Direccin Xeral de Educacin, Formacin Profesional e Innovacin Educativa

Borrador

Proxecto de Decreto polo que se establece o

currculo da educacin secundaria obrigatoria
e do bacharelato na Comunidade Autnoma de
Galicia

Pxina 1 de 913

Pxina 2 de 913

ndice
1.

Borrador do Decreto ................................................................................................. 9

2.

Anexos ..................................................................................................................... 53
2.1

Anexo I. Bloque de materias troncais ............................................................................53

2.1.1 Artes Escnicas ............................................................................................................................ 53
Introducin ........................................................................................................................................ 53
2 de bacharelato .............................................................................................................................. 54

2.1.2

Bioloxa e Xeoloxa ....................................................................................................................... 58

Introducin ........................................................................................................................................ 58
1 de ESO ......................................................................................................................................... 59
3 de ESO ......................................................................................................................................... 64
4 de ESO ......................................................................................................................................... 70
1 de bacharelato .............................................................................................................................. 76

2.1.3

Bioloxa ......................................................................................................................................... 87
Introducin ........................................................................................................................................ 87
2 de bacharelato .............................................................................................................................. 87

2.1.4

Ciencias Aplicadas Actividade Profesional ................................................................................ 95

Introducin ........................................................................................................................................ 95
4 de ESO ......................................................................................................................................... 95

2.1.5

Cultura Audiovisual..................................................................................................................... 100

Introducin ...................................................................................................................................... 100
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 101
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 106

2.1.6

Debuxo Tcnico.......................................................................................................................... 111

Introducin ...................................................................................................................................... 111
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 112
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 116

2.1.7

Deseo ....................................................................................................................................... 120

Introducin ...................................................................................................................................... 120
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 121

2.1.8

Economa da Empresa ............................................................................................................... 126

Introducin ...................................................................................................................................... 126
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 126

2.1.9

Economa ................................................................................................................................... 132

Introducin ...................................................................................................................................... 132
4 de ESO ....................................................................................................................................... 133
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 137

2.1.10 Filosofa ...................................................................................................................................... 142

Introducin ...................................................................................................................................... 142
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 143

2.1.11 Fsica e Qumica......................................................................................................................... 154

Introducin ...................................................................................................................................... 154
2 de ESO ....................................................................................................................................... 155
3 de ESO ....................................................................................................................................... 161
4 de ESO ....................................................................................................................................... 167
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 177

2.1.12 Fsica .......................................................................................................................................... 187

Introducin ...................................................................................................................................... 187
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 187

Pxina 3 de 913

2.1.13 Fundamentos da Arte ................................................................................................................. 199

Introducin ...................................................................................................................................... 199
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 199
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 219

2.1.14 Grego ......................................................................................................................................... 247

Introducin ...................................................................................................................................... 247
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 248
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 255

2.1.15 Historia da Arte ........................................................................................................................... 260

Introducin ...................................................................................................................................... 260
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 261

2.1.16 Historia da Filosofa .................................................................................................................... 281

Introducin ...................................................................................................................................... 281
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 281

2.1.17 Historia de Espaa ..................................................................................................................... 289

Introducin ...................................................................................................................................... 289
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 290

2.1.18 Historia do Mundo Contemporneo ............................................................................................ 305

Introducin ...................................................................................................................................... 305
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 306

2.1.19 Iniciacin Actividade Emprendedora e Empresarial ................................................................ 321

Introducin ...................................................................................................................................... 321
4 de ESO ....................................................................................................................................... 321

2.1.20 Latn ........................................................................................................................................... 325

Introducin ...................................................................................................................................... 325
4 de ESO ....................................................................................................................................... 326
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 332
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 340

2.1.21 Literatura Universal .................................................................................................................... 344

Introducin ...................................................................................................................................... 344
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 345

2.1.22 Lingua Castel e Literatura ........................................................................................................ 347

Introducin ...................................................................................................................................... 347
1 de ESO ....................................................................................................................................... 348
2 de ESO ....................................................................................................................................... 352
3 de ESO ....................................................................................................................................... 357
4 de ESO ....................................................................................................................................... 364
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 375
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 381

2.1.23 Matemticas ............................................................................................................................... 388

Introducin ...................................................................................................................................... 388
1 de Eso ........................................................................................................................................ 389
2 de ESO ....................................................................................................................................... 397
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 405
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 415

2.1.24 Matemticas aplicadas s Ciencias Sociais ............................................................................... 423

Introducin ...................................................................................................................................... 423
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 424
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 432

2.1.25 Matemticas orientadas s ensinanzas acadmicas ................................................................. 440

Introducin ...................................................................................................................................... 440
3 de ESO ....................................................................................................................................... 440

Pxina 4 de 913

4 de ESO ....................................................................................................................................... 449

2.1.26 Matemticas orientadas s ensinanzas aplicadas ..................................................................... 458

Introducin ...................................................................................................................................... 458
3 de ESO ....................................................................................................................................... 458
4 de ESO ....................................................................................................................................... 467

2.1.27 Primeira Lingua Estranxeira ....................................................................................................... 475

Introducin ...................................................................................................................................... 475
1 de ESO ....................................................................................................................................... 477
2 de ESO ....................................................................................................................................... 485
3 de ESO ....................................................................................................................................... 494
4 de ESO ....................................................................................................................................... 504
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 514
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 525

2.1.28 Qumica ...................................................................................................................................... 535

Introducin ...................................................................................................................................... 535
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 536

2.1.29 Tecnoloxa .................................................................................................................................. 543

Introducin ...................................................................................................................................... 543
4 de ESO ....................................................................................................................................... 544

2.1.30 Xeografa e Historia .................................................................................................................... 548

Introducin ...................................................................................................................................... 548
1 de ESO ....................................................................................................................................... 548
2 de ESO ....................................................................................................................................... 553
3 de ESO ....................................................................................................................................... 559
4 de ESO ....................................................................................................................................... 565

2.1.31 Xeografa .................................................................................................................................... 572

Introducin ...................................................................................................................................... 572
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 573

2.1.32 Xeoloxa...................................................................................................................................... 589

Introducin ...................................................................................................................................... 589
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 590

2.2

Anexo II. Bloque de materias especficas ...................................................................600

2.2.1 Anlise Musical........................................................................................................................... 600
Introducin ...................................................................................................................................... 600
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 600
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 602

2.2.2

Anatoma aplicada ...................................................................................................................... 608

Introducin ...................................................................................................................................... 608
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 609

2.2.3

Artes Escnicas e Danza ........................................................................................................... 615

Introducin ...................................................................................................................................... 615
4 da ESO ....................................................................................................................................... 615

2.2.4

Ciencias da Terra e do Medio Ambiente .................................................................................... 618

Introducin ...................................................................................................................................... 618
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 619

2.2.5

Cultura Cientfica ........................................................................................................................ 626

Introducin ...................................................................................................................................... 626
4 de ESO ....................................................................................................................................... 627
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 631

2.2.6

Cultura Clsica ........................................................................................................................... 636

Introducin ...................................................................................................................................... 636
1 ciclo de ESO (3 ou 4 curso) ..................................................................................................... 637

Pxina 5 de 913

2.2.7

Debuxo Artstico ......................................................................................................................... 642

Introducin ...................................................................................................................................... 642
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 642
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 645

2.2.8

Educacin Fsica ........................................................................................................................ 648

Introducin ...................................................................................................................................... 648
1 de ESO ....................................................................................................................................... 650
2 de ESO ....................................................................................................................................... 653
3 de ESO ....................................................................................................................................... 656
4 de ESO ....................................................................................................................................... 660
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 664

2.2.9

Educacin Plstica, Visual e Audiovisual ................................................................................... 667

Introducin ...................................................................................................................................... 667
1 de ESO ....................................................................................................................................... 668
3 de ESO ....................................................................................................................................... 672
4 de ESO ....................................................................................................................................... 677

2.2.10 Filosofa ...................................................................................................................................... 681

Introducin ...................................................................................................................................... 681
4 de ESO ....................................................................................................................................... 681

2.2.11 Fundamentos de Administracin e Xestin ................................................................................ 689

Introducin ...................................................................................................................................... 689
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 690

2.2.12 Historia da Msica e da Danza ................................................................................................... 696

Introducin ...................................................................................................................................... 696
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 696

2.2.13 Imaxe e Son ............................................................................................................................... 703

Introducin ...................................................................................................................................... 703
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 703

2.2.14 Iniciacin Actividade Emprendedora e Empresarial ................................................................ 709

Introducin ...................................................................................................................................... 709
1 ciclo ESO .................................................................................................................................... 709

2.2.15 Linguaxe e Prctica Musical ....................................................................................................... 713

Introducin ...................................................................................................................................... 713
1 de Bacharelato ........................................................................................................................... 714

2.2.16 Msica ........................................................................................................................................ 718

Introducin ...................................................................................................................................... 718
2 de ESO ....................................................................................................................................... 719
3 de ESO ....................................................................................................................................... 723
4 de ESO ....................................................................................................................................... 729

2.2.17 Psicoloxa ................................................................................................................................... 733

Introducin ...................................................................................................................................... 733
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 733

2.2.18 Segunda Lingua Estranxeira ...................................................................................................... 743

Introducin ...................................................................................................................................... 743
1 de ESO ....................................................................................................................................... 743
2 de ESO ....................................................................................................................................... 751
3 de ESO ....................................................................................................................................... 758
4 de ESO ....................................................................................................................................... 766
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 774
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 782

2.2.19 Tcnicas de Expresin Grfico-plstica ..................................................................................... 791

Introducin ...................................................................................................................................... 791

Pxina 6 de 913

2 de bacharelato ............................................................................................................................ 792

2.2.20 Tecnoloxa industrial ................................................................................................................... 794

Introducin ...................................................................................................................................... 794
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 795
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 798

2.2.21 Tecnoloxa .................................................................................................................................. 800

Introducin ...................................................................................................................................... 800
2 de ESO ....................................................................................................................................... 801
3 de ESO ....................................................................................................................................... 804

2.2.22 Tecnoloxas da Informacin e da Comunicacin ........................................................................ 807

Introducin ...................................................................................................................................... 807
4 de ESO ....................................................................................................................................... 808
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 812
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 816

2.2.23 Valores ticos............................................................................................................................. 818

Introducin ...................................................................................................................................... 818
1 de ESO ....................................................................................................................................... 819
2 de ESO ....................................................................................................................................... 825
3 de ESO ....................................................................................................................................... 830
4 de ESO ....................................................................................................................................... 834

2.2.24 Volume ....................................................................................................................................... 840

Introducin ...................................................................................................................................... 840
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 840

2.3

Anexo III. Bloque de materias de libre configuracin autonmica...............................845

2.3.1 Lingua Galega e Literatura ......................................................................................................... 845
Introducin ...................................................................................................................................... 845
1 de ESO ....................................................................................................................................... 846
2 de ESO ....................................................................................................................................... 856
3 de ESO ....................................................................................................................................... 866
4 de ESO ....................................................................................................................................... 877
1 de bacharelato ............................................................................................................................ 889
2 de bacharelato ............................................................................................................................ 899

2.4
2.5

Anexo IV. Cadro de distribucin horaria. Educacin Secundaria Obrigatoria .............910

Anexo V. Cadro de distribucin horaria. Bacharelato..................................................911
2.5.1 1 de Bacharelato ....................................................................................................................... 911
Materias especficas de opcin e Libre Configuracin ................................................................... 911

2.5.2

2 de Bacharelato ....................................................................................................................... 912

Materias especficas de opcin ...................................................................................................... 913

Pxina 7 de 913

Pxina 8 de 913

1.

Borrador do Decreto
Anteproxecto de Decreto ..../2015, do ..... de ........................., polo que se establece o currculo da educacin secundaria obrigatoria e do bacharelato na
Comunidade Autnoma de Galicia.
A Lei orgnica 8/2013, do 9 de decembro, para a mellora da calidade educativa,
modificou a Lei orgnica 2/2006, do 3 de maio, de educacin, en distintos aspectos coa finalidade de desenvolver medidas que permitan seguir avanzando cara
un sistema educativo de calidade, inclusivo, que garanta a igualdade de oportunidades e faga efectiva a posibilidade de que cada alumno e alumna desenvolva ao
mximo as sas potencialidades.
Coa finalidade de establecer as condicins propicias para afondar nos cambios
metodolxicos necesarios para acadar os obxectivos propostos, a regulacin
educativa aborda unha nova configuracin do currculo de Educacin Secundaria
Obrigatoria e Bacharelato.
A Lei Orgnica 8/2013, do 9 de decembro, lle deu unha nova redaccin ao artigo
6 da Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio, de Educacin, para definir o currculo
como a regulacin dos elementos que determinan os procesos de ensino e
aprendizaxe para cada unha das ensinanzas. O currculo estar integrado polos
obxectivos de cada ensino e etapa educativa; as competencias, ou capacidades
para activar e aplicar de forma integrada os contidos propios de cada ensinanza e
etapa educativa, para lograr a realizacin adecuada de actividades e a resolucin
eficaz de problemas complexos; os contidos, ou conxuntos de coecementos,
habilidades, destrezas e actitudes que contriben ao logro dos obxectivos de cada ensinanza e etapa educativa e adquisicin de competencias; a metodoloxa
didctica, que comprende tanto a descricin das prcticas docentes como a organizacin do traballo dos docentes; os estndares e resultados de aprendizaxe
avaliables; e os criterios de avaliacin do grao de adquisicin das competencias e
do logro dos obxectivos de cada ensinanza e etapa educativa. Os contidos ordnanse en disciplinas, que se clasifican en materias, mbitos, reas e mdulos en
funcin das ensinanzas, as etapas educativas ou os programas nos que participe
o alumnado.
O novo artigo 6 bis da Lei orgnica 2/2006, do 3 de maio, define a distribucin de
competencias entre as distintas administracins educativas e, mesmo, con respecto aos centros. Nesta distribucin competencial correspndelle ao Goberno do
Estado, entre outras funcins, o deseo do currculo bsico. En exercicio desta
competencia, ditouse o Real decreto 1105/2014, do 26 de decembro, polo que se
establece o currculo bsico da Educacin Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato, no que desenvolve os aspectos do mesmo en atencin nova configuracin
do currculo.

O Estatuto de autonoma de Galicia, no seu artigo 31, establece que competencia plena da Comunidade Autnoma o regulamento e administracin do ensino
Pxina 9 de 913

en toda a sa extensin, niveis e graos, modalidades e especialidades, sen prexuzo do disposto no artigo 27 da Constitucin e nas leis orgnicas que, conforme
o pargrafo primeiro do seu artigo 81, o desenvolvan.
Este decreto ten por obxecto establecer o currculo da Educacin Secundaria
Obrigatoria e do Bacharelato no sistema educativo galego, dentro do marco de
distribucin de competencias da Lei orgnica 8/2013, do 9 de decembro, e en
atencin nova configuracin curricular que establece o agrupamento de disciplinas en tres bloques: troncais, especficas e de libre configuracin autonmica.
O currculo, as mesmo, regula a relacin entre os obxectivos, os contidos, os criterios de avaliacin, os estndares de aprendizaxe avaliables e as competencias
clave nas diferentes materias
O primeiro bloque, correspondente s disciplinas troncais, trata de garantir os
coecementos e as competencias que permitan adquirir unha formacin slida e
continuar con aproveitamento as etapas posteriores naquelas disciplinas que deben ser comns a todo o alumnado, e que, en todo caso, deben ser avaliadas
nas avaliacins finais de etapa. Neste bloque correspndenlle ao Goberno do
Estado a determinacin dos contidos comns, os estndares de aprendizaxe avaliables e os criterios de avaliacin, as como o horario mnimo. Pola sa banda,
Comunidade Autnoma correspndelle completar e secuenciar en cursos os contidos, adaptndoos nosa realidade, realizar recomendacins metodolxicas,
completar os criterios de avaliacin e fixar o horario lectivo mximo. Os centros
podern completar contidos e desear e implantar mtodos pedagxicos e didcticos propios.
O bloque de disciplinas especficas permite unha maior autonoma hora de fixar
horarios e contidos das disciplinas. O Goberno do Estado determina os estndares de aprendizaxe avaliables e os criterios de avaliacin, e correspndelle
Comunidade Autnoma establecer os contidos, completar os criterios de avaliacin, realizar recomendacins metodolxicas e fixar o horario correspondente. Os
centros docentes podern completar os contidos e desear e implantar mtodos
pedagxicos e didcticos propios.
O bloque de disciplinas de libre configuracin autonmica supn o maior nivel de
autonoma. Nestas disciplinas a Comunidade Autnoma establece os contidos e
os estndares de aprendizaxe avaliables, os criterios de avaliacin e o horario,
as como as recomendacins metodolxicas. Os centros docentes podern completar os contidos e configurar a sa oferta formativa, ademais de desear e implantar mtodos pedagxicos e didcticos propios e determinar a carga horaria.
Neste bloque encdrase o desenvolvemento curricular da disciplina de Lingua
Galega e Literatura, competencia exclusiva da Comunidade Autnoma, que lle
corresponde un tratamento anlogo ao da disciplina de Lingua Castel e Literatura, tratamento que se enmarca dentro do establecido no Decreto 79/2010, do 20
de maio, para o plurilingismo no ensino non universitario en Galicia.
O desenvolvemento dos currculos das distintas linguas incorporan unha referencia expresa ao plurilingismo, na medida en que a competencia en cada lingua
interacta e se enriquece co coecemento das outras linguas, e contribe a desenvolver destrezas e capacidades que son a base da competencia en comuniPxina 10 de 913

cacin lingstica. Isto, e a alusin igualmente explcita a actitudes interculturais

de respecto a diferentes xeitos de expresarse e actuar, promove o desenvolvemento simultneo do plurilingismo e da interculturalidade.
As, tanto na Educacin Secundaria Obrigatoria como no Bacharelato especialmente salientable que as aprendizaxes de linguas establecidas no currculo
destas etapas se traten de xeito integrado, e dean continuidade ao proceso de
fomento do interese por outras linguas e culturas distintas da propia e promovan
o respecto cara as persoas falantes desas linguas.
En lia coa Recomendacin 2006/962/EC, do 18 de decembro de 2006, do Parlamento Europeo e do Consello, sobre as competencias clave para a aprendizaxe
permanente, neste decreto incorprase a clasificacin e denominacin das definidas pola Unin Europea. Considrase que as competencias clave son aquelas
que todas as persoas precisan para a sa realizacin e desenvolvemento persoal, as como para a cidadana activa, a inclusin social e o emprego.
Este decreto basase na potenciacin da aprendizaxe por competencias, integradas nos elementos curriculares para propiciar unha renovacin na prctica
docente e no proceso de ensino e aprendizaxe. Propense novos enfoques na
aprendizaxe e na avaliacin, que van supoer un importante cambio nas tarefas
que teen que resolver os alumnos e as alumnas, e propostas metodolxicas innovadoras. Unha competencia supn a combinacin de habilidades prcticas,
coecementos, motivacin, valores ticos, actitudes, emocins e outros compoentes sociais e de comportamento que se mobilizan conxuntamente para lograr
unha accin eficaz. Xa que logo, as competencias considranse como coecemento na prctica, un coecemento adquirido a travs da participacin activa en
prcticas sociais que, como tales, se poden desenvolver tanto no contexto educativo formal, a travs do currculo, coma nos contextos educativos non formais e
informais; conceptualzanse como un saber facer que se aplica a unha diversidade de contextos acadmicos, sociais e profesionais.
A aprendizaxe baseada en competencias caracterzase pola sa transversalidade, o seu dinamismo e o seu carcter integral. O proceso de ensino e aprendizaxe competencial debe abordarse desde todas as materias de coecemento e por
parte das diversas instancias que conforman a comunidade educativa, tanto nos
mbitos formais coma nos non formais e informais; o seu dinamismo reflctese en
que as competencias non se adquiren nun determinado momento e permanecen
inalterables, senn que implican un proceso de desenvolvemento mediante o cal
os individuos van adquirindo maiores niveis de desempeo no seu uso.
Para lograr este proceso de cambio curricular preciso favorecer unha visin interdisciplinaria e, de xeito especial, posibilitarlle unha maior autonoma funcin
docente, de forma que permita satisfacer as demandas dunha maior personalizacin da educacin. O rol do persoal docente fundamental, pois debe ser quen
de desear tarefas ou situacins de aprendizaxe que posibiliten a resolucin de
problemas e a aplicacin dos coecementos aprendidos, xa que os contidos estn subordinados accin.

Pxina 11 de 913

As concrecins curriculares para os distintos bloques de disciplinas, recollidas

nos anexos I, II e III, constrense a partir dos criterios de avaliacin, ligndoos
cos demais compoentes de cada materia. Os criterios de avaliacin relacinanse directamente cos estndares de aprendizaxe avaliables, que non son mis
que concrecins dos propios criterios, e eses estndares conctanse coas competencias clave. Por outra banda, os criterios de avaliacin describen o que se
pretende lograr en cada disciplina, e, neste sentido, os contidos non son mis
que os medios para acadalos.
En cada materia os contidos agrpanse en bloques, o que non supn unha secuencia nin implica unha organizacin pechada, pola contra, permite organizar de
diferentes formas os elementos curriculares e adoptar a metodoloxa mis axeitada s caractersticas das aprendizaxes e do grupo de alumnos e alumnas aos
que van dirixidos.
As competencias clave estn ligadas a un desempeo eficaz nun contexto determinado. As situacins de aprendizaxe deseadas para o seu desenvolvemento
debern incorporar tarefas que contextualicen as aprendizaxes e que permitan
avanzar en mis dunha competencia ao mesmo tempo. O enfoque metodolxico
deber sustentarse nas referidas situacins de aprendizaxe, coa finalidade de
que os contidos se convertan en coecementos aplicables con eficacia. Neste
deseo responsabilidade do centro e do profesorado a adecuada seleccin da
metodoloxa, que deber ser variada e adecuada s caractersticas e aos ritmos
de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas.
As actividades de aprendizaxe integradas poden inclur elementos curriculares
procedentes de distintos bloques. sa vez, estes elementos podern formar
parte de diferentes actividades e, co obxecto de mellorar os resultados, esas actividades podern ter carcter interdisciplinario.
O feito de tratar simultaneamente, nunha mesma actividade, contidos de bloques
distintos e, mesmo, de disciplinas diferentes, permitiralle ao profesorado determinar a conveniencia de avaliar a totalidade ou s unha parte das competencias
clave relacionadas con cada estndar de aprendizaxe. Corresponderalle ao centro educativo velar por un tratamento equilibrado das distintas competencias clave nas programacins didcticas.
A implementacin do contido desta norma compltase coa regulacin que por
Orden ECD/65/2015, de 21 de xaneiro, fai o Ministerio de Educacin, Cultura e
Deporte, relativa a descricin das relacins entre as competencias e os contidos
e criterios de avaliacin das diferentes ensinanzas.
O referente para avaliar as aprendizaxes do alumnado son os criterios de avaliacin e a sa concrecin nos estndares de aprendizaxe avaliables. No deseo
das situacins de aprendizaxe tomaranse en consideracin todos os elementos
do currculo, entre eles os procedementos e instrumentos de avaliacin, as como
os criterios de cualificacin que permitan avaliar tanto os resultados da materia
como o nivel competencial alcanzado polos alumnos e as alumnas.
O recoecemento dunha maior autonoma dos centros educativos se establece
neste decreto dun xeito efectivo, aumentando a sa capacidade de decisin na
Pxina 12 de 913

definicin do currculo, coa posibilidade de definir, nas condicins que determina

a administracin educativa, a oferta de materias do bloque de disciplinas de libre
configuracin autonmica, e, deste xeito, adaptar a sa oferta educativa ao seu
contexto socioeducativo.
En consecuencia, por proposta do conselleiro de Cultura, Educacin e Ordenacin Universitaria, no exercicio das facultades outorgadas polo artigo 34 da Lei
1/1983, do 22 de febreiro, reguladora da Xunta e da sa Presidencia, consultado
o Consello Escolar de Galicia, logo do ditame do Consello Consultivo de Galicia e
da deliberacin do Consello da Xunta de Galicia, na sa reunin do ___ de
___________ de dous mil quince,
DISPOO:
TTULO I
Disposicins xerais

Artigo 1. Obxecto e mbito de aplicacin

1. Este decreto ten por obxecto establecer o currculo da Educacin Secundaria
Obrigatoria e do Bacharelato na Comunidade Autnoma de Galicia, de acordo co
disposto nos artigos 6 e 6 bis da Lei orgnica 2/2006, do 3 de maio, de educacin, e no artigo 3 do Real decreto 1105/2014, do 26 de decembro, polo que se
establece o currculo bsico da Educacin Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato.
2. As mesmo, ten por obxecto regular a ordenacin de ditas etapas educativas,
considerando a disposicin final sexta da Lei orgnica 2/2006, do 3 de maio, de
educacin, e a disposicin final quinta da Lei orgnica 8/2013, do 9 de decembro,
para a mellora da calidade educativa, polo que se establece o calendario de aplicacin da nova ordenacin do sistema educativo establecida pola dita lei.
3. Este decreto ser de aplicacin nos centros educativos correspondentes ao
mbito de xestin da Comunidade Autnoma de Galicia.
Artigo 2. Currculo
1. Entndese por currculo a regulacin dos elementos que determinan os procesos de ensino e aprendizaxe para cada unha das ensinanzas e etapas educativas.
2. O currculo est integrado por: os obxectivos, as competencias, os contidos, os
criterios de avaliacin, os estndares e resultados de aprendizaxe avaliables, e a
metodoloxa didctica.
3. Para os efectos deste decreto entndese por:
a) Obxectivos: son os referentes relativos aos logros que o alumnado debe alcanzar ao rematar o proceso educativo, como resultado das experiencias de ensino e aprendizaxe intencionalmente planificadas para tal fin.

Pxina 13 de 913

b) Competencias: son as capacidades para aplicar de forma integrada os contidos propios de cada ensinanza e etapa educativa, co fin de lograr a realizacin
axeitada de actividades e a resolucin eficaz de problemas complexos.
c) Contidos: son o conxunto de coecementos, habilidades, destrezas e actitudes
que contriben ao logro dos obxectivos de cada ensinanza e etapa educativa, e
adquisicin de competencias. Os contidos ordnanse en disciplinas, que se clasifican en materias, mbitos, reas e mdulos en funcin das ensinanzas, as etapas educativas ou os programas en que participe o alumnado.
d) Criterios de avaliacin: son o referente especfico para avaliar a aprendizaxe
do alumnado. Describen aquilo que se quere valorar e que o alumnado debe lograr, tanto en coecementos coma en competencias, e responden ao que se pretende conseguir en cada disciplina.
e) Estndares de aprendizaxe avaliables: son especificacins dos criterios de
avaliacin que permiten definir os resultados de aprendizaxe e que concretan o
que o alumnado debe saber, comprender e saber facer en cada disciplina. Deben
ser observables, medibles e avaliables, e permitir graduar o rendemento ou logro
alcanzado. Deben contribur a facilitar o deseo de probas estandarizadas e
comparables.
f) Metodoloxa didctica: o conxunto de estratexias, procedementos e accins
organizadas e planificadas polo profesorado, de xeito consciente e reflexivo, coa
finalidade de posibilitar a aprendizaxe do alumnado e o logro dos obxectivos suscitados.
4. O currculo da Educacin Secundaria Obrigatoria e do Bacharelato nos centros
educativos correspondentes ao mbito de xestin da Comunidade Autnoma de
Galicia ser o que se recolle para as distintas disciplinas nos anexos I, II e III deste decreto.
Artigo 3. Competencias clave
1. Para os efectos deste decreto, as competencias clave do currculo sern as
seguintes:
1 Comunicacin lingstica (CCL).
2 Competencia matemtica e competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa
(CMCCT).
3 Competencia dixital (CD).
4 Aprender a aprender (CAA).
5 Competencias sociais e cvicas (CSC).
6 Sentido de iniciativa e esprito emprendedor (CSIEE).
7 Conciencia e expresins culturais (CCEC).
2. A descricin das relacins entre as competencias, os contidos e os criterios de
avaliacin na educacin secundaria e o bacharelato sern as establecidas de
conformidade coa Orde ECD/65/2015, do 21 de xaneiro, pola que se describen
Pxina 14 de 913

as relacins entre as competencias, os contidos e os criterios de avaliacin da

educacin primaria, da educacin secundaria obrigatoria e o bacharelato.
3. Potenciarase o desenvolvemento da competencia de comunicacin lingstica
e da competencia matemtica e competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa.
4. Para unha adquisicin eficaz das competencias e a sa integracin efectiva no
currculo, debern desearse actividades de aprendizaxe integradas que permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe en mis dunha
competencia ao mesmo tempo.
Artigo 4. Elementos transversais
1. A expresin oral e escrita, a comunicacin audiovisual, as Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin, o emprendemento e a educacin cvica e constitucional traballaranse en todas as materias; sen prexuzo do seu tratamento especfico nalgunhas das materias de cada etapa.
2. A consellera competente en materia educativa fomentar o desenvolvemento
da igualdade efectiva entre homes e mulleres, a prevencin da violencia de xnero ou contra persoas con discapacidade e os valores inherentes ao principio de
igualdade de trato e non discriminacin por calquera condicin ou circunstancia
persoal ou social.
Do mesmo xeito promover a aprendizaxe da prevencin e resolucin pacfica de
conflitos en todos os mbitos da vida persoal, familiar e social, as como dos valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o pluralismo poltico, a paz,
a democracia, o respecto aos dereitos humanos, o respecto aos homes e mulleres por igual, s persoas con discapacidade e o rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respecto ao Estado de dereito, o respecto e consideracin
s vtimas do terrorismo e a prevencin do terrorismo e de calquera tipo de violencia.
A programacin docente debe comprender en todo caso a prevencin da violencia de xnero, da violencia contra as persoas con discapacidade, da violencia terrorista e de calquera forma de violencia, racismo ou xenofobia, includo o estudo
do Holocausto xudeu como feito histrico.
Evitaranse os comportamentos e contidos sexistas e estereotipos que supoan
discriminacin por razn da orientacin sexual ou da identidade de xnero, favorecendo a visibilidade da realidade homosexual, bisexual, transexual, transxnero
e intersexual.
Os currculos de Educacin Secundaria Obrigatoria e Bacharelato incorporarn
elementos curriculares relacionados co desenvolvemento sustentable e o medio
ambiente, os riscos de explotacin e abuso sexual, o abuso e malos tratos s
persoas con discapacidade, as situacins de risco derivadas da inadecuada utilizacin das Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin, as como a proteccin
ante emerxencias e catstrofes.
3. Os currculos de Educacin Secundaria Obrigatoria e Bacharelato incorporarn
elementos curriculares orientados ao desenvolvemento e afianzamento do espriPxina 15 de 913

to emprendedor, adquisicin de competencias para a creacin e desenvolvemento dos diversos modelos de empresas e ao fomento da igualdade de oportunidades e do respecto ao emprendedor e ao empresario, as como tica empresarial. A consellera con competencias en materia de educacin fomentar as
medidas para que o alumnado participe en actividades que lle permita afianzar o
esprito emprendedor e a iniciativa empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonoma, a iniciativa, o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e
o sentido crtico.
4. No mbito da educacin e a seguridade viaria, incorporaranse elementos curriculares e promovern accins para a mellora da convivencia e a prevencin dos
accidentes de trfico, coa finalidade de que o alumnado coeza os seus dereitos
e deberes como usuario das vas, en calidade de pen, viaxeiro e condutor de bicicletas ou vehculos a motor, respecte as normas e sinais, e se favoreza a convivencia, a tolerancia, a prudencia, o autocontrol, o dilogo e a empata con actuacins adecuadas tendentes a evitar os accidentes de trfico e as sas secuelas.
Artigo 5. Autonoma dos centros docentes
1. Os centros docentes, dentro do marco establecido pola consellera con competencias en materia de educacin, desenvolvern a sa autonoma pedagxica e
organizativa, favorecern o traballo en equipo do profesorado e estimularn a actividade investigadora a partir da sa prctica docente.
2. Os centros docentes desenvolvern e complementarn, no seu caso, o currculo e as medidas de atencin diversidade establecidas pola consellera competente en materia educativa, adaptndoas s caractersticas do alumnado e sa
realidade educativa coa finalidade de atender a todo o alumnado. As mesmo, arbitrarn mtodos que tean en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do
alumnado, favorezan a capacidade de aprender por si mesmos e promovan o
traballo en equipo.
3. O proxecto educativo do centro recoller os valores, obxectivos e prioridades
de actuacin. As mesmo, incorporar a concrecin dos currculos establecidos
pola consellera con competencias en materia de educacin que lle corresponde
fixar e aprobar ao claustro, as como o tratamento transversal nas materias da
educacin en valores e outras ensinanzas.
Artigo 6. Participacin de pais, nais e titores legais no proceso educativo
1. De conformidade co establecido no artigo 4.2.e) da Lei Orgnica 8/1985, do 3
de xullo, reguladora do Dereito Educacin, os pais, nais ou titores legais debern participar e apoiar a evolucin do proceso educativo dos seus fillos ou tutelados, as como coecer as decisins relativas avaliacin e promocin, e colaborar nas medidas de apoio ou reforzo que adopten os centros para facilitar o seu
progreso educativo, e tern acceso aos documentos oficiais de avaliacin e aos
exames e documentos das avaliacins que se realicen aos seus fillos ou tutelados, sen prexuzo do respecto s garantas establecidas na Lei Orgnica

Pxina 16 de 913

15/1999, do 13 de decembro, de Proteccin de Datos de Carcter Persoal, e demais normativa aplicable en materia de proteccin de datos de carcter persoal.
2. Os centros promovern compromisos coas familias e cos propios alumnos e
alumnas nos que se especifiquen as actividades que uns e outros se comprometen a desenvolver para facilitar o progreso educativo.
Artigo 7. Alumnado con necesidades especficas de apoio educativo
1. Para que o alumnado con necesidades especficas de apoio educativo que requira unha atencin educativa diferente ordinaria por presentar necesidades
educativas especiais, dificultades especficas de aprendizaxe, trastorno por dficit
de atencin e hiperactividade (TDAH), altas capacidades intelectuais, por se incorporar tarde ao sistema educativo ou por condicins persoais ou de historia escolar poida alcanzar o mximo desenvolvemento das sas capacidades persoais
e os obxectivos e as competencias da etapa, estableceranse as medidas curriculares e organizativas oportunas que aseguren o seu progreso axeitado, de conformidade co disposto nos artigos 71 a 79 bis da Lei orgnica 2/2006, do 3 de
maio.
2. Entre as medidas indicadas na epgrafe anterior considranse as que garantan
que as condicins de realizacin das avaliacins se adapten s necesidades do
alumnado con necesidades especficas de apoio educativo.
3. A escolarizacin do alumnado con necesidades especficas de apoio educativo
rexerase polos principios de normalizacin e inclusin e asegurar a sa nondiscriminacin e a igualdade efectiva no acceso e permanencia no sistema educativo.
4. A identificacin e valoracin do alumnado con necesidades especficas de apoio educativo e, de ser o caso, a intervencin educativa derivada desa valoracin,
realizarase da forma mis temper posible, nos termos que determine a consellera competente en materia de educacin. Os centros educativos debern adoptar
as medidas necesarias para facer realidade esa identificacin, valoracin e intervencin.
5. Correspndelle a consellera competente en materia de educacin establecer
as condicins de accesibilidade e deseo universal e os recursos de apoio que
favorezan o acceso ao currculo do alumnado con necesidades educativas especiais e adaptar os instrumentos, e no seu caso, os tempos e apoios que aseguren unha correcta avaliacin deste alumnado.
A consellera con competencias en materia educativa, coa finalidade de facilitar a
accesibilidade ao currculo, establecer os procedementos oportunos cando sexa
necesario realizar adaptacins significativas dos elementos do currculo, coa finalidade de atender ao alumnado con necesidades educativas especiais que as
precise. Estas adaptacins realizaranse buscando o mximo desenvolvemento
posible das competencias; a avaliacin continua e a promocin tomarn como referente os elementos fixados nas devanditas adaptacins. En calquera caso os
alumnos con adaptacins curriculares significativas debern superar a avaliacin
final para poder obter o ttulo correspondente.
Pxina 17 de 913

6. A escolarizacin do alumnado con altas capacidades intelectuais, identificado

como tal segundo o procedemento e nos termos que estableza a consellera
competente en materia de educacin, flexibilizarase nos termos que determine a
normativa vixente. Esta flexibilizacin poder inclur tanto a imparticin de contidos e a adquisicin de competencias propias de cursos superiores como a ampliacin de contidos e competencias do curso corrente, as como outras medidas.
7. Os plans de actuacin, as como os programas de enriquecemento curricular
adecuados s necesidades do alumnado con altas capacidades intelectuais, que
lle corresponde adoptar consellera competente en materia de educacin, permitirn desenvolver ao mximo as capacidades deste alumnado e tern en consideracin o seu ritmo e o estilo de aprendizaxe, as como o daquel alumnado
especialmente motivado pola aprendizaxe.

TTULO II
Educacin Secundaria Obrigatoria
CAPTULO I
Principios e obxectivos

Artigo 8. Principios xerais

1. A Educacin Secundaria Obrigatoria ten carcter obrigatorio e gratuto e constite, xunto coa Educacin Primaria, a educacin bsica.
2. Na Educacin Secundaria Obrigatoria prestarase especial atencin orientacin educativa e profesional do alumnado.
3. A Educacin Secundaria Obrigatoria organzase de acordo cos principios de
educacin comn e de atencin diversidade do alumnado. As medidas de atencin diversidade nesta etapa estarn orientadas a responder s necesidades
educativas concretas do alumnado e ao logro dos obxectivos da Educacin Secundaria Obrigatoria e adquisicin das competencias correspondentes e non
podern, en ningn caso, supoer unha discriminacin que lles impida acadar os
devanditos obxectivos e competencias e a titulacin correspondente.
Artigo 9. Finalidade
A Educacin Secundaria Obrigatoria ten por finalidade lograr que os alumnos e
alumnas adquiran os elementos bsicos da cultura, especialmente nos seus aspectos humanstico, artstico, cientfico e tecnolxico; desenvolver e consolidar
neles hbitos de estudo e de traballo; prepararlles para a sa incorporacin a estudos posteriores e para a sa insercin laboral e formalos para o exercicio dos
seus dereitos e obrigas na vida como cidadns.
Artigo 10. Obxectivos da Educacin Secundaria Obrigatoria
A Educacin Secundaria Obrigatoria contribuir a desenvolver nos alumnos e as
alumnas as capacidades que lles permitan:
Pxina 18 de 913

a) Asumir responsablemente os seus deberes, coecer e exercer os seus dereitos no respecto aos demais, practicar a tolerancia, a cooperacin e a solidariedade entre as persoas e grupos, exercitarse no dilogo afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como
valores comns dunha sociedade plural e prepararse para o exercicio da cidadana democrtica.
b) Desenvolver e consolidar hbitos de disciplina, estudo e traballo individual e en
equipo como condicin necesaria para unha realizacin eficaz das tarefas da
aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal.
c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminacin das persoas por razn de sexo ou por
calquera outra condicin ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoan discriminacin entre homes e mulleres, as como calquera
manifestacin de violencia contra a muller.
d) Fortalecer as sas capacidades afectivas en todos os mbitos da personalidade e nas sas relacins cos demais, as como rexeitar a violencia, os prexuzos
de calquera tipo, os comportamentos sexistas e resolver pacificamente os conflitos.
e) Desenvolver destrezas bsicas na utilizacin das fontes de informacin para,
con sentido crtico, adquirir novos coecementos. Adquirir unha preparacin bsica no campo das tecnoloxas, especialmente as da informacin e a comunicacin.
f) Concibir o coecemento cientfico como un saber integrado, que se estrutura
en distintas disciplinas, as como coecer e aplicar os mtodos para identificar os
problemas nos diversos campos do coecemento e da experiencia.
g) Desenvolver o esprito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participacin, o sentido crtico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisins e asumir responsabilidades.
h) Comprender e expresar con correccin, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castel, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coecemento, na lectura e no estudo da literatura.
i) Comprender e expresarse nunha ou mis linguas estranxeiras de maneira
apropiada.
j) Coecer, valorar e respectar os aspectos bsicos da cultura e da historia propias e das outras persoas , as como o patrimonio artstico e cultural, coecer mulleres e homes que realizaron achegas importantes a cultura e sociedade galega
ou a outras culturas do mundo.
k) Coecer e aceptar o funcionamento do propio corpo e o dos outros, respectar
as diferenzas, afianzar os hbitos de coidado e sade corporais e incorporar a
educacin fsica e a prctica do deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social. Coecer e valorar a dimensin humana da sexualidade en toda a
sa diversidade. Valorar criticamente os hbitos sociais relacionados coa sade,
Pxina 19 de 913

o consumo, o coidado dos seres vivos e o medio ambiente, contribundo sa

conservacin e mellora.
l) Apreciar a creacin artstica e comprender a linguaxe das distintas manifestacins artsticas, utilizando diversos medios de expresin e representacin.
m) Coecer e valorar os aspectos bsicos do patrimonio lingstico, cultural, histrico e artstico de Galicia, participar na sa conservacin e mellora e respectar
a diversidade lingstica e cultural como dereito dos pobos e das persoas, desenvolvendo actitudes de interese e respecto cara o exercicio deste dereito.
n) Coecer e valorar a importancia do uso do noso idioma como elemento fundamental para o mantemento da nosa identidade. , e como medio de relacin interpersoal e expresin de riqueza cultural nun contexto plurilinge, que nos comunica con outras linguas, en especial coas pertencentes a comunidade lusfona.
Artigo 11. Principios metodolxicos
1. Os centros elaborarn as sas propostas pedagxicas para esta etapa desde a
consideracin da atencin diversidade e do acceso de todo o alumnado educacin comn. As mesmo, arbitrarn mtodos que tean en conta os diferentes
ritmos de aprendizaxe, favorezan a capacidade de aprender por si mesmos e
promovan a aprendizaxe en equipo.
2. A metodoloxa didctica neste etapa ser fundamentalmente activa e participativa, favorecendo o traballo individual e cooperativo do alumnado as como o logro dos obxectivos e das competencias correspondentes.
3. Procurarase o traballo en equipo do profesorado co obxecto de proporcionar
un enfoque multidisciplinar do proceso educativo, garantindo a coordinacin de
todos os membros do equipo docente de cada grupo.
4. No proxecto educativo e nas programacins didcticas fixarnse as estratexias
a desenvolver polo profesorado para acadar os estndares de aprendizaxe avaliables previstos en cada materia, e no seu caso mbito, as como a adquisicin
das competencias.
5. A intervencin educativa debe ter en conta como principio a diversidade do
alumnado, entendendo que deste xeito se garante o desenvolvemento de todos
eles e mais unha atencin personalizada en funcin das necesidades de cada un.
Os mecanismos de reforzo que debern poerse en prctica tan pronto como se
detecten dificultades de aprendizaxe podern ser tanto organizativos coma curriculares.
6. Prestarase unha atencin especial adquisicin e o desenvolvemento das
competencias e fomentarase a correcta expresin oral e escrita e o uso das matemticas.
7. A lectura constite un factor fundamental para o desenvolvemento das competencias clave; de especial relevancia o desenvolvemento de estratexias de
comprensin, utilizacin e avaliacin crtica de diferentes formas de informacin,
de todo tipo de textos e imaxes, en todo tipo de soportes e formatos. Coa finaliPxina 20 de 913

dade de promover a comprensin lectora e de uso da informacin, dedicarase un

tempo a lectura na prctica docente de todas as materias.
8. Promoverase a integracin e uso das Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin na aula, como recurso metodolxico eficaz para desenvolver as tarefas de
ensino e aprendizaxe.
9. Para unha adquisicin eficaz das competencias e a sa integracin efectiva no
currculo, debern desearse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de mis dunha
competencia ao mesmo tempo. Para isto, aproveitarnse as posibilidades que
ofrecen as metodoloxas de proxectos, entre outras, as como os recursos e actividades da biblioteca escolar.
10. Os centros impartirn de xeito integrado o currculo de todas as linguas da
sa oferta educativa, co fin de favorecer que todos os coecementos e as experiencias lingsticas do alumnado contriban ao desenvolvemento da sa competencia comunicativa plurilinge. No proxecto lingstico do centro concretaranse
as medidas tomadas para a imparticin do currculo integrado das linguas. Estas
medidas incluirn, polo menos, acordos sobre criterios metodolxicos bsicos de
actuacin en todas as linguas, acordos sobre a terminoloxa que se vai empregar, e o tratamento que se lles dar aos contidos, aos criterios de avaliacin e
aos estndares de aprendizaxe similares nas distintas materias lingsticas, de
xeito que se evite a repeticin dos aspectos comns aprendizaxe de calquera
lingua.
CAPTULO II
Organizacin
Artigo 12. Organizacin xeral
A etapa de Educacin Secundaria Obrigatoria comprende dous ciclos, o primeiro
de tres cursos escolares e o segundo de un. Estes catro cursos seguiranse ordinariamente entre os doce e os dezaseis anos de idade.
O segundo ciclo ou cuarto curso da Educacin Secundaria Obrigatoria ter un carcter fundamentalmente propedutico.
A etapa de Educacin Secundaria Obrigatoria organzase en materias que, a sa
vez, organzanse en troncais, especficas e de libre configuracin autonmica.
Artigo 13. Organizacin do primeiro ciclo de Educacin Secundaria Obrigatoria
1. Os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes materias xerais do bloque
de materias troncais:
Cursos primeiro e segundo:
a) Bioloxa e Xeoloxa no primeiro curso.
b) Fsica e Qumica no segundo curso.
c) Xeografa e Historia en mbolos dous cursos.
Pxina 21 de 913

 d) Lingua Castel e Literatura en mbolos dous cursos.

e) Matemticas en mbolos dous cursos.
f) Primeira Lingua Estranxeira en mbolos dous cursos.
Curso terceiro:
a) Bioloxa e Xeoloxa.
b) Fsica e Qumica.
c) Xeografa e Historia.
d) Lingua Castel e Literatura.
e) Primeira Lingua Estranxeira.
Ademais, como materia de opcin en terceiro curso, no bloque de materias troncais debern cursar, ben Matemticas orientadas as ensinanzas acadmicas, ou
ben Matemticas orientadas as ensinanzas aplicadas, a eleccin dos pais, das
nais ou dos titores legais ou, no seu caso, dos alumnos e alumnas.
2. Os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes materias do bloque de materias especficas en cada un dos cursos:
a) Educacin Fsica.
b) Relixin, ou Valores ticos, a eleccin dos pais, das nais ou dos titores legais ou, no seu caso, dos alumnos ou alumnas.
c) Ademais das materias indicadas nos apartados a) e b), os alumnos e alumnas cursarn as seguintes materias do bloque de asignaturas especficas:
1) Primeiro curso:
Educacin Plstica, Visual e Audiovisual
Segunda Lingua Estranxeira.
2) Segundo curso:
Msica,
Tecnoloxa
Segunda Lingua Estranxeira.
3) Terceiro curso:
Msica
Tecnoloxa,
Educacin Plstica, Visual e Audiovisual.
Unha materia a elixir entre Segunda Lingua Estranxeira e Cultura Clsica.
3. No bloque de disciplinas de libre configuracin autonmica, os alumnos e as
alumnas deben cursar a materia de Lingua galega e literatura, que ter un tratamento no centro anlogo de Lingua castel e literatura, de xeito que se garanta
a adquisicin das correspondentes competencias lingsticas e a adecuada disPxina 22 de 913

tribucin segundo o establecido no artigo 6 do Decreto 79/2010, do 20 de maio,

para o plurilingismo no ensino non universitario.
4. Os centros educativos podern dedicar as horas de libre configuracin do centro ao afondamento e/ou reforzo dalgunha das materias contempladas neste artigo. As mesmo, podern optar por establecer outra ou outras materias que determine o centro, segundo o seu proxecto educativo e previa autorizacin da consellera competente en materia educativa. A consellera con competencias en materia de educacin poder ofertar materias de libre configuracin autonmica elixibles polos centros no horario de libre configuracin. En todo caso, respectarase
o tratamento anlogo das linguas cooficiais e os criterios de equilibrio establecidos no Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingismo no ensino non universitario.
Artigo 14. Organizacin de cuarto curso de Educacin Secundaria Obrigatoria
1. Os pais, nais ou titores legais ou, no seu caso, os alumnos e alumnas podern
escoller cursar o cuarto curso da Educacin Secundaria Obrigatoria por unha das
das seguintes opcins:
a) Opcin de ensinanzas acadmicas para a iniciacin ao Bacharelato.
b) Opcin de ensinanzas aplicadas para a iniciacin Formacin Profesional.
Para estes efectos, non sern vinculantes as opcins cursadas en terceiro curso
de Educacin Secundaria Obrigatoria.
O alumnado deber poder lograr os obxectivos da etapa e alcanzar o grao de adquisicin das competencias correspondentes tanto pola opcin de ensinanzas
acadmicas como pola de ensinanzas aplicadas.
2. Na opcin de ensinanzas acadmicas, os alumnos e alumnas deben cursar as
seguintes materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Xeografa e Historia.
b) Lingua Castel e Literatura.
c) Matemticas Orientadas s Ensinanzas Acadmicas.
d) Primeira Lingua Estranxeira.
e) Os alumnos e alumnas deben cursar das materias de entre as seguintes
materias de opcin do bloque de materias troncais:
1) Bioloxa e Xeoloxa.
2) Economa.
3) Fsica e Qumica.
4) Latn.
3. Na opcin de ensinanzas aplicadas, os alumnos e alumnas deben cursar as
seguintes materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Xeografa e Historia.
Pxina 23 de 913

 b) Lingua Castel e Literatura.

c) Matemticas Orientadas s Ensinanzas Aplicadas.
d) Primeira Lingua Estranxeira.
e) Os alumnos e alumnas deben cursar das materias de entre as seguintes
materias de opcin do bloque de materias troncais:
1) Ciencias Aplicadas Actividade Profesional.
2) Iniciacin Actividade Emprendedora e Empresarial.
3) Tecnoloxa.
4. Os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes materias do bloque de materias especficas:
a) Educacin Fsica.
b) Relixin, ou Valores ticos, a eleccin dos pais, das nais ou dos titores legais ou no seu caso dos alumno ou alumnas.
c) En funcin da regulacin e da programacin da oferta educativa que estableza a consellera con competencias en materia educativa e no seu caso da
oferta dos centros docentes, das materias das seguintes do bloque de materias especficas:
1) Artes Escnicas e Danza.
2) Cultura Cientfica.
3) Cultura Clsica.
4) Educacin Plstica, Visual e Audiovisual.
5) Filosofa.
6) Msica.
7) Segunda Lingua Estranxeira.
8) Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin.
9) Unha materia do bloque de materias troncais non cursada polo alumno
ou alumna dentro das da sa opcin.
5. No bloque de disciplinas de libre configuracin autonmica, os alumnos e as
alumnas deben cursar a materia de Lingua galega e literatura, que ter un tratamento no centro anlogo de Lingua castel e literatura, de xeito que se garanta
a adquisicin das correspondentes competencias lingsticas e a adecuada distribucin segundo o establecido no artigo 6 do Decreto 79/2010, do 20 de maio,
para o plurilingismo no ensino non universitario.

6. A consellera competente en materia educativa e, no seu caso, os centros podern elaborar itinerarios para orientar ao alumnado na eleccin de materias
troncais. S se poder limitar a eleccin de materias de opcin cando haxa un

Pxina 24 de 913

nmero insuficiente de alumnos e alumnas segundo os criterios que determine a

consellera con competencias en materia educativa.
Artigo 15. Horario
O nmero de sesins lectivas semanais de cada unha das materias da educacin
secundaria obrigatoria o que figura no anexo IV deste decreto.
CAPTULO III
Orientacin e atencin a diversidade
Artigo 16. Titora e orientacin
1. A accin titorial e a orientacin acadmica e profesional tern un papel relevante en cada un dos cursos. Os centros informarn e orientarn ao alumnado na
eleccin de materias, especficas e troncais, de opcin, tanto para favorecer a
consolidacin da adquisicin das competencias clave como para facilitar a transicin ao mundo laboral ou acadmico ao finalizar o ensino obrigatorio, as como
nos plans de acollida no centro.
2. Cada grupo de alumnas e alumnos contar cunha persoa titora , designada pola persoa directora do centro entre o profesorado que imparta docencia ao grupo.
Ter a responsabilidade de coordinar o equipo docente que imparta clases nese
grupo, tanto no relativo avaliacin como aos procesos de ensino e aprendizaxe.
Ser responsable da orientacin en colaboracin co Departamento de Orientacin.
3. A orientacin educativa garantir ao longo da etapa un axeitado asesoramento
ao alumnado para favorecer a sa continuidade no sistema educativo ou unha
orientacin profesional se for o caso. En todo caso, a orientacin educativa atender ao principio de igualdade entre homes e mulleres.
Artigo 17. Medidas organizativas e curriculares para a atencin diversidade e
organizacin flexible das ensinanzas
1. Correspndelle a consellera con competencias en materia educativa regular
as medidas de atencin diversidade, organizativas e curriculares, includas as
medidas de atencin ao alumnado con necesidades especficas de apoio educativo, que permitan aos centros, no exercicio da sa autonoma, unha organizacin
flexible das ensinanzas.
2. Entre as medidas indicadas no apartado anterior contemplaranse as adaptacins do currculo, a integracin de materias en mbitos, os agrupamentos flexibles, o apoio en grupos ordinarios, os desdobramentos de grupos, a oferta de
materias especficas, os programas de mellora da aprendizaxe e o rendemento e
outros programas de tratamento personalizado para o alumnado con necesidades
especficas de apoio educativo.
Como consecuencia, os centros tern autonoma para organizar os grupos e as
materias de maneira flexible e para adoptar as medidas de atencin diversidade
mis adecuadas s caractersticas do seu alumnado e que permitan o mellor
aproveitamento dos recursos de que dispoa. As medidas de atencin diversiPxina 25 de 913

dade que adopte cada centro formarn parte do seu proxecto educativo, de conformidade co que establece o artigo 121.2 da Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio,
de Educacin.
3. A escolarizacin do alumnado con necesidades educativas especiais en centros ordinarios poder prolongarse un ano mis, sen menoscabo do disposto no
artigo 28.5 da devandita Lei Orgnica, segundo o cal, o alumno ou alumna poder repetir o mesmo curso unha soa vez e das veces como mximo dentro da
etapa. Cando esta segunda repeticin deba producirse en terceiro ou cuarto curso, prolongarase un ano o lmite de idade ao que se refire o apartado 2 do artigo
4 de a Lei Orgnica 2/2006, de 3 de maio. Excepcionalmente, un alumno ou
alumna poder repetir unha segunda vez en cuarto curso se non repetiu nos cursos anteriores da etapa.
Artigo 18. Integracin de materias en mbitos de coecemento
Coa finalidade de facilitar o trnsito do alumnado entre a Educacin Primaria e o
primeiro curso de Educacin Secundaria Obrigatoria, a consellera competente en
materia educativa e, no seu caso, os centros docentes, podern agrupar as materias do primeiro curso en mbitos de coecemento. Este tipo de agrupacin deber respectar os contidos, estndares de aprendizaxe avaliables e criterios de avaliacin de todas as materias que se agrupan, as como o horario asignado ao
conxunto delas. Esta agrupacin ter efectos na organizacin das ensinanzas pero non as nas decisins asociadas avaliacin e promocin.
Artigo 19. Alumnado que se incorpora de forma tarda ao sistema educativo
1. A escolarizacin do alumnado que se incorpora de forma tarda ao sistema
educativo ao que se refire o artigo 78 da Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio, realizarase atendendo s sas circunstancias, coecementos, idade e historial acadmico; cando presente graves carencias na lingua galega e/ou na lingua castel
recibir unha atencin especfica que ser, en todo caso, simultnea sa escolarizacin nos grupos ordinarios, cos que compartir o maior tempo posible do
horario semanal.
O alumnado que presente un desfasamento no seu nivel de competencia curricular de mis de dous anos podern ser escolarizados no curso inferior ao que lles
correspondera por idade. Para este alumnado adoptaranse as medidas de reforzo necesarias que faciliten a sa integracin escolar e a recuperacin do seu
desfasamento e lle permitan continuar con aproveitamento os seus estudos. No
caso de superar o devandito desfasamento, incorporaranse ao curso correspondente sa idade.
Artigo 20. Programas de mellora da aprendizaxe e do rendemento
1. O Programa de mellora da aprendizaxe e do rendemento constite unha medida de atencin a diversidade que pode desenvolverse a partir de segundo curso
da Educacin Secundaria Obrigatoria segundo o procedemento establecido pola
consellera competente en materia educativa.

Pxina 26 de 913

2. Nos devanditos programas utilizarase unha metodoloxa especfica a travs da

organizacin de contidos, actividades prcticas e, no seu caso, de materias diferentes s establecidas con carcter xeral, coa finalidade de que os alumnos e
alumnas poidan cursar o cuarto curso pola va ordinaria e obtean o ttulo de
Graduado en Educacin Secundaria Obrigatoria.
3. Estes programas irn dirixidos preferentemente a aqueles alumnos e alumnas
que presenten dificultades relevantes de aprendizaxe non imputables a falta de
estudo ou esforzo.
O equipo docente poder propoer aos pais ou titores legais a incorporacin a un
Programa de mellora da aprendizaxe e do rendemento daqueles alumnos e
alumnas que repetisen cando menos un curso en calquera etapa, e que unha vez
cursado o primeiro curso de Educacin Secundaria Obrigatoria non estean en
condicins de promocionar ao segundo curso, ou que unha vez cursado segundo
curso non estean en condicins de promocionar ao terceiro. O programa desenvolverase ao longo dos cursos segundo e terceiro no primeiro suposto, ou s en
terceiro curso no segundo suposto.
Aqueles alumnos e alumnas que, cursando terceiro curso de Educacin Secundaria Obrigatoria, non estean en condicins de promocionar ao cuarto curso, podern incorporarse excepcionalmente a un Programa de mellora da aprendizaxe
e do rendemento para repetir terceiro curso.
En todo caso, a sa incorporacin requirir a avaliacin tanto acadmica como
psicopedagxica, a travs de informe do equipo docente e do ditame emitido polo
Departamento de Orientacin, e realizarase unha vez odos os propios alumnos
ou alumnas e os seus pais, nais ou titores legais.
4. Cada programa deber especificar a metodoloxa, a organizacin dos contidos
e das materias e as actividades prcticas que garantan o logro dos obxectivos da
etapa e a adquisicin das competencias que permitan ao alumnado promocionar
a cuarto curso ao finalizar o programa e obter o Ttulo de Graduado en Educacin
Secundaria Obrigatoria. Ademais, potenciarase a accin titorial como recurso
educativo que poida contribur dunha maneira especial a emendar as dificultades
de aprendizaxe e a atender as necesidades educativas dos alumnos.
5. A avaliacin do alumnado que curse un programa de mellora da aprendizaxe e
do rendemento ter como referente fundamental as competencias e os obxectivos da Educacin Secundaria Obrigatoria, as como os criterios de avaliacin e
os estndares de aprendizaxe avaliables.
6. A consellera competente en materia educativa establecer normativamente a
forma de acceso a estes programas, as como a organizacin e avaliacin dos
mesmos.
CAPTULO IV
Avaliacins, promocin e titulacin
Artigo 21. Avaliacins

Pxina 27 de 913

1. Os referentes para a comprobacin do grao de adquisicin das competencias e

o logro dos obxectivos da etapa nas avaliacins continua e final das materias dos
bloques de materias troncais, especficas e de libre configuracin autonmica, sern os criterios de avaliacin e estndares de aprendizaxe avaliables que figuran
nos anexos I ,II e III a este decreto.
2. A avaliacin do proceso de aprendizaxe do alumnado de Educacin Secundaria Obrigatoria ser continua, formativa e integradora.
No proceso de avaliacin continua, cando o progreso dun alumno ou alumna non
sexa o adecuado, estableceranse medidas de reforzo educativo. Estas medidas
adoptaranse en calquera momento do curso, tan pronto como se detecten as dificultades e estarn dirixidas a garantir a adquisicin das competencias imprescindibles para continuar o proceso educativo
A avaliacin das aprendizaxes dos alumnos e alumnas ter un carcter formativo
e ser un instrumento para a mellora tanto dos procesos de ensino como dos
procesos de aprendizaxe.
A avaliacin do proceso de aprendizaxe do alumnado deber ser integradora, e
dbese ter en conta desde todas e cada unha das materias a consecucin dos
obxectivos establecidos para a etapa e do desenvolvemento das competencias
correspondente. O carcter integrador da avaliacin non impedir que o profesorado realice de maneira diferenciada a avaliacin de cada materia tendo en conta
os criterios de avaliacin e os estndares de aprendizaxe avaliables de cada
unha delas.
3. Os profesores avaliarn tanto as aprendizaxes do alumnado como os procesos
de ensino e a sa propia prctica docente, para o que establecern indicadores
de logro nas programacins didcticas.
4. Estableceranse as medidas mis adecuadas para que as condicins de realizacin das avaliacins, includa a avaliacin final de etapa, adptense s necesidades do alumnado con necesidades educativas especiais. Estas adaptacins en
ningn caso se tern en conta para minorar as cualificacins obtidas.
5. A consellera con competencias en materia de educacin garantir o dereito
dos alumnos a una avaliacin obxectiva e a que a sa dedicacin, esforzo e rendemento sexan valorados e recoecidos con obxectividade, para o que establecern os oportunos procedementos.
Co fin de garantir o dereito dos alumnos e alumnas a que o seu rendemento sexa
valorado conforme a criterios de plena obxectividade, os centros adoptarn as
medidas precisas para facer pblicos e comunicar s familias os criterios de avaliacin, os estndares de aprendizaxe avaliables, as estratexias e instrumentos
de avaliacin e os criterios de promocin.

6. O equipo docente, constitudo en cada caso polos profesores e profesoras do

alumno ou alumna, coordinado polo titor ou titora, actuar de maneira colexiada
Pxina 28 de 913

ao longo do proceso de avaliacin e na adopcin das decisins resultantes do

mesmo, no marco establecido pola consellera competente en materia educativa.
7. Coa finalidade de facilitar aos alumnos e alumnas a recuperacin das materias
con avaliacin negativa, a regular as condicins para que os centros organicen
as oportunas probas extraordinarias e programas individualizados nas condicins
que determine a consellera con competencias en materia de educacin.
8. A consellera con competencias en materia de educacin poder establecer
plans especficos de mellora naqueles centros pblicos cuxos resultados sexan
inferiores aos valores que, para tal obxecto, determine. En relacin cos centros
concertados atenderase a normativa reguladora do concerto correspondente.
Artigo 22. Avaliacin final da Educacin Secundaria Obrigatoria
1. Ao finalizar o cuarto curso, os alumnos e alumnas realizarn unha avaliacin
individualizada pola opcin de ensinanzas acadmicas ou pola de ensinanzas
aplicadas, na que se comprobar o logro dos obxectivos da etapa e o grao de
adquisicin das competencias correspondentes en relacin coas seguintes materias:
a) Todas as materias xerais cursadas no bloque de materias troncais, salvo
Bioloxa e Xeoloxa e Fsica e Qumica, das que o alumno ou alumna ser avaliado se as escolle entre as materias de opcin, segundo se indica no pargrafo seguinte.
b) Das das materias de opcin cursadas no bloque de materias troncais, en
cuarto curso.
c) Unha materia do bloque de materias especficas cursada en calquera dos
cursos, que non sexa Educacin Fsica, Relixin, ou Valores ticos.
2. Podern presentarse a esta avaliacin aqueles alumnos e alumnas que obtivesen ben avaliacin positiva en todas as materias, ou ben negativa nun mximo de
das materias sempre que non sexan simultaneamente Lingua Galega e Literatura e Matemticas ou Lingua Castel e Literatura e Matemticas. Para estes efectos:
1) S se computarn as materias que como mnimo o alumno ou alumna debe
cursar en cada un dos bloques.
2) No bloque de materias de libre configuracin autonmica s se computar
Lingua Galega e Literatura, con independencia de que os devanditos alumnos
e alumnas poidan cursar mis materias do devandito bloque.
3) As materias coa mesma denominacin en diferentes cursos de Educacin
Secundaria Obrigatoria consideraranse como materias distintas.
3. Corresponde ao Ministerio de Educacin, Cultura e Deporte establecer as caractersticas das probas, que sern deseadas e establecido o seu contido para
cada convocatoria. No caso de Lingua Galega e Literatura correspondelle estas
funcins a consellera con competencias en materia educativa.
Pxina 29 de 913

4. A superacin desta avaliacin requirir unha cualificacin igual ou superior a 5

puntos sobre 10.
5. Os alumnos e alumnas podern realizar a avaliacin por calquera das das
opcins de ensinos acadmicos ou de ensinos aplicados, con independencia da
opcin cursada en cuarto curso de Educacin Secundaria Obrigatoria, ou por
ambas opcins na mesma convocatoria. No caso de que realicen a avaliacin por
unha opcin non cursada, avaliarselles das materias requiridas para superar a
avaliacin final pola devandita opcin que non tivesen superadas, elixidas polo
propio alumno dentro do bloque de materias troncais.
6. Os alumnos e alumnas que non superasen a avaliacin pola opcin escollida,
ou que desexen elevar a sa cualificacin final de Educacin Secundaria Obrigatoria, podern repetir a avaliacin en convocatorias sucesivas, previa solicitude.
Os alumnos e alumnas que superasen esta avaliacin por unha opcin podern
presentarse de novo avaliacin pola outra opcin se o desexan, e, de non superala en primeira convocatoria, podern repetila en convocatorias sucesivas, previa solicitude. Tomarase en consideracin a cualificacin mis alta das obtidas
nas convocatorias que o alumno ou alumna superase. Non ser necesario que se
avale de novo ao alumnado que se presente en segunda ou sucesivas convocatorias das materias que xa superase, salvo que desexe elevar a sa cualificacin
final.
7. Celebraranse cando menos das convocatorias anuais, unha ordinaria e outra
extraordinaria.
8. Os centros docentes, de acordo cos resultados obtidos polos seus alumnos e
en funcin do diagnstico e informacin proporcionados polos devanditos resultados, establecern medidas ordinarias ou extraordinarias en relacin coas sas
propostas curriculares e prctica docente. Estas medidas fixaranse en plans de
mellora de resultados colectivos ou individuais que permitan, en colaboracin coas familias e empregando os recursos de apoio educativo facilitados pola consellera con competencias en materia educativa, incentivar a motivacin e o esforzo
dos alumnos que permitan solventar as dificultades.
9. A consellera con competencias en materia educativa poder establecer medidas de atencin personalizada dirixidas a aqueles alumnos e alumnas que, presentndose avaliacin final de Educacin Secundaria Obrigatoria, non a superaran.
Artigo 23. Promocin
1. As decisins sobre a promocin do alumnado dun curso a outro, dentro da
etapa, sern adoptadas de forma colexiada polo conxunto de profesores do
alumno ou alumna respectivo, atendendo ao logro dos obxectivos da etapa e ao
grao de adquisicin das competencias correspondentes.
A repeticin considerarase unha medida de carcter excepcional e tomarase tras
esgotar as medidas ordinarias de reforzo e apoio para superar as dificultades de
aprendizaxe do alumno ou alumna.

Pxina 30 de 913

2. Os alumnos e alumnas promocionarn de curso cando superasen todas as

materias cursadas ou tean avaliacin negativa en das materias como mximo,
e repetirn curso cando tean avaliacin negativa en tres ou mis materias, ou en
das materias que sexan Lingua Galega e Literatura ou Lingua Castel e Literatura e Matemticas de forma simultnea.
De forma excepcional, poder autorizarse a promocin de un alumno ou alumna
con avaliacin negativa en tres materias cando se dean conxuntamente as seguintes condicins:
a) que das das materias con avaliacin negativa non sexan simultaneamente
Lingua Galega e Literatura ou Lingua Castel e Literatura, e Matemticas,
b) que o equipo docente considere que a natureza das materias con avaliacin
negativa non impide ao alumno ou alumna seguir con xito o curso seguinte,
que ten expectativas favorables de recuperacin e que a promocin beneficiar a sa evolucin acadmica,
c) e que se apliquen ao alumno ou alumna as medidas de atencin educativa
propostas no consello orientador ao que se refire o apartado 7 deste artigo.
Poder tamn autorizarse de forma excepcional a promocin dun alumno ou
alumna con avaliacin negativa en das materias que sexan Lingua Galega e Literatura ou Lingua Castel e Literatura e Matemticas de forma simultnea cando
o equipo docente considere que o alumno ou alumna pode seguir con xito o curso seguinte, que ten expectativas favorables de recuperacin e que a promocin
beneficiar a sa evolucin acadmica, e sempre que se apliquen ao alumno ou
alumna as medidas de atencin educativa propostas no consello orientador ao
que se refire o apartado 7 deste artigo.
Para os efectos deste apartado, s se computarn as materias que como mnimo
o alumno ou alumna debe cursar en cada un dos bloques.
No bloque de materias de libre configuracin autonmica s se computar Lingua
Galega e Literatura, con independencia de que os alumnos e alumnas poidan
cursar mis materias do devandito bloque.
As materias coa mesma denominacin en diferentes cursos da Educacin Secundaria Obrigatoria consideraranse como materias distintas.
3. Quen promocione sen superar todas as materias debern matricularse das materias non superadas, seguirn os programas de reforzo que estableza o equipo
docente e debern superar as avaliacins correspondentes aos devanditos programas de reforzo.
4. O alumno ou alumna que non promocione deber permanecer un ano mis no
mesmo curso. Esta medida poder aplicrselle no mesmo curso unha soa vez e
das veces como mximo dentro da etapa. Cando esta segunda repeticin deba
producirse en terceiro ou cuarto curso, ter dereito a permanecer no rxime ordinario cursando Educacin Secundaria Obrigatoria ata os dezanove anos de idade, cumpridos no ano no que finalice o curso. Excepcionalmente, poder repetir
unha segunda vez en cuarto curso se non repetiu nos cursos anteriores da etapa.
Pxina 31 de 913

5. En todo caso, as repeticins estableceranse de maneira que as condicins curriculares se adapten s necesidades do alumno ou alumna e estean orientadas
superacin das dificultades detectadas.
6. Esta medida deber ir acompaada dun plan especfico personalizado, orientado superacin das dificultades detectadas no curso anterior. Os centros organizarn este plan de acordo co que estableza a consellera con competencias en
materia educativa.
7. Coa finalidade de facilitar que todos os alumnos e alumnas logren os obxectivos e acaden o adecuado grao de adquisicin das competencias correspondentes, a consellera con competencias en materia de educacin establecer medidas de reforzo educativo, con especial atencin s necesidades especficas de
apoio educativo. A aplicacin personalizada das medidas revisarase periodicamente e, en todo caso, ao finalizar o curso acadmico.
Ao final de cada un dos cursos de Educacin Secundaria Obrigatoria entregarase
aos pais, nais ou titores legais de cada alumno ou alumna un consello orientador,
que incluir unha proposta a pais, nais ou titores legais ou, no seu caso, ao
alumno ou alumna do itinerario mis adecuado a seguir, as como a identificacin, mediante informe motivado, do grao do logro dos obxectivos da etapa e de
adquisicin das competencias correspondentes que xustifica a proposta. Se se
considerase necesario, o consello orientador poder inclur unha recomendacin
aos pais, nais ou titores legais e no seu caso ao alumnado sobre a incorporacin
a un programa de mellora da aprendizaxe e do rendemento ou a un ciclo de Formacin Profesional Bsica.
O consello orientador incluirase no expediente do alumno ou da alumna.
Artigo 24. Ttulo de Graduado en Educacin Secundaria Obrigatoria e certificacins
1. Para obter o ttulo de Graduado en Educacin Secundaria Obrigatoria ser necesaria a superacin da avaliacin final, as como unha cualificacin final desta
etapa igual ou superior a 5 puntos sobre 10. A cualificacin final da Educacin
Secundaria Obrigatoria deducirase da seguinte ponderacin:
a) cun peso do 70 %, a media das cualificacins numricas obtidas en cada
unha das materias cursadas en Educacin Secundaria Obrigatoria;
b) cun peso do 30 %, a nota obtida na avaliacin final da Educacin Secundaria Obrigatoria. En caso de que o alumno ou alumna superase a avaliacin polas das opcins de avaliacin final, a que se refire o artigo 22.1, para a cualificacin final tomarase a mis alta das que se obtean tendo en conta a nota
obtida en ambas as das opcins.
En caso de que se obtea o ttulo de Graduado en Educacin Secundaria Obrigatoria pola superacin da proba para persoas maiores de dezaoito anos, a cualificacin final da Educacin Secundaria Obrigatoria ser a obtida na devandita proba.

Pxina 32 de 913

2. No ttulo deber constar a opcin ou opcins polas que se realizou a avaliacin

final, as como a cualificacin final da Educacin Secundaria Obrigatoria.
Farase constar no ttulo, por dilixencia ou anexo ao mesmo, a nova cualificacin
final da Educacin Secundaria Obrigatoria cando o alumno ou alumna se presentase de novo avaliacin pola mesma opcin para elevar a sa cualificacin final.
Tamn se far constar, por dilixencia ou anexo, a superacin polo alumno ou
alumna da avaliacin final por unha opcin diferente que xa conste no ttulo, en
cuxo caso a cualificacin final ser a mis alta das que se obtean tendo en conta os resultados de ambas as das opcins.
3. O ttulo de Graduado en Educacin Secundaria Obrigatoria permitir acceder
s ensinanzas postobrigatorias recollidas no artigo 3.4 da Lei Orgnica 2/2006,
do 3 de maio, de acordo cos requisitos que se establecen para cada ensinanza.
4. Os alumnos e alumnas que cursen a Educacin Secundaria Obrigatoria e non
obtean o ttulo ao que se refire este artigo recibirn unha certificacin con carcter oficial e validez en toda Espaa. Esta certificacin ser emitida polo centro
docente no que o alumno ou alumna estivese matriculado no ltimo curso escolar, e nela consignaranse, cando menos, os seguintes elementos:
a) Datos oficiais identificativos do centro docente.
b) Nome e documento acreditativo da identidade do estudante.
c) Data de comezo e finalizacin da sa escolaridade.
d) As materias ou mbitos cursados coas cualificacins obtidas nos anos que
permaneceu escolarizado na Educacin Secundaria Obrigatoria.
e) Informe da xunta de avaliacin do ltimo curso escolar no que estivese matriculado, no que se indique o grao de logro dos obxectivos da etapa e de adquisicin das competencias correspondentes, as como a formacin complementaria que debera cursar para obter o ttulo de Graduado en Educacin Secundaria Obrigatoria. Para estes efectos, a consellera con competencias en
educacin poer a disposicin dos centros os instrumentos necesarios para
realizar este informe.
A Administracin educativa determinar, en funcin do contido dos pargrafos d)
e e), as partes que se consideran superadas das probas que organicen para o
acceso aos ciclos formativos de grao medio ou, nos termos previstos no artigo
68.2 da Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio, para a obtencin do ttulo de Graduado en Educacin Secundaria Obrigatoria.
4. Tras cursar o primeiro ciclo de Educacin Secundaria Obrigatoria, as como
unha vez cursado segundo curso cando o alumno ou alumna vaia incorporarse
de forma excepcional a un ciclo de Formacin Profesional Bsica, entregarase
aos alumnos e alumnas un certificado de estudos cursados, co contido indicado
nos pargrafos a) ao d) do apartado anterior e un informe sobre o grao de logro
dos obxectivos da etapa e de adquisicin das competencias correspondentes.
TTULO III
Bacharelato
Pxina 33 de 913

CAPTULO I
Principios e obxectivos

Artigo 25. Finalidade

O Bacharelato ten como finalidade proporcionar ao alumnado formacin, madurez intelectual e humana, coecementos e habilidades que lles permitan desenvolver funcin sociais e incorporarse vida activa con responsabilidade e
competencia. As mesmo, capacitar ao alumnado para acceder educacin superior.

Artigo 26. Obxectivos.

O Bacharelato contribuir a desenvolver nos alumnos e as alumnas as capacidades que lles permitan:
a) Exercer a cidadana democrtica, desde unha perspectiva global, e adquirir
unha conciencia cvica responsable, inspirada polos valores da Constitucin espaola e do Estatuto de autonoma de Galicia, as como polos dereitos humanos,
que fomente a corresponsabilidade na construcin dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade.
b) Consolidar unha madurez persoal e social que lles permita actuar de forma
responsable e autnoma e desenvolver o seu esprito crtico. Ser quen de prever
e resolver pacificamente os conflitos persoais, familiares e sociais.
c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacins existentes, e en particular a violencia contra a muller e impulsar a igualdade real e a non
discriminacin das persoas por calquera condicin ou circunstancia persoal ou
social, con atencin especial s persoas con discapacidade.
d) Afianzar os hbitos de lectura, estudo e disciplina, como condicins necesarias
para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe, e como medio de desenvolvemento
persoal.
e) Dominar, tanto na sa expresin oral como escrita, a lingua galega e a lingua
castel.
f) Expresarse con fluidez e correccin nunha ou mis linguas estranxeiras.
g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxas da informacin e a
comunicacin.
h) Coecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporneo, os
seus antecedentes histricos e os principais factores da sa evolucin. Participar
de forma solidaria no desenvolvemento e mellora da sa contorna social.
i) Acceder aos coecementos cientficos e tecnolxicos fundamentais e dominar
as habilidades bsicas propias da modalidade elixida.

Pxina 34 de 913

j) Comprender os elementos e procedementos fundamentais da investigacin e

dos mtodos cientficos. Coecer e valorar de forma crtica a contribucin da
ciencia e a tecnoloxa no cambio das condicins de vida, as como afianzar a
sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenacin sustentable do
territorio, con especial referencia ao territorio galego.
k) Afianzar o esprito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade,
iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crtico.
l) Desenvolver a sensibilidade artstica e literaria, as como o criterio esttico, como fontes de formacin e enriquecemento cultural.
m) Utilizar a educacin fsica e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social e impulsar condutas e hbitos saudables.
n) Afianzar actitudes de respecto e prevencin no mbito da seguridade viaria.
o) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia e
contribuir a sa conservacin e mellora no contexto dun mundo globalizado.

Artigo 27. Principios metodolxicos

1. Os centros educativos implementarn metodoloxas que tean en conta os diferentes ritmos de aprendizaxe do alumnado e as sas carctersticas individuais
e/ou estilos de aprendizaxe, co fin de conseguir que todo o alumnado acade o
mximo desenvolvemento das sas capacidades. As mesmo ditas metodoloxas
debern favorecer a capacidade do alumnado para aprender por si mesmo , para
traballar en equipo e promover o traballo en equipo e para aplicar mtodos de investigacin apropiados.
2. A metodoloxa que se utilice no Bacharelato favorecer o traballo individual e
en grupo, o pensamento autnomo, crtico e riguroso, o uso de tcnicas e hbitos
de investigacin nos distintos campos do saber, as como a transferencia e aplicacin do aprendido.
3. As tecnoloxas da informacin e da comunicacin sern unha ferramenta necesaria para a aprendizaxe en todas as materias, tanto polo seu carcter imprescindible na educacin superior, como pola sa utilidade e relevancia para a vida
cotidia e a insercin laboral.
4. A consellera competente en educacin promover as medidas necesarias para que as habilidades de comprensin lectora e de uso da informacin, a expresin escrita e a capacidade de expresarse correctamente en pblico se traballen
polo profesorado en todas as materias. O alumnado de bacharelato debe adquirir,
ademais, un manexo adecuado da informacin nos diferentes soportes e procedente de distintas fontes, includa a biblioteca escolar, en lia co concepto de alfabetizacins mltiples.
5. Na organizacin dos estudos de Bacharelato prestarase especial atencin aos
alumnos e alumnas con necesidade especfica de apoio educativo. Neste sentido,
correspndelle a consellera con competencias en materia educativa establecer
as condicins de accesibilidade e deseo universal e os recursos de apoio que
Pxina 35 de 913

favorezan o acceso ao currculo do alumnado con necesidades educativas especiais, e adaptar os instrumentos e no seu caso os tempos e apoios que aseguren
unha correcta avaliacin deste alumnado
A escolarizacin do alumnado con altas capacidades intelectuais, identificado
como tal segundo o procedemento e nos termos que estableza a consellera
competente en materia de educacin, flexibilizarase nos termos que determine a
normativa vixente
6. Os centros impartirn de xeito integrado o currculo de todas as linguas da sa
oferta educativa, co fin de favorecer que todos os coecementos e as experiencias lingsticas do alumnado contriban ao desenvolvemento da sa competencia comunicativa plurilinge. No proxecto lingstico do centro concretaranse as
medidas tomadas para a imparticin do currculo integrado das linguas. Estas
medidas incluirn, polo menos, acordos sobre criterios metodolxicos bsicos de
actuacin en todas as linguas, acordos sobre a terminoloxa que se vai empregar, e o tratamento que se lles dar aos contidos, aos criterios de avaliacin e
aos estndares de aprendizaxe similares nas distintas materias lingsticas, de
xeito que se evite a repeticin dos aspectos comns aprendizaxe de calquera
lingua.
7. A accin titorial e a orientacin acadmica e profesional tern un papel relevante nesta etapa. O profesor titor coordinar a intervencin educativa do equipo
docente e manter unha relacin permanente coa familia a fin de garantir o exercicio dos dereitos recoecidos no artigo 4.1.d) e g) da Lei Orgnica 8/1985, de 3
de xullo, reguladora do Dereito Educacin.
CAPTULO II
Organizacin
Artigo 28. Organizacin xeral
1. Podern acceder aos estudos de Bacharelato os alumnos e alumnas que estean en posesin do ttulo de Graduado en Educacin Secundaria Obrigatoria e superasen a avaliacin final de Educacin Secundaria Obrigatoria pola opcin de
ensinanzas acadmicas.
De acordo co artigo 53.2 da Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio, o ttulo de Tcnico de Artes Plsticas e Deseo permitir o acceso directo a calquera das modalidades de Bacharelato.
As mesmo, conforme ao artigo 65.3 da Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio, o ttulo de Tcnico Deportivo permitir o acceso a calquera das modalidades de Bacharelato.
2. O Bacharelato comprende dous cursos, desenvolverase en modalidades diferentes, e organizarase de modo flexible, coa finalidade de que poida ofrecer unha
preparacin especializada ao alumnado acorde coas sas perspectivas e intereses de formacin ou permita a incorporacin vida activa unha vez finalizado este.
Pxina 36 de 913

3. Os alumnos e alumnas podern permanecer cursando Bacharelato en rxime

ordinario durante catro anos.
4. As ensinanzas estructurnse en materia que, a sa vez, organzanse en troncais, especficas e de libre configuracin autonmica.
Artigo 29. Modalidades de bacharelato.
1. As modalidades do Bacharelato que, no seu caso, podern ofrecer os centros
docentes sern as seguintes:
a) Ciencias.
b) Humanidades e Ciencias Sociais.
c) Artes.
2. Dentro da modalidade de Humanidades e Ciencias Sociais, o alumnado poder optar polo itinerario de Humanidades ou polo itinerario de Ciencias Sociais.
Artigo 30. Organizacin do primeiro curso de Bacharelato.
1. Na modalidade de Ciencias, os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes
materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Filosofa.
b) Lingua Castel e Literatura I.
c) Primeira Lingua Estranxeira I.
d) Matemticas I.
e) Das materias de entre as seguintes materias de opcin do bloque de materias troncais:
1) Bioloxa e Xeoloxa.
2) Debuxo Tcnico I.
3) Fsica e Qumica.
2. Na modalidade de Humanidades e Ciencias Sociais, os alumnos e alumnas
deben cursar as seguintes materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Filosofa.
b) Lingua Castel e Literatura I.
c) Primeira Lingua Estranxeira I.
d) Para o itinerario de Humanidades, Latn I. Para o itinerario de Ciencias Sociais, Matemticas Aplicadas s Ciencias Sociais I.
e) Das materias de entre as seguintes materias de opcin do bloque de materias troncais, organizadas, no seu caso, en bloques que faciliten o trnsito
educacin superior.
1) Economa.
2) Grego I.
Pxina 37 de 913

 3) Historia do Mundo Contemporneo.

