Mi ltimo adis

Adis, Patria adorada, regin del sol querida,

Perla del mar de oriente, nuestro perdido Edn!
A darte voy alegre la triste mustia vida,
Y fuera ms brillante, ms fresca, ms florida,
Tambin por ti la diera, la diera por tu bien.

En campos de batalla, luchando con delirio,

Otros te dan sus vidas sin dudas, sin pesar;
El sitio nada importa, ciprs, laurel o lirio,
Cadalso o campo abierto, combate o cruel martirio,
Lo mismo es si lo piden la patria y el hogar.

Yo muero cuando veo que el cielo se colora

Y al fin anuncia el da tras lbrego capuz;
si grana necesitas para teir tu aurora,
Vierte la sangre ma, derrmala en buen hora
Y drela un reflejo de su naciente luz.

Mis sueos cuando apenas muchacho adolescente,

Mis sueos cuando joven ya lleno de vigor,
Fueron el verte un da, joya del mar de oriente,
Secos los negros ojos, alta la tersa frente,
Sin ceo, sin arrugas, sin manchas de rubor

Ensueo de mi vida, mi ardiente vivo anhelo,

Salud te grita el alma que pronto va a partir!
Salud! Ah, que es hermoso caer por darte vuelo,
Morir por darte vida, morir bajo tu cielo,
Y en tu encantada tierra la eternidad dormir.

Si sobre mi sepulcro vieres brotar un da

Entre la espesa yerba sencilla, humilde flor,
Acrcala a tus labios y besa al alma ma,
Y sienta yo en mi frente bajo la tumba fra,
De tu ternura el soplo, de tu hlito el calor.

Deja a la luna verme con luz tranquila y suave,

Deja que el alba enve su resplandor fugaz,
Deja gemir al viento con su murmullo grave,
Y si desciende y posa sobre mi cruz un ave,
Deja que el ave entone su cntico de paz.

Deja que el sol, ardiendo, las lluvias evapore

Y al cielo tornen puras, con mi clamor en pos;
Deja que un ser amigo mi fin temprano llore
Y en las serenas tardes cuando por m alguien ore,
Ora tambin, oh Patria, por mi descanso a Dios!

Ora por todos cuantos murieron sin ventura,

Por cuantos padecieron tormentos sin igual,

Por nuestras pobres madres que gimen su amargura;
Por hurfanos y viudas, por presos en tortura
Y ora por ti que veas tu redencin final.

Y cuando en noche oscura se envuelva el cementerio

Y solos slo muertos queden velando all,
No turbes su reposo, no turbes el misterio,
Tal vez acordes oigas de ctara o salterio,
Soy yo, querida Patria, yo que te canto a ti.

Y cuando ya mi tumba de todos olvidada

No tenga cruz ni piedra que marquen su lugar,
Deja que la are el hombre, la esparza con la azada,
Y mis cenizas, antes que vuelvan a la nada,
El polvo de tu alfombra que vayan a formar.

Entonces nada importa me pongas en olvido.

Tu atmsfera, tu espacio, tus valles cruzar.
Vibrante y limpia nota ser para tu odo,
Aroma, luz, colores, rumor, canto, gemido,
Constante repitiendo la esencia de mi fe.

Mi patria idolatrada, dolor de mis dolores,

Querida Filipinas, oye el postrer adis.
Ah te dejo todo, mis padres, mis amores.

Voy donde no hay esclavos, verdugos ni opresores,

Donde la fe no mata, donde el que reina es Dios.

Adis, padres y hermanos, trozos del alma ma,

Amigos de la infancia en el perdido hogar,
Dad gracias que descanso del fatigoso da;
Adis, dulce extranjera, mi amiga, mi alegra,
Adis, queridos seres, morir es descansar.

Jos Rizal, 1896

My Last Farewell

Farewell, beloved Country, treasured region of the sun,

Pearl of the sea of the Orient, our lost Eden!
To you eagerly I surrender this sad and gloomy life;
And were it brighter, fresher, more florid,
Even then Id give it to you, for your sake alone.

In fields of battle, deliriously fighting,

Others give you their lives, without doubt, without regret;
The place matters not: where theres cypress, laurel or lily,
On a plank or open field, in combat or cruel martyrdom,
Its all the same if the home or country asks.

I die when I see the sky has unfurled its colors

And at last after a cloak of darkness announces the day;

If you need scarlet to tint your dawn,
Shed my blood, pour it as the moment comes,
And may it be gilded by a reflection of the heavens newly-born light.

