo, a parte
    vobis relinquens e.rcmplum, ut seqiiami- sui, qui rogat, quia jugiter et ferventer
    ni vestigia ejus. Et etiam pro proximo, rogat, ibi, « Jn die clamavi. »

    secundum illud 1 Joan. m, IG : Quoniam


    ille, animam suani pro nobis posuit : et

    nos debemus pro fratribus animas pone- Dicit ergo : nDomincn Pater, <.^Deus ^
    re. Et hoc « pro Mahetcth, » id est^ in salutis mese, » ut sit intransitiva con- Pnma para

    Mahelelh, hoc est. iu choro: aliter enim slructio, id est, qui es salus mea. Supra,
    bene non respondemus Christi passioni, in Psal. XXVI, 1 : Dominus illuminatio
    nisi vivamus in concordia, et unitate : mca, etc. Vel Iransitive, « Domine,
    ul simus de illis, de quibus Act. iv, 32 : Dcus salutis mcce » auctor. Isa. xliii,
    Multitudinis credentium erat cor unum, 1 1 : E(jo sum Dominus, et non cst abs-
    et anima una. I ad Cor. xiii, 3 : Si tra. que me salvator. Psal, lxxiii, 12 : Ope-
    didero corpus ardeam, cha- meum, ita ut ratus est sulutem in medio terrx. Matlh.
    ritatem autem non habuero., nihil mihi I, 21 : Ipse enini salvum facict popu-
    prodest. Et est intellectus non cujuslibet, luin suum a peccatis corum. Et dalor,
    sed « Eman, » scilicet fralris ejus : Isa. XLVi, 13 Dabo in Sion salutcm, et
    :

    Einan enim interprelalur fralcr cjus, in Isracl (jlorium mcam. Judith, xvi, 7 :

    hoc est, Christi, illius scilicet, qui cum Dedisti salutem in manu foiminoe'. Et
    Paulo iu cruce Christi tantum gloria- mandator, Psal. xliii, 5 : Qui mandas
    tur, qui ad illos pertinet, de quibus salutcs .Jacob, Conservator, Prov. ii, 7 :

    Chrislus ait, Maltli. xii, 50 : Quicum- Custodiet rcctorum saiutcm, et proteget


    que fccerit voluntatcm Patris mei, qui gradicntes simpliciter.
    in ccelis est : hic mihi fratcr, et soror, et « In die clamavi, ct noctc coram tc. » Necfissaria
    in oraiione.
    nialcrcst. Eman, inquam, Israelita?, id In hoc quod dicit, « in die et noctc, »

    »'st, fide Deum videntis : vel « Ezrahi- notatur orationis continuitas. In hoc
    lic, » hoc est, advenjT, sui reputatione, quod addit, « Ciamavi, » fervor. In hoc
    qui dicitcum Psal. xxxviii, 13 Quo- : autem, quod addit, « Coram tc, » re-

    niam advma rrjo snm apiid tc, ct pcrc- cta intentio. Orandum enim cst semper,
    yrinus. in die et nocle. Luc. xviii, 1 : Dicebat
    autem et parabolam ad illos, quoniam
    Dividitur autem Psalmus in duas par- oportet semper orare ct non deficere.
    tes. Primo, (^hristus quasi in passione I ad Thess. v, 17 : Sine intermissione
    I

    ' Vulgata tiabel, xvi, 7 :Dominus omnipo- fannina:.


    tens tradidit eum, id est Hoptiernum, m manus
    446 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    orate. Et in prosperitate qusp, perdiem,et non valet ingredi. Eccli. xxxv, 21 : Ora-
    in adversilate qua3 per noctem. Isa. xxi, tio liumiliantis se, nuhes penetrahit.
    12 : Venit mane et nox : si quseritis, « Inclina aurem tuam, » humiliter
    qu/erite : convertimini, venite. Orandum conccdendo quae peto , ad precem
    est ferventer, et cum clamore cordis. meam. Supra, in Psal. xvi,
    » Incli- (> :

    Psal. Lxxxv, 7 : In die trihulalionis mese na aurem tuam mihi, et exaudi verba
    clamavi ad tc. Et recla intentione contra mea. Isa. xxxvii, 17 Domine, inclina :

    hypocritas. Maltli. vi, 4 : Patcr tuus, aurem tuam, et audi aperi, Dornine, :

    qui videt in ahscondito , reddet tibi. oculos iuos, et vide.

    « Quia repleta est. » Hic secundum,


    3 « secundum,
    Intret oratio mea. » Hic scilicet ratio vel necessitas petendi, quae
    in quo orat, et duo petit. Primo, quod tangitur duplex. Prima est persecutio
    Deus orationem ejus recipiat. Secundo, inimicorum. Secunda, elongalio noto-
    quod receptam humiliter impleat, ibi, rum, qui debent esse proximi et amici,
    « Inclina aurem. » ibi, « Longe fecisti. »
    Dicit ergo Sic tu es Deus salutis :
    In priraaduo. Primo, persecutio ab ini-
    meae, et ego clamo tota die. Unde ro- micis illata describitur. Secundo, osten-
    go « Intret oratio mea in spectu tuo. »
    :
    ditur, quod sit illata non sine ordina-
    Nota Glossam « Virtus magna purae :
    tione divina et dispositione, ibi, « Po-
    « orationis, etc. » Ad hoc autcm quod in- suerunt me. »
    tret oratio, oportet, quod non veniat va- In prima duo. Primo, persecutio illata
    cua, seb afferat secum ipsum orantis factis. Secundo, verbis, ibi, « /Estima-
    animum humiliatum, munus ex- quia tus sum. ))

    cellentissimum aliter ejicietur cum ho- : h\ prima duo. Primo, persecutio qua-
    mine foras. Exod xxiii, 13 Non appa- : si ex parte animae, quae est repletio do-
    rebis in conspectu meo vacuus. Propter lorum. Secundo, ex parte corporis, quae
    hoc dicit Daniel in cap. lu, 39 : In ani- est magnitudo pcenae, usque ad separa-
    mo contrito, et spiritus humilitcdis, sup- tionem, ibi, « Et vita mea. »
    ple, venientes, suscipiamur a te, Domine. Dicit ergo : Sic rogo, et necesse ha-
    Prov. xviii, 16 : Donum hominis dilatat beo, quia « anima mea repleta est ma-
    viani ejus, sic et orationis. lis, » doloribus sciHcet, et anxietatibus,
    Tria quibus Sed iiotandum, quod impediunt Thren. 12 om-
    inipedilur
    or.nio ut orationem, ne
    . ...
    iniirediatur.
    ti"ia
    ,
    Primum
    .

    est
    dicit Christus,

    nes, c/ui transitis


    i,

    per viani,
    : vos
    attoidite^
    non exau- . . . . i i. . . .1.1
    diatur. si sit timida, tahs enmi oratio nihd au- el videte, etc. Thren. iii, 13 : Replevit
    det aggredi. Propter hoc dicitur, Jacob, me amaritudinibus. jMatth. xxvi, 38 :

    I, S et 6 : )S/ quis vestrum indiget sapien- Tristis est anima mea usciue ad mortem.
    tia postulet a Deo in fide nihil hcTsitans. Et propter hoc exauditus est. Nihil enim
    Et Cassiodorus : « NuUus ab oratione tam valet ad hoc ut exaudiaris, sicut
    « repellitur, nisi qui in ea timidus inve- dolore repleri. Augustinus : « Vis audi-
    « nilur.)! Secundum est si sit tepida, quia « ri ? Pauper esto : dolor clamat, iion
    Lahs non valet progredi. Propler hoc mo- « fasiidium. » IUa beata anima malo
    net Paulus, ad Roman. xu, 12 : Oiationi poenae repleta est : sed nunc replelae suiit
    instantes, spiritu ferventes : cum enim malo culpae unde in Psal. lxvii, 28
    : :

    fervet, tunc progreditur et dirigitur Appone iniciuitatcm super iniquitatem


    sicut incensum in conspectu Dei. Ter- eorum. Ad Roman. i, 29 Repletos om- :

    lium est, quando cst temeraria, hoc est, ni iniquitatc.


    prsesumptuosa, et non humihs, quiatunc Hujus aulem repletionis signum esl
    CO.\[MEMARII IN PSAUIUM LXXXVII. t47

    certissimuin poiulerositas qiia semper ad animam mcam.etpotestatcm/iabeo iterum


    ea qua^ deorsuin suut, inclinalur. Kccli. sumciuli cain. VA ibid : J\cmo to//it cam,
    XXII. 17 : Supcr plum/jia/t t/uid (jravabi- scilicet auiiuain ineani, a rnc : sed ego
    hir? Et (/uid iili a/iud nonif/f, f/uaui /'a- jiono cain a mcipso.
    luus ? Signuin est et redundantia per
    os. Matth. xii, 3i : Ex abuiidaiitia cor- « Eactus sum. » Ecce secuuduni. Qua-
    dis os ioquitur. Et lioc quia capere non si diceret : .Estimaul me uecessitate ut
    potest ali(|uid boni. sed ipsuui aboiuiua- alios. morituiiiin, El « factus sum » illo-

    tur. Eccli. i, 2(1 : Ej.sccratio peccatori- ruin a?slinialione et assertione,« sicut sine
    bus sapieutia. Et Proverb. xxviii, 7 : adjutorio, » supple, divino, etsic me ses-

    Anima satur, ca/cabit favum. Signum est timant adjutorio divino destitutum. Sa-
    etiam quod uon resonat percussa, hoc pient. II, 18 : Si est verus filius Dei, sus-
    est, quod si aftligitur, gratias non agit. cipiet i//um, et /iberabii cum de mani'
    Jerem. ii, 30
    Frustra percussi fiiios ve-
    : bus contrariorum '. Et multa talia, quse
    stros, disciplinam non receperunt. dicebant pendenti in cruce cum lamen :

    « Et vita mea. » Ecce secundum. Qua- sim liber a necessitate moricndi, habons
    sidiceret Sic anima repletur doloribus,
    : sompor promptum divinum adjutorium.
    quod frequenter contingit in homine non « Lder mortuos vivens, » quia solus

    moriente : sed etiani « vita mea, » ani- sine peccalo, Isa. liii, 9 : Eo quod ini-

    ma sciiicet, « appropinquavil in/erno, » quitatem non /ecerit, neque invcntus fue-


    veniens scilicet usque ad separationem rit doius in ore ejus. Verc liber et libe-

    sui a corpore. Eccli. li, 9 : Vita mea rans aliquos, Joan. viii, 36 : Si Eiiius
    appropinquans erai in inferno deorsum. vos iiberaverif, vere iiberi eritis.
    In figuram hujus dicebatJob, xvii, 16 :

    1npro/undissimum infernum descendent


    omnia mea. « Sicut vu!nerati. » Hic tertiuni, in
    quo dicuntur duo. Primo, tangit illorum
    blasphomiam. Secundo, blasphomantium
    « .Estimalus sum.
    » Hic tangitur per- pcEnam langit, ibi, « Et ipsi de manu. »
    seculio oris,qua blasphemabant in eum, In prinia duo. Primo, quod blasphe-
    blaspliemia triplici. Primo, quia crede' mantes dixerunt ipsum non resurroctu-
    bant et diccbant eum necessitate, sicut rum esse. Secundo, Deum omnino obli-
    alios homines, moriturum. Secundo, vioni tradidisse, ibi, « Quorum non es
    quia (iivino auxilio dostitutum, ibi, niemor. »)

    « Eacta sum. » Tertio, quod deterius Dicit orgo : Sic £Estimatus sum ab eis
    est, propterpeccatum proprium mortuum necessitate moriturus, et a Dei auxilio
    et occisum, nec ad viam reversurum, destitutus, et etiam aeslimatus sum,
    ibi, « Sicut vulnerati. » « sicut vuincrati, » occisi gladiis, <( in
    Dicit ergo : Sic persecuti sunt opere, sepuicris dormicntes, qui*numquam »
    et eliam « cestimatus sum » ab eis, hoc postea evigilant. Nec mirum quia vide- :

    ad invicem asserentibus, et colloquenti- runt lancea et clavis vulneratum "'.


    Dor-
    bus, « cum dcscendentibus in iacum, » miontes autem in sepulcris vocat mor-
    • b'scensurus ex n(!cessilate in infcrnum, tuos. Isa. XIV, 18 Omncs reges gcn- :

    sicut alii illuc descenderuut, cum tamen tium universi dormierunt. Dan. xii, 2 :

    inoriar voluntale mea. Isa. uii, 7 : Obia- Et muiti de his qui dormiunt in terrse
    tus est quia ipse voluit. Joan. x, 18 : puivere, evigiiabunt. Vulnus
    poetioe,
    /^otestatcm iiabco ponendi eam, scilicet Nota hic, quod est vuluus ^pcBnae, de cuipse, ei
    ^ '
    graiiBe.

    ' Cf. .Matlh. xxvii, 40, 43. * Matlh. XXVII, 37 ; Joaii. xxiii, 19.
    448 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
    qua Job, xvi, 14 : Convulneravit lum- « Posuerunt mc. » Ilic tangitur perse-
    hos meos. Et rursum, t- 15 : Concidil cutio in morte, vel post mortem. Et legi-
    me vulnerc super vulniis, etc. Et est vul- tur tripliciler : quia lacus inferior potest
    nus culpae, quod est muUiplex, scilicet sonare inpcenam, aat in culpam. Si in
    sjggestionis diabolicfle. Isa. xiv, 12 : pocnam, aut temporalem, aut gehenna-
    Corruisti in ierram, qui vulnerahas lem, scilicet limbum : et dicuntur tria.
    gentes. Culpae omnis generaliter. Luc. x, Primo, quod turpissima morte est occi-
    30, de illo qui incidit in lalrones, qui... sus. Secundo, quod oblivioni datus ab
    despoliaverunt eum : ct plagis imposilis occisoribus, ibi, « In ienehrosis. » Ter-
    ahierunt, scmivivo rclicto. Eccli. xxi, 4 : tio, quod in locum vilem dejectus, ibi,
    Quasi rhomphsca his acutu omnis ini- « Et in umhra mortis. »
    quitas, plagge illius non est sanitas. Dicit ergo : Sic persecuti sunt me us-
    homo, agnosce quam gravia vulnera que ad mortem, et etiam « posuerunt
    sunt peccata lua, pro quibus necesse mc,y) ad litteram, « iji lacu in/eriori, »

    fuit Filium D.ii vulnsrari ! Sed specialiter in extrema morte, etvilissima, quia mor-
    luxurise, quod separat carnem, et elicit te crucis eum conciderunt, quse erat
    sanguinem. Isa. i, 6 : Vulnus, et livor., mors latronum. Sapient. ii, 20 iMorie :

    et pLaga tumens, Vulnus luxurise,


    etc. iurpissima condemnemus eum ^. Ad Phi-
    livor avaritiae, et plaga tumens super- 8
    lip. II, Facius est ohcdicns Patri us-
    :

    biae. Et est vulnus gratise, vulnus scili- que admortetn, mortcni autcm crucis.
    cet charitatis. Cantic. iv, 9 : Vulncrasti « Ei in ienchrosis, » ut essem omnino
    cor meum soror mea sponsa, vulnerasti perditus, et oblivioni traditus, tamquam
    cor mcum, etc. Gilbertus : Talia vulne- res latens in lenebris, quse peniius non
    « ra in me muUiplica, Domine Deus videtur. Psal. cxlii, 3 : Collocavii me in
    « meus. » Primum vulnus sustinuit ohscuris; sicut mortuos s<Fculi. Thren.
    Christus, ut nos a secundis vulneribus ni, 6 : In ienehrosis collocavii me, quasi
    liberaret, ot tertiis vulneraret. moriuos sempiicrnos.
    « Ei in umhra mortis, » id est, in loco
    « Quorum non es. » Ecce secundum sordido et fcetido me posuit, in quo ho-
    Quasi diceret : iEstimatus sum sicut vul mines occiduntur etpuniuntur. El sic est
    nerati dormientes, « quoruin « etiam vul- signum morlis, sicut umbra corporis.
    neratorum, Deus « non es mcmor am- Glossa : « Umbra moitis, etc. » Hic est
    plius, » ad resurrectionem et liberatio- locus Calvarise, in quo latrones et sedi-
    nem : de quibus scriptum est Pcriit mc- : tiosi et homicidse plectebantur, crucifixus
    moria eorum cum sonitu K Et Eccie. ix, est, et juxta sepultus, sicuthabetur, Joan.
    o : Ohlivioni tradita est mcmoria co~ XIX, 17 et 18.
    rum. Vel sic : " Posucrunt nw, » sua reputa-
    « Etipsi, » sic a^stiinantes de me, « dc tione, « in lacu mfcriori, » in profundi-
    manu tua^ » protegente eos a miseria, tate scilicet omnium vitiorum, quamvis
    « repulsi sunt, » ut jam non protegan- innocens essem. Genes. xl, 15: Et hic
    tur, sed omni miserise exponantur, in innoccns in lacum missus sum. « Et in
    poenam prsedictse blasphemia?. Supra, in tcnchrosis : » et exponit se, id est, « in
    Psal. Lix, 3 : Dcus repulisti nos, ei de- unihra mortis, » in morte scilicet ama-
    struxisti nos. Thren. Rcpulsa esi iii, 17 :
    rissima, quoe est quasi umbra mortis ge-
    a pace anima mea, oblitus sum hono- hennalis, per quam veniebatur ad illam.
    rum. Psal. cviii, 23 : Sicui umhra, cwn decli-
    nat, ahlaius sum.

    ' Psal. IX, «Cf.Jerem.si, 19.


    :

    COMMEMARII IN PSALMUM LXXXVII. 449

    Tertio modo sic « Posuenoil nie, »


    : « Lonye feeisti. » Ilic secuiitlum liu-

    id est, animam nieam, niorlem inferen- jus partis : poslquam enim egit de per-
    9
    do, in lacu inferiori, in limbo scilicet. seculione ininiicoruni, hic sul)jungit de
    Zacliar. i\, 11: Tii (luoqiie in satKjuine elongatione notorum et dividi-
    ct fiiga :

    testamenti tui emisisli vinetos tuos (le la- secundum duo noto-
    tur in duas partes,
    eu, in (juo non est a(/ua. « //* tenebro- rum genera. Quidam enim erant noti
    sis : » quia ibi erat carenlia visionis divi- Christo cornnmni notitia, et beneficio-

    me quantum ail illos qui tenebantur. rum exhibitione, scilicet Judi^ei, quibus
    « Et in umbra mortis : n quia imago pra'dicabat. Alii convictus et conversa-
    erat ex lioc ipso pceute i^ehennalis, quaj tionis ratione, scihcet Aposloli, quos spe-
    vere mors est. Isa. ix, 2: Habitantibus ciales et familiares habebat.
    in re(jione umbra' nun-tis, lux orta est Primo ergo agit de elongatione Judaeo-
    eis. rum. Secundo, Discipulorum, ibi, « Tra-
    ditus sum. »
    In primaduo. Primo, elongatio Judae-
    « Super me eonfirmatus est. » Hic se- orum a Christo tangitur. Secundo, abo-
    cundum, in quo ostenduntur quse gesta minatio ejus a quo sunt elongati quia :

    sunt, facta fuisse divina dispositione, vel viderunt eum tam turpiter mori, ibi,

    nia^is secundum illorum


    indignatione, « Posuerunt me. »

    aestimationem. Duo autem sunt quae isti Dicit ergo : Sic me persecuti sunt ad- Elongatto
    Judseoium
    aestimabant. Primo, irrevocabilitatem irae versarii, Gentiles scilicet, Scribae et Pha- et discipu-
    loruin a
    Dei super illum. Secundo, ellectus ivin risaei, et eliam, o Domine, « tu feeisti, » Ohristo.

    Dei universalitatem, ibi, « ht oin/ws. » permittendo ut lieret, « nolos meos, »

    Dicit ergo : Sic persecuti sunt et ante qui praedicationes audierant, miracula
    niortem, et in morte, vel post mortem, viderant, « loiKje a tne, » per fugam et
    et etiam illorum opinione, « /)/ro;'/?^?/.9, » detestationem. Job, xix, 13 : Fratres
    elfectus scilicet tamquam lui furibundi, meos lonje fecit a me, et noti mei quasi
    a eonfirmalus est super me, » ut num- alieni recesseruntame.
    quam cesses me in furore aflligere. Su- « Posuerunt me, » non tantum abomi-^

    pra, in Psal. xxxvii, 3 et 4 : Confirmasti nabilem, sed quod majus est, « abomi-
    super me manum tuam. Non cst sanitas nabilem sibi, » qui eos toi bona docue-
    in car/ie mca a facie irse tun'. Credunt ram. Amos, v, 10 Lo^iuentem perfccte :

    illum furorem jam venisse super me, de abominuti sunt. Job, xix, 19 Abomina- :

    quo Isa. XXX, 27 : Ardens furor ejus, et ti sunt me quondam consiliarii mei. Et
    y/a//.s //r//jo/7rm</z/m .•
    quem timens poe- xxx, 8-10 : Filii stultorum et ignobi-
    nitens, dicit supra, in Psal. vi, 2 etxxxvii, lium... abominanturme, et longefugiunt
    1 : Domine, ne in furore tuo arguas a me. Et nota, quod notos hic appellat,
    wie. non quos ipse novit, sed qui eum nove-
    « Et omnes fluctus tuos, » non solum rant. Yel si eos quos novit, non notitia
    aliquos, ut sic universaliler aflligeres : approbationis, sed noliliae simplicis.
    Iluclus cnim dicit tribulationum passio-
    nes : ^f induxisti supcr ine,r> hoc est, in- « Traditus surn. » Ilic secundum, sci-
    duci fecisti. Thren. iii, 5i : hiwidave- licet elongatio discipulorum et tangun-
    :

    runt a^fu/v super caputmeum : dixi tur tria. Primo, ipsius traditio a Juda,
    [^erii. Eccli.xxiv, 8 : /// fluctibus maris quod fuit inagna elongatio. Secundo,po
    iimbulavi. Supra, in Psal. lvhi, 3 : Ve- testatis absconsio in illo articulo, ibi,
    //' /'// altiludincm ///«//y. Jonae, ii, 4: u Fi ?ion egrcdiebar. y) Tcviio, Apostolo-
    Oinnes gurgites tui, et fluctus lui super rum infirmatio in lide Christi et amore,
    ine transierunt. ibi, « Oculi mei. »

    1
    XVI 29
    .

    430 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    Christus a Dicit ergo : Sic notis factus sum abo- Matth. V, 14 : Vos estis lux mundi: « Layi-
    iriuliis tra-
    diius. sed minatio, et eliam « traditus siim » a mul- guerunt. » Job, xvii, 7 : Caligavit ab
    diversa
    inteniione. tis, a proprio discipulo moto avaritia. indignalione oculus meus, el membra
    Matlh. XXVI, 48 : Qui autem tradidit rnea quasi nihiium redacta sunt. Et
    iii

    eum, dedit illis signum, dicens : Quem- hoc, « prse inopia, » fidei, et amoris a
    cumque, etc. Luc. xxii, 48 Juda, osculo : me. JMatth. xxvi, 31 Percutiam pasto- :

    Filium hominis tradis ? Tradilus sum a rem. Christum et dispergentur oves gre-
    :

    Judeeo Pilato, a sacerdotibus, et Phari- gis\ separatce ab eo, a vera fide in ip-
    hoc exinvidia. Matth. xxvii, 18
    sseis, et : sum, et charitate. Oves gregis, Apostoli:
    Sciebat enim, quod yer invidiam tradi- hinc habemus, quod oculi sunt Praelati,
    SpiFi ,

    dissenteum. Joan. xix, 11 Proptereaqui : quorum multi languent prse inopia bono- inopii

    me tradidit tibi, majus peccatum habet rum spiritualium. Isa. lvi, 10 Specula- :

    Traditus est a Pilato ministris, ut cruci- tores ejus, oculi : cseci omnes. Et infra,

    figeretur, et hoc ex damnabili neghgen- y. 1 1 : Ipsi pastores ignoraverunt intelli-


    tia. Joan. xix, Tunc ergo tradidit
    1(3 : gentiam : omnes in viam suam declina-
    eis illum, scilicet Jesum, ut crucifigere- verunt, unusquisque ad avaritiam suam,
    tur. Et Matlh. xxvii, 26 Jesum autem : a summo usque ad novissimum. Si au-
    ftagellatum tradidit eis ut crticifigere- tem inopia bonorum spiritualium non
    tur. De hac dicit, Matth. xx, 19 : Tra- languerent, bene toti corpori provide-
    dent eum Gentihus ad illudendum, et fla- rent. Jerem. xxxi, 14 : Inehriaho animam
    gellandum. Traditus etiam est a diabolo sacerdotum pinguedine. Et quid sequi-
    hsec omnia procurante, et hoc ex igno- tur ? Et populus meus honis meis adim-
    rantia, quia nesciebat eum Deum. I ad plebitur. Si ergo oculus tuus scandalizat
    Corinth.ii, 8 : Hi cognovissent, nuniquam ie, inopia languens, erue eum, et projice
    dominum glorise crucifixissent. Traditus abs te .

    est etiam a Patre, et hoc ex sumina cle-


    mentia et misericordia quam habuit ad « Clamavi ad te. » Hic tertium, in
    humanum genus. AdRom. viii, 32 : Pro- quo praemissa petitione et petendi neces-
    ^rio filio non pepercit, sed pro nobis om- sitate, subjungitur persuasio, ut impe-
    nibus tradidit illum. Item, a seipso, et tretur petitum. Persuadet autem a duplici
    hoc fecit ex obedientia. Ad Ephes. v, 2 :
    clamore oris, et operis. Vel persuadeta
    :

    Tradidit semetipsum pro nobis. devotione orationis primo. Secundo, a


    « Et non egrediebar, » potentiam meam persevcrantia in opere bono, ibi, « Tota
    demonstrando, sed magis latebam eam die. » *

    abscondendo. Ilabac. iii, 4 : Cornua in Dicit ergo: Sic rogavi, Domine, et de-
    manibus ejus : ibi ahscondita est fortitudo beo impetrare, quia o « Domine, clama-
    ejus. Isa. XLV, 13 : Vere tu es Deus abs- vi ad te, » clai ore cordis et fervoris.
    conditus. Clamavit Chris js ad populum clamore
    instructionis. Jodn. vii, 37 : Stabat autem
    Jesus, et clamahat, dicens : Si quis sitit^

    lO « Oculi mei. » Hic est tertium. Quasi veniat ad rne, et bibat.


    diceret : Sicfuita Juda traditus, sic quan- Clamavit ad morluum clamore pole-
    tum ad potestatem absconditus, et ob statis, et ostensione virtutis suae. Joan. xi,
    hoc, « 06'?//^' mei, » Apostoli scilicet mei, 43 et i4 : Ilsec cum dixisset, voce niagna
    qui debebant esse oculi, et lumen totius clamavit: Lazare veni foras. Et statim
    corporis mystici in me, totius mundi. prodiit qui fuerat mortuus, ligatus pe-

    * Cf. Marc. xiv, 27 et Zacliar. xiu, 7. IX, 42.


    * Mattli. XVIII, 9. Cf. etiam Matlli. v, 30 ; Marc.
    COMMENTARII IN PSALMITM LXXXVII. 451

    des et mamis institis. Clamavit ad l)i'uiu \\\ duo secundum dupliccm qure-
    prinui
    Palrcm in siirnum humilitatis ct suhjc- stioncm, (juam facit, in partcm negativam
    ctionis, ct ostcnsionis vciiv luimanitatis. tci-niinandaiu. Priina, si jjrodcrunt mor-
    Mattli. XXVII, 't(i : Et circa hordtn nonani tuis mirabilia pcr se facta. Secunda,
    clanunit Jesus coce matjna, dicens : A7/, si sacramcnta pcr ministros exliihita, ihi,

    Eli ; lamma sahactani ? Et Luc. xxni, « Aut medici. »

    46 : Et clanians roce mayna Jcsus ait : Dicit crgo : Sic cxpandi tota die ma-
    Palcr, in nuDius tuas coninirndo sjnri- nus mcas, scd Dcus Pa- « numquid , » o
    tuin incuin, ter, « mirahilia, me, et » quce facics per
    in mc, « facies mortuis ? » non corpore

    « Tota die. in quo» Eccc sccundum, (taHhus enim sunt facta multa, fiHai Ar-
    taugitur cjus jugis hona opcratio ct di- : chisynagogi, Matth. ix, 18 et 19. Et filio

    cuntur hic duo. Primo^ quod jugitcr ho- viduae, Luc. vu, 11-lG. Et quatriduano
    na fccit. Sccundo, ne quis crederct quod Lazaro, Joan. xi, 1 et seq.) sed anima ?
    pcr hoc omnes salvasset, quihus hona Quasi dicat : Non : nullam cnim in se-
    ejus opera non profcccrint, ostcndit, ihi, metipsis hahentes vitam, miracula irri-
    » Xi/iiu/uid mnrtuis. » dent, ctnon credunt et sic coram ipsis :

    Dicit er|;o : Sic clamavi ad te ore : fmnt, sed non ipsis. Tales sunt mortui,
    sed ne hoc parum videatur, « tota die, » de quihus in PsaL cxlii, Collocavil .3 :

    non una tantum, ne credatu!" intelligcn- me in ohscuris, sicut inortuos sseculi. Et


    dum dic Passionis, in qua manus hahuit Apocalyps. iii, 1 : Noincn hahes, c/iiod

    in cruce extensas, quia nec illa tota ex- vivas, et mortuus cs.

    tcnsas hahuit. « Eapandi ad te, » hona « Aiit » supple, nunquid, « medici, »


    faciendo, manus meas. » Expandi ad
    « Apostoli sciHcet mci, ct suhsequentes
    popuUim Juda^orum, dans excmplum ho- prtedicatorcs, et proehUi, « suscitahunt, »
    na facicndi. Isa. lxv, 2 Ejpandi nianus :
    supple, tales mortuos, ct sic « confite-
    nieas tota die ad popidum incredulum, hwitur tihi, y> confessione laudis? Quasi
    (/ui (jraditur in via non hoiia •. « Expcm- diceret : Non : quia de taHhus scriptum
    diad te, » ad impetrandum quod vole- cst in PsaL vi, 6 : Quoniam non est in
    ham, et pro mc, et pro mcis. Psal. cxlh, morte, qui memor sit tui. Et ihidem :

    Expandi mamis meas ad te.


    : In inferno autem, in ohstinatione, in pec-
    cato, c/uis confitehiiur tihi ? Quasi dice-
    ret: Nullus. Eccli. xvii, 20 : A niorluo,
    « Numquid mortuis. » Ilic ostendit c/uasi nihil,perit confessio. Medicos crgo
    '
    quibus non profucrit manuum cjus ex- hic appellat praedicatores, et praelatos.
    tcnsio, quia non profuit ohstinatisin ma- Notandum enim, quod
    *
    medicus na- est wedicus
    .
    naturalis et
    litia, quos nominavit his quinque nomi- turahs, qui curat corpora per artem me- spirituaiis,
    .
    II- bonus et
    nihus. Primo, mortuos. Secundo, sepul- dicinae ad litteram. Eccli. xxxviii, 1 :
    maius.

    cris clausos, ihi, « Numquid narrahit ali- Honora medicum, pro/iter neccssitatem.
    quis ? » Tcrlio, pcrditos, ihi, « Et veri- Et est spirituaHs malus, scilicct Philoso-
    lateiii. » Quarto, tcnchris involutos, ihi, plius quivana docct etinutiHa. Luc. viii,
    « Numc/uid co(/noscentur. » Quiiito, a 43, de muHcre, qu(e cxpenderat omnia
    Doo ohhvioni traditos, ihi, « Et justi- hona sua in medicos, et sempcr deterius
    tiam tudin. » habehat «, Anima scilicet, quae expendit

    ' Cf. ad Roman. x, 21 ; Tota die expandi ma- fluxu sanguinis ab annis duodccAm, qux in medi-
    nm meas ad populum non credentem et conlradi- cos erorjarerat omncm suhstantiam suam, nec ab
    centem. uUo potuit curari.
    * Liic. VIII, 43 : Et mulier qusedam erat in
    452 D. ALB. MAG. ORD. mJED.

    oninia naturalia in Philosophos scrutan- bus hic loquitur. PsaL xux, 16 : Pec-
    dos, nec sanatur. Sed bonus est medicus, catori autem dixit Deus : Quare iu
    Praehitus, qui habet arteni medicandi, enarras justilias, etc. Eccli. xv, 9 :

    sacram scientiam, et medicamina, scilicet Non est speciosa laus in ore peccatoris.
    sacramenta, Jerem. viii, 22 Numquid : Eccli. xxvii, 14 : Narratio peccantium
    resina non cst in Galaad ? aut medlcus odiosa. Propter hoc prinio mundantur
    non est ibi ? Alioquin, dicat illud Isa. iii, iabia Isaiee (vi, 6 et seq) et tunc mitti-
    7 : Non sum medicus, et in donio mea tur ad praedicandum. Et Jeremiae di-
    non estpanis., net/ue vestimentum : nolite ctum est in cap. i, 4 : Priusquam ie

    constituere me pri)icipem popitli.QiQne&.h, formarem in utero, novi te : et ante-


    2 Prxcepit Joseph servis suis medicis,
    :
    quam exires de vulva, sanctificavi te,

    ut aromatibus condirent patrem. Sed est et sic propJietam in gentibus dedi te.

    optimus medicus, qui solo sanat verbo, Positi ergo in sepulcro, et in perditione,

    imo solo nutu etvoluntate. Matth. ix, 12: non narrant misericordiam et verita-

    Non opus valentibus medicus, sed


    est tem quia nemo contra se
    : libenter lo-

    male habentibus. Luc. iv, 23 Utique :


    quitur. Prius ergo necesse est ut sus-
    dicetis mihi hanc similitudinem: Medice, citetur, et tunc loquetur. Luc. vii, 13 :

    cura teipsum. Augustinus « Magnus de :


    Ei resedit qui erat moriuus, et coepii

    « coelo venit medicus, quia malus in ter- loqui.

    « ris jacebat segrotus. » Hic est Christus,

    qui est salus*.


    « Numquid cognoscentur. » Hic quar-
    tonomine vocantur, scilicet nomine te-
    Numquid narrabit. » Hic secun- nebrarum quia « numquid etiam mi-
    td « :

    dum, in quo idem dicit per alia, sicut rabilia tua, » quse pcr me operaris, « cog-
    dictum est : « Numquid narrabit ali- noscentur in tenebris ? » In peccatori-
    quis, » supple, existens, « m sepul- bus, qui non tantum sunt tenebrosi,
    cro ? » hoc est, anima existens in pecca- sed magis tenebrae, alios scilicet obte-
    to, quse corpus suum habet ut sepul- nebrantes pravis exemplis suis. Joan.
    crum, quales erant illorum animse, qui- I, 5 : Lux, Christus, in tenebris lucet,

    bus Dominus dicebat : Vx vobis Scribas in peccatoribus sciiicet tenebrosis, et

    et Pharissei hypocritse : quia similes alios obscurantibus : et tenebrse eam


    etsis sepulcris dealbatis, eic^: (c Miseri- non comprehenderunt. II ad Corinth.
    cordiam tuam ? » Quasi diceret : Non. VI, 14 Quse societas luci ad tenebras?
    :

    Psal. xxix, 10 : Numquid pulvis, im- Propter hoc monet Ecclesiastes, xii, 1 et
    pius qui tanquam pulvis in sepulcro 2 : Memento creatoris tui,.,. antequam
    latet in corpore specioso, confitebitur ienebrescat sol.
    tibi ? Quasi diceret : Non. PsaL i, 4 : « Et justitia. )) Ecce quintum. Num-
    Non sic impii, non sic, sed tamqua?n quid, supple, cognoscetur, « in terra

    pulvis. « Et, » supple, exislens, « in oblivionis, » in terreno scilicet corde,


    perditione, » numquid annuntiabit « ve- et a te oblivioni tradito, vel tui oblito,
    ritatem tuam. » Quasi diceret : Non : juxta illud Psal. xxx, 13 : Oblivioni
    non enim veritati credunt, quarc nec datus sum, iamquam mortuus a corde.
    ipsam nuntiabunt. Si enim alii pecca- Nola ergo, quod mortui dicuntur re-

    tores, etiamsi fideles excluduntur, quan- probi, quibus opera Chrisli non pro-

    to magis infideles et obstinati? de qui- sunt : morlui per mortalem culpam,

    * Mattli. I, 21 : Vocabis nomen ejus Jesum, ipse eorum.


    enim salvum faciet populum suum a peccatis * Mattli. xxiii, 27.
    .

    COMMENTARII IN PSALMUM LXXXVII, 453

    sepulti per pravam consuetiulincm, sed VIII, 5 et 6 : Si diluculo consurrcxeris


    perditi per obstinationem in culpa, te- ad Dcum,... statim evigilabit ad tc.

    nebrosi per peccati divulgationem, et Isa. XXVI, '.) : Anima mca dcsidcravit
    terra oblivionis per contemptum et de- tc in mco in pne-
    nocte, scd ct spirifu
    sj)erationem. Res enim qua? contemnitur, manc vigilabo ad tc.
    cordiis mcis de
    u- cito Iraditur oblivioni. Ili non intelle-
    xerunt mirabilia, qua> Cbristus in terris
    fecit, nec illa, quGe adbuc facit in impii
    D.,Sed secundum boc videtur, quod

    Psal. Lviii, 11
    o
    eus possit priieveniri. Sed contra, m
    Misericordia ejus prx- :
    • •
    1 •
    Dubium, an
    l^eiis possit
    praeveniri.

    justificatione. Ouis enim nesciat, quod vcnict mc. Et Rernardus dicit « Deus :

    in impii justilicatione claudo restilui- « inveniri polest, pra^veniri non pot-


    tur gressus, manco manus, cceco visus, « cst. )) Resp. Non prievenitur in
    surdo auditus, et muto loquela : lepro- quantum est largitor gratiarum. Proe-
    sus mundatur, paralyticus confirmatur, venitur autem in quantum est prtne-
    dsemoniacus liberatur, et tandem mor- miator bonorum. Propter primum di-
    tuus suscitatur? citur : Prxoccupat qui se concupi-
    scunt '. Propter secundum dicitur, Sa-
    pient. XVI, 28 : Oportct preevenire so-
    « Kt rgo ad tc. » 11 ic est secunda lem ad bcnedictionem tuam percipien-
    » pars totius hutius Psalmi, in qua orat dam, quia dicetur in die judicii: Venite
    pro membris, se tamen non excluso. bencdicti^ : et illud Eccli. xviii, 20 :

    Membris, inquam, patientibus, sicut A7itcjudicium intcrroga teipsum, ct


    ipse a malis passus, et sic respondenti- in conspectu Dci invenies propitiatio-

    bus ipsi, sicut in titulo tactum fuit. nem.


    Primo ergo tangitur petitio. Secun-
    do, persuasio, ibi, « Pai/per siim ego. »

    In prima duo. Primo, petitio. Secun- « Ut quid, Domine, repellis. » Hic ^5


    do, conquestio de dilatione petiti, ibi, subjungitur conquestio : et dicuntur duo.
    « Ut quid, Domine? x) Primo conqueritur, quod oralionem
    In prima duo. Primo tangitur devo- suam non recipit. Secundo, quod magis
    tio petentis. Secundo, instantia orationis, miseriam infligit, ibi, « Avertis. »

    ibi, « Et mane. » Dicit ergo : Sic oro, et juste : et tu

    Dicit ergo : Tales sunt illi quibus non Domine, « rcpcllis orationem mcam, »

    prodest manuum mearum extensio. non dando quod postulo. Sed « ut


    « Et ogo^ )) Domine Deus Pater, in quid?» Similiter Job conqueritur in cap.
    membris meis, et pro ipsis membris, XIX, 7 Ecce clamabo vim patiens, et
    :

    « nd te, » non ad alium, « clamavi, » nemo exaudict. Et Tbren. xiii, 8 : Cum


    supple, ex fervore cordis. In Psal. lx, clamavero et rogavero^ exclusit oratio-
    3 : A finibiis terras ad te clamavi^ cla- neni meam. Et
    Plabac. i, 2 Usquequo, :

    niore quem promittis te exauditurum. Domine, clamabo et non exaudies ?


    Isa. XXX, 10
    statim ut audicrit, respondcbit
    : Ad voccm clainoris
    tibi.
    tiii,
    '
    ^
    Sed potest responderi Ad bonum luum,
    ut petas ardentius. Cassiodorus « Sicut
    /-,
    :

    :
    Q"are
    Deus vota
    "ostra
    diflert?
    n •

    « Et mane.
    Ecce secundum. Quasi » « ignis flatu venti repellitur, ut viva-

    diceret Sic clamavi ex fervore cordis


    : : « cius animetur : sic differtur oratio, ut
    « et ornlio mca, » non lenla, « pr/pve- « orantis animus fortius accendatur. )>

    nict fc, )) ita instanter orabo. Supra, in Et iterum, ut habita serventur diligen-
    Psal. V, o : Manc adstabo tibi, ct vidc- tius, et humilius habeantur. Gregorius :

    bo. Scio enim quod scriptum est, Job, « Differt Dominus dare quod petitur,

    * Sapient. vi, 14, Matth. XXV, 34.


    45 i D. ALB. MAG. ORl). PRtED.

    « ut dilatum ardentius appetatur, et pe- et passibilitatis, quam nullus evadit :

    « tatur avidius : collatuin servetur dili- et est medicinalis, et de hac loquitur


    « i^^cntius, et humilius liabcatur. » Item, hic. Etenim Cato :

    ut ei melius confcratur, etiam non dando


    quod petitur, quia nescimus quid nobis Infantem nudum cum te natura creavit,
    bonum est ita bene sicut scit Deus. Ad l^auperlatis onus patienter ferre memento.
    Rom. viii, 26 Quid oremus, sicut opor- :

    tet^ nescimus. Et est paupertas indigentiae et egestatis,


    « Avertis faciem tuam a mc, » tam- quae est in mendicis, et est tolerabilis,

    quam indignatus mihi in effectu, quod de qua Mattli. xxvi, 11 : Semper pau-
    est miseriam infligendo. Jerem. xviii, peres habetis vobiscum, et cum vultis,

    17 Dorsum, et non faciem ostendam


    :
    potestis illis bcnefacere. Et est pauper-
    eis. Isa. liv, 8 Abscondi faciem meam :
    tas culpee et iniquitatis, de qua Apoca-
    parumper a te. Non enim simpliciter lyps. III, 17 : Quia dicis : Quod dives

    abjicit Ad Rom. xi, 1 Numquid


    suos. :
    sum, et locupletatus, ct nullius egeo :

    Deus repulit populwn suum ? Absit. et nescis quia tu es miser, et pauper,


    et miserabilis, et esecus, et nudus, et
    detestabilis ? Et est damnosa. Et est

    m^ « Pauper sum ego. » Hic secundum, paupertas voluntaria, et virtutis, qua


    in quo subjungitur persuasio ut impe- omnia reliquuntur propter Christum.
    tretur petitum. Persuadet autem a mi- Mattli. XIX, 27, dicunt Apostoli : Ecce
    seria, quasi omnibus innata. Secundo, nos reliquimus omnia, et secuti sumus
    ab inflicta a Deo, ibi, « In nie transie- te : pauperes facti sicut tu. II ad Co-
    riint. )) Tertio, ab auxilii carentia, ibi, rinth. viii, 9 Propter vos egenus factus
    :

    « Elongasti a nie. » est, cum esset dives in omnibus. Et in

    In prima duo. Primo ostendit miseria- Psal. XXXIX, 18 : Ego autem mendicus
    rum diversitatem. Secundo, diversita- sum et pauper. Haec perfecta et optabilis.

    tum continuationem in quocumque sta- Et est paupertas spiritus et humiUtatis


    tu, ibi, « Exaltatus autem. » cordis, qua homo de se non sentit ali-

    Dicit ergo : Sic clamavi, et tu repel- quid, dequa Matth. v, 3 Beati pauperes :

    lis : tamen non deberes, quia « pauper spiritu : quoniam ips<n'um est regnum
    sum ego », quantumcumque videar di- coelorum. Hajc est beata et delectabilis.
    ves. Sive loquerelur pro se caput Chri- « Et in laboribus, » repete, sum, «a
    stus, verum diceret. II ad Corinth. viii, juventute mca. » Job, v, 7 : Homo na-
    9 : Propter vos egenus faetus est, cum scitur ad laborem, et avis ad volatum.
    esset dives in omnibus. Sive etiam lo- Quod si ipse Christus de seipso hoc di-
    queretur pro membris : nuUus enim ita cit, quod utique verum fuit, quis audcat
    dives, quin paupcr sit, ajque forle sicut jam otiari? Quis sane
    Adee ferian- filiis

    illc qui nihii habet. Gregorius : « In dum arbitretur, quibus dictum est, Gen. exeindi
    « rebus terrenis pauper et dives, quam- III, 19 : In sudore vullus tuivesceris panc
    « vis non pari prosperitate fulciantur, tuo : cum legamus de Domino, ego sum
    « compari tamen anxietate turbantur : « in laboribus a juventute mca ? »

    « quia quod ille cum metu possidet,


    « iste cum anxietate appetit. » Apocal. Exaltatus autem. » Hic ostendit
    «

    111, 17 : Quia dicis : Quod dives sum, laboris et doloris continuationem.


    et locupletatus, et nullius egeo : et ne- Ait : Sic sum pauper, et in labore,
    scis, quia tu es niiser, et miserabilis, et non tantum in uno statu ; « autem, »

    pauper, et rseeus, et uudus ? sed « exaltatus, » in quo videor pau-


    Muitiptex l^;t uola, quod
    •"
    est paupertas
    ^
    miseriae pertatem evasisse et laborem « /lumi- :

    paupertas.
    COMMEMARII L\ PSALMUM LXXXVII. 4o3

    Uatus sum, » ecce pauperlas, « et con- putantur ab eis. II ad Corinth. iv, 17 :

    turbatus, » ecce lahor. Et loquitur hl cnim, quod iu prxsoiti esl momcula-


    quantum ad quipdani menibra, quie neum ct leve tribulationis iwstne, supra
    quanto exaltanlur, tanto humiliantur. modum sublimitate cetcrnum gloriie
    in
    Genes. vi, 13 : Arca in superiori parte pondus opcratur in nobis. Sed in malis
    sui strictior erat. lilzech. xui, letseq., erunt miseria) non transeuntes. Isa.
    Gazophyhicia tenipli in superioribus ^^^, '^l : Erit trayisitus virgse fundatus.
    erant Immiliora. KccH. iii, 20: Quanfo Joan. iii, 30 Qui incrcdulus cst Filio,
    :

    magnus es, hwnilia te in omnibus. non videbit vitam, sed ira Dci manet su-
    Alia liltera liahet « confusus, » pro pcr eum.
    « conturbatus, » et tunc sic lcgitur : « Et terrores tui^ » id est, de tuis af- Deu»
    '""^"''"^-
    Humiliatus sum in confcssione peccati, flictionihus futuris super me, « contur-
    et confusus in detestatione confcssi. baverunt mc, » intellectu et affectu tur-
    Eccli. IV, 2') :Est confusio adducens baverunt me. Job, vi, 4 Terrores Do- :

    gloriam. Et Cassiodorus « heata : mini militant contra me. Et xxxi, 23 :

    « confusio, qua^ seternum toUis oppro- Scmper enim quasi tumentes supcr me
    « hrium, in fuluru. Ihi eniin nullum fluctus timui Deum. Gregorius « Ju- :

    « opprobrium, nuUa confusio. » Augu- « storum mens non solum perpendit


    stinus : «Non erimus inopes, quia nostra « quod tulerat, sed etiam pavet quod
    « copia erit ipse Christus ens omnia in « futurum formidat : videt qualia in hac
    « omnihus : nec hihorabimus, quia nulhi « vita et metuit nc post
    patitur, hanc
    « remanebit infirmitas : nec exaltati « vitam gravius patiatur. »
    « humiUabimur et conturbabimur, quia
    « nulla ibi erit advcrsitas. »

    Circumdederunt me. » Hic persuadet


    «
    IS
    ab miseriae magnitudine, et os-
    inflictae

    « In me transierunt. » Hic secundum, tenditur magnitudo ex duobus. Primo,


    in quo persuadet ab inflicta a Deo mi- ex continuatione. Secundo, ex muititu-
    seria : et dicuntur duo. Primo persuadet dine, quia unum flagellum non succedit
    ah afflictione. Secundo, ab afflictionis alteri, sed simul veniunt omnia, ibi,

    magnitudine, ihi, « Circumdedcrunt. » « Circumdedcrunt me simul. »

    In prima duo. Primo, ab afflictione Dicit ergo : Sic affligis, unde miseren-
    jam immissa. Secundo, ad exspectata, dum : et etiam « circumdcderunt me to-
    ibi, « Et terrores. » ta die. » Ecce continuatio in afflictione,
    Dicit ergo : Sic clamo ut exaudias, et sicut aqua, quae tota die currit, nec defi-
    debeo, propter innatam miseriam, et cit. Jonse, ii, G : Circumdcderunt me
    etiam o Domiiie, « irse tuse, » eflectus aquse uscjue ad animam : abgssus val-
    scilicel ii-cB, afflicliones et miseria», lavit me. Et hoc « tota die, » id est,
    « transicrunt in me. » Quasi diceret : continue. Jerem. xvi, 13 : Dabos vos in
    Xon permanserunt super nie. Isa. viii, manibus inimicorum vestrorum, qui
    8 : Ibit per Judarn, iniindans, et trans- non dabunt vobis requicm die ac nocte \
    iem usque ad collum veniet. Nahum, Malth. xiv, 24 Navieula in medio mari :

    I, 8 : In diluvio prxlereunte, non ma- jactabatur fluetibus : erat enim contra-


    nente, consumniationcm facict loci cjus, rius vcntus. Sed justis, et electis sunt
    scilicet iniquitatuin quas puniet. Tribu- hujusmodi tribulationes, tamquam pro-
    lationes enim justorum quasi nihil re- tectiones, et defensiones a cuipis. Exod.

    ' Vulg. habet, Jerem. ivi, 13 : Ejiciam vos de qui non dabunt vobis requiem.
    terra hac... servietis ibi diis alienis die ac noctc,
    :

    436 D. ALB. MAG. ORD. mJED.


    XIV, 19 : AqusR eis erant quasi pro miiro proximus fuisse illi, qui incidit in la-
    a dextris et a sinistris. trones? At ille dixit Qui fecit miseri- :

    Circumdederunt me, » tribulationes


    « cordiam in illum. Vel proximus appel
    meae, non una post aliam, imo « si- latur junctus sanguinitate, sicut vult
    miil. » Ecce multiplicitas. Job, xvi, li : Glossa. Proverb. xiv, 20 : Etiam proxi-
    Circiimdedit me lanceis suis, conmil- rno suo pauper odiosus erit. Yalde enim
    neravit lumhos meos. Psal. xvii, 5 : Cir- cito recedunt veniente tribulatione^ sicut
    cumdederunt me dolores mortis : et tor- valde cito redeunt accedente prosperita-
    rentes iniquitatis conturbaverunt me. te. Job, VI, 13 : Fratres mei prseterie-
    runt me, sicut torrens qui raptim trans-
    Amicirece- a Elonqasti a me. » Ilic tertium, in it in convallibus. Job, xix, 14 Dere-
    (lunt a no- ^ '
    :

    hisinadver-
    ritate cons-
    quQ
    ^ pg,.g^;-^jgt
    i
    g^ defectu humani adjuto-
    <i
    liquerunt me propinqui mei.
    tiiutis.
    j.]i_ Solent autem adjuvare in tribula- « Et notos meos, » qui me usque ad
    tionibus ii qui juncti sunt tribulato. Pri- intima cognoscebant : et sunt tales spe-
    mo ergo ostendit se privatum conjunctis ciales amici unde arguit Joan. xv, 13
    : :

    affectione. Secundo, conjunctis benefi- Jam non dicam vos servos, sed am icos . . . :

    ciorum exhibitione, ibi, « Et proxi- quia omnia qusecumque audivi aPatre


    mum. » Tertio, conjunctis secretorum meOy notafeci vohis. Vel noti,&o\di fama me
    revelatione, quod est maxima familiari- cognoscentes : etiam tales recesserunt,
    tas, ibi, « Et notos. » « a miseria mea, nolentes ejus partici-
    »
    Dicit ergo : Tales miseriae sustineo pes fieri. Eccli. xiii, 23 Humilis ciim :

    innatas, tales inflictas, et etiain o Domi- ceciderit, expelletur a notis. Supra, in


    ne, « elongasti,y) id est, elongari permi- eodem Psalmo, t- 9 : Longe fecisti notos
    sisti, « a me, » sic afflicto, « amicum, » meos a me. Et quia longe fiunt a miseria
    mihi prius voluntalis unitate conjun- mea in prsesenti, longe fient etiam a
    ctum, « et proximum, » mihi junctum gloria, ad quam nos perducat, qui est
    beneficiis : talis enim dicitur proximus. benedictus per infmita sseculorum ssecu-
    Luc. X, 36 et 37 : Quis... videtur tibi la. Amen.

    PSALMUS LXXXVIII.

    Enarrat fcediis Dei cum Davide, et queritur de Christi dilatione ac persecutio-


    nibus, a quibus petit liberari.

    1 . Intellectus Ethan E:^rahitce. lis : prgeparabitur veritas tua


    2. Misericordias Domini in eeternum in eis.
    cantabo : 4. Disposui testamentum electis
    In generationem et generationem meis : juravi David, servo meo ^

    annuntiabo veritatem tuam in 5. Usque in seternum prasparabo se-


    ore meo. men tuum,
    3. Quoniam dixisti : In asternum Et JEdificabo in generationem et

    misericordia asdificabitur in coe- generationem sedem tuam.

    1
    II Reg. vu, 12.
    PSALMUS LXXXVIII. ir;7

    6. Confitebuntur coeli mirabilia tua. rium in potente et exaltavi ele- :

    Domine etenim veritatem tuam


    : ctum de plebe mea.
    in ecclesia sanctorum. 21. Inveni David, servum meum oleo :

    7. Quoniam quis in nubibus a^quabi- sancto mco unxi eum^.


    tur Domino, similis erit Deo in 22. Manus enim mea auxiliabitur ei,
    filiis Dei r et brachium meum confortabit
    8. Deus, qui glorificatur in consilio eum.
    sanciorum, magnus et lerribilis 23. Nihil proficiet inimicus in eo, et
    super omnes qui in circuitu ejus filius iniquitatis non apponet no-
    sunt. cere ei.

