Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Morpema
Halimbawa:
Anyo ng Morpema
Maaaring isang makabuluhang tunog o ponema, isang panlapi o isang salitang-ugat.
Halimbawa:
1
2. Ang morpemang binubuo ng panlapi. (maaring unlapi, gitlapi o hulapi. Kombinasyon-
kabilaan/lagihan)
Ang mga panlapi ay may kahulugang taglay, kaya bawat isa ay isang morpema.
Sila ay dumadagdag ng kahulugan sa isang salitang ugat.
Halimbawa:
Ang pandiwang umawit
ang um- ay nagsasaad na `ginagawa ang kilos ng pag-awit.”
Halimbawa:
mag- [maglaro], pag- [pagbili], i- [itapon], maka- [makakain], atbp.
May mga panlaping di-magkarugtong: mag-….-an [magtawagan] na may
kahulugang “gantihang pagsasagawa ng diwang isinasaad ng pandiwang
sulat.”
Halimbawa:
sila, takbo, dagat, bili, siyam, kahon, atpb.
: takbo at bili sa tumakbo at binili.
Uri ng Morpema
1. Morpemang may kahulugang leksikal
Leksikal- pangnilalaman (content morphemes)
Alomorp ng Morpema
Puwedeng magbago ng anyo ng isang morpema dahil sa impluwensiya ng kaligiran at ito’y
tinatawag na alomorph.
• Ang morpemang [pang-] ay may tatlong alomorph: [pang-], [pam-] at [pan-]. May sariling
distribusyon ang bawat alomorph.
• Ginagamnit ang alomorph na [pang-] (walang pagbabago sa anyo) kung ang inuunlapiang
salita ay nagsisimula sa mga patinig o sa katinig, maliban sa /b/ o /p/ na para [pam-], at /d,
l, r, s. t/ para sa [pan-]:
pampito pangyarda pandikit
pambansa pangwalis pantaksi
• Tulad ng [pang-], ang panlaping [mang-] ay may mga alomorph ding [mang-], [mam-] at
[man-] gayundin ang [sing-]:
mambola manghabol manlalaro
mamula mang-akit mandaya
simbilis singyaman sinlaki
simputi sing-alat sinsama
3
Mga Pagbabagong Morpoponemiko
1. Asimilasyon- ito ang mga pagbabagong nagaganap sa /ŋ/ sa pusisyong pinal dahil sa
impluwensya ng ponemang kasunod nito.
Kung ang isang panlapi o salita ay nagtatapos sa /ŋ/ ay ikinakabit sa isang salitang-
ugat na nagsisimula sa /p/o/b/, ang/ŋ/ ay nagiging /m/ ang /h/.
Mga halimbawa:
Ang huling ponemang /ŋ/ naman ng isang morpema ay nagiging /n/ kung ang
kasunod ay alinman sa mga sumusunod na ponema: /d,l,r,s,t/.
Mga halimbawa:
Mga halimbawa:
May mga salitang maaring gamitan ng alinman sa dalawang uri ng asimilasyon, ngunit may mga
salitang nakamihasnan ng gamitan lamang ng asimilasyong parsyal. Sa ibang salita, hindi na
nagaganap ang pagkawala ng unang ponema ng ikalawang morpemang isinasama sa pagbubuo ng
salita.
4
Mga halimbawa:
2. Pagpapalit ng ponema
May mga ponemang nababago o napapalitan sa pagbubuo ng mga salita. Kung minsan, ang
ganitong pagbabago ay nasasabayan ng pagpapalit ng diin. . /d/ /r/
Mga halimbawa:
ma + dapat ----- marapat
ma + dunong ----- marunong
May mga halimbawa namang ang /d/ ay nasa pusisyong pinal ng salitang nilalapian. Kung
ito ay hinuhulapian ng [an] o [in] ang /d/ ay karaniwang nagiging /r/
Mga halimbawa:
lapad + an lapadan ---- laparan
tawid + in tawidin ---- tawirin
May pagkakataong ang pagkakapalit ng /d/ o /r/ sa pagitan ng dalawang patinig ay hindi
nakakaapekto sa kanyang kahulugan. Hal. Marunong at Madunong. Ngunit mas palasak ang
ikalawang anyo sapagkat ito ang lalong magaan at madulas bigkasin.
May pagkakataon rin namang ang pagkakapalit ng /d/ at /r/ ay nakakaapekto sa kanyang
kahulugan tulad ng madamdamin (full of feeling) at maramdamin (sensitive).
Halimbawa:
tawa + han ----- tawahan ----- tawanan
Halimbawa:
-in- + lipad nilipad
-in- + yaya niyaya
Halimbawa:
4. Pagkakaltas ng Ponema
Nagaganap ang pagbabagong ito kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat ay
nawawala sa paghuhulapi nito.
Halimbawa:
5. Paglilipat-diin
May mga salitang nagbabago ng diin kapag nilalapian. Maaring malipat ng isa o dalawang
pantig ang diin patungong huling pantig o maaaring malipat ng pantig patungong unahana ng
salita.
Halimbawa :
6
Pagsasanay
Tukuyin kung anung pagbabagong morpoponemiko ang nangyari sa salita. Asimilasyon, Paglilipat-
diin, Pagbabago ng Ponema, Pagkakaltas ng Ponema, o Metatesis.
Mga Sagot
1. Asimilasyon
2. Metatesis
3. Paglilipat-diin
4. Asimilasyon
5. Pagkawala ng ponema
6. Pagbabago ng ponema
7. Pagkakaltas ng ponema
8. Pagkakaltas ng ponema
9. Paglilipat-diin
10. Pagbabago ng ponema