Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
e Innovacin Educativa
Tipo de documento
Gua do alumnado
Curso
2 Bacharelato
Materias
Comn
Nome da materia
Autor/a ou autores:
Pxina 1 de 92
ndice
1.
Introducin.................................................................................................................6
A materia: lias xerais ........................................................................................................................6
Libro de texto ......................................................................................................................................7
Distribucin temporal das unidades....................................................................................................8
Metodoloxa de estudo .......................................................................................................................9
Apartados do traballo en cada unha das unidades ............................................................................9
As titoras lectivas e de orientacin ..................................................................................................10
Lecturas recomendadas ...................................................................................................................10
2.
3.
4.
Criterios de avaliacin................................................................................................. 19
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 19
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 19
Actividades de titora .................................................................................................. 20
8.
Criterios de avaliacin................................................................................................. 17
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 17
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 17
Actividades de titora .................................................................................................. 18
7.
Criterios de avaliacin................................................................................................. 15
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 15
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 15
Actividades de titora .................................................................................................. 16
6.
Criterios de avaliacin................................................................................................. 13
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 13
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 13
Actividades de titora .................................................................................................. 14
5.
Criterios de avaliacin................................................................................................. 11
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 11
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 12
Actividades de titora .................................................................................................. 12
Criterios de avaliacin................................................................................................. 21
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 21
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 22
Actividades de titora .................................................................................................. 22
Criterios de avaliacin................................................................................................. 23
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 23
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 23
Pxina 2 de 92
8.4
9.
Criterios de avaliacin................................................................................................. 25
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 25
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 26
Actividades de titora .................................................................................................. 26
Criterios de avaliacin................................................................................................. 27
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 27
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 28
Actividades de titora .................................................................................................. 28
Criterios de avaliacin................................................................................................. 29
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 29
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 29
Actividades de titora .................................................................................................. 30
Criterios de avaliacin................................................................................................. 31
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 31
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 32
Actividades de titora .................................................................................................. 32
Criterios de avaliacin................................................................................................. 33
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 33
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 33
Actividades de titora .................................................................................................. 34
Criterios de avaliacin................................................................................................. 35
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 35
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 35
Actividades de titora .................................................................................................. 35
Criterios de avaliacin................................................................................................. 37
Suxestins para o estudo ........................................................................................... 37
Actividades de autoavaliacin..................................................................................... 37
Actividades de titora .................................................................................................. 38
Pxina 5 de 92
1.
Introducin
A materia: lias xerais
Esta materia unha continuacin da que cursou nos seus estudos de primeiro de
Bacharelato, coa diferenza de que agora ter ocasin de complementar os seus
coecementos lingsticos (sintaxe e sociolingstica) e literarios (sculo XX). Persguese
que complete a sa competencia comunicativa a un nivel superior, dicir, que sexa quen
de usar a lingua de xeito idneo nas diversas esferas da sa actividade social e individual.
Para isto pedirselle que aplique unha maior curiosidade hora de afondar na materia, a
fin de que integre (non s aprenda) os coecementos que ofrece o bacharelato. As pois,
deber comprender textos orais e escritos complexos, expresarse de forma fluda e
espontnea en distintos contextos comunicativos, producir textos ben estruturados sobre
distintos temas e para distintos fins e facer un uso correcto da norma ortogrfica e
morfosintctica. Amais, cmpre que coeza a historia da literatura galega e que se
achegue situacin sociolingstica de Galicia.
O currculo estrutrase en tres bloques de contidos:
Lingua e texto: atndese a anlise das propiedades do texto e a aplicacin das mesmas
s producins propias, a descricin do sistema fontico e fonolxico do galego, o
estudo das variedades dialectais, a estrutura e formacin das palabras, a anlise
sintctica e o estudo do significado.
Literatura: cntrase, por unha banda, no coecemento da historia da literatura galega no
sculo XX e, pola outra, no coecemento, anlise e valoracin de obras significativas
mediante a lectura e o comentario.
Sociolingstica: bscase un achegamento rigoroso situacin sociolingstica de
Galicia para poder interpretala con perspectiva histrica, ademais de estudar o papel da
lingua no contexto real da nosa sociedade.
A materia ten como finalidade, amais do xa mencionado no primeiro pargrafo, que
vostede sexa quen de responder axeitadamente s cuestins que se formulan no exame de
lingua galega e literatura nas Probas de Acceso Universidade. A estrutura da proba a
seguinte:
Das preguntas relativas comprensin dun texto dado que poden referirse a:
Resumo breve do texto ou dunha parte del.
Estrutura do texto.
Ideas principais e secundarias.
Intencionalidade do texto.
Opinin do autor sobre algn aspecto que se indique.
Significado concreto dalgunha palabra ou expresin no texto.
Un comentario crtico dunha frase, un fragmento ou a totalidade do texto.
Das preguntas sobre conceptos de fontica, fonoloxa, morfoloxa, sintaxe, semntica,
lxico ou dialectoloxa.
Unha pregunta sobre os contidos que figuran no DCB baixo o epgrafe A
sociolingstica, cunha extensin aproximada de 250 palabras. Os temas posibles son
os seguintes:
Pxina 6 de 92
1. As funcins sociais da lingua. Conflito e diglosia. Estereotipos e prexuzos lingsticos: a sa repercusin nos usos.
2. Historia da normativizacin: a construcin da variedade estndar. Interferencias e
desviacins da norma.
3. Linguas minorizadas e linguas minoritarias. O galego: lingua en vas de
normalizacin.
4. O galego no primeiro terzo do sculo XX: caractersticas lingsticas
fundamentais. Contexto histrico e situacin sociolingstica.
5. O galego de 1936 a 1975: caractersticas lingsticas fundamentais. Contexto
histrico e situacin sociolingstica.
6. O galego a finais do sculo XX e comezos do XXI: caractersticas lingsticas
fundamentais. Contexto histrico e situacin sociolingstica.
Unha pregunta sobre os contidos que figuran no DCB baixo o epgrafe A literatura,
de entre as da seguinte listaxe:
1. A poesa das Irmandades da Fala. Caractersticas, autores e obras representativas.
2. A poesa de vangarda. Caractersticas, autores e obras representativas.
3. A prosa do primeiro terzo do XX: as Irmandades e o Grupo Ns (narrativa, ensaio
e xornalismo).
4. O teatro do primeiro terzo do XX: Irmandades, vangardas e Grupo Ns.
5. A poesa entre 1936 e 1976: a Xeracin do 36, a Promocin de Enlace, a Xeracin
das Festas Minervais.
6. A prosa entre 1936 e 1976: os renovadores da prosa (Fole, Blanco Amor,
Cunqueiro e Neira Vilas).
7. A Nova Narrativa galega. Caractersticas, autores e obras representativas.
8. O teatro galego entre 1936 e 1976: a Xeracin dos 50 e o Grupo de Ribadavia.
9. A literatura do exilio entre 1936 e 1976: poesa, prosa e teatro.
10. A poesa de fins do XX e comezos do XXI. Temas e autores dos 80 e dos 90.
Poetas e tendencias actuais mis relevantes.
11. A prosa de fins do XX e comezos do XXI. Temas e autores dos 80 e dos 90.
Prosistas e tendencias actuais mis relevantes.
12. O teatro de fins do XX e comezos do XXI. Temas e autores dos 80 e dos 90.
Dramaturgos, tendencias e compaas actuais mis relevantes.
A puntuacin de cada unha destas preguntas 1 punto, ags as preguntas nmero 3 (3
puntos) e nmero 7 (2 puntos). Tanto no apartado de sociolingstica coma no de
literatura, os exames ofrecern a posibilidade de escoller entre das propostas que son
idnticas en ambas as opcins. Valorarase a correccin lingstica do exame, polo que
sobre a cualificacin global se podern descontar ata un mximo de 2 puntos por erros
ortogrficos.
Libro de texto
Debe comezar o estudo de cada unha das unidades lendo atentamente os contidos tericos
que aparecen no libro de texto. Nunha segunda lectura debe elaborar un guin persoal no
que tomar nota dos conceptos novos que aparecen e tentar relacionalos cos
coecementos previos que pose.
Repare en que, nos apartados tericos, amais da informacin que se lle proporciona no
corpo do texto, aparecen a mido cadros nas marxes esquerda e dereita onde se completan
eses contidos ou se fornecen exemplos. Son de moito interese e debe lelos atentamente.
Unha vez asimilados os contidos tericos, realizar as actividades que se lle propoen,
tanto as de autoavaliacin coma as de titora, porque deste xeito poder poer en prctica
os aspectos estudados e asemade ver as dificultades coas que se atopa. Aconsellamos que
comece polas actividades de autoavaliacin porque estn relacionadas directamente cos
diferentes apartados tericos das unidades e anote as dbidas que xurdiron na sa
realizacin trala revisin das solucins que aparecen na parte final desta gua. Nas titoras
presenciais e de orientacin pode presentar ao seu titor ou titora todos os problemas cos
que se atopou, tanto no estudo terico coma na realizacin das actividades.
fundamental para lograr o xito nesta materia que leve a cabo un traballo constante e
que combine a aprendizaxe de aspectos tericos coa posta en prctica deses mesmos
contidos.
Como material complementario ao libro de texto debera contar vostede cun dicionario
adaptado s normas ortogrficas e morfolxicas do ano 2003 e cunha gramtica ou manual
do noso idioma. Amais das que pode atopar en formato impreso no mercado pertencentes
a diferentes editoriais, dispn vostede en internet de dous enlaces que lle dan acceso a este
material:
http://www.xunta.es/linguagalega
http://www.recursosparaogalego.com
Ademais do estudo desta materia para 2 curso do bacharelato, haber que ter en conta
a eventual superacin das probas de acceso universidade. Nesta gua seleccionronse os
exercicios que se consideraron mis axeitados para preparar ese acceso, pero en todo caso
engdese o enlace da web do Comit Interuniversitario, onde se recollen as bases, criterios
de avaliacin e modelos de exame:
http://www.ciug.cesga.es
Apartados do traballo en cada unha das unidades
Pxina 10 de 92
2.
2.1
Criterios de avaliacin
Ao final desta unidade debera ser vostede capaz de:
Comprender o contido, intencin e propsito de discursos orais, escritos e audiovisuais
procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural.
Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a
diferentes situacins comunicativas e mantendo a coherencia, a correccin gramatical,
a adecuada presentacin e a utilizacin dos principais elementos cohesivos.
Analizar e recoecer as funcins sociais da lingua e superar estereotipos lingsticos.
