[Memoria Espacio de Medios de

Comunicacin]

[Junio2015Uztaila]

Mahaiinguruahonakokazetariekosatzendute:AitorGuenaga,kazetariaetaElDiarioNorte
egunkari digitaleko zuzendariondokoa (eldiarionorte.es); Luca Martnez Odriozola, Euskal
Herriko Unibertsitateko Kazetaritza II saileko irakaslea eta Menendez Pelayo Nazioarteko
UnibertsitatekoJuantxuRodriguezKazetaritzaEskolako1zuzendariohia;OlatzBarriuso,El
Correoko Politika saileko erredaktorea; eta Javier Vizcaino, Onda Vasca irratietxeko
kazetaria. Moderatzailea: Iratxe Momoitio, Gernikako Bakearen Museoko zuzendaria eta
GizaEskubideetaBakeHezkuntzarenElkartearenForokopresidenteordea.

IratxeMomoitiok,GizaEskubideetaBakeHezkuntzarenElkarteenForokopresidenteordegisa,
ongietorria egiten die bertaratutakoei eta hasiera ematen dio Hedabideen topaketari
Bizikidetzarako Bost Eremu egitarauaren barruan. Lehenik, eremuak inspiratzen dituen
galderaenuntziatzendu:NolalagundezakeguEuskadinbizikidetzahobetzen?Galderahonen
inguruan Elkarteen Forotik bost mintegi ezberdin antolatu egin dira 1) Hedabideak; 2)
Elkarte sozialak; 3) Erakundeak; 4) Alderdi lokalak; eta 5) Hezkuntza, arlo bakoitzari
dagozkion erantzukizunak aztertzeko asmoz, indarkeriarik gabeko elkarbizitza
demokratikoranzko bidean aurki ditzakegun behar eta zailtasunez eztabaidatuz. Hedabideen
inguruko aurreko topaguneak, 2012n ospatuak, zenbait itaun mahaigaineratu zituen:
hedabideen erantzukizun soziala bizikidetza demokratikoaren eraikuntzan; bizikidetza hori
eraikitzekohedabideetatikegindaitekeenekarpena;baitakoetatestuingurukooztopoak;eta
medioen arlotik egin daitezkeen proposamen zehatzak. Handik, gai hauetan sakontzeko
egokitasunaplanteatuzen.

Hedabideen bigarren topagune honek elkarbizitzaren eraikuntzaz diharduten zenbait

profesional biltzen ditu, haien ikuspegia ezagutzeko, eta gertatutakoaren oroimenean zein
indarkeriaren zilegigabetzean oinarritu gizartearen eraikuntzari dagitzaten ekarpena ere
jasotzeko. Saio honek aldi bi ditu. Aldi bakoitzean hizlariek galdesorta eta publikoaren
ihardespentxandabanarierantzutendiete.

Lehengogaldesortaetaerantzunetanazaldutakoideiaorokorrak:

1) Indarkeria eta norgehiagokazko hainbat urte igaro ondoren, Euskadin gertatutako

guztiarenaurreanusteduzuposibleadelaegiatopatzea?
Baketze eta adiskidetzeari dagokienean, eszeptizismozko sentimendua hasiera batean, eta
ezkortasunezkoaostean.
Gertatutako denaren aurrean egia aurkitzeko ezintasuna, Gerra zibilean, Frankoren
diktadurapeanedo1512angertatuzenbezala.
Egiaren araketa eta ahanzturaren konjurua eginbehar moralak dira medioentzat,
justiziarentzat,segurtasunindarrentzatetaerakundeentzatere,orriapasatzensaiatuordez,
benetan gertatu dena argi edukiz gero, orduan izango da posible gizarte osasuntsu bat,
bakean eta askatasunez biziko dena, normaltasunez elkarbizi eta erlazionatzeko gai izango
dena.
Egiak osoa izan behar du gaietan eta denborazkotasunean, ahaztuta gera zitezkeen gaiak
bilduz,beregaraianezagutzeraemanzirenarren,adibidez:JuanferCalderinenAgujerosdel

JuantxuRodrigueziburuz,oroimenakbizirikiraundezan:
<http://es.wikipedia.org/wiki/Juantxu_Rodr%C3%ADguez>,
<http://www.rtve.es/alacarta/videos/teacuerdas/acuerdassecumplen20anosdelasesinatodel
fotografojuantxurodriguez/655611/>

Sistemaliburua,2JustiziaadministrazioakoraindikirizpenikemanezdienETAren300hilketa
baino gehiago aztertzen dituena; edo Espainiako Telebista Publikoaren Los aos de Plomo
erreportajea,80kohamarkadakoterrorismoariburuzkoadena.
Eusko Jaurlaritzak 2012ko ekaineko Dekretua igorriz geroztik,3 medioetan polizia
gehiegikeriezerehitzegitenda.
Torturak eta poliziagehiegikeriak kazetarien agendan daude dagoeneko agenda politikoan
egon baitira, aurreko gobernuak4 dekretu bat igorri baitu herri honetako biktimetako alde
batiburuaaltxatzekoaukeraematendiona.
Egiasinetsinahidudanhoribainoezda;beraz,alderdikoi,prismatikoetapertsonalada.
Ahaliketaegigehienbilatzeaaginduetikobatda.Egihoriekpublikoeginbehardirasoilik
garrantzia daukatenean, hau da, gutxienena direnean baina gizartean kalte handia eragiten
dutenean, edo gehienena izanda ere, oihartzunik lortzen ez dutenean, batik bat, giza
eskubideekinedohastapendemokratikoekinzerikusiadutelarik.
Kontuaezdatzaegiakkontatzean,baiziketajardutean.
Kazetarien betebeharra hitz doiak erabiltzean terrorismo terminoa dela eta eta
eufemismoak saihestean datza indarkeria terminoa gogora ekarriz: indarkeriak
ekintzabortitzbatiiriztendio,etaterrorismoak,aldiz,indarkeriazkoekintzasegidabati.
Desadostasuna:indarkeriaterminoa,leungarriabaino,bateratzaileada.
Euskal gizartea justiziarekin soilik konforma liteke, bakoitzak dagokion zigorraldia bete eta
egindakoaordaindezan,bainazerbaitgehiagobehardu:batzueketabesteekelkaraditzea,
elkarrientzutea.
Terrorismoaren zikloen mailakako laburketaz ohartarazten da: 9 urte Aljerretik Lizarrara, 6
urteluzeLizarratiksueteniraunkorrera,eta4urte2007tikbehinbetikosueteneraarte.
Zizeronen aipua gezurrarekin eta isiltasunarekin ere usteldu egiten da egia, [euskal]
gizarteak eta Hedabideek pairatutako isiltasunezko hamarkadak direla eta, 1988an
Ajuriaeneko Ituna sinatu egin zen arte. Harrezkero, isilaldia eta geldotasuna gainditu egin
ziren.
Besteklasikobatenaipua,TitoLivioegiaestaldaitekebainasekulanereitzalietaegi
itzalezinaaurkitzekoHedabideekegitendutenegunerokolanarenbalioespena.
Atzeranzko begirada Euskadin informazioa zer baldintzetan egin ote den ulertu, eta
kontakizunenlehiangaudenhonetan,bakoitzanonegonotedenjakindezagun.
EITB erakunde publikoari indarkeria deslegitima dezan eskatzea instituziopolitikekin bat
etorriz.
ETA biktimariorik handiena izan dela begibistan den arren, beste indarkeriak ere salatu
behardira:ETArenaurrekoisiltasunaetaTorturenaurrekoakberberakdira.
ETArenhertsapenezaskaturik,gizarteosasuntsuabilakatuzgoazenunean,egisortazabaldu
egin da, egi poliedriko eta ezberdinak, torturen errealitatea kasu, Bake eta Bizikidetzako
Idazkaritza Nagusiak Paco Etxebarria auzitegiko medikuarekin batera argitaratutako
txostenetikondorioztatzendenbezala.
Ezbaianzaudenean,egizukazetaritza;torturakbezalakoauzibatezagutzeraemanda,aurrean
barnearazoetako ministroa daukazunean torturei buruz galde egiozu (sozialisten
legegintzaldietan zehar El Pas egunkariak egin zuen hedapena gogora ekarriz); are arrazoi
gehiagoz Estrasburgon egoitza duen Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Espainiako
Erresumabostaldisalatuetakondenatueginduenean.

2
Jatorrizkotitulua:Agujerosdelsistema:msde300asesinatosdeETAsinresolver.
3

107/2012 Dekretua, ekainaren 12koa, Euskal Autonomia Erkidegoan, 1960tik 1978ra bitartean,
motibazio politikoko indarkeriaegoeran izandako giza eskubideen urraketen ondorioz sufrimendu
bidegabeak jasan zituzten biktimak aitortzekoa eta biktima horiei ordainak ematekoa.
https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/2012/06/1202804e.pdf
4
LopezLehendakariarengobernuariburuzarida.

