Ciencias Mundo Contemporáneo

Direccin Xeral de Educacin, Formacin Profesional
e Innovacin Educativa
Gua didctica do alumnado de bacharelato

semipresencial
Ciencias para o mundo contemporneo

Ensinanza
Bacharelato a distancia semipresencial
Tipo de documento
Gua do alumnado
Curso
Materias
Comn
Nome da materia
Ciencias para o mundo contemporneo
Autor/a ou autores:
Jos Antonio Armesto Rodrguez, Arturo Casares Guzmn,

Concepcin Gonzlez Rodrguez
Pxina 1 de 31
Pxina 2 de 31
ndice
1.
Introducin.................................................................................................................5
A materia: lias xerais ........................................................................................................................5
Libro de texto ......................................................................................................................................5
Obxectivos xerais da materia .............................................................................................................5
Distribucin temporal das unidades....................................................................................................6
Tipos de actividades ...........................................................................................................................7
Metodoloxa de estudo .......................................................................................................................7
As titoras lectivas e de orientacin ....................................................................................................8
2.
Unidade 1: O noso lugar no universo....................................................................10

Criterios de avaliacin ......................................................................................................................10
Actividades iniciais e de presentacin ..............................................................................................10
Actividades de desenvolvemento e estruturacin ............................................................................10
Actividades de aplicacin e sntese..................................................................................................11
3.
Unidade 2: O noso planeta, a Terra .......................................................................12

4.
Unidade 3: A orixe da vida e a orixe do ser humano..........................................15

5.
Unidade 4. A revolucin xentica: desvelando os segredos da vida ................17

6.
Unidade 5: Vivir mis, vivir mellor .........................................................................20

7.
Unidade 6: Cara a unha xestin sustentable do planeta? ...................................24

Actividades de avaliacin inicial .......................................................................................................24
8.
Unidade 7: Novas necesidades, novos materiais.................................................28

9.
Unidade 8: Un mundo dixital ..................................................................................30

Pxina 3 de 31

Pxina 4 de 31
1.
Introducin
A materia: lias xerais
A materia de Ciencias para o mundo contemporneo vn ocupar un baleiro existente no

currculo do bacharelato. Ata agora non exista nesta etapa educativa ningunha materia de
carcter cientfico que se impartise a todo o alumnado, xa que todas as materias de ciencias estaban orientadas a preparar os estudantes de bacharelato que pretendan chegar a
ser especialistas en bioloxa, fsica ou qumica, dicir cientficos.
Ademais, na actualidade vivimos nun mundo global e complexo, caracterizado por
unha elevada desigualdade social e pola insustentabilidade ecolxica, que demanda cambios na forma de pensar, de comprender, sentir e actuar, o que supn un reto que afecta,
entre outros a educacin, e sen dbida a educacin cientfica.
Estas razns lvannos a pensar que, con esta materia, tratamos de proporcionar a todo o
alumnado unha cultura cientfica que lles permita integrarse nunha sociedade cada vez
mis cientfica e tecnolxica, coa finalidade de que poidan chegar a ser membros seus responsables e activos, capaces de tomar decisins sobre os temas e problemas actuais que
lles afecten relacionados coa ciencia e coa tecnoloxa. Valorar a incidencia da ciencia na
sociedade contribur a formar cidadns capaces de construr un mundo mis equitativo e
sustentable.
Libro de texto
Ciencias para o Mundo Contemporneo 1 bacharelato. Autores: Anguita Vrella, F.; Carrin Vzquez, M.; Cerezo Gallego, J.M.; Henche Ruiz, A.I.; Hidalgo Moreno,A.; Gonzlez Lpez de Guereu; Pea Prez, A. Editorial: Obradoiro Santillana. ISBN: 978-848224-834-9.
Obxectivos xerais da materia
Ao longo desta materia debe vostede desenvolver as seguintes capacidades:

Suscitar preguntas sobre os problemas da sociedade actual e do futuro prximo que
constiten unha prioridade para a investigacin tecnocientfica e identificar os diversos aspectos que neles concorren, co fin de desenvolver un pensamento crtico e reflexivo.
Coecer os elementos dos procesos de investigacin e as caractersticas das explicacins cientficas, partindo de problemas prximos experiencia, e poelos en
prctica mediante investigacins sinxelas.
Seleccionar, comprender, avaliar e utilizar informacins de tipo cientfico e tecnolxico, inclundo a identificacin de manipulacins ou nesgos, entre os que cabe
destacar os que fan referencia ao xnero, para tomar decisins fundamentadas e saber comunicalas de forma clara, coherente e precisa.
Desenvolver e poer en prctica procedementos e valores propios da actividade
cientfica, como a curiosidade, a creatividade, a ausencia de dogmatismo, a reflexin
crtica, a relevancia dos datos en contraposicin coas opinins para lograr o rigor no
razoamento cientfico, e a sensibilidade diante dos problemas emerxentes para facilitar a evolucin persoal e social.
Recoecer o carcter colectivo dos avances cientficos, destacando o papel das mulleres na ciencia, as como a mutua interdependencia entre o contexto sociocultural e
as investigacins cientficas e tecnolxicas.
Pxina 5 de 31
Identificar os principios ou teoras cientficas e tecnolxicas ligadas aos problemas

contemporneos que debe afrontar a cidadana, tanto individual como colectivamente, para favorecer a sa comprensin e a busca de solucins.
Adoptar unha postura crtica ante os avances cientficos e tecnolxicos, recoecer
os seus logros e vantaxes para a mellora da calidade de vida, as como os riscos que
comportan, valorando os problemas sociais e ticos que poden xerar.
Identificar os principais problemas relativos sade, ao medio natural, s novas
tecnoloxas e materiais, s fontes de enerxa, etc., tratando de comprender as sas
bases cientficas para avaliar criticamente as informacins dos medios de comunicacin e adquirir independencia de criterio.
Construr un coecemento coherente e crtico sobre as tecnoloxas da informacin e
da comunicacin e sobre a sociedade do ocio presentes no contorno do alumnado,
propiciando un uso axeitado delas, prestando especial atencin existencia da fenda
dixital entre pases ricos e pobres.
Utilizar na vida coti os coecementos adquiridos, participando nas controversias
tecnocientficas locais e globais, e desenvolver hbitos democrticos baseados na
argumentacin e no dilogo.
Distribucin temporal das unidades
Os contidos da materia de Ciencias para o mundo contemporneo, segundo o Decreto

126/2008 (DOG, 23 de xuo de 2008), organzanse en seis bloques:
Bloque 1. Contidos comns.
Bloque 2. Na procura dun modelo cosmolxico.
Bloque 3. Sade e calidade de vida.
Bloque 4. Modelo de xestin do planeta.
Bloque 5. Novos materiais para novas necesidades.
Bloque 6. Da sociedade da informacin sociedade do coecemento.
Tendo en conta que o bloque 1 ten un sentido transversal e comn, cremos que debe ser
o referente fundamental desta materia e non se pode temporalizar, senn que se abordar
ao longo de todos os temas.
A distribucin que se propn a seguinte:
AVALIACINS
BLOQUES DE
CONTIDOS
TEMAS DE REFERENCIA NO LIBRO DE TEXTO
- Tema 1. O noso lugar no universo.

- Tema 2. O noso planeta: a Terra.
Primeira avaliacin
Bloque 2
- Tema 3. A orixe da vida e a orixe do ser humano.
Bloque 3
- Tema 4. A revolucin xentica: desvelando os segredos da vida.
Segunda avaliacin
- Tema 5. Vivir mis, vivir mellor.

Bloque 4
Pxina 6 de 31
Bloque 5
Terceira avaliacin
- Tema 6. Cara a unha xestin sustentable do planeta.