4) Literatura Universal.
3. Na modalidade de Artes, os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes
materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Filosofa.
b) Lingua Castel e Literatura I.
c) Primeira Lingua Estranxeira I.
d) Fundamentos da Arte I.
e) Das materias de entre as seguintes materias de opcin do bloque de materias troncais:
1) Cultura Audiovisual I.
2) Historia do Mundo Contemporneo.
3) Literatura Universal.
4. Os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes materias do bloque de materias especficas:
a) Educacin Fsica.
b) Un mnimo de dous e un mximo de tres materias de entre as seguintes:
1) Anlise Musical I.
2) Anatoma Aplicada.
3) Cultura Cientfica.
4) Debuxo Artstico I.
5) Debuxo Tcnico I, salvo que os pais, nais ou titores legais ou o alumno
ou alumna xa escollesen Debuxo Tcnico I no apartado 1.e).2.).
6) Linguaxe e Prctica Musical.
7) Relixin
8) Segunda Lingua Estranxeira I.
9) Tecnoloxa Industrial I.
10) Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin I.
11) Volume.
12) No seu caso, unha materia de libre configuracin autonmica ofertada
polo centro dentro do seu proxecto educativo e autorizada pola consellera
con competencias en materia educativa.
13.) Unha materia do bloque de materias troncais non cursada polo alumno
ou alumna dentro das da sa opcin, que ser considerada especfica para
todos os efectos.

Pxina 38 de 913

5. No bloque de disciplinas de libre configuracin autonmica, os alumnos e as

alumnas deben cursar a materia de Lingua galega e literatura, que ter un tratamento no centro anlogo de Lingua castel e literatura, de xeito que se garanta
a adquisicin das correspondentes competencias lingsticas e a adecuada distribucin segundo o establecido no artigo 6 do Decreto 79/2010, do 20 de maio,
para o plurilingismo no ensino non universitario.
6. Os centros educativos podern dedicar as horas de libre configuracin do centro ao afondamento e/ou reforzo dalgunha das materias contempladas neste artigo. As mesmo, podern optar por establecer outra ou outras materias que determine o centro, segundo o seu proxecto educativo e previa autorizacin da consellera competente en materia educativa. A consellera con competencias en materia de educacin poder ofertar materias de libre configuracin autonmica elixibles polos centros no horario de libre configuracin En todo caso, respectarase
o tratamento anlogo das linguas cooficiais e os criterios de equilibrio establecidos no Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingismo no ensino non universitario.
7. A consellera competente en materia educativa e, no seu caso, os centros podern elaborar itinerarios para orientar ao alumnado na eleccin das materias. S
se poder limitar a eleccin de materias de opcin cando haxa un nmero insuficiente de alumnos e alumnas segundo os criterios que determine a consellera
con competencias en materia educativa.
Artigo 31. Organizacin do segundo curso de Bacharelato.
1. Na modalidade de Ciencias, os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes
materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Historia de Espaa.
b) Lingua Castel e Literatura II.
c) Primeira Lingua Estranxeira II.
d) Matemticas II.
e) Das materias mis de entre as seguintes materias de opcin do bloque de
materias troncais:
1) Bioloxa.
2) Debuxo Tcnico II.
3) Fsica.
4) Xeoloxa.
5) Qumica.
2. Na modalidade de Humanidades e Ciencias Sociais, os alumnos e alumnas
deben cursar as seguintes materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Historia de Espaa.
b) Lingua Castel e Literatura II.
Pxina 39 de 913

 c) Primeira Lingua Estranxeira II.

d) Para o itinerario de Humanidades, Latn II. Para o itinerario de Ciencias Sociais, Matemticas Aplicadas s Ciencias Sociais II.
e) Das materias de entre as seguintes materias de opcin do bloque de materias troncais, organizadas, no seu caso, en bloques que faciliten o trnsito
educacin superior:
1) Economa da Empresa.
2) Xeografa.
3) Grego II.
4) Historia da Arte.
5) Historia da Filosofa.
3. Na modalidade de Artes, os alumnos e alumnas deben cursar as seguintes
materias xerais do bloque de materias troncais:
a) Historia de Espaa.
b) Lingua Castel e Literatura II.
c) Primeira Lingua Estranxeira II.
d) Fundamentos da Arte II.
e) Das materias de entre as seguintes materias de opcin do bloque de materias troncais:
1) Artes Escnicas.
2) Cultura Audiovisual II.
3) Deseo.
4. Os alumnos e alumnas cursarn un mnimo de das e un mximo de tres materias das seguintes do bloque de materias especficas:
a) Anlise Musical II.
b) Ciencias da Terra e do Medio Ambiente.
c) Debuxo Artstico II.
d) Debuxo Tcnico II, salvo que os pais, nais ou titores legais ou o alumno ou
alumna xa escollesen Debuxo Tcnico II no apartado 1.e).2.).
e) Fundamentos de Administracin e Xestin.
f) Historia da Filosofa, salvo que os pais, nais ou titores legais ou o alumno ou
alumna xa escollesen Historia da Filosofa no apartado 2.e).5.).
g) Historia da Msica e da Danza.
h) Imaxe e Son.
i) Psicoloxa.
j) Relixin.
Pxina 40 de 913

 k) Segunda Lingua Estranxeira II.

l) Tcnicas de Expresin Grfico-Plstica.
m) Tecnoloxa Industrial II.
n) Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin II.
o) No seu caso, materia ou materias de libre configuracin autonmica ofertada polo centro dentro do seu proxecto educativo e autorizada pola consellera
con competencias en materia educativa.
p) Unha materia do bloque de materias troncais non cursada polo alumno ou
alumna dentro das da sa opcin, que ser considerada especfica para todos
os efectos.
5. No bloque de disciplinas de libre configuracin autonmica, os alumnos e as
alumnas deben cursar a materia de Lingua galega e literatura, que ter un tratamento no centro anlogo de Lingua castel e literatura, de xeito que se garanta
a adquisicin das correspondentes competencias lingsticas e a adecuada distribucin segundo o establecido no artigo 6 do Decreto 79/2010, do 20 de maio,
para o plurilingismo no ensino non universitario.
6. Os centros educativos podern dedicar as horas de libre configuracin do centro ao afondamento e/ou reforzo dalgunha das materias contempladas neste artigo. As mesmo, podern optar por establecer outra ou outras materias que determine o centro, segundo o seu proxecto educativo e previa autorizacin da consellera competente en materia educativa. A consellera con competencias en materia de educacin poder ofertar materias de libre configuracin autonmica elixibles polos centros no horario de libre configuracin En todo caso, respectarase
o tratamento anlogo das linguas cooficiais e os criterios de equilibrio establecidos no Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingismo no ensino non universitario.
7. A consellera competente en materia educativa e, no seu caso, os centros podern elaborar itinerarios para orientar ao alumnado na eleccin das materias. S
se poder limitar a eleccin de materias de opcin cando haxa un nmero insuficiente de alumnos e alumnas segundo os criterios que determine a consellera
con competencias en materia educativa.
Artigo 32. Horario
O nmero de sesins lectivas semanais de cada unha das materias do bacharelato o que figura no anexo V deste decreto.
CAPTULO III
Avaliacins, promocin e titulacin
Artigo 33. Avaliacins.
1. Os referentes para a comprobacin do grao de adquisicin das competencias e
o logro dos obxectivos da etapa nas avaliacins continua e final das materias dos
bloques de materias troncais, especficas e de libre configuracin autonmica, sePxina 41 de 913

rn os criterios de avaliacin e estndares de aprendizaxe avaliables que figuran

nos anexos I ,II e III a este decreto.
2. A avaliacin da aprendizaxe do alumnado ser continua e diferenciada segundo as distintas materias, ter un carcter formativo e ser un instrumento para a
mellora tanto dos procesos de ensino como dos procesos de aprendizaxe.
3. Estableceranse as medidas mis adecuadas para que as condicins de realizacin das avaliacins, includa a avaliacin final de etapa, se adapten s necesidades do alumnado con necesidade especfica de apoio educativo; estas adaptacins en ningn caso se tern en conta para minorar as cualificacins obtidas.
4. O profesorado avaliar tanto as aprendizaxes do alumnado como os procesos
de ensino e a sa propia prctica docente, para o que establecer indicadores de
logro nas programacins didcticas.
5. A consellera con competencias en materia educativa garantir o dereito dos
alumnos e alumnas a unha avaliacin obxectiva e a que a sa dedicacin, esforzo e rendemento sexan valorados e recoecidos con obxectividade, para o que
establecern os oportunos procedementos.
6. O profesorado de cada materia decidir, ao termo do curso, se o alumno ou
alumna logrou os obxectivos e acadou o adecuado grao de adquisicin das competencias correspondentes.
O equipo docente, constitudo en cada caso polos profesores e profesoras do estudante, coordinado polo titor ou titora, valorar a sa evolucin no conxunto das
materias e a sa madurez acadmica en relacin cos obxectivos do Bacharelato
e as competencias correspondentes.
7. Coa finalidade de facilitar aos alumnos e alumnas a recuperacin das materias
con avaliacin negativa, a consellera competente en materia educativa regular
as condicins para que os centros organicen as oportunas probas extraordinarias
e programas individualizados nas condicins que se determinen.
Artigo 34. Avaliacin final de Bacharelato
1. Ao finalizar Bacharelato os alumnos e alumnas realizarn unha avaliacin individualizada na que se comprobar o logro dos obxectivos desta etapa e o grao de
adquisicin das competencias correspondentes en relacin coas seguintes materias:
a) Todas as materias xerais cursadas no bloque de materias troncais. No suposto de materias que impliquen continuidade, terase en conta s a materia
cursada en segundo curso.
b) Das materias de opcin cursadas no bloque de materias troncais, en calquera dos cursos. As materias que impliquen continuidade entre os cursos
primeiro e segundo s computarn como unha materia; neste suposto terase
en conta s a materia cursada en segundo curso.
c) Unha materia do bloque de materias especficas cursada en calquera dos
cursos, que non sexa Educacin Fsica nin Relixin.
Pxina 42 de 913

2. S podern presentarse a esta avaliacin aqueles alumnos e alumnas que obtivesen avaliacin positiva en todas as materias. Para estes efectos, s se computarn as materias que como mnimo o alumno ou alumna debe cursar en cada
un dos bloques. No bloque de materias de libre configuracin autonmica s se
computar Lingua Galega e Literatura, con independencia de que os alumnos e
alumnas poidan cursar mis materias do devandito bloque.
3. O Ministerio de Educacin, Cultura e Deporte, establecer para todo o Sistema
Educativo Espaol as caractersticas das probas, e desearaas e establecer o
seu contido para cada convocatoria.
Correspndelle consellera con competencias en educacin fixar os criterios de
avaliacin, os estndares de aprendizaxe avaliables e o deseo das probas que
se apliquen a Lingua Galega e Literatura, que se realizarn de forma simultnea
co resto das probas que compoen as avaliacins finais.
A materia de Lingua Galega e Literatura terase en conta para o clculo da nota
obtida nas devanditas avaliacins finais na mesma proporcin que a materia Lingua Castel e Literatura.
Estarn exentos da realizacin destas probas os alumnos e alumnas que estean
exentos de cursar ou de ser avaliados da materia Lingua Galega e Literatura, segundo a normativa autonmica correspondente.
4. A superacin desta avaliacin requirir unha cualificacin igual ou superior a 5
puntos sobre 10.
Os alumnos e alumnas que non superasen esta avaliacin, ou que desexen elevar a sa cualificacin final de Bacharelato, podern repetir a avaliacin en convocatorias sucesivas, previa solicitude.
Tomarase en consideracin a cualificacin mis alta das obtidas nas convocatorias s que se concorreu.
5. Celebraranse cando menos das convocatorias anuais, unha ordinaria e outra
extraordinaria.
6. No caso de alumnos e alumnas que desexen obter o ttulo de Bacharelato por
mis dunha modalidade, podern solicitar que se lles avale das materias xerais e
de opcin da sa eleccin do bloque de materias troncais, correspondentes s
modalidades escollidas.
7. A administracin educativa poder realizar actuacins de mellora naqueles
centros pblicos con resultados inferiores aos valores que, a tal obxecto, tea establecido. En relacin cos centros concertados estarase normativa reguladora
de concertos.
8. A consellera con competencias en educacin poder establecer medidas de
atencin personalizada dirixidas a aqueles alumnos e alumnas que, tndose presentado avaliacin final de Bacharelato, non a superasen.
Artigo 35. Promocin

Pxina 43 de 913

1. Os alumnos e alumnas promocionarn de primeiro a segundo de Bacharelato

cando superasen as materias cursadas ou tean avaliacin negativa en das materias, como mximo. En todo caso, debern matricularse en segundo curso das
materias pendentes de primeiro. Os centros docentes debern organizar as consecuentes actividades de recuperacin e a avaliacin das materias pendentes.
Para os efectos deste apartado, s se computarn as materias que como mnimo
o alumno ou alumna debe cursar en cada un dos bloques. No bloque de materias
de libre configuracin autonmica s se computar Lingua Galega e Literatura,
con independencia de que os alumnos e alumnas poidan cursar mis materias do
devandito bloque. Sen superar o prazo mximo para cursar o Bacharelato indicado no artigo 28.3, os alumnos e alumnas podern repetir cada un dos cursos de
Bacharelato unha soa vez como mximo, se ben excepcionalmente podern repetir un dos cursos una segunda vez, previo informe favorable do equipo docente.
2. A consellera competente en materia educativa establecer as condicins nas
que un alumno ou alumna que cursase o primeiro curso de bacharelato nunha
determinada modalidade poida pasar ao segundo nunha modalidade distinta.
3. Os alumnos e as alumnas que ao termo do segundo curso tivesen avaliacin
negativa nalgunhas materias podern matricularse delas sen necesidade de cursar de novo as materias superadas ou optar por repetir o curso completo.
Artigo 36. Continuidade entre materias de Bacharelato
A superacin das materias de segundo curso que se indican no anexo VI estar
condicionada superacin das correspondentes materias de primeiro curso indicadas no devandito anexo por implicar continuidade.
Non obstante, o alumnado poder matricularse da materia de segundo curso sen
cursar a correspondente materia de primeiro curso sempre que o profesorado
que a imparta considere que o alumno ou alumna rene as condicins necesarias
para poder seguir con aproveitamento a materia de segundo. En caso contrario,
deber cursar a materia de primeiro curso, que ter a consideracin de materia
pendente, se ben non ser computable para os efectos de modificar as condicins nas que promocionara a segundo.
Artigo 37. Ttulo de Bacharel
1. Para obter o ttulo de Bacharel ser necesaria a superacin da avaliacin final
de Bacharelato, as como unha cualificacin final de Bacharelato igual ou superior
a 5 puntos sobre 10. A cualificacin final desta etapa deducirase da seguinte
ponderacin:
a) cun peso do 60 %, a media das cualificacins numricas obtidas en cada
unha das materias cursadas en Bacharelato.
b) cun peso do 40 %, a nota obtida na avaliacin final de Bacharelato.
As mesmo, conforme o disposto nos artigos 44.4 e 50.2 da lei 2/2006, do 3 de
maio, respectivamente, os alumnos e alumnas que se atopen en posesin dun ttulo de Tcnico ou de Tcnico Superior ou de Tcnico dos Ensinos Profesionais
Pxina 44 de 913

de Msica ou de Danza, podern obter o ttulo de Bacharel pola superacin da

avaliacin final de Bacharelato en relacin coas materias do bloque de materias
troncais que como mnimo se deban cursar na modalidade e opcin que escolla o
alumno ou alumna.
No ttulo de Bacharel deber facerse referencia a que o devandito ttulo obtvose
da forma indicada no pargrafo anterior, as como a cualificacin final de Bacharelato, que ser a nota obtida na avaliacin final de Bacharelato.
2. O ttulo de Bacharel facultar para acceder s distintos ensinanzas que constiten a educacin superior establecidas no artigo 3.5 da Lei Orgnica 2/2006, do 3
de maio, de Educacin.
3. No ttulo de Bacharel constar cando menos a seguinte informacin:
a) Modalidade cursada. No caso de alumnos e alumnas que desexen obter o
ttulo de Bacharelato por mis de unha modalidade, faranse constar as modalidades que superasen na avaliacin final.
b) Cualificacin final de Bacharelato.
4. A avaliacin positiva en todas as materias do Bacharelato sen superar a avaliacin final desta etapa dar dereito ao alumno ou alumna a obter un certificado
que fornecer efectos laborais e os acadmicos previstos nos artigos 41.2.b),
41.3.a), e 64.2.d) da Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio.
TTULO IV
Programas educativos
Artigo 38. Bibliotecas escolares e lectura
1. Os centros educativos debern inclur dentro do seu proxecto educativo un
programa de centro de promocin da lectura (Proxecto Lector de Centro) no que
integren as actuacins destinadas ao fomento da lectura, da escritura e das habilidades no uso, no tratamento e na producin da informacin, en apoio da adquisicin das competencias clave.
2. Este programa de centro ser o referente para a elaboracin dos plans anuais
de lectura que se incluirn na programacin xeral anual.
3. Fomentarase a existencia dunha biblioteca escolar, instrumento fundamental
para o desenvolvemento do programa de promocin da lectura (Proxecto Lector
de Centro), como centro de referencia de recursos da lectura da informacin e da
aprendizaxe e punto de encontro entre alumnado, profesorado e familias que facilite a comunicacin, a creatividade, as aprendizaxes e o traballo colaborativo
ademais de estimular os intercambios culturais no centro.
4. Correspndelle direccin do centro a aprobacin do programa de promocin
da lectura logo da proposta realizada polo claustro de profesorado. Procurarase a
adecuada coordinacin, no seu caso, co proxecto de educacin dixital do centro
de xeito que se reforce a adquisin das competencias para uso, tratamento e

Pxina 45 de 913

producin de informacin por parte do alumnado e se aproveiten eficientemente

os recursos a disposicin da comunidade educativa.
Artigo 39. Educacin dixital.
1. A consellera con competencias en materia de educacin promover o uso das
tecnoloxas da informacin e da comunicacin na aula como medio didctico
apropiado e valioso para desenvolver as tarefas de ensino e aprendizaxe.
2. Os contornos virtuais de aprendizaxe que se empreguen nos centros docentes
sostidos con fondos pblicos facilitarn a aplicacin de plans educativos especficos, deseados polos centros docentes para a consecucin de obxectivos concretos do currculo, e debern contribur extensin do concepto de aula no tempo e no espazo.
3. A consellera con competencias en materia de educacin ofrecer plataformas
dixitais e tecnolxicas de acceso para toda a comunidade educativa, que podern
incorporar recursos didcticos achegados polas administracins educativas e outros axentes para o seu uso compartido.
4. Os centros docentes que desenvolvan o currculo nun contorno dixital debern
establecer un proxecto de educacin dixital que formar parte do seu proxecto
educativo e deber contar coa aprobacin da consellera competente en materia
educativa, segundo o procedemento que se estableza.
Artigo 40. Promocin de estilos de vida saudable
1. A consellera competente en materia educativa promover medidas para
que a actividade fsica e a dieta equilibrada formen parte do comportamento xuvenil.
2. Os centros educativos desenvolvern medidas especficas dentro do seu
proxecto educativo de xeito que se promova a prctica diaria de deporte e exercicio fsico por parte dos alumnos e das alumnas durante a xornada escolar en relacin coa promocin dunha vida activa, saudable e autnoma.
2. O deseo, a coordinacin e a supervisin das medidas que se adopten sern asumidas polo profesorado coa cualificacin ou especializacin adecuada, e
de acordo cos recursos dispoibles.
Disposicin adicional primeira. Adaptacin de referencias
As referencias realizadas pola normativa vixente s modalidades, vas e materias
de Educacin Secundaria Obrigatoria e Bacharelato entenderanse realizadas s
modalidades, bloques de materias e materias correspondentes recollidas neste
decreto.
Disposicin adicional segunda. Aprendizaxe de linguas estranxeiras
1. Na imparticin de materias en linguas estranxeiras os centros aplicarn o disposto no captulo IV do Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingismo no
ensino non universitario de Galicia.
2. Os centros que impartan unha parte das materias do currculo en linguas estranxeiras aplicarn, en todo caso, os criterios para a admisin do alumnado esPxina 46 de 913

tablecidos na Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio. Entre tales criterios non se incluirn requisitos lingsticos.
3. A lingua galega ou castel s se utilizarn como apoio no proceso de aprendizaxe da lingua estranxeira. Priorizaranse a comprensin e a expresin oral.
4. Procurarase que ao longo da etapa o alumnado adquira a terminoloxa propia
das materias nas linguas cooficiais correspondentes e na lingua estranxeira.
5. Estableceranse medidas de flexibilizacin e alternativas metodolxicas na ensinanza e avaliacin da lingua estranxeira para o alumnado con discapacidade,
en especial para aquel que presenta dificultades na sa expresin oral. Estas
adaptacins en ningn caso se tern en conta para minorar as cualificacins obtidas.
Disposicin adicional terceira. Ensinanzas de relixin
1. As ensinanzas de relixin incluiranse na Educacin Secundaria Obrigatoria e o
Bacharelato de acordo co establecido nos artigos 13, 14, 30 e 31 deste decreto.
2. As Administracins educativas garantirn que, ao inicio do curso, os pais, nais
ou titores legais e no seu caso o alumnado poidan manifestar a sa vontade de
que estes reciban ou non reciban ensinanzas de relixin.
3. A determinacin do currculo da ensinanza de relixin catlica e das diferentes
confesins relixiosas coas que o Estado espaol subscribiu Acordos de Cooperacin en materia educativa ser competencia, respectivamente, da xerarqua eclesistica e das correspondentes autoridades relixiosas.
4. A avaliacin da ensinanza da relixin realizarase de acordo co indicado nos artigos 23 e 35 deste decreto.
Disposicin adicional cuarta. Educacin de persoas adultas
1. Por va regulamentaria poderanse establecer currculos especficos para a
educacin de persoas adultas que conduzan obtencin dos ttulos de Graduado
en Educacin Secundaria Obrigatoria e de Bacharelato.
2. Nos centros educativos pblicos ou privados autorizados para impartir ensino a
distancia de persoas adultas, as avaliacins finais para a obtencin de ttulos oficiais previstos neste decreto sern realizadas na forma que se determine pola
Administracin educativa que autorizase ou s que estean adscritos os devanditos centros.
3. Se o alumno ou alumna reside fra da localidade na que o centro autorizado
estea situado, as avaliacins externas poderanse realizar fra da devandita localidade, de acordo co establecido por convenio de colaboracin entre os centros
de educacin a distancia de persoas adultas, ou a travs doutras formas que garantan o correcto desenvolvemento das probas.
Disposicin adicional quinta.Documentos oficiais de avaliacin
1. Os documentos oficiais de avaliacin son: o expediente acadmico, as actas
de avaliacin, o informe persoal por traslado, o consello orientador de cada un
Pxina 47 de 913

dos cursos de Educacin Secundaria Obrigatoria, e os historiais acadmicos de

Educacin Secundaria Obrigatoria e Bacharelato. As mesmo, tern a consideracin de documentos oficiais os relativos avaliacin final de Educacin Secundaria Obrigatoria e avaliacin final de Bacharelato s que se refiren, respectivamente, os artigos 22 e 34 do presente decreto.
A consellera con competencias en materia educativa establecer os procedementos oportunos para garantir a autenticidade dos documentos oficiais de avaliacin, a integridade dos datos recolleitos nos mesmos e a sa supervisin e
custodia.
Os documentos oficiais de avaliacin sern visados polo director do centro e levarn as firmas autgrafas das persoas que corresponda en cada caso. Tamn
constar o nome e os apelidos do asinante, as como a referencia ao cargo ou
atribucin docente. O historial acadmico e, no seu caso, o informe persoal por
traslado considranse documentos bsicos para garantir a mobilidade do alumnado por todo o territorio nacional.
Os documentos oficiais de avaliacin debern recoller sempre a norma que regula o currculo correspondente e, cando deban de fornecer efectos fra do mbito
da Comunidade Autnoma estarase ao disposto no artigo 36.3 da Lei 30/1992, do
26 de novembro, de Rxime Xurdico das Administracins Pblicas e do Procedemento Administrativo Comn.
2. Os resultados da avaliacin expresaranse na Educacin Secundaria Obrigatoria mediante unha cualificacin numrica, sen empregar decimais, nunha escala
de un a dez, que ir acompaada dos seguintes termos: Insuficiente (IN), Suficiente (Su), Ben (BI), Notable (NT), Sobresaliente (SB), aplicndose as seguintes
correspondencias:
Insuficiente: 1, 2, 3 ou 4.
Suficiente: 5.
Ben: 6.
Notable: 7 ou 8.
Sobresaliente: 9 ou 10.
En Bacharelato, os resultados da avaliacin das materias expresaranse mediante
cualificacins numricas de cero a dez sen decimais, e consideraranse negativas
as cualificacins inferiores a cinco.
Cando o alumnado non se presente s probas extraordinarias consignarase Non
Presentado (NP).
A nota media de cada etapa ser a media aritmtica das cualificacins numricas
obtidas en cada unha das materias, redondeada centsima mis prxima e no
caso de equidistancia superior. A situacin Non Presentado (NP) equivaler
cualificacin numrica mnima establecida para cada etapa, salvo que exista
unha cualificacin numrica obtida para a mesma materia en proba ordinaria, en
cuxo caso terase en conta esta cualificacin.
Pxina 48 de 913

A consellera con competencias en materia educativa poder arbitrar procedementos para outorgar unha Mencin Honorfica ou Matrcula de Honra aos alumnos e alumnas que demostrasen un rendemento acadmico excelente ao final de
cada etapa para a que se outorga ou na avaliacin final.
3. As actas de avaliacin estenderanse para cada un dos cursos e pecharanse ao
termo do perodo lectivo ordinario e na convocatoria das probas extraordinarias.
Comprendern a relacin nominal do alumnado que compn o grupo xunto cos
resultados da avaliacin das materias, expresados nos termos dispostos para cada etapa no apartado 2 desta disposicin, e as decisins sobre promocin e permanencia.
Nas actas de segundo e posteriores cursos de Educacin Secundaria Obrigatoria
e de segundo curso de Bacharelato figurar o alumnado con materias non superadas do curso anterior. En cada un destes cursos estenderanse actas de avaliacin de materias pendentes ao termo do perodo lectivo ordinario e da convocatoria da proba extraordinaria.
Nas actas correspondentes ao cuarto curso de Educacin Secundaria Obrigatoria
e ao segundo curso de Bacharelato, farase constar que o alumno rene as condicins necesarias para poder presentarse avaliacin final da etapa correspondente.
As actas de avaliacin sern asinadas por todo o profesorado do grupo en Educacin Secundaria Obrigatoria e Bacharelato, e levarn o visto bo do director do
centro. A sa custodia e arquivo correspndelles aos centros escolares. A xestin
electrnica das mesmas realizarase, no seu caso, de acordo co procedemento
que se determine.
4. O expediente acadmico recoller, xunto cos datos de identificacin do centro,
os do alumno ou alumna, as como a informacin relativa ao seu proceso de avaliacin. Abrirase no momento de incorporacin ao centro e recoller, cando menos, os resultados da avaliacin coas cualificacins obtidas, as decisins de promocin de etapa, as medidas de apoio educativo e as adaptacins curriculares
que se adoptasen para o alumno ou alumna.
A custodia e arquivo dos expedientes acadmicos do alumnado correspndelles
aos centros docentes nos que se realizaron os estudos das ensinanzas correspondentes e a sa cobertura e custodia ser supervisada pola Inspeccin educativa.
5. A consellera competente en materia educativa adoptar as medidas adecuadas para a conservacin e traslado en caso de supresin ou extincin do centro.
6. O historial acadmico de Educacin Secundaria Obrigatoria e o historial acadmico de Bacharelato son os documentos oficiais que reflicten os resultados da
avaliacin e as decisins relativas ao progreso acadmico do alumnado na etapa
correspondente; os devanditos documentos estenderanse en impreso oficial, levarn o visto bo do director e tern valor acreditativo dos estudos realizados; como mnimo recollern os datos identificativos do estudante, a modalidade ou opcin elixida e as materias cursadas en cada un dos anos de escolarizacin xunto
Pxina 49 de 913

cos resultados da avaliacin obtidos para cada unha delas e a expresin da convocatoria concreta (ordinaria ou extraordinaria), as decisins sobre promocin e
permanencia, a nota media da etapa, a informacin relativa aos cambios de centro, as medidas curriculares e organizativas aplicadas, e as datas nas que se
produciron os diferentes feitos.
As mesmo, con respecto avaliacin final de etapa debern consignarse, para
cada modalidade ou opcin superada polo alumno ou alumna, a cualificacin
numrica obtida en cada unha das materias, as como a nota obtida na avaliacin
final e a cualificacin final da etapa resultante para a devandita modalidade.
No caso do historial da Educacin Secundaria Obrigatoria incluiranse ademais as
conclusins dos consellos orientadores.
Cando o alumno ou alumna se traslade a outro centro para proseguir os seus estudos, o centro de orixe remitir ao de destino, e por peticin deste, o historial
acadmico da etapa correspondente e o informe persoal por traslado, no seu caso. O centro receptor abrir o correspondente expediente acadmico. A matriculacin adquirir carcter definitivo unha vez recibido o historial acadmico. O informe persoal por traslado conter os resultados das avaliacins parciais que se
realizaron, a aplicacin, no seu caso, de medidas curriculares e organizativas, e
todas aquelas observacins que se consideren oportunas relativas ao progreso
xeral do estudante.
O historial acadmico correspondente a cada unha das ensinanzas entregarase
ao alumnado cando remate esta e, en calquera caso, ao finalizar a sa escolarizacin na ensinanza en rxime ordinario. Esta circunstancia reflectirase no correspondente expediente acadmico.
7. O informe persoal por traslado servir para garantir a continuidade do proceso
de aprendizaxe de quen se traslade a outro centro sen conclur o curso na Educacin Secundaria Obrigatoria ou Bacharelato. Conter os resultados das avaliacins parciais que se realizaron, a aplicacin, no seu caso, de medidas curriculares e organizativas, e todas aquelas observacins que se consideren oportunas
sobre o progreso xeral do alumno.
O informe persoal por traslado ser elaborado e asinado polo titor, co visto bo do
director, a partir dos datos facilitados polos profesores das reas, materias ou
mbitos.
8. No referente obtencin dos datos persoais do alumnado, cesin dos mesmos duns centros a outros e seguridade e confidencialidade destes, estarase
ao disposto na lexislacin vixente en materia de proteccin de datos de carcter
persoal e, en todo caso, ao establecido na disposicin adicional vixsima terceira
da Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio.
9. Os documentos oficiais de avaliacin e os seus procedementos de validacin
descritos nos apartados anteriores podern ser substitudos polos seus equivalentes realizados por medios electrnicos, informticos ou telemticos, sempre
que quede garantida a sa autenticidade, integridade, conservacin, e se cumpran as garantas e os requisitos establecidos pola Lei Orgnica 15/1999, do 13
Pxina 50 de 913

de decembro, de Proteccin de Datos de Carcter Persoal, pola Lei 11/2007, do

22 de xuo, de acceso electrnico dos cidadns aos servizos pblicos, e pola
normativa que as desenvolve.
O expediente electrnico estar constitudo, cando menos, polos datos contidos
nos documentos oficiais de avaliacin, e cumprir co establecido no Real Decreto
4/2010, do 8 de xaneiro, polo que se regula o Esquema Nacional de Interoperabilidade no mbito da Administracin Electrnica.
Disposicin adicional sexta. Calendario escolar
1. O calendario escolar, que fixar anualmente a consellera competente en materia educativa, comprender un mnimo de 175 das lectivos para os ensinos
obrigatorios.
2. En calquera caso, no cmputo do calendario escolar incluiranse os das dedicados s avaliacins previstas nos artigos 22 E 34.
Disposicin derrogatoria nica. Derrogacin normativa
A partir da total implantacin das modificacins indicadas na disposicin final primeira, quedarn derrogadas as seguintes normas:
a) Decreto 133/2007, do 5 de xullo, polo que se regulan as ensinanzas da educacin secundaria obrigatoria na Comunidade Autnoma de Galicia.
b) Decreto 126/2008, do 19 de xuo, polo que se establece a ordenacin e o
currculo do bacharelato na Comunidade Autnoma de Galicia.
Disposicin final primeira. Calendario de implantacin
1. As modificacins introducidas no currculo, a organizacin, obxectivos, requisitos para a obtencin de certificados e ttulos, programas, promocin e avaliacins
da Educacin Secundaria Obrigatoria implantaranse para os cursos primeiro e
terceiro no curso escolar 2015-2016, e para os cursos segundo e cuarto no curso
escolar 2016-2017.
A avaliacin final da Educacin Secundaria Obrigatoria correspondente convocatoria que se realice no ano 2017 non ter efectos acadmicos. Nese curso escolar s se realizar unha nica convocatoria.
2. As modificacins introducidas no currculo, a organizacin, obxectivos, requisitos para a obtencin de certificados e ttulos, programas, promocin e avaliacins
de Bacharelato implantaranse para o primeiro curso no curso escolar 2015-2016,
e para o segundo curso no curso escolar 2016-2017.
A avaliacin final de Bacharelato correspondente s das convocatorias que se
realicen no ano 2017 unicamente terase en conta para o acceso Universidade,
pero a sa superacin non ser necesaria para obter o ttulo de Bacharelato. Tamn se ter en conta para a obtencin do ttulo de Bacharelato polos alumnos e
alumnas que se atopen en posesin dun ttulo de Tcnico de grao medio ou superior de Formacin Profesional ou dos Ensinos Profesionais de Msica ou de

Pxina 51 de 913

Danza, de conformidade, respectivamente, cos artigos 44.4 e 50.2 da Lei Orgnica 2/2006, do 3 de maio.
Disposicin final segunda. Desenvolvemento
Facltase persoa titular da Consellera de Cultura, Educacin e Ordenacin
Universitaria para ditar cantas disposicins sexan precisas, no mbito das sas
competencias, para a execucin e desenvolvemento do presente decreto.
Disposicin final terceira. Entrada en vigor
Este decreto entrar en vigor o da seguinte ao da sa publicacin no Diario Oficial de Galicia.

Pxina 52 de 913

2.

Anexos

2.1

Anexo I. Bloque de materias troncais

2.1.1

Artes Escnicas
Introducin
As artes escnicas constiten manifestacins artsticas e socioculturales que se caracterizan tanto polos procesos comunicativos singulares que promueven como polo feito de que se materializan na escena a travs da integracin e da sntese doutras expresins artsticas, desde as literarias ata as plsticas.
A teatralidade, elemento diferencial do feito escnico,presenta mltiples formas. Manifstase nunha danza popular, nunha comedia rural ou nas propostas mis novedosas de presentacin escnica, sen esquecer outras manifestacins de carcter
tradicional que anda hoxe se celebran en multitude de comunidades como, por exemplo, as festas populares, onde se fai uso, implcita ou explcitamente, de recursos e instrumentos expresivos tpicos do drama.
A expresin teatral, caracterstica singular e diferencial das artes escnicas, entndese como unha manifestacin humana de carcter cultural e artstico, na que se produce un acto comunicativo entre un actor e un espectador, considerando que
trminos como actor e espectador pdense aplicar a unha gama variada de suxeitos, sen circunscribirlos necesariamente ao espazo dunha sala de teatro. A expresin teatral ten a sa xnese e fundamento na expresin dramtica, aquel tipo de
conduta na que os seres humanos, no seu comportamento cotin, fan uso do xogo de roles nos seus procesos de expresin e comunicacin.
A materia Artes Escnicas pretende ofrecer ao alumnado un amplo repertorio de coecementos, aptitudes e destrezas propiasde las artes escnicas, manifestaciones de naturaleza social, cultural y artstica poseedoras de cdigos especficos y significativamente diferenciadores, con posibilidades de sinergias con el resto de las expresiones del arte.
Como materia del nivel de enseanza de Bachillerato, la dicotoma teora-prctica debe manter un equilibrio a lo largo de todo el curso.
Os alumnos e as alumnas, ademais dos contidos puramente tericos, podern desenvolver competencias comunicativas, sociais, expresivas, creativas e aquelas relacionadas coa resolucin de problemas e a autonoma persoal, estimulando a sa
interaccin co medio e garantindo, polo tanto, o logro de fins formativos e propeduticos asignados a esta etapa. Ao entender a dimensin integral das artes escnicas, os alumnos e alumnas sern capaces de relacionar estas artes coas demais.
Ademais, o alumnado que cursa esta materia aprende a expresar, comunicar e recibir pensamentos, emocins, sentimentos e ideas, propias e alleas, mediante o uso das mis variadas tcnicas e destrezas inherentes s artes escnicas.
Os contidos da materia se articulan en torno a dous eixes de actuacin: por unha banda, potenciar a formacin integral do individuo e, por outra, incidir na sa formacin humanista e artstica a travs da apropiacin dun coecemento amplo das artes escnicas, como son o teatro, o circo, a danza, a pera e outras de creacin mis recente, como a performance, consideradas desde diferentes perspectivas e partindo da vivencia e experiencia de conceptos e situacins. A materia Artes Escnicas concibiuse en torno a cinco grandes bloques:
O primeiro bloque, as artes escnicas e o seu contexto histrico, permite ao estudante o descubrimento das artes escnicas desde un punto de vista histrico, tanto diacrnica como sincrnicamente, e xeogrfico, ao mesmo tempo que lle proporciona un panorama xeral das artes escnicas tanto nos elementos comns como nas diferenzas significativas e diferenciadoras.
O segundo bloque, a expresin e a comunicacin escnica orintase ao desenvolvemento das capacidades expresivas e creativas, por medio dun conxunto de actividades cunha dimensin fundamentalmente prctica que permitan a exploracin,
anlise e utilizacin dos diferentes sistemas, medios e cdigos de significacin escnica.
O terceiro bloque, a interpretacin nas artes escnicas, ocpase das destrezas, capacidades e habilidades expresivas e creativas, coa finalidade de abordar a recreacin e representacin da accin dramtica a partir dos mis variados estmulos, en
proxectos de traballo orientados construcin de escenas que mostren todo tipo de personaxes, situacins e conflitos.
O cuarto bloque, a representacin e a escenificacin, ten carcter integrador. O estudo prctico das diferentes tipologas de espectculo, dos procesos de comentario, anlise e adaptacin de textos dramticos e non dramticos e dos procedementos de dramaturgia culmnase coa realizacin dun proxecto global de posta en escena dun espectculo concreto, establecendo e estructurando os elementos de significacin a utilizar e as relacins entre os mesmos. Tamn require a organizacin e
planificacin dos ensaios e a distribucin de tarefas aos equipos de traballo. Trtase entn de ejemplificar, con casos concretos, o camio que leva do texto ao espectculo e o papel que habern de cumprir os integrantes da nmina teatral, as sas
funcins e responsabilidades.
Para rematar, o quinto bloque, a recepcin de espectculos escnicos, orintase ao desenvolvemento de competencias en anlises, a interpretacin e o comentario de espectculos escnicos. Partindo do concepto de pblico e en funcin da forte
dimensin social e colectiva da recepcin teatral, abordarase o estudo dos instrumentos e estratexias analticas propias do proceso de recepcin a partir de casos prcticos que permitan o desenvolvemento de debates e a confrontacin de opinins,
coa finalidade de potenciar unha lectura reflexiva e crtica do acontecer artstico e cultural, realizada con rigor e coherencia.
Con iso se potencia por igual o saber, o saber facer e o saber ser, utilizando para iso un amplo corpus de coecementos, tcnicas, recursos e actividades que inciden favorablemente na adquisicin dun amplo capital cultural e dunha cultura escnica
suficiente.
Ao mesmo tempo, a travs das diferentes modalidades de expresin escnica pdense recrear todo tipo de problemas, situacins e conflitos e a anlise e elaboracin de discursos, xa sexan artsticos, ideolxicos, sociais ou doutro tipo, permite

Pxina 53 de 913

afondar nun coecemento reflexivo do mundo que nos rodea e nunha relacin dinmica e crtica coa nosa contorna, favorecendo a autonoma persoal e a transicin vida adulta, as como na capacidade de discriminacin entre o susceptible de pervivencia no tempo e o pasaxeiro. Nesa direccin, faise necesario incidir no feito de que a materia orintase ao desenvolvemento do potencial expresivo e creativo do alumnado, promocin dun coecemento diverso das artes escnicas, para acabar formando persoas autnomas, tolerantes, participativas, solidarias, creativas e cunha slida cultura artstica. Como todas as disciplinas artsticas, o seu estudo mellora as capacidades do estudante que as cursa, potenciando a sa creatividade, a
sa capacidade de tomar decisins de xeito global, desenvolvendo reas de pensamento diferentes s puramente racionais e mellorando a expresin e a comunicacin a todos os niveis.
Finalmente persegue que o alumnado valore positivamente as artes escnicas como unha forma de lecer, tanto na recepcin como na creacin, ou como unha va futura de especializacin profesional.

2 de bacharelato
Artes Escnicas. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. As artes escnicas e seu contexto histrico

b
h
j

B1.1. Concepto e tipoloxa das artes escnicas. O

teatro, a danza, a pera, e a performance.
B1.2. Elementos comns s artes escnicas: dramaticidade e teatralidade.
B1.3. Natureza, descricin e clasificacin dos cdigos
de significacin escnica

B1. Demostrar un coecemento slido e crtico dos

conceptos fundamentais das artes escnicas.

AEB.1.1.1 Coece e valora a xnese e a evolucin

histrica das diferentes modalidades de espectculo
escnico.

k
l
i

B4. As artes escnicas e as sas grandes tradicins:

Oriente e Occidente.
B5. As artes escnicas e a sa historia: momentos de
cambio e transformacin.

B2. Identificar, comprender e explicar as caractersticas fundamentais das diferentes formas da representacin e o espectculo escnico, nunha perspectiva
histrica.

AEB.1.2.1 Identifica os diferentes tipos de espectculo CCEC

escnico presentes na contorna en funcin das sas
CAA
caractersticas.

b
d
h

B1.2. Elementos comns s artes escnicas: dramaticidade e teatralidade.

B1.3. Natureza, descricin e clasificacin dos cdigos
de significacin escnica

B3 Identificar, valorar e saber utilizar os diferentes

estilos escnicos e paradigmas interpretativos.

Bloque 2. A expresin e a comunicacin escnica

Pxina 54 de 913

CCEC

AEB.1.2. Explica, utilizando un vocabulario especfico

e adecuado, as caractersticas das diferentes formas
de representacin.

CD
CCL

AEB.1 2.3 Recoece e sita no tempo e estilo os

distintos espectculos visionados no aula.

CAA
CD
CSC

AEB1 3.1 Utiliza diferentes formas de crear mundos

dramticos en funcin de criterios estticos e artsticos.

CAA
CSIEE

AEB1 3.2 Aplica os recursos expresivos dispoibles

para a construcin de personaxes.

CAA
CCL
CMCCT

Artes Escnicas. 2 Bacharelato

Obxectivos
l
i
e

b
j
l

k
l
j
c

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

B2.1. Exploracin e desenvolvemento harmnico dos

instrumentos do intrprete: expresin corporal, xestual, oral e rtmico-musical.
B2.2. Exploracin dos elementos na expresin: personaxe, situacin, accin e conflito.
B2.3. Exploracin e desenvolvemento de procesos:
anlise, caracterizacin e construcin do personaxe.
B2.4. Exploracin e desenvolvemento de tcnicas:
xogo dramtico, improvisacin, dramatizacin e creacin colectiva.
B2.5. Anlise e control de recursos literarios e outros
materiais

B2.1. Demostrar as capacidades expresivas e creativas necesarias para a recreacin da accin dramtica
e dos elementos que a configuran.

AEB.2.1.1 Desenvolve as sas capacidades expresivas e creativas.

B2.1. Exploracin e desenvolvemento harmnico dos

instrumentos do intrprete: expresin corporal, xestual, oral e rtmico-musical.
B2.2. Exploracin dos elementos na expresin: personaxe, situacin, accin e conflito.
B2.3. Exploracin e desenvolvemento de procesos:
anlise, caracterizacin e construcin do personaxe.
B2.4. Exploracin e desenvolvemento de tcnicas:
xogo dramtico, improvisacin, dramatizacin e creacin colectiva.

B2.2Interpretar pezas nas que se valoren as destrezas AEB2.2.1 Aplica as habilidades tcnicas necesarias
e habilidades adquiridas.
nas actividades de interpretacin.

B2.6. Anlise do rol e do personaxe: da conduta

dramtica conduta teatral.
B2.7. Estudo da escena como espazo significante.
B2.8. Exploracin e desenvolvemento de recursos
plsticos: deseo da escena, indumentaria, maquillaxe, iluminacin e recursos sonoros.

B2.3. . Coecer e utilizar as diferentes tcnicas para a AEB2.3.1 Constre personaxes e sitaos en todo tipo
recreacin da accin dramtica, o deseo de personade situacins, desenvolvendo as accins propias dos
xes e a configuracin de situacins e escenas.
mesmos.

Competencias clave
CCEC
CSC

AEB.2.1.2 Demostra implicacin en mellraa das sas CAA

capacidades a travs do traballo individual e colectivo. CCL

AEB2.2.1 Colabora co grupo e respecta as regras

fixadas para lograr un resultado acorde coas sas
propias posibilidades.

CAA
CD
CMCCT

CSC

CCEC
CAA

AEB2.3.2 Manexa con propiedade todos os conceptos CAA

referidos aos elementos que interveen na expresin CD
e a comunicacin escnica.
Bloque 3. A interpretacin nas artes escnicas

J
g

B3.1. Presentacin e estudo das teoras da interpretacin.

B3.1. Investigar sobre as diferentes teoras de interpretacin.

Pxina 55 de 913

AEB3.1.1 Coece e explica razoadamente as diferen- CAA

tes teoras da interpretacin.
CD
CCL

Artes Escnicas. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

k
l
d

B3.2. Anlise do personaxe a partir da situacin, a

accin, o conflito, os seus obxectivos e funcins.
B3.3. A partitura interpretativa e a sa execucin

B3.2. Mostrar motivacin, interese e capacidade para AEB3.2.1 Manexa fontes de documentacin en proceo traballo en grupo e para a asuncin de tarefas e ressos bsicos de indagacin e investigacin.Valora a
implicacin no traballo diario do aula e a participacin
ponsabilidades en proxectos colectivos.
activa nas diferentes actividades e tarefas implcitas
nos procesos de aprendizaxe.

CCL
CSC

h
b

B3.2. Anlise do personaxe a partir da situacin, a

accin, o conflito, os seus obxectivos e funcins.
B3.3. A B3.3. A partitura interpretativa e a sa execucin

B3.3. Desenvolver destrezas, capacidades e habilida- AEB3.3.1 Mostra interese polo desenvolvemento das CSIEE
des expresivas e creativas coa finalidade de abordar a
sas propias capacidades interpretativas e expresivas.
recreacin e representacin da accin dramtica.

Bloque 4. A representacin e a escenificacin

D
E
F
G
i

I
H
j

B4.1. O espectculo escnico: concepto e caracters- B4.1. Participar no deseo e realizacin de proxectos
ticas de cada unha das artes escnicas(teatro, danza,
de creacin e difusin escnica, asumindo diferentes
pera...)
roles.
B4.2. Tipoloxas bsicas do espectculo escnico:
clsico, de vangarda, corporal, occidental, oriental, de
obxectos, musical, de interior, de ra.
B4.3. Outras formas de presentacin escnica:
happening, performance, vdeo-teatro ou teatro-danza.
B4.4. O deseo dun espectculo: equipos, fases e
reas de traballo.
B4.5. A dramaturxia no deseo dun proxecto escnico.
B4.6. A producin e realizacin dun proxecto de
creacin escnica.
B4.7. A direccin de escena de proxectos escnicos.
B4.8. Os ensaios: tipoloxa, finalidades e organizacin.
B4.9. Exhibicin e distribucin de produtos escnicos.
B4.10. A coreografa na creacin dun proxecto escnico.

AEB4.1.1 Valora a implicacin na creacin e a exhibi- CAA

cin de espectculos escnicos, asumindo e realizan- CSIEE
do as tarefas do rol que en cada caso deba desempe CSC
ar.

B4.1. O espectculo escnico: concepto e caracters- B4.2. Coecer e comprender os procesos e fases
AEB4.2.1 Participa activamente no deseo e realizaticas de cada unha das artes escnicas(teatro, danza,
presentes nun proxecto de escenificacin, identificancin dun proxecto escnico.
do e valorando as tarefas e responsabilidades de cada
pera...)
creador individual.
B4.2: Tipoloxas bsicas do espectculo escnico:
clsico, de vangarda, corporal, occidental, oriental, de
obxectos, musical, de interior, de ra.
B4.3. Outras formas de presentacin escnica:
happening, performance, vdeo-teatro ou teatro-danza.
B4.4. O deseo dun espectculo: equipos, fases e

Pxina 56 de 913

CSIEE

Artes Escnicas. 2 Bacharelato

Obxectivos

g
j
l
c

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

reas de traballo.
B4.5. A dramaturxia no deseo dun proxecto escnico.
B4.6. A producin e realizacin dun proxecto de
creacin escnica.
B4.7. A direccin de escena de proxectos escnicos.
B4.8. Os ensaios: tipoloxa, finalidades e organizacin.
B4.9. Exhibicin e distribucin de produtos escnicos.
B4.10. A coreografa na creacin dun proxecto escnico.

AEB4.2.2 Identifica con precisin os diferentes roles e

as actividades e tarefas propias de cada rol.

CAA
CCEC

B4.1. O espectculo escnico: concepto e caracters- B4.3. Organizar e planificar os ensaios e a distributicas de cada unha das artes escnicas (teatro, danza,
cin de tarefas aos equipos de traballo.
pera...).
B4.2. Tipoloxas bsicas do espectculo escnico:
clsico, de vangarda, corporal, occidental, oriental, de
obxectos, musical, de interior, de ra.
B4.3. Outras formas de presentacin escnica:
happening, performance, vdeo-teatro ou teatro-danza.
B4.4. O deseo dun espectculo: equipos, fases e
reas de traballo.
B4.5. A dramaturxia no deseo dun proxecto escnico.
B4.6. A producin e realizacin dun proxecto de
creacin escnica.
B4.7. A direccin de escena de proxectos escnicos.
B4.8. Os ensaios: tipoloxa, finalidades e organizacin., finalidades e organizacin.
B4.9. Exhibicin e distribucin de produtos escnicos.
B4.10. A coreografa na creacin dun proxecto escnico.

AEB4.3.1 Asume o papel que debe cumprir como

integrante da nmina teatral desempeando de xeito
responsable as sas funcins.

CAA
CSIEE
CCEC

Bloque 5. A recepcin de espectculos escnicos

J
d
h

B5.1. O pblico: concepto e tipoloxas.

B5.2. Aspectos bsicos do proceso de recepcin.
B5.3. Anlise dos espectculos escnicos.
B5.4. A crtica escnica nos seus aspectos bsicos.

B5.1. Analizar e comentar, con actitude reflexiva e

AEB5.1.1 Identifica e reflexiona sobre as caracterstiesprito crtico, todo tipo de textos dramticos e especcas e presupostos de textos dramticos y e especttculos teatrais, identificando e valorando as sas caculos teatrais con esprito crtico.
ractersticas singulares e os seus orzamentos artsticos.
AEB5.1.2 Realiza crticas escnicas, con rigor y
solidez, utilizando a terminoloxa adecuada.

Pxina 57 de 913

CAA
CSIEE
CCEC
CSC

Artes Escnicas. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
AEB5.1.3 Consulta as fontes de informacin adecuadas para a elaboracin dos traballos encomendados.

B
A
k

B
j

2.1.2

B5.1. O pblico: concepto e tipoloxas.

B5.2. Aspectos bsicos do proceso de recepcin.
B5.3. Anlise dos espectculos escnicos.
B5.4. A crtica escnica nos seus aspectos bsicos.

B5.2. Coecer o concepto de pblico, e realizar unha AEB5.2.1 Coece e describe o concepto de pblico e
lectura reflexiva e crtica do acontecer artstico e cultuafonda no proceso de recepcin.
ral, con rigor e coherencia.

B5.1. O pblico: concepto e tipoloxas.

B5.2. Aspectos bsicos do proceso de recepcin.
B5.3. Anlise dos espectculos escnicos.
B5.4. A crtica escnica nos seus aspectos bsicos.

B5.3. Analizar os procesos de creacin e difusin

escnica en Galicia.

Competencias clave
CCL
CMCCT
CAA

AEB5.2.2 Comprende a complexidade do fenmeno

CCEC
artstico extraendo conclusins propias e reelaborando
os coecementos adquiridos na materia
ADB5.3.1. Coece, identifica e valora a oferta cultural
en materia de artes escnicas nunha cidade ou comarca.

CCEC
CAA

Bioloxa e Xeoloxa
Introducin
A materia de Bioloxa e Xeoloxa tanto na etapa da Educacin Secundaria Obrigatoria (ESO) como en Bacharelato, debe contribur a que o alumnado desenvolva as competencias clave de cada etapa educativa, poendo especial atencin na adquisicin da competencia cientfica en todas as sas dimensins. Non se trata pois unicamente de adquirir coecementos relacionados coa Bioloxa e Xeoloxa, senn de que o alumnado aprenda a observar e reflexionar sobre situacins reais, recoller
datos, tomar decisins, ter curiosidade, iniciativa, motivacin e moitos outros aspectos que o leven a un mellor desenvolvemento da sa contorna e un mellor benestar social. A Bioloxa e a Xeoloxa debern tamn contribur a que as persoas melloren a sa autoestima e a superar prexuzos, respectar diferenzas, e participar na toma de decisins democrticas a tdolos niveis mediante o uso do dilogo e respectando a diversidade cultural.
Durante estas etapas persguese asentar as competencias xa adquiridas, para ir mellorando un nivel competencial que lles conduza a non perder o interese que teen dende o comezo da sa temper actividade escolar por non deixar de aprender.
Durante o primeiro ciclo da ESO, o eixe vertebrador da materia xirar en torno aos seres vivos e a sa interaccin coa Terra, incidindo especialmente na importancia que a conservacin do medio ambiente ten para todos os seres vivos. Tamn
durante este ciclo, a materia ten como ncleo central a sade e a sa promocin. O principal obxectivo que o alumnado adquira as capacidades e competencias que lle permitan coidar o seu corpo tanto a nivel fsico como mental, as como valorar
e ter unha actuacin crtica ante a informacin e ante actitudes sociais que poidan repercutir negativamente no seu desenvolvemento fsico, social e psicolxico; pretndese tamn que entendan e valoren a importancia de preservar o medio
ambiente polas repercusins que ten sobre a sa sade; as mesmo, deben aprender a ser responsables das sas decisins diarias e as consecuencias que as mesmas teen na sa sade e na contorna que lles rodea, e a comprender o valor que
a investigacin ten nos avances mdicos e no impacto da calidade de vida das persoas.
Neste primeiro ciclo, o bloque 1 do currculo: Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxa cientfica e o bloque 7: Proxecto de investigacin, son comns a primeiro da ESO e terceiro da ESO. Dado que a Bioloxa e Xeoloxa son disciplinas
de carcter cientfico, debemos ter sempre eses bloques como marco de referencia no desenvolvemento do currculo. Non se trata, polo tanto, de bloques illados e independentes dos demais, senn que estn implcitos en cada un deles e son a base para a sa concrecin.
Na Bioloxa e Xeoloxa de primeiro da ESO, o currculo parte do mundo macroscpico, mis concreto, observable e identificable polo alumnado, como: a Terra no Universo, a biodiversidade no planeta Terra e os ecosistemas; para achegarse en
terceiro da ESO a un nivel mis abstracto como o estudio microscpico da clula, o ser humano e a sade, o relevo terrestre e a sa evolucin.
Finalmente, no cuarto curso da ESO, inciase ao alumnado nas grandes teoras que permitiron o desenvolvemento mis actual desta ciencia: a tectnica de placas, a teora celular e a teora da evolucin, para finalizar co estudo dos ecosistemas, as
relacins trficas entre os distintos niveis e a interaccin dos organismos entre eles e co medio, as como a sa repercusin na dinmica e evolucin de devanditos ecosistemas.
No Bacharelato, a materia de Bioloxa e Xeoloxa afonda nas competencias adquiridas na ESO, analizando con maior detalle a organizacin dos seres vivos, a sa biodiversidade, a sa distribucin e os factores que nela inflen, asi como o
comportamento da Terra como un planeta en continua actividade.
A Xeoloxa toma como fo condutor a teora da tectnica de placas. A partires dela farase nfase na composicin, estrutura e dinmica do interior terrestre, para continuar coa anlise dos movementos das placas e as sas consecuencias: expansin

Pxina 58 de 913

ocenica, relevo terrestre, magmatismo, riscos xeolxicos, entre outros e finalizar co estudo da xeoloxa externa.
A Bioloxa presntase co estudo dos niveis de organizacin dos seres vivos: composicin qumica, organizacin celular e estudo dos tecidos animais e vexetais. Tamn se desenvolve e completa nesta etapa o estudo da clasificacin e organizacin
dos seres vivos, e moi en especial dende o punto de vista do seu funcionamento e adaptacin ao medio no que habitan.
Ao longo das das etapas: ESO e Bacharelato, a materia de Bioloxa e Xeoloxa permitir ao alumnado desenvolver as competencias esenciais que se inclen no currculo as como as estratexias do mtodo cientfico. Entre estas competencias haber que considerar a lingstico e a dixital, a travs da realizacin de tarefas en grupo que supoan recompilar e organizar informacin, expoela de xeito oral e escrito, elaborar presentacins, defender as opinins propias en debates na aula. Os
alumnos e as alumnas debern desenvolver tamn nesta estapa a comprensin lectora, a expresin oral e escrita, a argumentacin en pblico e a comunicacin audiovisual ; igualmente debern potenciar actitudes conducentes reflexin e a anlise sobre os grandes avances cientficos da actualidade, as sas vantaxes e as implicacins ticas que en ocasiones se suscitan, e coecer e utilizar as normas bsicas de seguridade e uso do material de laboratorio.
En adicin ao anterior, e debido aos grandes retos biotecnolxicos actuais, a materia de Bioloxa e Xeoloxa deber ter, no seu tratamento metodolxico, un carcter eminentemente prctico, baseado na realizacin de variadas e axeitadas tarefas
experimentais, adaptadas a cada nivel, que permitan ao alumnado acadar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, material de campo, recollida de mostras, resolucin de problemas e todos aqueles aspectos
que lle permitan ao alumnado afrontar no futuro estudos cientficos coa formacin necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para acadar estes obxectivos ao longo do currculo presntanse actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados nas novas tecnoloxas que se engaden formacin terica que se recolle nos contidos.
Polo tanto, a materia de Bioloxa e Xeoloxa na ESO e no Bacharelato permitir que alumnos e alumnas adquiran un nivel competencial que lles axude a ser cidadns e cidads respectuosos consigo mesmos, cos demais e co medio, co material que
utilizan ou que est a sa disposicin, responsables, capaces de ter criterios propios e de manter o interese por aprender e descubrir.

1 de ESO
Bioloxa e Xeoloxa. 1 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxa cientfica.

h

b
e
f
g
h
k

B1.1. O vocabulario cientfico na expresin oral e escrita.

B1.1. Utilizar adecuadamente o vocabulario cientfico nun BXB1.1.1. Identifica os termos mis frecuentes do vocabulario cientfico, expresndose de forma correcta tanto
contexto preciso e adecuado ao seu nivel.
oralmente como por escrito.

B1.2. A metodoloxa cientfica. Caractersticas bsicas.

B1.2. Buscar, seleccionar e interpretar a informacin de
BXB1.2.1. Busca, selecciona e interpreta a informacin de
carcter cientfico e utilizar dita informacin para formarse
carcter cientfico a partir da utilizacin de diversas fon B1.3. A experimentacin en bioloxa e xeoloxa: obtenunha opinin propia, expresarse con precisin e argumentes.
cin, seleccin e interpretacin de informacin de carcter
tar sobre problemas relacionados co medio natural e a
cientfico a partir da seleccin e recollida de mostras do
sade.
BXB1.2.2. Transmite a informacin seleccionada de xeito
medio natural ou outras fontes.
preciso utilizando diversos soportes.

CCL
CMCCT
CD
CAA
CD
CCL

BXB1.2.3. Utiliza a informacin de carcter cientfico para CAA

formarse unha opinin propia e argumentar sobre pro CCL
blemas relacionados.
b
f
g

B1.4. Planificacin e realizacin do traballo experimental B1.3. Realizar un traballo experimental coa axuda dun
guin de prcticas de laboratorio ou de campo describine interpretacin dos seus resultados.
do a sa execucin e interpretando os seus resultados.
B1.5. Normas de seguridade no laboratorio e coidado dos
instrumentos e material.

Pxina 59 de 913

BXB1.3.1. Coece e respecta as normas de seguridade

no laboratorio, respectando e coidando os instrumentos e
o material empregado.

CMCCT
CSC

BXB1.3.2. Desenvolve con autonoma a planificacin do

CSIEE
traballo experimental, utilizando tanto instrumentos pti CMCCT
cos de recoecemento, como material bsico de laborato CAA
rio, argumentando o proceso experimental seguido, describindo as sas observacins e interpretando os seus
resultados.

Bioloxa e Xeoloxa. 1 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 2. A Terra no universo

f

B2.1. Os principais modelos sobre a orixe do Universo.

B2.1. Recoecer as ideas principais sobre a orixe do

Universo e a formacin e evolucin das galaxias.

BXB2.1.1. Identifica as ideas principais sobre a orixe do

universo.

CMCCT

f
j

B2.2. Compoentes do Universo.

B2.3. Caractersticas do Sistema Solar e dos seus compoentes.
B2.4. Concepcins sobre o Sistema Solar ao longo da
historia.

B2.2. Expoer a organizacin do Universo e do Sistema

BXB2.2.1. Recoece os compoentes do Universo e do
Solar as como algunhas das concepcins que sobre o
Sistema Solar describindo as sas caractersticas xerais.
devandito sistema planetario se tiveron ao longo da Historia.

CMCCT

B2.5. Os planetas no Sistema Solar.

B2.3. Relacionar comparativamente a posicin dun

planeta no sistema solar coas sas caractersticas.

BXB2.3.1. Precisa que caractersticas se dan no planeta

Terra, e non se dan nos outros planetas, que permiten o
desenvolvemento da vida nel.

CMCCT

B2.6. O planeta Terra. Caractersticas.

B2.4. Localizar a posicin da Terra no Sistema Solar.

BXB2.4.1. Identifica a posicin da Terra no Sistema Solar. CMCCT

B2.7. Os movementos da Terra, a La e o Sol e as

consecuencias dos mesmos.

B2.5. Establecer os movementos da Terra, a La e o Sol

e relacionalos coa existencia do da e a noite, as estacins, as mareas e as eclipses.

BXB2.5.1. Categoriza os fenmenos principais relacionados co movemento e a posicin dos astros, deducindo a
sa importancia para a vida.

CMCCT

BXB2.5.2. Interpreta correctamente en grficos e esque- CMCCT

mas, fenmenos como as fases lunares e as eclipses,
establecendo a relacin existente coa posicin relativa da
Terra, a La e o Sol.
f

f
g
l

B2.8. A xeosfera. Estrutura e composicin da codia,

manto e ncleo.

B2.9. Os minerais e as rochas: as sas propiedades,

caractersticas e utilidades.
B2.10. Xestin sostible dos recursos minerais. Recursos
minerais en Galicia.

B2.6. Identificar os materiais terrestres segundo a sa

abundancia e distribucin nas grandes capas da Terra.

B2.7. Recoecer as propiedades e caractersticas dos

minerais e das rochas, distinguindo as sas aplicacins
mis frecuentes e destacando a sa importancia econmica e a xestin sostible.

BXB2.6.1. Describe as caractersticas xerais dos materiais mis frecuentes nas zonas externas do planeta e
xustifica a sa distribucin en capas en funcin da sa
densidade.

CMCCT

BXB2.6.2. Describe as caractersticas xerais da codia, o

manto e o ncleo terrestre e os materiais que os compoen, relacionando ditas caractersticas coa sa situacin.

CMCCT

BXB2.7.1. Identifica minerais e rochas utilizando criterios

que permitan diferencialos.

CMCCT
CAA

BXB2.7.2. Describe algunhas das aplicacins mis

CCEC
frecuentes dos minerais e rochas no mbito da vida coti.
BXB2.7.3. Recoece a importancia do uso responsable e
a xestin sostible dos recursos minerais.

B2.11. A atmosfera. Composicin e estrutura. O aire e os

B2.8. Analizar as caractersticas e composicin da atmos- BXB2.8.1. Recoece a estrutura e composicin da

Pxina 60 de 913

CSC
CMCCT

Bioloxa e Xeoloxa. 1 ESO

Obxectivos

Contidos
seus compoentes. Efecto invernadoiro. Importancia da
atmosfera para os seres vivos.

Criterios de avaliacin
fera e as propiedades do aire.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

atmosfera.
BXB2.8.2. Recoece a composicin do aire, e identifica
os contaminantes principais relacionndoos coa sa orixe.

CMCCT

BXB2.8.3. Identifica e xustifica con argumentacins

sinxelas, as causas que sustentan o papel protector da
atmosfera para os seres vivos.

CMCCT

b
e
f
g
k

B2.12. Contaminacin atmosfrica. Repercusins e

posibles solucins.

B2.9. Investigar e recoller informacin sobre os problemas BXB2.9.1. Relaciona a contaminacin ambiental co
CSC
de contaminacin ambiental actuais e as sas repercudeterioro do medio ambiente, propoendo accins e hbi- CSIEE
sins, e desenvolver actitudes que contriban a sa solutos que contriban a sa solucin.
cin.

f
k

B2.12. Contaminacin atmosfrica. Repercusins e

posibles solucins.

B2.10. Recoecer a importancia do papel protector da

atmosfera para os seres vivos e considerar as repercusins da actividade humana na mesma.

BXB2.10.1. Relaciona situacins nas que a actividade

humana interfire coa accin protectora da atmosfera.

CSC

B2.13. A hidrosfera. Propiedades da auga. Importancia

da auga para os seres vivos.

B2.11. Describir as propiedades da auga e a sa importancia para a existencia da vida.

BXB2.11.1. Recoece as propiedades anmalas da auga

relacionndoas coas consecuencias que teen para o
mantemento da vida na Terra.

CMCCT

f
k

B2.14. A auga na Terra. Auga doce e salgada.

B2.15. Ciclo da auga.
B2.16. A auga como recurso.

B2.12. Interpretar a distribucin da auga na Terra, as

coma o ciclo da auga e o uso que fai dela o ser humano.

BXB2.12.1. Describe o ciclo da auga, relacionndoo cos

cambios de estado de agregacin desta.

CMCCT

B2.17. Xestin sostible da auga.

B2.13. Valorar e identificar a necesidade dunha xestin

sostible da auga e de actuacins persoais, as como colectivas, que potencien a reducin no consumo e a sa
reutilizacin.

BXB2.13.1. Comprende e identifica o significado de

CSC
xestin sostible da auga doce, enumerando medidas con- CSIEE
cretas que colaboren nesa xestin.

f
k

B2.18. Contaminacin das augas doces e salgadas.

B2.14. Xustificar e argumentar a importancia de preservar BXB2.14.1. Recoece os problemas de contaminacin de CSC
augas doces e salgadas e relacinaos coas actividades
e non contaminar as augas doces e salgadas.
humanas

B2.19. A biosfera. Caractersticas que fixeron da Terra un B2.15. Seleccionar as caractersticas que fan da Terra un
planeta habitable.
planeta especial para o desenvolvemento da vida.

a
f
g
k

BXB2.15.1. Describe as caractersticas que posibilitaron o CMCCT

desenvolvemento da vida na Terra.

Bloque 3. A biodiversidade no planeta Terra

f

B3.1. Concepto de biodiversidade. Importancia da biodiversidade.

B3.1. Recoecer a importancia da biodiversidade e as

caractersticas morfolxicas principais dos distintos gru-

Pxina 61 de 913

BXB3.1.1. Estima a importancia da biodiversidade e

aplica criterios de clasificacin dos seres vivos, relacio-

CCEC

Bioloxa e Xeoloxa. 1 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

j
k

B3.2. Sistemas de clasificacin dos seres vivos. Concepto

de especie. Nomenclatura binomial.
B3.3. Reinos dos Seres Vivos. Moneras, Protoctistas,
Fungi, Metafitas e Metazoos.

B3.1. Concepto de biodiversidade. Importancia da biodi B3.2. Categorizar os criterios que serven para clasificar
aos seres vivos e identificar os principais modelos taxoversidade.
nmicos aos que pertencen os animais e plantas mis
B3.2. Sistemas de clasificacin dos seres vivos. Concepto
comns.
de especie. Nomenclatura binomial.
B3.3. Reinos dos Seres Vivos. Moneras, Protoctistas,
Fungi, Metafitas e Metazoos.

BXB3.2.1. Identifica e recoece exemplares caractersticos de cada un destes grupos, destacando a sa importancia biolxica.

CMCCT

f
k

B3.1. Concepto de biodiversidade. Importancia da biodi B3.3. Describir as caractersticas xerais dos grandes
BXB3.3.1. Discrimina as caractersticas xerais e singulagrupos taxonmicos e explicar a sa importancia no conversidade.
res de cada grupo taxonmico.
xunto dos seres vivos.
B3.2. Sistemas de clasificacin dos seres vivos. Concepto
de especie. Nomenclatura binomial.
B3.3. Reinos dos Seres Vivos. Moneras, Protoctistas,
Fungi, Metafitas e Metazoos.

CMCCT

B3.4. Invertebrados: porferos, celentreos, anlidos,

moluscos, equinodermos e artrpodos. Caractersticas
anatmicas e fisiolxicas.
B3.5. Vertebrados: peixes, anfibios, rptiles, aves e
mamferos. Caractersticas anatmicas e fisiolxicas.

B3.4. Caracterizar aos principais grupos de invertebrados

e vertebrados.

BXB3.4.1. Asocia invertebrados comns co grupo taxonmico ao que pertencen.

CMCCT

BXB3.4.2. Recoece diferentes exemplares de vertebrados, asignndoos clase que pertencen.

CMCCT

B3.6. Plantas: brins, fieitos, ximnospermas e anxiospermas. Caractersticas principais, nutricin, relacin e reproducin.

B3.5. Coecer e definir as funcins vitais das plantas e a

sa importancia para a vida e caracterizar aos principais
grupos de plantas.

BXB3.5.1. Detalla o proceso da nutricin auttrofa relacionndoo coa sa importancia para o conxunto de todos
os seres vivos.

CMCCT

BXB3.5.2. Describe as caractersticas xerais e singulares

dos principais grupos de plantas.

CMCCT

f
k

pos taxonmicos.

nando os animais e plantas mis comns co seu grupo

taxonmico.

Competencias clave
CMCCT

b
e
g

B3.7. Clasificacin de animais e plantas a partir de claves B3.6. Utilizar claves dicotmicas ou outros medios para a
dicotmicas e outros medios.
identificacin e clasificacin de animais e plantas.

BXB3.6.1. Clasifica e identifica animais e plantas a partir

de claves de identificacin.

CAA

g
j

B3.8. Identificacin de plantas e animais propios dalgns

ecosistemas, especies en extincin e especies endmicas. Adaptacins dos animais e as plantas ao medio. A
biodiversidade en Galicia.

BXB3.7.1. Identifica exemplares de plantas e animais

propios dalgns ecosistemas ou de interese especial por
seren especies en perigo de extincin ou endmicas.

CMCCT

B3.7. Determinar a partir da observacin as adaptacins

que permiten aos animais e s plantas sobrevivir en determinados ecosistemas con especial atencin aos ecosistemas galegos.

BXB3.7.2. Relaciona a presenza de determinadas estrutu- CAA

ras nos animais e plantas mis comns coa sa adapta- CMCCT
cin ao medio.

Pxina 62 de 913

Bioloxa e Xeoloxa. 1 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
BXB3.7.3. Identifica exemplares de plantas e animais
propios dos ecosistemas galegos.

Competencias clave
CCEC

B4.1. Ecosistema: identificacin dos seus compoentes.

B4.2. Factores abiticos e biticos nos ecosistemas.
B4.3. Ecosistemas acuticos.
B4.4. Ecosistemas terrestres.

B4.1. Diferenciar os distintos compoentes dun ecosistema.

BXB4.1.1. Identifica os distintos compoentes dun ecosis- CMCCT

tema.

f
g
k

B4.5. Factores desencadeantes de desequilibrios nos

ecosistemas.
B4.6. Estratexias para restablecer o equilibrio nos ecosistemas.

B4.2. Identificar nun ecosistema os factores desencadeantes de desequilibrios e establecer estratexias para restablecer o equilibrio do mesmo.

BXB4.2.1. Recoece e enumera os factores desencadeantes de desequilibrios nun ecosistema.

CMCCT

a
g
k

B4.7. Accins que favorecen a conservacin do medio

ambiente.

B4.3. Recoecer e difundir accins que favorecen a

conservacin do medio ambiente.

BXB4.3.1. Selecciona accins que preveen a destrucin

do medioambiente.

CSC
CSIEE

Bloque 5. Proxecto de investigacin

b
c

B5.1. O mtodo cientfico. Elaboracin de hipteses,

comprobacin e argumentacin das mesmas a partir da
experimentacin ou a observacin.

B5.1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias do traballo cientfico.

BXB5.1.1. Integra e aplica as destrezas propias do

mtodo cientfico.

CAA
CMCCT

b
f
g

B5.1. O mtodo cientfico. Elaboracin de hipteses,

comprobacin e argumentacin das mesmas a partir da
experimentacin ou a observacin.

B5.2. Elaborar hipteses e contrastalas a travs da

experimentacin ou a observacin e a argumentacin.

BXB5.2.1. Utiliza argumentos xustificando as hipteses

que propn.

CCL

B5.2. O artigo cientfico. Fontes de divulgacin cientfica.

B5.3. Utilizar fontes de informacin variada, discriminar e

decidir sobre elas e os mtodos empregados para a sa
obtencin.

BXB5.3.1. Utiliza diferentes fontes de informacin, apoindose nas TIC, para a elaboracin e presentacin das
sas investigacins.

CMCCT
CD

a
b
c

B5.3. Proxecto de investigacin en equipo. Organizacin. B5.4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e
Participacin e colaboracin respectuosa no traballo indien equipo.
vidual e en equipo. Presentacin de conclusins.

BX.B5.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual e en grupo.

CSC
CSIEE

B5.3. Proxecto de investigacin en equipo. Organizacin. B5.5. Expoer, e defender en pblico o proxecto de
Participacin e colaboracin respectuosa no traballo indiinvestigacin realizado.
vidual e en equipo. Presentacin de conclusins.

BXB5.5.1. Desea pequenos traballos de investigacin

sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas da sa contorna ou a alimentacin e nutricin humana para a sa
presentacin e defensa na aula.

CSIEE
CD

BXB5.5.2. Expresa con precisin e coherencia tanto

verbalmente como por escrito as conclusins das sas
investigacins.

CCL
CCEC

a
b
d
h

Pxina 63 de 913

3 de ESO
Bioloxa e Xeoloxa. 3 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Habilidades, destrezas e estratexias. Metodoloxa cientfica.

h

b
e
f
g
h
k

B1.1. O vocabulario cientfico na expresin oral e escrita.

B1.1. Utilizar adecuadamente o vocabulario cientfico nun BXB1.1.1. Identifica os termos mis frecuentes do vocabulario cientfico, expresndose de forma correcta tanto
contexto preciso e adecuado ao seu nivel.
oralmente como por escrito.

B1.2. A metodoloxa cientfica. Caractersticas bsicas.

B1.2. Buscar, seleccionar e interpretar a informacin de
BXB1.2.1. Busca, selecciona e interpreta a informacin de
carcter cientfico e utilizar dita informacin para formarse
carcter cientfico a partir da utilizacin de diversas fon B1.3. A experimentacin en bioloxa e xeoloxa: obtenunha opinin propia, expresarse con precisin e argumentes.
cin, seleccin e interpretacin de informacin de carcter
tar sobre problemas relacionados co medio natural e a
cientfico a partir da seleccin e recollida de mostras do
sade.
BXB1.2.2. Transmite a informacin seleccionada de xeito
medio natural ou outras fontes.
preciso utilizando diversos soportes.

CCL
CMCCT
CD
CAA
CD
CCL

BXB1.2.3. Utiliza a informacin de carcter cientfico para CAA

formarse unha opinin propia e argumentar sobre pro CCL
blemas relacionados.
b
f
g

B1.4. Planificacin e realizacin do traballo experimental B1.3. Realizar un traballo experimental con axuda dun
guin de prcticas de laboratorio ou de campo describine interpretacin dos seus resultados.
do a sa execucin e interpretando os seus resultados.
B1.5. Normas de seguridade no laboratorio e coidado dos
instrumentos e material.

BXB1.3.1. Coece e respecta as normas de seguridade

no laboratorio, respectando e coidando os instrumentos e
o material empregado.

CMCCT
CSC

BXB1.3.2. Desenvolve con autonoma a planificacin do

CSIEE
traballo experimental, utilizando tanto instrumentos pti CMCCT
cos de recoecemento, coma material bsico de laborato CAA
rio, argumentando o proceso experimental seguido, describindo as sas observacins e interpretando os seus
resultados.

Bloque 2. A clula, unidade estrutural e funcional dos seres vivos.

f

B2.1. Caractersticas da materia viva e diferenzas coa

B2.1. Recoecer que os seres vivos estn constitudos
por clulas e determinar as caractersticas que os difemateria inerte.
rencian da materia inerte.
B2.2. A clula. Caractersticas bsicas da clula procariota e eucariota, animal e vexetal.

BXB2.1.1. Diferenza a materia viva da inerte partindo das

caractersticas particulares de ambas.

CMCCT

BXB2.1.2. Establece comparativamente as analoxas e

diferenzas entre clula procariota e eucariota, e entre
clula animal e vexetal.

CMCCT

B2.3. Funcins vitais: nutricin, relacin e reproducin.

BXB2.2.1. Recoece e diferenza a importancia de cada

funcin para o mantemento da vida.

CMCCT

BXB2.2.2. Contrasta o proceso de nutricin auttrofa e

nutricin hetertrofa, deducindo a relacin que hai entre

CMCCT

B2.2. Describir as funcins comns a todos os seres

vivos, diferenciando entre nutricin auttrofa e hetertrofa.

Pxina 64 de 913

Bioloxa e Xeoloxa. 3 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

elas.
Bloque 3. As persoas e a sade. Promocin da sade
f

B3.1. Niveis de organizacin da materia viva.

B3.2. Organizacin xeral do corpo humano: clulas,
tecidos, rganos, aparatos e sistemas
B3.3. A clula animal, estruturas celulares. rgnulos
celulares e a sa funcin.

B3.1. Catalogar os distintos niveis de organizacin da

materia viva: clulas, tecidos, rganos e aparatos ou sistemas e diferenciar as principais estruturas celulares e as
sas funcins.

BXB3.1.1. Interpreta os diferentes niveis de organizacin

no ser humano, buscando a relacin entre eles.

CAA

BXB3.1.2. Diferenza os distintos tipos celulares, describindo a funcin dos orgnulos mis importantes.

CMCCT

B3.4. Os tecidos do corpo humano: estrutura e funcins.

B3.2. Diferenciar os tecidos mis importantes do ser

humano e a sa funcin.

BXB3.2.1. Recoece os principais tecidos que conforman

o corpo humano, e asocia aos mesmos a sa funcin.

CMCCT

f
k

B3.5. A sade e a enfermidade. Factores que as determinan.

B3.3. Descubrir a partir do coecemento do concepto de

sade e enfermidade, os factores que os determinan.

BXB3.3.1. Argumenta as implicacins que teen os

hbitos para a sade, e xustifica con exemplos as eleccins que realiza ou pode realizar para promovela individual e colectivamente.

CSC

f
k

B3.6. Enfermidades infecciosas e non infecciosas.

B3.4. Clasificar as enfermidades e determinar as enfermi- BXB3.4.1. Recoece as enfermidades e infeccins mis
dades infecciosas e non infecciosas mis comns que
comns relacionndoas coas sas causas.
afectan poboacin, causas, prevencin e tratamentos.
BXB3.4.2. Distingue e explica os diferentes mecanismos
de transmisin das enfermidades infecciosas.

a
c
d
e
k

B3.7. Hixiene e prevencin. Hbitos e estilos de vida

saudables.