 Kazetaribezaladugunzereginahonakoada:garrantzitsuaderitzagunhoriagendanipintzea
Paco Etxebarriaren torturen gaineko txostena, poliziagehiegikerien biktimak, ETAren 858
biktimak, edo Entzutegi Nazionalak ebazteke dauzkan 300 sumarioak, agenda ahalik eta
gehienzabalduz,orriapasatunahidenarren.
Egiarenbilaketarenaurrean,etsairiknagusienagizartearenaxolagabekeriada.
Medioek indarkeria zilegigabetzen lagundu behar dute, hizkuntzaz haraindi, balioen
pedagogiaeginez,gertatudenainoizeregertaezdadinahalbidetuz.

2) Uste duzu kazetarien aldetik konpromiso etikoa egon dela? Zorroztasun profesionalez
jardunetajardutenalda?
Konpromisoetikorikbadago,bainaezkazetariguztienaldetik,eztabetiere.Adibidebatzuk:
1997ko uztailaren 2ko Egin egunkariaren lehen orrialdean, Ortega vuelve a la crcel
(Ortegakartzelaraitzultzenda);edo80kohamarkadakoElCorreorenaleak,besteakbeste,
terrorismoaren tratamendu urri eta ezegokia zegitena beste hainbat gertakariren artean
kaleratutako 1987ko otsailaren 20ko albiste hau: muere una mujer de 60 aos en un
atentado de ETA contra un concesionario de Renault en Bilbao (Bilbon, ETAk Renaulten
kontzesionariobatenkontraegindakoatentatubatean60urtekoandrebathilda).Miguel
AngelBlancorenbahiketaetahilketazgeroztik[aipatutakoEginentitulutik11egunetara]gai
hauentratamenduaaldatuegitenda.
80ko hamarkadako prentsak ETAren atentatuen tratamendu urriaren eta terrorismoaren
kontrako adostasun sozialik ezaren aurrean lotsazko sentimendua kazetaritza eta
gizartearenganantz(kazetaritzaketagizarteakelkarrielikatzendiotelako).Diariosliburuaren
aipamena.Bertanbereegileak,ArcadiEspadak,honakoazohartaraztendu:planifikatutako
atentatuterroristenalbisteakargibidezuritzailebatekinazkentzendira,esaterako,salataria
zeneta,drogatrafikatzailea,GuardiaZibilarenetxeeneraikitzailea.
Euskal Hedabideen konpromiso etikoa 78ko ekainaren 28an zigilatu behar izan zatekeen,
ETAk lehenbiziko aldiz kazetari bat, Jose Maria Portell,5 erailtzen duen unean (GALek
eraildako Xabier Galdeano aipatzen da, eta Josu Muguruza ere, azken hau Madrilen
ultraeskuindarbikeraila,zeinetakobakarbat,AngelDuce,6izanzenzigortua).
Betebehar etikoa Hedabide pribatuei hedatu; ezin baikara zorrotzagoak izaten jarraitu
jogurt bati exijitzen dizkiogun baldintzekin, Hedabide bati eta haren albisteei exijitzen
dizkiegunbaldintzekinbaino.
Legebiltzarreko alderdien eskusartzea EITBn onartezina da kazetaritzaren ikuspegitik.
Europan bakana da Hedabideen eta alderdi politikoen arteko lotura, Espainian eta bereziki
EuskalHerriangertatzendabakarrik.
Euskarak Hedabideekin duen harremanari kritika: gutxiengoan dagoen hizkuntza baten
defentsaezdaargudioegokiaHedabidebatsortzeko.
Hedabideenburujabetzaedoaskatasunaeurensendotasunekonomikoarenaraberakoada,
edo euren estiloarena ere: badaude medioak haien parlamentuari erdiko hatza ateratzen
diena,FalcianiZerrendarekingertatzendenlegez.7

3)Kazetaritzakoprofesionalgisa,laneandiharduzunenpresenaldetikzernolakoeskusartze
topatzendituzugaihaueiekitekoorduan?
Kazetaritzaenpresa guztiek era naturalean baitaratzen den berezko ildo editoriala eta
mintzaera dauzkate, batez ere kazetariak eragin eta baldintzatzen dituzten erasozko edo

<http://es.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Mar%C3%ADa_Portell>
http://elpais.com/diario/1997/08/17/espana/871768806_850215.html
7
Falciani zerrenda HSBC banketxe britainiarraren Genevako sukurtsalean (Suitzan) zerga saihesle
izatearensusmopeandauden130.000pertsonenlistada.Izenadatuakfiltratuzituenpertsonarengandik
hartzendu:HervFalcianiHSBCbanketxeareninformatikarietalangileohia.
6

mehatxuzkoegoeretan.Kontuaezdakazetariarilegearenharlauzakinposatzea,edohonek
ildo editorialari zalantzarik gabe men egitea. Baina hizkeraren subjektibotasunak
pistoladuna esaterakoan etakide esan ordez kontzientziak astintzen eta lo zegoen
gizarteaesnatzenlagundudu.
Etorkizuneko kazetaritzak gertatzen den guztiaren azterketa eta egiaztapena dakartza
berekin,burujabetzaetazintzotasunetik.
Komunikazioenpresetanpresiomotabidaude,Kanpokoaketabarrukoak.Kanpotikdatozen
presioeidagokienean,JoseAntonioZarzalejosenliburuaaitatzenda,Ladestitucin.Historia
de un periodismo imposible (2010), El Correo egunkariko zuzendaritza utzi ondoren idatzia.
Barruko presioei dagokienean, berriz, jasandako erasoen ardura delitugilearengan kokatu
ordez,etxekoeieureihaueninformatzekoeragatikerantzukizunaegoztendietenlankideak
aitatzendira.
Hedabide eredu horizontal baten sustapena; bertan erredaktoreek ez dituzte jartzen
irizpideak zuzendaritzaren mendean; aitzitik, erabakietan zeharka parte hartzen dute, eta
harpidedunekberaieksostenguekonomikoaematendioteproiektuari.

4) Badago alderik hemengo kazetaritzaren kontaera eta Euskaditik kanpoko kazetaritzaren

kontaerarenartean?
Agerizko aldea dago hemen(dik) kontatzen denaren eta kanpoan kontatutakoaren artean,
apurkadiferentziakdiluituzbadoazere,
Hurbiltasunetikhobetoinformatzenda,ikusmenosoagoaedukitzendelako,errealitateaketa
gertatutakoaren multzoa ezagutzen direlako; urrunagoko begiradak, berriz, sinpleegiak izan
daitezke. Hurbileko begirada bat prestatuago egon daiteke Glencree bezalako ekimen
leheneratzaileenberriemateko,kanpotikhainbestegarrantziaematenezzaienbitartean.
ETArenterrorismoariburuzkoinformaziorikonenaEuskalHerrianbakarrikemanahalizanda:
biktimen elkarteek ere aitortu dute euskal Hedabideek azken urteotan egin duten lan
eskerga,amoreemanbarik,haienongizatearietasegurtasunariberaieiereukoegindaere.
ETAri, terrorismoari edo indarkeriari buruzko informazioa, diruzko genero bilakatu egin da,
interesmotaguztiekinguratua.

Publikoarenihardespenenlehengotxanda(letralodiz)etahizlarienerantzunak.

Jihadismoa eta Je suis Charlie auzia gogora ekarrita: gizarte anitz batean nola batera
daitezkeadierazpenaskatasunaetaelkarbizitzarenerraztea?
Adierazpenaskatasuna ez da nabarmengarria gizarte uniforme batean, non elementu
guztiak berdinak diren, erlijio bereko praktikante edo hizkuntz berezko mintzo; adierazpen
askatasunakzentzuadu,ostera,gizarteaskotariko,anitz,bateratuedobanatubatean.
Adierazpenaskatasuna eta prentsaaskatasunaren arteko bereizketa: biak Konstituzioan
bermatuta daude, baina ezberdinak dira; prentsaaskatasunerako eskubidea erabiltzeko
egitura edo komunikabide bat behar da eta honek, berriz, alderdi ezberdinen adierazpen
askatasunabermatubeharduberebaitan.
Neurtzekokanabakarraegonbehardu;adierazpenaskatasunaezindaitekeizanonilaren
legeaedoirainerakoeskubidea.
Charlie Hebdo astekari satirikoak jasandakoa bezalako erasoak prebenitzeko bide bakarra
gizaeskubideenaldekohezkuntzada.
2001eanBushAdministrazioakterrorismoarenaurkakogerradeklaratuzuenetik,gobernuen
erantzunaaldatuzjoanbadaere,hauek[gobernuek]oinarrizkoeskubideakmurriztekojoera
dute, eta halako kasuetan hedabideek egiatasunez informatu beharra daukate Mozal
legeaz adibidez; era berean, Wikileaks edo Falciani Zerrenda bezalako ekimenek

(elconfidencial.comenbitartez,kasurako)informazioaazaleraztenlagunduetainformatzeko
eraaldatuegindute,herrialdeezberdinetakomedioenartekokoordinazioaribideemanez.
Hedabideen askatasuna babestu behar da, hauek ikuspegi kritikoa, eta satirikoa ere, ekar
dezaten,bainaprentsaaskatasunazneurrigabebaliatugabe,nahidenguztiaesanez,gure
askatasuna bestearena hasten den tokian amaitzen baita. Zentzu honetan, Bake eta
BizikidetzaPlanak8esparruetikoaeskaintzendiehedabideei,bakea,elkarbizitza,oinarrizko
eskubideendefentsaetabiktimenduintasunabultzatzekobeharraazaltzendielarik.

