Explora Libros electrónicos
Categorías
Explora Audiolibros
Categorías
Explora Revistas
Categorías
Explora Documentos
Categorías
ilustrada
del Páramo
de Chingaza
Guía de campo de plantas comunes
SEGUNDA EDICIÓN
Santiago Madriñán
Flora
ilustrada
del Páramo
de Chingaza
Guía de campo de plantas comunes
SEGUNDA EDICIÓN
Santiago Madriñán
Madriñán, Santiago, 1964- Flora Ilustrada del Páramo de Chingaza: guía de campo
de plantas comunes. Ed. 2. / Santiago Madriñán. Bogotá: Universidad de los Andes,
Ediciones Uniandes, 2010. 64 p.; 27 x 12 cm.
QK265 .M32 2010x
581.7687 M126 2010
© Santiago Madriñán
© Universidad de los Andes
Facultad de Ciencias, Departamento de Ciencias Biológicas
Ediciones Uniandes
Carrera 1 No.. 19-27. Edificio AU 6
Bogotá D.C., Colombia
Teléfono: 3394949- 3394999. Ext: 2133
http://ediciones.uniandes.edu.co.
infeduni@uniandes.edu.co
ISBN: 958-33-6823-7
Ilustración carátula: Carlos Lora, Director del Parque Nacional Natural Chingaza, 1993—2010,
con un grupo de visitantes en el Sendero Interpretativo de Laguna Seca.
Todos los derechos reservados. Esta publicación no puede ser reproducida ni en su todo ni
en sus partes, ni registrada en o transmitida por un sistema de recuperación de información,
en ninguna forma ni por ningún medio sea mecánico, fotoquímico, electrónico, magnético,
electro-óptico, por fotocopia o cualquier otro, sin el permiso previo por escrito de la editorial.
PRESENTACIÓN
9
cerca de 6500 fotografías y 700 muestras botánicas de un total de
230 especies de plantas con flores, la gran mayoría de ellas identifi-
cadas hasta su especie.
11
12
Líquenes y Criptógamas o Plantas sin Flores
13
LÍQUENES Cladoniaceae
Cladonia andesita
Cladonia lopezii
Icmadophilaceae
Dibaeis globulifera
Phyllabaeis imbricata
Lobariaceae
Sticta humboldtii
Meruliaceae
Dictyonema glabratum
Parmeliaceae
Oropagon loxensis
Stereocaulaceae
Stereocaulon tomentosum
Jubulaceae MARCHANTIOPHYTA/HEPÁTICAS
Frullania sp.
Hebertaceae
Herbertus sp.
Marchantiaceae
Marchantia plicata
BRYOPHYTA/MUSGOS Grimmiaceae
Racomitrium sp.
Pottiaceae
Leptodontium sp.
Rhacocarpaceae
Rhacocarpus purpurascens
Sphagnaceae
Sphagnum magellanicum
Sphagnaceae (cont.)
Sphagnum sanctojosephense
LYCOPODIOPHYTA Isoetaceae
Isoetes palmeri
Isoetes triquetra
Lycopodiaceae
Huperzia attenuata
Huperzia brevifolia
Lycopodiaceae (cont.)
Lycopodium clavatum
PTERIDOPHYTA/HELECHOS Blechnaceae
Blechnum schomburgkii
Dryopteridaceae
Elaphoglossum engelii
Elaphoglossum revolvens
Pteridaceae
Jamesonia imbricata
Magnoliophyta/Angiospermas o Plantas con Flores
19
LILIOPSIDA/MONOCOTILEDÓNEAS Alstroemeriaceae
Bomarea angustipetala
Bomarea crassifolia
Bromeliaceae
Puya goudotiana
Puya santosii
Puya trianae
Cyperaceae
Carex bonplandii
Carex pichinchensis
Oreobolus cleefii
Oreobolus goeppingeri
Rhynchospora oreoboloidea
Cyperaceae (cont.)
Rhynchospora ruiziana
Dioscoreaceae
Dioscorea larecajensis
Eriocaulaceae
Paepalanthus columbiensis
Paepalanthus dendroides
Paepalanthus karstenii
Eriocaulaceae (cont.)
Paepalanthus lodiculoides
Iridaceae
Sisyrinchium convolutum
Juncaceae
Juncus echinocephalus
Orchidaceae
Aa colombiana
Cyrtochilum ramossisimum
Orchidaceae (cont.)
