1

ANALIZA OSNOVNIH SREDSTAVA

Uvod
Da bi menadment jednog preduzea raspolagao bitnim informacijama koje bi ga podstakle
na adekvatne poteze u pogledu konsolidovanja preduzea, potrebno je da se vie panje posveti
analizi osnovnih sredstava.
Stepen otpisanosti osnovnih sredstava se iz godine u godinu poveava. Ukupna osnovna
sredstva su dostigla stepen otpisanosti od 48,5% , dok je kod opreme stepen otpisanosti dostigao
ak 65,9%. S tim u vezi potrebno je naglasiti da se posebno istiu stope otpisanosti osnovnih
sredstava kod proizvodnje nafte i gasa, ak 91,9%, a kod opreme 91,5%.
Nizak nivo upotrebljivosti osnovnih sredstava za posledicu je imao smanjenje fizike
sposobnosti osnovnih sredstava, kao i nedoststak novanih sredstava za nove nabavke.
Da bi se izvrila analiza uticaja osnovnih sredstava na obim proizvodnje i na trokove
proizvodnje, potrebno je izvriti sledee analize:
1. Analiza randmana osnovnih sredstava
2. Analiza veliine, starosti i strukture osnovnih sredstava na obim proizvodnje i na
trokove proizvodnje
3. Analiza povezanosti randmana osnovnih sredstava sa drugim ekonomskim indikatorima

1. ANALIZA RANDMANA OSNOVNIH SREDSTAVA1

Svaka oblast poslovanja mora jasno da percipira najvaniji zadatak poslovanja.
U poslovanju sa osnovnim sredstvima, najvaniji zadatak se ogleda u uinku, prinosu ili
randmanu koji se postie iz raspoloivih sredstava. Randman osnovnih sredstava se izraava
indikatorom koji u brojiocu sadri ukupnu proizvodnju a u imeniocu osnovna sredstva.
1.1 Odnos izmeu ukupne proizvodnje i ukupnih osnovnih sredstava
Analizirajui odnos izmeu ukupne proizvodnje i ukupnih osnovnih sredstava, moemo
dobiti podatak o tome da li se i kako fizika sposobnost osnovnih sredstava smanjuje u nekom
vremenskom periodu.

Gornja
r.b.
Pozicije
2001
2002
2003
tabela
pokazuje
1 Ukupna proizvodnja
989.876 1,230,675.90 1,546,656.89
odnos
2 Ukupna osnovna sredstva
934.675 1,189,245.89 1,537,409.56 izmeu
ukupne
3
1:2
1.06
1.03
1.01
proizvodnje i ukupnih osnovnih sredstava. Na svakih 100 dinara ukupnih osnovnih sredstava
odnosilo se u 2001. god. 106 dinara ukupne proizvodnje, u 2002. god. 103 dinara a u 2003. taj trend
se smanjio na 101 dinar.
Drugi odnos pokazuje nam da je sledee razultate:
Prinos osnovnih sredstava u 2002. god. je manji u odnosu na 2001. godinu za 2,5%
Prinos osnovnih sredstava u 2003. u odnosu na 2002. god je manji za 6,6%
Prinos osnovnih sredstava u 2003. je manji za 9,2% u odnosu na 2001. godinu.
Na osnovu uraene analize, moemo zakljuiti da se fizika sposobnost ukupnih osnovnih sredstava
konstantno smanjuje.

1.2. Odnos izmeu ukupne proizvodnje i opreme

Ukoliko u odnos stavimo ukupnu proizvodnju u brojiocu i opremu u imeniocu, moemo
utvrditi kolika je efektivnost osnovnih sredstava.

rb

Pozicije
1 Ukupna proizvodnja
2 Oprema
3
1:2

2001
2002
989,657.89 1,230,675.90
786,487.23 1,113,587.44
1.258
1.105

2003
1,879,678.56
1,709,586.48
1.099

Na osnovu ove analize utvrdili smo da se na svakih 100 dinara angaovane opreme u 2001.
godini ostvarilo 126 dinara ukupne proizvodnje; u 2002. godini na svakih 100 dinara angaovane
opreme ostvarilo se 110 dinara, a u 2003. godini 101 dinar. To znai da u ovom sluaju randman
ima tendenciju opadanja.