    9. Domine Deus virtutum, quis simi- 24. Et concidam a facie ipsius inimi-
    lis tibi ? Potcns es, Domine, et cos ejus, et odientes eum in fu-
    veritas tua in circuitu tuo. gam convertam.
    10. Tu dominaris potestati maris ,
    25. Et veritas mea, et misericordia
    motum autem tluctuum ejus tu mea cum ipso et in nomine :

    mitigas. meo exaltabitur cornu ejus.


    11. Tu humiliasti, sicut vulneratum, 26. Et ponam in mari manum ejus, et
    superbum : in brachio virtutis in fluminibus dexteram ejus.
    tuse dispersisti inimicos tuos. 27. Ipse invocabit me : Pater mcus es
    12. Tui sunt coeli, et tua est terra : tu, Deus meus, et susceptor sa-
    orbem terras et plenitudinem lutis meas.
    ejus tu fundasti '
    : 28. Et ego primogenitumponamillum,
    i3. Aquilonem et mare tu creasti. excelsum prae regibus terras.
    Thabor et Hermon in nomine 29. In aeternum servabo illi miscricor-
    tuo exsultabunt : diam meam : et testamentum
    14. Tuum brachium cum potentia. meum fidele ipsi.
    Firmetur manus tua, et exaltetur 30. Et ponam in sasculum sasculi se-
    dextera tua. men ejus : et thronum ejus sic-
    i5. Justitia et judicium prasparatio se- ut dies coeli.
    dis tuai. 3i. Si autem dereliquerint filii ejus le-
    Misericordia et veritas prcecedent gem meam, et in judiciis meis
    faciem tuam. non ambulaverint :

    16. Beatus populus qui scit jubila- 32. Si justitias meas profanaverint, et
    tionem. mandata mea non custodierint :

    Domine, in lumine vultus tui am- 33. Visitabo in virga iniquitates co-
    bulabunt :
    rum : et in verberibus peccata
    17. Et in nomine tuo exaltabunt tota eorum :

    die :etin justitia tua exsultabun- 34. Misericordiam autem meam non
    tur. dispergam ab eo, neque nocebo
    18. Quoniam gloria virtutis eorum tu in veritatemea.
    es, et in beneplacito tuo exalta- 32. Neque profanabo testamentum
    bitur cornu nostrum. meum, et qu<'e procedunt de la-
    19. Quia Domini estassumptio nostra, biis meis non faciam irrita.
    et sancti Israel regis nostri. iG. Semel juravi in sancto meo, si Da-
    20. Tunc locutus es in visione sanctis vid mentiar :

    tuis, et dixisii : Posui adjuto- 37. Semen cjus in a^ternum manebit.

    * Gen. I, 1. I Reg. ivi, 1,


    . !

    458 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    38. Et thronus ejus sicut sol in con- 46. Minorasti dies temporis ejus :

    spectu meo, et sicut luna perfe- perfudisti eum confusione.


    cta in aeternum ^ : et testis in 47. Usquequo, Domine, avertis in fi-

    coelo lidelis. nem ? exardescet sicut ignis ira


    39. Tu vero repulisti et despexisti :
    tua ?

    distulisti Christum tuum. 48. Memorare qu^ mea substantia :

    40. Evertisti testamentum servi tui :


    numquid enim vane constituisti
    profanasti in terra sanctuarium omnes filios hominum ?
    ejus. 49. Quis est homo, qui vivet, et non
    41. Destruxisti omnes sepes ejus po- :
    videbit mortem ? cruet ani-
    suisti firmamentum ejus formi- mam suam de manu inferi?
    dinem. 50. Ubi sunt misericordi^e tuse anti-
    42. Diripuerunt eum omnes transeun- quas Domine, sicut jurasti Da-
    tes viam : factus est opprobrium vid in veritate tua^ ?

    vicinis suis. 5i.Memor Domine, opprobrii


    esto,

    43. Exaltasti dexteram deprimentium servorum tuorum, quod conti-


    eum : laetificasti omnes inimi- nui in sinu meo, multarum gen-
    cos ejus. tium :

    44. Avertisti adjutorium gladii ejus, et 52. Quod exprobraverunt inimici tui,

    non es auxihatus ei in bello. Domine, quod exprobraverunt


    45. Destruxisti eum ab emundatione, commutationem Christi tui.
    et sedem ejus in terram coUisi- 52. Benedictus Dominus in aeternum.

    sti. Fiat ! fiat

    iibro, trigesimus octavus in secunda par- Arpier

    m PSALMUM LXXXVIII te libri. Cum enim in Psalmo prsecedenti


    tU"
    p.
    car
    actum sit de Christi passione, per quam et piivii

    fn J8,

    fundala est Ecclesia, et in bonis exaUa- lihei :

    inalo Ipi

    COMMENTARIUS. ta, descendit hic ad declarandum specia-


    liter illa bona, qu;» per incarnationem et

    passioncm Christi Ecclesia est consecuta.


    Intellectus Ethan Israelitee^ Sunt autem primo et principahter duo,
    scihcet hberatio a malo, de qua agitur
    primo, et profectas in bono, de quo se-
    c( Mlsericordias Domini. » Hic est cundo. Prima autem dividitur in tres
    Psalmus octogesimus oclavus in toto partes, secundum hberationem a triphci

    » IRpg. XVI, 1-12. Act. xiii, 22. distinction est possible entre les deux Ethan,
    2 II Reg. vii, 16. comme entre les deux Heman. Cette similitude
    3 Vulg. habet, Intelleclus Ethan Ezruhitse. de norasentre despersonnagesdefonctionsana-
    Nous rencontrons au debut de ce psaume la logues et d'aptitudes semblables ne doit pas
    m^me difficulte qu'au precedent. EthanFEzra- etonner. Nous retrouvons plus loin, a propos
    hite est de la tribu de Juda, par Zara, I Par., de personnages dont le fils de Sirach fait
    II, 6 ; ne fait-il qu'un meme
    personnage avec Teloge dans FEccIesiastique, deux grands
    Ethan, fils de Casaia, de la famille de Mt^rari prStres du nom de Simon, tous deux fils
    et de la tribu de Levi, prepose par David, avec d'Onias, et vivant chacun sous un Ptolera^e
    Asaph et H6man, a rexecution des chants du qui prend le surnom d'Evergete. Ce qui est du
    temple, IPar., vi, 29; xv, 17 "^Pourrepondre a moins certain, c'est qu'Ethan TEzrahite est
    cette question, nous n'avons rien a ajouter aux frere d"Henian, I Par., 11, 6 ; c'est Iiii qui est
    observations failes au psaume pr^cedent la ; compare a Salomon, III Reg., iv, 31 ; il vivait
    COMMENTAIUI IN PSALMLM LXXXVIII. 459

    malo. A malo quo agilur iu


    culpae, de ad culpam, de quo aj,nlur torlio.
    tionis

    hoc Psalino. A malo poenre, do quo se- Primum in lioc Psalmo. Secundum in
    cundo. Et a malo tentationis et inclina- sequenti.Psal. LXXXIX,» Domine, rcfu-

    dii tenips de ce prince, et il est a presumer Ethan prie donc le Seigneur de procurer cetac-
    quil iui survecul eu partie le regne de
    et vit complisscment conlemporain dos promesses
    Roboam. Ce psaunie et le precedent auront ete faites a David, et de faire ainsi honneur a sa pa-

    places a la suite i'un do Tautre k cause dc la role.auxyeux dcs Juifs troublosdansleur foi et
    parente de leurs auteurs. dos etrangers encouragos dans leur haine. Quant
    Elhan rappelle loniiuoment les proniesses a lui, il garde sa foi sans defaillanco, il chanto
    de regne eteinel et de preponderance faitos par la misericorde et la (idelito de son Dieu, et le
    le Seigneur a David et a sa race, puis il decrit conjure seulement de prendre en piti^ dans le
    avec tristesse un etat de choses qui semble pr^sent ceux qni sont depositaires de si ma-
    bien eluigne de ce qu'on devait attendre a la gnifiques promesses pour l'avonir. La siluation
    suite de si hautes esperances : le roi, Toint du faitea Juda sous Roboam explique donc le
    Seigneur est abandonnt^ de Dieu, depouille de psaume d'une maniere tres satisfaisante. Cest
    sa puissance et deshonore par des peuples etran- Topinion de Delilzsch, Moll, Cook, MM. le Ilir,

    gers. Une telle situationne se presente ni sous Vigouroux, etc. D'autres commontateurs pour-
    David, ni sous Salomon ; mais nous la voyous tant le font composer par un doscendant
    ^claler toutd'un coup sous Roboam. Ce prince d*Ethan sous les derniers rois de Juda (Thal-
    s'est d^jaalien^ plusgrande parlie de ses su-
    la hofer), particuliorement sous Joachim (Tho-
    jets, eldix tribus se sont separees de lui. II y a luck, Schegg) ou Sodocias (Hengstonberg). La
    cinq ans a peine qu'il est sur le trone, quand derniere partie du psaumo se rapporterait
    le roi d'Egyp e, Sesac, le Sesonchis de .Manc- alors moins a un roi qu'au royaume et au peu-
    thon, le Shaschanq des inscriptions, fait in- ple lui-m^me. Cette interpretation nous parait
    vasion en Palestine, probablement a Tinstiga- moins sure que la precedente. Jusqu'a Sede-
    tion de Jeroboam, son allie, et peut-etre aussi cias, le royaunie de Juda avait ete bien des
    pour assurer ses communications avec I'Assy- fois voisin de sa ruine et il s'etait releve ;

    rie, son pays d'origine. Roboara voit bientot rabaissement de la race de David a cette epo-
    ses villes fortes prises par Sesac, Jerusalem et que n'avait donc pas lieu comme a Tepoque de
    letemple depouilles de leurs tresors, et lui- Roboam, o:i elle se produisait pour la pre-
    m^me asservi au roi d'Egypte, selon la parole miere fois. Ajoutons que le psalmiste parle
    du Seigneur. Ces evenements, mentionnes par exclusivement d'un roi, de 1'oint du Seigneur,
    le troisieme livre des Rois, xiv, 25-27, et ra- et non d'un peuple ni d'un royaume. D'autres
    contes un peu plus longuement par le second pensont qu'Ethan ecrivait durant la captivite :

    des Paralipomenes, xu, 2 9, ont ete retrouves ainsi Theodoret donne a ce


    et Patrizi (qui
    inscrits en caractere hieroglyphiques sur les psaume le meme auteur qu'aux psaumes LXXVI
    pylones de Karnak. Cfr. Vigouroux, la Bible, et LXXIX). Mais pendant la captivite, il n'y
    Vol. IV, chap. I. Temoin d'une telle humilia* avait plus de roi, il n'y avait plus de teniple,
    tion inlligee au pelit-fils pou-
    de David, que ce a quoi le psaume devrait laire allusion
    vait penser le sage Ethan ? II ne met point en comme tous Ics ecrits du temps.
    doute la verite des promesses divines, mais Toute la deuxieme partie du psaume est lit-
    voyant le royaume de David et de Salomon teraloment messianique, puisquo la proph6tie
    presque aneanli sous le double coup du que reproduit integralement le psalmiste a
    schismeetde Tinvasion egyplienne, iIs'etonne, pour objet principal ie regne du Messio. II
    il rappelle a Dieu ses promesses, et lui dit en suit de ia que le reste du psaume, surtout le

    son langage,comme plus tard la vierge Mario commencement, peut s'appliquor spirituelle-
    a rarchange « Quomodo fiet istud » ? Les
    :
    ment a la realisation dos esperances messia-
    contemporains d'Elhan, comme los Juifs dos niques. Remarquons du roste avec Patrizi, de
    4ges posterieurs, devaient avoir compris dans Interpret. Script. n, 9, que dans la Sainte
    un sens exclusivement tomporel les destinees Ecriture ravenement du Messie est appele par
    pn-dites a la race de David ; lui, le sage ins- excellenco la misericordo do Diou. Cest cette
    pire de Dieu, pouvait avoir des idecs supe- misericorde que Nathan promot a David,
    rieures. Nous savons que les propholies ont IPar., xvn, 13, et qui, d'apr6s le psaume, t-
    d'ordinaire un double objectif io temps mes- : 34, ne sera jamais 6tee h sa race or, tout ;

    sianiquo qui ost eloigne et s'accom-oii elles fut Olee aux enfants de David, sauf riion-
    plissenl totalemenl, ct un tomps rapprocho ou nour de donnor lo .Mossio au monde. Cest
    ellos sont roalisoes on partic el figurativement. ello que rappoUe le fils de Sirach, « Deus au-
    m D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    gium. » Tertium in tertio, ibi, Psal. XC, tes principaliter. Primo, se cantaturum
    « Qui hahilat. » Sed quia non nisi for- et etiam alios promittit de misericordiis
    tium in bonis operibus, et contemplan- Domini, quibus voluit lilium incarnari et
    tium vc litatt m eeternam est intelligere, pati. Secundo, ne credantur omnibus
    quomodo per incarnationem et passio- fuisse fructuosae istae misericordiae, et ut
    nem filii Dei a malo culpee libcramur, appareat fructus illarum, ostendit quibus
    recte prwponitur hic titulus : « Intrlle- non sint factae illae misericordise, et qui-
    ctus EtJian Israelitse. » Ethan enim in- bus factee sunt, ibi, « Tu vero repuli-
    terpretatur rohustus^ et erat unus de sti. »

    principibus cantoribus. Israelita inter- In prima duo. Primo promittit se et


    pretatur videns Deum. Sensus ergo est, alios cantaturos Dei miseiicordias. Se-
    quod subjectum in hoc Psalmo, « intel- cundo, promissum reddit, ibi, « Tunc
    lectus, » non cujuslibet, sed robusti. locutus es. »

    Isa. xxviii, 9 : Quem docehit scientiam? In prima duo. Primo promittit se can-
    et quem intelligere faciet auditum? Non taturum Dei misericordias. Secundo,
    parvulos, quibus adhuc lacte opus est, aHos, scilicet successores suos Aposto-
    non solido cibo, sicut quibusdam dicit los, ibi, « Confitehuntur ceeli. »

    Paulus ad Hebr. v, 12 S sed ahlactatos In prima iterum promittit duo. Pri-


    a lacte, avulsos ah uherihifs, qui jam mo, se laudaturum. Secundo, ostendit
    sunt robusti, dum tamen Israelitse sint, rationem quare est vere laudandus, ibi,

    oculos mentis ad divina et ea quse sur- « Quoniam dixisti. »

    sum sunt, elevantes, secundum illud II In prima duo. Primo, quod cantabit
    adCorinth. iv, 18 : Non coniemplantihus misericordiam. Secundo, quod misericor-
    nohis quse videntur, sed quae non viden- dia non est sine justitia. Tertio, quod
    tur. Quse enim videntur, temporalia non silebit veritatem, ibi, « In genera-
    sunt : quse autem non videntur, seterna tionem. »

    sunt.

    Dividitur autem Psalmus in duas par-

    tem non derelinquet misericordiam suam, » oeuvres de Dieu, remarque-t-il, que raccom-
    dont Zactiarie, Luc. i, 72,
    Eccli., xLvii, 24, et plissement des promesses divines semble ren-
    73, et la Vierge Marie saluent Vapparition : contrer des d^lais et des obstaclesinsurmon-
    « Recordatus misericordiiB sua. » Ibid 54. tables. Dieu choisit Davidpour etre roi, mais
    Cette misericorde a ete promise par Dieu sans que de luttes avant qu'il ne monte sur le
    repentance aussi 1'Ecriture
    ; celebre-t-elle trone L'ange annonce a Marie que son Fils
    !

    toujours la misericorde du Seigneur de con- possedera le trone de David et regnera eter-


    cert avec sa fidelite, et TEglise chante cet nellement mais que de persecutions et de
    ;

    heureux accord en fetant Favenement du Sei- souffrances avant fexecution de la prophetie !

    gneur Jesus, quem perdito hominum generi


    '< « His rebus fit, ajoute-t-il, ut impii promissio-
    Salvatorem misericors et fidelis promisisti. » nibus et verbis Dei nuUam fidem habeant, et
    Prajf. paris. Advent. Les Peres s'attachent ipsi pii saepe ad dubitandiim inducantur. Quo-
    surtout a expliquer ce sens spirituel et mes- circa illud saluberrimum pra?ceptum Qui cre- :

    sianique du psaume Athanase Tapplique a


    ; S. diderit, ne festinet, semper in ore atque animo
    la generation temporelle, au regne et a la est habendum: qui enim moram ferre non pot-
    passion de Jesus-Christ de meme Eusebe et ; est, is neque constantiam neque fidendi per-
    S. Aug., de Civ. l)ei, xvn, 9, 10. L'application verantiam retinere potest. »

    de la troisieme partie a la passion du Sauveur


    oflre assez de difficulte Bellarinin en fait une
    ; H. Lesetrk.
    priere pour appeler la prochaine venue du
    Messie. Signalons enfin une lecon morale que * Ad Hebr. v, 12 : Facti estis quibiis lacte
    tire Flaminius. II arrive souvent dans les opus sit, non solido cibo.
    COMMENTARII IN PSALMLM LXXXVIII. 461

    I
    Dicit eri^o : Cantabo, iioti tauluin ore, suscipit tain velociter, et tam dulciter
    pars sed inleriiis etiain conle. Ad Coloss. iii, pcenilenlem. Eccli. xvii, 28 : Qua/n /na-
    10 : Canlaiitcs bi cordihus vcslris Dco. (jna miscricordia Domi/ii... converlcnli-
    Et etiain vita, et coiivcr^atioiie, secun- hus ad sc? Luc. xv, 20 et se(j., de lilio

    (luin illud PsaL cin, 23 : Canlnbo Do- jirodigo, qui dulciter et quam misericor-
    /ni/io in vila nica. « Miscricordius Domi- diter a pio patre receptus est. Quiiita,
    ni. » Xoii dicit misericordiain, quia inul- quia a peccatis corripil, el vitam in ine-
    tiplex est eHectus unius inisericordiae, lius commutat. Judilh, vii, 20 : Tu, quia
    qua3 est ipse Deus. I l^aralip. xxi, 13 : pius es, miscre/'e nostri, aut in tuo /la-
    Miiltx su/it /niscratio/ics cjiis. PsaL l, (jello vindica ini^iuitatcs iioslras. Sexta
    3 : Sccu/idit/n multitudinc//i miscratio- est gratiai allatio ad promerendam vitam
    num tuaruin dcle iniquitatcin j/ira/n, aeternam. Isa. xlix, 10 : Miserator coru/n
    Isa. Lxiii. 7 : Miserationu/n Doini/ii re- rcjet cos, ct ad /ontcs aquaruin potabit
    cordabor... supcr o/n/iibus, quae rcddidit eos, fontes, inquam, vitai. Septima est
    /lobis Doiniiius. Misericordias, inquam, spei infusio de bonis oeternis obtinendis,
    « in cTternum, » supple, niansuras. Ali- de qua in Psal. xciii, 18 : Si dicebam :

    bi, in PsaL cii, 17 : Misericordia autcm Motus est per incus : atfectus scilicet ut
    Doinini ab xter/io, et usquc i/i <vtcrnu/n. inclinetur ad culpam, miscricordia tua,
    A el « in ,vtcr/iuin » potest determinare Dominc, id est, spes habita de te, et in
    « ca/itabo : » et tainen notanda quaestio tc, adjuvabat mc.

    quoB est in Glossa, et quaestionis solu-


    lio. « In gc/ierationem. » Hic secundum, in
    Bm Et nota, quod
    ^
    septem miscricordias '
    quo promittit se nuntiaturum veritatem,
    :or-
    mino eiiumerat Bcrnardus, quae cantandae sunt et in eeternum sicut misericordiam.
    Doinino, super illud Matth. xv^ 34 et Ait enim : Sic cantabo misericordiain,
    seq., de septein panibus. Priina est, « et a/iiiuntiabo veritatc//i, » non meam,
    quia a peccatis hominem conservat. quia ex mc nulla est. Psal. cxv, 11 :

    Osee, n, 6 : Sepiam viam tua/n spi/iis, 0/nnis ho/no mc/idax^, Deus autein ve-
    et scpiam cam /naceria. TJiren. iii, 22 : rax. Joan. viii, 44 : Cum lotiuitur, scili-
    Misericordiie Domi/ii quia /lon sumus cet diabolus, 7ne/idacium, cx p/-opriis lo-
    ronsumpti, in omnibus peccalis miseri, quitur, etc. Sed « tua//i : » quia ex te
    et sic coiisumpti, et niliil omnino elTecti. est : tu eniin solus vcrax. Et Ambrosius
    Secunda esL quia peccantem ad pceni- dicit : « Oinne verum a quocuinque di-
    tentiam exspectat. Sapient. xi, 2i : Mi- « catur, a Dco est. » Et hoc, « in ore
    sereris oinnium, quia oin/iia potcs, ct mco. » Augustinus : Os quidem meum
    dissiiniilas pcccata hominuin propter est, veritas « tua.» In (jjossa: «Duo quae-
    puinitc/itia/n. Tertia, quia vocat post dam sunt, etc. » Adde illud ad Uoin. vi,

    exspectationem : de quo intellij^Mtur illud 10 : Sicut cxhibuistis mcmbra vestra


    I'-ccli. xviii, \) : Pdticns est Deus i/i illis, scrvirc immunditix, ct iniquitati, etc.
    priiiio : et c/fuiidit supcr cos misericor- Vel,« Annuntiabo vcritatcm tuain,n non
    diain suain, post vocando ipsos. Ilanc cx ore nieo procedentem tantum, ne sim
    senserat Paulus cuin dicebat : Cu//i au- dc illis, de quibus per Isaiam dicitur :

    teni placuit ei, qui ine scfjregavit cx Populus hic labiis me honorat, cor au-
    utcro inatris /new, ct vrjcavit ad [xenilen- tcm coru/n longe cst a me sod « in ore '
    :

    liain /)c/- gratia/n suam\ Quarta, quia mco » manentem, el illud tainquam mel

    • Ad Galat. i, i.i. habetlsa. xxlt, 13 : Populus isteoresuoet labiis


    * Cf. ad Uoman. iii, 4. sujs (jlorificnt me, cor aulem ejus lomje esl a me.
    ' Hic esl textus .Mallh. xv, 8. Vulg. aul(?rn Cf. etiam Marc. vii, G.
    462 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    inclulcanlein. Apocalyps. x, : Erit ccrta spe conversantur, secundum illud

    scilicet liber, In ore tiio dulce lamquam Apostoli, ad Philip. iii, 20 : Nostra con-
    mel. Et hoc, c< in generationem » Ju- versatio in ccelis est.

    dseorum, « et generationem » Gentilium.


    Vel, « in generationem. » antecedentem, « Prseparabitur veritas. » Hic est se-
    « ct generationem » subsequentem, hoc cundum. Quasi diceret : Sic in ccelis

    est, perpetuo. Psal. xxxiii, 2 : Semper aidilicabitur misericordia, et hoc per coe-
    laus ejus in ore meo. los : ct veritas tua, id est ; vera promis-
    sio tua, « prseparabitur in eis, » id est,

    per eos, sicut supra : et hoc specialiter in

    Quoniam dixisti.
    « » Hic cst secun- Judceis. Et Glossa, « Prseparabitur, id
    dum, scilicet causa et ratio laudis mise- « est, prseparata dabitur. » Ad Rom. xv,
    ricordise ejus, vel responsio ad id quod 8 : Dico enim Jesum Christum mini-
    posset quaeri, scilicet quomodo scit mise- strum fuisse circumcisionis propter ve- ,

    ricordias Domini, quas cantaturum pro- ritatem Dei, ad confirmandas promissio-


    mittit, vel melius utrumque. Duo ergo nes patrum.
    dicuntur. Primo, causa laudis assignatur Vel potest legi ut referatur adeosdem.
    ex parte misericordiae exhibenda3. Se- Quasi diceret : Misericordia sedificabitur
    cundo, ex parte ministri per quem facta in ccelis, in electis scilicet tuis. Et se-
    est exhibitio, ibi, « Juravi David, servo quitur : « Veritas tua prseparabitur, »

    meo. » antequam misericordia infundalur, « in


    In prima dicuntur tria. Primo, causa eis. » Oportet enim antequam homo sus-

    laudis ponitur, misericordise exhibitio ip- cipiat Dei misericordiam se salvantem,


    sis Gentilibus. Secundo, promissionis quod prseparetur veritate, qua ipse judi-
    redditio ipsis Judeeis, ibi, « Prseparahitur cet se, secundum illud Eccli. xviii, 19 et
    veritas. » Tertio, modum tangit exhi- 20 Ante judicium para justitiam, ecce
    :

    bendi utrumque, scilicetNovi Testamenti veritas prseparata et in conspectu Dei :

    coilationem, ibi, « Disposui. » invenies propitiationem. JMisericordia


    Dicit ergo : Cantabo misericordias, et enim in aliquo non potest sedificari, nisi
    hoc justum, « quonlam dixisti, » iioc est, primo per veritatem praeparantem, cor-
    mihi ostendisti, post quod non licet tace- dis vitia exstirpentur. Hinc dictum est, Je-

    re. Amos, iii, 8 : Dominus Deits locutus rem. i, 10 : Constitui te... ut evellas, et
    est, quis 7ion prophetabit? Hoc, inquam, destruas, et disperdas, et dissipes prlmo,
    dixisti, Quoniam « inisericordia, » sup- et postmodum ut sedifices, et plantes.
    ple, tua, « sedificabitur, non vacillabit,
    » Tunc impletur illud Jerem. xxxiii, 7 :

    non cito transiet, sicut multorum miseri- /Edificabo eos sicut a principio.
    cordise, quibus dicitur Osee, vi, 4 : JlJise-

    ricordia vestra quasi nubes matutina, et

    quasi ros mane pertransiens. Male fun- « Disposui testamentum. Hic tertium,
    data est talium misericordia. Et lioc, « in in quo tangit modum exhibendi utrum-
    coelis, » id est, per coelos, per Apostolos, que, scilicet collationem JNovi Testa-
    qui coeli dicuntur in Psal. xviii, 1 : Coeli menti.
    enarrant gloriam Dei. Vel, « in ccelis, » Ait enim : Sicut dixisti misericordiam
    id est, in electis tuis, qui coeli sunt, id te sedificaturum, misericordiam exhi-
    est, casa helios, in quibus iiabitas et se- buisti : et hoc per hoc quod dixisti :

    des. Isa. lxvi, Coelum sedes mea,


    i : « Disposui »jam in seterna mea ordina-
    supple, est. Utrique autem cceli dicun- tione, « Testamentum » Novum « electis
    tur, et Apostoli specialiter, etomnes justi meis, » hoc est, Testamentum Novum,
    generaliter, quia in coelis desiderio et post quod non erit aliud. Primum enim
    COMMENTARII IN PSALMUM LXXXVIH. 403

    fuit promissionis, hoc est consuminatio- « Usquc in .vfcrnum pr.rparabo se-


    5
    nis. A(I IIt.'l)r.i\, 1.') : Sub priori Tcshi- incn luuin, » hoc est, dabo tibi semen in
    nienlo reproniissioncin acripianl, se dsub a'ternum mausurum, scilicct Christura.

    Novo rem promissam, secundum illud Ad Ilom. 1, 3 : De Filio suu, <iui factus
    Psal. civ, 8 : Mcmor fuit in sieculum est ei cx seininc David sccundum car-
    Tcslanienli sui : verbi, quod nianda- neni. 11 Uei,^ vii, 12 .•
    Suscilabo semen
    vit in ntii/c fjenerationcs. tuum post te, quod egredietur dc ulero
    luo. Doc est illud semen, de quo Isa.
    « Juravi David. » Ilic secundum, in I, 9 Dominus exerciluum reliquis-
    : \isi
    quo sumilur ratio cantandi misericor- set nobis senwn, quasiSodoma fuissemus

    dias, e\ parte ojus cui facta est promis- el quasi Gomorrha similes essemus.

    sio, et tangilur <Iuplex, secundum du-


    plicem promissionem. Prima est de « Et iedifieabo. » Ilic secundum.
    Christo de David nascituro. Secunda, de Quasi diceret : Sic seinen dabo, « et

    nato perpetuo rcgnaturo, ibi, » Et ledi- sedificabo, » firmiter stabiliendo, sicut


    fieabo. » res quae aHlilicata cst, sedcm luam, « »

    ln prinia tangitur conUrmalio pro- id est, regnum super quod sedes : et


    missionis, ibi, « Juravi. » Et quasi cau- hoc, « in generalionem el generalio-
    sa promissionis, ibi, « David servo ncin, » id est, in (Bternum. Isa. ix, 7 :

    mco. » Et ipsa promissio, ibi, « Usque in Super solium David, et supcr regnum
    ieternum. » ejus sedebit : ut eonfirmel illud, et cor-

    Dicit eri^o : Sic cantabo misericordias, roboret in judicio et justitia, amodo et

    quoniam lioc quod prsemisi, dixisti in usque in sempiternum. Sed quia hsec
    corde, sed etiam et hoc « juravi, » id non possunt intelligi de materiali regno
    est, firmiter statui : loquitur in persona David, sicut aperte videmus, melius ex-
    Domini. Vel repete, « Dixisti, » supra ponuntur haec dicta de ipso Christo, qui
    positum. Psal. cix, i : Jiiravit Dom,i- verus David, hoc est manu fortis : hic
    nus, et non pcpnilebit euni '. Cassiodo- est enim de quo
    in Psal. xxiii, 8 Donii- :

    rus : « Divinum sacramentum promis- nus forlis ct jiolens, etc. Ille fortior su-
    « sionis noscitur esse securitas : quia perveniens ad abligandum fortem ^ Et
    « solus juste diffinitive promittit, cui adspectu desiderabilis : quia speciosus for-
    nf»".
    oniini
    « subjacet imnlere quod dixerit. » IIu- ma prx *. Huic juravit,
    filiis Jwminum
    .

    "«"-. mana enim fragilitas ideo prohibetur Deus solium suum dura-
    firmiter statuit
    )ir)us
    sacramentorum promissionibus
    ^
    se obli- turum etregnum, scilicet fidelium colle-
    igare?
    gare, quia non est iu potestate ipsius, gium. Ezech. xxxiv, 2i : Ego Dominus
    quaj pollicelur efficere. Augustinus ero eis in Dcum : el servus mens David
    aliam assignat rationem, scilicet ne con- prineeps eorum. Sed num-
    in medio
    suetudine jurandi cito labatur in perju- quid adtempus? Absit. II Reg. vii, 13 :

    rium. Ait enim : « Hene prohibctur ho- Slabiliam Ihronum regni ejus uscjue in
    « mo jurare, ne consuetudine jurandi scmpilcrnum. Et numquid solus, non
    <« labatur in perjurium. » Deus solus multiplicatis filiis ? Absit. Eccli. xuv,

    securc jurat, (jui falli non potest. Sed 1 1 et seq. : Cum semine corum perma-
    cui ? « David verilatem, etc. .luravit nent bona. llsereditas sancta nepotes
    autem, quia servus ejus electus. Elecjil eorum, et in lcstamenlis stetit semen
    David servum suum^ et sustulil eum eorum: et filii eorum propter illos
    de (jregibus ovium^. Et quid juravit? usque in ssternum mancnt.

    '
    Cf. ad Hebr. vii, 21. 3 Gf. Luc. XI, 22.
    * Psal. Lxxvn, 70. • Psal. xLiv, 3.
    464 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    « Confitehuntur cceli. » Hic secun- serat, est narranda : et credentes dici-

    dum, in quo postquam promisil se mus, qui vel jam credunt, vel credituri

    cantalurum Dei mirabiles misericordias, sestimantur, non aliis qui irrident et

    hic promittit alios narraturos : et dicuntur contemnunt. Matlh. vii, (» : Nolite dare

    duo. Primo, promittit alios laudaturos. sanctum canihus.


    Secundo, ostendit causam laudis, ibi,
    « Quoniani quis in nuhihus. »
    In prima duo. Primo, promittendo « Quoniam quis in nubihus. » Hic
    determinat qui laudabunt. Secundo, secundum, in quo subjungitur confes-
    quando, et ubi, ibi, « Etenini veri- sionis ratio, scilicet Dei excellentissima
    tatem. » magnitudo. Duo ergo dicuntur. Primo,
    Dicit ego : Sic cantabo ego mi- excellens magnltudo Dei. Secundo pro-
    sericordias : « et cceli, » Apostoli, et batio, quod vere excellit, ibi, « Deus
    Apostolici viri, in quibus erit sedificata qui glorificatur. »

    misericordia. Supra, in eodem, t. 4 : Inprima duo, secundum duplicem ex-


    Dixisti : In seternuni misericordia cellentiam, quam demonstrat in Christo.

    sedificabitur in coelis. » Ili, inquam, Prima, quantum ad humanitatem. Se-


    cceli, « confitehuntur » confessione lau- cunda, quantum ad divinitatis poten-
    dis, « mirahilia tua, » mirabiles mise- tiam, ibi, « Similis erit Deus. »

    ricordias tuas, et operationes admiran- Dicit ergo : Sic confitebuntur cceli

    das. Psal. xviir, 1 : Cop.li enarrant glo- mirabilia. Nec mirum, si securi confi-
    riam Dei. Hoec autem mirabilia, quee tentur illa : « quoniam quis sequabitiir

    coeli confitentur, sunt tria mirabilia a Doniino? » id est, Christo, « i)i nubi-

    Deo facta. Quod Deus homo miranda : hus, » in hominibus prsedicantibus. Etsi
    nimis unio. Joan. i, 14 Verhum caro : enim Christus Deus in nube carnis
    factum est. Psal. lxxxvi, 5 : Homo apparuit, secundum illud Isa. xix, i :

    natus est in ea, etc. Quod mater Virgo. Ecce Doniinus ascendet super nuhem
    Isa. VII, 14 : Evce Vinjo concipiet et levem. Et prsedicatores et Apostoli
    pariet filium. Quod cor humanum nubes sunt, secundum illud Isa. v, 6 :

    fidele, et ad talia credendum aptatum. Nubihus mandaho pluant


    ne super
    Luc. I, 45 : ^<:'«/rt, c/uie credidisti, quo- eam imhrem. Et Qui sunt isti,
    lx, 8 :

    niani perficientur, etc. Isa. xvi, 1 : qui ut nuhes volant ? tamen nullus
    Domine Deus meus es tu, exaltaho adaequari poterit. Job, xxviii, 17 : Non
    te, et confitehor nomini tuo : quo- adcTquabitur aurum vel vitrum. Et
    ei

    niam fecisti niirohilia, cogitationes an- infra, t. 19 Non adsequabitur ei to-


    :

    tiquas fideles, amen. pazius de yEthiopia, nec tincturse mun-


    « Etenim veritatem. » Hic secundum. dissinise componetur. Quippe Joan. m,
    Quasi diceret : Sic confitebuntur mira- 31 : Qui desursum venit, super omnes
    bilia : quando, et ubi? « Etenim con- est. Quia Pater non dedit Filio spi-
    fitehurUur veritatem tuam., » impleta ritum ad mensuram ^ In Psal. xliv, 8 ;

    scilicet promissione. Ecce quando. Et Unxit te Deus, Deus tuus, oleo lae-

    hoc, « in Ecclesia sanctorum, » iii titise prse consortibus tuis ^.

    congregatione justorum. Ecce ubi. Psal. « Similis erit Deo. » Hic secundum.
    XXXIV, 18 : Confitehor tihi in Ecclesia Quasi diceret : Christo nubi nulla nubes
    magna. Inter credentcs enim veritas sequari poterit. « Aut quis in filiis Dei »
    Dei qua implcvit mirabilia quaj promi- existens, filiis, inquam, adoptivis, se-

    •
    Joan. III, 34 : iVou enbn acl mensuram dat dine no& omnes acccpimm {io-dw. i, 16).

    Dem spiritwn, scilicet Filio, de cujus plenitU' '^


    Cf. ad Hebr. i, 9.
    COMMENTARH IN PSALMUM LXXXVIIl, 465

    cunJuin illucj Psal. lxxxi, (> : Eyo doctriiUH sinceritatem, secundum illud

    didi : Dii cstis, et filii Earrlsi onincs ? Isa. XXIV, 1") : In doctrinis ijlorificaie
    Ad Kom. vni, 17 : N/ autfm /i/ii, et Dominum. Per intentionis rectitudinem,

    '^t liieredcs. « Sitnilis erit, » \\\ cs^lmiIui et I ad Cor. X, 31 : Sice inanducatis, sive
    '
    naluia, « /M>, » id ost, Cliristo, qui bibitis, sice a/iud quid facitis : oinnia
    verus esl Deus. Hxod. ix, 14 : Xoii est in (j/oriam Dci facile.

    siinilis niei in oin/ii terra. Et xv, 1 1 : « Magnus et tcrribi/is. » Ecce secun-


    (Juis similis tui in /ortihus, Domine ? duin. Quasi diceret : Sic honoratur per
    quis siniilis tui, mayni/ivus in sanctitate, illos, el etiam ipse est a magnusy) in po-
    etc? Jesis CniusTLs, Non est til)i simi- tentia, « ct tcrribi/is » majeslate, « sii~

    lis, Domine : magnnm enini est no- jicr oinncs, qui iii circiiiiu ejus sunt, »

    inen tuuni. Mich. vii, 17 Quis Dcus si- : scilicet super sanctos qui circumdant
    uiiiis tui, qui uu/ers iniquitatem, etc. eum, sicut milites suum regem. Zachar.
    Kt inlelligendum est de simililudine IX, 8 : Circui/i(/abo domuin incuni ex
    potentiae et naturie, non de similitudine /lis, qui mi/itant mi/ii cuntcs et rcver-
    imitationis et vestigii, de qua dicitur, ienies, sicut assessores judicem. Apoc.
    Genes. i, 20 Faciamus hoininem ad
    : IV, 3 : D-is crat in circuitu sedis. In
    imayineni el similitudinem nostram. iride Sanctorum diversitas designatur.
    Et in eodem, t. 4 : Ft in circuitu sedis
    scdilia viginii quatuor : ci super
    « Dcus qui (jlori/ivatur. » Ilic osten- tJironos viginti quatuor seniores se~
    dit assertam dc Deo magnitudinem ex- dentcs super omnes tam prajpotens et
    :

    cellentem. Piiino ergo ostendit, quod terribilis est. .lob, xxv, 2 Poiesias :

    excellit in esscntia omnem sanctum. et tcrror apud eum est, ([ui facit concor-
    Secundo, quod in eftlcacia, ibi, « Do- diam in subiimibus suis.
    mine Deus virtuium. »
    In prima duo. Primo ostendit, quod
    excellit omnes sanctos, quia honora- « Domine Deus viriutum. » Hic se- O
    tur per illos. Secundo, quod est super cundum, in quo ostendit excellentiam
    illos, ibi, « jMagnus, et terribilis. » in efficacia et opere : et tanguntur tria.
    itu Dicit ergo : Sic nullus similis, quia Primo qusestionem repctit in negativam
    . « Deiis » est « qui i/lorificatur » ab partem terminandam. Secundo, quia
    liominibus, « in consilio, » id est, pcr potentia, et virtus, et operatio : -
    po-
    consilium, « sanctorum suorum : » tentiam ejus, el virtutem exprimit, ibi,
    unde evidens est cum consulantur cre- « Potcns es. » Tcrtio, efiectus fiuentes
    dcre in illum, quod sit exccllentior, ex illa potentia exprimit, in quibus
    (llorilicatur ergo Deus per fidem cre- oinnes excellit, ibi, « Tu dominuris
    dentiuin, l*sal. lxxxv, 1) : Onmcs gcn- potesiaii. »
    tcsquascumquc fccisti, vcnient, et ado- Dicit ergo : Sic excellis omnes in
    rubunt coram tc, Dominc : cl qlorifi- essentia et magnitudine, et o « Domine
    cabunt nomcn tuum. Per peccati proprii virtutum Deus, » Angelorum. Isa. vi,

    I'
    confessionem, .losue, vii, 1!) : Fili ini, '.\
    : Sancius, sanctus, sancius, Dominus
    dnylorinin Doinino Dco Isracl, et confi- Deus Subaoth, quod idem est quod exer-
    tcrc, etc. Per boni operis exbibitionem in cituum, y\ngeIoruin, vel virtulum ani-
    aperto, Matth. v, 10 : Videant opcra mabus infusaium. .lacob. i, 17 Omne :

    vesira bonn, ct fjlori/icenl Pairem cc- daium opiimum, et omne, etc. Proutris-
    I' siruin, qui in ca-lis est. Per laudes et (jue diclum est supra, Psal. xxiii, 10 :

    LM-aliaruin actionem, Luc. n,2() : Kl rc.ccr- Dominus virtutum, ipse est rex (f/orise.
    \l sunt jiastorcs (jlorificantcs, etc. Per Et Jerem. xi, 20 Tu Domine Sabaoth :

    XVI
    30
    466 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    qul judicas jusle, et probas renes et num. Secundo, cohibitio surgentium


    corda^. « Quis similis tihi : » in effi- aliquo modo, ibi, « Motum autem fiu-
    cacia et operatione. Quasi diceret : cluum. »

    Nullus. II Reg. VIII, 22 : Magnificatus Dicit ergo : Sic potens es, et vere,

    es, Domine Deus, quia non est similis quiaoDomine, « tu dominaris potestali
    tui, neque est Deus extra te, etc. maris, » mundi scilicet, non tantum
    materialis maris. Mundus enim mare
    « Hic secundum, in quo
    Potens es. » est, sicut supra dictum est multis ra-
    exprimit potentiam, et tangit potentiam tionibus. Psal. ciii, 25 : Hoc mare ma-
    primo. Secundo, potentise et virtutis ve- gnnrn et spatiosum manihus, etc,
    ritatem, ibi, « Et veritas. » supple, fecisti. Potestati aulem mun-
    Ait enim : Sic enim non est similis danse Dominus dominatur. Job, xxxviii,
    quia, oDomine, potens es ex teipso, et 8 : Quis conclusit ostiis mare? Jerem.
    per et non ab alio, nec per alium
    te, : V, 22 Posui arenam ternmium ma-
    :

    sed omnia alia ex te sunt potentia, et ris, subtilissimam suam et innumera-


    per te. Ad Rom. xui, 1 : Non est pote- bilem sapientiam. Marc. iv, 39 : Dixit
    sias nisi a Deo. mari : Tace, et ohmutesce : et statim

    « Et veritas tua, » id est, vera po- obedivit. Matth. viii, 27 : Qualis est hic,

    tentia tua, « in circuitu tuo, » non tan- quia venti mare obediunt ei ?
    et

    tum in te, sed in alios affluit ex te. « Motum autem fluctuum ejus, » si

    Jacob. 1,Omne datum optimum,


    17 :
    surgat, scilicet tentationem et tribula-

    et omne donum perfectum desursum tionem si veniat, « tu mitigas, » tem-


    est. Veritas etiam tua, qua reddis per perando ut possit sustineri. I ad Gor. x,

    misericordiam promissa, non tantum 13 : Eidelis Deus est, qui non patietur
    ubi es in coelo, vel ubi in terra natus vos tentari supra id, quod potestis : sed
    es, apparet, sed « in circuitu tuo, » per faciet etiam cum tentatione proventum,
    totum scilicet mundum est ditTusa. Gan- ut possitis sustinere. Dan. iii, 49 et 50 :

    tic. 1, 2 : Oleum effuswn nomen tuum. Angelus Domini descendit cum Azaria,
    et sociis ejus, in fornacem,... et fecit me-

    dium fornacis quasi ventum roris flan-


    lO a^ Tu dominaris potestati maris. » tem. Psal. xciii, 13 : Ut mitiges ei a
    Hic tertium, in quo speciticat efTectus diebus malis, etc.
    |i
    divinae potentise et virtutis. Et primo,
    quae facit in praesenti. Secundo, quse
    faciet in futuro, ibi, « Tuum hra- « Tu humiliasti. » Hic secundum, in

    chium. » quo ostenditur mali repressio, adversa-


    Primo tangit effectus,
    In prima duo. primo tangltur capitis
    rios aftligendo. Et
    quoad amotionem mali, vel cohibitio- adversariorum liumiliatio sive dejectio.
    nem. Secundo, quoad collationem boni, Secundo, malorum dispersio, ibi, « In
    ibi, « Tui sunt cceli. » brachio virtutis. »

    In prima duo. Primo tangitur cohibi- Dicit ergo : Sic tluctus tentationum
    tio mali a bonis simpliciter, nihil infe- inundaverunt, et mitigas : et etiam « tu

    rendo adversariis bonorum. Secundo, humiliasti superhum, » scilicet diabo-


    cohibitio mali, aftligendo adversarios lum. Supra, in Psal. lxxiii,Super- 23 :

    bonorum, ibi, « Tu humiliasti. » bia eorum qui te oderunf,, ascendit sem~


    In prima duo. Primo tangitur sim- per. Quomodo ergo humiliatus dicitur?
    plex repressio tentationum, et tribulatio- Resp. Est humiliatio qua? est actus vir-

    ' Cf. Jerem. xvu, \0 et xx, 12.


    COMMKXTAHH IN PSALMUM LXXXVIII. 467

    tiitis : luec iion ost iii diabolo, el oiipo- sornm conservatio, ibi, « Orbetn tcrrie. »
    nitiir superbia^ Kt osl bumiliatio ([iko osl Tortio, possessorum ot consorvatornm
    ilojcctin, sic accipitiir hio : iindo l)ono vroatio do nibilo, quod omnibus inajus
    additnr : « Sicu/ vuhiouitutn. » Vulno- est, ibi, « Afpdloncm ct marc. »
    ralns cnini buniiliatnr ut (lojoctus. el bic .Vil ergo : Sic reprimis mala, et etiam
    liuniiliatus ost iliabolus. Isa. xiv, 10 : confers bona : quia « tui sunt cocli, » ad
    Diceuf tibi : FJ tu vulncratus cs, sicut litteram, (( et tua est tcrra, » materialis
    et itos. VA i.i, 11 : Xunujuid non tu pcr- ista. Deut. x, L't : L'n Domini Dci tui
    cu.ssisti supcrhuui, vulnerasti draco- Ciplum cst, et coelum ca^li, etc. Et in Psal.
    nem ? (Jiiasi diiMTot : Sic. XX III, 1 : Domini est tcrra ^. De ambo-
    bns, Isa. xlii, 5 : Creans coclos, et ex-
    /// hrachio. » ilic secundnin, monibro- tcndcns eos : firmans terram, etc.
    ruin ojns dispersio. Quasi diceret : Sic Nec tantum bsec tua sunt, tamquam ab
    vulnerasti superbnm, ot « dispersisti ini- alio tibi data, imo « orbcm tcrrse, » torrse
    micos tuos, » in diversas partes sparsi- ad littoram ambituin, qui ox nulla parte
    sti, captivando oos por mundum, secuii- alicui immittilur rei : « ^'/ plenitudinem
    dum illud l*sal. lviii, 12 : Disperge illos cjus, » id est, replentia ipsam, omnia ntii
    in virtute tua. Vel, « dispersisti : » quia fundasli, » ut staret firmiter. Psal. ciii,

    aliqnos ad te atlraxisti, ipsum spolians. 5 Qui fundasti terram supcr stabilita-


    :

    Luc. XI, 22 : Si autem fortior eo super- tem suam, non inclinabitur in sseculum
    I
    eniens vicerit cum, universa artna cju.s ScVculi, spiritus tui virtute totum conti-
    aufcrct, in quibus confidebat, ct spolia nente, et rcplente. Sapient. i,7 : Spiritus
    cjus distrihuet. Alias, « dimisisti, » tam- Domini rcplcvit orbem tcrrarum.
    quam exca^catos, el in malitia obstinatos.
    Ad Hom. XI, 2o Csecitas cx partc contin- :

    (jit in Isracl. Et boc, « in hrachio virtu- « Aquiloncm, » hoc est, Aquilonarem

    lis tuss, )) intransitiva constructio, boc ventum, qui malus est, « et mare, » 13
    est, in bracbio tuo, Filio tuo qui est bra- quod est amarissimum, « tu creasli, »
    ?^.^ cbium tuum. de nihilo fecisti multo ergo fortius om- :

    Hracbinm Patris Cbristus, in quo omnia nia alia. Glossa dicit Aquilonem, diabo-
    focit ot refocit, in quodiabolum prostravit, lum, quem Deus condidit. Job, xl, 10 :

    quod pro corpore porculiondum objecit, Eccc Bchcmoth, quem fecit tecum. Hic
    quod pro sanitate totius corporis minui Aquilo, de quo Cant. iv, 16 Surge :

    voluit. Isa. Liii, 1 Kt hrachium Domini : Aquilo.^ ct veni Auster. « Et niarc, » id


    cui rcvelatum est^ ? Et xl, 10 : Ei hrachi- est, sajculum. Isa. li, 15 : Ego sum Do-
    um ejus dominabilur. Et est virtus, I ad minus Deus tuus, qui conturbo mare, et
    Cor. 1, 2'}, '1\ : Prredicamus... Christum intumescunt fluctus ejus.
    Dei virtutem, ct Dci sapientiam.
    TJiahor et Hcrmon. » Hic secundum,
    «

    in quo tanguntur effectus potentise quan-


    « Tuisunt cfpJi. » Ilic tangitur effectus tum ad beneficia recreationis. Et legitur
    divinre potonti* quantum ad boni col- lioc triplicitor. Ouia Thabor et Hermon
    bitionom. Et primo, quanlum ad boiium possunt accipi litteraliter prout sunt qui-
    creationis. Secundo, quantum ad bonum dam montes Syriae, et sic significatur
    recreationis, ibi, « Tliabor cl Ilcrmon.'» vocatio ad fidem. Vel ratione interpreta-
    In prima tanguntur tria. Primo, om- tionum nominum, et hoc referendo ad
    nium rerum possessio. Secundo, posses- causam conversionis, vel ad ipsos voca-

    • Cf. Joan. xii, 38. » Cf. I ad Corintli. x, 26.


    D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    tos. Pritno raodo significatur vocatio tam perierunt doinus Israel. YX « Hermon, »

    Judaeorum quam Gentilium communiter, id est, analhema ejus, Gentilitas scilicet,


    Secundo modo, per Thabor vocatio Ju- quse erat a Deo separata, et analhemati-
    diBorum, per Hermon vocatio Gentium. zata. Ad E[)hes. ii, 12 : LJratis illo in

    Dicit ergo : Haec bona fecisti, et pro- tempore sine Christo, alienati a conver-
    ptcr hoc « Tkuhor et Ilermoii, » id est, satione Israel, et Iwspites testamento-
    Converaio
    Gentiiium.
    Qgi-^tQitas, per istos montes qui sunt in ruin, promissioiiis spem non habentes, et

    terra Gentium, designata, « exsiilta- siiie Deo in hoc muiido. « Exsultabunt


    bunt^ » nominetuo, »
    non in se, sed « in in nomine tuo, » ut supra.
    invocato super eam. De monte Thabor
    habetur Matth. xvii, 1, et Marc. ix, 1,

    et Luc. IX, 28 et seq. Creditur enim «Tuiim brachium. » Hic secundum,


    fuisse mons, in quo Dominus fuit trans- in quo postquam attigit effectus divinse
    figuratus. De Hermon dicitur in PsaL potentise in prffisenti, in quibus non ha-
    cxxxii, 3 : Sicut ros Hermon, qui de- bet Deus similem, tangit eflectus ejus-
    scendit in montem Sion. Hic est ergo se- dem potentise in futuro, maxime in ju-

    cundum hanc lecturam, quod priedictum dicio : et dicuntur duo. Primo, tangit

    est ab Isa. xxxv, 1 : Lfl?tabitur deserta, quse pertincnt ad judiccm. Secundo, quse

    et invia, et exsultabit solitudo. Deserta ad judicandos, ibi, « Beatus populus. »

    et invia solitudo, hoc est Gentilitas ibi, In prima parte tria. Prirao tangitur
    sicuthic « Thabor et Herinon ». judicis Secundo, oratur ut
    descriptio.

    Vel secundum interpretationes no-


    sic potenter judicet, et ad gloriam suam,
    minum. Thabor interpretatur veniens lu- ibi, (c Firmetur inanus tua. » Tertio, os-

    men, designat gratiam descendentem a tenditur quoinodo judicabit, ibi, « Justi-

    fonte luminum Deo, secundum illud Ja- tia et judicium. »

    cob. i, 17 : Omne datum optimuin, et Dicit ergo : Sic rederaisti nos a pote-
    omne donum, etc. Et iii Psal. iv, 7 : state diaboli, et nos eruisti : nec mirura,
    Signatum est super nos lumen vultus quia « braehium tuum, » id est, Filius

    tui, Domine. Hermon anathema ejus in- tuus, qui brachiura tuura est, sicut pa-
    terpretatur : anathema autem separatio rura ante dictura est, «^ cuin potentia, »

    est. Sensus ergo est : Hsec quse prsemisi, supple, est. Vel sic, ut non dependeat
    fecisti : propter quod « Thabor, » id est, ab anlecedentibus, sed raagis incipiat hic
    illi ad quos venit lumen gratiee tuse « et : quasi nova narratio de futuris. Hoc fe-

    Hermoii, » qui propter hoc sunt separatio cisti in prsesenti, et o Doraine, « bra-
    ejus, id est, separati ab eo, id est, dia- chium tuum, « Filius tuus in quo tan-
    bolo, « exsultabunt nomine tuo » in : dem bonos remunerabis, et malos pu-
    quippe seipsos gaudebunt ereptos a dia- nies, « cum pot"iilia, » supple, est. Luc.
    bolo, tamquam prsedam. Tsa. ix, 3 : 1, 51 : Fecit potentiam iii brachio suo.
    Lsetabuntur coram te, sicut qui Isetantur Et cura potentia indeficienti. Dan. vii,

    in messe, sicut exsultant victores eapta 14 : Potcstas ejus, potestas seierna^ cjusr

    prseda. non auferetur : et regnum ejus, etc.


    Vel sic ut refcranlur ha^c ad vocatos. Matth. XXVIII, 18 : Data est mihi oinnis
    Sicut hsec omnia fecisti, et propter hoc potestas in caelo, et in tcrra.