B3.7. Hixiene e prevencin. Hbitos e estilos de vida

saudables.

CMCCT
CMCCT

B3.5. Valorar e Identificar hbitos e estilos de vida sauda- BXB3.5.1. Coece e describe hbitos de vida saudable
CSC
identificndoos como medio de promocin da sa sade e
bles como mtodo de prevencin das enfermidades.
a dos demais.

B3.6. Seleccionar informacin, establecer diferenzas dos

tipos de enfermidades dun mundo globalizado e desear
propostas de actuacin.

BXB3.5.2. Propn mtodos para evitar o contaxio e

propagacin das enfermidades infecciosas mis comns.

CSIEE
CSC

BXB3.6.1. Establece diferenzas entre as enfermidades

que afectan as rexins dun mundo globalizado e desea
propostas de actuacin.

CSC
CSIEE

f
k

B3.8. O sistema inmunitario. Vacinas, soros e antibiticos. B3.7. Determinar o funcionamento bsico do sistema
BXB3.7.1. Explica en que consiste o proceso de inmuniinmune, as como as continuas contribucins das ciencias
dade, valorando o papel das vacinas como mtodo de
B3.9. Uso responsable de medicamentos.
biomdicas e describir a importancia do uso responsable
prevencin das enfermidades.
dos medicamentos.

a
b

B3.10. Os transplantes e a doazn de clulas, sangue e

rganos.

B3.8. Recoecer e transmitir a importancia que ten a

prevencin como prctica habitual e integrada nas sas

Pxina 65 de 913

CMCCT
CSC

BXB3.8.1. Detalla a importancia que ten para a sociedade CSC

e para o ser humano a doazn de clulas, sangue e r-

Bioloxa e Xeoloxa. 3 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
vidas e as consecuencias positivas da doazn de clulas,
sangue e rganos.

c
k

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

ganos.

f
g
k

B3.11. As substancias aditivas: o tabaco, o alcohol e

outras drogas. Problemas asociados.

B3.9. Investigar as alteracins producidas por distintos

BXB3.9.1. Detecta as situacins de risco para a sade
CSC
tipos de substancias aditivas e elaborar propostas de prerelacionadas co consumo de substancias txicas e esti CSIEE
mulantes como tabaco, alcohol, drogas, etc., contrasta os
vencin e control.
seus efectos nocivos e propn medidas de prevencin e
control.

a
d
g
k

B3.11. As substancias aditivas: o tabaco, o alcohol e

outras drogas. Problemas asociados.

B3.10. Recoecer as consecuencias no individuo e na

sociedade ao seguir condutas de risco.

BXB3.10.1. Identifica as consecuencias de seguir condutas de risco coas drogas, para o individuo e a sociedade.

CSC

B3.12. A alimentacin e a nutricin. Os alimentos e os

nutrientes, tipos e funcins bsicas.

B3.11. Recoecer a diferenza entre alimentacin e

nutricin e diferenciar os principais nutrientes e as sas
funcins bsicas.

BXB3.11.1. Discrimina o proceso de nutricin do da

alimentacin.

CMCCT

BXB3.11.2. Relaciona cada nutriente coa funcin que

desempea no organismo, recoecendo hbitos nutricionais saudables.

CMCCT

f
k

f
g
k

B3.13. A dieta e a sade. A dieta equilibrada. Deseo e

anlise de dietas. Hbitos nutricionais saudables.Trastornos da conduta alimentaria.

B3.12. Relacionar as dietas coa sade, a travs de

exemplos prcticos.

BXB3.12.1. Desea hbitos nutricionais saudables

mediante a elaboracin de dietas equilibradas, utilizando
tboas con diferentes grupos de alimentos cos nutrientes
principais presentes neles e o seu valor calrico.

CAA
CD

c
k

B3.13. A dieta e a sade. A dieta equilibrada. Deseo e

anlise de dietas. Hbitos nutricionais saudables.Trastornos da conduta alimentaria.

B3.13. Argumentar a importancia dunha boa alimentacin BXB3.13.1. Valora e determina unha dieta equilibrada
e do exercicio fsico na sade e identificar as principais
para unha vida saudable e identifica os principais trastorenfermidades e trastornos da conduta alimentaria.
nos da conduta alimentaria.

CAA
CSC

f
k

B3.14. A funcin de nutricin. Visin global e integradora

de aparatos e procesos que interveen na nutricin.

B3.14. Explicar os procesos fundamentais da nutricin,

utilizando esquemas grficos dos distintos aparatos que
interveen nela.

BXB3.14.1. Determina e identifica, a partir de grficos e

esquemas, os distintos rganos, aparatos e sistemas implicados na funcin de nutricin relacionndoo coa sa
contribucin no proceso.

CMCCT

f
k

B3.14. A funcin de nutricin. Visin global e integradora

de aparellos e procesos que interveen na nutricin.

B3.15. Asociar que fase do proceso de nutricin realiza

cada un dos aparatos implicados no mesmo.

BXB3.15.1. Recoece a funcin de cada un dos aparatos

e sistemas nas funcins de nutricin.

CMCCT

f
k

B3.15. Anatoma e fisioloxa dos aparatos dixestivo,

respiratorio, circulatorio e excretor.

B3.16. Identificar os compoentes dos aparatos dixestivo, BXB3.16.1. Coece e explica os compoentes dos
circulatorio, respiratorio e excretor e coecer o seu funaparatos dixestivo, circulatorio, respiratorio e excretor e o
cionamento.
seu funcionamento.

CMCCT

f
k

B3.16. Alteracins mis frecuentes e enfermidades

asociadas aos aparatos que interveen na nutricin, prevencin das mesmas e hbitos de vida saudables.

B3.17. Indagar acerca das enfermidades mis habituais

nos aparatos relacionados coa nutricin, de cales son as
sas causas e da maneira de previlas.

Pxina 66 de 913

BXB3.17.1. Diferenza as enfermidades mis frecuentes

CMCCT
dos rganos, aparatos e sistemas implicados na nutricin,
asocindoas coas sas causas.

Bioloxa e Xeoloxa. 3 ESO

Obxectivos
f
k

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B3.17. A funcin de relacin. Sistema nervioso e sistema B3.18. Describir os procesos implicados na funcin de
BXB3.18.1. Especifica a funcin de cada un dos aparatos CMCCT
relacin, sistemas e aparatos implicados na mesma, reendcrino.
e sistemas implicados nas funcins de relacin.
coecer e diferenciar os rganos dos sentidos e os coida B3.18. rganos dos sentidos: estrutura e funcin, coidado
dos do odo e a vista.
BXB3.18.2. Describe os procesos implicados na funcin
CMCCT
e hixiene.
de relacin, identificando o rgano ou estrutura responsable de cada proceso.
BXB3.18.3. Clasifica distintos tipos de receptores sensoriais e relacinaos cos rganos dos sentidos nos que se
encontran.

CMCCT

f
k

B3.19. A coordinacin e o sistema nervioso. Organizacin B3.19. Explicar a misin integradora do sistema nervioso
e funcin.
ante diferentes estmulos, describir o seu funcionamento.
B3.20. Enfermidades comns do sistema nervioso,
causas, factores de risco e prevencin.

BXB3.19.1. Identifica algunhas enfermidades comns do

sistema nervioso, relacionndoas coas sas causas, factores de risco e a sa prevencin.

CMCCT
CSC

f
k

B3.21. O sistema endcrino: glndulas endcrinas e o

seu funcionamento. As sas principais alteracins.

B3.20. Asociar as principais glndulas endcrinas, coas

hormonas que sintetizan e a funcin que desempean.

BXB3.20.1. Enumera as glndulas endcrinas e asocia

con elas as hormonas segregadas e a sa funcin.

CMCCT

f
k

B3.22. Visin integradora dos sistemas nervioso e endcrino.

B3.21. Relacionar funcionalmente ao sistema neuroendcrino.

BXB3.21.1. Recoece algn proceso que ten lugar na

vida coti no que se evidencia claramente a integracin
neuro-endcrina.

CMCCT

B3.23. O aparato locomotor. Organizacin e relacins

funcionais entre sos, msculos e sistema nervioso.

B3.22. Identificar os principais sos e msculos do

aparato locomotor.

BXB3.22.1. Localiza os principais sos e msculos do

corpo humano en esquemas do aparato locomotor.

CMCCT

f
k

B3.23. O aparato locomotor. Organizacin e relacins

funcionais entre sos, msculos e sistema nervioso.

B3.23. Analizar as relacins funcionais entre sos,

msculos e sistema nervioso.

BXB3.23.1. Diferenza os distintos tipos de msculos en

funcin do seu tipo de contraccin e relacinaos co sistema nervioso que os controla.

CMCCT

f
k

B3.24. Factores de risco e prevencin das lesins.

B3.24. Detallar cales son e como se preveen as lesins

mis frecuentes no aparato locomotor.

BXB3.24.1. Identifica os factores de risco mis frecuentes CSC

que poden afectar ao aparato locomotor e relacinaos
CAA
coas lesins que producen.

f
k

B3.25. A reproducin humana. Anatoma e fisioloxa do

aparato reprodutor. Cambios fsicos e psquicos na adolescencia.

B3.25. Referir os aspectos bsicos do aparato reprodutor, BXB3.25.1. Identifica en esquemas os distintos rganos
diferenciando entre sexualidade e reproducin. Interpretar
do aparato reprodutor masculino e feminino, especificandebuxos e esquemas do aparato reprodutor.
do a sa funcin.

f
k

B3.26. O ciclo menstrual. Fecundacin, embarazo e parto. B3.26. Recoecer os aspectos bsicos da reproducin
humana e describir os acontecementos fundamentais da
fecundacin, embarazo e parto.

Pxina 67 de 913

CMCCT

BXB3.26.1. Describe as principais etapas do ciclo menstrual indicando que glndulas e que hormonas participan
na sa regulacin.

CMCCT

BXB3.26.2. Identifica os acontecementos fundamentais

da fecundacin, embarazo e parto

CMCCT

Bioloxa e Xeoloxa. 3 ESO

Obxectivos
f
k

e
g
k

a
c
d
k

Contidos

Criterios de avaliacin

B3.27. Anlise dos diferentes mtodos anticonceptivos.

B3.28. As enfermidades de transmisin sexual. Prevencin.

B3.27. Comparar os distintos mtodos anticonceptivos,

clasificalos segundo a sa eficacia e recoecer a importancia dalgns deles na prevencin de enfermidades de
transmisin sexual.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

BXB3.27.1. Discrimina os distintos mtodos de anticoncepcin humana.

CMCCT

BXB3.27.2. Categoriza as principais enfermidades de

transmisin sexual e argumenta sobre a sa prevencin.

CMCCT
CSC
CCEC

B3.29. Tcnicas de reproducin asistida.

B3.28. Recompilar informacin sobre as tcnicas de

BXB3.28.1. Identifica as tcnicas de reproducin asistida
reproducin asistida e de fecundacin in vitro, para argumis frecuentes.
mentar o beneficio que supuxo este avance cientfico para
a sociedade.

CMCCT

B3.30. A reposta sexual humana. Sexo e sexualidade.

Sade e hixiene sexual.

B3.29. Valorar e considerar a sa propia sexualidade e a BXB3.29.1. Acta, decide e defende responsablemente a
das persoas que lle rodean, transmitindo a necesidade de
sa sexualidade e a das persoas que o rodean.
reflexionar, debater, considerar e compartir.

CSC
CCEC

Bloque 4. O relevo terrestre e a sa evolucin

f

B4.1. O modelado do relevo. Factores que condicionan o

relevo terrestre.

B4.1. Identificar algunhas das causas que fan que o

relevo difira duns sitios a outros.

BXB4.1.1. Identifica a influencia do clima e das caracters- CMCCT

ticas das rochas que condicionan e inflen nos distintos
tipos de relevo.

B4.2. Os procesos xeolxicos externos e diferenzas cos

procesos xeolxicos internos. Meteorizacin, erosin,
transporte e sedimentacin.

B4.2. Relacionar os procesos xeolxicos externos coa

enerxa que os activa e diferencialos dos procesos internos.

BXB4.2.1. Relaciona a enerxa solar cos procesos externos e xustifica o papel da gravidade na sa dinmica.

CMCCT

BXB4.2.2. Diferenza os procesos de meteorizacin,

erosin, transporte e sedimentacin e os seus efectos no
relevo.

CMCCT

B4.3. Analizar e predicir a accin das augas superficiais e BXB4.3.1. Analiza a actividade de erosin, transporte e
identificar as formas de erosin e depsitos mis caractesedimentacin producida polas augas superficiais e recorsticas.
ece algn dos seus efectos no relevo.

CMCCT

B4.3. As augas superficiais e o modelado do relevo.

Formas caractersticas.

f
k

B4.4. As augas subterrneas, a sa circulacin e explota- B4.4. Valorar e analizar a importancia das augas subterrneas, xustificar a sa dinmica e a sa relacin coas
cin.
augas superficiais.

BXB4.4.1. Valora e analiza a importancia das augas

subterrneas e os riscos da sa sobreexplotacin.

B4.5. Accin xeolxica do mar, dinmica maria e o

modelado litoral.

B4.5. Analizar a dinmica maria e a sa influencia no

modelado litoral.

BXB4.5.1. Relaciona os movementos da auga do mar coa CMCCT

erosin, o transporte e a sedimentacin no litoral, e identifica algunhas formas resultantes caractersticas.

B4.6. Accin xeolxica do vento. Modelado elico.

B4.6. Relacionar a accin elica coas condicins que a

fan posible e identificar algunhas formas resultantes.

BXB4.6.1. Asocia a actividade elica cos ambientes en

que esta actividade xeolxica pode ser relevante.

Pxina 68 de 913

CSC

CMCCT

Bioloxa e Xeoloxa. 3 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B4.7. Accin xeolxica dos glaciares. Formas de erosin

e depsito que orixinan.

B4.7. Analizar a accin xeolxica dos glaciares e xustificar as caractersticas das formas de erosin e depsito
resultantes.

BXB4.7.1. Analiza a dinmica glaciar e identifica os seus

efectos sobre o relevo.

CMCCT

f
j

B4.8. Factores que condicionan o modelado da paisaxe

galega.

B4.8. Indagar e identificar os diversos factores que

condicionan a modelaxe da paisaxe nas zonas prximas
ao alumnado.

BXB4.8.1. Indaga a paisaxe da sa contorna mis prxima e identifica algns dos factores que condicionaron a
sa modelaxe.

CCEC
CAA

f
g
k

B4.9. Accin xeolxica dos seres vivos. A especie humana como axente xeolxico.

B4.9. Recoecer e identificar a actividade xeolxica dos

seres vivos e valorar a importancia da especie humana
como axente xeolxico externo.

BXB4.9.1. Identifica a intervencin de seres vivos en

procesos de meteorizacin, erosin, transporte e sedimentacin.

CMCCT

BXB4.9.2. Valora e describe a importancia de actividades

humanas na transformacin da superficie terrestre.

CSC
CCEC

B4.10. Manisfestacins da enerxa interna da Terra.

B4.10. Diferenciar os cambios na superficie terrestre

xerados pola enerxa do interior terrestre dos de orixe
externo.

BXB4.10.1. Diferenza un proceso xeolxico externo dun

interno e identifica os seus efectos no relevo.

CMCCT

B4.11. Actividade ssmica e volcnica. Orixe e tipos de

magmas.

B4.11. Analizar as actividades ssmica e volcnica, as

sas caractersticas e os efectos que xeran.

BXB4.11.1. Coece e describe como se orixinan os

sismos e os efectos que xeran.

CMCCT

BXB4.11.2. Relaciona os tipos de erupcin volcnica co

magma que as orixina e as asocia coa sa perigosidade.

CMCCT

f
g

B4.12. Distribucin de volcns e terremotos. Os riscos

ssmico e volcnico. Importancia da sa predicin e prevencin.

B4.12. Relacionar a actividade ssmica e volcnica coa

BXB4.12.1. Xustifica a existencia de zonas nas que os
dinmica do interior terrestre e xustificar a sa distribucin
terremotos son mis frecuentes e de maior magnitude.
planetaria.

f
g

B4.12. Distribucin de volcns e terremotos. Os riscos

ssmico e volcnico. Importancia da sa predicin e prevencin.
B4.13. A sismicidade en Galicia.

B4.13. Valorar e describir a importancia de coecer os

riscos ssmico e volcnico e as formas de previlo.

CAA

BXB5.13.1. Valora e describe o risco ssmico e, no seu

CAA
caso, volcnico existente na zona na que habita e coece CSC
as medidas de prevencin que debe adoptar.

Bloque 5. O solo como ecosistema.

f

B5.1. O solo como ecosistema.

B5.2. Compoentes do solo e as sas interaccins.

B5.1. Analizar os compoentes do solo e esquematizar as BXB5.1.1. Recoece que o solo o resultado da interac- CMCCT
cin entre os compoentes biticos e abiticos, sinalando
relacins que se establecen entre eles.
algunha das sas interaccins.

f
g
k

B5.3. Importancia do solo. Riscos da sa sobreexplotacin, degradacin ou perda.

B5.2. Valorar e determinar a importancia do solo e os

BXB5.2.1. Recoece a fraxilidade do solo e valora a
riscos que comporta a sa sobreexplotacin, degradacin
necesidade de protexelo.
ou perda.

Pxina 69 de 913

CMCCT
CSC

Bioloxa e Xeoloxa. 3 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 6. Proxecto de investigacin

b
c

B6.1. O mtodo cientfico. Elaboracin de hipteses,

comprobacin e argumentacin das mesmas a partir da
experimentacin ou a observacin.

B6.1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias do traballo cientfico.

BXB6.1.1. Integra e aplica as destrezas propias do

mtodo cientfico.

CAA
CMCCT

b
f
g

B6.1. O mtodo cientfico. Elaboracin de hipteses,

comprobacin e argumentacin das mesmas a partir da
experimentacin ou a observacin.

B6.2. Elaborar hipteses e contrastalas a travs da

experimentacin ou a observacin e a argumentacin.

BXB6.2.1. Utiliza argumentos xustificando as hipteses

que propn.

CCL

B6.2. O artigo cientfico. Fontes de divulgacin cientfica.

B6.3. Utilizar fontes de informacin variada, discriminar e

decidir sobre elas e os mtodos empregados para a sa
obtencin.

BXB6.3.1. Utiliza diferentes fontes de informacin, apoindose nas TIC, para a elaboracin e presentacin das
sas investigacins.

CMCCT
CD

a
b
c

B6.3. Proxecto de investigacin en equipo. Organizacin. B6.4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e
Participacin e colaboracin respectuosa no traballo indien equipo.
vidual e en equipo. Presentacin de conclusins.

BXB6.4.1. Participa, valora e respecta ol traballo individual e grupal.

CSC
CSIEE

B6.3. Proxecto de investigacin en equipo. Organizacin. B6.5. Expoer, e defender en pblico o proxecto de
Participacin e colaboracin respectuosa no traballo indiinvestigacin realizado.
vidual e en equipo. Presentacin de conclusins.

BXB6.5.1. Desea pequenos traballos de investigacin

sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas da sa contorna ou a alimentacin e nutricin humana para a sa
presentacin e defensa na aula.

CSIEE
CD

BXB6.5.2. Expresa con precisin e coherencia tanto

verbalmente como por escrito as conclusins das sas
investigacins.

CCL
CCEC

a
b
d
h

4 de ESO
Bioloxa e Xeoloxa. 4 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A evolucin da vida

f

B1.1. Clula procariota e clula eucariota, relacins

evolutivas. Clula animal e clula vexetal, morfoloxa e
funcin.

B1. 1. Determinar as analoxas e diferencias na estrutura

BXB1.1.1. Compara a clula procariota e a eucariota, a
das clulas procariotas e eucariotas, interpretando as relaanimal e a vexetal, recoecendo a funcin dos orgnulos
cins evolutivas entre elas.
celulares e a relacin entre morfoloxa e funcin.
BXB1.1.2. Identifica distintos tipos de clulas utilizando
microscopio ptico, micrografas e esquemas grficos.

Pxina 70 de 913

CAA
CMCCT

CD
CAA

Bioloxa e Xeoloxa. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

f
g

B1.2. O ncleo e o ciclo celular.

B1. 2. Identificar o ncleo celular e a sa organizacin

segundo as fases do ciclo celular a travs da observacin
directa ou indirecta.

BXB1.2.1. Distingue os diferentes compoentes do ncleo

e a sa funcin segundo as distintas etapas do ciclo celular.

g
f

B1.3. A cromatina e os cromosomas. Cariotipo.

B1. 3. Comparar a estrutura dos cromosomas e da cromatina.

BXB1.3.1. Recoece as partes dun cromosoma utilizndoo CMCCT

para construr un cariotipo.

g
f

B1.4. A mitose e a meiose, principais procesos, importancia e significado biolxico.

B1. 4. Formular e identificar os principais procesos que

teen lugar na mitose e na meiose e revisar o seu significado e importancia biolxica.

BXB1.4.1. Recoece as fases da mitose e meiose, dife CMCCT

renciando ambos procesos e distinguindo o seu significado CAA
biolxico.

g
f

B1.5. Os cidos nucleicos: ADN e ARN.

B1. 5. Comparar os tipos e a composicin dos cidos

nucleicos, relacionndoos coa sa funcin.

BXB1.5.1. Distingue os distintos cidos nucleicos e enumera os seus compoentes.

CAA
CSIEE

B1.6. ADN e Xentica molecular. Proceso de replicacin

do ADN. Concepto de xene.

B1. 6. Relacionar a replicacin do ADN coa conservacin

da informacin xentica.

BXB1.6.1. Recoece a funcin do ADN como portador da

informacin xentica, relacionndoo co concepto de xene.

CAA

g
b

B1.7. Expresin da informacin xentica. Cdigo xentico.

B1. 7. Comprender e ilustrar como se expresa a informacin xentica, utilizando o cdigo xentico e resolvendo
problemas sinxelos.

BXB1.7.1. Ilustra os mecanismos da expresin xentica

por medio do cdigo xentico.

CAA
CSIEE

b
a

B1.8. Mutacins. Relacins coa evolucin.

B1. 8. Valorar e recoecer o papel das mutacins na

diversidade xentica, comprendendo a relacin entre mutacin e evolucin.

BXB1.8.1. Recoece e explica en que consisten as

mutacins e os seus tipos.

CMCCT
CAA

f
g

B1.9. A herdanza e transmisin de caracteres. Introducin

e desenvolvemento das Leis de Mendel.
B1.10. Base cromosmica da herdanza mendelianal.
B1.11. Aplicacins das leis de Mendel.

B1. 9. Formular os principios bsicos de Xentica Mendeliana, aplicando as leis da herdanza na resolucin de problemas sinxelos e recoecer a base cromosmica das leis
de Mendel.

BXB1.9.1. Recoece os principios bsicos da Xentica

CMCCT
Mendeliana, resolvendo problemas prcticos de cruzamen- CAA
tos con un ou dous carcteres.
CCEC

B1.12. A herdanza do sexo e a herdanza ligada ao sexo.

B1. 10. Diferenciar a herdanza do sexo e a ligada ao sexo, BXB1.10.1. Resolve problemas prcticos sobre a herdanza CAA
establecendo a relacin que se d entre elas.
do sexo e a herdanza ligada ao sexo.
CSIEE

a
c
g

B1.13. As enfermidades hereditarias mis frecuentes e o

seu alcance social.

B1. 11. Coecer e identificar algunhas enfermidades

hereditarias, a sa prevencin e alcance social.

B1.14. As tcnicas da enxeara xentica.

B1. 12. Identificar as tcnicas da Enxeara Xentica: ADN BXB1.12.1. Diferenza tcnicas de traballo en enxeara
recombinante e PCR.
xentica.

CMCCT
CSIEE

g
h

B1.15. Aplicacins da enxeara xentica. Biotecnoloxa.

Biotica.

B1. 13. Comprender e describir o proceso da clonacin.

CSC
CAA

Pxina 71 de 913

BXB1.11.1. Identifica as enfermidades hereditarias mis

frecuentes e o seu alcance social e resolve problemas
prcticos sobre enfermidades hereditarias utilizando rbores xenealxicas.

BXB1.13.1. Describe as tcnicas de clonacin animal,

distinguindo clonacin teraputica e reprodutiva.

CCL
CAA

CMCCT
CSC

Bioloxa e Xeoloxa. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

a
c
g

B1.15. Aplicacins da enxeara xentica. Biotecnoloxa.

Biotica.

B1. 14. Recoecer as aplicacins da Enxeara Xentica:

OMX (organismos modificados xeneticamente).

BXB1.14.1. Analiza as implicacins ticas, sociais e

medioambientais da Enxeara Xentica.

CSC
CSIEE

a
c
d

B1.15. Aplicacins da enxeara xentica. Biotecnoloxa.

Biotica.

B1. 15. Valorar e interpretar as aplicacins da tecnoloxa

do ADN recombinante na agricultura, na gandera, no medio ambiente e na sade.

BXB1.15.1. Interpreta criticamente as consecuencias dos

avances actuais no campo da biotecnoloxa.

CSC

a
c
g

B1.16. Orixe e evolucin dos seres vivos. Hipteses sobre

a orixe da vida na Terra.
B1.17. Teoras da evolucin. O feito e os mecanismos da
evolucin.

B1. 16. Coecer e describir as hipteses sobre a orixe da

vida e as probas da evolucin. Comparar lamarckismo,
darwinismo e neodarwinismo.

BXB1.16.1. Distingue as caractersticas diferenciadoras

entre lamarckismo, darwinismo e neodarwinismo.

CMCCT
CAA

B1.16. Orixe e evolucin dos seres vivos. Hipteses sobre

a orixe da vida na Terra.
B1.17. Teoras da evolucin. O feito e os mecanismos da
evolucin.

B1. 17. Comprender e establecer os mecanismos da

evolucin destacando a importancia da mutacin e a seleccin. Analizar o debate entre gradualismo, saltacionismo e neutralismo.

BXB1.17.1. Establece a relacin entre variabilidade xenti- CAA

ca, adaptacin e seleccin natural.

B1.18. As rbores filoxenticas no proceso de evolucin.

B1. 18. Interpretar rbores filoxenticas, inclundo a

humana.

BXB1.18.1. Interpreta rbores filoxenticas.

CAA

g
h
b

B1.19. A evolucin humana: proceso de hominizacin.

B1. 19. Describir a hominizacin.

BXB1.19.1. Recoece e describe as fases da hominizacin.

CMCCT
CCL

Bloque 2. A dinmica da Terra

f
g

B2.1. A historia da Terra. A orixe da Terra. O tempo

B2.1. Recoecer, recompilar e contrastar feitos que
xeolxico: ideas histricas sobre a idade da Terra. Princiamosen Terra como un planeta cambiante.
pios e procedementos que permiten reconstrur a sa historia. Utilizacin do actualismo como mtodo de interpretacin.

BXB2.1.1. Identifica e describe feitos que amosen Terra

como un planeta cambiante, relacionndoos cos fenmenos que suceden na actualidade.

CAA

B2.1. A historia da Terra. A orixe da Terra. O tempo

B2.2. Rexistrar e reconstrur algns dos cambios mis
xeolxico: ideas histricas sobre a idade da Terra. Princinotables da historia da Terra, asocindoos coa sa situapios e procedementos que permiten reconstrur a sa hiscin actual.
toria. Utilizacin do actualismo como mtodo de interpretacin.

BXB2.2.1. Reconstre algns cambios notables na Terra,

mediante a utilizacin de modelos temporais a escala e
recoecendo as unidades temporais na historia xeolxica.

CAA
CSIEE

g
h

B2.2. Os ens, eras xeolxicas e perodos xeolxicos:

ubicacin dos acontecementos xeolxicos e biolxicos
importantes.

BXB2.3.1. Discrimina os principais acontecementos

xeolxicos, climticos e biolxicos que tiveron lugar ao
longo da historia da Terra, recoecendo algns animais e
plantas caractersticas de cada era.

CMCCT

B2.3. Categorizar e integrar os procesos xeolxicos mis

importantes da historia da Terra.

Pxina 72 de 913

Bioloxa e Xeoloxa. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

B2.3. Os fsiles gua e o seu emprego para a datacin e

estudo de procesos xeolxicos.

B2.4. Recoecer e datar os ens, eras e perodos xeolxicos, utilizando o coecemento dos fsiles gua.

BXB2.4.1. Relaciona algn dos fsiles gua mis caracterstico coa sa era xeolxica.

e
f

B2.4. Interpretacin de mapas topogrficos e realizacin

de perfs topogrficos. Interpretacin e datacin de procesos representados en cortes xeolxicos.

B2.5. Interpretar cortes xeolxicos sinxelos e perfs topo BXB2.5.1. Interpreta un mapa topogrfico e fai perfs
grficos como procedemento para o estudo dunha zona ou
topogrficos..
terreo.

Competencias clave
CAA
CMCCT
CCL

BXB2.5.2. Resolve problemas sinxelos de datacin relativa, aplicando os principios de superposicin de estratos,
superposicin de procesos e correlacin.

CMCCT

CAA

B2.5. Estrutura e composicin da Terra. Modelos xeodinmico e xeoqumico.

B2.6. Comprender e comparar os diferentes modelos que

explican a estrutura e composicin da Terra.

BXB2.6.1. Analiza e compara os diferentes modelos que

explican a estrutura e composicin da Terra.

g
f

B2.5. Estrutura e composicin da Terra. Modelos xeodinmico e xeoqumico.

B2.6. A tectnica de placas e as sas manifestacins.
Evolucin histrica da Deriva Continental Tectnica de
Placas.

B2.7. Combinar o modelo dinmico da estrutura interna da

Terra coa teora da tectnica de placas.

BXB2.7.1. Relaciona as caractersticas da estrutura interna CAA

da Terra asocindoas cos fenmenos superficiais.
CSIEE

B2.6. A tectnica de placas e as sas manifestacins.

Evolucin histrica da Deriva Continental Tectnica de
Placas.

B2.8. Recoecer as evidencias da deriva continental e da

expansin do fondo ocenico.

BXB2.8.1. Expresa algunhas evidencias actuais da deriva

continental e a expansin do fondo ocenico.

B2.6. A tectnica de placas e as sas manifestacins.

Evolucin histrica da Deriva Continental Tectnica de
Placas.

B2.9. Interpretar algns fenmenos xeolxicos asociados BXB2.9.1. Coece e explica razoadamente os movemenao movemento da litosfera e relacionalos coa sa situacin
tos relativos das placas litosfricas.
en mapas terrestres. Comprender os fenmenos naturais
producidos nos contactos das placas.
BXB2.9.2. Interpreta as consecuencias que teen no
relevo os movementos das placas.

CAA
CMCCT

CMCCT

BXB2.10.1. Identifica as causas que orixinan os principais

relevos terrestres.

CAA

CAA

B2.6. A tectnica de placas e as sas manifestacins.

Evolucin histrica da Deriva Continental Tectnica de
Placas.

B2.10. Explicar a orixe das cordilleiras, os arcos de illas e

os orxenos trmicos.

B2.6. A tectnica de placas e as sas manifestacins.

Evolucin histrica da Deriva Continental Tectnica de
Placas.

B2.11. Contrastar os tipos de placas litosfricas asociando BXB2.11.1. Relaciona os movementos das placas con
aos mesmos movementos e consecuencias.
distintos procesos tectnicos.

CAA
CCL

g
b

B2.7. Evolucin do relevo como resultado da interaccin

da dinmica externa e interna.

B2.12. Analizar que o relevo, na sa orixe e evolucin,

resultado da interaccin entre os procesos xeolxicos internos e externos.

BXB2.12.1. Interpreta a evolucin do relevo baixo a

influencia da dinmica externa e interna.

CAA

BXB3.1.1. Identifica o concepto de ecosistema e distingue

CMCCT

Bloque 3. Ecoloxa e medio ambiente

f

B3.1. Compoentes e estrutura do ecosistema: comunida-

B3.1. Explicar os conceptos de: ecosistema, bitopo,

Pxina 73 de 913

Bioloxa e Xeoloxa. 4 ESO

Obxectivos

Contidos
de e bitopo. Hbitat e nicho ecolxico.

Criterios de avaliacin
poboacin, comunidade, ecotono, hbitat e nicho ecolxico.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

os seus compoentes.
BXB3.1.2. Analiza as relacins entre bitopo e biocenose,
avaliando a sa importancia para manter o equilibrio do
ecosistema.

CAA
CSIEE
CCL
CSC
CAA

g
b
f

B3.2. Os factores ambientais e os seres vivos. Factores

limitantes e adaptacins. Lmite de tolerancia.

B3.2. Comparar adaptacins dos seres vivos a diferentes

medios, mediante a utilizacin de exemplos.

BXB3.2.1. Interpreta as adaptacins dos seres vivos a un

ambiente determinado, relacionando a adaptacin co factor ou factores ambientais desencadeantes do mesmo.

a
b

B3.2. Os factores ambientais e os seres vivos. Factores

limitantes e adaptacins. Lmite de tolerancia.

B3.3. Categorizar os factores ambientais e a sa influencia sobre os seres vivos e recoecer o concepto de factor
limitante e lmite de tolerancia.

BXB3.3.1. Recoece os factores ambientais que condicio- CMCCT

nan o desenvolvemento dos seres vivos nun ambiente
CAA
determinado, valorando a sa importancia na conservacin
do mesmo.

g
f

B3.3. Relacins intra e interespecficas. Influencia na

regulacin dos ecosistemas.
B3.4. Autorregulacin do ecosistema, da poboacin e da
comunidade.

B3.4. Identificar as relacins intra e interespecficas como

factores de regulacin dos ecosistemas.

BXB3.4.1. Recoece e describe distintas relacins e a sa

influencia na regulacin dos ecosistemas interpretando
casos prcticos en contextos reais.

B3.5. Relacins trficas: cadeas e redes.

B3.5. Explicar os conceptos de cadenas e redes trficas.

BXB3.5.1. Recoece os diferentes niveis trficos e as sas CAA

relacins nos ecosistemas, valorando a importancia que
CSC
teen para a vida en xeral o mantemento das mesmas.
CCL

a
c
g

a
c
k

B3.10. Eficiencia ecolxica e aproveitamento dos recursos

alimentarios. Regra do 10%.

a
c

B3.11. A actividade humana e o medio ambiente. Impactos B3.8. Contrastar algunhas actuacins humanas sobre
e valoracin das actividades humanas nos ecosistemas.
diferentes ecosistemas, valorar a sa influencia e arguConsecuencias ambientais do consumo humano de enermentar as razns de certas actuacins individuais e colecxa.
tivas para evitar o seu deterioro.
B3.12. Os recursos naturais e os seus tipos. A superpoboacin e as sas consecuencias: deforestacin, sobreexplotacin, incendios, etc.

B3.6. Dinmica do ecosistema.

B3.7. Ciclo da materia e fluxo da enerxa.
B3.8. Pirmides ecolxicas.
B3.9. Ciclos bioxeoqumicos e sucesins ecolxicas.

CMCCT

B3.6. Expresar como se produce a transferencia de

BXB3.6.1. Compara as consecuencias prcticas na xestin CSC
materia e enerxa ao longo dunha cadena ou rede trfica e
sostible de algns recursos por parte do ser humano, valo- CCEC
deducir as consecuencias prcticas na xestin sostible de
rando criticamente a sa importancia.
algns recursos por parte do ser humano.
B3.7. Relacionar as perdas enerxticas producidas en
cada nivel trfico co aproveitamento dos recursos alimentarios do planeta dende un punto de vista sostible.

Pxina 74 de 913

BXB3.7.1. Establece a relacin entre as transferencias de

enerxa dos niveis trficos e a sa eficiencia enerxtica.

CAA

BXB3.8.1. Argumenta sobre as actuacins humanas que

CSC
teen unha influencia negativa sobre os ecosistemas: con- CCL
taminacin, desertizacin, esgotamento de recursos,...
CCEC
BXB3.8.2. Defende e concle sobre posibles actuacins
para a mellora do medio ambiente e analiza dende distintos puntos de vista un problema medioambiental do entorno prximo, elaborando informes, e presentndoos utilizando distintos medios.

CMCCT
CAA
CCL

Bioloxa e Xeoloxa. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
BXB3.9.1. Describe os procesos de tratamento de residuos, valorando criticamente a recollida selectiva dos
mesmos.

Competencias clave

b
f

B3.13. Os residuos e a sa xestin. Coecemento de

tcnicas sinxelas para coecer o grao de contaminacin e
depuracin do medio ambiente.

B3.9. Concretar distintos procesos de tratamento de

residuos e describir a xestin que dos residuos se fai no
seu entorno prximo.

CSC
CSIEE

k
c
a

B3.13. Os residuos e a sa xestin. Coecemento de

tcnicas sinxelas para coecer o grao de contaminacin e
depuracin do medio ambiente.

B3.10. Contrastar argumentos a favor da recollida selecti- BXB3.10.1. Argumenta os pros e os contras da reciclaxe e
va de residuos e a sa repercusin a nivel familiar e social.
da reutilizacin de recursos materiais.

CSC
CAA

a
g

B3.14. O uso de enerxas renovables factor fundamental

para un desenvolvemento sostible. Consecuencias ambientais do consumo humano de enerxa.

B3.11. Asociar a importancia que teen para o desenvolvemento sostible, a utilizacin de enerxas renovables.

BXB3.11.1. Destaca a importancia das enerxas renovables para o desenvolvemento sostible do planeta.

CSC
CCL

Bloque 4. Proxecto de investigacin

b
c

B4.1. O mtodo cientfico. Elaboracin de hipteses,

comprobacin e argumentacin das mesmas a partir da
experimentacin ou a observacin.

B4.1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades propias do traballo cientfico.

BXB4.1.1. Integra e aplica as destrezas propias dos

mtodos da ciencia.

CAA
CMCCT

b
f
g

B4.1. O mtodo cientfico. Elaboracin de hipteses,

comprobacin e argumentacin das mesmas a partir da
experimentacin ou a observacin.

B4.2. Elaborar hipteses, e contrastalas a travs da

experimentacin ou a observacin e argumentacin.

BXB4.2.1. Utiliza argumentos xustificando as hipteses

que propn.

CCL

B4.2. O artigo cientfico. Fontes de divulgacin cientfica.

B4.3. Discriminar e decidir sobre as fontes de informacin

e os mtodos empregados para a sa obtencin.

BXB4.3.1. Utiliza diferentes fontes de informacin, apoindose nas TIC, para a elaboracin e presentacin das sas
investigacins.

CMCCT
CD

a
b
c

B4.3. Proxecto de investigacin. Organizacin. Participa- B4.4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e
cin e colaboracin respectuosa no traballo individual e en
en grupo.
equipo. Presentacin de conclusins.

BXB4.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual

e en grupo.

CSC
CSIEE

B4.3. Proxecto de investigacin. Organizacin. Participa- B4.5. Presentar e defender en pblico o proxecto de
cin e colaboracin respectuosa no traballo individual e en
investigacin realizado.
equipo. Presentacin de conclusins.

BXB4.5.1. Desea pequenos traballos de investigacin

CSIEE
sobre animais e/ou plantas, os ecosistemas da sa contor- CD
na ou a alimentacin e nutricin humana para a sa presentacin e defensa na aula.

a
b
d
h

BXB4.5.2. Expresa con precisin e coherencia tanto

verbalmente como por escrito as conclusins das tas investigacins.

Pxina 75 de 913

CCL
CCEC

1 de bacharelato
Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Os seres vivos: composicin e funcin.

e
i

B1.1. Niveis de organizacin dos seres vivos.

B1.2. Caractersticas que definen os seres vivos:
funcins de nutricin, relacin e reproducin.

B1.1. Especificar as caractersticas que definen aos

seres vivos.

BXB1.1.1. Describe as caractersticas que definen aos

seres vivos: funcins de nutricin, relacin e reproducin.

CCL

B1.3. Concepto de bioelemento e biomolcula.

B1.4. Clasificin dos bioelementos e das biomolculas.

B1.2. Distinguir bioelemento, oligoelemento e biomolcula.

BXB1.2.1. Identifica e clasifica os distintos bioelementos e

biomolculas presentes nos seres vivos.

CAA

j
d

B1.5. Estrutura, composicin qumica e propiedadesdas biomolculas.

B1.3. Diferenciar e clasificar os diferentes tipos de

BXB1.3.1. Distingue as caractersticas fisicoqumicas e
CAA
biomolculas que constiten a materia viva relacionnpropiedades das molculas bsicas que configuran a estrudoas coas sas respectivas funcins biolxicas na clutura celular, destacando a uniformidade molecular dos seres
la.
vivos.

d
i

B1.5. Estrutura, composicin qumica e propiedades das biomolculas.

B1.4. Diferenciar cada un dos monmeros constituntes

das macromolculas orgnicas.

B1.6. Relacin entre estrutura e funcins biolxicas das biomolculas.

BXB1.4.1. Identifica cada un dos monmeros constituntes

das macromolculas orgnicas.

CAA

B1.5. Recoecer e identificar algunhas macromolculas BXB1.5.1. Asocia biomolculas coa sa funcin biolxica de CAA
cuxa conformacin est directamente relacionada coa
acordo coa sa estrutura tridimensional.
funcin que desempean.
Bloque 2. A organizacin celular.

e
i
g

B2.1. A clula como unidade estrutural, funcional e B2.1. Describir a clula como unidade estrutural,
funcional e xentica dos seres vivos e distinguir unha
xentica.
clula procariota dunha eucariota e unha clula animal
B2.2. Modelos de organizacin celular: Clula
dunha vexetal, analizando as sas semellanzas e difeprocariota e eucariota. Clula animal e clula verenzas.
xetal. dos seres vivos.

BXB2.1.1. Interpreta a clula como unha unidade estrutural, CMCCT

funcional e xentica dos seres vivos.

k
g

B2.3. Estrutura e funcin dos orgnulos celulares.

B2.4. Planificacin e realizacin de prcticas de
laboratorio. Observacin microscpica de clulas
eucariotas animais e vexetais.

B2.2. Identificar os orgnulos celulares, describindo a

sa estrutura e funcin.

BXB2.2.1. Representa esquematicamente os orgnulos

celulares, asociando cada orgnulo coa sa funcin ou funcins.

CMCCT

BXB2.2.2. Recoece e nomea mediante microfotografas

ou preparacins microscpicas clulas animais e vexetais.

CAA

B2.5. O ciclo celular. A divisin celular: A mitose e

a meiose. Importancia na evolucin dos seres vivos.

B2.3. Recoecer e identificar as fases da mitose e

meiose argumentando a sa importancia biolxica.

BXB2.3.1. Describe os acontecementos fundamentais en

cada unha das fases da mitose e meiose.

CCL

e
i

Pxina 76 de 913

BXB2.1.2. Perfila clulas procariotas e eucariticas e nomea CMCCT

as sas estruturas.

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos
d
j

Contidos

Criterios de avaliacin

B2.5. O ciclo celular. A divisin celular: A mitose e B2.4. Establecer as analoxas e diferenzas principais
a meiose. Importancia na evolucin dos seres vientre os procesos de divisin celular mittica e meitivos.
ca.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

BXB2.4.1. Selecciona as principais analoxas e diferenzas

entre a mitose e a meiose.

CMCCT
CD

CAA

Bloque 3. Histoloxa.
i
g

B3.1. Concepto de tecido, rgano, aparato e

sistema.

B3.1. Diferenciar os distintos niveis de organizacin

celular interpretando como se chega ao nivel tisular.

BXB3.1.1. Identifica os distintos niveis de organizacin

celular e determina as sas vantaxes para os seres pluricelulares.

i
j

B3.2. Principais tecidos animais: estrutura e

funcin.
B3.3 . Principais tecidos vexetais: estrutura e
funcin.

B3.2. Recoecer e indicar a estrutura e composicin

dos tecidos animais e vexetais relacionndoos coas
funcins que realizan.

BXB3.2.1. Relaciona tecidos animais e/ou vexetais coas

CMCCT
sas clulas caractersticas, asociando a cada unha delas a
funcin que realiza.

g
k

B3.4. Observacins microscpicas de tecidos

animais e vexetais.

B3.3. Asociar imaxes microscpicas co tecido ao que

pertencen.

BXB3.3.1. Relaciona imaxes microscpicas co tecido ao

que pertencen.

CAA
CD

BXB4.1.1. Identifica os grandes grupos taxonmicos dos

seres vivos.

CMCCT

Bloque 4. A biodiversidade.
d
j

B4.1. Clasificacin e nomenclatura dos seres

vivos. Grandes grupos taxonmicos.

B4.1. Coecer e indicar os grandes grupos taxonmicos de seres vivos.

b
d

B4.1. Clasificacin e nomenclatura dos seres

vivos. Grandes grupos taxonmicos.

B4.2. Interpretar os sistemas de clasificacin e nomen- BXB4.2.1. Coece e utiliza claves dicotmicas ou outros
medios para a identificacin e clasificacin de diferentes
clatura dos seres vivos.
especies de animais e plantas.

CSIEE

BXB4.2.2. Manexa e traballa cos sistemas de clasificacin e CSIEE

a nomenclatura dos seres vivos.
e
a

j
h

B4.2. Concepto de biodiversidade. ndices de

biodiversidade.

B4.3. Definir o concepto de biodiversidade e coecer e

identificar os principais ndices de clculo de diversidade biolxica.

B4.3. Caractersticas dos dominios e os reinos dos B4.4. Coecer e indicar as caractersticas dos tres
dominios e os cinco reinos nos que se clasifican os seseres vivos.
res vivos.

Pxina 77 de 913

BXB4. 3.1. Coece o concepto de biodiversidade e relacio- CCEC

na este concepto coa variedade e abundancia de especies.
BXB4.3.2. Resolve problemas de clculo de ndices de
diversidade.

CMCCT

BXB4.3.3. Aprecia o reino vexetal como desencadeante da

biodiversidade.

CSC

BXB4.4.1. Recoece os tres dominios e os cinco reinos nos

que agrupan os seres vivos.

CMCCT

BXB4.4.2. Enumera as caractersticas de cada un dos

dominios e dos reinos nos que se clasifican os seres vivos.

CCL

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos
h
i

h
i

Contidos
B4.4. As grandes zonas bioxeogrficas.
B4.5. Patrns de distribucin. Os principais
biomas.

Criterios de avaliacin
B4.5. Situar as grandes zonas bioxeogrficas e os
principais biomas.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

BXB4.5.1. Identifica os grandes biomas e sita sobre o

mapa as principais zonas bioxeogrfcas.

CMCCT
CCEC

BXB4.5.2. Diferencia os principais biomas e ecosistemas

terrestres e marios.

CAA
CD

BXB4.6.1. Recoece e explica a influencia do clima na

distribucin de biomas, ecosistemas e especies.

CCL

BXB4.6.2. Identifica as principais variables climticas que

inflen na distribucin dos grandes biomas.

CMCCT

B4.4. As grandes zonas bioxeogrficas.

B4.5. Patrns de distribucin. Os principais
biomas.

B4.6. Relaciona as zonas bioxeogrficas coas principais variables climticas.

B4.4. As grandes zonas bioxeogrficas.

B4.5. Patrns de distribucin. Os principais
biomas.

B4.7. Interpretar mapas bioxeograficos e determinar as BXB4.7.1. Interpreta mapas bioxeogrficos e de vexetacin. CMCCT
formacins vexetais correspondentes.
BXB4.7.2. Asocia e relaciona as principais formacins
CAA
vexetais cos biomas correspondentes.

B4.6. Factores que inflen na distribucin dos

seres vivos: xeolxicos e biolxicos.

B4.8. Valorar a importancia da latitude, a altitude e

outros factores xeogrficos na distribucin das especies.

B4.7. A evolucin como fonte de biodiversidade.

Proceso de especiacin.

B4.9. Relacionar a biodiversidade co proceso evolutivo. BXB4.9.1. Relaciona a biodiversidade co proceso de formacin de especies mediante cambios evolutivos.

h
j

B4.7.A evolucin como fonte de biodiversidade.

Proceso de especiacin.

B4.8. Ecosistemas da Pennsula Ibrica. Ecosistemas de Galicia.

B4.10. Describir o proceso de especiacin e enumerar

os factores que o condicionan.

B4.11. Recoecer e indicar a importancia bioxeogrfica da Pennsula Ibrica no mantemento

da biodiversidade e a aportacin de Galicia biodiversidade.

BXB4.8.1. Relaciona a latitude, a altitude, a continentalidade, a insularidade e as barreiras oroxnicas e marias coa
distribucin das especies.

CMCCT
CD
CSC

BXB4.9.2. Identifica o proceso de seleccin natural e a

variabilidade individual como factores clave no aumento de
biodiversidade.

CMCCT

BXB4.10.1. Enumera as fases da especiacin.

CCL

BXB4.10.2. Identifica os factores que favorecen a especiacin.

CMCCT

BXB4.11.1. Sita a Pennsula Ibrica e recoece a sa

situacin entre das reas bioxeogrficas diferentes.

CSIEE
CD

BXB4.11.2. Recoece a importancia da Pennsula Ibrica

como mosaico de ecosistemas.

CSC
CCEC

BXB4.11.3. Enumera os principais ecosistemas da Pennsu- CCEC

la Ibrica e de Galicia, e as sas especies
mis representativas.
i

B4.9. Importancia ecolxica das illas e a sa

B4.12. Coecer e indicar a importancia das illas como

Pxina 78 de 913

BXB4.12.1. Enumera os factores que favorecen a especia-

CMCCT

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos
j

Contidos
relacin coa biodiversidade.

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

lugares que contriben biodiversidade e evolucin

das especies.

Competencias clave

cin nas illas.

BXB4.12.2. Recoece a importancia das illas no mantemen- CCEC
to da biodiversidade.

e
g

B4.10. Concepto de endemismo. Principais

endemismos da Pennsula Ibrica e de Gallicia.

B4.13. Definir o concepto de endemismo e coecer e

identificar os principais endemismos da flora e a fauna
espaolas e galegas.

BXB4.13.1. Define o concepto de endemismo ou especie

endmica.

CMCCT

BXB4.13.2. Identifica os principais endemismos de plantas e CCEC

animais en Espaa e en Galicia.
j
b
h

B4.11. Importancia biolxica da biodiversidade.

B4.14. Coecer e relacionar as aplicacins da biodiver- BXB4.14.1. Enumera as vantaxes que se derivan do mansidade en campos como a sade, a medicina, a alimentemento da biodiversidade para o ser humano.
tacin e a industria.

CSC

a
b
h

B4.12. Causas da perda de biodiversidade.

B4.15. Coecer e indicar as principais causas de perda

de biodiversidade, as como as ameazas mis importantes para a extincin de especies.

BXB4.15.1. Enumera as principais causas de perda de

biodiversidade.

CMCCT
CSC

BXB4.15.2. Coece e explica as principais ameazas que

penden sobre as especies e que fomentan a sa extincin.

CSC

a
h

B4.13. O factor antrpico na conservacin da

biodiversidade.

BXB4.16.1. Enumera as principais causas de perda de

biodiversidade derivadas das actividades humanas.

CSC

BXB4.16.2. Indica as principais medidas que reducen a

perda de biodiversidade.

CSIEE

B4.16. Enumerar as principais causas de orixe antrpica que alteran a biodiversidade.

a
c

B4.13. O factor antrpico na conservacin da

biodiversidade.

B4.17. Comprender e diferenciar os inconvenientes

BXB4.17.1. Coece e explica os principais efectos derivaproducidos polo trfico de especies exticas e pola libedos da introducin de especies alctonas nos ecosistemas.
racin ao medio de especies alctonas ou invasoras.

CMCCT

B4.14. Estudo dun ecosistema. Cmputo da

biodiversidade.

B4.18. Describir as principais especies e valorar a

biodiversidade dun ecosistema prximo.

CCEC
CSIEE
CD

BXB4.18.1. Desea experiencias para o estudo de ecosistemas e a valoracin da sa biodiversidade.

Bloque 5. As plantas: Funcins e adaptacins ao medio.

e
j

B5.1. Absorcin da auga e sales minerais nos

vexetais.

B5.1. Describir como se realiza a absorcin da auga e

sales minerais.

BXB5.1.1. Describe a absorcin da auga e os sales minerais.

i
j

B5.2. Funcins de nutricin nas plantas. Proceso

de obtencin e transporte dos nutrientes.

B5.2. Coecer e identificar a composicin do zume

bruto e os seus mecanismos de transporte.

BXB5.2.1. Coece e explica a composicin do zume bruto e CMCCT

os seus mecanismos de transporte.
CCL

B5.3. Procesos de transpiracin, intercambio de

B5.3. Explicar os procesos de transpira-

BXB5.3.1. Describe os procesos de transpiracin, intercam-

Pxina 79 de 913

CMCCT

CMCCT

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos

Contidos
gases e gutacin.

Criterios de avaliacin
cin, intercambio de gases e gutacin.

Estndares de aprendizaxe
bio de gases e gutacin.

Competencias clave
CCL

B5.4. Transporte do zume elaborado.

B5.4. Coecer e identificar a composicin do zume

elaborado e os seus mecanismos de transporte.

BXB5.4.1. Explicita a composicin do zume elaborado e os

seus mecanismos de transporte.

CMCCT

B5.5. A fotosntese.

B5.5. Comprender e diferenciar as fases da fotosntese

e os factores que afectan ao proceso.

BXB5.5.1. Detalla os principais feitos que acontecen duran- CMCCT

te cada unha das fases da fotosntese asociando, a nivel de
orgnulo, onde se producen.

i
j

B5.6 .Importancia biolxica da fotosntese.

B5.6.Destacar a importancia biolxica da fotosntese.

BXB5.6.1. Argumenta e precisa a importancia da fotosntese CCL

como proceso de biosntese, imprescindible para o mante- CSC
mento da vida na Terra.

B5.7. A excrecin en vexetais. Tecidos secretores. B5.7. Explicar a funcin de excrecin en vexetais e as
substancias producidas polos tecidos secretores.

BXB5.7.1. Recoece algn exemplo de excrecin en

vexetais.

CMCCT

BXB5.7..2. Relaciona os tecidos secretores e as substancias que producen.

CAA

e
g

B5.8. Funcins de relacin nas plantas. Os tropismos e as nastias.

B5.8. Describir tropismos e nastias ilustrndoos con

exemplos.

BXB5.8.1. Describe e coece exemplos

de tropismos e nastias.

CMCCT

e
j

B5.9. As hormonas vexetais. Tipos e funcins.

B5.9. Definir o proceso de regulacin nas plantas

mediante hormonas vexetais.

BXB5.9.1. Valora o proceso de regulacin das hormonas

vexetais.

CAA

i
j

B5.9. As hormonas vexetais. Tipos e funcins.

B5.10. Coecer e relacionar os diferentes tipos de

fitohormonas e as sas funcins.

BXB5.10.1. Relaciona as fitohormonas e as funcins que

desempean.

CAA

j
i

B5.10. Efectos da luz e a temperatura sobre o

desenvolvemento das plantas.

B5.11. Comprender e diferenciar os efectos da temperatura e da luz no desenvolvemento das plantas.

BXB5.11.1. Argumenta os efectos da temperatura e a luz no CCL

desenvolvemento das plantas.

d
j

B5.11. Funcins de reproducin en vexetais. Tipos B.5.12. Entender os mecanismos de reproducin

de reproducin.
asexual e a reproducin sexual nas plantas.

BXB5.12.1. Distingue os mecanismos de reproducin

asexual e a reproducin sexual nas plantas.

CMCCT

j
i

B5.12. Ciclos biolxicos dos principais grupos de

plantas.

BXB5.13.1. Diferenza os ciclos biolxicos

e briofitas, pteridofitas eespermafitas e as sas fases e estruturas caractersticas.

CMCCT

BXB5.13.2. Interpreta esquemas, debuxos, grficas e ciclos

biolxicos dos diferentes grupos de plantas.

CMCCT

B5.14. Entender os procesos de polinizacin e de dobre BXB5.14.1. Explica os procesos de polinizacin e de fecunfecundacin nas espermafitas. A formacin da semente
dacin nas espermafitas e diferenza a orixe e as partes da
e o froito.
semente e do froito.

CMCCT
CCL

j
i

B5.13. A semente e o froito.

B5.14. A polinizacin e fecundacin nas espermafitas.

B5.13. Diferenciar os ciclos biolxicos

de briofitas, pteridofitas e espermafitas e as sas fases
e estruturas caractersticas.

Pxina 80 de 913

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

d
j

B5.15. Propagacin dos froitos e diseminacin das B5.15. Coecer e indicar os mecanismos de diseminasementes. O proceso da xerminacin.
cin das sementes e os tipos de xerminacin.

BXB5.15.1. Distingue os mecanismos de diseminacin das

sementes e os tipos de xerminacin.

CMCCT

i
j

B5.15. Propagacin dos froitos e diseminacin das B5.16. Coecer e relacionar as formas de propagacin
sementes. O proceso da xerminacin.
dos froitos.

BXB5.16.1. Identifica os mecanismos de propagacin dos

froitos.

CMCCT
CAA

i
j

B5.16. As adaptacins dos vexetais ao medio.

B5.17. Recoecer e relacionar as adaptacins

BXB5.17.1. Relaciona as adaptacins dos vexetais co
mis caractersticas dos vexetais aos diferentes medios
medio no que se desenvolven.
nos que habitan.

CAA

k
g

B5.17. Aplicacins e experiencias prcticas de

anatoma e fisioloxa vexetal .

B5.18. Desear e realizar experiencias nas que se

probe a influencia de determinados factores no funcionamento dos vexetais.

CSIEE
CMCCT

BXB5.18.1. Realiza experiencias que demostren a intervencin de determinados factores no funcionamento das plantas.

Bloque 6. Os animais: Funcins e adaptacins ao medio.

j

B6.1. Funcins de nutricin nos animais.

B6.1. Comprender e discriminar os conceptos de

nutricin hetertrofa e de alimentacin.

BXB6.1.1. Argumenta as diferenzas mis significativas entre CCL

os conceptos de nutricin e alimentacin.
BXB6.1.2. Coece as caractersticas da nutricin hetertrofa, distinguindo os tipos principais.

CMCCT

B6.2. Estrutura e funcin dos aparatos dixestivos e B6.2. Distinguir os modelos de aparatos dixestivos dos
as sas glndulas.
invertebrados.

BXB6.2.1. Recoece e diferenza os aparatos dixestivos dos CMCCT

invertebrados.

B6.2. Estrutura e funcin dos aparatos dixestivos e B6.3. Distinguir os modelos de aparatos dixestivos dos
as sas glndulas.
vertebrados.

BXB6.3.1. Recoece e diferenza os aparatos dixestivos dos CMCCT

vertebrados.

B6.2. Estrutura e funcin dos aparatos dixestivos e B6.4. Diferenciar a estrutura e funcin dos rganos do
as sas glndulas.
aparato dixestivo e as sas glndulas.

BXB6.4.1. Relaciona cada rgano do aparato dixestivo coa

funcin que realizan.

CAA

BXB6.4.2. Describe a absorcin no intestino.

CCL

B6.3. Aparatos circulatorios. Pigmentos respiratorios nos animais. A linfa.

B6. 5. Coecer e relacionar a importancia de pigmentos respiratorios no transporte de osxeno.

BXB6.5.1. Recoece e explica a existencia de pigmentos

respiratorios nos animais.

CCL
CMCCT

j
e

B6.3. Aparatos circulatorios. Pigmentos respiratorios nos animais. A linfa.

B6.6. Comprender e describir os conceptos de circulacin aberta e pechada, circulacin simple e dobre incompleta ou completa.

BXB6.6.1. Relaciona circulacin aberta e pechada cos

animais que a presentan e explica as sas vantaxes e inconvenientes.

CAA

BXB6.6.2. Asocia representacins sinxelas do aparato

circulatorio co tipo de circulacin (simple, dobre, incompleta
ou completa.

CD
CMCCT

Pxina 81 de 913

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

B6.3. Aparatos circulatorios. Pigmentos respiratorios nos animais. A linfa.

B6.7. Coecer e relacionar a composicin e funcin da

linfa.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

BXB6.7.1. Indica a composicin da linfa, identificando as

sas principais funcins.

CMCCT

B6.4. O transporte de gases e a respiracin. Tipos B6.8. Distinguir respiracin celular de respiracin
de aparatos respiratorios. Respiracin celular.
(ventilacin, intercambio gasoso).

BXB6.8.1. Diferenza respiracin celular e respiracin,

explicando o significado biolxico de respiracin celular.

CAA
CMCCT

j
e

B6.5. O transporte de gases e a respiracin.

Tipos de aparatos respiratorios. Respiracin celular.

BXB6.9.1. Asocia os diferentes aparatos respiratorios cos

grupos aos que pertencen, recoecndoos en representacins esquemticas.

CD

B6.5. A excrecin: tipos de aparatos excretores en B6.10. Definir o concepto de excrecin e relacionalo
invertebrados e vertebrados. Produtos da excrecos obxectivos que persegue.
cin.

BXB6.10.1. Define e explica o proceso da excrecin.

CCL

e
j

B6.5. A excrecin: tipos de aparatos excretores en B6.11. Enumerar os principais produtos de excrecin e
invertebrados e vertebrados. Produtos da excresinalar as diferenzas apreciables nos distintos grupos
cin.
de animais en relacin con estes produtos.

BXB6.11.1. Enumera os principais produtos de excrecin,

clasificando os grupos de animais segundo os produtos de
excrecin.

CMCCT

B6.5. A excrecin: tipos de aparatos excretores en B6.12. Describir os principais tipos rganos e aparatos
invertebrados e vertebrados. Produtos da excreexcretores nos distintos grupos de animais.
cin.

BXB6.12.1. Describe os principais aparatos excretores dos

animais, recoecendo as principais estruturas deles a partir
de representacin esquemticas.

CMCCT

B6.5. A excrecin: tipos de aparatos excretores en B6.13. Estudar a estrutura das nefronas e o proceso de BXB6.13.1. Localiza e identifica as distintas rexins duinvertebrados e vertebrados. Produtos da excreformacin dos ourios.
nha nefrona.
cin.
BXB6.13.2. Explica o proceso de formacin dos ourios.

CMCCT

B6.5. A excrecin: tipos de aparatos excretores en B6.14. Coecer e relacionar mecanismos especficos
invertebrados e vertebrados. Produtos da excreou singulares de excrecin en vertebrados.
cin.

BXB6.14.1. Identifica os mecanismos especficos ou singulares de excrecin dos vertebrados.

CMCCT

j
e

B6.6. Funcins de relacin nos animais. Os

receptores e os efectores. O sistema nervioso e o
endcrino. A homeostase.

B6.15. Comprender e describir o funcionamento integrado dos sistemas nervioso e hormonal en animais.

BXB6.15.1. Integra a coordinacin nerviosa e hormonal,

relacionando ambas as das funcins.

CAA

B6.6. Funcins de relacin nos animais. Os

receptores e os efectores. O sistema nervioso e o
endcrino. A homeostase.

B6.16. Coecer e identificar os principais compoentes

do sistema nervioso e o seu funcionamento.

BXB6.16.1. Define estmulo, receptor, transmisor, efector.

CCL

B6.6. Funcins de relacin nos animais. Os

receptores e os efectores. O sistema nervioso e o
endcrino. A homeostase.

B6.17. Explicar o mecanismo de transmisin do impulso BXB6.17.1. Explica a transmisin do impulso nervioso na
nervioso.
neurona e entre neuronas.

B6.9. Coecer e indicar os distintos tipos de aparatos

respiratorios en invertebrados e vertebrados.

CMCCT

BXB6.16.2. Identifica distintos tipos de receptores sensoriais CMCCT

e nervios.

Pxina 82 de 913

CCL

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B6.6. Funcins de relacin nos animais. Os

receptores e os efectores. O sistema nervioso e o
endcrino. A homeostase.

B6.18. Identificar os principais tipos de sistemas nervio- BXB6.18.1. Distingue os principais tipos de sistemas nervio- CMCCT
sos en invertebrados.
sos en invertebrados.

B6.6. Funcins de relacin nos animais. Os

receptores e os efectores. O sistema nervioso e o
endcrino. A homeostase.

B6.19. Diferenciar o desenvolvemento do sistema

nervioso en vertebrados.

e
j

B6.6. Funcins de relacin nos animais. Os

receptores e os efectores. O sistema nervioso e o
endcrino. A homeostase.

B6.20. Describir os compoentes e funcins do sistema BXB6.20.1. Describe o sistema nervioso central e perifrico
nervioso tanto dende o punto de
dos vertebrados, diferenciando as funcins do sistema nerco (SNC e SNP) como funcional (somtico e autnovioso somtico e o autnomo.
mo).

CMCCT

e
j

B6.6. Funcins de relacin nos animais. Os

receptores e os efectores. O sistema nervioso e o
endcrino. A homeostase.

B6.21. Describir os compoentes do sistema endcrino

e a sa relacin co sistema nervioso.

BXB6.21.1. Establece a relacin entre o sistema endcrino

e o sistema nervioso.

CAA
CSIEE

B6.6. Funcins de relacin nos animais. Os

receptores e os efectores. O sistema nervioso e o
endcrino. A homeostase.

B6.22. Enumerar as glndulas endcrinas en vertebrados, as hormonas que producen e as funcins destas.

BXB6.22.1. Describe as diferenzas entre glndulas endcrinas e excrinas.

CCL
CMCCT

BXB6.22.2. Discrimina que funcin reguladora e en que lugar se evidencia, a actuacin dalgunhas das hormonas que
actan no corpo humano.

CMCCT

BXB6.22.3. Relaciona cada glndula endcrina coa hormona ou hormonas mis importantes que segrega, explicando
a sa funcin de control.

CMCCT

BXB6.23.1. Relaciona as principais hormonas dos invertebrados coa sa funcin de control.

CAA

BXB6.23.2. Identifica o concepto de homeostase e a sa

relacin co sistema nervioso e endcrino.

CMCCT

i
j

B6.6. Funcins de relacin nos animais. Os

receptores e os efectores. O sistema nervioso e o
endcrino. A homeostase.

B6.7. A reproducin nos animais. Tipos de reproducin. Vantaxes e inconvenientes.

B6.8. A gametoxnese.

B6.23. Coecer e identificar as hormonas e as estruturas que as producen nos principais grupos de invertebrados.

B6.24. Definir o concepto de reproducin e diferenciar

entre reproducin sexual e reproducin asexual. Tipos.
Vantaxes e inconvenientes.

B6.25. Describir os procesos da gametoxnese.

Pxina 83 de 913

BXB6.19.1. Identifica os principais sistemas nerviosos de

vertebrados.

CMCCT

BXB6.24.1. Describe as diferenzas entre reproducin

CCL
asexual e sexual, argumentando as vantaxes e inconvenien- CMCCT
tes de cada unha delas.
BXB6.24.2. Identifica tipos de reproducin asexual en
organismos unicelulares e pluricelulares.

CMCCT

BXB6.24.3. Distingue os tipos de reproducin sexual.

CAA

BXB6.25.1. Distingue e compara o proceso de espermatoxnese e ovoxnese.

CAA

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B6.9. A fecundacin e o desenvolvemento embrionario.

B6.26. Coecer e relacionar os tipos de fecundacin en BXB6.26.1. Diferenza os tipos de fecundacin en animais e
animais e as sas etapas.
as sas etapas.

CMCCT

B6.9. A fecundacin e o desenvolvemento embrionario.

B6.27. Describir as distintas fases do desenvolvemento

embrionario.

BXB6.27.1. Identifica as fases do desenvolvemento embrionario e os acontecementos caractersticos de cada unha

delas

CAA
CMCCT

BXB6.27.2. Relaciona os tipos de ovo, cos procesos de

segmentacin e gastrulacin durante o desenvolvemento
embrionario.

CMCCT

B6.10. Os ciclos biolxicos mis caractersticos

dos animais.

B6. 28. Analizar os ciclos biolxicos dos animais.

BXB6.28.1. Identifica as fases dos ciclos biolxicos dos

animais.

CAA

j
i

B6.11. As adaptacins dos animais ao medio.

B6.29. Recoecer e relacionar as adaptacins mis

caractersticas dos animais aos diferentes medios nos
que habitan.

BXB6.29.1. Identifica as adaptacins animais aos medios

areos.

CAA

BXB6.29.2. Identifica as adaptacins animais aos medios

acuticos.

CAA

BXB6.29.3. Identifica as adaptacins animais aos medios

terrestres.

CAA

BXB6.30.1. Describe e realiza experiencias de fisioloxa e

anatoma animal.

CSIEE

k
g

B6.12. Aplicacins e experiencias prcticas de

anatoma e fisioloxa animal.

B6.30. Realizar experiencias de fisioloxa e anatoma

animal.
Bloque 7. Estrutura e composicin da Terra.

i
j

B7.1. Anlise e interpretacin dos mtodos de

estudo da Terra.

B7.1. Interpretar os diferentes mtodos de estudo da

Terra, identificando as sas achegas e limitacins.

BXB7.1.1. Caracteriza os mtodos de estudo da Terra sobre CMCCT

a base dos procedementos que utiliza e s sas achegas e CD
limitacins.

d
j

B7.2. Estrutura do interior terrestre: Capas que se

diferencian en funcin da sa composicin e en
funcin do sa mecnica.

B7.2. Identificar as capas que conforman o interior do

planeta de acordo coa sa composicin, diferencialas
das que se establecen en funcin da sa mecnica, e
marcar as descontinuidades e zonas de transicin.

BXB7.2.1. Resume a estrutura e composicin do interior

terrestre, distinguindo as sas capas composicionais e mecnicas, as como as descontinuidades e zonas de transicin entre elas.

CCL

BXB7.2.2. Sita en mapas e esquemas as diferentes capas

da Terra, identificando as descontinuidades que permiten
diferencialas.

CMCCT
CD

BXB7.2.3. Analiza o modelo xeoqumico e xeodinmico da

Terra, contrastando o que achega cada un deles ao coecemento da estrutura da Terra.

CCEC

Pxina 84 de 913

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B7.3. Dinmica litosfrica.

B7.3. Precisar os distintos procesos que condicionan a

estrutura actual terrestre.

BXB7.3.1. Detalla e enumera procesos que deron lugar

estrutura actual do planeta.

CCL

B7.4. Evolucin das teoras dende a Deriva

continental ata a Tectnica de placas.

B7.4. Comprender e diferenciar a teora da deriva

continental de Wegener e a sa relevancia para o desenvolvemento da teora da Tectnica de placas.

BXB7.4.1. Indica as achegas mis relevantes da deriva

CCEC
continental, para o desenvolvemento da teora da Tectnica
de placas.

B7.4. Evolucin das teoras dende a Deriva

continental ata a Tectnica de placas.

B7.5. Clasificar os bordos de placas litosfricas, sinalando os procesos que acontecen entre eles.

BXB7.5.1. Identifica os tipos de bordos de placas explicando CD

os fenmenos asociados a eles.
CMCCT

B7.5. Achegas das novas tecnoloxas na investigacin do noso planeta.

B7.6. Aplicar os avances das novas tecnoloxas na

investigacin xeolxica.

BXB7.6.1. Distingue mtodos desenvolvidos grazas s

novas tecnoloxas, asocindoos coa investigacin dun fenmeno natural.

CD
CMCCT

B7.6. Minerais e rochas. Conceptos. Clasificacin xentica das rochas.

B7.7. Obervacin de coleccins de minerais e
rochas.
B7.8. Recoecemento e identificacin de minerais
e rochas frecuentes en Galicia.

B7.7. Seleccionar e identificar os minerais e os tipos de

rochas mis frecuentes, especialmente aqueles utilizados en edificios, monumentos e outras aplicacins de
interese social ou industria.

BXB7.7.1. Identifica as aplicacins de interese social ou

industrial de determinados tipos de minerais e rochas.

CSC

Bloque 8. Os procesos xeolxicos e petroxenticos.

i
j

B8.1. Magmatismo: Clasificacin das rochas

magmticas. Rochas magmticas de interese. O
magmatismo na Tectnica de placas.

B8.1. Relacionar o magmatismo e a tectnica de

placas.

BXB8.1.1. Explica a relacin entre o magmatismo e a

CMCCT
tectnica de placas, coecendo as estruturas resultantes da
localizacin dos magmas en profundidade e en superficie.

B8.1. Magmatismo: Clasificacin das rochas

magmticas. Rochas magmticas de interese. O
magmatismo na Tectnica de placas.

B8.2. Categorizar os distintos tipos de magmas sobre a

base da sa composicin e distinguir os factores que
inflen no magmatismo.

BXB8.2.1. Discrimina os factores que determinan os diferen- CAA

tes tipos de magmas, clasificndoos atendendo sa composicin.

i
j

B8.1. Magmatismo: Clasificacin das rochas

magmticas. Rochas magmticas de interese. O
magmatismo na Tectnica de placas.

B8.3. Recoecer e relacionar a utilidade das rochas

magmticas analizando as sas caractersticas, tipos e
utilidades.

BXB8.3.1. Diferenza os distintos tipos de rochas magmti CAA

cas, identificando con axuda de claves as mis frecuentes e
relacionando a sa textura co seu proceso de formacin.

B8.1. Magmatismo: Clasificacin das rochas

magmticas. Rochas magmticas de interese. O
magmatismo na Tectnica de placas.

B8.4. Establecer as diferenzas de actividade volcnica,

asocindoas ao tipo de magma.

BXB8.4.1. Relaciona os tipos de actividade volcnica, coas

caractersticas do magma diferenciando os distintos produtos emitidos nunha erupcin volcnica.

CAA
CMCCT

i
j

B8.2. Riscos xeolxicos: vulcanismo e sismicidade.

B8.5. Diferenciar os riscos xeolxicos derivados dos

procesos internos. Vulcanismo e sismicidade.

BXB8.5.1. Analiza os riscos xeolxicos derivados dos

procesos internos. Vulcanismo e sismicidade.

CSC

Pxina 85 de 913

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

B8.3. Metamorfismo: Procesos metamrficos.

Fsico-qumica do metamorfismo, tipos de metamorfismo. Clasificacin das rochas metamrficas.
O metamorfismo na Tectnica de placas.

B8.6. Detallar o proceso de metamorfismo, relacionando os factores que lle afectan e os seus tipos.

BXB8.6.1. Clasifica o metamorfismo en funcin dos diferentes factores que o condicionan.

CMCCT
CAA

B8.3. Metamorfismo: Procesos metamrficos.

Fsico-qumica do metamorfismo, tipos de metamorfismo. Clasificacin das rochas metamrficas.
O metamorfismo na Tectnica de placas.

B8.7. Identificar rochas metamrficas a partir das sas

caractersticas e utilidades.

BXB8.7.1. Ordena e clasifica as rochas metamrficas mis

frecuentes da codia terrestre, relacionando a sa textura co
tipo de metamorfismo experimentado.

CAA

B8.4. Procesos sedimentarios. As facies sedimen- B8.8. Relacionar estruturas sedimentarias e ambientes
tarias: identificacin e interpretacin. Clasificacin
sedimentarios.
e xnese das principais rochas sedimentarias.

BXB8.8.1. Detalla e discrimina as diferentes fases do

proceso de formacin dunha rocha sedimentaria

CMCCT

B8.4. Procesos sedimentarios. As facies sedimen- B8.9. Explicar a diaxnese e as sas fases.
tarias: identificacin e interpretacin. Clasificacin
e xnese das principais rochas sedimentarias.

BXB8.9.1. Describe as fases da diaxnese.

CCL

i
j

B8.4. Procesos sedimentarios. As facies sedimen- B8.10. Clasificar as rochas sedimentarias aplicando as
tarias: identificacin e interpretacin. Clasificacin
sas distintas orixes como criterio.
e xnese das principais rochas sedimentarias.

BXB8.10.1. Ordena e clasifica as rochas sedimentarias mis CAA

frecuentes da codia terrestre segundo a sa orixe.
CSIEE

B8.5. A deformacin en relacin Tectnica de

placas. Comportamento mecnico das rochas.

BXB8.11.1. Asocia os tipos de deformacin tectnica cos

CAA
esforzos aos que se someten as rochas e coas propiedades
destas.

B8.11. Analizar os tipos de deformacin

que experimentan as rochas, establecendo a sa relacin cos esforzos a que se ven sometidas.

BXB8.11.2. Relaciona os tipos de estruturas xeolxicas coa

tectnica de placas.
k
g

B8.6. Tipos de deformacin: dobras e fallas.

B8.7. Tcnicas para a identificacin de distintos
tipos de rochas.
B8.8. Construcin de modelos onde se representen os principais tipos de pregues e fallas.

Competencias clave

CD

B8.12. Representar os elementos dunha dobra e dunha BXB8.12.1. Distingue os elementos dunha dobra, clasificn- CMCCT
falla.
doos atendendo a diferentes criterios.

BXB8.12.2. Recoece e clasifica os distintos tipos de falla,

identificando os elementos que a constite.

CAA
CMCCT

Bloque 9. Historia da Terra.

k
j

B9.1. Estratigrafa: concepto e obxectivos. Principios fundamentais. Definicin de estrato.

B9.2. Interpretacin e realizacin de mapas
topogrficos e cortes xeolxicos.

B9.1. Deducir a partir de mapas topogrficos e cortes

xeolxicos dunha zona determinada, a existencia de
estruturas xeolxicas e a sa relacin co relevo.

BXB9.1.1. Interpreta e realiza mapas topogrficos e cortes

xeolxicos sinxelos.

CMCCT
CAA

B9.3. Datacins relativas e absolutas: estudo de

B9.2. Aplicar criterios cronolxicos para a datacin

BXB9.2.1. Interpreta cortes xeolxicos e determina a

CMCCT

Pxina 86 de 913

Bioloxa e Xeoloxa 1 Bacharelato.

Obxectivos
e

d
j

2.1.3

Contidos
cortes xeolxicos sinxelos. Grandes divisins xeolxicas: A tboa do tempo xeolxico. Principais
acontecementos na historia xeolxica da Terra.
Oroxenias.
B9.4. Extincins masivas e as sas causas
naturais.
B9.5. Estudo e recoecemento de fsiles.

Criterios de avaliacin
relativa de formacins xeolxicas e deformacins localizadas nun corte xeolxico. Describir as grandes divisions do tempo en xeoloxa. Oroxenias e grandes acontecementos xeolxicos.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

antigidade dos seu estratos, as discordancias e a historia CAA

xeolxica da rexin, identificando os grandes acontecementos xeoloxicos ocorridos e as oroxenias.

B9.3. Interpretar o proceso de fosilizacin e os cambios BXB9.3.1. Categoriza os principais fsiles gua, valorando a CAA
que se producen. Analizar as causas da extincin das
sa importancia para o establecemento da historia xeolxica CMCCT
da Terra.
especies.

Bioloxa
Introducin
A Bioloxa de segundo curso de Bacharelato ten como obxectivo fundamental favorecer e fomentar a formacin cientfica do alumnado, partindo da sa vocacin polo estudo das ciencias. Deste xeito, a Bioloxa representa a porta de entrada ao puxente mundo das ciencias biosanitarias e biotecnolxicas e contribe a consolidar o mtodo cientfico como ferramenta habitual de traballo, fomentando no alumnado o estmulo da sa curiosidade, capacidade de razoar, formulacin de hipteses e
deseos experimentais, interpretacin de datos e resolucin de problemas, facendo que o alumnado acade satisfactoriamente . as competencias clave, afondando en aspectos xa contemplados en cursos anteriores. Deste xeito, competencias como
a matemtica e competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa, competencia dixital e a competencia sentido da iniciativa e esprito emprendedor, trabllanse en profundidade neste curso grazas ao desenvolvemento cognitivo e madurez que o alumnado chega a acadar ao final do ciclo de bacharelato que favorecen unha mellor consecucin delas. Pero as contribucins doutras competencias como aprender a aprender, as competencias sociais e cvicas ou a competencia comunicacin lingstica, presentes tamn noutras etapas anteriores, van tamn permitir que o alumnado poda seguir, sen atrancos, con estudos posteriores.
Os grandes avances e descubrimentos da Bioloxa, que se suceden de xeito constante nas ltimas dcadas, non s posibilitaron a mellora das condicins de vida dos cidadns e o avance da sociedade, senn que ao mesmo tempo, xeraron algunhas controversias que, polas sas implicacins sociais, ticas, econmicas, etc. non se poden obviar e tamn son obxecto de anlise durante o desenvolvemento da materia.
Os retos das ciencias en xeral e da Bioloxa en particular son continuos, e precisamente eles son o motor que mantn investigacin biolxica, desenvolvendo novas tcnicas de investigacin no campo da biotecnoloxa ou da enxeara xentica,
as como novas ramas do coecemento como a xenmica, a protemica, ou a biotecnoloxa, de maneira que producen continuas transformacins na sociedade, abrindo ademais novos horizontes froito da colaboracin con outras disciplinas, algo
que permite o desenvolvemento tecnolxico actual. Precisamente debido a estes grandes retos biotecnolxicos, a materia de Bioloxa ten que ter, no seu tratamento metodolxico, un carcter eminentemente prctico, baseado na realizacin de variadas e axeitadas tarefas experimentais que permitan ao alumnado acadar as destrezas necesarias no manexo de material de laboratorio, microscopios, tcnicas de preparacin e tinguidura de mostras, resolucin de problemas e todos aqueles aspectos que lle permitan afrontar no futuro estudos cientficos coa formacin necesaria para o seu correcto desenvolvemento. Para acadar estes obxectivos ao longo do currculo se formulan actividades de laboratorio e manexo de modelos baseados
nas novas tecnoloxas que se engaden formacin terica que se recolle nos contidos.
Os contidos distribense en cinco grandes bloques nos cales pretendese afondar, a partir dos coecementos previos xa adquiridos en cursos anteriores , tomando como eixe vertebrador a clula, a sa composicin qumica, estrutura e ultraestructura e funcins. Deste xeito o primeiro bloque cntrase no estudo da base molecular e fisicoqumica da vida, con especial atencin ao estudo dos bioelementos, e enlaces qumicos que posibilitan a formacin das biomolculas inorgnicas e orgnicas. O segundo bloque fixa a sa atencin na clula como un sistema complexo integrado, analizando a influencia do progreso tcnico no estudo da estrutura, ultraestructura e fisioloxa celular. O terceiro cntrase no estudo da xentica molecular e
os novos desenvolvementos desta no campo da enxeara xentica, coas repercusins ticas e sociais derivadas de devandita manipulacin xentica, e relacinase o estudo da xentica co feito evolutivo. No cuarto abrdase o estudo dos microorganismos, a biotecnoloxia, as como as aplicacins desta e da microbioloxa en campos variados como a industria alimentaria, farmacutica, a biorremediacin, etc. O quinto, cntrase na inmunoloxa e as sas aplicacins, centrndose no estudo
do sistema inmune humano, as sas disfuncins e deficiencias.
Grazas a estes contidos, a Bioloxa aporta aos alumnos e s alumnas todas as competencias clave, imprescindibles para a formacin cientfica, as como as destrezas necesarias para a persoal, que lle van permitir madurar como persoas e acadar
un pleno desenvolvemento cvico como cidadns libres e responsables na nosa sociedade.