My dreams, when scarcely an adolescent,

My dreams, when a young man already full of life,
Were to see you one day, jewel of the sea of the Orient,
Dry those eyes of black, that forehead high,
Without frown, without wrinkles, without stains of shame.

My lifelong dream, my deep burning desire,

This soul that will soon depart cries out: Salud!
To your health! Oh how beautiful to fall to give you flight,
To die to give you life, to die under your sky,
And in your enchanted land eternally sleep.

If upon my grave one day you see appear,

Amidst the dense grass, a simple humble flower,
Place it near your lips and my soul youll kiss,
And on my brow may I feel, under the cold tomb,
The gentle blow of your tenderness, the warmth of your breath.

Let the moon see me in a soft and tranquil light,

Let the dawn send its fleeting radiance,
Let the wind moan with its low murmur,

And should a bird descend and rest on my cross,

Let it sing its canticle of peace.

Let the burning sun evaporate the rains,

And with my clamor behind, towards the sky may they turn pure;
Let a friend mourn my early demise,
And in the serene afternoons, when someone prays for me,
O Country, pray to God also for my rest!

Pray for all the unfortunate ones who died,

For all who suffered torments unequaled,
For our poor mothers who in their grief and bitterness cry,
For orphans and widows, for prisoners in torture,
And for yourself pray that your final redemption youll see.

And when the cemetery is enveloped in dark night,

And there, alone, only those who have gone remain in vigil,
Disturb not their rest, nor the mystery,
And should you hear chords from a zither or psaltery,
It is I, beloved Country, singing to you.

And when my grave, then by all forgotten,

has not a cross nor stone to mark its place,
Let men plow and with a spade scatter it,
And before my ashes return to nothing,
May they be the dust that carpets your fields.

Then nothing matters, cast me in oblivion.

Your atmosphere, your space and valleys Ill cross.
I will be a vibrant and clear note to your ears,
Aroma, light, colors, murmur, moan, and song,
Constantly repeating the essence of my faith.

My idolized country, sorrow of my sorrows,

Beloved Filipinas, hear my last good-bye.
There I leave you all, my parents, my loves.
Ill go where there are no slaves, hangmen nor oppressors,
Where faith doesnt kill, where the one who reigns is God.

Goodbye, dear parents, brother and sisters, fragments of my soul,

Childhood friends in the home now lost,
Give thanks that I rest from this wearisome day;
Goodbye, sweet foreigner, my friend, my joy;
Farewell, loved ones, to die is to rest.

Tagalog Version of
"Mi Ultimo Adios"
PAHIMAKAS ni Dr. Jose Rizal

Pinipintuho kong Bayan ay paalam,

Lupang iniirog ng sikat ng araw,
mutyang mahalaga sa dagat Silangan,

kaluwalhatiang sa ami'y pumanaw.

Masayang sa iyo'y aking idudulot
ang lanta kong buhay na lubhang malungkot;
maging maringal man at labis alindog
sa kagalingan mo ay aking ding handog.

Sa pakikidigma at pamimiyapis
ang alay ng iba'y ang buhay na kipkip,
walang agam-agam, maluag sa dibdib,
matamis sa puso at di ikahapis.

Saan man mautas ay dikailangan,

cipres o laurel, lirio ma'y patungan
pakikipaghamok, at ang bibitayan,
yaon ay gayon din kung hiling ng Bayan.

Ako'y mamamatay, ngayong namamalas

na sa silinganan ay namamanaag
yaong maligayang araw na sisikat
sa likod ng luksang nagtabing na ulap.

Ang kulay na pula kung kinakailangan

na maitina sa iyong liway-way,
dugo ko'y isabong at siyang ikinang
ng kislap ng iyong maningning na ilaw

Ang aking adhika sapul magkaisip

ng kasalukuyang bata pang maliit,
ay ang tanghaling ka at minsan masilip
sa dagat Silangan hiyas na marikit.

Natuyo ang luhang sa mata'y nunukal,

taas na ang noo't walang kapootan,
walang bakas kunot ng kapighatian
gabahid man dungis niyong kahihiyan.

Sa kabuhayang ko ang laging gunita

maningas na aking ninanasa-nasa
ay guminhawa ka ang hiyas ng diwa
hingang papanaw ngayong biglang-bigla.
pag hingang papanaw ngayong biglang-bigla.