    « Thabor, » id est, veniens lumen, Ju-


    ad quos primo lumcn veri-
    dtei scilicet, « Firinetur manus. » Hic secundum.
    tatis, quod est Christus, venit. Joan. i, Quasi diceret Brachium tuura potens : j

    9 Erat lux vera. Et in cap. viii, 12


    :
    : est, sed rogo, o Domine, « manus tua,i>

    E(jo suin lux mundi. Et Matth. xv, 24, id est, oj)eratio tua, « firinctur, » non

    dicit Non sum missus nisi ad oves, quss


    :
    llectaris a recte judicando, et sic « exal'
    COMMEMARII i.\ PSALMLM LXXXVllI. 469

    tetiir, » lionorelur scilicot, « dvdtfra ritate, in tabcrnaculo David, judicans ct

    tiia, » Filius. Quasi dicerel : Si firmiter qucerens judicium, et velociter rcddcns


    in judicio stoterit in puiiiendo malos et quod justum est. Et in cap. ix, 7 : Su-
    remuncrando bonos, tunc exaltatus erit. per solium David, et super regnuin cjus
    PsaL X sec. llebr. 12 Exsurye, Doini- : sedebit : ut confirmcl illud, ct corrobo-
    116 Deus, scilicet ad judicandum, ejalte- ret in judicio et jiistitia.

    tur niiuius tua. Ei alibi, Psal. xx, I i :

    Edaltare, Domine, scd, « /// rirtute tua.y> « Misericordia et veritas. » Ilic secun-
    Isa. xxxin, 10 : Xu)ic co/isurfjain, dicit dum, scilicot ratio judicandi in justitia
    Dominus, nunc e.ra/tabor^ nunc sublcva- et judicio : quia pra^cessit misericordia
    bor. bona promittens, et veritas promissa red-
    Vel secundum Glossam
    sic : « Firme- dens.
    tur manus tua, » operatio lua judiciaria Ait enim : Sic judicabit in judicio et
    super malos, et ut ipsos juste judices et justitia, quia intorim, scilicot usque ad
    districte, quod utique fiet, quia scriptum dieni judicii, « misericordia, » promit-
    est, Eccli. XV, 3 : Firmabitur in illo, et tens quod deleas culpas volentibus poeni-
    non flectetur. Hoc in recto et in boc tere. Ezech. xviii, 21, 22 : Si impius
    quod justum est : irrevocabilis enim crit egerit pcenitentiamab omnibus peccatis
    ejus sententia, PsaL lxxxviii, 3o : Qiise suis,... omnium iniquitatwn ejus, quas

    procedunt de labiis meis, non faciam ir- operatus est, non j^ecordabor. « Et vcri-
    rita. Proverb. xii, 19 Labium veritatis : tas, » promissa reddens : dimittis enim
    firmum erit in perpetuum. « Et exalta- nunc peccata, et deles illa. Isa. xliii,

    bitur, » per boc, « dextera tua, » boni 25 : Ego sum ipse, qui dcleo iniquitates
    scilicet, qui in dextera tua erunt in die tuas propter me. Dc utroque, Proverb.
    judicii,secundum illud Matth. xxv, 33 : XX, 28 : Misericordia et veritas custo-
    Et statuet oves quidem a dextris, hcedos diunt regem. aPrsecedent faciem tuam,»
    autem a sinistris. ad judicium venturi. llsec duo significan-
    tur in duobus discipulis quos mittebat
    anle facicm suam in omnem civitatcm,
    « Justitia et judicium. » Ilic agitur et locum, quo erat ipse venturus '.

    modus judicandi, in quo dicuntur duo.


    Modus quo judical)it primo, et ratio mo-
    di, ibi, « Miscricordia ct veritas. » « Bcatus populus. » Hic su])jungitur 10
    Dicit ergo : Sic peto ut judiccs, et sic de judicandis, vel do efTectibus divina?
    erit : quia «jitstitia,» quae est in exsccu- potentiae comparatione ad ipsos judican-
    tione ejus quod rectum est, « et judi- dos, et maximo bonos. Primo orgo tan-
    cium » quod est in deliberatione, et dis- gituripsorum prsemium. Secundo, me-
    cretione recti, supple, erunt « praepara- ritum prsemii, ibi, « Donvine, in lumi-
    tio .sedis tuse. » Sedes enim est tEterna ne. » Tertio, ratio et causa ipsius mcriti.
    ejus tranquillitas, in qua judicat. Justi- Prima_, ibi, « Quoniam gloria virtu-
    tia ergo cl judicium, quod tunc exerce- tis. »

    bit, pripparabunt sedem, non ut sit in te, Dicit ergo : Sic judicabit interim ex-
    quae a^lerna est, sed utin manifestationc, hil)ons misericordiam et veritatem, et
    ut omnibus apparoat videntibus justi- tunc, « bcatus, » supple, crit « popu-
    tiam et judicium, quod soronus judox sit. « lus, qui scit jubilatiorwm, » qui scit

    Isa. XVI, Et prieparabitur in miscri-


    \\ : gaudero in Deo gaudio incfTabili, ot dc
    cordiasotium, et sedebitsuper illud in ve- Deo. Gassiodorus : « Jubilatio est copio- jubUaiio?

    ' Luc. I, 1.
    470 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    « sa mentis exsultatio, quae verbis non cupiscibilem. « In nomine tuo, » in

    « potest cxplicari, nec penitus subtice- efficacia nominis tui. Habac. iii, 18 :

    « ri. » Gregorius : « Jubilatio est, quan- Exsultabo in Deo Jesu meo. Quare ?
    « do ineflabile gaudium mcnte concipi- Quia nomen virlutis. Act. iv, 12 Nec :

    « tur, quod nec abscondi potest, nec enim aliud nonien est sub coelo datum
    tt sermonibus explicari : intelligi potest, hominibus, in ([uo oportcat nos salvos
    « exprimi non potest : cum autem fieri. Hoc nomen, de quo l*aulus ad
    « sentitur, tunc plene cognoscitur. » Phiiip. Donavit illi nomen, quod
    ii, 1) :

    Hic est novus calculus, in quo nomen est supcr omne nomen, ut in nomine
    novum a solo accipiente cognitum. Apo- Jesu, etc.
    cal. II, 17 : Dabo illi calculum candi- « Et exaltahunlur, » magnos se re-
    dum : et in calculo nomen novum scrip- putantes, quod respicit ad irascibilem,
    tum, ciuod nemo scit, nisi qui accipit. non in seipsis : sic enim exaltati hu-
    Calculus novus, Ghristus nomen no- : miliantur. Luc. xiv, 11, et xviii, 14 :

    vum, inconsuetum de Christo gaudium, Omnis, c[ui sc exaltat, Jiumiliabitur. Sed


    et jubilus. « Beatus populus, qui hoc « in tua justitia, » id est, in justitia
    scit : experimento enim solo scitur quid eis data a te, et lioc eis scientibus et

    sit. Augustinus : « beate popule, putas fatentibus : aliter non esset justitia.

    « intelliges jubilationem? » Eccli. XX, 30 Qui operatur justitiam, :

    ipse exaltabitur. Augustinus « Aufe- :

    « Domine, in lumine. » Hic subjungi- « rat justitiam suain de medio, et hu-

    tur meritum^ et hoc triplex. Primum est « milietur vcniat Dei misericordia, ut
    :

    iiluminatio fidei, quantum ad rationabi- « exaltctur. » Possunt autem hcec re-

    lem laetitiam in Deo. Secundo, quantum ferri ad praemium, ut preemium, quod

    ad concupiscibilem, ibi, « In nomine tactum est generaliter^ cum dicitur,


    tuo. » Tertio, sancta exaltatio, seu indi- « Beatus populus, n quasi specificare-

    gnatio quantum ad irascibiiem, ibi, « Et lur. « Domine, in lumine vultus tui, »

    in juslitia. » in contemplatione tuse luminosce divini-


    Domine, beatus po-
    Dicit ergo : Sic, tatis : « ambulabunt. » « In iumine^ »

    pulus, et dignum est, quia o « Domine, Filio, videntes lumen ipsum Patrem,
    ambulahunt, » proliciendo de virlute in et e contrario. Psal. xxx, 10 : Apud
    virtutem. Psal. Lxxxni, 8 : Ibunt de vir- te est fons vitx, et in lumine tuo videbi-
    tute in virtutem, « in lumine vultus mus lumen.
    tui, n id est, in fide de vultu tuo, scilicet « Et in nomine tuo. » Noinen ap-
    de Filio, vel Spiritu sancto procedenti. pellatur cognitio, hoc est, in cognilio-
    Isa. Lx, 3, dicit ad Filium : Ambula- ne tua, « exsultabunt tota die, » in

    bunt gentes in lumine tuo. W ad Cor. v, illa die, qua^- tota est_, et intcgra dies.
    7 Per fidcm ambulamus, et non per
    : Zachar. xiv, 7 : Erit dies una quss
    speciem. Hoc lumen, de quo in Psal. iv, nota est Domino * : in hac exsullabunt
    7 Signatum est super nos Imnen, etc.
    : in cognltione tui. Cant. i, 3 .•
    Exsulta-
    bimus et lietabimur in le. IIoc ad glo-
    riam concupiscibilis.
    jy « Et i)i nomine tuo. » Hic secundum « Et in jnslilia tua, » quain vido-
    Quasi diceret : Sic fide erunt illumi- bunt in malos exerceri, et de malis,
    nati, et etiam « exsultabwit tota die, » « exaltabuntur. » Psal. lxxiv, 1 1 :

    non ad horain : quod respicit ad con- Omnia cornua peccalorum confringam,

    * Zach. XIV, 7 et9 : Et erit dies nna, qux 7}ota erit nomen ejus unum.
    est Domino... In die illa erit Dominus unus, ct
    COMMEMARll L\ PSALMUM LXXXVIIL 471

    ipsos damnando in infernum : ct caal- Filii tui scilicet, « est assumptio no-
    tabunliir tunc cortuia justi, \i\ juslitia stra,r> id est, nostne carnis, id est, quia
    Dei hoc lacientis. lu Psal, lvii, 11 : Filius nostram assumpsit naluram. Su-
    LcVtabitur justus cum vic/crit vindictaiu. pra, in Psal. lxiv, 'J : Bcatus, qwni clc-
    Et respicit hoc ad irascibilein. gisti et assumpsisti. I ad Tim. iii, 10 :

    Magnuni est pictatis sacramcntum, quod


    manifestatum cst in carne,... assumptum
    I
    « Quoniam gloria virtutis. » Ilic ter- est in gloria, id est, in unione gloriosa.
    tium, in quo tang-ilur priemii et me- Ad Philip. II, 7 : Formam scrvi accip-
    rili prima causa et ralio, quae tangitur iens,... et Jiabitu invcntus ut homo. Ad
    quasi quadruplex. Prima, Deus virtu- Hebr. ii, 10 : Nusquam Angelos appre-
    tum eis dator. Secundo, ipse conser- hendit, sed semen Abrahee apprehendit.
    vator, ibi, « Et in beneplacito. » Tertia,
    ejus incarnatio, ibi, « Quia Domini est « Et sancti Israel. » Ilic quarta cau-
    assumptio. Quarta, incarnati passio, il)i, sa, qute totum consummat, scilicet in-
    « Et sancti Israel. carnati passio.
    Ait ergo : Ilaec bona habebunt in Ait enim : Sic Domini est assump-
    praemio et in merito, et hoc non cx tio, et etiam assumptio nostra est
    se, sed ob hoc, « quoniam gloria vir- « Rcgis nostri, » illius, qui regit nos,
    tutis eorum tu cs, » id est, dator et qui omnium regum Rex est. Apoc. xix,
    infusor gloriosse eorum. Unde virtutis 10 : Ipse est Rex rcgum, et Dominus
    non gloriandum
    in se, sed in te solo est : dominantium. Et in cap. \, 3 Primo- :

    ut dicant: Non nobis^ Domine, non nobis^ genitus mortuorum, ct princeps regum
    sed nomini, etc '. Et impleant illud Je- terrse. I ad Cor. xv, 23 : Oportet il-

    rem. ix, 23 et 2i Xon glorietur sa- : lum regnare, donec ponat omnes ini-
    piens in sapientia sua, ct non glorietur micos sub pedibus ejus ^. « Sancti, »

    fortis in fortitudinc sua, et non glo- id est, sanctificantis « Isracl » per


    rictur dives in divitiis suis : sed in hoc suam passionem Isa. xii, : Magnus in
    glorietur, qui gloriatur, scire et nosse medio tui sanctus Israel. Ad Ephes. v,
    mc. Et illud II ud Cor. x, 17 : Qui 23 et 20 : Christus dilexit Ecclesiam,
    gloriatur, in Domino glorictur '. « Et et scipsum tradidit pro ea, ut illam
    in bcneplacito tuo, » non in nostro sanctificaret. Joan. xvii, 19 : Et pro cis,

    exercilio, « cxaltabitur, « proficiendo, scilicet discipulis, cgo sanctifico meipsum,


    « cornu nostrum., » id est, virtus no- ut sint ct ipsi sanctificati in veritate.
    stra. I Reg. ii, 1 Exaltatum cst cor-
    : Idem ergo est ac si dixisset : Heec bona
    nu meum in Dco meo. Et Luc. i, 09 : erunt eis, quia virtutum es dator, data-
    Erexit cornu salutis nobis. Quia sicut rum auctor, et carnem nostram assum-
    in Psal. cxLix, \, dicitur : Beneplaci- psisti, et passione tua eos sanctificasti.
    tuui cst Domino in populo suo, et exal-
    tahil mansuetos in salutem.
    « Tunc locutus es. » llic est secun- t^^
    da pars primae partis totius hujus Psal-
    « Quoniam Domini est. » Hic est tcr- mi, in qua postquam promisit se can-
    tium. Quasi diceret : Sic haec bona ha- taturum, et alios similiter, Dei miseri-
    bent, quia virtutes dat, dalas augmen- cordias, specificat illos : et dicunlur
    tat : et eliam « quoniam Domini., » duo. Primo, adimpletio eorum, quse

    ' Psal. cini, 1. 3 Cf. Psal. cix, {.


    - Cf. etiam I ad Corinth. i, 31.
    :

    472 D. ALB. MAG. ORI). mjED.


    prLemisit de Christo, sub typo et figu- tamen cst per divinitatem, de quo in
    ra David. Secundo, correctio levis eo- Psal. xxiii, 8 : Dominus fortis et po-
    rum qui crediderunt, si forte in aliquo Dominus potens in proslio. In hoc
    tens,
    deviaverunt, ibi, « Si aiiLein derelique- positum est a Deo Patre adjutorium
    :

    rint. » ipse enim adjuvit nos. Isa. xli, 14 :

    Tn prlma tria secundum tria quse Ego Dominus auxiliatus suni tibi.
    impleta videmus in Christo, quc-e dicit II ad Corinth. vi, 2 : In die salutis ad-
    sub typo David. Primum, ipsius exal- juvi te. Ad Hebr. ii, 18 : Potens est eis,
    tatio in Regem. Secundo, exaltati pro- qui tentantur, auxiliari.
    motio et coniirmatio in regnum, ibi, In hoc autem adjutorio bene figura-
    « Manus enini mea. » Tertio,honora- tus fuit per David, de quo I Reg. xxii,
    tio exaltati et promoli iinalis, et cum 2 : Convenerunt ad eum omnes, qui
    persevcrantia, ibi, « Ipse invocabit erant in angustia constituti, et oppressi
    me. » sere alieno, et amaro animo : et factus
    In prima duo. Primum, promissio de est eorum princeps.
    Christo sublimando. Secundo, descrip- « Et exaltavi. Ecce secundum.
    Quasi
    tio meriti sublimandi, ibi, « Inveni Da- diceret : Sic posui adjutorium in Chri-
    vid. » sto, « et electum de plebe mea, » na-
    In prima duo. Primo tangitur mo- tum vere electum. Cantic. v, 10
    Di- :

    dus promittendi, et quibus promisit. lectus meus candidus et


    rubicundus,
    Secundo, quid, ibi, « Et dixisti : Po- electus ex millibus. El Isa.
    xlii,
    1 Ecce :

    sui. ))
    servus meus, suscipiam eum : electus
    AHjutorium Dicit crgo : Sic misericordias nromi- meus, complacuit sibi in eo anima
    tiumani .
    mea
    generis in si mc cautaturum, et alios similiter. dedi spiritum meum super eum.
    Hunc,
    Nec dicas De te non est mirum, sed
    :
    inquam, elcctum « exaltavi. »
    Prseteri-
    de aliis : quomodo enim haec sciunt? tum pro futuro. Isa. iv, 2 : In die illa
    Quia « t?fnc, » quando mihi lisec os- erit germen Domini
    magnificentia, in
    tendebas, « locutus es etiam sanctis tuis et gloria, et fructus terrx sublimis.
    Et
    in visione : » solus non sum cui revela- Lii, 13 Ecce
    : intelligit servus meus,
    veris. Osee, xii, 10: Locutus suni super exaltabitur, et elevabitur, et sublimis
    Prophetas, et ego visioneni nmltiplicavi erit valde. Ad Philip. ii, 9 : Deus exal-
    eis. Amos, iii, 7 : Non facit Dominus tavit illum, et dedit illi, etc.
    verbum, nisi revelaverit secretum suum
    ad servos suos prophetas. Genes. xviii,
    17 : Num celare potero Abraham qux « Inveni David servum. » PJic secun-
    gesturus sum ? Quasi diceret : Non. dum, in quo pramissa Christi subli-
    II Petr. I, 21 Spiritu sancto matione
    :
    inspirati, in promisso, subjungitur
    su-
    locuti sunt sancti Dei homines. blimandi descriptio quantum ad meri-
    tum quia merito obcdientia? sublimatus
    :

    Et dixisti
    « Posui. » Hic secun- : fuit unde tangitur obedientia tamquam
    :

    dum, quid promiserit, quia mundo sub- causa sublimationis. Secundo, sublima-
    ventionem per Christum, et subvento- tio, ut causatum ab iila.
    Gausa, dico,
    ris cxaltationem, ibi, « Et exaltavi. » meritoria, non efliciens proprie, ibi,
    Dicit ergo : Sic locutus es, « et di- « Oleo sancto meo. »
    xisti, sicut ipsi publicaverunt
    ))
    Posui : « Dicit ergo : Sic in Christo posui ad-
    adjutorium, »
    non humani generis, jutorium, et sic exaltavi ipsum sed :
    jam in puro homine, qui impotons est, quare Quia
    ? « David, » id est, Chri-
    sed « in polenle, » Christo scilicet, qui stum, qui est manu lortis et adspectu de-
    etsi inliruuis per humanitatem, potcns siderabilis, inveiu
    « servum meum, »
    COMiMENTARII IN PSALMLIM LXXXVIII. 4-73

    id est, servientem mihi„et vere obeiliLMi- de quo in PsaL cxl, Oleum pecca- .j :

    tem. AJ Pliilip. ii, 8 : Factus est Patri toris non iinpinguct caput meum. Et
    obcdiois Ksqiirad murlcm. Obedieiis in Osee, XII, \, de Epliraim dicitur Et :

    curandis animabus a sordibus peccato- oleum iii .Eijtjptum jcrcbat. Sed bo-
    rum. PsaL lxw, 7 Mdnus rjt/s iit : no, quod est duhis inslructio^ de quo
    cophino scriicrunt. Isa. xlix, Pa- li : Luc. x, 3i, dicitur, quod Samaritanus
    rum rst ut sis mihi scrvus ad suscitan- qui interpretalur custos, infudit vulne-
    das tribiis .facob, ct fxccs Isracl convcr- ribus sauciati vinum aspera) correctio-
    tcndas. Et propter hoc « olco saticto nis, et oleum blanda' exhortationis,
    mco unxi eum, » hoc est, illum exal- quod est gratiae dulcedo et donorum
    tavi super alios mihi gratos. PsaL Spiritus sancti de quo Tsa. : x, 27 :

    XLiv, 8: (^nxif tc Drus, Deus tuus, oleo Computrescet jugum, peccati scilicet,

    lictitise pra' consortibus tuis L Isa. lxi, a facie olei. Hoc est oleum, quod su-
    1: Spiritus Domiiii supcr mc, eo quod gilur de saxo durissimo *, Christo sci-
    unxerit Dominu^ me: ad annuntiandum licet quod cst nitor bonae conscien-
    :

    mansurtis misit mr, etc. tiae, de quo Eccle. ix, 8 Oleum de :

    la Et potest esse thema de Confessore capite tuo non dcficiat. Matth. xxv, 4 et
    ). Episcopo : et tangitur meritum primo, seq., Falua; virgines caruerunt hoc oleo,
    cum dicitur « : Inveni David servum et non intraverunt cum sponso ad nup-
    mcum. » Et praemium, cum subinfertur, tias. Quod est etiam splendor bonee fa-

    « Oleu sancto. » In merito tangitur hu- mse, de quo Cantic. i, 2 : Olcum effu-
    iiiilitas, ibi, « Inveni. » Quasi diceret, siim nomeii tuum. Et ultimo, oleo op-
    hitentem ex humilitate, nec sc ingeren- timo, quod est pinguedo aeternae laetitiae,

    tein, sicut ille qui abscondit se fugiens de quo tactuni est in Psal. xliv, 8 :

    in montem, ne fieret rex ^ Et plena ju- Unxit Deus, Dcus tuus, olco Isetitise,
    te

    slitia, « Z)«t!iV/ » adspectu desiderabihs, etc. Unxit ergo eum oleo primo in bap-

    ut sit mundus dcclinaiido a malo : et tismate, tamquam infirmum, et vulne-


    manu fuitis, ut sit promptus ad operan- ratum, ad sanitatem recuperandam. Oleo
    dum. PsaL xxxvi, 27 Dcclina a malo, : secundo in confirmatione, tamquam pu-
    per munditiam: et fac bonuin, per forti- gilem ad vincendum. Oleo tertio et
    tudiuein. Et simplex obedientia, « Ser- quaito, tamquam mulierem, ad deco-
    vum. » Isa. xLix, 3 Servus meus es
    : rem. Oleo ultimo, tamquam regeai et
    tu Israel, quia iii te gloriabor. Et chari- praesulein ad honorem.
    tas, « Mcum, » ut totum se det mihi ex
    amore, et ego me sibi. .loan. xvii^ 10 :

    Et inca omnia tua sunt, et tua mea « Manus enim mea.


    Hic secundum » «^^
    sunt. I^ctrus enim primo requiritur dc in quo postquam actum est de exalta-
    charitate et passione, quam suscipiatur tione Christi in regnum, subjungilur
    ad oves pascendas, et agnos ^ Talem de promotione ipsius in regno et di- :

    humilem, juslum, obedientem, charita- cuntur duo. Primo, roboratio. Secun-


    tivum unxit Deus oleo, non malo, quod do, profectus post roborationem, ibi,
    '•
    est doctrina hairelica. Prov. v, 3 : A7- « Et veritas. »
    tidius oleo fjuttur ejus, dicitur de me- In [triina duo, secundum duo in qui-
    retrice, ha^rctica scilicet pravitalc. Nec bus roboratio notatur. Primum est di-
    alii) inalo, quod est adulatio blanda. vini adjutorii exhibitio. Secundum, ini-

    * Ad Ilebr. i, 9 ; Propterea unxit te Deus, Deus ' Cf. Joan. XXI, io et seq.
    ! tuus, oleo cxsultationis prx participibus tuis. Deuter. xxxii, 13 : Suget mel depetra,oleum-
    'Cf. Joan. VI, 15. que de saxo duriisimo.
    ;

    474 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    micorum dejectio, ibi, « Nihil proficiet Tentatus enim fuit a diabolo '. Daniel.
    inimicus. » XI, 15 : Veniet rex Aquilonis, et com-
    - In prima duo. Primo, promissio ad- portahit aggerem. Sed nihil valebit, ni-

    jutorii in pugna contra adversarios. Se- hil lucrabilur. Joan. xiv, 30 : enim
    Venit
    cundo, conforlationis per adjutorium : princeps hujus mundi, et i?! me non ha-
    si enim adjutorio non confortaretur, hct quidc/uam : quod significavit illa

    parum valeret, ibi, « Et hrachiiim victoria David litleralis contra Goliath


    meum. » Philisteeum ^
    Sic exaltabitur meus Da-
    Dicit ergo : « Et filius iniquitatis non apponet ul-
    regnum. « Enim, » sed post hoc,
    Y\(i in tra, » postquam dejectus fuerit, « noce-
    « manus mea, » Verbum ex me ab seter- re ci, in propria persona ipsum ten-
    ))

    no natum, per quod feci omnia, « au- tans, sed in membris, in discipulis, et

    xiliabitur ei : » quippe in ipso erat, et Apostolis : sed ibi etiam nihil nocuit,
    ipsum in unitate personee assumpserat. quia servati sunt, excepto perditionis
    11 ad Corinth. v, 19 : Deus erat in filio, scilicet Juda. Joan. xvii, 12 : Ne-
    Christo, mundum reconcilians sibi. Ad mo ex iis periit, nisi filius perditionis.
    Coh:)ss. II, 9 : In ipso inhahital omnis Nec nocere potest in eleclis. Multo ergo
    plenitudo divinitatis corporaliter. minus nocere potest inimicus homo, si
    « Et hrachium meum, » idem quod inimicus diabolus non potest. Propter
    manus, « confortabit eum, » in regno hoc dicitur, Job, xxxv, 8 : Homini, cqui

    confirmando. II Reg. vii, 9 : Fui te- similis tui est, nocebit impietas tua, sed
    cum in omnibus uhicumque amhulasti, Deo non potest.
    firmans regnum tuum in a3ternum. Et
    ibid. yt. 12, 13 Firmabo regnum :

    ejus, scilicet filii tui Salomonis... Sta- « Et concidam. » Hic secundum, in


    biliam thronum regni ejus usque in quo subjungltur depressio inimici et ad-
    sempiternum. II oc non in htterali Da- versarii corporalis : et dicuntur duo.
    vid impletum est, nec in filio aliquo Primo, divisio illorum a concordia et

    ejus, nisi in Ghristo, quantum ad spe- conspiratione contra seipsum, ut non


    ciale regnum, qui dicit supra, in Psal. sint uniti in facienda malitia. Secundo,
    Lxx, G, ad Patrem : In te confirmatus elongatio ipsorum a suo capite, scilicet

    sum ex utero. diabolo : vel etiam Christo secundum


    lecturam Glossse, et redit quasi in idem,
    ibi, « Et odientes. »
    %3 « Nihil proficiet. » Hic secundum, in Dicit ergo : Sic deprimetur diabolus :

    quo promittitur iniuiicorum depressio. « et concidam, » secundo, et dividendo,


    Primo, spiriluahs. Secundo etiam cor- « inimicos cjus, n ut non sint unum in
    poralis, ibi, « Et concidam. » conspirando contra se, sed divisi : et

    In prima duo. Primo, frustratio ini- hoc « a facie ejus^ » a praesentia et|po-
    mici insidiantis et tentantis. Secundo tentia sua, quse est quasi ejus facies.
    tandem, ejus repressio postquam viderit II Reg. V, 20 : Divisit Dominus iniinicos
    sehumiliatum, ibi, v Et filius iniquita- meos coram me, sicut dividuntur aqux.
    tis, )) Threii. iv,, 16 : Facies Domini divisit
    Ssevipns in
    Christum
    Ait ciiim : Sic adjuvabo eum « et ini- eos.
    diabolus
    nihil lucra-
    micus » ejus, diabolus, « nUiil proficiet in « Et odientes eum in fugam conver-
    tus est.
    eo » tentato, in tribulationibus lacessito. tam, » ut a diabolo fugiant, cui conjun-

    *
    Cf. Matth. IV, 1 et seq ; Marc ni, 7 et seq. * Cf I Reg. ivii, 41 et seq.
    Luc. VI, 17 et seq.
    COMMENTARll IN PSALMUM TAXXVIll. 573

    cti eianl, ot fugiant ad ipsum ('hrislum. rege, hoc est, in Prcelato, duo quse val- dia et veri-
    tas.

    Psal. Lxxxviii, 2i : Odienles rum in de sunt necessaria. Misericordiam, ne


    fugani convertam. Scd (juomodo fuycrc nimis durus sit et austerus. Eccle. vii,

    poterunt? Dicitui- cnim in Psal. lxxiv, 1() : Xoli esse justus multiim quia :

    7 et 8 : Xeque ab Oriente, neque ab Oc- Prov. XXX, 33, dicitur : Qui vehementer
    ciffente, nrque a drsertis montibus, sup- emungit, elicit sanguinem. Ezech. xxxiv,
    ple, cst milii fuga, quoniant Deus jiidex t ot .*")
    : Cum austeritdte infpcraba-
    est. Et alibi, Psal. cxxxvm, S : Si asroi- tis eis, et cum potmlia. Et dispers,v sunt
    dero in ca^lum, tu illic es : si descendr- oves /»e^. III Rcg. xii, 13 et seq., Ro-
    ro, ctc. Resp. Sicut dicit Glossa : « Ab boam dccem partes regni amisit propter
    (( ipso irato fugient ad ipsum placatum. » auteritatem suam. Veritatem, ne nimis
    Psal. Lix, () : Dedisfi metuentibus te si- mollis, vel remissus, et foveat vitia in

    gnifieationrm : ut furjiaid a facie arcus. subditis. Prov. xviii, : Qui moUis


    et dissolutus cst in opere suo, frater est
    sua opera dissipantis. Eccli. vn, : No-
    « Et veritas mea. » Hic secundum, in li qu^erere fierijudex, nisi valeas virtute
    quo suhjungitur de profectu in regnum : irrumpere iniquitates. Propter lioc dici-

    et dicuntur duo. Primo, causa et ratio tur Luc. X, ^i, quod Samaritanus infu-
    proficiendi. Secundo, profectus ipse, ihi, dit vulneribus sauciati vinum et oleum :

    (( Et in nomine. » Causa profectus est vinum ex vite veritatis, oloum ex oliva


    misericordia cum veritate. pietatis.

    Ait enim : Sic confirmabitur in regno,


    et ulterius, « misericordia mea, » ea quoe 26
    in me cst, dicit Deus Pater, <( et veritas « Etponamin mari. » Hic secundum,
    mea, » eadem vcritas, quce est in me, in quo quasi determinatur potenti?e ox-
    « cmn i/jso. » Xihil enim divisum habent tensio: et dicuntur duo. Primo, domina-
    Pater et Filius, sed quse sunt unius, al- tio ipsius, et extensio potentise in Genli-
    terius etiam sunt. Joan. xvn, 10 : Mea les. Secundo, in Judseos, qui per fluvium
    omnia tua suntj et tua mea sunt : et designantur, ibi, (( Et in fluminibus. »
    propter hoc in regno sum tecum. Prov. Dicit ergo : Sic exaltabitur in meo
    XX, 2(S : Misericordiaet veritas custodiunl nomine. Sed quantum ? Ecce. « Et po-
    regem. Isa. xvi, 5 : Prseparabitur in nam manum ejus, » id est, potentiam,
    misericordia solium, sedebit super illud « in mari, » in Gentilitate amara pecca-
    in veritale. tis. Isa. Lvii, 20 : Impii quasi mare fer-
    vens. Gcn. xlix, 11 : Zabulon, Christus
    (( Et in nomine. secundum, sci-
    » llic (interpretatur enim habitaculum fortitu-
    hcet exaltatio : et dicuntur duo, Primo, dinis) in littore maris habitabit. PsaL

    exallatio et regni dilatatio, seu potentiae. Lxxi, 8 : Et dominabitur a mari usque


    Secundo, speciricatio, quantum dilatabi- ad mare.
    tur, ibi, « Et ponam. » « Et in fluminibus., » id est, in cupi-

    Dicit ergo : Sic misericordiaet veritas dis, dicit Glossa. Isti sunt Judaei qui su-
    cum ipso : « et exaltabilur cornu ejiis,» per omnes semper arserunt cupiditatc
    id est, potentia ejus, supple, proficien- divitiarum et bonorum, et descenderunt
    do quantum ad homines, non in sc. Et in mare. Joan. xi, i8 : Si dimittimus
    hoc « in nominc meo, » id est, virtute eum omnes credent in eum
    sic, et ve- :

    sermonismei. Supra, in Psal. lxxiv, 11 : nient Romani, et tollent nostrum locum,


    PJxaltabuntur cornua justi, ctc. l Hej^. et gentem : melius est ergo ut unus mo-
    II, 10 Siiblimahit cornu Christi sui.
    : riatur. Eccle. i, 7 Omnia flnmiua, om- :

    a. Et notn, quod in hoc v(;rsu jungit in nes cupidi, intrant in mare, amaritudi-
    476 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
    Comparatio nom mundi et iieccali. Per fluminaetiam quod ego Deus. Hinc dicebat, Joan. xiv,
    justorum
    cum flumi- possunt de.sis^nan
    ...
    justi, quia non sunt 16 Ego rogabo Patrem, et alium Para-
    :
    nibus. .
    I
    tempestuosa sicut mare. xxxn, 2
    Isa. : clitum, etc. Hinc in cap. xx, 17 Ascen- :

    EL erii sicAitvir qui absconditur a vento^ do ad Patrem meum. Et in cap. xvii, 1 :

    et celat se a tempestate, Item, quia ai'- Pater, venit horo, clarifica Filium tuum,
    ctam viani tencnt, et fluunt inter ripas, ut Filius tuus, etc. Quippe Pater vocavit
    et non sunt ita diflusi sicut marc. Mattli. eum Filium. Psal. ii, 7 : Dominus dixit
    VII, 14 Arcta via est, quae ducit advi-
    : ad me Filius meus es : tu. Et ad Hebr.
    tam. Item, super se pontem et transi- 1, o : Cui enim dixit aliquando Angelo-
    tum fieri permittunt. Sic sancti, humi- rum : Filius meus es tu ? Et propter hoc
    les et subjecti volunt esse, ut quasi per optime proinittebat, II Reg. vii, 14:
    eos transitus sit. Eccli. vi, 26 Subjice : Ego ero ei in patrem, et ipse erit mihi in
    humerum tuum^ et porta illam, scilicet filium '.

    sapientiam. Item, in mare non descendit, Deus meus, » invocabit me, repete,
    «
    donec totum consummatum sit. Sic san- dicens « Deus meus, » in quantum ho-
    :

    cti in nmndum non descendunt, donec mo sum. Matth. xxvn, 46 Deus meus, :

    perfectos et fodes se sentiant. Gen. xn, Deus meus, ut quid dereliquisti me ?


    10, Abraliam jam senex descendit in « Et susceptor. » Ecce tertium, et re-
    ^gyptum. Sensus ergo est, quod super pete Ipse invocabit me dicens
    : « Tu es :

    malos, qui per mare, et super bonos, susceptor salutis mese, » hoc est, tu es
    qui per flumina designantur, ejus po- susceptor mei infirmi, salutis meae au-
    testas extendetur. ctor. Supra, in Psal. xvii, 3: Cornu salu-
    tis mese, et susceptor meus. Et alibi, in

    Psal. III, 6 : Exsurrexi, quia Dominus


    ;*y iilpse invocabit me.y> Hic tertium, in quo suscepit me, aliter non potuissem.
    postquam praecessit promissio de exalta-
    tione inregnum,et iterum pro motio exa-
    Itati ,hic subjungitur de honorificentia pro- Et ego primogenitum. » Hic secun-
    «
    moti : et dicuntur duo. Primo, meritum dum, in quo preemisso merito, in quo
    ad honorificentiam. Secundo, ipsa hono- debeat lionorari, subjungitur de honorifi-
    rificentia, ibi, i<. Et ego primogenitum. » centia perpetua : unde dicuntur duo.
    In prima tria secundum triplicem mo- Primo, honorificentia. Secundo, hono-
    dum honorandi Patrem, ex quo meruit rificentiae perseverantia, ibi, « In seter-
    et ab eo honorari. Primum, Patrem num servabo. »
    eum confitebitur, eo quod Filius ipse sit In prima duo. Primo, honorificentia,
    Deus. Secundo, quia Dominumet Deum, quia dabit ei jus primogeniturse. Secun-
    eo quod homo, Deus meus. » ibi, «
    do, honorificentice veliemcntia, quia non
    Tertio, conservatorem, eo quod infir-
    apud quoscumque, sed apud magnos et
    mus. Tria enim haec est videre in Chri- honorificos, quia apud reges, et super
    sto, divinam naturam, et humanam et in eos ipsos, ibi, « Excelsum ponam. »
    humana infirmitatem. Ibi tertium, nEt Dicit ergo Sic honorabit me, et ego :

    susceptor. » reddere ei volens mercedem, « ponam »


    Ait ergo : Sic exaltabo, sic exaltatum id est, constituam, « illum primogeni-
    promovebo. Et « ipse, » lioc inteiligens, tum, » Ad Roman. viii, 29 Ut sil ipsc :

    nec factus ingratus, « invocabit me, « primogenilus in multis fratribus, Ad


    intus in corde invocabit me dicens : Coloss. I, 15 Primogenitus omnis crea- :

    « Pater meus estu, » naturalis, per hoc turse. Non enim justum est ut amittat in

    ' Cf. ad Hebr. i, 5.


    :

    COMMENTAIUI IN PS ALMLM LXXXVUI. 477

    liumanitate, quod habet ex divinitate : gni ejus usque in scmpiternum. IIoc


    Ecdi. XXIV, o : Eyo ex ore Altisskni est semen, de quo Isa. lxv, 1) : Educam
    prodivi, primogenita ante omnem creatu- de Jacob semen, et de Juda possidentem
    ram. Propter hoc etiaiu [H)tuil dici iu ino)ites meos, et luvrcditabunt eam electi

    Matlli. I, 23 : Pepvrit filiiiin snnin pri- mei, mei habitabunt ibi. Ad


    et servi

    moijenilutn. Uom. Qui factus est ei ex semine


    i, i :

    6c- Nota, quod tria spectant adjus priuio- Ditvid secundum carnem, etc.
    niii. geniti, seilicet quod majorem portionem
    recipit. Sic Christus, cui non est datus
    spiritus ad mensuram '. Magis quam alii « Et ponam in s.eculum s.vculi. » llic o||
    fratres honoratur. Sic Christus : unde se- secundum, in quo promittitur honorifi-
    det ad dexteram Patris -. Aliis di- centioe perseverantia in filios : et dicun-
    vidit hsereditatem. Sic Christus suis lur duo. Primo, perpctuatio seminis in
    quod signilicatum fuit in divisione terrae se. Secundo, in regia dignitate, ibi, « Et
    quam fecit Josue ^ I ad Corinth. xii, 1 1 : thronuni ejits. »

    Dividens singulis prout vult. Ait enim : Sic illi faciam in scipso,
    Et numquid
    apud homiiies ? tanta vis « et ponam, » lioc est, constituam, « se-
    Non, imo constituam eum « excelsum men ejus in sseculum sppcuH
    consecu- »

    prai regibus terrse. » Vel, sicut habet h't- tivum, ut sicut saecula se consequuntur,
    tera alia, « quod valde ma-
    apud reges, » sic continuentur. Isa. liii, 10 : Si posue-
    gnum Super ipsum
    est. Isa. lii, 13 : rit pro peccato animarn suam, videbit se-
    continebunt reges os suum. ApocaL i, men longicvum. Hoc semen, de quo Isa.
    3: Et princeps regnum terr;e. VA xix, 1,9: Nisi Dominus exercituum reliquisset
    IG Rex regum, et Dominus dominan-
    : nobis semen, cpiasi Sodoma fuissemus, et
    tium. quasi Gomorrha similes essemus. Et lxi,
    9 Omnes qui viderint eos, cognoscent
    :

    illos, quia isti sunt semen, cui benedixit


    « In ielernum servabo illi. » Hic se- Dominus.
    cundum, scilicet persevcrantia et perdu- Et tlironum.
    (.(. » Hic secundum. Quasi
    ratio in illa honorilicentia : et dicuntur diceret : Sic ponam semen in perpetuum,
    duo. Primo, perseverantia et duratio ho- « et thronum ejus, » scilicet seminis, po-
    norificentiae in seipso. Secundo^ in scmi- nam « sicut dies caeli, » quae aeterna est,
    ne suo, Et ponam in sieculum. »
    ibi, « numquam tendens ad occasum. I Paral.
    In piima duo, secundum duo, pcr quae XVII, li : TJironus ejus erit firmissimus
    monslratur aperte perseverantia. Pri- in perpetuum : sicut illa dies, de qua in
    mum est conservatio in bonis jam habi- Psal. Lxxxiii, 1 1 : Melior est dies una in
    tis. Secundo, consummatio in habendis, atriis tuis super millia, extra atria tua.
    ibi, Et testamenlum. »
    « Isa. Lxv, 22 : Secundum dies ligni,
    Dicit ergo Sic honorabo illum, sed :
    supple, vitae, erunt dies populi mei.
    numquid ad tempus ? Xon imo « serva- :

    bo itti, » id est, in illo, « misericor-


    diam, n boua illi ex misericordia exhibi- « Si autem derelic^uerint filii ejus. » 3j|
    ta, « in .eternum. » Isa. nv, 8 : In mi- Hic secundum totius hujus partis, in
    sericordia sempiterna misertus sum tui. qua praemissas spccificat misericordias.
    II Reg. VII, 13 : Stubiliam thronum re- Prima enim fuit in Christi exaltatione,

    ' Joan. 34
    III, Quem misit Dms, verba Dei
    : ' .Marc. xvi, ^9: Dominus Jesus... assumplusest
    loquilur : non enim ad mmsuram dat Deus spi- in cndum, el scdel a dexlris Dei.
    *'*'**'"• ^ Cf. Josue, XIII, 1 et seq.
    478 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    (le qua actum cst a prlncipio liujus par- sa : « iMale opcrando, )) quamvis profa-
    tis usque huc. Sccuiida est in
    blanda nare justitias proprie sit superstitiones

    credcntium correctione a culpa, si eos aliquas divinis superinducendo, quemad-


    contingat peccare. Blanda ergo correctio modum arguuntur fecisse Scribae et

    misericordiam habet. Duo ergo dicuntur. Pharisa^i^ Deuter. xvi, 21 : A^o)i plan-
    Primo promittitur blanda correctio. Se- tahis lucum, et omnem arhorem juxta
    cundo, nihilominus misericordia? com- aliare Domini Dei tui. Glossa : « Juxta
    mixtio, et continuatio, ibi, « Miscricor- « altare planlat, qui justitiis divinis cai-

    diam auiem meam. » « remonias totum obumbrantes adjun-


    tangit credcntium « git. »
    In primaduo. Primo
    in Christo sub conditione culpam. Se- « Et mandata mea, quibus docen- ))

    cundo, pcenam, ibi, « Visitaho, etc. » tur quid agendum. II Esdr. ix, 34 Re- :

    In prima quatuor secundum quatuor gcs nostri, principcs nostri, sacerdotes

    a quibus possunt fideles declinare. Pri- nosiri, et patres nostri non fecerunt le-

    mum est lex, quse respicit quid colen- gem iuam, et non attenderunt mandata
    dum quomodo, quasi in viis et modo
    et
    tua, et tcstimonia tua, ciuse testificaius

    colendi erraverit. Secundum, judicia, es in cis.

    quse determinant quid reddendum sit pro


    male gestis, vel bcne, ibi, « Et in jiidi-
    ciis. » Tertinm, justitice quibus docetur « Visitaho in virga. » Ilic secundum,
    quid cavendum, ibi, « Si justitiasmeas.y> in quo subjungitur de poena promissa
    Quarlum, mandata, quse ostendunt quid sub conditione culpa}. Et primo, tangit
    agendum, quod tangilur, ibi, « Et man- pcenam minorum pcccatorum. Sccundo,
    data. » majorum, ibi, v Et in verherihus. »
    Dicit ergo : Sic ipsum in se et in suis Dicit ergo : Si prsedicto modo pccca-

    filiis justis sublimabo. « Si autem filii vcrint, « visitaho in virga iniquitates

    ejus, )) id est, Christi, « dereliquerint eorum, )) sicut medicus visitat vulnera-

    lcgcm meam, » quai docet cos quid ct tos, sicut patervisitat filios : et hoc, « in

    quomodo colcndum. Proverb. iv, 2 Le- :


    virga, » in levi correctione, ut sic con-
    gem meam ne dcrelinquatis quia Osee, :
    serventur, et non deslruaiitur. Job, x,

    IV, 6 : Ohlita cs lecjis Dci tui, ohlivi- 12 : Visitaiio lua cusiodivit spiritum

    scar filiorum tuorum et ego. Tales fue- meum. Augustinus : « Si boiius es, noli

    runt Judaji. Zachar. vii, 12 : Cor suum « repellere disciplinam : c/uis enim filius,

    posuerunt ut adamantem, ne audircnt le- « (luem non corripit pater^ ? » Si extra

    gem. Et ^A\\ Aures suas aggravacerunt disciplinam estis, aduUeri estis, et non
    filii. Proverb. xiii, 24: Qui parcilvirgse^
    ne audirent.
    Et in judiciis meis,
    if.
    quibus deter- y>
    odit filiiim suum ^. Quare xxix, 15, dici-
    tur Virga ct correptio tribuunt sa-
    mino quid reddendum, « non anihula-
    :

    ea custodiendo, secundum picntiam. Propter hoc diccbat Paulus,


    verint, ))

    21 Judicia mea non II ad Corintli. iv, 21 Li virga veniam


    :

    illud Ezech. xx, :

    custodierunt ut facerent ea : qux cum ad vos ? Et sapiens David dixit supra, in

    homo, vivet in eis.


    Psal. XXII, 4 : Virga tua, et haculus
    fecerit
    tuus, ipsa mc consolala sunt.
    « Et in vcrherihus, )) visitabo, repcte,
    quae majora sunt, « peccata eorum, » ut
    3« « Si justitias meas, y> quibus docentur
    Glos-
    caveam eis a gravioribus peccatis, ct per
    quid cavendum, « profanaverint. »

    ' Cf. eliam Prov. xxm, 13 ; Eccli. xxx, 1.


    1 Cf. Mallh. XV, 7 et seq.
    2 Ad Hebr. xii, 7.
    COMMEXTARII L\ PSALMUM LXXXVIIL 479

    consequens a graviorihus llagellis, hA^cli. noros, super quos scdebunl majores, qui
    XXX, 12 : Tiinde latera ejus iluui iu- eos judicabunt, Maltli. xix, 28 : Sede-
    fans est, ne forte induret, et mtu rredat hitis et vos super sedes duodecim, judi-
    tibi. \\\ eotlem, y. 1 : (Jui diliyil /iliuuu eautcs duodecini tribus Israel. Throiios
    assiduat illi flafjella. appeliat minores justos ab aliis judican-
    dos. Et specialissime Doctores, Apocal.
    IV, V) : De throno, dc Doctore et praedi-
    ^ « Et t/irofius ejus. » Ilic regni subli- catore bono, proccf/ebant fulgurfi, et
    nialio, et dicunlurduo. Prinio, proniis- voces, et tonitruu : fulgura miraculo-
    sio. Secuntlo, promissionis cerlificatio, rum, admonitionum, voces
    tonitrua
    ibi, « Et testis. » comminationum. Angeli onmes, Dan.
    Sublimatio reyni in duobus monstra- vii, 9 : Af/spiciebam donec t/ironi positi
    tur : in mirabili dignitate, et summa sutd, et cuitiquus dicrum sedit. TJironi
    fertilitate : quia niliil imperfectionis, sed positi, xVngeli Dei ordinati. Quidam An-
    abundantia omnis boni, ibi, « Et luna. » gelorum ordo specialiter, Ad Coloss, i,

    Dicit ergo : semen cjus manebit,


    Sic IG : /n ipso, id est, in Christo, condita
    « et throniis ejus,r> in quo regnans Chri- sunt wiiversfi in ccelis et in terra,...
    stus sedebit, scilicet justi, et (idelis in sive T/ironi, sive Dominaiiones, sive
    eum : « sieut sol, » qui clarus est, et Principatus, etc. Qutelibet anima justa,
    gloriosus inter corpora visihilia, supple, Dan. VII, 9 Thronus ejus, : anima in qua
    erunt « in conspectu nieo, » etsi modo sedetDeus, flammse ignis : rotai ejus
    videantur viles. I Joan. iii, 2 : Charissi- ignis accensus. Quatuor enim sunt rotsB
    mi, nunc filii Dei suinus, et nonduniap- in anima, in qua Deus sedet supcr qua-

    paruit fjuid erinms. Scinius quoniam tuor virtutes cardinales, qure rotsedebent
    cuui apparuerit, similes ei erimus. Et esse igne charitatis incensae. Ipse Chri-
    ipse est sol, Malach. iv, 2 : Orietur stus homo, Psal. ix, 8 : Paravit in ju-
    vobis timentibus, nonien nieuni Sol dicio t/ironum suuui. Ibi cnim nunc re-
    justitise. Ergo sicut sol, Matth. xiii, quievit Deus, liinc judicabit. Et beata
    i-i : Tunc justi fulgebunt sicut sol in Virgo, III Reg. x, 18 Fecit etiam rex :

    regno Patris eorum, sicut et ipse Chri- Salonion t/ironum de ebore grandem, et
    stus, etsi non tantum quantum ipse vestivit eum auro fulvo nimis.

    Cliristus. Ad IMiihp. iii, 20 et 21 : Sal- « Et sicut luna. » Ecce secundum,


    vatorem exspectamus Dominum Jesum omnis boni
    scilicet perfectio.
    Christum, qui reformabit corpus humi- Ait enim Sic : erit sicut sol ejus
    litalis nostrse, configuratum corpori thronus, « et erit sieut luna perfecta, »
    claritatis sui£. llic est sol, de quo I*xchi. cui nihil delicit, nec ad tempus, imo
    XI, 7 : Dulce hnnen, et delectabile est (i.in seternum. » Eccli. l, G: Quasi luna
    oculis videre soleni. plena in diebus suis lucet. In hoc etiam
    "': Et nota hic, quod thronus dicuntur potest stola animjje designari, sicut in
    omnes justi et fidehis, scilicet Ecclesia praicedenti stolacorporis: sicut lunaper-
    tota, sicut liic dicitur ratione dicta : in fecta, cst anima glorificata.
    ipsis Deus sedet, et quiescit, et judicat
    ipsosmet, et discutit. Et Apocal. v, 11 :
    (( El tcstis in coelo. » Ilic secundum
    vidi et audivi vocem Angelorum nad- totius hujus partis, quasi quaereret quis :

    toniin in circuitu throni, et animalium, Quomodo hoc credi poterit, quodjusti


    et seniorum. Thronus etiam sancti mi- in ccelo sint tales futuri ? Respondet :

    ' besuut in editionc Lugdunensi et in mss- yy.'M,'.i'6, 36 et 37 hujus Psalmi LXXXVIII.


    quffi iii manu liabuimus, commentarii in
    480 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    « Et testis, » hujus rei quam dixi, est catum adulterii et homicidii etdissensio-

    « in aelo, » ipsc Filius Dei, quem quasi nis. Psal. lix, 3 : Deus repidisti nos,

    jam inlueor in corpore glorificato, in quo et destruxisti nos. Thren, ii, 7: Jiepulit

    et attestatur nunc resurrectio ejus. Job, Dominus altare suum.


    XVI, 20 : Ecce in coelo testis meus, et c( Et despexisti, » opprobriis et tribu-

    conscius meus in excelsis. Hic est verus lationibus exponendo, sicut patet quasi

    testis, quia Proverb. xiv, 5 : Testis por totum secundum Psahiium, et duo-
    fidelis non mentitur. Iloc quod dixit decimum, et deinceps'. Psal. lxxvii,

    Paulus, I ad Corinth. xv, 12 : Si Chri- 39 : Audivit Deus, mala quie fecit Da-
    stiis prxdicatur ciuod resurrexit, elc. vid, et sprevit : et sperni illum permisit
    justo suo judicio. Isa. xxxiii, 1 : Vse...

    qui spernis nonne , et ipse sperneris? ...