2 de bacharelato
Bioloxa. 2 Bacharelato

Pxina 87 de 913

Obxectivos

Contidos

Criterios avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A base molecular e fisicoqumica da vida

i

B1.1. Compoentes qumicos da vida. Concepto de

bioelemento. Tipos, propiedades e funcins dos bioelementos.
B1.2. Os enlaces qumicos e a sa importancia en
bioloxa.
B1.3. Biomolculas: concepto, clasificacin e tcnicas
de separacin.

B1.1. Determinar as propiedades fisicoqumicas dos

bioelementos que os fan indispensables para a vida.
Relacionar os enlaces qumicos coas sa importancia
biolxica.

BB1.1. Describe tcnicas instrumentais e mtodos

CMCCT
fsicos e qumicos que permiten o illamento das diferentes molculas e a sa contribucin ao grande avance
da experimentacin biolxica.

BB1.1.2. Clasifica os tipos de bioelementos relacionan- CAA

do cada un deles coa sa proporcin e funcin biolxica.

i
j

B1.4. Biomolculas inorgnicas. Estrutura e propiedades fisico-qumicas da auga que a fan unha molcula
imprescindible para a vida. Funcins dos sales minerais.
B1.5. Fisicoqumica das dispersins acuosas. Difusin,
osmose e dilise.

B1.6. Biomolculas orgnicas: Concepto, clasificacin,

estrutura, propiedades e funcins biolxicas de glcidos, lpidos, prtidos e cidos nuclecos.

B.1.2. Argumentar as razns polas cales a auga e os

sales minerais son fundamentais nos procesos biolxicos.

B1.3. Recoecer e identificar os diferentes tipos de

molculas que constiten a materia viva e relacionalas
coas sas respectivas funcins biolxicas na clula.

BB1.1.3. Discrimina os enlaces qumicos que permiten

a formacin de molculas inorgnicas e orgnicas presentes nos seres vivos.

CMCCT
CD

BB1.2 1. Relaciona a estrutura qumica da auga coas

sas funcins biolxicas.

CAA

BB1.2.2. Distingue os tipos de sales minerais, relacionando composicin con funcin.

CMCCT

BB1.2.3 . Contrasta e realiza experiencias dos procesos de difusin, osmose e dilise, interpretando a sa
relacin coa concentracin salina das clulas.

CMCCT
CAA
CD

BB1.3.1 . Recoece e clasifica os diferentes tipos de

biomolculas orgnicas, relacionando a sa composicin qumica coa sa estrutura e a sa funcin.

CSIEE

BB1.3.2 . Desea e realiza experiencias identificando

en mostras biolxicas a presenza de distintas molculas orgnicas.

CSIEE
CMCCT

BB1.3.3 . Contrasta e relaciona os procesos de dilise,

centrifugacin e electroforese interpretando a sa relacin coas biomolculas orgnicas.

CAA
CMCCT
CD

B1.6. Biomolculas orgnicas: Concepto, clasificacin,

estrutura, propiedades e funcins biolxicas de glcidos, lpidos, prtidos e cidos nuclecos.

B1.4. Identificar os tipos de monmeros que forman as

macromolculas biolxicas e os enlaces que os unen.

BB1.4.1 . Identifica os monmeros e distingue os

enlaces qumicos que permiten a sntese das macromolculas: enlaces O-glicosdico, enlace ster, enlace
peptdico, O-nucleosdico.

CMCCT
CD

B1.6. Biomolculas orgnicas: Concepto, clasificacin,

B1.5. Determinar a composicin qumica e describir a

BB1.5.1. Describe a composicin e funcin das princi-

CCL

Pxina 88 de 913

Bioloxa. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios avaliacin

estrutura, propiedades e funcins biolxicas de glcidos, lpidos, prtidos e cidos nuclecos.

funcin, localizacin e exemplos das principais biomolculas orgnicas.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

pais biomolculas orgnicas.

B1.7. Os enzimas . Concepto, clasificacin, propieda B1.6. Comprender e diferenciar a funcin biocatalizado- BB1.6.1. Contrasta o papel fundamental dos encimas CMCCT
des e funcins. Catlise enzimtica. Activacin e inhibicomo biocatalizadores, relacionando as sas propiedara dos encimas valorando a sa importancia biolxica.
cn enzimtica. Alosterismo.
des coa sa funcin cataltica.

B1.8. As vitaminas: concepto, clasificacin e funcins.

B1.7. Sinalar a importancia das vitaminas para o

mantemento da vida.

BB1.7.1. Identifica os tipos de vitaminas asociando a

CAA
sa imprescindible funcin coas enfermidades que pre- CCEC
veen.

Bloque 2. A clula viva. Morfoloxa, estrutura e fisioloxa celular

i

B2.1. A clula como unidade estrutural e funcional dos B2.1. Establecer as diferenzas estruturais e de composeres vivos. A teora celular.
sicin entre clulas procariotas e eucariticas.
B2.2. Evolucin dos mtodos de estudio das clulas.
Preparacin e procesado das mostras para a observacin ao microscopioo ptico e electrnico.
B2.3. Morfoloxa celular. Composicin, estrutura,
funcins e propiedades das envolturas e dos orgnulos
celulares.
B2.4. Modelos de organizacin celular en procariotas e
eucariticas. Clulas animais e vexetais.

BB2.1.1. Compara unha clula procariota cunha

eucaritica, identificando os orgnulos citoplasmtico
presentes nelas.

d
j

B2.3. Morfoloxa celular. Composicin, estrutura,

B2.2. Interpretar e identificar a estrutura dunha clula
BB2.2.1. Esquematiza os diferentes orgnulos citofuncins e propiedades das envolturas e dos orgnulos
eucaritica animal e unha vexetal, podendo identificar e
plasmticos, recoecendo as sas estructuras.
representar os seus orgnulos e describir a funcin que
celulares.
desempean.
B2.4. Modelos de organizacin celular en procariotas e
eucariticas. Clulas animais e vexetais.
BB2.2.2. Analiza a relacin existente entre a composicin qumica, a estrutura e a ultraestructura dos org B2.5. Observacin microscpica de clulas procariotas
nulos celulares e a sa funcin.
e eucariotas tanto animais como vexetais.

CSIEE

B2.6. O ciclo celular.

B2.3. Analizar o ciclo celular e diferenciar as sas

fases.

BB2.3.1. Identifica as fases do ciclo celular explicando

os principais procesos que acontecen en cada unha
delas.

CCL
CD

e
j

B2.7. A divisin celular. A mitose en clulas animais e

vexetais.
B2.8. A meiose. Necesidade biolxica da meiose para
a reproducin sexual. Importancia da reproducin sexual na evolucin dos seres vivos.
B2.9. Observacin de clulas en mitose. Estudo das
distintas fases da divisin celular.

B2.4. Distinguir e identificar os tipos de divisin celular

e desenvolver os acontecementos que teen lugar en
cada fase.

BB2.4.1. Recoece en distintas microfotografas e

CMCCT
esquemas as diversas fases da mitose e da meiose
CD
indicando os acontecementos bsicos que se producen
en cada unha delas.

BB2.4.2. Establece as analoxas e diferenzas mis

significativas entre mitose e meiose.

Pxina 89 de 913

CMCCT
CD

CSIEE
CAA

CSIEE

Bioloxa. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B2.8. A meiose. Necesidade biolxica da meiose para

a reproducin sexual. Importancia da reproducin sexual na evolucin dos seres vivos.

B2.5. Argumentar a relacin da meiose coa variabilidade xentica das especies.

BB2.5.1. Resume a relacin da meiose coa reproducin CCL

sexual, o aumento da variabilidade xentica e a posibi- CMCCT
lidade de evolucin das especies.

i
k

B2.10. Importancia da membrana nos fenmenos de

transporte. Tipos de transporte. Endocitose e exocitose.

B2.6. Examinar e comprender a importancia das

membranas na regulacin dos intercambios celulares
para o mantemento da vida e realizar experiencias sobre a plasmolise e a turxencia.

BB2.6.1. Compara e distingue os tipos e subtipos de

transporte a travs das membranas explicando detalladamente as caractersticas de cada un deles.

CCL
CSIEE

B2.11. Introducin ao metabolismo: catabolismo e

anabolismo.
B2.12. Reaccins metablicas: aspectos enerxticos e
de regulacin.

B2.7. Comprender e diferenciar os procesos de catabo- BB2.7.1. Define e interpreta os procesos catablicos e
lismo e anabolismo establecendo a relacin entre amos anablicos, as como os intercambios enerxticos
bos os dous.
asociados a eles.

CSIEE
CCL

i
f

B2.13. A respiracin celular, o seu significado biolxico. B2.8. Describir as fases da respiracin celular, identifiOrgnulos celulares implicados no proceso respiratorio.
cando rutas, as como produtos iniciais e finais.

BB2.8.1. Sita, a nivel celular e a nivel de orgnulo, o

CAA
lugar onde se producen cada un destes procesos, dife- CMCCT
renciando en cada caso as rutas principais de degradacin e de sntese e os encimas e molculas mis importantes responsables dos devanditos procesos.

B2.14. Diferenzas entre as vas aerbicas e anaerbicas.

B2.15. As fermentacins e as sas aplicacins. Observacin do proceso de fermentacin mediante lvedos.

B2.9. Diferenciar a va aerbica da anaerbica.

BB2.9.1. Contrasta as vas aerbicas e anaerbicas

establecendo a sa relacin co seu diferente rendemento enerxtico.

CMCCT

BB2.9.2. Valora a importancia das fermentacins en

numerosos procesos industriais recoecendo as sas
aplicacins.

CCEC
CSC

B2.16. A fotosntese: Localizacin celular en procariotas e eucariticas. Etapas do proceso fotosinttico. Balance global.

B2.10. Pormenorizar os diferentes procesos que teen

lugar en cada fase da fotosntese.

BB2.10.1 .Identifica e clasifica os distintos tipos de

organismos fotosintticos.

CSIEE

BB2.10.2. Localiza a nivel subcelular onde se levan a

CAA
cabo cada unha das fases destacando os procesos que
teen lugar.
a
j

B2.17. Importancia biolxica da fotosntese.

B2.11. Xustificar a importancia biolxica da fotosnte- BB2.11.1. Contrasta a importancia biolxica da fotosnse como proceso de biosntese, individual para os ortese para o mantemento da vida na Terra.
ganismos pero tamn global no mantemento da vida na
Terra.

CSC
CCEC

e
i

B2.18. A quimiosntese.

B2.12. Argumentar a importancia da quimiosntese.

CCEC

Pxina 90 de 913

BB2.12.1. Valora o papel biolxico dos organismos

quimiosintticos.

Bioloxa. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 3. Xentica e evolucin

i
d

B3.1. Xentica molecular. Importancia biolxica do

B3.1. Analizar o papel do ADN como portador da
ADN como portador da informacin xentica. Concepto
informacin xentica.
de xene.

BB3.1.1 Describe a estrutura e composicin qumica do CCL

ADN, recoecendo a sa importancia biolxica como
CSC
molcula responsable do almacenamento, conserva CCEC
cin e transmisin da informacin xentica.

B3.2. Replicacin do ADN. Etapas da replicacin.

Diferenzas entre o proceso replicativo entre eucariticas e procariotas.

BB3.2.1. Diferenza as etapas da replicacin e identifica CAA

os encimas implicados nela.
CMCCT

i
j

B3.3. O ARN. Tipos e funcins.

B3.3. Establecer a relacin do ADN coa sntese de
protenas.
B3.4. Fluxo da informacin xentica nos seres vivos.
B3.5. A expresin dos xenes. Transcricin e traducin
xenticas en procariotas e eucariticas. O cdigo xentico na informacin xentica.

BB3.3.1. Establece a relacin do ADN co proceso da

sntese de protenas.

CAA
CMCCT

B3.3. O ARN. Tipos e funcins.

B3.4. Determinar as caractersticas e funcins dos
ARN.
B3.5. A expresin dos xenes. Transcricin e traducin
xenticas en procariotas e eucariticas. O cdigo xentico na informacin xentica.
B3.6. Resolucin de problemas de xentica molecular.

BB3.4.1. Diferenza os tipos de ARN, as como a

funcin de cada un deles nos procesos de transcricin
e traducin.

CAA

BB3.4.2. Recoece e indica as caractersticas fundamentais do cdigo xentico aplicando dito coecemento resolucin de problemas de xentica molecular.

CMCCT

g
k

B3.2. Distinguir as etapas da replicacin diferenciando

os encimas implicados nela.

B3.5. A expresin dos xenes. Transcricin e traducin B3.5. Elaborar e interpretar esquemas dos procesos de BB3.5.1. Interpreta e explica esquemas dos procesos
xenticas en procariotas e eucariticas. O cdigo xenreplicacin, transcricin e traducin e a regulacin da
de replicacin, transcricin e traducin.
tico na informacin xentica.
expresin xnica.
B3.6. Resolucin de problemas de xentica molecular.
BB3.5.2. Resolve exercicios prcticos de replicacin,
transcricin e traducin, e de aplicacin do cdigo xe B3.7. Regulacin da expresin xnica.
ntico.

B3.8. As mutacins. Tipos. Os axentes mutaxnicos.

B3.6. Definir o concepto de mutacin distinguindo os

principais tipos e axentes mutaxnicos.

Pxina 91 de 913

CD
CMCCT
CMCCT

BB3.5.3. Identifica, distingue e diferencia os encimas

principais relacionados cos procesos de transcricin e
traducin.

CAA
CD

BB3.6.1. Describe o concepto de mutacin establecendo a sa relacin cos fallos na transmisin da informacin xentica.

CCL

BB3.6.2. Clasifica as mutacins identificando os axentes mutaxnicos mis frecuentes.

CAA
CSC

Bioloxa. 2 Bacharelato
Obxectivos
h
j

Contidos
B3.9. Mutacins e cancro.
B3.10. Implicacins das mutacins na evolucin e
aparicin de novas especies.

Criterios avaliacin
B3.7. Relacionar mutacin e cancro. Destacar a importancia das mutacins na evolucin das especies.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

BB3.7.1. Asocia a relacin entre a mutacin e o cancro, CSC

determinando os riscos que implican algns axentes
CCEC
mutaxnicos.
BB3.7.2. Destaca a importancia das mutacins na
evolucin e na aparicin de novas especies.

CSC
CCEC

a
g

B3.11. A enxeara xentica. Principais lias actuais de B3.8. Desenvolver os avances mis recentes no mbito BB3.8.1. Resume e realiza investigacins sobre as
CSIEE
tcnicas desenvolvidas nos procesos de manipulacin CSC
investigacin. Organismos modificados xenticamente.
da enxeara xentica, as como as sas aplicacins.
xentica para a obtencin de organismos transxnicos.
CCEC

a
c
d

B3.12. Proxecto xenoma: Repercusins sociais e

valoracins ticas da manipulacin xentica e das novas terapias xnicas.

B3.9. Analizar os progresos no coecemento do

xenoma humano e a sa influencia nos novos tratamentos.

BB3.9.1. Recoece e indica os descubrimentos mis

CSC
recentes sobre o xenoma humano e as sas aplica CCEC
cins en enxeara xentica valorando as sas implicacins ticas e sociais.

k
b

B3.13. Xentica mendeliana. Teora cromosmica da

herdanza. Determinismo do sexo e herdanza ligada ao
sexo e influda polo sexo.

B3.10. Formular os principios da Xentica Mendeliana,

aplicando as leis da herdanza na resolucin de problemas e establecer a relacin entre as proporcins da
descendencia e a informacin xentica.

BB3.10.1. Analiza e pred aplicando os principios da

xentica Mendeliana, os resultados de exercicios de
transmisin de carcteres autosmicos, carcteres ligados ao sexo e infludos polo sexo.

CMCCT

b
i

B3.14. Evidencias do proceso evolutivo.

B3.11. Diferenciar distintas evidencias do proceso

evolutivo.

BB3.11.1. Argumenta distintas evidencias que demostran o feito evolutivo.

CSIEE
CCL

B3.15. Darwinismo e neodarwinismo: a teora sinttica

da evolucin.

B3.12. Recoecer, diferenciar e distinguir os principios

da teora darwinista e neodarwinista.

BB3.12.1. Identifica os principios da teora darwinista e

neodarwinista, comparando as sas diferenzas.

CAA

B3.16. Xentica de poboacins. Frecuencias xnicas e

a sa relacin coa evolucin.

B3.13. Relacionar xenotipo e frecuencias xnicas coa

BB3.13.1. Distingue os factores que inflen nas frexentica de poboacins e a sa influencia na evolucin.
cuencias xnicas.

CMCCT

BB3.13.2. Comprende e aplica modelos de estudo das

frecuencias xnicas na investigacin privada e en modelos tericos.

CMCCT
CSIEE

d
j

B3.17. A mutacin e a recombiancin xenica como

procesos que xeneran cambios e adaptacins. Principios da seleccin natural.

B3.14. Recoecer e indicar a importancia da mutacin

e a recombinacin como motores da evolucin.

BB3.14.1. Ilustra a relacin entre mutacin e recombinacin, o aumento da diversidade e a sa influencia na

evolucin dos seres vivos.

CSC
CCEC

j
a

B3.18. Evolucin e biodiversidade.

B3.19. Proceso de especiacin. Modelos de especiacin.

B3.15. Analizar os factores que incrementan a biodiversidade e a sa influencia no proceso de especiacin.

BB3.15.1. Distingue tipos de especiacin, identificando

os factores que posibilitan a segregacin dunha especie orixinal en das especies diferentes.

CCEC
CAA

Pxina 92 de 913

Bioloxa. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 4. O mundo dos microorganismos e sas aplicacins. Biotecnoloxa

j
k

B4.1. Microbioloxa. Concepto de microorganismo.

B4.1. Diferenciar e distinguir os tipos de microorganisMicroorganismos con organizacin celular e sin organimos en funcin da sa organizacin celular.
zacin celular.

BB4.1.1 Clasifica os microorganismos no grupo taxonmico ao que pertencen.

CSIEE

B4.2. Virus, outras formas acelulares e partculas

infectivas subvirais. Bacterias. Fungos microscpicos.
Protozoos. Algas microscpicas.
B4.3. Observacin microscpica de protozoos, algas e
fungos.

B4.2. Describir as caractersticas estruturais e funcionais dos distintos grupos de microorganismos.

BB4.2.1 Analiza a estrutura e composicin dos distintos CSIEE

microorganismos, relacionndoas coa sa funcin.

j
k

B4.4. Mtodos de estudo dos microorganismos. Esterilizacin e Pasteurizacin.

B4.5. Realizacin de experiencias de cultivo de microorganismos.

B4.3. Identificar os mtodos de illamento, cultivo e

esterilizacin dos microorganismos.

BB4.3.1 Describe tcnicas instrumentais que permiten

o illamento, cultivo e estudo dos microorganismos para
a experimentacin biolxica.

CMCCT

a
j

B4.6. Os microorganismos nos ciclos xeoqumicos.

B4.4. Valorar a importancia dos microorganismos nos

ciclos xeoqumicos.

BB4.4.1. Recoece e explica o papel fundamental dos

microorganismos nos ciclos xeoqumicos.

CCL
CMCCT

b
c
d

B4.7. Os microorganismos como axentes produtores de B4.5. Recoecer e numerar as enfermidades mis
frecuentes transmitidas polos microorganismos e utilienfermidades.
zar o vocabulario axeitado relacionado con elas.

BB4.5.1. Relaciona os microorganismos patxenos

mis frecuentes coas enfermidades que orixinan.

CSC
CD

g
c
a

B4.8. A Biotecnoloxa. Utilizacin dos microorganismos

nos procesos industriais: Produtos elaborados por biotecnoloxa.
B4.9. Realizacin de experiencias con micoorganismos
fermentadores.

B4.6. Avaliar as aplicacins da biotecnoloxa e a micro- BB4.6.1. Analiza a intervencin dos microorganismos
CCEC
bioloxa na industria alimentaria e farmacutica e na
en numerosos procesos naturais e industriais e as sas CSC
mellora do medio.
numerosas aplicacins
CMCCT
BB4.6.2. Recoece e identifica os diferentes tipos de
CCEC
microorganismos implicados en procesos fermentativos CSC
de interese industrial.
CMCCT
BB4.6.3. Valora as aplicacins da biotecnoloxa e a
CD
enxeara xentica na obtencin de produtos farmacu- CMCCT
ticos, en medicina e en biorremediacin para o mantemento e mellora do medio.

Bloque 5. O sistema inmunitario. A inmunoloxa e as sas aplicacins

d
e
b

B5.1. Concepto actual de inmunidade. O sistema

inmunitario. As defensas internas inespecficas.

B5.1. Desenvolver o concepto actual de inmunidade.

Pxina 93 de 913

BB5.1.1. Analiza os mecanismos de autodefensa dos

CAA
seres vivos identificando os tipos de resposta inmunita- CSIEE
ria.

Bioloxa. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

j
i

B5.2. A inmunidade especfica. Caractersticas. Tipos:

celular e humoral. Clulas responsables.
B5.3. Identificacin de distintas clulas inmunitarias
mediante a sa observacin.

B5.2. Distinguir entre inmunidade inespecfica e espec- BB5.2.1. Describe as caractersticas e os mtodos de
accin das distintas clulas implicadas na resposta infica diferenciando as sas clulas respectivas.
mune.

CCL

i
j

B5.4. Mecanismo de accin da resposta inmunitaria. A

memoria inmunolxica.

B5.3. Discriminar entre resposta inmune primaria e

secundaria.

CAA

g
i

B5.5. Antxenos e anticorpos. Estrutura dos anticorpos. B5.4. Definir os conceptos de antxeno e anticorpo e
Formas de accin. A sa funcin na resposta inmune.
identificar a estrutura dos anticorpos.

BB5.4.1. Define os conceptos de antxeno e de anticor- CCL

po, e recoece a estrutura e composicin qumica dos CAA
anticorpos.

i
j

B5.6. A reaccin antxeno-anticorpo. Tipos e caracters- B5.5. Diferenciar os tipos de reaccin antxenoticas.
anticorpo.

BB5.5.1. Clasifica os tipos de reaccin antxenoanticorpo resumindo as caractersticas de cada unha

delas.

CAA

i
j

B5.7. Inmunidade natural e artificial ou adquirida. Soros B5.6. Distinguir as diferenzas entre inmunidade natural
e vacinas. A sa importancia na loita contra as enfere artificial, e entre soro e vacina.
midades infecciosas.

BB5.6.1. Destaca a importancia da memoria inmunolxica no mecanismo de accin da resposta inmunitaria

asocindoa coa sntese de vacinas e soros.

CAA

k
h

B5.8. Disfuncins e deficiencias do sistema inmunitario. B5.7. Investigar a relacin existente entre as disfuncins do sistema inmune e algunhas patoloxas freAlerxias e inmunodeficiencias.
cuentes.
B5.9. Sistema inmunitario e cancro.

BB5.7.1. Resume as principais alteracins e disfuncins do sistema inmunitario, analizando as diferenzas

entre alerxias e inmunodeficiencias.

CCL
CSIEE

h
g
a

B5.10. A sida e os seus efectos no sistema inmunitario. B5.8 Analizar e describir o ciclo do virus do VIH.

BB5.8.1. Describe o ciclo de desenvolvemento do VIH.

CD
CCL

e
i

e
a
c

B5.11. Enfermidades autoinmunes.

B5.12. Anticorpos monoclonais e enxeara xentica.

B5.13. O transplante de rganos e os problemas de
rexeitamento. Reflexin tica sobre a doazn de rganos, mdula e sangue.

BB5.3.1. Compara as diferentes caractersticas da

resposta inmune primaria e secundaria.

B5.9 Describir o proceso de autoinmunidade.

BB5.9.1. Clasifica e cita exemplos das enfermidades

CSIEE
autoinmunes mis frecuentes as como os seus efectos CSC
sobre a sade.
CCEC

B5.10. Argumentar e valorar os avances da Inmunoloxa e a enxeara xentica nos tratamentos con anticorpos monoclonais e os transplantes de rganos e a
problemtica do rexeitamento.

BB5.10.1. Recoece e valora as aplicacins da Inmunoloxa e enxeara xentica para a producin de anticorpos monoclonais.

CSC
CCEC

BB5.10.2. Describe os problemas asociados ao transplante de rganos identificando as clulas que actan.

CSC
CCEC

BB5.10.3. Clasifica e entende os tipos de transplantes,

relacionando os avances neste mbito co impacto futuro na doazn de rganos, mdula e sangue.

CSC
CCEC

Pxina 94 de 913

2.1.4

Ciencias Aplicadas Actividade Profesional

Introducin
O coecemento cientfico permite s persoas comprender e valorar a sa realidade e a da sa contorna. Para chegar a este nivel de comprensin necesario coecer e aplicar os mtodos da ciencia para identificar os problemas nos diversos
campos do coecemento e da experiencia, e valorar criticamente os hbitos sociais en distintos mbitos.
Como un saber integrado que , o coecemento cientfico estrutrase en distintas disciplinas e, neste contexto, a materia de Ciencias Aplicadas Actividade Profesional, ten como obxectivo ofrecer ao alumando a oportunidade de aplicar, en cuestins prcticas, cotis e prximas, os coecementos adquiridos ao longo dos cursos anteriores en disciplinas como a Qumica, a Bioloxa ou a Xeoloxa.,
importante que, ao finalizar a ESO, o alumnado tea adquirido coecementos procedementais na rea cientfica, sobre todo en tcnicas experimentais. Esta materia aportaralles unha formacin experimental bsica e contribuir adquisicin dunha disciplina de traballo no laboratorio, respectando as normas de seguridade e hixiene as como valorando a importancia de utilizar os equipos de proteccin persoal necesarios en cada caso. Asemade, esta materia proporciona unha orientacin
xeral aos estudantes sobre os mtodos prcticos da ciencia, as sas aplicacins actividade profesional, os impactos medioambientais que conleva, as como operacins bsicas de laboratorio relacionadas. Esta formacin achegaralles unha base
moi importante para abordar en mellores condicins os estudos de formacin profesional nas familias agraria, industrias alimentarias, qumica, sanidade, vidro e cermica, etc..
Os contidos presntanse en 4 bloques. O bloque 1 est adicado ao traballo no laboratorio, sendo importante que os estudantes coezan a organizacin dun laboratorio, os materiais e substancias que van a usar durante as prcticas, facendo moito
fincap no coecemento e cumprimento das normas de seguridade e hixiene as como na correcta utilizacin de materiais e substancias, importante que manipulen e utilicen os materiais e reactivos con total seguridade. O obxectivo que o alumnado realice ensaios de laboratorio que lle permitan coecer as tcnicas instrumentais bsicas.
: Procurarase que os estudantes podan obter no laboratorio substancias con interese industrial, de forma que establezan unha relacin entre a necesidade de investigar no laboratorio e aplicar os resultados despois industria. Unha vez finalizado o
proceso anterior interesante que coezan o impacto medioambiental que provoca a industria durante a obtencin de ditos produtos, valorando as achegas que sa vez tamn fai a ciencia para mitigar dito impacto e incorporando ferramentas de
prevencin e correccin que fundamenten un uso e xestin sostible dos recursos.
O bloque 2 est adicado ciencia e a sa relacin co medioambiente. A sa finalidade que os estudantes coezan os diferentes tipos de contaminantes , as sas orixes e efectos , as como o tratamento para reducir os seus impactos e eliminar
os residuos xerados. A parte terica debe ir combinada coa realizacin de prcticas de laboratorio que permitan ao alumando tanto coecer cmo se poden tratar estes contaminantes, como utilizar as tcnicas aprendidas. O uso das Tecnoloxas da
Informacin e as Comunicacins neste bloque est especialmente recomendado para realizar actividades de indagacin e de busca de solucins ao problema medioambiental, do mesmo xeito que o traballo en grupo e a exposicin e defensa das
conclusins das investigacins por parte dos estudantes.
O bloque 3 o mis novidoso para os estudantes e debera traballarse combinando os aspectos tericos cos de indagacin, utilizando as Tecnoloxas da Informacin e as Comunicacins, que constituirn unha ferramenta moi til para que o alumando poda coecer os ltimos avances neste campo a nivel mundial, estatal e local.
O bloque 4 ten como obxectivo a realizacin de proxectos de investigacin en grupo seguindo os mtodos da ciencia aplicados a coecementos adquiridos en cursos anteriores. Os estudantes debern apoiarse nas Tecnoloxas da Informacin e da
Comunicacin para a elaboracin e presentacin das sas investigacins, ao mesmo tempo que coidarn a expresin oral e escrita nas conclusins finais dos seus proxectos.
Os nosos estudantes deben estar perfectamente informados sobre as posibilidades que se lles poden abrir nun futuro prximo, e do mesmo xeito deben posur unhas ferramentas procedementais, actitudinais e cognitivas que lles permitan emprender con xito as rutas profesionais que se lles ofrezan.

4 de ESO
Ciencias Aplicadas Actividade Profesional. 4 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias Clave

Bloque 1. Tcnicas instrumentais bsicas

a
b
f

B1.1. A organizacin do laboratorio, materiais e normas de

seguridade e hixiene.

B1.1. Utilizar correctamente os materiais e produtos do

laboratorio.

CAAB1.1. Determina o tipo de instrumental de laboratorio

necesario segundo o tipo de traballo que vai a realizar.

CMCCT

a
b
f

B1.1. A organizacin do laboratorio, materiais e normas de

seguridade e hixiene.

B1.2. Cumprir e respectar as normas de seguridade e

hixiene do laboratorio.

CAAB1.2.1. Recoece e cumpre as normas de seguridade

e hixiene que rexen nos traballos de laboratorio.

CSC
CMCCT

Pxina 95 de 913

Ciencias Aplicadas Actividade Profesional. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias Clave

k
B1.2. Aplicacin do mtodo cientfico aos traballos de
laboratorio.
B1.3. Utilizacin de ferramentas TIC para o traballo experimental do laboratorio.

B1.3. Contrastar algunhas hipteses basendose na

experimentacin, recompilacin de datos e anlise de resultados.

CAAB1.3.1. Recolle e relaciona datos obtidos por distintos

medios, includas as TIC, para transferir informacin de
carcter cientfico.

CSIEE
CD

e
f

B1.4. Tcnicas de experimentacin en fsica, qumica,

bioloxa e xeoloxa.

B1.4. Aplicar as tcnicas e o instrumental axeitado para

identificar magnitudes.

CAAB1.4.1. Determina e identifica medidas de volume,

masa ou temperatura utilizando ensaios de tipo fsico ou
qumico.

CMCCT

e
f
g

B1.4. Tcnicas de experimentacin en fsica, qumica,

bioloxa e xeoloxa.

B1.5. Preparar disolucins de diversa ndole, utilizando

estratexias prcticas.

CAAB1.5.1. Decide que tipo de estratexia prctica necesario aplicar para o preparado dunha disolucin concreta.

CMCCT
CAA

e
f
g

B1.4. Tcnicas de experimentacin en fsica, qumica,

bioloxa e xeoloxa.

B1.6. Separar os compoentes dunha mestura utilizando as CAAB1.6.1. Establece que tipo de tcnicas de separacin e CMCCT
purificacin de substancias se deben utilizar en algn caso CAA
tcnicas instrumentais axeitadas.
concreto.

e
f
g

B1.4. Tcnicas de experimentacin en fsica, qumica,

bioloxa e xeoloxa.

B1.7. Predicir qu tipo de biomolculas estn presentes en

distintos tipos de alimentos.

e
f
g

B1.1. A organizacin do laboratorio, materiais e normas de

seguridade e hixiene.

B1.8. Determinar qu tcnicas habituais de desinfeccin hai CAAB1.8.1. Describe tcnicas e determina o instrumental
que utilizar segundo o uso que se faga do material instruaxeitado para os procesos cotis de desinfeccin.
mental.

CMCCT
CAA

e
f
g

B1.1. A organizacin do laboratorio, materiais e normas de

seguridade e hixiene.
B1.5.Tcnicas e procedementos de desinfeccin de materiais en distintos sectores.

B1.9. Precisar as fases e procedementos habituais de

desinfeccin de materiais de uso coti nos establecementos sanitarios, de imaxe persoal, de tratamentos de benestar e nas industrias e locais relacionados co sector alimentario e as sas aplicacins

CMCCT
CAA
CSIEE

e
f
g

Bi.5. Tcnicas e procedementos de desinfeccin de materiais en distintos sectores.

B1.10. Analizar os procedementos instrumentais que se

CAAB1.10.1. Relaciona distintos procedementos instruutilizan en diversas industrias como a alimentaria, agraria,
mentais coa sa aplicacin no campo industrial ou no de
farmacutica, sanitaria, imaxe persoal, e outros sectores da
servizos.
industria.

CMCTT
CAA

e
f
j

B1.6. Anlise da aplicacin da ciencia en campos profesionais directamente relacionadas con Galicia.

B1.11. Contrastar as posibles aplicacins cientficas nos

campos profesionais directamente relacionados coa sa
contorna.

CMCTT
CCEC

e
f
g
h

CAAB1.7.1. Discrimina que tipos de alimentos conteen

diferentes biomolculas.

CAAB1.9.1. Resolve sobre medidas de desinfeccin de

materiais de uso coti en distintos tipos de industrias ou de
medios profesionais.

CAAB1.11.1. Sinala diferentes aplicacins cientficas con

campos da actividade profesional da sa contorna.

Bloque 2. Aplicacins da ciencia na conservacin do medio ambiente

Pxina 96 de 913

CMCCT
CAA

Ciencias Aplicadas Actividade Profesional. 4 ESO

Obxectivos
f
g

f
g
h
k

f
g
k

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias Clave

B2.1. A contaminacin, concepto e tipos.

B2.1. Precisar en que consiste a contaminacin e categorizar e identificar os tipos mis representativos.

CAAB2.1.1. Utiliza o concepto de contaminacin aplicado a CMCCT

casos concretos.
CSC

B2.2. A contaminacin atmosfrica, orixe, tipos e efectos.

B2.2. Contrastar en que consisten os distintos efectos

medioambientais da contaminacin atmosfrica tales como
a chuvia cida, o efecto invernadoiro, a destrucin da capa
de ozono e o cambio climtico.

CAAB2.2.1. Discrimina os distintos tipos de contaminacin

da atmosfera, as como a sa orixe e efectos.

CMCCT
CSC

CAAB2.2.2. Categoriza, recoece e distingue os efectos

CMCCT
medioambientais da contaminacin atmosfrica mis coe- CSC
cidos, como a chuvia cida, o efecto invernadoiro, a destrucin da capa de ozono ou o cambio global a nivel climtico
e valora os seus efectos negativos para o equilibrio do planeta.
B2.3. A contaminacin do solo.

B2.3. Precisar os efectos contaminantes que se derivan da CAAB2.3.1. Relaciona os efectos contaminantes da activiactividade industrial e agrcola, principalmente sobre o solo.
dade industrial e agrcola sobre o solo.

CMCCT
CSC

e
f
g
h
k

B2.4. A contaminacin da auga.

B2.4. Identificar os axentes contaminantes da auga, infor CAAB2.4.1 Discrimina e identifica os axentes contaminanmar sobre o tratamento de depuracin da mesma e recomtes da auga, coece o seu tratamento e desea algn en B2.5. A calidade da auga, tcnicas de tratamento e depurapilar datos de observacin e experimentacin para detectar
saio sinxelo de laboratorio para a sa deteccin.
cin.
contaminantes na auga.

e
f
g
h
k

B2.6. A contaminacin nuclear.

B2.7. Anlise sobre o uso da enerxa nuclear.
B2.7. A xestin dos residuos.

B2.5. Precisar en que consiste a contaminacin nuclear,

CAAB2.5.1. Establece en que consiste a contaminacin
reflexionar sobre a xestin dos residuos nucleares e valorar
nuclear, analiza a xestin dos residuos nucleares e argumenta sobre os factores a favor e en contra do uso da
criticamente a utilizacin da enerxa nuclear.
enerxa nuclear.

CMCCT
CSC

e
f
g
h
k

B2.6. A contaminacin nuclear.

B2.7. Anlise sobre o uso da enerxa nuclear.
B2.8. A xestin dos residuos.

B2.6. Identificar os efectos da radioactividade sobre o

medio ambiente e a sa repercusin sobre o futuro da humanidade.

CAAB2.6.1. Recoece e distingue os efectos da contaminacin radioactiva sobre o medio ambiente e a vida en xeral.

CMCCT
CSC

e
f
h
k

B2.8. A xestin dos residuos.

B2.7. Precisar e identificar as fases procedementais que

interveen no tratamento de residuos e investiga sobre a
recollida selectiva dos mesmos.

CAAB2.7.1. Determina os procesos de tratamento de

residuos e valora criticamente a recollida selectiva dos
mesmos.

CMCCT
CSC

B2.8. A xestin dos residuos.

B2.8. Contrastar argumentos a favor da recollida selectiva

CAAB2.8.1. Argumenta os pros e os contras da recollida,

CMCCT

Pxina 97 de 913

CMCCT
CSIEE
CAA
CSC

Ciencias Aplicadas Actividade Profesional. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

e
h
k
e
f

Criterios de avaliacin
de residuos e a sa repercusin a nivel familiar e social.

Estndares de aprendizaxe
da reciclaxe e da reutilizacin de residuos.

Competencias Clave
CSC

B2.9. Normas bsicas e experimentais sobre qumica

ambiental.

B2.9. Utilizar ensaios de laboratorio relacionados coa

qumica ambiental, coecer que unha medida de pH e o
seu manexo para controlar o medio ambiente.

CAAB2.9.1. Formula ensaios de laboratorio para coecer

aspectos relacionados coa conservacin do medioambiente.

CMCCT
CSIEE

b
e
f
h
k

B2.10. A xestin do planeta e o desenvolvemento sostible.

B2.10. 10. Analizar e contrastar opinins sobre o concepto CAAB2.10.1. Identifica e describe o concepto de desenvolde desenvolvemento sostible e as sas repercusins para o
vemento sostible, enumera posibles solucins ao problema
equilibrio medioambiental.
da degradacin medioambiental.

CMCCT
CSC
CAA

a
b
d
e
g
k

B2.11. Importancia das campaas de sensibilizacin sobre

o medio ambiente. Aplicacin na contorna mis prxima.

B2.11. Participar en campaas de sensibilizacin, a nivel

do centro educativo, sobre a necesidade de controlar a
utilizacin dos recursos enerxticos ou de outro tipo.

CSC
CCL
CD
CAA

a
b
e
g
h
k

B2.11. Importancia das campaas de sensibilizacin sobre

o medio ambiente. Aplicacin na contorna mis prxima.

B2.12. Desear estratexias para dar a coecer aos seus

CAAB2.12.1. Formula estratexias de sostibilidade na
compaeiros e persoas prximas a necesidade de manter o
contorna do centro.
medioambiente.

CSC
CCL
CD
CAA

CAAB2.11.1. Aplica xunto aos seus compaeiros medidas

de control da utilizacin dos recursos e implica no mesmo
ao propio centro educativo.

Bloque 3. Investigacin, Desenvolvemento e Innovacin (I+D+i)

a
e
f
g

B3.1. Concepto de Investigacin, desenvolvemento e

innovacin e etapas do ciclo I+D+i.

B3.1. Analizar a incidencia da I+D+i na mellora da produtividade e no aumento da competitividade no marco globalizador actual.

CAAB3.1.1. Relaciona os conceptos de Investigacin,

Desenvolvemento e innovacin. Contrasta as tres etapas
do ciclo I+D+i.

b
e
g
g

B3.2. Tipos de innovacin. Importancia para a sociedade.

B3.3. O papel dos organismos e administracins estatais e
autonmicos no fomento da I+D+i.

B3.2. Investigar, argumentar e valorar sobre tipos de

CAAB3.2.1. Recoece tipos de innovacin de produtos
innovacin xa sexa en produtos ou en procesos, valorando
baseada na utilizacin de novos materiais, novas tecnolocriticamente todas as achegas aos mesmos xa sexa de
xas, etc., que xorden para dar resposta a novas necesidaorganismos estatais ou autonmicos e de organizacins de
des da sociedade.
diversa ndole.
CAAB3.2.2. Enumera que organismos e administracins

Pxina 98 de 913

CSIEE
CSC

CSIEE
CSC

CSIEE

Ciencias Aplicadas Actividade Profesional. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
fomentan a I+D+i no noso pas a nivel estatal e autonmico.

b
e
f
g

B3.2. Tipos de innovacin. Importancia para a sociedade.

B3.4. Principias lias de I+D+i que hai na actualidade para
o sector industrial.

b
e
f
g

B3.5. Utilizacin de ferramentas TIC no ciclo de investigacin e desenvolvemento.

Competencias Clave
CSC

B3.3 Recompilar, analizar e discriminar informacin sobre

CAAB3.3.1. Precisa, analiza e argumenta como a innovadistintos tipos de innovacin en produtos e procesos, a parcin ou pode ser un factor de recuperacin econmica
tir de exemplos de empresas punteiras en innovacin.
dun pas.

CSIEE
CSC
CCL

CAAB3.3.2. Enumera algunhas lias de I+D+i que hai na

actualidade para as industrias qumicas, farmacuticas,
alimentarias e enerxticas.

CSIEE

B3.4. Utilizar axeitadamente as TIC na busca, seleccin e

proceso da informacin encamiadas investigacin ou
estudo que relacione o coecemento cientfico aplicado
actividade profesional.

CAAB3.4.1. Recoece a importancia que teen as Tecno- CSIEE

loxas da Informacin e a Comunicacin no ciclo de investi- CSC
gacin e desenvolvemento.
CD

Bloque 4. Proxecto de investigacin

b
e
f
g

B4.1. O mtodo cientfico. Elaboracin de hipteses,

comprobacin e argumentacin das mesmas a partir da
experimentacin ou a observacin.

B4.1. Planear, aplicar, e integrar as destrezas e habilidades CAAB4.1.1. Integra e aplica as destrezas propias dos
propias do traballo cientfico.
mtodos da ciencia.

CMCCT
CSIEE
CAA

b
e
f
h

B4.1. O mtodo cientfico. Elaboracin de hipteses,

comprobacin e argumentacin das mesmas a partir da
experimentacin ou a observacin.

B4.2. Elaborar hipteses e contrastalas a travs da experimentacin ou a observacin e argumentacin.

CMCCT

b
e
f
h

B4.2. O artigo cientfico. Fontes de divulgacin cientfica.

B4.3. Discriminar e decidir sobre as fontes de informacin e CAAB4.3.1. Utiliza diferentes fontes de informacin, apoindose nas TIC, para a elaboracin e presentacin das
os mtodos empregados para a sa obtencin.
sas investigacins.

b
d
g

B4.3. Proxecto de investigacin. Organizacin. Participacin e colaboracin respectuosa no traballo individual e en

equipo. Presentacin de conclusins.

B4.4. Participar, valorar e respectar o traballo individual e

en grupo.

CAAB4.4.1. Participa, valora e respecta o traballo individual CSC

e en grupo.
CSIEE

b
e
g
h

B4.3. Proxecto de investigacin. Organizacin. Participacin e colaboracin respectuosa no traballo individual e en

equipo. Presentacin de conclusins.

B4.5. Presentar e defender en pblico o proxecto de

investigacin realizado.

CAAB4.5.1. Desea pequenos traballos de investigacin

sobre un tema de interese cientfico-tecnolxico, animais
e/ou plantas, os ecosistemas da sa contorna ou a alimentacin e nutricin humanas para a sa presentacin e defensa na aula.

Pxina 99 de 913

CAAB4.2.1. Utiliza argumentos xustificando as hipteses

que propn.

CCL
CD

CSIEE
CCL
CD

Ciencias Aplicadas Actividade Profesional. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
CAAB4.5.2. Expresa con precisin e coherencia tanto
verbalmente como por escrito as conclusins das sas investigacins.

2.1.5

Competencias Clave
CCL

Cultura Audiovisual
Introducin
Esta materia pretende iniciar os estudantes na fabricacin das sas propias imaxes e produtos audiovisuais, xa sexan de natureza esttica como a fotografa ou dinmicas como o vdeo. Para isto necesario que o alumnado estea en situacin de
analizar, relacionar e comprender os elementos que forman parte da cultura audiovisual do noso tempo.
A cantidade de informacin que circula na actualidade, construda a partir de elementos tcnicos audiovisuais (fotografa, cine, vdeo, televisin, e mesmo radio) dunha importancia tal e unha magnitude de tal dimensin como nunca se deu na historia da humanidade en pocas precedentes. A sociedade moderna ten como un dos seus sinais de identidade a presenza de imaxes dixitais en practicamente calquera actividade que desenvolva.
Dende as orixes da humanidade, no paleoltico, a evolucin social dos pobos tivo a sa plasmacin grfica, en representacins icnicas ao longo do tempo, reflectindo nelas o mbito no que viven, utilizando para iso variadas ferramentas ao longo de
discorrer do tempo (principalmente debuxo, escultura ou pintura). A aparicin da fotografa e o cine no sculo XIX trouxo un novo xeito de reflectir a realidade, baseada na impresin da imaxe nunha pelcula. Unha das novidades do novo produto foi
que a imaxe obtida gozou dende a sa orixe de percepcin por parte da sociedade de imaxe verosmil e sen manipular, dicir, de reflexo certo do real reflectido al. Xunto a isto, a posibilidade de reproducin, practicamente ilimitada, destes elementos permitiu o acceso a esta informacin maiora da sociedade, preferentemente occidental, afectando, probablemente por primeira vez na historia, a todas as capas sociais. Dende entn, a sociedade viviu unha nova relacin de comunicacin entre os seus elementos, comunicacin baseada dun modo crecente en medios audiovisuais. A historia do sculo XX non se pode concibir sen o uso da imaxe e o son como ferramentas de datacin e avaliacin dos feitos acontecidos; analizar calquera fito histrico e non recorrer a algn tipo de imaxe fotogrfica ou cinematogrfica asociada unha tarefa difcil de concibir na mentalidade actual.
O sculo XXI presenta na sa cabeceira unha nova revolucin social nas comunicacins: a era dixital e internet. Estes dous elementos estn a supoer un cambio tal nos comportamentos sociais que custa aventurar cara a onde camian as novas
xeracins nacidas dentro deste sistema de informacin e intercambio de datos. Por primeira vez na historia practicamente todo o mundo, en todos os pases, ten ferramentas de recepcin e envo de informacin no instante, informacin que se constre coas ferramentas, que esta materia trata de analizar para facilitar a aprendizaxe.
Unha circunstancia novidosa xurdida das novas plataformas dixitais a posibilidade que se ten de publicar na rede produtos construdos con moi poucos medios tcnicos e marxe da industria dedicada producin dixital. Estas producins individuais poden ser vistas e/ou escoitadas por millns de persoas. Por primeira vez na historia, os creativos poden alcanzar o recoecemento da sa obra sen pasar polo filtro da industria audiovisual. Este apoio inicial serve como indicativo de calidade
para unha posterior integracin dos novos creadores dentro da industria audiovisual. Por outro lado, a facilidade de exposicin do material ("subir rede") non supn un aumento da calidade do creado; moi ao contrario, a realidade indcanos que a
posibilidade ilimitada de xerar fotos, vdeos, blogs e pxinas web sen a axuda do criterio razoado da industria est a inundar o mercado audiovisual de produtos de calidade moi deficiente. Resulta pertinente, polo tanto, que os alumnos e alumnas
entendan a importancia do proceso creativo e a sa relacin inescusable coa industria que se encarga de xestionalo.
Outra das novidades que presenta o mundo dixital actual, que o diferencia das sas orixes (sistemas analxicos), a posibilidade de xeracin de imaxes artificiais ou alteradas dun modo dificilmente distinguible da imaxe obtida por pura impresin da
realidade. Os modernos sistemas dixitais de edicin permiten crear ou modificar a realidade da imaxe cunha calidade dificilmente distinguible da simple plasmacin da realidade nun fotograma de celuloide.
Polo tanto, faise necesario e pertinente, facilitar aos alumnos e alumnas ferramentas tcnicas e educativas que lles axuden a xestionar a marea de datos, informacin, imaxes, sons, e posibilidades creativas que diariamente reciben en case todos os
mbitos nos que se desenvolve a sa vida. A intensidade e efectividade que conseguen as creacins plsticas realizadas en soporte dixital son, indubidablemente, dunha forza impresionante, posto que combinan sabia ou atinadamente, imaxes,
msica e mensaxes sonoras.
Se trata polo tanto de que o alumnado comprenda e analice a cultura audiovisual da sociedade na que vive e os medios de producin utilizados para xerala; deste xeito, poder ser capaz de desenvolver un sentido crtico e persoal, para ordenar a informacin recibida e temperar a intensidade da potencia icnica que o mundo audiovisual xera.
A adquisicin de competencias para a anlise dos elementos expresivos e tcnicos, e a dotacin de conciencia crtica, debe servir para crear unha cidadana mis responsable, crtica e participativa.
Esta materia ten un carcter propedutico necesario e bsico para o seu desenvolvemento en etapas posteriores, xa sexa en estudos universitarios de comunicacin audiovisual e publicidade, belas artes (entre outros); como para os de formacin
profesional de imaxe e son e ensinanzas artsticas.
Neste sentido, o ensino desta materia estrutrase en dous camios paralelos e complementarios. O primeiro deles a anlise dos produtos que se presentan por medios dixitais. Aprender a ver, a escoitar, a discernir o que se di, como se di e por
que se presenta ao espectador dun xeito determinado.
O segundo deles a creacin por parte do alumnado de produtos audiovisuais. Aprender o proceso creativo dos produtos audiovisuais , probablemente, unha das mellores ferramentas para o desenvolvemento persoal e humano, que podemos facilitar aos alumnos e alumnas para a comprensin dos contidos que reciben por medios dixitais.
Estas das vas son, polo tanto, imprescindibles e complementarias na formacin. Cada unha delas axuda outra para camiar xuntas no obxectivo de formar os alumnos e alumnas en materia tan apaixonante como a creacin audiovisual.

Pxina 100 de 913

O alumnado necesitar saber ler os produtos audiovisuais para comprender a sa mensaxe e, de forma complementaria, empezar a xerar produtos dixitais, co fin de comunicarse e coecer mellor a realidade da cultura audiovisual.
Cultura Audiovisual desenvlvese durante dous cursos acadmicos, co criterio organizador de afianzar no primeiro curso de Bacharelato as habilidades e coecementos necesarios para o seu desenvolvemento e aplicacin tcnica no segundo curso.
No primeiro curso o alumnado analizar a evolucin dos medios e linguaxes audiovisuais e as funcins e caractersticas da imaxe fixa e en movemento, co fin de crear narracins audiovisuais sinxelas.
No segundo curso o alumnado analizar a importancia da funcin expresiva da imaxe, o son e a msica no proceso de creacin de audiovisuais; as mesmo, comprender a organizacin da producin de audiovisuais, e as caractersticas dos novos
media e das mensaxes publicitarias, co fin de valorar e realizar produtos audiovisuais sinxelos.

1 de bacharelato
Cultura Audiovisual I. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Imaxe e significado

b
d
g
h
l

B1.1. A imaxe representada: funcins e forma.

B1.1. Explicar as diferentes funcins da imaxe representada: simblica, relixiosa, ldica, decorativa, xerrquica, educativa, etc.

CA1B1.1.1 Analiza diferentes imaxes da historia da

arte e explica a funcin s que estaban destinadas.

b
d
g
h
l

B1.2. Evolucin da construcin de imaxes fixas ao

longo da historia da arte

B1.2 .Recoecer e diferenciar as principais formas de

representacin icnica: simbolismo, realismo, expresionismo, naturalismo, idealismo, abstraccin.

CA1B1.2.1 Compara imaxes da historia da arte, por

CCEC
exemplo: hieratismo exipcio, helenismo grego, simbolismo romnico, dramatismo barroco, realismo decimonnico, etc. E establece as sas diferenzas formais.

b
d
g
h
l

B1.3. Os medios audiovisuais e as sas caractersticas principais.

B1.3. Analizar as caractersticas principais da fotografa, o son, o cine, a televisin e os produtos dixitais en
internet.

CA1B1.3.1 Analiza as similitudes nos tratamentos

formais entre a arte tradicional e a fotografa.

CCEC

CA1B1.3.2 Compara o tratamento formal da pintura e

a fotografa do sculo XIX: retrato, paisaxe, eventos
histricos, etc.

CCEC

b
d
g
h
i
l

B1.4 Evolucin dos medios e linguaxes audiovisuais. A B1.4. Valorar a importancia da evolucin dos medios e CA1B1.4.1 Explica as principais caractersticas dos
linguaxe dos "new media". Comparativa histrica dos
linguaxes audiovisuais nos diversos medios de comusistemas audiovisuais, as sas relacins e diferenzas.
fitos da fotografa, o cine, a televisin, a radio, o mulnicacin nas sociedades actuais e a interrelacin creatimedia e os novos medios. O mundo audiovisual cotiva que brindan as Tecnoloxas da Informacin e a
mo representacin do mundo real. Funcins da imaxe.
Comunicacin.
CA1B1.4.2 Establece as diferenzas entre imaxe e
B1.5 Transcendencia da valoracin expresiva e
realidade e as sas diversas formas de representaesttica das imaxes e da observacin critica das mencin.
saxes.

Pxina 101 de 913

CCL

CCL

CCEC

Cultura Audiovisual I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

CA1B1.4.3 Analiza os avances que se produciron ao

longo da historia no campo das Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin e na evolucin esttica das
mensaxes audiovisuais.

CMCCT

CA1B1.4.4 Valora os diferentes contidos multimedia e

new media na representacin da realidade.

CD

CA1B2.1.1 Establece as diferenzas entre imaxe

pousada, instantnea, e captura do movemento.

CD

Bloque 2. A imaxe fixa e a sa capacidade expresiva

b
d
g
l

B2.1. Caractersticas propias da imaxe fotogrfica, en

relacin a outras imaxes fixas.

B2.1. Recoecer as propiedades diferenciadoras da

imaxe fotogrfica.

b
d
g
k
l

B2.2. O encadre na imaxe fixa.

B2.2. Analizar as composicins fotogrficas, valorando CA1B2.2.1 Realiza fotografas de: primeiros planos,
a disposicin dos elementos dentro do espazo fsico
plano detalle, panormicas, picados e contrapicado;
analizando os resultados obtidos e valorando a sa
da imaxe.
correspondencia grfica con traballos similares de artistas coecidos.

CD

b
d
g
h
i
k
l

B2.3. A fotografa en branco e negro. Caractersticas

principais.

B2.3. Analizar a capacidade expresiva da imaxe en

branco e negro e a sa utilizacin como alternativa
fotografa en cor.

CA1B2.3.1 Analiza a obra grfica de fotgrafos que

traballen en branco e negro: Martn Chambi, Irvin
Penn, Cecil Beaton, Ansel Adams, etc.

CCEC

CA1B2.3.2 Realiza dous tratamentos de elaboracin

dixital a unha mesma composicin: en B/N e cor. Analiza o diferente resultado esttico e semntico.

CD

b
d
g
h
i
l

B2.4. A fotografa en cor. Caractersticas principais.

CA1B2.4.1 Analiza o sistema RGB de construcin da

cor.

CMCCT

CA1B2.4.2 Compara a obra dos principais fotgrafos

e artistas no tratamento da cor.: Ernst Haas, Andy
Warhol, Howard Schatz, Ouka Lele, e outros posibles.

CCEC

b
d
g

B2.4. A fotografa en cor. Caractersticas principais.

CA1B2.5.1 Realiza composicins en cor, e mediante

tratamento dixital, altera o cromatismo, analizando os
diferentes resultados obtidos.

CD

B2.4. Analizar a composicin da cor a travs do

sistema RGB.

B2.5. Analizar o uso da cor na imaxe fixa: saturacin,

matiz, investimento, etc.

Pxina 102 de 913

Cultura Audiovisual I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

i
k
l

b
d
g
h
l

B2.5. A fotografa como instrumento de denuncia

social e o seu uso como imaxe do poder poltico.

B2.6. Identificar os patrns icnicos da fotografa como CA1B2.6.1 Analiza a obra e a transcendencia social
dos traballos de: Dorothea Lange, Sabastiao Salgado,
instrumento de difusin da inxustiza social.
Kevin Carter, Manuel Prez Barriope-dro, Cristina
Garca Rodero, Gervasio Snchez, etc.

CSC

b
d
g
h
k
l

B2.5. A fotografa como instrumento de denuncia

social e o seu uso como imaxe do poder poltico.

B2.7. Analizar as diferentes formas de expresar o

poder poltico a travs dos tempos, a imaxe oficial a
travs de escultura ou pintura. Valorando as similitudes entre a imaxe clsica e a fotogrfica.

b
d
g
h
l

B2.6. A fotografa de moda. Condicionantes plsticos e B2.8. Expoer e comentar as claves plsticas da obra
econmicos. A obra grfica de: Mario Testino, Jaume
dos fotgrafos de moda.
de Laiguana, Eugenio Recuenco.

CA1B2.8.1 Explica as claves plsticas e compositivas CCL

da obra fotogrfica e/ou videogrfica de Mario Testino,
Jaume de Laiguana e Eugenio Recuenco, entre outros
posibles.

b
d
g
h
l

B2.7 A realidade paradoxal. A obra grfica de Chema

Madoz.

B2.9. Reflexionar acerca da relacin imaxe-realidade

xurdida na obra grfica de Chema Madoz.

CA1B2.9.1 Comenta a creacin plstica de Chema

Madoz, analizando o xogo entre a realidade e a percepcin paradoxal desta na sa obra.

b
d
g
h
i
l

B2.8 Elementos expresivos e usos da imaxe fixa. Os

cdigos que configuran as diferentes linguaxes.
B2.9 A funcin ilustradora da imaxe (imaxe e texto).
B2.10 A composicin de imaxes fixas. Ritmo Visual.
B2.11 A narracin mediante imaxes fixas (carteis,
historieta grfica, presentacins). O guin da historieta. Elaboracin de historias grficas mediante imaxes
de uso pblico. A fotografa na publicidade.
B2.12. As tcnicas dixitais no deseo, manipulacin e
creacin de imaxes.
B2.13. Tratamento de imaxes dixitais.

B2.10. Analizar as distintas funcins da imaxe fixa

empregadas para satisfacer as necesidades expresivas da sociedade actual, aplicndoas na elaboracin
de imaxes dixitais.

CA1B2.10.1 Analiza os elementos espaciais, caracte- CCEC

rsticas bsicas, significado e sentido empregados na
lectura de imaxes fixas.

CA1B2.7.1 Realiza unha composicin analizando as

CSC
diferentes formas de expresar o poder poltico a travs
dos tempos: farans, emperadores, reis, presidentes,
etc. Analizando as similitudes entre a imaxe clsica e a
fotogrfica.

CA1B2.10.2 Analiza as funcins do ritmo na composicin de imaxes fixas.

CAA

CCEC

CA1B2.10.3 Valora os distintos usos da imaxe fotogr- CSC

fica nos medios de comunicacin e nos novos medios.
CA1B2.10.4 Recoece e valora que se respecte a
CSC
autora na elaboracin e distribucin de fotografas por
internet.

Pxina 103 de 913

Cultura Audiovisual I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
CA1B2.10.5 Analiza os sistemas actuais dixitais de
captacin e tratamento fotogrfico.

Competencias clave
CD

Bloque 3. A imaxe en movemento e a sa capacidade expresiva

b
d
g
i
l

B3.1. Fundamentos perceptivos da imaxe en movemento. A ilusin de movemento.

B3.1. Analizar a tcnica de exposicin de imaxes fixas

para simular movemento. Dende o principio do cine,
pasando pola televisin, ata a imaxe dixital actual.

CA1B3.1.1 Diferenza as principais caractersticas

tcnicas dos sistemas cine, PAL e NTSC na reproducin de imaxes.

CMCCT

b
d
g
h
l

B3.2. A composicin expresiva do cadro de imaxe no

cine e en televisin. A funcin da iluminacin.

B3.2. Analizar as distintas funcins as caractersticas

comunicativas da imaxe en movemento empregadas
para satisfacer as necesidades expresivas da sociedade actual, aplicndoas na elaboracin de producins dixitais sinxelas.

CA1B3.2.1. Analiza os elementos espaciais e temporais, as caractersticas bsicas, o significado e o sentido na lectura de imaxes en movemento.

CCEC

b
d
g
i
l

B3.3. Caractersticas tcnicas da imaxe cinematogrfica e videogrfica, a imaxe televisiva e dos audiovisuais. O 3D.

CA1B3.2.2. Identifica e analiza os elementos expresi- CSIEE

vos e estticos utilizados nas producins audiovisuais:
pelcula cinematogrfica, programa de televisin, entre
outros.

B3.3. Diferenciar a calidade da imaxe en canto a

CA1B3.3.1. Valora a funcin da iluminacin como
resolucin, brillo, luminosidade, etc, obtida por diferencompoente expresivo na construcin do plano de
tes medios dixitais.
imaxe.

CCEC

CA1B3.3.2. Identifica os distintos sistemas tcnicos

de captacin e edicin dixital en producins audiovisuais.

CD

CA1B3.3.3. Analiza as caractersticas dos sistemas

de captacin e proxeccin de imaxes en 3D

CSIEE
CMCCT

b
d
g
h
i
l

B3.4. Sistemas de captacin de imaxes en movemento. Sistemas tradicionais analxicos e modernos sistemas dixitais.

B3.4. Analizar as caractersticas tcnicas necesarias

para a creacin dos efectos: cmara rpida, lenta e
bullet time.

CA1B3.4.1 Analiza pezas videogrficas ou cinematogrficas nas que se apliquen efectos de movemento
(intencionados ou tcnicos).

b
d
g
h
i

B3.5. As caractersticas expresivas da velocidade de

reproducin de imaxes: O cine mudo. A cmara lenta.
O bullet time.

B3.5. Valorar os resultados expresivos obtidos ao

alterar a velocidade de reproducin das imaxes en
movemento.

CA1B3.5.1 Realiza diferentes modificacins en pezas CD

videogrficas: alterando a velocidade de reproducin e
os parmetros relacionados co tamao de imaxe e
analiza o resultado obtido.

Pxina 104 de 913

Cultura Audiovisual I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

l
Bloque 4. Narrativa audiovisual

b
d
g
l

B4.1. A narracin da imaxe en movemento. O plano e

a secuencia.

B4.1. Relacionar a construcin do plano de imaxe e a

sa capacidade narrativa.

CA1B4.1.1 Relaciona os elementos formais do plano e CAA

a sa consecuencia narrativa.

b
d
g
h
l

B4.2. Os planos de imaxe. Os movementos de cmara.

B4.3. O dilogo no cine: plano e contraplano.
B4.4. O plano secuencia.

B4.2. Diferenciar os principais tipos de plano de imaxe. CA1B4.2.1. Analiza nunha obra cinematogrfica a
construcin narrativa dos planos e a secuencia.

CAA

CA1B4.2.2. Comenta a partir dunha obra cinematogr- CMCCT

fica, a construcin do plano-contraplano nun dilogo.
CA1B4.2.3. Explica a complexidade tcnica da cons CD
trucin dun plano secuencia, utilizando, entre outras
pezas posibles: "A soga" de Alfred Hitchcock; "Sede
de Malo" de Orson Welles; "Son Cuba" de MikhailKalatofov.

b
d
g
h
l

B4.5. As relacins espazo temporais na narracin

audiovisual. O flash forward e o flash back

B4.3. Analizar a importancia narrativa do flashback na

construcin narrativa cinematogrfica.

b
d
g
h
l

B4.6. Literatura e guin cinematogrfico. A sinopse. A B4.4. Identificar en obras cinematogrficas de relevan- CA1B4.4.1 Analiza a estrutura narrativa de obras
escaleta. O guin literario. A secuencia. O guin tcnicia a sa estrutura narrativa.
significativas da historia do cine.
co. O storyboard.

b
d
g
h
l

B4.7. A montaxe audiovisual.

B4.5. Recoecer as diferenzas existentes entre a

realidade e a representacin que nos ofrecen as imaxes en movemento, analizando os aspectos narrativos
dos produtos audiovisuais e aplicando criterios expresivos.

CA1B4.3.1. Comenta a transcendencia narrativa do

flashback en obras cinematogrficas de relevancia.

CSIEE

CA1B4.3.2. Analiza o significado narrativo do flashback en series para televisin.

CAA

CCL

CA1B4.5.1. Identifica e analiza os elementos tcnicos, CAA

expresivos e estticos utilizados nas producins audiovisuais e aplicalos na valoracin de diversos produtos: pelcula cinematogrfica, programa de televisin,
entre outros.
CA1B4.5.2. Especifica a tipoloxa de xnero, a inten CSC
cionalidade comunicativa e os cdigos expresivos empregados na realizacin de pelculas e programas de

Pxina 105 de 913

Cultura Audiovisual I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

televisin, a partir do seu visionado e anlise.

b
d
g
h
l

B4.8. Xneros cinematogrficos. Xneros televisivos.

Cine de ficcin e documental. Cine de animacin.

B4.6. Identificar e analizar os elementos tcnicos,

expresivos e estticos utilizados nas producins audiovisuais.

CA1B4.6.1 Analiza producins multimedia interactivas

e "new media", identificando as caractersticas dos
distintos produtos e as sas posibilidades.

CCEC

b
d
g
h
l

B4.9. Narrativa dos produtos interactivos.

B4.7. Identificar as posibilidades das Tecnoloxas da

Informacin e a Comunicacin, con especial atencin
aos medios de comunicacin de libre acceso como
Internet

CA1B.4.7.1 Identifica e explica as posibilidades das

CCEC
Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin, con
especial atencin aos medios de comunicacin de libre
acceso como Internet.

2 de bacharelato
Cultura Audiovisual II. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Integracin de son e imaxe na creacin de audiovisuais e new media

d
g
i

B1.1. A funcin expresiva do son. Caractersticas

tcnicas.

B1.1. Analizar as caractersticas tcnicas do son.

Lonxitude e frecuencia de onda. Timbre.

CA2B1.1.1 Explica as caractersticas fsicas do son,

proceso de creacin e difusin.

B1.2. Diferenciar os sistemas de captacin microfnica CA2B1.2.1 Realiza gravacins de son con aparatos
a partir das necesidades de obtencin do son
sinxelos e valora os resultados obtidos.

CMCCT

d
g
i
k

B1.2. A gravacin do son: Tipos esenciais de microfona.

b
d
g
i
k

B1.3. A gravacin e difusin musical. Os sistemas

B1.3. Diferenciar as caractersticas tcnicas principais CA2B1.3.1 Realiza edicin dixital, convertendo pezas
monofnicos, estereofnicos, dolby surround, 5.1, mp3
de gravacin e difusin de sons a travs dos diferentes
musicais dun sistema de son a outro (mono-estreo,
sistemas: monofnicos, estereofnicos, dolby suPCM wav, aiff- mp3 e avala os resultados. Tamao,
e outros posibles.
rround, 5.1, mp3, etc.
calidade, destino final, etc.

CD

B1.4. A relacin perceptiva entre imaxe e son: dilogos, voz en off, efectos especiais, msica.

CD

b
d

B1.4. Explicar a relacin entre a imaxe e o son.

Pxina 106 de 913

CA2B1.4.1 Constre pezas audiovisuais combinando

imaxe e son. Integrando: voz en off, pezas musicais e
efectos na narracin visual.

CD
CAA

Cultura Audiovisual II. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

g
i
k
l

b
d
g
h
l

B1.5. A adecuacin da msica e dos sons s intencins expresivas e comunicativas. Integracin do son
nas producins audiovisuais

b
d
g
h
l

B1.6. Elementos expresivos do son en relacin coa

imaxe. Funcins da banda sonora.
B1.7. A banda sonora na historia do cine. Os grandes
creadores.

b
d
g
h
l

B1.8. A banda sonora no cine espaol. Os principais

B1.7. Explicar a evolucin do cine espaol a travs
compositores: Augusto Alguer, Roque Baos, Berdas bandas sonoras de pelculas emblemticas e
nardo Bonezzi, Carmelo Bernaola, Antn Garca Abril,
compositores relevantes.
Alberto Iglesias, Jos Nieto, Alfonso Santisteban, Adolfo Waitzman, etc.

b
d
g
h
i
l

B1.9. Os fitos histricos do proceso de transformacin

nas linguaxes e nos medios tcnicos no paso do cine
mudo ao cine sonoro.

b
d
g
h
l

B1.10. O "Slapstick" na obra de Max Sennet, Max

Linder e Charlie Chaplin.

B1.9. Analizar a tcnica narrativa do cine mudo e as

sas caractersticas tcnicas.

B1.11. A comedia visual en Buster Keaton e Harold

B1.10. Comentar as diferenzas entre os "gags" visuais CA2B1.10.1 Comenta as diferenzas narrativas entre a

B1.5. Analizar o diferente resultado perceptivo obtido

ao modificar os elementos sonoros nunha producin
audiovisual.

Competencias clave

CA2B1.5.1. Analiza o valor funcional, expresivo e

comunicativo dos recursos sonoros (voz, efectos e
msica) empregados nunha producin radiofnica ou
na banda sonora dunha producin audiovisual.

CSIEE

CA2B1.5.2. Observa produtos audiovisuais valorando

as funcins comunicativas e estticas da integracin
de imaxe e son.

CD

B1.6. Analizar a calidade da composicin musical nas CA2B1.6.1 Relaciona a banda sonora de pelculas
CAA
bandas sonoras para o cine e a importancia que teen
emblemticas e a sa importancia na calidade do conno conxunto total da pelcula.
xunto total da obra flmica realizada.

CA2B1.7.1 Analiza a composicin musical de bandas

sonoras en Espaa, valorando a calidade da construcin musical realizada.

CCEC

B1.8. Valorar a importancia da funcin expresiva da

CA2B1.8.1. Recoece as diferenzas existentes entre a CMCTT
imaxe, o son e a msica no proceso de creacin de
realidade e a representacin que nos ofrecen os meaudiovisuais e de "new media", analizando as funcins
dios sonoros.
comunicativas e estticas dos produtos audiovisuais.

Pxina 107 de 913

CA2B1.8.2. Identifica as funcins e necesidades dos

sistemas tcnicos empregados na integracin de imaxe e son nun audiovisual ou en new media.

CSIEE

CA2B1.9.1 Explica as caractersticas principais da

narrativa visual do cine mudo, referenciando sketches
emblemticos da historia deste cine.

CD

CCL

Cultura Audiovisual II. 2 Bacharelato

Obxectivos

d
g
h
l

b
d
g
h
l

Contidos

Criterios de avaliacin

Lloyd.

e sonoros no cine.

B1.12. A comedia dialogada. A obra cinematogrfica

de Woody Allen.
B1.13. A comedia coral. A obra cinematogrfica de
Luis Garca Berlanga.

B1.11. Expoer a complexidade tcnica da comedia

coral.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

comedia de chiste visual e sonoro

CA2B1.11.1 Analiza a composicin visual nas come CMCCT

dias corais, explicando a complexidade tcnica da sa
resolucin narrativa.

Bloque 2. Caractersticas d producin audiovisual e multimedia nos diferentes medios

b
d
g
h
l

B2.1. A industria cinematogrfica, videogrfica e

televisiva segundo a evolucin histrica das actividades de producin audiovisual.
B2.2. Organigramas e funcins profesionais na producin de produtos audiovisuais.

B2.1. Comentar o resultado artstico e tcnico que

utilizan os creadores na industria do cine e o teatro
acerca do mundo do espectculo.

CA2B2.1.1 Analiza a visin do mundo do cine en

pelculas representativas.

b
d
g
h
l

B2.3. Proceso de producin audiovisual e multimedia.

B2.4. Creacin de imaxes en movemento e efectos
dixitais.

B2.2. Analizar as caractersticas tcnicas e expresivas

dos diferentes medios de comunicacin, e as sas
posibilidades informativas e comunicativas identificando os tipos de destinatarios das mensaxes.

CA2B2.2.1. Relaciona a evolucin histrica da produ- CSC

cin audiovisual e da radiodifusin coas necesidades e
caractersticas dos produtos demandados pola sociedade.
CA2B2.2.2. Recoece as diferentes funcins dos
equipos tcnicos humanos que interveen nas producins audiovisuais e nos multimedia.

CCEC

CD

CA2B2.2.3. Compara as caractersticas fundamentais CAA

dos destinatarios da programacin de emisins de raio
e televisin.

b
d
g
h
l

b
c

B2.5. Edicin e postproducin de documentos multimedia.

B2.3. Analizar os procesos tcnicos que se realizan na CA2B.2.3.1. Describe a postproducin, finalidade e
postproducin de pezas audiovisuais.
tcnicas aplicadas creacin audiovisual.

CD

B2.6. Os efectos na historia do cine e a TV: A noite

americana, a dobre exposicin, o croma, a edicin

B2.4. Valorar a complexidade tcnica e os resultados

prcticos obtidos na fabricacin de efectos para cine e

CCEC

Pxina 108 de 913

CA2.B2.4.1. Analiza a evolucin dos efectos no cine.

Cultura Audiovisual II. 2 Bacharelato

Obxectivos

d
g
h
l

Contidos
dixital.
B2.7. Condicionantes do deseo para todos.

Criterios de avaliacin
televisin.

Estndares de aprendizaxe
CA2B2.4.2. Valora a necesidade da audiodescricin e
a subtitulacin de produtos audiovisuais e multimedia.

Competencias clave
CSC

Bloque 3. Os medios de comunicacin audiovisual

b
d
g
h
l

B3.1. A linguaxe da televisin. Caractersticas tcnicas B3.1. Valorar o uso e acceso aos novos media en
e expresivas. Os xneros e formatos de programas de
relacin coas necesidades comunicativas actuais e as
necesidades dos servizos pblicos de comunicacin
televisin. A televisin do futuro. TV interactiva.
audiovisual tradicional.
B3.2. Os fitos da televisin na linguaxe audiovisual.

CA2B3.1.1 Analiza producins radiofnicas e televisi- CCL

vas identificando as caractersticas dos distintos xneros e distinguindo os estereotipos mis comns presentes nos produtos audiovisuais.

b
d
g
h
l

B3.3. A televisin en Espaa. Tipoloxas de programas B3.2. Analizar a importancia creativa, tcnica e histripara televisin e a sa realizacin. Informativos, entreca dos principais realizadores da Televisin en Espatemento, drama, comedia, terror, musicais, concursos,
a.
etc.
B3.4. Os grandes realizadores

CA2B.3.2.1 Analiza pezas emblemticas dos principais CCEC

realizadores de Televisin en Espaa e comenta a
calidade do produto realizado.

b
d
g
h
l

B3.5. A radio. Caractersticas tcnicas e expresivas.

B3.3. Explicar as caractersticas principais da retransOs xneros e formatos de programas de raio: informamisin radiofnica.
tivos, magacn, retransmisins deportivas, etc. Caractersticas propias de cada xnero.

CA2B3.3.1 Comenta as principais caractersticas da

retransmisin radiofnica e a evolucin dende o seu
inicio ata os sistemas dixitais actuais.

b
d
g
h
l

B3.6. Radio interactiva.

b
d
g
h

B3.7. Estudo de audiencias e programacin. Caracte- B3.5. Analizar e valorar a importancia econmica dos
rsticas da obtencin dos datos de audiencia. Sistemas
ndices de audiencia nos ingresos publicitarios das
de elaboracin estatstica de resultados e transcenempresas de comunicacin.
dencia na producin audiovisual.

CA2B3.5.1 Valora a participacin dos estudos de

CMCCT
audiencias na programacin dos programas de radio e
televisin.

B3.8. A radio e a televisin como servizo pblico.

B3.9. Medios de comunicacin audiovisual de libre
acceso. Internet e a socializacin da informacin, a

CA2B3.6.1. Comenta a importancia dos programas

informativos de raio e televisin e a sa transcendencia social.

b
d

B3.4. Comentar as diferenzas de formulacin narrativa CA2B3.4.1. Identifica as caractersticas principais dos
dos diferentes xneros radiofnicos, establecendo as
xneros radiofnicos.
sas caractersticas principais.
CA2B3.4.2. Analiza a estrutura dos principais xneros
radiofnicos, establecendo as sas diferenzas principais: presentacin, ritmo narrativo, locucin, recursos
musicais e sonoros, etc.

B3.6. Identificar e discernir, as comunicacins que

emiten os medios de difusin, diferenciando informacin de propaganda comercial.

Pxina 109 de 913

CAA

CCEC
CCEC

CCL

Cultura Audiovisual II. 2 Bacharelato

Obxectivos
g
h
l

Contidos

Criterios de avaliacin

comunicacin e a creacin.
B3.10. O uso responsable da rede.
B3.11. Liberdade de expresin e dereitos individuais
do espectador.

Estndares de aprendizaxe
CA2B3.6.2. Compara a mesma noticia relatada segundo diferentes medios de comunicacin e establece
conclusins.

Competencias clave
CSIEE

CA2B3.6.3. Valora a influencia dos medios de comuni- CSC

cacin a travs da rede
Bloque 4. A publicidade

b
d
g
h
l

b
d
g
h

b
d
g
h
l

b
d
g
h

B4.1. A anlise da imaxe publicitaria.

B4.2. A publicidade: informacin, propaganda e
seducin.
B4.3. Funcins comunicativas. Funcins estticas.

B4.4. As novas formas de publicidade: localizacin do

produto, publicidade encuberta e subliminal, definicins correctas de ambas as das situacins.

B4.5. A publicidade no deporte, claves sociais e

econmicas.
B4.6. Publicidade de dimensin social. Campaas
humanitarias.

B4.1. Valorar a dimensin social e de creacin de

CA2B4.1.1. Recoece as distintas funcins da publicinecesidades das mensaxes publicitarias analizando as
dade, diferenciando os elementos informativos daquefuncins comunicativas e estticas da mensaxe publiles outros relacionados coa emotividade, a seducin e
citaria.
a fascinacin.

CCL

CA2B4.1.2. Analiza diferentes imaxes publicitarias

relacionando a sa composicin e estrutura coa consecucin dos seus obxectivos.

CSIEE

CA2B4.1.3. Xustifica a composicin comunicativa e a

estrutura anuncios e mensaxes publicitarias en relacin da consecucin dos seus obxectivos.

CCL

B4.2. Analizar os sistemas de insercin de publicidade CA2B4.2.1. Analiza diferentes recursos utilizados para CSC
inserir publicidade nos programas: o anuncio, o patronos programas de raio e televisin:
cinio, a publicidade encuberta, etc.
CA2B4.2.2. Difire as vantaxes e inconvenientes de
cada un deles.

CSIEE

B4.3. Expoer as consecuencias sociais do papel dos

actores cinematogrficos como xeradores de tendencias e a sa relacin cos patrocinadores comerciais.

CA2B4.3.1 Recoece e explica razoadamente a

presenza da publicidade e do patrocinio na imaxe social dos actores e a sa transcendencia social.

CCEC

B4.4. Comentar a relacin entre os triunfos deportivos

e a sa asociacin a produtos comerciais.

CA2B4.4.1 Analiza a relacin entre o deporte e o

patrocinio comercial ou a publicidade

CAA

Pxina 110 de 913

Cultura Audiovisual II. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 5. Anlise de imaxes e mensaxes multimedia

b
d
g
h
l

B5.1. Lectura denotativa e connotativa de imaxes.

Anlise de imaxes fixas e en movemento.
B5.2. Anlise de produtos multimedia.

B5.1. Desenvolver actitudes selectivas, crticas e

creativas fronte s mensaxes que recibimos a travs
das distintas canles de difusin aplicando solucins
expresivas para elaborar pequenas producins audiovisuais.

CA2B5.1.1. Analiza producins multimedia e new

media xustificando as solucins comunicativas empregadas

CCEC

b
d
g
h
k
l

B5.3. Valores formais, estticos, expresivos e de

significado das imaxes.
B5.4. A incidencia das mensaxes segundo o emisor e
o medio utilizado.

B5.2. Seleccionar e discernir recursos audiovisuais

adaptados a unha necesidade concreta.

CA2B5.2.1. Compara os contidos comunicativos

audiovisuais que se encontran en internet valorando a
adecuacin dos emisores e as repercusins destes.

CSC

CA2B5.2.2. Recoece expresiva e narrativamente un CCL

filme valorando as sas solucins tcnicas na creacin
da mensaxe.
CA2B5.2.3. Analiza expresiva e narrativamente un
programa de televisin valorando as sas solucins
comunicativas e o pblico ao que vai dirixido.

CAA

CA2B5.2.4. Elabora unha pequena producin audiovi- CD

sual aplicando solucins expresivas segundo o xnero
e formato seleccionado.

2.1.6

Debuxo Tcnico
Introducin
Entre as finalidades do Debuxo Tcnico figura de xeito especfico o dotar o alumnado das competencias necesarias para poder comunicarse graficamente con obxectividade, nun mundo cada vez mis complexo que require do deseo e fabricacin
de produtos que resolvan as necesidades presentes e futuras. Esta funcin comunicativa, grazas acordo dunha serie de convencins a escala nacional, comunitaria e internacional, permtenos transmitir, interpretar e comprender ideas ou proxectos de maneira fiable, obxectiva e inequvoca.
O Debuxo Tcnico, polo tanto, emprgase como medio de comunicacin en calquera proceso de investigacin ou proxecto que se valla dos aspectos visuais das ideas e das formas para visualizar o que se est a desear e, no seu caso, definir dun
xeito claro e exacto o que se desexa producir, dicir, como linguaxe universal nos seus dous niveis de comunicacin: comprender ou interpretar a informacin codificada, e expresarse ou elaborar informacin comprensible polos destinatarios.
O alumnado, adquirir competencias especficas na interpretacin de documentacin grfica elaborada de acordo norma nos sistemas de representacin convencionais, pode coecer mellor o mundo. Isto require, ademais do coecemento das
principais normas de debuxo, un desenvolvemento avanzado da sa visin espacial, entendida como a capacidade de abstraccin para, por exemplo, visualizar ou imaxinar obxectos tridimensionais representados mediante imaxes planas.
Ademais de comprender a complexa informacin grfica que nos rodea, preciso que o estudante aborde a representacin de espazos ou obxectos de todo tipo e elaborar documentos tcnicos normalizados que plasmen as sas ideas e proxectos,
xa estean relacionados co deseo grfico, coa ideacin de espazos arquitectnicos ou coa fabricacin artesanal ou industrial de pezas e conxuntos.
Durante o primeiro curso trabllanse as competencias relacionadas co Debuxo Tcnico coma linguaxe de comunicacin e instrumento bsico para a comprensin, anlise e representacin da realidade. Para isto, introdcense gradualmente e de
xeito interrelacionado tres grandes bloques: Xeometra, Sistemas de representacin e Normalizacin. Trtase de que o estudante tea unha visin global dos fundamentos do Debuxo Tcnico que lle permita no seguinte curso profundar distintos aspectos desta materia.