1.3 Odnos izmeu ukupne proizvodnje i ostvarenih mainskih sati

1

Prema prof.dr Slobodan V.Vidakovi, Analiza poslovanja preduzea u trinoj privredi.

Stavljajui u odnos ukupnu proizvodnju u u brojiocu i ostvarene mainske sate u imeniocu,

dobiemo indikator koji pokazuje koliko se dinara ukupne proizvodnje odnosi po jednom
mainskom asu.
rb.

Pozicije
1 Ukupna proizvodnja
2 Ostvareni mainski sati
3
1:2

2001
2002
989,657.89 1,230,675.90
1,001.00
1,204.00
988.67
1,022.16

2003
1,879,678.56
1,587.00
1,184.42

Na osnovu ove analize utvrdili smo da je 2001. godine po jednom mainskom satu ostvareno
988 dinara ukupne proizvodnje, u 2002. godini 1022 dinara, a u 2003. godini 1184 dinara. Ovaj
indikator pokazuje nam da je tempo porasta ukupne proizvodnje bri od tempa porasta ostvarenih
mainskih asova
1.4 Sledei korak u analizi randmana osnovnih sredstava je da se rezultati do kojih se dolo
prethodnom analizom obavezno uporede sa istim tim rezultatuma drugih preduzea, koja su po
svojoj deltnosti srodna. Na taj nain se utvruje vrsta osnovica za objektivnu ocenu o postignutom
randmanu osnovnih sredstava konkretnog preduzea.

2. ANALIZA VELIINE, STAROSTI I STRUKTURE OSNOVNIH

SREDSTAVA2
U ovom delu analize potrebno je pronai ime je postignut napred utvreni randman
osnovnih sredstava, sa kolikim i kakvim osnovnim sredstvima. To podrazumeva ispitivanje i
ocenjivanje:
1. Veliine i dinamike osnovnih sredstava,
2. Perspektive daljeg razvoja osnovnih sredstava,
3. Stepen istroenosti osnovnih sredstava
4. Strukture osnovnih sredstava
2.1 Analiza veliine osnovnih sredstava

Veliinu osnovnih sredstava moemo analizirati sa sledeih apekata:

Sa gledita procenturalnog uea osnovnih sredstava u ukupno angaovanim sredstvima
Sa gledita dinamike osnovnih sredstava
Sa gledita perspektive osnovnih sredstava
2.1.1

Procentualno uee osnovnih sredstava u ukupno angaovanim sredstvima

Upoznavanje veliine osnovnih sredstava u ukupno angaovanim sredstvima podrazumeva pravu

snagu osnovnih sredstava. Osmim toga, utvrdiemo i odnose koji postoje izmeu mase osnovnih i
mase obrtnih sredstava. Dobijene rezultate potom je potrebno uporediti sa rezultatima na nivou
grupacije srodnih preduzea.
Procentualno uee osnovnih sredstava u ukupno angaovanim sredstvima
rb

Pozicije
1 Osnovna sredstva

2001
2002
934,675.67 1,189,245.89

2003
1,857,309.45

Prema prof.dr Slobodan V.Vidakovi, Analiza poslovanja preduzea u trinoj privredi.

2 Ukupno angaovana sredstva 1,757,309.45 1,757,309.45

3
1:2
0.532
0.677

2,357,309.45
0.788

Analiza pokazuje da se od ukupno angaovanih sredstava ovog preduzea na osnovna

sredstva odnosilo 53,2% u 2001. godini, 67,7% u 2002. godini i 78,8% u 2003. godini. Ovaj trend
pokazuje jaanje pozicije osnovnih sredstava.
2.1.2

Analiza osnovnih sredstava sa sa aspekta perspektive osnovnih sredstava

Perspektiva jaanja osnovnih sredstava se ispituje analizom dinamike pozicije osnovnih

sredstava u izgradnji ili izradi.
Stanje pozicije osnovnih sredstava u izgradnji ili izradi
rb.