    S9 c( Tu vero repvlisti. » Hic est secun- Cum fatigatus desieris contemnere, con-
    Secunda
    pars da parstotius hujus Psahiii, in qua post- temneris. Sed contra est istud PsaL
    Psalmi.
    quam misericordias Domini cantavit, cxxxvii, 8 Opera manuum tuarum,
    :

    hoc est, promissiones quas promisit ex Domine, ne despicias. Nahum, iii, H :

    misericordia, narravit, ostendit in qui- Nudaberis, et eris despecta^


    bus et quando implendum sit, quia non « Distulisti etiam Christum tuum, »

    in seipso, vel in filio Salomone, sed in Christum a te promissum. Supra, Psal.


    futuro semine longe post: quodfacit con- Lxxvii, 21 : Audivit Dominus, et distulit.

    querendo de dilatione promissionis, et Non dicit abstulisti, sed « distullsti : »

    supphcando pro impletione et secun- : Christus enim si eis est dihatus, non ta-
    dum hoc dicuntur hic duo. Primo, con- men est ablatus. Sed hic est mos Dei,
    questio de dilatione promissorum et re- repellit dimittendo cadere in peccatuni,
    pulsione sui, et illorum qui suo tempore despicit tribulalionibus exponendo, dif-

    et usque ad Christum futuri erant. Se- fert Christum suum, tribulationes conti-
    cundo nihilominus, supplicatio pro im- nuari permittendo. Sic et mundus facit

    pletione dilatorum, ibi, c< Memorare ([use eis qui Christi sunt. A mundo enim huju-
    mea. » smodi repelluntur, repulsi despiciuntur :

    In prima duo. Primo, conquestionis si negotium habent, multum differuntur.

    causa et ratio, scilicet diktio promisso-


    rum, et afflictionis magnitudo, ibi,

    « Evertisti testamentum. » « Evertisti testamentum. » Hic secun-


    In prima tria. Primo, dimissio David dum, in quo monstratur magnitudo
    et regni sui in peccatum. Secundo, expo- mali quod sustinet, et hoc dupliciter.

    sitio illorum opprobriis et oblocutioni- Primo, quod sustinet simpHciter, noii


    bus hominum, ibi, « Dcspexistl. » Ter- comparando ad hostes. Secundo, quod
    tio, dilatio promissi redemptoris ipso- sustinet ab hostibus, ibi, « Diripuerunt
    rum ab iis miseriis, ibi, cc Distulisti. » eam. »

    Dicit ergo : Heec bona, Domine, qusB In prima quatuor. Prinio, miseria ex-
    narravi, omnia promisisti : « tu vero, » primitur quam sustinet pro Christi pro-

    quod satis mirabile est, « rcpulisti » Da- missi dilatione. Secundo, pro temph pol-

    vid et ejus regnum, permiltendo eos ca- lutione, ibi, « Profanasti. » Tertio, pro
    dere in peccata, sicut patet de ipso Da- civitatis destructione, ibi, « Destruxi-
    vid, IIReg. XI, 2 et seq, qui cecidil in pec- sti. » Quarto, pro turris, quoe omnia de-

    '
    Cf. Psal. II et XII. velaho piidcnda tiia m facie tua , et o^tcndam
    2 Vulg. liabet, Nahum, iii, M : Et tii ergo Gentibus nuditatcm tuam, et regnis ignominiam
    inebriaheris, et cris despecta. Et ibid. y. Ji : fic- tuam.
    COMMENTARII IN PSALMUM LXXXVIII. m
    fendere debebat, dejectione, ibi, «c Po- reptionem. Asperitas flagollorum Doi,
    suisti /innanientian. » Osee, II, I) : Sepiam viam tuam spinis,
    Dicit ergo: Sic promissum tlisluiisti, et et sepiam eam maceria, hoc est, Ikigel-
    ob hoc dolens dico, « Everlisli testanien- lis, usque ad sanguinem pungentibus, et

    tnni, » promissioneni, u servi tui, » lioc duritia. Orationes sanctorum, quae mu-
    esl, servo tuo factam. Vel, testainentum niunt contra (higella Dei, Ezech. xxii,
    legem veterem, per servum suiim
    dicit 30 : Quicsivi dc cis virum, qui interpo-
    Moysem Judaeis datam quam videbat neret sepem, et staret opposilus contra
    evacuandam, sicut probat Paulus, ad mc pro terra, nc dissiparem eam. Sen-
    Roman. iii et iv quasi per totum, et ad suum custodia, Eccle. x, 8 Qui dissi- :

    Gaiat. II et iii et iv, et ad llebr. ix et x. pat sepcm, mordebit eum coluber, id


    est, diabolus. Claustrales observantiae,
    « Pru/anasti. » Hic secundum, tem- Isa. Lviii, 12 : Vocaberis sedificator se-
    pli pollutio, quod est profanatio, intro- pium, avertens semitas inquietem. Eccli.
    missio immundorum et profanorum. xxxvi, 27 Ubi non est sepes, diripietur
    :

    Ait enini : Evertisti testaraentum, et possessio. I Paral. iv, 23 : Hi sunt sin-


    etiam a profanasti, » profanari permi- guli habitantes in Plantationibus et in
    sisti, a sanctuariian ejus, » scilicet tcm- Sepibus, homines humiles, et sua re-
    plum, el hoc « in terra, » in ccelo eniin putatione fragilia facientes, habitantes
    non potest profanari. IIoc autem factum in observantiis regularibus.
    est dilato adventu Christi tempore Ma-

    chabieorum. I Mach. iir, 31 Sancta : « Posiiisti firmamcntum. » Hic est


    tua conculcata sunt, et contaminata. Et quartum, destructio turris ad litteram.
    ibid. II, 12 Eccc sancta nostra, et pul-
    : Quasi diceret Sic dcstruxisti muros, :

    cliritudo nosira, et claritas nostra deso- et « posuisti firmamentum ejus, » ar-


    lata est. Supra, in Psal. lxxviii, 1 :
    cem scilicet Sion, quae erat totius terrse
    Deus, venerunt gentes in hssreditatem firmamentum, « formidinem » quia ibi :

    tuam, polluerunt templum sanctum posuerunt adversarii munitionein, et in-


    tuum. de terrebant omnes vel diruerunt eam :

    Romani, et tunc maxime sunt territi.

    Ezech. VII, 18 : Operiet eos formido, et


    « Destruxisti omnes. » Ilic tangitur in omni facie confusio. Vel, firmamen-
    lerlium, scilicet civitatis destructio, quse tum appellat ipsum Deum, qui prius
    erat circa templum sicut sepes. erat eis firmamentum. Psal. xvii, 3 :

    Ait enim ; Sic profanasti sanctuarium, Dominus firmamentum meum, et refu-


    el etiam « destrui permi-
    destruxisti, » gium meum. Sed factus est eis formi-
    omncs scpes ejus, » munitiones
    sisti, « (lo, contra quod rogabat Jeremias,in cap.
    murorum, quil)us impediebatur, quibus XVII, 17 : Non sis tu mild formidini.
    cuslodiebatur ne essel accessus ad tein- Et nota ordinem. Prius destruitur se-
    plum. Thren. ii, 2 : Destruxit in furore pes, et post Deus est formidini. Si ergo
    suo munilioncs virginis Juda. Ibid. y. Y) :
    non vis ipsum esse tibi formidini, sepi
    '
    Pnecipitavit omnia muinia ejus : dissi- portas sensuum tuorum. Sepi oculos
    pavit munitiones ejus. ne videant, et intret mors. Jerem. ix,
    fe Nota etiain, quod sepes ad litteram 21 : Ascendit mors per fenestras no-
    n vocat hic muros ipsius civitalis Jerusa- stras, ingressa est domus nostras. Sepi
    lem. Sepes eliam appellatur custodia aures, ne detractiones recipiant, secun-
    I Angelorum, quai ab eis ai)iata est, el sic dum illud P^ccli. xxviii, 28 : Sepi aures
    quodammodo in eis destructa, Lsa. v, tuas spinis, linguam nequam noli audi-
    •1 : Anjriiim sepem ejus, et eril in di- re, El bic de aliis.

    XVI 31
    482 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    42 « Diripuerunt eum. » Hic secundum qui oderunt eos. Thren. i, 5 : Facti


    in quo tangit mala, quae passi sunt com- sunt hostes ejus in capite, inimici ejus
    paratione ad adversarios, quse sunt duo locupletati sunt. Et infra, t- : Vide,

    in generali. Afflictio, et vilificatio seu Domitie, afflictionem meam, ciuoniam


    dejectio a dignitate. Primum hic. Se- erectus est inimicus. Amos, v, 12 :

    cundum, ibi, « Et sedem ejus. » Hostes justi accipientes munus, et pau-


    In prima duo. Primo tangitur afflictio- peres deprimentes. Tales hodie Dominus
    nis multiplicitas. Secundo, afflictorum permittit exaltari. II Esdr. v, 15 : Du-
    inutilitas. Aliquando enim reportant af- ces primi. . . gravaverunt populum :.. . sed
    flicti correctionem ex sua afflictione, et ministri eorum depresserunt popu-
    quod est magna utilitas, ibi, « Destruxi- lum.
    sti eum. » « Lsetificasti. » Ecce tertium. Quasi
    In prima tria. Primo, ipsorum deje- diceret : Ita exaltasti deprimentes, et

    ctio, et in rebus suis, et in personis pro- « Isetificasti omnes inimicos ejus, »

    quod erat grave. Secundo, inimi-


    priis, quod est gravissimum. Tliren, ii, 17 :

    corum elevatio quod est gravius, ibi, Lsetificavit inimicum, et exal-


    super te

    « Exaltasli dexteram. » Tertio, ipsorum tavit cornu hostium tuorum. Et ibid.


    inimicorum de sua oppressione exalla- I, 21Omnes inimici audierunt ma-
    :

    tio, quod est gravissimum, ibi, « Lseti- lum meum, Domine, Isetati sunt, quo-
    ficasti. » niam tu fecisti. Et in eodem, ii, 15 :

    In prima Primo, deslructio


    duo. Plauserunt supcr te manihus, plausu
    passionum terrenarum. Secundo, vilifi- gaudii, et irrisionis, omnes transeuntes
    catio per opprobria, ibi, « Factus est viam.
    op^prohrium. »

    Dicit ergo : Sic affliguntur, et etiam


    « omnes transeuntes oiam diripuerunt « Avertisti adjutorium, » Hic ma-
    eum. » Jerem. xvii, 3 Fortitudinem : gnitudo mali in subtractione adjutorii
    tuam^ et omnes thesauros tuos in direp- primo humani, secundo, divini, ibi,

    tionem daho. Vel, eum ad litteram di- « Et non es auxiliatus » .

    ripuerunt, per terras varias distrahendo. Dicit ergo : Sic affligis destruendo
    Isa. V, 5 : Auferam sepem ejus, et erit totum, et « avertisli gladii adjuto-
    in direptionem. rium, » ut jam nullus esset qui adju-
    Factus est opprohrium. » Ecce se-
    « varet, ut posset dicere inimicus illud

    cundum. Quasi diceret Direptus est : Isa. X, 14 nidum ma-


    : Invenit quasi
    populus, et « factus est opprobrium nus mea fortitudinem populorum: ...
    vicinis suis. » Ezech. xxu, 4 et5 Dedi te : non fuit qui moveret pennam, et aperi-

    opprobrium gentibus, et irrisionem uni- ret os, et ganniret. 7 Re- Et Thren. i, :

    versis terris quse juxta sunt, et quse cordata est dierum affli-
    Jerusalem
    procul a te. Thren. i, 11 Vide, Domine, : ctionis susp cum caderet populus ejus
    , . . .

    et considera, quoniam facta sum vilis. in manu hostili, et non esset auxiliaior.
    Et bene dicit « avertisti, » quia hoc
    accidit, quia a Deo derelicti sunt. Deut.
    43 « Exaltasti dexteram. » Hic secun- xxxii, 30 : Quomodo persequatur unus
    dum, scilicet inimicorum exaltatio. mille, et duo fugent decem millia ?
    Ait enim : Sic dejecisti populum Nonne ideo, quia Deus suus vendidit
    quondam tuum : « et exaltasti, » quod eos, et Dominus conclusit illos? Sic in
    pejus est, « dexteram, » potentiam bello spirituali, aliquando Doinimis
    scilicet, « deprimentium eum. » In gladii adjutorium avertit, quando ver-
    Psal. cv, 41 : Doniinati suiU eorum, bum praedicationis, quod est gladius
    COMMENTARII IN PSALMLM LXXXVIII. 483

    (ad Kphes. vi, 17 : Assmyiite ct gla- « datum recipiat, quem peccatis sor-
    dium spiritus, quod est verbum Dei) « didum respuobat. Qnos vero ab emun-
    iu tempore tentationis ipsi pr£edicatori « datione dissolvit, id est, rcmovit, hos
    non prollcit. Gregorius : « Omnipotens « jam damnare decrevit. »
    « Deus, cum ductorem respicit non
    « operari qua? dicit, in die belli adju- « Et sedem. » Ilic secundum. Dicta

    « torium gladii averlit : quia in tenta- enim populi multiplici miseria et affli-
    « lionis certamine cadit. » Ilabet igitur ctione, subjungitur de ejectione illius
    jjfladium, sed in bello hunc non achlu- de rogno : et dicuntur duo.
    Primo, de-
    cit, quia cum adversitas tentationis jectio. Secundo, eirectus consequens ex
    eruporit, verbi obliviscitur, quod do- dojectione, ibi, « Perfudisti eum. »
    cuit. In prima duo. Primo, dejectio a re-
    « Et /lou es. )) Ilic subtractio auxilii gia dignitate. Secundo, festinatio in
    divini. Quasi diceret : Sic gladium adju- dejcctione, quia non exspectavit tem-
    iorem aLYev[\st\, « et )W}i esaudiliatus, y> pus, quo adhuc poterat durare, ibi,
    in bello spirituali, in cujus auxilio cito « Minorasti dies. »

    vinceret. I Mach. iii, 19 : Non in mul- Dicit ergo : Sic afflixisti populum
    titudine ej-ercitus victoria belU, sed iHum, et inutiliter, « et etiam sedem
    de coelo fortitudo est. Aliter succumbunt cjus, » sedem, inquam, regiae dignitatis
    quicumque pugnant. Joan. xv^ 3 : et sacerdotalis, « collisisti in terra, »

    Siue me nihil potestis faccre. Nec in tamquam dejiciens iUam ex contemptu.


    bello corporali, sicut jam dictum est, Kccle. x, 17 : Sedes ducum superborum
    nec in spirituali, de quo Job, xl, 27 :
    destruxit Dcus, et sedcre fecit mites
    Memento belli, et nec ultra addas lo- P^o eis. Osee, iii, 4 .•
    Sedebunt filii
    qui. Bellum, inquam, triplex, cum carne, Israel sine reijc et sine principe. Luc.
    cum mundo, et cum diabolo. i, 32 : Deposuit potentes de sede.

    « Destruxisti ewn. Ilic postquam « Minorasti dies. n Ecce secundum. 4«


    prtemissa est tribulationum multipli- Quasi diceret : Sic destruxisti, et
    citas, consequenter monstratur ipsa- etiam « minorasti dics tcmporis ejus, )>

    rum inutiUtas, quia nec per emen-


    illas ipsius regni et sedis, ut minus duraret
    dati sunt, nec a peccatis mundati, imo rognum, quam tamen fecisset, si non
    magis nocivi facti sunt, quia deteriores fuissent peccata eorum. Job_, xxii, 15
    inde facti sunt. et IG : Viri iniqui... sublali sunt ante
    Ait enim : Sic afflixisti eos multipli- tempus suum. Psal. liv, 24 Viri san- :

    citer, et etiam « dcstruxisti eum, n guinum, et dolosi, non dimidiabunt dies


    populum scilicet tuum, « ab emunda- suos. Prov. X, 27 : Anni impiorum
    lioup, » ab eo scilicet, a quo debuit breviabuntur . Eccli. x, 8 : Regnum a
    eraendari, sciUcet a tribuhitione. Jerem. gcnlo in gentem transfcrtur propter
    V, 3 : Percussisti eos, et non dolue- injustitias, et injurias, etc. ^
    ' runl : attrivisti eos, et renuerunt accipc- « Perfudisti eum. » Hic efi"ectus se-
    re disciplinnm. VA est signum certurn quens ex destructione. Quasi diceret :

    ireprobationis, quando quis flagellis non Sic destruxisti regnum, et ex hoc « per-
    ,
    nmnihilur nec emondatur, sed deterio- fudisti cum confusione, » scilicet po-
    ralur. Cassiodorus : « Frequenter mun- pulum illum. Supra, in Psal. xliii, 16 :

    « dat divinitas, q\ios flagellat, ut mun- Confusio faciei mese cooperuit me, sicut

    l'
    » Cf. Daniel. iv, 14.
    484 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    color cooperit florem. .Jerem. xxii, 40 : postulatio pro se. Secundo, contra
    Dabo vos in opproprium sempiiernum, adversarios suos, ibi, « Memor esto. »

    et in ig)iominiani ssternam, quee num- In prima secundum tria quae


    Iria,

    quam oblivione delebitur. aflegat, quse possunt movere judicem.


    Primum est consideratio humanae digni-
    tatis generaliter. Secundum, consideratio

    « Usquequo, Domine. » Hic secundum potentise et virtutisin Chricto specialiter,


    47" in quo postquam praecessit conque- ibi, « Quis est homo, qui vivet ? Tertio,
    stionis causa, et ratio, subjungitur ipsa consideratio misericordiee proprise, et

    conquestio : et dicunlur duo. Primo promissionis factse, ibi, « Ubi sunt


    conqueritur de subtractione misericor- misericordise tuse. »
    dise. Secundo, de inflictione multae In prima duo. Primo orat ut consi-
    miseriee, ibi, « Exardescct. » deret naturse dignitatem, sicut fuit in
    In prima duo. Primo, conquerendo Adam creata, a Christo assumpta. Se-
    quserit simpliciter de duratione ablationis cundo, iinem ad quem creavit eain,
    misericordise. Secundo, comparatione quia non ad hoc ut perderetur, sed
    ad finem temporis, ibi, « In fincm. » magis ut salvaretur, Numquid. »
    ibi^ «

    Ait enim Haec mala venient super


    : Dicit ergo : Sic, o Domine, sum con-
    populum tuum : sed, o Domine, « us- questus, sed rogo, « memorare, qui
    quequo avertis faciem tuam, » tamquam videris oblitus, « quse, » supple, est,

    indignans misericordiam subtrahendo, « mea non mea corrup-


    substantia, »
    usque « in finem » inclusive? Quasi di- tela, quemadmodum
    dignam creasti
    ceret : Non. Quia Paulus dicit ad Rom. meam substantiam, quando non erat sub-
    XI, 25 et 26 : Csecitas ex parte conti- stantia^ et quemadmodum iflam dignam

    git in Israel, donec plenitudo Gentium fecisti in Adam. Haec est ifla substantia,

    intraret, ct sic omnis Israel salvus de qua Eccfl. xiii, 30 : Bona est sub-
    ficret. Similis conquestio supra, in stantia, cui non est pcccatum in con-

    Psal. xii, 1 : Usquequo, Domine, obli- scientia : quafls fui sub substantia Adam
    visceris me in finem ? Et alibi, Psal. in statu innocentise. Hsec substantia
    Lxxxiv, 6 : Numcjuid in aeternum ira- quam se amisisse conquestus est su-

    sccris nobis ? aut extendes iram tuam a pra, in Psal. lxviii, 3 : Infxus sum
    gcneratione in gcnerationem ? in limo profundi : et non est substan-
    « Exardcscct sicut ignis ira tua, » tia. Hsec substantia, quam fiflus pro-
    infligendo poenam, et consumendo om- digus dissipat vivendo luxuriose. Luc,

    nia. Quasi diceret Nimis durum esset. : XV, 13 : Dissipavit substantiam suam
    Posset respondere Dominus iflud vivendo luxuriose. Quasi autem nihil-

    Osee, VIII, 3 Iratus cst furor meus in


    :
    um efficitur per consuetudinem in pcc-
    eos : usquequo non potcrunl cmenda- cando. PsaL xxxviii, 6 : Et subslantia

    ri? sed cum fuerint emendati, tunc mca. tamquam nihilum ante tc. « Qux
    cessabo. etiam mea substantia, » in Christo
    est futura. De David enim natus est.

    Radix Jesse, arbor David, flos Maria,


    « Mcmorare cjuse mca substantia. » fructus Christus, et substantia.

    4^ Hic secunda pars secundse partis totius


    Psalmi. Postquam enim preecessit con- « Nuinquid enim. » Ecce secundum.
    questio de magnitudine afflictionis, ct Quasi diceret : Sic considera substau-
    miseriie ,
    et dilatione misericordiae, tise dignitatem et finem, « Enim, »

    bic subjungiUir oralio pro festinatione quia, « numquid constituisti vane, »

    liberationis : cl dicuntur duo. Primo, pro nihilo, et sine ulililate, « omnes


    COMMEXTARll IN PSALMIM LXXXVIIl, 485

    filios Jwyniniim? » ut non sit in tota mullis aliis, (( deinanu inferi, » de


    eorum substantia, quod possitmassam limbo scilicet. Psal. lxxxv, 13 Erui- :

    perditam liboraie. (Juasi dieeret Non : sti animam meam ex inferno inferiori :

    est ita : vano cnim onmes con- dicit Cbristo aliquis sanctorum. Alii au-

    stituti sunt, si tantum in vanilalem tom non sunt taiil<T virtutis, sod sunt
    tendunt adbaerendo vanitati, quia va- spiritus non red-
    vadons ad limbum, et

    nitas est per quam vani fmnt. Jerem. iens. Cassiodorus « Sicut non potest :

    n, 3 : Ainbnlavenmt post vanitatem, « homo animam suam eripere de ma-

    el vani facti sunt. Psal. cxlui, i ; « nu mortis, sic noque dc potcstate in-

    llomo vanilati similis factiis est. Deus (( fori. » Isa. xlix, 2i : Xumquid tolletur
    enim sic fecit bominem, ut per se si a forli prseda ? aut quod captum fue-
    nollet adbiBrere gratiae, iret a virtute rit a robusto, salvum esse poterit ?
    in vanitatcm. Sapient. i, 14 : Dens... Non ab bomino sed a Deo. Osee, xiii,

    sanahiles frcil nalio)ies orbis terrarum. 14 : De manu mortis liberabo cos,

    Augustinus : « Deus sapientiam suam de morte redimam eos *.

    « mirabilem fecit, per quam omnes


    (( vanitates omendavit. » Et Cassiodo-
    rus : « Cum memor fuit substantioe « Ebi sunt misericordise. » liic ter- -'a
    « nostrae, et a mortc nos eripuit, et in tium, quo orando allegat divinam
    in

    « spo magna; beatitudinis collocavit. » inisoricordiam, et promissionem et :

    dicuntur duo. Primo, allegat antiquam


    Dei miseiicordiam, promittentem iibe-
    « Quis est homo? » llic allegat Cbri- ralorem, de quo supra. Secundo, anti-
    sti dignitatom, quam tangit duplicem. quitatis certitudinem, ibi, « Sicut ju~
    Primo, ex parte corporis, quod in morte rasti. »

    non potuit detineri. Secundo, ex parte Ait enim : Sic oro, Domino, ut re-
    animce, quae potuit de limbo eripi, ibi, colas naturse humanse dignitatem, et
    « Eripui animam. » Christi excellentiam : et etiam Domine,
    Dicit ergo : Hoc memorare, et etiam « ubi sunt misericordicB tuse, » tot Misericor-
    .
    diee Dei
    hoc, ff quis est homo ? » qualis, et quan- bona promittentes, et hae « antiquae, » antiquae.

    tus, (( qui vivet, » resurgens a morte, id est, ab antiquo talia promittentes ?


    « et n post, « non videbit mortcm, » Tsa. Lxiii, lo : Ubi est zelus tuus, el
    perpetuo victurus. Ad Roman. vi, 9 : fortitudo tua, multitudo viscerum tuo'
    Christus resurgens ex mortuis, jam rttm, et miserationum tuarum ? super
    non morilur, mors illi, etc. Psal. xv, me continuerunt se. Antiquae sunt mi-
    10 : Non dabis sanctum iuum videre sericordiae : quia a terapore Abrabam
    corruptionem '. Ab illis exceptus est, factae erant promissiones ex Dei bonila-
    pro quibus dicitur, II Reg. xiv, 14 : te et misericordia. Isa. xxv, 1 : Do-
    Omnes morimur et quasi aquse dilabi- mine Deus es tu, exaltabo te....
    mur in terram, quse non revertuntur. quoniam fecisti mirabilia, cogitationes
    Et ab iilis, de quibus dicitur Eccle. ix, antiquas fidcles, amen. In Psal. xxiv,
    4 : Nemo est qui sempervivat. G Reminiscere miserationum tuarum,
    :

    Eruet animam suam. » Ecce


    « se- Domine, et misericordiarum tuarum^
    cundum. Quasi diccret Quantus : cst, quae a sseculo sunt.
    et qualis. qui sic dominatur vita3 ct (( Sicut jurasti. » Ecce secundum.
    morli, « et eruet animam suam, » cum Quasi diceret : « Ubi sunt misericordise

    * Act. Ti, 27, etxni, 35. n, 14.


    * Cf. I ad Corinth. xv, 54, et ad Hebr.
    : ,

    486 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.


    tU3e antiqiige, » sic firmae, « sicut jurasti « in sinu meo,.t> in secreto cordismei.
    David, » et lioc, « in veritale tua, )) in Jerem. XV, 15: Hcito quoniam propter
    sancto tuo, qui est veritas tua. Christus tc sustinni opprohrium. II ad Tim. iu,

    enim est veritas. Joan. xiv, G : Ego 1 2 : Qui pie volunt vivere in Christo Jesu

    sum via, et vcritas, ct vita. Supra, in pcrsecutionem patientur. Sed certe bea-
    eodem Psalmo, t- 36: Semel juravi in ti sunt sustinendo. Luc. vi, 22 Beati :

    sancto meo, si David mcntiar, etc. eritis, cum vos oderint homines, et cum
    separaverint vos,et exprobraverint, eic.\

    gf <( Memor esto. » Hic secundum hujus

    partis, in quo postquam petiit pro se, « Quod cxprohravcrunt. » Ecce ter-
    consequenter petit contra adversarios tium. Quasi diceret : Memor esto oppro-

    et dicuntur duo. Primo, petitio pro pu- briiquod sustinemus, et qualiter susti-

    niendis adversariis. Secundo, subjungi- nemus. Quod, inquam, opprobrium,


    tur exclamatio in gratiarum actionem, « inimici tui, » quia inimici : nulla alia

    pro commutatione pcEnarum, quse in- ratio exprobrandi Domino. IReg. xvii,

    fliguntur in bonum afflictorum, ibi, 10 : Ego exprohravi agminihus Israel

    « Bcnedictus. » hodie. Thren. ii, 16 : Aperuerunt super


    In prima dicuntur quatuor. Primo te os suum omnes inimici tui.
    petit Deura, ut recolat quibus fiat op- « Quod exprobraverunt. » Ecce quar-
    probrium. Secundo, qualiter patienter tum, in quo vult commemorari, quid
    sustineat populus Dei, et a quibus, ibi, exprobraverunt. Quasi diceret : Et hoc
    « Quod continui. » Tertio, qua causa memor esto, « (juod exprobraverunt

    inferant opprobriaadversarii, ibi, « Quod commutationem Christi tui, » hoc scili-

    exprohraverunt. » Quarto, quod sit illud cet, quod mutabilis fuit, passibiIis,morta-

    opprobrium explicat, ibi, « Qiiod expro- lis, sepultus, et talia.

    hraverunt commutationem. » Notandum enim, quod prima mutatio


    Dicit ergo Sic, Domine, horum me-
    :
    Christi fuit in incarnatione^ quando
    morare. Et etiam, o Domine, memor es- creator factus est creatura, parvus im-

    to ad puniendum, quia oblitus videris mensus, et temporalis aeternus. Secunda,


    dumnon punis, « opprohrii servorum tuo- in transfiguratione, quando ex humili
    rum, » hoc est, servis tuis objecti. Vo- apparuit sublimis, ex vili gloriosus *.

    lunt sancti ut Deus in memoria habeat Tertia in coena, in sacramenti Altaris


    bona, quse faciunt. II Esdr. v, 19 : Me- quando panem voluit trans-
    institutione,

    mento 7nei Deus meus in honum, secun- mutari in carnem suam, et A^inum in

    dum omnia qusc feci populo huic. Et sanguinem ^, et sic in se mutare etiam
    mala quse sustinent, sicut hic, et supra, sumentis animam. Unde ab Auo^ustino
    Psal. Lxxiir, 22 : Memor esto impropcrio- dictum est in Confessionum
    libro

    rum tuorum, eorum qux ah insipiente « Non tu me mutabis in te,sicut cibum


    sunt tota die. « carnis tuse, sed tu mutaberis in me. »

    u Quod Hic secundum, a


    co?itinui. » Quarta in passione, in qua ex pulchro
    quomodo. Quasi diceret Me-
    quibus, et :
    factus est pallidus, ex sano lividus,]

    mor esto opprobrii servorum tuorum, et ex viro mortuus. L Reg. xxi, 13


    quod opprobrium multarum gentium, id Immutavit David os suum coram el^A
    est, a multis gentibus illatum, ego con- scilicet servis Achis. Isa. Liii, 2 : Fi-j

    tinui patienter portando et delectabiliter. dimus cum, et non erat adspectus. Quinlaj

    *
    Cf. Matth. V, 10 et seq.
    » Cf. Matth. XXVI, 26-28.
    * Cf. Matth, XVII, 2 ; Marc ix, 1 : Luc. ix, 29.
    PSALML8 LXXXIX. 487

    fuit in resurreclione. Uo^c niutatio clexte- cst fortitudo ejus. Et tandem a vita in
    rie Excelsi, quia ipse dicit : Tfnuisti i/ia- morlem, Ad Phibp. ii, 8 Faclus obc- :

    num dextcram meam : et in voluntate tua die/is Patri usque ad morte//i^ mortem
    deduxisti me, et cum gloria suscepisti autci/i crucis,
    me Hanc commutationem improperant
    *.

    ininiici, et maxime quartam, quia ibi

    fuit commutatus Christus maxime ab ho- « Be/icdictus Dominus. » Ilic cst se- 53
    nore in ignominiam. Isa. liii, 2-3 : cundum, in quo subjungitur exclamatio
    Desideravimus cum. Despectum, ctnovis- in i;ratiarum actionem : et dicuntur duo.
    simu/n viroru//i, etc. Adivitiis in pauper- l*rimo, cxclamatio in laudem l)ei. Se-
    talein, II ad Corintb. veii, U: Scitis cundo, in divimjc laudis confirmationem,
    yratiai/i Domi/ii nost/i Jesu Cliristi, ibi, « Fiat. »
    quoniam p/opter vos egc/ius factus est, Ait enim : Sic exprobrant inimici, et
    quwn essct divcs^ maxime in cruce, ubi temporale est opprobrium, « Do//ii/ius

    acetum mendicavit. A dominio in servi- autcm benedictus cst, » et benedictus sit

    tutem, Mattb. xx, 28 : Filius ho/ninis « in seternum. » Et statim confirmat


    no/i venit ministrari, sed mi/iistrare. A assertionem replicando : « Fial, fiat. »
    deliciis in horrorcm, Thren. i, 12 : O Simile habitum fuit supra *, et ibi expo-
    vos om/ies q/d tra/isitis pcr via/n, atte/i- situm : Benedictum nomen majestatis
    dile, et vidcte, etc. A fortitudine in intir- ejus i/i xler/mm: Fiat, fiat. Amen.
    . . .

    mitatem, Habac, iii, 4 : Ibi ahsco/idita

    PSALMUS LXXXIX.

    Oratio qiia homo vitce instabilitate/n spectans ad Deum confugit.

    i . Oratio Moysi, horninis Dei. 5. Qua2 pro nihilo habentur eorum


    Domine, refugium factus es no- anni erunt.
    bis a generatione in generatio- 6. Mane sicut herba transeat : mane
    nem. fioreat, et transeat : vespere de-
    2. Priusquam montes fierent, aut cidat, induret, et arescat.
    formaretur terra et orbis, a sa^- 7. Quia defecimus in ira tua, et in
    culo et usque in saeculum tu es furore tuo turbati sumus.
    Deus. 8. Posuisti iniquitates nostras in
    3. Ne avertas hominem in humilita- conspectu tuo, sa^culum no-
    tem : et dixisti : Convertimini, strum in illuminatione vultustui.
    hominum.
    filii 9. Quoniam omnes dies nostri defe-
    4. Quoniam milie anni ante oculos cerunt : et in ira tua defeci-
    tuos tamquam dies hcsterna, mus.
    quje praeteriit, Anni nostri sicut aranea medita-
    Et custodia in nocte : buntur :

    ' Psal. Lxxn, 24. LXXL


    * Cf. supra commentarium in ^. 19 Psat.
    488 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    10. Dies annorum nostrorum in ipsis, 14. Repleti sumus mane misericordia
    septuaginta anni *.
    tua : et exsultavimus, et delecta-
    Si autem in potentatibus, octo- ti sumus omnibus diebus no-
    ginta anni, et amplius eorum stris.
    labor et dolor :
    i5. Laetati sumus pro diebus quibus
    Quoniam supervenit mansuetudo, nos humiliasti^ annis quibus
    et corripiemur :
    vidimus mala.
    11. Quis novit potestatem irae tute, 16. Respice in servos tuos et in opera
    pr« timore tuo iram tuam
    et tua, et dirige filios eorum.
    12. Dinumerare? 17. Et sit splendor Domini Dei nostri
    Dexteram tuam sic notam fac, et super nos et opera manuum
    :

    eruditos corde in sapientia. nostrarum dirige super nos, et


    i3. Convertere, Domine, usquequo ? opus manuum nostrarum diri-
    et deprecabilis esto super ser-
    vos tuos.

    quam in praecedenti Psalmo ostendit Arptif


    tum Piiii
    IN PSALMUM LXXXIX fructum incarnationis Filii et passionis, secur!
    inca
    ablationem scilicet mali culpae, hic agit nis
    sion;-:
    de fructu aho, scihcet ablatione mah tus, al u)

    mali pc
    COMMENTARIUS. poenBe, quod facit orando et supphcando
    attentius ut fiat. Unde hicPsalmus,
    sicut dicitur in Glossa, est tertius inter
    Oratio Moysi, hominis Dei ihos qui ab oratione intitulantur. Pri-
    mus est Psalmus
    Exaudi^ Domine, Wl ,

    justitiam meam.Psalmus Secundus,


    « Domine, refiigium. » Ilic est Psal- LXXXV, Inclina, Domine^ aurem tuam^
    mus oclogesimus nonus, in quo post- et exaudi me. « Hic autem tertius.

    Eccli. xviii, 8. sants, nous comptons S. Augustin, que la phi-


    Le quatrieme livre, dit M. l'abbe Les^tre,
    *
    lologie ne pouvait 6clairer sur la question, et
    commence par le psaumc le plus aiicien de qui pense qu'un psaume de Moise serait con-
    tous, puisqu'il a pour auteur Moise, « rhomme sign6 dans le Pentateuque. Bellarmin qui
    ,

    de Dieu, » Deut. xxx, 1 Josue, xiv, 6. La com-


    ; partage et reproduit ce sentiment Calmet ; D.
    position de celte priere par Tauteur du Penla- qui date le psaume de la captivite quelques ;

    teuque ne peut etre serieusement contestee. auciens commentateurs qui supposent un le-
    « On trouverait difficilement un monument vite contemporain de David et portant le nom
    ^crit de rantiquite, dit Delitzsch, qui juslifiat, de Moise Grotius qui avoue le morceau « non
    ;

    d'une maniere aussi eclatante que ce psaume ab ipso Moyse faclum, sed ejus verbis animo-
    le temoignage de la tradition sur son origine. que conveniens » enfin Hupfeld qui repro-
    ;

    II a du se conserver jusqu'a T^poque de la re- duit plusieurs objections des anciens les :

    daction du psautier dans un ouvrage plus an- d^tails caracteristiques font defaut, Moise
    cien, peut-etre le Livre des Justes hai- borne lavie humaine a quatre vingts ans, con-
    ( ^efcr

    iaschar, io%. x, 13 II Reg. i, 18). Ce n'est trairement a ce qui nous est raconte de Moise
    ;
    pas
    seulement par son contenu, mais aussi par son lui-m^me, d'Aaron, de leur scBur Marie, qui
    style qu'il convient parfailement a Moise. » tous trois depasserentnotablement lacentaine,
    Les rapprochements que nous signalerons de Caleb, encore vigoureux a 80 ans Jos. xiv, ,

    entre ce psaume etdifferents passages


    du Deu- 10, etc. Le psaume exprimant des idees gene-
    teronome confirmerontcette assertion. Presqu» rales, repond Perowne, on ne peut s'attendre
    tous les cwmmentateurs acceptent comme in- a y trouver des details speciaux a un ev^ne-
    dubitable !a donnee du titre. Parmi les oppo- ment particulier. Quant a ce quon objecte sur
    :

    COMMENTARII IN PSALMUM LXXXIX. 489

    Est autcm talis titulus : Oratio Mot/si, tcs. Tn prima enim orat, ut non perma-
    quo nolandum, quod
    hoiniiiis Dei. » In ncat humana infirmitas, sed tollatur,
    Moyses homo Dei dicitur coutra Mani- Secundo, (juod apcrte, ut Dcus in abla-
    chsum, Deut. xxxiii, 1 : Hfec est beue- tioiic honorificetur, ibi, « Dexteram
    dictin, qnd henedixit Mot/ses honio Dei luam. »

    filiis Irsnrl. ]la'C autcm qu;c in Psalmo In prima tria. Primo, captatio bene-
    subscribuntur, non dicuntur ejus oratio, volcntioe judicis. Secundo, supplicatio,
    ([uia Psalmum condiderit, sed quia de ibi, « Ne avertas. » Tertio, persuasio,
    talibus est Psalmus iste, quae Moyses ibi, Et dixisti : Convertimini. »
    c(

    prophetavit et prcevidit, scilicet de ad- In prima duo. Cum enim duplex na-
    ventu Christi, et fructu adventus ejus. tura sit in Christo, humana scilicct, et

    Deut. xviii, 15 : Prophetnni de (jente divina, primo captat bcnevolentiam


    tiia cl de fratribus tuis sicut me, susci- sumpta ratione a parte nalurae humanee,
    tabit tibi Dominus Deus tuus ipsum : secundum quain factus est nobis refu-
    audies. I'nde sensus tituli est : In hoc gium. Secundo, sumpta ratione a parte
    subjecto Psalmo non est oratio ipsius divinse, quatenus omnia antecessit
    David qui illum composuit, scd « Moysi., seternitate et dignitate, ibi, « Priusquam
    hominis Dei, » visio vel intellectus, seu montes. »

    etiam prophetia. Qua3 enim hic aperte In prima primo contitetur ipsum refu-
    oravit et petiit David adimpleri, haec gium speciale Judieorum. Secundo, uni-
    cadem latebant in ligura sub lege, et vcrsale, Judaeorum scilicet et Gentium,
    verbis Moysi. I ad Cor. x, 11: Omnia in ibi, « A goieratione. »

    fi(jura contingebant illis : quamqum


    possit verum, quod hoc ipsum,
    esse
    quod procatur David in hoc Psalmo, Dicit ergo Domine Fili Dei, ut Prima pars
    Psalttii.
    precatus fuerit Moyses, etsi scripturam supponat pro persona in natura utraque,
    non habemus. tu « es factus, » secundum quod homo,
    « refugium nobis. » Jerem. xvi, 19
    Dividitur autem Psahnus in duas par- Domine,... refugiummeum in die tribu-

    la duri^e de la vie humaiuo, il faut observer vraisemblance,cette ideea et^inspiree a Tecri-


    que .Moise parle de l'age qu'atteignaient com- vain sacre par Tarret de mortport(5 contre les
    munement les honimes de son temps, etant Israelites du dfisert. Incredules et rebelles, ils
    donnees surtout les circonstances qui inspire- avaientet(3 condamnes a errer pendaat quaranle
    rent sa priere S. Atlianase l'avait dejei indique :
    ans dans la solitude, etsauf Caleb etJosue, tous
    <' Hoc significat quod vulgo venit, et in pluri- les hommes ag(5s de plus de vingt ans devaient
    bus contingere solet. Quemadmodum enim y laisser leurs cadavres, Num. xiv, 29-33.« Pen-
    mentioncm non fecit eorum qui pra^matura dant ce laps de temps... Moise se trouvareduit
    raorte tolluntur; sic eos qui ad extremam se- a renregistrement sterile des difTerentes sta-
    nectutem veniunt utpote granda^vos prajtcrmi- tions de ce peuple voyageur. Cest alors qu il
    sit. » Si le psaume n"a poiiit ete consign6 dans chanta riiymne m^lancolique... » (Herder). On
    le Penlateuque, c'est que Moise ne Ta pas jug6 y sent en effet « la melancolie naturelle ;i un
    propre a (^tre encadre dans son r^cit, et nous homme qui a vu d'etonnantes choses et a ou
    avons vu plus haut qu'il avait parfaitement pu de grands d(isappointements. » (Jolinson). Mais
    se conserver dans dautres livres contempo- Texpression en est tellc qu'on (( peut citer ce
    rains. Comme on le voit, ces objections sont psaume commc la plus sublime composition
    faibles, et a part les quelques auteurs que nous de rhomme, la plus p^n(5trante par le senti-
    avons nomm(is, elles ont contre ell(?s tous ment, la plus elev(!'e par sa conception theolo-
    les commentateurs. gique, la plus magnifique dans ses images, la
    Moise decrit en traits grandioses le conlraste fiddile peinture de ce qu'il y a de trouble, de
    qui existe entre letornitci d(j Dieu ct la brievete transitoire et de coupable dans la vie hu-
    de la vio humaine, brievete causde par le pe- raaine. » Is. Taylor, ap. Perowne,
    che qui attire la colere d'en haut. Selon toute
    :

    490 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    lationis. Refugiumsecundum factus est, nardus : « Insurgunt venti tempesta-


    id quod factus est sccundum natuiam « tum, scopuli tribulationum, respice
    humanam. Joan. i, 14: Verbum caro « stellani, voca jMariam. »

    faclxim est. Secundum enim quod Deus,


    nulla in eum cadit factio, nuUa omnino
    mutatio. Malacli. iii, 6 Ego Dominus, et : <( P)'iusquam mo)ites. « Hic secun-
    non mutor. Num. xxiii, 19 dicit Ba- , dum, in quo captat benevolentiam a di-

    laam Non est Deus quasi homo ut men-


    : gnitatis confessione. Confitetur autem
    tiatur : nec ut fdius hominis, ut mute- primo antecessionem respectu creaturae.
    tur. Secundo, seternitatem, ibi, « A sseculo. »
    Et nota, quod Dominus est refugium In prima autem conlitetur quod ante-
    ab ajstu concupiscentiae carnalis, a tur- cedit omnem creaturam per partes, et
    bine diabolicse suggestionis, a pluvia distincte. Secundo, omnem in collectio-
    affluentiae mundan» vanitatis. Isa. ne, ibi, Et orhis. » «

    IV, G : Erit in umhraculum diei ab sestu, Primo, quod omnem Angelicam. Se-
    et in securitatem, et ahsconsionem a tur- cundo, quod humanam, ibi, « Aut fo)'-
    bine, et a pluvia. Concupiscentia enim niaretur. »
    ignis est a?stum immoderatum generans. Dicit Domine, tu es refu-
    enim sic :

    Eccli. ix^ 9 : Concupiscentia, quasi ignis gium meum per hoc quod es homo, et
    exardescit. Diabolus est quasi ventus etiam « tu es Deus priusquam montes fie-
    turbinis fortiter impellens. Isa. xxv, 4 : rent, » non isti materiales, hoc enim non

    Spiritus robustorum, dsemon scilicet, esset magnum, sed Angeli, quisuntmon-

    velut turbo impellens parietem. Affluen- tes altissimi, de quibus dicitur in Psal.

    tia mundana pluvia est affluens. Psal. cxx, 1 : Levavi oculos meos i)i montes,
    Lxi, 11: Divitise si affluant, nolite cor etc. Sicut enim montes custodiunt ter-

    apponere. Sed ab iis refugium est Domi- ram jacentem in medio, sic ipsi sancti

    nus, II Reg. xxii, 2 et 3 : Tu es refu- Angeli plebem custodiunt, et circum-


    gium meimi, et salvator meus. Et hoc, stant. Alibi, in Psal. cxxiv, 2 : Mo)ites
    « a generatione » Judaeorum extendendo in circuitu ejus, et Donmius in, circuitu
    misericordiam, « in generationem » Gen- populi sui.

    tilium. Vel, a generatione una in gene- « Aut formaretur terra, » id est, hu-
    rationem aham succedentem, quasi con- mana natura, quae formata fuit quantum
    tinuam et in omnibus sucessionibas es ad corpus, quod de limo factum fuit de-
    refugium. Eccle. i, 4 : Generatio prse- cens et aptum. Genes. ii, 7 : Formavit
    terit, generatio advenit : terra autern in ergo Domi)ius Deus hominem de limo
    seternum stat. terrse. Isa, xlv, 18 : Forma)is terra))i, et

    Dominusest Et nota, quod Dominus est refugiuni faciois ea)n. Quamvis de utroque posset
    refugium
    justis, et
    ...
    fortissimum
    • ,•
    justis
    i
    tamquam turns
    . •
    r
    lor- exponi ad litteram. Prov. viii, 2o :

    peccatori- tissima. Prov. xviii, 10: Turris fortissi- Nondum )nontes gravi mole co)istitera)it

    ma nomen Domini, ad ipsum curret ante colles ego parturiebar : adhuc ter-

    justus, et exaltahilur Domina autem . ram )ion fecerat, etc.

    est refugium peccatoribus, et ipsis im- « Orhis, » in quo totum comprehendit


    piis, ut lateant apud ipsam, ne a Deo in collcctione. Jerem. x, 12 Qui prip- :

    damnentur in infernum. Isa. xvi, 3 et parat orhe))i terrse i)i sapioitia sua.

    4 Pone quasi noctem umbram tuam


    :
    Psal. Lxxxviii, 12 : 0)'he)n terrse et ploii-

    in meridie : absconde fugientes, et vagos tudhion ejus tu fimdasti. Prov. viii, 22 :

    ne prodas : habitabunt apud te profugi Do)ni)ius possedit )ne i)i i)iitio viarum
    mei: Moah esto latihulum eo7'um, reiu- suarmn, a)itequam quidquam faceret a

    gium omnibus tribulatis et tentatis. Ber- pri)icipio. Eccli. xxiv, 5 : Ego ex ore

    J
    COMMEXTARII IN PSALMUM LXXXIX. 491

    Altissimi prodivi, primogimita antc om- virtutis, large lonquendo : et haec du- humfuatio-
    "is genera.
    iiem vrcaturam. Sic ista omnia antcco- plex. Yeritatis, Psal. cxviii, T) : In r^y-i-

    dentis. tate tua humiliasii mc. Et Luc. xiv, II,


    Et quod plus est, « tu es Deus a sxcu- et xviii, 14 : Qui se exaltat, humiliahi-
    lo, ct usque ScVculum, » id est, iu tur. Et simulationis, quae est in hypocri-
    aeternum. Hic modus est loquendi in tis, l^ccli. XIX, 23 : Est qui ncquiter se
    Scrij)tura, (juando vult iTternitatem ex- humitiat, et intcriora cjus plom sunt
    primere, quod forte accidit propter am- dolo. Haec est humiliatio Gabaonitarum,
    biguitatem verbi Grieci, quod est i^qui- quoe fuit simuhila ut habcrent familiari-
    vocum ad SiTculum et aeternum. Eccli. tatem cum Josuc '. Item, veritatis, hoc
    x.xiv, li : A/j initio et antc Scccula crca- est, verae veritatis, quae est triplex. Pri-

    ta sum : et etiam omnia in me includu. nia, cordis, IMattli. xi, 20 : Discite a me


    Apoc. 1, 17 : Eyo sum primus, et novis- quia mitis sum, et humilis corde, Se-
    simus '. Et nota Glossam : Optime tu cunda, sermonis et exteriorum sensuum,
    es. » I ad Cor. ii, 1 : Ego autem cum venis-
    sem ad vos, non veni in sublimitate ser-
    monis. Et II ad Corinth. x, 1 : In facie
    « A'e avertas Ji0)ninem. » Hic secun- quidem humilis sum inter vos. Tertia,
    dum, in quo captata benevolentia, sup- operis, Psal. xxxiv, 13 : Humiliaham in
    ponitur l)revis petitio. Petit enim secun- jcjunio animain meam. Item, est hu-
    dum unam lecturam, ut homincm non miliatio dejectionis. Una in praesenli de
    permittat aversum a se, converli ad ter- qua hic, et alibi, in Psal. gxlvi, (J : Ilumi-
    rena. Sccundum aliam, ut non permit- lians autcm pcccatores usque ad terram.
    tat liumiliatum, et percussum averti a Dan. III, 37 Humiles sumus hodieplus-
    :

    bonitatc sua. quam gcntcs omnes propter pcccata no-


    Dicit ergo : Talis es, Domine, unde stra. In futuro triplex. Prima, in morte,
    rogo te, « ne avertas, » a tuis seternis Judic. IV, 23 : Humiliavit Dominus in die
    bonis et teipso, « hominem in humilita- mortis, Jabin regem
    illa, in die scilicet

    tem, » in res externas humiles ct viles Chanaan, sapientes scilicet mundi. Se-
    in tantum ut stercora appellentur, cunda erit in judicio, Isa. ii, 11 Oc\di :

    Thren. iv, 3 : Quinutriehantur in croccis, suhlimes hominis humiliati sutit, et in-


    amplcxati sunt stercora. Ad Philip. iii, curvahitur altitudo virorum, et exalta-
    8 : ILec onmia arhitror ut stercora, hitur Dominus solus in die illa. Tertia,
    ut Christum lucrifaciam. Multos autem in gehennali supplicio, de qua Luc. xiv,
    averti permittit a se, et ad haec con- 11, et xviii, 14 : Qui se exaltat, humi-
    verti, de quibus ipsemet conqueritur. Je- liahitur.
    rem. ii, 13 : Duo mala fecit populus
    meus : me dcrcliqucrunt fontcm aquae vi- « Et dixisti : Convcrtimini. » Ilic est

    vx, et foderunt sibi cisternas, cister- tertium primae partis totius hujus Psal-
    nas dissipatas, qux continere non va- mi. Postquam cnim benevolentiam cap-
    lent aquas. Vel sic : « Ne avertas, » hoc tavit, poslquam oravit, hic subjungitur
    cst, ne averti permillas, « homincm, » pcrsuasio, ut impetrare possit petitum.
    in hurnilitate positum et in dejectione, Persuadet autem primo a rectitudine pe-
    hoc est,in infirma carne. Judic. viii, 28 : tcndi, quia petit consona divinae volun-
    Ilumitiatus cst autem Madian coram tati : et secundo, a necessitate ejus pro
    filiis hracl. quo petit, scilicet hominis, ibi, « Quo-
    Nolandum enim, quod est humiliatio niam milte anni. »

    ' Cf. Isa iM, 4; xLiv, 6 ; XLViii, 12. * Cf. Josue, IX, i et seq.
    492 D. ALB. MAG. ORD. mJEB.
    Dicit ergo : Sic pctii, et bene debet Sapient. v, 13 : Nos nati continuo desi-
    concedi. « Et, » id est, quia « dixisti, » nimus esse. Isa. xxxviii, 12 : Prsecisa est,
    exhortando, proecipiendo : « Conve^^iitni- velut a texente vita mea : dum adhuc
    ni » a terrenis ad mc, « filii hominum. » ordirer, succidit me : de mane iisque ad
    Quasi diceret : Hsec peto, quia vis con- vesperam finies me. Et probat Seneca,
    versionem, non aversionem. Nonne tu
    et quod quasi nihil est. Ait enim : « Quid-
    es, qui per Jeremiam dicis, in cap. iv, 1 : « quid retro actum est, mors tenet :

    Si reverteris Israel, ait Dominus, ad me « futurum nobis incertum est : praesens


    convertere. Et in cap. viii, 4 : Numquid (( tantum tenemus, et hoc ipsum cum
    qui cadit, non resurget ? et qui aversus « morte dividimus. » Et Cassiodorus :

    est, non revertetur ? Et in Joel, ii, 12 : (( De longinquitate dierum vitee non pot-
    Convertimi ad me in toto corde vestro. « est esse securitas, ubi terminus festina
    « celeritate suscipitur. »

    « Quoniam mille anni. » Hic secun- Et custodia in yiocic.


    « » Hic secun-
    dum, quo persuadet a necessitate ejus
    in dum, in quo subjungit de sollicitudine.
    pro quo petit et dicuntur duo. Primo,
    : Quasi diceret : Sic sunt mille anni,
    tangit hominis miseriam. Secundo, mi- quasi hcsterna dies, et quasi nihil : « ei »

    serise causam, ibi, « Quia defecimus. » sunt etiam quasi « cusiodia in nocie. »

    Partes Allegans hominis miseriam in hac Custodia in nocte comparatur cum hoc
    miseriee
    hoininis, vita, primo, allegat vitse brevitatem. Se- quod parum durat una enim custodia non :

    brevitas
    vitse, solli- cundo, sollicitudinem, ibi, « Et custodia habet horas nisi tres, et magnam habet
    citudo, va-
    nitas, et in nocte. »Tertio, vanitatem, ibi, « Quae soUicitudinem, et cum timore magno fit.
    mutabilitas.
    pro nihilo hahentur. » Quarto, mutabi- Luc. II, 8 : Et pasiores erani in regione
    litatem, ibi, « Mane sicut herha, » eadem vigilantes, ei cusiodientes vigilias
    Dicil ergo : Suasi ne avertas a te ho- nociis super grcgem suum. Cassiodorus :

    minem, quia rogo quod vis : et etiam si « Pulchre humanam vitam nocturnis
    averteris illum a te, nihil erit vita sua. « comparavit excubiis, ubi totum sub
    « Quoniam mille anni, » si tantum vi- « obscuritate et trepidatione geritur,
    xerit, sunt « ante oculos tuos, » in tua « quando mens hominum vitiis carnali-

    cognitione, « tamquam dies hesterna « bus circumdata pulsatur. »

    quse prseteriit, » quee est jam in praeteri-


    tione. Unde est quasi dicat : Respectu
    tuse seternitatis, tota vita prsesens quasi (( Quae pro niliilo habeniur. » Ecce
    nihil. II Petr. ni,8 Unum autem non la- : tertium, in quo ostendit vanitatem.
    teat vos, charissimi, c/uia unus dies ante Ait ergo : Si avertas hominem ab
    Domiiium sicut mille anni, et mille an- seternitate tua, vita ejus brevis, et soUi-
    ni sicut una dies. Eccle. xi, 8 Si annis : citudine plena : et etiam « eorum, » a
    multis vixerit homo, et in iis omnibus quibus averteris teipsum, « anni erunt, »
    Iseiatus fuerit, meminisse debet tenehrosi supple, tamquam illa « quae pro nihilo
    temporis, dierum muliorum. Dies
    et hahentur. » Glossa : « Somnia, et ima-
    multos appellat bona multiplicia seternae (( ginationes, quse videntur de nocte,
    vitse. Nam ibi sunt simul multi dies, mul- (( quse pro nihilo reputantur. » Job, xx,
    tse sanctorum glorise et felicitates, qui 8 : « Velut somnium avolans non ijwe-

    cum venerint,vanitatis argucntur prseter- nietur. Tamquam umbra quse valde vana
    ita. Totum enim vanitas est. Job^ vm, est. Sapient. v, 9 : Tra)isierwit omnia
    9 : Hesierni quippe sumus, et ignoramus illa iamquam umbra. Jacob. iv, lo :

    quoniam sicut umbra dies nosiri sunt Quse est enim vita nostra ? Vapor est ad
    super ierram. Non dies super ccelum. modicum parens, etc. Sapient. v, IS :
    COMMENTARII IN PSALMUM LXXXIX. 493

    Spes impii quasi lanugo cst, qufe a voito gium nuhis. Jerem. xlviii, 9 Date flo- :

    toUitur : et tainquani spunia gracilis, rem Moab, quia, supple, adliuc florens
    qiise a procella dispergitur : et tam- egredietur. Isa. xviii, 5 Arde messem :

    quam fumus, qui a vcnto diffusus est, en totus effloruit, etc.


    etc.

