BURDINAREN BIDEAK 1

Industrializazioaren hasmenta Euskal Herrian

Zumalakarregi Museoa
 Zerain baserri giroko
herria da, hartan
AIZPEA MIRANDAOLA
oinarritu izan da
ekonomia, gizartea eta
politika bera ere.. Baina
Zerainek bazuen beste
aukera bat Ertarotik XX.
mendea arte: burdinaren
ustiakuntza. Aizpeko
meategiek Legazpi eta
inguruko olak hornitzen
zituzten. Kontzesioen
liberalizazioa,
sektorearen krisia,
karlisten ustiakuntza eta
britainiarren
asentamendua eman
ziren XIX.enean.
Alemanek hartu zuten
britainiarren lekua,
XX.ean. Orain aztarna
zaharrak eta ez hain
zaharrak tartekatzen dira:
galeriak, minazuloak,
bolborategia, biltegiak,
ikaztegia, kaltzinazio-
labeak, garraiobideak...

Uraren indarraz ❏ M ear en es tr a k zio a

baliatzeko olak
haranetara jaistea Berant
Ertaroan gertatu zen.
Iraultza tekniko honek
burdin esportazioaren
puntaren puntan jarri ❏ I kat z m ota
zuen Euskal Herri
Atlantikoa, eta. Baina
Europan garatu ziren
teknika berriak
berenganatu ez eta
euskal burdinolak ixten
❏ L a gun a k l an ea n
joan ziren XIX. mendea
aurreratu ahala.
Mirandaolak gutxienez
XV.etik XIX.a arte
funtzionatu zuen. Gure
mendearen erdialdean
❏ Bur din a l ant z e ko t e kn ik a
Patrizio Etxeberriak,
goitik behera eraberritu
zuen: kanala, aldaparoa,
tikinoiak, hauspoak,
ingude eta gabia... ❏ L ana ld i b a koi t ze k o e koi z p ena
Legazpirentzat hain
inportantea izandako
bizimodu zahar haren
oroimena gera zedin
❏ G ar r ai ob id ea

BURDINAREN BIDEAK 2
Industrializazioaren hasmenta Euskal Herrian
Zumalakarregi Museoa
 ZUMALAKARREGI MUSEOA
Zumalakarregi Museoak
gure historiaren garai
erabakigarria aurkezten
du: bizimodu
tradizionalaren krisia eta
mundu modernoaren
sorrera latza. XIX.eko
Euskal Herriaren ikuspegi
global eta dinamikoak
kontuan izan behar ditu
ematen ari ziren
aldaketak: Aitzin
Erregimenetik
Liberalismora; baserritik
kalera; Foruetatik Estatu
bateratzailera; olatik
fundizioa.... prozesu luze
eta korapilatsuak dira,
batzuetan oraintsu arte TUPINA
iritsi zaizkigunak.

❏ No la da go e g ina ?

Forja
Fundizioa

❏ Ze in bur di n mot a go gor at z en di z u?

Aizpea
Mirandaola

❏ Bur di na z be st e la ko mat er i ali k ba du ?

❏ Z er du id at zi a?

G O L D E M U T U R R A

❏ N ola d ag o e gi na ?

Forja
Fundizioz

❏ No n go bur di na g og o r at ze n di zu ?

❏ Z er ga ti k e z da g old e os oa bur di ne z eg in ?

❏ Or ai n go g old e ak h a u b e za la koa k al di r a?

BURDINAREN BIDEAK 3
Industrializazioaren hasmenta Euskal Herrian
Zumalakarregi Museoa
 TRENZUBIA

Ormaiztegiko Trenzubia
XIX. mendeko historiaren
lekuko eta protagonista ❏ 18 64 A N, T R E N B AT E K Do no sti at ik Or mai zt e gir a ORDUBETEAN
da. 1864an eraikia,
garaiko obrarik gar r a iat z e n zu e n 1.000 tona k o za ma. ..
ausartena izan zen: 289
metro luzeko 1.800 tona
burdin lau pilare gainean.
Trenak komunikabideak
ez ezik ekonomia, gizartea
eta ideologia bera irauli
zituen.