Pozicija
1 Osnovna sredstva u izgradnji

2001
135,527.97

2002
9,513.97

2003
5,571.93

Iz gornje tabele vidi se da dolazi do slabljenja perspektive osnovnih sredstava. U 2002.

godini dolo je do smanjenja vrednosti osnovnih sredstava u izradi ili izgradnji u odnosu na 2001.
godniu za 79,6%, u 2003. godini u odnosu na 2002. za 22% dok je u 2003. godini u odnosu na
2001. godinu ta vrednost smanjena ak za 102%.
Drugi indikator za analizu perspektive osnovnih sredstava jeste procentualno uee pozicije
osnovnih sredstava u izgradnji ili izradi u ukupnim osnovnim sredstvima.
Procentualno uee osnovnih sredstava u izgradnji ili izradi u ukupnim osnovnim
sredstvima u periodu od 2001. 2003. godine

rb

Pozicije
1 Osnovna sredstva u izgradnji
2 Ukupna osnovna sredstva
3
1:2

2001
2002
135,527.97
9,513.97
934,675.67 1,189,245.89
0.145
0.008

2003
5,571.93
1,857,309.45
0.003

Ovom analizom utvrili smo da uee osnovnih sredstava u izgradnji ili izradi pokazuje tendenciju
dratinog i konstantnog opadanja u ukupnim osnovnim sredstvima, to nam govori o slabljenju
perspektive osnovnih sredstava. Analizom faza u kojima se pozicija osnovnih sredstava u izgradnji
ili izradi moe nai, i to:
- novana faza koja podrazumeva avanse za investicije,
- materijalna faza u smislu zaliha i to investicionog materijala i opreme,
- faza investicija u toku ve zapoeta montaa opreme
utvrdili smo da se neometano odvijao proces preobraavanja iz novane forme u materijalnu formu
i aktivnu formu osnovnih sredstava.
2.2

Analiza stepena istroenosti osnovnih sredstava

Da bi smo utvrdili da li su i u kom stepenu su osnovna sredstva dotrajala, staviemo u odnos

otpisanu vrednost osnovnih sredstava u brojiocu i nabavnu vrednost osnovnih sredstava u imeniocu.
Odnos izmeu otpisane vrednosti osnovnih sredstava i nabavne vrednosti osnovnih sredstava
5

rb

Pozicije
1 Otpisana vrednost
Osn.sred.
2 Ukupna osnovna sredstva
3
1:2

2001
2002
311,558.56
396,415.30
934,675.67 1,189,245.89
0.333
0.333

2003
619,103.15
1,857,309.45
0.333

Razliiti indikatori mogu posluiti za utvrivanje stepena istroenosti osnovnih sredstava.

Stepen istroenosti osnovnih sredstava moemo utvrditi iz odnosa izmeu neotpisanog, tj.
neamotrizovanog dela osnovnih sredstava sadanje vrednosti, i nabavne vrednosti osnovnih
sredstava. Ovaj indikator govori nam o preostaloj upotrebljivosti osnovnih sredstava.
Odreeni indikatori stoje u odnosima uzrone povezanosti sa indikatorom stepena
istroenosti, a slue za kategorizaciju dotrajalosti osnovnih sredstava.
a) U tom smislu, stepen dotrajalosti povezan je sa indikatorom procentualnog uea
osnovnih sredstava u izgradnji ili izradi u ukupnim osnovnim sredstvima. Ukoloko su osnovna
sredstva dotrajala te ih je neophodno odnavljati, o zapoinjanju procesa obnavljanja moemo stei
saznanja potem pozicije procentualnog uea osnovnih sredstava u izgradnji ili izradi u ukupnim
osnovnim sredstvima.
b) Indikator stepena istroenosti osnovnih sredstava je u vezi i sa iznosom novanih
sredstava izdvojenih na ime obraunate amotrizacije. Iz ovog odnosa utvrujemo da li se iz
izdvojenih sredstava na ime obraunate amotrizacije mogu obnoviti osnovna sredstva ili se koraju
potraiti dodatni izvori finansiranja.
c) Indikator stepena istroenosti osnovnih sredstava je u vezi sa trokovima odravanja i
trokovima opravki osnovnih sredstava. Dotrajala osnovna sredstva iziskuju veu negu a samim tim
e za posledicu imati vee trokove odravanja i opravki.
d) Indikator stepena istroenosti osnovnih sredstava moemo takoe dovesti u vezu sa
randmanom osnovnih sredstava. Ove veliine e biti u obrnuto proporcionalnom odnosu. to je vei
stepen istroenosti osnovnih sredstava manji e biti uinak ostvaren na takvim osnovnim
sredstvima.
2.3

