Está en la página 1de 9

Lope K.

Santos
Mula sa Tagalog na Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Lope K. Santos

Kapanganak Setyembre 25, 1879


an

Kamatayan Mayo 1, 1963 (edad 83)

Iba pang Lope C. Santos


pangalan

Trabaho manunulat, manananggol,p


olitiko

Si Lope K. Santos (Setyembre 25, 1879 – Mayo 1, 1963) ay isang tanyag na manunulat
sawikang Tagalog noong kaniyang kapanahunan, sa simula ng ika-1900 dantaon.Bukod sa
pagiging manunulat, isa rin siyang abogado, kritiko, lider obrero, at itinuturing na "Ama ng
Pambansang Wika at Balarila" ng Pilipinas.
Talambuhay
Sa larangan ng panitikan
Ipinanganak si Lope K. Santos sa Pasig, Rizal - bilang Lope C. Santos - sa mag-asawang
Ladislao Santos at Victoria Canseco, na kapwa mga katutubo sa Rizal. Ngunit mas inibig na
gamitin ni Santos ang titik na K bilang kapalit ng C para sa kaniyang panggitnang pangalan,
upang maipakita ang pagiging makabayan. Nakamit niya ang pagkakaroon ng
kadalubhasaan sa sining mula sa Colegio Filipino (Kolehiyo Pilipino), matapos na makapag-
aral sa Escuela Normal Superior de Maestros (Mataas na Paaralang Normal para sa mga
Guro) at saEscuela de Derecho (Paaralan ng Batas). Naging dalubhasa siya sa larangan
ng dupluhan, isang paligsahan ng mga manunula na maihahambing sa larangan
ng balagtasan. Noong 1900, nagsimula siyang maglingkod bilang patnugot para sa mga
lathalaing nasa wikang Tagalog, katulad ng Muling Pagsilang at Sampaguita. Siya ang
tagapagtatag ng babasahing Sampaguita. Sa pamamagitan ni Manuel L. Quezon, naging
punong-tagapangasiwa si Santos ng Surian ng Wikang Pambansa. Kabilang sa mga
katawagang nagbibigay parangal kay Santos ang pagiging Paham ng Wika, Ama ng
Balarilang Pilipino, Haligi ng Panitikang Pilipino, subalit mas kilala rin siya sa karaniwang
palayaw na Mang Openg.
Sariling buhay
Napangasawa ni Lope K. Santos si Simeona Salazar noong ika-10 ng Pebrero, 1900, at
nagkaroon sila ng limang anak. Nagkaroon siya ng karamdaman sa atay, ngunit hanggang sa
huling sandali ng buhay ay hinangad ni Santos na maging Wikang Pambansa ang Wikang
Tagalog.
Sa larangan ng pulitika
Matapos maging gobernador ng lalawigan ng Rizal mula 1910 hanggang 1913, naging
gobernador naman si Santos ng Nueva Vizcaya mula1918 hanggang 1920. Naglingkod din
siya bilang senador para sa ika-labindalawang distrito ng bayan.
Mga gawa
Kabilang sa mga akda ni Santos ang mga sumusunod:
 Balarila ng Wikang Pambansa
 Banaag at Sikat, isang nobela
Amado V. Hernandez
Mula sa Tagalog na Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Pambansang Alagad ng Sining ng
Pilipinas

