Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
PHNG PHP
THE MANUAL OF METHOD VALIDATION
DANH MC CC CH VIT TT
CRM
Fcritical
C spiked
tcritical
LID
LoD
(%)B
LoMD
(%)CV
LoID
%R
LoQ
gii hn nh lng.
(%)RSD
LoMQ
(%)RSM
LoIQ
%T
ng.
LoL
(%)u
MRL
MRPL
yu cu ca th trng v gii hn ti
ue
thiu ca d lng mt cht cm m (%)
phng php phi xc nh c.
PL
khng m bo o (tng i) ca
S/N
SD
(%)
uC
i).
i).
chch.
ref
khng m bo o (tng i) ca
mu tham chiu.
Phng php tiu chun l phng php c cng b bi t chc tiu chun quc gia, khu vc,
quc t (TCVN, Codex, ISO,), hoc ban hnh bi cc t chc k thut chuyn nghin cu v
xc nh gi tr s dng phng php phn tch (AOAC, AFNOR,) ng thi cng b km theo
y cc thng s v xc nhn gi tr s dng ca phng php.
Cc phng php khng tiu chun hay phng php ni b l cc phng php do phng th
nghim t xy dng, phng php theo hng dn ca nh sn xut thit b, phng php theo
cc tp ch, ti liu chuyn ngnh...
Theo yu cu ca ISO 17025, phng kim nghim phi tin hnh xc nhn hoc xc nhn li gi tr
s dng ca phng php trc khi a vo s dng trong cc trng hp:
Theo thng t 54/2011/TT-BNNPTNT ca B Nng nghip v Pht trin nng thn, trc khi mt
phng php c p dng thng quy cn phi tin hnh xc nhn gi tr s dng. i vi vic p dng
phng php tiu chun hay khng tiu chun, cc thng s cn nh gi c quy nh c th theo nh
yu cu ca thng t.
II. Gii thch thut ng
2.1. Khong tuyn tnh ca ng chun/ Working rank of calibration
L khong nng ca ng chun c xc nh l ph hp vi tuyn tnh, chm v
chnh xc.
2.2. tuyn tnh ca ng chun/ Linearity of calibration
tuyn tnh ca ng chun ca mt phng php phn tch l kh nng th hin c s tng
quan tuyn tnh gia cng tn hiu o c (tn hiu t thit b) v tham s phn tch (nng ).
2.3. Hiu ng nn/ Matrix effects
L hin tng tn hiu phn hi t thit b gim hoc gia tng cng khi c hoc khng c s
hin din ca nn mu.
2.4. chn lc/ Selectivity
L kh nng ca phng php phn bit c gia cht cn phn tch v nhng cht khc nh ng
phn, cht chuyn ha, sn phm phn hy, sn phm ni sinh, thnh phn trong nn mu...
2.5. nhy/ Sensitivity
L mc thay i ca tn hiu o tng ng vi s thay i ca nng cht phn tch.
Gii hn pht hin ca phng php/ Limit of Method Detection (LoMD): l nng cht phn
tch ti thiu c trong mu m mt phng php c kh nng pht hin hoc phn bit.
Gii hn pht hin ca thit b/ Limit of Instrumental Detection (LoID): l nng cht phn tch
ti thiu c trong mu m mt phng php c kh nng pht hin hoc phn bit bng mt thit
b c th.
Gii hn nh lng ca phng php/ Limit of Method Quantitation (LoMQ): l nng cht
phn tch ti thiu c trong mu m mt phng php c kh nng pht hin hoc phn bit vi
mc chnh xc ng tin cy.
Gii hn nh lng ca thit b/ Limit of Instrumental Quantitation (LoIQ): l nng cht phn
tch ti thiu c trong mu m mt phng php c kh nng pht hin hoc phn bit bng mt
thit b c th vi mc chnh xc ng tin cy.