Pxina 111 de 913

Ao longo do segundo curso introdcese un bloque novo, denominado Proxecto, para a integracin das destrezas adquiridas na etapa.
Os elementos do currculo bsico da materia agrupronse en catro bloques interrelacionados: Xeometra, Sistemas de representacin, Normalizacin e Proxectos.
No primeiro bloque, denominado Xeometra, desenvolvronse durante os dous cursos que compoen esta etapa os elementos necesarios para resolver problemas de configuracin de formas, tempo que analiza a sa presenza na natureza e no
arte longo da historia, e as sas aplicacins mundo cientfico e tcnico.
De maneira anloga, o bloque dedicado aos Sistemas de representacin desenvolve os fundamentos, caractersticas e aplicacins das axonometras, perspectivas cnicas, e dos sistemas didrico e de planos acoutados. Este bloque debe abordarse de xeito integrado para permitir descubrir as relacins entre sistemas e as vantaxes e inconvenientes de cada un. Ademais, conveniente potenciar a utilizacin do debuxo a man alzada como ferramenta de comunicacin de ideas e anlise de
problemas de representacin.
O terceiro bloque, a Normalizacin, pretende dotar o estudante dos procedementos para simplificar, unificar e obxectivar as representacins grficas. Este bloque est especialmente relacionado co proceso de elaboracin de proxectos, obxecto do
ltimo bloque, polo que, anda que a secuencia establecida sita este bloque de maneira especfica no primeiro curso, a sa condicin de linguaxe universal fai que a sa utilizacin sexa unha constante longo da etapa.
O cuarto bloque, denominado Proxectos, ten como obxectivo principal que o estudante mobilice e interrelacione os elementos adquiridos longo de toda a etapa, e os empregue para elaborar e presentar de xeito individual e colectivo os bosquexos,
esbozos e planos necesarios para a definicin dun proxecto sinxelo relacionado co deseo grfico, industrial ou arquitectnico.

1 de bacharelato
Debuxo Tcnico I. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Xeometra e Debuxo tcnico

i
j
k
l
i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k
i

B1.1. Trazados xeomtricos.

B1.1. Resolver problemas de configuracin de formas
poligonais sinxelas no plano coa axuda de tiles conB1.2. Instrumentos e materiais do Debuxo Tcnico.
vencionais de debuxo sobre taboleiro, aplicando os
B1.3. Recoecemento da xeometra na Natureza.
fundamentos da xeometra mtrica de acordo cun
B1.4. Identificacin de estruturas xeomtricas na Arte.
esquema paso a paso e/ou figura de anlise elaboB1.5. Valoracin da xeometra como instrumento para
rada previamente.
o deseo grfico, industrial e arquitectnico.
B1.6. Trazados fundamentais no plano.
B1.7. Operacins con segmentos.
B1.8. Mediatriz.
B1.9. Paralelismo e perpendicularidade.
B1.10. Determinacin de lugares xeomtricos. Aplicacins.
B1.11. Elaboracin de formas baseadas en redes
modulares.
B1.12. Circunferencia e crculo.
B1.13. ngulos.
B1.14.Trazado de polgonos regulares.
B1.15. Resolucin grfica de cuadrilteros e polgonos.
B1.16. Representacin de formas planas.
B1.17. Trazado de formas proporcionais.
B1.18. Resolucin grfica de tringulos.
B1.19. Determinacin, propiedades e aplicacins dos
seus puntos notables.

Pxina 112 de 913

DT1.B1.1.1. Desea, modifica ou reproduce formas

CSIEE
baseadas en redes modulares cadradas coa axuda do
escuadro e o cartabn, utilizando recursos grficos
para destacar claramente o trazado principal elaborado das lias auxiliares utilizadas.
DT1.B1.1. 2. Determina coa axuda de regra e comps CMCCT
os principais lugares xeomtricos de aplicacin s
trazados fundamentais no plano comprobando graficamente o cumprimento das condicins establecidas.
DT1.B1.1.3. Relaciona as lias e puntos notables de
tringulos, cuadrilteros e polgonos coas sas propiedades, identificando as sas aplicacins.

CAA

DT1.B1.1.4. Comprende as relacins mtricas dos

ngulos da circunferencia e o crculo, describindo as
sas propiedades e identificando as sas posibles
aplicacins.

CAA

DT1.B1.1.5. Resolve tringulos coa axuda de regra e

comps aplicando as propiedades das sas lias e
puntos notables e os principios xeomtricos elementais, xustificando o procedemento utilizado.

CMCCT

DT1.B1.1.6. Desea, modifica ou reproduce cuadrilteros e polgonos analizando as relacins mtricas

esenciais e resolvendo o seu trazado por triangula-

CSIEE

Debuxo Tcnico I. 1 Bacharelato

Obxectivos
j
k

Contidos

Criterios

B1.20. Proporcionalidade e semellanza.

B1.21. Anlise de trazado de formas poligonais por
triangulacin, radiacin e itinerario.
B1.22. Construcin e utilizacin de escalas grficas.
B1.23. Transformacins xeomtricas elementais. Xiro,
traslacin, simetra homotecia e afinidade. Identificacin de invariantes. Aplicacins.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

cin, radiacin, itinerario ou relacins de semellanza.

DT1.B1.1.7. Reproduce figuras proporcionais determinando a razn idnea para o espazo de debuxo
dispoible, construndo a escala grfica correspondente en funcin da apreciacin establecida e utilizndoa coa precisin requirida.

CSIEE

DT1.B1.1.8. Comprende as caractersticas das

CAA
transformacins xeomtricas elementais (xiro, translacin, simetra, homotecia e afinidade), identificando as
sas invariantes e aplicndoas para a resolucin de
problemas xeomtricos e para a representacin de
formas planas.

i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k

B1.24. Tanxencias e enlaces.

B1.2. Debuxar curvas tcnicas e figuras planas
compostas por circunferencias e lias rectas, aplican B1.25. Resolucin de problemas bsicos de tanxendo os conceptos fundamentais de tanxencias, resalcias e enlaces. Aplicacins.
tando a forma final determinada e indicando grafica B1.26. Construcin de curvas tcnicas, valos,
mente a construcin auxiliar utilizada, os puntos de
ovoides e espirais.
enlace e a relacin entre os seus elementos.
B1.27. Aplicacins da xeometra deseo arquitectnico e industrial.
B1.28. Xeometra e novas tecnoloxas.
B1.29. Aplicacins de debuxo vectorial en 2D.
B1.30. Exercicios de aplicacin de trazado de tanxencias e enlaces.

DT1.B1.2.1. Identifica as relacins existentes entre

puntos de tanxencia, centros e raios de circunferencias, analizando figuras compostas por enlaces entre
lias rectas e arcos de circunferencia.

CMCCT

DT1.B1.2.2. Resolve problemas bsicos de tanxen CAA

cias coa axuda de regra e comps aplicando con rigor
e exactitude as sas propiedades intrnsecas, utilizando recursos grficos para destacar claramente o
trazado principal elaborado das lias auxiliares utilizadas.
DT1.B1.2.3. Aplica os coecementos de tanxencias
construcin de valos, ovoides e espirais, relacionando a sa forma coas principais aplicacins no deseo
arquitectnico e industrial.

CSIEE

DT.B1.2.4. Desea a partir dun bosquexo previo ou

CSIEE
reproduce escala conveniente, figuras planas que
contean enlaces entre lias rectas e arcos de circunferencia, indicando graficamente a construcin auxiliar
utilizada, os puntos de enlace e a relacin entre os
seus elementos.
Bloque 2. Sistemas de representacin

i
j
k
i

B2.1. Fundamentos dos sistemas de representacin:

B2.2. Os sistemas de representacin na Arte.
B2.3. Evolucin histrica dos sistemas de representacin.

B2.1. Relacionar os fundamentos e caractersticas

dos sistemas de representacin coas sas posibles
aplicacins debuxo tcnico, seleccionando o sistema axeitado obxectivo previsto, identificando as
vantaxes inconvenientes en funcin da informacin

Pxina 113 de 913

DT1.B2.1.1. Identifica o sistema de representacin

empregado a partir da anlise de debuxos tcnicos,
ilustracins ou fotografas de obxectos ou espazos,
determinando as caractersticas diferenciais e os elementos principais do sistema.

CCL

Debuxo Tcnico I. 1 Bacharelato

Obxectivos

j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k

Contidos

Criterios

B2.4. Os sistemas de representacin e o Debuxo

tcnico. mbitos de aplicacin.
B2.5. Vantaxes e inconvenientes. Criterios de seleccin.
B2.6. Clases de proxeccin.
B2.7. Sistemas de representacin e novas tecnoloxas.
B2.8. Aplicacins de debuxo vectorial en 3D.
B2.9. Sistema didrico.
B2. 10. Procedementos para a obtencin das proxeccins didricas.
B2.11. Disposicin normalizada.
B2.12. Reversibilidade do sistema. Nmero de proxeccins suficientes.
B2.13. Representacin e identificacin de puntos,
rectas e planos. Posicins no espazo. Paralelismo e
perpendicularidade. Pertenza e interseccin.
B2.14. Proxeccins didricas de slidos e espazos
sinxelos.
B2.15. Seccins planas. Determinacin da sa
verdadeira magnitude.
B2.16. Procedementos para a obtencin e disposicin
das proxeccins didricas.
B2.17. Visualiza e debuxa a man alzada axonometras
a partir das vistas principais de pezas sinxelas.
B2.18. Seccins planas. Determinacin da sa
verdadeira magnitude.

que se desexe mostrar e dos recursos dispoibles.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

DT1.B2. 1. 2. Establece o mbito de aplicacin de

CCL
cada un dos principais sistemas de representacin,
ilustrando as sas vantaxes e inconvenientes mediante o debuxo a man alzada dun mesmo corpo xeomtrico sinxelo.
DT1.B2.1.3. Selecciona o sistema de representacin
idneo para a definicin dun obxecto o espazo, analizando a complexidade da sa forma, a finalidade da
representacin, a exactitude requirida e os recursos
informticos dispoibles.

CD

DT1B2.1.4. Comprende os fundamentos do sistema

didrico, describindo os procedementos de obtencin
das proxeccins e a sa disposicin normalizada.

CMCCT

DT1.B2.1.5. Comprende o funcionamento do sistema CAA

didrico, relacionando os seus elementos, convencionalismos e notacins coas proxeccins necesarias
para representar inequivocamente a posicin de puntos, rectas e planos, resolvendo problemas de pertenza, interseccin e verdadeira magnitude.
DT1.B2.1.6. Desea ou reproduce formas tridimensionais sinxelas, debuxando a man alzada as sas
vistas principais no sistema de proxeccin ortogonal
establecido pola norma de aplicacin, dispoendo as
proxeccins suficientes para a sa definicin e identificando os seus elementos de xeito inequvoco.

CSIEE

DT1.B2.1.7. Visualiza no espazo perspectivo formas

CMCCT
tridimensionais sinxelas definidas suficientemente
polas sas vistas principais, debuxando a man alzada
axonometras convencionais (isometras e cabaleiras).
DT1.B2.1.8. Determina seccins planas de obxectos CCEC
tridimensionais sinxelos, visualizando intuitivamente a
sa posicin mediante perspectivas a man alzada,
debuxando as sas proxeccins didricas e obtendo a
sa verdadeira magnitude.
i
j
k

B2.19. Sistema de planos acotados. Aplicacins.

B2.2. Representar formas tridimensionais sinxelas a

partir de perspectivas, fotografas, pezas reais ou espazos da contorna prxima, utilizando o sistema didrico ou, no seu caso, o sistema de planos acotados,
dispoendo de acordo norma as proxeccins sufi-

Pxina 114 de 913

DT1.B2.2.1. Comprende o funcionamento do sistema

de planos acotados como unha variante do sistema
didrico que permite rentabilizar os coecementos
adquiridos, ilustrando as sas principais aplicacins
mediante a resolucin de problemas sinxelos de per-

CAA

Debuxo Tcnico I. 1 Bacharelato

Obxectivos

i
j
k
I
j
k

i
j
k
i
j
k
i
j
k

Contidos

Criterios

Estndares de aprendizaxe

cientes para a sa definicin e identificando os seus

elementos de xeito inequvoco.

tenza e interseccin e obtendo perfiles dun terreo a

partir das sas curvas de nivel.

B2.20. Sistema axonomtrico.

B2.3. Debuxar perspectivas de formas tridimensionais DT1.B2.3.1. Realiza perspectivas isomtricas de
a partir de pezas reais ou definidas polas sas procorpos definidos polas sas vistas principais, coa
B2.21. Fundamentos do sistema. Disposicin dos
xeccins ortogonais, seleccionando a axonometra
axuda de tiles de debuxo sobre taboleiro, represeneixos e utilizacin dos coeficientes de reducin.
axeitada propsito da representacin, dispoendo a
tando as circunferencias situadas en caras paralelas
B2.22. Sistema axonomtrico ortogonal, perspectivas
posicin dos eixos en funcin da importancia relativa
s planos coordenados como valos en lugar de elipisomtricas, dimtricas e trimtricas.
das caras que se desexen amosar e utilizando, no seu
ses, simplificando o seu trazado.
B2.23. Sistema axonomtrico oblicuo: perspectivas
caso, os coeficientes de reducin determinados.
cabaleiras e militares.
DT1.B2.3.2. Realiza perspectivas cabaleiras ou
B2.24. Aplicacin do valo isomtrico como represenplanimtricas (militares) de corpos ou espazos con
tacin simplificada de formas circulares.
circunferencias situadas en caras paralelas a un s
dos planos coordenados, dispoendo a sa orientacin para simplificar o seu trazado.

CCEC

B2.25. Sistema cnico central.

B2.26. Elementos do sistema. Plano do cadro e cono
visual.
B2.27. Determinacin do punto de vista e orientacin
das caras principais.
B2.28. Paralelismo. Puntos de fuga. Puntos mtricos.
B2.29. Representacin simplificada da circunferencia.
B2.30. Sistema cnico oblicuo.
B2.31. Representacin simplificada da circunferencia.
B2.32. Representacin de slidos nos diferentes
sistemas.

CCL

B2.4. Debuxar perspectivas cnicas de formas tridi DT1.B2.4.1. Comprende os fundamentos da perspecmensionais a partir de espazos da contorna ou definitiva cnica, clasificando a sa tipoloxa en funcin da
das polas sas proxeccins ortogonais, valorando o
orientacin das caras principais respecto plano do
mtodo seleccionado, considerando a orientacin das
cadro e a repercusin da posicin do punto de vista
caras principais respecto do plano do cadro e a repersobre o resultado final, determinando o punto princicusin da posicin do punto de vista sobre o resultado
pal, a la do horizonte, os puntos de fuga e os seus
final.
puntos de medida.

Bloque 3. Normalizacin
i
j
k

Competencias clave

B3.1. Elementos da normalizacin segundo a normativa vixente.

CCEC

DT1.B2.4.2. Debuxa coa axuda de tiles de debuxo

perspectivas cnicas centrais de corpos ou espazos
con circunferencias situadas en caras paralelas a un
s dos planos coordenados, dispoendo a sa orientacin para simplificar o seu trazado.

CSIEE

DT1.B2.4.3. Representa formas slidas ou espaciais

con arcos de circunferencia en caras horizontais ou
verticais, debuxando perspectivas cnicas oblicuas
coa axuda de tiles de debuxo, simplificando a construcin das elipses perspectivas mediante o trazado
de polgonos circunscritos, trazndoas a man alzada
ou coa axuda de plantillas de curvas.

CMCCT

B3.1. Valorar a normalizacin como convencionalismo DT1.B3.1.1. Describe os obxectivos e mbitos de

CCL
para a comunicacin universal que permite simplificar
utilizacin das normas UNE, EN e ISO, relacionando
os mtodos de producin, asegurar a calidade dos
as especficas do debuxo tcnico coa sa aplicacin
produtos, posibilitar a sa distribucin e garantir a sa
para a eleccin e dobrado de formatos, para o emprego de escalas, para establecer o valor representativo
utilizacin polo destinatario final.
das lias, para dispoer as vistas e para a acotacin.

Pxina 115 de 913

Debuxo Tcnico I. 1 Bacharelato

Obxectivos

i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k

Contidos

Criterios

B3.2. O proxecto: necesidade e mbito de aplicacin

das normas.
B3.3. Formatos. Dobrado de planos.
B3.4. Vistas. Lias normalizadas.
B3.5. Aplicacins da normalizacin.
B3.6. Escalas. Acotacin.
B3.7. Debuxo industrial.
B3.6. Escalas. Acotacin.
B3.8. Debuxo arquitectnico.
B3.9. Cortes e seccins.

B3.2. Aplicar as normas nacionais, europeas e internacionais relacionadas cos principios xerais de representacin, formatos, escalas, acotacin e mtodos de
proxeccin ortogrficos e axonomtricos, considerando o Debuxo Tcnico coma linguaxe universal, valorando a necesidade de coecer a sa sintaxe e utilizndoo de forma obxectiva para a interpretacin de
planos tcnicos e a elaboracin de bosquexos, esquemas, esbozos e planos.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

DT1.B3.2.1. Obtn as dimensins relevantes de

corpos ou espazos representados utilizando escalas
normalizadas.

CSIEE

DT1.B3.2.2. Representa pezas e elementos industriais ou de construcin, aplicando as normas referidas s principais mtodos de proxeccin ortogrficos,
seleccionando as vistas imprescindibles para a sa
definicin, dispondoas axeitadamente e diferenciando o trazado de eixos, lias vistas e ocultas.

CAA

DT1.B3.2.3. Acota pezas industriais sinxelas identificando as cotas necesarias para a sa correcta definicin dimensional, dispondoas de acordo norma.

CMCCT

DT1.B3.2.4. Acota espazos arquitectnicos sinxelos

identificando as cotas necesarias para a sa correcta
definicin dimensional, dispondoas de acordo
norma.

CMCCT

DT1.B3.2.5. Representa obxectos con ocos mediante

cortes e seccins, aplicando as normas bsicas correspondentes.

CSIEE

2 de bacharelato
Debuxo Tcnico II. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Xeometra e Debuxo tcnico

i
j
k
i
j
k
i
j
k

B1.1. Resolucin de problemas xeomtricos.

B1.1. Resolver problemas de tanxencias mediante a
DT2.B1.1.1. Identifica a estrutura xeomtrica de
CCL
aplicacin das propiedades do arco capaz, dos eixos
obxectos industriais ou arquitectnicos a partir da
B1.2. Proporcionalidade. O rectngulo ureo. Aplicae centros radicais e/ou da transformacin de circunfeanlise de plantas, alzados, perspectivas ou fotografcins.
rencias e rectas por inversin, indicando graficamente
as, sinalando os seus elementos bsicos e determi B1.3. Construcin de figuras planas equivalentes.
a construcin auxiliar utilizada, os puntos de enlace e
nando as principais relacins de proporcionalidade.
B1.4. Relacin entre os ngulos e a circunferencia.
a relacin entre os seus elementos.
Arco capaz.
DT2.B1.1.2. Determina lugares xeomtricos de
CMCCT
B1.5. Aplicacins.
aplicacin debuxo aplicando os conceptos de po B1.6. Potencia dun punto respecto a unha circunfetencia ou inversin.
rencia. Determinacin e propiedades do eixo radical e
do centro radical. Aplicacin resolucin de tanxen DT2.B1.1.3. Transforma por inversin figuras planas
CAA

Pxina 116 de 913

Debuxo Tcnico II. 2 Bacharelato

Obxectivos

i
j
k
i
j
k

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

compostas por puntos, rectas e circunferencias describindo as sas posibles aplicacins resolucin de
problemas xeomtricos.

cias.
B1.7. Inversin. Determinacin de figuras inversas.
Aplicacin resolucin de tanxencias.
B1.7. Inversin. Determinacin de figuras inversas.
Aplicacin resolucin de tanxencias.
B1.8. Transformacins xeomtricas. Aplicacins
B1.6. Potencia dun punto respecto a unha circunferencia. Determinacin e propiedades do eixo radical e
do centro radical. Aplicacin resolucin de tanxencias.
B1.7. Inversin. Determinacin de figuras inversas.
Aplicacin resolucin de tanxencias.

DT2.B1.1.4. Selecciona estratexias para a resolucin

de problemas xeomtricos complexos, analizando as
posibles solucins e transformndoos por analoxa
noutros problemas mis sinxelos.

CSIEE

DT2.B1.1.5. Resolve problemas de tanxencias aplicando as propiedades dos eixos e centros radicais,
indicando graficamente a construcin auxiliar utilizada, os puntos de enlace e a relacin entre os seus
elementos.

CMCCT

i
j
k
i
j
k
i
j
k

B1.9. Trazado de curvas cnicas e tcnicas.

B1.2. Debuxar curvas cclicas e cnicas, identificando DT2.B.1.2.1. Comprende a orixe das curvas cnicas e CCL
os seus principais elementos e utilizando as sas proas relacins mtricas entre elementos, describindo as
B1.10. Curvas cnicas. Orixe, determinacin e trazapiedades fundamentais para resolver problemas de
sas propiedades e identificando as sas aplicacins.
do da elipse, a parbola e a hiprbole.
pertenza, tanxencia ou incidencia.
B1.11. Curvas tcnicas. Orixe, determinacin e
DT2.B1.2.2. Resolve problemas de pertenza, inter CAA
trazado das curvas cclicas e envolventes.
seccin e tanxencias entre lias rectas e curvas cni B1.12. Resolucin de problemas de pertenza, tanxencas, aplicando as sas propiedades e xustificando o
cia e incidencia. Aplicacins.
procedemento utilizado.
B1.13. Homoloxa. Determinacin dos seus elementos. Trazado de figuras homlogas. Aplicacins.
DT2.B1.2.3. Traza curvas cnicas determinando
CSIEE
previamente os elementos que as definen, tales como
eixos, focos, directrices, tanxentes ou asntotas, resolvendo o seu trazado por puntos ou por homoloxa
respecto circunferencia.

i
j
k
i
j
k
i
j
k

B1.8. Transformacins xeomtricas. Aplicacins.

B1.3. Relacionar as transformacins homolxicas
coas sas aplicacins xeometra plana e s siste B1.13. Homoloxa. Determinacin dos seus elemenmas de representacin, valorando a rapidez e exactitos. Trazado de figuras homlogas. Aplicacins.
tude nos trazados que proporciona a sa utilizacin.
B1.8. Transformacins xeomtricas. Aplicacins.
B1.13. Homoloxa. Determinacin dos seus elementos. Trazado de figuras homlogas. Aplicacins.
B1.14. Afinidade. Determinacin dos seus elementos.
Trazado de figuras afns. Construcin da elipse afn a
unha circunferencia.
B1.15. Trazado de figuras planas complexas utilizando escalas e construcins auxiliares axeitadas.

Bloque 2. Sistemas de representacin

Pxina 117 de 913

DT2.B1. 3.1. Comprende as caractersticas das

transformacins homolxicas, identificando os seus
invariantes xeomtricos e describindo as sas aplicacins.

CCL

DT2.B1.3.2. Aplica a homoloxa e a afinidade

resolucin de problemas xeomtricos e representacin de formas planas.

CSIEE

DT2.B1.3.3. Desea a partir dun bosquexo previo ou

reproduce escala conveniente figuras planas complexas, indicando graficamente a construcin auxiliar
utilizada.

CMCCT

Debuxo Tcnico II. 2 Bacharelato

Obxectivos

i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k

i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B2.1. Punto, recta e plano no sistema didrico:

B2.1 Valorar a importancia da elaboracin de debuxos
a man alzada para desenvolver a visin espacial,
B2.2. Resolucin de problemas de pertenza, incidenanalizando a posicin relativa entre rectas, planos e
cia, paralelismo e perpendicularidade.
superficies, identificando as sas relacins mtricas
B2.3. Determinacin da verdadeira magnitude de
para determinar o sistema de representacin axeitado
segmentos e formas planas.
e a estratexia idnea que solucione os problemas de
B2.4. Construcin de figuras planas no sistema
representacin de corpos ou espazos tridimensionais.
didrico.
B2.5. Abatemento de planos. Determinacin dos seus
elementos. Aplicacins.
B2.6. Xiro dun corpo xeomtrico. Aplicacins.
B2.7. Cambios de plano. Determinacin das novas
proxeccins. Aplicacins.
B2.8. Afinidade entre proxeccins.
B2.9. Problema inverso abatemento.
B2.10. Corpos xeomtricos no sistema didrico.
B2.11. Representacin de poliedros regulares. Posicins singulares.
B2.12. Determinacin das sas seccins principais.
B2.13. Representacin de prismas e pirmides.

DT2.B2.1.1. Comprende os fundamentos ou principios CAA

xeomtricos que condicionan o paralelismo e perpendicularidade entre rectas e planos, utilizando o sistema didrico ou, no seu caso, o sistema de planos acotados como ferramenta base para resolver problemas
de pertenza, posicin, mnimas distancias e verdadeira magnitude.

B2.14. Representacin de cilindros, conos e esferas.

Seccins planas.
B2.15. Determinacin de seccins planas e elaboracin de desenvolvementos.
B2.16. Interseccins.
B2.17. Xiros, abatementos ou cambios de plano para
determinar a verdadeira magnitude de elementos de
pezas tridimensionais.

DT2.B2. 2. 1 Representa cilindros e conos de revolucin aplicando xiros ou cambios de plano para dispoer as sas proxeccins didricas en posicin favorable para resolver problemas de medida.

CMCCT
CAA

DT2.B2.2.2 Determina a seccin plana de corpos ou

espazos tridimensionais formados por superficies polidricas, cilndricas, cnicas e/ou esfricas, debuxando as sas proxeccins didricas e obtendo a sa
verdadeira magnitude.

CMCCT

DT2.B2.2.3 Achar a interseccin entre lias rectas e

corpos xeomtricos coa axuda da sas proxeccins
didricas ou a sa perspectiva, indicando o trazado
auxiliar utilizado para a determinacin dos puntos de
entrada e sada.

CMCCT

B2.2. Representar poliedros regulares, pirmides,

prismas, cilindros e conos mediante as sa proxeccins ortogrficas, analizando as posicins singulares
respecto s planos de proxeccin, determinando as
relacins mtricas entre os seus elementos, as seccins planas principais e a verdadeira magnitude ou
desenvolvemento das superficies que os conforman.

DT2.B2.1.2. Representa figuras planas contidas en

planos paralelos, perpendiculares u oblicuos aos planos de proxeccin, trazando as sas proxeccins didricas.

CSIEE

DT2.B2.1.3 Determina a verdadeira magnitude de

CAA
segmentos, ngulos e figuras planas utilizando xiros,
abatementos ou cambios de plano en sistema didrico
e, no seu caso, no sistema de planos acotados.
DT2.B2.1.4 Representa o hexaedro ou cubo en
CSIE
calquera posicin respecto s planos coordenados, o
resto dos poliedros regulares, prismas e pirmides en
posicins favorables, coa axuda das sas proxeccins
didricas, determinando partes vistas e ocultas.

DT2.B2.2.4 Desenvolve superficies polidricas,

CAA
cilndricas e cnicas, coa axuda das sas proxeccins
didricas, utilizando xiros, abatementos ou cambios
de plano para obter a verdadeira magnitude das arestas e caras que as conforman.

Pxina 118 de 913

Debuxo Tcnico II. 2 Bacharelato

Obxectivos

i
j
k
i
j
k
i
j
k

Contidos

Criterios de avaliacin

B2.18. Sistemas axonomtricos ortogonais.

B2.3 Debuxar axonometras de poliedros regulares,
pirmides, prismas, cilindros e conos, dispoendo a
B2.19. Posicin do triedro fundamental.
sa posicin en funcin da importancia relativa das
B2.20. Relacin entre o tringulo de trazas e os eixos
caras que se desexen mostrar e/ou da conveniencia
do sistema.
dos trazados necesarios, utilizando a axuda do aba B2.21. Determinacin de coeficientes de reducin.
temento de figuras planas situadas nos planos coor B2.22. Tipoloxa das axonometras ortogonais. Vantadenados, calculando os coeficientes de reducin e
xes e inconvenientes.
determinando as seccins planas principais.
B2.23. Representacin de figuras planas.
B2.24. Representacin simplificada da circunferencia.
B2.25. Representacin de corpos xeomtricos e
espazos arquitectnicos. Seccins planas. Interseccins.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

DT2.B2.3.1 Comprende os fundamentos da axonome- CMCCT

tra ortogonal, clasificando a sa tipoloxa en funcin
da orientacin do triedro fundamental, determinando o
tringulo de trazas e calculando os coeficientes de
reducin.
DT2.B2.3.2 Debuxa axonometras de corpos ou
CCEC
espazos definidos polas sas vistas principais, dispoendo a sa posicin en funcin da importancia relativa das caras que se desexen mostrar e/ou da conveniencia dos trazados necesarios.
DT2.B2.3.3 Determina a seccin plana de corpos ou
CMCCT
espazos tridimensionais formados por superficies polidricas, debuxando isometras ou perspectivas cabaleiras.

Bloque 3. Documentacin grfica de proxectos

g
i
j
k
i
j
k
i
j
k
i
j
k

B3.1. Elaboracin de bosquexos, esbozos e planos.

B3.1. Elaborar bosquexos, esbozos e planos necesarios para a definicin dun proxecto sinxelo relacionado
B3.2 O proceso de deseo/fabricacin: perspectiva
co deseo industrial ou arquitectnico, valorando a
histrica e situacin actual.
exactitude, rapidez e limpeza que proporciona a utili B3.3 O proxecto: tipos e elementos.
zacin de aplicacins informticas, planificando de
B3.4 Planificacin de proxectos.
maneira conxunta o seu desenvolvemento, revisando
B3.5. Identificacin das fases dun proxecto. Prograo avance dos traballos e asumindo as tarefas encomacin de tarefas.
mendadas con responsabilidade.
B3.6. Elaboracin das primeiras ideas.
B3.7. Tipos de planos. Planos de situacin, de conxunto, de montaxe, de instalacin, de detalle, de fabricacin ou de construcin.
B3.8. Presentacin de proxectos.
B3.9. Elaboracin da documentacin grfica dun
proxecto grfico, industrial ou arquitectnico sinxelo.
B3.10. Debuxo de bosquexos a man alzada e esquemas.
B3.11. Elaboracin de debuxos acotados.
B3.12. Elaboracin de esbozos de pezas e conxuntos.
B3.10. Debuxo de bosquexos a man alzada e esqueas.
B3.11. Elaboracin de debuxos acotados.
B3.12. Elaboracin de esbozos de pezas e conxuntos.
B3.10. Debuxo de bosquexos a man alzada e esquemas.

Pxina 119 de 913

DT2.B3.1.1 Elabora e participa activamente en proxectos cooperativos de construcin xeomtrica, aplicando estratexias propias axeitadas linguaxe do
Debuxo tcnico.

CSC

DT2.B3.1.2 Identifica formas e medidas de obxectos

industriais ou arquitectnicos, a partir dos planos tcnicos que os definen.

CMCCT

DT2.B3.1.3 Debuxa bosquexos a man alzada e

esbozos acotados para posibilitar a comunicacin
tcnica con outras persoas.

CCEC

DT2.B3.1.4 Elabora esbozos de conxuntos e/ou pezas CCEC

industriais ou obxectos arquitectnicos, dispoendo
as vistas, cortes e/ou seccins necesarias, tomando
medidas directamente da realidade ou de perspectivas a escala, elaborando bosquexos a man alzada
para a elaboracin de debuxos acotados e planos de
montaxe, instalacin, detalle ou fabricacin, de acordo
normativa de aplicacin.

Debuxo Tcnico II. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B3.11. Elaboracin de debuxos acotados.

B3.12. Elaboracin de esbozos de pezas e conxuntos.

g
i
j
k
g
i
j
k
g
i
j
k
g
i
j
k

B3.13. Posibilidades das Tecnoloxas da Informacin B3.2. Presentar de xeito individual e colectivo os
DT2.B3.2.1 Comprende as posibilidades das aplica CD
e a Comunicacin aplicadas deseo, edicin, arquibosquexos, esbozos e planos necesarios para a deficins informticas relacionadas co Debuxo tcnico,
nicin dun proxecto sinxelo relacionado co deseo
valorando a exactitude, rapidez e limpeza que proporvo e presentacin de proxectos.
industrial ou arquitectnico, valorando a exactitude,
ciona a sa utilizacin.
B3.14. Debuxo vectorial 2D. Debuxo e edicin de
rapidez e limpeza que proporciona a utilizacin de
entidades. Creacin de bloques. Visibilidade de caaplicacins informticas, planificando de maneira con- DT2.B3.2.2 Representa obxectos industriais ou
CD
pas.
xunta o seu desenvolvemento, revisando o avance
arquitectnicos coa axuda de programas de debuxo
B3.15. Debuxo vectorial 3D. Insercin e edicin de
dos traballos e asumindo as tarefas encomendadas
vectorial 2D, creando entidades, importando bloques
slidos. Galeras e bibliotecas de modelos. Incorporacon responsabilidade.
de bibliotecas, editando obxectos e dispoendo a incin de texturas.
formacin relacionada en capas diferenciadas pola
B3.16. Seleccin do encadre, a iluminacin e o punto
sa utilidade.
de vista.
B3.17. Resolucin de exercicios de debuxo tcnico
DT2.B3.2.3 Representa obxectos industriais ou
CD
utilizando recursos informticos.
arquitectnicos utilizando programas de creacin de
modelos en 3D, inserindo slidos elementais, manipulndoos ata obter a forma buscada, importando modelos ou obxectos de galeras ou bibliotecas, incorporando texturas, seleccionando o encadre, a iluminacin e o punto de vista axeitado propsito buscado.
DT2.B3.2.4 Presenta os traballos de Debuxo tcnico
utilizando recursos grficos e informticos, de xeito
que estes sexan claros, limpos e respondan obxectivo para os que foron realizados.

2.1.7

CD

Deseo
Introducin
O deseo converteuse nun elemento de capital importancia en todo tipo de producins humanas, e constite hoxe un dos principais motores da economa cultural. O deseo aplcase en todos os mbitos e atpase por todas partes, penetrando no
cotin de tal xeito que a sa omnipresencia trnao imperceptible. A funcin do deseo na sociedade contempornea non debe entenderse unicamente como o proceso de ideacin e proxeccin, para a producin de obxectos xa sexan estes bidimensionais ou tridimensionais. Un problema de deseo non un problema circunscrito superficie xeomtrica de das ou tres dimensins. Todo obxecto conctase sempre, directa ou indirectamente, cunha contorna, e xa que logo o conxunto de conexins que un obxecto establece con moi distintas esferas extenssimo. Por iso o deseador ha de contribur a que se estableza unha relacin recoecible e inmediata do home coa sa contorna, onde este faise accesible, amable, til e adaptado. O
deseo ha de atender tanto aos aspectos materiais, tecnolxicos e funcionais dos obxectos, como aos simblicos e de comunicacins. Un bo deseo contribe a que podamos utilizar eficazmente os obxectos dun xeito intuitivo e cmodo, ou a que
comprendamos con rapidez as mensaxes da nosa contorna.
O estudo dos fundamentos bsicos do deseo de gran importancia para capacitar ao alumnado, para a comprensin e goce da sa contorna, e para desenvolver a creatividade e o pensamento diverxente, ao potenciar a capacidade para producir
respostas mltiples ante un mesmo estmulo. O estudo e a iniciacin prctica do deseo promoven, polo tanto, posturas activas ante a sociedade e a natureza e fomentan, unha actitude analtica respecto da informacin que lle chega da contorna,
dicir, contribundo a desenvolver a sensibilidade e o sentido crtico.

Pxina 120 de 913

A materia de Deseo ten por finalidade proporcionar unha base slida a preto dos principios e fundamentos que constiten esta actividade. unha materia de carcter terico-prctico que, sen pretender formar especialistas na materia, si debe proporcionar ao alumnado os coecementos fundamentais do mbito do deseo e as ferramentas necesarias para iniciarse no estudo, anlise e realizacin de proxectos elementais de deseo.
Por outra banda, o desenvolvemento e a adquisicin de competencias constiten elementos fundamentais hora de abordar e orientar o proceso de ensino-aprendizaxe. Os contidos da materia estrutranse en cinco bloques que agrupan contidos e
procedementos, non obstante o seu desenvolvemento non debe entenderse de forma secuencial.
O primeiro bloque estuda o devir histrico nos principais mbitos do deseo, e debe contribur a que o alumnado comprenda que a actividade de desear sempre est condicionada pola contorna natural, social e cultural no que se desenvolva.
O segundo bloque est dedicado anlise e estudo dos elementos de configuracin especficos para o deseo de mensaxes, obxectos ou espazos en funcin das sas dimensins, formais, estticas, comunicativas e simblicas.
O terceiro bloque incide na importancia da metodoloxa proxectual como unha valiosa e necesaria ferramenta que canalice a creatividade, a fantasa e a inventiva eficaz resolucin de problemas de deseo.
Tanto o cuarto como o quinto bloques pretenden ser unha aproximacin ao coecemento e prctica do deseo nos mbitos da comunicacin grfica, do deseo de obxectos e do deseo de espazos.
Para rematar indicar que a materia Deseo facilita o desenvolvemento da competencia conciencia e expresins culturais, da competencia dixital, tan necesaria para realizar todo tipo de deseos, as como as competencias aprender a aprender e
sentido da iniciativa e esprito emprendedor cando se toman decisins e se panifica o proceso de elaboracin dun produto, non podemos esquecer a finalidade comunicativa que poden ter moitas obras, finalmente, de forma mis puntual, trabllase
a competencia matemtica e competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa.

2 de bacharelato
Deseo. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Evolucin histrica e mbitos do deseo

b
d
g
h
l

b
d
g
h
j
l

B1.1. Concepto de deseo: Definicin, orixes e tenden- B1.1. Coecer e describir as caractersticas fundamentais dos movementos histricos, correntes e escolas
cias.
mis relevantes na historia do deseo recoecendo as
B.1.2. Historia do deseo. Da artesana industria: A
achegas do deseo nos diferentes mbitos, e valorar a
revolucin industrial. Principais perodos e escolas de
repercusin que tivo nas actitudes ticas, estticas e
deseo nos diferentes mbitos. Figuras mis relevansociais na cultura contempornea.
tes.
B1.3. Funcins do deseo. Deseo e comunicacin
social. Influencia do deseo na tica e esttica contemporneas.

B1.4. Deseo publicitario e hbitos de consumo.

B1.5. Deseo sostible: ecoloxa e o medio.
B.1.6. Principais campos de aplicacin do deseo:
grfico, interiores, moda e produtos.
B.1.7. Deseo e arte. Diferenzas e similitudes entre o
obxecto artstico e o obxecto de deseo.
B.1.8. O proceso no deseo: deseo e creatividade.
Dende a preparacin ata a elaboracin do produto deseado.

DEB1.1.1. Coece e describe as caractersticas fundamentais das principais correntes e escolas da historia
do deseo.

CCL

DEB1.1.2. Analiza imaxes relacionadas co deseo,

identificando o mbito ao que pertencen e relacinaas
coa corrente, escola ou perodo ao que pertencen.

CCEC
CSC

DEB1.1.3. Analiza imaxes de produtos de deseo e de

obras de arte, explicando razoadamente as principais
semellanzas e diferenzas entre estes dous mbitos
utilizando con propiedade a terminoloxa especfica da
materia.

CAA

B1.2. Comprender que a actividade de desear sempre DEB1.2.1. Comprende, valora e explica de forma
est condicionada pola contorna natural, social e cultuargumentada a incidencia que ten o deseo na formaral e polos aspectos funcionais, simblicos, estticos e
cin de actitudes ticas, estticas e sociais e nos hbicomunicativos aos que se queira dar resposta.
tos de consumo.

CCL

Pxina 121 de 913

Deseo. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 2. Elementos de configuracin formal

b
d
g
h
l

B2.1.Teora da percepcin visual. O Proceso da percepcin visual .As leis da Gestalt.

B2.1. Identificar os distintos elementos que forman a

estrutura da linguaxe visual.

b
d
g
h
k
l

B2.2. Elementos bsicos da linguaxe visual: punto, lia, B2.2. Utilizar os elementos bsicos da linguaxe visual
na realizacin de composicins creativas que evidenplano, cor, forma e textura. Aplicacin ao deseo.
cien a comprensin e aplicacin dos fundamentos
B2.3.Linguaxe visual: A creacin de mensaxes visuais.
compositivos.

b
d
g
h
k
l

B.2.4. A sintaxe visual. Os sistemas de ordenacin:

Estrutura e composicin. Recursos na organizacin da
forma e o espazo e a sa aplicacin ao deseo: repeticin, ordenacin e composicin modular, simetra, dinamismo, deconstruccin
B.2.5. A cor: Modelos, gamas, interaccin e harmona.
Espazos de cor.

B2.3. Aplicar as teoras perceptivas e os recursos da

linguaxe visual realizacin de produtos concretos de
deseo.

b
d
g
k
l

B2.6.Deseo e funcin. Relacin entre forma e funcin.Anlise da dimensin pragmtica, simblica e esttica do deseo.

B2.4. Diferenciar os aspectos formais, funcionais,

estticos e comunicativos de obxectos de referencia
dos distintos mbitos do deseo.

DEB2.1. Identifica os principais elementos da linguaxe CMCCT

visual presentes en obxectos de deseo ou de contorna
coti.

DEB2.2.1. Realiza composicins grficas, seleccionando e utilizando equilibradamente os principais elementos da linguaxe visual.

CD

DEB2.2.2. Analiza imaxes ou produtos de deseo

recoecendo e diferenciando os aspectos funcionais
estticos e simblicos dos mesmos.

CD

DEB2.3.1. Aplica as teoras perceptivas e os recursos

CCEC
da linguaxe visual realizacin de propostas de deseo
nos diferentes mbitos.
DEB2.3.2. Utiliza a cor atendendo s sas calidades
CCEC
funcionais, estticas e simblicas e sa adecuacin a
propostas especficas de deseo.
DEB2.4.1. Modifica os aspectos comunicativos dunha
peza de deseo, ideando alternativas compositivas e
reelaborndoa con diferentes tcnicas, materiais, formatos e acabados.

CD

DEB2.4.2. Descompn en unidades elementais unha

CAA
obra de deseo grfico complexa e reorganzaas elaborando novas composicins plasticamente expresivas,
equilibradas e orixinais.
Bloque 3. Teora e metodoloxa do deseo

b
d
g
l

B3.1. Introducin teora do deseo: Definicin de

teora, metodoloxa, investigacin e proxecto.

B3.1. Valorar a importancia da metodoloxa como

DEB3.1. Coece e aplica a metodoloxa proxectual
ferramenta para a formulacin, desenvolvemento, realibsica.
zacin e comunicacin acertados do proxecto de deseo.

Pxina 122 de 913

CCL

Deseo. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

b
d
g
h
k
l

B3.2. Fases do proceso do deseo: Formulacin e

estruturacin: suxeito, obxecto, mtodo e finalidade;
elaboracin e seleccin de propostas; presentacin do
proxecto.

B3.2. Resolver problemas de deseo de xeito creativo, DEB3.2. Desenvolve proxectos sinxelos que dean
lxico, e racional, adecuando os materiais e os proceresposta propostas especficas de deseo previamente
dementos sa funcin esttica, prctica e comunicatiestablecidas.
va.

CSIEE

b
d
g
h
k
l

B.3.3. Fundamentos de investigacin no proceso do

deseo: compilacin de informacin e anlise de datos

B3.3. Compilar e analizar informacin relacionada cos DEB3.3.1. Determina as caractersticas tcnicas e as
distintos aspectos do proxecto a desenvolver, para reaintencins expresivas e comunicativas de diferentes
lizar propostas creativas e realizables ante un problema
obxectos de deseo.
de deseo.
DEB3.3.2. Recolle informacin, analiza os datos obtidos e realiza propostas creativas.

CSC

b
d
g
h
k
l

B3.4. Planificacin do proceso de execucin: propsito, B3.4. Aportar solucins diversas e creativas ante un
problema de deseo, potenciando o desenvolvemento
necesidades, estilo, presuposto, tempo de execucin
do pensamento diverxente.

b
d
g
h
k
l

B3.5. Materiais tcnicos e procedementos para a

realizacin de esquemas e bosquexos grficos.

DEB3.4.1. Planifica o proceso de realizacin desde a

fase de ideacin ata a elaboracin final da obra.

CAA

CMCCT

DEB3.4.2. Debuxa ou interpreta a informacin grfica, CMCCT

tendo en conta as caractersticas e parmetros tcnicos
e estticos do produto para o seu posterior desenvolvemento.
B3.5. Coecer e aplicar tcnicas bsicas de realizacin DEB3.5.1. Realiza esquemas e bosquexos para visuali- CAA
de esquemas e bosquexos presentando con correccin
zar a peza e valorar a sa adecuacin aos obxectivos
os proxectos e argumentndoos en base aos seus aspropostos.
pectos formais, funcionais, estticos e comunicativos.
DEB3.5.2. Materializa a proposta de deseo e presenta CSIEE
e defende o proxecto realizado, desenvolvendo a capacidade de argumentacin, e a autocrtica.
DEB3.5.3. Planifica o traballo, coordnase, participa
activamente e respecta e valora as realizacins do resto dos integrantes do grupo nun traballo de equipo.

CSC

Bloque 4. Deseo Grfico

b
d
g

B4.1. As funcins comunicativas do deseo grfico:

identidade, informacin e persuasin.
B4.2. mbitos de aplicacin do deseo grfico.
B4.3. Deseo grfico e sinalizacin. A sinaltica.

B4.1. Explorar, con iniciativa as posibilidades plsticas DEB4.1.1. Realiza proxectos sinxelos nalgn dos
CCEC
e expresivas da linguaxe grfica utilizndoas de xeito
campos propios do deseo grfico como a sinalizacin,
creativo na ideacin e realizacin de obra orixinal de
a edicin, a identidade, o embalaxe ou a publicidade.
deseo grfico, e analizar desde o punto de vista formal

Pxina 123 de 913

Deseo. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

h
k
l

Principais factores condicionantes, pautas e elementos

na elaboracin de sinais.
B4.4. Aplicacins.

e comunicativo produtos de deseo grfico, identificando os recursos grficos, comunicativos e estticos empregados.

b
d
g
h
k
l

B4.5. A tipografa: o carcter tipogrfico. Elementos

tipogrficos. Lexibilidade. Clasificacin dos tipos. Principais familias tipogrficas.

b
d
g
h
k
l

B4.7. Deseo publicitario. Fundamentos e funcins da

publicidade. Elementos da linguaxe publicitaria.

b
d
g
h
l

B.4.8. A funcin comunicativa da imaxe e a sa relacin B4.4. Desenvolver unha actitude reflexiva e creativa en DEB4.4.1. Relaciona o grado de iconicidade de diferen- CAA
relacin coas cuestins formais e conceptuais da cultucos mbitos do deseo.
tes imaxes grficas coas sas funcins comunicativas.
ra visual da sociedade da que forma parte.

b
d
g
h
k
l

B4.9. Programas informticos de Ilustracin e deseo: B.4.5. Iniciarse na utilizacin de programas informticos DEB4.5. Utiliza con solvencia os recursos informticos
Programas de deseo vectorial e programas de maquede ilustracin e deseo aplicndoos a diferentes proidneos e aplcaos resolucin de propostas especfitacin.
postas de deseo.
cas de deseo grfico.

B4.2. Identificar as principais familias tipogrficas

DEB4.1.2. Examina diferentes obxectos de deseo e CAA
recoecendo as pautas bsicas de lexibilidade, estrutudetermina a sa idoneidade, en funcin das sas caracra, espaciado e composicin.
tersticas tcnicas, comunicativas e estticas.
DEB4.2.2. Utiliza de xeito adecuado a tipografa seguindo criterios acertados na sa eleccin e composicin.

CSIEE

B4.3. Realizar proxectos elementais de deseo grfico DEB4.3. Resolve problemas sinxelos de deseo grfico CMCCT
identificando o problema, aportando solucins creativas
utilizando os mtodos, as ferramentas e as tcnicas de
e seleccionando a metodoloxa e materiais adecuados
representacin adecuadas.
para a sa materializacin.

DEB4.4.2. Emite xuzos de valor argumentados respec- CSIEE

to producin grfica propia e allea en base aos seus
coecementos sobre a materia, o seu gusto persoal e
sensibilidade.
CD

Bloque 5. Deseo de produto e do espazo

b
d
g

B5.1. Nocins bsicas de deseo de obxectos.

B5.1. Analizar os aspectos formais, estruturais, semnticos e funcionais de diferentes obxectos de deseo,
podendo ser obxectos naturais, artificiais, de uso cotin, ou obxectos propios do deseo.

Pxina 124 de 913

DEB5.1.1. Analiza diferentes obxectos de deseo e

determina a sa *idoneidade, realizando en cada caso
un estudo da sa dimensin pragmtica, simblica e
esttica.

CAA

Deseo. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

h
l

b
d
g
h
k
l

Estndares de aprendizaxe
DEB5.1.2. Determina as caractersticas formais e
tcnicas de obxectos de deseo atendendo ao tipo de
produto e as sas intencins funcionais e comunicativas.

B5.2. O proceso creativo no deseo de obxectos e

espazos: Estudo previo, planificacin, bosquexos, representacin grfica, modelo ou maqueta.
B5.3. Tcnicas e materiais de representacin grfica.

B5.2. Desenvolver un proxecto sinxelo de deseo

industrial, seguindo unha metodoloxa idnea e seleccionando as tcnicas de realizacin apropiadas.

b
d
g
h
k
l

b
d
g
h
l

CCEC

DEB5.2.1. Desenvolve proxectos sinxelos de deseo

CSIEE
de produtos en funcin de condicionantes e requirimentos especficos previamente determinados.
2.2. Interpreta a informacin grfica aportada en supos- CCEC
tos prcticos de deseo de obxectos e do espazo.

DEB5.2.2. Utiliza adecuadamente os materiais e as

tcnicas de representacin grfica.

Competencias clave

B5.4. O deseo do espazo habitable. Organizacin do

espazo: condicionantes fsicos, tcnicos, funcionais e
psico-sociais.
B5.5. Distribucin e circulacin.
B5.6. Principais materiais, instalacins e elementos
construtivos empregados no deseo de interiores: caractersticas tcnicas, estticas e construtivas.
B5.7. Iluminacin.

B5.8. Funcins, morfoloxa, e tipoloxa dos obxectos.

Relacin entre obxecto e usuario.
B5.9. Conceptos bsicos de ergonoma, antropometra
e binica e a sa aplicacin ao deseo de produtos e
interiores.

CD

B5.3. Realizar un proxecto elemental de espazo habita- DEB5.3.1. Realiza esquemas e esbozos para visualizar CAA
ble, seguindo unha metodoloxa idnea e seleccionane valorar a adecuacin do traballo aos obxectivos pro- CCEC
do as tcnicas de realizacin apropiadas.
postos.
DEB5.3.2. En propostas de traballo en equipo participa
activamente na planificacin e coordinacin do traballo
e respecta e valora as realizacins e achegas do resto
dos integrantes do grupo.

CSC

DEB5.3.3. Propn solucins viables de habitabilidade,

distribucin e circulacin no espazo en supostos sinxelos de deseo de interiores.

CSC

DEB5.3.4. Valora a metodoloxa proxectual, recoece

os distintos factores que nela interveen e aplcaa
resolucin de supostos prcticos.

CSIEE

B5.4. Valorar a importancia que ten o coecemento e a DEB5.4. Coece as nocins bsicas de ergonoma e
aplicacin dos fundamentos ergonmicos e antropomantropometra e aplcaas en supostos prcticos sinxetricos, nos procesos de deseo, entendendo que son
los de deseo de obxectos e do espazo.
ferramentas imprescindibles para optimizar o uso dun
obxecto ou un espazo e adecualos s medidas, morfoloxa e benestar humanos.

Pxina 125 de 913

CMCCT

2.1.8

Economa da Empresa
Introducin
A Economa da Empresa trata de explicar a realidade empresarial, sendo neste sentido unha rama da economa especializada nun determinado suxeito econmico: a empresa. Trtase dunha ciencia que, por un lado, busca a explicacin do fenmeno econmico empresa e, por outro, a actuacin sobre ela para alcanzar certos fins, a tendencia actual est dirixida a tratar de converter esta disciplina nun corpo de coecementos interdisciplinarios que traten calquera problema que se formule na
empresa.
A empresa un axente esencial da actividade econmica. As empresas constiten as clulas elementais de producin que integran o organismo econmico. A travs delas consguense os obxectivos macroeconmicos, e por iso ocupan a atencin
dos economistas. na economa contempornea onde encontra a sa plenitude, xa que a divisin do traballo, a especializacin, o desenvolvemento do sistema monetario e a amplitude do mercado, crearon o clima necesario para que se dea con
precisin e caractersticas peculiares a unidade autnoma de producin, que constite o obxecto real da Economa da Empresa. Nesta materia traballaranse cuestins como a razn da existencia das empresas, as sas caractersticas, tipos de organizacin e funcionamento e factores que inflen na toma de decisins.
A materia que emprega un enfoque de presentacin baseado na anlise das distintas reas e funcins da empresa, estrutrase nos bloques seguintes: A empresa no que se describen os seus elementos, funcins e obxectivos. Desenvolvemento da
empresa faise unha anlise das decisin de dimensin e localizacin e das estratexias de crecemento. No bloque organizacin e direccin da empresa explcase a planificacin, organizacin e xestin dos recursos da empresa. A funcin produtiva
para analizar os procesos produtivos e a estrutura de ingresos e custos derivada deles. A funcin comercial da empresa fai un repaso das principais decisins da empresa na comercializacin dos seus produtos e/ou servizos. Para comprender a importancia de contar con datos e informacin relevante e precisa na toma de decisins e no cumprimento das obrigas fiscais recllese o bloque titulado a informacin na empresa. Finalmente o bloque a funcin financeira trata de analizar os aspectos
relevantes das decisin de inversin e financiamento na empresa.
A empresa ten un significado social, crea emprego, canaliza a renda e conseguintemente constite un elemento de redistribucin da renda nacional O desenvolvemento da actividade empresarial e a accin do empresario deben estar guiados pola
responsabilidade social e comportamento tico, mis al da procura duns resultados.
A materia permitir o fomento dunha cultura e forma de pensar empresarial, onde se exercite e creza a creatividade e o esprito de innovacin, se incentve a elaboracin de reflexins persoais e a toma de decisins fundamentadas, as como a visualizacin do erro como fonte de progreso e aprendizaxe, e contribuir ao desenvolvemento da competencia matemtica e competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa, de comunicacin lingstica, dixital, da capacidade de aprender a aprender e
do sentido da iniciativa e esprito emprendedor.

2 de bacharelato
Economa de la Empresa. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A empresa

a.
d.
i.
j.
k.

B1.1 A empresa e o empresario.

B1.2 Elementos, funcins e obxectivos da empresa.
B1.3 Clases de empresas.
B1.4 Marco xurdico da actividade empresarial.

B1.1 Describir e interpretar os diferentes elementos da

empresa, as clases de empresas e as sas funcins
na Economa, as como as distintas formas xurdicas
que adoptan relacionando con cada unha delas as
responsabilidades legais dos seus propietarios e xestores e as esixencias de capital.

EEB1.1.1 Distingue as diferentes formas xurdicas das

empresas e relacinaas coas esixencias de capital e
responsabilidades para cada tipo.

IEE

EEB1.1.2 Identifica e valora as formas xurdicas de

CAA
empresa mis apropiadas en cada caso en funcin das
caractersticas concretas aplicando o razoamento sobre clasificacin das empresas.
EEB1.1.3 Analiza, para un determinado caso prctico, CAA
os distintos criterios de clasificacin de empresas: segundo a natureza da actividade que desenvolven, a
sa dimensin, o nivel tecnolxico que alcanzan, o tipo
de mercado no que operan, a frmula xurdica que
adoptan, o seu carcter pblico ou privado.

Pxina 126 de 913

Economa de la Empresa. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
EEB1.1.4 Describe os elementos da empresa relacionndoos coas funcins que desenvolven e os obxectivos que procuran dentro do sistema.

a.
d.
h.
i.
j.
k.

Competencias clave
CLL

B1.5 Contorno da empresa.

B1.2 Identificar e analizar os trazos principais do
EEB1.2.1 Identifica os diferentes tipos de empresas e IEE
contorno no que a empresa desenvolve a sa actividaempresarios que actan no seu contorno as como a
B1.6 Responsabilidade social e ambiental da empresa.
de e explicar, a partir deles, as distintas estratexias e
forma de interrelacionar co seu entorno mis prximo.
B1.7 Funcionamento e creacin de valor.
decisins adoptadas e as posibles implicacins sociais
.
e ambientais da sa actividade.
EEB1.2.2 Analiza a relacin empresa, sociedade e
CSC
medio ambiente. Valora os efectos, positivos e negativos, das actuacins das empresas nas esferas social e
ambiental.
EEB1.2.3 Analiza a actividade das empresas como
elemento dinamizador e de progreso estimando a sa
creacin de valor para a sociedade e para os seus
cidadns.

CSC

Bloque 2. Desenvolvemento da empresa

d.
i.
j.
k.

B2.1 Localizacin e dimensin empresarial.

B2.2 Estratexias de crecemento interno e externo.
B2.3 As pequenas e medianas empresas: estratexias
de mercado.
B2.4 Importancia das pemes na Economa.
B2.5 Internacionalizacin, competencia global e
tecnoloxa.
B2.6 A empresa multinacional: aspectos positivos e
negativos do seu funcionamento.

B2.1 Identificar e analizar as diferentes estratexias de

crecemento e as decisins tomadas polas empresas,
tomando en consideracin as caractersticas do marco
global no que actan.

EEB2.1.1 Describe e analiza os diferentes factores que CLL

determinan a localizacin e a dimensin dunha empresa, as como valora a transcendencia futura para a
empresa das devanditas decisins.
EEB2.1.2 Valora o crecemento da empresa como
estratexia competitiva e relaciona as economas de
escala coa dimensin ptima da empresa.

IEE

EEB2.1.3 Identifica e explica as estratexias de especializacin e diversificacin.

IEE

EEB2.1.4 Analiza as estratexias de crecemento interno CAA

e externo a partir de supostos concretos.

Pxina 127 de 913

EEB2.1.5 Examina o papel das pequenas e medianas

empresas no noso pas e valora as sas estratexias e
formas de actuar, as como as sas vantaxes e inconvenientes.

CSC

EEB2.1.6 Describe as caractersticas e as estratexias

de desenvolvemento da empresa multinacional e valora a importancia da responsabilidade social e ambiental.

CSC

Economa de la Empresa. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
EEB2.1.7 Estuda o impacto da incorporacin da
innovacin e das novas tecnoloxas na estratexia da
empresa e relacinao coa capacidade para competir
de forma global.

Competencias clave
CDI

Bloque 3. Organizacin e direccin da empresa

d.
i.
j.
k.

B3.1 A divisin tcnica do traballo e a necesidade de

organizacin no mercado actual.
B3.2 Funcins bsicas da direccin.
B3.3 Planificacin e toma de decisins estratxicas.
B3.4 Organizacin formal e informal da empresa:
deseo e anlise da sa estrutura.
B3.5 A xestin dos recursos humanos e a sa incidencia na motivacin.
B3.6 Os conflitos de intereses e as sas vas de
negociacin.

B3.1 Explicar a planificacin, organizacin e xestin

EEB3.1.1 Reflexiona sobre a divisin tcnica do
dos recursos dunha empresa, valorando as posibles
traballo nun contexto global de interdependencia ecomodificacins a realizar en funcin do mbito no que
nmica para valorar a sas consecuencias sociais.
desenvolve a sa actividade e dos obxectivos formulados.
EEB3.1.2 Describe a estrutura organizativa, estilo de
direccin, canles de informacin e comunicacin, grao
de participacin na toma de decisins e organizacin
informal da empresa.
EEB3.1.3 Identifica a funcin de cada unha das reas
de actividade da empresa: aprovisionamento, producin e comercializacin, investimento e financiamento,
recursos humanos, e administrativa, as como as sas
interrelacins.

CMT

CLL

IEE

EEB3.1.4 Investiga sobre a organizacin existente nas CAA

empresas do seu mbito mis prximo, identificando
vantaxes e inconvenientes, detectando problemas a
solucionar e describindo propostas de mellora.
EEB3.1.5 Aplica os seus coecementos a unha organizacin concreta, detectando problemas e propoendo melloras.

CAA

EEB3.1.6 Valora a importancia dos recursos humanos IEE

nunha empresa e analiza diferentes maneiras de abordar a sa xestin e a sa relacin coa motivacin e a
produtividade.
Bloque 4. A funcin produtiva

a.
i.
j.
k.

B4.1 Producin e proceso produtivo.

B4.2 Funcin de producin. Produtividade e eficiencia
B4.3 A investigacin, o desenvolvemento e a innovacin (I+D+i) como elementos clave para o cambio tecnolxico e mellora da competitividade empresarial.

B4.1 Analizar diferentes procesos produtivos dende a

perspectiva da eficiencia e a produtividade, recoecendo a importancia da I+D+i.

EEB4.1.1 Realiza clculos da produtividade de distin- CMT

tos factores, interpretando os resultados obtidos e coece medios e alternativas de mellora da produtividade
nunha empresa.
EEB4.1.2 Analiza e valora a relacin existente entre a
produtividade e os salarios dos traballadores.

Pxina 128 de 913

CSC

Economa de la Empresa. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

EEB4.1.3 Reflexiona sobre a importancia, para a

CMT
sociedade e para a empresa, da investigacin e a innovacin tecnolxica en relacin coa competitividade e
o crecemento.
i.
j.
k.

i.
j.
k.

B4.4 Custos: clasificacin e clculo dos custos na

empresa.
B4.5 Clculo e interpretacin do albor de rendibilidade
da empresa.

B4.6 Os inventarios da empresa e os seus custos.

Modelos de xestin de inventarios.

B4.2 Determinar a estrutura de ingresos e custos

dunha empresa, calculando o seu beneficio e o seu
albor de rendibilidade, a partir dun suposto formulado.

B4.3 Describir os conceptos fundamentais do ciclo de

inventario e manexar os modelos de xestin.

EEB4.2.1. Distingue os ingresos e custos dunha

empresa e calcula, aplicando razoamentos matemticos, o seu beneficio ou perda xerado ao longo do
exercicio econmico, interpretando os resultados.

CMT

EEB4.2.2 Identifica e calcula os distintos tipos de

custos, ingresos e beneficios dunha empresa e represntaos graficamente.

CAA

EEB4.2.3 Calcula o albor de vendas (de rendibilidade)

necesario para a supervivencia da empresa.

CMT

EEB4.2.4 Analiza os mtodos custo beneficio e custo

eficacia como instrumentos de medida e avaliacin,
que axudan a toma de decisins.

IEE

EEB4.3.1 Identifica os custos que xera o almacn e

resolve casos prcticos sobre o ciclo de inventario.

CMT

EEB4.3.2 Valora as existencias en almacn mediante

diferentes mtodos.

CDI

EEB4.3.3 Valora a relacin entre o control de inventarios e a produtividade e eficiencia nunha empresa.

IEE

Bloque 5. A funcin comercial da empresa

d.
h.
i.
j.
k.

B5.1 Departamento comercial da empresa

B5.2 Concepto e clases de mercado.
B5.3 Tcnicas de investigacin de mercados.
B5.4 Comportamento do consumidor e segmentacin
de mercados.
B5.5 Variables do mrketing-mix e elaboracin de
estratexias.
B5.6 Estratexias de mrketing e tica empresarial.
B5.7 Tecnoloxas da informacin e das comunicacins
e marketing.

B5.1 Analizar as caractersticas do mercado e explicar, EEB5.1.1 Caracteriza un mercado en funcin de

IEE
de acordo con elas, as polticas de mrketing aplicadiferentes variables, como por exemplo, o nmero de
das por unha empresa ante diferentes situacins e
competidores e o produto vendido.
obxectivos.
EEB5.1.2 Identifica, e adapta a cada caso concreto, as CAA
diferentes estratexias e enfoques de mrketing.
EEB5.1.3 Interpreta e valora estratexias de mrketing, CSC
incorporando nesa valoracin consideracins de carcter tico, social e ambiental.
EEB5.1.4 Comprende e explica as diferentes fases e
etapas da investigacin de mercados.

Pxina 129 de 913

CLL

Economa de la Empresa. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

EEB5.1.5 Aplica criterios e estratexias de segmentacin de mercados en distintos casos prcticos.

CAA

EEB5.1.6 Analiza e valora as oportunidades de innovacin e transformacin do mrketing que xorden co

desenvolvemento das tecnoloxas da informacin e
das comunicacins.

CDI

EEB5.1.7 Describe a organizacin e funcionamento do CLL

departamento comercial da empresa.
EEB5.1.8 Determina as necesidades dos clientes en
relacin coas caractersticas dos produtos ou servizos
ofrecidos pola empresa.

CSC

EEB6.1.1 Recoece os diferentes elementos patrimoniais e a funcin que teen asignada.

IEE

EEB6.1.2 Identifica, valora e clasifica os bens, dereitos e obrigas da empresa en masas patrimoniais.

CMT

EEB6.1.3 Interpreta a correspondencia entre investimentos e o seu financiamento.

CAA

EEB6.1.4 Detecta, mediante a utilizacin de rateos,

posibles desaxustes no equilibrio patrimonial, solvencia e apancamento da empresa.

CMT

EEB6.1.5 Propn medidas correctoras axeitadas en

caso de detectarse desaxustes patrimoniais ou financeiros.

IEE

Bloque 6. A informacin na empresa

d.
g.
h.
i.
j.
k.

B6.1 Obrigas contables da empresa.

B6.2 A composicin do patrimonio e a sa valoracin.
B6.3 Os resultados da empresa.
B6.4 As contas anuais e a imaxe fiel.
B6.5 Elaboracin do balance e da conta de perdas e
ganancias.
B6.6 Anlise e interpretacin da informacin contable.

B6.1 Identificar os datos mis relevantes do balance e

da conta de perdas e ganancias, explicando o seu significado, diagnosticando a situacin a partir da informacin obtida e propoendo medidas para a sa mellora.

EEB6.1.6 Recoece a importancia do dominio das

CMT
operacins matemticas e procedementos propios das CDI
ciencias sociais como ferramentas que facilitan a solucin de problemas empresariais.
EEB6.1.7 Recoece a conveniencia do equilibrio
econmico, patrimonial e financeiro da empresa.

IEE

EEB6.1.8 Valora a importancia da informacin na toma IEE

de decisins.

Pxina 130 de 913

Economa de la Empresa. 2 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
EEB6.1.9 Calcula o resultado do exercicio econmico
da empresa, empregando os criterios de imputacin
aplicables.

Competencias clave
CMT

EEB61.10 Identifica, interpreta e clasifica os elementos CAA

do resultado da empresa.

a.
c.
d.
h.
i.
j.
k.

B6.7 A fiscalidade empresarial: principais figuras

impositivas e elementos clave do sa estrutura e funcionamento.

B6.2 Recoecer a importancia do cumprimento das

obrigas fiscais e explicar os diferentes impostos que
afectan s empresas.

EEB6.2.1 Identifica as obrigas fiscais das empresas

segundo a sa organizacin e actividade que desenvolven.

IEE

EEB6.2.2 Describe o funcionamento bsico dos

impostos que recaen sobre as empresas, destacando
as principais diferenzas entre eles.

CLL

EEB6.2.3 Valora a achega que para a riqueza nacional CSC

supn a carga impositiva que soportan as empresas.
Bloque 7. A funcin financeira

d.
g.
i.
j.
k.

B7.1 Estrutura econmica e financeira da empresa.

B7.2 Concepto e clases de investimento.
B7.3 Valoracin e seleccin de proxectos de investimento.
B7.4 Fontes de financiamento interno e externo da
empresa. Novas formas de financiamento.
B7.5 Os ciclos da empresa.
B7.6 Perodo medio de maduracin.

B7.1 Valorar distintos proxectos de investimento,

xustificando razoadamente a seleccin da alternativa
mis vantaxosa, e diferenciar as posibles fontes de
financiamento nun determinado suposto, razoando a
eleccin mis axeitada.

EEB7.1.1 Coece e enumera os mtodos estticos

(prazo de recuperacin) e dinmicos (criterio do valor
actual neto) para seleccionar e valorar investimentos.

IEE
CMT

EEB7.1.2 Aplica mtodos estticos(prazo de recupera- CAA

cin) e dinmicos (valor actual neto) nun suposto concreto de seleccin de alternativas de inversin para
unha empresa.
EEB7.1.3 Explica as posibilidades de financiamento
CLL
das empresas diferenciando o financiamento externo e
interna, a curto e a longo prazo, as como o custo de
cada unha e as implicacins na marcha da empresa.

Pxina 131 de 913

EEB7.1.4 Analiza nun suposto concreto de financiamento externo as distintas opcins posibles, os seus
custes e variantes de amortizacin.

CAA

EEB7.1.5 Analiza e avala, a partir dunha necesidade

concreta, as distintas posibilidades que teen as empresas de recorrer ao mercado financeiro.

CAA

EEB7.1.6 Valora as fontes de financiamento da empresa, tanto externas coma internas.

IEE

Economa de la Empresa. 2 Bacharelato

Obxectivos

2.1.9

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

EEB7.1.7 Analiza e expresa as opcins financeiras

que mellor se adaptan a un caso concreto de necesidade financeira.

CAA

EEB7.1.8 Aplica os coecementos tecnolxicos

anlise e resolucin de supostos.

CDI

EEB7.1.9 Identifica e describe os ciclos da actividade

da empresa e a sas fases.

CLL

EEB7.1.10 Calcula, para un determinado suposto

prctico o perodos de maduracin da empresa, distinguindo as sas fases integrantes.

CMT
CAA

Economa
Introducin
A formacin en economa faise necesaria nun contexto globalizado, no que as relacins entre os axentes econmicos e sociais son cada da mis complexas.
A consideracin do comportamento econmico das persoas na procura da satisfaccin das sas necesidades , asi como da producin e organizacin dos bens e servizos necesarios e da distribucin dos recursos escasos facilitan a compresin da
realidade social.
Calquera persoa necesita coecer as regras bsicas que explican os acontecementos econmicos e a linguaxe especfica utilizada por economistas e medios de comunicacin para analizar eses feitos. O estudo da economa axuda a percibir e coecer o mundo que nos rodea, e posibilita analizar e afondar nas relacins humanas, facilita a comprensin dos conceptos utilizados habitualmente na anlise econmico e empresarial, serve para potenciar destrezas de razoamento, abstraccin e
interrelacin, e proporciona ferramentas para examinar de forma crtica a sociedade, contribe a desenvolver a curiosidade intelectual, a capacidade analtica, o rigor e a amplitude de perspectivas hora de indagar no coecemento de variables como o crecemento, a pobreza, a educacin, a sade, a riqueza, o medioambiente, etc. Proporciona importantes coecementos matemticos e estatsticos, habilidades de comunicacin oral e escrita para explicar e transmitir ideas e conclusins con
argumentos e evidencias empricas, sentido da tica e respecto ao ser humano, as como unha intensa capacidade de traballo, tanto individual como en equipo.
O enfoque empregado pola economa na resolucin dos problemas sociais a distingue das restantes ciencias sociais. A materia de 4 de ESO distribese en seis bloques que permiten o estudo da economa como ciencia e do papel dos diferentes
axentes econmicos. No bloque 1, Ideas econmicas bsicas, recllense aspectos relativos aos principios econmicos, terminoloxa propia e metodoloxa da ciencia econmica. No dous, Economa e empresa, analzase o papel e funcionamento
do axente empresas na economa. O seguinte bloque, Economa persoal, est dedicado ao estudo da transcendencia das decisins econmicas na vida das persoas. O cuarto bloque, Economa e ingresos e gastos do estado, repasa o papel estatal
no funcionamento econmico a travs da anlise dos seus ingresos e gastos. No quinto bloque, Economa e tipos de xuro, inflacin e desemprego, repsanse os aspectos mis destacados da economa financeira e a sa repercusin na actividade
econmica e o nivel de emprego. Para rematar, Economa internacional fai un breve repaso do funcionamento do sector exterior da economa con especial fincap nas repercusins da integracin econmica e a globalizacin.
A materia de 1 de Bacharelato emprega un esquema mixto de presentacin, herdado de deseos curriculares anteriores e baseado principalmente na anlise da economa como ciencia, do papel dos distintos axentes econmicos e do funcionamento das principais institucins econmicas e os seus elementos. Estrutrase en sete bloques: No primeiro abrdase a o principal problema orixe da ciencia ecconmica , a economa e a escaseza, continuando coa organizacin da actividade
econmica para estudar a estrutura dos sistemas econmicos. Nun segundo bloque, A actividade produtiva, descrbese a producin como principal actividade econmica. No terceiro, O mercado e o sistema de prezos, repsase a principal institucin na fixacin de prezos e asignacin de recursos. A macroeconoma, seguinte bloque, cntrase na medicin da actividade econmica e no estudo do mercado de traballo. O quinto bloque, Aspectos financeiros da economa, fai un repaso da vertente financeira da actividade econmica. O sexto, O contexto internacional da economa, aborda a anlise do sector exterior e dos fenmenos de integracin econmica e globalizacin. E finalmente o bloque desequilibrios econmicos e o papel
do estado na econmica no que se reflexiona sobre o carcter cclico da actividade econmica e o papel do estado para mitigar e corrixir os desequilibrios xurdidos do funcionamento econmico.
A gran transcendencia social da economa queda reflectida na sa contribucin ao fomento da mellora na calidade de vida, ao progreso e ao benestar social, os coecemento econmicos teen cada da mas valor pola importancia de contar con cidadns informados e pola relevancia dunha boa administracin dos recursos pblicos.
O estudo da economa proporciona, xunto coa formacin tcnica, competencias lingsticas e de comunicacin, matemtica e competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa, sociais e cvicas, as como sentido da iniciativa e esprito emprendedor.

Pxina 132 de 913

4 de ESO
Economa. 4 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Ideas econmicas bsicas

a,d,f

f,h

B1.1 Economa como ciencia: actividade econmica e

sociedade.
B1.2 Principios na toma de decisins econmicas.
B1.3 A escaseza, a eleccin e a asignacin de recursos. O custo de oportunidade.

B1.4 O mtodo na Economa: modelos econmicos.

B1.5 Fronteira de posibilidades de producin.

B1.1 Explicar a Economa como ciencia social valorando o impacto permanente das decisins econmicas na vida dos cidadns.

B1.2 Identificar e familiarizarse coa terminoloxa

econmica bsica e co uso dos modelos econmicos.

ECB1.1.1 Recoece a escaseza de recursos e a necesi- CSC

dade de elixir e tomar decisins como as claves dos problemas bsicos de toda Economa e comprende que toda
eleccin supn renunciar a outras alternativas e que toda
decisin ten consecuencias.
ECB1.1.2 Distingue diversas formas de analizar e
resolver problemas econmicos, identificando a sas
vantaxes, inconvenientes, e limitacins.

CAA

ECB1.2.1 Comprende e utiliza correctamente diferentes

termos da rea da Economa.

CLL

ECB1.2.2 Diferenza entre Economa positiva e Economa CSC

normativa.

a,f

B1.6 As relacins econmicas bsicas e a sa representacin.

B1.3 Tomar conciencia dos principios bsicos da

Economa a aplicar nas relacins econmicas bsicas
cos condicionantes de recursos e necesidades.

ECB1.2.3 Representa e analiza graficamente o custo de

oportunidade mediante a Fronteira de Posibilidades de
Producin.

CMT

ECB1.3.1 Representa as relacins que se establecen

entre as economas domsticas e as empresas.

CSC

ECB1.3..2 Aplica razoamentos bsicos para interpretar

problemas econmicos provenientes das relacins econmicas do seu mbito.

CSC

Bloque 2. Economa e empresa

a,b,e,k

B2.1 A empresa e o empresario.

B2.2 Elementos, funcins e obxectivos da empresa.
B2.3 Clases de empresas.
B2.4 Formas xurdicas da empresa.

B2.1 Describir os diferentes tipos de empresas e

ECB2.1.1 Distingue as diferentes formas xurdicas das
IEE
formas xurdicas das empresas relacionando con cada
empresas e relacinaas coas esixencias requiridas de
unha delas as sas esixencias de capital e as responcapital para a sa constitucin e responsabilidades legais
sabilidades legais dos seus propietarios e xestores as
para cada tipo.
como as interrelacins das empresas o seu mbito
inmediato.
ECB2.1.2 Identifica e valora as formas xurdicas de
CAA
empresas mis apropiadas en cada caso en funcin
das caractersticas concretas aplicando o razoamento
sobre clasificacin das empresas.
ECB2.1.3 Distingue os diferentes tipos de empresas e
empresarios que actan no seu mbito as como a

Pxina 133 de 913

IEE

Economa. 4 ESO
Obxectivos

a,f,e

Contidos

B2.5 Proceso produtivo e factores produtivos.

B2.6 Sectores da actividade econmica.

Criterios de avaliacin

B2.2 Analizar as caractersticas principais do proceso

produtivo.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

forma de interrelacionar co seu mbito mis prximo e

os efectos sociais e ambientais, positivos e negativos,
que se observan.

CSC

ECB2.2.1 Analiza os distintos tipos de factores produtivos e as relacins entre produtividade, eficiencia e
tecnoloxa.

CMT

ECB2.2.2 Identifica os diferentes sectores econmicos,

as como os seus retos e oportunidades.

CSC

e,f,

B2.7 Fontes de financiamento das empresas. Novas

formas de financiamento.

B2.3 Identificar as fontes de financiamento das empre- ECB2.3.1 Explica as posibilidades de financiamento
CAA
das empresas diferenciando o financiamento externo e
sas.
interno, a curto e a longo prazo, as como o custo de
cada unha e as implicacins na marcha da empresa.

e,f

B2.8 Ingresos e custos da empresa: clasificacin.

B2.9 Resultados da empresa.

B2.4 Determinar para un caso sinxelo a estrutura de

ingresos e custos dunha empresa, calculando o seu
beneficio.

a,e,f

B2.10 Obrigas fiscais das empresas.

B2.5 Diferenciar os impostos que afectan s empresas ECB2.5.1 Identifica as obrigas fiscais das empresas
segundo a sa forma xurdica e actividade sinalando o
e a importancia do cumprimento das obrigas fiscais.
funcionamento bsico dos impostos e as principais
diferenzas entre eles.

ECB2.4.2 Distingue os ingresos e custos dunha

empresa e calcula, aplicando razoamentos matemticos, o seu beneficio ou perda, interpretando os resultados.

CMT

CAA

ECB2.5.2 Valora a achega que para a riqueza nacional CSC

supn a carga impositiva que soportan as empresas.
Bloque 3. Economa persoal
d,e,f

B3.1 Orzamento persoal. Control dos ingresos e

gastos.
B3.2 Xestin do orzamento. Obxectivos e prioridades.

B3.1 Realizar un orzamento persoal distinguindo entre

os diferentes tipos de ingresos e gastos, controlar o
seu grao de cumprimento e as posibles necesidades
de adaptacin.

ECB3.1.1 Elabora un orzamento ou plan financeiro

persoal, identificando cada un dos ingresos e gastos
integrantes, e realiza o seu seguimento.

CMT

a,d,k

B3.3 Planificacin econmico-financeira: necesidades

econmicas nas etapas da vida.

B3.2 Decidir con racionalidade ante as alternativas

econmicas da vida persoal relacionando estas co
benestar propio e social.

ECB3.2.1 Comprende as necesidades de planificacin

e do manexo de asuntos financeiros ao longo da vida.
Dita planificacin vinclase previsin realizada en
cada unha das etapas, de acordo coas decisins tomadas e a marcha da actividade econmica nacional.

CSIEE

a,f

B3.4 Aforro e endebedamento.

B3.5 Risco e diversificacin.

B3.3 Expresar unha actitude positiva cara ao aforro e

empregar o aforro como medio para alcanzar diferentes obxectivos.

ECB3.3.1 Recoece e explica a relevancia do aforro e do CSC

control do gasto.

Pxina 134 de 913

Economa. 4 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

a,b,e,f,g

B3.6 O dieiro.
B3.4 Recoecer o funcionamento bsico do dieiro e
diferenciar os tipos de contas bancarias e de tarxetas
B3.7 Contratos financeiros: contas e tarxetas de dbito
emitidas como medios de pagamento valorando a
e crdito.
oportunidade do seu uso con garantas e responsabili B3.8 Relacins no mercado financeiro: informacin e
dade.
negociacin.
B3.9 Implicacins dos contratos financeiros. Dereitos e
responsabilidades dos consumidores no mercado financeiro.

e,f,g

B3.10 O seguro como medio para a cobertura de

riscos. Tipoloxa de seguros

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

ECB3.4.1 Comprende os termos fundamentais e

describe o funcionamento das contas na operativa
bancaria.

CLL

ECB3.4.2 Valora e comproba a necesidade de inter CLL

pretar as clusulas dos contratos bancarios para coe- CAA
cer os dereitos e obrigas que se derivan delas, as como a importancia de operar en condiciones de seguridade cando se empregan procedementos telemticos.
ECB3.4.3 Recoece a capacidade de negociacin
coas entidades financeiras e analiza os procedementos de reclamacin ante estas.

CAA

ECB3.4.4 Identifica e explica as distintas modalidades

de tarxetas bancarias, que existen, as como os elementos e procedementos que garanten a seguridade
na sa operativa.

