as nosas cousas

3 

4as nosas cousas 

editorial
A imprenta está en marcha!
A revista AS NOSAS COUSAS é a publicación anual deste Centro Educativo que recolle algunhas das
actividades máis relevantes que se van desenvolvendo día a día. Esta revista non é a única canle de
información da actividade do Centro, pois tendes cumprida conta de todas as novidades e
acontecementos a través da publicación, case mensual, do Boletín Informativo da Biblioteca
Pereiriños, así como a través da páxina web www.edu.xunta.es/centros/ceipfoxo e do Blog da
Biblioteca http://fuxu-fuxu.blogspot.com.es/.
Cando chega esta época aparecen varios indicadores de que nos atopamos preto do fin de curso:
os días son máis grandes, vai máis calor, chegan as festas, facemos máis poesía e aparece a revista
AS NOSAS COUSAS e con ela un texto que trate de explicar e valorar esta publicación: O Editorial.
A estratexia metodolóxica que usamos con moita frecuencia neste Centro é o traballo en equipo.
Pensamos que é unha forma de traballo interesante xa que regula a aprendizaxe, axuda a asumir
responsabilidades, favorece as habilidades comunicativas orais, a axuda mutua, o respecto, a
empatía... O traballo cooperativo é, ademais, unha das mellores estratexias para abordar a
diversidade da aula e camiñar cara unha escola verdadeiramente inclusiva.
Cooperar é complicado. Non se produce sen máis por colocármonos fisicamente en grupos de
tres, catro ou máis. Hai que plantexar a actividade para que promova e case obrigue a contar con
demais para realizar a tarefa e combinar de maneira equilibrada o traballo individual. E niso
estamos profesores, alumnos e tamén a ANPA a quen queremos felicitar pola súa implicación na
vida do Centro e pola súa iniciativa.
Velaí unha mostra deste traballo. Iniciamos este curso varios proxectos cooperativos: Flash Mob,
Ano internacional da Ciencia, Web Quest “Pequecientíficos”, experimentos, nubes de Tag, colectivos
poéticos, xogos tradicionais, Fo(xo)to Voz, Proxecto “Reforestemos”, Revista Escolar.
Tamén tratamos de introducirnos máis no mundo das novas tecnoloxías. Por iso temos unha páxina
web, un blog da Biblioteca, dous Blogues de Educación Infantil: os nove do Foxo e
pequexeniosdofoxo , vídeos, presentacións....
Gañamos varios premios: Concurso de fotografía “Auga e vida” , III Certame de Cine Ouff Escola co
vídeo “Ser máis libre”, Concurso de Debuxo da Asociación Micolóxica da Estrada, Concurso de
Carteis para a Festa do Salmón, premio Paz e Cooperación.
Ben, pensamos que durante este curso TODOS cumprimos amplamente co noso traballo.
Parabéns!
E xa para rematar, desexarvos a todos que pasedes unhas boas vacacións e que o próximo curso
sexamos capaces de conseguir o mesmo ou máis.
Equipo de Normalización Lingüística

as nosas cousas

5 

O MERCADILLO DO 3º CURSO

3º CURSO

6as nosas cousas

Begoña Salgueiro García
Carla Noya Rodríguez
Mª del Mar Brey Maceira 

as nosas cousas

7 

ELABORAMOS XABÓN

4º CURSO
Os alumnos e alumnas de 4º Curso elaboramos xabón.

Para a elaboración

precisamos os seguintes ingredientes e materiais:
INGREDIENTES: aceite usado, auga, sosa, sal, azucre e azulete
MATERIAIS: Os cacharros que nos fixeron falta foron: 3 coadores, un medidor, moldes,
bolsas de plástico, unha batedora, un pau, luvas, gafas de buceo, dous caldeiros e algodón.

O PROCESO DE ELABORACIÓN FOI ASÍ:
Medimos tres litros de auga e botámola nun caldeiro. A auga queceu. Remexemos Logo
collemos os tres medidores e puxémoslle algodón. Despois coamos 3 litros de aceite
usado noutro caldeiro. Botamos a sosa no caldeiro de auga e remexemos.
Mesturamos a auga co aceite e remexemos cun pau. Engadímoslle o sal e o azucre e
remexemos coa batedora. Deixamos que callara. Botámola nos moldes.
Dous días despois desmoldamos os xabóns.
Por último empaquetamos os xabóns. A profesora Mercedes axudounos a facer os
envoltorios. Foi un éxito. Quedounos moi ben.