HedabideeikritikaeuskalgatazkamuturbakarbitaramugatzearrenETAetabiktimak,
eta hiritargoa ez aipatzearren, honek albisteetan agertu ez diren beste indarkeria mota
batzukjasanditueneankalekopresioa,hizkuntza,nortasuna.
Euskalgizarteanisiltasunarenlegea,hauda,estalduratrinkoetazeharkagaitzbatnagusitu
da;halaere,indarkeriarenzamazaskatuzjoateakdendenazhitzegitenlaguntzendigu.
Jendeak ez du gailendu nahi izan. Denbora batez ETAren aldeko agerpenak egitea
errazagoa zen kontrakoa baino; geroago helduko zen terrorismoaren aldeko hainbat esan
ezin zeneko garaia. 2000ean ETAk bonba bat jarri zuen (zorionez desaktibatua) Euskal
Herriko Unibertsitateko Gizarte eta Komunikazio Zientzien Fakultatean, handik gutxira El
Paiseko kazetaria zen Hermann Tertsch etorri zitzaigun elkarrizketa bat egiten, eta
erreportajeaerabatmutuaizanzen,inorkereezbaitzuenbereburuaaurkeztu,bertaneuskal
intelektualakzeudela.

Ohartarazpena lehen txandan Eginen eta Euskaldunon Egunkariaren itxierak aipatu ez

izanagatik,hauexekbesteindarkeriamotakdirenean,oraindikkonpondugabeak.
Eginen itxiera eta Euskaldunon Egunkariarena diferenteak dira oso, motibazio ezberdinek
bideratuak, era berdinean bukatu badute ere, geure adierazpenaskatasunaren zati bat
ebakizetahiritargoarenalderdibatisinetsinahizueninformazioaeskuratzeagalaraziz.
Egunkariaren auziak torturen fenomenoa dakarkigu berriz. Martxelo Otamendiren
adierazpenenaipuaherrialdehonetantorturatzeadoanedoosomerkeateratzenda,
EspainiakoEstatuarenzigorgabetasunadelaeta.9
Ezdaezerkonpontzenitxierenetamozalenbidez;halaerekritikoizanbeharduguOrtega
kartzelaraitzultzendaedoZulorabisitagidatuakbezalakotituluekin.
Eginenitxieralogikabateansartzenda,etaEgunkariarena,ElCorreoedoEITBrenkontrako
bonbaeztandakbezainjustifikaezinada,momentuhartansalatzerahedabideetakoinorgutxi
ausartubazenere.
Hedabideen itxierak ez zeuden justifikatuta: garai batean Justiziak bidez jokatuko zuelako
usteari buruz zuhur izan gintezkeen, gehiago fidatzen ginen; baina orain ez dugu batere
konfiantzarik.

Bigarrengaldesortaetaerantzunetanazaldutakoideiaorokorrak:

1)Zeindazureikuspegiagertatutakoarenoroimenaburutzekoeraridagokionean?
Gerran gaude, nork bere kontakizuna gailenduko auzian eta honi dagozkion politika
publikoakbideratzekobetebetekolehian.
ETAk[dagokion]kontakizunareneraikuntzarenzaintzapolitikoarieutsinahidio.

<http://www.irekia.euskadi.eus/uploads/attachments/3872/bake_bizikidetza_plana.pdf>(74.orr)
2012kourrikoadierazpenhartan,EstrasburgokoGizaEskubideenAuzitegiarensententziarenondorioz,
Otamendik jarraitzen zuen esaten Estatuak 24.000 ordaintzea nahiago duela torturak lan egiteko
metodoa izateari utzi baino. http://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/970486/otamendi
torturakotamendiespainiantorturatzeamerkeada/
9

 TerrorismoarietaETAriburuzkoadituenetakoadenFlorencioDomingueziElCorreokegiten
dion elkarrizketaren aipua10: Ezker Abertzalea, kontrolatzen dituen instituzioen bitartez,
dokumental eta mintzaldiak finantzatzen ari da [gertatutakoaren] bere bertsioari eusteko;
EzkerAbertzaleaETAkoaktibistenedoterroristenirudigizatiarrasaiatzenaridaematen.
EITBk kontakizunaren eraikuntzarekin zerikusia duten hainbat ikusentzunezko igorri ditu
AitorMerinorenAsierETAbiok;FerminAiorenReconciliacin(Adiskidetzea)dokumentala,
2000etik 2009ra Donostiako gotzaina izan zen Juan Maria Uriarteren titulu bereko liburuan
inspiratua; Pablo Maloren Lasa eta Zabala suspense filma, baina Iaki Artetaren 198011
bezalakodokumentalenemisioariukoegindio.
Jokoan daukagun oroimenak barneratzailea izan behar du, eta eskuzabala ere eragindako
kaltea aitortzeko eta instituzioetan partehartze demokratikoa onartzeko prest dauden
horiekin (Ezker Abertzalea zein Estatu terrorismo kasuak babestu zituzten goikargu
sozialistakzeharkaaipatuz)12.
Ihardespena: gakohitza, eskuzabaltasuna baino, justizia da, hau da, ordaintzea
egindako guztia erailketak, estortsioak, bahiketak, hertsapenak eta, behin auzitegiak
ezarritako zigorra betez gero, indarrean dauden legeen arabera eta beherapen berme
guztiekin,orduanhitzeginahalkodagainontzekoguztiaz(ETAesplizitukiaipatuz).
Gertatutakoaren kontakizuna taxutuko den eraren araberakoa izango da geroko
belaunaldienikuspegiaindarkeriazkourtehauenguztieiburuz.

2) Uste al duzu indarkeria erabili dutenentzako haren zilegigabetzea eta eragindako

kaltearenaitortzaezinbestekoakdirela?
Geure hedabide publikoei (telebista eta irratiak) exijentzia maila areagotu behar diegu,
indarkeriaren deslegitimazioa helburu (Bake eta Bizikidetza Planean azaltzen den bezala),
kontakizunarenlehianinplikadaitezen.
Holokaustoan edo auzitegi nazietan baino, eredu historikoa Ku Klux Klan bezalako
erakundeetan topatzen dugu, EEBBetan oraindik latente dirauena. Erne ibili behar gara,
zelulekhoriraunezgero,lozorroandaudenarren,egoeraberribatsuertadaitekeelakonon
zelulak berriro aktibatuko diren; beraz, gehiagorik gerta ez dadin oinarriak ipini behar
ditugu.
Hedabideetako profesionalen jarrerak argia izan behar du beti: ezbaian daudenean
biktimarenaldebetiere.
Terrorismoarenzilegigabetzeaetaeragindakokaltearenaitortzaezinbestekoakdira,etaez
diratramiteformalhutsalak(SortukopresidenteadenHasierArraizaipatuz,hizkeraberria
erabiltzeaz dioenean). Ezker Abertzalea bere kontakizunari lotuta dago, justifikaezina
denazuritubeharrez,etaloturahonekaurreragojoateaeragoztendigu.
Gertakizunen errealitateak ez du frogatzen zoru etikoa dagoenik (Josu Uribetxeberria
BolinagaetakideariArrasateneginzitzaizkionhiletaetaomenaldiaadibidetzatjartzendira):
ETAren [2011ko urriko] agiritik nahikoa denbora igaro da, ohar gaitezen ETAk ez duela
borroka armatua uzten konbentzimendu etiko batengatik indarkeria okerra dela
ondorioztatzen duen gogoeta, baizik eta estrategiagatik, oraingoa ez baita indarkeriazko
bideakerabiltzekogaraiegokia.

10

<http://paralalibertad.org/florenciodominguezesmejorquedejuanaesteenvenezuelaqueen
sansebastian/>
11
<http://1980docu.com/>
12
1998an, Jose Barrionuevo Espainiako Barne ministro ohiari eta Rafael Vera Estatuaren
Segurtasunerako idazkari ohiari, GALen lehen operazioa (Segundo Mareyren bahiketa) leporatuta,
Guadalajarako espetxearen atarian eskaini zien mitina aipatzen da, Felipe Gonzalez Espainiako
gobernuburuohiakbabestutaetasozialistengoikarguguztiekinbatera.
<http://www.elmundo.es/elmundo/1998/septiembre/10/nacional/marey.html>


3)Zernolakoeginkizunburutubehardutehedabideekbiktimekiko?Etabiktimarioekiko?
Ezdaegokiabiktimenoroimenariirainegitendienpertsonenagerpenpublikoa.Hiruadibide
aitatzen dira: 1) El Mundok Mondragoeko harakina ezizena duen Josu Zabarte etakide
ohiariegindakoelkarrizketa,2014kourriaren21ankaleratua,ekintzaarmatueibehinbetiko
uztetik hiru urte betetzen zirenean13; 2) Herri Batasunako legebiltzarkide ohia den Mikel
Zubimendiren presentzia EITB1eko Debatea telebistaprograman (ETAko kide izateagatik 8
urteko kartzelazigorra duena)14; eta 3) El Mundoren ikerketa De Juana Chaosek
Chichirivichen(Venezuela)daramanbizitzariburuz15.
EzkerAbertzaleaindarkeriarenerabilpenarentikzuritzailebatetik,tikgoratzailebatera
igaro da (biktimarioen alde gizatiarra erakusten duten dokumental eta elkarrizketak
zeharkaaipatuz).
Oraingoerronkaegiarenaurkipenada,ezegierdituetapartzialarena(HasierArraizSortuko
presidenteak eta Jorge Fernandez Diaz barnearazoetako ministroak aldi berean erabilitako
kontakizunaren lehia esamoldea dela eta), eta bertan, gizarteak eta ahal den neurrian,
hedabideok,plantoeginbehardugu.
Biktimak ez dira osotasun bat; aldiz, biktima bakoitza bakarra da; ezin ditugu, modu
paternalista batez, biktimak bezala ere tratatu; ororen gainetik, beste hainbat ezaugarri
dituztenpertsonakdira.