CAA

B3.5 Coecer o concepto de seguro e a sa finalidade. ECB3.5.1 Identifica, describe e clasifica os tipos de
CAA
seguros segundo os riscos ou situacins adversas nas
etapas da vida.
Bloque 4. Economa e ingresos e gastos do Estado

a,b,e,f,g

B4.1 Orzamentos pblicos: ingresos e gastos do

Estado.

B4.1 Recoecer e analizar a procedencia das principais fontes de ingresos e gastos do Estado, as como
interpretar grficos onde se mostre a devandita distribucin.

ECB4.1.1 Identifica as vas de onde proceden os

ingresos do Estado, as como as principais reas dos
gastos do Estado e comenta as sas relacins.

CSC

ECB4.1.2 Analiza e interpreta datos e grficos de

CMT
contido econmico relacionados cos ingresos e gastos
do Estado.
ECB4.1.3 Distingue nos diferentes ciclos econmicos o CAA
comportamento dos ingresos e gastos pblicos, as
como os efectos que se poden producir ao longo do
tempo.

a,e,f,

B4.2 A dbeda pblica e o dficit pblico.

B4.2 Diferenciar e explicar os conceptos de dbeda

Pxina 135 de 913

ECB4.1.4 Describe o contido dos orzamentos pblicos

e argumenta a necesidade de prever os ingresos e
gastos e controlar a sa execucin.

CSC

ECB4.2.1 Comprende e expresa as diferenzas entre

os conceptos de dbeda pblica e dficit pblico, as

CLL

Economa. 4 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
pblica e dficit pblico.

a,c,d,e,f

B4.3 Desigualdades econmicas e distribucin da

renda.

B4.3 Determinar o impacto para a sociedade da

desigualdade da renda e estudar as ferramentas de
redistribucin da renda.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

como a relacin que se produce entre eles.

ECB4.3.1 Coece e describe os efectos da desigual CSC
dade da renda e os instrumentos de redistribucin desta.
ECB4.3.2 Interpreta grficos representativos da
distribucin da renda

CAA

ECB5.1.1 Describe as causas da inflacin e valora as

sas principais repercusins econmicas e sociais.

CSC

ECB5.1.2 Explica o funcionamento dos tipos de

interese e as consecuencias da sa variacin para a
marcha da Economa.

CAA

ECB5.1.3 Valora e interpreta datos e grficos de

contido econmico relacionados cos tipos de interese,
inflacin e desemprego.

CMT

Bloque 5. Economa e tipos de xuro, inflacin e desemprego

a,c,e,f

a,c,e,f

B5.1 Tipos de xuro.

B5.2 A inflacin.
B5.3 Consecuencias dos cambios nos tipos de interese e inflacin.
B5.4 Desemprego: clasificacin e consecuencias.

B5.5 Causas e polticas contra o desemprego.

B5.6 Perspectivas da ocupacin.

B5.1 Diferenciar as magnitudes de tipos de interese,

inflacin e desemprego, analizar as relacins existentes entre elas e interpretar datos e grficos vinculados
con esas magnitudes.

B5.2 Valorar diferentes opcins de polticas macroeco- ECB5.2.1 Describe as causas do desemprego e valora CAA
nmicas para facer fronte ao desemprego.
as sas principais repercusins econmicas e sociais.
ECB5.2.2 Analiza os datos de desemprego en Espaa
e as polticas contra o desemprego.

CSC

ECB5.2.3 Investiga e recoece vieiros e tendencias de CAA

emprego.
Bloque 6. Economa internacional
a,e,f,k

B6.1 A globalizacin econmica.

B6.2 O comercio internacional.
B6.3 A integracin econmica e monetaria europea.
B6.4 Economa e medioambiente: sustentabilidade.

B6.1 Valorar o impacto da globalizacin econmica, do ECB6.1.1 Valora o grao de interconexin das diferencomercio internacional e dos procesos de integracin
tes Economas de todos os pases do mundo e aplica
econmica na calidade de vida das persoas e o medio.
a perspectiva global para emitir xuzos crticos.

Pxina 136 de 913

CAA

ECB6.1.2 Explica as razns que xustifican e inflen no

intercambio econmico entre pases.

CSC

ECB6.1.3 Analiza e presenta acontecementos econmicos contemporneos no contexto da globalizacin e

o comercio internacional.

CAA

ECB6.1.4 Recoece e enumera vantaxes e inconve-

CSC

Economa. 4 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

nientes do proceso de integracin econmica e monetaria da Unin Europea.

ECB6.1.5 Reflexiona sobre os problemas ambientais e CSC
a sa relacin co impacto econmico internacional
analizando as posibilidades dun desenvolvemento sostible.

1 de bacharelato
Economa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Economa e escaseza. A organizacin da actividade econmica

i,j

B1.1 A escaseza, a eleccin e a asignacin de recursos. O custo de oportunidade.

B1.1 Explicar o problema da escaseza: recursos

escasos e necesidades ilimitadas.

ECB1.1.1 Recoece a escaseza, a correspondente

CAA
necesidade de elixir entre decisins alternativas, como
problema mis determinante a afrontar en todo sistema econmico.

a,h,i,j

B1.2 Os diferentes mecanismos de asignacin de

recursos.
B1.3 Anlise e comparacin dos diferentes sistemas
econmicos.

B1.2 Observar os problemas econmicos dunha

ECB1.2.1 Analiza as distintas respostas as preguntas CSC
sociedade, as como analizar e expresar unha valoraclave sobre a organizacin dos principais sistemas
cin crtica das formas de resolucin desde o punto de
econmicos.
vista dos diferentes sistemas econmicos.
ECB1.2.2.Relaciona para a sa interpretacin, os
CSC
cambios mis recentes no escenario econmico mundial coas circunstancias tcnicas, econmicas, sociais
e polticas que os explican, a partir de casos concretos
de anlise.
ECB1.2.3 Compara diferentes sistemas econmicos,
utilizando exemplos actuais do mbito internacional.

i,j

B1.4 Economa como ciencia: actividade econmica e B1. 3 Comprender o mtodo cientfico que se utiliza na ECB1.3.1 Distingue as proposicins econmicas
rea da Economa, as como identificar as fases da
sociedade.
positivas das proposicins econmicas normativas.
investigacin cientfica en Economa e os modelos
B1.5 Principios na toma de decisins econmicas.
econmicos.
ECB1.3.2 Interpreta os modelos de representacin da
B1. 6 Os modelos econmicos. Economa positiva e
realidade econmica e emprega os termos e a metoEconoma normativa.
doloxa apropiados para analizar problemas econmi B1.7 Informacin econmica: interpretacin de datos e
cos concretos.
grficos.
Bloque 2.A actividade produtiva

Pxina 137 de 913

CAA
CAA
CLL

Economa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

i,j,k

B2.1 Proceso produtivo e factores de producin.

B2.1 Analizar as caractersticas principais do proceso

produtivo.

ECB2.1.1 Expresa unha visin integral do funciona CAA

mento do sistema produtivo partindo do estudo da empresa e a sa participacin en sectores econmicos,
as como a sa conexin e interdependencia.

i,j

B2.2 Divisin tcnica do traballo, produtividade e

interdependencia.

B2.2 Explicar as razns do proceso de divisin tcnica do ECB2.2.1 Relaciona o proceso de divisin tcnica do
CSC
traballo coa interdependencia econmica nun contexto
traballo.
global.
ECB2.2.2Clasifica e define os factores produtivos e
describe as relacins entre produtividade, eficiencia e
tecnoloxa.

CMT

a,h,i,j,k

B2.3 Globalizacin: cambios no sistema produtivo ou

na organizacin da producin.

B2.3 Identificar os efectos da actividade empresarial para

a sociedade e a vida das persoas.

ECB2.3.1 Analiza para explicar as repercusins da

actividade das empresas, tanto nun mbito prximo
coma nun mbito internacional.

IEE

a,h,i,j,k

B2.4 A empresa, os seus obxectivos e funcins.

B2.4 Expresar os principais obxectivos e funcins das

empresas, utilizando referencias reais do mbito prximo
e transmitindo a utilidade que se xera coa sa actividade.

ECB2.4.1 Distingue e interpreta os obxectivos e

funcins das empresas.

IEE
CAA

ECB2.4.2 Explica a funcin creadora de utilidade dos

bens das empresas.

CAA
CAA

i,j,k

B2.5 Eficacia, eficiencia e efectividade.

B2.6 Eficiencia na producin: eficiencia tcnica e
econmica.

B2.5 Relacionar e distinguir a eficiencia tcnica e a

eficiencia econmica.

ECB2.5.1 Determina e interpreta a eficiencia tcnica e

econmica a partir dos casos formulados.

i,j,k

B2.7 Custos de producin. Clculo e anlise dos

custos de producin e dos beneficios.

B2.6 Calcular e controlar os custos e beneficios das

empresas, as como representar e interpretar grficos
relativos aos devanditos conceptos.

ECB2.6.1 Calcula, clasifica e utiliza diferentes tipos de CMT

custos, tanto fixos coma variables, totais, medios e
marxinais, as como representa e interpreta grficos de
custos.
ECB2.6.2 Calcula, analiza e interpreta os beneficios
CAA
dunha empresa a partir de supostos de ingresos e custos dun perodo.

i,j,k

B2.8 A funcin de producin.

B2.7 Analizar, representar e interpretar a funcin de

producin dunha empresa a partir dun caso dado.

ECB2.7.1 Representa e interpreta grficos de produ CMT

cin total, media e marxinal a partir de supostos dados.

Bloque 3. O mercado e o sistema de prezos

i,j,k

B3.1 A curva de demanda. Movementos ao longo da

curva de demanda e desprazamentos na curva de demanda. Elasticidade da demanda.

B3.1 Interpretar, a partir do funcionamento do mercado, as variacins en cantidades demandadas e ofertadas de bens e servizos en funcin de distintas varia-

Pxina 138 de 913

ECB3.1.1 Representa graficamente os efectos das

variacins das distintas variables no funcionamento
dos mercados.

CMT

Economa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos
B3.2 A curva de oferta. Movementos ao longo da curva
de oferta e desprazamentos na curva da oferta. Elasticidade da oferta.
B3.3 O equilibrio do mercado.

a,h,i,j,k

Criterios de avaliacin
bles.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

ECB3.1.2 Define e expresa matematicamente as

variables que determinan a oferta e a demanda.

CMT

ECB3.1.3 Analiza as elasticidades de demanda e de

oferta, interpretando os cambios en prezos e cantidades, as como os seus efectos sobre os ingresos totais.

CAA

B3.4 Diferentes estruturas de mercado e modelos de

B3.2 Analizar o funcionamento de mercados reais e
ECB3.2.1 Analiza e compara o funcionamento dos
CMT
observar as sas diferenzas cos modelos, as como as
diferentes tipos de mercados, explicando as sas difecompetencia.
sas consecuencias para os consumidores, empresas
renzas.
B3.5 A competencia perfecta. A competencia imperfecou Estados.
ta. O monopolio. O oligopolio. A competencia monopo ECB3.2.2 Aplica a anlise dos distintos tipos de
CAA
lstica.
mercados a casos reais identificados a partir da observacin do mbito mis inmediato.
ECB3.2.3 Valora, de forma crtica, os efectos que se
derivan sobre os axentes interveniente nos diversos
mercados.

CSC

ECB4.1.1 Mide, interpreta e expresa as principais

magnitudes macroeconmicas como indicadores da
situacin econmica dun pas.

CMT

ECB4.1.2 Relaciona as principais macromagnitudes e

utilzaas para establecer comparacins con carcter
global.

CAA

ECB4.1.3 Analiza de forma crtica os indicadores

estudados valorando o seu impacto, os seus efectos e
as sas limitacins para medir a calidade de vida.

CSC

ECB4.2.1 Utiliza e interpreta a informacin contida en

tboas e grficos de diferentes variables macroeconmicas e a sa evolucin no tempo.

CMT

Bloque 4. A macroeconoma
g,h,i,j

g,i,j,

B4.1 Macromagnitudes: A producin. A renda. O

B4.1 Distinguir e operar coas principais magnitudes
macroeconmicas e analizar as relacins existentes
gasto.
entre elas, valorando os inconvenientes e as limita B4.2 Equilibrio macroeconmico: demanda e oferta
cins que presentan como indicadores da calidade de
agregadas.
vida.
B4.3 Inflacin e tipos de xuro.
B4.4 Os vnculos dos problemas macroeconmicos e a
sa interrelacin.

B4.5 Indicadores do desenvolvemento da sociedade:

as macromagnitudes e sas limitacins.

B4.2 Interpretar datos e indicadores econmicos

bsicos e a sa evolucin.

ECB4.2.2 Considera investigacins e publicacins

CAA
econmicas de referencia como fonte de datos especficos e recoece os mtodos de estudo utilizados polos
economistas.
ECB4.2.3 Opera con variables econmicas mediante
aplicacins informticas, analzaas e interprtaas, pre-

Pxina 139 de 913

CDI

Economa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

sentando as sas valoracins de carcter persoal.

a,h,i,j,k

a,g,h,i,j

B4.6 O mercado de traballo. O desemprego: tipos de

desemprego e as sas causas.

B4.7 Polticas contra o desemprego.

B4.3 Valorar a estrutura do mercado de traballo e a

ECB4.3.1 Examina e interpreta datos e grficos de
sa relacin coa educacin e formacin, analizando de
contido econmico relacionados co mercado de trabaforma especial o desemprego.
llo.

CMT

ECB4.3.2 Valora a relacin entre a educacin e

formacin e as probabilidades de obter un emprego e
mellores salarios.

CSC

ECB4.3.3 Investiga e recoece vieiros de ocupacin e

tendencias de emprego.

CAA

B4.4 Estudar as diferentes opcins de polticas macro- ECB4.4.1 Analiza os datos de inflacin e desemprego
econmicas para facer fronte inflacin e o desemen Espaa e as diferentes alternativas para loitar conprego.
tra o desemprego e a inflacin.

CAA
IEE

Bloque 5. Aspectos financeiros da Economa

i,j

B5.1 O dieiro na Economa: tipoloxa e funcionamento.

B5.2 Proceso de creacin do dieiro.

B5.1 Recoecer o proceso de creacin do dieiro, os

cambios no seu valor e a forma en que estes se miden.

ECB5.1.1 Analiza e explica o funcionamento do dieiro e

do sistema financeiro nunha Economa.

CSC

a,d,h,i,j

B5.3 Teoras explicativas da inflacin.

B5. 2 Describir as distintas teoras explicativas sobre

ECB5.2.1 Recoece as causas da inflacin e valora as
as causas da inflacin e os seus efectos sobre os consas repercusins econmicas e sociais.
sumidores, as empresas e o conxunto da Economa.

CSC

i,j

B5.4 Sistema financeiro. Novas formas de financiamento

B5.3 Explicar o funcionamento do sistema financeiro e

coecer as caractersticas dos seus principais produtos e mercados.

ECB5.3.1 Valora o papel do sistema financeiro como

elemento canalizador do aforro ao investimento e identifica os produtos e mercados que o compoen.

CAA

a,d,h,i,j

B5.5 Poltica monetaria: instrumentos

B5.4 Analizar os diferentes tipos de poltica monetaria.

ECB5.4.1 Razoa, de forma crtica, en contextos reais,

sobre as accins de poltica monetaria e o seu impacto
econmico e social.

CAA

i,j
a,h,i,j

B5.6 Banco Central Europeo.

B5.7 Mecanismos da oferta e demanda monetaria:
efectos sobre os tipos de xuro.

B5.5 Identificar o papel do Banco Central Europeo, as

como a estrutura da sa poltica monetaria.

ECB5.5.1 Identifica os obxectivos e a finalidade do Banco CSC

Central Europeo e razoa sobre o seu papel e funcionamento.
ECB5.5.2 Describe os efectos das variacins dos tipos de CMT
interese na Economa.

Bloque 6. O contexto internacional da Economa

g,i,j

B6.1 Comercio internacional: causas e teoras.

B6.1 Analizar os fluxos comerciais entre das econo-

Pxina 140 de 913

ECB6.1.1 Identifica e describe os fluxos comerciais

CSC

Economa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

B6.2 Balanza de pagos, especial referencia espaola.

mas.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

internacionais.

a,i,j

B6.3 Cooperacin e integracin econmica.

B6.4 A Unin Europea (UE).

B6.2 Examinar os procesos de integracin econmica

e describir os pasos que se produciron no caso da
Unin Europea.

ECB6.2.1 Explica o proceso de cooperacin e integracin econmica producido na Unin Europea, e reflexiona para valorar as repercusins e implicacins para
Espaa nun contexto global.

a,b,h,i,j

B6.5 Globalizacin econmica e financeira: causas e

consecuencias.
B6.6 Organismos econmicos internacionais: mecanismos de regulacin.

B6.3 Analizar e valorar as causas e consecuencias da

globalizacin econmica as como o papel dos organismos econmicos internacionais na sa regulacin.

ECB6.3.1 Expresa as razns que xustifican o intercambio CSC

econmico entre pases.
ECB6.3.2 Describe as implicacins e efectos da globalizacin econmica nos pases e reflexiona sobre a necesidade da sa regulacin e coordinacin.

CSC

CAA

Bloque 7. Desequilibrios econmicos e o papel do estado na Economa

a,b,c,i,j

B7.1 Ciclos econmicos: as crises na Economa.

B7.2 Polticas macroeconmicas de crecemento,
estabilidade e desenvolvemento.
B7.3 O medioambiente: recurso sensible e escaso.
B7.4 Pobreza e subdesenvolvemento: causas e
posibles vas de solucin.

B7.1 Reflexionar sobre o impacto do crecemento e as

crises cclicas na Economa e os seus efectos na calidade de vida das persoas, o medioambiente e a distribucin da riqueza a nivel local e mundial.

ECB7.1.1 Identifica e analiza os factores e variables

que inflen no crecemento econmico, o desenvolvemento e a redistribucin da renda.

CSC

ECB7.1.2 Diferenza o concepto de crecemento e de

desenvolvemento.

CLL

ECB7.1.3 Recoece e explica as consecuencias do

crecemento sobre a reparticin da riqueza, sobre o
medioambiente e a calidade de vida.

CSC

ECB7.1.4 Analiza de forma prctica os modelos de

desenvolvemento dos pases emerxentes e as oportunidades que teen os pases en vas de desenvolvemento para crecer e progresar.

CAA

ECB7.1.5 Reflexiona sobre os problemas ambientais e CSC

a sa relacin co impacto econmico internacional
analizando as posibilidades dun desenvolvemento sustentable.
ECB7.1.6 Desenvolve actitudes positivas en relacin
co medioambiente e valora a consideracin da proteccin do medioambiente na toma de decisins econmicas.

CSC

ECB7.1.7 Identifica os bens ambientais como factor de CSC

producin escaso, que proporciona inputs e recolle
refugallos e residuos, o que supn valorar os custos

Pxina 141 de 913

Economa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

asociados.
ECB7.1.8 Recoece a evolucin cclica da actividade
econmica, describe as fases, as representa graficamente e considera as sas consecuencias sociais.
a,c,i,j

CMT

B7.5 Poltica fiscal e orzamentos pblicos.

B7.2 Explicar e ilustrar con exemplos significativos as ECB7.2.1 Distingue e explica as distintas funcins do
finalidades e funcins do Estado nos sistemas de EcoEstado: fiscais, estabilizadoras, redistributivas, regula B7.6 O Estado na Economa: funcins.
noma de mercado e identificar os principais instrudoras e provedoras de bens e servizos pblicos.
B7.7 Os fallos do mercado e a intervencin do sector
mentos que utiliza, valorando as vantaxes e inconvepblico.
nientes do seu papel na actividade econmica.
ECB7.2.2 Identifica os principais fallos do mercado, as
B7.8 Redistribucin de renda e riqueza: a igualdade de
sas causas e efectos para os axentes que interveen
oportunidades.
na Economa e as diferentes opcins de actuacin por
parte do Estado.

CLL

ECB7.2.3 Clasifica e describe os elementos integrantes dos orzamentos pblicos e argumenta a necesidade de prever os ingresos e gastos e controlar a sa
execucin.

CAA
CMT

CSC

2.1.10 Filosofa
Introducin
A travs da UNESCO, a ONU alenta aos seus estados membros a traballar na promocin, fortalecemento e extensin da Filosofa en todos os niveis do ensino porque a sociedade democrtica, formada por unha pluralidade diversa de persoas e
comunidades, proxectos e intereses, demanda un pensamento racional que axude a comprender o mundo complexo que nos rodea e forneza de instrumentos para edificar unha sociedade libre, igual e xusta. A UNESCO considera que a materia de
Filosofa, o saber mis antigo de Europa, a ferramenta adecuada que debe servir a este fin. A filosofa forma unha cidadana reflexiva, lcida, participativa, amante das institucins democrticas e con habilidades prcticas na resolucin dos problemas especficos das sociedades democrticas avanzadas.
A materia de Filosofa capacita ao alumnado para o exercicio do pensamento crtico e independente co que acadar unha mellor comprensin do mundo globalizado e de si mesmo. Grazas Filosofa adquire a aptitude de entretecer unha defensa racional e razoable da sa autonoma, dignidade e dereitos, nun contexto (mundial, nacional) en transo de globalizacin. O pensamento filosfico aporta os coecementos tericos e destrezas prcticas para entender, analizar e propoer solucins aos
desafos intelectuais e morais do sculo XXI. Asemade, a materia da Filosofa ofrece os fundamentos conceptuais dos principios e valores da paz e seguridade mundiais: democracia, imperio da lei, dereitos humanos, tolerancia, xustiza, igualdade,
liberdade (a UNESCO nomea a Filosofa como Escola de liberdade na sa estratexia internacional e no informe de 2007). Os mtodos filosficos proporcionan enfoques plurais e contrastados que permiten albiscar sadas aos problemas que afectan convivencia humana. A aprendizaxe do tratamento racional e dialogado destes asuntos disipa o recurso violencia, guerra, fomenta a paz, a seguridade global e local. En terceiro lugar, a materia de Filosofa impulsa no alumnado o valor da
indagacin e a reflexin argumentada para descubrir prexuzos, xerar claridade a respecto dos obxectivos e sentido da vida, valorar a calidade dos argumentos, detectar sofismas e falacias, resistir a presin arbitraria dos superiores e dos pares,
atopar puntos de encontro entre posicins diferentes, humanizar a aqueles cos que estamos obrigados a convivir. A materia de Filosofa axuda a desmontar os argumentos das condutas baseadas nos valores da dominacin e a vontade de poder
que provocan crises ecolxicas, econmicas, humanas. A meditacin filosfica esperta no alumnado o interese polos demais, estimula a empata para imaxinar os problemas que lles afectan, crea a capacidade para emocionalos moralmente. Merc
ao autocoecemento que promove a filosofa, o alumnado pode chegar a recoecer que a fraxilidade, debilidade e mortalidade non son aspectos negativos e odiosos da existencia humana, senn ocasins para a axuda mutua, cooperacin e reciprocidade. En cuarto lugar, grazas aos varios modelos de pensamento filosfico, a materia de Filosofa estimula a deliberacin sosegada sobre as decisins que rexen a vida coti individual e colectiva, e impulsa a tomar iniciativas razoables. Nunha
sociedade democrtica avanzada o alumnado debe formarse para aplicar o pensamento crtico anlise de principios econmicos e polticos, sopesar distintas teoras sobre a liberdade e a xustiza social, recoecer a interaccin dos fenmenos naturais e sociais, avaliar o impacto tico e social da tecnociencia, gozar con autonoma dos produtos artsticos. A materia de Filosofa proporciona a visin e comprensin holstica necesaria para realizar estas tarefas. O alumnado educado filosoficamente as activo, curioso, argumentativo, creativo, comprometido, innovador.
Como vemos, a Filosofa como materia potencia o desenvolvemento das competencias sociais e cvicas, por estar estreitamente vinculadas coa finalidade ltima de todo o seu proxecto. Pero nesa consecucin precisa de acudir Competencia en
Comunicacin Lingstica, que permite ao alumno tanto a exposicin dun pensamento rigoroso e claro coma o dilogo frutfero cos outros. A Competencia de Aprender a Aprender manifstase na obriga intrnseca do facer filosfico de xerar marcos

Pxina 142 de 913

de sentido cada vez mis complexos, globais e enriquecedores que nos permitan tratar cunha realidade plstica, multifactica e omniabarcante, realidade que provoca en ns a moi humana sensacin de admiracin. E nesa sensacin a Filosofa non
est soa, a Matemtica e a Ciencia ntrense da mesma fonte, e a competencia neses saberes cobra mis luz cando os examinamos dende o saber que na orixe foi un con eles. Pero non chega a admiracin. Con ela aparece a curiosidade que s se
satisfai cando polo Sentido de Iniciativa e o Esprito Emprendedor animmonos accin, creacin, innovacin. O mesmo saber require de atrevemento, de ousada, de iniciativa, como nos recorda Kant. A Competencia Dixital capacita aos alumnos para o uso das novas tecnoloxas que serven para traballar coa materia mesma da razn: o sentido, que se presenta baixo as das facetas da informacin e a comunicacin. O percorrido da Filosofa, polos seus temas e pola sa historia, brinda
acceso, ao cabo, a un panorama de teoras, pensadores, correntes, ideas, argumentos, crticas e preguntas que conforman a trama onde se vieron tecendo as Expresins Culturais que nos fan ser o que somos.
Tamn son abordados no currculo de Filosofa varios dos elementos transversais de etapa, os que atinxen basicamente ao esprito emprendedor e ao estudo dos proxectos empresariais e influenza que poden ter neles as achegas das distintas
ramas da Filosofa.
Na materia de Filosofa todas estas esixencias aglutnanse en varios bloques temticos: a especificidade do saber filosfico, o coecemento humano, a pregunta pola realidade, a condicin humana, a racionalidade prctica. A travs deles o alumnado coecer os interrogantes, conceptos, formulacins e respostas da Filosofa aos grandes problemas do saber, o coecemento, a ciencia, a realidade, a natureza, o ser humano, a accin, a arte, o discurso, a innovacin. Os contidos relacionados
coa epistemoloxa, filosofa da ciencia e da natureza, metafsica, permiten afondar no coecemento que o alumnado ten do seu entorno e da sa relacin con el. O alumnado desenvolve a competencia para interpretar sucesos, avaliar o seu impacto,
localizar as sas causas, anticipar e prever as consecuencias, analizar os factores capaces de transformar a realidade. As mesmo, invitan ao alumnado a exercer o pensamento metdico (na ciencia, ontoloxa e metafsica) con rigor e precisin. Os
contidos de antropoloxa, tica e filosofa poltica deitan luz sobre a realidade individual, social, cultural. Estimulan a autocomprensin e autocoecemento, espertan a capacidade de argumentacin moral e poltica, desenvolven a conciencia normativa e a empata moral, fomentan o respecto polos dereitos humanos, invitan participacin activa na vida democrtica. Os contidos de filosofa da linguaxe, lxica, retrica e argumentacin serven para educar a interpretacin, expresin, formulacin
e exposicin do propio pensamento e do alleo en contextos comunicativos variados (deliberacin, negociacin, investigacin, dilogo, controversia, discusin crtica, conversa informal), empregando con eficacia o razoamento lxico e respectando as
mximas que rexen a conduta racional comunicativa. Os contidos de esttica proxectan ao alumnado a comprender, apreciar e valorar con esprito crtico reflexivo, actitude aberta e respectuosa, as diferentes manifestacins culturais e artsticas. A
finalidade apropiarse criticamente dun conxunto de criterios estticos para estimar o valor da producin cultural e artstica e, chegado o caso, producir obras artsticas innovadoras con contido filosfico.
Tanto estes contidos curriculares coma o tratamento das competencias clave e dos elementos transversais invitan ao profesorado da materia a emprender unha renovacin metodolxica na que os alumnos sexan quen de ocupar o papel activo fundamental que lles corresponde nos procesos de ensino-aprendizaxe. O de persoas autnomas e crticas, sociais e racionais, creativas e prudentes, donas de si e respectuosas cos outros, sabias e felices. O tipo de persoa que a mellor Filosofa nos
presenta, dende sempre, como ideal humano.

1 de bacharelato
Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Contidos transversais

B1.1. Textos filosficos e textos pertencentes a outras B1.1. Ler comprensivamente e analizar, de forma
ramas do saber relacionados coas temticas filosficrtica, textos significativos e breves, pertencentes a
cas estudadas.
pensadores destacados.

FIB1.1.1. Analiza, de forma crtica, textos pertencentes a pensadores destacados, identifica as problemticas e as solucins expostas, distinguindo as teses
principais, a orde da argumentacin, e relaciona os
problemas propostos nos textos co estudado na unidade, e/ou co aportado por outros filsofos ou correntes e/ou con saberes distintos da filosofa.

b
d
e

B1.2. Composicin escrita de argumentos de reflexin B1.2. Argumentar e razoar os propios puntos de vista
filosfica e de discursos orais, manexando as regras
sobre as temticas estudadas na unidade, de forma
bsicas da retrica e a argumentacin.
oral e escrita, con claridade e coherencia.

FIB1.2.1. Argumenta e razoa as sas opinins, de

CCL
forma oral e escrita, con claridade e coherencia, e
demostrando un esforzo creativo e acadmico na valoracin persoal dos problemas filosficos analizados.

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual

(inclundo os das Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin) adecuados Filosofa, en especial a
asimilacin e uso rigoroso do lxico relacionado coas
temticas filosficas estudadas.

b
d
e
h
k

B1.3. Seleccionar e sistematizar informacin obtida de FIB1.3.1. Selecciona e sistematiza informacin obtida
tanto en libros especficos como en internet, usando
distintas fontes.
as posibilidades das novas tecnoloxas para consolidar e ampliar a informacin.
FIB1.3.2. Elabora listas de vocabulario de conceptos,
comprendendo o seu significado e aplicndoos con

Pxina 143 de 913

CAA

CD

CAA

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

rigor, organizndoos en esquemas ou mapas conceptuais, tboas cronolxicas e outros procedementos

tiles para a comprensin da filosofa.
d
e
g

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual

(inclundo os das Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin) adecuados Filosofa, en especial a
asimilacin e uso rigoroso do lxico relacionado coas
temticas filosficas estudadas.

B1.4. Analizar e argumentar sobre formulacins

filosficas, elaborando de forma colaborativa esquemas, mapas conceptuais, tboas cronolxicas e outros procedementos tiles, mediante o uso de medios
e plataformas dixitais.

FIB1.4.1. Elabora con rigor esquemas, mapas conceptuais e tboas cronolxicas, etc., amosando a
comprensin dos eixos conceptuais estudados.

CAA

FIB2.1.1. Recoece as preguntas e problemas que

veen caracterizando a filosofa dende a sa orixe,
comparando coa formulacin doutros saberes, coma
como o cientfico ou o teolxico.

CAA

FIB2.1.2. Explica a orixe do saber filosfico, diferencindoo dos saberes pre-racionais, como o mito ou a
maxia.

CCEC

Bloque 2. O saber filosfico

b
d
e
h

d
e

b
d
e
h

B2.1. A Filosofa. O seu sentido, a sa necesidade e a B2.1. Coecer e comprender a especificidade e

importancia do saber racional en xeral, e do filosfico
sa historia.
en particular, en tanto que saber de comprensin e
B2.2. O saber racional. A explicacin pre-racional:
interpretacin da realidade, valorando que a filosofa
mito e maxia. A explicacin racional: a razn e os sen, vez, un saber e unha actitude que estimula a crtidos.
tica, a autonoma, a creatividade e a innovacin.
B2.3. Funcins e vixencia da Filosofa.

B2.4. As disciplinas terico-prcticas do saber filosfi- B2.2. Identificar as dimensins terica e prctica da
FIB2.2.1. Identifica, relaciona e distingue as vertentes
filosofa, os seus obxectivos, caractersticas, discipliprctica e terica do quefacer filosfico, identificando
co.
nas, mtodos e funcins, relacionndoa, paralelamenas distintas disciplinas que conforman a filosofa.
B2.5. Racionalidade terica e prctica.
te, con outros saberes de comprensin da realidade.

CAA

B2.6.O saber filosfico a travs da sa historia.

Caractersticas da Filosofa.

B2.3. Contextualizar histrica e culturalmente as

FIB2.3.1. Recoece as principais problemticas
problemticas analizadas e expresar por escrito as
filosficas caractersticas de cada etapa cultural euroachegas mis importantes do pensamento filosfico
pea.
dende a sa orixe, identificando os principais problemas formulados e as solucins aportadas, e argumen- FIB2.3.2. Expresa por escrito as teses fundamentais
tando as propias opinins ao respecto.
dalgunhas das correntes filosficas mis importantes
do pensamento occidental.

CCEC

B2.4. Comprender e utilizar con precisin o vocabulario filosfico fundamental, realizando un glosario de
termos de forma colaborativa mediante as posibilidades que ofrecen as novas tecnoloxas.

CCL

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual

(inclundo os das Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin) adecuados Filosofa, en especial a
asimilacin e uso rigoroso do lxico relacionado coas
temticas filosficas estudadas.

B1.1. Textos filosficos e textos pertencentes a outras B2.5. Analizar de forma crtica fragmentos de textos
FIB2.5.1. Le e analiza, de forma crtica, fragmentos de CCL
ramas do saber relacionados coas temticas filosfisignificativos e breves sobre a orixe, caracterizacin e
textos breves e significativos sobre a orixe da explicavixencia da filosofa, identificando as problemticas e
cin racional e acerca das funcins e caractersticas
cas estudadas.
solucins expostas, distinguindo as teses principais, a
do pensamento filosfico, pertencentes a pensadores,
orde de argumentacin, relacionando os problemas
identificando as problemticas filosficas formuladas.
formulados nos textos co estudado na unidade e coa

Pxina 144 de 913

FIB2.4.1. Comprende e usa con rigor conceptos

filosficos como razn, sentidos, mito, logos, arch,
necesidade, continxencia, causa, existencia, metafsica, lxica, gnoseoloxa, obxectividade, dogmatismo,
criticismo, entre outros.

CCL

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

presentacin doutros intentos de comprensin da realidade, como o cientfico e o teolxico, ou outros tipos
de filosofa, como a oriental.
Bloque 3. O coecemento
d
e
h

d
e
h
g

B3.1. A teora do coecemento.

B3.2. Graos e ferramentas do coecer: razn, entendemento, sensibilidade.
B3.3. A abstraccin.
B3.4. Os problemas implicados no coecer: as sas
posibilidades, os seus lmites, os intereses, o irracional.

B3.1. Coecer de modo claro e ordenado as proble FIB3.1.1. Identifica e expresa, de xeito claro e razoamticas implicadas no proceso do coecemento hudo, os elementos e as problemticas que implica o
mano, analizadas dende o campo filosfico, os seus
proceso do coecemento da realidade, como o dos
graos, ferramentas e fontes, expoendo por escrito os
seus graos, as sas posibilidades e os seus lmites.
modelos explicativos do coecemento mis significativos.

CCL

B3.5. O problema filosfico do coecemento.

B3.6. A verdade como propiedade das cousas. A
verdade como propiedade do entendemento: coherencia e adecuacin.
B3.7. Algns modelos filosficos de explicacin do
coecemento e o acceso verdade.

B3.2. Explicar e reflexionar sobre o problema do

FIB3.2.1. Coece e explica diferentes teoras acerca
acceso verdade, identificando as problemticas e as
do coecemento e a verdade, como son o idealismo,
distintas posturas filosficas que xurdiron en torno ao
o realismo, o racionalismo, o empirismo, o perspectivismo, o consenso ou o escepticismo, contrastando
seu estudo.
semellanzas e diferenzas entre os conceptos clave
que manexan.

CCEC

FIB3.2.2. Explica e contrasta diferentes criterios e

CD
teoras sobre a verdade, tanto no plano metafsico
como no gnoseolxico, usando con rigor termos como
gnoseoloxa, razn, sentidos, abstraccin, obxectividade, certeza, dbida, evidencia, escepticismo, autoridade, probabilidade, prexuzo, coherencia, adecuacin, consenso, incerteza, interese e irracional, entre
outros, construndo un glosario de conceptos de forma
colaborativa, usando internet.

d
e
h
i

B1.1. Textos filosficos e textos pertencentes a outras B3.3. Analizar de forma crtica fragmentos de textos
FIB3.3.1. Analizar fragmentos de textos breves de
ramas do saber relacionados coas temticas filosfisignificativos sobre a anlise filosfica do coecemenDescartes, Hume, Kant, Nietzsche, Ortega y Gasset,
to humano, os seus elementos, posibilidades e lmiHabermas, Popper, Kuhn ou Michel Serres, entre oucas estudadas.
tes, valorando os esforzos por acadar unha aproximatros.
cin verdade afastndose do dogmatismo, a arbitrariedade e os prexuzos.

CCL

B.3.8. Filosofa, ciencia e tecnoloxa. A filosofa da

ciencia.
B3.9. Obxectivos e instrumentos da ciencia.
B3.10. O mtodo hipottico-dedutivo.
B3.11. A investigacin cientfica na modernidade e na
poca contempornea: das matemticas e a tcnica

CMCCT

B3.4. Coecer e explicar a funcin da ciencia, os seus FIB3.4.1. Explica os obxectivos, funcins e principais
modelos de explicacin, as sas caractersticas, os
elementos da ciencia, manexando termos como feito,
seus mtodos e a tipoloxa do saber cientfico, exponhiptese, lei, teora ou modelo.
do as diferenzas e coincidencias do ideal e a investigacin cientfica co saber filosfico, como pode ser a FIB3.4.2. Constre unha hiptese cientfica, identifica
problemtica da obxectividade ou a adecuacin teoos seus elementos e razoa a orde lxica do proceso
ra-realidade, argumentando as propias opinins de
de coecemento.

Pxina 145 de 913

CMCCT

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos
como ferramentas de coecemento e interpretacin
fundamentais. reformulacin dos conceptos clsicos.

d
e
h
i

d
e
h
i
g

Criterios de avaliacin
forma razoada e coherente.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

FIB3.4.3. Usa con rigor termos epistemolxicos como CMCCT

inducin, hipottico-dedutivo, mtodo, verificacin,
predicin, realismo, causalidade, obxectividade, relatividade, caos e indeterminismo, entre outros.

B3.12. Tcnica e Tecnoloxa: saber e praxe.

B3.5. Relacionar e identificar as implicacins da

FIB3.5.1. Extrae conclusins razoadas sobre a inquie- CMCCT
tecnoloxa, en tanto que saber prctico transformador
tude humana por transformar e dominar a natureza,
da natureza e da realidade humana, reflexionando,
pondoa ao servizo do ser humano, as como das
dende a filosofa da tecnoloxa, sobre as relacins coa
consecuencias desta actuacin, e participa de debates acerca das implicacins da tecnoloxa na realidaciencia e cos seres humanos.
de social.

B3.13. Reflexins filosficas sobre o desenvolvemento cientfico e tecnolxico: o problema da inducin

B3.14. A visin aristotlica do quefacer cientfico.

B3.6. Analizar de forma crtica fragmentos de textos

FIB3.6.1. Analiza fragmentos de textos breves e
filosficos sobre a reflexin filosfica acerca da ciensignificativos de pensadores como Aristteles, Popcia, a tcnica e a filosofa, identificando as problemtiper, Kuhn, B. Russell, A. F. Chalmers ou J.C. Borrn,
cas e solucins propostas, distinguindo as teses prinentre outros.
cipais, a orde da argumentacin, relacionando os problemas formulados nos textos co estudado na unidade e razoando a postura propia.

B3.15. A interrelacin entre a filosofa e a ciencia.

B3.7. Entender e valorar a interrelacin entre a

filosofa e a ciencia.

CMCCT

FIB3.7.1. Identifica e reflexiona de forma argumentada CMCCT

acerca de problemas comns aos campos filosfico e
cientfico, como son o problema dos lmites e as posibilidades do coecemento, a cuestin da obxectividade e a verdade, a racionalidade tecnolxica, etc.
FIB3.7.2. Investiga e selecciona informacin en
internet, procedente de fontes solventes, sobre as
problemticas citadas, e realiza un proxecto de grupo
sobre algunha temtica que afonde na interrelacin
entre a filosofa e a ciencia.

CD

Bloque 4. A realidade
d
e
h

B4.1. A metafsica como explicacin terica da realidade.

B4.1. Recoecer e valorar a metafsica, disciplina que FIB4.1.1. Coece que a metafsica e usa a abstracestuda a realidade en tanto que totalidade, distinguncin para comprender os seus contidos e actividade,
doa das ciencias que versan sobre aspectos particularazoando sobre os mesmos.
res da mesma.

d
e
h

B4.2. A pregunta polo ser como punto de partida da

Filosofa. Platn vs. Aristteles.
B4.3. A interrogacin metafsica sobre a verdadeira
realidade: o problema da aparencia e a realidade.
B4.4 A pregunta pola orixe e estrutura do real.
B4.5. A caracterizacin da realidade: o cambio ou a

B4.2. Coecer e explicar, dende un enfoque metafsico, os principais problemas que presenta a realidade.

CAA

FIB4.2.1. Describe as principais interpretacins

CCEC
metafsicas e os problemas que suscita o coecemento metafsico da realidade.
FIB4.2.2. Comprende e utiliza con rigor conceptos
CCL
metafsicos como ser, sistema metafsico, realidade,
aparencia, materia e esprito, unidade, dualidade, mul-

Pxina 146 de 913

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

permanencia, o substancialismo esttico fronte o devir. Esencialismo e existencialismo.

B4.6 A necesidade de categorizar racionalmente o
real.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

tiplicidade, devir, necesidade, continxencia, transcendencia, categora e abstraccin, materialismo, espiritualismo, existencialismo ou esencialismo, entre outros.
FIB4.2.3. Realiza unha anlise crtica ante teoras
metafsicas diverxentes de interpretacin da realidade.

CAA

FIB4.2.4. Analiza e comprende fragmentos de textos CAA

breves e significativos sobre as problemticas metafsicas que presenta a realidade, de pensadores como
Platn, Aristteles, Tom de Aquino, Descartes, Marx,
Nietzsche, entre outros, comparando e establecendo
semellanzas e diferenzas entre os distintos enfoques
e disertando de forma coherente sobre as distintas
posturas histricas.

d
e
h
i
g

d
e
g
h
i

d
e
h

B4.7. As cosmovisins cientficas sobre o universo. A

filosofa da Natureza como admiracin filosfica pola
Natureza.
B4.8. O paradigma cualitativo organicista: O universo
aristotlico.
B4.9. O Universo mquina: a visin mecanicista na
Modernidade. Supostos epistemolxicos do modelo
heliocntrico: A busca das leis universais dun Universo infinito. Determinismo, regularidade, conservacin,
economa e continuidade.
B4.10. A visin contempornea do Universo.
B4.11. O reencontro da Filosofa e a Fsica na Teora
do Caos.

B4.3. Coecer e comparar as explicacins dadas

dende as grandes cosmovisins sobre o universo.

B1.3. Uso dos procedementos de traballo intelectual

(inclundo os das Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin) adecuados Filosofa, en especial a
asimilacin e uso rigoroso do lxico relacionado coas
temticas filosficas estudadas.

B4.4. Elaborar tboas e/ou mapas conceptuais

comparando os diferentes caracteres adxudicados
historicamente ao Universo, entendido como totalidade do real, contextualizando histrica e culturalmente
cada cosmovisin e ampliando informacin mediante
internet e/ou fontes bibliogrficas.

B1.1. Textos filosficos e textos pertencentes a outras B4.5. Ler e analizar de forma crtica textos filosficos,
ramas do saber relacionados coas temticas filosfiepistemolxicos e cientficos sobre a comprensin da
realidade tanto dende o plano metafsico como fsico,
cas estudadas.
usando con precisin os termos tcnicos estudados,

Pxina 147 de 913

FIB4.3.1. Explica e compara das das grandes

cosmovisins do Universo: o paradigma organicista
aristotlico e o modelo mecanicista newtoniano.

CMCCT

FIB4.3.2. Describe os caracteres esenciais das

interpretacins relativista e cuntica contemporneas
da realidade, explicando as implicacins filosficas
asociadas a eses caracteres.

CMCCT

FIB4.3.3. Usa con rigor termos epistemolxicos e

cientficos como cosmovisin, paradigma, Universo,
natureza, finalismo, organicismo, determinismo, orde,
causalidade, conservacin, principio, mecanicismo,
materia, relatividade, cuntica, espazo, tempo, azar,
determinismo, indeterminismo, probabilidade, gaia,
caos, entre outros.

CMCCT

FIB4.4.1. Elabora esquemas, tboas e/ou mapas

CD
conceptuais comparando os diferentes caracteres
adxudicados historicamente ao Universo, entendido
como totalidade do real, contextualizando histrica e
culturalmente cada cosmovisin e ampliando informacin mediante internet e/ou fontes bibliogrficas.
FIB4.5.1. Analiza textos filosficos e cientficos,
clsicos e contemporneos, que aborden as mesmas
problemticas, investigando a vixencia das ideas expostas.

CMCCT

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

relacionando os problemas presentados nos textos co FIB4.5.2. Reflexiona, argumentando as sas propias
estudado nas unidades e razoando a postura propia.
ideas de forma razoada e creativa, sobre as implicacins filosficas que afectan visin do ser humano
en cada unha das cosmovisins filosfico-cientficas
estudadas.

i
k

Competencias clave
CAA

Bloque 5. O ser humano desde a Filosofa

b
c
d
e

B5.1. A reflexin filosfica sobre o ser humano e o

sentido da existencia: A antropoloxa filosfica.

B5.1. Recoecer en que consiste a antropoloxa

filosfica.

FIB5.1.1. Utilizar con rigor vocabulario especfico da

CCL
temtica, como evolucin, dialctica, proceso, progreso, emerxencia, azar, seleccin natural, apto, reducionismo, creacionismo, evolucin cultural, vitalismo,
determinismo xentico, natureza, cultura.

d
e
h
i

B5.2. As implicacins filosficas da evolucin. Filosofa e Bioloxa.

B5.2. Coecer e explicar as implicacins filosficas da FIB5.2.1. Coece e explica as consideracins filosfievolucin, relacionndoas cos contidos metafsicos e
cas implicadas na teora da evolucin, como a consideracin dinmica e dialctica da vida, ou o indeterpensadores xa estudados.
minismo, entre outras.
FIB5.2.2. Analiza fragmentos breves e significativos
de E. Morin, K. Popper, R. Dawkins, J. Mostern, A.
Gehlen, M. Harris, M. Ponty, entre outros.

d
e
g
h
i
j

B5.3. A dialctica natureza-cultura no proceso de

antropoxnese e de construcin da identidade propia
humana.

CMCCT

CCEC

B5.3. Recoecer e reflexionar, de forma argumentada, FIB5.3.1. Identifica e expn en que consiste o compo- CCEC
sobre a interaccin dialctica entre o compoente
ente natural innato do ser humano, e a sa relacin
natural e o cultural que caracterizan ao ser humano
cos elementos culturais que xorden nos procesos de
como tal, sendo o culturalmente adquirido condicin
antropoxnese e humanizacin, dando lugar identipara a innovacin e a creatividade que caracterizan
dade propia do ser humano.
especie.
FIB5.3.2. Diserta sobre o ser humano en tanto que
CSIEE
resultado da dialctica evolutiva entre o xeneticamente innato e o culturalmente adquirido, condicin para a
innovacin e a capacidade creativa que caracterizan a
nosa especie.
FIB5.3.3. Localiza informacin en internet acerca das CD
investigacins actuais sobre a evolucin humana, e
reflicte a informacin seleccionada e sistematizada de
forma colaborativa.

a
b
c
e
h

B1.2. Composicin escrita de argumentos de reflexin B5.4. Valorar os coecementos adquiridos nesta
filosfica e de discursos orais, manexando as regras
unidade, rexeitando os prexuzos tanto etnocntricos
como por motivos fsicos, e rexeitando as mesmo
bsicas da retrica e a argumentacin.
actitudes de intolerancia, inxustiza e exclusin.

Pxina 148 de 913

FIB5.4.1. Argumenta con coherencia, basendose nos CSC

datos obxectivos aprendidos, sobre as implicacins de
adoptar prexuzos etnocntricos para xulgar os seres
humanos e as culturas.

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

b
c
d
e
h

b
e
h

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B5.4. A visin grega: o heroe homrico: concepto

B5.5. Coecer e reflexionar sobre as concepcins
FIB5.5.1. Contrasta e relaciona as principais concepsocrtico; dualismo platnico, o animal racional e polfilosficas sobre o ser humano como tal que se viecins filosficas que, sobre o ser humano, se vieron
tico aristotlico, materialismo e individualismo helenisron dando ao longo da filosofa occidental, comparandando historicamente.
do semellanzas e diferenzas entre as sucesivas forta.
mulacins, analizando criticamente a influencia do
FIB5.5.2. Analiza de forma crtica textos significativos
B5.5. O pensamento medieval: creacin imaxe
contexto sociocultural na concepcin filosfica, e valoe breves dos grandes pensadores.
divina, nova concepcin do corpo e a alma, da morte,
rando algunhas formulacins diverxentes que abriron
da liberdade.
camio cara consideracin actual da persoa.
FIB5.5.3. Usa con rigor termos como dualismo e
B5.6. O Renacemento: antropocentrismo e humanismonismo antropolxico, aret, mente, corpo, esprito,
mo.
creacionismo, antropocentrismo, teocentrismo, alma,
B5.7. A Modernidade e o sculo XIX: razn, emocins
humanismo, persoa, dignidade, sentido, estado de
e liberdade.
natureza, estado de civilizacin, existencia, liberdade,
B5.8. O ser humano na filosofa contempornea.
emocin, paixn, determinismo, alienacin, nihilismo,
existencia, inconsciente, morte, historia, ou transcendencia, entre outros.

CCEC

B5.9. As visins filosficas orientais: budismo, taosmo e hindusmo.

B5.6 Comparar a visin filosfica occidental do ser

humano coa visin filosfica oriental, budismo, taosmo e hindusmo, argumentando as opinins propias
sobre semellanzas e diferenzas.

FIB5.6.1. Contrasta e relaciona as principais concepcins filosficas que, sobre o ser humano, se vieron
dando historicamente, no contexto da filosofa occidental coa visin filosfica oriental, budismo, taosmo
e hindusmo.

CCEC

FIB5.7.1. Diserta, de forma oral e escrita, sobre as

CCL
grandes cuestins metafsicas que dan sentido existencia humana.

b
d
e
h

B5.10. Algunhas claves sobre o sentido da existencia

humana.
B5.11. A cuestin do sentido, a esencia e a existencia, o eu, a liberdade, a morte, o destino, o azar, a
Historia, a necesidade de transcendencia.

B5.7. Disertar, de forma oral e escrita, sobre as

temticas intrinsecamente filosficas no mbito do
sentido da existencia, como poidan ser a cuestin do
sentido, a esencia e a existencia, o eu, a liberdade, a
morte, o destino, o azar, a Historia ou a necesidade
de transcendencia, entre outras.

b
c
d
e
h

B5.12. A reflexin filosfica sobre o corpo.

B5.13. As distintas teoras filosficas sobre a relacin
mente-corpo

B5.8. Coecer algunhas teoras filosficas occidentais FIB5.8.1. Coece as teoras filosficas da relacin
sobre o corpo humano, reflexionando de xeito colabomente-corpo: monismo, dualismo, emerxentismo; e
argumenta sobre ditas teoras comparando semellanrativo e argumentando os puntos de vista propios.
zas e diferenzas de forma colaborativa.

CCL
CCL

FIB5.7.2. Argumenta e razoa, de forma oral e escrita, CCL

os puntos de vista propios sobre o ser humano, dende
a filosofa e sobre diferentes temticas filosficas relacionadas co sentido da existencia humana.
CMCCT

Bloque 6. A racionalidade prctica

a
b
c
d
e

B2.5. Racionalidade terica e prctica.

B6.1. A orixe da tica occidental: Scrates vs. Sofistas.

B6.1. Identificar a especificidade da razn na sa

dimensin prctica, en tanto que orientadora da accin humana.

Pxina 149 de 913

FIB6.1.1. Recoece a funcin da racionalidade

prctica para dirixir a accin humana, malia que recoecendo os seus vnculos ineludibles coa razn terica e a intelixencia emocional.

CSC

FIB6.1.2. Explica a orixe da tica occidental no

CCEC

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

a
b
c
d
e

B6.2. A tica como reflexin sobre a accin moral:

carcter, conciencia e madureza moral.

a
b
c
d
e
h

a
b
c
d
e
h

Competencias clave

pensamento grego, contrastando, de forma razoada, a

concepcin socrtica coa dos sofistas.

Estndares de aprendizaxe

B6.3. Principais teoras sobre a moral humana.

B6.4. A busca da felicidade.
B6.5. A boa vontade: Kant.
B6.6. A xustiza como virtude tico-poltica.
B6.7. Relativismo e universalismo moral.

B6.2. Recoecer o obxecto e funcin da tica.

FIB6.2.1. Explica e razoa o obxecto e a funcin da

tica.

CSC

B6.3. Coecer e explicar as principais teoras ticas

sobre a xustiza e a felicidade, e sobre o desenvolvemento moral.

FIB6.3.1. Expresa de forma crtica as argumentacins CSIEE

das principais teoras ticas sobre a felicidade e a
virtude, razoando as sas propias ideas, e aportando
exemplos do seu cumprimento e do seu incumprimento.
FIB6.3.2. Expresa de forma crtica as argumentacins CSIEE
das principais teoras ticas sobre a Xustiza, razoando as sas propias ideas, e aportando exemplos do
seu cumprimento e do seu incumprimento.
FIB6.3.3. Analiza textos breves dalgns dos filsofos
representantes das principais teorizacins ticas e
sobre o desenvolvemento psicolxico moral do individuo.

CSC

FIB6.3.4. Usa con rigor termos como tica, moral,

accin moral, autonoma, responsabilidade, convencin moral, madureza moral, virtude moral, subxectivismo, relativismo e universalismo moral, utilitarismo,
deber moral, tica de mximos, tica de mnimos,
consenso, xustiza, eudemonismo, hedonismo, emotivismo e utilitarismo.

CCL

B6.8. Os fundamentos filosficos do Estado.

B6.9. Principais interrogantes da Filosofa Poltica.

B6.4. Explicar a funcin, caractersticas e principais

FIB6.4.1. Identifica a funcin, caractersticas e princi- CSC
interrogantes da Filosofa Poltica, como a orixe e lexipais interrogantes da Filosofa Poltica.
timidade do Estado, as relacins individuo-Estado, ou
a natureza das leis.
FIB6.4.2. Utiliza con rigor conceptos como democra- CCL
cia, Estado, xustiza, Dereito, dereitos naturais, Estado
democrtico e de dereito, legalidade, lexitimidade,
convencin, contractualismo, alienacin, ideoloxa,
utopa, entre outros conceptos clave da filosofa poltica.

B6.10. A Xustiza segundo Platn.

B6.5. Coecer as principais teoras e conceptos

filosficos que estiveron base da construcin da

Pxina 150 de 913

FIB6.5.1. Explica de forma coherente as formulacins

filosfico-polticas de Platn, os sofistas, Maquiavelo,

CCEC

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

b
c
d
e
h

Contidos
B6.11. O convencionalismo nos Sofistas.
B6.12. O realismo poltico: Maquiavelo.
B6.13. O contractualismo: Hobbes, Locke, Rousseau
e Montesquieu.
B6.14. A paz perpetua de Kant
B6.15. Os fundamentos filosficos do capitalismo no
s.XIX. John Stuart Mill. Alienacin e ideoloxa segundo Marx.
B6.16. A disputa poltica entre Popper e a Escola de
Frankfurt.

Criterios de avaliacin
idea de Estado e das sas funcins, apreciando o
papel da filosofa como reflexin crtica.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Locke, Montesquieu, Rousseau, Hobbes, Kant, John

Stuart Mill, Popper ou Habermas, entre outros.
FIB6.5.2. Analiza e reflexiona sobre a relacin individuo-Estado, sobre a base do pensamento dos sofistas, Marx e a escola de Frankfurt.

CSC

FIB6.5.3. Analiza, de forma crtica, textos significati CSC

vos e breves dalgns dos autores estudados, nos que
se argumente sobre o concepto de Estado, os seus
elementos e as sas caractersticas.
FIB6.5.4. Valora e utiliza a capacidade argumentativa, CSC
de forma oral e escrita, contra a arbitrariedade, o autoritarismo e a violencia.

a
b
c
d
e
h

B6.17. A funcin do pensamento utpico

B6.6. Disertar de forma oral e escrita sobre a utilidade FIB6.6.1. Reflexiona por escrito, argumentando as
do pensamento utpico, analizando e valorando a sa
sas propias ideas, sobre as posibilidades do pensafuncin para propoer posibilidades alternativas, promento utpico.
xectar ideas innovadoras e avaliar o xa experimentado.

CSC

a
b
c
d
e
h

B6.18. Legalidade e lexitimidade.

B6.7. Distinguir os conceptos de legalidade e lexitimidade.

FIB6.7.1. Describe e compara os conceptos de

legalidade e lexitimidade.

CCL

b
d
e
h
l

B6.19. A capacidade simblica, E. Cassirer.

B6.20. A creatividade, H. Poincar.

B6.8. Recoecer a capacidade simblica como

elemento distintivo da especie humana.

FIB6.8.1. Explica as teses fundamentais de E. Cassirer sobre a capacidade simblica humana e as de H.

Poincar sobre o proceso creativo.

CCEC

b
d
e
h
l

B6.21. A Esttica filosfica, funcin e caractersticas.

B6.22. A arte como instrumento de comprensin e
expresin simblica da realidade.
B6.23. A Esttica filosfica e a capacidade simblica
do ser humano. A realidade dende a arte, a literatura
e a msica.

B6.9. Coecer o campo da Esttica, reflexionando

sobre as contribucins filosficas realizadas por tres
das construcins simblicas culturais fundamentais.

FIB6.9.1. Comprende e usa conceptos como Esttica, CCL

creatividade, creacin, smbolo, signo, arte, experiencia esttica, mmese, beleza, gusto, subxectividade,
xuzo esttico, vangarda.
FIB6.9.2. Contrasta e relaciona algunhas construcins CAA
simblicas fundamentais no contexto da cultura occi-

Pxina 151 de 913

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

dental, e analiza, de forma colaborativa, textos literarios, audicins musicais, e visualizacins de obras de
arte para explicar os contidos da unidade.

a
b
d
e
h
l

B6.24. As relacin da arte coa tica, o coecemento e B6.10. Relacionar a creacin artstica con outros
a tcnica.
campos como o da tica, o coecemento e a tcnica.

FIB6.10.1. Diserta sobre a relacin e a posibilidade

transformadora da realidade humana, da creacin
artstica, a ciencia e a tica.

CSC

b
d
e
h
l

B6.25. O sentimento, a experiencia e o xuzo esttico. B6.11. Analizar textos nos que se comprenda o valor
A beleza. Creacin artstica e sociedade. Abstraccin
da arte, a literatura e a msica como vehculos de
artstica e pensamento metafsico. A arte como xustitransmisin do pensamento filosfico, utilizando con
precisin o vocabulario especfico propio da Esttica
ficacin ou como crtica da realidade.
filosfica.
B6.26. A Filosofa e a arte. Filosofa e literatura. A
Filosofa e a msica.

FIB6.11.1. Coece e describe algns dos elementos

fundamentais da reflexin esttica sobre a arte, analizando textos significativos de filsofos como Platn,
Schelling, Hume, Kant, Nietzsche, Walter Benjamin,
Gadamer, Marcuse ou Adorno, entre outros, e aplica
ditas ideas ao estudo de diversas obras de arte.

CCEC

FIB6.11.2. Entende o valor filosfico da Literatura,

CCEC
analizando textos breves de pensadores e literatos
como Platn, San Agostio, Caldern de la Barca, Po
Baroja, A. Machado, Voltaire, Goethe, Sartre, Unamuno, Borges ou Camus, entre outros.
FIB6.11.3. Coece a visin filosfica da Msica a
CCEC
travs da anlise de textos filosficos sobre as visins
dos pitagricos, de Platn, Schopenhauer, Nietzsche
ou Adorno, entre outros, as como mediante audicins
significativas.

d
g
h
l

B1.2. Composicin escrita de argumentos de reflexin B6.12. Reflexionar por escrito sobre algunha das
FIB6.12.1. Diserta de forma clara e coherente sobre o CD
filosfica e de discursos orais, manexando as regras
temticas significativas estudadas, argumentando as
valor das artes para transmitir ideas filosficas, buspropias posicins, ampliando en internet a informacin
cando e seleccionando informacin en internet que
bsicas da retrica e a argumentacin.
aprendida.
ample o xa aprendido.

b
d
e

B6.27. Retrica, argumentacin e lxica: a comunicacin dende a filosofa.

B6.28. A importancia da comunicacin e a sa relacin coa linguaxe, a verdade e a realidade.

B6.13. Entender a importancia da comunicacin para

o desenvolvemento do ser humano e as sociedades.

FIB6.13.1. Coece e manexa con rigor conceptos

CCL
como smbolo, comunicacin, linguaxe formal, lxica,
xuzo lxico, razoamento, demostracin, discurso,
elocuencia, orador, retrica, exordio, inventio, dispositio, argumentacin, elocutio, compositio, actio, falacia,
debate, negociacin, persuasin e concepto universal,
entre outros.

B6.29. A lxica proposicional.

B6.14. Coecer en que consiste a lxica proposicional, apreciando o seu valor para mostrar o razoamen-

FIB6.14.1. Utiliza os elementos e as regras do razoa-

Pxina 152 de 913

CAA

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
to correcto e a expresin do pensamento como condicin fundamental para as relacins humanas.

d
e
b
d
e

B6.30. A Retrica e a composicin do discurso

B6.15. Coecer as dimensins que forman parte da

composicin do discurso retrico, aplicndoas na
composicin de discursos.

b
d
e

B6.31. A argumentacin: regras e ferramentas do

B6.16. Coecer e utilizar as regras e ferramentas
bsicas do discurso baseado na argumentacin dedilogo e a demostracin de argumentos.
mostrativa.
B6.32. Filosofa da linguaxe: o problema filosfico dos
conceptos universais e o erro argumentativo da xeneralizacin apresurada.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

mento da lxica de enunciados.

FIB6.15.1. Comprende e explica a estrutura e o estilo

da retrica e da argumentacin.

CCL

FIB6.15.2. Coece a estrutura e a orde do discurso, e CCL

escribe breves discursos retricos establecendo coherentemente a exposicin e a argumentacin.
FIB6.16.1. Constre un dilogo argumentativo no que
demostra as sas propias teses mediante as regras e
ferramentas da argumentacin.

CSIEE

FIB6.16.2. Distingue un argumento veraz dunha

falacia.

CAA

FIB6.16.3. Analiza e comenta textos breves e significativos sobre a arte da retrica e a argumentacin de
Platn, Aristteles, Cicern, Quintiliano, Tcito, as
como de autores contemporneos.

CCEC

B6.33. A filosofa e a empresa como proxecto racional.

B6.17. Coecer as posibilidades da filosofa na

FIB6.17.1. Utiliza conceptos con sentido filosfico
creacin dun proxecto, en xeral, e no mbito empreaplicndoos ao contexto empresarial: principios, sasarial en particular, valorando o seu papel potenciador
ber, orde lxica, finalidade, demostracin, razoamento, inducin, deducin, argumentacin, sentido, signida anlise, a reflexin e o dilogo.
ficado, creatividade, dilogo, obxectivo/subxectivo,
emocins, globalidade, valor, entre outros.

CSIEE

b
e
k

B6.34. O modo metafsico de preguntar para desear

un proxecto, vital e de empresa.
B6.35. Os procesos de cuestionamento e a importancia da definicin de obxectivos.

B6.18. Comprender a importancia do modo de pre FIB6.18.1. Formula correctamente os interrogantes

guntar radical da metafsica para proxectar unha idea
filosficos radicais que deben estar na base da creaou proxecto, vital ou empresarial, facilitando os procecin dun proxecto, tanto vital como laboral, como que
sos de cuestionamento e definicin das preguntas
son?, que fago?, por que?, para que?, cal o meu
obxectivo?, cal o seu sentido, a sa razn de ser?,
radicais e as respostas s mesmas.
, e saber argumentar a defensa das respostas.

CSIEE

b
k

B6.36. O proceso de anlise racional do conxunto dun B6.19. Comprender o valor da teora do coecemento, FIB6.19.1. Desea un proxecto vital ou empresarial,
CSIEE
sistema, dos elementos que o integran, e da orde raa razn crtica e a lxica para introducir racionalidade
sobre a base da filosofa, valorando a ntima relacin
cional que subxace estrutura lxica dun proxecto,
entre os pensamentos e as accins, entre a razn e
na orixe e desenvolvemento dun proxecto.
as emocins, a travs do dilogo, da argumentacin e
vital e empresarial.
a linguaxe filosfica.

b
e
k

B6.37. A importancia do dilogo e da defensa argumentativa de proxectos, fins e medios.

b
d
e
k

B6.20. Valorar as tcnicas do dilogo filosfico, a

FIB6.20.1. Coece e utiliza as ferramentas da argu CSC
argumentacin e a retrica para organizar a comunimentacin e o dilogo na resolucin de dilemas e concacin entre as partes, a resolucin de negociacins e
flitos dentro dun grupo humano.
de conflitos, para xerar dilogo baseado na capacida-

Pxina 153 de 913

Filosofa. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

de de argumentar correctamente, para definir e comunicar correctamente o obxectivo dun proxecto.

a
k
l

a
b
c
f
k

b
k

B6.38. O deseo dun proxecto, vital e laboral. O papel B6.21. Valorar a capacidade da Esttica filosfica
FIB6.21.1. Valora a posibilidade de crear tarefas
da Esttica no desenvolvemento do pensamento creapara favorecer o pensamento creativo e innovador
innovadoras, valorando a funcin e importancia das
que permite adaptarse e anticiparse aos cambios,
persoas emprendedoras e innovadoras para a constivo e innovador.
xerando innovacin e evitando o estancamento, valotrucin e avance dunha cultura e a transformacin da
rando as a funcin e importancia das persoas emrealidade.
prendedoras e innovadoras para a construcin e
avance dunha cultura e a transformacin da realidade.

CSIEE

B6.39. A importancia da tica para establecer o

sistema de valores no traballo.

B6.22. Comprender e apreciar a funcin axiolxica da FIB6.22.1. Realiza un declogo de valores ticos que CSC
tica para establecer un sistema de valores que perdeben rexer no mundo laboral e de cara sociedade
mita mellorar o clima laboral, comprendendo que os
e natureza.
valores ticos son claves para lograr o equilibrio entre
innovacin, sostibilidade e competitividade.
FIB6.22.2 Valora e diserta sobre a importancia do
CSC
traballo para desenvolvernos como seres humanos,
para o avance dunha cultura e para transformar a realidade.

B6.40. A razn crtica en tanto que reguladora da

accin humana.

B6.23. Coecer e valorar a importancia da razn

FIB6.23.1. Comprende e valora a importancia da
razn crtica para o avance dun proxecto persoal e
crtica para o avance dun proxecto persoal e colectivo.
colectivo.

CSC

2.1.11 Fsica e Qumica

Introducin
A aprendizaxe da Fsica e a Qumica resulta imprescindible, xunto coas demais ciencias experimentais e a tecnoloxa, para permitir aos alumnos e s alumnas analizar con coecemento de causa os problemas de orixe cientfico e tecnolxico que
se formulan na nosa sociedade as como participar no debate que suscitan e dar a resposta que corresponda como cidadana responsable. Asemade comparte co resto das disciplinas a responsabilidade de promover neles a adquisicin das competencias necesarias para que poidan integrarse na sociedade de forma activa. Como disciplina cientfica, ten o compromiso engadido de dotar o alumno de ferramentas especficas que lle permitan afrontar o futuro con garantas, participando no
desenvolvemento econmico e social ao que est ligada a capacidade cientfica, tecnolxica e innovadora da propia sociedade. Para que estas expectativas se concreten, o ensino desta materia debe incentivar unha aprendizaxe contextualizada
que relacione os principios en vigor coa evolucin histrica do coecemento cientfico; que estableza a relacin entre ciencia, tecnoloxa e sociedade; que potencie a argumentacin verbal, a capacidade de establecer relacins cuantitativas e espaciais, as como a de resolver problemas con precisin e rigor.
A materia de Fsica e Qumica debe capacitar os alumnos e as alumnas para extraer e comunicar conclusins a partir de probas cientficas, formular preguntas que a ciencia poida responder e explicar cientificamente fenmenos fsicos e naturais.
achega competencia propiamente cientfica, CMCCT, haber que engadir as correspondentes ao resto das competencias clave.
preciso o afondamento nunha verdadeira cultura cientfica, baseada na concepcin da ciencia como cultura e non tan s como un conxunto de coecementos que, estruturados en teoras, poidan ter algunha aplicacin mis ou menos til . Neste
senso, resulta relevante a achega da Fsica e da Qumica competencia en conciencia e expresins culturais, CCEC, por ser moitos os logros da ciencia que modificaron o noso modo de entender a mundo e moitos os cientficos e as cientficas
que influron na nosa forma de comprender a realidade; consecuentemente, personaxes como Newton, Lavoisier, Boyle, Marie Curie, Lise Meitner, no plano internacional, ou Antonio Casares Rodrguez, Ramn Mara Aller Ulloa e tantos outros, na
nosa comunidade, deben ser recoecidos e valorados como actores principais da construcin da nosa cultura.
A Fsica e a Qumica non son alleas ao desenvolvemento das competencias sociais e cvicas, CSC, xa que promoven actitudes e valores relacionados coa asuncin de criterios ticos fronte a problemas relacionados co impacto das ciencias e da
tecnoloxa na noso entorno; conservacin de recursos, cuestins medioambientaisA mesma competencia tamn est relacionada co traballo en equipo que caracteriza a actividade cientfica.

Pxina 154 de 913

Non debemos esquecer que o emprego das Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin, e,consecuentemente, a competencia dixital (CD), merece un tratamento especfico no estudo desta materia. O alumnado de ESO e Bacharelato para o que
se desenvolveu o presente currculo bsico nativo dixital e, en consecuencia, est familiarizado coa presentacin e transferencia dixital de informacin. O uso de aplicacins virtuais interactivas permite realizar experiencias prcticas que por razns
de infraestrutura non seran viables noutras circunstancias. Doutra banda, a posibilidade de acceder a unha gran cantidade de informacin implica a necesidade de clasificala segundo criterios de relevancia, o que permite desenvolver o esprito crtico do alumnado.
A elaboracin e defensa de traballos de investigacin sobre temas propostos ou de libre eleccin, que permite profundar e ampliar contidos relacionados co currculo e mellorar as destrezas tecnolxicas e comunicativas nos alumnos e nas alumnas,
ten como obxectivo desenvolver a aprendizaxe autnoma dos mesmos.Tanto o traballo en equipo como a creatividade na resolucin de problemas ou o deseo de experiencias e pequenas investigacins, tarefas todas elas propias da actividade cientfica, propician, nos contextos adecuados, o desenvolvemento da competencia sentido da iniciativa e esprito emprendedor (CSIEE), sen a que non se entendera o progreso da ciencia.
En relacin competencia aprender a aprender, CAA, indicar que se algo caracteriza actividade cientfica a curiosidade, o interese por aprender propio da ciencia. En unin a procesos tales como a reflexin sobre un mesmo como estudante,
sobre a tarefa a desenvolver ou sobre as estratexias para aprender, que propician todas as disciplinas, a Fsica e a Qumica aportan unha estratexia, o mtodo cientfico, especialmente relevante no proceso de adquisicin de coecementos.
Para finalizar a anlise xeral da participacin da materia que nos ocupa no desenvolvemento das competencias clave, haber que referirse competencia en comunicacin lingstica (CCL). Das mltiples achegas a esta competencia clave (defensa
de traballos de investigacin, seleccin e interpretacin da informacin, comunicacin dos traballos realizados) podemos resaltar das; a relacionada coa linguaxe propia das ciencias: interpretacin de grficas, tboas, etiquetados, smbolos,
formulacin e , moi importante, a relacionada co proceso de argumentacin, entendido como o proceso de avaliacin dos enunciados de coecemento, luz das probas dispoibles.
A materia de Fsica e Qumica imprtese nos dous ciclos na etapa de ESO e no primeiro curso de Bacharelato.
No primeiro ciclo de ESO dbense afianzar e ampliar os coecementos que sobre as Ciencias da Natureza foron adquiridos polo alumnado na etapa de educacin primaria. O enfoque co que se busca introducir os distintos conceptos ha ser fundamentalmente fenomenolxico; deste xeito, a materia presntase como a explicacin lxica de todo aquilo ao que o alumnado est afeito e coece. importante sinalar que neste ciclo a materia de Fsica e Qumica pode ter carcter terminal, polo
que o seu obxectivo prioritario ha ser o de contribur cimentacin dunha cultura cientfica bsica.
No segundo ciclo de ESO e en 1 de Bacharelato esta materia ten, pola contra, un carcter esencialmente formal, e est enfocada a dotar o alumnado de capacidades especficas asociadas a esta disciplina. Cun esquema de bloques similar, en 4
de ESO asntanse as bases dos contidos que en 1 de Bacharelato recibirn un enfoque mis acadmico.
Os contidos que se recollen no currculo estn ao servizo do logro dos distintos criterios. Estes elementos, en unin s competencias clave e aos obxectivos, estrutranse en bloques. O primeiro bloque , comn a todos os niveis, est dedicado a desenvolver as capacidades inherentes ao traballo cientfico, partindo da observacin e a experimentacin como base do coecemento. Os elementos propios deste bloque deben desenvolverse de forma transversal ao longo de todo o curso, utilizando a elaboracin de hipteses e a toma de datos como pasos imprescindibles para a resolucin de calquera tipo de problema. Hanse desenvolver destrezas no manexo do aparello cientfico, pois o traballo experimental unha das pedras angulares
da Fsica e a Qumica. Traballarase, as mesmo, a presentacin dos resultados obtidos mediante grficos e tboas, a extraccin de conclusins e a sa confrontacin con fontes bibliogrficas. Os estndares deste bloque, de carcter transversal
como xa se indicou, cobran sentido ao combinalos cos doutros bloques. como resultado desta combinacin e das caractersticas das actividades de aprendizaxe deseadas polo profesorado que se poder avaliar o grado de desenvolvemento
dunhas competencias ou doutras.
Na ESO, a materia e os seus cambios trtanse nos bloques segundo e terceiro, respectivamente, abordando os distintos aspectos de forma secuencial. No primeiro ciclo realzase unha progresin do macroscpico ao microscpico. O enfoque macroscpico permite introducir o concepto de materia a partir da experimentacin directa, mediante exemplos e situacins cotis, mentres que se busca un enfoque descritivo para o estudo microscpico. No segundo ciclo introdcese secuencialmente
o concepto moderno do tomo, a ligazn qumica e a nomenclatura dos compostos qumicos, as como o concepto de mol e o clculo estequiomtrico; as mesmo, inciase unha aproximacin qumica orgnica inclundo unha descricin dos grupos
funcionais presentes nas biomolculas.
A distincin entre os enfoques fenomenolxico e formal vlvese presentar claramente no estudo da Fsica, que abarca tanto o movemento e as forzas como a enerxa, bloques cuarto e quinto respectivamente. No primeiro ciclo, o concepto de forza
introdcese, empiricamente, a travs da observacin, e o movemento dedcese pola sa relacin coa presenza ou ausencia de forzas. No segundo ciclo, o estudo da Fsica, organizado atendendo aos mesmos bloques anteriores, introduce de forma
progresiva a estrutura formal desta materia.
En 1 de Bacharelato, o estudo da Qumica secuenciouse en catro bloques: aspectos cuantitativos de qumica, reaccins qumicas, transformacins enerxticas e espontaneidade das reaccins, e qumica do carbono. Este ltimo adquire especial
importancia pola sa relacin con outras disciplinas, que tamn son obxecto de estudo no Bacharelato. O estudo da Fsica consolida o enfoque secuencial (cinemtica, dinmica, enerxa) esbozado no segundo ciclo de ESO. O aparello matemtico
da Fsica cobra, sa vez, unha maior relevancia neste nivel, polo que convn comezar o estudo polos bloques de Qumica, co fin de que o alumnado poida adquirir as ferramentas necesarias proporcionadas pola materia de Matemticas.

2 de ESO
Fsica e Qumica. 2 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A actividade cientfica

f
h

B1.1. O mtodo cientfico: as sas etapas.

B1.2. Utilizacin das Tecnoloxas da Informacin e a
Comunicacin.

B1.1. Recoecer e identificar as caractersticas do

mtodo cientfico.

Pxina 155 de 913

FQB1.1.1. Formula, de forma guiada, hipteses para

CAA
explicar fenmenos cotins utilizando teoras e modelos CCL
cientficos sinxelos.
CMCCT

Fsica e Qumica. 2 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
FQB1.1.2. Rexistra observacins e datos de maneira
organizada e rigorosa, e comuncaos de forma oral e
escrita utilizando esquemas, grcos e tboas.

Competencias clave
CCL
CMCCT

f
k

B1.3. Aplicacins da ciencia vida coti e sociedade. B1.2. Valorar a investigacin cientfica e o seu impacto FQB1.2.1. Relaciona a investigacin cientfica con
na industria e no desenvolvemento da sociedade.
algunha aplicacin tecnolxica sinxela na vida coti.

CCEC
CMCCT

B1.4. Medida de magnitudes. Sistema Internacional de

Unidades.

FQB1.3.1. Establece relacins entre magnitudes e

unidades utilizando, preferentemente, o Sistema Internacional de Unidades para expresar os resultados.

CMCCT

FQB1.3.2. Realiza medicins prcticas de magnitudes

fsicas da vida coti empregando o material e instrumentos apropiados e expresa os resultados correctamente no Sistema Internacional de Unidades.

CAA
CMCCT

e
f
h
i

B1.5. O traballo no laboratorio.

B1.6. Busca e tratamento de informacin.

B1.2. Utilizacin das Tecnoloxas da Informacin e a
Comunicacin.

B1.3. Aplicar os procedementos cientficos para determinar magnitudes.

B1.4. Recoecer os materiais e instrumentos bsicos

FQB1.4.1. Recoece e identifica os smbolos mis
presentes no laboratorio de Fsica e de Qumica; cofrecuentes utilizados na etiquetaxe de produtos qumiecer e respectar as normas de seguridade e de elimicos e instalacins, interpretando o seu significado.
nacin de residuos para a proteccin do medio ambiente.
FQB1.4.2. Identifica material e instrumentos bsicos de
laboratorio e coece a sa forma de utilizacin para a
realizacin de experiencias, respectando as normas de
seguridade e identificando actitudes e medidas de actuacin preventivas.
B1.5. Extraer de forma guiada a informacin sobre
temas cientficos de carcter divulgativo que aparece
en publicacins e medios de comunicacin.

CMCCT

CMCCT

FQB1.5.1. Selecciona e comprende de forma guiada

CAA
informacin relevante nun texto de divulgacin cientfica CCL
e transmite as conclusins obtidas utilizando a linguaxe
CMCCT
oral e escrita con propiedade.
FQB1.5.2. Identifica as principais caractersticas ligadas CAA
fiabilidade e obxectividade do fluxo de informacin
CD
existente en internet e outros medios dixitais.
CSC

b
e
f
g
h
i

B1.1. O mtodo cientfico: as sas etapas.

B1.6. Desenvolver pequenos traballos de investigacin
nos que se poa en prctica a aplicacin do mtodo
B1.2. Utilizacin das Tecnoloxas da Informacin e a
cientfico e a utilizacin das TIC.
Comunicacin.
B.1.4. Medida de magnitudes. Sistema Internacional de
Unidades.
B1.5. O traballo no laboratorio.
B1.6. Proxecto de investigacin.

FQB1.6.1. Realiza pequenos traballos de investigacin CAA

sobre algn tema obxecto de estudo aplicando o mto- CCEC
do cientfico, e utilizando as TIC para a procura e selec CCL
cin de informacin e presentacin de conclusins.
CD
CMCCT
CSIEE
FQB1.6.2. Participa, valora, xestiona e respecta o
traballo individual e en equipo.

Pxina 156 de 913

CAA
CSC

Fsica e Qumica. 2 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave
CSIEE

Bloque 2. A materia
f

B2.1. Propiedades da materia.

B2.2. Aplicacins dos materiais.

B2.3. Estados de agregacin. Cambios de estado.

Modelo cintico-molecular.

B2.1. Recoecer as propiedades xerais e caractersti FQB2.1.1. Distingue entre propiedades xerais e propiecas especficas da materia e relacionalas coa sa natudades caractersticas da materia, utilizando estas ltireza e as sas aplicacins.
mas para a caracterizacin de substancias.

CMCCT

FQB2.1.2. Relaciona propiedades dos materiais da

nosa contorna co uso que se fai deles.

CMCCT

FQB2.1.3. Describe a determinacin experimental do

volume e da masa dun slido, realiza as medidas correspondentes e calcula a sa densidade.

CMCCT

B2.2. Xustificar as propiedades dos diferentes estados FQB2.2.1. Xustifica que unha substancia pode presende agregacin da materia e os seus cambios de estado,
tarse en distintos estados de agregacin dependendo
das condicins de presin e temperatura nas que se
a travs do modelo cintico-molecular.
atope.

CMCCT

FQB2.2.2. Explica as propiedades dos gases, lquidos e CMCCT

slidos.

B2.4. Leis dos gases.

B2.5. Substancias puras e mesturas.

B2.6. Mesturas de especial interese: disolucins acuosas, aliaxes e coloides.

FQB2.2.3. Describe os cambios de estado da materia e

aplcaos interpretacin de fenmenos cotins.

CMCCT

FQB2.2.4. Deduce a partir das grficas de quecemento

dunha substancia os seus puntos de fusin e ebulicin,
e identifcaa utilizando as tboas de datos necesarias.

CMCCT

B2.3. Establecer as relacins entre as variables das

FQB2.3.1. Xustifica o comportamento dos gases en
que depende o estado dun gas a partir de representasituacins cotis relacionndoo co modelo cinticocins grficas ou tboas de resultados obtidas en expemolecular.
riencias de laboratorio ou simulacins dixitais.
FQB2.3.2. Interpreta grficas, tboas de resultados e
experiencias que relacionan a presin, o volume e a
temperatura dun gas utilizando o modelo cinticomolecular e as leis dos gases.