Epidendrum erosum
Epidendrum frutex
Fernandezia sanguinea
Gomphichis caucana
Pterichis habenarioides
Orchidaceae (cont.)
Stelis sp.
Telipogon nervosus
Phormiaceae
Excremis coarctata
Poaceae/Gramineae
Calamagrostis effusa
Calamagrostis ligulata
Poaceae/Gramineae (cont.)
Chusquea angustifolia
Chusquea tessellata
Cortaderia columbiana
Cortaderia nitida
Paspalum hirtum
Adoxaceae MAGNOLIOPSIDA/DICOTILEDÓNEAS
Viburnum triphyllum
Apiaceae/Umbelliferae
Azorella crenata
Azorella cuatrecasasii
Eryngium humboldtii
Eryngium humile
Apiaceae/Umbelliferae (cont.)
Myrrhidendron glaucescens
Niphogeton cleefii
Niphogeton lingula
Niphogeton ternata
Araliaceae
Oreopanax mutisianus
Asteraceae/Compositae
Achyrocline alata
Ageratina articulata
Ageratina gynoxoides
Baccharis prunifolia
Baccharis tricuneata
Asteraceae/Compositae (cont.)
Bidens andicola
Diplostephium heterophyllum
Diplostephium phylicoides
Diplostephium rosmarinifolium
Erigeron chionophilus
Asteraceae/Compositae (cont.)
Espeletia argentea
Espeletia grandiflora
Espeletia killipii
Espeletia uribei
Gnaphalium pellitum
Asteraceae/Compositae (cont.)
Hieracium avilae
Hypochaeris sessiliflora
Hypochaeris taraxacoides
Laestadia muscicola
Laestadia pinifolia
Asteraceae/Compositae (cont.)
Munnozia jussieui
Noticastrum marginatum
Oritrophium peruvianum
Pentacalia guadalupe
Pentacalia ledifolia
Asteraceae/Compositae (cont.)
Pentacalia vaccinioides
Senecio formosoides
Senecio niveoaureus
Werneria pygmaea
Xenophyllum humile
Berberidaceae
Berberis goudotii
Boraginaceae
Moritzia lindenii
Brassicaceae/Cruciferae
Cardamine bonariensis
Draba rositae
Campanulaceae
Lobelia tenera
Campanulaceae (cont.)
Lysipomia muscoides
Lysipomia sphagnophylla
Rhizocephalum laciniata
Caprifoliaceae
Valeriana clematitis
Valeriana pilosa
Caprifoliaceae (cont.)
Valeriana stenophylla
Caryophyllaceae
Cerastium arvense
Cerastium triviale
Drymaria villosa
Stellaria cuspidata
Chloranthaceae
Hedyosmum colombianum
Clethraceae
Clethra fimbriata
Columelliaceae
Desfontainia parvifolia
Crassulaceae
Crassula venezuelensis
Echeveria bicolor
Cunoniaceae
Weinmannia tomentosa
Elaeocarpaceae
Vallea stipularis
Ericaceae
Cavendishia bracteata
Disterigma alaternoides
Disterigma empetrifolium
Ericaceae (cont.)
Gaultheria anastomosans
Gaultheria erecta
Gaultheria hapalotricha
Gaultheria sclerophylla
Macleania rupestris
Ericaceae (cont.)
Pernettya prostrata
Plutarchia guascencis
Thibaudia grantii
Vaccinium floribundum
Escalloniaceae
Escallonia myrtilloides
Fabaceae/Leguminosae
Lupinus alopecuroides
Lupinus bogotensis
Gentianaceae
Gentiana sedifolia
Gentianella corymbosa
Halenia hoppii
Gentianaceae (cont.)
Halenia kalbreyeri
Halenia karstenii
Halenia major
Geraniaceae
Geranium multiceps
Geranium multipartitum
Geraniaceae (cont.)
Geranium sibbaldioides
Grossulariaceae
Ribes andicola
Gunneraceae
Gunnera schultesii
Hypericaceae
Hypericum goyanesii
Hypericum juniperinum
Hypericaceae (cont.)
Hypericum lycopodioides
Hypericum mexicanum
Hypericum prostratum
Hypericum selaginella
Hypericum strictum
Lamiaceae/Labiatae
Salvia carnea
Stachys elliptica
Loranthaceae
Aetanthus mutisii
Gaiadendron punctatum
Melastomataceae
Bucquetia glutinosa
Melastomataceae (cont.)
Castratella piloselloides
Miconia cleefii
Miconia latifolia
Miconia salicifolia
Miconia summa
Melastomataceae (cont.)