Analiza strukture osnovnih sredstava

Struktura osnovnih sredstava se analizira sa ciljem da se ustanovi pre svega:

1. U kojim oblicima se nalazi preteni deo osnovnih sredstava,
2. U kom pravcu se vre pomeranja unutar strukture osnovnih sredstava,
3. Sa kojim intenzitetom dolazi do promena u strukturi osnovnih sredstava.
Da bismo izvrili analizu uea pojednih oblika osnovnih sredstava u ukupnim osnovnim
sredstvima izvriemo saimanje osnovnih sredstava u tri kategorije:
1. Kategorija Smetajni kapaciteti ( stvaraju potrebne uslove za obavljanje
procesa rada: razne vrste graevinskig objekata) ,
2. Kategorija Radni kapaciteti (neposredno uestvuju u radnom procesu: maine,
ureaji, instalacije, krupan alat, energetski strojevi, i sl)
3. Kategorija Prenosni kapaciteti ( omoguavaju kontinuitet radnog procesa:
transportna postrojenja, vozila itd).
2.3.1

Procentualno uee pojednih kategorija osnovnih sredstava u ukupnim osnovnim

sredstvima

r.b. Pozicije
1 Smetajni kapacitet
2 Radni kapacitet

2001
327,136.48
551,458.65

%
35
59

2002
416,236.06
725,439.99

%
35
61

2003
575,765.93
1,188,678.05

%
31
64

3 Prenosni kapacitet
Ukupna osnovna sredstva

56.080.54
6
934,675.67 100

47,569.84 4
1,189,245.89 100

92,865.47
1,857,309.45

5
100

Najvei deo u ukupnim osnovnim sredstvima zauzimaju radni kapaciteti ( maine, ureaji,
instalacije, krupan alat, energetski strojevi itd. ) i to u sve tri godine oko ili iznad 60%. Uee
radnih kapaciteta u posmatrane tri godine pokazuje da se pomeranja u strukturi osnovnih sredstava
vre u korist radnih kapaciteta, to bi za posledicu trebalo da se pozitivno odrazi na randman
osnovnih sredstava. U suprotnom sluaju, znailo bi se da randman osnovnih sredstava nee biti
pozitivan.
2.3.2. Precentualno uee buduih kapaciteta (osnovna sredstva u pripremi) u ukupnim
osnovnim sredstvima
rb

Pozicije
1 Budui kapaciteti
2 Ukupna osnovna sredstva
3
1:2

2001
2002
135,527.97
9,513.97
934,675.67 1,189,245.89
0.145
0.008

2003
5,571.93
1,857,309.45
0.003

Strukturu osnovnih sredstava potrebno je sagledati sa stanovita radne sposobnosti osnovnih

sredstava. Pri tome je potrebno posebnu panju obratiti na procentualno uee mase osnovnih
sredstava koja je angaovana u pripremi ( budui kapaciteti) u ukupnim osnovnim sredstvima.
2.3.3. Procentualno uee sadanjih kapaciteta (osnovna sredstva u upotrebi) u ukupnim
osnovnim sredstvima
rb

Pozicije
1 Sadanji kapaciteti
2 Ukupna osnovna sredstva
3
1:2

2001
662,685.05
934,675.67
0.709

2002
2003
841,986.09 1,314,975.09
1,189,245.89 1,857,309.45
0.708
0.708

Strukturu osnovnih sredstva je potrebno analizirati i sa stanovita procentualnog dela

sadanjih kapaciteta u ukupnim osnovnim sredstvima. Dobijeni pozitivni visoki indikator pozitivno
e se odraziti na randman osnovnih sredstava. Ukoliko bi smo dobili suprotan rezultat i randman
osnovnih sredstava bio bi negativan.
2.3.4 Odnos izmeu osnovnih sredstava u pripremi i osnovnih sredstava u upotrebi
Randman osnovnih sredstava je u zavisnosti i od meusobnog odnosa izmeu buduih i
sadanjih kapaciteta.
rb