4)Usteduzuprofesionalekgaihauekjorratzekoprestakuntzaegokirikbadutela?
Ezzaiguprestakuntzaetasentsibilitatefalta,baiordeagelditzekoetahausnartzekoastia.
Prestakuntza baino, baldintzarik garrantzitsuenak konpromiso etikoa eta jarrera zintzoa
dira.
Hedabideek, gauzak konpondu gabe, gehiago oker ditzakegu, beraz gauzak gehiagorik ez
okertzensaiatubehardugu.
Hedabideaskotanezdagoziurtatutamaisukazetarizaharrenjakituriarentransmisioa;hau
arazolarriadaberezkokazetaritzageneroadenterrorismoazjarduterakoan.
Zenbait enpresak ondasun informatiboa kapital ekonomikoaren menean ez jartzeko
ahaleginakeginbadituzteere,besteekkrisialdiegoerazbaliatzendirakazetariakesplotatzeko
edoegozteko.

Publikoarenihardespenenbigarrentxanda(letralodiz)etahizlarienerantzunak.

Zaitu elkarteari (ETAk mehatxatu eta jazarritako pertsonen edo ETAgatik erbesteratuen
aldekoa) El Pas eta El Correok egindako betoaren salaketa eta Noticias Taldea bezalako
bestehedabideenirekitasunarenbalioespena.
Hiritargoariburuzkohausnarketa:soilikhiritarren%3akindarkeriajasanduenean,zailada
hiritargoak,multzoka,gertatutakoarengatikerrukonplexuasentidezala.

Ispiluarieginbehardioguaurreetagizartebezalageureburuaribegiratu,ohargaitezennon
egongaren,80kohamarkadarekinberezikikritikoizanik,bertonpoliziapiloaerailzirenean.

13
http://www.elmundo.es/espana/2014/10/20/5444c1f4ca474174168b4570.html
14

<http://www.elmundo.es/paisvasco/2015/01/28/54c8b19ae2704e460c8b4572.html>;
<http://www.deia.com/2015/01/29/politica/euskadi/criticasalapresenciadezubimendienetb>;
<http://www.elmundo.es/paisvasco/2015/01/29/54ca727f268e3ed9138b457c.html>
15
ElMundokDeJuanariegindakoikerketaChichirivichen(Venezuela):
http://www.elmundo.es/espana/2015/02/16/54e14d96e2704e7c528b456c.html

 Erbesteratutako kazetarien aintzatespena: Agian gehiago enpazitatu behar izan genukeen,

baina lehengoa egoerak ezagutzea da, eta egia da kazetari asko atzeko atetik joan zirela
zuzeneanerabatekomiseriara;hauxedaETAkeragindakokaltea.

Glencree bezalako ekimenetan edo Adiadian hezkuntza programan parte hartutako

biktimen eskuzabaltasunaren aintzatespena Fernando Buesa Fundazioaren aldetik, eta
hedabideeikritika,esperientziahauenberririkezematearren.
Zoru etikoan inboluzioa gertatzen ari delako irudipena, Ezker Abertzaleak biktimarioak
biktima bezala erakusten saiatzen delako, biktimarioek biktimario izateko erabakia hartu
zutenean eta biktimek, aitzitik, biktima izatea erabaki ez zutenean. Hedabideei eskaera:
kazetaritza garrantzitsua da, informaziotik edo iritzitik biktimen eta biktimarioen arteko
diferentziaezardaitekeelako.

Barkamenaetaeragindakokaltearenaitorpenadirelaeta:barkatzekogaidenbiktimekiko,
harensenarraerailzuenkomandoanzegoenpertsonaribesarkadaemandaere,etaigarotze
horiegitekogauzaezdenbiktimarekikobegiruneberdina,[prozesu]denekberendenborak
dituztelakoetapertsonabakoitzamundubatdelako.
Garrantzitsua da hedabideok boza ematea eragindako kaltea aitortzen duten eta bide
horretansinestendutenbiktimarioei.
Derrigorrezkoadiskidetzearikritika:Elkarbizinahidut,bainaezdutbesarkatzekobeharrik
iraindunauenarekinedoneukmindududanarekin;elkaraintzathartuetaerrespetatubehar
dugu.
Biktimarioekinkontuizanbeharda,baietaprozesuerrespetagarriaegindutenhoriekinere,
Langraizbidekoakkasu,ezdirelakoahaztubehareurengaindituztenkrimenak.
Biktimagan interesa (banan bana), biktimarioagan baino, azken honek egindako guztia
berekin daramalako, onartzen delarik Jose Luis Urrusolo Sistiagaren edo Carmen
GuisasolarenkasuaketaJosuZabarterenakontrakoakdirela.
PedagogiaegiteakTopaketahonengakoetakobatbeharkolukeizan.

GEUZetik (Gatazka Eraldatzeko Unibertsitate Zentroa) gogoetak: indarkeriarik ezak ez du

esan nahi bakean bizi garenik. Biktimarioaren bizitzarekiko ezaxolaren inguruko
hausnarketa: agian ez du interesik bere okerra onartzen ez duen biktimario endrokatuak,
baina justizia leheneratzaileari dagokionean, garrantzitsua da hedabideen lana egindakoa
onartzekogaidenbiktimarioarenaldegizatiarraerakustekoorduan,bereburuazuritzenez
duen eta konponezina konpondu ordez, [biktimari] konpentsatu nahi dion biktimarioa.
JohanGaltungekbakekazetaritzariburuzegindakoikasketakereaipatzendira.

Berunezko urteen garaian Zumosoleko Lehengusuaz hitz egiten zen: batzuek politika
egitenzuten,atzeanindartsuagoazennorbaitzegoelako.Etaorain,kontakizunarenlehiaren
garaian,ezgaudeprestonartzekoColonekosaltzaileaketordadilabakoitzakburutudituen
ekintzakedoeutsidienjarrerakzuritzera.

 Zuritu euskal hitzak zuriz margotu zein justifikatu esan nahi du: hiltzen eta estortsio
egiten edo ekintza hauek babesten egon direnek hedabideok behar gaituzte geu emango
baitiegu politikari edo hiritar bezala dagokien kalitatemarka; eta garesti sal diezaiekegu,
gauzabatzukahozadierazditzatelaexijituz,edoaldiz,merkesaldezakegu,gizarte honen
onurarakoahanztearenbitartez.
Ikuspegiak eta kontakizunak benetako ekintzetan oinarritu behar dira, gertakizun
egiaztagarrietan; ez ordea mitologian, ametsetan edo tragediak ezkutatzen dituzten egi
erdietan.
SaraBuesaren(FernandoBuesaren,ETAkeraildakoPSEkoagintaripolitikoarenalaba)hitzen
parafrasia: Nik ez dut barkamenik behar, ez dut beharrik inor barkamena eskatzera etor
dakidala. Behar dudana da mina eragin duen horrek kaltea, neroni egin didan kaltea, onar
dezala.
Kontakizunaren lehia galtzen ari da ez distantziakidetasunaren aldetik, baizik eta
inpartzialtasunetik,[hedabideok]behinetaberrizesanagatik(edogeubeharizanda)ere.
Euskal gizartearen bilakaeraren berri ematen badugu, neurriak hartu behar ditugu
terroristakbiktimatzatagerezdaitezela,eztasalbatzaileedoheroitzatere.

Kazetari independiente baten aipamena bake kazetaritzari: hauxe ez datza oinazeak

parekatzean edo esatean batzuk biktima dira eta besteak biktimario, baizik eta mahai
gainean egi guztiak ipintzean, hauek berdinduz baino, salatzen dugun isiltasuna bera
saihestuz.
Nazioarteko Bake Eraikuntzaren Irakaslea den John Paul Lederach Euskal Herrira egindako
bisitaren aipua (AIPAZen biltzarra zela eta) eta hedabideei kritika bisita horren berri ez
ematearrenedozeinegunkariinprimatutangutxienezorrialdebatmereziizanzukeenean.
Halaber, Euskadin dagoen gabezia bake kulturazko prestakuntzan, ez hainbeste
biktimarioaren alde gizatiarra ezagutzeko, baizik eta jakiteko zergatik egin duen egindako
guztiaetanolalagungeniezaiokeengizarteratzen.