Panitikan
1973

Amado V. Hernandez

Tunay/Buong pangalan Amado Vera Hernandez

Kapanganakan Setyembre 13, 1903


Hagonoy, Bulakan
Kamatayan Marso 24, 1970
Maynila
Kabansaan Pilipino

Larangan Panitikan

Si Amado Vera Hernández (Setyembre 13, 1903—Marso 24, 1970) ay isang makata at
manunulat sa wikang Tagalog. Kilala rin siya bilang "Manunulat ng mga Manggagawa", sapagkat
isa siyang pinuno ng mga Pilipinong manggagawa at sa kaniyang mga pagpuna at pagsusuri sa
mga kawalan ng katarungang naganap sa Pilipinas noong kaniyang kapanahunan. Nakulong siya
dahil sa pakikipagugnayan niya sa mga kilusang makakomunista. Siya ang punong tauhan sa
isang bukod-tanging kasong panghukuman na tumagal ng 13 taon bago nagwakas.
Sariling buhay
Ipinanganak siya sa Hagonoy, Bulacan, ngunit lumaki sa Tondo, Maynila kung saan nakapag-
aral siya sa Mataas na Paaralan ng Maynila at sa Amerikanong Paaralan ng Pakikipag-
ugnayan (American Correspondence School). Noong 1932, napangasawa niya ang Pilipinong
aktres na si Atang de la Rama. Ang mag-asawa ay kapwa kinilala bilang mga Pambansang
Alagad ng Sining si Hernandez para sa Panitikan, samantalang si de la Rama para sa
Tanghalan, Sayaw at Tugtugin.
Bilang manunulat
Noong kaniyang kabinataan, nagsimula na siyang magsulat sa wikang Tagalog para sa
pahayagang Watawat (Flag). Nang lumaon ay nagsulat siya ng para sa mga Pagkakaisa at
naging patnugot ng Mabuhay. Napukaw ng kaniyang mga sulatin ang pansin ng mga
dalubhasa sa wikang Tagalog at ilan sa kaniyang mga salaysayin at tula ay napabilang sa
mga antolohiya, katulad ng Parolang Ginto ni Clodualdo del Mundo at ng Talaang Bughaw ni
Alejandro Abadilla. Noong 1922, sa gulang na 19, naging kabahagi si Hernandez ng samahan
pampanitikan na Aklatang Bayan na kinabibilang ng mga kilalang manunulat sa Tagalog na
sina Lope K. Santos at Jose Corazon de Jesus.
Sinalaysay ni Hernandez sa kanyang mga akda ang pakikipagsapalaran at pakikibaka ng
mga manggagawang Pilipino. Minsan siyang napiit dahil sa salang sedisyon, at habang nasa
loob ng kulungan, naisulat niya ang "Isang Dipang Langit", ang isa sa mga mahahalaga
niyang tula.
Nakilala rin si Hernandez sa kanyang mga nobelang gaya ng "Ang Ibong Mandaragit", at
"Luha ng Buwaya". Ang ilan sa kanyang maikling kuwento ay natipon sa isang tomo na
pinamagatang "Langaw sa Isang Basong Tubig at Ibang Kuwento". Nagturo din siya sa