8as nosas cousas 

O ENTROIDO
María Brey Buján
Ángel Nodar Rey
Marcos Duarte Montaña
Óscar Porto Moimenta

3º CURSO

as nosas cousas

9 

ALGÚNS TRABALLOS DE 2º

2º CURSO

10as nosas cousas

Erica Vidal Godoy
Christian Silva Rebolo
Lorena Prado Amboage 

Martín Villar Fins
Saúl Neira Iglesias
Nerea Rodríguez Camino

as nosas cousas

11 

Alex Rodríguez Prieto
Xiana Regenjo García
Damián Andión Cabaleiro

12as nosas cousas 

as nosas cousas

13 

AS ESCULTURAS

4º CURSO

Adrián Ramos Diéguez

14as nosas cousas 

as nosas cousas

15 

175 ANIVERSARIO DE ROSALÍA

3º CURSO

Raquel Cimadevila Amboage
Aroa Fuentes Martínez
Noelia Ruibal García

16as nosas cousas 

as nosas cousas

17 

18as nosas cousas 

DESCUBRINDO A ANDY WARHOL
OS ALUMN@S DE 5 ANOS DESCUBREN O “POP ART”
CO ARTISTA ANDY WARHOL

INFANTIL-5

as nosas cousas

19 

20as nosas cousas 

REBECA

4º CURSO
Uns días despois de volver das vacacións de Nadal veu unha alumna
da Universidade para facer prácticas de profesora. Chamábase Rebeca.
Estivo todo o mes
de febreiro
connosco.
Un día, antes de
marchar, deunos
unha clase de
plástica que nos
gustou moito; sobre
todo facer os
bonecos con papel
de aluminio e
adiviñar que figura
fixemos cada un.
Rebeca era boa e
simpática e
tratounos a todos
moi ben.
Fisicamente era
guapa, un pouco
alta e co pelo algo
longo.
Nós pensamos que
vai ser moi boa
profesora.

as nosas cousas

21 

MULLERES CIENTÍFICAS

3º CICLO

MARÍA DEL CARMEN PORTO
VÁZQUEZ
Naceu en Santiago de Compostela no ano
1938 e obtivo a licenciatura en Medicina
na Universidade de Santiago de
Compostela, doutorándose con
sobresaínte “Cum Laude”.
No ano 1964, mediante oposición, foi
nomeada médica interna, e no mes de
outubro dese mesmo ano foi nomeada
médica radioterapeuta. É a primeira muller
que forma parte do claustro da Facultade
de Medicina.
En novembro de 1972 é nomeada xefa do
servizo de Radioterapia do Hospital Clínico

Mª del Carmen Porto Vázquez

Universitario de Santiago de Compostela.
Forma parte de diferentes sociedades

honra da Sociedade Española de

entre as que cabe sinalar a Sociedade

Oncoloxía Radioterápica pola súa

Española de Oncoloxía Radioterápica;

contribución ao desenvolvemento da

Sociedade Española de Investigación sobre

radioterapia. Foi, asemade, a primeira

o Cancro; Asociación Española de

Muller ao fronte do SERGAS e a primeira

Profesores de Radioloxía; Sociedade

profesora da Facultade de Medicina que

Galega de Radioloxía; Sociedade Galega de

entrou no seu claustro.
É sobradamente coñecida pola súa

Oncoloxía e a Academia Galega de
Cirurxía.
En outubro de 2007 recibiu a medalla de

22as nosas cousas

tenacidade e entusiasmo na loita contra o
cancro, e moi especialmente polo seu 

trato e dedicación aos doentes.
Ten a Medalla Castelao da Xunta de Galicia
(xuño 2011).
O 25 de outubro de 2011 recibiu a
Medalla de honra da Academia Médico
Cirúrxica de Santiago de Compostela
(tamén foi a primeira muller en recibila).
Adrián Puente Pena
Isabel Moure Rivas
Miguel Ángel Brea Vellarino
Paula Mahía Taboada

MARÍA TARSY CARBALLAS
FERNÁNDEZ
Naceu o 2 de xuño de 1834 en Taboada
(Lugo)
No 1958 licenciouse en Farmacia e
Ciencias Químicas pola Universidade de
Santiago de Compostela. Conseguiu unha
beca do Consello Superior de
Investigacións Científicas (CSIC) para facer
a tese doutoral.
Para non depender economicamente dos
seus pais, traballaba na tese, nun
laboratorio e dá clases.
Formou parte do equipo que fixo o 1º
mapa de Galicia coas 4 provincias.
Escribiu 12 libros e fixo traducións.
Foi profesora de Bioquímica,
Termodinámica e Mecánica Artística na
Universidade de Santiago no período
1959-1966.
Colaborou en proxectos de recuperación