Funtsezkoa da jakitea zer motibok eraman dituzten geure gazteak borroka armatura edo
oraingoan beste hainbat gazte, Mendebaldeko Europan eroso bizi diren arren, Siriara
jihadista gisa daramatzaten zioak; baina guztiz desegokia da 'Mondragoeko harakinari'
egindakoorribikoelkarrizketa.16
Charo Sanchezen psikiatraren hitzen aipamena: terroristak, erailko duen edo estortsio
egingo dion pertsonarenganantz zenbait substantzia edo animaliaren aurrean sentitzen
dugun nazka berbera sentitzen du; sentimendu hori kopetalobuluan kokatzen da
adoleszentzian zehar eta bertan geratzen da; horregatik zaila da zenbait gauzaren aurka
borrokatzea.
Hedabideak ezin dira izan lekuko neutralak, edo gauza jakin batzuk zuritzen lagundu; haien
lana,berriz,ezinzurituzkoindarkeriaterroristaahatzezdadilaizanik.
ShlomoBenAmipolitikari,diplomazialarietaidazleisraeldarrenaipua:ukoeginbeharzaio
bakeapurbatijustiziarenaldeetajustiziaapurbatibakearenalde,justiziaosoaetabake
osoaezindirelaedukietapuntuhorretantopatubehargarelairuzkinduz.

16
Ikusi12.oinoharra.

Iratxe Momoitio moderatzaileak jardunaldia ixten du nabarmentzen dituela mahaiaren

interesa eta bizitasuna, areagotuz joan direnak. Hizlarien eta bertaratutakoen parte hartu
izanaeskertzenduetasareetanhedatukodelairagartzendu.

Lamesaredondaestcompuestapor:AitorGuenaga,periodistayadjuntoaldirectordela
publicacindigitalElDiarioNorte(eldiarionorte.es);LucaMartnezOdriozola,profesorade
Perodismo II de la Universidad del Pas Vasco y ex directora de la Escuela de Periodismo
Juantxu Rodrguez17, de la Universidad Internacional Menndez Pelayo; Olatz Barriuso,
redactoradelaseccindePolticadeelperidicoElCorreo;yJavierVizcano,periodistade
laemisoraOndaVasca.Modera,IratxeMomoitio,directoradelMuseodelaPazdeGernika
yvicepresidentadelForodeAsociacionesdeEducacinenDerechosHumanosyporlaPaz.

Iratxe Momoitio, en calidad de vicepresidenta del Foro de Asociaciones de Educacin en

DerechosHumanosyporlaPaz,dalabienvenidayhacelapresentacindelEncuentrosobre
MediosdeComunicacin,enmarcadodentrodelainiciativa5EspaciosparalaConvivencia.
En primer lugar, plantea la pregunta inicial que inspira los espacios: Cmo contribuir a una
mejor convivencia en Euskadi? Sobre esta pregunta se han organizado diferentes seminarios
correspondientes a sendos mbitos sociales 1) medios de comunicacin; 2) organizaciones
sociales; 3) corporaciones locales; y 4) mbito educativo con el objeto de analizar las
responsabilidades que competen a cada sector en el camino hacia una convivencia
democrtica y sin violencia, debatiendo sobre las necesidades y dificultades que podemos
encontrarnos.Elanteriorespaciosobremediosdecomunicacin,celebradoen2012,abord
varios interrogantes: el grado de responsabilidad social de los medios en la construccin de
una convivencia democrtica; la contribucin que desde los medios se puede hacer para la
construccin de dicha convivencia; las dificultades internas y contextuales; y las propuestas
concretasquepodranrealizarsedesdeelmbitomeditico.Deahseplantelaconveniencia
deseguirahondandoenestastemticas.

EstesegundoEncuentrosobreMediosdeComunicacinrenevariosprofesionalesquetratan
precisamentelaconstruccindelaconvivencia,conlaintencindeconocersuvisinyposible
contribucin a la construccin de una sociedad en que la memoria de lo ocurrido y la
deslegitimacindelaviolenciatenganunpapelcentral.Lasesinconsisteendosmomentos.
En cada momento, los ponentes contestan por separado a dos bloques de cuatro preguntas
conunturnoderplicasentrelospropiosponentesydesdeelpblico.

Primerarondadepreguntaseideasprincipalesenunciadasenlasrespuestas:

1)CreequeesposiblelabsquedadelaverdadantetodoloocurridoenEuskadidespus
detantosaosdeviolenciayconfrontacin?
Respectoalapacificacinyalareconciliacin,sentimientodeescepticismoenunprincipio,y
dederrotismoenlaactualidad.
Imposibilidad de encontrar la verdad ante todo lo ocurrido, tal como ha ocurrido con la
GuerraCivil,ladictaduradeFrancoo1512.
Labsquedadelaverdadyelconjurodelolvidoconstituyenundebermoraldelosmedios,
lajusticia,lasfuerzasdeseguridadylasinstituciones,porquesloserposibleunasociedad
sana, en paz y libertad, capaz de convivir e interrelacionarse con normalidad si en vez de
intentarpasarpgina,statieneclaroquesloquehapasado.
La verdad debe ser completa en los temas y en la temporalidad, recogiendo asuntos que
aunquesalieronensudaalaluz,pudieronquedarolvidados.EjemplodellibrodeJuanfer

17

SobreJuantxuRodrguez,paraquepersistalamemoria:
<http://es.wikipedia.org/wiki/Juantxu_Rodr%C3%ADguez>,
<http://www.rtve.es/alacarta/videos/teacuerdas/acuerdassecumplen20anosdelasesinatodel
fotografojuantxurodriguez/655611/>

Caldern,AgujerosdelSistema,18queinvestigamsde300crmenesdeETAsinresolverpor
laAdministracindeJusticia;odelreportajedeTelevisinEspaolaLosaosdePlomo,sobre
elfenmenodelterrorismoduranteladcadadelos80.
ArazdelaaprobacindelDecretodelGobiernoVascodejuniode201219sehablatambin
enlosmediosdelasvctimasdeabusospoliciales.
Lastorturasolosabusospolicialesestnenlaagendaperiodsticaporquelohanestadoenla
agendapoltica,porquehahabidoundecretodelgobiernoanterior20quehaposibilitadoque
unapartedelasvctimasdeestepassaquenlacabeza.
Laverdadesaquelloqueyoestoydispuestoacreermey,portanto,esparcial,prismticay
personal.
La bsqueda de la mayor cantidad de verdades posibles es un mandato tico. Dichas
verdades slo deben hacerse pblicas cuando tienen trascendencia, esto es, cuando son
minoritariasperohacenmuchsimodaoenlasociedad,ocuandosonmayoritarias,perono
consiguen tener eco, sobre todo teniendo que ver con los derechos humanos y con los
principiosdemocrticos.
Nosetratadecontarlasverdades,sinoderepresentarlas.
La obligacin de los periodistas es utilizar las palabras precisas en alusin al trmino
terrorismoyrechazarloseufemismosenalusinaltrminoviolencia:violencia
hacereferenciaaunactoviolento,mientrasqueterrorismohacereferenciaaunasucesin
deactosviolentos.
Discrepancia:eltrminoviolencia,msquedulcificador,esenglobador.
Lasociedadvascapodraconformarsenicamenteconlajusticia,conquecadacualcumpla
su pena y pague por lo que ha hecho, pero necesita algo ms: una reflexin y un
entendimientoentreunosyotros,unaescuchamutua.
Observacindelacortamientodelosciclosdelterrorismo:9aosdeArgelaLizarra,6aos
largos de Lizarra al alto el fuego permanente, y 4 aos desde 2007 hasta el alto el fuego
definitivo.
Cita de Marco Tulio Cicern la verdad se corrompe tanto con la mentira como con el
silencioenalusinalasdcadasdesilenciopadecidasporlasociedadylosmedios,hasta
lafirmadelPactodeAjuriaEneaen1988,momentoapartirdelcualsetrasciendeelsilencio
ylapasividad.
Cita de otro clsico, Tito Livio, la verdad puede eclipsarse pero no extinguirse y
reconocimientodelalabordiariadehallazgodeesaverdadinextinguibleporpartedelos
mediosdeinformacin.
Mirada retrospectiva para entender en qu circunstancias se ha hecho informacin en
Euskadiydndehaestadocadaunoahoraqueselibralabatalladelrelato.
Exigencia al ente pblico, EITB, de deslegitimacin de la violencia, en concordancia con las
polticasinstitucionales.
Aun siendo obvio que ETA ha sido el mayor victimario, deben denunciarse las otras
violencias: los silencios respecto a ETA son los mismos que los silencios frente a las
torturas.
EnelmomentoenquenoshemosdespojadodelacoaccindeETAytendemosaseruna
sociedad sana, se ha abierto el abanico de la bsqueda de las verdades, polidricas y