- Tema 7. Novas necesidades, novos materiais.
Bloque 6
- Tema 8. Un mundo dixital.
Tipos de actividades
Nesta materia a realizacin das actividades bsica, xa que os contidos procedementais

adquiren un papel destacado. Trtase de contidos de caracter transversal que afectan a todos os temas. A travs da sa realizacin o alumnado vai avanzar na aprendizaxe.
As actividades tratarn de axudarlle a elaborar, ampliar e construr coecementos, contrastar informacins empregando diferentes recursos, desenvolver pequenas investigacins
cos recursos que proporciona internet, resolver problemas, escribir informes nos que exprese as sas ideas. En resumo, ser quen de utilizar as novas aprendizaxes para coecer e
interpretar a realidade. Todos eles son obxectivos bsicos das Ciencias para o mundo contemporneo.
As actividades que se propoen agrpanse en tres tipos, que se deben realizar en tres
secuencias de tempo diferentes, tal como se describe a continuacin:
Actividades iniciais e de presentacin: son actividades que debe abordar antes de comezar o estudo do tema, e que lle axudarn a reflexionar e evidenciar cales son os seus
coecementos sobre el e coecer os obxectivos de aprendizaxe.
Actividades de desenvolvemento e estruturacin: son actividades para ir realizando
ao longo do perodo de estudo, xa que estn pensadas para introducir e familiarizar o
alumnado cos diferentes contidos que se tratan no tema (conceptos, procedementos, actitudes), para recoecer as posibilidades que ofrecen e para memorizar.
Actividades de aplicacin e sntese: son actividades para realizar ao remate do estudo,
que poden servirlle como instrumento de autoavaliacin. Nelas hai que aplicar os contidos
do tema a situacins reais e concretas, mis ou menos complexas, para coecer a realidade, interpretala e saber utilizar o aprendido. Introduciremos nesta secuencia a busca de informacin en internet, para que sexa utilizada de forma reflexiva, selectiva e crtica.
Metodoloxa de estudo
Nas ensinanzas a distancia a aprendizaxe entndese como un proceso activo no que o

alumno ou a alumna o protagonista principal, orientado e guiado polo profesor titor a
travs dos diferentes tipos de titoras e a travs da realizacin dunha secuencia de actividades que lle van axudar a construr o seu propio coecemento e a adquirir os obxectivos
programados. Polo tanto, a educacin a distancia debe entenderse como un proceso de
comunicacin educativa, que se pode romper se falla algn dos tres elementos.
Pxina 7 de 31
Titoras
Alumno/a
Actividades
Comunicacin educativa
Debe recordar que para conseguir os seus obxectivos imprescindible a comunicacin

educativa entre vostede e o profesor ou a profesora a travs das titoras, anda que sexa
nalgunhas ocasins s a travs do material didctico (actividades que lle enve, telfono,
correos electrnicos, etc.). Lembre que, se esta comunicacin se rompe, esta modalidade
de ensinanza se converte en annima e impersoal.
Aconsellmoslle seguir estas pautas para abordar o estudo de cada tema:
Utilice como esquema bsico o resumo ou mapa conceptual que figura nas ltimas
pxinas de cada tema (antes do apartado de Presente e futuro).
Comece cada tema tratando de realizar as actividades iniciais que se propoen nesta
gua e/ou as que lle recomende o titor ou titora da materia.
Lea e realice as actividades de desenvolvemento que correspondan aos contidos semanais programados polo profesor no libro e/ou nos materiais de apoio que lle recomende. Preste especial atencin informacin dos esquemas, -coecementos clave- e
descubrimentos clave. Anote todas as dbidas que lle vaian xurdindo (se non, esqucense).
Elabore o seu propio esquema/ mapa dos contidos.
Intente facer as actividades de sntese propostas.
Contraste os resultados das actividades e consulte todas as dbidas que lle xurdan co
profesor na titora lectiva seguinte ou ben nas titoras de orientacin.
Repase o tema e revise se quedan dbidas pendentes.
As titoras lectivas e de orientacin
Nestas ensinanzas, como xa sabe, o alumnado vai contar co apoio do profesorado, que
se leva a cabo a travs das titoras presenciais, que sern de dous tipos: titoras lectivas e
titoras de orientacin. Nesta materia, vanse organizar da seguinte forma:
As titoras lectivas, de asistencia obrigatoria (ags en circunstancias acreditadas, previa
peticin do interesado/a), vanse utilizar para abordar os aspectos fundamentais de cada
tema, incidindo especialmente nos contidos procedementais. Tendo en conta o nmero
de temas (8), a cada un deles vaise dedicar tres ou catro semanas.
Cada sesin comezar pola presentacin de cuestins relacionas cos contidos traballados na sesin da semana anterior. Continase coa resolucin de problemas/ actividades e aclaracins dos aspectos mis complexos onde se observe unha falla de comprensin. Una vez concludo este punto, desenvolveranse os contidos seguintes que se traballarn na sesin, co apoio dos materiais e recursos correspondentes.
Nas titoras de orientacin solucionaranse as dbidas que se susciten no estudo dos contidos e actividades programadas, as como os problemas atopados no desenvolvemento
Pxina 8 de 31
do traballo autnomo do alumnado. Tamn pode solicitar orientacins e consellos para