CMCCT

B2.4. Identificar sistemas materiais como substancias

puras ou mesturas e valorar a importancia e as aplicacins de mesturas de especial interese.

FQB2.4.1. Distingue e clasifica sistemas materiais de

uso cotin en substancias puras e mesturas, especificando neste ltimo caso se se trata de mesturas homoxneas, heteroxneas ou coloides.

CMCCT

FQB2.4.2. Identifica o disolvente e o soluto ao analizar

a composicin de mesturas homoxneas de especial

CMCCT

Pxina 157 de 913

CAA
CMCCT

Fsica e Qumica. 2 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

interese.
FQB2.4.3. Realiza experiencias sinxelas de preparacin CMCCT
de disolucins, describe o procedemento seguido e o
material utilizado, determina a concentracin e exprsaa en gramos/litro.
f

B2.7. Mtodos de separacin de mesturas.

B2.5. Propor mtodos de separacin dos compoentes

dunha mestura e aplicalos no laboratorio.

FQB2.5.1. Desea mtodos de separacin de mesturas CMCCT

segundo as propiedades caractersticas das substan CSIEE
cias que as compoen, describe o material de laboratorio adecuado e leva a cabo o proceso.

Bloque 3. Os cambios
f
h

B3.1. Cambios fsicos e cambios qumicos.

B3.2. A reaccin qumica.

B3.1. Distinguir entre cambios fsicos e qumicos

mediante a realizacin de experiencias sinxelas que
poan de manifesto se se forman ou non novas substancias.

FQB3.1.1. Distingue entre cambios fsicos e qumicos

en accins da vida coti en funcin de que haxa ou non
formacin de novas substancias.

CMCCT

FQB3.1.2. Describe o procedemento de realizacin de

experimentos sinxelos nos que se poa de manifiesto a
formacin de novas substancias e recoece que se trata de cambios qumicos.

CCL
CMCCT

FQB3.1.3 Leva a cabo no laboratorio reaccins qumicas sinxelas.

CMCCT

B3.2. A reaccin qumica.

B3.2. Caracterizar as reaccins qumicas como cambios dunhas substancias noutras.

FQB3.2.1. Identifica cales son os reactivos e os produtos de reaccins qumicas sinxelas interpretando a representacin esquemtica dunha reaccin qumica.

CMCCT

f
k

B3.3. A qumica na sociedade e o medio ambiente.

B3.3. Recoecer a importancia da qumica na obtencin de novas substancias e a sa importancia na mellora da calidade de vida das persoas.

FQB3.3.1. Clasifica algns produtos de uso cotin en

funcin da sa procedencia natural ou sinttica.

CMCCT

FQB3.3.2. Identifica e asocia produtos procedentes da

industria qumica coa sa contribucin mellora da calidade de vida das persoas.

CMCCT
CSC

f
k

B3.3. A qumica na sociedade e o medio ambiente.

B3.4. Valorar a importancia da industria qumica na

sociedade e a sa influencia no medio ambiente.

FQB3.4.1. Propn medidas e actitudes, a nivel individual e colectivo, para mitigar os problemas medioambientais de importancia global.

CMCCT
CSC

Bloque 4. O movemento e as forzas

Pxina 158 de 913

Fsica e Qumica. 2 ESO

Obxectivos
f

Contidos
B4.1. As forzas. Efectos.
B4.2. A medida das forzas.

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

B4.1. Recoecer o papel das forzas como causa dos

FQB4.1.1. En situacins da vida coti, identifica as
forzas que interveen e relacinaas cos seus correscambios no estado de movemento e das deformacins.
pondentes efectos na deformacin ou na alteracin do
estado de movemento dun corpo.
FQB4.1.2. Establece a relacin entre o alongamento
producido nun resorte e as forzas que produciron eses
alongamentos, describindo o material a empregar e o
procedemento a seguir para a sa comprobacin experimental.

Competencias clave
CMCCT

CMCCT

FQB4.1.3. Establece a relacin entre unha forza e o seu CMCCT

correspondente efecto na deformacin ou a alteracin
do estado de movemento dun corpo.
FQB4.1.4. Describe a utilidade do dinammetro para
CMCCT
medir a forza elstica e rexistra os resultados en tboas
e representacins grficas expresando o resultado experimental en unidades do Sistema Internacional.
b
f

B4.3. Velocidade media.

B4.4. Velocidade media.

B4.5. Velocidade instantnea e aceleracin.

B4.2. Establecer a velocidade dun corpo como a

relacin entre o espazo percorrido e o tempo investido
en percorrelo.

B4.3. Diferenciar entre velocidade media e instantnea

a partir de grficas espazo/tempo e velocidade/tempo,
e deducir o valor da aceleracin utilizando estas ltimas.

FQB4.2.1. Determina, experimentalmente ou a travs

de aplicacins informticas, a velocidade media dun
corpo interpretando o resultado.

CAA
CD
CMCCT

FQB4.2.2. Realiza clculos para resolver problemas

cotins utilizando o concepto de velocidade media.

CMCCT

FQB4.3.1. Deduce a velocidade media e instantnea a

partir das representacins grficas do espazo e da velocidade en funcin do tempo.

CMCCT

FQB4.3.2. Xustifica se un movemento acelerado ou

non a partir das representacins grficas do espazo e
da velocidade en funcin do tempo.

CMCCT

B4.6. Mquinas simples.

B4.4. Valorar a utilidade das mquinas simples na

transformacin dun movemento noutro diferente, e a
reducin da forza aplicada necesaria.

FQB4.4.1. Interpreta o funcionamento de mquinas

CMCCT
mecnicas simples considerando a forza e a distancia
ao eixo de xiro e realiza clculos sinxelos sobre o efecto
multiplicador da forza producido por estas mquinas.

B4.7. O rozamento e os seus efectos.

B4.5. Comprender o papel que xoga o rozamento na

vida coti.

FQB4.5.1. Analiza os efectos das forzas de rozamento

e a sa influencia no movemento dos seres vivos e os
vehculos.

Pxina 159 de 913

CMCCT

Fsica e Qumica. 2 ESO

Obxectivos
f

Contidos
B4.8. Forza gravitatoria.

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

B4.6. Considerar a forza gravitatoria como a responsa- FQB4.6.1. Relaciona cualitativamente a forza de gravible do peso dos corpos, dos movementos orbitais e dos
dade que existe entre dous corpos coas masas dos
distintos niveis de agrupacin no Universo, e analizar
mesmos e a distancia que os separa.
os factores dos que depende.
FQB4.6.2. Distingue entre masa e peso calculando o
valor da aceleracin da gravidade a partir da relacin
entre esas das magnitudes.

Competencias clave
CMCCT

CMCCT

FQB4.6.3. Recoece que a forza de gravidade mantn CCEC

aos planetas xirando arredor do Sol, e La arredor do CMCCT
noso planeta, xustificando o motivo polo que esta atraccin non leva colisin dos dous corpos.
f

b
e
f
g
h

B4.9. Estrutura do Universo.

B4.10. A velocidade da luz.

B4.7. Identificar os diferentes niveis de agrupacin

FQB4.7.1. Relaciona cuantitativamente a velocidade da CMCCT
entre corpos celestes, desde os cmulos de galaxias
luz co tempo que tarda en chegar Terra desde obxecaos sistemas planetarios, e analizar a orde de magnitutos celestes afastados e coa distancia que se atopan
de das distancias implicadas.
eses obxectos, interpretando os valores obtidos.

B4.1. As forzas. Efectos.

B4.8. Forza gravitatoria.

B4.8. Recoecer os distintos fenmenos da natureza

asociados forza gravitatoria.

FQB4.8.1. Realiza un informe empregando as TIC a

partir de observacins ou busca guiada de informacin
sobre a forza gravitatoria e os distintos fenmenos asociados a ela.

CCEC
CCL
CD
CMCCT
CSIEE

FQB5.1.1. Argumenta que a enerxa pode transferirse,

almacenarse ou disiparse, pero non crearse ou destrurse, utilizando exemplos.

CMCCT

FQB5.1.2. Recoece e define a enerxa como unha

magnitude expresndoa na unidade correspondente do
Sistema Internacional.

CMCCT

CMCCT

Bloque 5. Enerxa
f

B5.1. Enerxa. Unidades.

B5.1. Recoecer que a enerxa a capacidade de

producir transformacins ou cambios.

B5.2. Tipos de enerxa.

B5.3. Transformacins da enerxa.
B5.4. Conservacin da enerxa.

B5.2. Identificar os diferentes tipos de enerxa postos

de manifesto en fenmenos cotins e en experiencias
sinxelas realizadas no laboratorio.

FQB5.2.1. Relaciona o concepto de enerxa coa capacidade de producir cambios e identifica os diferentes
tipos de enerxa que se poen de manifesto en situacins cotis explicando as transformacins dunhas formas noutras.

B5.5. Enerxa trmica. A calor e a temperatura.

B5.6. Escalas de temperatura.
B5.7. Uso racional da enerxa.

B5.3. Relacionar os conceptos de enerxa, calor e

temperatura en termos da teora cintico-molecular e
describir os mecanismos polos que se transfire a enerxa trmica en diferentes situacins cotis.

FQB5.3.1. Explica o concepto de temperatura en termos CCEC

do modelo cintico-molecular diferenciando entre tem- CMCCT
peratura, enerxa e calor.
FQB5.3.2. Recoece a existencia dunha escala absolu- CMCCT

Pxina 160 de 913

Fsica e Qumica. 2 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

ta de temperatura e relaciona as escalas de Celsius e

Kelvin.
FQB5.3.3. Identifica os mecanismos de transferencia de CAA
enerxa recoecndoos en diferentes situacins cotis e CMCCT
fenmenos atmosfricos, xustificando a seleccin de
CSC
materiais para edificios e no deseo de sistemas de
quecemento.
f

B5.8. Efectos da enerxa trmica.

f
h
k

B5.9. Fontes de enerxa.

B5.10. Aspectos industriais da enerxa.

B5.4. Interpretar os efectos da enerxa trmica sobre os FQB5.4.1. Explica o fenmeno da dilatacin a partir
CMCCT
corpos en situacin cotis e en experiencias de laboradalgunha das sas aplicacins como os termmetros de
torio.
lquido, xuntas de dilatacin en estruturas, etc.
FQB5.4.2. Explica a escala Celsius establecendo os
puntos fixos dun termmetro baseado na dilatacin dun
lquido voltil.

CMCCT

FQB5.4.3. Interpreta cualitativamente fenmenos

cotins e experiencias nos que se poa de manifesto o
equilibrio trmico asocindoo coa igualacin de temperaturas.

CMCCT

B5.5. Valorar o papel da enerxa nas nosas vidas,

FQB5.5.1. Recoece, describe e compara as fontes
identificar as diferentes fontes, comparar o impacto
renovables e non renovables de enerxa, analizando
medioambiental das mesmas e recoecer a importancia
con sentido crtico o seu impacto medioambiental.
do aforro enerxtico para un desenvolvemento sostible.

CCL
CMCCT
CSC

3 de ESO
Fsica e Qumica. 3 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A actividade cientfica

f
h

B1.1. O mtodo cientfico: as sas etapas.

B1.2. Utilizacin das Tecnoloxas da Informacin e a
Comunicacin.

B1.1. Recoecer e identificar as caractersticas do

mtodo cientfico.

FQB1.1.1. Formula hipteses para explicar fenmenos

cotins utilizando teoras e modelos cientficos.

CAA
CMCCT

FQB1.1.2. Rexistra observacins, datos e resultados de CCL

maneira organizada e rigorosa, e comuncaos de forma CMCCT
oral e escrita utilizando esquemas, grcos, tboas e
expresins matemticas.

Pxina 161 de 913

Fsica e Qumica. 3 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

f
k

B1.3. Aplicacins da ciencia vida coti e a sociedade. B1.2. Valorar a investigacin cientfica e o seu impacto FQB1.2.1. Relaciona a investigacin cientfica coas
na industria e no desenvolvemento da sociedade.
aplicacins tecnolxicas na vida coti.

CAA
CCEC
CMCCT

B1.4. Medida de magnitudes. Sistema Internacional de

Unidades. Notacin cientfica.
B1.5. Erros.
B1.6. O traballo no laboratorio.

FQB1.3.1. Establece relacins entre magnitudes e

unidades utilizando, preferentemente, o Sistema Internacional de Unidades e a notacin cientfica para expresar os resultados correctamente.

CMCCT

FQB1.3.2. Realiza medicins prcticas de magnitudes

fsicas da vida coti empregando o material e instrumentos apropiados e expresa os resultados correctamente no Sistema Internacional de Unidades.

CAA
CMCCT

e
f
h
i

B1.3. Aplicar os procedementos cientficos para determinar magnitudes e expresar os resultados co erro correspondente.

B1.6. O traballo no laboratorio.

B1.4. Recoecer os materiais e instrumentos bsicos

FQB1.4.1. Identifica material e instrumentos bsicos de
presentes no laboratorio de Fsica e de Qumica; deslaboratorio e coece a sa forma de utilizacin para a
cribir e respectar as normas de seguridade e de elimirealizacin de experiencias respectando as normas de
nacin de residuos para a proteccin do medio ambienseguridade e identificando actitudes e medidas de acte.
tuacin preventivas.

CMCCT

B1.7. Busca e tratamento de informacin.

B1.2. Utilizacin das Tecnoloxas da Informacin e a
Comunicacin.

B1.5. Interpretar a informacin sobre temas cientficos

de carcter divulgativo que aparece en publicacins e
medios de comunicacin.

CAA
CCL
CMCCT

FQB1.5.1. Selecciona, comprende e interpreta informacin relevante nun texto de divulgacin cientfica e
transmite as conclusins obtidas utilizando a linguaxe
oral e escrita con propiedade.

FQB1.5.2. Identifica as principais caractersticas ligadas CD

fiabilidade e obxectividade do fluxo de informacin
CSC
existente en internet e outros medios dixitais.

b
e
f
g
h
i

B1.1. O mtodo cientfico: as sas etapas.

B1.2. Utilizacin das Tecnoloxas da Informacin e a
Comunicacin.
B1.4. Medida de magnitudes. Sistema Internacional de
Unidades. Notacin cientfica.
B1.5. Erros.
B1.6. O traballo no laboratorio.
B1.8. Proxecto de investigacin.

B1.6. Desenvolver pequenos traballos de investigacin

nos que se poa en prctica a aplicacin do mtodo
cientfico e a utilizacin das TIC.

FQB1.6.1. Realiza pequenos traballos de investigacin CAA

sobre algn tema obxecto de estudo aplicando o mto- CCL
do cientfico, e utilizando as TIC para a procura e selec CD
cin de informacin e presentacin de conclusins.
CMCCT
CSIEE
FQB1.6.2. Participa, valora, xestiona e respecta o
traballo individual e en equipo.

CSIEE
CSC

FQB2.1.1. Representa o tomo, a partir do nmero

atmico e o nmero msico, utilizando o modelo planetario.

CCEC
CMCCT

Bloque 2. A materia
f

B2.1. Estrutura atmica. Modelos atmicos.

B2.1. Recoecer que os modelos atmicos son instrumentos interpretativos das distintas teoras e a necesidade da sa utilizacin para a interpretacin e com-

Pxina 162 de 913

Fsica e Qumica. 3 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
prensin da estrutura interna da materia.

Estndares de aprendizaxe
FQB2.1.2. Describe as caractersticas das partculas
subatmicas bsicas e a sa localizacin no tomo.
A

FQB2.1.3. Relaciona a notacin Z

co nmero
atmico e o nmero msico, determinando o nmero de
cada un dos tipos de partculas subatmicas bsicas.

Competencias clave
CMCCT
CMCCT

f
k

B2.2. Istopos.
B2.3. Aplicacins dos istopos.

B2.2. Analizar a utilidade cientfica e tecnolxica dos

istopos radioactivos.

B2.4. O Sistema Peridico dos elementos.

B2.3. Interpretar a ordenacin dos elementos na Tboa FQB2.3.1. Xustifica a actual ordenacin dos elementos
Peridica e recoecer os mis relevantes a partir dos
en grupos e perodos na Tboa Peridica.
seus smbolos.
FQB2.3.2. Relaciona as principais propiedades de
metais, non metais e gases nobres coa sa posicin na
Tboa Peridica e coa sa tendencia a formar ins,
tomando como referencia o gas nobre mis prximo.

CMCCT

B2.4. Describir como se unen os tomos para formar

estruturas mis complexas e explicar as propiedades
das agrupacins resultantes.

FQB2.4.1. Explica o proceso de formacin dun in a

partir do tomo correspondente, utilizando a notacin
adecuada para a sa representacin.

CMCCT

FQB2.4.2. Explica como algns tomos tenden a

agruparse para formar molculas interpretando este
feito en substancias de uso frecuente e calcula as sas
masas moleculares.

CMCCT

B2.5. Diferenciar entre tomos e molculas, e entre

FQB2.5.1. Recoece os tomos e as molculas que
elementos e compostos en substancias de uso frecuencompoen substancias de uso frecuente e clasifcaas
en elementos ou compostos basendose na sa frmute e coecido.
la qumica.

CMCCT

e
f
k

B2.5. Unins entre tomos: molculas e cristais.

B2.6. Masas atmicas e moleculares.

B2.7. Elementos e compostos de especial interese con

aplicacins industriais, tecnolxicas e biomdicas.

B2.8. Formulacin e nomenclatura de compostos

binarios seguindo as normas IUPAC.

B2.6. Formular e nomear compostos binarios seguindo

as normas IUPAC.

Pxina 163 de 913

FQB2.2.1. Explica en que consiste un istopo e comen- CMCCT

ta aplicacins dos istopos radioactivos, a problemtica CSC
dos residuos orixinados e as solucins para a xestin
dos mesmos.

CMCCT

FQB2.5.2. Presenta, utilizando as TIC, as propiedades

e aplicacins dalgn elemento ou composto qumico de
especial interese a partir dunha busca guiada de informacin bibliogrfica e dixital.

CAA
CCL
CD
CMCCT
CSIEE

FQB2.6.1. Utiliza a linguaxe qumica para nomear e

formular compostos binarios seguindo as normas
IUPAC.

CCL
CMCCT

Fsica e Qumica. 3 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 3. Os cambios
f

B3.1. A reaccin qumica.

B3.1. Describir a nivel molecular o proceso polo cal os FQB3.1.1. Representa e interpreta unha reaccin
reactivos se transforman en produtos en termos da teoqumica a partir da teora atmico-molecular e a teora
ra de colisins.
de colisins.

CCEC
CMCCT

b
f

B3.2. Clculos estequiomtricos sinxelos.

B3.3. Lei de conservacin da masa.

B3.2. Deducir a lei de conservacin da masa e recoe- FQB3.2.1. Recoece cales son os reactivos e os
cer reactivos e produtos a travs de experiencias sinxeprodutos a partir da representacin de reaccins qumicas sinxelas, e comproba experimentalmente que se
las no laboratorio ou de simulacins dixitais.
cumpre a lei de conservacin da masa.

CMCCT

FQB3.2.2. Realiza os clculos estequiomtricos nece CMCCT

sarios para a verificacin da lei de conservacin da masa en reaccins qumicas sinxelas.
f

B3.4. Velocidade de reaccin.

B3.3. Comprobar mediante experiencias sinxelas de

laboratorio a influencia de determinados factores na
velocidade das reaccins qumicas.

FQB3.3.1. Propn o desenvolvemento dun experimento CMCCT

sinxelo que permita comprobar o efecto da concentracin dos reactivos na velocidade de formacin dos produtos dunha reaccin qumica, xustificando este efecto
en termos da teora de colisins.
FQB3.3.2. Interpreta situacins cotis nas que a tempe- CMCCT
ratura infle significativamente na velocidade da reaccin.

e
f
h
k

B3.5. A qumica na sociedade e o medio ambiente.

B3.4. Valorar a importancia da industria qumica na

sociedade e a sa influencia no medio ambiente.

FQB3.4.1. Describe o impacto ambiental do dixido de CMCCT

carbono, os xidos de xofre, os xidos de nitrxeno e os CSC
CFC e outros gases de efecto invernadoiro relacionndoo cos problemas medioambientais de mbito global.
FQB3.4.2. Defende razoadamente a influencia que o
desenvolvemento da industria qumica tivo no progreso
da sociedade, a partir de fontes cientficas de distinta
procedencia.

CMCCT
CSC

FQB4.1.1. Explica a relacin existente entre as cargas

elctricas e a constitucin da materia e asocia a carga
elctrica dos corpos cun exceso ou defecto de electrns.

CMCCT

FQB4.1.2. Relaciona cualitativamente a forza elctrica

que existe entre dous corpos coa sa carga e a distancia que os separa, e establece analoxas e diferenzas

CCEC
CMCCT

Bloque 4. O movemento e as forzas

f

B4.1. Carga elctrica.

B4.2. Forza elctrica.

B4.1. Coecer os tipos de cargas elctricas, o seu

papel na constitucin da materia e as caractersticas
das forzas que se manifestan entre elas.

Pxina 164 de 913

Fsica e Qumica. 3 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

entre as forzas gravitatoria e elctrica.

f

B4.1. Carga elctrica.

B4.2. Interpretar fenmenos elctricos mediante o

modelo de carga elctrica e valorar a importancia da
electricidade na vida coti.

FQB4.2.1. Xustifica razodamente situacins cotis nas

que se poan de manifesto fenmenos relacionados
coa electricidade esttica.

CMCCT

b
f
g

B4.3. Imns. Forza magntica.

B4.3. Xustificar cualitativamente fenmenos magnticos FQB4.3.1. Recoece fenmenos magnticos identifi CMCCT
e valorar a contribucin do magnetismo no desenvolcando o imn como fonte natural do magnetismo e describe a sa accin sobre distintos tipos de substancias
vemento tecnolxico.
magnticas.
FQB4.3.2. Constre, e describe o procedemento
CMCCT
seguido para facelo, un comps elemental para localizar CSIEE
o norte empregando o campo magntico terrestre.

b
e
f
g
h

B4.4. O electroimn.
B4.5. Experimentos de Oersted e Faraday.

B4.4. Comparar os distintos tipos de imns, analizar o

FQB4.4.1. Comproba e establece a relacin entre o
CMCT
seu comportamento e deducir mediante experiencias as
paso de corrente elctrica e o magnetismo, construndo
caractersticas das forzas magnticas postas de maniun electroimn.
festo, as como a sa relacin coa corrente elctrica.
FQB4.4.2. Reproduce os experimentos de Oersted e de CD
Faraday no laboratorio ou mediante simuladores vir CMCCT
tuais, deducindo que a electricidade e o magnetismo
son das manifestacins dun mesmo fenmeno.

B4.6. Forzas da natureza.

B4.5. Recoecer as distintas forzas que aparecen na

natureza e os distintos fenmenos asociados a elas.

FQB4.5.1. Realiza un informe empregando as TIC a

partir de observacins ou busca guiada de informacin
que relacione as distintas forzas que aparecen na natureza e os distintos fenmenos asociados a elas.

CCL
CD
CMCCT
CSIEE

Bloque 5. Enerxa

e
f
g
h
k

f
k

B5.1. Fontes de enerxa.

B5.1. Identificar e comparar as diferentes fontes de

enerxa empregadas na vida diaria nun contexto global
que implique aspectos econmicos e medioambientais.

FQB5.1.1. Compara as principais fontes de enerxa de CMCCT

consumo humano a partir da distribucin xeogrfica dos CSC
seus recursos e os efectos medioambientais.
FQB5.1.2. Analiza o predominio das fontes de enerxa
CCL
convencionais frontes s alternativas, argumentando os CMCCT
motivos polo que estas ltimas anda non estn suficientemente explotadas.

B5.2. Uso racional da enerxa.

B5.2. Valorar a importancia de realizar un consumo

responsable das fontes enerxticas.

Pxina 165 de 913

FQB5.2.1. Interpreta datos comparativos sobre a

evolucin do consumo de enerxa mundial propoendo
medidas que poden contribur ao aforro individual e colectivo.

CMCCT
CSIEE

Fsica e Qumica. 3 ESO

Obxectivos
f

Contidos
B5.3. Electricidade e circutos elctricos. Lei de Ohm.

Criterios de avaliacin
B5.3. Explicar o fenmeno fsico da corrente elctrica e
interpretar o significado das magnitudes intensidade de
corrente, diferenza de potencial e resistencia, as como
as relacins entre elas.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

FQB5.3.1. Explica a corrente elctrica como cargas en

movemento a travs dun condutor.

CMCCT

FQB5.3.2. Comprende o significado das magnitudes

elctricas intensidade de corrente, diferenza de potencial e resistencia, e relacinaas entre si empregando a
lei de Ohm.

CMCCT

FQB5.3.3. Distingue entre condutores e illantes recoe- CMCCT

cendo os principais materiais usados como tales.
b
f
g

B5.4. Transformacins da enerxa.

B5.3. Electricidade e circutos elctricos. Lei de Ohm.

B5.3. Electricidade e circutos elctricos. Lei de Ohm.

B5.5. Dispositivos electrnicos de uso frecuente.

B5.4. Comprobar os efectos da electricidade e as

FQB5.4.1. Describe o fundamento dunha mquina
relacins entre as magnitudes elctricas mediante o
elctrica, na que a electricidade se transforma en modeseo e construcin de circutos elctricos e electrnivemento, luz, son, calor, etc., mediante exemplos da
cos sinxelos, no laboratorio ou mediante aplicacins
vida coti, identificando os seus elementos principais.
virtuais interactivas.
FQB5.4.2. Constre circutos elctricos con diferentes
tipos de conexins entre os seus elementos, deducindo
de forma experimental as consecuencias da conexin
de xeradores e receptores en serie ou en paralelo.

CMCCT

FQB5.4.3. Aplica a lei de Ohm a circutos sinxelos para

calcular unha das magnitudes involucradas a partir das
outras das, expresando o resultado en unidades do
Sistema Internacional.

CMCCT

FQB5.4.4. Utiliza aplicacins virtuais interactivas para

simular circutos e medir as magnitudes elctricas.

CD
CMCCT

B5.5. Valorar a importancia dos circutos elctricos e

electrnicos nas instalacins elctricas e instrumentos
de uso cotin, describir a sa funcin bsica e identificar os seus distintos compoentes.

CAA
CMCCT

FQB5.5.1. Asocia os elementos principais que forman a CMCCT

instalacin elctrica tpica dunha vivenda cos compoentes bsicos dun circuto elctrico.
FQB5.5.2. Comprende o significado dos smbolos e
CMCCT
abreviaturas que aparecen nas etiquetas de dispositivos
elctricos.
FQB5.5.3. Identifica e representa os compoentes mis CMCCT
habituais nun circuto elctrico: condutores, xeradores,
receptores e elementos de control describindo a sa
correspondente funcin.
FQB5.5.4. Recoece os compoentes electrnicos
bsicos describindo as sas aplicacins prcticas e a
repercusin da miniaturizacin do microchip no tamao

Pxina 166 de 913

CMCCT

Fsica e Qumica. 3 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

e prezo dos dispositivos.

f
h

B5.6. Tipos de enerxa.

B5.4. Transformacins da enerxa.
B5.7. Aspectos industriais da enerxa.

B5.6. Describir a forma na que se xera a electricidade

nos distintos tipos de centrais elctricas, as como o
seu transporte aos lugares de consumo.

FQB5.6.1. Describe o proceso polo que distintas fontes CMCCT

de enerxa se transforman en enerxa elctrica nas centrais elctricas, as como os mtodos de transporte e
almacenaxe da mesma.

4 de ESO
Fsica e Qumica. 4 ESO
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A actividade cientfica

a
f
h
j

B1.1. A investigacin cientfica.

B1.1. Recoecer que a investigacin en ciencia un

labor colectivo e interdisciplinario en constante evolucin e infludo polo contexto econmico e poltico.

FQB1.1.1. Describe feitos histricos relevantes nos

CMCCT
que foi definitiva a colaboracin de cientficos e cient- CCL
ficas de diferentes reas de coecemento.
CCEC
CSC
FQB1.1.2. Argumenta con esprito crtico o grao de
rigor cientfico dun artigo ou noticia, analizando o mtodo de traballo e identificando as caractersticas do
traballo cientfico.

CMCCT
CCL
CAA
CSIEE

B1.1. A investigacin cientfica.

B1.2. Analizar o proceso que debe seguir unha

hiptese desde que se formula ata que aprobada
pola comunidade cientfica.

FQB1.2.1. Distingue entre hipteses, leis e teoras e

CMCCT
explica os procesos que corroboran unha hiptese e a CAA
dotan de valor cientfico.

B1.2. Magnitudes escalares e vectoriais.

B1.3. Comprobar a necesidade de usar vectores para

a definicin de determinadas magnitudes.

FQB1.3.1. Identifica unha determinada magnitude

como escalar ou vectorial e describe os elementos
que definen a esta ltima.

B1.3. Magnitudes fundamentais e derivadas. Ecuacin B1.4. Relacionar as magnitudes fundamentais coas
de dimensins.
derivadas a travs de ecuacins de magnitudes.

FQB1.4.1. Comproba a homoxeneidade dunha

CMCCT
frmula aplicando a ecuacin de dimensins aos dous
membros.

B1.4. Erros na medida.

FQB1.5.1. Calcula e interpreta o erro absoluto e o

erro relativo dunha medida coecido o valor real.

B1.5. Xustificar que non posible realizar medidas

sen cometer erros e distinguir entre erro absoluto e
relativo.

Pxina 167 de 913

CMCCT

CMCCT

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B1.4. Erros na medida.

B1.5. Expresin de resultados.

B1.6. Expresar o valor dunha medida usando o

redondeo e o nmero de cifras significativas correctas.

FQB1.6.1. Calcula e expresa correctamente, partindo CMCCT

dun conxunto de valores resultantes da medida dunha
mesma magnitude, o valor da medida, utilizando as
cifras significativas adecuadas.

B1.5. Expresin de resultados.

B1.6. Anlise dos datos experimentais.

B1.7. Realizar e interpretar representacins grficas

de procesos fsicos ou qumicos a partir de tboas de
datos e das leis ou principios involucrados.

FQB1.7.1. Representa graficamente os resultados

CMCCT
obtidos da medida de das magnitudes relacionadas
inferindo, no seu caso, se se trata dunha relacin lineal, cuadrtica ou de proporcionalidade inversa, e deducindo a frmula.

b
e
f
g
h

B1.7. Tecnoloxas da Informacin e da Comunicacin

no traballo cientfico.
B1.8. Proxecto de investigacin.

B1.8. Elaborar e defender un proxecto de investigacin, aplicando as TIC.

FQB1.8.1. Elabora e defende un proxecto de investigacin sobre un tema de interese cientfico, empregando as TIC.

a
b
c
d
e
f
g

B1.1. A investigacin cientfica.

B1.9. Realizar en equipo tarefas propias da investigacin cientfica.

FQB1.9.1. Realiza de forma cooperativa ou colabora- CMCCT

tiva algunhas tarefas propias da investigacin cientfi- CCL
ca: busca de informacin, prcticas de laboratorio ou
CD
pequenos proxectos de investigacin.
CAA
CSIEE
CSC
CCEC
FQB1.9.2 Realiza de forma cooperativa ou colaborativa algunhas tarefas propias da investigacin cientfica utilizando as TIC.

CMCCT
CAA
CCL
CD
CSIEE
CCEC

CMCCT
CCL
CD
CAA
CSIEE
CSC
CCEC

Bloque 2. A materia
f
j

B.2.1. Modelos atmicos.

B2.1. Recoecer a necesidade de usar modelos para

interpretar a estrutura da materia utilizando aplicacins virtuais interactivas.

Pxina 168 de 913

FQB2.1.1. Compara os diferentes modelos atmicos

CMCCT
propostos ao longo da historia para interpretar a natu- CCEC
reza ntima da materia, interpretando as evidencias
que fixeron necesaria a evolucin dos mesmos.

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

FQB2.1.2. Utiliza as TIC ou aplicacins interactivas

CCMT
para visualizar a representacin da estrutura da mate- CD
ria nos diferentes modelos atmicos.
f

B.2.2. Sistema Peridico e configuracin electrnica.

B2.2. Relacionar as propiedades dun elemento coa

sa posicin na Tboa Peridica e a sa configuracin electrnica.

FQB2.2.1. Establece a configuracin electrnica dos

elementos representativos a partir do seu nmero
atmico para deducir a sa posicin na Tboa Peridica, os seus electrns de valencia e o seu comportamento qumico.

CMCCT

FQB2.2.2. Distingue entre metais, non metais, semimetais e gases nobres xustificando esta clasificacin
en funcin da sa configuracin electrnica.

CMCCT

B.2.2. Sistema Peridico e configuracin electrnica.

B2.3. Agrupar por familias os elementos representativos e os elementos de transicin segundo as recomendacins da IUPAC.

B.2.2. Sistema Peridico e configuracin electrnica.

B.2.3. Enlace qumico: inico, covalente e metlico.

B2.4. Interpretar os distintos tipos de enlace qumico a FQB2.4.1. Utiliza a regra do octeto e diagramas de
CMCCT
partir da configuracin electrnica dos elementos imLewis para predicir a estrutura e frmula dos composplicados e a sa posicin na Tboa Peridica.
tos inicos e covalentes.

B.2.3. Enlace qumico: inico, covalente e metlico.

B.2.4. Forzas intermoleculares.

B2.5. Xustificar as propiedades dunha substancia a

partir da natureza do seu enlace qumico.

FQB2.3.1. Escribe o nome e o smbolo dos elementos CMCCT

qumicos e sitaos na Tboa Peridica.

FQB2.4.2. Interpreta a diferente informacin que

ofrecen os subndices da frmula dun composto segundo se trate de molculas ou redes cristalinas.

CMCCT

FQB2.5.1. Explica as propiedades de substancias

covalentes, inicas e metlicas en funcin das interaccins entre os seus tomos ou molculas.

CMCCT

FQB2.5.2. Explica a natureza do enlace metlico

utilizando a teora dos electrns libres e relacinaa
coas propiedades caractersticas dos metais.

CMCCT

FQB2.5.3. Desea e realiza ensaios de laboratorio

CMCCT
que permitan deducir o tipo de enlace presente nunha CSIEE
substancia descoecida.
f

B.2.4. Formulacin e nomenclatura de compostos

inorgnicos segundo as normas IUPAC.

B2.6. Nomear e formular compostos inorgnicos

ternarios segundo as normas IUPAC.

B.2.5. Forzas intermoleculares.

B2.7. Recoecer a influencia das forzas intermolecu- FQB2.7.1. Xustifica a importancia das forzas intermolares no estado de agregacin e propiedades de subsleculares en substancias de interese biolxico.

Pxina 169 de 913

FQB2.6.1. Nomea e formula compostos inorgnicos

ternarios, seguindo as normas da IUPAC.

CMCCT

CMCCT

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
tancias de interese.

B.2.6. Introducin qumica orgnica.

B.2.6. Introducin qumica orgnica.

B.2.6. Introducin qumica orgnica.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

FQB2.7.2. Relaciona a intensidade e o tipo das forzas CMCCT

intermoleculares co estado fsico e os puntos de fusin e ebulicin das substancias covalentes moleculares, interpretando grficos ou tboas que contean os
datos necesarios.

B2.8. Establecer as razns da singularidade do

carbono e valorar a sa importancia na constitucin
dun elevado nmero de compostos naturais e sintticos.

FQB2.8.1. Explica os motivos polos que o carbono o CMCCT

elemento que forma maior nmero de compostos.
FQB2.8.2. Analiza as distintas formas alotrpicas do
carbono, relacionando a estrutura coas propiedades.

CMCCT

B2.9. Identificar e representar hidrocarburos sinxelos

mediante as distintas frmulas, relacionalas con modelos moleculares fsicos ou xerados por computadora e coecer algunhas aplicacins de especial interese.

FQB2.9.1. Identifica e representa hidrocarburos

sinxelos mediante a sa frmula molecular, semidesenvolvida e desenvolvida.

CMCCT

FQB2.9.2. Deduce, a partir de modelos moleculares,

as distintas frmulas usadas na representacin de
hidrocarburos.

CMCCT

FQB2.9.3. Describe as aplicacins de hidrocarburos

sinxelos de especial interese.

CMCCT

FQB2.10.1. Recoece o grupo funcional e a familia

orgnica a partir da frmula de alcohois, aldehdos,
cetonas, cidos carboxlicos, steres e aminas.

CMCCT

B2.10. Recoecer os grupos funcionais presentes en

molculas de especial interese.

Bloque 3. Os cambios
f

B.3.1. Reaccins e ecuacins qumicas.

B.3.2. Mecanismo,velocidade e enerxa das reaccins.

B3.1. Explicar o mecanismo dunha reaccin qumica e FQB3.1.1. Interpreta reaccins qumicas sinxelas
deducir a lei de conservacin da masa a partir do
utilizando a teora de colisins e deduce a lei de conconcepto da reorganizacin atmica que ten lugar.
servacin da masa.

CMCCT

B.3.2. Mecanismo,velocidade e enerxa das reaccins.

B3.2. Razoar como se altera a velocidade dunha

reaccin ao modificar algn dos factores que inflen
sobre a mesma, utilizando o modelo cinticomolecular e a teora de colisins para xustificar esta
predicin.

FQB3.2.1. Pred o efecto que sobre a velocidade de

reaccin teen: a concentracin dos reactivos, a temperatura, o grao de divisin dos reactivos slidos e os
catalizadores.

CMCCT

FQB3.2.2. Analiza o efecto dos distintos factores que

afectan velocidade dunha reaccin qumica xa sexa
a travs de experiencias de laboratorio ou mediante
aplicacins virtuais interactivas nas que a manipulacin das distintas variables permita extraer conclusins.

CMCCT
CD

Pxina 170 de 913

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B.3.2. Mecanismo,velocidade e enerxa das reaccins.

B3.3. Interpretar ecuacins termoqumicas e distinguir FQB3.3.1. Determina o carcter endotrmico ou

exotrmico dunha reaccin qumica analizando o sigentre reaccins endotrmicas e exotrmicas.
no da calor de reaccin asociada.

CMCCT

B.3.3.Cantidade de substancia: o mol.

B3.4. Recoecer a cantidade de substancia como

magnitude fundamental e o mol como a sa unidade
no Sistema Internacional de Unidades.

CMCCT

B.3.4.Concentracin molar.
B.3.5.Clculos estequiomtricos.

B3.5. Realizar clculos estequiomtricos con reactivos FQB3.5.1. Interpreta os coeficientes dunha ecuacin CMCCT
puros supoendo un rendemento completo da reacqumica en termos de partculas, moles e, no caso de
cin, partindo do axuste da ecuacin qumica corresreaccins entre gases, en termos de volumes.
pondente.
FQB3.5.2. Resolve problemas, realizando clculos
CMCCT
estequiomtricos, con reactivos puros e supoendo un
rendemento completo da reaccin, tanto se os reactivos estn en estado slido como en disolucin.

B.3.6.Reaccins de especial interese.

B3.6. Identificar cidos e bases, coecer o seu comportamento qumico e medir a sa fortaleza utilizando
indicadores e o pH-metro dixital.

b
f
h
g

B.3.6.Reaccins de especial interese.

B3.7. Realizar experiencias de laboratorio nas que

tean lugar reaccins de sntese, combustin e neutralizacin, interpretando os fenmenos observados.

FQB3.4.1. Realiza clculos que relacionen a cantidade de substancia, a masa atmica ou molecular e a
constante do nmero de Avogadro.

FQB3.6.1. Utiliza a teora de Arrhenius para describir

o comportamento qumico de cidos e bases.

CMCCT

FQB3.6.2. Establece o carcter cido, bsico ou

neutro dunha disolucin utilizando a escala de pH.

CMCCT

FQB3.7.1. Desea e describe o procedemento de

realizacin dunha volumetra de neutralizacin entre
un cido forte e unha base forte,interpretando os resultados.

CMCCTCSIEE

FQB3.7.2. Planifica unha experiencia, e describe o

procedemento a seguir no laboratorio, que demostre
que nas reaccins de combustin se produce dixido
de carbono mediante a deteccin deste gas.

CMCCT
CSIEE

FQB3.7.3. Realiza algunha experiencia de laboratorio CMCCT

nas que tean lugar reaccins de sntese, combustin CAA
ou neutralizacin.
f

B.3.6.Reaccins de especial interese.

B3.8. Valorar a importancia das reaccins de sntese,

combustin e neutralizacin en procesos biolxicos,
aplicacins cotis e na industria, as como a sa repercusin medioambiental.

Pxina 171 de 913

FQB3.8.1. Describe as reaccins de sntese industrial

do amonaco e do cido sulfrico, as como os usos
destas substancias na industria qumica.

CMCCT

FQB3.8.2. Valora a importancia das reaccins de

combustin na xeracin de electricidade en centrais
trmicas, na automocin e na respiracin celular.

CMCCT
CSC

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
FQB3.8.3. Describe casos concretos de reaccins de
neutralizacin de importancia biolxica e industrial.

Competencias clave
CMCCT

Bloque 4. O movemento e as forzas

f

B.4.1.O movemento.Movementos rectilneo uniforme,

rectilneo uniformemente acelerado e circular uniforme.

B4.1. Xustificar o carcter relativo do movemento e a FQB4.1.1. Representa a traxectoria e os vectores de CMCCT
necesidade dun sistema de referencia e de vectores
posicin, desprazamento e velocidade en distintos
para describilo adecuadamente, aplicando o anterior
tipos de movemento, utilizando un sistema de referenrepresentacin de distintos tipos de desprazamento.
cia.

B.4.1.O movemento.Movementos rectilneo uniforme,

rectilneo uniformemente acelerado e circular uniforme.

B4.2. Distinguir os conceptos de velocidade media e

FQB4.2.1. Clasifica distintos tipos de movementos en
velocidade instantnea xustificando a sa necesidade
funcin da sa traxectoria e a sa velocidade.
segundo o tipo de movemento.

CMCCT

FQB4.2.2. Xustifica a insuficiencia do valor medio da CMCCT

velocidade nun estudo cualitativo do movemento rectilneo uniformemente acelerado (M.R.U.A), razoando o
concepto de velocidade instantnea.
f

B.4.1.O movemento.Movementos rectilneo uniforme,

rectilneo uniformemente acelerado e circular uniforme.

B4.3. Expresar correctamente as relacins matemticas que existen entre as magnitudes que definen os
movementos rectilneos e circulares.

B.4.1.O movemento.Movementos rectilneo uniforme,

rectilneo uniformemente acelerado e circular uniforme.

B4.4. Resolver problemas de movementos rectilneos FQB4.4.1. Resolve problemas de movemento rectil CMCCT
e circulares, utilizando unha representacin esquemneo uniforme (M.R.U.), rectilneo uniformemente acetica coas magnitudes vectoriais implicadas, expresanlerado (M.R.U.A.), e circular uniforme (M.C.U.), inclundo movemento de graves, tendo en conta valores
do o resultado nas unidades do Sistema Internacional.
positivos e negativos das magnitudes, e expresando o
resultado en unidades do Sistema Internacional.

Pxina 172 de 913

FQB4.3.1. Deduce as expresins matemticas que

CMCCT
relacionan as distintas variables nos movementos
rectilneo uniforme (M.R.U.), rectilneo uniformemente
acelerado (M.R.U.A.), e circular uniforme (M.C.U.), as
como as relacins entre as magnitudes lineais e angulares.

FQB4.4.2. Determina tempos e distancias de freado

de vehculos e xustifica, a partir dos resultados, a importancia de manter a distancia de seguridade na estrada.

CMCCT
CSC

FQB4.4.3. Argumenta a existencia do vector aceleracin en todo movemento curvilneo e calcula o seu
valor no caso do movemento circular uniforme.

CMCCT

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos
f

Contidos
B.4.1.O movemento.Movementos rectilneo uniforme,
rectilneo uniformemente acelerado e circular uniforme.

B.4.2.Natureza vectorial das forzas.

B.4.3.Leis de Newton.
B.4.4.Forzas de especial interese: peso, normal,
rozamento, centrpeta.

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B4.5. Elaborar e interpretar grficas que relacionen as FQB4.5.1. Determina o valor da velocidade e a
variables do movemento partindo de experiencias de
aceleracin a partir de grficas posicin-tempo e velolaboratorio ou de aplicacins virtuais interactivas e
cidade-tempo en movementos rectilneos.
relacionar os resultados obtidos coas ecuacins matemticas que vinculan estas variables.
FQB4.5.2. Desea, describe e realiza individualmente
ou en equipo experiencias ben no laboratorio ou empregando aplicacins virtuais interactivas, para determinar a variacin da posicin e a velocidade dun corpo en funcin do tempo e representa e interpreta os
resultados obtidos.

CMCCT

B4.6. Recoecer o papel das forzas como causa dos

cambios na velocidade dos corpos e representalas
vectorialmente.

FQB4.6.1. Identifica as forzas implicadas en fenmenos cotins nos que hai cambios na velocidade dun
corpo.

CMCCT

FQB4.6.2. Representa vectorialmente o peso, a forza

normal, a forza de rozamento e a forza centrpeta en
distintos casos de movementos rectilneos e circulares.

CMCCT

CMCCT
CSIEE
CD
CCL
CAA
CSC

B.4.3.Leis de Newton.
B.4.4.Forzas de especial interese: peso, normal,
rozamento, centrpeta.

B4.7. Utilizar o principio fundamental da Dinmica na

resolucin de problemas nos que interveen varias
forzas.

FQB4.7.1. Identifica e representa as forzas que

CMCCT
actan sobre un corpo en movemento tanto nun plano
horizontal como inclinado, calculando a forza resultante e a aceleracin.

B.4.3.Leis de Newton.
B.4.4.Forzas de especial interese: peso, normal,
rozamento, centrpeta.

B4.8. Aplicar as leis de Newton para a interpretacin

de fenmenos cotins.

FQB4.8.1. Interpreta fenmenos cotins en termos

das leis de Newton.

CMCCT

FQB4.8.2. Deduce a primeira lei de Newton como

consecuencia do enunciado da segunda lei.

CMCCT

FQB4.8.3. Representa e interpreta as forzas de accin CMCCT

e reaccin en distintas situacins de interaccin entre
obxectos.
f

B.4.4.Forzas de especial interese: peso, normal,

rozamento, centrpeta.
B.4.5.Lei da gravitacin universal.

B4.9. Valorar a relevancia histrica e cientfica que a

lei da gravitacin universal supuxo para a unificacin
das mecnicas terrestre e celeste, e interpretar a sa
expresin matemtica.

Pxina 173 de 913

FQB4.9.1. Xustifica o motivo polo que as forzas de

atraccin gravitatoria s se poen de manifesto para
obxectos moi masivos, comparando os resultados
obtidos de aplicar a lei da gravitacin universal ao
clculo de forzas entre distintos pares de obxectos.

CMCCT

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
FQB4.9.2. Obtn a expresin da aceleracin da
gravidade a partir da lei da gravitacin universal relacionando as expresins matemticas do peso dun
corpo e a forza de atraccin gravitatoria.

Competencias clave
CMCCT

B.4.5.Lei da gravitacin universal.

B4.10. Comprender que a cada libre dos corpos e o

movemento orbital son das manifestacins da lei da
gravitacin universal.

FQB4.10.1. Razoa o motivo polo que as forzas

CMCCT
gravitatorias producen nalgns casos movementos de
cada libre e noutros casos movementos orbitais.

B.4.5.Lei da gravitacin universal.

B4.11. Identificar as aplicacins prcticas dos satlites FQB4.11.1. Describe as aplicacins dos satlites
CMCCT
artificiais e a problemtica xurdida polo lixo espacial
artificiais en telecomunicacins, predicin meteorol- CSC
xica, posicionamento global, astronoma e cartografa,
que xeran.
as como os riscos derivados do lixo espacial que xeran.

B.4.6.Presin.

B4.12. Recoecer que o efecto dunha forza non s

FQB4.12.1. Interpreta fenmenos e aplicacins
depende da sa intensidade, senn tamn da superfiprcticas nas que se pon de manifesto a relacin entre a superficie de aplicacin dunha forza e o efecto
cie sobre a que acta.
resultante.

CMCCT

FQB4.12.2. Calcula a presin exercida polo peso dun CMCCT

obxecto regular en distintas situacins nas que vara a
superficie na que se apoia, comparando os resultados
e extraendo conclusins.
f

B.4.7.Principios da hidrosttica.
B.4.8.Fsica da atmosfera.

B4.13. Interpretar fenmenos naturais e aplicacins

FQB4.13.1. Xustifica razoadamente fenmenos nos
tecnolxicas en relacin cos principios da hidrosttica,
que se poa de manifesto a relacin entre a presin e
e resolver problemas aplicando as expresins matea profundidade no seo da hidrosfera e a atmosfera.
mticas dos mesmos.
FQB4.13.2. Explica o abastecemento de auga potable, o deseo dunha presa e as aplicacins do sifn
utilizando o principio fundamental da hidrosttica.
FQB4.13.3. Resolve problemas relacionados coa
presin no interior dun fludo aplicando o principio
fundamental da hidrosttica.

CMCCT

CMCCT

CMCCT

FQB4.13.4. Analiza aplicacins prcticas baseadas no CMCCT

principio de Pascal, como a prensa hidrulica, elevador, direccin e freos hidrulicos, aplicando a expresin matemtica deste principio resolucin de problemas en contextos prcticos.

Pxina 174 de 913

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
FQB4.13.5. Pred a maior ou menor flotabilidade de
obxectos utilizando a expresin matemtica do principio de Arqumedes e verifcaa experimentalmente
nalgn caso.

b
f
g

B.4.7.Principios da hidrosttica.
B.4.8.Fsica da atmosfera.

B4.14. Desear e presentar experiencias ou dispositivos que ilustren o comportamento dos fludos e que
poan de manifesto os coecementos adquiridos, as
como a iniciativa e a imaxinacin.

Competencias clave
CMCCT

FQB4.14.1. Comproba experimentalmente ou utilizan- CMCCT

do aplicacins virtuais interactivas a relacin entre
CD
presin hidrosttica e profundidade en fenmenos
como o paradoxo hidrosttico, o tonel de Arqumedes
e o principio dos vasos comunicantes.
FQB4.14.2. Interpreta o papel da presin atmosfrica
en experiencias como o experimento de Torricelli, os
hemisferios de Magdeburgo, recipientes invertidos
onde non se derrama o contido, etc., inferindo o seu
elevado valor.

CMCCT

FQB4.14.3. Describe o funcionamento bsico de

CMCCT
barmetros e manmetros xustificando a sa utilidade
en diversas aplicacins prcticas.
f

B.4.8.Fsica da atmosfera.

B4.15. Aplicar os coecementos sobre a presin

FQB4.15.1. Relaciona os fenmenos atmosfricos do
atmosfrica descricin de fenmenos meteorolxivento e a formacin de frontes coa diferenza de precos e interpretacin de mapas do tempo, recoesins atmosfricas entre distintas zonas.
cendo termos e smbolos especficos da meteoroloxa.

CMCCT

FQB4.15.2. Interpreta os mapas de isbaras que se

mostran no prognstico do tempo indicando o significado da simboloxa e os datos que aparecen nos
mesmos.

CMCCT

Bloque 5. A enerxa
f

B.5.1.Enerxas cintica e potencial. Enerxa mecnica. B5.1. Analizar as transformacins entre enerxa
FQB5.1.1. Resolve problemas de transformacins
CMCCT
cintica e enerxa potencial, aplicando o principio de
entre enerxa cintica e potencial gravitatoria, aplicanPrincipio de conservacin.
conservacin da enerxa mecnica cando se despreza
do o principio de conservacin da enerxa mecnica.
B.5.2.Formas de intercambio de enerxa: o traballo e a
a forza de rozamento, e o principio xeral de conservacalor.
cin da enerxa cando existe disipacin da mesma
FQB5.1.2. Determina a enerxa disipada en forma de CMCCT
debida ao rozamento.
calor en situacins onde dimine a enerxa mecnica.

B.5.2. Formas de intercambio de enerxa: o traballo e

a calor.

B5.2. Recoecer que a calor e o traballo son das

formas de transferencia de enerxa, identificando as
situacins nas que se producen.

Pxina 175 de 913

FQB5.2.1. Identifica a calor e o traballo como formas

de intercambio de enerxa, distinguindo as acepcins
coloquiais destes termos do significado cientfico dos
mesmos.

CMCCT

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
FQB5.2.2. Recoece en que condicins un sistema
intercambia enerxa en forma de calor ou en forma de
traballo.

B.5.3.Traballo e potencia.

B5.3. Relacionar os conceptos de traballo e potencia

na resolucin de problemas, expresando os resultados en unidades do Sistema Internacional as como
outras de uso comn.

B.5.2.Formas de intercambio de enerxa: o traballo e a B5.4. Relacionar cualitativa e cuantitativamente a

calor cos efectos que produce nos corpos: variacin
calor.
de temperatura, cambios de estado e dilatacin.
B.5.4.Efectos da calor sobre os corpos.

Competencias clave
CMCCT

FQB5.3.1. Acha o traballo e a potencia asociados a

CMCCT
unha forza, inclundo situacins nas que a forza forma
un ngulo distinto de cero co desprazamento, expresando o resultado nas unidades do Sistema Internacional ou outras de uso comn como a calora, o kWh
e o CV.
FQB5.4.1. Describe as transformacins que experimenta un corpo ao gaar ou perder enerxa, determinando a calor necesaria para que se produza unha
variacin de temperatura dada e para un cambio de
estado, representando graficamente ditas transformacins.

CMCCT

FQB5.4.2. Calcula a enerxa transferida entre corpos

a distinta temperatura e o valor da temperatura final
aplicando o concepto de equilibrio trmico.

CMCCT

FQB5.4.3. Relaciona a variacin da lonxitude dun

CMCCT
obxecto coa variacin da sa temperatura utilizando o
coeficiente de dilatacin lineal correspondente.
FQB5.4.4. Determina experimentalmente calores
CMCCT
especficas e calores latentes de substancias median- CAA
te un calormetro, realizando os clculos necesarios a
partir dos datos empricos obtidos.
f

B.5.3.Traballo e potencia.
B.5.5.Mquinas trmicas.

B.5.5.Mquinas trmicas.

B5.5. Valorar a relevancia histrica das mquinas

trmicas como desencadeantes da revolucin industrial, as como a sa importancia actual na industria e
o transporte.

B5.6. Comprender a limitacin que o fenmeno da

degradacin da enerxa supn para a optimizacin
dos procesos de obtencin de enerxa til nas mqui-

Pxina 176 de 913

FQB5.5.1. Explica ou interpreta, mediante ou a partir

de ilustracins, o fundamento do funcionamento do
motor de explosin.

CMCCT

FQB5.5.2. Realiza un traballo sobre a importancia

histrica do motor de explosin e presntao empregando as TIC.

CMCCT
CD
CCL
CSC
CCEC

FQB5.6.1. Utiliza o concepto da degradacin da

CMCCT
enerxa para relacionar a enerxa absorbida e o traballo realizado por unha mquina trmica.

Fsica e Qumica. 4 ESO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

nas trmicas, e o reto tecnolxico que supn a mello- FQB5.6.2. Emprega simulacins virtuais interactivas
ra do rendemento destas para a investigacin, a innopara determinar a degradacin da enerxa en diferenvacin e a empresa.
tes mquinas e expn os resultados empregando as
TIC.

Competencias clave
CMCCT
CD
CCL

1 de bacharelato
Fsica e Qumica. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A actividade cientfica

d
e
g
i
j
k

B1.1. Estratexias necesarias na actividade cientfica.

B1.1. Recoecer e utilizar as estratexias bsicas da

actividade cientfica como: formular problemas, emitir
hipteses, propor modelos, elaborar estratexias de
resolucin de problemas e deseos experimentais,
analizar os resultados e realizar experiencias

FQB1.1.1. Aplica habilidades necesarias para a

investigacin cientfica:fai preguntas, identifica problemas, recolle datos, realiza experiencias, desea e
argumenta estratexias de resolucin de problemas,
utiliza modelos e leis, revisa o proceso e obtn conclusins.

CAA
CCL
CMCCT
CSIEE

FQB1.1.2.Resolve exercicios numricos expresando o CAA

valor das magnitudes empregando a notacin cientfi- CMCCT
ca, estima os erros absoluto e relativo asociados e
CSIEE
contextualiza os resultados.

Pxina 177 de 913

FQB1.1.3. Efecta a anlise dimensional das ecuacins que relacionan as diferentes magnitudes nun
proceso fsico ou qumico.

CMCCT

FQB1.1.4. Distingue entre magnitudes escalares e

vectoriais e opera adecuadamente con elas.

CMCCT

FQB1.1.5. Elabora e interpreta representacins

grficas de diferentes procesos fsicos e qumicos a
partir dos datos obtidos en experiencias de laboratorio
ou virtuais e relaciona os resultados obtidos coas
ecuacins que representan as leis e principios subxacentes.

FQB1.1.6. A partir dun texto cientfico, extrae e

interpreta a informacin, argumenta con rigor e precisin utilizando a terminoloxa adecuada.

CAA
CCL
CMCCT

CAA
CCL
CD
CMCCT

Fsica e Qumica. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

d
e
g
i
j
k

B1.2. Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin

no traballo cientfico.
B1.3. Proxecto de investigacin.

b
d
e
g
i
j
k

B1.1. Estratexias necesarias na actividade cientfica.

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

B1.2. Utilizar e aplicar as Tecnoloxas da Informacin

e a Comunicacin no estudo dos fenmenos fsicos e
qumicos.

FQB1.2.1. Emprega aplicacins virtuais interactivas

para simular experimentos fsicos de difcil realizacin
no laboratorio.

CD
CMCCT

FQB1.2.2. Establece os elementos esenciais para o

deseo, a elaboracin e defensa dun proxecto de investigacin, sobre un tema de actualidade cientfica,
vinculado coa Fsica ou a Qumica, utilizando preferentemente as TIC.

B1.3. Realizar en equipo tarefas propias da investigacin cientfica.

Competencias clave

CAA
CCL
CD
CMCCT
CSIEE

FQB1.3.1. Realiza de forma cooperativa ou colabora- CAA

tiva algunhas tarefas propias da investigacin cientfi- CCL
ca: busca de informacin, prcticas de laboratorio ou
CD
pequenos proxectos de investigacin.
CMCCT
CSC
CSIEE

Bloque 2. Aspectos cuantitativos da qumica

i

B2.1. Revisin da teora atmica de Dalton.

B2.1. Explicar a teora atmica de Dalton as como as

leis bsicas asociadas ao seu establecemento.

FQB2.1.1. Xustifica a teora atmica de Dalton e a

CMCCT
discontinuidade da materia a partir das leis fundamentais da Qumica exemplificndoo con reaccins.

B2.2. Leis dos gases. Ecuacin de estado dos gases

ideais.

B2.2. Utilizar a ecuacin de estado dos gases ideais

para establecer relacins entre a presin, volume e a
temperatura.

FQB2.2.1. Determina as magnitudes que definen o

estado dun gas aplicando a ecuacin de estado dos
gases ideais.

CMCCT

FQB2.2.2. Explica razoadamente a utilidade e as

limitacins da hiptese do gas ideal.

CMCCT

B2.3. Determinacin de frmulas empricas e moleculares.

B2.3. Aplicar a ecuacin dos gases ideais para

calcular masas moleculares e determinar frmulas
moleculares.

FQB2.3.1. Determina presins totais e parciais dos

CMCCT
gases dunha mestura relacionando a presin total dun
sistema coa fraccin molar e a ecuacin de estado
dos gases ideais.
FQB2.3.2. Relaciona a frmula emprica e molecular
dun composto coa sa composicin centesimal aplicando a ecuacin de estado dos gases ideais.

B2.4. Disolucins: formas de expresar a concentracin, preparacin e propiedades coligativas.

CMCCT

B2.4. Realizar os clculos necesarios para a prepara- FQB2.4.1.Expresa a concentracin dunha disolucin CMCCT
cin de disolucins dunha concentracin dada e exen g/L, mol/L, % en peso e % en volume. Leva a cabo
presala en calquera das formas establecidas e levar a
e describe o procedemento de preparacin no labora-

Pxina 178 de 913

Fsica e Qumica. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
cabo a preparacin da mesma.

B2.4. Disolucins: formas de expresar a concentracin, preparacin e propiedades coligativas.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

torio de disolucins dunha concentracin determinada

e realiza os clculos necesarios, tanto para o caso de
solutos en estado slido como a partires doutra de
concentracin coecida.

B2.5. Explicar a variacin das propiedades coligativas FQB2.5.1. Experimenta e interpreta a variacin das
entre unha disolucin e o disolvente puro e comprobatemperaturas de fusin e ebulicin dun lquido ao que
se lle engade un soluto relacionndoo con algn prolo experimentalmente.
ceso de interese na nosa contorna.

CMCCT

FQB2.5.2. Utiliza o concepto de presin osmtica para CMCCT

describir o paso de ins a travs dunha membrana
semipermeable.
i

B2.6. Mtodos actuais para a anlise de substancias:

Espectroscopa e Espectrometra.

B2.6. Utilizar os datos obtidos mediante tcnicas

espectromtricas para calcular masas atmicas.

FQB2.6.1. Calcula a masa atmica dun elemento a

CMCCT
partir dos datos espectromtricos obtidos para os diferentes istopos do mesmo.

B2.6. Mtodos actuais para a anlise de substancias:

Espectroscopa e Espectrometra.

B2.7. Recoecer a importancia das tcnicas espectroscpicas que permiten a anlise de substancias e
as sas aplicacins para a deteccin das mesmas en
cantidades moi pequenas de mostras.

FQB2.7.1. Describe as aplicacins da espectroscopa

na identificacin de elementos e compostos.

CMCCT

Bloque 3. Reaccins qumicas

B3.1. Estequiometra das reaccins. Reactivo limitante e rendemento dunha reaccin.

B3.1. Formular e nomear correctamente as substan FQB3.1.1. Escribe e axusta e realiza ecuacins
CMCCT
cias que interveen nunha reaccin qumica dada.
qumicas sinxelas de distinto tipo (neutralizacin, oxi- CSIEE
Levar a cabo no laboratorio reaccins qumicas sinxedacin, sntese) e de interese bioqumico ou industrial.
las.

B3.1. Estequiometra das reaccins. Reactivo limitante e rendemento dunha reaccin.

B3.2. Interpretar as reaccins qumicas e resolver

problemas nos que intervean reactivos limitantes,
reactivos impuros e cuxo rendemento non sexa completo.

Pxina 179 de 913

FQB3.2.1. Interpreta unha ecuacin qumica en

termos de cantidade de materia, masa, nmero de
partculas ou volume para realizar clculos estequiomtricos na mesma.

CMCCT

FQB3.2.2. Realiza os clculos estequiomtricos

aplicando a lei de conservacin da masa a distintas
reaccins.

CMCCT

FQB3.2.3. Efecta clculos estequiomtricos nos que

intervean compostos en estado slido, lquido ou
gasoso, ou en disolucin en presenza dun reactivo
limitante ou un reactivo impuro.

CMCCT

FQB3.2.4. Aplica o rendemento dunha reaccin na

realizacin de clculos estequiomtricos.

CMCCT

Fsica e Qumica. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

B3.3. Qumica e industria.

B3.3. Identificar as reaccins qumicas implicadas na

obtencin de diferentes compostos inorgnicos relacionados con procesos industriais.

FQB3.3.1. Describe o proceso de obtencin de

CMCCT
produtos inorgnicos de alto valor engadido, analizando o seu interese industrial.

B3.3. Qumica e industria.

B3.4. Identificar os procesos bsicos da siderurxia as

como as aplicacins dos produtos resultantes.

FQB3.4.1. Explica os procesos que teen lugar nun

alto forno escribindo e xustificando as reaccins qumicas que nel se producen.

CMCCT

FQB3.4.2. Argumenta a necesidade de transformar o

ferro de fundicin en aceiro, distinguindo entre ambos
os produtos segundo a porcentaxe de carbono que
conteen.

CMCCT

FQB3.4.3. Relaciona a composicin dos distintos tipos CMCCT

de aceiro coas sas aplicacins.
i
e

B3.3. Qumica e industria.

B3.5. Valorar a importancia da investigacin cientfica

no desenvolvemento de novos materiais con aplicacins que melloren a calidade de vida.

FQB3.5.1. Analiza a importancia e a necesidade da

CCEC
investigacin cientfica aplicada ao desenvolvemento CMCCT
de novos materiais e a sa repercusin na calidade de
CSC
vida a partir de fontes de informacin cientfica.

Bloque 4. Transformacins enerxticas e espontaneidade das reaccins qumicas

i

B4.1. Sistemas termodinmicos.

B4.1. Interpretar o primeiro principio da termodinmica FQB4.1.1. Relaciona a variacin da enerxa interna
como o principio de conservacin da enerxa en sisnun proceso termodinmico coa calor absorbida ou
temas nos que se producen intercambios de calor e
desprendida e o traballo realizado no proceso.
traballo.

B4.2. Primeiro principio da termodinmica. Enerxa

interna.

B4.2. Recoecer a unidade da calor no Sistema

Internacional e o seu equivalente mecnico.

B4.3. Entalpa. Ecuacins termoqumicas.

B4.3. Interpretar ecuacins termoqumicas e distinguir FQB4.3.1. Expresa as reaccins mediante ecuacins
termoqumicas debuxando e interpretando os diagraentre reaccins endotrmicas e exotrmicas.
mas entlpicos asociados.

B4.4. Lei de Hess.

B4.4. Describir as posibles formas de calcular a

entalpa dunha reaccin qumica.

FQB4.4.1. Calcula a variacin de entalpa dunha

CMCCT
reaccin aplicando a lei de Hess, coecendo as entalpas de formacin ou as enerxas de ligazn asociadas a unha transformacin qumica dada e interpreta
o seu signo.

B4.5. Segundo principio da termodinmica. Entropa.

B4.5. Dar resposta a cuestins conceptuais sinxelas

sobre o segundo principio da termodinmica en rela-

FQB4.5.1. Pred a variacin de entropa nunha reac- CMCCT

cin qumica dependendo da molecularidade e estado

Pxina 180 de 913

CMCCT

FQB4.2.1. Explica razoadamente o procedemento

CMCCT
para determinar o equivalente mecnico da calor tomando como referente aplicacins virtuais interactivas
asociadas ao experimento de Joule.
CMCCT

Fsica e Qumica. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
cin aos procesos espontneos.

B4.6. Factores que interveen na espontaneidade

dunha reaccin qumica. Enerxa de Gibbs.

B4.6. Predicir, de forma cualitativa e cuantitativa, a

espontaneidade dun proceso qumico en determinadas condicins a partir da enerxa de Gibbs.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

dos compostos que interveen.

FQB4.6.1. Identifica a enerxa de Gibbs coa magnitude que informa sobre a espontaneidade dunha reaccin qumica.

CMCCT

FQB4.6.2. Xustifica a espontaneidade dunha reaccin CMCCT

qumica en funcin dos factores entlpicos, entrpicos
e da temperatura.
i

e
g
h
i
j

B4.6. Factores que interveen na espontaneidade

dunha reaccin qumica. Enerxa de Gibbs.

B4.7. Consecuencias sociais e medioambientais das

reaccins qumicas de combustin.

B4.7. Distinguir os procesos reversibles e irreversibles FQB4.7.1. Expn situacins reais ou figuradas en que CMCCT
e a sa relacin coa entropa e o segundo principio da
se pon de manifesto o segundo principio da termodinmica, asociando o concepto de entropa coa irretermodinmica.
versibilidade dun proceso.

B4.8. Analizar a influenza das reaccins de combustin a nivel social, industrial e medioambiental e as
sas aplicacins.

FQB4.7.2. Relaciona o concepto de entropa coa

espontaneidade dos procesos irreversibles.

CMCCT

FQB4.8.1. Analiza as consecuencias do uso de

combustibles fsiles, relacionando as emisins de
CO2 co seu efecto na calidade de vida, o efecto invernadoiro,o quecemento global, a reducin dos recursos naturais e outros a partires de distintas fontes
de informacin.Propn actitudes sustentables para
minorar estes efectos.

CCL
CMCCT
CSC
CSIEE

Bloque 5. Qumica do carbono

i

B5.1. Enlaces do tomo de carbono.

B5.2. Compostos de carbono: hidrocarburos.
B5.3. Formulacin e nomenclatura IUPAC dos compostos do carbono.

B5.1. Recoecer hidrocarburos saturados e insaturados e aromticos relacionndoos con compostos de

interese biolxico e industrial.

FQB5.1.1. Formula e nomea segundo as normas da

IUPAC: hidrocarburos de cadea aberta e cerrada e
derivados aromticos.

CMCCT

B5.3. Formulacin e nomenclatura IUPAC dos compostos do carbono.

B5.4. Compostos de carbono nitroxenados e osixenados.

B5.2. Identificar compostos orgnicos que contean

funcins osixenadas e nitroxenadas.

FQB5.2.1. Formula e nomea segundo as normas da

IUPAC: compostos orgnicos sinxelos cunha funcin
osixenada ou nitroxenada.

CMCCT

B5.5. Isomera estrutural.

B5.3. Representar os diferentes tipos de isomera.

FQB5.3.1. Representa os diferentes ismeros dun

composto orgnico.

CMCCT

B5.6. O petrleo e os novos materiais.

B5.4. Explicar os fundamentos qumicos relacionados

coa industria do petrleo e do gas natural.

FQB5.4.1. Describe o proceso de obtencin do gas

natural e dos diferentes derivados do petrleo a nivel
industrial e a sa repercusin ambiental.

CMCCT
CSC

Pxina 181 de 913

Fsica e Qumica. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
FQB5.4.2. Explica a utilidade das diferentes fraccins
do petrleo.

Competencias clave
CMCCT

i
e

B5.7. Aplicacins e propiedades dos compostos do

carbono.

B5.5. Diferenciar as diferentes estruturas que presenta o carbono no grafito, diamante, grafeno, fullereno e
nanotubos relacionndoo coas sas aplicacins.

FQB5.5.1. Identifica as formas alotrpicas do carbono CMCCT

relacionndoas coas propiedades fsico-qumicas e as
sas posibles aplicacins.

d
e
h
i
j

B5.7. Aplicacins e propiedades dos compostos do

carbono.

B5.6. Valorar o papel da qumica do carbono nas

nosas vidas e recoecer a necesidade de adoptar
actitudes e medidas medioambientalmente sustentables.

FQB5.6.1. A partires dunha fonte de informacin,

CCL
elabora un informe no que se analice e xustifique a
CMCCT
importancia da qumica do carbono e a sa incidencia
CSC
na calidade de vida

FQB5.6.2.Relaciona as reaccins de condensacin e

combustin con procesos que ocorren a nivel biolxico.

CMCCT

Bloque 6. Cinemtica
i
h

B6.1. Sistemas de referencia inerciais. Principio de

relatividade de Galileo.

B6.1. Distinguir entre sistemas de referencia inerciais

e non inerciais.

FQB6.1.1. Analiza o movemento dun corpo en situa- CMCCT

cins cotis razoando se o sistema de referencia elixido inercial ou non inercial.
FQB6.1.2. Xustifica a viabilidade dun experimento que CMCCT
distinga se un sistema de referencia se atopa en repouso ou se move con velocidade constante.

B6.1. Sistemas de referencia inerciais. Principio de

relatividade de Galileo.

B6.2. Representar graficamente as magnitudes

vectoriais que describen o movementos nun sistema
de referencia adecuado.

FQB6.2.1. Describe o movemento dun corpo a partir

dos seus vectores de posicin, velocidade e aceleracin nun sistema de referencia dado.

CMCCT

B6.2. Movementos rectilneo e circular.

B6.3. Recoecer as ecuacins dos movementos

rectilneo e circular e aplicalas a situacins concretas.

FQB6.3.1. Obtn as ecuacins que describen a

velocidade e a aceleracin dun corpo a partir da expresin do vector de posicin en funcin do tempo.

CMCCT

FQB6.3.2. Resolve exercicios prcticos de cinemtica CMCCT

en das dimensins (movemento dun corpo nun plano) aplicando as ecuacins dos movementos rectilneo uniforme (M.R.U) e movemento rectilneo uniformemente acelerado (M.R.U.A.).
FQB6.3.3. Realiza e describe experiencias que
CMCCT
permitan analizar os movementos rectilneo ou circular
e determina as magnitudes involucradas.
i

B6.2. Movementos rectilneo e circular.

B6.4. Interpretar representacins grficas dos move-

Pxina 182 de 913

FQB6.4.1. Interpreta as grficas que relacionan as

CMCCT

Fsica e Qumica. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
mentos rectilneo e circular.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

variables implicadas nos movementos M.R.U.,

M.R.U.A. e circular uniforme (M.C.U.) aplicando as
ecuacins adecuadas para obter os valores do espazo
percorrido, a velocidade e a aceleracin.

B6.2. Movementos rectilneo e circular.

B6.5. Determinar velocidades e aceleracins instant- FQB6.5.1. Formulado un suposto, identifica o tipo ou CMCCT
neas a partir da expresin do vector de posicin en
tipos de movementos implicados, e aplica as ecuacins da cinemtica para realizar predicins acerca da
funcin do tempo.
posicin e velocidade do mbil.

B6.3. Movemento circular uniformemente acelerado.

B6.6. Describir o movemento circular uniformemente

acelerado e expresar a aceleracin en funcin das
sas compoentes intrnsecas.

FQB6.6.1. Identifica as compoentes intrnsecas da

aceleracin en distintos casos prcticos e aplica as
ecuacins que permiten determinar o seu valor.

B6.3. Movemento circular uniformemente acelerado.

B6.7. Relacionar nun movemento circular as magnitudes angulares coas lineais.

FQB6.7.1. Relaciona as magnitudes lineais e angula- CMCCT

res para un mbil que describe unha traxectoria circular, establecendo as ecuacins correspondentes.

g
i

B6.4. Composicin dos movementos rectilneo uniforme e rectilneo uniformemente acelerado.

B6.8. Identificar o movemento non circular dun mbil

nun plano como a composicin de dous movementos
unidimensionais rectilneo uniforme (MRU) e/ou rectilneo uniformemente acelerado (M.R.U.A.).

FQB6.8.1. Recoece movementos compostos, esta CMCCT

blece as ecuacins que os describen, calcula o valor
de magnitudes tales como alcance e altura mxima,
as como valores instantneos de posicin, velocidade
e aceleracin.

CMCCT

FQB6.8.2. Resolve problemas relativos composicin CMCCT

de movementos descompondoos en dous movementos rectilneos.

B6.5. Descricin do movemento harmnico simple

(MAS).

FQB6.8.3. Emprega simulacins virtuais interactivas

para resolver supostos prcticos reais, determinando
condicins iniciais, traxectorias e puntos de encontro
dos corpos implicados.

CD
CMCCT

B6.9. Interpretar o significado fsico dos parmetros

FQB6.9.1. Desea, realiza e describe experiencias
que describen o movemento harmnico simple
que poan de manifesto o movemento harmnico
(M.A.S) e asocialo ao movemento dun corpo que oscisimple (M.A.S) e determina as magnitudes involucrale.
das.

CCL
CMCCT
CSIEE

FQB6.9.2. Interpreta o significado fsico dos parmetros que aparecen na ecuacin do movemento harmnico simple.

CMCCT

FQB6.9.3. Pred a posicin dun oscilador harmnico

simple coecendo a amplitude, a frecuencia, o pero-

CMCCT

Pxina 183 de 913

Fsica e Qumica. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

do e a fase inicial.
FQB6.9.4. Obtn a posicin, velocidade e aceleracin CMCCT
nun movemento harmnico simple aplicando as ecuacins que o describen.
FQB6.9.5. Analiza o comportamento da velocidade e
da aceleracin dun movemento harmnico simple en
funcin da elongacin.

CMCCT

FQB6.9.6. Representa graficamente a posicin, a

velocidade e a aceleracin do movemento harmnico
simple (M.A.S.) en funcin do tempo comprobando a
sa periodicidade.

CMCCT

FQB7.1.1. Representa todas as forzas que actan

sobre un corpo, obtendo a resultante e extraendo
consecuencias sobre o seu estado de movemento.

CMCCT

FQB7.1.2. Debuxa o diagrama de forzas dun corpo

situado no interior dun ascensor en diferentes situacins de movemento, calculando a sa aceleracin a
partir das leis da dinmica.

CMCCT

Bloque 7. Dinmica
i

B7.1. A forza como interaccin.

B7.2 Leis de Newton.

B7.2 Leis de Newton.

B7.3. Forzas de contacto. Dinmica de corpos ligados.

B7.1. Identificar todas as forzas que actan sobre un

corpo.

B7.2. Resolver situacins desde un punto de vista

dinmico que involucran planos inclinados e /ou poleas.

FQB7.2.1. Calcula o mdulo do momento dunha forza CMCCT

en casos prcticos sinxelos.
FQB7.2.2. Resolve supostos nos que aparezan forzas CMCCT
de rozamento en planos horizontais ou inclinados,
aplicando as leis de Newton.
FQB7.2.3. Relaciona o movemento de varios corpos
unidos mediante cordas tensas e poleas coas forzas
que actan sobre cada un dos corpos.

B7.4. Forzas elsticas. Dinmica do M.A.S.

B7.3. Recoecer as forzas elsticas en situacins

cotis e describir os seus efectos.

FQB7.3.1. Determina experimentalmente a constante CMCCT

elstica dun resorte aplicando a lei de Hooke e calcula
a frecuencia coa que oscila unha masa coecida unida a un extremo do citado resorte.
FQB7.3.2. Demostra que a aceleracin dun movemento harmnico simple (M.A.S.) proporcional ao
desprazamento empregando a ecuacin fundamental
da Dinmica.

Pxina 184 de 913

CMCCT

CMCCT

Fsica e Qumica. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
FQB7.3.3. Estima o valor da gravidade facendo un
estudo do movemento do pndulo simple.

B7.5. Sistema de das partculas.

B7.6. Conservacin do momento lineal e impulso
mecnico.

B7.4. Aplicar o principio de conservacin do momento

lineal a sistemas de dous corpos e predicir o movemento dos mesmos a partir das condiciones iniciais.

Competencias clave
CMCCT

FQB7.4.1. Establece a relacin entre impulso mecni- CMCCT

co e momento lineal aplicando a segunda lei de Newton.
FQB7.4.2. Explica o movemento de dous corpos en
CMCCT
casos prcticos como colisins e sistemas de propulsin mediante o principio de conservacin do momento lineal.

B7.7. Dinmica do movemento circular uniforme.

B7.5. Xustificar a necesidade de que existan forzas

para que se produza un movemento circular.

FQB7.5.1. Aplica o concepto de forza centrpeta para CMCCT

resolver e interpretar casos de mbiles en curvas e en
traxectorias circulares.

B7.8. Leis de Kepler.

B7.6. Contextualizar as leis de Kepler no estudo do

movemento planetario.

FQB7.6.1. Comproba as leis de Kepler a partir de

tboas de datos astronmicos correspondentes ao
movemento dalgns planetas.

CMCCT

FQB7.6.2. Describe o movemento orbital dos planetas CCEC

do Sistema Solar aplicando as leis de Kepler e extrae CMCCT
conclusins acerca do perodo orbital dos mesmos.
i

B7.9. Forzas centrais. Momento dunha forza e momento angular. Conservacin do momento angular.

B7.7. Asociar o movemento orbital coa actuacin de

FQB7.7.1. Aplica a lei de conservacin do momento
CMCCT
angular ao movemento elptico dos planetas, relacioforzas centrais e a conservacin do momento angular.
nando valores do radio orbital e da velocidade en diferentes puntos da rbita.
FQB7.7.2. Utiliza a lei fundamental da dinmica para
explicar o movemento orbital de diferentes corpos
como satlites, planetas e galaxias, relacionando o
radio e a velocidade orbital coa masa do corpo central.

B7.10. Lei de Gravitacin Universal.

B7.11. Interaccin electrosttica: lei de Coulomb.

B7.8. Determinar e aplicar a lei de Gravitacin Univer- FQB7.8.1. Expresa a forza da atraccin gravitatoria
sal estimacin do peso dos corpos e interaccin
entre dous corpos calquera, coecidas as variables
entre corpos celestes tendo en conta o seu carcter
das que depende, establecendo como inciden os
vectorial.
cambios nestas sobre aquela.

B7.9. Enunciar a lei de Coulomb e caracterizar a

Pxina 185 de 913

CMCCT

CMCCT

FQB7.8.2. Compara o valor da atraccin gravitatoria

da Terra sobre un corpo na sa superficie coa accin
de corpos afastados sobre o mesmo corpo.

CMCCT

FQB7.9.1. Compara a lei de Newton da Gravitacin

Universal e a de Coulomb, establecendo diferenzas e

CCEC

Fsica e Qumica. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin
interaccin entre das cargas elctricas puntuais.

Estndares de aprendizaxe
semellanzas entre elas.

Competencias clave
CMCCT

FQB7.9.2. Acha a forza neta que un conxunto de

CMCCT
cargas exerce sobre unha carga problema utilizando a
lei de Coulomb.
i

B7.10. Lei de Gravitacin Universal.

B7.11. Interaccin electrosttica: lei de Coulomb.

B7.10. Valorar as diferenzas e semellanzas entre a

interaccin elctrica e gravitatoria.

FQB7.10.1. Determina as forzas electrosttica e

CMCCT
gravitatoria entre das partculas de carga e masa
coecidas e compara os valores obtidos, extrapolando
conclusins ao caso dos electrns e o ncleo dun
tomo.

Bloque 8. Enerxa
i

B8.1. Enerxa mecnica e traballo.

B8.2. Teorema das forzas vivas.

B8.1. Establecer a lei de conservacin da enerxa

mecnica e aplicala resolucin de casos prcticos.

FQB8.1.1. Aplica o principio de conservacin da

enerxa para resolver problemas mecnicos, determinando valores de velocidade e posicin, as como de
enerxa cintica e potencial.

CMCCT

FQB8.1.2. Relaciona o traballo que realiza unha forza CMCCT

sobre un corpo coa variacin da sa enerxa cintica e
determina algunha das magnitudes implicadas.
i

B8.3. Sistemas conservativos.

B8.2. Recoecer sistemas conservativos como

aqueles para os que posible asociar unha enerxa
potencial e representar a relacin entre traballo e
enerxa.

FQB8.2.1. Clasifica en conservativas e non conservativas, as forzas que interveen nun suposto terico
xustificando as transformacins enerxticas que se
producen e a sa relacin co traballo.