18

Agujerosdelsistema:msde300asesinatosdeETAsinresolver.
Decreto107/2012,de12dejunio,dedeclaracinyreparacindelasvctimasdesufrimientosinjustos
comoconsecuenciadelavulneracindesusderechoshumanos,producidaentrelosaos1960y1978
enelcontextodelaviolenciademotivacinpolticavividaenlaComunidadAutnomadelPasVasco.
https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/2012/06/1202804a.pdf
20
SerefierealgobiernodelLehendakariLpez.
19

diferentes, como la realidad de las torturas, a raz del informe de la Secretara de Paz y
ConvivenciaencolaboracinconelforensePacoEtxebarria.
Cuandotengasdudas,hazperiodismo;cuandotengasdelanteaunMinistrodelInterior,y
untemacomolastorturas,pregntale.Necesidaddeinvestigacindelastorturas(mencin
alacoberturadeElPasdurantelosgobiernossocialistas);conmsrazncuandoelReinode
Espaa ha sido denunciado y condenado hasta en cinco ocasiones por el Tribunal de
DerechosHumanosdeEstrasburgo.
Nuestro deber como periodistas es poner en agenda lo que nos parezca importante el
informesobretorturasdePacoEtxebarria,lasvctimasdeabusospoliciales,las858vctimas
deETA,olos300sumariossinresolverenlaAudienciaNacional,ampliandolomsposible
laagenda,aunquesequierapasarpgina.
Antelabsquedadelaverdadelmayorenemigoeslaindiferenciadelasociedad.
Los medios deben colaborar en la deslegitimacin de la violencia, ms all del lenguaje,
haciendopedagogadelosvalores,paraevitarquenadadeloquenoshasucedidovuelvaa
sucedernunca.

2)Creequehahabidouncompromisoticoporpartedelosprofesionalesdelperiodismo?
Sehaactuadoyseactaconrigorprofesional?
Existencia del compromiso tico, pero no por parte de todos los periodistas, ni tampoco
durantetodoeltiempo.Algunosejemplos:laportadadeldiarioEgindel2dejuliode1997
Ortegavuelvealacrcel;oenelcasodeElCorreo,entreotros,losejemplaresdelosaos
80 cuyo tratamiento del terrorismo insuficiente muere una mujer de 60 aos en un
atentadodeETAcontraunconcesionariodeRenaultenBilbao,noticiadel20defebrerode
1987publicadaentreotrossucesos.EsapartirdelsecuestroyasesinatodeMiguelngel
Blanco[11dasdespusdelmencionadotitulardeEgin]quecambiaeltratamientodeestos
temasenlosmedios.
Vergenza del periodismo y de la sociedad (pues ambos se retroalimentan) ante el
tratamientodelosatentadosdeETAenlaprensadelosaos80ylafaltadeconsensosocial
contraelterrorismo.MencinallibroDiariosdondesuautor,ArcadiEspada,adviertecmo
alreportedeasesinatosterroristasplanificadossigueunestramboteocoletillajustificadora
esqueerachivato,esqueeratraficantededrogas,esquehabaconstruidolascasasdela
GuardiaCivil.
Elcompromisoticoporpartedelosmediosvascosdebahaberseselladoel28dejuniodel
78,cuandoETAasesinaporprimeravezaunperiodista,JosMaraPortell21(semenciona
tambinaXabierGaldeano,asesinadoporlosGAL,oaJosuMuguruza,tambinperiodista,
asesinadopordosultraderechistasenMadrid,deloscualesslofuecondenadouno,ngel
Duce).22
Extensin de la exigencia tica a los medios privados; porque no podemos seguir siendo
ms exigentes con las condiciones que exigimos a un yogur, que con las condiciones que
exigimosaunmediodecomunicacinysusnoticias.
La intromisin de los partidos del arco parlamentario en EITB es periodsticamente
inaceptable.LavinculacindelosmediosdecomunicacinapartidospolticosenEuropaes
residualysedasloenEspaayenelPasVascoenparticular.
Crtica a la relacin del euskara con los medios, en cuanto que la defensa de una lengua
minoritarianoesargumentoadecuadoparalacreacindeunmediodecomunicacin.

21
22

<http://es.wikipedia.org/wiki/Jos%C3%A9_Mar%C3%ADa_Portell>
http://elpais.com/diario/1997/08/17/espana/871768806_850215.html

 Laindependenciaolalibertaddelosmediosdependedesufortalezaeconmica,otambin
desuestilo:haymediosquelehacenlapeinetaasuparlamento,comoocurreconlaLista
Falciani.23

3)Comoprofesionaldelperiodismo,qutipodeinterferenciasencuentranporpartedelas
empresasenlasquetrabajanalahoradeabordarestostemas?
Todaslasempresasperiodsticastienenunalneaeditorialyunlenguajedeterminadoquese
va asumindose de forma natural, sobre todo en un contexto de ataques y amenazas que
afectan y condicionan a los periodistas. No se trata imponer al periodista las tablas de la
ley,nidequesteaceptelalneaeditorialacrticamente.Perolasubjetividaddellenguaje
utilizandoexpresionescomopistolerosenvezdemiembrosdeETAhacontribuido
asacudirlasconcienciasydespertaraunasociedadadormecida.
Elperiodismodelfuturosuponeindagaryverificarcuantopasa,desdelaindependenciayla
honestidad.
Dostiposdepresionesenlasempresas,lasquevienendefueraylasquevienendedentro.
Acercadelaspresionesdeafuera,secitaellibrodeJosAntonioZarzalejos,Ladestitucin.
Historia de un periodismo imposible (2010), una vez dej la direccin del diario El Correo.
Sobre las presiones internas, se menciona a los periodistas que han responsabilizado a sus
propios compaeros o al propio medio de los ataques sufridos, debido a su modo de
informar,envezdesituarlaresponsabilidadenelperpetrador.
Promocin de un modelo horizontal de medio de comunicacin, donde los redactores de
basenosometansuscriteriosaunadireccin,sinoqueparticipenenlatomadedecisiones
de una forma transversal y donde los propios suscriptores sostengan econmicamente el
proyecto.

4)Existendiferenciasencmoyqusecuentadesdeelperiodismohechoaquyelquese
hacefueradeEuskadi?
Seencuentranclarasdiferenciasentreloquesecuentaaquyloquesecuentafuera,aunque
cadavezmssevadiluyendotodo.
Se informa mejor desde la cercana porque se tiene una visin ms completa, porque se
conocenlasrealidadesyelconjuntodeloacontecido,mientrasqueunamiradamsalejada
puede caer en ciertos simplismos. Una mirada cercana est ms preparada para informar
sobre iniciativas restaurativas, como Glencree, que desde fuera no son consideradas tan
importantes.
La mejor informacin sobre el terrorismo de ETA slo ha podido darse en el Pas Vasco:
inclusolasasociacionesdevctimashanreconocidoelrigorylaimportantetareaqueenlos
ltimos aos han realizado los medios de comunicacin vascos, sin contemporizar, an a
costadesuseguridadybienestar.
La informacin sobre ETA, sobre el terrorismo o sobre la violencia se ha convertido en un
gnerocrematsticoyrodeadodetodotipodeintereses.

Primerturnoderplicadesdeelpblico(ennegrita)yrespuestasdelosponentes.

EnalusinalyihadismoyalcasoJesuisCharlie:cmoenunasociedaddediferentesse
puedecombinarlalibertaddeexpresinconlafacilitacindelaconvivencia?

23

La Lista Falciani es una relacin que contiene los nombres de unos 130 000 potenciales evasores
fiscalesconcuentasnodeclaradasenlasucursalenGinebra(Suiza)delbancobritnicoHSBC.Recibeel
nombredeFalcianiporHervFalciani,uninformtico,extrabajadordelbanco,quelafiltrdesdesu
puestodetrabajo.

 La libertad de expresin no es importante en una sociedad uniforme, donde todos sus

elementos son iguales, todos practican la misma religin o utilizan el mismo idioma; al
contrario,tienesentidoenunasociedadplural,variada,encontradaodesencontrada.
Diferenciacinentrelibertaddeexpresinylibertaddeprensa:ambasestngarantizadasen
la Constitucin, pero son diferentes; para ejercer la libertad de prensa se necesita una
estructura, un medio de comunicacin que, a su vez, garantice en su seno la libertad de
expresindediferentessectores.
Debe haber una sola vara de medir; la libertad de expresin no puede ser la ley del
embudooelderechoaofender.
Lo nico que puede prevenir ataques como el sufrido por el semanario satrico Charlie
Hebdo,eslaeducacinenderechoshumanos.
Desde que en 2001 la Administracin Bush declar la guerra al terrorismo, aunque la
respuestadelosgobiernoshaevolucionado,stostiendenengeneralaserrestrictivoscon
los derechos fundamentales y en tales casos los medios deben informar verazmente por
ejemplo, la ley mordaza; asimismo, iniciativas, como Wikileaks o la Lista Falciani (a
travs,porejemplo,deelconfidencial.com)hancontribuidoadesvelarlainformacinyhan
cambiadoelpropiomododeinformar,propiciandolacoordinacinentrediferentesmedios
dediferentespases.
Debe preservarse la libertad de los medios para que stos ofrezcan una visin crtica y
satrica incluso, pero sin exceder la libertad de prensa diciendo lo que se quiera, porque
nuestra libertad acaba donde empieza la del otro. En este sentido, el Plan de Paz y
Convivencia,ofreceunmarcoticoalosmediosplantendoleslanecesidaddeimpulsarla
paz,laconvivencia,ladefensadelosderechosfundamentalesyladignidaddelasvctimas.