    Et notci, quod anni impiorum, ct tota « Vespere decidat. » Ilic tertium, in in fine vit«

    eorum vita dicitur esse pro nihilo : quia quo tangitur transitus multiplicitas, et siius.

    est otiosa. Quid hic statis


    Matth. xx, (*)
    :
    tangitur triplex maxime in line setatis.

    tota die otiosi ? Quia non redeunt eis, PrimOjtransitus in mortcm, cum anima a
    nec in aeternitale fructilicant nec enim : corpore separatur. Sccundo, transitus in
    sunt seminati. Sapient. ni, 17 : Si lon- indurationem, cum humor naturalis to-
    gse vitse erunt, i)i nihilum computabun- tus consumitur^ ibi, « Induret. » Et ter-
    tur, et sine honore erit senectus illorum. tio, in incinerationem, cum partes ab
    Item, quia pro eo quod nihil est, dan- invicem separantur, ibi, « Et arescat. »
    tur, scilicet pro pcccato. Joan. i, 3 : Et Ait ergo : Sic transeat sicut herba, ct
    sine ipso factum est nihil. Glossa, « pec- non obstct flos et vigor juvcntutis. scd
    catum. » Prov. x, 20 : Cor impiorum vcspere aetatis, quamdiu vox
    scilicet

    pro nihilo. erit, dccidat in mortem. Supra, in PsaL


    xxxvi, 2 : Quemadmodum olera herba-
    rum cito decident. Isa. xl, 7 : Exsicca-
    « Manc sicut herba. » Ilic est quar- tum est foe)ium, et cecidit ftos. Nimirum
    tum, in quo subjungit de mutabilitatc : sic addit : quia Matth. iii, 10 : Ja))i se-

    et tanguntur tria. Primo, velocitas mu- curis ad radiccm arboru))i posita est '.

    tabilitatis, quia statim incipiens esse Sed caveat in quam partem cadat : quia
    mutatur. Sccundo, nccessitas, quia nec Ecclc, x\, 3 : Si ceciderit lig)ium ad
    ipsa robustior oetas potest obsistcre, ibi, Austrum, aut ad Aquilonem, in quo-
    « Mane floreat. » Tcrtio, multiplicitas cumquc loco ceciderit, ibi erit, succo et
    transitus, maximc in tine, ibi, « Vespcj^e humorc omiii reccdcnte. Et sic tandcm
    dccidat. » arescat redactus totus in pulvercm. Psal.
    Dicit ergo : Sic pro nihilo essent anni XXI, 16 : Aruit tamquam testa virtus
    si avertas : nec mirum si « mane, » id rnea. Eccli. xiv, 18 : Omnis caro sicut
    est, cito « transcat, » id cst, mutetur : fce)iuni vctcrascet, hoc cst, arcscct. Spi-
    et hoc, « sicut herba » quae quam cito ritualiter autem multi in vespcre, in tine
    est, in mutatione est. Isa. xxxvii, 27 : scilicct vitoe suae, decidunt in mortalem
    Facti sunt sicut fcenum agri, ct sicut culpam, indurantur per pcccati consue-
    gramen pascufe, ct sicut licrba tcclo- tudinem, et arescunt penitus pcr omnis
    rum, quse exaruit. gratisp amissioncm.
    « Mane. » Hic secundum. Quasi dice- Et cst notandum hic, quod est hcrba Herba mui-
    ... .,.,-. cy
    tipliciter
    ret Sic dixi, quod transeat, et addo
    : materialis ct inditicrens. Sap. xvi, 12 : dicitur.

    « mane, » in principio juventutis suae Domine, neque herba, neque malag))ia


    quod est manc totius ;etatis, ufloreat, » sanavit cos, sed omnipotois se)-mo tuus,
    pulcher appareat. .lob xiv, 2 : Quasi flos qui sa)iat omnia. Item, quaelibet res
    egreditur, et conteritur, et fugit velut praesenti vitae necessaria. Psal. cxlvi, 8 :

    uuxbra. Isa. xl, (5 Omnis caro fcenum, : Qui producit hi mo)itibus fnoium, e.t
    et omnis gloria ejus.^ etc. « Et tanicn herbam scrvituti homhm))!. Et cst herba
    transcat, » mulctiir, ot deficiat. Sap. ii, mala, scilicct vanitas mimdana, ct dele-
    3 : Tra)isibit vila nostra tamquam vesti- ctatio carnis, qua diabolus pascitiir. Job,

    ' Cf. etiam Luc. iii, 9.


    494 D. ALB. MAG ORD. PR^D.

    XL, 15 : Huic, scilicei Behemoth, hoc est, iram tuam adversum me, et poense tuse

    diaholo, niontes herhas ferunt. Et est militant in me. Et xxxiv, 13 : Deficiet


    herba bona, scilicet doctrina divina. omiiis caro simul.
    Prov. xxvu, 25 : Aperta sunt prata, et « Et in furore, » id est, in effectu tui

    apparuenmt Sed melior herhse virentes. quasi furibundi, « turhati sumus, » ti-
    operatio bona, qua Genes. i, 11 de : mentes timore magno mori, et dissoi-
    Germinet terra herham virentem. Sed est vi. Psai. VI, 8 Turhatus est a furore :

    optima, caro Christi, qua'- reficit sancto oculus meus : a furore, inquam, tuo
    foeno animalia ejus. Job, vi, 5 : Num- considerato. Job, xxxiii, 15 : A facie
    quid rugiet onager, cum hahuerit her- ejus turhatus sum, et considerans eum,
    ham ? aut mugiet hos, cum antc plenum timore sollicitor. Et xxii, 10 : Conturhat
    prsesepe steterit ? te formido suhita enim est qui : nuffus
    non turbetur contra mortem, et timeat
    iffam. Unde sicut dicit Giossa, Dominus
    m « Quia defecimus. » Hic secundum, dicebat Petro : Cum autem senueris.,..

    Dupiex in quo tacta humana miseria, subjungi- alius te cinget, et ducet te c^uo tu non
    causa 1 1 •
    •

    human»
    ,

    tur dc
    •

    ejusdcm
    •

    miserioe causa, et tangi-


    • I

    vis \ Et ipse safvator Dominus vitae et


    miseriee.
    ^^^ Juplex : ct secuudum hoc dicuntur mortis dicit, Matth. xxvi, 38 : Tristis

    duo in hac parte. Prima enim causa est cst anima mea usque ad mortem.
    divina justitia, quse poenam infligit pro
    peccato. Secunda, misericordia, qua in-
    fligit ipsam pro bono, ordinans eam ad « Posuisti iniquitates. » Hic secun- §
    purgationem nostram et gloriam, malis dum, in quo ostendit justani pcenee in-
    vero ad damnationem, de quo ibi, flictionem : quia omnia peccata, omnia
    « Quoniam supervenit. » mafa pfenissime cognovit. Duo ergo di-
    In prima duo. Primo, ostendit propter cuntur. Primo, quod habuit peccatorum
    peccatum posnas homini esse inflictas. cognitionem apertissimam. Secundo,
    Secundo, exprimit poenarum quasdam quod omnium pfenissimam, ibi, « Ssecu-
    differentias, ibi, « Quoniam omnes dies lum nostrum. »
    nostri. » Ait ergo
    o : Sic afflicti sumus, '
    et in p.^'^'*
    nostra u
    In prima duo. Primo, ostendit poenee corpore, et in anima a te, nec injuste :
    no''8sin

    inflictionem. Secundo, ostendit esse ju- quia « tu posuisti, » positas habuisti,


    stum, quia propter peccata nostra et ini- vef positas esse vofuisti, « iniquitates
    quitates, ibi, « Posuisti. » nostras » (sumitur farge pro omni pec-
    In prima duo. Primo tangitur pcena cato) ut videres et cognosceres iffas,

    ex parte corporis, afflictionis scificet, et et iniquitates originafes, de quibus in


    mortalitatis. Secundo, ex parte animae, Psai. L, 7 : In iniquitatihus concep-
    ibi, « Et in furore tuo. » tus sum. Et iniquitates superadditas ac-
    Dicit crgo : Sic miseri sumus, et hoc tuates, de quibus Prov. v, 22 : Ini-
    « quia defecimus, » id est, in defectum quitates suse impium : omnes
    capiunt
    sciiicet et mortafitatem versi sumus, « in posuisti in conspectu tuo, ut omnes cog-
    ira tua, » id est, in effectu procedente noscas. Ad Hebr. iv, 13 Omnia nu- :

    quasi ab irato. Hcec ira, de qua Mich. da et aperta sunt oculis cjus, ad quem
    vii, 9 : Iram Domini portaho, quoniam vohis sermo. Deut. xxxii, 34 Nonne :

    peccavi ei. Job, iv, 5 : Venit super te pla- hsec condita sunt apud mc, et sigjiata
    ga, et defecisti : tetigit te, et conturha- in tJiesauris meis ? dicit de peccatis ifio-

    tus es. Et in cap. x, 17 : Multiplicas rum. Job, xiv, 17 : Signasti, quasi in

    1 Joan^ XII, 18.


    COMAIENTARII IN PSALMUIVl LXXXIX. 495

    saccjilo, dclicta inea. Nec tantum alicu- tum, dijcit EcclesiasteSj et omnia vani-
    jus iniquitates ])Osuisti in conspectu tuo, tas. Et propter hoc sumus (juasi nihilum,
    sed, « Sc-ecidum nostruni^ » lioc est, et inane. Isa. xl, 17 : Omncs gentes
    quidquid in hoc nostro saeculo fit, po- quasi non sint,sicsunt corani eo, et tani-
    suisti « i)i illuminationej » hoc est, in quam nihilum et inane reputatx sunt ci.

    praesentia luminosa, « vultustui. » Psal.


    xxxni, 17 : Vultus autem Domini supcr « A}nii nostri sicut ara)iea. » Ilic mi-
    facicntes mala ^ Si enim fuiriunt lucem seria ex parte coi-poris, hoc est, vitie cor-

    quantum possunt, et ilhim odiunt mali, poralis : et tanj^untur tria. Primo, vani-
    tamen non cvadunt. Joan. iii, 20 Om- : tas in labore. Secundo, brevitas in du-
    nis qui niale uyit^ odit iuccm, ct non ratione, ibi, « Dies annorum. » Tertio,
    vcnit ad iucem, ut non aryuanticr opera aftliclio in extensione ultra certum ter-
    ejus. Tamen non evadit lucem quia : minum,ibi, aSiuutem hi potoitatihus. »
    .lob, XXXIV, 21, dicitur : Ocuii ejus su- Ad primum autem intelligendum, no-
    per vias /lominum, et omnes gressus eo- tandum primo, quod annos accipit pro
    rum considerat. Eccli. xxni, 28 : Ocuii viventibus in annis et in lioc quod dicit, :

    Domini muilo pius iucidiores sunt super '<meditahuntur, » potest intelligi medi-
    soiem, circumspicientes oinnes vias ho- tatio activa, vel passiva.
    minum. Dicit ergo : Sic afflicti sumus in ani- Maiignitas
    . , ., vitee nostri»
    ma: et quantum ad corporalem vitam per simiii-
    .
    , . ludinem
    nostram, « anni nostri, » id cst, vita no- deciarata.

    Quojiiam omnes dies. » Ilic secundum, stra, vel nos viventes in annis, « medita-
    in quo posita miseriae causa, divina sci- buntur, » active, hoc est, cogitabimus,
    hcet justitia, exponit miseriarum huma- « sicut aranea, » quse non meditatur,
    narum multa incommoda, et primo ex nec laborat, nisi in vanitate telse, et do-
    parte animae. Secundo, ex parte corpo- lositate, ut inde capiatmuscam. Vel pas-
    ris, ibi, « Anni nostri sicut aranea. » sive : et ditTert parum sensus. « Anni
    In prima duo. Primo, miseria ex parte nostri, » sicut prius, « meditahuntur, »

    intellectus, sicut vult Glossa. Secundo, id est, ab aliis meditantibus, etattenden-


    ex parte alTectus, ibi, « Et in ira tua. » tibus reputabuntur, « sicut aranea, » id

    ^i*^
    Dicit Vere defecimus in ira
    ergo : : est, aranearum vita, quae tota inutilis
    "'• « quoniam omnes dies, » interiores men- est, et vana. Isa. ux^, 3 : Teias arancse »

    tis illuminationes, « defecerunt. » Glossa, texuerunt. Et ibidem, >'• t) : Teise eoruni


    « Cognitio nostra, etc. » In Psal. ci, i: non erunt in vestimentum. Multorum Curiosi et
    .
    T • •
    avari curn
    Dies mei sicut umijra deciinaverunt. Et scholarium meditatio, sicut aranearum aranea
    collati.
    Job, IX, 2.i) :Dies mei vciociores fuerunt est, quia toti sunt in curiositatibus per-
    cursore : si enim ad modicum et raptim scrutandis, Astronomiae, et Geomantiae,
    veritas videatur, statim tainen tamquam et eorum quae nihil ulilitatis habent, sed
    quidam cursor elabitur. totum est vanitatis et curiositatis. II ad
    De diebus etiam naturalibus hominis Timoth. II, 23 Stuitas et sine discipiina :

    potest intelligi, quia valde cito transeunt. quccstiones devita : sciens quia generant
    Job, XIV, 5 : Breves dies hominis sunt, iites. Et sunt tales sicut araneae recte in-
    numerus mensiuni ejus apud te est. flati et limidi. I ad Tim. vi, 4 : Superhus
    « l'Jt in ira tua, » id est, in elTectu est, nihii sciens, sed ianguens circa
    irie tuie, « defecimus, » ex parle afle- qusestiones, et pugnas verborum : ex qui-
    ^tus, delicientibus et inanibus inhierendo bus oriuntur invidiae, contentiones hias- ,

    peramorem. Eccle. i, 2 : Vanitas vanita- phemise, suspiciones maise.

    J Cf. \ Petr. m, 12.


    496 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    Sic multorura cupidorum sunt medi- atinorum nostrorum. » Hoc proponitur


    tationes sicut araneae subtiliter enim ex-
    : ut locum habeat sequens relatio, « In
    quirunt, et totos se evisccrant in exqui- ipsis diebus annorum nostrorum, » sup-
    rendis novis modis acquirendi, et con- ple, sunt, septuaginta anni. » Primum ^jgg jl
    tractuum usurarum.
    diversis laqueis et quidem, antequam peccata essent mul- "*j''

    Luc. XVI, 8: FUiiJiujus sseculi pruden- tiplicata, erant anni octingenti, non-
    tiores filiis lucis in generatione sua sunt. genti, sed multiplicato peccato, et facto
    Et bene comparantur araneae. Aranea diluviobreviati sunt. Genes. vi, 3 Erunt :

    enim texit lila subtilia, et ad invicem dies illius, scilicet hominis, centum vi-
    juncta. Sic avarus curiositatem curiosi- ginti annorum. Postea quasi in medie-
    tati jungit, el sic quasi ad capiendum tate decurtati,facti suntseptuaginta. Ergo
    aliquid telam facit. Isa.xix,!) : Confunden- mali sunt, quia araneee, et breves, quia
    tur qui operantur linum, plectentes et septuaginta. Gen. xlvii, 9, dicit Jacob :

    texentes subtilia. Et eruit viscera. Sic Dies peregrinationis mese centum tri-

    avarus totum se eviscerat in acquirendo. ginta annorum sunt, parvi, et mali.


    Eccli. X, 10; Nihil est iniquius quarn
    amare pecuniam: hic enim et animam (.< Si autem in potentatibus . » Hic est
    suam venalem hahet : quoniam in vita tertium, scilicet afflictio in extensione
    sua projecit intima sua. Irretit fraude ultra numerum taxatum.
    sua miseram muscam. Sic avarus verbis Ait enim : Sic sunt anni vitae anni
    suis et fallaciis pauperem. Prov. vii, 21 : septuaginta, « si autem octoginta anni, »

    Irretivit eum multis sermonibus suis. In suppie, sunt, « in potentatibus, » in illis

    tela, quam facit, est ejus fiducia tota. scilicet, qui multum possunt, et fortem
    Sic avarus in iis quas acquirit. Job, vni, et potentem habent naturam, « et am-
    14 : Tela arqnearum fiducia ejus. Sus- plius eorum » (conjunctio superfluit, sic-

    pendit se in tela sua. Sic avarus totus ut frequenter accidit in Hebreeo) d erit

    suspenditur in iabore suo et angustia labor » in agendo, « et dolor » in pa-


    sua. Esther, vii, 10 : Suspensus est Aman tiendo.
    in patibulo quod paraverat MardocJiseo. Sed contra hoc videtur Josue, xiv, 10,
    Ob hoc voluit Dominus Judam suspen- 1 1 Hodie octoginta quinque annorum
    :

    dio interire. Act. i,i^ Et suspensus cre- : sum, sic valens, ut eo valebam tempore,
    puit medius. Tabescit suspensa in illa. quo ad explorandum missus sum. Re-
    Sic avarus totus tabescit suspensus in spondeo. Speciale donum fuit, et gratia

    amore suorum. Psal. xxxviii, 12 : Tabe- specialis. Tanien nec adhuc illo tempore
    scere fecisti sicut araneam aniniam ejus. in tantum erat natura inilrmata, et de-
    Et tandem valde cito perit totus labor, bilitata, sicut tempore David. II Reg.
    et confidentia sua ad modicum flatum. XIX, 33, de Berzelai, qui octogenarius
    Sic avarus cito perdit omnia. Osee, vui, erat, et dixit : ISlumquid vigent sen-
    6 : In aranearum telis erat vituius Sa- sus mei ad discernendum suave vcl ama-
    mariae, qui erat eorum spes et confiden- rum ? Eccli. xviii, 8 Numerus dierum :

    tia. hominum ut multum centum anni.


    Sed iterum Quomodo dicitur quod
    :

    ultra octoginta labor et dolor ? nonne si-

    jA « Dies. » Hic secundum. Quasi dice- militer ante? Constat, quod sic: quid
    ret : Sic sunt in vano labore dies nostri, Genes. iii, 17, dictum est primo homini,
    et sunt pauci, quia « dies annorum » et nobis in illo : In laborihus comedes ex
    complentur « in ipsis septuaginta an- ca, scilicet terra, cunctis diebus vit.v

    nis. » Vel, secundum aliam litteram qusB tuse. Rospondeo. Yerum est, quod seni-

    habel, « Anni, » sic construe : « Dies per in labore et dolore, Job, v, 7 : Homo
    COMMENTARII IN PSALML M LXXXIX. 497

    nascitur ad lahorem, et avis ad volatum. cordia, et increpabit me. II Mach. vi,


    Sed tunc pracipue est in miseria cum KJ: Numquam a nobis misericordiam
    calor naturalis in ipso refriij^uerit. I Reg. suam amovet corripiens vero in adver-
    :

    III, 1, de Ileli, cujus oculi califjarcraut, sis, populum suum no)i dcrclbuiuit Et .

    nec poterat vidcrc. III Heg'. i, 1, dc Da- ibidem, ^. 13: Etenim multo tempore
    vid qui non poterat calefieri. Et dixit non sinere pcccatoribus ex sententia
    quidam « Multa senem circumveniunt
    : agere, sed statim ultiones adhibere,
    « incommoda. » Propter hoc dicitur, Ec- magni beneficii est indicium. Propter
    cle.xii, \.-'i: Mcuicnto creatoris tui in die- hoc dicebat sapienlissima .ludith, in cap.
    bus juventutis tuXyantecjuam veniat tem- viu, 27 Flagclla Domini quibus quasi
    :

    pus afflictionis, et appropinquent anni, scrvi cornpimur, ad emendationem, et


    de (juibus dicas : Non milii placent. An- non ad perditionem nostram evenisse
    tequam tenebrescat sol, ct iumcn, et crcdamus.
    luna, et stellx, et revertantur nubes post Et mirum, quod peccator non corripi- Mirum
    pluviam : quando commovcbuntur cu- tur a crudelitate sua, et non mansuescit. ''m^anaue*

    stodcs domus, et nutabujit virifortissimi, Sunt enim quaidam animalia, quse fiunt peccato^es

    et otiosie erunt molcntes iti minuto nu~ mansueta ct tractabilia per incantatio- "°tuntur?'^

    mero, et obtenebrescent videntes per fo- nem, sicut serpentes. Sic peccator debe-
    ramina. ret per praedicationem : praedicatio enim
    Nota etiam lecturas alias mysticas, incantatio est. Eccli. xii, 13 : Quis misc-
    quai sunt in Glossa. rebitur incantatori a serpente percusso ?
    id est, praedicatori. Sed sicut dicitur in

    « Quoniam Hic secun-


    supcrvcnit. » Psal. Lvii, 5-6: Furor illis secundum si-

    dum qua agitur de poena


    illius partis, in militudinem serpentis : sicut aspidis
    in relatione ad causam pcena3. iVctum surdae, et ohturantis aures suas, qugc non
    est enim in relatione ad justitiam, hic exaudiet vocem incantantium. Alia man-
    in relatione ad misericordiam. Duo au- suescunt per oculorum clausionem, sicut

    tem dicuntur. Primo, ratio inflictionis avesrapaces. Et peccatores oculos amise-


    pcenie,Dei misericordia ad corripien- runt. Matth. xv, 14, de quibusdam pec-
    dum. Secundo, admiratio Prophetae su- catoribus : Sinite illos: cseci sunt, et duces
    per tantum beneficium, et tam distri- csecorum : etiam quamvis videantur cla-
    ctum. Primo, quoad bonos. Secundo, ros liabere oculos, et apertos. Act. ix, 8 :

    quoad malos, ibi, « Quis novit potesla- Apertisque oculis nihil videbat. Alia per
    tem ? » cibi ostensionem, quando famempatiun-

    Dicit ergo : In his miseriis sumus, et tur, sicut nobiles aves. Et peccatores fa-
    in laboribus, sed sustinendum est patien- melici sunt. Osee, iv, 10 Comedent, et
    :

    ter, « Quoniam supervcnit mansuc- non saturabuntur. Et quasi exponit se :

    tudo, » super nos scilicet venit, dum Fornicati sunt, et non cessaverunt. Et ci-
    hanc poenam infligit : « et sic corripie- bus ofFertur eis tamquam reclamatorium.
    mur. » Isa. xxviii, 11) : Vcxatio dabit ^latth. XI, 28 : ad me omnes, qui
    Venite
    iiUellectum auditui. Jerem. vi^ 7 et 8, laboratis, et onerati estis, et ego refi-
    secundum aliam litteram : Per omne ciam vos. Alia per timorem, scilicet
    flagellum erudiens Israel' . Et xxxi, 18 :
    quando vident alia verberari, sicut leo
    Castigasti mc, Domine, et cruditus sum. quando verberatur canis coram eo. Pro-
    Et hoc magna Dei misericordia. Psal. verb. XIX, 25 : Pestile?ite flagellato, sa-
    cxx, o : Corripiet me justus in miseri- pientior erit stultus. Propter hoc dicitur.

    ' Vulg, habet, Jerem. vi, 7 et 8 : Iniquitna et tas et plnga. Erudire Jermalm,, ne forte recedat
    vastitafi andielur in ea, coram me semper iiifirmi- anima mea a te, elc.

    XVI 32
    498 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    Luc. XVII, 32 : Memores estote uxoris « Quis 7iovit potestatem. » Hic subjun-
    Lot, quse versa est in staluam salis, gitur exclamatio super misericordia Dei ^,

    quia respexit retro *. Et ipsi vident pro- flagellante : et dicuntur duo. Primo, ex- ^gj

    priis oculis, tot turpiter mori, et ex im- clamando et queerendo ostendit chari-
    proviso. Alia per flagella, ut eleplias : tatem cognoscentium virtutem divini
    dicitur enim, quod cum aliquis ascendit flagelli. Secundo, effectus multiplicita-

    domesticum clephantem, et habet juxta tem sequentem ex flagello et virtute Dei,


    silvestrem quem verberat fortiter, tunc ibi, « Et prse timore. »

    domatur. Peccatores autem multiplici Dicit ergo : Sic mansuetudo superve-


    miseria a Deo flagellantur, nec corri- niens nos corripit : sed, « quis novit, »

    guntur. Jerem. v, 3 Percussisti eos, et :


    id est, nosse potuit ad plenum, c< pote-

    non doluerunt : attrivisti eos, et remie- statem irse tuse?» Ira enim tuatantse vir-
    runt accipere discipUnam. Alia doman- tutis et potestatis est, ut sit in infligendo

    Eccli. xxxm,
    tur per vincula, ut equus. mala vera misericordia, et aliquando sit

    27 Jugum et
    :
    lorum curvant collum ira in parcendo, et conferendo bona. De
    durum. Grave autem jugum, et vincu- primo, Habac. iii, 2 : Cum iratus fueris,

    lum forte super peccatores. Eccli. xl, misericordise recordaberis. De secundo,


    1 : Occupatio magna et jugum grave Zach. i, 15 : /ra magna irascar super

    super filios Adam. Et Proverb. v, 22 : Quasi diceret


    gentes opulentas. Hoc :

    Funibus peccatorum suorum quisque ipsum quod opulentas feci, magna ira
    constringitur. Alia per onera, ut taurus, fuit.

    et asinus. Eccli. xxxm, 25 : Cibaria, et

    virga, et onus asino, etc. Et peccator


    oneratus est valde. PsaL xxxvii, 5 Lii- : Et quis novit dinumerare iram tuam, »
    |
    quitates me<e supergressse sunt caput id est, elTectus tui quasi irati illatos,

    meum, et sicut onus grave, etc. Alia per « prse timore tuo, » id est propter timo-
    pellis adustionem, sicut catus. Et pecca- rem tuum habendum et assequendum.
    tor totus adustus est. Isa. xni, 8 Facies : Vel, « quis potest dinumerare ? » Quasi
    combustse vultus eorum. Thren. iv, 8 : diceret : Nullus. Et hoc « prse timore : »

    Denigrata est super carbones facies eo- quia cogitans ista, timet, et conturbatur,
    runi. Joel, u, G: Omnes vultus redigen- nec potest discernere. Job, xxxi, 23 :

    tur in ollam. Alia per amarse rei gusta- Semper quasi tumentes super rne fluctus
    tionem, ut mustela, quse postquam ali- /imui Deuni, et pondus ejus ferre non
    quid amari gustaverit, non mordet. Et potui. Vel sic : « Quis novit dinume-
    peccator plenus est amaritudine. Jcrem. rare, » distinguere, « iratn tuam, » efTe-

    VIII, Potum
    14: dedit nobis, id est, dari ctus irce tuse : et hoc « pras timore tuo,*
    permisit, aquam fellis. Thren, iii, 15 : id est, per timorem tuum a se habitum
    Inebriavit me absgnthio. Alia per am- et concessum. Timor enim Dei dat scien-
    plcxum virginalem, sicut rhinoceros et : tiam discernendi inter effectus ira? Dei.
    j

    Deus amplexatur brachiis pietatis pecca- Eccli. xxxii, 18 : Qui timet Dominum,
    torem Iseva amplexatur, dando tempo-
    :
    excipiet doctrinam ejus.

    ralia, dextera, dando bona spiritualia.

    Cantic. II, 6 : Lxva ejus sub capite meo,


    et dexiera illius amplexabitur me. (( Dexteram tuam sic notam fac. » Hic Mir*

    estsecunda pars totius hujus parlis, in


    qua postquam petiit ut Deus humanani
    miseriam a nobis removeat, subjungit

    Cf. Genes. xix, 2fi : Bespicicm uxor ejuf, sci- Vicet Lot, post sc, verStt esl in slatuam salis.
    COMMENTARII IN PSALMUM LXXXIX. 199

    qualiter desiderat hoc fieri, scilicet iiia- speculum in senifjmate : tunc autem fa-
    nifeslanJo divinam virtuteni, et iu qui- cie ad faciem. I Joan. iii, 2 : Videbimus
    bus habeat enicaciani, et promovendo eum sicuti est. Et Joan. xvii, 3, dicilur :

    homines ad bonam operationem et se- : Iliec est vita seterna : Lt cognoscant


    cundum hoc dicuntur duo. Primo optat te,solum Deum verumy et quem misisti
    et rogat ut aperte hoc faciat, potenliam Jesum Christum.
    demonstrando, et bonorum prudentiam,
    qui corripienti Secundo,
    consentiunt. « Et eruditos. Ecce secundum. Qua-
    »

    t[uod promoveat bonos semper de bono si diceret : Sic notam


    fac dexteram, Fi-
    in mclius, ibi, Respice Domine. »
    (* lium, et seternam vitam « et eruditos :

    In [)rinia duo. Primo, petitio. Secun- corde : » eruditos, inquam, non in me-
    do, persuasio, ut suiB acquiescat petitioni, clianicis, vel aliis artibus, sedin sapientia
    ibi, (* Repleti sumus. » vera, quam docet Deus. [sa. xxviii, 26 :

    In prima duo. Primo, pelitio. Secun- Erudiet illum in judicio : Deus suus do-
    do, petiti acceleratio, vel quasi conquestio cebit illum. Joan. xvi, 13 : Cum veniet
    de mora adimplendi, ibi, « Conve?'tere, Spiritus veritatis, docebit vos omnem ve-
    Domine, usquequo ? » ritatem.
    In prima duo. Primo petit ut manife- Ilaec autem sapientia erit in observa-
    stetur Dei potentia in liberationehominis tione mandatorum Dei sui, sive sint prae-
    a miseria. Secundo, ut manifestetur se- cepta, sivc consilia unde alia littera
    :

    quens efTectus, scilicet justorum pruden- habet loco ejus, quod habemus, « Erudi-
    tia, ibi, « Et eruditos. » tos corde, » « compeditos. » Eccli. vi, 25 :

    Ait enim: Sic, Domine, homines cor- Injice pedem tuum


    compedes illius. iii

    ripis affligendo, quamvis hoc non videa- Et exponit, t- 31 Vincula enim illius al-
    :

    lur sed, o Domine, rogo, « [ac nolam


    : ligatura sanitatis. Heec sapientia de qua
    dexteramtuam, id est, Filium tuum, qui Prov. XVI, 22: Fons vitse eruditio possi-
    est dextera tua, de qua in Psal. xcvii, 1 : dentis, mandata scilicet Dei, et consilia.
    Salvavit sibi dextera ejus, et brachium De qua etiam Jacob. iii, 17 : Sapientia,
    sanctum ejus. Et alibi, Psal. cxviii, IG : quse desursum est, primum quidem pu-
    Dextera Domini fecit virtutem. « Sic, » dica est, deinde pacifica, et sic de aliis
    id est, itaaperte, utpossimuseam imitari

    appetendo ccelestia, et terrena contem-


    nondo, et sic quasi liberemur apertc a « Convertere, Domine. » Hic secun- f SK
    dicla supcrius miseria, qua terrenis ad- dum, scilicet conquestio de mora : et di-
    haeremus. Sic nota fuit Paulo, qui dice- cuntur duo. Primo conqueritur de mora
    bat,ad 11 Corinth.iv,18:A^o« contemplan- quse est in afllictione mali : mali, in-
    tibus nobis quie videntur, sed quse non quam, poenalis. Secundo, in amotione
    videntur. enim videntur, tem-
    Quse boni, ibi, « Et deprecabilis. »
    poralia sunt quse autem non videnlur,
    : Ait ergo : Sic, Domine, ostende po-
    seterna sunt. Dextera autem potest ap- tentiam, demonstra quibus dederis sa-
    pellari ceterna vita. Cant. ii, G : Lseva pientiam eto « Domine, convertere, » ab
    :

    ejus sub capite meo, et dcxtera illius iratu in benignum et miseiicordem, quem-
    amplexabitur tne. Et Matth. xv, 23 : admodum Pelro fecisti. Luc. xxii, 61 :

    Oves quidem ponct a dextris. Petit er- Et conversus Dominus respexit Petrum.
    go Xotam fac, Domine, dexteramtuam
    :
    Supra, in PsaL lxxxviii, 47 Usquequo :

    id est, vitam ieternam : « sic, » id est, avertis faciem luam a rne ?


    sicut prsesenlem noscimus et tempora- « Et deprecabilis eslo, » dando bona
    lem, ut implcatur iHud Apostoli, II ad qua; petimus, « super scrvos tuos, » Sed
    Corinth. xiii, 12 : Videmus nunc per hoc usquequo exspectabimus ? Usquo-
    500 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    quo dimittatis peccata, posset responde- « Exsultavimus » Factum dicit quod .

    re. Thren. ni, 42 : Nos inique egimus, adhuc futurum cst, propter spei certitu-
    et ad iracundiam provocavimus : idcirco dinem. Post repletionem sequitur exsul-
    inexorabilis es. Exod. xxxii, 12 : Qiiie- tatio, quia in Gallico proverbium est :

    scat ira tua, Domine, et placabilis esto « Venter saturatus ludit. » Isa. xxxv,
    super nequitia populi tui. Citius enim 10 : Gaudium et Isetitiam ohtinebunt.
    adest tua misericordia, quam relinquan- Cant. I, 3 : Exsultavimus et Isetabimur
    tur peccata. Job, xxxiii, Ki : Deprecahi- in te, nos satiante. Isa. lxv, 13 Servi :

    tur Dominum, et placabilis ei erit. Hoc mei comedent, et vos esurietis : servi mei
    est frequentius : sed aliquando etiam sine bibent, et vos sitietis. Et subjungitur
    precibus sola benignitate manum tribuit, statim, y. 14 Ecce se?'vi mei laudahunt
    :

    et benignum se exhibet. Jerem. xiii, 10 : pne exsultatione cordis, et vos clama-


    Placatus sum super malo quod feci vo- hitis prse dolore cordis, et prse contritio-
    bis. Sic in Matthseo factum est sedenti ne spiritus ululabitis.
    in telonio ^
    : et in Paulo Ecclesiam per- « Et deiectati sumus, » ne credatur
    sequente ^ repletio fastidiosa, exsultatio ficta, « om-
    nibus 'diebus nostris. » Dies hic appel-
    14 « Repleti sumus. » Hic secundum, in lantur bona eeternitatis, secundum va-
    quo prsemissa ratione, subjungitur sta- rias cogitationes veritatum, quee omnes
    tim persuasio : et dicuntur duo. Primo simul erunt, et omnes delectabunt ani-
    persuadet a certitudine spei, quam jam mam. Hi enim sui dies, de quibus in
    habent de futuro bono. Secundo, a ma- Psal. xxxiii, 13 : Quis est homo qui vult
    gnitudine gaudii, quod habeiit de pree- vitam, diligit dies videre bonos ? Et rur-
    senti malo malo, inquam, pcenee, ibi,
    : sum, Psal. xxxviii, 5 Notum fac mihi, :

    « Lxtati sumus. » Domine, finem meum, et numerus die-


    In prima tria, quse tamquam speran- rum meorum quis est ?
    tes certissime dicunt jam se esse ade-
    ptos. Primum est repletio omnis boni.
    Secundo, exsultatio in replentc Deo, ibi, « Lsetati sumus. » Hic secundum hu-
    « Et exsultavimus. » Tertio, delectatio jus partis persuasoriae, in quo persuadet
    in utroque, in repletione illa, et gaudio, a Isetitia et exsultatione in ipso malo
    ibi, « Delectati sumus. » poense et ejus effectu. Duo ergo dicuntur.
    Dicit ergo : Sic rogavi ut sis placabi- Primo, exsultationem allegat in humilia-
    lis, et conversus, et sic erit indubitanter : tione et dejectione. Secundo, in dejectio-
    quia ex certa spe, quam habemus, tam- nis continuatione et duratione, ibi, ((.An-
    quamjam factum. Sic dico, « Repleti nis. »
    sumus misericordia tua, » effectibus sci- Dicit ergo : Sic jam quasi tenemus
    licet misericordise tuae, in nos impluenti- seterna bona, et propter hoc ci Isetati su-
    bus, et hoc, hoc est, die aeter-
    « mane, » mus pro diebus, quibus nos humiliasti, »

    nitatis nobis inhoante. Sophon. iii, ,5 : abjiciendo, dejiciendo : quia hoc est
    Mane judicium suum dabit, et non ahs- quasi illorum bonorum causa, et propter
    condetur. Et in Psal. v, 5 : Mane ad- hoc venitur ad illa. Tob. iii, 22 Post :

    stabo tihi, et videho, verum esse te. Et tempestatem tranquillum facis, et post
    haec Dei manifostatio erit animce satiatio. lamentationem et planctum, exsultatio-
    Joan. XIV, 8 : Domine, ostende nohis Pa- nem ijnmittis. Et Bernardus dicit :

    trem, et sufficit nobis. Psal. xvi, 13 : « Hoc laetitiae genus nescierunt cceli, An-
    Satiabor cum apparuait gloria tua. « geli scilicet, qui sunt in ccelo, iiisi per

    » Cf. Matlh. IX, 7-14. Cf. Act. XI, 1-22.


    COMMRNTARII IN PSALMl M T.XXXIX. 501

    a filios Ecclesioe. » Et addit : « Oppoi- man. v, 3 : Tribulalio patioitiam ope-


    « tune post tristitias gaudium subest, rafur. Ilinc dicit Seneca : « Illum qure-
    « post laborem quies, post naufragiuni « ro, volo, et approbo, cujus dentes
    « porlus. Placet cunctis securilas, sod ei « crc{»ucrunl sub pugna, qui sanguinom
    « magis qui timuit : jucunda omnibus « suum fudit et vidit, et projectus ab ad-
    « est lux, sed ei, qui evasit de potestate « versario suo, animum suum non pro-
    « tenebrarum jucundior. » Propter lioc « jecit. » Quia intellectumilluminant. Lsa.

    dicit sancta Judilli in cap. viii, 17 : Dc xwiii, 19 : Vexatio dabit intcilcctum


    )i(tslra liumilitatc glovitnnur. .lacob. i, auditui. Jerem. vi, 7 Per omne flagel- :

    !) : Glorietur frater huniilis in exalta- lum erudieris Israel ^ Quia Dei dileclio-
    lione sua. nem ad afflictum demonstrant. Tob. xii,
    « Annis. » Ilic secundum Quasi di- : 13 Quia acceptus eras Deo, necesse fuii
    :

    ceret : La}ti sumus pro diebus liumilia- ut tcntatio probarette. Ad llebr. xii, G :

    tionis, « annis » scilicet, ne putentur Qucm enim diiigit Dominus, casiigai ei :

    esse dies, « quibus vidinius » et sensi- flagciiat autem omnem fiiium, quem
    mus mala pcenalia, secundum illud recipit ^. Quia securitatem contra divi-
    I Machab. n, G Viderunt mala qUcV fie- : num judicium prsestant. Nalium, i. 9 :

    bant inpopulo Juda. Et nota quod dicit: Non consurgei dupiex tribuiaiio. Psal.
    « vidimus mala, » non, videmus et : XLV, 2 : Adjuior in tribulationibus quse
    « /iu)niiiasii n dixit supra, non liumilia- invcncrunt nos nimis, propterca non ti-

    bimur bonum est enim humiliatum


    : mebimus dum iurbabitur ierra, Quia
    fuisse. Psal. cxiii, 71 Donum miJii, Do- : nostro capiti, Christo scilicet, nos con-
    mine, quia humiliasti me. Bonum mala formant. I Petr. ii, 21 : Chrisius passus
    vidisse, sed non videre. I Machab. iii, esi pro nobis, vobis reiinquens exem-
    59 Melius est nobis mori in bello,
    : pium, etc.

    quam videre mala (jentis nostrde, ct san-


    ctorum.
    16
    la. Et nota, quod loetandum est pro tribu- « Respice in servos. » Hic secundum
    'm. lationibus, multis rationibus.Primo, quia secundae partis totius illius, in qua orat.
    .
    * sanant animam a morbo culpae. Job, v, Postquam enim petiit divinae virtutis os-
    18 : Ipse vulnerat, supple, in corpore, ct tensionem,et electorum manifestationem,
    medetur, in mente. Quia purgant sana- consequenter petit illorum promotionem,
    tam. Sapient. iii, G : Tanquam aurum etconsummationem in bono et dicun- :

    in fornace probavit illos, scilicet electos, tur duo.Primo explanat pro quibus orat.
    Dominus. Psal. xvi, 3 Jgne me exami- : Secundo, quid illis optat, ibi, « Ei sii
    nasti, et non est invenia in me iniquiias. spiendor. »

    Augustinus « Quod fornax, etc. » Quia : In prima duo. Primo rogat pro nobis
    ardorem concupiscentise sedant. Exod. justis, qui tunc erant, vel jam fuerant.
    XIV, 28 Aquce submerserunt /Egy-
    : Secundo, pro imitatoribus illorum qui
    ptios S tribulationes motus carnis et succedunt eis, ibi, « Et dirige fiiios. »
    fer\'ores inordinatos. Quia audaciam ex In prima duo. Primo rogat pro bonis.
    usu praestant, impugnando, et patienter Secundo allegat, quia Dei opus sunt, ibi,
    sustinendo. Eccli. xxxiv, 10 Qui non : « Ei in opcra iua. »
    est expertus, pauca recognoscit. Ad Uo- Ait ergo : Haec quae rogavi, Domine,

    '•
    Exod. XIV, 28 : Ketcn^quz sunl aqux, et in ea, coram me semper infirmilas et plaga. Eru-
    operuerunt currus et equites cuncti exercilus dire Jcrusalem, ne forte recedat anima mea a te,
    Pharaonis, etc. etc.
    * Jerem. vi, 7 : hvquitai et vastitas audietur ' Cf. Proverb. iii, id eU2.
    :

    502 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.


    facias, et etiam, Domine, rogo iterum, servos, et filios illorum dirigas. Et quid
    « respice, » oculo misericordiae, « in ser- petis a respiciente ? Hoc : » Et sit splen- G
    vos tuos. n Et slatim allegat causam, dor, » lux gratiae illuminantis interius, rege
    contii
    idest, « in opera tua. » Quasi diceret : « Domini Dei )iostri, » hoc est, a Domi-
    Propter hoc debes respicere, quia sunt no Deo nostro nobis infusa, « super
    « opera tua. » Domine, Isa. lxiv, 8 : nos, » nobis dominans, nos rcgens, et
    pater noster es tu, nos vero lutum : et fi- continens : sicut super illos, qui dicunt
    ctor noster tu, et opera manuum tuarum supra, in Psal. iv, 7 : Signatum est super
    omnes nos. Et propter hoc respice illo nos lumen vultus, etc. Hic est splendor,
    respectu de quo Sapient. iv, 15 Et re- : qui promittitur, Isa. lviu, 11 : Implebit
    spectus in electos illius. Tsa. lxiv, 9: Ecce splendoribus animam tuam. Et Job, xi,
    respice, populus tuus omnes nos, 17 : Quasi meridianus fulgor consurget
    tibi ad vesperam fugatis enim quasi
    :

    « Dirige filios. » Ecce secundum. tenebris culpae, facit quasi splendescere

    Quasi diceret : Rogavi, quod respicias in gratiam suam in cordibus electorum.


    servos tuos, qui nunc sunt, nec tantum II adCor. iv, 6 Deus, qui dixit de tene-
    :

    in illos, imo « diriges filios eorum, » hris lucem splendescere., illuxit ipse in

    imitatores illorum, et successores in bo- cordibus nostris.


    no, quales filii erant, vel esse debebant, Splendor etiam Domini, Dei Patris

    quibus Paulus dicebat, I ad Corinth. scilicet, est Filius. Ad Hebr. i, 3 : Qui


    IV, 15 : Per Evangelium ego vos genui. cum sit splendor glorise, et figura sub-
    Ad Galat. iv, 19 : Filioli mei, quos ite- stantise ejus, scilicet Patris. Isa. lxii, 1 :

    rumparturio, donec formetur Christus Propter Sioti non tacebo, et propter Je-

    De hoc semine et filiis, Eccli.


    in vobis. rusalem non quiescam, donec egrediatur
    XLiv, 12 et 13: Li testamentis stetit se- ut splendor justus ejus, etc. Hunc ergo
    men eorum, et filii eorum propter eos. splendorem volo fieri super nos, ut nos
    Filii etiam possunt dici opera, quse Deus illuminet. Joan. i, 9 : Illuminat omnem
    in nobis dirigit, non nos illa nostra vir- hominem venientem in hunc niundum.
    tute. Ad Philip. ii, 13 : Deus, qui opera- His splendoribus tamquam imagine re-
    tur in vohis et velle., et perficere, pro bo- formante reformatur in nobis imago sci-

    na voluntate. Hoc legitur etiam de Ju- licet similitudinis, ratio, memoria, et vo-
    dseis, qui tunc erant. Glossa : « Et de eo- luntas.
    -« rum filiis, et successoribus, pro quibus
    « David rogat videns in spiritu futuram « Et opera. » Hic est secundum. Quasi
    « filiorum obstinationem, et tamen con- diceret: Sic splendor super nos sit, « et

    (I versionem illorum qui erunt in fine, opera manum nostrarum dirige, » tu,
    « secundum Prophetam Isaiam, in cap. inquam, existens per hunc splendorem,
    j ly « X, 20 et seq., et Paulum, ad Roman. per hanc gratiam, «.s?</?(?r ;?o.9, »quiaaliter
    «II, 14 etseq. » non possunt dirigi. Jerem. x, 23 Scio^ :

    Domine,quia non est hominis via ejus,nec


    viri est ut ambulet et dirigat gressus suos.

    « Et sit splcndor. » Hic secundum, in Sed cujus est ? Domini. Prov. xvi, 9 :

    quo magis explanat, quid illis optat,et sunt Domini est dirigere gressus. Et xx, 2i
    tria. Primo, optat gratiae illuminationem. A Dom ino diriguntur gressus viri. Quis
    Secundo, operum directionemper illum- autem hominum potest dirigere gressus
    inationem illam, ibi, Et opera man-
    « suos? Supra, Psal. xxxvi, 23: Apud Do-
    uum, )) Tertio, directorum unionem in minum gressus hominis dirigentur. Gres-
    charitate, ibi, « Et opus manuu^n. )) sus autem idem sunt quod opera, sive

    Dicit ergo : Sic rogavi ut respicias interiora, sive exteriora. II ad Thess. iii,
    1

    PSALMUS XC. 503

    5 : Dominus autem (/irigat corda vestra Sic enim ait : « Omnia prcecepta et,

    in charitate Dei, et palientia Christi. « unum sunt, et multa. Multa per diver-
    « sitatom opcris, unum in radicc chari-
    « Et opus manuuin. » II ic tortium. Itorum ad aliud patot, quia di-
    « tatis. ))

    (Juasi diceret : Sic dirige opcra, ut in ri^unlur opora duphcilor, quantum ad


    charitato (iant : ot otiam « opus UKinuuni principium a quo sunt, sciHcet charita-
    nostrarum diriye, » ut ad unum linem, tem, et hoc primo et quantum ad
    petiit :

    ad unum tondant prannium. Unde solvi- illud ad quod sunt, praMuium sciHcot et
    tur hoc quod possot liic qureri quomodo
    : finem, et hoc petiit sccundo. Itom, quia
    cuni dixorit ante, onniia opcru nidnuum potierat opora dirigi simpHciter, ropetit
    \\\ plurali, nunc dicit opus in singulari ? ut dirigantur ad unum omnia universali-
    l*]t iterum, qualiter dillert hic, ot ibi, ter, secundum iUud Psal. xxvi 4: Unam
    (]Uod dicit « Dirige ? » Et est responsio petii a Domino, hanc requiram, vitam

    ad primum socundum (iregorium, quia sciHcet seternam, ad quam nos perdu-


    sanctorum opera, et multasunl, etunum. cat qui est benedictus, etc.

    PSALMUS XG.

    Canticum quo prcedicatur securitas ejus qui spem in Deo ponit.

    1. Laus Cantici David. 9. Quoniamtu es, Domine, spes mea:


    Qui habitat in adjutorio Altissimi, Altissimum posuisti refugium
    in protectione Dei coeU commo- tuum.
    rabitur. 10. Non accedet ad te malum, et fla-
    2. Dicet DominoSusceptor meus es : gellum non appropinquabit ta-
    tu refugium meum
    et Deus : bernaculo tuo.
    meus, sperabo in eum. 1 . Quoniam angeHs suis mandavit de
    3. Quoniam ipse Hberavit me de la- te '_, ut custodiant te in omnibus
    queo venantium, et a verbo as- viis tuis.
    pero. 12. In manibus portabunt te, ne forte
    4. ScapuHs suis obumbrabit tibi, et ofTendas ad lapidem pedem
    sub pennis ejus sperabis. tuum.
    5. Scuto circumdabit te veritas ejus : i3. Super aspidem et basiHscum am-
    non timebis a timore nocturno : bulabis, et conculcabis leonem
    6. A sagitta volante in die, a negotio et draconem.
    perambulante in tenebris, ab 14. Quoniam in me speravit, Hberabo
    incursu, et daemonio meridia- eum protegam eum, quoniam
    :

    no. cognovit nomen meum.


    7. Cadent a latere tuo miUe, et decem i5. Clamabit ad me, et ego exaudiam
    miUia a dextris tuis ad te au- : eum cum : ipso sum in tribula-
    tem non appropinquabit. tione : eripiam eum, et glori-
    8. Verumtamen ocuHs tuis conside- ficabo eum.
    rabis, et retributionem pecca- 16. Longitudine dierum replebo eum,
    torum videbis. et ostendam iUi salutare meum.

    » Matth. IT, 6 ; Luc. iv, 10.


    504 D. ALB. MAG. ORD. mJET).

    Psalmus nonagesimus in toto libro, in ^jp


    secunda vero parte libri sexagesimus :
    Tenlu ^
    *
    Sicut enim dictum fuit superius, in Psal- gfp"^*

    m PSALMUM XC mo octogesimo quarto actum fuit de li-


    pr"es-

    beratione a malo culpte, per mediatorem '^'

    Christum, in psalmo octogesimo nono


    COMMENTARIUS. de liberatione a malo poenae, tam innatae
    quam autem nonagesimo
    inflictse, in lioc

    agitur de liberatione a malo tentationis,


    Laiis Cantici David ». a quo culpa. De diversitatibus enim ten-
    tationum agitur in hoc Psalmo, et pro-
    tectione confidentium in Christum, qui
    « Qid hahitat in adjittorio. » Hic est tentatus vicit diabolum ^. Et de verbis

    1 L'hebreu iie porte aucun titre en tete du nobis, quis contra nos ? » Rom., vni, 3J. « II

    psaume, mais on lit dans les Septante : alvoi; serait impossible, dit Herder, d'enseigner la

    loOYic, « laus cantici, » avec le nom de David. confiance en


    Dieu avec plus de tendresse et
    Notons toutefois que cette inscription n'est pas d'abandon. Le Talmud de Jerusalem, Sab.,
    »

    dans les manuscrits grecs, et que plusieurs VI, 2, appelle ce psaume, « le chant des acci-

    Peres n'en font point mention. D'anciens com- dents, » c'est-a-dire, le chant qui sert de pro-
    mentateurs juifs attribuent la composition de tection au moment du danger. Cest aussi,
    ce psaume a Moise, en se fondant sur ce prin- « comme un ^cho, presque vers par vers, des

    cipe que le titre qui est en tete d'un psaume paroles par lesquelles Eliphaz le Temanite de-
    s'applique a tous les suivants qui ne portent de 1'homme de bien, Job, v, 17-23. »
    crit la vie
    aucun nom d'auteur. Ce principe ne s'appuie Plumptre, ap. Eliott. La seule difficulte qu'il
    sur aucune preuve et il est universellement presente est le brusque changement de per-
    rejete. Comme les commentateurs juifs, Jen- sonne aux ^'^. 2, 9, 14. Delitzsch et d'autres
    nings incline a reconnaitre Moise pour auteur, font du psaume un dialogue, avec intervention
    mais seulement a raison des rapprochemenls divine au % 14. La difficulte peut etre resolue
    qu'il signale entre ce morceau et le Deutero- plus simplement, en observant avec Talhofer
    nome. Bossuet embrasse aussi la m^me opi- que ces anomalies sont frequentes dans les
    nion. Les versions grecques, la Vulgate, le psaumes, et qu'ici elle s'explique tout naturelle-
    Chaldeen, Theodoret et quelques modernes, ment par le joyeux enthousiasme du psalmiste.
    Schegg, Patrizi, etc, attribuent le psaume a L'application morale et spirituelle est bien
    David ; s'ils n'ont a apporter en faveur de leur indiquee par Eusebe « Totum sermonem ad
    :

    sentiment aucune raison decisive, il faut bien ejus personam refert, qui pro Christo concertat
    avouer qu'on n'en a pas davantage a leur op- ac superat ;
    sive etiam ad bominem qui in Sal-
    poser de sorte que rien n'empeche d'accepter
    ;
    vatore esse intelligilur,quo ceu instrumento
    comme provenant de la tradition Tinscription usum est Dei Verbum quod prasexistebat. » Cfr.
    des Septante. On ne peut songer cependant a Demonst, evang. ix, 7. S. Bernard a sur le Qid
    faire composer ce chant par David a Foccasion habitat dix-sept homelies qui sont des chefs-
    de la peste qui punit le denombrement d'Is- d'cEuvre d'application morale. « Huncpsalmum
    rael, II Reg., xxiv ; I Par., xxi ; les pensees ex- ad completorium quotidie, et diebus jejunii
    primees par le psaume ne s'accordent en au- (quadragesimalis) maxime frequentainus, ut
    cune sorte avec les sentimenls connus du roi quo tempore diabolus magis nititur ad deci-
    pendant le fleau, I Par., xxi, 17. II faut donc piendum, eo tempore nos magis laboremus ad
    ou faire eomposer ce psaume par un autre, si resistendum. » P. Lombard. Le sens du psaume
    on veut le rapporter a cette circonstance, ou le a roffice de Complies est a la fois de remer-
    remettre a un autre temps si on 1'attribue a cier Dieu ct de se remettre entre ses mains
    David. Patrizi avoue que surT^poque a laquelle avecune nouvelle confiance « Domine, qui nos :

    fut compose le psaume, « il ne peut rien dire, liberasti ab omni sagitta volante in die, libera
    pas meme par conjecture » c'est la solution ;
    nos quoque a negotio perambulante in tene-
    la plus sage. bris. » Ex horolog. grscor. ap. Thomasium.

