Está en la página 1de 4

gazeTi "yvela siaxle" 28 aprili - 05 maisi, 2011 weli

`aRaravis axsovs, rom arsebobs saliteraturo enis normebi~


`eniT vxedavT, eniT gvesmis, eniT vgrZnobT!”
`reklamebSi
duta sxirtlaZe `diezi~-s nacvlad `Ziezi~-s iyenebs.”

_ am sakiTxze fiqrisas miCndeba kiTxva: nuTu adamiani sulxan-sabas virze


ukeTesi ar unda iyos?! – ambobs filologiis mecnierebaTa doqtori,

profesori revaz Serozia da qarTuli enis dRevandel

mdgomareobasa da mis problemebze gvesaubreba.

_ rogoria Tqveni damokidebuleba bilingvizmisadmi? SesaZlebelia,


mozardma adreuli asakidan ori ena Tanabrad aiTvisos? is, rom dRes
skolebSi pirveli klasidan aswavlian ucxo enas, inglisurs, momavalSi
xom ar iqceva xelisSemSlel faqtorad mSobliuri enis srulyofilad
SeswavlisTvis?
_ nebismieri erovnebis adamiani erT enaze azrovnebs, maT Soris
poliglotic. adamianisaTvis samyaros Secnobis erTaderTi saSualeba
enobrivi sistemaa: eniT vxedavT, eniT gvesmis, eniT vgrZnobT! metyveleba,
adamianebs Soris komunikacia, azrovnebis realizacia ki Sedegia. pirovnebas
SeuZlia sxva enobriv sistemaze imetyvelos, magram ori an meti eniT ver
iazrovnebs, radgan ori an meti Tavi ara aqvs... amasTanave, cnobilia, rom
eris Camoyalibeba xdeba erTi enobrivi sistemiT anu, im SemTxvevaSi, Tu
xalxi erTnairad aRiqvams samyaros. Tu vinmes eeWveba, rom quji-farnavazis
dros qarTveli eri formirebuli ar iyo, am varauds safuZveli gamoecala
jer kidev X-XII saukuneebSi, miT umetes, `iverielTa erTobis traqtatis~
dadebis droidan. amdenad, SeuZlebelia vilaparakoT e.w qarTveli enebis
arsebobaze, anu imaze, rom qarTvel ers sami (an oTxi) ena aqvs saazrovnod.
ase rom, bilingvizmi qarTvelTa (da ara marto qarTvelTa) arsebobasa da
komunikaciasTan SeuTavsebelia. Cven gvaqvs erTi enobrivi sistema da misi
1
mravalferovani, mravalricxovani sametyvelo variantebi. xevsuri, mesxi,
svani, kaxeli, megreli, ingilo, aWareli, lazi, moxeve, fereidneli
qarTveluri enobrivi sistemiT azrovnebs, aRiqvams samyaros. am sistemis
saxelmwifo – saliteraturo varianti rom Seqmnes yvela
zemoTCamoTvlilma kuTxis qarTvelebma, es aris umTavresi dasturi
qarTveli eris arsebobisa da erTianobisa. aqve unda iTqvas: vinc Seecdeba
qarTveluri enobrivi sivrce sam (oTx) nawilad dayos, man unda uaryos
qarTveli eris arseboba...
mcirewlovani qarTveli (da ara marto qarTveli) bavSvisTvis saazrovno,
mSobliur enasTan erTad sxva enis swavleba aucileblad gamoiwvevs misi
`msoflaRqmis~, samyaros Secnobis garTuleba-gaZnelebas, radgan bavSvis
gonebaSi es procesi axali dawyebulia da mas ki eubnebian, rom dedas
`deda~ ki ar hqvia (an: deda deda ki ar aris), aramed `mam~, romelic Zalian
hgavs `mamas~... aRarafers vambob am SemTxvevaSi enobrivi bazis savalalo
mdgomareobaze. es igivea, aiZuloT fleita, gamosces valtornis xma.
ucnauria, rom saqarTvelos inteligencias, studentobas aRar axsovs
gasuli saukunis 70-80-iani wlebi, roca qarTveloba win aRudga umaRles
saswavlebelSi sagnebis rusulad swavlebis brZanebas. an, Tu ra moutana
XIX saukuneSi rus Tavad-aznaurebs frang `guvernantkebTan~ kurkurma... am
sakiTxze fiqrisas miCndeba kiTxva: nuTu adamiani sulxan-sabas virze
ukeTesi ar unda iyos?!