María Tarsy Carballas Fernández

de solos degradados por incendios
forestais.
Presidiu a Sociedade Española de Ciencia
do Solo e foi Vicepresidenta Primeira da
International Society of Scuit Science.
PREMIOS E CONDECORACIÓNS
1963-Premio Extraordinario de Licenciatura
1972-Premio Frei Bernardo Sahagún
1977-Diploma do Ministerio de Asuntos
Exteriores de Francia
2009-Medalla Castelao. Premio Académico
Numerario da Academia de Farmacia de
Galicia
PROXECTOS
Mapa de solos de España
Mapa de solos da zona norte de España
Prospección de cobre e níquel na provincia
da Coruña e nas Illas Canarias por métodos
xeoquímicos e xeofísicos.
Colaborou con D.Francisco Guitián Ojea

as nosas cousas

23 

para escribir o Manual de Edafología en

Universidade de Yale.
Traballou nas Universidades de Toronto,

Atlas ecológico de los suelos del mundo.
Estudos Interdisciplinares básicos sobre o

Búfalo e Indiana.

medio natural galego.
Aproveitamento de materiais orgánicos

No ano1983, por razóns familiares, regresa

residuais como fertilizantes na agricultura

a España, deixando publicados máis de

galega.
Mineralización da materia orgánica en

vinte artigos e dirixidas oito teses

solos de Galicia
Estudo sobre o compost de lixo urbano.
Influencia dos incendios sobre a evolución

doutorais.
Era recoñecida internacionalmente, pero
nunca en España, ata que nos anos 90,
despois dun congreso, ao que non foi

da materia orgánica, mobilización do

invitada, os matemáticos non podían crer

nitróxeno en solos forestais: manexo do

que ela non estivese alí sendo a súa terra.

solo para a súa rexeneración.

A partires dese momento, empezaron os

Jorge Brey Caramés
Manuel Martínez Rodríguez
Adrián Hermida Baloira
Adrián Fernández Vinseiro

recoñecementos públicos. En círculos
íntimos era apodada “A Sabia”

MARÍA JOSEFA WONENBURGER
PLANELLS
Naceu en Montrove-Oleiros, A Coruña no
ano 1927, nunha familia culta e cunha boa
situación económica.
Desde ben pequena recibiu o apoio da
súa familia para levar a cabo todo o que se
propoñía. Estudou matemáticas en
Madrid. Forma parte da primeira xeración
de becarios Fullbright. Estas becas estaban
convocadas polo Instituto de Educación
Internacional dos EEUU. No 1953 foille
concedida esta beca para realizar o
doutorado en matemáticas na

24as nosas cousas

Mª Josefa Wonenburger Planells 

PROXECTOS
Traballou varios anos no estudo dos
automorfismos de grupos de semellanza.
É experta en Álxebras de Clifford. Outro
tema importante nas súas investigacións é
a Teoría de Álxebras de Lie.
Está considerada como a nai da Teoría de
Kac-Moody.
PREMIOS E CONDECORACIÓNS
É membro de honra da Real Sociedade
Matemática de España.
No ano 2007 a Unidade Muller e Ciencia
da Xunta de Galicia creou o “Premio María
Wonenburger” para recoñecer ás mulleres
galegas con traxectorias notables no
Margarita Ledo Andión

ámbito da Ciencia e da Tecnoloxía.
No ano 2010 foi nomeada Doutora
Honoris Causa pola Universidade da
Coruña.
No ano 2011 colocaron un monolito no
Paseo das Ciencias do Parque de Santa

Compostela pero non chega a finalizalos.
No 1973 obtén o título de xornalista na
Escola Oficial de Xornalismo de Barcelona.
Entre os anos 1974 e 1976 tivo que

Margarita da Coruña.
En novembro de 2010 o Concello decidiu

marchar de España por razóns políticas,

poñerlle o seu nome a unha rúa.

Facultade de Letras de Porto - Portugal.
No 1991 trasládase á Universidade de

Rodrigo Rey Penín
Nuria e Jorge Salgueiro García
Cristina Trigo Gónzalez

durante este período traballa de lectora na

Santiago, onde é nomeada profesora da
Facultade de Ciencias de Información.
Desde 1992 exerce como decana da
mesma. Actualmente é catedrática de

MARGARITA LEDO ANDIÓN
Nace o 5 de febreiro de 1951 en Castro de

Comunicación Audiovisual.
Desde maio de 2008 é membro da Real
Academia Galega. Neste mesmo ano recibe

Rei (Lugo). Comezou os seus estudos de

o Premio Nacional de Cine e Audiovisual.
Realizou numerosas investigacións sobre a

filosofía na Universidade de Santiago de

prensa galega.