Pozicije
1 Budui kapaciteti
2 Osnovna sredstva u upotrebi
3
1:2

2001
135,527.97
662,685.05
0.205

2002
2003
9,513.97
5,571.93
841,986.09 1,314,975.09
0.011
0.004

2.3.5. Procentualno uee poslovnih i neposlovnih osnovnih sredstava u ukupnim

osnovnim sredstvima
Za analizu strukture osnovnih sredstava moemo se koristiti kriterijumom koji podrazumeva
svrstavanje osnovnih sredstava u deve osnovne grupacije, a u zavisnosti od zadatak kojima slue.
To su:
1. Poslovna osnovna sredstva
7

2. Neposlovna osnovna sredstva

r.b. Pozicije
1 Poslovna sredstva
2 Neposlovna sredst.
Ukupna

Osnovna sredstva

2001
869,248.37
65,427.30

%
93
7

2002
1,094,106.22
95,139.67

%
92
8

2003
1,727,297.79
130,011.66

%
93
7

934,675.67 100 1,189,245.89 100

1,857,309.45

100

Ukoliko se pokae vee uee poslovnih sredstava u ukupnim osnovnim sredstvima, to e

za posledicu imati pozitivan efekat na randman osnovnih sredstava.
3. ANALIZA STEPENA KORIENJA OSNOVNIH SREDSTAVA3
Analiza korienja osnovnih sredstava za cilj ima da utvrdi:
1. Kako se kapaciteti koriste?
2. Koji su razlozi eventualnog, slabog korienja?
Dobijena saznanja posluie nam kako bi na vreme preduzeli odgovarajue mere u pravcu
poboljanja intenziteta korienja osnovnih sredstava. Kapacitet se izraava u razliitim jedinicama
mere, a to zavisi od konkretnog oblika osnovnog sredstva kao i od uinka koji se pomou njega
postie. Tako se kapacitet poslovnog prostora moe izraziti m 2 , ali ta mera esto nije dovoljna da se
izrazi kapacitet poslovnog prostora, te se u zavisnosti od namene poslovnosg prostora kapacitet
moe izaziti i brojem zaposlenih, brojem mesta u restoranu ili brojem leaja u hotelima.
Osim jedinice mere, potrebno je utvrditi i jedinicu vremena u kojoj se izraava sposobnost
kapaciteta s obzirom na to da pojedina osnovna sredstva imaju razliite jedinice vremena
izraavanja kapaciteta, zavisno od njihove specifinosti. Tako je npr. za kapacitet jednog restorana
jedinica vremena broj obroka koji se mogu posluiti za jedan dan.
Da bi se izrazio ukupan kapacitet preduzea potrebno je sve pojedinane kapacitete sabrati.
Meutim, veliki broj industrijskih preduzea nije u stanju da izrazi kapacitet jedinicom svog
uinka, te se za zajedniki imenilac izraavanja kapaciteta uzimaju instalirana snaga opreme kao i
broj sati rada.
3.1 Kapaciteti osnovnih sredstava

Postoje razliiti nazivi koji blie odreuju kapacitet osnovnih sredstava i to:
Instalisani kapacitet (projektovani, tehniki, teorjski ili maksimalni kapacitet koji se ne
moe nadmaiti)
Relani kapacitet (proizvodni, radni kapacitet, koji se s bozirom na uslove moe normalno
koristiti, i on je manji od instalisanog za nosrmalne gubitke kao to su odravanje, oprevke,
gubici zbog starosti kapaciteta itd)
Optimalni kapacitet ( onaj koji ima najpovoljniji odnos izmeu prihoda i trokova , a realni
je najee i optimalan)
Potreban ili zauzet kapacitet (koji je potreban za izvrenje poslovnog zadatka, ili koji je
zauzet, optereen u vezi sa poslovnim zadatkom)
Iskorien kapacitet ( onaj koji je realno iskorien, a to se moe utvrditi tek nakon
izvrenja poslovnog zadatka. Javlja se kao korektiv potrebnog, zauzetog kapaciteta)

Sledei problem je vezan za to, da li kapacitet izraavati za jednu ili vie smena, a to je
vezano za praksu u odreenoj privrednoj delatnosti. Tako npr. kapacitet visokih pei se rauna na
3