Distinguir linguas minorizadas e linguas minoritarias.
Identificar o texto como unidade lingstica e as propiedades textuais da coherencia, a
cohesin e a adecuacin.
Distinguir a fontica e a fonoloxa como disciplinas lingsticas e identificar o seu
obxecto de estudo.
Coecer os sistemas voclico e consonntico do galego.
Recoecer as clases de palabras e os seus trazos definitorios.
2.2
caracterizacin de ditongo, tritongo e hiato (pxina 18) e no cadro que clasifica os sons
consonnticos do galego comn (pxina 20).
2.3
Actividades de autoavaliacin
Realice as actividades 1 a 5 de Comprensin do texto da pxina 7.
Realice as actividades 1 e 2 da pxina 15 para traballar a estrutura e intencin
comunicativa do texto.
Realice as actividades 1, 2 e 5 da pxina 22 para practicar os contidos tericos que vn
de estudar.
Realice as actividades 2, 3, 4, 6, 9, 10, 11 e 12 do apartado Competencia lingstica
(pxinas 24 e 25) para mellorar a calidade da sa lingua oral e escrita e repasar algns
dos aspectos estudados no curso anterior.
2.4
Actividades de titora
Na titora revisaremos as actividades que lle indicamos de seguido:
Actividades do apartado Comentario de texto (pxina 23).
Actividades de Sntese e avaliacin (pxinas 26 e 27).
Pxina 12 de 92
3.
3.1
Criterios de avaliacin
Ao final desta unidade debera ser vostede capaz de:
Comprender o contido, intencin e propsito de discursos orais, escritos e audiovisuais
procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural.
Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a
diferentes situacins comunicativas e mantendo a coherencia, a correccin gramatical,
a adecuada presentacin e a utilizacin dos principais elementos cohesivos.
Valorar a nosa lingua como elemento de identidade colectiva e consideracin positiva
do esforzo e compromiso individual a prol da normalizacin lingstica.
Distinguir adecuadamente os conceptos de bilingismo, diglosia e conflito lingstico.
Recoecer e rexeitar razoadamente os principais prexuzos que afectan lingua galega.
Distinguir a importancia dos pargrafos na coherencia textual e os seus tipos.
Identificar as unidades morfosintcticas: monema, palabra, frase e oracin.
Identificar os tipos de frases: frase nominal, frase adxectiva, frase verbal, frase
adverbial, frase preposicional.
Clasificar axeitadamente as oracins atendendo a diferentes criterios: actitude do
falante, natureza do predicado, presenza ou non de suxeito e a sa estrutura.
3.2
3.3
Actividades de autoavaliacin
Realice as actividades 1 a 4 de Comprensin do texto da pxina 31.
Pxina 13 de 92
3.4
Actividades de titora
Na titora revisaremos as actividades que lle indicamos de seguido:
Actividades do apartado Comentario de texto (pxina 47).
Actividades de Sntese e avaliacin (pxinas 50 e 51).
Pxina 14 de 92
4.
4.1
Criterios de avaliacin
Ao final desta unidade debera ser vostede capaz de:
Comprender o contido, intencin e propsito de discursos orais, escritos e audiovisuais
procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural.
Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a
diferentes situacins comunicativas e mantendo a coherencia, a correccin gramatical,
a adecuada presentacin e a utilizacin dos principais elementos cohesivos.
Valorar a nosa lingua como elemento de identidade colectiva e consideracin positiva
do esforzo e compromiso individual a prol da normalizacin lingstica.
Recoecer o proceso de normalizacin lingstica e a sa necesidade no contexto de
Galicia.
Coecer as principais disposicins legais que afectan directamente lingua galega.
Distinguir a importancia da estrutura lxica e da estrutura textual na coherencia dos
textos.
Identificar a oracin simple e as funcins que se desenvolven dentro dela: predicado,
suxeito, obxecto directo, complemento de rxime, obxecto indirecto, complemento
circunstancial, atributo, complemento predicativo e complemento axente.
Aplicar correctamente a tcnica de anlise morfosintctica na oracin simple.
4.2
4.3
Actividades de autoavaliacin
Realice as actividades 1 a 4 de Comprensin do texto da pxina 55.
Realice as actividades 1 e 3 da pxina 60 para reflexionar sobre algn dos contidos
tericos que vn de estudar.
Pxina 15 de 92
4.4
Actividades de titora
Na titora revisaremos as actividades que lle indicamos de seguido:
Actividade nmero 9 da pxina 68.
Actividades do apartado Comentario de texto (pxina 69).
Actividades de Sntese e avaliacin (pxinas 72 e 73).
Pxina 16 de 92
5.
5.1
Criterios de avaliacin
Ao final desta unidade debera ser vostede capaz de:
Comprender o contido, intencin e propsito de discursos orais, escritos e audiovisuais
procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural.
Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a
diferentes situacins comunicativas e mantendo a coherencia, a correccin gramatical,
a adecuada presentacin e a utilizacin dos principais elementos cohesivos.
Establecer os factores que determinan as variedades xeogrficas do galego e coecer a
distribucin dos bloques dialectais e os seus trazos mis caractersticos.
Distinguir a importancia da progresin da informacin na coherencia dos textos e os
seus tipos.
Recoecer as oracins coordinadas e subordinadas.
Distinguir os diferentes tipos de oracins coordinadas: copulativas, disxuntivas,
distributivas e adversativas.
Analizar oracins coordinadas.
5.2
5.3
Actividades de autoavaliacin
Realice as actividades 1 a 4 de Comprensin do texto da pxina 77.
Realice as actividades 2 e 3 da pxina 82 para practicar as variedades dialectais do
galego.
Realice as actividades 1, 3 e 5 da pxina 90 sobre as oracins coordinadas.
Pxina 17 de 92
5.4
Actividades de titora
Na titora revisaremos as actividades que lle indicamos de seguido:
Actividade nmero 7 da pxina 90.
Actividades do apartado Comentario de texto (pxina 91).
Actividades de Sntese e avaliacin (pxinas 94 e 95).
Pxina 18 de 92
6.
6.1
Criterios de avaliacin
Ao final desta unidade debera ser vostede capaz de:
Comprender o contido, intencin e propsito de discursos orais, escritos e audiovisuais
procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural.
Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a
diferentes situacins comunicativas e mantendo a coherencia, a correccin gramatical,
a adecuada presentacin e a utilizacin dos principais elementos cohesivos.
Identificar a variedade estndar do galego: as sas funcins, a sa historia, os criterios
de normativizacin e as desviacins.
Distinguir a importancia dos conectores textuais e das relacins temporais para a
propiedade de cohesin dos textos.
Recoecer os diferentes tipos de oracins subordinadas: substantivas, adxectivas e
adverbiais.
Analizar oracins subordinadas.
6.2
6.3
Actividades de autoavaliacin
Realice as actividades 1, 2 e 3 de Comprensin de texto da pxina 99.
Realice as actividades 1, 2, 4, 5, 6 e 7 da pxina 106 para practicar os diferentes tipos de
desviacins da norma e mellorar a sa competencia lingstica neste punto.
Realice as actividades 1 e 2 da pxina 109 para practicar os mecanismos de cohesin.
Realice as actividades 1, 2, 5 e 7 da pxina 116 sobre a oracin subordinada.
Pxina 19 de 92
6.4
Actividades de titora
Na titora revisaremos as actividades que lle indicamos de seguido:
Actividades 8 e 9 da pxina 116.
Actividades do apartado Comentario de texto (pxina 117).
Actividade nmero 1 do apartado Competencia lingstica (pxina 118).
Actividades de Sntese e avaliacin (pxinas 120 e 121).
Pxina 20 de 92
7.
7.1
Criterios de avaliacin
Ao final desta unidade debera ser vostede capaz de:
Comprender o contido, intencin e propsito de discursos orais, escritos e audiovisuais
procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural.
Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a
diferentes situacins comunicativas e mantendo a coherencia, a correccin gramatical,
a adecuada presentacin e a utilizacin dos principais elementos cohesivos.
Coecer, analizar a reflexionar sobre a situacin social da nosa lingua e factores e
procesos que ao longo da sa historia a levaron situacin actual.
Coecer a evolucin da lingua galega durante o sculo XX.
Distinguir e dominar os procedementos de recorrencia de palabras que dan cohesin aos
textos.
Recoecer trazos bsicos do lxico do galego: a estrutura en monemas das palabras,
procedementos de creacin de palabras: derivacin, composicin, parasntese e
procedementos de abreviacin e os campos lxicos.
7.2
7.3
Actividades de autoavaliacin
Realice as actividades 1, 2, 3 e 4 de Comprensin do texto da pxina 125.
Realice a actividade 1 da pxina 133 para practicar os mecanismos de cohesin do
texto.
Realice as actividades 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8 e 9 da pxina 138 para practicar a anlise e
estrutura das palabras.
Realice as actividades 3, 5, 6, 7, 8 e 10 do apartado Competencia lingstica (pxinas
140 e 141) para mellorar a calidade da sa lingua oral e escrita e repasar algns dos
aspectos estudados no curso anterior.
7.4
Actividades de titora
Na titora revisaremos as actividades que lle indicamos de seguido:
Actividades do apartado Comentario de texto (pxina 139).
Actividades 1 e 2 do apartado Competencia lingstica (pxina 140).
Actividades de Sntese e avaliacin (pxinas 142 e 143).
Pxina 22 de 92
8.
8.1
Criterios de avaliacin
Ao final desta unidade debera ser vostede capaz de:
Comprender o contido, intencin e propsito de discursos orais, escritos e audiovisuais
procedentes de diversos contextos comunicativos da vida social e cultural.
Expresar por escrito e oralmente o contido dunha mensaxe axustando o discurso a
diferentes situacins comunicativas e mantendo a coherencia, a correccin gramatical,
a adecuada presentacin e a utilizacin dos principais elementos cohesivos.
Valorar a nosa lingua como elemento de identidade colectiva e consideracin positiva
do esforzo e compromiso individual a prol da normalizacin lingstica.
Coecer a situacin do galego na actualidade nas sas distintas funcins e valorar as
sas perspectivas de futuro.
Coecer e aplicar os factores que interveen na adecuacin textual.
Recoecer o obxecto de estudo da semntica e identificar significado denotativo,
significado connotativo e as diferentes relacins semnticas: sinonimia, polisemia,
homonimia e antonimia.