Tn
hi
u
Khong
lm vic
Vng
bn
nh
lng
LI L
L
D o
o
D
Q
L
o
L
Nng
Trong :
xc nh khong tuyn tnh cn thc hin o cc dung dch chun c nng thay i v kho
st s ph thuc ca tn hiu vo nng . Dng ng cong ph thuc gia tn hiu v nng sau
gii hn s ph thuc trong khong tuyn tnh.
Sau khi xc nh khong tuyn tnh cn xy dng ng chun v xc nh h s tng quan.
ng chun phi tha mn cc yu cu sau:
Phi c t nht 6 im chun hoc nhiu hn (bao gm c im chun c nng bng 0).
ng chun phi cha ng t 0-200% hoc 50%-200% nng quan tm hoc nng thng
gp phi (MRL, MRPL).
Khong chia gia cc im chun phi ng u nhau v bao gm nng quan tm. Cc nng
chun khc nhau cn c chun b c lp, khng ly t chun tng t c nng cao hn.
ng chun phi c thc hin lp li t nht 2 ln, nn thc hin 3 ln hoc hn nhm th hin
tnh ngu nhin trong phn tch.
ng chun phi c th hin r rng s tng quan gia tn hiu v nng cc im chun
(tuyn tnh, phi tuyn tnh hay dng no khc).
Mu trng: khng xut hin tn hiu nhiu ti vng xut hin tn hiu ca cht cn phn tch.
Chun F Fisher: dng so snh hai phng sai ca hai tp d liu. So snh hai phng sai
cng chnh l so snh chm ca tp d liu. chm ca hai tp d liu phi t s tng
ng mi c c s xc nh ng. Nu khng tm thy s tng ng ca chm gia hai
tp d liu, tin hnh r sot v lm li th nghim. Tm li, cn c kt lun chc chn v s khc
bit ca hai phng sai l c ngha hay khng c ngha v mt thng k ti mc ngha =
5% trc khi so snh n gi tr trung bnh ca hai tp d liu.
Chun t Student: dng so snh s khc bit ca gi tr trung bnh t phng php kho st v
phng php tham chiu sau khi c kt lun so snh hai phng sai.
3.6.2. Xc nh ng, chch thng qua vt liu chun c chng nhn (CRM)
Phn tch t nht 6 mu CRM. p dng chun t Student so snh d liu va phn tch vi gi
tr ng ca mu CRM.
3.6.3. Xc nh ng, chch thng qua thu hi
ng, chch c th c tin hnh xc nh trn mu thm chun nu khng c phng php
tiu chun tham chiu hoc mu CRM.
Phn tch lp li t nht 6 mu thm chun ti mi mc nng gp 1, 1.5, 2 ln gi tr MRPL hoc
6 mu thm chun ti mi mc gp 0.5, 1, 1.5 ln gi tr nng cho php PL. So snh kt qu thu c
vi yu cu ca cc t chc uy tn, t kt lun v ng ca phng php.
3.7. chm/ Precision
chm c xc nh thng qua lp li v ti lp.
3.7.1 lp li/ Repeatability
lp li c th c tin hnh trn mu vt liu tham chiu c chng nhn (CRM) hoc tin
hnh trn mu thm chun nu khng c mu CRM.
Phn tch lp li t nht 6 mu ti mi mc nng gp 1, 1.5, 2 ln gi tr MRPL hoc 6 mu thm
chun ti mi mc gp 0.5, 1, 1.5 ln gi tr gi tr nng cho php PL. Tin hnh trong cng iu kin
xc nh (cng phng th nghim, ngi thc hin, thit b, thi gian) v c biu din thng qua
lch chun hoc lch chun tng i (h s bin thin).
3.7.2 ti lp/ Reproducibility
ti lp c th c tin hnh trn mu vt liu tham chiu c chng nhn (CRM) hoc tin
hnh trn mu thm chun nu khng c mu CRM.
Phn tch lp li t nht 6 mu ti mi mc nng gp 1, 1.5, 2 ln gi tr MRPL hoc 6 mu thm
chun ti mi mc gp 0.5, 1, 1.5 ln gi tr nng cho php PL. Tin hnh trong cc iu kin xc nh
khc nhau (khc phng th nghim, ngi thc hin, thit b, thi gian) v c biu din thng qua
lch chun hoc lch chun tng i (h s bin thin).