Prema prof.dr Slobodan V.Vidakovi, Analiza poslovanja preduzea u trinoj privredi.

bazi 24 asa dnevno; kapacitet prodavnice na bazi radnog vremena itd. Iskorienost kapaciteta se u
sutini rauna od realnog kapaciteta.
Strukturu potencijalnog kapaciteta ine: instalisani, realni i optimalni kapacitet, a u kojoj
meri e oni biti zastupljeni zavisi od poslovne aktivnosti preduzea. Potreban i iskorien kapacitet
nastaju kao posledica aktivnosti preduzea u pogledu korienja potencijalnog kapaciteta.
U pogledu korienja kapaciteta u upotrebi su tri meusobno povezana indikatora:
- stepen izvrenja plana u vidu poslovnog zadatka,
- stepen zauzetosti kapaciteta,
- stepen iskorienja kapaciteta
Odnos meu ovim indikatorima se predstavlja kao:
s=pxz
A tabelarno:
r.b.

Pozicije

Period
2002.

2001.
1.
2.
3.
4.
5.
6.

2003.

Iskorieni kapacitet
Planirani kapacitet
Realni kapacitet
1/2 Stepen izvrenja plana (p)
2/3 Stepen zauzetosti kapaciteta (z)
1/3 Stepen iskorienosti kapaciteta (s)

PRIMER: Izraunavanje stope korienja kapaciteta jednog industrijskog preduzea

I utroena energija izraena u kwh = 22.675.000
S instalirana radna snaga u kwh = 5.500
T vreme za koje se vri izraunavanje u satima 1 godina= 365 x 24 = 8.760 sati
Q koeficijent normalnog korienja radnog vremena, bez predvienih gubitaka u vidu
dnevnog odmora, remonta maina itd = 0,7
Stopu korienja kapaciteta izraunaemo putem sledeeg indikatora:
I
s = ----------SxTxQ

22.675.000
22.675.000
s = --------------------------- = ------------------ = 0,67 = 67%
5.500 x 8.760 x 0,7
33.726.000

to znai da je stopa korienja kapaciteta konkretnog industrijskog preduzea 67%.

3.2 Faktori koji utiu na korienje kapaciteta
Kategorija mainskih asova predstavlja najuspeniji oblik povezivanja faktora osnovnih
sredstava za rezultate ostvarene u proizvodnji.
Planirani stepen zaposlenosti kapaciteta utvrdiemo putem indikatora kod koga se u brojiocu
nalaze planirani mainski asovi a u imeniocu mogui manski asovi.
rb

Pozicije

2001

2002

2003

1 Planirani mainski asovi

2 Mogui mainski asovi
3
1:2

1,150
1,200
0.958

1,300
1,450
0.897

1,700
1,900
0.895

Stepen izvrenja plana utvrujemo iz odnosa ostvarenih i planiranih mainskih asova.

