Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Introdución histórica
1. Introdución
1.1. Definición de crítica textual
◦ Disciplina que pretende salvagardar a integridade dun texto e poñelo á
disposición dos lectores do xeito máis fiel ao orixinal. Así, os textos
pódense atopar en mal estado de conservación por diferentes motivos1.
1 Por exemplo, Sarmiento afirma que viu usar pergamiños para facer foguetes, ou a desamortización de
Mendizábal provocou que moitos dos documentos dos mosteiros se perdesen (aínda que tamén foron
parar ao Arquivo Nacional de Madrid, á Catedral de Ourense e a outras institucións eclesiásticas).
1
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
2 Algúns autores non consideran as etiquetas como sinónimas, senón que diferencian entre a ecdótica
coma a disciplina que estuda o texto con vistas á súa edición en todos os aspectos; e a crítica textual
que se centra nos aspectos especificamente filolóxicos.
2
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
xenética).
3
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
3 Isto é especialmente importante en tradicións coma a francesa, que contan con numerosos testemuños
para un mesmo texto. Porén, a tradición manuscrita galego-portuguesa é máis pobre (só tres grandes
cancioneiros).
4
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
ω (recompilación Afonso X)
β (C) γ
δ ε
| |
B ζ
|
V
α
A
|
B (C) V
.
• Recentiores non sunt deteriores (os máis recentes non son os peores): cómpre
ter en conta que non sempre os máis recentes son os máis achegados ao orixinal
e, polo tanto, os máis fiables. Velaquí un exemplo hipotético:
ω
(s. VIII)
B D
(s. IX) (s. XV)
C
(s. XI)
Neste exemplo o códice máis recente (D) está máis próximo ao orixinal ca outro
anterior (C).
5
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
▪ Nos dous casos existen posibles sinalefas (ca [a] e e a) que teñen como
resultado un hendecasílabo. Pero se analizamos outros versos da mesma
composición, comprobamos que non se realizan sinalefas entre e e a,
polo que a opción máis achegada ao orixinal debe ser a presentada por V.
6
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
• Cosas non ten sentido neste contexto, polo que debe ser unha
interpretación do copista (castelán) que non entendía a forma do texto
orixinal, probablemente donas:
◦ Encaixa desde o punto de vista semántico.
◦ Mantén a métrica (a diferenza de cosas).
• Ademais, V. Beltrán tamén examina o uso de donas e comproba que
aparece nesta etapa maioritariamente con artigo, polo que o mantén.
7
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
◦ Tradición oral:
▪ Refrán 1:
▪ Refrán 2:
8
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
▪ Cantiga popular:
Eu chorei, chorei o domingo á tarde; eu chorei, chorei o
domingo á tarde.
Que veña Lorenzo, que veña Lorenzo, que diga a verdade
3.2. Bédier
• Analiza a aplicación do método de Lachmann e comproba que, na maioría de
tradicións ás que se aplicou, as árbores resultantes son sempre bífidas. Por isto
conclúe que se estaba aplicando mal o método de Lachmann, xa que se
estudaban todos os manuscritos e reconstruíase o máis próximo a ω, pero era un
manuscrito ficticio.
• Bédier propón retornar ao codex optimus, é dicir, basearse no códice máis fiable
dos existentes. Con todo, isto pode implicar riscos coma:
◦ Que a escolla se realice sen unha análise exhaustiva da tradición manuscrita.
◦ Que non se corrixan nin os erros evidentes, e mesmo que se cheguen a
defender.
3.3.2. Pasquali
◦ Revisa e mellora o método de Lachmann, introducindo conceptos coma:
▪ Recentiores non deteriores.
▪ Variantes de autor: non todas as variantes se deben ao copista.
▪ Eliminatio codicum descriptorum: eliminación dos códices que non
achegan nada novo, como é o caso de K na tradición galego-portuguesa
(é unha copia de V).
9
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
3.3.3. Contini
◦ Dá orixe ao neo ou pos-lachmannismo.
◦ Define a edición crítica coma unha hipótese de traballo, nunca definitiva.
◦ Difracción: análise diferentes variantes e das lectiones dificiliores.
4. Crítica xenética
4.1. Obxectivos
• O obxectivo da crítica xenética é reconstruír as fases que deron lugar a un
determinado texto a partir do orixinal autógrafo (emendas, orde, lugar).
• A crítica xenética é útil non só desde o punto de vista literario, senón que tamén
pode ter interese filolóxico. Exemplo: os fragmentos de texto riscados nas Coplas de
Sarmiento transmítennos tamén información lingüística:
10
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
fragmento comentario
tirar coller
1. Preferencia polas formas
viròles vexiga
diferenciais con respecto ao
quando cando castelán.
lle encheran o atustullaran 2. Preferencia polas formas
dialectalmente máis amplas
vinte rás moitos cartos (cando).
cántaros sellas 3. Información morfolóxica (rás,
preguein)
pedin preguein
sombreiro chapeo
4.2. Convencións
símbolo significado
< ... > texto riscado polo autor
< ... > / ... \ segmentos substituídos en superíndice
[ ... ] segmentos engadidos
[↑...] segmentos engadidos en superíndice
[↓...] segmentos engadidos en subíndice
[←...] segmentos engadidos á marxe esquerda
[→...] segmentos engadidos á marxe dereita
lagoa orixinal ou creada
† segmentos ilexibles (crux desperationis)
* hipótese
{{ ... }} segmentos dubidados polo autor
4.3. Conceptos
• Emendas: intervencións do editor4.
• Correccións ou revisións: intervencións do autor.
• Variantes de autor: alternativas presentes no texto. Neste caso o criterio
seguido para a escolla dunha ou doutra variante é o de escoller a escrita en
último lugar (sobre unha conxectura). O aparato xenético permítelle ao
lector coñecer as bases do texto tirar as súas propias conclusións.
• Lectio difficilior: na crítica xenética tamén debe prevalecer a lección máis
difícil.
4 Para isto é preferible que o editor coñeza ben o autor (filoloxía de autor).
11
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
***
propostos
árduas
heróicos
vías,
días,
heróicos
non se
manteñen
os guións
(non son
pertinentes)
12
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
▪ Maiúsculas:
D' aqueles
Os esforzos
heroicos
Máis q' en
ferro
fortísimo
dobrados
Afrontaran o
Ocaso, e
bóos e
ardidos
13
Crítica textual galega
2009/2010
USC
1. Introdución histórica
◦ Erros de lectura:
◦ Intervencións inxustificadas:
Qu' a forte
fe de forte
ferro excusa
◦ Omisións:
14
Crítica textual galega
2009/2010
USC