Pamantasan ng Pilipinas. Kakikitaan ng diwang makabayan ang marami niyang tula at
nobela: lantad sa mga ito ang makatarungang poot sa pagiging tila isang kolonya ng Estados
Unidos ang kaniyang bansang Pilipinas. Naipakulong siya ni Elpidio Quirino dahil sa bintang
na pagiging mapanghimagsik. Subalit ang tunay na dahilan ay naipakulong si Hernandez
dahil sa pagiging pinuno ng Kongreso ng mga Samahang Manggagawa (Congress of Labor
Organizations), na isa sa pinakamalaki, pinakamilitante at pinakamakabayan sa lahat ng
unyon noong kapanahunan ni Hernandez
Mga gantimpala at parangal
Noong 1973, tatlong taon mula nang sumakabilang buhay si Hernandez, ginawaran si “Ka
Amado” ng titulong Pambansang Alagad ng Sining. Bagama’t matagal-tagal na rin mula nang
pumanaw ang manunulat, patuloy na umaalingawngaw sa mga paaralan at sa mga rali sa
lansangan ang kanyang matulaing pagkamakabayan, lalo na ang mga salita ng tulang "Kung
Tuyo na ang Luha Mo, Aking Bayan."
Pamana at paggunita
Bawat taon ay ginugunita at ipinagkakaloob ang Gawad Ka Amado sa mga makata,
manunulat, mandudula, mang-aawit at mga may-akda ng mga likhang-biswal na gumagawa
ng mga sulating tumatalakay sa mga karanasan ng liping manggagawa.
Mga gawa
Mga nobela
Ang mga nobelang sosyopolitikal ni Hernandez ay ayon sa kaniyang mga karanasan bilang
isang gerilya, obrero ng manggagawa at prisonerong politikal.
 Mga Ibong Mandaragit ,1969
 Luha Ng Buwaya, 1972
Mga tula
 Isang Dipang Langit
 Panata sa Kalayaan
 Ang Mga Kayamanan ng Tao
 Ang Dalaw
 Bartolina
 Kung Tuyo Na ang Luha Mo Aking Bayan
 Bayang Pilipinas
 Ang Taong kapos
 Bayani
 Sa Batang Walang Bagong Damit
 Isang Sining ang Pagbigkas
 Ang Panday
Mga maikling kuwento
 Wala nang lunas
 Kulang sa Dilig
 Langaw sa Isang Basong Gatas
 Dalawang Metro sa Lupang Di-Malipad ng Uwak
 Ipinanganak ang Isang Kaaway sa Sosyaledad
 Limang Alas, Tatlong Santo
Mga dula
Karamihan sa kaniyang mga dula ay batay sa kaniyang karanasan habang nasa bilangguan:
 Munting lupa , 1957
 Hagdan sa Bahaghari, 1958
 Ang Mga Kagalang-galang, 1959
 Magkabilang Mukha ng Isang Bagol, 1960
Mga sanaysay
 Si Atang at ang Dulaan
 Si Jose Corazon de Jesus at ang Ating Panulaan
 Pilipinismo: Susi sa Bayang Tagumpay
Lualhati Bautista
Mula sa Tagalog na Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Lualhati Bautista