CMCCT

B8.4. Enerxa cintica e potencial do movemento

harmnico simple.

B8.3. Describir as transformacins enerxticas que

teen lugar nun oscilador harmnico.

FQB8.3.1. Estima a enerxa almacenada nun resorte

en funcin da elongacin, coecida a sa constante
elstica.

CMCCT

FQB8.3.2. Calcula as enerxas cintica, potencial e

mecnica dun oscilador harmnico aplicando o principio de conservacin da enerxa e realiza a representacin grfica correspondente.

CMCCT

FQB8.4.1. Asocia o traballo necesario para trasladar

unha carga entre dous puntos dun campo elctrico
coa diferenza de potencial existente entre eles permitindo a determinacin da enerxa implicada no proceso.

CMCCT

B8.5. Diferenza de potencial elctrico.

B8.4. Vincular a diferenza de potencial elctrico co

traballo necesario para transportar unha carga entre
dous puntos dun campo elctrico e coecer a sa
unidade no Sistema Internacional.

Pxina 186 de 913

2.1.12 Fsica
Introducin
A Fsica est presente en todas as nosas actividades diarias; parte de todos os sucesos naturais e de aqueles inventos que axudaron ao home a conseguir progreso tecnolxico e mellorar as sas condicins de vida. Aproveitando os coecementos fsicos modernos facilitouse a elaboracin dos produtos necesarios para a humanidade: chegouse la, colocronse satlites de comunicacins en rbita, mellorouse o desenvolvemento dos autombiles, cocese con anticipacin a formacin
de furacns e, en xeral, o estado do tempo, fabrcanse mellores electrodomsticos, barcos, avins, maquinarias pesadas e todos aqueles artefactos que o home puxo ao seu servizo na industria.
Polo seu carcter altamente formal, a materia de Fsica proporciona ao alumnado unha eficaz ferramenta de anlise e recoecemento, cuxo mbito de aplicacin transcende os obxectivos da mesma. A Fsica no segundo curso de Bacharelato
esencialmente acadmica e debe abarcar todo o espectro de coecemento da fsica con rigor, de forma que se asenten as bases metodolxicas introducidas nos cursos anteriores. sa vez, debe dotar ao alumno de novas aptitudes que o capaciten para a sa seguinte etapa de formacin, con independencia da relacin que esta poida ter coa Fsica.
A materia estrutrase en 6 bloques de contidos nos que aparecen interrelacionados todos os elementos do currculo. O primeiro bloque est dedicado actividade cientfica e constite o eixe metodolxico da rea, sendo necesario que se traballe de
forma simultnea con cada un dos bloques restantes. O ensino-aprendizaxe da Fsica implica a identificacin e anlise de problemas, emitindo hipteses fundamentadas, recollendo datos (FSB1.1.1.) que inclan a elaboracin e interpretacin de representacins grficas a partir de datos experimentais e relacionndoas coas ecuacins matemticas que representan as leis e os principios fsicos subxacentes (FSB1.1.4), as como a busca, anlise e elaboracin de informacin, sendo de interese
o emprego das TIC tanto como ferramenta para a obtencin de datos, o tratamento da informacin, a anlise dos resultados e a presentacin de conclusins, como para o emprego de aplicacins informticas de simulacin de experimentos fsicos
que sera dificultoso desenvolver no laboratorio real (FSB1.2.1.)
O segundo bloque trata a interaccin gravitatoria, facendo especial nfase no concepto de campo, a fin de poder desenvolver no bloque 3 os campos elctrico e magntico.
O bloque 4 cntrase no estudo dos fenmenos ondulatorios. O concepto de onda non se estuda en cursos anteriores e necesita, polo tanto, un enfoque secuencial. En primeiro lugar, trtase desde un punto de vista descritivo e, a continuacin, desde un punto de vista funcional. Como casos prcticos concretos estdanse o son e, de forma mis ampla, a luz como onda electromagntica.
No bloque 5 trtase a ptica xeomtrica, restrinxida ao marco da aproximacin paraxial. As ecuacins dos sistemas pticos presntanse desde un punto de vista operativo, con obxecto de proporcionar ao alumno unha ferramenta de anlise de sistemas pticos complexos.
A secuencia de bloques anterior permite introducir a gran unificacin da Fsica do sculo XIX e xustificar a denominacin de ondas electromagnticas.
O ltimo bloque dedcase Fsica do sculo XX. Os principais conceptos introdcense empiricamente, propoendo situacins que requiren unicamente as ferramentas matemticas bsicas, sen perder por iso rigorosidade. A Teora Especial da Relatividade e a Fsica Cuntica presntanse como alternativas necesarias insuficiencia da denominada fsica clsica para resolver determinados feitos experimentais. Neste apartado, introdcense, tamn, os rudimentos do lser, unha ferramenta
coti na actualidade.
En todos os bloques, a complexidade matemtica de determinados aspectos non debe ser obstculo para a comprensin conceptual de postulados e leis que xa pertencen ao sculo pasado. Por outro lado, o uso de aplicacins virtuais interactivas
suple satisfactoriamente a posibilidade de comprobar experimentalmente os fenmenos fsicos estudados.
Os estndares de aprendizaxe avaliables desta materia deseronse de xeito que a resolucin dos supostos propostos require o coecemento dos contidos avaliados, as como un emprego consciente, controlado e eficaz das capacidades adquiridas nos cursos anteriores.
A pesares de que a competencia matemtica e competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa est presente en todos os estndares, esta materia tamn contribe, de xeito importante, ao desenvolvemento do resto das competencias clave. As, traballo en equipo para a realizacin das experiencias axudar ao alumnado a acadar as competencias sociais e cvicas; a anlise dos textos cientficos, a argumentacin e defensa de proxectos ou a interpretacin da informacin afianzarn os hbitos
de lectura; o deseo de experiencias e pequenas investigacins fomentarn a autonoma na aprendizaxe, aprender a aprender, e o esprito crtico; a herdanza histrica (a ciencia na cultura europea) ou a esttica nas presentacins contribuirn
competencia conciencia e expresins culturais; o emprego de aplicacins interactivas axudar ao desenvolvemento da competencia dixital; a aplicacin mtodo cientfico e a avaliacin de resultados axudarn organizacin da propia aprendizaxe;
e, por suposto, a argumentacin, a interpretacin da informacin e a exposicin de resultados desenvolven a competencia comunicacin lingstica.

2 de bacharelato
Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. A actividade cientfica

b
d

B1.1. Estratexias propias da actividade cientfica.

B1.1. Recoecer e utilizar as estratexias bsicas da

actividade cientfica.

Pxina 187 de 913

FSB1.1.1. Aplica habilidades necesarias para a investi- CCL

gacin cientfica, propoendo preguntas, identificando e CMCCT
analizando problemas, emitindo hipteses fundamenta-

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

das, recollendo datos, analizando tendencias a partir de CSC

modelos, deseando e propoendo estratexias de ac CSIEE
tuacin.

g
i
j

FSB1.1.2. Efecta a anlise dimensional das ecuacins CAA

que relacionan as diferentes magnitudes nun proceso CMCCT
fsico.
FSB1.1.3. Resolve exercicios nos que a informacin
CAA
debe deducirse a partir dos datos proporcionados e das CMCCT
ecuacins que rexen o fenmeno e contextualiza os
resultados.
FSB1.1.4. Elabora e interpreta representacins grficas CAA
de das e tres variables a partir de datos experimentais CMCCT
e relacinaas coas ecuacins matemticas que representan as leis e os principios fsicos subxacentes.
g
i
j

B1.2. Tecnoloxas da Informacin e a Comunicacin.

B1.2. Coecer, utilizar e aplicar as Tecnoloxas da

Informacin e a Comunicacin no estudo dos fenmenos fsicos.

FSB1.2.1. Utiliza aplicacins virtuais interactivas para

simular experimentos fsicos de difcil implantacin no
laboratorio.

CD
CMCCT

FSB1.2.2. Analiza a validez dos resultados obtidos e

elabora un informe final facendo uso das TIC comunicando tanto o proceso como as conclusins obtidas.

CD
CCL
CMCCT
CSIEE

FSB1.2.3. Identifica as principais caractersticas ligadas CD

fiabilidade e obxectividade do fluxo de informacin
CMCCT
cientfica existente en internet e outros medios dixitais.

B1.1. Estratexias necesarias na actividade cientfica.

B1.3. Realizar de forma cooperativa tarefas propias da

investigacin cientfica.

Pxina 188 de 913

FSB1.2.4. Selecciona, comprende e interpreta informacin relevante nun texto de divulgacin cientfica e
transmite as conclusins obtidas utilizando a linguaxe
oral e escrita con propiedade.

CAA
CCL
CD
CMCCT

FQB1.3.1. Realiza de forma cooperativa algunhas

tarefas propias da investigacin cientfica: busca de
informacin, prcticas de laboratorio ou pequenos proxectos de investigacin.

CAA
CCL
CD
CMCCT
CSC
CSIEE

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 2. Interaccin gravitatoria

i
j

B2.1. Campo gravitatorio.

B2.2. Campos de forza conservativos.
B2.3. Intensidade do campo gravitatorio.
B2.4. Potencial gravitatorio.

B2.1. Asociar o campo gravitatorio existencia de

masa e caracterizalo pola intensidade do campo e o
potencial.

FSB2.1.1. Diferenza entre os conceptos de forza e

campo, establecendo unha relacin entre intensidade
do campo gravitatorio e a aceleracin da gravidade.

CMCCT

FSB2.1.2. Representa o campo gravitatorio mediante

as lias de campo e as superficies de enerxa equipotencial.

CCEC
CMCCT

i
j

B2.4. Potencial gravitatorio.

B2.2. Recoecer o carcter conservativo do campo

FSB2.2.1. Xustifica o carcter conservativo do campo
CMCCT
gravitatorio pola sa relacin cunha forza central e asogravitatorio e determina o traballo realizado polo campo
ciarlle, en consecuencia, un potencial gravitatorio.
a partir das variacins de enerxa potencial.

i
j

B2.5. Enerxa potencial gravitatoria.

B2.6. Lei de conservacin da enerxa.

B2.3. Interpretar as variacins de enerxa potencial e o

signo da mesma en funcin da orixe de coordenadas
enerxticas elixida.

FSB2.3.1. Calcula a velocidade de escape dun corpo

aplicando o principio de conservacin da enerxa mecnica.

CMCCT

i
j

B2.6. Lei de conservacin da enerxa.

B2.4. Xustificar as variacins enerxticas dun corpo en

movemento no seo de campos gravitatorios.

FSB2.4.1. Aplica a lei de conservacin da enerxa ao

movemento orbital de diferentes corpos como satlites,
planetas e galaxias.

CMCCT

i
j

B2.7. Relacin entre enerxa e movemento orbital.

B2.5. Relacionar o movemento orbital dun corpo co

radio da rbita e a masa xeradora do campo.

FSB2.5.1. Deduce, a partir da lei fundamental da

CMCCT
dinmica, a velocidade orbital de un corpo, e relacinaa
co radio da rbita e a masa do corpo.
FSB2.5.2. Identifica a hiptese da existencia de materia CMCCT
escura a partir dos datos de rotacin de galaxias e a
masa do buraco negro central.

i
j

B2.8. Satlite. Tipos de satlites.

B2.6. Coecer a importancia dos satlites artificiais de

comunicacins, GPS e meteorolxicos e as caractersticas das sas rbitas.

FSB2.6.1. Utiliza aplicacins virtuais interactivas para o

estudo de satlites de rbita media (MEO), rbita baixa
(LEO) e de rbita xeoestacionaria (GEO) extraendo
conclusins.

CD
CMCCT

i
j

B2.9. Caos determinista.

B2.7. Interpretar o caos determinista no contexto da

interaccin gravitatoria.

FSB2.7.1. Describe a dificultade de resolver o move CMCCT

mento de tres corpos sometidos interaccin gravitatoria mutua utilizando o concepto de caos.

Bloque 3. Interaccin electromagntica

i
j

B3.1. Campo elctrico.

B3.2. Intensidade do campo.

B3.1.Asociar o campo elctrico existencia de carga e

caracterizalo pola intensidade de campo e o potencial.

Pxina 189 de 913

FSB3.1.1. Relaciona os conceptos de forza e campo,

establecendo a relacin entre intensidade do campo
elctrico e carga elctrica.

CMCCT

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

i
j

Contidos

B3.3. Potencial elctrico.

Criterios de avaliacin

B3.2. Recoecer o carcter conservativo do campo

elctrico pola sa relacin cunha forza central e asociarlle, en consecuencia, un potencial elctrico.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

FSB3.1.2. Utiliza o principio de superposicin para o

clculo de campos e potenciais elctricos creados por
unha distribucin de cargas puntuais.

CMCCT

FSB3.2.1. Representa graficamente o campo creado

por unha carga puntual, inclundo as lias de campo e
as superficies de enerxa equipotencial.

CCEC
CMCCT

FSB3.2.2. Compara os campos elctrico e gravitatorio

establecendo analoxas e diferenzas entre eles.

CMCCT

i
j

B3.4. Diferenza de potencial.

B3.3. Caracterizar o potencial elctrico en diferentes

puntos dun campo xerado por unha distribucin de cargas puntuais e describir o movemento dunha carga
cando se deixa libre no campo.

FSB3.3.1. Analiza cualitativamente a traxectoria dunha CMCCT

carga situada no seo dun campo xerado por unha distribucin de cargas, a partir da forza neta que se exerce
sobre ela.

i
j
k

B3.5. Enerxa potencial elctrica.

B3.4. Interpretar as variacins de enerxa potencial

dunha carga en movemento no seo de campos electrostticos en funcin da orixe de coordenadas enerxticas elixida.

FSB3.4.1. Calcula o traballo necesario para transportar

unha carga entre dous puntos dun campo elctrico creado por unha ou mis cargas puntuais a partir da diferenza de potencial.

CMCCT

FSB3.4.2. Pred o traballo que se realizar sobre unha CMCCT

carga que se move nunha superficie de enerxa equipotencial e discteo no contexto de campos conservativos.
i
j

B3.6. Fluxo elctrico e Lei de Gauss.

B3.5. Asociar as lias de campo elctrico co fluxo a

FSB3.5.1 Calcula o fluxo do campo elctrico a partir da
travs dunha superficie pechada e establecer o teorecarga que o crea e a superficie que atravesan as lias
ma de Gauss para determinar o campo elctrico creado
do campo.
por unha esfera cargada.

CMCCT

i
j

B3.7. Aplicacins do teorema de Gauss.

B3.6. Valorar o teorema de Gauss como mtodo de

clculo de campos electrostticos.

CMCCT

i
j

B3.8. Equilibrio electrosttico.

B3.9. Gaiola de Faraday.

B3.7. Aplicar o principio de equilibrio electrosttico para FSB3.7.1. Explica o efecto da Gaiola de Faraday
explicar a ausencia de campo elctrico no interior dos
utilizando o principio de equilibrio electrosttico e recoceo en situacins cotis como o mal funcionamento
condutores e asciao a casos concretos da vida coti.
dos mbiles en certos edificios ou o efecto dos raios
elctricos nos avins.

i
j

B3.10. Campo magntico.

B3.11. Efecto dos campos magnticos sobre cargas en
movemento.

B3.8. Predicir o movemento dunha partcula cargada no FSB3.8.1. Describe o movemento que realiza unha
CMCCT
carga cando penetra nunha rexin onde existe un camseo dun campo magntico.
po magntico e analiza casos prcticos concretos como
os espectrmetros de masas e os aceleradores de partculas.

Pxina 190 de 913

FSB3.6.1. Determina o campo elctrico creado por

unha esfera cargada aplicando o teorema de Gauss.

CMCCT

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

i
j

B3.12. Campo creado por distintos elementos de

corrente.

B3.9. Comprender e comprobar que as correntes

elctricas xeran campos magnticos.

FSB3.9.1. Relaciona as cargas en movemento coa

creacin de campos magnticos e describe as lias do
campo magntico que crea unha corrente elctrica rectilnea.

CMCCT

g
i
j

B3.10. Campo magntico.

B3.11. Efecto dos campos magnticos sobre cargas en
movemento.

B3.10. Recoecer a forza de Lorentz como a forza que

se exerce sobre unha partcula cargada que se move
nunha rexin do espazo onde actan un campo elctrico e un campo magntico.

FSB3.10.1. Calcula o radio da rbita que describe unha CMCCT

partcula cargada cando penetra cunha velocidade determinada nun campo magntico coecido aplicando a
forza de Lorentz.
FSB3.10.2. Utiliza aplicacins virtuais interactivas para
comprender o funcionamento dun ciclotrn e calcula a
frecuencia propia da carga cando se move no seu interior.

CD
CMCCT

FSB3.10.3. Establece a relacin que debe existir entre

o campo magntico e o campo elctrico para que unha
partcula cargada se mova con movemento rectilneo
uniforme aplicando a lei fundamental da dinmica e a
lei de Lorentz.

CMCCT

i
j

B3.13. O campo magntico como campo non conserva- B3.11. Interpretar o campo magntico como campo non FSB3.11.1. Analiza o campo elctrico e o campo
conservativo e a imposibilidade de asociarlle unha
magntico desde o punto de vista enerxtico tendo en
tivo.
conta os conceptos de forza central e campo conservaenerxa potencial.
tivo.

CMCCT

i
j

B3.14. Inducin electromagntica.

CMCCT

B3.12. Describir o campo magntico orixinado por unha FSB3.12.1. Establece, nun punto dado do espazo, o
corrente rectilnea, por unha espira de corrente ou por
campo magntico resultante debido a dous ou mis
condutores rectilneos polos que circulan correntes
un solenoide nun punto determinado.
elctricas.
FSB3.12.2. Caracteriza o campo magntico creado por
unha espira e por un conxunto de espiras.

CMCCT

i
j

B3.15. Forza magntica entre condutores paralelos.

B3.13. Identificar e xustificar a forza de interaccin

entre dous condutores rectilneos e paralelos.

FSB3.13.1. Analiza e calcula a forza que se establece

entre dous condutores paralelos, segundo o sentido da
corrente que os percorra, realizando o diagrama correspondente.

CMCCT

i
j

B3.16. Lei de Ampre.

B3.14. Coecer que o amperio unha unidade fundamental do Sistema Internacional.

FSB3.14.1. Xustifica a definicin de amperio a partir da

forza que se establece entre dous condutores rectilneos e paralelos.

CMCCT

i
j

B3.16. Lei de Ampre.

B3.15. Valorar a lei de Ampre como mtodo de clculo FSB3.15.1. Determina o campo que crea unha corrente CMCCT
rectilnea de carga aplicando a lei de Ampre e exprde campos magnticos.
sao en unidades do Sistema Internacional.

Pxina 191 de 913

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

i
j

B3.17. Fluxo magntico.

B3.16. Relacionar as variacins do fluxo magntico coa FSB3.16.1. Establece o fluxo magntico que atravesa
CMCCT
creacin de correntes elctricas e determinar o sentido
unha espira que se atopa no seo dun campo magntico
das mesmas.
e exprsao en unidades do Sistema Internacional.

g
i
j

B3.18. Leis de Faraday-Henry e Lenz.

B3.19. Forza electromotriz.

B3.17. Explicar as experiencias de Faraday e de Henry

que levaron a establecer as leis de Faraday e Lenz.

i
j

B3.20. Xerador de corrente alterna. Elementos.

B3.21. Corrente alterna. Magnitudes que a caracterizan.

B3.18. Identificar os elementos fundamentais de que

consta un xerador de corrente alterna e a sa funcin.

FSB3.17.1. Calcula a forza electromotriz inducida nun

circuto e estima a direccin da corrente elctrica aplicando as leis de Faraday e Lenz.

CMCCT

FSB3.17.2. Emprega aplicacins virtuais interactivas

para reproducir as experiencias de Faraday e Henry e
deduce experimentalmente as leis de Faraday e Lenz.

CD
CMCCT

FSB3.18.1. Demostra o carcter peridico da corrente CMCCT

alterna nun alternador a partir da representacin grfica
da forza electromotriz inducida en funcin do tempo.
FSB3.18.2. Infire a producin de corrente alterna nun
alternador tendo en conta as leis da inducin.

CMCCT

Bloque 4. Ondas
d
i
j

B4.1. Ecuacin das ondas harmnicas.

B4.1. Asociar o movemento ondulatorio co movemento

harmnico simple.

FSB4.1.1. Determina a velocidade de propagacin

dunha onda e a de vibracin das partculas que a forman, interpretando ambos resultados.

CMCCT
CSIEE

h
I
j

B4.2. Clasificacin das ondas.

B4.2. Identificar en experiencias cotis ou coecidas os FSB4.2.1. Explica as diferenzas entre ondas lonxitudinais e transversais a partir da orientacin relativa da
principais tipos de ondas e as sas caractersticas.
oscilacin e da propagacin.

CMCCT

FSB4.2.2. Recoece exemplos de ondas mecnicas na CMCCT

vida coti.
i
j

B4.3. Magnitudes que caracterizan as ondas.

B4.3. Expresar a ecuacin dunha onda nunha corda

indicando o significado fsico dos seus parmetros caractersticos.

FSB4.3.1. Obtn as magnitudes caractersticas dunha

onda a partir da sa expresin matemtica.

CMCCT

FSB4.3.2. Escribe e interpreta a expresin matemtica CMCCT

dunha onda harmnica transversal dadas as sas magnitudes caractersticas.
i
j

B4.4. Ondas transversais nunha corda.

B4.4. Interpretar a dobre periodicidade dunha onda a

partir da sa frecuencia e o seu nmero de onda.

B4.5. Enerxa e intensidade.

B4.5. Valorar as ondas como un medio de transporte de FSB4.5.1. Relaciona a enerxa mecnica dunha onda
enerxa pero non de masa.
coa sa amplitude.

Pxina 192 de 913

FSB4.4.1. Dada a expresin matemtica dunha onda,

xustifica a dobre periodicidade con respecto posicin
e ao tempo.

CAA
CMCCT
CMCCT

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
FSB4.5.2. Calcula a intensidade dunha onda a certa
distancia do foco emisor, empregando a ecuacin que
relaciona ambas magnitudes.

Competencias clave
CMCCT

i
j

B4.6. Principio de Huygens.

B4.6. Utilizar o Principio de Huygens para comprender

e interpretar a propagacin das ondas e os fenmenos
ondulatorios.

FSB4.6.1. Explica a propagacin das ondas utilizando o CMCCT

Principio Huygens.

i
j

B4.7. Fenmenos ondulatorios: interferencia e difraccin, reflexin e refraccin.

B4.7. Recoecer a difraccin e as interferencias como

fenmenos propios do movemento ondulatorio.

FSB4.7.1. Interpreta os fenmenos de interferencia e a

difraccin a partir do Principio de Huygens.

CMCCT

i
j

B4.6. Principio de Huygens.

B4.8. Leis de Snell.
B4.9. ndice de refraccin.

B4.8. Empregar as leis de Snell para explicar os fenmenos de reflexin e refraccin.

FSB4.8.1. Experimenta e xustifica, aplicando a lei de

Snell, o comportamento da luz ao cambiar de medio,
coecidos os ndices de refraccin.

CAA
CMCCT

h
i
j

B4.6. Principio de Huygens.

B4.9. ndice de refraccin.

B4.9. Relacionar os ndices de refraccin de dous

materiais co caso concreto de reflexin total.

FSB4.9.1. Obtn o coeficiente de refraccin dun medio CMCCT

a partir do ngulo formado pola onda reflectida e refractada.
FSB4.9.2. Considera o fenmeno de reflexin total
CMCCT
como o principio fsico subxacente propagacin da luz
nas fibras pticas e a sa relevancia nas telecomunicacins.

h
i
j

B4.10. Ondas lonxitudinais. O son.

B4.11. Efecto Doppler.

B4.10. Explicar e recoecer o efecto Doppler en sons.

FSB4.10.1. Recoece situacins cotis nas que se

CMCCT
produce o efecto Doppler xustificndoas de forma cualitativa.

h
i
j

B4.12. Enerxa e intensidade das ondas sonoras.

B4.11. Coecer a escala de medicin da intensidade

sonora e a sa unidade.

FSB4.11.1. Identifica a relacin logartmica entre o nivel CMCCT

de intensidade sonora en decibelios e a intensidade do
son, aplicndoa a casos sinxelos.

h
i
j

B4.12. Enerxa e intensidade das ondas sonoras.

B4.13. Contaminacin acstica.

B4.12. Identificar os efectos da resonancia na vida

coti: ruido, vibracins, etc.

FSB4.12.1. Relaciona a velocidade de propagacin do

son coas caractersticas do medio no que se propaga.

CMCCT

FSB4.12.2. Analiza a intensidade das fontes de son da

vida coti e clasifcaas como contaminantes e non contaminantes.

CMCCT

h
i
j

B4.14. Aplicacins tecnolxicas do son.

FSB4.13.1. Coece e explica algunhas aplicacins

tecnolxicas das ondas sonoras, como as ecografas,
radares, sonar, etc.

CMCCT

B4.13. Recoecer determinadas aplicacins tecnolxicas do son como as ecografas, radares, sonar, etc.

Pxina 193 de 913

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos
i
j

h
i
j

Contidos
B4.15. Ondas electromagnticas.

B4.16. Natureza e propiedades das ondas electromagnticas.

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

B4.14. Establecer as propiedades da radiacin electromagntica como consecuencia da unificacin da electricidade, o magnetismo e a ptica nunha nica teora.

FSB4.14.1. Representa esquematicamente a propagacin dunha onda electromagntica inclundo os vectores do campo elctrico e magntico.

CMCCT

FSB4.14.2. Interpreta unha representacin grfica da

propagacin dunha onda electromagntica en termos
dos campos elctrico e magntico e da sa polarizacin.

CMCT

FSB4.15.1. Determina experimentalmente a polarizacin das ondas electromagnticas a partir de experiencias sinxelas utilizando obxectos empregados na vida
coti.

CMCCT

FSB4.15.2. Clasifica casos concretos de ondas electromagnticas presentes na vida coti en funcin da
sa lonxitude de onda e a sa enerxa.

CMCCT

B4.15. Comprender as caractersticas e propiedades

das ondas electromagnticas, como a sa lonxitude de
onda, polarizacin ou enerxa, en fenmenos da vida
coti.

Competencias clave

h
i
j

B4.16. Natureza e propiedades das ondas electromagnticas.

B4.17. Dispersin. A cor.

B4.16. Identificar a cor dos corpos como a interaccin

da luz cos mesmos.

FSB4.16.1. Xustifica a cor dun obxecto en funcin da

luz absorbida e reflectida.

CMCCT

h
i
j

B4.16. Natureza e propiedades das ondas electromagnticas.

B4.17. Recoecer os fenmenos ondulatorios estudados en fenmenos relacionados coa luz.

FSB4.17.1. Analiza os efectos de refraccin, difraccin

e interferencia en casos prcticos sinxelos.

CMCCT

i
j

B4.16. Natureza e propiedades das ondas electromagnticas.

B4.18. O espectro electromagntico.

B4.18. Determinar as principais caractersticas da

radiacin a partir da sa situacin no espectro electromagntico.

FSB4.18.1. Establece a natureza e caractersticas

dunha onda electromagntica dada a sa situacin no
espectro.

CMCCT

FSB4.18.2. Relaciona a enerxa dunha onda electromagntica coa sa frecuencia, lonxitude de onda e a
velocidade da luz no vaco.

CMCCT

FSB4.19.1. Recoece aplicacins tecnolxicas de

diferentes tipos de radiacins, principalmente infravermella, ultravioleta e microondas.

CD
CCEC
CMCCT

FSB4.19.2. Analiza o efecto dos diferentes tipos de

radiacin sobre a biosfera en xeral, e sobre a vida humana en particular.

CMCCT
CSC

FSB4.19.3. Desea un circuto elctrico sinxelo capaz

de xerar ondas electromagnticas, formado por un xe-

CMCCT
CSIEE

h
i
j
k

B4.19. Aplicacins das ondas electromagnticas no

espectro non visible.

B4.19. Coecer as aplicacins das ondas electromagnticas do espectro non visible.

Pxina 194 de 913

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

rador, unha bobina e un condensador, describindo o

seu funcionamento.

g
h
i
j

B4.20. Transmisin da comunicacin.

B4.20. Recoecer que a informacin se transmite

mediante ondas, a travs de diferentes soportes.

FSB4.20.1. Explica esquematicamente o funcionamento CD

de dispositivos de almacenamento e transmisin da
CMCCT
informacin.

Bloque 5 ptica Xeomtrica

i
j

B5.1. Leis da ptica xeomtrica.

B5.1. Formular e interpretar as leis da ptica xeomtrica.

FSB5.1.1. Explica procesos cotins a travs das leis da CMCCT

ptica xeomtrica.

h
I
j

B5.2. Sistemas pticos: lentes e espellos.

B5.2. Valorar os diagramas de raios luminosos e as

ecuacins asociadas como medio que permite predicir
as caractersticas das imaxes formadas en sistemas
pticos.

FSB5.2.1. Demostra experimental e graficamente a

propagacin rectilnea da luz mediante un xogo de
prismas que conduzan un feixe de luz desde o emisor
ata unha pantalla.

CMCCT

FSB5.2.2. Obtn o tamao, posicin e natureza da

imaxe dun obxecto, producida por un espello plano e
unha lente delgada, realizando o trazado de raios e
aplicando as ecuacins correspondentes.

CMCCT

h
I
j

h
I
j
k

B5.3. O ollo humano. Defectos visuais.

B5.3. Coecer o funcionamento ptico do ollo humano FSB5.3.1. Xustifica os principais defectos pticos do
e os seus defectos e comprender o efecto das lentes na
ollo humano: miopa, hipermetropa, presbicia e astigcorreccin de ditos efectos.
matismo, empregando para iso un diagrama de raios.

B5.4. Aplicacins tecnolxicas: instrumentos pticos e a B5.4. Aplicar as leis das lentes delgadas e espellos
fibra ptica.
planos ao estudo dos instrumentos pticos.

CMCCT

FSB5.4.1. Establece o tipo e disposicin dos elementos CMCCT

empregados nos principais instrumentos pticos, tales
como lupa, microscopio, telescopio e cmara fotogrfica, realizando o correspondente trazado de raios.
FSB5.4.2. Analiza as aplicacins da lupa, microscopio,
telescopio e cmara fotogrfica considerando as variacins que experimenta a imaxe respecto ao obxecto.

CMCCT
CSC

FSB6.1.1. Explica o papel do ter no desenvolvemento

da Teora Especial da Relatividade.

CMCCT

Bloque 6. Fsica do sculo XX

i
j

B6.1. Introducin Teora Especial da Relatividade.

B6.1. Valorar a motivacin que levou a Michelson e

Morley a realizar o seu experimento e discutir as implicacins que del se derivaron.

Pxina 195 de 913

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

FSB6.1.2. Reproduce esquematicamente o experimen- CAA

to de Michelson-Morley as como os clculos asociados CMCCT
sobre a velocidade da luz, analizando as consecuencias que se derivaron.
i
j

B6.2. Orixes da Fsica Cuntica. Problemas precursores.

B6.2. Aplicar as transformacins de Lorentz ao clculo

da dilatacin temporal e contraccin espacial que
sufre un sistema cando se despraza a velocidades prximas s da luz respecto a outro dado.

FSB6.2.1. Calcula a dilatacin do tempo que experimenta un observador cando se despraza a velocidades
prximas s da luz con respecto a un sistema de referencia dado aplicando as transformacins de Lorentz.

CMCCT

FSB6.2.2. Determina a contraccin que experimenta un CMCCT

obxecto cando se atopa nun sistema que se despraza a
velocidades prximas s da luz con respecto a un sistema de referencia dado aplicando as transformacins
de Lorentz.
i
j

B6.3 Fsica Cuntica.

B6.3. Coecer e explicar os postulados e os aparentes

paradoxos da fsica relativista.

FSB6.3.1. Discute os postulados e os aparentes paradoxos asociados Teora Especial da Relatividade e a

sa evidencia experimental.

CCL
CMCCT

i
j

B6.4. Enerxa relativista. Enerxa total e enerxa en

repouso.

B6.4. Establecer a equivalencia entre masa e enerxa, e FSB6.4.1. Expresa a relacin entre a masa en repouso
dun corpo e a sa velocidade coa enerxa do mesmo a
as sas consecuencias na enerxa nuclear.
partir da masa relativista.

CMCCT

h
i
j

B6.5. Insuficiencia da Fsica Clsica.

B6.5. Analizar as fronteiras da fsica a finais do s. XIX e FSB6.5.1.Explica as limitacins da fsica clsica ao
CMCCT
principios do s. XX e poer de manifesto a incapacidaenfrontarse a determinados feitos fsicos, como a radiade da fsica clsica para explicar determinados procecin do corpo negro, o efecto fotoelctrico ou os especsos.
tros atmicos.

i
j

B6.6. Hiptese de Planck.

B6.6. Coecer a hiptese de Planck e relacionar a

enerxa dun fotn coa sa frecuencia e a sa lonxitude
de onda.

FSB6.6.1. Relaciona a lonxitude de onda e a frecuencia CMCCT

da radiacin absorbida ou emitida por un tomo coa
enerxa dos niveis atmicos involucrados.

h
i
j

B6.7. Efecto fotoelctrico.

B6.7. Valorar a hiptese de Planck no marco do efecto

fotoelctrico.

FSB6.7.1. Compara a predicin clsica do efecto

fotoelctrico coa explicacin cuntica postulada por
Einstein e realiza clculos relacionados co traballo de
extraccin e a enerxa cintica dos fotoelectrns.

i
j

B6.8. Espectros atmicos. Modelo cuntico do tomo

de Bohr.

B6.8. Aplicar a cuantizacin da enerxa ao estudo dos

espectros atmicos e inferir a necesidade do modelo
atmico de Bohr.

FSB6.8.1. Interpreta espectros sinxelos, relacionndoos CMCCT

coa composicin da materia.

Pxina 196 de 913

CMCCT

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

i
j
k

B6.9. Principio de indeterminacin de Heisenberg.

B6.9. Presentar a dualidade onda-corpsculo como un

dos grandes paradoxos da fsica cuntica.

FSB6.9.1. Determina as lonxitudes de onda asociadas CMCCT

a partculas en movemento a diferentes escalas, extraendo conclusins a cerca dos efectos cunticos a escalas macroscpicas.

i
j

B6.10. Interpretacin probabilstica da Fsica Cuntica.

B6.10. Recoecer o carcter probabilstico da mecnica FSB6.10.1. Formula de xeito sinxelo o principio de
CMCCT
cuntica en contraposicin co carcter determinista da
incertidumbre de Heisenberg e o aplica a casos concremecnica clsica.
tos como os orbitais atmicos.

i
j

B6.11. Aplicacins da Fsica Cuntica. O Lser.

B6.11. Describir as caractersticas fundamentais da

radiacin lser, os principais tipos de lseres existentes, o seu funcionamento bsico e as sas principais
aplicacins.

FSB6.11.1. Describe as principais caractersticas da

radiacin lser comparndoa coa radiacin trmica.

CMCCT

FSB6.11.2. Asocia o lser coa natureza cuntica da

materia e da luz, xustificando o seu funcionamento de
xeito sinxelo e recoecendo o seu papel na sociedade
actual.

CMCCT

i
j

B6.12. A radiactividade. Tipos.

B6.12. Distinguir os distintos tipos de radiacins e o seu FSB6.12.1. Describe os principais tipos de radiactividade incidindo nos seus efectos sobre o ser humano, as
efecto sobre os seres vivos.
como as sas aplicacins mdicas.

i
j

B6.13. Fsica Nuclear.

B6.13. Establecer a relacin entre a composicin

nuclear e a masa nuclear cos procesos nucleares de
desintegracin.

CMCCT
CSC

FSB6.13.1. Obtn a actividade dunha mostra radiactiva CAA

aplicando a lei de desintegracin e valora a utilidade
CMCCT
dos datos obtidos para a datacin de restos arqueolxicos.
FSB6.13.2. Realiza clculos sinxelos relacionados coas CMCCT
magnitudes que interveen nas desintegracins radiactivas.

h
i
j

h
i
j

B6.14. O ncleo atmico. Leis da desintegracin

radiactiva.

B6.15. Fusin e Fisin nucleares.

B6.14. Valorar as aplicacins da enerxa nuclear na

producin de enerxa elctrica, radioterapia, datacin
en arqueoloxa e a fabricacin de armas nucleares.

FSB6.14.1. Explica a secuencia de procesos dunha

reaccin en cadea, extraendo conclusins acerca da
enerxa liberada.

CCL
CMCCT

FSB6.14.2. Describe as aplicacins mis frecuentes da

enerxa nuclear: producin de enerxa elctrica, datacin en arqueoloxa, radiacins ionizantes en medicia
e fabricacin de armas.

CMCCT

B6.15. Xustificar as vantaxes, desvantaxes e limitacins FSB6.15.1. Analiza as vantaxes e inconvenientes da

fisin e a fusin nuclear xustificando a conveniencia do
da fisin e a fusin nuclear.
seu uso.

CMCCT

Pxina 197 de 913

Fsica. 2 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

h
i
j

B6.16. As catro interaccins fundamentais da natureza: B6.16. Distinguir as catro interaccins fundamentais da B6.16.1. Compara as principais teoras de unificacin
gravitatoria, electromagntica, nuclear forte e nuclear
establecendo as sas limitacins e o estado en que se
natureza e os principais procesos nos que interveen.
dbil.
atopan actualmente.

h
i
j

B6.16. As catro interaccins fundamentais da natureza: B6.17. Recoecer a necesidade de encontrar un

gravitatoria, electromagntica, nuclear forte e nuclear
formalismo nico que permita describir todos os procedbil.
sos da natureza.

B6.17.1. Establece unha comparacin cuantitativa entre CMCCT

as catro interaccins fundamentais da natureza en funcin das enerxas involucradas.

h
i
j

B6.17. Interaccins fundamentais da natureza e partculas fundamentais.

FSB6.18.1. Compara as principais caractersticas das

catro interaccins fundamentais da natureza a partir
dos procesos nos que estas se manifestan.

CMCCT

FSB6.18.2. Xustifica a necesidade da existencia de

novas partculas elementais no marco da unificacin
das interaccins.

CMCCT

i
j

h
i
j

B6.18. Partculas fundamentais constitutivas do tomo:

electrns e quarks.

B6.19. Historia e composicin do Universo.

B6.18. Coecer as teoras mis relevantes sobre a

unificacin das interaccins fundamentais da natureza.

CMCCT

B6.19. Utilizar o vocabulario bsico da fsica de partcu- FSB6.19.1. Describe a estrutura atmica e nuclear a
las e coecer as partculas elementais que constiten a
partir da sa composicin en quarks e electrns, emmateria.
pregando o vocabulario especfico da fsica de quarks.

CMCCT

FSB6.19.2. Caracteriza algunhas partculas fundamentais de especial interese, como os neutrinos e o bosn
de Higgs, a partir dos procesos nos que se presentan.

CMCCT

B6.20. Describir a composicin do universo ao longo da FSB6.20.1. Relaciona as propiedades da materia e

sa historia en termos das partculas que o constiten e
antimateria coa teora do Big Bang.
establecer unha cronoloxa do mesmo a partir do Big
Bang.

CMCCT

FSB6.20.2. Explica a teora do Big Bang e discute as

CCL
evidencias experimentais nas que se apoia, como son a CMCCT
radiacin de fondo e o efecto Doppler relativista.
FSB6.20.3. Presenta unha cronoloxa do universo en
CCL
funcin da temperatura e das partculas que o formaban CMCCT
en cada perodo, discutindo a asimetra entre materia e
antimateria.

h
i
j
k

B6.20. Fronteiras da Fsica.

B6.21. Analizar os interrogantes aos que se enfrontan

os fsicos hoxe en da.

Pxina 198 de 913

FSB6.21.1. Realiza e defende un estudo sobre as

fronteiras da fsica do sculo XXI.

CCEC
CMCCT
CSC
CSIEE

2.1.13 Fundamentos da Arte

Introducin
A materia de Fundamentos da Arte pretende proporcionar ao estudante unha visin de conxunto dalgns dos fitos mis sobresalientes das disciplinas relacionadas coas artes plsticas, audiovisuais, musicais e a danza, as como as artes decorativas, a vestimenta, etc. Recolle as principais manifestacins artsticas e culturais desenvolvidas dende a Antigidade ata os nosos das, as como as ideas que as promoveron, a sa linguaxe artstica e os artistas mis sobresalientes de cada poca.
Con ela trtase de transcender o estudo da Historia da Arte como mera sucesin de fases ou historicismos, para chegar comprensin profunda da atmosfera cultural, esttica e social imperante en cada poca, que determina a producin artstica
resultante e a intencionalidade dos creadores fronte s sas obras.
A travs do estudo das manifestacins artsticas do ser humano pretndese que o alumnado afonde nun modo de coecemento do mundo non discursivo e, polo tanto, non baseado en mbitos de investigacin que procedan unicamente de mtodos
sistemticos, racionais e proposicionais.
O devandito suposto pode resultar contraditorio coa forte sistematizacin da materia coa que estamos a tratar, se embargo cremos que resulta til para simplificar a complexa tarefa de abordar que a arte e cales son os seus elementos fundamentais, sobre todo en alumnos que empezan a sa formacin neste campo dentro do sistema educativo. Tratarase de que o estudante consiga comprender as creacins artsticas e culturais que lle rodean estudando a sa orixe, a idea de partida, e relacionndoas co tempo en que foron creadas, as como a sa plasmacin como obra creativa a travs das formas e tcnicas da disciplina da que se trate.
Polo tanto, na docencia desta materia combinaranse, polo menos tres parmetros fundamentais: as explicacins sobre a arte a partir da sa orixe como idea conceptual, o tratamento formal co que o artista traballou a idea, e os condicionantes histricos, sociais e empresariais que a rodean. O desenvolvemento cronolxico da creacin artstica deber ser parte fundamental da organizacin dos contidos ao longo dos dous anos de imparticin, tendo presente que a base esencial desta materia
de contido plstico, mis que de contido histrico. Ser tarefa do docente combinar ambos os dous, de maneira que o alumno obtea unha visin global e interrelacionada das obras de arte.
O obxectivo final da materia Fundamentos da Arte haber de consistir en fomentar a capacidade de anlise, xuzo e crtica persoal do alumnado as como en contribur sa formacin como futuro artista e creador plstico.

1 de bacharelato
Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato
Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. As orixes das imaxes artsticas

b
d
e
l

B1.1. Arte rupestre: as imaxes e a sa representacin

simblica.

B1.1. Analizar a temtica da escultura e pintura rupestres.

FA1B1.1.1. Identifica as imaxes rupestres e relacinaas CCL

coas imaxes tribais ou tnicas existentes no mundo.
CAA
CCEC

b
d
e
l

B1.1. Arte rupestre: as imaxes e a sa representacin

simblica.

B1.2. Debater acerca das posibles explicacins simblicas das imaxes rupestres.

FA1B1.2.1. Relaciona as imaxes cun posible significado iconolxico.

b
d
e
h
l

B1.2. Arte rupestre: caractersticas da pintura.

B1.3. Recoecer as caractersticas principais da pintura FA1B1.3.1. Compara as imaxes prehistricas coas
CCL
imaxes de grupos tnicos da actualidade, establecendo CAA
rupestre.
posibles paralelismos.
CCEC

FA1B1.3.2. Relaciona a iconografa rupestre con

composicins de artistas actuais.
B1.3. Arte rupestre: tcnicas de pintura e escultura.

B1.4. Explicar as caractersticas tcnicas da pintura

Pxina 199 de 913

CCL
CAA
CCEC

FA1B1.4.1. Analiza, a partir de fontes historiogrficas, a CCL

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

d
e
h
i
l

b
d
e
l

B1.2. As construcins megalticas. Stonehenge, mito e

realidade.

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

rupestre a partir de exemplos relevantes existentes na

pennsula ibrica.

tcnica da arte rupestre e a sa posible aplicacin na

actualidade.

B1.5. Analizar Stonehenge e os labores de recreacin

efectuados no sculo XX no monumento.

FA1B1.5.1. Analiza Stonehenge, debatendo acerca da

sa autenticidade simblica e histrica.

Competencias clave
CAA
CCEC

CCL
CAA
CCEC

Bloque 2. As grandes culturas da Antigidade: Exipto. Mesopotamia e Persia. China

b
d
e
l

B2.1. Feitos artsticos relevantes: restos arqueolxicos. B2.1. Identificar a arte exipcia en relacin a outras
culturas diferentes.
B2.2. Exipto.
B2.3. China.
B2.4. Mesopotamia e Persia.

b
d
e
l

B2.2. Exipto.
B2.5. Cultura sedentaria e agrcola, arquitectura e obra
civil.

B2.2. Analizar a posible relacin entre o modo de vida

e a arte exipcia.

FA1B2.1.1. Recoece as imaxes dos restos arqueolxicos relevantes e sitaas coa cultura correspondente.

CCL
CAA
CCEC

FA1B2.2.1. Relaciona o tipo de vida sedentario co auxe CCL

da arquitectura e das obras pblicas.
CAA
CCEC
FA1B2.2.2. Infire a relacin entre a escultura oficial e o
seu patrocinador e asciaa co tipo de imaxe a representar.

CCL
CAA
CCEC

FA1B2.2.3. Establece unha relacin causa-forma entre

a estrutura poltica e a plasmacin plstica que dela se
fai.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B2.6. Rixidez narrativa e rixidez poltica.

B2.3. Explicar a iconoloxa exipcia relacionando a
imaxe co poder poltico.
B2.7. O idealismo como forma de representacin na
arte exipcia. Faran-Deus.
B2.8. Culto aos mortos, inmortalidade e resurreccin en
Exipto. O mito de Isis.

FA1B2.3.1. Analiza a relacin existente entre o culto

a Isis e o seu posible enlace coa relixin xudeocristiana.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B2.9. Esquematizacin narrativa: a pintura.

FA1B2.4.1. Explica a organizacin narrativa das

pinturas exipcias.

CCL
CAA
CCEC

B2.4. Identificar a tcnica narrativa das pinturas exipcias.

Pxina 200 de 913

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

b
d
e
l

B2.10. A escultura exipcia.

B2.11. Mobiliario e obxectos suntuarios.

B2.5. Comparar as diferentes pezas escultricas

segundo o seu material e finalidade: pedra, madeira,
obxectos suntuarios, sarcfagos, etc.

FA1B2.5.1. Analiza as pezas escultricas exipcias.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
i
l

B2.12. Pintura encustica.

B2.6. Experimentar a tcnica da encustica.

FA1B2.6.1. Aplica a tcnica da encustica a un traballo CCL

concreto.
CAA
CCEC

b
d
e
l

B2.2. Exipto.
B2.3. China.
B2.4. Mesopotamia e Persia.

B2.7. Recoecer a tipoloxa das culturas encravadas

no Oriente Medio, exipcia e China.

FA1B2.7.1. Compara a cronoloxa e a iconografa das

culturas persa, exipcia e chinesa.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B2.13. A escultura en terracota china.

B2.8. Recoecer a escultura en terracota dos guerreiros de Xian -Mausoleo do primeiro emperador Qin.

FA1B2.8.1. Identifica a concepcin formal das esculturas do mausoleo fronte a outras obras arqueolxicas.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B2.3. China.
B2.13. A escultura en terracota china.

B2.9. Relacionar as claves polticas e artsticas dos

guerreiros de Xian.

FA1B2.9.1. Relaciona a creacin do mausoleo do

primeiro emperador Qin coa historia de China e a sa
transcendencia poltica e social.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
i
l

B2.14. Escultura en terracota.

B2.10. Relacionar a tcnica da escultura en terracota

con usos actuais similares.

FA1B2.10.1. Recoece e explica a tcnica da terracota. CCL

CAA
CCEC

b
d
e
l

B2.15. Idealismo e naturalismo: escultura.

B2.11. Analizar nas culturas antigas a diferenza entre

imaxes idealistas e naturalistas, e a sa posible relacin coa finalidade da peza.

FA1B2.11.1. Describe as diferenzas entre a escultura

idealista e a escultura naturalista.

CCL
CAA
CCEC

Bloque 3. A orixe de Europa. Grecia

b

B3.1. Grecia entre Exipto e Persia.

B3.1. Analizar comparativamente a arte arcaica grega e FA1B3.1.1. Relaciona o nacemento da cultura grega
a arte exipcia fronteiriza.
coa influencia das culturas de Exipto e Persia.

Pxina 201 de 913

CCL

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

d
e
l

Competencias clave
CAA
CCEC

b
d
e
l

B3.2. Poltica e arte: o Partenn.

B3.2. Identificar a arquitectura grega. Orixes formais e

sociais.

FA1B3.2.1. Identifica os elementos esenciais da

arquitectura grega.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B3.3. Arquitectura grega. Elementos constitutivos.

B3.3. Explicar convenientemente as partes esenciais

da arquitectura grega.

FA1B3.3.1. Comenta as diferenzas entre as tres

pocas esenciais da arquitectura grega.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B3.4. Evolucin da forma dende o hieratismo exipcio:

arte arcaica, clsica e helenstica.
B3.5. Arte helenstica: naturalismo e expresividade,
emocin e tensin dramtica.

B3.4. Diferenciar as etapas na arte grega a partir das

peculiaridades de cada etapa reflectidas nunha creacin determinada.

FA1B3.4.1. Describe as diferenzas entre as tres ordes

clsicas: drica, xnica e corintia.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
h
l

B3.6. A escultura grega. Apoloxa do corpo humano.

Forza e sensualidade
B3.7. Relixin e arte. Fidias.
B3.8. A influencia da arte grega na historia.

B3.5. 5. Diferenciar as caractersticas da escultura

grega. Relacionar a arte grega con outras culturas ou
aplicacins posteriores

FA1B3.5.1. Analiza a simboloxa das deidades gregas.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
i
l

B3.9. Cermica grega: iconoloxa, recursos ornamentais. Tcnicas: negro sobre vermello. Andcides. Vermello sobre negro.

b
d
e
l

B3.10. Obxectos da cultura grega: figuras, ferramentas, B3.7. Identificar a tipoloxa da xoiara grega en relacin FA1B3.7.1. Compara restos arqueolxicos de xoias e
obxectos nas diferentes culturas coetneas cultura
xoias.
a outras culturas.
grega.

CCL
CAA
CCEC

B3.11. O teatro grego: arquitectura, temas, recursos

iconogrficos.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e

FA1B3.5.2. Describe a relacin entre a escultura grega, CCL

romana, renacentista e neoclsica.
CAA
CCEC
B3.6. Describir a tcnica da cermica grega.

FA1B3.6.1. Compara a evolucin cronolxica da

cermica grega.

B3.8. Valorar o teatro grego e a sa influencia no teatro FA1B3.8.1. Describe as caractersticas do teatro grego
posterior.
e a sa influencia no teatro actual.

Pxina 202 de 913

CCL
CAA
CCEC

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

h
l
Bloque 4. O Imperio occidental: Roma

b
d
e
h
l

B4.1. Roma. A gran cultura mediterrnea.

B4.2. A arte etrusca. Elementos identificatorios.

b
d
e
h
l

FA1B4.1.1. Relaciona o nacemento da cultura romana

e a influencia grega.

CCL
CAA
CCEC

FA1B4.1.2. Sita no mapa do Mediterrneo as culturas

grega, romana e fenicia.

CCL
CAA
CCEC

B4.3. A estrutura poltica romana e a sa relacin coa B4.2. Explicar a importancia do latn como lingua
arte.
comn europea e a sa transcendencia na arte.
B4.4. Clasicismo e idealizacin nas esculturas e bustos
de emperadores

FA1B4.2.1. Relaciona a expansin poltica e artstica

romana co emprego do latn e o dereito romano.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B4.5. A arquitectura romana.

B4.3. Identificar as obras arquitectnicas da cultura

romana a partir da identificacin visual dos seus elementos principais.

FA1B4.3.1. Identifica os elementos arquitectnicos

esenciais da cultura romana.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B4.6. A baslica.
B4.7. A obra civil e as obras pblicas romanas.

B4.4. Relacionar a baslica romana coas igrexas

cristis posteriores, analizando os planos das plantas
de diferentes edificios.

FA1B4.4.1. Compara as baslicas do imperio romano e

as igrexas construdas posteriormente.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B4.5. A arquitectura romana.

B4.5. Valorar a importancia tcnica dos edificios

romanos.

FA1B4.5.1. Relaciona o Panten de Agripa coa Catedral do Vaticano.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
i
l

B4.8. A pintura romana. Tcnica do fresco.

B4.6. Analizar a tcnica da pintura ao fresco, e do

mosaico.

FA1B4.6.1. Describe as tcnicas do mosaico e da

pintura ao fresco.

CCL
CAA
CCEC

B4.9. Literatura e o teatro romano.

B4.7. Relacionar o teatro romano e o teatro grego

FA1B4.7.1. Relaciona o teatro actual cos teatros grego

CCL

B4.1. Valorar a importancia da cultura romana no

mediterrneo e a sa transcendencia histrica posterior.

Pxina 203 de 913

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

d
e
h
l

b
d
e
h
l

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
e romano.

B4.10. Artes aplicadas: mobiliario, obxectos e vestimentas.

B4.8. Comparar as artes aplicadas da cultura romana

coas efectuadas noutros momentos e culturas diferentes.

Competencias clave
CAA
CCEC

FA1B4.8.1. Establece a relacin entre a historia de

Pompeia e Herculano e a sa influencia na arte europea posterior.

CCL
CAA
CCEC

FA1B4.8.2. Comenta a vestimenta romana e o seu

aplicacin na historia da arte posterior.

CCL
CAA
CCEC

FA1B5.1.1. Identifica os principais monumentos do

prerromnico espaol.

CCL
CAA
CCEC

FA1B5.1.2. Compara a escultura romana e visigoda.

CCL
CAA
CCEC

FA1B5.2.1. Recoece as claves polticas que levan

decadencia do imperio romano.

CCL
CAA
CCEC

FA1B5.2.2 Relaciona o fin do imperio romano e a

disgregacin artstica europea.

CCL
CAA
CCEC

FA1B5.2.3 Compara a pintura visigoda e romana

anterior.

CCL
CAA
CCEC

FA1B5.3.1. Identifica as principais caractersticas dos

templos visigodos a partir de fontes historiogrficas de
exemplos representativos.

CCL
CAA
CCEC

FA1B5.4.1. Relaciona o arco de ferradura e o seu

CCL

Bloque 5. A Arte prerromnica

b
d
e
l

B5.1. Fin do imperio romano de occidente. O arianismo.

B5.2. Arquitectura: perda da tcnica arquitectnica
romana.
B5.3. A arte prerromnica asturiana.
B5.4. A escultura: relevos nos capiteis.

B5.1. Identificar as claves expresivas da arte visigoda.

b
d
e
l

B5.1. Fin do imperio romano de occidente. O arianismo.

B5.2. Arquitectura: perda da tcnica arquitectnica
romana.

B5.2. Relacionar a situacin social e a arte aplicada.

b
d
e
l

B5.3. A arte prerromnica asturiana.

B5.3. Analizar os templos visigodos e as sas caractersticas principais.

B5.4 A arte rabe na pennsula ibrica. O islamismo. O B5.4. Diferenciar a arte cristi e rabe na pennsula

Pxina 204 de 913

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos
d
e
l

Contidos
arco de ferradura. Arte mozrabe.

Criterios de avaliacin
ibrica.

Estndares de aprendizaxe
emprego na arte rabe da pennsula ibrica.

Competencias clave
CAA
CCEC

b
d
e
i
l

B5.5 Tcnicas construtivas e motivos iconogrficos.

B5.5. Analizar a tcnica do artesoado das cubertas de

madeira nas igrexas espaolas.

FA1B5.5.1. Recoece as principais caractersticas dos

artesoados de madeira en exemplos representativos.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B5.6 Os cdices miniados. A ilustracin en pergameo.

Tcnicas. Iconografa medieval. Pergameos e cdices.

B5.6. Describir a tcnica da pintura e escritura sobre

pergameo. Motivos iconogrficos.

FA1B5.6.1. Analiza o libro da Apocalipse e a sa

aplicacin arte de todos os tempos.

CCL
CAA
CCEC

FA1B5.6.2. Recoece a tcnica da pintura e escritura

sobre pergameo.

CCL
CAA
CCEC

FA1B5.6.3. Identifica e explica as caractersticas da

iconografa medieval a partir de cdices e pergameos
representativos.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
i
l

B5.7 Xoiara visigoda.

B5.7. Explicar a tcnica construtiva da xoiara visigoda. FA1B5.7.1. Explica a tcnica da xoiara visigoda a
partir de fontes historiogrficas que reflictan pezas reA tcnica cloisonn, e a sa aplicacin posterior.
presentativas.

CCL
CMCCT
CAA
CCEC

b
d
e
l

B5.8 Arte dos pobos do norte de Europa. Normandos.

B5.8. Identificar as claves expresivas da arte do norte

de Europa. xa sexa en Espaa como no resto do continente.

FA1B5.8.1. Identifica a arte dos pobos do norte de

Europa e os elementos similares localizados en Espaa.

CCL
CAA
CCEC

B6.1. Explicar a relacin da orde Beneditina e a expan- FA1.B6.1.1. Relaciona a obra dos frades beneditinos e
sin da arte romnica.
a internacionalizacin da arte romnica.

CCL
CAA
CCEC

Bloque 6. O Romnico, arte europea

b
d
e
h
l

B6.1. Creacin e difusin do romnico. A orde Beneditina.

FA1.B6.1.2. Relaciona o Camio de Santiago e a sa

importancia relixiosa coa aplicacin da arte romnica.

Pxina 205 de 913

CCL
CAA

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave
CCEC

b
d
e
l

B6.2. Arquitectura. Caractersticas. Edificios representativos.

B6.2. Identificar os elementos romnicos na arquitectu- FA1.B6.2.1. Comenta a evolucin da arte naturalista
ra, especialmente nos edificios relixiosos.
romana arte simblica romnica.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B6.2.2. Recoece as principais caractersticas da

arquitectura romnica, identificando visualmente os
elementos que a diferencian.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B6.2.3. Describe os elementos romnicos das

igrexas espaolas mis representativas, indicando posibles engadidos posteriores.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B6.3. O milenarismo e a sa influencia na arte.

B6.3. Comentar o mito ou realidade da teora milenaris- FA1.B6.3.1. Comenta a identificacin entre poca
romnica e as teoras milenaristas do fin do mundo
ta do fin do mundo.
xurdidas no romanticismo.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B6.4. Pintura romnica. Caractersticas iconolxicas.

B6.5. O simbolismo romnico. A luz. Mandorla. Pantocrtor. Xerarquizacin.

B6.4. Relacionar a iconoloxa medieval e a sa plasmacin grfica.

FA1.B6.4.1. Recoece a importancia da luz na iconografa da arquitectura romnica.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B6.6. Escultura. Imaxes relixiosas. Capiteis. Prticos.

B6.5 Explicar a finalidade iconogrfica da escultura

relixiosa e a forma consecuente con este obxectivo.

FA1.B6.5.1. Explica os elementos formais da escultura

romnica.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B6.7. A esquematizacin na representacin figurativa.

Pintura e escultura.

B6.6. Comparar a escultura e pintura romnicas coas

creacins anteriores e posteriores.

FA1.B6.6.1. Identifica a iconografa romnica.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B6.8. Roupa, mobiliario, costumes. Vida coti.

B6.7. Identificar os obxectos e elementos caractersticos da vida coti no Medievo, especialmente a vestimenta.

FA1.B6.7.1. Compara a vida coti das cidades en

poca romnica coa vida coti do imperio romano, valorando a calidade de vida e costumes dunhas e outras.

CCL
CAA
CCEC

B6.9. Pintura romnica. A narrativa.

B6.8. Comparar a estrutura narrativa romnica e

bizantina.

FA1.B6.8.1. Comenta a organizacin narrativa a partir

de obras representativas.

CCL
CAA

b
d

Pxina 206 de 913

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

e
l

b
d
e
l

Competencias clave
CCEC

B6.10. Pintura romnica. Caractersticas formais.

B6.9. Relacionar a pintura romnica con tcnicas

similares posteriores.

FA1.B6.9.1. Relaciona elementos formais da plstica

romnica con creacins posteriores.

CCL
CAA
CCEC

CCL
CAA
CCEC

Bloque 7. O Gtico

b
d
e
l

B7.1. Desenvolvemento econmico europeo. Auxe das

cidades.
B7.2. O Gtico, arte europea. Extensin xeogrfica.

B7.1. Analizar as claves sociais e tcnicas da orixe do

gtico.

FA1.B7.1.1. Analiza a situacin econmica europea no

sculo XIII e a sa relacin co nacemento do Gtico.

b
d
e
l

B7.3. Arquitectura: edificios pblicos e relixiosos.

B7.4. A catedral gtica. Caractersticas.

B7.2. Diferenciar as catedrais gticas doutras anteriores e posteriores.

FA1.B7.2.1. Comenta os elementos gticos e a sa

CCL
aplicacin s catedrais espaolas mis representativas. CAA
CCEC

b
d
e
l

B7.4. A catedral gtica. Caractersticas.

B7.5. A bveda oxival. Rosetn. Pinculos.
B7.6. A escultura gtica. Caractersticas.

B7.3. Identificar e nomear correctamente as claves

principais da arte gtica: escultura, vitrais e arcadas.

FA1.B7.3.1. Identifica e nomea correctamente os

elementos principais da arte gtica a partir de fontes
historiogrficas de mostras representativas.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B7.7. Etapas do Gtico: inicial, pleno e florido.

B7.4. Relacionar a arte gtica e a sa revisin no

sculo XIX.

FA1.B7.4.1. Identifica a tipoloxa gtica en edificios

cronoloxicamente posteriores, especialmente no neogtico do sculo XIX.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
i
l

B7.8. Os vitrais gticos.

B7.5. Explicar o proceso tcnico da creacin de vitrais.

FA1.B7.5.1. Analiza o proceso de fabricacin e instalacin dos vitrais en catedrais mis representativas.

b
d
e
l

B7.9. Escultura, evolucin dende a arte romnica.

B7.6. Comparar e identificar correctamente a escultura

gtica da romnica.

FA1.B7.6.1. Explica o cambio formal da escultura

romnica gtica.

CCL
CAA
CCEC

Pxina 207 de 913

CCL
CMCCT
CAA
CCEC

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

b
d
e
i
l

B7.10. Pintura gtica. Pintura sobre tboa. Tcnica.

Estucado. Dourado.

b
d
e
i
l

B7.11. A tcnica da pintura ao tempero

b
d
e
l

B7.12. Vestimentas e costumes.

Criterios de avaliacin
B7.7. Identificar o proceso tcnico da pintura sobre
tboa, preparacin e resultados.

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

FA1.B7.7.1. Identifica os elementos da pintura gtica a

partir de fontes historiogrficas.

CCL
CMCCT
CAA
CCEC

FA1.B7.7.2. Explica o proceso tcnico da pintura sobre

tboa.

CCL
CMCCT
CAA
CCEC

B7.8. Describir a tcnica de pintura ao tempero.

FA1.B7.8.1. Comenta o proceso de fabricacin e

aplicacin da pintura ao tempero.

CCL
CMCCT
CAA
CCEC

B7.9. Analizar a vestimenta gtica nas imaxes relixiosas e civs da poca.

FA1.B7.9.1. Identifica os elementos caractersticos da

vestimenta gtica a partir de fontes historiogrficas.

CCL
CAA
CCEC

Bloque 8. O Renacemento

b
d
e
h
l

B8.1. O Renacemento. Estilo identificatorio da cultura

B8.1. Valorar a importancia histrica do estilo renaceeuropea.
mento e a sa transcendencia posterior.
B8.2. Etapas: Trecento, Quattrocento, Cinquecento.
B8.3. Expansin do Renacemento dende Italia ao resto
de Europa.
B8.4. Florencia (os Medici) e Roma (o papado).

FA1.B8.1.1. Analiza a orixe do Renacemento en Italia.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B8.1.2. Relaciona as etapas da implantacin do

Renacemento e a cronoloxa gtica en Europa.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B8.5. Arquitectura do renacemento. Tipoloxa e edificios principais.

B8.2. Identificar as claves tcnicas da arquitectura

renacentista e a sa relacin coa cultura romana.

FA1.B8.2.1. Comenta a importancia da cultura romana

na arte do Renacemento.

b
d
e
i

B8.6. A proporcin urea.

B8.3. Recoecer a proporcin urea nalgn elemento

de estilo renacemento: arquitectura, mobiliario, etc.

FA1.B8.3.1. Analiza a relacin dos elementos arquitectnicos aplicando a proporcin urea.

Pxina 208 de 913

CCL
CMCCT
CAA
CCEC

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

b
d
e
l

B8.7. Pintura: da representacin xerrquica medieval

visin realista: de Giotto dei Bondone a Piero della
Francesca e Masaccio.
B8.8. Canon renacentista: Sandro Boticelli.
B8.9. Leonardo da Vinci: vida e obras.
B8.10. A pintura de Raffaello Sanzio.

B8.4. Identificar as principais obras dos artistas do

Renacemento italiano.

FA1.B8.4.1. Identifica os cambios na pintura dende o

Gtico ata o Renacemento.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B8.4.2. Recoece as principais pinturas do Renacemento e o seu autor.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B8.4.3. Analiza a vida e obra de Leonardo da

Vinci.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B8.4.4. Explica a obra de Raffaello Sanzio, espe- CCL

cialmente "A escola de Atenas" e os retratos de "A For- CAA
narina" e de "Baltasar de Castiglione".
CCEC

b
d
e
l

B8.11. O colorido veneciano: Tiziano, Tintoretto.

Verons.

B8.5. Comparar a pintura veneciana e do resto de

Europa.

FA1.B8.5.1. Compara a evolucin da pintura do primei- CCL

ro Renacemento ata o colorido veneciano.
CAA
CCEC

b
d
e
l

B8.12. Escultura do Renacemento. Donatello e outros

autores emblemticos.

B8.6. Identificar as esculturas, e traballos en volume,

mis emblemticas do Renacemento.

FA1.B8.6.1. Identifica as esculturas e traballos en

volume mis emblemticas do renacemento.

b
d
e
l

B8.13. As vestimentas do Renacemento a travs da

pintura.

B8.7. Analizar as vestimentas da poca, principalmente FA1.B8.7.1. Analiza as vestimentas reflectidas nos
na pintura.
cadros do Verons.

b
d
e
i
l

B8.14. A perspectiva cnica.

B8.8. Recoecer as claves tcnicas da perspectiva

cnica.

FA1.B8.8.1. Describe con detalle o cadro "o lavatorio"

CCL
de Jacopo Robusti "Tintoretto" e a aplicacin tcnica da CMCCT
perspectiva cnica.
CAA
CCEC

B8.15. Pintura ao leo. Tcnica.

B8.9. Explicar as claves tcnicas da pintura ao leo,

referenciando o seu uso en aplicacin sobre lenzo.

FA1.B8.9.1. Describe a tcnica da pintura ao leo

sobre lenzo e relacinaa coa pintura anterior sobre t-

b
d

Pxina 209 de 913

CCL
CAA
CCEC

CCL
CAA
CCEC

CCL
CMCCT

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

e
h
i
l

b
d
e
i
l

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe
boa.

B8.15. Pintura ao leo. Tcnica.

B8.10. Valorar a diferenza tcnica da pintura ao tempe- FA1.B8.10.1. Debate acerca das caractersticas da
ro e a pintura ao leo.
pintura ao tempero e ao leo.

Competencias clave
CAA
CCEC

CCL
CMCCT
CAA
CCEC

Bloque 9. Michelangelo Buonarroti

b
d
e
l

B9.1. Biografa e a relacin co seu mbito. Relacin

cos Medici, e con Xulio II.

B9.1. Explicar a relacin de mecenado entre Michelangelo, os Medici e o Papa Xulio II.

FA1.B9.1.1. Comenta a relacin dos mecenas e a arte. CCL

Especialmente entre os Medici, Xulio II e Michelangelo. CAA
CCEC

b
d
e
h
l

B9.2. O artista total e a sa relevancia social.

B9.3. A obra de Michelangelo como pintor, escultor e
arquitecto.
B9.4. Arquitectura. San Pedro del Vaticano.

B9.2. Analizar a importancia do concepto de artista

total.

FA1.B9.2.1. Recoece a importancia histrica da obra

en conxunto de Michelangelo.

b
d
e
h
i
l

B9.5. Pintura. A Capela Sixtina. Concepcin iconolxica e iconogrfica.

B9.6. A pintura ao fresco.

B9.3. Describir as claves iconolxicas e iconogrficas

nos frescos da Capela Sixtina.

FA1.B9.3.1. Comenta o proceso da creacin da pintura CCL

ao fresco da Capela Sixtina.
CAA
CCEC

b
d
e
h
l

B9.7. Escultura. Evolucin persoal. Obras representativas.

B9.4. Identificar as claves evolutivas na escultura de

Michelangelo.

FA1.B9.4.1. Analiza a evolucin iconogrfica da escultura de Michelangelo, remarcando dun modo especial
as esculturas do final da sa vida.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B9.2.2. Analiza a obra arquitectnica, escultrica e CCL

pictrica de Michelangelo.
CAA
CCEC

Bloque 10. O Renacemento en Espaa

Pxina 210 de 913

CCL
CAA
CCEC

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

b
d
e
l

B10.1. O Renacemento en Espaa: implantacin e

cronoloxa.
B10.2. Fitos histricos espaois: Os Reis Catlicos.
Carlos V. Felipe II e a sa relacin coa arte.
B10.3. Caractersticas peculiares da arte espaola de
finais do sculo XV e sculo XVI. Do plateresco a Juan
de Herrera.

B10.1. Relacionar a cronoloxa do Renacemento

espaol co Renacemento italiano.

FA1.B10.1.1. Resume os principais feitos histricos

relacionados coa arte espaola.

b
d
e
l

B10.4. Pintores renacentistas e a sa presenza na

corte espaola: Pedro de Berruguete,Tiziano, Hieronymus Bosch, O Greco.

B10.2. Identificar a relacin entre a sociedade da poca FA1.B10.2.1. Explica a relacin entre o emperador
e as artes plsticas.
Carlos V e Tiziano.

b
d
e
l

B10.5. Arquitectura: Pazo de Carlos V. O Escorial.

Fachada da Universidade de Salamanca.

b
d
e
l

B10.6. Escultura: retablos. Alonso Gonzlez Berruguete.

b
d
e
l

B10.4. Pintores renacentistas e a sa presenza na

corte espaola: Pedro de Berruguete,Tiziano, Hieronymus Bosch, O Greco.

b
c
d
e

B10.7. Sofonisba Anguissola, pintora.

Competencias clave
CCL
CAA
CCEC

CCL
CAA
CCEC

FA1.B10.2.2. Explica a relacin errada entre Felipe II e

o Greco.

CCL
CAA
CCEC

B10.3. Recoecer as principais obras arquitectnicas

do Renacemento espaol.

FA1.B10.3.1. Identifica a tipoloxa do edificio renacentista, referenciada a edificios emblemticos espaois.

CCL
CAA
CCEC

B10.4. Comparar a tcnica escultrica da pennsula

ibrica e do resto de Europa.

FA1.B10.4.1. Compara a escultura relixiosa espaola,

coa escultura italiana coetnea.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B10.4.2. Analiza a expresividade na obra de

Berruguete.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B10.5.1. Comenta a obra de Hieronymus Bosch e

a sa relacin coa monarqua espaola.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B10.5.2. Analiza a obra pictrica do Greco e a sa

relacin coa iconoloxa bizantina.

CCL
CAA
CCEC

B10.5. Distinguir as obras pictricas mis importantes

do renacemento espaol.

B10.6. Comparar a obra pictrica de Sofonisba Anguis- FA1.B10.6.1. Analiza a obra da pintora Sofonisba
sola coa pintura coetnea.
Anguissola.

Pxina 211 de 913

CCL
CAA
CSC
CCEC

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

b
d
e
l

B10.8. A msica renacentista. Instrumentos. Compositores.

b
d
e
l

B10.9. O moble e o vestiario.

B10.7. Identificar as claves musicais da msica renacentista.

B10.8. Recoecer os obxectos cotins e vestiarios do

renacemento.

FA1.B10.7.1. Recoece os instrumentos musicais do

Renacemento.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B10.7.2. Analiza a obra musical de Toms Luis de

Victoria.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B10.8.1. Identifica a tipoloxa do moble do Renacemento. Arcas, arquillas, bargueos, cadeiras de brazos fraderos.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B10.8.2. Analiza os traxes dos personaxes dos

cadros do Renacemento, especialmente na obra de
Snchez Coello.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.1.1. Relaciona a situacin poltica europea

coa evolucin do Renacemento cara ao Barroco.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.1.2. Analiza as instrucins emanadas do

Concilio de Trento acerca do xeito de representar nas
igrexas.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.1.3. Analiza o plpito da Baslica de San

Pedro e os seus elementos identificativos.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.1.4. Analiza as peculiaridades da imaxinara

espaola. Temtica e tcnica.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.2.1. Identifica as principais caractersticas da

arquitectura barroca.

CCL
CAA
CCEC

Bloque 11. O Barroco

b
d
e
l

b
d
e
l

B11.1. Orixe. A crise poltica europea. A guerra dos

trinta anos. A poltica espaola.
B11.2. O concilio de Trento e a sa importancia no
cambio iconogrfico nas imaxes relixiosas.
B11.3. Plpito da Catedral de San Pedro. A columna
salomnica.
B11.4. A imaxinara espaola. Tcnica e temtica.

B11.5. Caractersticas da arquitectura barroca.

B11.6. Borromini. Bernini. A catedral de Murcia.

B11.1. Recoecer as claves da arte barroca.

B11.2. Utilizar correctamente o vocabulario tcnico

aplicado aos elementos arquitectnicos.

Pxina 212 de 913

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Competencias clave

b
d
e
l

B11.7. O exceso, o desequilibrio manierista, a asimetra na arte barroca.

b
d
e
l

B11.8. As fachadas das igrexas barrocas.

B11.4. Comparar as fachadas renacentistas e barrocas FA1.B11.4.1. Describe e compara fachadas das igreen Espaa.
xas mis representativas da arte barroca.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B11.9. A Escultura barroca. Bernini.

B11.5. Identificar as obras mis representativas da

escultura barroca, relacionndoa cos autores correspondentes.

FA1.B11.5.1. Comenta os principais traballos de Gian

Lorenzo Bernini escultor e a sa evolucin dende a
escultura de Michelangelo Buonarroti.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.5.2. Analiza a obra "A xtase de Santa

Teresa" e a sa relacin con artistas posteriores, por
exemplo Dal.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B11.10. A imaxinara espaola: Gregorio Fernndez,

Alonso Cano, Pedro de Mena.

B11.6. Distinguir a escultura hispnica da do resto de

Europa.

FA1.B11.6.1. Identifica as principais obras da imaxinara relixiosa espaola.

CCL
CAA
CCEC

B11.7. Comparar a escultura monocromtica e a

escultura policromada.

FA1.B11.7.1. Compara a escultura de Bernini e de

Gregorio Fernndez.

CCL
CAA
CCEC

B11.8. Identificar a pintura barroca, comparando os

diferentes estilos, por pases.

FA1.B11.8.1. Identifica aos principais pintores barrocos.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.8.2. Analiza o tratamento da perspectiva en

"As Meninas" de Velzquez.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.8.3. Compara a tcnica pictrica de Velzquez coa pintura impresionista posterior.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B11.3. Identificar a asimetra en elementos da arte

barroca e doutras culturas diferentes.

Estndares de aprendizaxe

FA1.B11.3.1. Relaciona a arte barroca europea e a arte CCL

colonial hispanoamericana.
CAA
CCEC
FA1.B11.3.2. Compara o barroco con creacins formais CCL
recargadas ou barroquistas posteriores.
CAA
CCEC

B11.11. A pintura barroca.

B11.12. O tenebrismo: Caravaggio, Ribera.
B11.13. O naturalismo: Valds Leal, Murillo.
B11.14. O realismo: Diego de Silva Velzquez.
B11.15. A pintura flamenca: Rubens, Rembrandt.
B11.16. O costumismo holands: Vermeer. Carel
Fabritius

Pxina 213 de 913

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

FA1.B11.8.4. Analiza a obra pictrica de Peter Paul

Rubens e Rembrandt Harmenszoon van Rijn.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.8.5. Explica a pintura costumista holandesa:

tratamento pictrico, tamao do lenzo, tcnica.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B11.9.1. Relaciona a Michelangelo Merisi d

Caravaggio con Jos de Ribera, Juan de Valds Leal e
Diego de Silva Velzquez.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B11.12. O tenebrismo: Caravaggio.

B11.9. Comparar a iluminacin tenebrista no barroco e

en culturas posteriores.

b
d
e
l

B11.17. Msicos importantes: Antonio Vivaldi, Claudio

Monteverdi, George Friedrich Hendel, J. S. Bach, Georg P. Telemann, Jean-Philippe Rameau, Domenico
Scarlatti.

B11.10. Recoecer a msica barroca e a sa evolucin FA1.B11.10.1. Recoece a tipoloxa musical da msica CCL
dende a msica renacentista.
barroca.
CAA
CCEC

b
d
e
l

B11.18. Msica. O nacemento da pera.

B11.19. Elementos compositivos da pera: msica,
libreto, escenografa, atrezzo, vestiario.

FA1.B11.10.2. Identifica as pezas mis recoecibles

dos compositores desta poca: Vivaldi, Monteverdi,
Hendel, J. S. Bach, Telemann, Rameau, Scarlatti.

CCL
CAA
CCEC

B11.11. Valorar o nacemento da pera e a sa transcendencia posterior.

FA1.B11.11.1. Describe os principais compoentes

dunha pera.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B11.20. Mobiliario, indumentaria e artes decorativas do B11.12. Identificar o mobiliario e as artes decorativas
barroco.
do barroco.

FA1.B11.12.1. Compara o mobiliario e os traxes do

Renacemento cos da poca barroca.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
i
l

B11.21. A caixa escura.

FA1.B11.13.1. Relaciona a caixa escura pictrica coa

caixa fotogrfica.

CCL
CMCCT
CAA
CCEC

FA1.B11.13.2. Comenta o uso da caixa escura, relacionado coa obra de Carel Fabritius e outros posibles.

CCL
CMCCT
CAA
CCEC

B11.13. Analizar o proceso tcnico da caixa escura.

Pxina 214 de 913

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliacin

Estndares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 12. O Rococ. Francia. Resto de Europa

b
d
e
l

B12.1. Orixe. Absolutismo poltico da monarqua

francesa. O "Rei Sol" Luis XIV, Luis XV.
B12.2. Refinamento sensual. Elegancia.
B12.3. Arquitectura. O pazo de Versalles.

B12.1. Comparar a arte barroca e rococ establecendo FA1.B12.1.1. Identifica a orixe do rococ.
similitudes e diferenzas.

FA1.B12.1.2. Relaciona a situacin poltica francesa e

o rococ.

CCL
CAA
CCEC
CCL
CAA
CCEC

FA1.B12.1.3. Analiza a evolucin do barroco ao rococ. CCL

CAA
CCEC

b
d
e
l

B12.4. A pintura rococ, relixiosa e profana.

B12.5. Pintores rococ: Watteau, Fragonard, Boucher.

B12.2. Diferenciar a temtica relixiosa e a temtica

profana.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B12.2.2. Analiza a diferente temtica do barroco

relixioso pintura galante francesa.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B12.2.3 Analiza o cadro "O bambn" de JeanHonor Fragonard.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B12.3.1. Compara as obras pictricas de MarieLouise-lisabeth Vige-Lebrun e os pintores masculinos da sa poca.

b
c
d
e
l

B12.6. Marie-Louise-lisabeth Vige-Lebrun. Pintora.

b
d
e
l

B12.7. Pintura rococ en Espaa. Anton Rafael Mengs, B12.4. Valorar as similitudes e diferenzas entre a obra FA1.B12.4.1. Relaciona a obra de Anton Rafael Mengs
pictrica de Anton Rafael Mengs e pintores posteriores,
Francisco de Goya.
e os pintores europeos do seu tempo.
por exemplo Francisco de Goya.

B12.8. Imaxinera espaola.

B12.3. Comparar as obras pictricas de Marie-Louiselisabeth Vige-Lebrun e os pintores masculinos da

sa poca.

FA1.B12.2.1. Compara a pintura barroca e a pintura

rococ.

B12.5. Comparar o diferente tratamento iconolxico

Pxina 215 de 913

CCL
CAA
CSC
CCEC

CCL
CAA
CCEC

FA1.B12.4.2. Compara as obras de Mengs coas de

Goya e establece posibles influencias.

CCL
CAA
CCEC

FA1.B12.5.1. Analiza a obra de Francisco Salzillo.

CCL

Fundamentos da Arte I. 1 Bacharelato

Obxectivos

Contidos

b
d
e
l

Estndares de aprendizaxe

dos motivos relixiosos entre Gregorio Fernndez e Salzillo.

d
e
l

Criterios de avaliacin

Competencias clave
CAA
CCEC

FA1.B12.5.2. Compara o diferente tratamento iconol- CCL

xico dos motivos relixiosos entre Gregorio Fernndez e CAA
Salzillo.
CCEC
B12.9. Msica: Mozart. Obras principais. peras.

B12.6. Analizar a obra musical de Mozart: anlise,

FA1.B12.6.1. Analiza a obra musical de Wolfgang
identificacin de fragmentos de obras mis populares e
Amadeus Mozart.
comparacin con obras doutros autores e doutras pocas.
FA1.B12.6.2. Recoece partes importantes dos traballos mis coecidos de Mozart.

CCL
CAA
CCEC
CCL
CAA
CCEC

FA1.B12.6.3. Compara as peras de Mozart con outras CCL

de diferentes pocas.
CAA
CCEC
FA1.B12.6.4. Compara o "Rquiem" de Mozart con
obras doutros autores.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B12.10. As composicins musicais mis representativas e as partes que as compoen.

B12.7. Describir as diferentes partes que compoen as

composicins musicais.

FA1.B12.7.1. Describe as diferentes partes que compoen as composicins musicais mis representativas:
oratorios, misas, concertos, sonatas e sinfonas.

CCL
CAA
CCEC

b
d
e
l

B12.11. Mobiliario e decoracin de interiores. O estilo

Luis XV.
B12.12. Indumentaria e artes de