as nosas cousas

25 

Na capital conseguiu traballar tras
OBRA:
Poesía
Parolas cun eu, cun intre, cun insecto (1970)
O corvo érguese cedo (1973)
Linguas mortas: serial radiofónico (1989)
Narrativa:
Mamá-fé (1983)
Trasalba ou Violeta e o militar morto (1985)
Ensaio:
Prensa e galeguismo (1981)
Documentalismo fotográfico
contemporáneo (1994)
Cine de fotógrafos (2005
Documentais:
Santa Liberdade
Fala a terra desta miña terra
Lavacolla, 1939
Óscar Brais Couto Bouzón
Borja Couto Bahamonde
Samuel Fernández Rey
Nicolás Gómez Rey

presentar o seu curriculum con Margarita
Salas. O seu primeiro destino ao saír ao
estranxeiro foi Cold Spring de Nueva York.
Colaborou co Memorial Sloan Ketering
Center, centro de referencia mundial na
loita contra o cancro. Nesta cidade foi
onde atopou con outro prestixioso
oncólogo español, Carlos Cerdón que a
axudou a traballar co melanoma. Alá
segue, na Universidade de Michigan,
onde montou o seu laboratorio con só 33
anos e dende o 2008 no CNIO.
FRASES:
“Na miña familia só eu fixen carreira”
“Eu desde pequena quería ser científica”
“Non vou dicir que me gustaría curar o
melanoma porque curar un cancro é moi
difícil, pero si avanzar no coñecemento dos
mecanismos moleculares destes tumores
para desenvolver fármacos máis efectivos e

MARISOL SOENGAS GONZÁLEZ

con menos efectos secundarios”
“Un aprende que un bo científico ten que
saber respostar con contundencia a dúas

Nena tímida, “a chapona clásica”, cun
expediente inmaculado ao longo da súa
formación académica. Dunha familia
modesta, foi a única que estudou carreira.
Presume que é un produto da Escola
Pública dende EXB ata a Universidade.
Dous profesores marcaron dalgún xeito a
súa traxectoria académica. Un deles –
Esperanza Ferdán- impulsou a súa carreira
e animouna a marchar para Madrid. Fixo os
seus estudos a base de becas.

26as nosas cousas

Marisol Soengas González 

preguntas: Para que?, e Por que?”
“Non existe ningunha garantía de que o
noso modelo vaia funcionar, pero un
científico ten que estar preparado para o
fracaso e para volver intentalo de novo”

Universidade de París Sur (1986-87) e
traballou como investigadora visitante na
Universidade de Angers e no Instituto
Tecnolóxico de Massachussets (1991-92).
Dirixiu 30 proxectos.
A súa atención en investigación está
dirixida para abordar problemas de saúde

PREMIOS
Recibiu o galardón da III Edición do

nos países en vías de desenvolvemento, a

Premio María Josefa Wonenburger polo

través do uso das nanotecnoloxías. Este

seu traballo de investigadora do cancro de

traballo levouna a ser considerada unha

pel.

das científicas máis influíntes de España.
É autora de 131 publicacións científicas en

FUNDACIÓN MARISOL SOENGAS
Ten como obxectivo a investigación clínica,

revistas internacionais de alto impacto na

apoiar aos doentes e ás familias, xa que a

área da liberación de fármacos e de 21

esperanza de vida doa afectados con

capítulos de libros.
Combina o seu labor investigador cunha

melanoma é de seis a dous meses. Por iso

intensa actividade docente na Universidade

co melanoma precísanse desenvolver
ensaios clínicos para buscar novos

de Santiago de Compostela.
É membro do comité editorial das 8

compostos anticanceríxenos.

revistas internacionais máis prestixiosas no
campo da Tecnoloxía Farmacéutica e dos

Carlota Fontenla Rozados
Sabela Pájaro Ferro
Adrián Requeijo Ferro
Ignacio Prieto Rodríguez
David Trigo González

Sistemas de Liberación de Fármacos.
Neste momento é Vicerrectora de
Investigación e Innovación da Universidade
de Santiago de Compostela.
En 2011 recibiu o premio Jaume I de Novas
Tecnoloxías, concedido pola Generalitat

Mª JOSÉ ALONSO FERNÁNDEZ
María José Alonso (Carrizo de la Ribera,
León, 1958) é catedrática do
Departamento de Farmacia e Tecnoloxía
Farmacéutica desde o ano 1998. Empezou
a súa actividade no campo das
nanopartículas como sistemas de
fármacos no ano 1987.
Iniciou a súa formación nese campo na