8.2
8.3
Actividades de autoavaliacin
Realice as actividades 1, 2, 3 e 4 de Comprensin do texto da pxina 147.
Realice a actividade 3 da pxina 152 para reflexionar sobre algn dos contidos tericos
que vn de estudar.
Realice as actividades 1, 2, 6, 7 e 10 da pxina 162 para practicar os contidos
semnticos que vn de estudar.
Realice as actividades 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 e 10 do apartado Competencia lingstica
(pxinas 164 e 165) para mellorar a calidade da sa lingua oral e escrita e repasar
algns dos aspectos estudados no curso anterior.
Pxina 23 de 92
8.4
Actividades de titora
Na titora revisaremos as actividades que lle indicamos de seguido:
Actividades do apartado Comentario de texto (pxina 163).
Actividade 1 do apartado Competencia lingstica (pxina 164).
Actividades de Sntese e avaliacin (pxinas 166 e 167).
Pxina 24 de 92
9.
9.1
Criterios de avaliacin
Ao final da unidade debera ser vostede capaz de:
Coecer os cambios histricos, socioeconmicos e culturais que marcaron o inicio do
sculo XX en Galicia.
Comprender como as distintas situacins histricas xeran necesidades e solucins
literarias diferentes (o tempo das Irmandades e a xeracin das vangardas).
Coecer as caractersticas propias da obra potica de Noriega Varela (temas e estilos) e
mais de Ramn Cabanillas (temas da sa poesa lrica; temas, obras e intencin da sa
poesa narrativa).
Realizar un comentario de textos no que se poidan recoecer e apreciar as caractersticas
temticas, estilsticas e ideolxicas dos autores citados.
Coecer os principais movementos vangardistas do sculo XX e os que se produciron
en Galicia.
Coecer a obra e as caractersticas de estilo dos principais poetas desta xeracin
(Manuel Antonio, Lus Amado Carballo, Fermn Bouza Brey e lvaro Cunqueiro).
Realizar un comentario de textos no que se poida interpretar, recoecer e apreciar a
riqueza de temas, recursos estilsticos e intencin dos poetas vangardistas mencionados,
distinguindo as caractersticas de cada tendencia.
9.2
9.3
Actividades de autoavaliacin
Para o primeiro bloque de contidos (Noriega Varela e Ramn Cabanillas):
Realice os exercicios 1 e 2 de Sntese e avaliacin (pxina 192).
Realice as actividades de Anlise de textos 1 e 3. En caso de dbida, aplique os
enunciados aos textos 1 e 2 da pxina 361 e pida a opinin do titor.
Para o segundo bloque de informacin (As vangardas):
Lea detidamente o texto das pxinas 170-171 e realice as actividades 1 5.
Realice os exercicios 4, 5, 6, e 7 de Sntese e avaliacin (pxinas 192-193).
Realice os exercicios 1, 3, 4 e 5 de Anlise de textos (pxinas 188-189). En caso de ter
dbidas, consulte co titor sobre a adecuacin das sas respostas.
9.4
Actividades de titora
Despois de ler de modo comprensivo os dous bloques de informacin, e de traballar coas
actividades, solicite axuda do titor para comprobar a adecuacin do seu comentario de
texto, as como a dos exercicios de autoavaliacin ou conceptos sobre os que tea dbidas.
Na clase revisaremos as actividades que lle indicamos de seguido:
Exercicio 2 de Anlise de textos da pxina 178.
Actividades seleccionadas polo profesor do Comentario de texto (pxinas 190-191).
Pxina 26 de 92
Pxina 28 de 92
Pxina 30 de 92
Pxina 31 de 92
Pxina 32 de 92
Pxina 34 de 92
Pxina 36 de 92
Pxina 38 de 92
1. Presentan vogal aberta as palabras terra, papel, farol, roda e porta; as restantes
palabras teen vogal pechada.
2. Presentan ditongo as palabras pouco (pou-co), bebeu (be-beu), viaxe (via-xe) e
caseiro (ca-sei-ro). As restante palabras presentan hiatos: perdoar (per-do-ar), la (la), muo (mu--o) e catico (ca--ti-co).
5. Indicamos de seguido o punto e modo de articulacin das consoantes sinaladas.
Consulte o smbolo fontico no cadro da pxina 20 do seu manual:
Cea: son interdental fricativo xordo.
Quilo [k]: son velar oclusivo xordo.
Algunha: son velar nasal sonoro.
Lapis [l]: son alveolar lateral sonoro.
Chorar: son palatal africado xordo.
Carro: son alveolar vibrante mltiple sonoro.
Exercicios de competencia lingstica (pxinas 24 e 25)
vas ao teu ministerio, vas de prsa detrs desa que vai correndo diante, mraslle para
os ps. Pero que bichos somos os funcionarios! Xuro por Deus que un funcionario
non permitira que o deixase quedar mal ningn oficial do exrcito: en canto pasa
algunha cun sombreirio vaina enganchar. Pensando iso, vin unha carruaxe
chegando tenda, xusto por onde estaba pasando eu. Recoecina enseguida: esta
carruaxe a do noso director.
16.2 Unidade 2
Exercicios de comprensin do texto (pxina 31)
moi grande e, amais, fra de Galicia, en galego podemos entendernos moi ben con
150 millns de falantes de portugus.
B: prexuzo: o galego como marca ideolxica. Posibles argumentos que o rebaten:
no Parlamento Galego todos os grupos polticos empregan a nosa lingua; nas
eleccins, partidos de moi diferente signo usan o galego...
C: prexuzo: a suposta imposicin do galego (imposicin dunha minora).
Posibles argumentos que o rebaten: o galego a lingua propia de Galicia segundo
est recoecido en todos os textos legais; dificilmente pode optar cooficialidade
inherente a ela se unha porcentaxe de empregados pblicos non quen de usala;
ademais, as diferentes leis e plans de normalizacin foron aprobados por
unanimidade no Parlamento de Galicia.
D: prexuzo: o galego como sinal de descortesa (renunciar ao galego por respecto
persoas forneas). Posibles argumentos que o rebaten: a verdadeira cortesa estara en que unha persoa que viaxa a un pas con lingua propia non se moleste se lle
falan no idioma dese pas, ou mesmo intente aprendelo (como cando viaxamos a
Madrid e nos entendemos en casteln, a Londres e nos entendemos en ingls, a Pars
e nos entendemos en francs, etc.).
Exercicios de anlise de textos (pxina 39)
Axia: unha frase adverbial que consta unicamente de ncleo: o adverbio axia.
Ags Uxa: unha frase preposicional que consta de relator: a preposicin ags e
termo: a frase nominal Uxa integrada s polo ncleo, o nome propio Uxa.
Ollo de vidro: unha frase nominal integrada polo ncleo, o substantivo ollo e
modificador: a frase preposicional de vidro formada por un relator: a preposicin
de e un termo, a frase nominal que ten como ncleo o substantivo vidro.
4. As oracins transformadas son as seguintes:
Interrogativa: Regresou tarde Laura? usamos signos ortogrficos e modificamos a
entoacin.
Imperativa: Chegade a tempo: modificamos o tempo verbal (imperativo) e a
entoacin.
Desiderativa: Oxal chova: tempo verbal subxuntivo e usamos unha expresin
especfica (oxal).
Exclamativa: Xa rematou o concerto!: usamos signos de exclamacin e a entoacin.
Dubitativa: Quizais volva esta semana: tempo verbal subxuntivo e adverbio de
dbida.
Enunciativa: O portal dbese pechar: tempo verbal indicativo e entoacin.
5. De seguida indicamos a clasificacin das oracins propostas tendo en conta a
natureza do predicado:
A: transitiva.
B: recproca.
C: atributiva.
D: intransitiva.
E: pasiva.
F: activa.
G: predicativa.
8.
2. As palabras completas son as que de seguido lle ofrecemos na orde na que aparecen:
inxustiza, licenza, edificio; diferenza, prezo, comercios; terzo, espazo, palacio,
estancias; necio, presenza, desprezo, indiferenza; anuncio, xuzo, sentenza, divorcio.
3.
Sensatez - xuzo.
Horror - arrepo.
Calma - acougo.
Vaidade - fachenda.
Asombro - abraio.
Rabia - carraxe.
Loucura - tolemia.
16.3 Unidade 3
Exercicios de comprensin do texto (pxina 55)
Pxina 47 de 92
Pxina 48 de 92
B: ser un miaxoia.
C: ter a vara mis a besta.
D: ser un bailanacriba.
E: ter a boca coma a dunha rabada.
F: ser un milmaas.
11. As palabras completas son: rock, Bara, junior, Kuwait, jazz, sexy, hawaiano,
judoka, sndwich, copyright, Valena do Mio, whisky.
12. De seguido relacionamos as palabras solicitadas: solemne, mnemotcnico,
damnificado, circunnavegar, somnmbulo, inmenso, insomnio, omnvoro, inmune,
ximnasia, rmmel, columna, amnesia, calumniar, innato, connosco, gamma, perenne,
conmocin, inmigrante.
16.4 Unidade 4
Exercicios de comprensin do texto (pxina 77)
16.5 Unidade 5
Exercicios de comprensin do texto (pxina 99)
A (texto descritivo): Como cambian as cousas. Antes esta vila era tranquila. As
casas tian (copretrito de indicativo) como moito tres alturas e polas ras eu poda
(copretrito de indicativo) circular sen problemas. Agora, isto parece (presente de
indicativo) Marbella. Por todas partes hai (presente de indicativo) edificios enormes
e co rudo que se sente (presente de indicativo) xa ningun dorme (presente de
indicativo) ao dereito.
B (texto expositivo): A metade da poboacin mundial fala (presente de indicativo)
hoxe linguas indoeuropeas. A esta familia pertencen (presente de indicativo) mis de
mil linguas. As linguas de orixe sino-tibetana son (presente de indicativo) usadas por
unha quinta parte da humanidade. O nmero de falantes de linguas doutras familias
(presente de indicativo) xa moito mis reducido.
C (texto narrativo): Onte eu non vin (pretrito de indicativo) o partido, creo
(presente de indicativo) que foi (pretrito de indicativo) espectacular. No minuto dez
marcou (pretrito de indicativo) Filipe nun rpido contraataque. Logo veu (pretrito
de indicativo) o segundo nunha xogada de Carlos. E na segunda parte, Anxo marcou
(pretrito de indicativo) o terceiro nun fermoso remate de cabeza.