Ikaw'y guminhawa laking kagandahang

akoy malugmok, at ikaw ay matanghal,
hiniga'y malagot, mabuhay ka lamang
bangkay ko'y masilong sa iyong Kalangitan.

Kung sa libingan ko'y tumubong mamalas

sa malagong damo mahinhing bulaklak,
sa mga labi mo'y mangyayaring itapat,
sa kaluluwa ko hatik ay igawad.

At sa aking noo nawa'y iparamdam,

sa lamig ng lupa ng aking libingan,
ang init ng iyong paghingang dalisay
at simoy ng iyong paggiliw na tunay.

Bayaang ang buwan sa aki'y ititig

ang iwanag niyang lamlam at tahimik,
liwayway bayaang sa aki'y ihatid
magalaw na sinag at hanging hagibis.

Kung sakasakaling bumabang humantong

sa krus ko'y dumapo kahit isang ibon
doon ay bayaan humuning hinahon
at dalitin niya payapang panahon.

Bayaan ang ningas ng sikat ng araw

ula'y pasingawin noong kainitan,
magbalik sa langit ng boong dalisay
kalakip ng aking pagdaing na hiyaw.

Bayaang sino man sa katotang giliw

tangisang maagang sa buhay pagkitil;
kung tungkol sa akin ay may manalangin
idalangin, Bayan, yaring pagka himbing.

Idalanging lahat yaong nangamatay,

mangagatiis hirap na walang kapantay;

mga ina naming walang kapalaran
na inihihibik ay kapighatian.

Ang mga bao't pinapangulila,

ang mga bilanggong nagsisipagdusa;
dalanginin namang kanilang makita
ang kalayaan mong, ikagiginhawa.

At kung an madilim na gabing mapanglaw

ay lumaganap na doon sa libinga't
tanging mga patay ang nangaglalamay,
huwag bagabagin ang katahimikan.

Ang kanyang hiwagay huwag gambalain;

kaipala'y maringig doon ang taginting,
tunog ng gitara't salterio'y mag saliw,
ako, Bayan yao't kita'y aawitin.

Kung ang libingan ko'y limat na ng lahat

at wala ng kurus at batang mabakas,
bayaang linangin ng taong masipag,
lupa'y asarolin at kauyang ikalat.

At mga buto ko ay bago matunaw

maowi sa wala at kusang maparam,

alabok ng iyong latag ay bayaang

siya ang babalang doo'y makipisan.

Kung magka gayon na'y aalintanahin

na ako sa limot iyong ihabilin
pagka't himpapawid at ang panganorin
mga lansangan mo'y aking lilibutin.
Matining na tunog ako sa dingig mo,
ilaw, mga kulay, masamyong pabango,
ang ugong at awit, pag hibik sa iyo,
pag asang dalisay ng pananalig ko.

Bayang iniirog, sakit niyaring hirap,

Katagalugang ko pinakaliliyag,
dinggin mo ang aking pagpapahimakas;
diya'y iiwan ko sa iyo ang lahat.

Ako'y patutungo sa walang busabos,

walang umiinis at berdugong hayop;
pananalig doo'y di nakasasalot,
si Bathala lamang dooy haring lubos.

Paalam, magulang at mga kapatid

kapilas ng aking kaluluwa't dibdib
mga kaibigan bata pang maliit
sa aking tahanan di na masisilip.

Pag pasasalamat at napahinga rin,

paalam estranherang kasuyo ko't aliw,
paalam sa inyo, mga ginigiliw;
mamatay ay siyang pagkakagupiling!

Sa salin ni Andres Bonifacio

ANG AKING HULING PAALAM

Paalam, sinta kong Lupang Tinubuan
Bayang sinagana ng sikat ng araw
Marikit na mutya ng dagat silangan
Edeng maligayang sa amiy pumanaw.

Sa iyoy handog ko ng ganap na tuwa

Malungkot kong buhay na lanta at ab
Naging dakila man, boong pagnanasang
Ihahandog ko rin sa iyong paglaya.

Ang nangasa digmang dumog sa paglaban

Alay din sa iyo ang kanilang buhay

Hirap ay d pansn at d agam agam

Ang pagkaparool o pagtatagumpay.

Bibitayat dusang linikh ng bangis

O pakikibakang lubhang mapanganib
Walang kailangan kung ito ang nais
ng bayan at madlang pinakaiibig.

Mamamatay ako, ngayong namamalas

Ang bukang liwayay na nanganganinag
ng minimith kong araw na ssikat
Sa likod ng dilm na kagulat gulat.