Valenciana e a Fundación Valenciana de
Estudos Avanzados.
Daniel Rodríguez Tato
Rocío Costa Castro
Paula Barreira Rivadulla
Alba González Silva

as nosas cousas

27 

INVESTIGAMOS A MOREIRA

3º CURSO

Nome galego: Moreira
Nome castelán:Morera
Nome científico: Morus

A moreira é unha árbore que procede de
Asia Central. Na China e na India cultívase
hai moitos séculos.
Ten o tronco retorcido e curvado. As pólas
macizas, retorcidas e con nós. A súa codia
(cortiza) é pardoescura, áspera e irregular.
Os brotes bastante gordos de cor verde
clara. As xemas grosas, ovaladas e de cor
púrpura brillante.
É unha árbore de folla caduca. As follas
son ovaladas e acorazonadas con punta
curta, con dentes polo bordo e máis
escuras pola parte do dereito.
Os seus froitos son carnosos, de cor
vermella escura ou negruzca. Son
comestibles e saben ben.
Hai dúas especies de moreiras: Moreira
branca (morus alba) e Moreira negra
(morus nigra).
As súas follas serven de alimento para os
vermes de seda.
No “Xardín da Poesía” do noso colexio hai
unha moreira negra. Esta arboriña está
enferma, ten poucas follas e non se lle
poden arrincar.
Esta primavera estamos criando vermes de
seda. Ao principio eran moi pequenos,
pero agora medraron e están enormes.

28as nosas cousas

Algúns xa empezaron a facer a casula e
nós imos observando todo o proceso
dende que os vermes saíron dos ovos.
Comen moitísimo! E moi rápido! Temos
que traer moitas follas das moreiras que
hai noutros xardíns!
Cando abran as casulas sairán as
bolboretas, poñerán os ovos e morrerán
pouco a pouco. Eses ovos gardarémolos
ata a próxima primavera, que será cando
volvan nacer.
Gústanos moito observar os vermes de
seda! Cremos que nos vai impresionar
cando saian as bolboretas!
Cada día un de nós leva os vermes para a
súa casa porque nos fai ilusión ensinalos e
coidalos. Os coidados que precisan son:
darlle de comer a diario (as follas de
moreira) e limparlle a caixa de vez en
cando. Non beben! Pero son moi cagóns!
Vimos como un o facía.
Agora imos investigar se fan pis! 

O XARDÍN DE 3 ANOS

INFANTIL-3

as nosas cousas

29 

Educación Infantil- 3 anos

30as nosas cousas 

OS DE 3º SOMOS ASÍ...

3º CURSO

as nosas cousas

31 

32as nosas cousas 

as nosas cousas

33 

34as nosas cousas 

as nosas cousas

35 

36as nosas cousas 

as nosas cousas

37 

LENDAS

5º CURSO

A TORRE DE HÉRCULES

A LENDA DE MEDORRA DE

Recollida na Crónica Xeral de Afonso X O

BARRELA

Sabio no século XIII, conta a lenda que

Un señor chamado O Eirexe Vello pasou

existía nestas terras un xigante chamado

unha tarde a cabalo polo camiño que vai

Xerión, que tiña aterrorizados aos seus

arredor dun castro e aparecéuselle unha

habitantes.
A lenda conta que Hércules chegou en

muller coa que trabou un curto diálogo.
A muller era unha moura e deulle uns

barco ás costas de Galicia, e enfrontouse

cravos para as ferraduras dos cabalos,

ao xigante durante tres días. Tras unha

encargándolle que gardase os agasallos

dura loita, Hércules venceu a Xerión e

ata chegar á casa; máis movido pola

cortoulle a cabeza.
Sobre o lugar no que enterrou a cabeza

curiosidade, quixo coñecer o que lle

ergueu unha torre e mandou poboar a
cidade. Crunna foi a primeira muller que
se presentou, e dela tomou o nome a vila.
Dende o ano 1448, no escudo de A Coruña
aparecen representadas a torre de Hércules
e a caveira de Xerión.

quedaron nos pregues do bolso uns
anacos de carbón que ao chegar á casa
transformáronse en ouro.
O señor Eixe volveu ao sitio onde os tirara,
pero xa non atopou nada e deuse conta
de que perdera unha colosal riqueza.