    Le psalmiste ddveloppe avec un charme mer-


    veilleux Tacte de confiance que plus tard saint 2 Cf. Matth. IV, i-il, et Luc. iv, 1-13.
    Paul formulera en deux mots : « Si Deus pro
    COMMENTARir IN PSALMUM XC. 503

    etiam hujus Psalmi roborala cst diaboli tectio)ie Dei coeli, « ut undique concus-
    tontalio. Unde sigiianter dicitur in titulo sus, prosperis scihcct, et advcrsis, scin-
    hujus Psahni : « Imus Ca)itici Diivid. y> pcr ab co protcgatur. Prov. xviii, 10 :

    Quasi dioat : In hoc subjecto Psalnio, cst Turris fortissima nomoi Domini, ad ip-
    « nonqucecumque, sed«6V//i/it'/, »
    laus, » su))i cu)'retjustus,etsalvabitur. Psal.xvu,
    lioc est,quod cst Canticum,quod soliDco, 31 : Protector est om)iiu))i spcra)itium
    et de sohs spirituahbus cst, « David » in sc. VA alibi, Psal. cxx, Do)ni)ius
    .">
    :

    vero, hoc est, Christo canlanda. Isa. xn, protectio tua, super ma)mm dexteram
    5 : Cantate Domuio, quo)iiam )na(/)ii/ice tua)n. Et Jereniias, postquam dixit :

    fecit. Boiedictus vir qui confidit i)i Domi)io :

    adjecit statim : Et erit Do)ni)ius fiducia


    ejus ', ut cum commoretur
    ipso sicut

    Dividitur autcm Psalmus in tres partcs. mater, et conquicscat, secundum illud

    In prima, divina ])rotcctio in tentatione Deut. xxxiii, 12 : hi eo q)iasi i)i tJialayno

    et pugna promittitur. In sccunda, mon- tota die co)nmo)'abitur. Psal. cxxiv, 1 :

    stratur victoria in pugna, ibi, « Cade)ita Non co)nmovebitur i)i seternwn, ciiii ha-
    latcre t)/o. n In tcrtia, corona post pu- bitat i)i Jerusaleni.
    gnam, ibi, « Quo)iiam i)i me spe)'avit. » Et nota, quod
    ^
    Dominus suos adiuvat. Quomodo
    '
    Ueus nos •'

    In prima duo. Primo promittit in Dco Primo, hostium virtutem et potentiam adjuvat?
    speranti hberationem. Secundo, modum minuendo, Judith, ix, 11 : Erige bra-
    libcrandi ostendit, ct causam quare spe- chiuni tuwn sicut abhiitio, et allidevi)'-
    randum est in tah hbcratore, ibi, « Dicet tutem eorum m virtute tua. Impetum eo-
    Do))ii)iO. » rum flagellorum impediendo, Judith, ix,

    8 : Toiuit pedes eorum abijssus, et aquse


    )ara Dicit ergo : « Quihabitat, » per spem ope)'uerimt eos. Aqu3e tribulationes, abys-
    ni.
    et confidentiam, « m adjuto)-io Altissi- sus tribulationum immensitas appcUatur.
    mi, » Dei scihcet, non hominis puri, ut Suis impetendi audaciam tribuendo, Ju-
    sit de ihis, de quibus Jerem. xvii, 7 : dith, xiii, 7 : Co)ifirma me, Domine Deus
    Dencdictus vir, qui confidit i)i Doniino. Israel, ct respice i)i hac hora ad opera
    « llabitat » etiam per devotam oratio- ma)mu)n mearum. Virtutem ad pugnan-
    nem ipsum deprecaudo. Bernardjis : dum praestando, Isa. xl, 29 : Qui dat
    « Xon habitat in adjutorio Altissimi, qui lasso virtutem : et his qui )W)i sunt, for-
    « non poscit Deum adjutorcm suum, sed titudinon et robur multiplicat. Co-
    « speral in multitudine divitiarum sua- adjutores adjungendo Angelos ipsos,
    « rum. » Qui habitat etiam per perseve- Psal. xxxiii, 8 : Inimittet Angelus Do-
    ranliuni in hdc recta. Dcrnardus « Non : mi)ii in circuitu timentium eum. PsaLcxx,
    « liabitat in adjutorio AUissimi, qui in i : Levavi oculos meos i)i mo)ites, wide
    « tcmpore credit, et in tcmpore tcntatio- voiiet auxilmm milii. Arma tribucndo,
    lum « nis recedit. » Adjutorium Altissimi de quibus Apostolus ad Ephes. vi, 13 :

    mi
    80. beata Virgo, quse Deum Patrem adjuvit, Accipite armaturam fidei. Mach. Et II

    ut unicum babeant fihum ipse et ipsa. XV, 10 Accipe sa)ict\mi gladiwn r)m-
    :

    Genes. ii, 18 Faciamus ei udjutoriu))i: )ms a Deo tibi missum, in quo dejicies,
    simile sibi. In hoc est habitandum, tam- etc. Longanimitatem et perseverantiam
    quam in loco tutissimo. Supra, in Psal. tribuendo, Psal. xvii, 33 : Posuisti, ut
    Lxxxvi, 7 : Sicut Lvtantiw^i oimiiwn arcum xreum, brachia mea. Isa. xl, 31 :

    habitatio est in tc. Qui sic habitat in ad- Currott et )ion laborabwit, laborabwit
    jutorio Altissimi, « commorabitw i)i pro- et non deficioit,

    '
    Jfrctu. -Wii, 4,
    306 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
    <^ « Dicet Dombio. » Ilic secundum, in pressio ipsius spei per vocem. Job, xiii,
    quo ostendit moduni sperandi et causam : 15 Etiamsi occiderit me, sperabo in eum.
    :

    et secundum hoc duo dicuntur. Primo,

    ostendit modum. Secundo, causam, ibi, « Quoniam


    ipse liberavit. » Hic se-
    « Quoniam ipse. » cundum, quo ostendit sperandi cau-
    in
    In prima duo, secundum duo quae sam, et assignatur duplex. Primo, sus-
    sunt in bono modo sperandi in Deo. ceplum jam a Deo beneficium. Secundo,
    Primum est divinae bonitatis confessio. suscipiendum, ibi, « Scapulis suis. »

    Secundo, spei in ipsum, ipsa voce ex- Susceptio duplex. Liberatio a tenta-
    pressio, ibi, Sperabo in eum. »
    « tione diaboli, quam facit blandiendo. Se-
    In prima Primo, confessio gratise
    tria. cundo, ab illa quam facit detrahendo, ibi,

    promoventis ad bonum. Secundo, libe- « Et a verbo aspero. »


    rantis a malo, ibi, « Et refugium meum. » Dicit ergo : Sic sperabo, etjustumest,
    Tertio, conferentis ipsum esse, ibi, nDeus « quoniam ipse, » non cgo, « de laqueo
    meus. )) venantium, » de tentatione daemonum,
    Dicit ergo : Sic dixi, quod qui sperat, quse est ut laqueus, illa scilicet quablan-
    adjuvabitur. Sed quomodo sperat ? Sic : ditur et illaqueat. Isa. xxiv, 18 : Qui se
    « Dicet Domino, » voce confessionis et explicaverit de fovea, tenebitur laqueo.
    gratiarum actionis : « Susceptor meiis es De hoc petit liberari infra, in PsaL cxl,
    tu, » ad bonum faciendum. Supra, in 9 : Custodi me a laqueo, quem statue-
    Psal. XXIX, 2 : « Exaltaho te, Domine, runt mihi. Quia sicut alibi dicitur : La-
    quoniam suscepisti me. Eccli. li, 2 :Ad- fjucum paraverunt pedibus meis '.

    jutor et protector factus es mihi, et libe- Et nota, quod diabolus venator est. DiaVii
    ven; ',

    rasti corpus me?mi a perditione. Isa. xlii, Gen. X, 9et 10 : Chus genuit Nemrod : hon

    1 : Ecce servus meus, suscipiam eum. ipse coepit potens esse in terra. Et erat L ,

    Vel meus es tu, » tamquam


    V. susceptor robustus venator coram Domino. Inter-
    medicus infirmi ad curandum. Sapient. pretatur autem apostata, vel tgrannus^
    XVI, 12: Neque herba, neque malagma quorum utrumque competit diabolo, qui
    sanavit eos, Do?nine, sed omnipotens ser- et apostatavit a Deo per superbiam, et

    mo tuus, qui sanat onmia. tyrannus est per crudelilatem quam exer-
    cet contra hominem. Homo autem est
    « Ei refugium meum, » liberando a bestia, quam venatur. Unde Bernardus :

    malo, a quo recedens et fugiens per te, « Quid superbis, o homo ? quid securum
    venio ad Quasi a facie
    te. Eccli. xxi, 2 : « te jactas ? vide quia bestia factus es, cui
    coluhri, fuge peccata. Currens ad Do- « laquei praeparantur. » Habet autem pro
    minum ut ad refugium, Psal. xxxi, 7 : retibus mulieres pulchras, Eccle. vii, 27 :

    Tu es refugium meum a tribulatione hweni mulierem morte amariorem : la-


    quse circumdedit me. Et alibi, Psal. xlv, queus venatorum est, et sagena cor ejus.
    2 : Deus noster, refugium et virtus. Secu- Et divitias, I ad Timoth. vi, 9 Qui vo- :

    rum tutum refugium, Job, xvii, 13


    et : lunt divites fieri, incidunt in tentationem
    Libera me, Domine, et pone me juxta et in laqueum diaboli. Et sicut venator
    te, et cujusvis manus pugnet contra me. considerat tempus et locum, quia non
    « Deus meus » es tu, per creationis bene- venatur bestias, quae non sunt de sayso,
    ficium. Eccli. xviii, 1 Qui vivit hi seter- : scilicethomines pauperes et abjectos,
    num, creavit omniasimul. reputat enim eos bestias macilentas :

    sed divitiis et dignitatibus impinguatos.


    (s^Speraho in eum, » Hic secundum, ex- Habac. i, 16 : Licrassata est pars ejus,

    ^ Psal. tvi, 7.
    :

    COMMENTARII IN PSALMUM XG. 507

    et cibus ejus clectus. Locuin, quia prir- In prima duo. Primo, quod defendit
    terit tuguria pauperum, niiseroruni do- et dulcilcr. Secundo, quod potenler, ibi,
    micilia, carccrescaptivorum, et nou ces- (I Scuto circumdabit. »

    sat circuire regum palatia et principum, In prima duo. Primo, tangitur dulcis
    cathedras et Kpiscoporum et doctorum, defensio ab ardore tentatiouis. Sccundo,
    capituia clericorum, nundinas mercato- qnasi dicli expositio, ibi, « Et sub pcn'
    lum. et tabernas gulosorum. Super Mal- nis. n

    tlia^i, IV, II, dicit Glossa : « Tentationi- Dicit ergo : Sperandum est in Dco,
    bus congruunt loca. » Thren. iii, 52 :
    quia praedicta bona fccit mihi, et etiam
    Venatione ceperimt ine. faciet adhuc alia, quia, o tu quicumquo
    es in adversitate et ardore tentationis,
    « /s7 a verbo aspero, » a tentatione aipse obumbrabit tibi,» refugium tri-

    quam emittit detrahendo, sicut accidit in bueiido, nscapulis suis, » propriis. Psal.
    illis, qui limore linguarum detrahenlium, cxxxix, 8 : Obumbrasti super caput
    vel cultum Chrislianitatis blaspheman- meum in dic belli. Luc. i, 33 : Virtus
    tium, dimittunt facere bona. Job, xv, 21 ; Altissimi obumbrabit tibi. Ecce scapuke,
    Sonitus terroris sempcr in auribus ejus. in quibus portatur onus, hsec umbra,
    Et in PsaL xiii, 5 : Ibi trepidaverunt ti- quam desiderabat sponsa Cant. ii, 3
    ex nwre, ubi non crat timor *. Sub umbra illius, quem desideraveram^
    l["a Nota etiam, quod est triplex verbum sedi : et fructus ejus, etc. Isa, iv, : Erit
    btL asperum, a quo Deus suos liberat. Pri- in umbraculum diei ab eestu. Non est
    mum est : vos mortui, qui jacetis in haec umbra hederse, vel cucurbitse, quae
    sepulcris, surgite_, et venite ad judicium ^ statim super caput Jonae exaruit «.

    Secuudum asperius : Esurivi^ et fion Sed quia posset ahquis mirari, quo-
    (ledistis miJiimanducare *. Sed tertium modo scapulis possit obumbrare, ideo
    est asperrimum Discedite a me, ma- : exponit se, « et sub pennis ejus, » quai
    ledicti, in ignem seternum, etc. Job, v, "*
    protegunt a parte anteriori, « sperabis,i>
    21 : .1 flafjello linrjuae absconderis. Et hoc est, sperarc poteris. Alas appelhit
    iu PsaL cxi, 7 : Ab auditione malanon quod dixerat scapulas. Pennas de quibus
    timrbit. IJernardus: «Sustinuisti, Domi- supra, PsaL lvi, 2 In umbra alarum :

    « ne, hoc verbum asperum : Tolle, tolle, tuarum sperabo^ donec, etc, et MaL iv,
    (s.crucifige cum'% ut nos ab illo verbo 2 Sanitas in pennis ejus. Hinc est quod
    :

    « aspero liberares : Ite, maledicti, in comparat se gallinse sub ali,9 pullos suos
    « igtiem seternum, qui paratus est, etc» congreganti. Matth. xxiu, 37 : Quoties
    volui congregare filios tuos, cjiuemadmo-
    dum gallina congregat pullos suos sub
    « Scapulis suis.
    secundum, in » llic alas, etc Itein, scapulse possunt referri
    quo ostcndit in Deo spcrandum esse ad operationem mirabilium Dei. Per
    jiroplor bcneficium suscipiendum. Et est operationesenim virlus oslenditur, sicut
    hoc beneficium liberalionis a tentatione : per scapulas liominis fortitudo. In alis
    »t dicuntur duo. Primo tanguntur gene- autem, quse in altum avem sulilevant,
    ra et modi defensionum sperandaruin. prophetica et legalis instructio.
    Secuudo, tentationum, a quibus libe-
    rat et defendit, ibi, « Noji timebis. »

    * Cf. etiam Psal. lii, 6. * Mattii. XXV, 41.


    * Isa ni, 14 : Dominus ad judicium veniet cum ^ Joan. XIX, 15.
    senibuA, elc. Cf. etiam Joel, iii 13. ' Cf. Jonaj, IV, 5-7.
    '
    » Mallh. XXV, 42.
    508 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    « tc. Hic
    Scuto circumdabit secun- appellatur, qua tentatur homo, etsi levi-
    ^
    dum, quo promillit, quod defendet
    in ter, tamen Bernardus
    latenter. : « Timor
    potenter quod potest notari in scuto.
    : « nocturnus, pusillanimitas, propter quam
    Ait enim Sic scapulis et alis pro-
    : « scutum non est deserendum, » Prov.
    teget te benigniter, et etiam potenter, XXXI, 21, de muliere forti, quae protegi-
    quia « veritas ejus, » quse personas non tur isto scuto : Non timehit domui suse a
    accipit, sed omnes in se sperantes pro- frigorihus nivis. Jerem. xvii, 8 : Non
    tegit. Ad Rom. Non enim est n, 11 : timehit cum venerit sesius. Et
    folium erit
    acceptio personarum apud Deum. « Cir- ejus viride, et in tempore siceitatis non
    cumdahit te scuto » potenti» et virtu- erit sollicitum. Sed de non protectis a
    tis suae. II Reg. xxn, 3 Deus fortis
    : Domino dicitur, Sapient. xvii, 13 et 14 :

    meus, sperabo in eum : scutum meum, Dormientes aliquando monstrorum exa»


    et cornu salutis mese. Hoc autem scu- gitahantur timore. Isa. xxxv, 4 Dicite :

    tum est recordatio passionis et laboris pusillanimis : Confortamini, etnolite ti-

    Christi, omni malo,


    qua protegit ab mere.
    secundum illud Thren. in, 65 Dabis :

    eis scutum cordis laborem tuum. Et


    in Psal. V, 13 Scuio bonx volunta- : « A sagitta volante. » Hic secundum.
    tis tu3e, qua pro nobis mori et pati Quasi diceret : Sic poterit non timere a
    voluisti, coronasti nos, ut nos defen- timore nocturno^ et etiam a sagitta, id
    deres ab hoste. est, tentatione, « volante in die, » facta

    in aperta cognitione illius qui tentatur.


    « Non timehis a timore. » Hic secun- Haec sagitta volans, adulatio blandiens.
    dum, in quo post diversitates liberatio- Jerem. ix, 8 : Sagitta vulnerans lingua
    num, subjungit de diversitate tentatio- eorum, dolum locuta est. Cito enim et
    num, a quibus liberat et dicuntur qua- : leviter volat adulatio, et usque ad intima
    Ouatuor tuor secundum quatuor tentationum "ge- cordis penetrat, et vulnerat per inanem
    tentationum >
    genera. nera, a quibus liberat. Prima est levis gloriam, et cito valde occidit animam.
    et occulta, de qua primo. Secunda, levis Haec est altiludo diei, de qua supra, in
    et aperta, de qua secundo, ibi, « A sa- Psal. Lv, '^! '.
    Ah altitudine diei timeho :

    gitta volante. » Tertia, gravis et occulta, ego vero in te speraho.


    de qua tertio, ibi, « A negotio peram-
    hulante in tenehris. » Quarta, gravis et « A negotio. » Hic tertium. Quasi di-
    aperta, de qua quarto, ibi, « Ah in- ceret : Sic ab occulta et levi tentatione
    cursu. » non timere poteris, et levi et aperta : et

    Vel sic : Primo promittit liberationem etiam « a. negoiio peramhulante in te-

    ab illa quse accidit ex timore adversitatis. nebris, » repete,nontimebis, scilicetagra-


    Secundo, ab illa quae ex blandimento viori tentatione et occulta, quae est ambi- Arabinl»
    eUn
    prosperitatis. Tertio, ab illa quse ex sub- tio. De ambitione^ Bernardus « Ambi- : desc io.

    reptione vel ignorantia. Quarto, ab illa « tio est subtile malum, secretum virus,

    qu£e ex coactione et violentia : et sig- « pestis occulta, doli artifex, mater hy-
    nantur in eisdem locis. Homo enim ruit « pocrisis, livoris parens, vitiorum origo,
    in peccatum, vel quia timet, vel quia al- « virtutum rubigo, tinea sanctitatis, ci-

    licitur, vel quia ignorat, vel quia cogitur. « catrix cordium, ex remediismorbos cau-
    Dicit ergo : Sic proteget scapulis et « sans, ex medicina languorem, alienat
    pennis, et scuto circumdabit te : et sic « mentem, oblivisci facit veritatem, ne-
    non timebis, id est, securus esse poteris, « gotium agit tenebrarum, proditionem
    « a timore nocturno. » Timor nocturnus, « investigando, et iniquitatem virtutum
    pusillanimitas quaedam latens interius « imagine palUando. » Ad Ephes. v, 12 :
    COMMENTARII IN PSALMUM XC. 509

    Q^t(T i)i occulto /iunt ab ipsis, turpe est et tes, Domine, adjuvabis : sed de se prse-
    dicere. Joaii. xii, 35 : Qtii ambulnt in sumentes, « cadent niille, » iii tentatione,

    tenebris, )iescit quo vadat. et hoc, « a latere tuo, » quaies sunt


    perfecti, qui omnia reiiquerunt propter
    «{ Ab incursu. » Hic est quartum. Qua- Christum.
    si dicerct : A praediclis tentationibus non Notandum enim, quod est latus Chri-
    timebis : et etiam non timebis « ab i)i- sti naturaie, quod sciiicet perforalum
    cursu et die^nonio ))ieridia)io, » id est, fuit in cruce, sicut habetur *
    : U)ius
    dflemonio meridiano in aperto tamquam i)iilitu))i la)icea latus ejus ape)'uit et

    in meridie ingruente, id est, graviter co)itinuo exivit sa)iguis et aqua : san-


    impellente, et tcntante. Graviter enim guis in signum nostrai redemptionis,
    da^mon impellit tamquam lco scevissi- aqua in signum baptismalis ablutionis.
    mus. l Petr. v, 8
    diabolus ta)nquani leo rugiens circuit,
    : Adversarius vester
    rum suorum
    ...
    Et est latus spirituaie, societas assesso-
    in ludicio, iioc est perie-
    Latus spiri-
    tuale Chri-
    si, assesso-
    . 1 . , , f 1
    res in judi-
    etc. VA est )ncridia)ius, quando quod ctorum, qui conjudicabunt. Matth. xix, cio.

    aperte malum est, suggerit, sicut in Anti- 28 : Amen dico vobis, quod vos, qui se-
    Christo faciet. Et nota quod dicit Ber- cuti estis me, etc. Sic accipitur hic,
    nardus : « no-
    Incipientcs tcntat timor sicut dicimus consiiiarios Prajiati, et

    « clurnus, proiicientessagitta volans, ne- famiiiam, latus ipsius. Job, xv, 27 :

    « golium perambulans in tenebris Prsela- De lateribus ejus arvi)ia dependet. Ber-


    « tos, sed deemon meridianus Doctores. » nardus : « Sanum te dixerim doientem
    Kt hidicere possunt illud xMatth. xv, 22 : « latera? » Quasi dicat : Nuilo niodo :

    Filia mea male a dse)no)iio vexatur. loquitur ad Eugenium Papam. De latere


    ergo Christi, proh dolor ! multi cadunt :

    « Cadoit a latere. » Hic est secunda nec mirum cum ceciderit Lucifer. Isa.

    pars tolius hujus Psalmi, in qua post- XIV, 12 Quomodo cecidisti de


    : coelo

    quam actum est de conlidentia in Deo in lucifer., qui ma)ie oriebaris ? Propter
    puj^na, et rationibus conQdendi in ipso, hoc bonum est consiiium Eccli. ii, 7 :

    subjungitur hic de victoria in pugna per No)i deflectatis ab illo, ne cadalis.


    Christum habita. Duo autcm dicuntur. I ad Cor. x, 12 : Qui se existimat stare,
    Primo victoria bonorum, malis perditis videat )ie cadat : quia Luc. x, 18, dici-
    et damnatis. Secundo, deactore victoriae, tur : Videbam Satanam, sicut fulgur
    et rainistris, ibi, « Quoniam tu es, Do- de ccslo cadentem.
    mine. » « Et dece))i millia, » quod est ma-
    In prima tria. Primo, aliquorum qui jus, « a dexlris tuis, » id est, de iilis

    se bonos aestimant, per tentationem, et qui se existimant futuros a dextris^ et


    malorum impulsionem dejectio. Secun- cum bonis judicandis tandem saivan-
    do, bonorum victoriosa iiberatio, ibi, dos : ut sint de iiiis, de quibus dicitur :

    « Ad te autem non approphiquabit. » Statuet oves quidem a dextris suis ^. Per


    iVrtio, maiorum per quos qui videban- iatus etiam dextrum designatur prospe-
    tur l)oni, dejecti sunt, recta punitio et ritas, per sinislrum adversitas. Signifi-
    aperta, ibi, « Verumtamen oculis tuis. » catur ergo, quod plures cadent a latere
    In prima duo. Primo, aiiquorum qui dextro Dei, id est, a prosperitate, quam
    videntur in perfectionis statu, dejectio. a sinistro, Pro-
    id est, ab adversitate.
    Secundo, piurium, qui in statu imperfe- veib. I, 32 Prospoitas stultorum:per-
    ctionis, ibi, « L'i dcce))i millia. » det illos. David in adversitate liumi-
    Dicit ergo : Sic de te et in te con.'iden- iis, et charitativus : in prosperitate ce-

    Joan. XIX, 34. Matth. XIV, 34.


    '

    510 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    cidit in adulterium, et seditionem, et « Et retributiojiem. » Hic secimdum,


    homicidium '. scilicet digna pro culpa retributio.
    Quasi diceret : Sic considerabis eo-
    « Ad te autem. » Ecce secundum. rum merita, « et videbis » postea, et
    Quasi diceret : Sic cadent prsesumentcs in te et in membris tuis, « retribu-
    de se : ad te niitem, » o Christe, id tionem peccatorum . » Psal. xxxvi, 34 :

    est, ad totum corpus tuum, congrega- Cum eorum


    perierint peccatores videbis,
    tionem scilicet electorum, « nou appro- dignam retributionem, secundum illud
    pinqtiabit, » ut animam Isedat, fidem Isa. xxvii, 8 Li mensura contra men-
    :

    corrumpat finaliter, etsi tamen tempo- suram, cum abjecta fuerit, judicabis
    secundum iiiud Job, ix,
    raliter affligat, eam. Luc. vi^ 38 : Eadem mensura,
    24 Terra data est i?/ manus impii. Sed
    :
    qua mensi fueritis, remetietur vobis.
    in cap. II, 6, dicitur Verumtamen :
    Apoc. XVIII, 7 Qiiantum glorificavit se,
    :

    animatn illius serva. et in deliciis fuit, tantum datc illi tor-


    mentum et luctum.

    ^ « Verumtamen oculis. » Hic tertium,


    scilicet malorum, per quos boni in ap- « Quoniam tu es, Domine. » Hic se-
    parentia dejecti sunt, punitio : et di- cundum, in quo subjungitur de aucto-
    cuntur duo. Primo, diligens cuipse il- re et minislris liberationis, et victoria
    lorum consideratio. Secundo, digna pro bonorum, malis dejectis : et dicuntur
    culpa punitio, ibi, « Et rctributionem. » duo. Primo, de auctore, et ejus vir-
    Dicit ergo Sic, Domine, a latere tuo
    :
    tute. Secundo, de ministi'is, scilicet An-
    cadent aliqui, sed phires a dextris : sed gelis, ibi, « Quoniam Angelis suis. »

    tenon tangent, victor eris : et hoc non In prima duo. Primo, tamquam cau-
    impune facient, quia tu « oculis tuis, » sa securitatis, spes in Christo et refu-
    videntibus quse fecerunt mali, qui eos gium tangitur. Secundo^ subjungitur
    impulerunt, « considerabis, » quantita- efTectus sequens ex causa, ibi, « Non
    tem eorum. Proverb. xvi, 2
    culpse : accedet ad te. »

    Oynnes vix hominis palent oculis ejus. In prima duo, secundum duo quse in
    Ad Hebr. iv, 13 : Omnia nuda sunt Ghristo consideratasecurum faciunt,quod
    et aperta oculis ejus, ad quem nobis sit spes de bonis adipiscendis,et refugium
    sermo. Job, xiii, 27 : Vestigia pedum de malis cavendis, ibi, a Altissitnum.y)
    meorum considerasti. Sic videbis ocu- Dicit ergo : Sic malis cadentibus
    videbis etiam oculis mem-
    lis

    brorum, quia
    propriis :

    certe in fine ipsa membra


    boni stabunt
    spes mea, »
    : et,

    de bonis
    o
    .
    « Domine, tu
    aiternis
    ... adipi-
    cs
    "P"
    •'
    ct

    Christi videbunt oculis suis iniquitates scendis. Jerem. xvii, 17 : Spes mea tu,

    et culpas impiorum, qui bene tui oculi in die afflictionis . Bernardus : « Spe-
    tunc dicuntur, non modo. Bernardus : (( rent hi in scientia litterarum, hi in

    « Quomodo tuos hic dixeris oculos, « astutia mundi, hi in qualibet saeculi


    « quos somnus occupat, fumus turpat, « vanitate, mihi adheerere Deo bonuoi
    « pulvis sauciat, et humor obnubilat, « est : si saeviat mundus, si fremat ma-
    « et novissima mors excapcat? » Eccle. « lignus, si caro adversus spiritum con-
    xii, 3 : Tenebrescent videntes per fora- « cupiscit, si consurgat adversum me
    mina. Tunc tui erunt oculi, cum omnia « prselium, in hoc ego sperabo. »

    non erunt, cum eis uteris ad


    ista libi-
    tum tuum, tam libere quam secure. « Altissimum. » Ecce secundum. Qua-

    » Cf. II Reg. II.


    COMMLMARll L\ PSALMUM XC. oll

    si diceret : Sic es spes de honis adipi- mae ture. IIoc tabernaculum, de quo in
    scendis, et etiam aposuisti refiKjiiuii l*sal. xviii, : I)i sole posuit tabernacu-
    tuum, )) ad quod refugiamus in cavendis lum suum. Et rursus, Levit. xxvi, II :

    malis, non crealuram aliquam, sed «.1/- Ponam tabernaculum meurn in m,cdio
    tissimuni, » Filium morte sus-
    scilicct a ves/ri. ?Sec corporibus tuorum, quse sunt
    citatum, si est sermo ad Patrem. Vel similiter tabernacula, et sunt tua. Job,
    teipsum, si sit sermo ad Filium, qui es v, 24 : Et
    quod pacem habeat ta-
    scies
    altissimus Jesu Christe. PsaL xcii, i : bernacuium tuum. In corpore suo tam-
    Mirdbilis in (illis Dominus. Hoc refu- quam in tabernaculo habitat, qui mun-
    gium Job, qui dicebat in cap. xvii, 3 : dum et sanum ipsum conservat, nec
    Libcra me Domine, et pone me juxta te, consentit diabolo, et peccato, ut inde
    et cujusvis manus, etc. Ibi Gregorius : aram porcorum. I ad Cor. vi, llj
    faciat :

    « In altum mentem lixerat, et ideo ho- An quoniam membra vestra,


    nescitis
    « stis ad eum accedere non valebat. » templum sunt Spiritus sancti ?... Et
    Et quamvis altissimum sit hoc refugium, non eslis vestri. Talibus flagellum iion
    est tamen optimum, et securum valde. appropinquat, ut illis noceat, sed impiis,
    Bernardus ; « Ad omnem tribulationem, secundum illud Isa. xxviii, 18 : Flagel-
    « ad omnem necessitatem aperta nobis lum inundans cum transierit, eritis ei
    « est arx refugii, sinus matris expansus, in conculcationem.
    « parata foramina petra', viscera Dei
    « nostri, nimirum patentia ad introeun-
    « dum. » Propterea clamat Isaias in cap. « Quoniam Angelis. » Hic subjungi- * m
    II, 10 : higredere in petram, et abscon- tur de ministris victorise : et dicuutur
    dere bi fossa liumo. II Reg. xxu, 3 : tria. Primo, demandatio ipsis ministris,
    Elevator meus, et refuyium meum. ut scilicet conservent. Secundo, oflicii

    exsecutio, scilicet conservatio, ibi, « In


    manibus. » Tertio, quod sequitur ex
    « Non accedet ad te. » Hic secundum, hoc, adversantium conculcatio, ibi, « Su-
    scilicet efleclus spei justorum et di-
    : per aspidem et basiliscum. »
    cuntur duo. Primo, conservatio totius In prima duo. Primo, quod facta est
    Christi,quantum ad animam. Secundo, Angelis demandatio. Secundo, ostendi-
    quoud corpus, ibi, « El flagellum. » lur de quo, ibi, « Ut custodiant. »

    Dicit ergo : Sic es spes, sicut refu- Dicit ergo: Sic, Domine, refugium es,
    gium et quoniam sic es, o tu Christe,
    : et spes, et propter hoc nec malum acce-
    « non accedet ad te malum, » nec ad te det ad te, nec llagellum : et etiam qui-
    qui caput es, nec ad inembra tua. ^la- cumque es de corpore Christi, « Deus Mandatum
    liim, inquain, cuipee, de quo Eccli. xv, mandavil, » id est, mandatum dedit, nos^custo"

    18 hominem vita et mors, bonum


    : A?ite « Angelis suis, de te. » Ad Ilebr.
    et malum quod placuerit ei, dabitur
    » .•
    I, 14 : Nonne omnes sunt administra-
    illi. Et ibidem, t- 17 Ad quod volueris : torii spiritus, in ministerium missi
    porrige manum
    tuam. Sed hoc inalum propter eos, qui Jisereditatem capiunt
    non accedet ad Christum, et suos. Isa. salutis ? Quid mandavit ? « Ut cu-
    Lxv, 25 : Non noccbunl, ncque occident stodiant te. » Isa. xii, G : Super muros
    in omni monte sancto meo. tuos Jerusalem constitui custodes. Et
    « Et flagellum, » pcenarum miseriae, « custodiant te in omnibus viis tuis. »
    « non appropirufuabit tabernaculo tuo, » Exod. xxiii, 20 : Ecce ego mitlam An-
    corpori luo, quod esl tubernaculum ani- gelum meuirij qui pnecedat te. Angelus

    ' Cf. Jerem. xxi, 7.


    512 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    deducit in via Tobiam juniorem ^ Ber- quia portat. Secundo, ex parte portati,
    nardus : « Parum est quod fecit Angelos quia non offendit, ibi, « Nc forte. » Vel,
    « suos spiritus, fecit eos et paedagogos. » primo, officii exsecutio. Secundo, ra-
    Et iterum dicit : « In quovis angulo sunt tio et necessitas exsequendi illud, ibi,

    « Angeli, ne audeas illo praesente, quod « Ne forte. »

    « me non auderes. »
    pra^sente Dicit ergo : Sic « Angelis mandavit
    Qusesintviee Et uota, quod
    *
    dicit, « in omnibus viis de te, ul custodiant te, » et ipsi implentes
    honiinum, ,

    deemonum, : tuis » suut euim viee hominum, vanae officium, o tu Christe, et loquitur toti
    Angelorum
    etDei? concupiscentiee, a quibus retrahit eos. corpori, « in manibus portabunt te. »
    In Eccli. xvni, 3 Post concupisceutias
    :
    Non quia Angelus habeat manus hoc di-
    tuas non eas. Sunt etiam vise dsemo- citur, sed ejus virtus et potentia, manus
    num, scilicet preesumptio, et obstinatio appellatur ejus. Daniel. xiv, 35, Ange-
    in malo : qui per has incedit, per vias lus Domini portavit Ilabacuc usque ad
    dsemonum vadit. Per has itur quadrupli- lacum leonum ubi erat clausus Daniel *.
    citer. Primo, per dissimulationem defe- « Et in manibus. » Ezechiel. x, 7 Ex- :

    ctus proprii. Sic incedit illi de quo Pau- tendit Cherubim ma?ium. Et in cap.
    lus ait : Si quis existimat se aliquid esse, xLiii, 5 Et elevavit me spiritus, scilicet
    :

    cum nihil sit, ipse se seducit 2, seorsum Domini, et me, etc. Act.
    introduxit
    a via Dei ducit, et inducit in viam dse- VIII, 39 Angelus Domini porta-
    et 40,

    monum. Secundo, per ignorantiam sui, vit Philippum in Azotum.


    quid sit in natura, quia pulvis, et cinis.
    Jacob. IV, 15 : Quae est vita vestra? Va- « Ne forte. » Ecce ratio et causa talis

    por est ad modicum parens. Tertio, per officii.

    excusationem peccati cogniti, sicut Adam Quasi diceret : Sic portabunt, et hoc,
    in muliere : Mulier, quam dedisti mihi « ne forte offendas ad lapidem pedem
    sociam, dedit mihi de ligno, et comedi 3. tuum, » hoc est, ne inclines ad culpam.
    Quarto, per conteinptum cogniti et con- Proverb. iv, 11 et 12 : Ducam te per se-
    fessi, sicut ille, de quo Proverb. xviii mitas sequitatis : cjuas cum ingressus
    3 : Impius, cum venerit in profundum fueris^ non arctabuntur gressus tui^ et
    peccatorum, contemnit. Et est via An- currens non habebis offendiculum. Lapis
    gelorum, qua ascendunt contemplando, etiam Christus. Psal. cxvii, 22 Lapidem, :

    descendunt autem ministrando, qua in- quem reprobaverunt sedificantes , etc. Ad


    cedere debent Preelati. Genes. xxviii, 12, hunc offendit, qui recta fide in eum non
    Jacob vidit Angelos Dei ascendentes^ et credit. Isa. viii, lapidem
    14 : Erit... in

    descendentes Et est via Dei duplex . : con- offensionis, et in petram scandali.


    E.Tes
    junctascihcet misericordia et veritas. Psal. Et est notandum hic, quod Angeli ad- cusue
    Angeim.
    XXIV, 10 : Universse vias Domim, miseri- juvant et custodiunt nos, et existentes in

    cordia et veritas. His ambulandum, ve- gratia et operibus bonis. In peccatis cu-

    rum confitendo de conscientia sua pura, stodiunt. Primo, dsemones arcendo. Tob.
    dolendo de culpa, et sibi miserendo. VIII, 3, Raphael Angelus ligavit dsemo-

    nem, qui interfecerat septem viros Sa-


    rse 5. Secundo, hostes visibiles coercen-
    I5J hi manibus portabunt te. » Hic est
    secundum, sciUcct ofhcii injuncti plena do. Genes. xxxii, 1 et 2, Jacob timenti

    exsecutio. Primo, ex parte servientis, fratris incursum, obvia fuit Angelorum

    '
    Yide fere totum hbrum Tobiae, acap. v ad * Vide lib. Dauiel. xiv, 32 et seq.
    XII. ^ Tob. vui, 3 : Timc Raphael Angelus apprc
    2 Ad Galat. vi, 3. hendit dsemonium, et religavit illud in dcserto su-
    3 Genes. ui, 12. perioris Mgypti.
    COMMENTARIl IN PSALMUM XC. 513

    nmltiluJo, ettlixit : Castra Dei sunt hxc. tur, Isa. VI, 2 : Sex alae uni, qui aJjuvat

    IV Keg. VI, 15 et 10, Puer Elisei per- peccatores, et sex aLv alteri, qui aJju-
    terrilus propter liosliuni nmlliluJinem, vat in bonisprolicientes.
    viJit majorem copiam Angelorum. Jo-
    sue, V, 13, Apparuit Angelus Josue, cui
    ait : Noster es, an adversarionini ? Ter- « Super aspidem. » Tlic terlium, quoJ 13
    tio, Jormienles in peccatis excitanJo. sequitur ex primis, sciUcel Jaiinonum
    Act. XII, 1 : Percussoque latere Petri, conculcatio secunJum omne genus ten-
    excitavit eum, etc. Quarlo, aJmonenJo tanJi. Tentatenim aut occulte, et hoc
    ut resipiscant a peccatis. JuJic. ii, 4, Je Voluntatem et intentionem
    Jupliciter.
    Angelo, qui improperavit filiis Israel, et corrumpenJo, ut velit malum et inten-
    elevaverunt voceni suani aJ Dominum, Jat, sic est aspis. Aut bonum impeJien-
    et fleverunt. Quinto, tentalionem miti- Jo quoJ inceptum est, sic est basiliscus

    ganJo. Daniel. iii, 49 et 50 : Anyelus qui flatu interlicit, quia retroceJere fa-
    Domini descendit cum Azaria, et sociis cit a bono. Aut aperte, et hoc vel in
    ejus, in fornacem, et eucussit flammam principio operis, obvianJo bono, et sic

    iynis de fornace, et fccit medium forna- est leo, aut in fine perseverantiam aufe-
    cis quasi ventum roris flantem. Sexto, si renJo, et sic est draco,
    la?si fucrimus, curam aJhibenJo. Tob. Dicit ergo : Sic Deus manJavit Ange-
    XI, 8, Angelus docuit minorem Tobiam, lis, ct sic agent : et propter hoc, « tu
    ut Je felle piscis liniret oculos patris, et ambulabis, quicumque Je corpore es
    »

    visum reciperet. Christi, « super aspidem, » super Jaemo-


    Item, anibulantes in bonis operibus num voluntatem, et intentionem inte-
    adjuvant. Primo, viam JemonslranJo. rius venientem. Psal. xiii, 3 : Venoium
    Tob. VI, 1 et seq., Angelus ostenJit To- aspidum sub labiis eorum. Quasi Jice-
    viam qua iretur in Rages ci-
    bia? juniori ret : Venenum pessinmm portant sub
    vitatem MeJorum. SecunJo, impeJimen- labiis, quia aspiJum. Deuter. xxxu, 33 :

    ta auferenJo Je via. ExoJ. xxiii, 23 : Et venenum aspidum insanabile. De hy-


    Pnecedet te Angelus rneus, et introducet pocrita etiam Jicitur, Job, xx, 16Ca- :

    tead Amorr]i<eum,et Het}ixum,et... Jebu- put aspiduni suget, lioc est, venenum
    sseum, etc. Tertio, negbgentem invitan- daemonum in principio operis malum
    do. III Reg. XIX, 7 Surge, comede : : suaJenlium.
    grandis eriim tibi restat via, Jixit Ange- « Et basiliscmn. » Rasiliscus rex ser-
    lus J^^iiae pigritanti. Quarlo, iustruenJo pentium, et vocatur alio noinine regu-
    in dubiis et perplexitatibus. Matlh. i, lus, et llatu interficit, et signat Jiabo-
    20 : Ecce Aufjelus Domini appuruit in lum, qui llatu iatenti hominem a bono
    somnis ei, scilicet Joseph, dicens : Noli opere retrahit, et quasi repellit. Isa. xiv,

    timere accipere Mariam conjugem tuam. 29 : De radice colubri egredielur regu-


    Dan. viii, 1(), Jixit Angelus aJ Ange- lus, etsemen ejus absorbens volucrem,
    lum Fac Danieli: intelligere visionem. hominem sciHcet in bono proficientem.
    Quinto, supplicanJo pro bonis. Dan. x, « Et conculcabis leonem, » aperte sae-

    21 : Nemo est adjutor meus in omnibus vientem , et aJ malum impellentem.


    Michael princeps vester. Adju-
    his, nisi I Pelr. V, 8 ; Adversarius vester diabolus
    vare aulem erat orare, ut aJimpleretur tamquam leo rugiens circuit, etc. Prov.
    JesiJerium. Sexto, orationes nostras et xxiii,13 Dicit piger : Leo est foris, in
    :

    eleemosynas Domino praesentanJo.Tob. medio platearum occidcndus sum.


    XH, 12 : Quando orabas cum lacrymis, « Et draconem, » conculcabis, scilicet
    et sepeliebas rnortuos,.. ego obtuli ora- Jaemonem occulte bonis insiJiantem, et
    lionem tuam Domino. Propter hoc Jici- illa Jeslruentem. Apocalyps. xii, 4 : Et
    .XVI 33
    514 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
    cauda ejus, scilicet draconis magni, Sicut aves volantes, sic protegel Domi-
    trahcbat tertiam partem stellarum. Has nus exercituum Jerusalem, protegens et
    tentationes omnes adjutorio Angelorum liberans, transiens et salvans. Protegens
    sancti conculcant. Genes. in, 15 : Ipsa ut strenuus, liberans ut providus, trans-
    conteret caputtuum. Josue, x, 24: Ponite iens tamquam sollicitus, et salvans ut
    pedes super colla regum istorum. pius.
    « Quoniam cognovit. Hic ratio prote-
    ctionis, scihcet « quoniam cognovit no-
    141 « Quoniam in me speravit. » Hic ter- men meum, » quod est nomen omnipo-
    Tertia pars tium totius hujus Psalmi, in quo ad con- tentiae. Cognovit, inquam, cognitione
    Psalmi. ">
    . .

    solationem subjungit fructus victorise et fidei aenigmatica. Exod. xv, 3 : Omnipo-


    victorum remunerationem. Primo, in tens nomen ejus. Nec tantum in se cog-
    amotione mali. Secundo, in collatione novit, sed etiam aiios cognoscere fecit.
    boni, ibi, « Et glorificaho eum. » Joan. XVII, 6 : Pater... manifestavi no-
    In prima tria. Primo, promittit libera- men tuum hominibus, quos dedisti mihi.
    tionem ab omni culpa, merito spei habi- Cognovit etiam cognitione approbatio-
    t8B in se. Secundo, protectionem in ten- nis, et timoris, ut ipsum timeat et re-

    tatione culpam inclinante merito


    ad vereatur. Bernardus : « Non novit no-
    fidei, Protegam eum. » Tertio,
    ibi, « « men Domini, qui ipsum in vanum ac-
    ereptionem ab omni malo, merito devo- « cipit ^ vel qui Domine, Domi- dicit,

    tse orationis surgentis ex charitate, ibi, « ne, et non dicit q^ui non
    facit quse :

    « Clamavit. » « honorat ut patrem, nec timet ut Do-


    Dicit ergo : Sic vides auctorem Deum, « minum. » Malach. i, 6 : Si ergo Pater
    et Angelos ministrantes : et post haec ego sum, ubi est honor meus ? Filius
    omnia, « liberabo eum, » id est, liberum quippe honoral patrem, et servus timet
    reddam eum ab omni culpa, ut jam am- dominum suum. Et qui non desiderat ut
    plius non peccet. Et hoc « quoniam in semper sanctificetur in eo. Matlh. vi, 9 :

    me speravit. » Psal. xxx, 2 : In te, Do- Sanctificetur nomen tuum.


    mine, speravi, non confundar in seter-
    num, confasione culpse. Eccli. li, 11 :

    Nullus speravit in Domino, et confusus Clamabit ad me. Hic est tertium,


    est. Hsec est libertas vera, de qua Joan. ereptio a malo poense, merito devotse

    VIII, 36 : Si vos Filius liberaverit, vere orationis, quse surgot ex charitate : et

    liberi eritis. Et dulcis. Bernardus : dicuntur tria. Primo, orationis devotio.


    « Dalcissitna libertas Christi in se spe- Secundo, exaudilio oranlis sic, tamquam
    « rantibus. » Propter hoc dipit David : in generali, ibi, Et ego exaudiam. »
    ((

    Deus meus, sperabo in eum '. Tertio, specificatio in quo exaudietur,


    ibi, « Cum ipso sum. »

    « Protegam. » Hic protectio a tenta- Dicit ergo : Sic merito spei liberabo
    tione, lidei merito : et dicuntur duo. eum a malo culpse, merito fidei a malo
    Primo, protectio. Secundo, ratio, ipsa tentationis et impellentis ad culpam,
    fides, ibi, « Quoniam. » etiam « clamabit ad me, « toto corde,
    Dicit ergo : Sic libcrabo eum a inalo et fervore cordis. Isa. xxi, 11 : Ad me
    culpse, merito spei, « ct etiam protegam clamat ex Seir.
    eum. » Psal. xvii, 31 : Proiector est om-
    nium sperantiwn in se. Isa. xxxi, 5 : « Et ego exaudiam eum. » Ecce se-

    1 Psal. xc, 2, et ad Hebi-. ii, 13. tui in vanum.


    2 Exod. XX, 7 : ISon assumes uomen Domini Dei
    COMMRNTARII IN PSALMUM XC. 515

    cuiuliim : statim enim audif. Isa. xxx, piet. Eripiam, inquam, eum de carne
    1!) : Ad vuceni ciainoris lid slalim ut corporis, de periculo tentationis, de vora-
    aiidierit, respondebit tibi. Imo antequam gine ieternse damnationis.
    clames, clum liabes desiderium claman-
    di. Isa. Lxv, 24 ; EritquCf antequam cla- « Et glorificabo eum. » Hic secun-

    nient, ego exaudiani : verum cst voce : dum, in quo est remuneratio, scilicet bo-
    adhuc illis loquentibus, ego audiam, ni collatio et tangitur triplex bonum.
    :

    clamantibus, inquam, corde. Psal. x Primum, gioriticatio in anima et corpo-


    secundum lleboeros, 17 : Praeparationeni re. Secundo, glorificationis duratio, ibi,
    cordis eoruni audivit auris tua. « Longitudine dierum. » Tertium, quod
    Et nota ordinem. Primo cognoscitur totum consummat, aperta Dei cognitio,
    Deus, cognitus rogalur, et rogatus exau- ibi, « Et ostendam illi. »

    dit. Bernardus « Fructus notitia3 nomi- : Dicit ergo: Sicliberaboomnino amalis,


    a nis, est clamor orationis : fructus ora- et post hoc glorificabo euin^y^ in anima,
    V.

    « tionis exauditio, et ostensio salvato- et corpore. Prov. iv, 8 : Glorificaberis


    « ris. »» Item, miram pietatem Dei, qui (ib ea., cum eam fueris amplexatus.
    solo merito clamandi exaudit. Bernar-
    dus : « Dulcis lex, quse meritum exau-
    « ditionis constituit in chimore postula- « Longitudine dierum. » Hic secun- lO
    « tionis. » Et propter hoc sine dubio, dum. Quasi diceret Glorificabo, sed :
    Lo^g'^"^*^
    ' dierum,
    qiiinon clamat, aut tepide aut remisse numquid ad tempus ? Non « longitudine :
    as
    ^^^^^^\^
    llu

    ciamat. non debet exaudiri. Unde idem :


    dieruni replobo euni,)) hoc est,8eternitate, 'ermin
    nat

    « Merito non exaudietur, qui clamare in qua sunt puri dies sine successione no-
    « dissimulat, qui remisse aut tepide cia- ctium. Proverb. iii, IG : Longitudo die-
    « mat. ))
    rum in dextera ejus. Provcrb. xxviii,
    26 : Qui odit avaritiam, longi fient dies
    « Cuni ipso. )) Uic tertium, in quo ejus. Item, in hac vita diebus non im-
    e.-st exauditio, quia in duobus. In praesen- plemur materialibus, sed magis evacua-
    tiae sute e\liibitione, et plena ereptione mur quotidie, usquequo moriamur, ut
    post exliibilionem, ibi, « Eripiani. » jam nulla dies remaneat. Bernardus :

    Ait ergo : Sic exaudiam clamantem, « Vita qua vivimus, magis mors est : nec
    sed in quo ? In hoc, « cuin ipso, » sta- « simpliciter vita, sed vita mortaiis. Quid
    I
    tim, « suni in tribulatione consolator. « enim agimus, ex quo primo vivere in-
    I Isa. XLUi, 2 : Cum transieris per aquas, « cipimus, nisi morti appropinquare,
    \\ supple, tribuiationum, tecum ero, et flu- « et mori incipere ? Ibi vero vivitur, ubi
    mina no)i operient te : Cum ambulaveris « vita munda est et vitaiis. )> Supra. in
    I
    in igne,non combureris, et flamnia non Psai. xxxv, 10 : Apud fons vitx :
    te est
    \ ardebit in te. II ad Corinth. i, 4 Qui :
    ubi dies boni, et interminabilis iongitudo
    consolatur nos in omni tribulalione no- dierum.
    stra.Et in eodem, t- 3 Quoniam sicut '•

    abundant passiones Christi in nobis : « Et ostendam illi. » Ecce tertium, sio Dei
    y**'
    ' vita ee
    eelerna.
    ita et per Christum abundat consolatio Saivatoris manifestatio.
    iiostra. Ait ergo : Sic repiebo giorificatum
    « Eripiam eum. » Psai. cv, 4i : Vidit (eternitate, « et ostendam illi, » a[)erta
    'itni tribularmitur : et audivit orationem, visione, « salutare nieuin , » Filium, et in
    enrum, id est, de necessitatibus eorum iioc quod est Deus, et in iioc quod est
    ' ripuit eos. II ad (^orinth. i, 10 : Qui homo : ul oculo intellectus videat ipsum
    de tantis periculis nos eripuit, et eruit : Deum, glorificatus in anima, (,'t oculo
    in quem sperarnus, quoniam et adhuc eri- carnis ipsum hominem, giorilicatus in
    :

    SIO D. ALB. MAG. ORD. PR^D


    corpore. Joan. xvii, 3 : Haec est viia seter- num tibi. Bernardus : « Non jam in
    na : ut cognoscant te solum Deum ve- « fide erudiam, non exercebo in spe,
    rmn, et quem misisti Jesum Christum. « sed adimplebo, ut in seternum jam vid-
    Isa. Lii, 10 Videbunt omnes fines terrse
    : « eat quem concupiscit, in quem credi-
    salutare Dei nostri. Augustinus de Aiii- « dit, quem semper optavit, quem nobis
    ma et Spiritu : « Propter lioc factus est « ostendatpius Pater, qui hoc promittit,
    « homo ut totum hominem. »
    la^tilicaret « qui est benedictus per omnia scecula
    Exod. xxxiii, 19 : Ostendam omne bo- « siECuIorum. Amen. »

    PSALMUS XGL

    Laudanda ope?^a Dei qui bonos tueiiir et malosperdit.

    1 . Psalmus Cantici, In die sabbati. 10. Quoniam qccq. inimici tui, Domi-
    2. Bonum est confiteri Domino, et ne, quoniam zccq. inimici tui
    psallere nomini tuo, Altissime. peribunt : et dispergentur om-
    3. Ad annuntiandum mane miseri- nes qui operantur iniquitatem.
    cordiam tuam, et vcritatem tuam 11. Et exaltabitur sicut unicornis cor-
    per noctem ; nu meum,et scnectus mea in mi-
    4. In decachordo psaitcrio, cum can- sericordia uberi.
    tico, in cithara. 12. Et despexit oculus meus inimicos
    5. Quia delectasti me, Domine, in fa- meos, et in insurgentibus in me
    ctura tua : et in operibus ma- malignantibus audiet auris mea.
    nuum tuarum exsultabo. i3. Justus ut palma florebit : sicut ce-
    6. Quam magnificata sunt opera tua, drus Libani multiplicabitur.
    Domine nimis profunda? faciie
    !
    14- Plantati in domo Domini, in atriis
    sunt cogitationes tuoe. domus Dei nostri florebunt.
    7. Vir insipiens non cognoscet, et i5. Adhuc multiplicabuntur in sene-
    stultus non intelliget haec. cta uberi, et bene patientes
    8. Gum exorti fucrint pcccatores sic- erunt :

    ut fcenum, et apparuerint om- 16. Ut annuntient quoniamrectus Do-


    nes qui opcrantur iniquitatem^ minus Deus noster,
    Ut intereant in seeculum saeculi Et non est iniquitas in eo.
    9. Tu autem Altissimus in £eternum,
    Domine.
    ;

    COMMEMARIT IX PSALMUM XCT. 517

    assecutione boni, quod, inqnam, bo-


    num, est profcctus in conttMuplativa et in
    activa vita.
    TX PSATJirM XCI Sed quia vix ant numquam proficere
    sic potest quis, nisi mentem habuorit in
    quietc, quod est non turbulentam et

    COMMENTARIUS. commotam habere, recte ergo in titulo


    dicilur : « Psalmus Cantici, in die sab-
    bati. » Ad cujus intclligentiam notan-
    Psalmus Cantici, dum, sicut vult Glossa, quod cst tri-

    In die Sabbati\ plex sabbatum. Temporis, de quo Genes.