3.8. thu hi/ Recovery
thu hi c th c tin hnh trn mu vt liu tham chiu c chng nhn (CRM) hoc tin
hnh trn mu thm chun nu khng c mu CRM.
Phn tch t nht 18 mu trng v 6 mu thm chun ti mi mc nng gp 1, 1.5, 2 ln gi tr
MRPL hoc 6 mu thm chun ti mi mc gp 0.5, 1, 1.5 ln gi tr gi tr nng cho php PL.
3.9. Gii hn pht hin/ Limit of Detection, Gii hn nh lng/ Limit of Quantitation
C th xc nh LoD bng cc cch sau:
Da trn lch chun: phn tch lp li t nht 6 mu trng v 6 mu thm chun ti mc nng
thp nht cho php.
Da trn t s tn hiu v tn hiu nhiu (S/N): phn tch lp li t nht 6 mu trng v 6 mu thm
chun v xc nh mc nng c t s S/N l 2/1 hoc 3/1.
( x i x ) ( y i y )
R=
i=1
(
n
i=1
x i x )
( y i y )2
i=1
Trong :
a: h s gc ca ng chun.
b: tung gc ca ng chun.
R: h s tng quan Pearson.
Nu 0.995 < R 1 hoc 0.99 < R 2 1chng t c mi lin h cht ch gia cc tn hiu o v cc
nng kho st, nh vy m hnh tuyn tnh trn c chp nhn.
4.2. Hiu ng nn/ Matrix effects
4.2.1. nh gi hiu ng nn da trn kim nh thng k
4.2.1.1. So snh hai phng sai ca h s gc t hai dy ng chun
Kim nh F Fisher c xy dng da trn gi thuyt ban u (H o:
ca n (H1:
( aia )2
S 2= i=1
S 1=S2 ) v gi thuyt i
n1
Trong :
ai: gi tr h s gc ti kt qu th i.
a : gi tr trung bnh t nhng h s gc ang xt.
n: s ln th nghim.
Tnh gi tr F thc nghim theo cng thc:
S21
F= 2
S2
Trong :
Quy c 1: F 1
Nu F Fcritical (, k1, k2). Ta chp nhn Ho, bc b H1. iu ny ch ra s khc bit gia chm
|a1 a2|
S 21 S 22
+
n1 n2
Trong :
a2
Quy c:
Nu s khc bit ca hai phng sai khng c ngha thng k mc ngha , bc t do tnh
bng cng thc k = n1 + n2 2.
Nu s khc bit ca hai phng sai c ngha thng k mc ngha , bc t do tnh bng
)[
2
S 21 S22
( S21 / n1 ) ( S22 /n2 )
cng thc k = n + n / n + 1 + n +1 2
1
2
1
2
Nu |t| tcritical (, k). Ta chp nhn Ho, bc b H1. iu ny ch ra s khc bit gia kt qu ca hai
h s gc khng c ngha mc ngha . Kt lun nn mu nh hng khng ng k n
cng tn hiu ca cht cn phn tch nn c th xy dng ng chun trn nn mu hoc
dung dch.
Nu |t| > tcritical (, k). Ta bc b Ho, chp nhn H1. iu ny ch ra s khc bit gia kt qu ca hai
h s gc c ngha mc ngha . Kt lun nn mu nh hng ng k n cng tn hiu
ca cht cn phn tch nn phi xy dng ng chun trn nn mu.
Trong :
|a ma p|
a p
100
Trong :
a m
a p
%B slop
Nu
%B slop
y b
x
a: h s gc ca ng chun.
x: nng ca im chun.
y: tn hiu o c t thit b.
b: tung gc ca ng chun.
a : gi tr trung bnh t cc h s gc.
S 21=S22 ) v gi thuyt i
2
(C iC)
S 2= i=1
n1
Trong :
Ci: gi tr nng ti kt qu th i.