Paula Barreira Rivadulla
Alba González Silva

38as nosas cousas

regalaran e, ao velo, tirou todo, pero

Sabela Pájaro Ferro 

O PICO SACRO

comedor... e cando miraron na cociña

No Pico Sacro hai unha cova que, segundo

viron, dentro dun bote, os cartos.
En canto tiveron os cartos nas súas mans

conta a lenda, chega ata a fonte de
Gundián.
No fondo desa cova din que está

marcharon correndo e non volveron, pero
o bistío e a bistía levaron un bo susto.

escondido un tesouro desde os tempos
dos mouros.
Por esas covas levaban os mouros aos

Jorge Brey Caramés

cabalos a beber ao río.
Outra das cousas que se contan é que
nunha das covas está enterrada a raíña
dona Urraca.
Samuel Fernández Rey

O CRUCEIRO DO MONTE MOLIDE
O monte Molide está entre as parroquias
de Berres e Ancorados. No seu cume
librouse unha batalla contra os mouros
que, unha vez derrotados, foron soterrados
alí; por iso non nacen herbas nin árbores.
Neste monte, nunha encrucillada, houbo

UN CONTO DO FOUCELLAS...
Miña avoa, que ten 73 anos, cóntame que

en tempos un cruceiro que era un sinal de

o seu bistío unha vez fora á feira a vender

tesouro.
Unha noite chegou a unha casa de Riobó

unha vaca; e ese mesmo día, pola noite,

un home ourensán pedindo pousada. Este

chegou á súa casa o Foucellas e a súa

home preguntou polo monte Molide , e se

cuadrilla.
Ao bistío levárono á horta, e á bistía tíñana

alí había un cruceiro, e como lle dixeron

na casa preguntándolle onde gardaban os

que si, anunciou que ao día seguinte ía

cartos que recadaran da vaca. Ela díxolle

subir ao monte por un asunto importante.
A muller da casa deulle unha abondosa cea

que xa os gastara, pero os cómplices de

acompañada de viño e logo preguntoulle

Foucellas empezaron a mirar debaixo das

polo asunto importante que o levaba ao

camas, dentro dos caixóns, no baño, no

monte Molide, e, entre vaso e vaso de viño,

as nosas cousas

39 

sacoulle toda a información que buscaba:

Minia, a ver se ve ao seu home que

resulta que ao cabo do cruceiro había un

morreu afogado no río.

tesouro.
Pois déitese, que pola mañá xa o

Daniel Rodríguez Tato

acompañaremos alí -díxolle a muller.
Mais en canto adormeceu, a xente da casa
colleu as ferramentas e foise cavar ao
monte.
Cando amenceu espertaron ao forasteiro e
a dona da casa ofreceuse a acompañalo,
pero ao chegar xunto o cruceiro, atoparon
todo sachado e remexido.
Ao ver tal cousa, o forasteiro arrincaba os
pelos da cabeza mentres a dona da casa
simulaba compadecelo.
O tesouro, polo visto, xa estaba ben
gardado...

MOUROS ENCANTADOS
Os mouros viven aínda debaixo dos
castros. O castro é obra de mouros, que

Mª Isabel Moure Rivas

aínda non hai moito tempo saían ao
exterior, pero ao veren xente agachábanse
rapidamente debaixo da terra.
Ao traballar as terras co arado, a xente non
pode afondar moito porque as casas dos
mouros están debaixo e tropezan as
ferramentas nos tellados
Carlota Fontela Rozados

A MOURA DO ULLA
Contan que no río Ulla hai unha moura
nun pozo que está no fondo do río. Seica
ten os cabelos dourados e peitease cun
peite de ouro.
Tamén din que a moura sae pola Santa

40as nosas cousas 

O PERSOEIRO DE PRIMEIRO

1º CURSO

ANTÓN
LOSADA
DIÉGUEZ

1

2

as nosas cousas

41 

3

4

5

6

42as nosas cousas 

7

8

9
as nosas cousas

43 

TRABALLAMOS NA NOSA AULA

INFANTIL-4

XOGAMOS COAS NOSAS CARAS...
(TRABALLAMOS AS EMOCIÓNS)

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

44as nosas cousas

EU ESTOU ............ 

...E FALAMOS DE NÓS

as nosas cousas

45 

O SAMAÍN

Durante o mes de novembro,
numerosas localidades galegas desfrutan
coa celebración do Samaín, esa festa de
orixe celta que simbolizaba o comezo dun
novo ano e coa que se trataba de
escorrentar aos espíritos.
Recuperado o ritual en moitas localidades
galegas -sobre todo na bisbarra de Ferrol,
A Mariña e Arousa- celébranse dende hai
anos comitivas aterradoras nas que nenos
e maiores deambulan polas rúas ataviados
con sabas, velas e cabazas.
O 1 de novembro os antigos celtas
tranquilizaban aos poderes do outro
mundo e propiciaban a abundancia das
colleitas coa celebración da festa do
Samaín. O mundo dos espíritos
entreabríase e saían os personaxes de
pesadelo.
En Galicia, o lume acendíase cun tizón
traído da cacharela da Vixía Pascual ou do
lume acendido da noite de Nadal.
Segundo conta o viaxeiro inglés Swinbume
do século XVIII, a xente de Galicia comía
castañas a véspera dos Fieis Defuntos coa
fe de que cada unha libraba unha alma do
purgatorio.
No colexio do Foxo tamén celebramos o
Samaín. Velaí unhas fotos da abondosa
recolleita de cabazas deste ano...