Exercicios de estudo da lingua (pxina 116)
16.6 Unidade 6
Exercicios de comprensin do texto (pxina 125)
3. Os femininos das palabras propostas son: leoa, acusona, patroa, cabezona, abusona,
preguntona, porteirona, ladroa, campioa, grandona, faltona, anfitrioa. Destes exemplos
podemos deducir as das regras:
Fan o feminino en -ona: os aumentativos e adxectivos pexorativos.
Fan o feminino en -oa: o resto dos substantivos.
5. Os significados das parellas de palabras propostas son:
Concelleiro: persoa que forma parte dunha corporacin.
Conselleiro: persoa responsable de cada un dos departamentos do goberno autnomo
de Galicia.
Crptico: escuro, enigmtico.
Crtico: adxectivo relativo a crise; tamn se di da persoa que xulga unha obra.
Domar: amansar ou vencer a resistencia dun animal.
Domear: dobregar, curvar algo flexible; convencer, persuadir.
Posar: permanecer en determinada postura para retratarse ou para servir de modelo.
Pousar: deixar ou soltar unha carga para descansar e coller folgos.
Sexta: adxectivo numeral ordinal, o que ocupa o lugar nmero seis.
Sesta: descanso que se fai despois da comida e sono que se dorme.
Pxina 62 de 92
16.7 Unidade 7
Exercicios de comprensin do texto (pxina 147)
Feixe: porcin, cantidade grande dunha cousa. Posibles sinnimos no texto son:
nmero, grupo, conxunto, cantidade.
Lucro: ganancia, proveito ou beneficio que se obtn dunha cousa. Posibles
sinnimos: enriquecemento, beneficio.
Contemporneo: que existe ou existiu no mesmo tempo ou poca. Sinnimos:
actual, moderno.
Mestizaxe: mestura de culturas distintas que d orixe a unha nova. Sinnimos:
mestura, fusin.
2. As palabras do texto pertencentes ao mbito musical son: msica, grupos, bandas,
gravaron, temas, compoer, cancin, guitarrista, cantante, rapeiros, hip-hop, CD,
cantar, concertos, escoitar, pop, lbum, compaas, autoeditarse, letras, sonoridade,
reeditou, msico, formacin, rock, escena, etc.
3. Son verdadeiras as afirmacins C e D. As tres restantes, que son falsas, aparecen de
seguido transformadas en verdadeiras:
A: O cantante e guitarrista de The Homens chmase Martin Wu.
B: No CD de The Homens titulado #2 hai seis temas en galego.
E: O grupo Lamatumb reeditou o seu ltimo disco titulado Lume.
4. De seguido aparecen resumidas as declaracins dos tres grupos:
The Homens: cantan en galego porque a sa lingua habitual. Din tamn que existe
certa prevencin para escoitar grupos que cantan neste idioma. Por outro lado
afirman que eles si que escoitan msica noutras linguas.
Dios ke te crew: din que rapean en galego porque este o idioma no que pensan, no
que falan e a sa lingua de uso para todo. Sosteen que moitos grupos pasan a facer
msica noutra lingua por cuestins comerciais, pero que nestes casos a msica perde
frescura. Defenden que o galego unha lingua moi sonora e moi apta para a msica.
Lamatumb: un representante deste grupo afirma que en Galicia hai moitas bandas
que fan msica en galego e dun moi bo nivel, pero que non existe ningn apoio por
parte das institucins e iso leva a moitos destes grupos a pasarse a outro idioma.
Exercicios do apartado A lingua e os falantes (pxina 152)
En canto saiamos da casa, irei tenda de antigidades a comprar a guitarra que vira
onte.
Aquel piragista aplicou un estrao ungento nas mans para suxeitar mellor a pa.
Dixate de ambigidades: queres ver un documental sobre pingns ou un filme de
guerra?
16.8 Unidade 8
Exercicios da Comprensin do texto (pxina 171).
Exercicio 1
Postulado: proposicin non evidente nin demostrada que se toma como certa para basear
un razoamento posterior.
Raizame: conxunto de ideas das que provn algo.
Heternimo: nome utilizado por un artista, no lugar do propio, para realizar unha
actividade.
Mordaz: que ataca ou critica utilizando a irona, a burla ou a stira.
Engado: aquilo que atrae ou seduce.
Duchamp constre un lter ego feminino a travs do seu heternimo Rose Selavy, que
en francs se parece oracin Eros cest la vie (O amor ertico a vida). Trtase dun
xogo de palabras enxeoso e pcaro de connotacins erticas.
Exercicio 2.
N: a maior parte da sa obra est no Philadelphia Museum of Art. E: sa a obra Fonte.
F: deixou a arte para dedicarse a xogar ao xadrez.
Exercicio 3:
Titular: lias 1-2. Subttulo: lias 3-6. Sinatura: lia 7. Entrada: Lias 8-31. Corpo: lias
32-113.
Exercicio 4.
Que acontece? Acaba de abrirse unha exposicin.
Quen o protagoniza? Tres artistas creadores do dadasmo: Duchamp, Man Ray e Picabia..
Onde? No Museu National dArt de Catalunya.
Cando? Neste momento (29-07-2008).
Como? A travs da mostra, xa vista en Londres, de mis de 300 obras dos tres autores
creadores do dadasmo.
Por que? As propostas do dadasmo e do surrealismo seguen sendo vivas e atraentes.
Exercicio 5.
Resposta aberta.
Exercicios da Anlise de textos (pxina 178).
Exercicio1.
Tema: a exaltacin da humilde flor por parte do autor.
Comentario do enunciado: o autor describe a natureza (neste caso a flor) proxectando
nela os seus sentimentos. A descricin est tinguida dunha emocin fonda e ntima que se
Pxina 68 de 92
reflicte, por exemplo, no uso de lxico relacionado coa emotividade (venero, medo,
preciado, devocins...) e de diminutivos afectivos (rosias, frolias...).
Anlise mtrica: 12A, 10A, 10B, 10B, 10C, 10C, 10D, 10D, 12E. Son versos de arte
maior decaslabos e dodecaslabos, con rima consonante. Son pareados.
Recursos mis relevantes:
Personificacin: Frolias que sorren, que o Ceo agasalla; ao dotalos de
calidades humanas, sentmonos afectivamente prximos aos elementos da
natureza.
Metfora: O Ceo agasalla/ con diamantes as noites orballa (as pingas de orballo
dos toxos terno real- son diamantes termo imaxe-), as frolias dos toxos son
douro (as flores dos toxos termo real- brillan coma o ouro termo imaxe-).
Anadiplose: as florias dos toxos son douro./ De ouro vello son...; crase
musicalidade, vez que se resalta a idea.
Hiprbato: que sorren, a medo, entre espias, Entre espias que o Ceo
agasalla/ con diamantes as noites orballa: serve para facilitar a rima, vez que
chama a atencin sobre os elementos de final de verso.
Exercicio 3.
Parte 1: reunin de Artur cos Cabaleiros (lias 1-16). Parte 2: aparicin de Galahaz (lias
17-30). Parte 3: conversa de Artur y Galahaz (lias 31-54). Parte 4: anuncio das voces
(lias 55-60).
O texto pertence segunda Saga: O cabaleiro do santo Grial.
Xustificacin: o rei Artur comuncalles aos seus Cabaleiros que Deus lle
encargou nun soo que sase procura do santo Grial. Os cabaleiros xuran
apoialo e aparece Galahaz, sen armar. Artur ofrcelle armas que aquel rexeita,
porque di que debe gaalas en batalla. Saen todos busca do Grial, que atopar
quen tea corazn puro.
Mundo mstico e marabilloso: misterio, milagreiro, fe, divia, sagra, martirio, penitentes,
El Seor...
Mundo da sensorialidade: caridade, tebras, doirados, azuados, vermella, brancura,
fermoso, zoantes, voces...
Smbolo da luz: luz de miragre, a brancura do traxe, o fermoso craror...; a luz ten que ver
con Galahaz, que representa a esperanza, o novo mundo, a futura liberdade, o espertar da
nova Galicia.
Smbolo da escuridade: medianoite por filo, noite trxica, as tebras... A escuridade remite
ao soo, noite trxica da ltima cea, ao pasado.
Outros recursos:
Hiprbato: Rei Artur aos seus nobres deste xeito falaba, Tern que ir,
penitentes conquerir o Sant Grial... non s se axuda rima, senn que se imita a
fala antiga.
Comparacin: Como espigas de trigo os cabelos doirados. A beleza de Galahaz
ponse en relacin coa natureza brillante, abondosa e xerminadora.
Metonimia: despiron os aceiros. A materia polo obxecto.
Polisndeto: e, movidos do Ceo [...] e na cruz das espadas [...] E todo foi
pasado. A repeticin da conxuncin ralentiza o ritmo, vez que imita a fala
medieval.
Exercicios da Anlise de textos (pxina 188).
Exercicio 1.
Pxina 69 de 92
Exercicio 1.
A: Falso (unha reivindicacin fundamental do agrarismo era a redencin dos foros, que
non se acadou ata 1926).
B: Falso (a seccin de Filoloxa do S.E.G. publicou en 1933 Algunhas normas pra
unificacin do idioma galego).
C:: Certo.
D: Falso (Do ermo, de Noriega Varela ten varias edicins, a primeira de 1920).
Exercicio 2.
Fronte s dores da terra.
Tema: chamamento aos labregos a abrazaren o agrarismo para liberar a Galicia
das presin de caciques.
Lia temtica: cvica.
Xustificacin: o autor, desde o desterro, chama aos galegos loita, para frear o
asoballamento de Galicia.
Tipo de estrofa: soneto (dous tercetos e dous cuartetos)
Amor, eterna inquedanza!
Tema: o autor invita a amar, anda que signifique sufrir.
Lia temtica: intimista.
Xustificacin: exprsanse sentimentos ntimos relacionados co amor, malia o
sufrimento que poida carrexar.
Tipo de estrofa: tercetias.
Exercicio 4.
Resposta aberta. Unha posible resposta: neste fragmento de Mis al Manuel Antonio
oponse hexemona dos vellos (autores consagrados do momento), por seguiren patrns
caducos. Defende a nosa fala. Chamamento xuventude para que asuma un papel
renovador nas artes e na sociedade.
Exercicio 5.
Escribiu Sombra do aire na herba: P.
Participou na fundacin do S.E.G.: B.
Estudou Medicina en Compostela: P.
Publicou Mar ao norde: C.
Escribiu O galo: A.
En Madrid coeceu artistas como Dal e Lorca: A.
Naceu en Mondoedo en 1911: C.