CrticaalosmediosporlarelegacinenlosmediosdelconflictovascoadospolosETAy
vctimas, y por la ausencia de la ciudadana, cuando sta ha sufrido otros tipos de
violencianocubiertosenlosmedioslapresinenlacalle,elidioma,laidentidad.
En la sociedad vasca impera una ley del silencio, un manto espeso difcil de atravesar; si
bienelhechodequenosvayamosquitandoellastredelaviolencianosayudaahablarde
todo.
La gente no ha querido destacarse. Durante un tiempo result mucho ms fcil hacer
manifestaciones favorables a ETA que lo contrario; luego lleg un momento en que no
podan decirse determinadas cosas a favor del terrorismo. En el ao 2000 ETA puso una
bomba (afortunadamente desactivada) en la Facultad de Ciencias Sociales y de la
ComunicacindelaUniversidaddelPasVascoypocodespusvinoHermannTertsch,deEl
Pas,aentrevistarnosalaFacultaddePeriodismo,yfueunreportajeabsolutamentemudo
dondeningunadelasvoces,yhablamosdelaintelectualidadvasca,estabaidentificada.

Llamadade atencinsobrelano alusin durantelaprimerarondaaloscierres de Egin y

EuskaldunonEgunkaria,siendostosotrostiposdeviolencia,todavasinreparar.
El de Egin y el de Euskaldunon Egunkaria son dos cierres muy diferentes, con distintas
motivaciones,sibienhanterminadodeigualmanera,cortandounapartedenuestralibertad
deexpresinyevitandoqueunsectordelaciudadanaaccedieraalainformacinquequera
creerse.
ElcasodeEgunkarianosdevuelvealfenmenodelastorturas.Mencindeladeclaracin
de Martxelo Otamendi sale muy barato torturar en este pas, en relacin a la
impunidaddelEstadoespaolenestacuestin.24

24

Enaquelladeclaracindeoctubrede2012arazdelasentenciadelTribunalEuropeodeDerechos
HumanosdeEstrasburgo,OtamendicontinuabadeclarandoqueelEstadoprefierepagar24.000euros
a
eliminar
la
tortura
como
mtodo
de
trabajo.

 No se soluciona nada con cierres ni mordazas, si bien debemos seguir siendo crticos con
portadascomoOrtegaLaravuelvealacrceloVisitasguiadasalzulo.
ElcierredeEginentraenunaciertalgicayeldeEgunkariaestaninjustificablecomolos
bombazoscontraElCorreoocontraEITB,aunqueenesemomentomuypocagentedelos
mediosseatreviadenunciarlo,porquenoeraconveniente,porquealladohabaotragente
quesufra.
Loscierresdemediosdecomunicacinnoestabanjustificados:ensumomentosepoda
tenerunaprudenciasobreelsupuestoquelaJusticiaactuaraconjusteza,confibamosms;
peroahoranoconfiamosnada.

Segundarondadepreguntaseideasprincipalesenunciadasenlasrespuestas:

1)Culessuvisinrespectoacmohadellevarseacabolamemoriadeloocurrido?
Estamosenguerra,librandounabatalladelrelatoydelaspolticaspblicasenrelacin
conesteasunto.
ETAquiereseguirmanteniendounatutelapolticasobrelaconstruccindelrelato.
MencinalaentrevistadeElCorreoaFlorencioDomnguez,unodelosmayoresexpertosen
terrorismo y en informacin acerca de ETA25: Desde las instituciones controladas por la
Izquierda Abertzale estn financiando documentales y charlas para sostener su propia
versin[deloocurrido];laIzquierdaAbertzaleestintentandodarunadimensinhumana
delosactivistasoterroristasdeETA.
EITBhaemitidodiferentesfilmesqueguardanrelacinconlaconstruccindelrelatoAsier
ETAbiok,deAitorMerino;Reconciliacin,deFermnAio,inspiradoenellibrohomnimode
JuanMaraUriarte,obispodeSanSebastinentre2000y2009;lapelculadesuspenseLasa
etaZabala,dePabloMalo,perosehanegadoalaemisindedocumentalescomo198026,
deIakiArteta.
Lamemoriaquenosestamosjugandodebeserinclusiva,ygenerosaconquienesquieran
reconocereldaocausadoyaceptarlaparticipacindemocrticaenlasinstituciones,(en
alusin tanto a la Izquierda Abertzale como a la cpula socialista que ampar los casos de
terrorismodeEstado)27.
Rplica:lapalabraclave,msquegenerosidad,esjusticia,estoes,pagarportodolo
que se ha hecho asesinatos, extorsiones, secuestros, coacciones y, una vez pagada la
pena impuesta por los tribunales, en aplicacin de la legalidad vigente y con todas las
garantasdedescuento,entoncespodrhablarsedetodolodems(enalusinexplcitaa
ETA).
Decmoquedeestablecidoelrelatodeloocurridodependerlavisindelasgeneraciones
futurassobretodosestosaosdeviolencia.

2) Cree imprescindible la deslegitimacin del uso de la violencia y el reconocimiento de

daocausadoporaquellosquelahanejercido?

http://www.eitb.eus/es/noticias/politica/detalle/970474/otamenditorturasotamendidenuncia
impunidadtortura/
25
<http://paralalibertad.org/florenciodominguezesmejorquedejuanaesteenvenezuelaqueen
sansebastian/>
26
<http://1980docu.com/>
27
Semencionaelmitin,en1998,alaspuertasdelacrceldeGuadalajara,delexMinistrodeInterior,
JosBarrionuevo,ydelexSecretariodeEstadoparalaSeguridad,RafaelVera,ambosimputadosenla
primeraoperacindelosGAL,elsecuestrodeSegundoMarey,yarropadosporelpropioexpresidente
delGobiernoEspaol,FelipeGonzlez,juntoatodalacpulasocialista.
<http://www.elmundo.es/elmundo/1998/septiembre/10/nacional/marey.html>

 Debemosampliarelniveldeexigenciaanuestrosmediospblicos(televisinyradios)para
que se impliquen en la batalla del relato en aras de deslegitimar la violencia (tal como se
recogeenelPlandePazyConvivencia).
Ms que en el Holocausto o en los tribunales nazis, encontramos el ejemplo histrico en
organizacionescomoelKuKluxKlan,quetodavasiguelatenteenlosEE.UU.Hayquetener
cuidado,porquesilasclulasestnah,pordormidasqueestn,puedeplantearseunanueva
situacin en la que se activan de nuevo; y, por tanto, debemos asentar las bases lo
suficientementebienparaqueestonovuelvaaproducirse.
Laposturadelosprofesionalesdelosmediosdecomunicacinsiempredebeserclara,ante
laduda,siempreafavordelavctima.
Sonimprescindiblesladeslegitimacindelterrorismoyelreconocimientodeldaoinjusto
causado, y no se trata de un trmite nicamente formal (en alusin a Hasier Arraiz,
presidente de Sortu, cuando habla de introducir un lenguaje novedoso). La Izquierda
Abertzale est atada por su relato, por su propia necesidad de justificar lo injustificable y
estaatadura,nosimpideseguiravanzando.
Larealidaddeloshechosnodemuestralaexistenciadeunsuelotico(seponeelejemploel
funeral y homenaje en Arrasate al miembro de ETA Josu Uribetxeberria Bolinaga): ya ha
pasado el suficiente tiempo desde el comunicado de ETA [de octubre de 2011] como para
darnoscuentadequeETAnoabandonalaluchaarmadaporconviccinticaunareflexin
que concluye que la violencia est mal sino por estrategia, dado que ste no es el
momentoadecuadoparaseguirempleandomediosviolentos.

3)Qupapeldebenjugarlosmediosdecomunicacinconrespectoalasvctimas?Ycon
respectoalosvictimarios?
No es idnea la aparicin pblica de aquellas personas que constituyen una ofensa a la
memoriadelasvctimas.Semencionantresejemplos:1)laentrevistadeldiarioElMundoal
ex preso de ETA Josu Zabarte, el Carnicero de Mondragn, publicada el 21 de octubre de
2014, tres aos despus del cese definitivo de la actividad armada28; 2) la presencia del ex
parlamentario de Herri Batasuna Mikel Zubimendi (condenado a 8 aos de prisin por
pertenencia a ETA) en el programa Debatea de ETB129; y 3) la investigacin, tambin de El
Mundo,sobrelavidadeDeJuanaChaosenChichiriviche(Venezuela)30.
LaIzquierdaAbertzalehapasadodeunprimerticjustificatoriodelusodelaviolencia,a
un tic glorificador (en alusin a los documentales o entrevistas que muestran el lado
humanodelosvictimarios).
Ahoranosenfrentamosalencuentrodelaverdad,nodelamedioverdadparcial(enalusin
a la utilizacin sincrnica de la expresin batalla del relato por el presidente de Sortu,
HasierArraiz,yporelMinistrodelInteriorJorgeFernndezDaz),yahesdondelasociedady
enlamedidadeloposiblelosmediosdecomunicacindeberamosplantarnos.
Lasvctimasnosonuntodo,sinoquecadavctimaesnica;nisiquierapodemostratarlas
paternalistamentecomovctimas;sonantetodopersonasconotrasmuchascualidades.