46as nosas cousas 

XOGO FOXO 2012

xogoFoxo
tradicionais
Os xogos tradicionais son os de
sempre; son os xogos aos que xogaban os
nosos avós e os nosos pais. No patio de
recreo xogamos Nós.

A CHAVE DE SANTIAGO
En Santiago, a distancia entre a base da
chave e a liña de lanzamento será de 14,20
metros, debéndose situar quen lanza os
pellos por detrás da liña.
A chave será unha peza de ferro en forma
de punta de lanza rústica ou lingua, que
remata estreitándose na súa base.
Os pellos serán redondos e planos,
alisados polas dúas caras, debendo ter de
500 a 550 gramos de peso.
En cada partida han participar
obrigatoriamente catro persoas,
emparelladas dúas e dúas. Cada unha

lanzará dous pellos por tirada. Os pellos
que non atinen na chave hanse contabilizar
por tantos (cada pello un tanto) por
proximidade coa chave.
A puntuación oficial de cada partida é de
100 tantos. Cada pello que golpee na
chave terá gañado un valor de 8 tantos,
tendo que ser o lanzamento directo, sen
rebotes nin ter petado antes no chan ou no
cepo. Non é preciso derrubar a chave para
contabilizar unha diana; abonda con rozala.
só se contabilizará cando o pello golpee
directamente sobre a chave e esta sexa
derrubada cara atrás.
O sistema de anotación consiste en
descontar os tantos conseguidos dos
acadados polo equipo contrario. No caso
de empate tirarán novamente, comezando
a parella que tivese máis tantos.

as nosas cousas

47 

Observarase unha conduta correcta de
deportividade e respecto cara ás persoas
do equipo contrario, nomeadamente no
momento de lanzar os pellos, debéndose
separar como mínimo 2 metros e
manténdose fóra da liña de lanzamento en
silencio.
Do mesmo xeito, que estea colocando aa
chave gardará unha distancia semellante e
non fará xestos nin movementos que
poidan distraer ou molestar á persoa que
lanza.

A CORDA
Dentro do extenso abano de variantes que
ten este xogo, podemos realizar:
“O reloxo que da a hora”. As persoas
que dan, van dicindo “Unha vez, unha
hora” (todo o mundo terá que saltar unha
vez e saír). “Dúas veces, dúas horas” (todo
o mundo terá que saltar dúas veces e saír.
Así seguirán ata saltaren seis veces
seguidas.
“A barca”. Para saltar á barca precísanse
dúas persoas que dean á corda e, como
mínimo outra que salte. O adival que se
precisa debe ser algo longo e as persoas
que dan estarán afastadas polo menos tres

48as nosas cousas

metros entre elas. A barca dáse cun
movemento pendular do brazo, á
esquerda e á dereita, trasmitíndolle á
corda esta oscilación. A corda desprázase
lentamente cun vaivén, sen chegar a
describir tan sequera medio círculo. A
persoa que chouta colócase mirando cara
a unha das que dan; evitará que a corda lle
toque nos pés ou nas pernas, dando saltos
laterais á esquerda e dereita,
alternativamente.

BRILÉ
Xogo moi coñecido, no que podemos
empezar tendo unha persoa “brilada” por
equipo para axilizar o desenvolvemento
do xogo; unha vez que “brilan” a alguén
do equipo das persoas “briladas”, estas
pasan a ocupar a zona de xogo que lles
correspondería nun principio.
Como variantes deste xogo podemos
vivenciar:
o Xogar con dous balóns.
o As persoas que son briladas pasan a
xogar co outro equipo. 