Publicou Nao senlleira: B.
Exercicio 6.
Recursos estilsticos:
A: Refrn: Ai amor; ai amor; ai amor...! Recurso sintctico que d unidade e ritmo ao
poema.
Pxina 71 de 92
16.9 Unidade 9
Exercicios da Comprensin do texto (pxina 197).
Exercicio 1.
Austral: relativo ao hemisferio sur.
Devalo: entrada da la en cuarto minguante. Fig,: chegada da noite./ Accin de baixar a
marea.
Casal: conxunto de casas que forman un grupo no medio do campo. Casa de campo.
Encirrada: incitada para que discuta ou loite.
Xeira: tempo que lle corresponde a algun para facer algo. Vez, rolda, quenda. Xornada.
Lanzal: alto e delgado, ben proporcionado.
Exercicio 2.
A: Certa.
B: Falsa (en Bos Aires agrdaos in irmn da nai).
C: Falsa (Ata o seu retorno pasan case cinco anos).
D: Falsa. (Castelao estuda Medicina por desexo do pai).
E: Certa.
F: Falsa (Ao rematar a carreira, Castelao segue frecuentando a tuna).
Exercicio 3.
Infancia de Castelao (lias 1-56). Resumo: embarca coa nai en Vilagarca, e en Bos Aires
espraos seu to, que os conduce ata o pai, en Cruz Colorada. Chmalle a atencin a
paisaxe erma e a dureza das xentes.
Mocidade (lias 57-114). Resumo: estuda Medicina por contentar ao pai, pero prefire a
festa e as artes, polas que axia destaca.
Exercicios do apartado Anlise de textos (pxina 201).
Exercicio 2.
Caracterizacin: o neno introvertido, pero emocional. O pai aparece ben vestido, dise
que curioso e viaxeiro, e que non hai orgullo na sa mirada.
Estrutura:
Primeira parte (lias 1-12): presentacin do neno, inquedo. Quere contar algo,
pero non o fai.
Segunda parte (lias 13-34): est nervioso porque o pai chega de Nova York e os
outros nenos non lle preguntan nada. Rabua aos supostos inimigos de rabia.
Terceira parte (l. 35-42): o rapaz traga as bgoas e berra para si Nova York
noso!.
Pxina 72 de 92
O conto segue unha progresin cara ao final, que a cristalizacin da rabia e as demais
emocins.
Exercicios do apartado Anlise de textos (pxina 210).
Exercicio 1.
Ton irnico e satrico: Don Celidonio tia dous cromos no comedor, con perdices e
coellos mortos... moi bonitos, Aqueles seores aseguraban anque D. Celidonio non o
vise, anque se puxo dun lado e doutro e de frente- que o rapaz se saa do cadro, anda
tia que aprender a xogar ao tresillo, e propxose adestrarse na casa.
Estilo indirecto libre: non sei por que lles poen s cadros un fondo tan feo. Achega ao
lector s ideas do personaxe.
Resposta aberta. Resposta posible: presntase a vulgaridade e ignorancia do personaxe,
por exemplo fronte ao cadro, do que di que mellor ca unha fotografa en cor. A crtica
ao materialismo aparece na continua alusin ao valor dos obxectos.
Exercicio 3.
Asucadela: rego polo que corre a auga beira dos camios. Testeiro: parte superior de
algo. Arela: desexo grande. Un home de moito porqu: un home de importancia.
Trazos lingsticos: Adxectivacin: disformes, acugulado, murchas,
fras, fidalga, gracioso, durmientos, finas, boa, esperanzado,
campesio, lucida.
Verbos de estado: era, fora.
Temporalidade verbal: (Copretritos)figuraban, chuchaba, entraban,
albexaba, tia, pousaban, era, saba, dica, atopballe,
deixbase, chambao. (Pretritos) podrecera, viviran, casara,
refloreceran. (Antepretritos) ouvira, fora, viaxara.
Expresins locativas. nas asucadelas da estrada, na sala, no testeiro mis
escuro...
Retrato: descrbense trazos fsicos (Vestido coa etiqueta fidalga do sculo XVIII tia
un sorrir gracioso...) e psicolxicos (un home de moito porqu, coecido na corte).
Relacin entre o fragmento e o visto na unidade: En Os camios da vida descrbese a
traxectoria de varias xeracins dunha familia fidalga: no pasado, un antergo de moito
poder na corte; no presente, don Caetano vivindo das rendas como un fidalgo rural
medio; no futuro virn os dous fillos: o morgado e o segundo, de quen se espera que case
ben. Tamn a novel retrata o Antigo Rxime en decadencia, representado por Misia
Xacinta.
Exercicios do apartado Anlise de textos (pxina 215).
Exercicio 1.
Tema: a dramtica volta dos emigrantes dende a visin dun neno.
Estrutura e resumo:
Introducin (lias 1-5): o pai de Miguelio volta da emigracin e o neno bota
unha ollada ao retrato.
N (lias 6-24): no peirao, o cativo busca entre os homes elegantes e ben
parecidos, pero ningn deles o pai.
Desenlace (lias 25-31): finalmente ve un home fraco abrazado nai. Non se
parece ao do retrato, pero o pai.
Resposta aberta.
Pxina 73 de 92
Exercicio 1.
Prosistas das Irmandades: (Ensaio) J. Vicente Viqueira, Antn Vilar Ponte. (Ficcin)
Leandro Carr Alvarellos, Xos Lesta Meis.
Prosistas das Vangardas: Rafael Dieste, Lus Amado Carballo.
Exercicio 2.
Resumo: nunha aldea, un vello quere ver o tren. Os fillos nganse, pero apiao o neto e
van os dous. Cando pasa o tren, o neno mrao emocionado, e asegura que algn da el ir
al; o vello, en cambio, llao con tristura, pensando os adiantos que xa non dar visto.
Puntos en comn: os dous queren ver o tren e opense aos pais. Os dous reaccionan con
asombro. Diferenzas: o neno est excitado e ilusionado; o vello queda calado e tristeiro.
Importancia de Dos arquivos do trasno na nosa literatura radica na corrente narrativa
universalista na que se sita Dieste (temas universais, lecturas mltiples), e no uso
renovador que fai da fantasa, polo que se lle soe considerar como un dos fundadores do
realismo mxico, traballado despois por Julio Cortzar e Gabriel Garca Mrquez, entre
outros.
Exercicio 3.
O ncleo de mozos que deu orixe... C.
A revista Ns foi fundada... C.
A direccin literaria... B.
Tras o estalido da Guerra Civil... A.
Exercicio 4.
Un dos propsitos bsicos da revista definir a identidade de Galicia dentro dun marco
moderno e universal, sen ter que depender doutras culturas que nos administrasen os bens
culturais. De a que a revista sirva como va de comunicacin con autores europeos
(Teixeira de Pascoais, Hlderlin, James Joyce...).
Exercicio 5.
Imaxe caricaturesca. Palabras do texto: Se o xastre Nogueira foi quen fixo seor a D.
Celidonio, quen fixo seora sa muller foi a poltica.... Comentario: D. Celidonio, de
seor, s tia o traxe.
Imaxe caricaturesca: palabras do texto: De que casara, Nicasia Garca mellorara de
fsico no senso da latitude; en peso e volume gaou o que perdeu en pescozo [...] Collera
a feitura dun tarro coma os da botica [...] Mais dentro dela pouca pementa haba.
Comentario: fisicamente Nicasia engordara moito, pero por dentro segua sendo
insubstancial.
Imaxe caricaturesca: palabras do texto: Despois, co sombreiro, a peliza pescozo e o
bolso na man, ollada a certa distancia, somellaba unha seora feita e dereita. De preto, o
bafo a cheirar, cheirballe a allo. Comentario: Nicasia adoptara modais seors s na
forma externa, pero segua mantendo os hbitos miserables.
Exercicio 6.
Vicente Risco.
Narrativa: Do caso que lle aconteceu ao doutor Alveiros (1919. Relato no que o
protagonista visita a ultratumba). A coutada (1926. Narracin dialogada na que se
manifesta o desexo de voltar casa natal e ao rural). O porco de p (1928. Novela na
que se critica a imparable ascensin no poder dunha burguesa embrutecida e cega pola
riqueza material).
Pxina 74 de 92
Pxina 75 de 92
16.10 Unidade 10
Actividades 1, 2, 3 e 4 do apartado Lectura (pxina223)
Exercicio1.
Eloxio: loa, louvanza. Tardia: sern, luscofusco. Raiceira: raizames, orixes. Engado:
encanto, feitizo.
Exercicio 2.
Vocabulario do eido teatral: monlogos, dilogos, actor, primeiro actor, caretas, teatro,
interpretativa, sainetesco, peza, estrea, pblico, lance...
Exercicio 3.
Coa Espaa leal o autor refrese s persoas que permanecen fieis ao goberno
republicano elixido democraticamente, dicir, aos que non se adheriron ao golpe militar
do xeneral Franco.
Exercicio 4.
Lee Strasberg.
Quen ? Fundador do Actors Studio de Nova York
Que relacin ten con Tacholas? Veo recitando un monlogo e elxiao. Para o actor foi
como se lle desen un scar.
Sabela.
Quen ? A esposa de Tacholas.
Que relacin ten con Tacholas? Acompao sempre nos festivais e comits de axuda para
os damnificados pola guerra.
Xosefa Menndez Anduria.
Quen ? Outra actriz galega afincada en Bos Aires.
Que relacin ten con Tacholas? Protagoniza con el o Primeiro Acto Patritico no Centro
Galego de Avellaneda.
Alberto Vacarezza
Quen ? Un autor de xnero sainetesco moi popular na poca.
Que relacin ten con Tacholas? Cando o actor chega a Bos Aires observa que frecuente
nos sainetes a aparicin dun personaxe caricaturesco de gallego. O actor oponse a este
tratamento e reivindica a dignidade deses personaxes.
Varela Buxn
Quen ? Autor teatral galego emigrado antes da guerra Arxentina.
Que relacin ten con Tacholas? Para Tacholas o pioneiro do perodo de posguerra.
Exercicios 1 e 2 da Anlise de textos (pxina 229)
Exercicio1.
Vinculeiro: fillo mis vello e que recibe a herdanza familiar. Figura social que
representa: o cacique.
Comentario: a peza ten un evidente fin social e didctico, que se representa tanto na crtica
beatera e supersticin (os rezos da seora Sabela representan o atraso do pas) como na
clara denuncia do caciquismo (nas palabras entre nxela e Antn).