C
: gi tr trung bnh t nhng kt qu o c ti nng ang xt.
n: s ln th nghim.
F=
S1
2
S2
Trong :
Quy c 1: F 1
Nu F Fcritical (, k1, k2). Ta chp nhn Ho, bc b H1. iu ny ch ra s khc bit gia chm
ca hai phng php khng c ngha mc ngha .
Nu F > Fcritical (, k1, k2). Ta bc b Ho, chp nhn H1. iu ny ch ra s khc bit gia chm
ca hai phng php c ngha mc ngha .
Quy c 2: F < 1
Nu F > Fcritical (, k1, k2). Ta chp nhn Ho, bc b H1. iu ny ch ra s khc bit gia chm
ca hai phng php khng c ngha mc ngha .
Nu F Fcritical (, k1, k2). Ta bc b Ho, chp nhn H1. iu ny ch ra s khc bit gia chm
|C 1 C 2|
S 21 S 22
+
n1 n2
Trong :
Nu s khc bit ca hai phng sai khng c ngha thng k mc ngha , bc t do tnh
bng cng thc k = n1 + n2 2.
Nu s khc bit ca hai phng sai c ngha thng k mc ngha , bc t do tnh bng
)[
2
S 21 S22
( S21 / n1 ) ( S22 /n2 )
k
=
+
/
+
2
cng thc
n 1 n2
n1 + 1
n 2+1
Nu |t| tcritical (, k). Ta chp nhn Ho, bc b H1. iu ny ch ra s khc bit gia kt qu ca hai
phng php khng c ngha mc ngha . Phng php kho st c ng t yu cu.
Nu |t| > tcritical (, k). Ta bc b Ho, chp nhn H1. iu ny ch ra s khc bit gia kt qu ca hai
phng php c ngha mc ngha . Phng php kho st mc sai s h thng.
Trong :
4.4.2. Xc nh ng (%T), chch (%B) thng qua mu vt liu tham chiu c chng nhn
(CRM)
|CC
CRM|
t=
S2
n
Trong :
C
,: gi tr trung bnh ca d liu t phng php kho st.
CCRM
Nu |t| tcritical (, k). Ta chp nhn Ho, bc b H1. iu ny ch ra s khc bit gia kt qu ca
phng php kho st v gi tr tham chiu khng c ngha mc ngha . Phng php kho
st c ng t yu cu.
Nu |t| > tcritical (, k). Ta bc b Ho, chp nhn H1. iu ny ch ra s khc bit gia kt qu ca
phng php kho st v gi tr tham chiu c ngha mc ngha . Phng php kho st
mc sai s h thng.
Trong :
%B=
CCRM
100=100%T
Trong :
CCRM
: gi tr trung bnh t nhng kt qu o c ca mu CRM.
%B=
C spike
100=100%T
Trong :
C spike
: gi tr trung bnh t nhng kt qu o c ca mu thm chun.
SD=
2
(Ci C)
i=1
n1
%RSD=%CV =
SD
100
Trong :
Ci: gi tr nng ti kt qu th i.
C
: gi tr trung bnh t nhng kt qu o c ti nng ang xt.
n: s ln th nghim.
%RSD pooled =
[ ( ji1 ) %RSDi2 ]
i=1
( ji1 )
i =1
Trong :
ji
: s ln o mc nng i.
n: s mc nng .
RSD i
ji
ln o mc nng i.
%RSD pooled ,c =
i=1
%RSD 2pooled ,i
Trong :
%RSD pooled ,i
n: s nn mu kho st.
4.6. thu hi/ Recovery
Xc nh nng hin din thc v hiu sut thu hi (%R) trong mi mu:
)
(CC
o
R=
100
C spiked
Trong :
SD=
2
(Ci C)
i=1
n1
LoD=C o +3 SD
Trong :
Ci: gi tr nng ti kt qu th i.
C
: gi tr trung bnh t nhng kt qu o c ti nng ang xt.