Tibouchina grossa
Myricaceae
Myrica parvifolia
Myrtaceae
Myrteola nummularia
Ugni myricoides
Onagraceae
Epilobium denticulatum
Onagraceae (cont.)
Fuchsia petiolaris
Orobanchaceae
Bartsia laniflora
Bartsia ramosa
Castilleja fissifolia
Castilleja integrifolia
Passifloraceae
Passiflora cuatrecasasii
Piperaceae
Peperomia hartwegiana
Peperomia microphylla
Plantaginaceae
Aragoa abietina
Plantago australis
Plantaginaceae (cont.)
Plantago rigida
Polygalaceae
Monnina aestuans
Polygonaceae
Muehlenbeckia volcanica
Portulacaceae
Montia fontana
Ranunculaceae
Ranunculus flagelliformis
Ranunculaceae (cont.)
Ranunculus peruvianus
Rosaceae
Acaena cylindristachya
Acaena elongata
Lachemilla hispidula
Lachemilla mandoniana
Rosaceae (cont.)
Lachemilla nivalis
Lachemilla orbiculata
Rubus acanthophyllos
Rubus choachiensis
Rubiaceae
Arcytophyllum muticum
Rubiaceae (cont.)
Arcytophyllum nitidum
Galium hypocarpium
Nertera granadensis
Scrophulariaceae
Buddleja bullata
Calceolaria microbefaria
Scrophulariaceae (cont.)
Mimulus glabratus
Veronica serpyllifolia
Solanaceae
Cestrum buxifolium
Saracha quitensis
Solanum flahaultii
Solanaceae (cont.)
Solanum stenophyllum
Symplocaceae
Symplocos theiformis
Theaceae
Ternstroemia meridionalis
Winteraceae
Drymis granadensis
ÍNDICES
ÍNDICE DE FAMILIAS
Adoxaceae 27
Alstroemeriaceae 20
Apiaceae/Umbelliferae 27–28
Araliaceae 28
Asteraceae/Compositae 29–34
Berberidaceae 35
Blechnaceae 18
Boraginaceae 35
Brassicaceae/Cruciferae 35
Bromeliaceae 20
Campanulaceae 35–36
Caprifoliaceae 36–37
Caryophyllaceae 37
Chloranthaceae 38
Cladoniaceae 14
Clethraceae 38
Columelliaceae 38
Crassulaceae 38
Cunoniaceae 39
Cyperaceae 21–22
Dioscoreaceae 22
Dryopteridaceae 18
Elaeocarpaceae 39
Ericaceae 39–41
Eriocaulaceae 22–23
Escalloniaceae 41
Fabaceae/Leguminosae 42
Frullaniaceae 15
Gentianaceae 42–43
Geraniaceae 43–44
Grimmiaceae 16
Grossulariaceae 44
Gunneraceae 44
Herbertaceae 15
Hypericaceae 44–45
Icmadophilaceae 14
Iridaceae 23
Isoetaceae 17
Juncaceae 23
Lamiaceae/Labiatae 46
Lobariaceae 14
Loranthaceae 46
Lycopodiaceae 17–18
Marchantiaceae 16
Melastomataceae 46–48
Meruliaceae 15
Myricaceae 48
Myrtaceae 48
Onagraceae 48–49
Orchidaceae 23–25
Orobanchaceae 49
Parmeliaceae 15
Passifloraceae 50
Phormiaceae 25
Piperaceae 50
Plantaginaceae 50–51
Poaceae/Gramineae 25–26
Polygalaceae 51
Polygonaceae 51
Portulacaceae 51
Pottiaceae 16
Pteridaceae 18
Ranunculaceae 51–52
Rhacocarpaceae 16
Rosaceae 52–53
Rubiaceae 53–54
Scrophulariaceae 54–55
Solanaceae 55–56
Sphagnaceae 16–17
Stereocaulaceae 15
Symplocaceae 56
Theaceae 56
Winteraceae 56
ÍNDICE DE ESPECIES (Nombres comunes)
Aa colombiana 23
Acaena cylindristachya (Cadillo) 52
Acaena elongata (Cadillo) 52
Achyrocline alata (Vira vira) 29
Aetanthus mutisii (Injerto, Matapalo, Zarcillejo) 46
Ageratina articulata (Amargoso) 29
Ageratina gynoxoides 29
Aragoa abietina (Pinito de flor, Pino de páramo) 50
Arcytophyllum muticum (Sanalotodo, Tote) 53
Arcytophyllum nitidum (Sanalotodo, Tote) 54
Azorella crenata 27
Azorella cuatrecasasii¡ 27
Baccharis prunifolia (Chilca) 29
Baccharis tricuneata 29
Bartsia laniflora 49