    II, 2 Requievit Dominus die septimo
    :

    ab universo opcre quod patrarat. VA


    ^ « Donmn Domino. » TTic
    est confileri Exod. XX, 8 : Mcmento iit diem sabba-
    ' est nonagesimus primus in
    T^salmus ti sanctifices. Et est sabbatum pacis in-

    \. toto libro, quadragesimus primus in sc- terioris, quies scilicet interior, et tran-

    ,,. cunda parte libri in quo sicut superius


    : quillitas mentis. Sic monebat Dominus
    '
    dictum fuit, postquam aclum est de sabbatizare, Isa. i, TC : Aufertemalum co-
    fructu consequente ex passione Christi, gitationum vestrarum ab oculis meis,
    qiiantum ad remotionem mali, et hoc dicit Dominus. Et Lvni, 13 Vocaveris :

    triplicis, mali scilicet culpse, mali pcence, sabbatum delicatum, etc. Et est sabba-
    et raali tentationis ad culpam impellen- tum eeternitatis, de quo Apostolus ad
    tis, hic subjungitur de fructu, qui est in Hebr. iv, 9 : Itaque relinquitur sabba-

    Le titre, dit M. l"abt»e Les^tre, indique


    '
    le monde se trouve donc divise en deux
    que ce pj^aume doit etre ciiante le jour du camps dun ctMe, les mechants, prosperes
    ;

    sabbat ; cetfe indicalion traditionnelle est con- un moment, mais bientot extermines pour
    firm^e par le Talmud qui assigne un psaume jamais, de Tautre, les bons, victimes pendant
    special a cliaque jour de la seraaine.
    Le psal- la vie presente de la malice des impies,
    miste celebre la gloire de Jehova considere mais destines a rimmortalite bienheureuse.
    comme createur et providence, mais surtout Le psalmiste revient ainsi encore une fois sur
    comme souverain justicier des bons et des lagrande tliese du livre de Job, deja traitee
    mechants. Le sabbat quMl a en vue n'est dans d'antres psaumes ; on comprend, du
    donc pas seulement celui qui suivit la crea- souvent besoin de la rappelera
    reste, qu'il fut
    tion, raais celui qui doit clore 1'histoire du un peuple habitue a chercher dans cette vie
    monde, quand Dieu, apres le developpement la recompense de la vertu et le chcLtiment
    de ses deux grandes ceuvres, la cr^ation et la du vice.
    redemplion, redressera pour reternite tous les Le sabbat de reternite a son aurore dans
    ^carts de la liberle humaine : alvel £/.e(vt,v la vie presente « Intus est, in corde est sabba-
    :

    r Tiiv •YE"'7;50jji£vr,v dva-a'J7iv, dit S. Athanase. tum nostrum... Cui bona est conscientia, tran-
    Le psaume ne porte aucun nom d'auteur, et quillus est ; et ipsa tranquillitas sabbatum
    il n'est pas pluspossible de lui en assigner un, est cordis. » S. Aug. Cf. Luc. xvii, 21 : Ecce
    quede delcrminer repoque ou com-
    il a ete enim rcgnum Dei inlra vos est. Mais le temps
    pos6. II parait avoir el6 destin^ au service du present doit Hre employe a preparer le repos
    ji temple, pour elre chant6 a chaque sabbat de Taulre vie « Est autera hoc perfectura sab*
    :

    mais son allure tout a fait generale ne permet batum, haec vera requies, cui more sabbati
    de risquer aucune supposilion sur Tocca- saecularis, omnia vita} necessaria pridie pra3-
    I
    sion qui a pu Tinspirer. Le nom de Jehova y parare pra^cipimur... Ut igitur ab hujus sab-
    estr^pete sept fois : c'est le nombre sabbati- bali requie, id est, a consortio Christi angelo-
    j'
    que. La suite des idees se deroule avec beau- rumque, non eliam sacramento Dei arcearaur,
    coup de simplicite et de logique. Dieu est operandum et promcrcndum cst, et per solli-
    ,
    grand dans tout ce qu'il a fait seul, Tinsense : citudinem operum anteriorum, ajternitalis
    I
    ferme volontairement les yeux a cette gran- est requies preeparanda. » S. Hilar.
    dpur, Rom. i, 18-23. En face de Tceuvre divine,
    318 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    tismus populo Dei. Primum sabbalum templari, et cogitare, ibi, « Quia de-
    figura est secundi, et tcrtii. Secundum lectasti me. »

    vero ducit ad tertium, sicut meritum In prima duo. Primo, commendatio


    ducit ad prsemium. Isa. lxvi, 23 Kl : status contemplativse, quantum ad ac-
    erit sabbatum ex sabbato. Secundum ve- tus exteriores. Secundo, determinatio
    ro acceptionem secundam sumilur modi ,
    qualiter excercendi sunt , et

    hic unde sensus tituli talis


    :
    est : quando, annuntiandum. »
    ibi, « Ad
    « Psahnus » subjectus « Cantici, » sup- In prima duo secundum actum du-
    ple, consecutivus, cantandus est « in plicem quem commendat, confiteri
    die sabbati, id est, in quiete mentis, et primo, et psallere secundo, ibi, « Et
    enim turbido et
    tranquillitate. In corde psallerc. »

    turbato, quale est cor impium, (Isa.


    Lvii, 20 Impii quasi mare fervens,
    :

    quod quiescere non potest) non placet Dicit ergo : Sic Dominus liberat a q

    Deo laudatio. Eccli. xv, 9 : Non est spe- malis. Ergo « bonum est confiteri Do- Prima
    ciosa laus in ore peccatoris. mino, » confessione laudis, et fidei. cont.io

    oan. xu, o (Juicumque confessus fue-


    : rrmi i

    Psalmus autem potest dividi in duas rit me coram hominibus, etc, Ad Ro-
    partes. In prima enim agitur de pro- man. x, 10 : Ore confessio fit ad salu-
    fectu in contemplativa vita. Secundo, in tem. « Bonum est confiteri, » confessio-

    activa, quorum utrumque est fructus se- ne peccati, ad evomendum venenosum


    quens ex passione Christi, quantum ad et superfluum cibum. Eccli. xxxi, 23 :

    promotionem in bono, ibi, « Et exalta- Si coactus fueris in edendo 7nultum\


    bitur sicnt unicornis. » Primum spectat surge e medio, evome : et refrigcra-
    ad quietem mentis : secundum vero ad bit te. Ad sanitatem consequendam :

    iaborem actionis. quia sic medico intirmitas detegitur.

    In prima duo, secundum duo quae Eccli. Qui delinquit in


    xxxviii, 13 :

    contemplanda sunt in Deo, bonitas sci- conspectu ejus, qui fecit eum, incidet in
    licet, et severitas : bonitas in electis, manus medici. Boetius « Si operam :

    severitas in reprobis. Hoc docet con- « medicantis exspectas, oportet ut vul-


    templari Paulus, ad Roman. xi, 22 : « nus detegas. » Jerem. viii, 22 : Num-
    Vide ergo bonitatem et severitatem Dei. quid resina non est in Galaad ? aut
    Primo ergo commendatur status con- medicus noti est ibi, etc. Ad pugnandum
    lemplativffi, quantum ad contemplatio- contra diabolum, carnem, et mundum.
    nem bonitatis. Secundo, quantum ad Judic. 1, 1 et 2 : Quis ascendet ante nos
    contemplationem justitice et severitatis, contra Chanaan, et eritdux belli ? Di-
    ibi, « Cum exorti fuerint. » xitque Dominus : Judas ascendet. Judas,
    In prima duo. Oppositaenim juxta se scilicetconfitens. Ad placandum Deum,
    posita magis elucescunt. Primo ergo quando irascitur. Genes. xliv, \^: Acce-
    commendatur profectus contemplantium dens autem propius Judas, confidenter
    divinam bonitatem. Secundo, reproba- ait OrOyDominemi, loquatur servus tu-
    :

    tur status reprobantium iilam, qualis us verbum in auribus tuis, et ne irascaris


    est status stultorum, ibi, » Vir insi- famulo tuo, et usque ad lacrvmas ipsum
    piens. » commovit. Ad glorificandum ipsumsic-
    Iterum in prima duo. Primo, com- placatum. Jos. vii, 19 Eilimi, da glo- :

    mendatur status quan-


    contemplativoe, riani Domino Deo Isracl, et confitere
    tum ad exteriores actus aliquos, quos peccatum tuum.
    habet, psallere, et confiteri. Secundo, « Et psallere. » Ecce secundum :

    quantum ad interiores, qui sunt con- fides enim et laus sine opere mortua
    COMMENTARTI TN PSALMUM XCT. ruo

    est '. Propter hoc adtlit : o a Altissimc,y> diam luam, » ef hoc, « manc, » prospo- in uiroiue

    bonum psallere hoc confilendum, ut


    repete,
    tito, » hoc est,
    est, «

    ad honorem nominis
    tiotnitii

    tui
    ritalis
    ,
    tua misoncordia
    .....
    :

    m
    est, sic est
    prospentate nuntie-
    . .
    pnlspero'
    si-ilicet et
    adverso.

    bonum operari. Eccli. i, 8 : Unus est Al- tur, (juiii tunc evidenlior est, quando lau^ies

    tissinus, creator onuiipotcns, ad cujus ho- multis confors bona. l^sal ci, 1 i : Vc- contiieri.

    norem est psallendum. Psal. xlvi, 7 : tnit tempus miscrcndi ejus, qitia vcnit
    Psallite Dco )iostro, psallite : psallite tempus. Ecce quod isti misericordiam
    rcginostro, psallite :... psallite sapienter. nuntiant.
    est Et bonum est psallere, ad litteram canere « Ecce secundum, et
    Et veritatem. »

    re Psalmos. Primo quia daemones fugantur. ropete : Ronum


    ad annun- est confiteri
    I Reg. XVI, 17 : Providcte aliquem be- tiandum « veritatcm tuam, » et hoc,
    ne psalicntem.El ipost, f. 23 : David « per noctem » adversitatis Nox , .

    tollebat citharam, et percutiebat manu enim adversitas dicitur. Alibi, in Psal.


    sua, rt rcfocillabatur Saul, ct levius cxx, (i Per diem sol non urct te,
    :

    /tabcbat : recedebat cnim ab co spiritus neque luna per noctcm. Tunc enim,
    malus. Boni Angeli advocantur. Psal. in nocte scilicet adversitatis, annun-
    Lxvii, 20 : Prsevenerunt principes con- tiare oportet divinam justitiam. Ex
    juncti psallentibus, etc. Psal. cxxxv, 1 : Dei enim justitia est, quod nobis confe-
    In conspcctit Angcloritm psallam tibi. runtur mala, sed ex misericordia bona.
    llluminat mentem. TV Reg. iii, 13 et « Mane » etiam litteraliter nuntianda
    I(i, significatum fuit hoc, ubi, legitur, est Dei misericordia, et vespere veritas
    quod Eliseus nesciens quid futurum esset et justitia, ut seniper laudes divinas se-
    tribus regibus, ait : Adducite niihi psal- minemus. 1'^ccle. xi, Mane semina fi :

    tem. Cumque caneret psaltes, facta est semen tuum, et vespere ne cesset manus
    super eum mamts Domini, et tunc pro- tua, etc. Isa. xxvi, 9 : Anima mea desi-
    phetavit, Psal. cv, Pallam, et intel- 1 : deravit te in nocte : sed et spiritu meo in

    liyam. t^xliilarat animam. Psal. xxvi, prsecordiis meis de mane vigilabo ad


    6 Cantabo, et psalmum dicam Domi-
    : te.

    no '.

    « In decachorco psalterio. » Hic se- 4


    cundum, in quo ostendit, quomodo
    « Ad annuntiandum mane. » Hic se- psallendum, quia tripliciter. In Decalo-
    cundum, quando, et qualiter. Et primo, gi observatione. In hilari mentis devo-
    quando. Secundo, qualiter hoc exercere tione, ibi, « Cum cantico. » Et in carnis
    oportet, ibi, « Ad
    anmtntiandum. » mortificatione, ibi, « In cithara. »
    Et respicit primum proprie ad actum Dicit ergo : Sic confitendum, ut mi-
    confessionis. Secundo, ad actum laetitise sericordia et veritas nunlietur, et psallen-
    et exsultationis, qui est psallere, ibi, dum « in psalterio decachordo, » id est,
    « In decachordo. » decem chordarum. Ita scilicet est psal-
    In prima duo. Quia in prosperitate lendum, ut fundetur super observan-
    confitendum. Secundo, quod etiam in liam decem mandatorurn, et adimple-
    adversitate, ibi, « Et veritatem. » tionem eorum ^ Psal. xxxii, 2 : In psal-
    Dicit ergo : quod bonum est
    Sic dixi, terio decem chordarum psnllite illi,

    confiteri Domino et hoc, « ad annun-


    :
    Et hoc, « cum cantico, » cum laeta et hi-
    iiandum, » supplo, aliis, « miscricor- lari mentis devotione : aliter enim non

    * Jacob. II, 26 : Fides sine operibus mortua <4 ; lvi, 8 et 10 ; civ, 2 ; cvii, 2, etc.

    «<4 3 cf, Exod. II, 1 et seq.


    ' Vide etiam plura alia Psalmorum loca, xx,
    520 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED,
    placet Dco. Eccli. xxxv, 1 1 : Jn omni David, putaverunt sehabere vasa cantici.
    dato, hilarcm luum. II ad fac vullinn ponunt mugetum,
    Alii in olfacicndis, qui
    Corinih. ix, 7 Hilarem datorem diligit : ct similia circa vestes, quibus diciiur,
    Deus- Judic, v, 3 Ego sum, ego siim : Isa. iii, 2i : Et erit pro suavi odore,foetor.
    qu3R Domino canam. « In cithara, » id Sed « delcctasti me, » quia rcferendo
    est, in carnis mortificatione, quae per ipsam ad ie, docet me in esse tuam po-
    citharam designatur_, qua3 ab inferiori tentiam, in pulchritudine sapientiam, in
    sonum reddit. Apoc. xiv, 2 : Et vocem, utiiitate bonitaiem.
    quani audivi, sicut citharoedorum, etc. « Et in opcribus. » Ecce secundum.
    Isa. xxiii, 16 : Sume citharam., circui Sic in operibus creaiionis delector, « et
    civitalem^ etc. in ojjcribus manuum tuarum, » quibus
    me recreasti et reformasti ipsis in cruce
    extensis, « cxsultabo. » Psal. xxvi, 1-3 :

    ^ Quia delectasti me. » Hic secun-


    « In adinventionibus tuis, cogitandis lae-

    dum, in quo suLjungitur de profeciu tanicr et enarrandis, « exercebor, » ne


    contemplativtEquanium ad aclus intc- sim de illis, quibus dicitur, Isa. v, 12:
    riores mentis, quantum ad affectum. Et opus Domini non respicitis, scilicct
    Secundo, quantum ad inlellectum. Af- Jesum, sicut Paulus, qui dicebat ad Galat.
    fectus enim delectaiionem habet, intel- VI, 14 : Mihi absit gloriari, nisi in cruce
    lectus admirationem. Ibi est secundm, Domini nostri Jesu Christi. Et Habacuc,
    « Quam magnificata sunt. » qui dicebat in cap. iii, 18 : Exsultabo in
    In prima duo. Primo, delectatio in Deo Jesu meo.
    operibus creationis tangitur. Secundo, Possei etiam primum referri ad opus
    in operibus recreationis, ibi_, « Et in ope- Incarnationis : mirabilis enim factura
    ribus manuum. » humanam naturam unire Yerbo, et
    fuit
    Dicit ergo : Sic bonum cst confiteri, unam fieri personam. Joan. i, 14 Ver- :

    bonum est psallere, et, o Domine, « quia bum caro factum est. Secundum, sicut
    delectasti me, » hoc est, delectationem expositum est, ad opus passionis. Yel,
    prsestitisti, « in factura tua., » cum ipsam potest totum referri, slcut Glossa. innuit,
    intueor, et contemplor, non delectatione ad id quod Deus facit in nobis, in quo
    mala, sed sancta et ordinaia. delectandum etlseiandum. Isa. xxvi, 12 :

    cfJrectamuf
    Notandum enim, quod quidam dele- Omnia opera nostra operatus es Doniine
    DeSdsiS ctaniur male in facluris Dei adspiciendis. nobis, Joan. xv 5 : Sine me nihil pote-
    Sis?'^an- Eccli. IX, 8 Averte faciem tuam a 7nu-
    : stis facere. Ad Philip. ii, 13 : Operatur
    ^'diendis"et
    ^^'^''^ compta.... Et ji . 9 : Propter speciem in vobis, et velle, et pcrficere, pro bona
    oiiaciendis.
    y^iniiQfis multi pericrwit. Alii in gu- voluntate.
    standis, de quibus Joel, i, 3 : Flete, et
    ululate omnes qui bibitis vinum in dul- i
    cedine : quuniani periit ab ore vestro. « Quam magnificata sunt. » Hic se- Mirili»
    opera n
    Alii in tangendis, ut fures, et impudici. cundum, in quo iangitur profectus in- et hu 00
    inie: lui

    Propter primos, dicit Tobias in cap. ii, 21: tellectivse, quantum ad acium admira- inscrbi-

    Non licet nobis autedere ex furto aliquid, tionis. Et primo tangiiur admiratio quan-
    aut conlingere. Propier secundos, Eccli. tum ad opera Dei universa. Secundo,
    XIII, 1 : Qui tetigerit picem, id esi, visco- quanium ad opera regiminis universi
    sam mereiricem, inquinabitur ab ea. specialiter, ibi, « Nimis profiaidse. »
    Alii in audiendis, qui in musicis instru- Dicit ergo : Sic, Domine, delecior in
    meniis luxuriantur. Isa. v, 12 : Citharay affeclu in factura ei exsulio, et eliam
    et Igra, et tgmpanum, et tibia, et vinum admiror intellectu, quia dico : « Quam
    in conviviis vestris. Amos_, vi, 5 : Sicut magnificata sunt opera tua, Domine,^
    !

    COMMEXTARII IN PSALMUM XCl. 521

    id est, vakle magiiificatn, iiltra moam pra : Dirit insipiens in corde suo : No)i
    comprelionsionem. Isa. xii, .">
    : Cantate est Deus. « Et stultus, » qui nescit nisi
    Domino, quoniatn niagnifice fecit. \'A carnalia, « no}i i)itclliget h,vc : » carnalis
    Liic. I, iO, admirans Virgo exclamat : enini est. Et Paulus dicit, I ad Cor. ii,

    Magnificat anima mea Dominuni. VX l i : Ani))ialis ho))io )io)i percij)il ca, cjux
    post pauca, >'• W : Quia fecil mihi ma- siDit Spiritus Dei. Propter hoc excla-
    gna cjui potens est. mat infra, Psal. xciii, 8 : hiteUigitc i)i-

    « \imis profundcf. » Ilic secundum. sipie))tcs i)) populo : ct stulti, aliq)fa))do


    Quasi diccret : Sic magnilicata sunt ope- sapite. Deut. xxxii, 2!) : Uti)ia))i sapc-
    la, ( et cogitationes titcP, » quil)us regis rent, et intelligo^oit, ac )iovissima pro-
    et ordinas univorsum, o niniis profundcV videroU. Sed non potest esse, quia to-
    fact.v sunt, » ut non possimus intellectu tum stultitiam roputant. I ad Cor. ii, ii,

    cumprehendere. In Psal. cxxxvui, : cum dixit i*aulus : A)iimalis ho))io ))0)i

    Mirabilis facta est scientia tua cx me, percipit ea, cjuse swit Spiritus Dei, sta-
    confortata non potero ad eam. Et
    est, et tim addit, Stultitia etiim est illi, et no)i

    sumitur hic profundum pro alto^ Isa. potest i))tellige)'e, id est, non vult. Pro-
    Lv, y : Sicut cdaliantur coeli a terra, sic pter quod Isaias minatur talibus in cap.
    exaltatse sunt vise meas a viis vcstris, et V, 20 : Vae qui dicitis malum, bo-
    cogitationcs mese a cogitationibus ve- )ium, et bo)ium maliim etc. Cujus-
    stris. Tam honse suiit, Jerem. xxix, i 1 :
    modi dicitur, Prov. xix, 29 : Parata
    Ego scio cogitationcs, quas cogito super swit derisoribus judicia : et mallei
    vos, ait Dominus, cogitationes pacis, et percutientes stultorum corporibus.
    non afflictionis. Ilanc altitudinem Pau-
    lus admiratur, cum dicit : altitudo di- %
    vitiarum sapientise, et scientias Dei « Cwn exorti fuerint. » ilic secun-
    quam incomprehensibilia sunt judicia dum, in quo agitur de contemplatione
    fjus, et investigabiles vise ejus '
    ! divinae severitatis in impios, et pecca-
    tores obstinatos. Primo ergo ponitur de-

    scriptio miserise eorum. Secundo, singu-


    « Vir insipiens. » Ilic secundum totius laris Dei sublimatio ibi, « Tua voce. »
    hujus partis, in qua agitur de profeciu Terlio, causa et ratio et modus tantae
    contemplantium divinam bonitatem. miserise, ibi, « Quo)iiani ecce i)iimici.y>
    Postquam enim egit de irofectu bono- Miseria eorum triplex describitur. Tnpiex
    miseria
    runi, subjungit consequenter de profectu
    ^^ .
    ,
    Primo, brevis duratio illorum
    . , •
    II
    m prospc- peccaiorum.
    •

    malorum, qui non cogitant nec atten- ritate. Secundo, manifestatio sui in ju-
    dunt ista : et dicuntur duo. Primo, quod dicio, velint nolint, ibi, « Et apparue-
    imhutus sapientia mundi, lalia non ad- rint. » Tertio, aeterna damnatio post ju-
    mittit, Secundo, quod carnalis non ca- dicium, ibi, « Ui intcreant. »
    pit, nec inlelligit, il)i, « Et slullus. » Dicit ergo : non cognoscent, nec in-
    Dicit ergo : Sic, Domine, scio, et vere telligent stulti et insipicntes quse prajmi-
    scio, quia tihi conliteri, et tibi psallere si, nec etiam intelligent, « cum cxorti
    honura est, et delector in tuis operibus, fuerint peccatores sicui fce)ium, » quod
    el admiror : sed « vir insipiens, » sine post modicum nitorem, statim arescit.
    sapientia vera, desursum est, etsi
    quce Psal. cii, lij, infra : Sicui f(B)iU)n, dies
    repletus sit mundana, « non cogno - ejus, tam(jua)n flos agri sic efflorebit.
    scet : n quippe dc tua substanlia quasi Isa. XL, (5 : Omnis caro fcB)ium, et om)iis
    ignoiantiam habet. Psal. xiii, I, su- gloria ejus rjuasi flos agri. Jacob. i,

    ' Ad Roraan. xi, 33.


    522 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    1 1 : Exortus est sol cum ardorc, scilicct non intelligent infelices : et hoc justum,
    febris, ct arcfecit focnum. « quoniam cccc inimici tui, Domine : »
    et repetit ad demonstrandum fervorem,
    « Et apparuerint . » Secundum in illo- et veritatis constantiam. et certitudinem,
    rum miseria. « pcribunt.
    » Supra, in Psal. ix, 7 Pe- :

    Quasi diceret : Htec non intelligcnt, mcmoria eorm cum sonitu. Inimici
    riit

    « cum apparuerint, » in judicio, « omncs autem Dei possunt dici onmes peccato-
    qui operantur iniquitatem. » Quasi di- res generaliter, Ad Rom. v, 10; Si,
    cerct : De hac apparilione non cogilant, cum inimici essemus, rcco7iciliati sumus Quim'.
    ettamen erit indubitantcr. Joel, iii, 2 : Deo pcr mortcm Fiiii ejus. Sed specia- inimw"
    Congregaho omncs gentes, ct deducam liter superbi, Psal. lxxii, 2.3 :Supcrhia
    eas in vallem Josaphat. II ad Corinth. eorum, qui tc oderunt, asccndit semper.
    V, 10 : Omncs nos manifcstari oportct Judices perversi, Amos, v, 12: Hostes
    antc trihunal Christi. Hanc apparitio- justi, Christi scilicet, accipicntes munus
    nem desiderabat sanctus David : supra, Palpatores peccati, quos mundus diligit
    in Psal. XLi, 3 Quando vcniam, et ap- : Jacob. IV, 4 : Quicumquc voluerit ami-
    parcho antc facicm Dei ? Hieronymus : cus essc ssecuU hujus, i^iimicus Dei
    « Apparere intolerabile est malis, latere constituitur. Homines gulosi, Ad Philip
    « impossibile. » III, 18 et 19 : Inimici crucis Christi:..
    quorum Deus vcntcr est. Persecuto
    « Ut intereant. » Ecce tertiiim. Quasi res fidei et sanctorum, Exod. xxui
    diceret : Dico, quod non intelligent cum 22 : Ininiicus ero inimicis tuis. Idolo-
    apparuerint, qui iniquitatem operantur. latrise dediti, Isa. lxiv, 1 : Utinam dis-
    Apparuerint, inquam, « ut intereayit, » rumperes coelos, ct descenderes. Et post,
    non temporaliter, imo « in sseculum sse- t. 2 : Ut notum fieret nomen tuum ini-
    culi » consecutivum, hoc est, in aeterni- micis tuis.
    tate. Hic est interitus, de quo Prov. i, « Et dispergcntur. » Ecce secundum
    26 : Ego in interitu vcstro ridcbo. Quasi diceret : Sic in futuro, et in prse-
    senti « dispergentur omnes operantes
    iniquitatem, » per diversa vitia, et etiam
    O « Tu autem » Hic secundum, in quo loca. Psal. lvui, 12 : Disperge illos
    supponitur singularis Dei sublimatio. in virtute tua.Thvaxi. iv, 1 : Quomodo...
    '
    Quasi diceret : Sic illi dejicientur et dispersi sunt lapides sanctuarii in capite
    interibunt: « Tu autem, Domi)ie,» et non omnium platearum ? Potest etiam in-
    alius, ut tu sit discretivum, es « Altissi- telligi de futuro, ut primum pertineat ad
    mus in petcrnum. » Psal. cxii, 5 : Quis inflictionem msi\\,upcrihunt:->i hoc autem
    sicut Dominus Deus noster, qui in altis « et dispcrgentur, » ad amissionem bo-
    hahitat ? Eccli. v, 4 : Altissimus est pa- ni, et separationem a bonis. Matth. xxv,
    tiens rcdditor. 41 : Disceditc a mc, maledicti, in ignem
    seternum., qui paratus est diabolo, etc.

    10 « Quoniam ecce inimici. » Hic tertium


    in quo subjungitur modus et ratio sic « Et cxaltabitur. Ilic secunda pars 1
    puniendi : ratio, quia « inimici : » mo- totius Psahni, in qua postquam actum Secui
    par
    dus, quia « peribunt » in futuro, et hoc est de profectu in contemplativa, agitur *''sal

    tangitur primo : et in prsesenti « disper- de profectu in activa. Et dividitur in


    gentur, » et hoc secundo, ibi, « Et dis- tres partes. Primo, agitur de profectu
    pergenlur. » quantum ad potentiam. Sumus enira
    Dicit ergo : Sic illis erit miseria, quia potentiores contra diabolum per Christi
    .

    COMMENTARII IN PSALMUM XCI. 523

    passionem. Secundo, quiintuni ail boui- cordia uberi. Supra, in PsaL lxvii, 16 :

    tatem, ibi, « Et scnectus mca. » Terlio, Mons Dei^ sanclus scilicet vir, mons
    quantum ad sapientiam, ibi, « /:7 in in- pi)ujuis, mons coagulalus.
    siirgentibus. » Et nolandum, quod senes libenter de- senes

    Dicit eri;o : Sic illi peribunt, quia non


    1 , j.
    Dent lacore opera miscricordise, et sua
    .... (letieni
    iibemer
    ij . , , . . . opera irise-
    intelligent, secundum illud Isa. v, io : erogare. rrimo, quia delicit eis via, et ricorfiiEe

    Proptercn cajiticKs ductus cst populus ideo debenl aliis viaticum impertiri.
    meus, quia no/f habuit scicntiani. «Kt Seneca : « Deticiente via, augere viati-
    exaltabitur cornu mcuni, » virtus et po- «cumdementiaesl.» Luc. xn, 20 \Sulte,
    tentia mea augebitur. Psal. lxxiv, 11 : hac nocte animam tuam repetwit a te.
    Exaltabuntur cornua justi. Et Luc. i, Secuudo, quia dcliciunt nundinee, non
    69 : Ercrit cornu salutis nobis. Et lioc, licebit jam amplius vendere, ct emere,
    « sicut unicornis, » in quanlum unicum sicut inercatores faciunt in fine nundi-
    cornu gestal, in quantum omnia superat, narum. Ezech. xlvi, II : Et in nundinis,
    ab omnibus se defendit. Quasi diceret : et in solemnitatibus erit sacrificium, id
    Dal)itur potentia omnibus tentationibus est, largitio eleemosynarum. Proverb.
    resistendi, et omnia superandi. Et bene XXXI, 16 : Consideravit agrum, ct emit
    dicit, quia vere superans omnia, et vin- eum. Matth. 46: Invcnta autem unaxiii,

    cens, unus est, secundum illud Aposloli, pretiosa margarita, etc. Tertio, quia ni-
    I ad Corintli. ix,21 Omncs quideni
    :
    hil omnino secum portare poterunt de
    currunt, sed unus accipit bravium. Ilic mundo isto, sed omiiia eos dimittere
    ergo unicornis designat virtutis unita- oporlct statim. 1 ad Timoth. vi, 7 : Ni-
    tem et perfectionem. Alibi vero, in PsaL hii intidimus in hunc mundum : haud.
    XXI, superbiam dicitur A
    22, contra :
    dubium cjuod nec auferre quid possu-
    cornibus wiicornium humilitatcni meam. nius. Quarto, quia ad patriam vadunt,
    « Et senectus mea. » Hic ostenditur ubi amicis et advocatis indigebunt. Luc.
    profectus in bonitate : et dicuntur duo. XVI, 9 : Eacite vobis amicos de mammo-
    Primo, quantum ad cumulum merito- na iniciuitatis : ut, cum defeceritis, reci-
    rum. Secundo, quantum ad detestatio- piant vos in eeterna tabernacula.
    nem vitiorum, ibi, « Et dexpexit. »

    Dicit ergo : Sic augebitur in me virtus


    et potentia : « ct scnectus mca, » mihi a « Et despexit. » Hic secundum, pro- ^i^^
    Deo data, supple, erit « in misericordia fectus quantum ad detestationem vilio-
    uberi, » dabitur mihi uber, et multa rum
    misericordia usque in senectutem, quod Ait enim : Sic in misericordia uberi
    est maximum donum.
    Senes enim solent erit senectus mea, et ob hoc jam « de-
    esse multum avari. Ilieronymus «(^um, : spexit oculus meus. » Modus loquendi
    « Ccctera vitia in senectule veterascunt, est, quia signum despectus et indigna-
    « sola avaritia juvenescit.» tionis solet ostendi maxime in oculis.
    Senectus etiani potest hic appellari, Supra, in Psal. liii, 9 Et super inimi-
    :

    non ratione aetalis, sed ma^jis maturita- cos meos despexit oculus meus. Et alibi,
    tis, et honestatis. Deuteronom. xxxiii, Psal. cxviii, 113: Liicjuos odio habui.
    2o : Sicut dics Juventutis ticc-e, ita ct se- Sed odio perfeclo, de quo alibi, Psal.
    nectus tua. Sapient. iv, 8 el 9 : Senectus cxxxviii, 22: Perfecto odio oderam illos.
    enim venerabilis est non diuturna, nec/uc Quod est odire iniquitatem, non natu-
    annorum numero computata : cani miim ram. Psal. cxviii, 163 : Jniquitatem odio
    sunt sensus hominis, et setas sencctutis Iiabui, ct abominatus sum. Vel, « desjjc-
    vita immaculata. Sensus ergo est : \i- xit » tamquam viles iactos et dejectos
    ta mea honesla et gravis erit in miseri- coram me. Deut. xxviii, 7 : Dabit Domi-
    524 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    nus inimicos tuos, qui consurgunt ad- mo, quia palma in stipite est rugosa, et Jngta

    versum te, corruentcs in conspectu tuo. aspera, et vilis, et tamen in ramis supe- compJi
    rius valde pulchra est. Sic sancti exterius
    « Et in insurgentibus in me. » Hic in habitu sunt humiles, et abjecti, sed
    langilur profectus in sapicntia : et di- in ramis operum valde pulchri. Cantic.
    cuntur duo. Primo, per quid erudietur, 1, 4 Nigra sum, sed formosa, filise Je-
    :

    et proficiet. Secundo, per quem, et in rusalem, Tarda est in fructu. Sic sancti
    quo, ibi, « Justus ut palma. » hic non exspectant fructum operis, scien-
    Ait enim : Sic proficiam inpotentia, et tes illud Provcrb. xni, 11 : Suhstantia
    bonitate, et etiam « in insurgentihus in festinata minuetur. Et in cap. xx, 21 :

    me, » id est, contra me, « maligiianti- Hsereditas, ad quam feslinatur in prin-


    hus, » mala inferentibus, « audiet auris cipio, in finc henedictione carehit. Abra-
    mea » veritatem Dei intus me instruen- ham fecit fructum jam fere centenarius '.

    tem. Matth. Qui hahet aurcs au-


    xi, 15 : Amaram radiccm habet, sed fructum
    diendi, audiat. Et Apocal. iii, 6 Qui : dulcem. Sic justi tamquam radicem
    hahet aurem, audiat quid, Spiritus di- figunt poenitentiee amaritudinem, sed
    cat Ecclesiis. Psal. lxxxiv, 9 : Au- surgit fructus dulcissimus. Ad Hebr. xii,

    diam quid loquatur in me Dominus. Ex 11 Omnis autem disciplina, in prsesen-


    :

    tribulatione cnim exterius ingruente, ti quidem videtur non esse gaudii, sed

    Deus instruit interius. Ob hoc dicitur, moeroris : postca autem fructum paca-
    Eccli. xxviii, 19 : Vexatio intellectum tissimum exereitatis per eam reddet
    dahit auditui. justitiae. Habet folia fortiter adhserentia,

    non cadentia in terram. Sic justi verba

    13 stabiiia, et vera, non defluentia in ter-


    « Justus utpalma. » Hic secundum, iii ram. I Reg. iii, 19_, Ex verbis Samuehs
    quo et quo ordine instruitur, quia de nullum cecidit in terram 2. Proverb. 11,

    profectu et modo proficiendi justorum. 19 : Lahium veritatis firmum erit in


    Primo ergo instruitur in his quoe perti- perpetuum. Et gladio similia, et acuta.

    ncnt ad justorum actiones. Secundo, in Sic sanctorum verba. Eccle. xii, 11 :

    his quse ad passiones, ibi, « Adhuc mul- Verha sapientium, sicut stimuli. Isa.
    tipUcahuntur . » Tertio, in his quae ad XLix, 2 : Posuit os meum quasi gladium
    praedicationes, ibi, « Bene facientes. » acutum. Sunt enim verba Dei, de quibus
    In prima duo. Primo, instructio quan- Apostolus ad Ephes. vi, 17 Et gladium :

    tum ad inchoationem bonorum operum. spritus, quod est verbum Dei. Et recta.
    Secundo, quantum ad exercitium etpro- Et justus altus valde et rectus. Ad Philip.
    fectum in illis, ibi, « Sicut cedrus Li- iii, 20 : Nostra conversatio in coelis est.

    hani.y^ Tertio, quantum adconsummati- In signum victoriae confertur victoribus.


    onem, ibi, fiPlantati in domo Domini. » Apocal. vii, 9 : Et palmse hi manibus
    Dicit ergo : Sic instruar malignis in- eorum. Et justi erunt Christo dati ut
    surgentibus, in hoc scilicet, quod « ju- victori. Isa. lxii, 3 : Eris corona glorise
    stus,)i> qui sustinet patienter mala, « flo- inmanu Domini, et diadema regni in
    rehit » in inchoatione boni, a sicut pal- manu Dei tui.
    ma. » Vel, « justus » qui est « ut pal- « Sicut cedrus. » Ecce secundum.
    ma, primo « florehit. » In Psal.
    )) ipse Quasi diceret : Audiet auris quodjuslus
    xxvu, 7 Et refloruit caro mea.
    : florebit ut palma, et etiam quod « sicut

    Justus autem palmae comparatur. Pri- cedrus Libani multiplicahitur, )> operi-

    1 Vide Genes. xvii et xxi. erat in eo, et non cecidit ex omnibus verbis ejus
    2 I Reg. iii, 19 : Crevit Samiiel, et Dominus in terram.
    ,:

    COMMENTARII IN PSALMUM XGI. 523

    com- bus bonis proficiendo. Et nota, quod ju- palmes qui cito aveili potest, iiii sciiicet

    iro. stus coniparatur cedro. 1 rinio, (juia ce- ciui ad tenipus credunt, et in tempore ten-
    drus non putrescit. Sic nec juslus [)utre- tationis recedmit '-.
    Sed justi radicantur

    dine luxurice, de qua Joel, i, 17 : Cu/ti- forliter. Ad Eplies. iu, 17 : In charitate


    putiiierunt junw/ita in stercure suu. Se- radicati et fundati. Psai. i, 3 : Erit
    cundo, quia sunt sicut cedrus, niaxinie tamquam liynum, quod plantatum est

    Libani. Eccli. xxiv, 17 Quasi cedrus :


    secus decursus aquarum.
    exaltata suni in Libanu. Terlio, quia « In atriis donius Dei /lostri, » in Ec-

    cedrus in profunduni radices ligit, unde clesia scilicet miiilanti, quai quasi atria

    ila alta lit. Et sancli mittunt in profun- domus Domini^ Ecclesise sciiicet trium-
    dum radicem per humilitatem. Mattli. phaiitis : « florebunt, » liBlanter ser-

    xxiii, 12 : Qui se /runiiliat, ejcaltabitur '. viendo, et bonum exciuplum prajbendo.


    Eccli. 111, 20 : Quantu niaynus es, Jiunii- Cantic. u, 2 : Sicut lilium inter spinas,
    lia te in omnibus. Quarto, quia odorifera.
    sic amica mea inter filias. Et possunt di-

    £t sancti odoriferi per bonam famam. cere illud quiiibet pro se, lijid. ii, 1 :

    Psal. xLiv, 9 : Myrrha, et gutta, et casia Ego flos canipi, et lilium convallium.
    a cestinientis tuis, a dumibus eburneis. Ibid. 11, 12 : Flores apparucrunt in terra
    II ad Corinth. ii, 13 : Christi bonus odor nostra.

    sumus Deu, in iis, qui salvi fiunt^ etc.

    Quinto, quia fructuosa. Sic sancti fru-


    ctuosi. Cantic. vi, 5 : Et sterilis nun est
    (( Adhuc 7nultiphcabuntur. » Hic se- m"
    inter eas, dicitur de ovibus Dei.
    cundum, in quo ostendit se instrui in
    sanctorum passionibus.
    Ait er^^o : Sic video, quod florebunt,
    « Plantati in dumu. » Hic tertium, in sive multiplicabuntur, et perseverabunt
    4 :

    quo tangitur instructio, quantum ad con- et eccc auris mea audiet, quoniam adhuc
    summationem : et dicuntur duo, in qui- « multiplicabuntur, » et hoc, « in se-
    bus est boni consummatio. Primum, per- necta, » in tribulationibus, et hoc in fine

    severantia, quod nolatur in plantatione. mundi, quando tribulationes abunda-


    Secundum, Itetitia et exsultatio, quod bunt quia Exod. i, 12, dicitur, quod
    :

    notatur hic in iloritione, quaeest in atriis, lilii Israel, quo plus affiigebantur, eo
    ibi, « In atriis domus. » plus multiplicabantur. Genes. xv, 5 :

    Dicit ergo : Sic audiet auris, quod Suspicc coclum, (diclum est Abraha^) et

    justus florebit ut palma, multiplicabitur numera stellas, si putcs : Et dixit ei


    ut cedrus : et etiam audiet, quod sancti Sicerit semen tuum. Et xxii, 17 : Multi-
    « plantati in domo Dumuii » per perse- plicabo filios tuos sicut stellas cwli,
    veranliam in lide et bono opere, ilia plan- et velut arenam qux est in littore ma-
    tatione de qua Jerem. i, 10 : Ecce con- ris 3. Psal. •cxxxviii, 18 : Dinumcrabo
    stitui te... ut evellas, et destruas, et dis- eos, ct super arenam multiplicabuntur.

    perdas, et dissipes, ci sedifices, et plan- Tunc implebilur horrcum Domini, pro-


    tes. Piantati, inquam, a Domino : aiiter jecta in ignem palea. Matth. iir, 12 :

    cito eradicarentur, Mattli. xv, 1-} : Om- Cujus ventilabrum in manu sua : et
    nis planlalio, fjuam non plantavit Pater permundabit aream suam ct congre- :

    meus, eradicabitur. Sap. iv, 3 : Spuria gabit triticum suum in horreum, paleas
    vitulamina non dabunt radices altas. etc.

    Quidam in Ecclesia Dei fixi suiit, sicut

    ' Cf. Luc. XIV, 11 ct xviii, 14. 3 Cf, etiam Genes. xxvj, 4.
    * Luc. viii, 13.
    :

    526 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.


    « Et bene patientes. » Hic profectus in niendo malos : et secundo, Dei benigni-
    prsedicatoribus, quod fuit triticum : et tatem in remunerando bonos, ibi, ^*. Et
    tanguntur duo preedicare volentium. non est iniquitas. »
    Perfecta patientia primo. Secundo, res Dicit ergo : Bene patientes erunt ut
    praedicata ab ipsis ostenditur, ibi, nQuo- annuntient. Quid ? Hoc « Quoniam Do-
    :

    niam rectus. » minus Deus noster, » supple, ibi, « re-


    Dicit ergo : Sic proficient in actioni- ctus. » Hoc patet, quia homo quem fecit
    bus, et in passionibus : « et hene pa- ad imaginem suam Deus, Genes. i, 27 :

    tientes erunt, » non tantum patientes, Creavit Deus hominem ad imaginem


    quia sunt aliqui, qui ob hoc tantum sunt, suam : ad imaginem Dei creavit illum :
    quia aliud facere vcl non audent, vel non ideo rectus factus est. Eccle. vii, 30 :

    possunt, quibus I Petr. iv, 15 : Nemo Fccit Deus hominem rectum : et ipse
    vestrum patiatur ut homicida, aut fur, se in/initis miscuit qusestionibus . Et quia
    aut maledicus, aiit alienorum appeti- rectus, a rectis diligendus. Cantic. i, 3 :

    tor : qui si possent, et auderent, se de- Recti diligunt te. Rectus ergo in red-
    fenderent : sed, (( bene » sitis « patien- dendo mahs, quod ipsi meruerunt.
    tes, » ut libenter sustineatis pro Christi « Et non est iiiiquitas in eo, » ut
    nomine exaltando. Unde subdit, t. 16 : decipiat justos propter se multa passos,
    Si autem ut Christianus, non erubescat eos in aliquo defraudando. Psal. xlix,
    glorificet autem Deum in isto nomine. 21 :Existimastiinique,quodero tuisimi-
    Et infra, t- 19 Hi,qui pafiuntur secun-
    : lis ? sed hoc falsum. Ad Ronian. ix, 14 :

    dum voluntatem Dei, /ideli Creatori Numquid iniquitas apud Deum ? Absit.
    commendent animas suas in benefactis, Sed bonitas, et pietas, qua suos remu-
    ut sic annuntient ipsum nomen Christi. nerabit supra condignum, imo supra co-
    Prov. XIX, 11 : Doctrina viri per pa- gitatum. 1 ad Corinth. n, 9 : Oculus non
    tientiam noscitur. vidit, nec auris audivit, nec in cor ho-
    minis ascendit,qusR prseparavitDeus iis,

    qui diligunt illuni ', ad quee nos perdu-


    10 «Quoniam reclus Dominus. » Hic os- cat, qui est benedictus in saecula saeculo-
    Quse potis- tendit quid sic patientes praedicabunt, rum. Amen.
    debent
    prsedicato,
    quia duo : primo, IJei severitatem m pu-

    PSALMUS XCII.

    Domini regnum prcedicat a creaturarum administratione.

    Laus Cantici ipsi David, in die Etenim firmavit orbem terrfe, qui
    ante sabbatum, quando fundata non commovebitur.
    est terv^a. 2. Parata scdes tua ex tunc : a scecu-
    I. Doniinus regnavit, decorem indu- lo tu es.
    tus : indutus est Dominus for- 3. Eievaverunt lluniina, Domine, ele-
    titudinem, et pr^cinxit se. vaverunt flumina vocem suam.

    » Cf. Isa Lxiv, 4.


    COMMEMARII IN PSALMLM XCII. 527

    L21evavcrunt fluinina flactus suos, 5. Testimonia taa credibiliafacta sunt


    4. A vocibus aquarum muitarum. nimis. Domum tuam decet
    Mirabileselationes maris : mirabi- sanctitudo, Domine, in longi-
    iis in aliis Dominus. tudinem dierum.

    cundus in loto libro, quadragesimus se- Argumen-


    ,
    .
    iM /^ 1
    .
    • • 'um Psalmi;
    IN PSALMUM XCII cundus in socunda parle libri. Cunieuiin yuimus
    passionis
    in priEcedentibus Psalniis egerit de fructu trucius,
    ,,.,.. i^ 1 • conlessio
    niultiplici, quem consecula est
    , .

    riiCclesia christi.regis

    COMMENTARILS. a passione Christi quantunri ad liberatio- ram Pairis.

    nem a malb triplici, et adeptionem bo-


    ni, agitur consequenter de bonis, quae
    Laus Ciuilici ijjsi David, iti die anle sab- Christus in seipso consecutus est, ex sua
    batuin^ quando fundala esl terra '. passione, sciiicet de Christi exaltatione,
    qua exaltatus est merito passionis. In
    illa enim meruit, ct sibi et nobis. Cou-

    « Doniinus reynacit, decorem indulus stat, quod sibi, quia Paulus dicit ad
    est. » ILic est Psalmus nonagesimus se- Philip. n, 8 Factus est obediens usque
    :

    Ce psaunie, diL Hitzig, est « in nuce » dans


    ' surtout les dernicres. P(Air ne citer qu'un
    du prec^dent c'est un chant de triom-
    le ^. 9 ; e.x.emple, le motSin, thebel, monde, qui se lit
    phe en rhonneur de la souverainete divine. 36 fois dansF.lncien Testament, est 9 fois dans
    Les Septante rinlitulent : « Pour la veille du Isaie et 6 fois dans les psaumes en question.
    sabbat, ots /,iz^/.:^z%'. (var. iraTcoxidiro), quand Ajoutons que si par la vivacite et la couleur
    fut habitee (ou : fut fondee) la terre, alvo; du style, ils se rapprochent beaucoup des der-
    luof,?, canlique de La louange de David. » niers oracles du prophete, ils conviennent
    premiere partie de 1'inscription est confirmi^e tres bien a Tepoque d'Ezechias par Tetat poli-
    par le Talmud, Tr. Thainid (du sacrifice per- tique, theocratique, religieux et liturgique
    p^tuel), un psaume a chaque
    VII, qui assigne qu'ils supposent. On peut tirer de la Tune ou
    jour de la semaine Premier jour, Ps. XXIH, : Lautre de ces deux conclusions les psaumes :

    deuxieme, Ps. XLVII, troisieme, Ps, LXXXI, et les propheties ont le meme auteur ou bien ; :

    quatrieme, Ps. XCIIF, cinquieme, Ps. LXXX, y a deux auteurs, ils se sont inspires Tun
    s'il

    sixieme, Ps. XCII, sabbat, Ps. XCI. La seconde de rautre. Nous n'avons aucun document posi-
    parlie du
    grec est assez gen^ralement
    titre lif pour 61ucider ia question toutefois, la se- ;

    conlestee. Quelques interpretes admettent conde supposition parait plus probable. Dans
    bien que David ait compos6 le psaume apres ce cas, il resterait a d^terminer la priorite ou
    une de ses victoires, mais il y a des raisons du psalmisle ou du prophete. II est bien possi-
    gen^rales assez plausibles pour penser autre- ble que cespsaumes liturgiques remontent aux
    ment. Cesraisons sontexposees dans une note quatre premieres annees d'Ezechias, et que
    inseree a la fin du Speaker's Commenlary leur composition coincide avec la rostanra-
    sous Excursus upon Psalms XCI-C
    ce titre : tion du culte il ne serait pas
    ; etonnant alors
    (XC XCIX). Nous en donnons ici le resume. que des chants entendus si frequemment dans
    Les psaumes indiques, surtout les psaumes le service divin eussent inspirt^ des pensees
    XCIl etXCIV-XCIX, ont entre eux des analo- et des expressions i Isaie. D'autre part, Isaie
    gios romarquables sujet traite, adaptation : ost certaincment le plus original de tous les
    lilurgiquo, formes de langage, tout se resseni- prophetes, il n'a guere rhabitude de faire
    ble. L'anadipIosis ou iteration, xci, 10 xcii, ; allusion aux ecrits pr^cedents, et on ne peut
    1, 3, etc, est caracteristique a ce dernier point j)as prouver que les psaumes soient des pre-
    de vue. Aussi un certain noiubre de manus- miores annees d'Ez6chias. Voici les conclu-
    crits joignenl-ilsensemble deux a doux plu- sions dc l'Excursus : 1° II y a de bonnes rai-
    •
    sieurs de ces psaumes. Des ressemblances non sons pour altribuer au inoine auteur, sinon
    moins frappantes seront signalees dans les tous les psaumes de la serie, du moins XCII,
    notes du coinmentaiio entre cetle serie de XCIV-XCIX, ot il est possible que cel auteur
    chants liturgiques et les propheties dlsaie. soit le prophete Isaie.^" Si raulour n'esl point
    528 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
    ad mo7'tetn, etc. Exaltalio autem duplex. Dividitur autem psalmus secundum
    Prima in confegsione ad dexteramPatris, Glossam in septem partes. Sed potest
    tamquam rex Imjus mundi. Secunda in dividi artificiosius in tres, secundum tria
    reversione ad judicium, ut judicet et re- quae concurrunt ad plenitudinem regiae
    muneret unumquemque. De secundo potestatis, scilicet ipsa potestas regia, et
    agitur in Psalmo consequenti, xciu, 1 : duo comites ejus, scilicet veritas, et
    « Deus ultioniun Domimis. sanctitas, secundum quod dicit Hierony-
    De prima in isto, quod satis in titulo nus. Exod. xviii, 21 : Provide de omni
    demonstratur, qui talis est :«Zaz<^ Cantici plebe viros potentes, ecce primum : et
    ipsi David^i indie ante sahbatwn, quan- timentes Deum, ecce sanctitas : in quibus
    do fundata est terra. » Sciendum enim, sit veritas, ecce veritas aperte. In prima
    quod sicut habetur ex capite primo Ge- ergo parte agit de Christi regia polesta-
    nesis, dies ante sabbatum est dies sexta, te. In secunda, de ejus veritate, ibi,
    scilicet sexta feria, in qua sexta feria an- « Testimonia tua. » In tertia de sancti-
    nis multis revolutis Ghristus passus est, tate, ibi, « Domum tuam, Domine. »
    et resuscitari meruit : unde jam quasi In prima duo. Primo, agit de Ghristi
    resuscitatus spe fuit, et tunc Ecclesiam regia potestate in se. Secundo, in regno
    fundavit, quae terra dicitur. Sapient. i, 7 : suo, et suis, Etenim firmavit. »
    ibi, «

    Spiritus Domini replemt orbeni terra- In prima quatuor secundum quatuor


    rum. Et Eccle. i, 4 : Generatio prseterit, quse tangit de Ghristo. Primo, tangit in
    et generatio advenit : terra autcm in ipso regiam dignitatem. Secundo, de-
    asternum stat. Sensus ergo tituli est : centiam in regnando, per quam bonos
    Quod subjectum est, est « lans Cantici, » allicit, ibi, « Decorem. » Tertio, potesta-
    id est^ Laus divina : canticum enim ex- tem et fortitudinem in se ad terrendum
    sultatio de divinis. « Ij)si David, » id malos, ibi, « Indutus est fortitudinem. »
    est, Ghristo, supple, canenda. Ubi enim Quarto, in his quse sunt circa se ut in mi-
    « ipsi n additur ad « David, » intelligi- nistris, ibi, « Et prsecinxit. »
    tur Ghristus, sicut superius dictum fuit.