C o : gi tr nng trung bnh ca cc mu trng.
n: s ln th nghim
4.7.2. Xc nh LoD da trn t l S/N
S / N=
R
Ro
Trong :
R: tn hiu ca cht phn tch trong mu thm chun ti nng ang xt.
Ro: tn hiu xut hin trong mu trng tng ng vi tn hiu ca cht phn
tch trong mu thm chun.
SD=
2
(Ci C)
i=1
n1
LoQ=C o +10 SD
Trong :
Ci: gi tr nng ti kt qu th i.
C
: gi tr trung bnh t nhng kt qu o c ti nng ang xt.
C o : gi tr nng trung bnh ca cc mu trng.
n: s ln th nghim
4.8.2. Xc nh LoQ da trn LoD
LoQ=3 LoD
V. c lng khng m bo o
Theo yu cu ca ISO 17025, khng m bo o l mt thng s cn c thc hin cho tt c
cc phng php th trong phng kim nghim. Phng kim nghim c th phi hp xc nh
khng m bo o nh mt phn trong qu trnh thm nh gi tr s dng phng php.
khng m bo o c tnh thng qua cc khng m bo o thnh phn l khng m
bo o ca chm (th hin qua ti lp) v khng m bo o ca ng (th hin qua
chch). Tt c u da trn s liu thc nghim t qu trnh xc nhn gi tr s dng phng php.
%uc = %u 2R + %u2B
w
Trong :
%u R
%u B
: khng m bo o m rng.
uR
R SD R =%RSD pooled =
w
Trong :
[ ( ji1 ) %RSD 2i ]
i=1
( ji1 )
i=1
ji
: s ln o mc nng i.
n: s mc nng .
RSD i
ji
ln o mc nng i.
%u R =
w
i=1
%RSD 2R
w ,i
Trong :
%RSD R
w,i
: khng m bo o ca nn mu i.
n: s nn mu kho st.
5.2. Xc nh khng m bo o ca chch (
uB
khng m bo o ca chch c tnh thng qua cc thnh phn ca n, tnh theo cng
thc:
u B= %RSM 2B + u2C
ref
RSM B
Trong :
%uC
ref
Gi tr hiu dng tng i ca chch c tnh l cn bc hai ca trung bnh bnh phng cc
chch, tnh theo cng thc:
%RSM B=
Trong :
%Bi
%B2i
i=1
%uC
ref
%RSDB 2 2
u B= %B +
+ uC
n
2
CRM
%u e
k
Trong :
%RSD B
CRM.
n: s ln th nghim trn mu CRM.
%ue
CRM ,c
%RSM B=
%B2CRM ,i
i=1
n
Trong :
%BCRM ,i
: chch ca mu CRM th i.
n: s mu CRM th nghim.
khng m bo o tng hp ca mu tham chiu c tnh thng qua cc khng m bo o
thnh phn ca cc mu CRM.
%uC
uC
CRM ,c
CRM ,i
%u 2C
i=1
CRM ,i
%u e ,i
k
Trong :
%RSM B
%uC
CRM ,c
%uC
CRM ,i
: khng m bo o ca cc CRM th i.
n: s mu CRM th nghim.
%ue ,i
u B= %RSM 2B + u2C
lab ,c
%RSM B=
%B2lab ,i
i=1
n
Trong :
%Blab ,i
%R SD lab
lab ,c
Trong :
%RSD lab
lab ,c
R ,c
%RSM B=
%B2R , i
i=1
n
Trong :
%B R ,i
standard
+ u 2volume
standard
%u e
k
%ue
Trong :
pipette
+ u 2r
pipette
Trong :
%u B
%ur
pipette
pipette
pipette
%B pipette
3
Trong :
%B pipette
pipette
=%RSD r
Trong :
%RSD r
Kt qu o.
khng m bo o.
ue
ngng h s ph)
: khng m bo o m rng.
PH LC
k
( 1 , k 2)
I. Bng phn phi Fisher:
F
(k)