LETRAS GALEGAS 2012
VALENTÍN
PAZ ANDRADE

Valentín Paz-Andrade nace o 23 de
abril de 1898 en Lérez (Pontevedra) e
morre en Vigo, o 19 de maio de 1989.
Home de profundas conviccións
galeguistas espallou o seu pensamento
nos ámbitos da avogacía, da empresa, do
xornalismo, da política e da literatura.
Licenciouse en Dereito en Santiago de
Compostela en 1921. Da man do seu tío,
o poeta Xoán Bautista Andrade, coñece a

Castelao e participa no 1919 na II
Asemblea Nacionalista. Posteriormente, foi
secretario do Partido Galeguista, candidato
ás Cortes Constituíntes de 1931 e
colaborador na redacción do Estatuto de
Autonomía. Xa nos anos setenta, podemos
velo vinculado a diversas organizacións
como a Xunta Democrática.
En 1977 foi elixido senador por Pontevedra
pola Candidatura Democrática Gallega nas

as nosas cousas

49 

o xornal Galicia e tamén publicou artigos
de carácter político e económico en El
País, La Vanguardia ou Industrias
Conserveras.
Traballador incansable, sempre tivo como
norte o desenvolvemento económico de
Galicia e formou parte de diferentes
iniciativas emprendedoras. Cómpre
destacar o seu labor como promotor e
vicepresidente do grupo industrial
Pescanova, así como o seu destacado
papel como técnico da FAO.

Cortes Constituíntes.
Dentro da literatura iníciase no eido da
narrativa cunha obra que non chegou a
publicar datada de 1921, Soldado da morte.
Formou parte da Xeración poética de 1925
e deixounos títulos como Pranto Matricial
(1954), Sementeira do Vento (1968) ou Cen
chaves de Sombra (1979). Tamén escribiu
ensaio literario, histórico e económico, así
como obras relacionadas co mundo
empresarial pesqueiro: Principios de
economía pesquera (1954), Galicia como
tarea (1959) ou La marginación de Galicia
(1970), son algúns exemplos.
O xornalismo formou parte dende moi
cedo das súas inquedanzas. Colaborou en
diferentes revistas literarias como O Ensino,
Grial e Outeiro. Dirixiu, entre 1922 e 1926,

50as nosas cousas

Valentín Paz-Andrade, o poeta, o ensaísta,
o político, o empresario é un exemplo de
home polifacético que fixo da súa vida
unha entrega á tarefa que el sempre
considerou primordial: a modernización e
o desenvolvemento de Galicia. 

A ORLA DE INFANTIL-5

as nosas cousas

51 

O NOSO PASO POLO COLEXIO
PROMOCIÓN
2003/2012
...O primeiro día do colexio foi para min algo estraño porque nunca tal vira. Cando a miña
nai me levou eu choraba porque era algo descoñecido para min. Pero o que máis me
impactou foron os meus compañeiros: Adrián, Manuel, Borja, Daniel e, sobre todo, Cristina,
cos seus ollos tan bonitos, o seu pelo castaño e a súa maneira de vestir… (Nacho)
...Cando entrei no colexio sorprendeume que os meus compañeiros me acolleran e se
portaran tan ben comigo. Recordo que en 1º curso chegou á nosa clase unha rapaza nova
chamada Yolanda. Ao principio non lle faciamos moito caso porque, como falaba francés,
non lle entendiamos, pero enseguida nos fixemos amigos… O que máis me gustou a partir
do primeiro curso foron as excursións… (Roi)
...Recordo que cando cheguei ao colexio do Foxo estaba contento, pero por outra parte tiña
medo dos profesores e dos rapaces maiores. Co tempo todos nos levabamos ben. Había
veces que petirramos, pero de alí a un pouco xa estabamos xogando… (Miguel)
...Acórdome que, cando empecei no cole, eu era a única rapaza da clase. Cando pasamos
para 4 anos veu unha nova compañeira, Nuria. En 1º curso chegou Yoli e, en 5º curso,
Andrea. As catro somos inseparables. Somos moi amigas… (Cristina)
...Eu fixen Preescolar na Casa ata os catro anos; a esa idade fun para o colexio do Foxo. Ao
principio non quería ir porque en preescolar fixera moitos amigos e ademais tiña medo de ir
no autobús. Cando empecei no Foxo deseguida me fixen amiga de Cristina… No colexio do
Foxo síntome moi segura e a gusto porque fun alí desde pequeniña e confío nos profes…
(Nuria)
...Cando cheguei ao Foxo eu viña de Suíza. Cando cheguei foi horrible o que me pasou: os
compañeiros non me facían caso porque falaba outro idioma, o francés. Pero pronto me
fixen amiga de Cristina e Nuria, e deseguida xa nos levabamos todos ben… (Yolanda)
...Cando empecei ao cole todo se me facía estraño. Todos os días choraba. Non había día
que non chorara. Co tempo foime pasando e funme relacionando cos demais e facendo máis
amigos. Recordo que en 4º veu un neno novo chamado José María, pero na metade do curso
foise, e a todos nos deu pena… (Adrián Puente)

52as nosas cousas 

as nosas cousas

53 

54as nosas cousas