    Et hoc, « m die ante sabhatum : » et

    sumitur propositio pro propositione, id Gontinua ergo, et dic : Sic multa bona PrimiMn

    est, pro die ante sabbatum, id est, in vcniunt Ecciesiee ex Ghristi passione, et R^i
    .
    digu
    sexta feria, « qua?ido terra, » id est, Ec- etiam ex ipsa, « Dominus, » Ghristus, Chiiei

    clesia, « est fundata. » Yel dies ante « regnavit, » in maniiestatione, qui ab Qi?

    sabbatum, dies scilicet sexta, tempus seterno regnavitsecundum quod Deus in d''f

    gratiae appellatur, quod est saeculi sexta se,secundum quod homo a conceptione.
    setas, et sextadies magna septimanae. Innotuit autem per propriam resurre-
    ctionem, innotuit per miraculorum ope-

    Isaie lui-m^me, il parait avoir fait de larges invariablement ; en consequence, ses creatu-
    empruiits au prophete, tant pourles idees que res doivent rhonorer comme le Tres-Haut
    pour le style. 3" La date de la composition de et le Saint des Saints.
    ces psaumes peut fitre assignee approximati- Eusebe.S. Athan., Thdod., S.Aug. appliquent
    vement, avec le plus grand degre de probabi- le psaume au regne du Christ les fleuves qui ;

    lite, Tepoque d'Ezechias, dont Faccession au


    a elevent leurs voix sont les apdtres, ceux qui
    tr6ne determina une remarquable renaissance ^l^vent leurs flots sont les ennemis de TEvan'
    de propheties royales. gile. Nous aurions un echo de ce chant dans
    Le psaume XClI est essentiellement theo- le fameux cri de trioraphe Christus vincit,:

    cratique Jehova y est celebr6 comme roi de


    : Ghristus regnat, Christus impei-at, Christus
    Tunivers et dominateur de toutes les puissan- ab omni malo plebem suam iiberat.
    ces qui peuvent s'clever a c6t^ de lui ou con-
    tre lui. Toutesses paroles s'accompliront donc H. LEStlRE.
    COMMEMARII IN PSALMUM XCII. 329

    ralionem, et per Apostolorum pra^dioa- j)ureum indumenlum, carnem sanguine


    tionein pci" universuni nuindinn. Ilinc rubricatain. Prov. xxxi, 22 : Bgssus et

    resuscilatus dixit, Mattii. wviii, 18 : putpura itiduttietitutn ejus. Isa. lxiii,


    Dat(t vst nii/ii oinnis potatas in cwlo, et 2 Quare ergo rubrutn
    : est itidumentum
    in tvrra, id cst, manifestata dari. Ue-^na- tuum ? Non restat, nisi quod habcat un-
    vif auleni iu ccclo, sedens ad dcxterani ctionem : et lianc habuit. Isa. lxi, 1 :

    Patris. Luc. xix, 12 : Ilonio </ui(/ant no- Spiritifs Dottiitii super me, eo quod uii-

    bilis ahiit in regionetn longitn/aain acci- xerit ttie.

    ftere sibi regnutti. Uegnavit in mundo, « Dottiitius ergo regtiacit, decoretn in-
    super omnt3s rcges. Apoc. i, 5 : Prinio- dutus est, » hoc est, pulchritudinem suos
    genitus mortuoruni, et princeps reguni allicientem. Psal. ciii, 2 : Attiictus iumi-
    terrx. Sed hanc uUimam porlionem non ne sicut oestimento, quod est loris, et

    existimat de regno, quia niuUos habet origo omnis decoris, in quo decore vide-
    contradictores in mundo. llnde Joan. bitur a suis. Isa. xxxiii, 17 : Regetn in

    xvui, 3(), dicit : Regtiutti meum noti est decore suo videbunt. Psal. ciii, 1 : Con-
    de hoc mutulo. Quare non regnaret? de fessioneiti et decoretn induisti.

    semine regio est secundum carnem. Ad c( Indutus est fortitudinerti, » ad ar-


    Uom. Qui factus est ei ex seitiitie
    1, 3 :
    cenduni adversariorum malitiam. Pro-
    David. Propler hoc dicit Gabriel, Luc. i, verb. XXXI, 25 : Fortitudo et decor in-
    32 Filius Altissittii vocabitur. Prop-
    : dumentutn ejus. In eodem, ^, 17 : Ac-
    ter hoc dicitur, Apocal. xix, 10 : Ila- cinxit fhrtitudine luttibos suos.])ecov si-
    bet in vestimetito, in carne, et iti fe- nc fortitudine vergeret in remissionem,
    more suo, \i\ divinitate quee totum sus- fortitudo sine decore in crudelitatem.
    tenlat, sicut femora totum houiinem, « Et prsecitixit se. » Fortil)us mini-
    scriptum : liex regutti, et Dominus do- stris circunidedit, Angelis scilicet. Ad
    ttiitmiitium. Ilabel sapientiam, quae re- Hebr. i, 14 : Notme otnnes sunt admitii-
    gibus est necessaria. Jerem. xxiii, ij : stratorii spiritus? Dan. vii, 10 : Millia
    Regnabit rex, et sapietis erit. Habet po- millium ministrabatit ei, etc. Et potest
    testatem arcendi inimicos, quffi necessa- liic notari distinctio quam facit Glossa.
    ria est. Eccii. vii, : Noli ciuserere fieri

    jude.c, nisi valeas virtute irrumpere itii- « Etetiim firmamt. » Hic secundum,
    quitates. Et de Christo, Luc. xxiv, 19 : iu quo agilur de potestate regia, quan-
    Qui fuit vir propheta potens iti opere, et luin ad regni potentiam, quam ostendit
    sertnone. Misericordiam et veritatem, in tribus. In inurorum lirmitate, quibus
    quse necessaria; sunt ad regni confirma- bene iirmas liabet civitates. Secundo, a
    tionem. Prov. xx, 28 : Misericordia et lluviorum inundatione, et aquarum ma-
    ceritas custodiunt regem. Et III Ueg. i, rinaruni, ibi, « Elevaverunt. » Tertio, a
    38 et quod Xathan, filius
    39, legitur, turrium altiludine, ibi, « Mirabilis iii

    columbjB, et Sadoch, quod interpretatur altis. » Et notaturtriplex status illorum,


    justus, pcr quod inteliigilur justilia, in quibus regnat Christus. Activi, qui
    inunxerunt Salomonem regem, id cst, per muros : Doctores, qui per ilumina: et
    Christum. llabet thronum, Virginis ma- contemplativi, qui per turres.
    trisuterum. III Ueg. x, 18 : Fecit etiarn lii prima duo. Priino, tangitur lirmi-
    rex Salomon throtium de ebore gran- tas inuroruin, (juantum ad majorcs, qui
    dem. Et liabet sceptrum, crucis patihu- dcbent csse stabiles. SecuiuJo, ([uanlum
    lum. Isa. IX, : Factus est principatus, Parata sedes. »
    ad ininores, ibi, «
    id est, imperii signuin, super hurneruiti In prima duo. Primo, majorum con-
    rjus.Yc\ inflexibilem justitiam. Psal. ii, firmatio. Secundo, veliementia confirma-
    9 : lieges eos in virga fcrrea. Habet pur- tionis, ibi, « Qui non commoiebitur. »

    »V1 34
    S30 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
    Diclt ergo : Sic regnavit fortis, et po- quia hoc in illa passione meruisti : et

    tens in se, et in his qui circa se. « Et- tamen temporalis tantum non es cre-
    enim » per lioc, « firmamt, » in (ide, dendus, imo « a sseculo tu es » Deus, id
    « orbem terras, » suos per totum orbcm est, ab aeterno. Sseculum enim sic more
    Quare terrarum dilTusos. Orbis terrae appellatur Scripturai accipitur pro aeternitatc.
    Ecclesia x^ , . . .

    diciiur Ecclesia mililans : orbis, quia sine an- Yel potest legi de judiciaria potestate,
    orbis ? /^
    gulo. Bernardus : « Ubi angulus, ibi qua> erit scdcs Christi, in judicio parata,
    « sordes. » Vel cei-te quia adhuc militat ajustitia et judicio, sicut alibi, in Psal.
    in terra. Eccle. i, 4 : Terra autem in Lxxxviii, 13 : Justitia et judicium prse-
    seternum stat. Sapient. i, 7 : Spiritus paratio sedis ejus. Matth. xix, 28 : Cum
    Domini replevit orbem terrarum. Hunc sederit Filius homi?iis in sede majestatis
    orbem lirmavit in fide in majoribus. suse, etc, quae parata est « ex tunc^ » id

    Psal. Qui firmavit terram


    cxxxv, 6 : est, ex quo tu es : et « tu es a saeculo »

    super aquas. Ezech. i, 22, Super capita Deus, unde parata est a sseculo, id est,

    eorum firmamentum ad monstrandum, ab seterno. Dan. vii, 14 : Potestas ejus,


    quoniam sunt firmata ». potestas selerna, quse non auferetur.
    « Qui non commovebitur, » ita firmalus

    est, licet concutiatur. Matth. vii, 25 :

    Venerunt flumina, et flaverunt venti, et « Elevaverunt flumina. » Hic est se-


    irruerunt in domum illam, et non ceci- cundum^ in quo ostendit regni poten-
    dit : fundata enim erat, etc. Heec est na- tiam aquarum abundantia et inundatio-
    vis institoris, quae si lluctibus concutia- ne. Prirao, dulcium. Secundo, amara-
    tur, tamen non submergitur. Proverb. rum, ibi, « Mirabiles elationes. »
    XXXI, 11 Facta est quasi navis instito-
    : In prima parte secundum nostram lit-
    ris, de longe, etc. teram dicuntur duo. Primo, majorum
    fluminum inundatio. Secundo, mino-
    rum, ibi, « A vocibus aquarum. »
    « Parata sedes tua. » Hic confirmatio In prima duo. Primo, praedicationis
    quantum ad minores : et dicuntur duo. effusio. Secundo, fervor et devotio in
    Primo, minorum confirmatio. Secundo, effusione, ibi, <( Elevaverunt flumina.
    responsio qusestioni, quae posset fieri, Dicit ergo : Sic firmatum est regnum,
    vel dubitationis remotio, ibi, « A sxculo et etiam in iilo regno, « flumina, » o
    tu es. » Domine, « elevuverunt : » et antequam
    Ait enim : Sic iirmasti orbem terrse, dicat quid elevaverunt, repetit, « eleva-
    majores scilicet qui debent alios contine- verunt flumina vocem suam. »
    re : et etiam (( sedes tua, » minores et Nota, quod Apostoli flumina vocan- Cur
    •
    toli
    humiles, in quibus requiescis et sedes. tur, quia Spiritu sancto repleti, et quasi tur /?•

    Isa. Lxvi, 1 : Quis est iste locus quie- toti spiritus effecti sunl in die Penteco-
    iis mese ? Et subdit paulo post, t- 2 : stes, sicut legitur Act. ii, 1 et seq. Spiri-
    Ad quem respiciam, ut in illo quies- tus autem sanctus fluvius est, secundum
    cam, nisi ad pauperculum, et con- illud Psal. XLV, 5 : Fluminis impetus
    tritum spiritu, et trementem sermones Isetiflcat civilatcm Dei. De donis etiam
    meos ? « Parala, » firmitcr scilicet sta- Spiritus sancli, quibus erant repleti,
    bilita, et immutabiliter. Supra, in quilibet per se, dicitur, Joan. vii, 38 :

    Psal. Lxxxviii, 38 : Thronus ejus, sic- Qui crediderit in me, sicut dicit Scrip-
    ut sol in conspectu meo. Et hoc : tura, flumina de ventre ejus fluent
    « ex tunc, » id est, ex quo passus es, aquse vivse. Hsec flumina, de quibus Ec-

    * Ezcch. I, 22 ; El sitniUtudo supcr capita anl- malium firmamenti, etc.


    COMMENTARll IN PSALMIIM XCII 531

    cli. XXIV, 40 : Eyo sapieniia effudi flu- prophetis, levantibus vocem contra prae-

    mi/ia, id est, Aposlolos permundum dis- dicatores et praedicationem.

    persos. Hiec ergo lluminaelevaverunt vo-


    cem suam, nolentes propter summum
    sacenlotem, Judieorum concilium si-
    et « Mirahiles clationes. » Ilic secun-
    lere. Act. iv, 20 Xou possumus, quod : dnm, in quo subjungitur inundatio aqua-
    vidimus et audivimus, uon loqui. Isa. rum amararum, et marinarum, scilicet
    Lviu, l : CIama,ne cesses, quasi tuha ex- tribulationum.
    alta vovcm tuam. Et ibid. xl, U Exalta : Ait enim : Sic Apostoli, qui erant llu-
    in fortitudine vocem tuam, qui evange- mina, dulcem aquam ministrantia, leva-
    lizas Je/usaleni : exalta, noli timere. verunl vocem, elevaverunt fluctus : et
    tunc factae sunt « mirahiles elationes
    (I Elevaverunt. » Ilic monstratur fer- inaris, » id est, tribulationes ex mundo,
    vor maximus in praedicatione. qui niarc dicitiir, surgentes. PsaL ciii,

    Quasi diceret : Elevaverunt vocem in 25 : Hoc mare magnum, ct spatiosum


    simplici praedicatione flumina, et etiam manibus. Habac. i, 14 : Eacies homines
    Spiritu sancto intumescentes : tlumina quasi pisces maris. Hoc mare contra
    ista, « elcvaverunt fluctus suos, » contra praedicatores et Apostolos inundavit, sed
    omnes eis resistentes, impetuosas praedi- sustinuerunt patienter, imo libenter.
    cationes. Act. vi, 10 : Non poterant re- Act. V, 41 : Ibani Apostoli gaudenies a
    sistere sapientise, et spiritui, qui loque- conspeclu concilii, quoniani digni habiii
    hatur. Luc. xxi, 15 : Ego daho vohis os, sunt pro nominc Jesu contumeliam pati.
    et sapientiam, cui non poterunt resistere, Deuteron. xxxiii, 19 : Inundationem ma-
    et contradiccre omnes adversarii vestri. ris, quasi lac sugent.
    Qui habet enim spiritum Dei, in se ce- Nunc etiam elationes maris, id est,
    lare veritatem non potest sed arguit : mundi honores sunt mirabiles, quia dan-
    cura conlidentia. Gregorius : « Qui spi- tur stultis, et insciis, et de quibus nuUo
    « ritum Dei habet, veritatem celare non modo credentur. Eccle. x, G : Vidi...
    « potest. » Jerem. xx, 9 : Eactus est positum stultum in dignitate suhlimi.
    (sermo Doinini) in corde meo quasi ignis Mirabiles etiam, quia inde bclla in capi-
    exsestuans, claususque in ossihus meis : tulis, et lites in curiis. Isa. iii, 5 : Tu-
    et defeci, ferre non sustinens. multuabitur puer contra senem, et igno-
    « Elevaverunt fluctus, » majores, fa- hilis coiitra nohilcm. In tantum praeva-
    rloclamore inagno, « a vocihus aqua- lent islae elationes, et tot et tantas undas
    rum raullarum, » minorum scilicet cuin suscitant, quod fere submergitur navis
    ipsis praedicantiuin, et veritati atlestan- Pctri, et inaximis repletur undis.
    tiura. Act. IV, 2i : Qui cum audissent,
    unanimitcr levaveruni vocem ad Deum « Mirabilis in altis. » II ic tertium, in
    et dixerunt : Domine, tu es qui fecisti quo ostendit dignitatem regni et fortitu-
    ccelum, et ierram, marc, ct omnia, quae dinem, a turrium altitudine.
    in eis sunl, etc. Secundum Augusti- Ait enim Sic aquae marinae non de-
    :

    num, non est in littera istorum duorum sunt, scihcet perseculiones, et amaritu-
    versuum, nisi tantum, « elcvaverunt llu- dines mundanu'. : et tainen « Dominus in
    « mina vocem suam a vocibus aquaruin altis » existcns, scilicet in sanctis tain-
    a inultarum. » Et legit modo uno non quam in turribus, est « mirahilis, » ela-
    luutando aliquid a dicta littera. tiones iilas reprimendo. i*sal. lxvii, 36 :

    Vel, potest legi secundurn nostram lit- supra : Mirahilis Deus in sanclis suis.
    teram, etiam in malo, ut quod dictum Isa. IX, G : Et vocabitur nomcn ejus Ad-
    est de Aposlolis, dicalur de Genlilibus mirahilis.
    .

    532 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.

    Vel sic : Ita saeviunt mundani : sed, rationibus. Supra, in alio Psal, xviii, 8 :

    « i?i altis, Jioc est, in principibus mundi, Testimonium Domini fidele.


    qui alti mundi reputatione sunt, « nii- Vel, " testimonia tua, » verba scilicet
    rabilis Dominus, » eos sedando, mili- quibus teslabaris eos passuros multa, te

    gando. Supra, in alio Psal. lxxxviii, tamen consolaturum eos. Joan xvi, 33 :

    10 : Tu domiiiaris potcstati maris : Ilsec locutus sum vobis, ut in. mc pacem


    motum autem fluctuum cjus tu miti- habcatis. In mundo prcssuram habebi-
    gas. tis : sed confidite, etc. Luc. xxi, 10 :

    Mirahiiis Et nola, quod Deus est mirabilis in Surgct gens contra gentem, et regnum
    et in opon- scipso, Estlier, XV, 17 : Valdc mirabilis advcrsus rcgnum. Et post, :^. 28 His :

    es, Domine,et facies tua plena gra- est autem fieri incipientibus , respicite, et

    tiarum. In operibus creationis, Apoc. levatc capita vestra, tamquam consolati


    XV, 3 : Magna et mirabilia sunt opera et empti, quoniam. appropinquat, etc.
    tua, Domine, Et in miraculosis, Daniel. « Nimis » autem non notat hic super-
    VI, 27 : Ipse liberator, atque salvator, lluitatem, sed abundantiam, sicut ibi,

    facicns signa, et mirabilia in coelo,et i}i Tu mandasti mandata tua custodiri ni-
    ierra. In consiliis maxime redemplionis mis '. Et alibi, Psal. cxxxviii, 17 Ni- :

    generis humani, Isa. xxviii, 29 : Ut mi- mis honorificati sunt amici tui, Deus.
    rabile faceret consilium suum. In bene- Et Cant:. i, 2 Adolcsccntulse dilexerunt
    :

    iiciis, II Esdr. ix, 17 : Nonsunt rccorda- te nimis.


    mirabilium tuorum, quse fcceras eis.
    ti Vel,testimonia prophetiae dicuntur,quae
    In nomine, Judic. xiii, 18 Cur qiijsris : Christo attestabantur, quae in Christo im-
    nomen meum,quod cst mirabile ? In doc- pletse, credibiles sunt factai. Eccli. xxxvi,
    trinis, Luc. iv, 22 : Mirabantur omnes 18 : Da merccdcm sustineyitibus te, ut
    in verbis gratise, quse procedebant cx prophctse tui fideles inveniantur
    ore ipsius. In promissione, Eccli. xlii,

    17 : Fecit sanctos enarrare omnia mira- « Domum iuam. » Ilic tertia pars Tertis in
    PsiL
    hilia sua, lioc est, mirabilia promissa Psalmi, in qua ad laudem Christi, sub-
    sua. In poenis, Job, x, IG : Revcrsus, jungitur de ejus sanctitate. Quis enim du-
    mirabiliter me crucias. Et xxxvii, 5 : bitet habentem domum sanctam, multo
    Tonabit Dtus in vocc sua mirabili- fortius sanctuin esse ? et tanguntur duo.
    ter. In pra;miis, ut hic : « Mirahilis, Primo, sanctitas. Secundo, sanctitatis
    etc. » perpetuitas, cum addit : « In longiiudi-
    nem dierum. »
    Dicit ergo Domine : potens, et verax, Uonu
    Ec(
    'v.

    a,

    5 « Testimonia tua. » Hic est secunda et etiam propter eminentem sanctitatem, re 0,

    hos il«.

    Secuncia pais totius hujus Psalmi, sicut superius


    pars ^ ^ < '
    quce in te est : o « Domine, sanctitu- scri r«-

    _ _

    Fsaimi. esl divisum. In qua


    *
    commendatur Chri- do, » sanctitatis habitudo, « decet do-
    Laus Cnri-
    sti ;iven-
    tate.
    stus Tcx a veritatc. mum suam, » fidelium congregationem.
    Ait enim : Tam potens est, et in se, Levit. XI, 4i : Sancti estoie, quia cgo
    et in suo regno : et etiain, o Domine, sanctus sum. Unde immundi foras eji-

    c( testimonia tua, » verba sanctorum tuae ciendi sunt. Apocalyps. xxii, \^\ Foris
    veritati attestantia, « credibilia facta cancs, ct venefici. Et nota breviter, quod
    sunt nimis, » ita lucide apparent vera, Iktc domus Dei homo est, quem decet
    ex testimoniis Prophetarum proeceden- sanctitudo, secundum corpus, abstinen-
    tium, ex rationibus naturalibus hoc ip- tiae ct castitatis secundum animam, :

    sum attestantibus, et ex miraculosis ope- sanctitudo claritatis. Ecclesia, quam de-

    * Psal. CXVUI, 4.
    PSALMUS xcni. 533

    cet sanctiludo unitatis. Religio, quam ctitudo voritatis, ut sic tandcm veniatur
    decet sanctitudo obedienlia' et humilita- ad illam supornam domum, in qua est
    lis. Ilospitale, quod decct sanctitudo pie- sanctitudn aelernitatis, ad quam nos per-
    tatis. Sacra Scriptura quam decet san- ducat, etc.

    PSALMUS XCIII.

    Deum prcedicat malos pimientem et justos consolajitem.

    Psalmus ipsi David, Qitarta sabbati. bem suam,et hsereditatem suam


    1 Deus ultionum Dominus
    . Deus : non derelinquet.
    ultionum libere cgit. I 5. Quoadusque justitia convertatur
    2. Exaltare, qui judicas terram : red- in judicium, et qui juxta illam
    de retributionem superbis. omnes qui recto sunt corde.
    3. Usquequo peccatores , Domine, 16. Quis consurget mihi adversus ma-
    usqucquo peccatores gloriabun- lignantes^ aut quis stabit me-
    tur? cum adversus operantes iniqui-
    4. Effabuntur et ioquentur iniquita- tatem ?
    tem, loquentur omnes qui ope- 17. Nisi quia Dominus adjuvit me,
    rantur injustitiam? paulo minus habitasset in in-
    5. Populum tuum, Domine, humi- ferno anima mea.
    liaverunt : et hcereditatem tuam 18. Si dicebam : Motus est pes meus,
    vexaverunt. misericordia tua, Domine, ad-
    6. Viduam et advenam interfecerunt : juvabat me.
    et pupillos occiderunt. 19. Secundum multitudinem dolorum
    7. Et dixerunt : Non videbit Domi- meorum in corde raeo, consola-
    nus, nec intelliget Deus Jacob. tiones tuae laetificaverunt ani-
    8. Intelligite. insipientes in populo : mam meam.
    et stulti, aliquando sapite. 20. Numquid adhaeret tibi sedes ini-
    9. Qui plantavit aurem non audiet? quitatis, qui fingis laborem in
    aut qui tinxit oculum non con- prsecepto?
    siderat? 21. Captabunt in animam justi, et
    10. Qui corripit gentes non arguet, sanguinem innocentem con-
    qui docet hominem scientiam? demnabunt.
    11. Dominus scit cogitationes homi- 22. Et factus cst mihi Dominus in re-
    num, quoniam vanffi sunt. fugium, et Deus meus in adju-
    12. Beatus homo, quem tu erudieris, torium spei meas.
    Domine, et de lege tua docue- 23. Et reddet illis iniquitatem ipso-
    ris eum : rum, et in malitia eorum dis-
    i3. Ut mitiges ei a diebus malis, do- perdet eos disperdet illos Do-
    :

    ncc fodiatur peccatori fovea. minus Deus noster.


    14. Quia non repellei Dominus ple-
    33 i D. ALB. MAG. ORD. mJED.
    tandus Psalmus iste : veltangitur de iUis,

    et ipsorum
    patientia est enim lalis : :

    « Psalmus ipsi David, quarla sabbati. »


    IN PSALMUM XCIII Adcujus intehigenliam, notandum, quod
    quarta die ante sabbatum, facta sunt in
    coelo luminaria, sicut habetur Genes. i,

    COMMENTARIUS, 14 et seq., in quo figuratur vita sancto-


    rum, qui sunt in coelo fixi meditatione,
    et conversatione. Ad Phiiip. iii, 20 :

    Psobmis ipsi David, Nostra convcrsatio in cmlis est. Et tam-


    Quarta sabbaiiK quam luminaria. Ad Philip. ii, 14 et 15
    Omnia facite,... ut sitis sine querela, et
    :
    1
    simplices filii Dei, sine reprehensione,
    Argumen- Deus iiltionuvi Doininus. » Hic est
    « in medio nationis pravae et perversse :

    Sextus pas- Fsalmus noiiagesimus tertms in toto h- inter quos lucetis sicut luminaria in
    sionis tVuc-
    fus, potestas
    1
    bro, m .
    j 1
    secundaparte quadragesimus
    j •
    x
    ter- mundo. Sensus ergo tituli est : « Psal-

    judicfs! tius : in quo, sicut superius dictuin fuit, mus » iste, subjectus, qui est « David, »
    postquam dictum est de (Ihristi regia ut auctoris, est canlandus « quarta sab-
    potestate acdignitate, quam nunc habet, bati, » id est, Sanctis designatis per illa

    agitur de ejus judiciaria potestate, quam quse facta sunt quarta sabbati, quia pa-
    in judicio exercebit, quamvis nunc si- tienter agunt cursum suum ut sidera,
    leat et sustineat patienter. Isa. xlii, 14 : diem judicii exspectantes.
    Tacui semper, silui, patiens fui, sicut
    parturiens loquar. Eccli. v, i: Altissi- Dividitur autem Psalraus in tres par-
    miis est patiens redditor. Sic et sui pa- tes. In prima parte agit de potestate
    tienler agunt prsesenlis vitae cursum_, et Chrisli judicis, contra superbiam inimi-
    exspectant. corum Ecclesiae. Secundo, de scientia,
    Unde in titulo Psahni, dicitur eis can- seu sapientia contra eorumdem blasphe-

    1 Les Septante attribuent encore ce psaume qu'il peut reprocher de faire perir Fetranger,
    a David, et 1'assigne pourle quatrieme jour de ^. 6 ; ce sont eux seuls qui, divinement cons-
    la semaine. Ce dernier point est confirme par titues dans leur autorite, peuvent donner a
    la tradition juive quant au premier, il n'est
    ;
    croire que Jehova est complice de leurs me-
    pas acceptable. Le psaume est une plainte faits, y. 20. Thalhofer, Elliott, Jennings, rap-
    contre Texaction des princes du peuple et les portent avec raison psaume a la siluation
    le

    juges ; David n'aurait pu le composer ni pen- indiquee par Isaie, i, x, 2. ^ous avons par
    23 ;

    dant le regne de Saiil, qui n'etait point un consequent ici le meme sujet qu'au psaume
    tyran pour le peuple, ni pendant la revolte LXXXI sans aucune mention d'une atteinle
    d'Absalon, qui afTectait de se poser en meilleur portee aux institutions civiles et religieuses,
    justicier que son pere. Sans parler de Patrizi comme dans les Ps. LXXIIl et LXXVIII, qui de-
    qui, a la suite d'OIshausen, fait ecrire le plorent les maux causes par les nations idola-
    psaume quelque 150 ans avant Jesus-Christ, a tres.
    propos de la persecution d'Antiochus Ephi- « Consolationem et levamen complectilur
    phane, plusieurs commentateurs veulent que pro iis qui in pra;senti vita pietatis causa ve-
    le psalmiste aiteuen vue les puissances etran- xantur et aftliguntur. » Euseb. Dans les temps
    geres qui menacaient Israel, les Perses dans troubles ou sa foi lui attire des persecutions, le
    les teuips quisuivirent Texil, suivant Delitzsch, chretien peut reciter et mediter ce psaume
    et selon Ilengstenberg, les Chaldeens qui de- avec y apprendra a ne point s'etonner
    fruit. II

    venaient de plus en plus a craindre, et contre de la malice des persecuteurs, eta se remettre
    lesquels ecrit aussi Habacuc. Mais les e.xpres- aux mains de Dicu avec une aveugle confiance.
    sions dont se sert recrivain sacre supposent
    qu'il a en vue des Israelites ; c'est a eux seuls H. Lesetrk
    :

    COMMENTARII L\ PSALMTM XCllI.

    niiam, ibi. « Et rUxcnDit : Xo)i vidchit. » ct aurcs ejus aggrava. Socundo, in re-
    In tertia. de bonitate cjiis conlra niali- probum sensum dando, ut putenl bona,
    tiani, ibi. « Qtiis consurget nii/ii? quoe vere mala sunt, et e contrario. Ad
    In prima pai'le Jioiinlur tiia, qua'' ne- Rom. 28: Tradidit illos Deus in rc-
    i,

    cessaria sunt ad judicis potestatem. eo probum scnsum ut jaciant ca qu;c non :

    quod JQsta sit. Primum est justus animus convcniunt. Tertio, multis amaritudini-
    in judice. Secundum, justus ordo judicii, bus eos respergendo. Eccle. ii, 23
    Et tertio, justa causa in eo qui judica- Cuncti dies hominis doloribus et a^rum-
    tur. De primo. agit primo. De secundo, nis plcni sunt. Act. viii, 23 : In felle
    ibi, « Esnllarc, qui judicas tcrram. » amarituninis, et ohligatione iniquitatis
    De tertio, ibi, « L^squequo peccatores. » vidco tc essc. Quarto, damnis rerum, et

    In prima duo secundum duo, qua> fa- segritudinibus corporum affligendo, sic-
    ciunt animum judicis justum. Severitas, ut factum est in Herode ', et in Antio-
    qucv nulli parcit, et libertas qua? munera cho ^
    a quoquam non accipit, ibi, « Libcre Dominus ergo Deus ultionum libere «

    egit. » egit, » semper sine omni coactione, in

    omnibus quaecumque fecit et libere :

    >ar8 Dicit ergo: Sic regnat Dominus ad aget in judicio. Liberum cnim judicium
    ni.
    dexteram Dei Patris, et ipse Dominus, Dei ab omni coactione. Sap. xii, 12 :

    qui putatur a quibusdam non judicatu- Quis dicct tibi : Qiiid fecisti ? aut rjuis
    rus, tamquam oblitus, vel aliis occupa- stabit contra judicium tuum ? Ad
    tus existens, « Deus idtionurn : » et re- Rom, IX, 19 : Voluntati ejus quis resi-
    pefit, Dcus ultionum, » ad majorem
    (' stit .^Aprava affectione : quia nec odio,
    confirmationem. Deut. xxxii, 43 San- : ncc amore, nec pretio, nec prece poterit
    quinem scrvorum suorum ulsciscetur. corrumpi. Prov. vi, 34 et 33 : Zclus ct

    PsaL xcviii, 8: Et ulscisccns in omnes furor viri non parcet in die vindictse,
    adinventioncs corum. Isa. xlvii, 3 fl- : nec acciuicscct cujusquam prccihus, nec
    tioneni capiam,ct )wn resistet mihi homo. suscipiet, etc.
    Nahum, i, 2 : Ulciscens Dominus in Secundum hanc litteram, « libcre »
    hostcs suos. descendit, a libcrtate. Augustinus autem
    Et nola, quod replicatur « Deus ultio- in quodam scrmone de Passione Domini
    num, » quia punit anima simul ct cor- exponit libere, id est, liberaliter, ut de-
    pore. Apoc. i, 10: Dc ore ejus, scilicet scendat a liberalitate : cum enim posset
    tilii bominis, exibit gladius utraque pro peccato primi hominis, totum homi-
    parte acutus. Item, quia punit malos nem destruxisse, liberaliter ipsum morte
    in se, et in aliis, rum quibus elin quil)us propria liberavit : et cum possot de ju-
    peccaverunt. Lsurarius devorabit in iii- stitia damnare peccantem in infernum,
    ferno filium si poterit, et locator locatri- sanat febrem immittendo, inio aliquando
    cem. Isa. ix, 19: Er^it populus quasi beneticia cxhibendo.
    csca iqnis : vir frafri suo non parcet.
    Item, quia bic punientur, et etiam in « Exaltare. » Ilic secundum, in quo
    futuro. Jer. xvii, 18 : Duplici contritione monstratur justus ordo in judicando, ad
    contere eos, Domine Deus noster. quem concurrunt tria quae tanguntur hic.
    1"'''- Ilic autem ulciscitur sc mullipliciter. Primum auctoritas. Secundum, discussio
    '"•
    nes.
    Primo, exca^cando inimicos suos. Sap.
    '
    1
    meritorum, ibi, « Qui judicas. » Ter-
    11, 21 : Excxcavit malitia eorum illos. tium, retribulio debita, quod nolatur
    Isa. VI, 10 : Excseca cor populi Jiujus, cum dicit : « Jiedde retributionem. »

    » Cf. Act. xu, 23 et seq. 2 Cf. II Mach. IX, 7 et seq.


    530 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    conditiones Ait enim : Sic Dominus justus est in « Usquequo peccaiorcs. » Hic tertium, g
    'udicis.
    judicando et proplerlioc, Domine, « aval- in quo tang-itur justa causa in judicio
    tare », id est, appare in illa auctoritate Christi, quia judicabit judicio damnatio-
    et altitudine, quam habos ad judican- nis eos, qui vere iamnati erunt, scilicet

    dum. In Psal. xx, li, supra : Exaltare, peccatores, quorum culpam tangit in ge-
    Domine, in virtiite lua. Isa. ii, 11: nerali, primo conquerendo de dilatione
    Exaltahiiur Domhms solus in die illa. judicii eorum. Secundo, specificando
    Solus enim habebit auctoritatem judi- ipsam, ibi, « Uscjuequo peccatores. »

    dicandi, quae judici, ut dictum est, est Dicit Reddc superbis merita, et
    erj^ro :
    Vana

    necessaria. Ad Rom. xiv, 4 : Tu quis cs, cito, quia o Domine, « uscpuequo pecca- jactan

    qui judicas aliemim servuni ? Domino tores.^ » durabunt in peccatis suis, et

    suo stat aut cadit. Qui judicas ter-« permittentur in illis? Job, xxi, 7 : Quare
    ram., » judicio discussionis, quod etiam impii vivunt, sublevari sunt, conforta-
    necessarium est judici. Job, xxix, 16 : tique divitiis ? Et Jerem. xn, Quare 1 :

    Causani, quam nesciebam, diligentis- via impiorum prosperatur : bene est om-
    sime investigabam. Et Paulus, I ad Co- nibus (jui prsevaricanUir et inique agunt?
    rinth. iv, 5 Nolite ante tempus judicare.
    :

    Ante tempus judicat, qui ante discussio- « » Hic speci-


    Usqueqiio peccatores ?
    nis judicium, defmitionis judicium prce- ficat illorum culpam, primo tangens ma-
    cipitat, sicut fecit David concedendo litiam cordis. Secundo, oris, ibi, « Effa-
    ssrvo Miphiboseth medietalem rerum buntur. » Tertio, operis^ ibi, « Omnes
    suarum '. Terram. autem hic appellat qui operantur. »
    terrenos homines, qui judicabuntur : sed Dicit ergo : Sic quamdiu durabunt
    coelestc?, qui reliquerunt omnia propter peccatores generaliter, et « usquequo
    Christum, ipsi judicabuat cum Christo. peccalores gloriabimiur ? y) superbiendo
    Matth. XIX, 28 : Amen dico vobis, quod in cordibus suis specialiter. Psal. li, 3:
    vos qui reliquistis omnia, etc. Cceli sunt, Quid gloriaris in malitia, cjui potens es
    non terra. Supra, in Fsal. xviii, 2 : Caeli in iniquitaie ? Et alibi, Psal. lxxiii, 4 :

    enarrant gloriam Dei, Gloriati sunt qui odcrunt te, in medio


    solemnitatis tux. Hsec gloria cito trans-
    « Redde. » Ecce tertiura. Quasi dice- iens est, Isa. xl, (3 : Omnis caro fcenum,
    ret : Sic ostende auctoritatem, et nierila et omnis gloria ejus, quasi flos agri. Yi-
    discuta, etpostmodum, « redde retribu- lis, et foetens Deo, et Angelis ejus, [ Ma-
    iionem sujjerbis, » non humiliter pffiiii- chab. II, 62 et 63 : ^l verbis viri pecca-
    tentibus, sed ex superbia contumacibus, toris ne timueritis : ciuia gloria ejus
    et inflatis: quod et faciet. Isa. ii, 12 :
    stercus, ef vermis est : hodie extollitur,
    Dies Domini exercituum super omnem et cras non invenietur. Et tandem mise-
    superbum et excelsum, et super omnem riain cumulans, Apocaiyps. xviii, 7 :

    arrogantem : et humiliabitur. Psal. xxx, Quantum glorificavit se, et in deliciis


    24 ; Retribuet abundanter facientibus fuit, tcnitum date illi tormentum et lu-
    superbiam. Et alibi, Psal. cxxii, i Op- : ctum.
    probrium abundantibus, et despectio su-
    perbis. Et hoc necessarium est post au- « Effabuntur, et lo^iuentur. » Hic se- A

    ctoritalem et discussionem. Deut. xvi, cundum, in quo tangitur culpa oris,

    20: Juste, quod justum est, persequeris. quam vocat duplicem : supcrfluitatem,
    ibi, « Effabuntur. » Et perversitatem,
    ibi, « Et loquentur iniquitatem. »

    1 Cf. II Reg. IX, 1 et seq,


    com:me.\t\rtt tn psai.mum xcttt. 537

    Ait enin) : Sic « glorinhitntnr » in qui in te credunt, et hoercditas tua sunt.


    corde, et etiam « pffdbinitur, » extra per Eccli. XXIV, 13: InJacob inhabitn, et in

    abjndantiam fabunlur. Matth. xii, 3i: Isrnel luvrcditnre. Isa. xix, 2o : Il,Trcdi-

    Er abimdnntin corclis os loqiiitiir. Nota- tns nica Isrnel. « Vcxavcrunt, » spo-


    tur in hoc arrogantia etjactantia. Jerem. liando, res proprias auferendo. Mich. iii,

    XLViii, 20 Aiidivitniis sii])erl)iinn Monb...


    : 3 : Qiii conicdcriint carnem populi mei,
    et arrogantinni, et subliniitntem cordis et pellcm dcsupcr c.rcoriaverunt. Tsa. i,

    ejus. 7 : Regionem vestram coram vobis alieni


    u Et loquentur iniquitatem. » Ecce devorant.
    malitia et perversitas. Tsa. lix, 3 : Lnbia Nota etiam, quod charitas hic hajredi- Haeredi'a3
    Uei sumi
    vestrn locutn sunt mendncium, ct lingun tas Dci, id cst, hoeredilas a Deo data, poiest pro
    charitato.
    vestrn iniquitatem fntur. potest dici. Primo, quia immobilis, sicut
    haereditas, quantum est de se. I ad Co-
    « Omnes qui opernntur. » flic tangi- rinth. xiii, 8: Charitas numquam c.rci-

    tur pBccatum operis. Primo, in generali. dit. Item, homo pro hsereditate se expo-
    Secundo, specificantur mala eorum ope- nit morti. Sic per charitatem antequam
    ra, ibi, « Populum tuum. » amittant ipsam, viri justi. III Reg. xxi, 3
    Dicit ergo : Sic efTabuntur et loquen- et seq., Naboth prius voluitmori, quam
    tur : loquentur, inquam, repetit secun- amitteret haereditatem. Ad Rom. viii,

    dum communem quod non ha-


    litteram, 38 : Certus siim, ciuia ncquc mors, neciue
    bet vera littera Augustini, « omnes qui vita,... poterit nos scparare a charitate
    opernntur iniquitntem. » Tiic ergo tangi- Dei, etc. Ttem, haereditas pascit domi-
    tur culpa operis. Tn Psal. vi, 9 : Discedite num suum. Sic charitas. Psal. xxxvi, 3 :

    a me, omnes qui operamini iniijuitatem. Etpasceris in divitiis ejus. Haec haeredi-
    Et T.uc. xni, 27 : Discedite a me, omncs tas in bonis non destruitur, sed vexatur,
    operarii iniquitatis, quia non novi vos. ut crescat. Gregorius : Quod flatus car-
    « boni, hoc tribulatio charitati. »

    « Populum tuum, Domhie. » Hic spe-


    cificatur illorum culpa in opere. Et « Viduam et advenam. » Hic tertium, O
    primo tangit peccatum quo peccant mali in quo tangitur perversa operatio conlra
    in sanctos, male eos vilificando, quod proximum, occidendo et dicuntur tria :

    est contra honoros. Sccundo, eos depau- secundum tria gencra miserabilium per-
    perando, quod cst contra divitias, ibi, sonarum. Primum genus est viduarum,
    « Et hsereditatcm. » Tcrtio, occidendo quae carent adjutorio mariti. Secundum,
    contra delicias, et voluptates corporalcs, advenarum, qui carent adjutorio proximi
    1 ibi, « Viduam et ndvcnam. » et cogniti, ibi, « Et advcnam. » Tertium,
    \ Dicit ergo : Sic quaero, quamdiu du- pupillorum, qui carent adjulorio patris
    rabunt operantesiniquitatem ? 3ed quam proprii, ibi, « Etpupillos. »
    ^'
    iniquitatem faciunt? Hanc utique, n po- Dicit ergo : Sic humiliant populum
    pulum tuuni, Doniinc, huniiHm'crunt, » tuum, et sic spoliant, et etiam, quod de-
    ipsum vilificando, conculcando. I ad Co- terius est, « intcrfeccrunt, » ad litteram,
    rinth. iv, 13 : Tamquam purgamenta nviduam, » auxibo mariti destitutam, « et

    hujus mundi facli sumus. Eccle. x, 7 : advcnam, » destitutum auxilio proximi


    yidi servos in ecjuis, et principes nmbu- ct noti. Deuteron. xxiv, 17 : Non pcrver-
    lantes quasi super terram servos. Isa. tcs judicium adven/e et pupilli. Isa. i,

    xxix, i: Ilumiliaheris , deterra lociueris, 1 7 : Judicate pupillo, defendite viduam.


    et de humo audietur cloquium tuum. Exod. XXII, 22 : Viduse ct pupillo non
    « Et hsereditntem tuam, » fideles tuos nocebitis. « Et pupillos occiderwit, »
    538 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    quod crudelissimum est, ad litteram, vel spicii omnia. Ad Hebr. iv, 13: Omnia
    eorum sustentationem aufcrendo, vel nuda et aperta sunt oculis ejus. Talibus,
    subtrahendo. Eccli. xxxiv, 2o : Panis qui h'itere se putant, dicitur, Tsa. xxix,
    egentiinn, vita 'pauperiim est : qui de- 15 : Vse, qui profundi estis corde, tit a
    fraudat illum, homo sanguinis est. Deo ahscondatis consilium.
    Viduam spiritualiter hic appellat ani-
    mam a Christo sponso viduatam, de qua
    Job, xxiA', 21 : Pavit sterilem, qux non « Tntelligite, insipientes. » Hic arguit
    vidux hene non feeit. Adve-
    parit, et eorum stultitiam. Et primo, quantum ad
    nam, non habentem hic mansionem, sed humana. Secundo, quantum ad divina,
    inquirentem, et tendentem ad seternam. ibi, « Etstulti. »

    AdHebr. xiii, li : Nonhahemus hie ma- Ait enim : Sic dicunt miseri : qui estis
    nenlcm civitatem, scd futuram inqniri- (( in populo, » de numero scilicet homi-
    mus. Pupillum, spiritum qui caret pa- num, unde saltem humana ratione debe-
    tre diabolo, et matre concupiscentia tis uti, « intelligitc » humana. Psal.

    mala, de quibus Ezechiel. xvi, 3 Patcr : XXXI, 9 : Nolite fieri sicut equus et mu-
    tuus, diabolus scilicet, Amorrhpp.us., et lus, quihus non est intellcctus . Joan. iv.

    rnater tiia, Cethaea. Tales opprimunt im- 16, dixit Dominus Samaritanae Voca :

    pii in hac vita, verbis et operibus malis. virum tuum,G\.o?,?,a, « intellectum tuum.»
    (( PJt stulti, alirjuando sapitc, » hoc est,

    saporate, quse vere saporata sunt, scilicet


    « Et dixerunt : Non videhit Domi- ccelestia, quae non gustatis. Ad Coloss-
    Secunda nus. » Hic secunda pars Psalmi, in qua III, 2 : Quse sursum. sunt sapite, non quas
    pars
    Psalnii. agitur de scientia Christi judicis, qua super terram. Hocintelligite, hoc sapite,
    redarguituradversantium infidelium blas- quoniam sicut in Job dicitur, xxiv, 23 :

    phemia. Secundo, redarguit illam, ibi, Oculi ejus sunt in viis illii/s, scilicetho-

    « Intelligite, insipientes. » Tertio, Judaeis minis. Et Proverb. xvi, 2 : Omnes viai

    ostendit sapientiam, ibi, « Qui plonta- hotninis potent oculis ejus.


    vit. »

    In prima duo. Primo, tangitur eorum


    blasphemia, quantum ad exteriorem ac- « Qui plantavit nurem.. » Hic probat 9
    tum cognoscendi, ibi, « A^on videhit. » divinam sapientiam judicis : et dicuntur
    Secundo, quantum ad interiorem discer- duo. Primo, ostendit veritatem scientiae
    nendi, ibi, « Nec intelliget. » in judice. Secundo, infert felicitatem ex
    Dicit ergo : Sic mala loquuntur, et eruditione, qua^ est ab ipso, ibi, « Beatus
    iniquitem, « et etiam dixerunt, » contra homo quem tu erudieris. »

    Deum loquentes : « Non videhit Domi- In prima duo. Primo, ostendit verita-
    nus, » mala quse facimus. Eccli. xxvi, tem scientise judicis, quantum ad actus
    23 et 26 : Quis me videt ? Tenehrfe cir- exteriores. Secundo, quantum ad inte-
    cumdant me Delictorum meorum non riores, ibi, « Qui corripit gentes. »
    memorabitur Altissimus. Job, xxii, 13 : In prima duo. Primo, ostendit scien-
    Quid cnim novit Deus ? ctquasi per cali- tiam quantum ad actum exte-
    in judice
    ginem judicat. Hoc est quod subjungi- riorem quo discimus. Secundo, quantum
    tur « Nec intelliget Deus Jacoh, » lu-
    : ad actum quo discernimus,per nos ipsos,
    ctatorum, Christianorum scilicet, ut dis- quod est videre, ibi, « Aut qui finxit. »
    cernat cognita vel visa : et hoc falsum est. Dicitergo : Insipientes intelligite, stulti
    Eccli. XXIII, 29: Domino cnim Dco antc- sapite, quid '?
    Hoc : « Qui plantavit au-
    quam crearentur, omnia sunt agnita: sic rem » humanam in homine, « non au-
    et post perfectum, supple, sicut ante, re- diet ? » Quasi dicat : Absurdum esset ip-
    COMMENTARII IN PSALMUM XCIII. 5.J9

    sum carcre auditii. qui ipsiim laigilur ad actus interiores, qui sunt tres. Arguc-
    aliis. Simile, Isa. lxvi, 1) Xiunquid cyo,
    : re, de quo primo : docere, de quo secun-
    qtii alios parcre facio, ipse uon pariani, do, ibi, « Qui docct hominem. » Scire,
    dicit Dnminus ? si e(jo, qui (joierationctn de quo tertio, ibi, « Domitius scit. »

    Cfetcris tribuo, stcrilis ero, ait Dominus Dicit ergo : Sic non caret visu, non
    Deus ?Acl. XVII, 2o : AVr manibus liu- auditu : et etiam ille « qui corripit gcn-
    manis co/itur, indiqens aliquo. In Psal. tes, » misorias ct paMialitates inlligendo
    XV, 2 : Bonorum mcorum non eges. Sa- pro peccato originali : vel qui corripit in
    pient. I. 10 : Auris zcli audit otnnia. pra^senti frequenter pro culpis manifcstis,
    « Aut qui fin.rit, » iinii^ondo fecit, sic- Jeiem. X, 2i-: Corripc tnc, Dominc, ve~
    ut ligulusde luto, uoculum, non conside- rutntamen in judicio, et non in furorc
    rat ? » non lial)et virtutem considcrandi tuo. Psal. xxviii, 12 : Propter iniquita-
    et discernendi res sicut oculi colores. teni corripuisti hominetti : <i Non argtict ?r>

    Eccli. XXIII, 28 : Oculi Domini multo Quasi diccret: Imo ccrte arguet. Isa. xi,

    plus lucidiorcs supcr solcni, circumspi- 4 : Et arcjuct in se^juitate pro mattsuetis


    cientes omncs vias hominum. terne. Arguet in preesenti, spiritum sa-
    jre Et nota, quod Dominus diciturplantare pientiiB et scientiai infundendo, Joan.
    ntia,
    ulo aurem. et llnijere oculum. In aure obe- XVI, 8 : Cutn vcnerit illc, arguet muti-
    ntia.
    dientia, quia quando dat obedicntiam, dum dc pcccato,et dc justitia, et de ju-

    ad lioc dat, ut semper augeat ipsam. dicio. Arguct tandem in judicio omnia
    Maltli. xin, 9 : Qui habet aures audien- manifestando, Psal. xlix, 21 : Arguam
    di, audiat. Psal. xvii, 4o : In auditu au- te, ct statuatn contra faciem tuatn.
    ris obcdivit mihi. In oculo sapientia, « Qui docet. » Eccc secundum. Quasi
    queni Deus lingit : quia qui sapiens est, diceret : Et numquid docebit, « qui do-
    se nihil esse sentit omnino. l ad Corintli. cet hominctn scietitiam ? » Quasi dicc-
    iii, 18 : Si quis vidctur inter vos sapicns ret : Sic. Eccli. i, 1 : Omnis sapientia a
    essc in hoc s3eculo,stultus fxat ; annihile- Domino Deo est. Psal. cxviii, 6 : Bonita-
    tur ut fictile, ut sitsapiens. Item, plantat tctn, et disciplinam, et scientiam doce
    aurem, qui injungit obedientiam, scilicet me. Job, xxxii, 8 Inspiratio Omtiipo- :

    Praelutus. Qui ergo aliis injungit ut obe- tentis dat intclligentiam. Joan. xvi, 13 :

    diant, non audiet ? Quasi diceret : Num- Cum venerit illc Spiritus veritatis, doce-
    quid obediet? Ita : ne dicatur ei illud bit vosornnem veritatcm. Et posset esse
    Matth. XXIII, i, Vic tibi Scriba, et Pha- thema in Pentecoste, quando missus est
    risijee : et cur ? Alligant enim onera gra- Spirilus sanctus, qui arguit et docet.
    via, et importabilia, ct imponunt in hu- Et nota quod Dominus arj^uit, primo 'Jeus muitis

    meros hominutn : di(/ito aulum suo tio- pcr culpse ostensionem, Psal. xlix, 21 : arguit.

    lunt ea morcrc '. Qul fingit oculum, alii Arguatn tc, et statriatn contra facicni
    vigilias, et diligcntem sui injunj^it cu- tuam. Secundo, pcr conscientiae remor-
    stodiam, non considerat? id est, conside- sioncm, Jerem. ii, 19 Arguet te malitia :

    rarc debet vigilando in sui propria cu- tua, id est, mala conscicntia tua et :

    slodia ? Ita : ne ei dicatur illud Apostoli aversio tua iticrcpabit te, id cst,
    ad Romun. ii, 21 : Qui alium doccs, conscientia a Deo aversa. Per Spi-
    teipsutti tion doccs ? ritus sancti inspirationem, Joan. xvi,
    8 : Cum venerit ille, arguet mundum
    dc pcccato. Pcr Pra^latorum correctio-
    « Qiii corripit. » Flic secundum, iii nem, juxta illud Aposloli, II ud Ti-
    quo ostendit scicntiam judicis, quantum moth. IV, 2 : Arguc, obs(^cra,increpa. Per

    ' Cf. Luc. XI, 46.


    5iO n. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

    disceptationes in judicio, Tsa. ii, 4 : erudieris,Domine, » id est, extrarudifa-


    Argnet popiilos multos. Et in cap. tem posueris. Psal. ii, 10 Erudimini, :

    XI, 4 Arguct in sequUate pro mansue-


    :
    extra ruditatcm ponamini, qui judicatis
    tis terrse. Jadas in canon. ^t- 14 et 15 : terram. Et hoc flngello tribulationis,
    Ecce venit Dominus... arguere omnes quasi martello. Jer. vi, 8 : Per omne
    impios de omnibus operibus impietafis flagellum erudieris Israel '. Et per ignem
    eorum. charitatis. Thren. i, 13 : De excelso mi'
    sit ignem in ossibus yneis, id est, chari-

    11 « Dominus scit cogitationes. » Hic ter- tatem, et erudivit me. « Et cle lege : »

    tium quod pertinet ad tertium interio- supple, et bealus est, si « de lege tua do-
    rem actum, scilicet scire. Primo, ergo cueris eum, » id est, per legis tuae verba,
    ostendit quod habet scientiam cogitatio- implens in eo illud Isa. liv, 13 : Ponam
    numhominum. Secundo, quid sciat de universos filios tuos doctos a Domino.
    illis, ibi, « Quoniam vanse. » Joan. VI, 45 : Erunt omnes docibiles

    Ait ergo : Sic arguit, et sic docet, et Dei.


    potest, quoniain « Dominus scit cogita- Beati ergo, qui tamquam parvuli per- Lex!

    tiones hominum. » Eccli. xlii, 20 : Non secutionibus erudiuntur. Matth. v, 10:


    prseterit illum omnis cogitatus. Job, Beati qui persecutionem patiuntur pro-
    XXIV, 23 ; Oculi ejus sunt in viis illius, pter justitiam. Et beati, qui de lege tua
    scilicet hominis, hoc est, in omnibus docentur, id est, de charitate Dei, quse
    operibus, tam interioribus quam exte- vera est lex ejus. Job, xi, 5 et 6 : Uti-
    rioribus. Et quid scit de illis ? « Quo- nam Deus loqueretur tecum, et aperiret

    niam vanse sunt. » Job, xi, 11 : Ipse labia sua tibi. Ut ostenderet tibi... quod

    novit hominum vanitatem. Eccle. i, 2 : multlplex esset lex ejus. Hanc docet dis-
    Vanitos vanitatum, dixit Ecclesiastes : cipulos suos. Quos ? illos qui reliquerunt
    vanitas vanitatum, et omnia vanitas. omnia propter se. Luc. xiv, 33 Omnis :

    ex vobis, qui non renuntiat omnibus


    quse possidet, non potest meus esse disci-

    l!8 Beatus homo quem tu erudieris. »


    « pulus. Propter hoc dicitur, Osee, ii, 14:
    Hic secundum, in quo ostendit post pro- Ducam eam in solitudinem, et loquar
    batam judicis sapientiam, eorum, qui ad cor ejus. Propter hoc dicitur, Prov.
    ab eo docti fuerint, felicitatem in quo : 1, 8 : Andi, fili mi, disciplinam patris
    dicuntur duo. Primo, tangitur in gene- tui, et ne dimittas legem matris tuse.

    rali felicitas. Secundo, subditur in spe-

    ciali, in quo, ibi, « Ut mitiges. »


    In prima, primo tangitur eruditorum « Ut mitiges ei. » Hic secundum, in

    felicitas. Secundo, erudiendi diversitas quo tangitur utilitas in speciali : et tan-


    vel docendi, ibi, « Quem tu erudieris, gitur triplex. Primo, mitigatio doloris
    Domine. » in tribulatione. Secundo, conservatio in

    modus. Per flagella,


    Est enini duplex ipsa mitigatione, ibi, « Quia non repellet

    quem tangit primo. Per legis suae verba, Dominus. » Tertio, remuneratio post
    quem secundo, ibi, « Et de lege. » tribulationes in a>terna A^ita, ibi, « Quo~
    Dicit ergo : Sic omnia scit usqae ad adusciue. »

    hominum cogitata : et propterhoc « bea- Mitigatio tangitur in duobus. In leni-


    pf/^ald^i
    eruditur? et <''* homo, » liic jam beatitudine spei, tate, ibi, « Mitiges. » In brevitate, ibi,

    ^docetur"' postmodum beatitudine rei, « quem tu « Donec fodiatur. »

    '
    Jcrem. vi, 8 : Erudire Jerusalem, ne forte tam terram inhabitabilem, etc.

    recedat anima mea a te, ne forte ponam te deser-


    COMMCNTAUll IN PSALMUM XCUI. 541

    Ait eiiini : Sic Doiiiine, beatus quem buendo, Eccli. xliii, 24 : lios obcians
    tu erudieris : ad lioc, inquam, « iit niiti- ab ardore venienti humiiem e//iciet eum.
    ges ei, » id esl, mitiiiationem facias, « a (Jregorius : « (lustato spiritu, desipit
    diebus maHs, » diebus, inquam, tribula- « omnis caro, et omnis carnalis quies. »
    tionis. Supra, in Psal. lxxxiv, 4 : Miti- Pra^mium ante oculos cordfs adducendo,
    gasti oiiDicin irain tuam. Vj{ alibi, I\sal. II ad (^or. IV, 17 : Id cnim,quod in prx-
    Lxxxviii, }fotum autein /luctuum
    10 : senti est momentaneum et ieve tribulatio-

    ejus tu tnitiijas. Dies aulem dicil inalos nis nostr.T, supra modum in sublimitate
    propter malitiam pcence, qua^ in ei-^ est, cVtertium glorix pondus operatur in no-
    Supra, in l*sal. lx, 2 : In die mala libera- bis. (Iregorius : « (iOnsideratio praemii
    biteuin Dominus. Mattli. vi, 34 : Suf/icit « minuit vim

    También podría gustarte