rb

Pozicije
1 Ostvareni mainski asovi
2 Planirani mainski asovi
3
1:2

2001
1,001
1,150
0.870

2002
1,204
1,300
0.926

2003
1,587
1,700
0.934

Ova analiza pokazala je da stepen iskorienja planiranosg obima kapaciteta belei porast, te
su u 2001. planirani mainski sati ostvareni 87%, u 2002. godini 92% a u 2003. ak 93%.
Razlozi za nisko korienje kapaciteta su pre svega vezani za: poslovni zadatak, kadrove,
organizaciju, korienje materijala i tehnoloki proces. Tome doprinosi veliki broj faktora.
1. Faktori koji su vezani za poslovni zadatak a koji prouzrokuju zaposlenost kapaciteta, mogu biti:
zasienost trita, nivo cena, zatarelost proizvoda ili usluge, aktivnost prodajne slube itd. Da bi se
dejstvo ovih faktora minimiziralo i poveao stepen iskorienosti kapaciteta, potrebno je preduzeti
odreene mere: proirenje trita, usvajanje savremenijeg proizvoda, poboljanje kvaliteta usluge
itd.
2. Faktori koji su vezani za korienje materijala su neaktivnost nabavne slube, nedoststak
odgovarajueg materijala, enegrije, slab priliv deviza itd, a to se moe minimizirati poboljanjem
radne slube, sudelovanjem u investicijama dobavljaa zbog poveanja proizvodnje nedostajueg
materijala, avansiranje dobavljaa itd.
3. Faktori koji prouzrokuju nisko korienje kapaciteta a vezani su za kadrove su: nedostatak
adekvatnih kadrova, neadekvatna kvalifikaciona struktura kao i nemotivisani kadrovi, a da bi se
minimizirao negativan uticaj ovog faktora potrebno je preduzeti mere kao to su: angaovanje
adekvatne i kvalifikovane radne snage kao i stvaranje boljih materijalnih uslova to bi predstavljalo
bolju motivisanost radne snage kao i efikasniji sistem nagraivanja.
4. Faktori koji su vezani za organizaciju mogu biti: neravnomerno snabdevanje materijalom i
alatom, slaba organizacija izrade, nedostaci u tehnikoj dokumentaciji itd.
5. Faktori vezani za tehnoloki proces su slaba tehnoloka reenja, koja se mogu otkloniti
usavravanjem onog dela tehnolokog procesa koji prouzrokuje slabu zaposlenost kapaciteta.
4. ANALIZA UTICAJA OSNOVNIH SREDSTAVA NA OBIM PROIZVODNJE I NA
TROKOVE PROIZVODNJE4
Za izraunavanje randmana osnovnih sredstava vaan je i stepen izgubljenih mainskih
asova.
Izgubljenu proizvodnju, tj. proizvodnju koja je mogla biti ostvarena da nije bilo izgubljenih
mainskih asova dobiemo mnoenjem vrednosti ukupne proizvodnje po jednom mainskom asu
sa izgubljenim brojem mainskih sati.
Izgubljeni mainski asovi za posledicu e imati i stajanje radne snage, ime se stvaraju i
razni drugi gubitci.
5. ZAKLJUAK

Prema prof.dr Slobodan V.Vidakovi, Analiza poslovanja preduzea u trinoj privredi.

10

Randman osnovnih sredstava korespondira sa nizom drugih indikatora. Da bi se nakon

analize osnovnih sredstava dao jedan celoviti zakljuak, tj. platforma sa koje se mogu donsiti
odluke vezane za poslovanje sa osnovnim sredstvima, potrebno je osvrnuti se na korspondenciju
indikatora randmana osnovnih sredstava sa nizom drugih indikatora koji su sa njim u kauzalnom
odnosu.
1. Iz povezivanja randmana osnovnih sredstava sa dinamikom sonovnih sredstava
zakljuiemo da li e poveanje vrednosti osnovnih sredstava prouzrokovati poveanje randmana
osnovnih sredstava. Analizom preduzea koja je sprovedena u ovom radu, zakljuili smo da se
vrednost osnovnih sredstava poveava, ali to za posledicu nije imalo poveanje radndmana
osnovnih sredstava, ve je on imao tendenciju opadanja, to predstavlja negativnu pojavu.
2. Randman osnovnih sredstava korespondira i sa stepenom istroenosti osnovnih sredstava.
Osnovna sredstva analiziranog preduzea imala su relativno visok stepen upotrebljivosti (33%), koji
meutim nije bio praen zadovoljavajuim randmanom osnovnih sredstava.
3. Randman osnovnih sredstava korespondira i sa stepenom iskorienja radnih asova
osnovnih sredstava. Kod ove klauzule utvrdili smo da su izgubljeni mainski asovi uticali na
smanjene randmana osnovnih sredstava analiziranog preduzea.
4. Struktura ukupnih osnovnih sredstava je takoe u kauzalnoj vezi sa randmanom osnovnih
sredstava. Posebno je vaan odnos izmeu produktivnih i neproduktivnih delova osnovnih
sredstava. Analizirano preduzee je imalo oko 94% zastupljenosti produktivnoh sredstava to je
trebalo da se pozitivno odrazi na randman osnovnih sredstava.
5. Indikator randmana osnovnih sredstava uzrono je povezan i sa indikatorom
produktivnosti rada. U tom smislu, trai se odgovor na pitanje, kako e i u kojoj meri pogoranje
randmana osnovnih sredstava uticati na promene u pogledu produktivnosti rada. Ukoliko randman
pokae tendenciju opadanja na dui rok, to e se negativno odraziti na produktivnost rada
preduzea.

11