Kung ang kulay pulay kinakailangan

Upang itina mo sa iyong liwayway
Dug koy ibub pangiti kong alay
Nang iyang sinag mo ay lalong dumingal.

Lagi kong pangarap mulang magkaisip

Magpahangga ngayong maganap ang bait
Ay mapanood kang hiyas na marikit
Nang dagat silangang ditoy lumiligid.

Mata mong marikit sanay lumigaya

Walang bakas luhat puspos na ng sigla
Tingal ang noo, balisay wal na

Walang bahid poot wal nang pangamba.

Pangarap ng buhay! Marubdob kong nais,

Ikaw ay lumusog, hiyaw ng pagibig
ng kalulwa kong gayak sa pagalis
Upang lumaya ka, buhay ay lumawig.

Kay tams malugmok, matanghal ka lamang

Mamatay ng upang mabigyan kang buhay
Mamatay sa silong ng langit mong mahal
Malibing sa lupang puspos karikitan.

Kung sakasakaling sa aba kong libing

Mayuming bulaklak ay iyong mapansing
Sumilang sa gitn ng damong mahinhn
Hagkat ang halk moy aking tatanggapin.

Sa noo kong hap na dooy ninidlp

Sa libingang hukay na lupang malamig
Ay tatanggapn ko ang iyong pagibig
Init ng pagiliw ng nnintang dibdib.

Bayaan mong akoy malasin ng buwan

Nang kanyang liwanag na lubhang malamlam
Bayaang ihatd sa aking libingan
Mahinahong sinat ng kanyang liwayway.

Bayaang humibik ang simoy ng hangin

At kung may dumap sa Tanda ng libing
Na ano mang ibon, bayaang awitin
ng huning matimyas ang payapang aliw.

Bayaang ang araw na lubhang maningas

Ulan ay tuyuin, singaw ay itaas
Maging panganurit dalisay na ulap
Kalangkap ang hibik ng aking pagliyag.

Bayaang ang aking maagang pagpanaw

Itangis ng isang tapat na magmahal
Kung payapang hapon sa akiy magalay
ng isang dalangin, akoy patungkulan.

Idalangin mo rin ang kinapos palad

Na nangamatay na, yaong nangaghirap
Sa tanang pasakit, at ang lumalangap
Naming mgg a ina ng luhang masaklap.

Iyong idalangin ang bawat ulila

Ang nangapipit na nangagdurusa,
Iyong idalangin sanay matubos ka
Sa pagkaaliping laong binabata.

Kung nababalot na ang mga libingan

ng sapot ng gabing payak kadiliman
Kung wala ng tanod kund pawang bangkay,
Huwag gambalain ang katahimikan.

Pakimatyagan mo ang hiwagang lihim

At mapapakingan lungkot ng taginting
ng isang kudyapi, ito ay ako rin
Inaawitan ka ng boong paggiliw.

Kung ang libingan koy limot na ng madla

At wala ng kuros ni bato mang tanda
Sa nangagllinang ay ipaubayang
Bungkalit isabog ang natimping lupa.

Ang mgg a abo ko bago pailanlang

Mauw sa wala na pinanggalingan
Ay makalat ulng parang kapupunan
ng iyong alabok sa lupang tuntungan.

Sa gayoy wala nang ano man sa aking

Akoy limutin mo, aking lilibutin
Yaong himpapawid, kaparangat hangin
At ako sa iyoy magiging taginting.

Bango, tingig, higing, awit na masaya

Liwanag at kulay na lugod ng mata,

Uulit ulitin sa tuwtuw na
Ang kataimtiman ng aking pagsamba.

Sintang Pilipinas, Lupang Tinubuan

Sakit ng sakit ko, ngayon ay pakingan
Ang hulng habilin: Sa iyoy iwan
Ang lahat ng lalong inirog sa buhay.

Ako ay ttungo sa bayang payapa

Na walang alipit punong mapangaba
Dooy di nanatay ang paniniwala
At ang naghahariy yaong si Bathala.

Paalam na ako, magulang, kapatd,

Bahagi ng pusot unang nakanig,
Ipagpasalamat na akoy malingd
Sa buhay na itong puspos ng ligalig.

Paalam irog kong Banyagang hirang

Aking sinisinta, aking kasayahan.
Paalam sa inyo mgg a minamahal
Mamatay ay ganap na katahimikan.