Zubiaren ondoan, ... la n b er a e git e ko 100 gurdik egun osoa be har z u ke t en.
burdinbide txiki batek
Zeraingo meategiak
Madril-Irun bidearekin
lotu ezezik, Legazpirekin
ere elkartzen zituenez,
Patricio Etxeberria
alemanek utzi berri
meategiak ustiatzen
ahalegindu zen.

BURDINAREN BIDEAK 4
Industrializazioaren hasmenta Euskal Herrian
Zumalakarregi Museoa
 INDUSTRIALIZAZIOA EUSKAL HERRIAN
Burdingintza
tradizionala bukatu
❏ Eu s kal H er r ia n 40 0 bur di no la ba ino g ehi ag o iz an zir en . Z ei n
arren, lur r al d eta n e go n zir e n g ehi e na k ? Z er gat ik ?
industrializazioa
piztuko da: Foruak
aldatuta, mea esporta
daiteke, eta kanpoko
harrikatza ekarri;
zergak Diputazioek
kontrolatzen dituzte
oraindik; aduanak
aldatu dira Ebrotik
Bidasoara, eta
industria berriak,
kanpoko lehiakidez
babesturik, espainiar
merkatuan saltzen du
orain. Kanpoko
enpresek teknika
aurreratuak aplikatzen
dituzte, eta trenbidea
ezarri. Hau guztia ez
zen goizetik gauera
egin, eta problemak
bazirela garbi utzi
zuen Bigarren
Karlistada (1872-76)
lehertu izanak.

❏ B ur di na ur t z e ko b i si st e ma hau e k bat er a lan e gi n zu t en X I X.

1876az geroztik me nd ea n. Z e in da go ga ur ko alt za ir u te g ie n ja tor r i an e ta z ei n
burdina aro berrian de sa g er t u z en X X. m en der a ir it si g ab e?
zeharo sartu zen, eta
euskal ekonomiaren
lokomotorea izan da
oraintsu arte.
Goierrin, baserriz
zipriztindutako
berdetasuna da nagusi,
behialako nekazal
iraganaren oroigarri.
Baina burdinaren
eraldaketan
oinarritutako industria
da eskualdeko
ekonomiaren motorea.
Burdina gure
iraganaren zein gure
orainaren partaide da.

BURDINAREN BIDEAK 5
Industrializazioaren hasmenta Euskal Herrian
Zumalakarregi Museoa
 ❏ Ma dr il - P ar i s tr e n bid ea N afar r oa n b ar r e na i gar o i z an bal it z,
Burdingintza Ind us tr i Ir au lt za Gip u z ko an b er di n e man g o za te k e ela u st e du z u?
tradizionala bukatu
arren, industrializazioa
piztuko da: Foruak
aldatuta, mea esporta
daiteke, eta kanpoko
harrikatza ekarri;
zergak Diputazioek
kontrolatzen dituzte
oraindik; aduanak
aldatu dira Ebrotik
Bidasoara, eta
industria berriak,
kanpoko lehiakidez
babesturik, espainiar
merkatuan saltzen du
orain. Kanpoko
enpresek teknika
aurreratuak aplikatzen
dituzte, eta trenbidea
ezarri. Hau guztia ez
zen goizetik gauera
egin, eta problemak
bazirela garbi utzi
zuen Bigarren
Karlistada (1872-76)
lehertu izanak.

1876az geroztik Burdinarik gabeko mundua imajina dezakezu? Zein da bururatzen

burdina aro berrian
zeharo sartu zen, eta
zaizun burdinazko lehen gauza? Nola biziko ginateke hura gabe?
euskal ekonomiaren Burdinazko zera hori, eskuz egin liteke? Berdin erabiltzea izango
lokomotorea izan da
oraintsu arte. genuke? Egiozu marrazki bat:
Goierrin, baserriz
zipriztindutako
berdetasuna da nagusi,
behialako nekazal
iraganaren oroigarri.
Baina burdinaren
eraldaketan
oinarritutako industria
da eskualdeko
ekonomiaren motorea.
Burdina gure
iraganaren zein gure
orainaren partaide da.

BURDINAREN BIDEAK 6
Industrializazioaren hasmenta Euskal Herrian
Zumalakarregi Museoa