Bartsia ramosa 49
Berberis goudotii (Espuelo, Tachuelo, Uña de gato) 35
Bidens andicola (Chipaco, Espuelo, Tachuelo, Uña de gato) 30
Blechnum schomburgkii 18
Bomarea angustipetala (Cortapicos) 20
Bomarea crassifolia (Pecas, Pecosa, Petaquita de páramo, Tetón)20
Bucquetia glutinosa (Charne) 46
Buddleja bullata (Salvio) 54
Calamagrostis effusa (Paja, Paja de ratón) 25
Calamagrostis ligulata 25
Calceolaria microbefaria (Calceolaria, Ridiculo, Zapatico) 54
Cardamine bonariensis 35
Carex bonplandii 21
Carex pichinchensis 21
Castilleja fissifolia (Castilleja, Chirlobirlo) 49
Castilleja integrifolia 49
Castratella piloselloides (Oreja de oso)47
Cavendishia bracteata (Uva de monte)39
Cerastium arvense 37
Cerastium triviale 37
Cestrum buxifolium (Tinto)55
Chusquea angustifolia (Chusque, Cañuela)26
Chusquea tessellata (Chusque, Cañuela) 26
Cladonia andesita 14
Cladonia lopezii 14
Clethra fimbriata (Chagualo, Colorado) 38
Cortaderia columbiana (Cortadera) 26
Cortaderia nitida (Carrizo)26
Crassula venezuelensis 38
Cyrtochilum ramossisimum 23
Desfontainia parvifolia 38
Dibaeis globulifera 14
Dictyonema glabratum 15
Dioscorea larecajensis 22
Diplostephium heterophyllum (Romero) 30
Diplostephium phylicoides (Romero morado)30
Diplostephium rosmarinifolium (Romero de páramo)30
Disterigma alaternoides 39
Disterigma empetrifolium 39
Draba rositae (Lítamo)35
Drymaria villosa 37
Drymis granadensis (Ají de páramo, Canelo de páramo) 56
Echeveria bicolor (Chupahuevo) 38
Elaphoglossum engelii 18
Elaphoglossum revolvens 18
Epidendrum erosum 24
Epidendrum frutex 24
Epilobium denticulatum 48
Erigeron chionophilus 30
Eryngium humboldtii (Cardón, Cardoncillo) 27
Eryngium humile 27
Escallonia myrtilloides (Rodamonte, Tíbar)41
Espeletia argentea (Frailejón) 31
Espeletia grandiflora (Frailejón)31
Espeletia killipii (Frailejón) 31
Espeletia uribei (Frailejón) 31
Excremis coarctata 25
Fernandezia sanguinea 24
Frullania sp. 15
Fuchsia petiolaris (Fucsia) 49
Gaiadendron punctatum (Tagua) 46
Galium hypocarpium (Coral) 54
Gaultheria anastomosans (Borrachera, Chirriadera, Maiz de perro,
Tinto, Totiadera, Veneno) 40
Gaultheria erecta (Chichaja, Reventadera, Tinto, Uva) 40
Gaultheria hapalotricha (Maíz tostado) 40
Gaultheria sclerophylla (Maíz tostado, Reventadora, Totiadora, Uva de anís) 40
Gentiana sedifolia (Teresitas) 42
Gentianella corymbosa 42
Geranium multiceps (Geranio, Geranio de paramo)43
Geranium multipartitum (Geranio, Geranio de paramo)43
Geranium sibbaldioides (Geranio, Geranio de paramo) 44
Gnaphalium pellitum (Peralonso) 31
Gomphichis caucana 24
Gunnera schultesii (Hoja de pantano, Madre de agua,
Mazorca de agua, Parra de pantano) 44
Halenia hoppii (Cachitos, Hierba de venado) 42
Halenia kalbreyeri (Cachitos, Hierba de venado) 43
Halenia karstenii (Cachitos, Hierba de venado)
Halenia major 43
Hedyosmum colombianum (Granizo) 38
Herbertus sp. 15
Hieracium avilae 32
Huperzia attenuata 17
Huperzia brevifolia 17
Hypericum goyanesii (Cargarocío, Guardarocío) 44
Hypericum juniperinum (Chite) 44
Hypericum lycopodioides (Chite) 45
Hypericum mexicanum 45
Hypericum prostratum (Chite) 45