4)Creequelosprofesionalestienenlaformacinadecuadaparatratarestostemas?
Nofaltaformacinysensibilidad,perostiempoparapararnosyreflexionar.

28

http://www.elmundo.es/espana/2014/10/20/5444c1f4ca474174168b4570.html
<http://www.elmundo.es/paisvasco/2015/01/28/54c8b19ae2704e460c8b4572.html>;
<http://www.deia.com/2015/01/29/politica/euskadi/criticasalapresenciadezubimendienetb>;
<http://www.elmundo.es/paisvasco/2015/01/29/54ca727f268e3ed9138b457c.html>
30
InvestigacindeElMundoaDeJuanaenChichiriviche(Venezuela):
http://www.elmundo.es/espana/2015/02/16/54e14d96e2704e7c528b456c.html
29

 Laformacinnoeslomsimportante,sloesencambiouncompromisoticoyunaactitud
honesta.
Losmediosnopodemosarreglarmuchoperospodemosjorobarbastante,asquenuestra
posturadeberaserdenofastidiarmslascosasdeloqueestn.
Enmuchsimosmediosdecomunicacinnoestaseguradalatransmisindeconocimientos
de los viejos maestros periodistas, lo cual es un serio problema a la hora de tratar sobre
terrorismo,queesungneroperiodsticoens.
Aunque algunas empresas han hecho esfuerzos para no sacrificar el capital informativo a
favor del capital econmico, otras se aprovechan de la coyuntura de crisis para explotar o
despedirperiodistas.

Segundoturnoderplicadesdeelpblico(ennegrita)yrespuestasdelosponentes.

Denuncia del veto de los peridicos El Pas y El Correo, por imposiciones polticas, a la
asociacin Zaitu (Pro Amenazados, Perseguidos y Exiliados por causa de ETA) y
reconocimientodelaaperturadeotrosmedios,comoGrupoNoticias.
Reflexinsobrelaciudadana:cuandosloun3%delosciudadanoshasufridolaviolencia,
es difcil que la ciudadana en conjunto sienta complejo de culpabilidad por lo que ha
pasado.

Debemos enfrentarnos al espejo y mirarnos todos como sociedad para ver dnde hemos
estado, siendo especialmente crticos con los aos 80, cuando aqu se mat a cantidad de
policas.
Reconocimientoalosperiodistasexiliados:alomejortenamosquehaberempatizadoms,
peroloprimeroesconocerlassituaciones,yesciertoquealgunosperiodistassefueronpor
la puerta de atrs directamente a la miseria ms absoluta; ste es el dao que ha hecho
ETA.

Reconocimiento desdelaFundacinFernandoBuesadelagenerosidad delasvctimasque

hanparticipadoeniniciativascomoGlencree,oenelprogramadevctimaseducadorasAdi
adian,ycrticaalosmediospornohacerseecodeestasexperiencias.
Percepcin de involucin del suelo tico, en cuanto que la Izquierda Abertzale trata de
representar a los victimarios como vctimas, cuando los victimarios eligieron ser lo que son
mientrasquelasvctimasnoeligieronservctimas.Encomiendaalosmedios:elperiodismo
esimportanteporquedesdelainformacinolaopinin,sepuedemarcarladiferenciaentre
vctimasyvictimarios.

Sobreelperdnydelreconocimientodeldaocausado:respetoporigualalavctimacapaz
de perdonar, incluso (como hemos reflejado en los medios) de dar un abrazo a la persona
queestabaenelcomandoqueasesinasumarido,yalavctimaquenoescapazdehacer
esetrnsito,porquetodotienesustiemposycadapersonaesunmundo.
Esimportantequelosmediosdemosvozaaquellosvictimariosquehanreconocidoeldao
causadoycreenenestecamino.

 Crticaalareconciliacinobligatoria:Quieroconvivirocoexistir,peronotengoporqu
abrazarme con alguien que me ha ofendido o a quien haya ofendido; tenemos que
reconocernosyrespetarnos.
Con los victimarios hay que tener cuidado, incluso con los que han hecho un proceso
respetable,comoaquellosdelaVaNanclares,porquenodebeolvidarseloscrmenesasu
cargo.
Reiteracindelintersenlavctima(una,individualmente),queelvictimarioquellevasus
actos consigo, admitiendo que los casos de Jos Luis Urrusolo Sistiaga o el de Carmen
GuisasolayelcasodeJosuZabarte,sonopuestos.
HacerpedagogadeberaserunadelasclavesdeesteEncuentro.

ReflexionesdesdeGEUZ(CentroUniversitariodeTrasformacindeConflictos):laausencia
deviolencianoquieredecirquevivamosenpaz.Reflexinacercadeldesintersporlavida
del victimario: quiz no interese un victimario enrocado que no admita su error, pero en
trminos de justicia restaurativa es importante la labor de los medios a la hora de
(re)conocer la parte humana de aquellos victimarios que son capaces de reconocer lo que
ocurri,sinjustificarlo,yquequierancompensar,notantorepararloqueesirreparable.La
intervencinfinalizaconunamencinalosestudiosdeJohanGaltungsobreperiodismode
paz.
EnlaetapadelosaosdeplomosehablabadelPrimodeZumosol:unoshacanpoltica
porque estaba alguien ms fuerte detrs. Y ahora en la etapa de la batalla del relato no
estamosdispuestosaquevengaelhombredeColnablanquearloquecadaunohahecho
olasposicionesquecadaunohadefendido.
La voz vasca zuritu significa tanto blanquear como justificar: quienes han estado
matandoyextorsionandoodefendiendoestasaccionesnosnecesitanalosmediosporque
somosquienesvanadarlessumarchamodecalidadcomopolticosociudadanos;ypodemos
venderlocaro,hacindolesexpresardeboquitaalgunascosas,opodemosvenderlobarato,
medianteelolvidoporelbiendeestasociedad.
Lasmiradas,losrelatossetienenquesustentarsobrehechosciertos,constatables,nosobre
mitologa,nisobreensoaciones,nisobremediasverdadesqueocultantragedias.
ParfrasisdelaspalabrasdeSaraBuesa(hijadeFernandoBuesa,dirigentepolticodelPSE
asesinado por ETA): Yo no necesito el perdn, no necesito que nadie venga a pedirme
perdn.Yoloquenecesitoesqueeseseorreconozcaeldaocausado,eldaoquemeha
hechoam.
Labatalladelrelatoseestperdiendodesdeelpuntodevista,nodelaequidistancia,sino
delaecuanimidad,pormuchoquenosempeemos(onosnecesiten).
Siinformamossobreeldevenirdelasociedadvasca,tenemosquetomarlaprecaucinde
quelosterroristasnoaparezcancomovctimasnitampococomosalvadoresohroes.

Referencia de otra corresponsal independiente al periodismo de paz: ste no consiste en

equiparardoloresodecirellossonvctimasyellosvictimariossinoenponersobrelamesa
todas las verdades, y no equiparndolas, ms bien evitando un silencio que precisamente
criticamos.
CrticaalanocoberturadelavisitadelProfesordeConstruccindePazInternacionalJohn
Paul Lederach al Pas Vasco (con motivo del Congreso de AIPAZ en diciembre) cuando
mereceradrseleunapginaenteraencualquieradelosdiariosimpresos.

CrticaasimismoalafaltadeformacinenculturadepazenEuskadi,notantoparaconocer
el lado humano del victimario, sino para saber por qu ha hecho lo que ha hecho y cmo
podramosayudarloareinsertarseennuestrasociedad.
Esfundamentalsaberlosmotivosquehanllevadoanuestrosjvenesalaluchaarmadaoa
losjvenesqueviviendocmodamenteenlaEuropaOccidental,quemarchanahoraaSiria
como yihadistas, pero est fuera de lugar la entrevista a dos pginas al Carnicero de
Mondragn.31
CitadelaspalabrasdelapsiquiatraCharoSnchez:elterroristasienteantelapersonaque
va a asesinar o extorsionar la misma repugnancia que sentimos ante ciertas sustancias o
animales;dichosentimientoseinstalaenellbulofrontalenlaadolescenciayahsequeda;
yportantoesdifcillucharcontraciertascosas.
Losmediosnopuedensertestigosneutralesocontribuiraqueseblanqueendeterminadas
cosas,siendosutareaquenoseolvideloinjustificabledelaviolenciaterrorista.
Cita del poltico, diplomtico y escritor israel Shlomo Ben Ami: hay que sacrificar algo de
pazporjusticiayalgodejusticiaporpaz,aloqueaadequetodalajusticiaytodalapaz
nosepuedeteneryenesepuntodebemosencontrarnos.

La moderadora, Iratxe Momoitio, despide la jornada resaltando el inters y la creciente

intensidad de la mesa y la discusin. Agradece la participacin de ponentes y asistentes y
anunciasudifusinenlasredes.

Vernotaalpien12.

31