Kapanganaka Disyembre 2, 1946 (edad 64)

n Tondo, Maynila, Pilipinas

Trabaho nobelista; manunulat sa pelikula at

telebisyon

Si Lualhati Torres Bautista ay isa sa pinakabantog na babaeng nobelista sa kasaysayan ng


kontemporaryong panitikan ng Pilipinas. Kabilang sa mga nobela niya ang Dekada '70, Bata, Bata,
Pa'no Ka Ginawa?, at Gapô.
Mga gawain nya
Bilang karagdagan sa pagiging isang nobelista, si Lualhati Bautista ay isa ring manunulat ng
mga maiikling kuwento, at maging sa larangan ng pelikula at telebisyon. Ang pinakaunang
akdang-pampelikulang isinulat niya ay ang Sakada (mga magsasaka ng tubo), isang
kuwentong naisatitik ni Bautista noong 1972 na naglantad ng katayuan at pamumuhay ng
mga mahihirap ng Pilipino. Nakatanggap ng pagkilala at parangal na Gantimpalang Don
Carlos Palanca para sa Panitikan ng Pilipinas, maging mula sa Surian ng Wikang Pambansa
noong 1987. Ilan sa mga ginantimpalaang sulating-pampelikula niya ang Bulaklak sa City
Jail (1984), Kung Mahawi Man ang Ulap (1984), Sex Object(1985). Para sa pagsusulat para sa
pelikula, nakatanggap siya ng pagkilala mula sa Metro Manila Film Festival (best story-best
screenplay),Film Academy Awards (best story-best screenplay), Star Awards (finalist para
sa best screenplay), FAMAS (finalist para sa best screenplay), at mga gantimapalang URIAN.
Dalawa sa kaniyang mga maiikling kuwento ay nagwagi rin mga gantimpalang Carlos
Palancapara sa Panitikan: ang Tatlong Kuwento ng Buhay ni Juan Candelabra, unang
gantimpala, 1982, at Buwan, Buwan, Hulugan mo Ako ng Sundang, pangatlong gantimpala,
1983. Sumulat rin si Bautista ng mga dramang pang-telebisyon: ang Daga sa Timba ng
Tubig (1975) atIsang Kabanata sa Libro ng Buhay ni Leilani Cruzaldo (1987). Nanalo ang
huling akda ng pinakamagaling na kuwentong pandrama para sa telebisyon mula sa Catholic
Mass Media Awards.
Pinarangalan si Bautista ng Ateneo Library of Women’s Writings (Aklatan ng mga Sulatin ng
mga Kababaihan ng Ateneo) noong Marso 10, 2004 habang idinaraos ang ika-8 Taunang
Panayam sa Panitikang Isinulat ng mga Kababaihan sa Katutubong Wika.
Amg mga maiikling kuwento na isinulat ng mga kababaihang Pilipino ay inilimbag
sa Finland ng The Finnish-Philippine Society (Ang Samahang Pinlandes-Pilipino, o FPS), isang
hindi-pampahalaang organisasyon na itinatag noong 1988. Pinatnugutan at isinalin ni Riitta
Vartti, at iba pa, ang Tulikärpänen. Sa Firefly: Writings by Various Authors (Alitaptap: Mga
Sulatin ng Iba't Ibang May-akda), ang bersiyong Ingles ng kalipunang Pinlandes, ang sipi
mula sa nobelang Pilipinong Gapô (daglat ng Olongapo) ay pinamagatang The Night in
Olongapo(Ang Gabi sa Olongapo) samantalang ang sipi mula sa Bata, Bata, Pa'no Ka
Ginawa? ay pinamagatan namang Children's Party (Handaang Pambata).
Ang buong salinwika ng mga pinakamahahalagang akda ni Bautista ay maaaring makabuwag
sa hadlang sa palimbagang pansandaigdigan, bagaman may mga nagsasabi na ang dahilan
kung bakit walang nasasagawang pagsasalinwika ay ang paggamit ni Bautista ng payak
ngunit makabuluhang wika para maisalarawan ang ang mga masasalimuot na katayuang
panlipunan at pangkaluluwa sa Pilipinas, isang katangian palagiang ipinagsasawalang-bahala
ng mga samahang pampanitikan.
Mga akda
Kalipunan ng mga maiikling katha
 Buwan, Buwan, Hulugan Mo Ako ng Sundang: Dalawang Dekada ng Maiikling Kuwento
 Desaparesidos*
Mga sulating pampelikula
 Bata, Bata...Pa'no Ka Ginawa?: The Screenplay (1998)
 Bulaklak sa City Jail
 Gapo
 Dekada '70
Genoveva Edroza Matute
Si Genoveva Edroza-Matute ay isang premyado at kilalang kuwentista. Siya ay isa
ring guro at may akda ng maraming aklat sa BalarilangTagalog.
Mga Parangal

Si Edroza Matute ay ipinanganak noong 13 Enero 1915. Nagturo siya ng apatnapu’t


anim na taon sa elementarya, haiskul at kolehiyo, at nagretiro bilang Dekana ng
Pagtuturo sa Philippine Normal College (ngayon ay Philippine Normal University)
noong 1980. Pinarangalan siya ng Cultural Center of the Philippines ng Gawad CCP
Para sa Sining (Panitikan) noong Pebrero, 1992.

Maraming ulit siyang nagkamit ng Gantimpalang Palanca. Mabisa at madaling


unawain ang kanyang pananagalog. Ang ilan sa kanyang mga kuwentong nagkamit
ng gantimpala ay Kuwento ni Mabuti, Paglalayag sa Puso ng Isang
Bata, Parusa, Maganda Ang Ninang Ko atPagbabalik.
Mga Aklat

Ilan sa mga naging aklat niya ay ang Mga Piling Maiikling Kuwento ng Ateneo
University Press; ang Tinig ng Damdamin, katipunan ng kanyang mga piling
sanaysay, ng De La Salle University Press; at ang Sa Anino ng EDSA, maiikling
kuwentong sinulat niya bilang National Fellow for Fiction, 1991-1992, ng U.P. Press.

Namatay siya noong 21 Marso 2009 sa edad na 94.

También podría gustarte