_ faqtia, rom saqarTveloSi mcxovrebi araqarTveli mosaxleobis didma


nawilma saxelmwifo ena cudad icis. enaTmecnierebis nawili erovnuli
umciresobis ramdenime enisTvis regionuli enis statusis miniWebas
moiTxovs.
_ istoriulad, qarTveloba Tavisi stumarTmoyvareobiT gamoirCeoda. asea
dResac. amiT bevri sargeblobs. rusulma dampyroblurma politikam, XIX
saukunis 30-iani wlebidan moyolebuli dRemde, didi problemebi Segviqmna.
Cven mainc veferebodiT yvelas, magram `stumrebi~, romlebsac aqvT sakuTari
samSoblo, jiutad cdilobdnen da cdiloben maspinZeli eris, saxelmwifo
enis ignorirebas. es igivea, stumrad mixvideT sxva ojaxSi da SeecadoT,
2
Tavs moaxvioT Tqveni wesebi. evropuli qartia enebis Sesaxeb ki gvTxovs, es
eTnikuri jgufebi erovnul umciresobad vcnoT. qartiis mesveurebma gasuli
wlis seqtemberSi TavianTi varianti warmogvidgines. aRsaniSnavia, rom enaTa
(da erovnebaTa) CamonaTvalSi maT azerbaijanul, somxur, rusul da sxva
eTnikur jgufebTan (da enebTan) erTad, siaSi Setanili hqondaT megruli da
svanuric, rac, rbilad rom vTqvaT, saqmisadmi zerele damokidebulebis
maCvenebelia. Cven vuTxariT maT, rom saqarTveloSi mcxovrebi
araqarTvelebidan mxolod afxazebi SeiZleba miviCnioT enobriv
umciresobad. danarCeni eTnikuri jgufebi migrantebi arian da yvelas aqvs
samSoblo. Tumca es ar niSnavs, rom saqarTveloSi ara aqvT pirobebi da
amitom unda wavidnen. Cven arasodes gvqonia msgavsi urTierToba arcerT
jgufTan. miuxedavad imisa, rom zogierT maTgans araerTxel
gamoumJRavnebia Cvens mimarT arc Tu megobruli damokidebuleba...

_ ras ityviT im sajaro pirTa, politikosTa Tu arapolitikosTa


metyvelebaze, romlebsac xSirad vxedavT teleekranze? bolo xans sul
ufro xSirad gamoiTqmeba mosazreba, rom qarTuli enis gramatika rTulia
da aucilebelia misi gamartiveba...
_ sakiTxis ase dasma miuRebelia. SeiZleba gamartivdes gramatikis
swavleba da ara TviT gramatika, radgan igi enobrivi sistemaa, kanonTa
(wesTa), moTxovnaTa sistema. magaliTad, qarTvelur enobriv sistemaSi Cveni
xiluli istoriis ganmavlobaSi mxolod mciredi ram icvala. Tu Cven
vlaparakobT saskolo gramatikaze, igi (misi Sedgeniloba) SeiZleba
Seicvalos. saskolo programas leqsika-sintaqsiT daviwyebdi da fonetika-
morfologiasac Sevamcirebdi. umaRles saswavleblebSic, albaT,
diferencirebuli unda iyos gramatikis swavleba, magram ara ise, rogorc
axla: iuristi, istorikosi Tu fizikosi TiTqmis ar swavlobs saxelmwifo-
saliteraturo enas, roca inglisurs gansakuTrebuli yuradReba eTmoba. es
saxelmwifos ugulebelyofaa...

3
_ xom ver daasaxelebdiT ramdenime araswor gamoTqmas, frazas, qarTuli
enis sintaqsisTvis ucxo sityvaTwyobas, romelic xSirad ismis
teleekranidan da gansakuTrebiT gWriT yurs?

_ samwuxarod, presa, televizia saxelmwifo-saliteraturo enis


TvalsazrisiT ukontrolo gaxda, aRaravis axsovs, rom arsebobs
saliteraturo enis normebi. savalalo mdgomareobaa mmaCis biuroSic,
sadac adamianebs saxelis nebismier formas uwereben dabadebis mowmobebSi.
satelevizio gadacemebSi sajaro piri unda cdilobdes, maqsimalurad
daicvas saliteraturo enis normebi. es exeba aramarto wminda gramatikul
mxares, aramed frazis intonaciasac, am mxriv sainteresoa parlamentis
yofili Tavmjdomaris, nino burjanaZis metyveleba, romelic sakuTari
intonaciuri `stiliTac~ gamoirCeva (aseT SemTxevaSi ilia ityoda: `ukudo
ampartavnobao~). reklamebSi duta sxirtlaZe `diezi~ formis nacvlad
`Ziezi~-s xmarobs. Jurnalistebis umravlesoba `intonaciis~ modificirebas
eweva, Tumca ufro advili da sworic iqneboda, bunebrivad esaubraT...

_ cnobili mecnieri mixail lomonosovi ambobda: frangul enaze megobrebs


unda esaubro, germanulze _ mters, xolo italiurad _ qalso.. qarTuli
ena visTan an rasTan sasaubrodaa Seqmnili?
_ qarTvelebs ar gvWirdeba sxva enebis moSvelieba azris, emociis
gamosaxatavad. simdidriT, moqnilobiT, eqspresiulobiT Cvens enas Znelad
Tu daudgeba gverdSi sxva ena. lomonosovs qarTveluri ena rom scodnoda,
yvela zemoaRniSnul SemTxevvaSi, mxolod mas gamoiyenebda, gansakuTrebiT
ki – qalTan urTierTobaSi.

nino kvitaSvili.

También podría gustarte