Hypericum selaginella (Chite) 45
Hypericum strictum (Chite) 45
Hypochaeris sessiliflora (Chicoria) 32
Hypochaeris taraxacoides (Chicoria) 32
Isoetes palmeri 17
Isoetes triquetra 17
Jamesonia imbricata 18
Juncus echinocephalus (Junco)23
Lachemilla hispidula (Plegadera)52
Lachemilla mandoniana (Plegadera)52
Lachemilla nivalis (Plegadera)53
Lachemilla orbiculata (Plegadera) 53
Laestadia muscicola 32
Laestadia pinifolia 32
Leptodontium sp.16
Lobelia tenera (Zulia)35
Lupinus alopecuroides (Chocho)42
Lupinus bogotensis (Altramuz, Chocho) 42
Lycopodium clavatum (Colchón de pobre) 18
Lysipomia muscoides 36
Lysipomia sphagnophylla 36
Macleania rupestris (Uva camarona, Uvo) 40
Marchantia plicata 16
Miconia cleefii (Tuno) 47
Miconia latifolia (Tuno) 47
Miconia salicifolia 47
Miconia summa (Tuno) 47
Mimulus glabratus 55
Monnina aestuans (Bodoquera, Tintillo) 51
Montia fontana 51
Moritzia lindenii 35
Muehlenbeckia volcanica 51
Munnozia jussieui 33
Myrica parvifolia 48
Myrrhidendron glaucescens (Arracacha de indio)28
Myrteola nummularia 48
Nertera granadensis (Coralito) 54
Niphogeton cleefii (Apio de monte) 28
Niphogeton lingula (Apio de monte)28
Niphogeton ternata (Apio de monte)28
Noticastrum marginatum (Cerrajita cimarrona)33
Oreobolus cleefii 21
Oreobolus goeppingeri 21
Oreopanax mutisianus (Yuco)28
Oritrophium peruvianum 33
Oropogon loxensis 15
Paepalanthus columbiensis (Cardita) 22
Paepalanthus dendroides 22
Paepalanthus karstenii 22
Paepalanthus lodiculoides 23
Paspalum hirtum 26
Passiflora cuatrecasasii 50
Pentacalia guadalupe 33
Pentacalia ledifolia (Chitacá, Guasgüín)33
Pentacalia vaccinioides 34
Peperomia hartwegiana 50
Peperomia microphylla 50
Pernettya prostrata (Reventadera, Revientaperros)41
Phyllobaeis imbricata 14
Plantago australis (Llantén) 50
Plantago rigida 51
Plutarchia guascencis 41
Pterichis habenarioides 24
Puya goudotiana (Puya)20
Puya santosii (Puya)20
Puya trianae (Puya) 20
Racomitrium sp. 16
Ranunculus flagelliformis (Arracachuelo) 51
Ranunculus peruvianus (Arracachuelo) 52
Rhacocarpus purpurascens 16
Rhizocephalum laciniata 36
Rhynchospora oreoboloidea 21
Rhynchospora ruiziana 22
Ribes andicola 44
Rubus acanthophyllos (Mora)53
Rubus choachiensis (Mora)53
Salvia carnea (Salvia) 46
Saracha quitensis 55
Senecio formosoides (Arnica)34
Senecio niveoaureus 34
Sisyrinchium convolutum (Espadilla)23
Solanum flahaultii 55
Solanum stenophyllum 56
Sphagnum magellanicum 16
Sphagnum sanctojosephense 17
Stachys elliptica (Salviecita) 46
Stelis sp. 25
Stellaria cuspidata 37
Stereocaulon tomentosum 15
Sticta humboldtii 14
Symplocos theiformis (Té de Bogotá) 56
Telipogon nervosus 25
Ternstroemia meridionalis 56
Thibaudia grantii (Camarón, Chorota, Uvo) 41
Tibouchina grossa (Doradillo, Sietecueros, Sietecueros rojo) 48
Ugni myricoides (Arrayancillo) 48
Vaccinium floribundum (Agraz) 41
Valeriana clematitis 36
Valeriana pilosa (Valeriana)36
Valeriana stenophylla 37
Vallea stipularis (Raque) 39
Veronica serpyllifolia (Veronica) 55
Viburnum triphyllum (Chuque, Garrocho) 27
Weinmannia tomentosa (Encenillo) 39
Werneria pygmaea 34
Xenophyllum humile 34