Exercicio 2.
Pxina 76 de 92
Mtrica: combinacin de versos de arte maior (11 slabas) e menor (7 slabas), con rima
consonante (ABccACDEdFEFGHG).
Con que obra se relaciona? Con A noite estrelecida de Ramn Cabanillas, pois tamn
aqu se pretende avogar por unha lexitimacin de feitos crticos de Galicia apelando a
feitos e personaxes mticos. Neste caso, Pardo de Cela.
Actividades 1 e 2,do apartado Anlise de textos (pxina 233)
Exercicio 1.
El Rei. Caracterizacin: triste e traizoado. Palabras do texto: a falta dunha muller non
debe ser de abondo para apesarar a un poderoso. Enfadado: Por que non escoitades
con sosego as mias razns?.
O Bufn. Burln e irnico: Os frorns da croa non deixan ver os cornos. Intrigante: O
castigo desfai o crime; o que cumpre a sa vinganza. Fisicamente deforme: Quen che
iba querer a ti?.
Conexins do texto coa Materia de Bretaa: aparecen personaxes propios da saga artrica
(Arturo, Lancelote, Xenebra...). Outras obras sobre este tema: Demanda so Santo Graal
(sculos XIV.XV), Na noite estrelecida (1926), de Ramn Cabanillas, Merln e
familia (1955) de lvaro Cunqueiro, Amor de Artur (1982), X.L. Mndez Ferrn,
Todos os fillos de Galahaz (1961) de Manuel Lourenzo, Galvn en Saor (1989)
Daro Xohn Cabana...
Exercicio 2.
Tipos de personaxes:
Obxectos: a alquitara.
Entes abstractos: a sombra do ameneiro.
Elementos escenogrficos:
Simblicos: bodega, a chama do candil fai fuxir unha grea de sombras de
sombras espaventadas.
Acoutamentos (ou didascalias) moi elaborados e con alto valor expresivo: Entra
na bodega cunha lus acesa [...] e da frente xa mis ben que cavilosa, crara.
Resposta aberta.
Exercicios 1, 2, 3, 4, 5, 6 da Sntese de avaliacin (pxina 236)
Exercicio 1.
A:... Cantigas da Terra (da Corua), De Ruada (de Ourense)..
B: ... e rural, onde non falta a stira contra os poderosos.
C: ... como o dra, a simbolista, o teatro cmico e infantil, a comedia burguesa e mesmo a
pera.
D: ... Ramn Cabanillas, Antn Vilar Ponte, Armando Cotarelo Valledor, Leandro Carr
Alvarellos.
Exercicio 2.
Obra: A ponte (1903). Autor: Manuel Lugrs Freire. Comentario: teatro de
reivindicacin social onde se denuncia o caciquismo.
Obra:O Mariscal (1925), de Ramn Cabanillas. Teatro de recreacin de episodios
singulares da nosa historia e enxalzamento dos nosos mitos, como neste caso o Mariscal
Pero Pardo de Cela.
Almas mortas (1928), de Antn Vilar Ponte. Centrada na problemtica da emigracin.
Pxina 77 de 92
Exercicio 3.
O conflito manifstase no enfrontamento dos marieiros con don Miguel. Os primeiros
reclaman que o cadro vaia co fondo real do mar porque o cadro tamn lles pertence, e non
estn dispostos a renegar da identidade que representa. Don Miguel non est inicialmente
de acordo con eles.
O texto sitase no lance segundo. Xustificacin: no segundo lance cando o conflito de
agudiza e aparecen en escena os marieiros.
Exercicio 4.
A: I/ B: N/ C: N/ D: N/ E: I/ F: I/ G: N./ H: I.
Teatro das Irmandades da Fala. Acoutamentos breves e funcionais; marco espazotemporal definido: personaxes materiais (persoas).
Teatro da Xeracin Ns: acoutamentos elaborados e de gran valor expresivo; marco
espazo-temporal indefinido; personaxes materiais (persoas, animais) e inmateriais
(voces, espectros); intencin propagandstica. Teatro como arte total.
Exercicio 5.
Vicente Risco. O bufn de El-Rei (1928). Trazos temticos: drama situado nunha corte
ao estilo artrico. O bufn descbrelle ao rei a infidelidade da sa esposa. Risco traballa
sobre a relacin deformidade fsica/deformidade moral. Trazos formais: hai unha forte
caricaturizacin do Bufn (semellante de D. Celidonio en O porco de p), e tamn hai
moitos elementos simbolistas.
Ramn Otero Pedrayo. A lagarada (1928). Trazos temticos: Drama nun medio rural
embrutecido, onde os personaxes estn sometidos a paixns moi elementais. Trazos
formais: contn elementos simbolistas (xogo de sombras, parlamento das pipas na
bodega, que semella un coro grego...), carcter experimental. Acoutacins moi
elaboradas.
Castelao. Os vellos non deben de namorarse (1941). Trazos temticos: tres lances
presentan tres variacins do tpico do vello casado cunha rapaza, e todos acaban mal.
Trazos formais: teatro como arte total: palabra, msica, danza, pintura.. . Tamn hai
trazos expresionistas (mscaras, fidelidade ao esperpento...).
Exercicio 6.
Resposta aberta.
16.11Unidade 11
Actividades 1, 2, 3, 4 e 5 da Lectura (pxina 241)
Exercicio 1
Laio: queixa, lamento./ Intervalo: lapso, intre. / Solpor: ocaso, crepsculo./ Cordura: siso,
entendemento.
Exercicio 2
Ao chou: ao azar./ Ao axexo: espreita, vixiar sen ser visto./ Abrir a veda: figuradamente,
dar por iniciada unha actividade.
Exercicio 3
A: O mar bata nas rochas e o rudo era tan grande como as vacas famentas batendo nas
cortes esperando que lles boten de comer.
Pxina 78 de 92
Exercicio 1
Trazos temticos: compromiso tico coa realidade social de Galicia na sa loita contra
as ratas, dicir, os que se opoen Historia de identidade de Galicia. Dentro do
contexto do exilio, a visin pesimista: as ratas gaan sempre, de modo que a identidade
de Galicia se ve abandonada (mosteiros, castelos...).
Trazos formais: verso libre (versos de distintas medidas: 9, 14, 8, 6, 11, e sen rima). O
ritmo acentase pola repeticin das palabras clave Galiza (versos 1 e 8), dende fai
sculos ( 3 e 8), !ratas (4, 9, 10, 18 e 19).
Actividades 1, 2 e 3 da Anlise de textos (pxina 259)
Exercicio 1
Poema de temtica paisaxstica. Xustificacin: describe a Terra Cha (pobo, arbres,
monte raso, ceo chumbo...).
Comparacin dos versos de Novoneyra: os dous poetas reparan na pequenez do ser
humano fronte magnificencia da natureza.
Exercicio 2
Presenza da Escola da Tebra. Na primeira parte o poema trata o tema da angustia
existencial caracterstico desta Escola: nun ambiente opresivo (non atopaba nada senn
penedos escuros, o vento e o mar berraban coma cans adoecidos) a voz potica expresa
a esperanza nun elemento liberador que non d chegado (por se chegaba algn da un
forasteiro ou escrito que nos dixese que existe mis al un brillo).
Exercicio 3
Anda que o tema paisaxstico, tamn hai nel unha ntima compenetracin entre a voz
potica e a natureza; isto vese na ltima estrofa, onde o home e o lume que acende entran
en conexin.
Pxina 79 de 92
As aliteracins de sons nasais (lume, ollarme, lume sin queimarme, nin fume)
recrean unha sensacin ensoadora. A anfora (Neva no, neva xa, neva no)
intensifican a presenza da neve. A metfora (O lume [...] fai de min fume) identifica ao
home co fume, porque xa forma parte da natureza.
Actividades 1,2,4,5,6 e 7 da Sntese e avaliacin (pxina 262)
Exercicio1
Lus Seoane
Biografa: (Bos Aires, 1910- A Corua, 1979). Chegou a Galicia aos dez ano se estudou
Dereito ao tempo que se aquilataba a sa vocacin artstica. E a sa ideoloxa de
esquerda e galeguista. Coa Guerra Civil volve a Bos Aires, pero regresa en 1968 para
crear o Laboratorio de Formas de Sargadelos.
Obra potica: destaca nas obras Fardel do eisiliado (1952) e Na brtema de Sant-Iago
(1955). A sa potica de compromiso coa realidade social arredor de dous temas
dominantes: a emigracin e a Historia. Adoita usar versos longos e libres, e un ritmo
marcado pola repeticin de palabras clave.
Lorenzo Varela
Biografa: (Habana, 1917- Madrid, 1978). Regresa a Galicia de neno e aqu estuda e
participa na fundacin das Mocidades Galeguistas. Tras da guerra, exliase en Bos Aires,
onde colabora con Lus Seoane. Regresa a Espaa en 1976.
Obra potica: publicou Catro poemas para catro gravados (1944) e Lonxe (1954). A
sa temtica xira en torno ao exilio e mis a personaxes histricos que haban servir
como exemplo. Combina o sobrio estilo realista (sinxelo e sen adornos) cunha esttica
moi sensorial.
Exercicio 2
Un dos continuadores da potica neotrobadoresca...: B.
O libro que reinicia a publicacin en galego...: B.
En 1949 Celso Emilio Ferreiro...: A.
X. M. lvarez Blzquez intentou...: B.
Exercicio 3
Resposta aberta.
Exercicio 4
Poema 10: lia satrica. Celso Emilio satiriza ao seareiro de ftbol vulgarizado (badoco
gregario) entre a masa (entre a mesta moitedume).
Poema 11: lia intimista. Poema amoroso dedicado a Moraima (a sa esposa): con
pronunciar o seu nome, todo vira en positivo.
Poema 12: lia cvica. Poema antibelicista que denuncia a guerra do Vietnam (nenos de
napalm, mortaldade en masa, miseria...).
Exercicio 5
Luz Pozo Garza.
Lia temtica intimista: adoita tratar do amor dende un enfoque espiritualista: O paxaro
na boca, Cdice Calixtino, Prometo a flor de loto.
Lia de compromiso social: Vida secreta de Rosala.
Uxo Novoneyra.
Pxina 80 de 92
16.12Unidade 12
Actividades 1, 2 e 4 da Lectura (pxina 267)
Exercicio 1
A: pulo./ B: biodiversidade./ C: partidario./ D: corpo.
Marxinal: secundario, que est no lmite, na marxe./ Subalterno: inferior a outro rango;
subordinado./ Inferiorizado: situado no nivel mis baixo.