o mellor aproveitamento do seu estudo.
Pxina 9 de 31
2.
Unidade 1: O noso lugar no universo

Criterios de avaliacin
Diferenciar correctamente entre planeta, estrela e galaxia.

Explicar cales son os procedementos que nos permitiron coecer cal a materia que
forma parte dos planetas, as estrelas e as galaxias.
Explicar cales son os procedementos que nos permitiron saber que o universo est en
expansin.
Sinalar cales son as probas cientficas que apoian a teora do Big Bang.
Explicar correctamente como est organizado o universo: como se agrupan os planetas,
as estrelas e as galaxias.
Indicar como se forman os tomos dos elementos qumicos que forman parte do noso
planeta.
Explicar a orixe do Sol e do sistema solar.
Describir algns astros do sistema solar, sinalando algunhas caractersticas clave dos
planetas ou das sas las.
Sinalar cales son as condicins necesarias para que se poida dar a vida noutros planetas.
Obter informacin dun mapa celeste.
Explicar como se poden detectar exoplanetas.
Actividades iniciais e de presentacin
1- Na pxina 11 do libro de texto, lea o discurso de Hawking, e conteste s seguintes

preguntas:
a) Por que os cidadns necesitan ter coecementos bsicos das cuestins cientficas?
b) Realice a actividade 3 da pxina 11 do libro de texto.
c) Realice a actividade 5 da pxina 11 do libro de texto.
2- Aclare o significado destes conceptos, que aparecen na unidade, para utilizar os termos con propiedade: estrela, planeta, galaxia, universo, espectro de absorcin, BigBang, nebulosa, exoplaneta, chuvia cida, efecto invernadoiro, enxeera xentica.
Actividades de desenvolvemento e estruturacin
1- Coecer a composicin do universo.

a) Realice as actividades 1 e 2 da pxina 19 do libro de texto.
c) Espectro de absorcin: definicin e funcionamento.
2- Introducir a organizacin do Universo.
a) Realice un esquema da organizacin do universo a partir da fotografa das pxinas
20 e 21 do libro de texto.
c) Defina ano luz.
Pxina 10 de 31
3-Introducir a idea de universo en movemento.

a) Explique en breves palabras a lei da gravitacin e a teora da relatividade.
b) Buracos negros: definicin.
c) Realice as actividades 6, 7 e 8 da pxina 23 do libro de texto.
4- Cal o significado do Big-Bang.
a) Que probas confirman a expansin do universo e a confirmacin do Big-Bang?
b) Seguindo o modelo do Big-Bang, conteste s actividades 10, 11, 12 da pxina 27 do
libro de texto.
5- Explicar a orixe dos elementos qumicos.
a) Que tipo de reaccins teen lugar no interior da estrela?
b) Que ultimo elemento se forma na estrela?
c) Realice as actividades 19 e 24 da pxina 40 do libro de texto.
6- Acercarse orixe do sistema solar e do sistema planetario.
a) Seguindo os esquemas da pxina 29, 30 e 31 do libro de texto, realice as actividades
13 e 14 da pxina 24 e a actividade 25 da pxina 41.
b) Faga un esquema coas caractersticas mis importantes dos planetas do sistema solar.
7- Introducir os exoplanetas.
a) Explique como se detectan os exoplanetas.
b) Realice as actividades 29, 30 e 31 da pxina 41 do libro de texto.
Actividades de aplicacin e sntese.
1- Trate de xustificar a seguinte frase: Somos fillos das estrelas.