Exercicio 2
Situacin da lingua galega: unha lingua en perigo de extincin debido diminucin
progresiva dos seus falantes. Precsase de accins polticas comprometidas para salvar
linguas nesta situacin.
Situacin da literatura galega: unha literatura forte, con grande calidade e variedade,
composta por un nutrido grupo de autores e de lectores.
Exercicio 4
Pxina 81 de 92
Resposta aberta. Resposta posible: como se aprecia na entrevista, Mndez Ferrn, malia o
paso dos anos, conserva o mesmo pulo comprometido e creativo.
Actividade 1 e 3 da Anlise de textos (pxina 276)
Exercicio 1
Resumo: nas sas reunins, os homes falaban de poltica, e permitan que o protagonista
quedase al escoitando, mentres as mulleres quedaban facendo tarefas na cocia. Un da,
malia oposicin da nai, a irm do protagonista queda na reunin dos homes, e aos poucos
a nai tamn se vai interesando polo que al se fala.
Ambientacin en espazo urbano: pois como mia nai saa pra o traballo, e mia irm, xa
oficiala de costureira.
Problemtica das clases desfavorecidas: e falaban de poltica e diste pas e do
estranxeiro, que moitas veces eran cousas tristes, de desterros, de presos, de folgas, de
mortos, de indultos para a cadea perpetua.
Perspectivismo: Porque a min somellbame xa que, ao principio, a mia nai faca todo o
que poda por tornar Evanxelina.
Lingua popular: como quen di co bocado na boca, a bulir, a bulir pra arrematar
axia.
Situacin da muller na poca: anda que xa estaba incorporada ao mundo laboral, a
muller segue a realizar en solitario as tarefas do fogar, parte de ser considerada allea s
actividades sociais e polticas.
Exercicio 3
Estrutura.
Introducin (lias 1-9): o narrador recibe en Vigo a visita dun sobrio de Novo
de Parmuide.
N (lias10-71): Novo de Parmuide gustaba das randeeiras e trouxo unha de
Valladolid que pendurou na eira. Cando viu que tia propiedades curativas fxose
curandeiro e pediulle ao narrador unhas palabras en latn para adobiar as
curacins. Co tempo, a xente coidaba que sandaban s os latns. Novo morreu e
a randeeira quedou abandonada.
Desenlace (lias 72-79): o narrador esqueceu as palabras latinas, as que non llas
pode dicir ao sobrio de Novo, que esperaba herdar o oficio do to.
Recurso da irona: Eu non sei cando Novo, que tivo en Valladolid un cabo [...] que saba
curar os cabalos [...] e que lle pasara receitas [...] decatouse de que o columpio tia
propiedades menciais. Valor expresivo: crea unha atmosfera de incredulidade fronte s
propiedades da randeeira.
Lingua culta: manexa unha prosa refinada e culta (adicouse escrusivamente ao arte
curatorio, eu non ousei decirlle que as palabras de ocultis eran do meu maxn. Lingua
popular: reproduce a lingua popular dos personaxes en vulgarismos (parals,
despoixas), castelanismos (antoxo, columpio) e coloquialismos (logo libraban
miu ben).
Actividade 1 e 2 da Anlise de textos (pxina 284)
Exercicio 1
Encrequenados: coas pernas e costas dobradas, inclinados, encollidos./ Petrucios: xefes
do ncleo familiar./ Ghetto: barrio establecido como marxinal.
Lia mtica persoal de Ferrn: Trata a realidade poltica e histrica con alegoras como
Terra Ancha, Tagen Ata (Terra Ancha era un pas de encrequenados mouriscos
Pxina 82 de 92
Exercicio 1
Narradores do exilio mis relevantes e as sas obras.
Ramn de Valenzuela: Non agardei por ningun (1957), O naranxo (1966),
Era tempo de apandar (1980).
Silvio Santiago: Villardebs (1961), O silencio redimido (1976).
Pxina 83 de 92
Biografa: Mondoedo. 1911- Vigo, 1981. Inicia a sa creacin nas pxinas da Revista
Ns e forma parte do Partido Galeguista ata a Guerra Civil. Posteriormente realiza un
intenso labor xornalstico (director do Faro de Vigo) e literario (membro da Real
Academia Galega en 1961).
Obra destacada: Merln e familia (1955), As crnicas do Sochantre (1956) e Se o
vello Sinbad volvese s illas (1972) son as sas principais novelas dentro do realismo
mxico (mestura o mundo da Galicia tradicional co dos mitos literarios universais).
Escola de mencieiros (1960), Xente de aqu e de acol (1971) e Os outros
feirantes (1979) son tres libros de relatos no mesmo estilo, pero mis centrados na
tipoloxa tradicional galega.
Xos Lus Mndez Ferrn
Biografa: Ourense, 1938. Estuda en Santiago, onde entra en contacto co galeguismo
clandestino e inicia a sa narrativa. En Madrid forma parte do grupo Brais Pinto. Reside
un tempo en Oxford, onde se embebe de Tolkien e dos poetas anglosaxns. Desde a
dcada dos 60 desenvolve un forte compromiso poltico.
Obra destacada: Percival e outras historias (1958), O crepsculo e as formigas (1961)
e Arrabaldo do norte (1964) participan das constantes da NNG. Na sa obra posterior
(Retorno a Tagen Ata, 1971; Elipsis e outras sombras, 1974; Amor de Artur, 1982;
Arnoia, Arnoia, 1987, Bretaa, Esmeraldina, 1987; Arraianos, 1991 e No ventre
do silencio 1999) alterna os contidos de forte compromiso poltico co seu peculiar estilo
de realismo mxico-pico.
16.13Unidade 13
Exercicios 1, 2 e 4 da Lectura (pxina 293)
Exercicio 1
A: burcrata./ B: panexrico./ C: correlixionario./ D: trasfega./ E: lizgairo.
Exercicio 2
Verdade de p de banco: algo que evidente./ Moveu algns fos: fixo xestins, ou
usou influenzas para conseguir algo.
Exercicio 4
Resposta aberta. Posible resumo: Cunqueiro estaba preocupado porque non poda estrear o
Hamlet en Madrid. O cnsul uruguaio suxeriulle que falase con polticos paisanos.
Manuel Fraga moveu os fos ata o delegado; este, andaluz, escusouse dicindo que
coidaban que era un plaxio de Chspir. Lugrs Freire relata a estra, comparando a dureza
deses tempos cos da Repblica, e menciona que un funcionario comprobaba o decoroso do
traxe das actrices cun metro.
Exercicio 1 da Anlise de textos (pxina 299)
Exercicio 1
Resposta aberta. Posible resumo: o coro confrmalle ao prncipe que o vello rei foi
asasinado polo irmn, e que o propio prncipe fillo do asasino. Hamlet pdelle ao coro
que non cale, para que o rudo lle impida cavilar.
Esquema: Rei vello Raa- Rei novo- Hamlet- Coro.
Pxina 85 de 92
Funcin do coro: funciona como un personaxe que fala con Hamlet na intimidade.
Xustificacin: o coro fai de contraste coa voz de Hamlet: infrmao, contstalle, escitao,
etc.
Exercicios 1 e 2 da Anlise de textos (pxina305)
Exercicio 1
Tema: unha reflexin sobre o poder e quen o manexa, aplicado especulacin
urbanstica.
A obra est situada a fins dos anos 60, un momento de incontrolada expansin urbanstica
cara finais da ditadura.
Un grupo de dramaturgos, entre os que est Xohana Torres, expresan a sa preocupacin
sociopoltica e fan un teatro sobre temas de actualidade e de denuncia social.
Palabras de Ruth: Por que a lei est sempre na boca do fortes?, poden e puxan.
Primeiro a expropiacin de Lamiro do fondal. Que pagaron. O que lles deu a gana,
Que nos deixen en paz! Que se vaian axia, Dan!.
Acoutacins: (Con fasto), (a falar rexo), (Enrabexada), (Con decisin).
Exercicio 2
Resumo: na fronteira, Electra para a falar con Labrador, quen lembra cando Agamenn
(pai de Electra) foi guerra e lamenta non telo acompaado, porque agora estn en
decadencia. Electra confa na vinganza contra os traidores (sa nai e o amante) que
cambiaron un pas prspero por un inmundo.
Sinopse de Electra, de Eurpides: Agamenn asasinado pola sa dona, Clitemnestra,
quen entrega sa filla Electra a un labrego para que, ao non casar cun nobre, non poida
reclamar o seu dereito de sucesin. Electra casa cun labrego que a respecta e un da chega
de incgnito Orestes (seu irmn) para convencela de vingrense contra a nai. Tras matar
nai, Orestes sente remordementos e expulsado, e Electra casa cun nobre.
Relacin entre a peza de Eurpides e a de Lourenzo: Lourenzo sita a sa peza no inicio
da de Eurpides, cando anda Orestes non chegou, pero Electra xa pensa na vinganza.
Exercicios 1, 2, 3, 4, 5 e 6 da Sntese e avaliacin (pxina 308)
Exercicio 1
A obra Os vellos non deben......: B (Pola Compaa Maruxa Villanueva).
Entre os dramaturgos que viviron o exilio...; C (E. Blanco Amor e L. Seoane).
Varela Buxn cultivou...: A (o ruralismo humorstico).
A accin de A soldadeira...: C (das Guerras Irmandias no sculo XV).
Exercicio 2
A dramtica social:
Daniel Cortezn: Prisciliano (1970), Xelmrez ou a gloria de Compostela
(1974), Os irmandios (1977), Castelao ou a paixn de Galicia (1986-1997).
Xohana Torres: A outra banda do Iberr (1965), Un hotel de primeira sobre o
ro (1968).
O grupo de Ribadavia:
Euloxio Rodrguez: Zardigot (1973), O cabodano (1974), Azos de esguello
(1989), Unha macana de dote (1990), Maremia (1996).
Pxina 86 de 92
Exercicio 3
Resumo: celbrase unha audiencia pblica que non asiste ningun. Nin o xuz nin o
secretario len o sumario. O primeiro comparecente un home que case non pode andar,
pero fano axeonllarse diante da Lei. s preguntas de qu lle doe, o home di que a vida,
pero respndenlle que para a Lei a vida algo provisional.
Tema: crtica do poder a travs do esperpento.
Relacin do fragmento coa dramaturxia de Blanco Amor: o texto pertence terceira etapa
do autor, na que aborda a denuncia social e poltica por medio do esperpento e a
caricatura: o xuzo pblico e hai rudo de xente, pero non asiste ningun; o acusado non
ten nome (presunto), e trtano de forma desptica; o secretario aparece caricaturizado
(anano); a acta xudicial un rolo de papel hixinico; as voces en off acentan o ton
pardico.
Exercicio 4
Resposta aberta. Posible resposta: o texto conta que Manuel Lourenzo e Francisco Pillado
deciden crear o grupo teatral O Facho, pero descoecen a anterior tradicin dramtica
galega probablemente polo escurantismo da poca neste terreo. Estaban entusiasmados
pero eran conscientes de que a censura non lles deixara pasar Os vellos... de Castelao.
estrea, sobre textos de Rosala, Seoane e Carlos Muiz, aparece Leandro Carr
Alvarellos, director da Escola Dramtica Galega na dcada dos 20, quen lles explica a
historia do teatro galego dende o rexurdimento ata a sa poca.
Exercicio 5
A: Lia histrica. Xustificacin: no texto aparece Xoana a Louca.
B: Lia do teatro inmediato. Xustificacin: hai unha crtica contra a sociedade actual:
suba da bolsa, privatizacin dos hospitais...
C: Lia clsica ou mtica. Xustificacin: recreacin do personaxe clsico de Antgona.
Exercicio 6
Vidal Bolao foi actor de teatro, pero...: falso (foi actor de teatro pero tamn traballou na
televisin e no cine).
Nas sas primeiras obras...: certo .
A obra Agasallo de sombras...: falso (cntrase na figura de Rosala).
Obras como Saxo tenor... : certo.
Vidal Bolao faleceu...: certo.
16.14Unidade 14
Exercicios 1, 2 e 3 da Lectura (pxina 313)
Exercicio 1
Alegacin: argumentacin, oral ou escrita, de feitos en defensa da causa de quen o
presenta.
Pxina 87 de 92
Exercicio 2
Scherezade un personaxe das Mil e unha noites que, para salvar a vida, cativa cada
noite ao rei que a quere matar cun conto que deixa inacabado ata o da seguinte.
Neste poema, tanto a narradora rabe como o eu potico pasan a noite sen durmir: ela a
contar contos, el sufrindo pola ausencia do amor.
Responde ao esquema da dcima: dez versos de arte menor (8 slabas) con rima
consonante: abbaaccddc.
Tema: un tema amoroso, pero o amor non aparece como realizado. un tema universal.
Forma: emprega un esquema estrfico clsico (algo comn na sa potica); bota man de
referencias culturalistas (Scherezade) e convrteas nun xogo intertextual ( dicir, os dous
textos dialogan entre si), algo comn nos poetas dos 90.
Exercicio 6
Mara do Cebreiro e Lupe Gmez pertencen promocin de poetas dos 90 e, como outras
autoras desta promocin, abordan temas de compromiso social: neste caso, o feminismo.
O texto de Mara do Cebreiro establece un xogo intertextual cunha frase de Caldern de la
Barca. O texto de Lupe Gmez distnguese polo nivel coloquial e estilo directo da
linguaxe.
As das propoen romper cos prexuzos sobre a muller e a sa educacin.
Mara do Cebreiro: A mia educacin coincidiu coa dos prncipes?; Como herdeiras
dscolas tivemos que nos domesticar.
Lupe Gmez: Antes dicanme que colocase ben unha perna sobre a outra. Que fose
feminina.
Pxina 88 de 92
Exercicio 1
Libro: A Biblia. / Tabao: insecto da orde dos dpteros, de forma parecida mosca, pero
mis grande, que pica ao gando e s persoas para chucharlles o sangue./ Teimoso: que
teima ou porfa nas sas ideas; cazurro, obstinado./ Devecer: desexar con ansiedade./
Unxido: a quen se lle aplicaron os leos consagrados.
Resumo: Don Sancho, rei de Castela, charla co seu irmn, Don Garca, rei de Galicia, a
quen ten preso por negarse a cederlle o seu reino. Don Sancho prgalle que ceda a favor
del, pasa ser a cambio libre e rico; mesmo lle ofrece deixalo como rei de Galicia baixo o
seu imperio, con tal de ser mis poderoso ca Afonso, o irmn rei de Len. Don Garca
ngase, alegando que o nico lextimo rei de Galicia e que eles son uns usurpadores.
Riqueza lxica (primoxnito, candeas, postura de homenaxe, desaluto, vasalo,
unxido...). Perodos sintcticos con variedade de nexos (quen, que, mais,
senn, coma, pois, anda que, se...). Palabras cultas (primoxnito,
desaluto, unxido, usurpadores...).
Resposta aberta. Posible resposta: Afonso, Sancho e Garca son fillos do rei Fernando I.
morte do pai, o testamento declara reis aos tres infantes: Afonso de Len, Sancho de
Castela e Garca de Galicia. Garca reina en Galicia entre 1065 e 1072. Mais os dous
maiores estn desgustados, e en 1072 acordan desposur a Garca. En 1073 foi preso e
conducido ao castelo de Luna (Len), onde permaneceu ata a sa morte en 1090. A este
perodo corresponde o fragmento da novela de Daro Xohn Cabana.
Exercicio 3
Resumo: un grupo de falanxistas est queimando libros. Cae nas sas mans Poeta en
Nueva York, de Lorca, e mndano fogueira de inmediato, por ser Lorca un poeta
repudiado. A seguir, chegan a Seis poemas galegos, tamn de Lorca, e estranse de
que escribise en galego. Samos, o xefe, deduce que debeu escribilo o ano anterior, cando
visitou Galicia coa sa compaa de teatro La Barraca. S pasou un ano, pero xa eran
outros tempos.
Tema: a barbarie contra a liberdade e contra a cultura.
Narrador: sase un narrador omnisciente en 3 persoa (era, lera, abriu, leu,
soltou...): coece os feitos e o que pensan os personaxes (Ese nome si que lle soaba a
Paraleleppedo, o mozo Paraleleppedo pensou que pouco tia que ler).
En que momento histrico...? En 1936 comeza a Guerra Civil e dse unha dursima
represin.
Que escritor galego...? Eduardo Blanco Amor, amigo de Lorca, que o acompaou aquel
mes de agosto en que estivo en Galicia con La Barraca.
Que se pretende expresar coa frase...? Para o rxime ditatorial, a situacin sociocultural e
poltica anterior deba suprimirse; consideraban que ese era o Ano I dunha nova era que
acabara con todo o anterior e na que s caba a ideoloxa fascista.
Exercicio 5
Tema ou idea principal: a emancipacin da muller (a sa autonoma para estudar, traballar
e administrar libremente a sa existencia).
Ideas secundarias: a posibilidade de crear artificialmente unha lingua universal, a fin das
guerras e a consecucin da paz entre os pobos.
Exercicios 1 e 3 da Anlise de textos (pxina 332)
Exercicio 1
Pxina 89 de 92
unha farsa, dicir, unha peza breve de claro ton burlesco e caricaturesco. Como moitas
farsas, critica unha situacin social (neste caso, o estamento eclesistico), e faino levando
os personaxes dos cirurxins e do arcebispo, en clave humorstica, ata a caricatura e a
ridiculizacin.
Resumo: os cirurxins examinan o arcebispo, que sofre grandes dores e mareos. O
arcebispo esixe que lle digan o que ten e os mdicos dinlle que est embarazado.
Humor: a comicidade reside, por exemplo, na propia situacin absurda do embarazo do
arcebispo, e tamn na divertida e rpida serie de sucesos durante o exame mdico
(ARCEBISPO.- Salvede-me!/ CIRURXIN UN.- Baixemos-lle a cabeza!/
CIRURXIN DOUS.- Elevemos-lle o cu!/ ARCEBISPO.- Ai!).
Stira: a crtica satrica cntrase na figura do Arcebispo, que bebedor, dspota e que por
riba est preado.
Trazos formais:
Coidado uso da lingua: ausencia de castelanismos, riqueza lxica (expiar,
piedoso, verdecendo, auga benta, rosmades...); frases feitas (poendo
verde, Os maos tragos, canto antes); variedades de rexistros: popular
(Amodo, as amodio), culto (aplicados os principios da ciencia hipocrtica,
ero brevis, preatus es!).
Teatralidade das situacins: a escena dos tres cirurxins examinando ao arcebispo
dalle ao autor moito xogo para desenvolver a stira.
Ritmo escnico: moi interesante como o autor, coa sucesin de accins e
intervencins breves dos personaxes durante a revisin mdica, dilata e
prolonga a tensin dramtica vez que crea un efecto cmico e de intriga,
resolto ao final co clmax da noticia do embarazo.
Exercicio 3
Contido: a soidade, a incomunicacin e a deshumanizacin: os personaxes falan no que
parece un dilogo de xordos (EL.- Quere beber? / ELA.- Non somos mis que auga... /
EL.- bo chorar. / ELA.- Nun 80%.../ EL.- O que faga falta./ ELA.- Un 80% de ns
auga...); os personaxes non teen nome, hai certa deshumanizacin ao citalos mediante
pronomes persoais (El, Ela).
Forma: ton ldico nos dilogos: xgase co equvoco do dobre sentido das palabras (EL.Vai calor, eh? / ELA.- 1300. / EL.- Como? / ELA.- 1300 graos a dentro..., EL.- [...]
e al fiseche a boca auga.../ ELA.- Aah! (Rompe a chorar) Auga!).
Simplificacin temtica e estrutural: a obra cntrase, sen mis, no encontro casual de
das persoas (sen nome propio) na sala de espera dun forno crematorio. Esta situacin,
desenvolta a travs de s dous personaxes e cunha escenografa mnima, constite toda a
estrutura da obra.
Exercicios 1, 2, 3, 4, 5 e 6 da Sntese e avaliacin (pxina 336)
Exercicio 1
Poetas dos 80.
Caractersticas: recupranse temticas intimistas, introducen a metapoesa e
tamn se aborda o telurismo; formalmente, linguaxe e estilo moi elaborados, e
acoden con frecuencia ao culteranismo.
Exemplos: Achgate pousndote como unha leve onda sobre esta fina area/ dos
corpos (Miguel Anxo Fernn-Vello); No silencio entre dous versos, Nestas
palabras que escollo (ramiro Fonte); as rbores penetran no seu silencio / as
races do universo beben males / os secretos orballos / fresca auga que canta / ro
de altas palabras, (Xavier Seoane).
Pxina 90 de 92
Pxina 92 de 92