2- Explique o significado de Big-Rip.
3- Por que o fondo csmico se considera unha proba de validez do modelo da Gran Explosin? Que nos queda por descubrir?
4- Realice a actividade 17 da pxina 40 do libro de texto.
6- Busque e contraste a informacin dispoible sobre un contido especfico deste tema,
nas seguintes paxinas de internet.
www.hubblesite.org: galera de fotografas de galaxias, nebulosas, etc.
www.jpl.nasa.gov/news/index/htlm : acceso s imaxes obtidas en misins espaciais.
Noticias da NASA (en ingls).
www.perso.wanadoo.es/silesma : informacin sobre exoplanetas.
www.caha.es/index.php?lang=es : observatorio de Calar Alto, en Almera.
www.esa.int/esaCP/Spain.html : noticias da Axencia Espacial Europea.
www.eso.org/public/outreach/press-rel : noticias do Observatorio Europeo do Hemisferio Sur (en ingls).
www.astroseti.org : noticias relacionadas coa astrobioloxa.
Pxina 11 de 31
3.
Unidade 2: O noso planeta, a Terra

Explicar en que consiste a tectnica de placas.

Explicar que a teora da deriva continental e sinalar cales son as evidencias experimentais que a apoian.
Explicar por que a Terra non plana malia os procesos de erosin, transporte e sedimentacin que teen lugar no noso planeta de xeito continuado.
Elaborar esquemas que mostren as diferentes capas que ten o noso planeta e cales son
os principais procesos xeolxicos que teen lugar en cada unha delas.
Indicar que tipo de informacin podemos tirar das ondas ssmicas S ou P.
Relacionar as placas tectnicas coa presenza de volcns ou a aparicin de sismos nunha
rexin concreta do planeta.
Explicar a creacin e destrucin do relevo na Terra.
Explicar a evolucin xeolxica do noso planeta.
1- Observe o seguinte grfico e lea atentamente a noticia que o acompaa.
Grfico: Faro de Vigo
No ano pasado, Galicia sufriu 130 terremotos. A provincia mis afectada foi Lugo con
78 sismos. Segundo os expertos do Instituto Xeogrfico Nacional, Galicia est nunha zona
de "perigosidade ssmica media respecto perigosidade da pennsula". O maior risco en
Espaa localzase no Levante e no Sur, a rea mis prxima aos lmites das placas africana
e europea....
Reflexione sobre o seu contido e trate de dar resposta s seguintes cuestins.
a) Podemos afirmar que a Terra est en movemento?
b) Como explicara que a Terra un planeta dinmico?
c) Que un terremoto?
Pxina 12 de 31
2- Aclare o significado destes conceptos, que aparecen no tema, para utilizar os termos
con propiedade: tectnica de placas, conveccin, litosfera, erosin, sedimentacin, subduccin, Panxea, ondas ssmicas.
1- Introducir a idea da Terra como un planeta dinmico.

a) Realice as actividades 1, 2, 3 e 4 da pxina 45 do libro de texto.
2- Coecer o interior da Terra.
a) Faga un esquema da estrutura interna da Terra.
b) Defina descontinuidade.
c) Caractersticas das ondas ssmicas P e S. Por que se lle chaman os raios X da Terra?
d) Realice as actividades 12, 13, 14 e 15 das pxinas 58 e 59 do libro de texto.
3-Acercarse teora de Wegener.
a) Cite e explique as probas da teora da deriva continental.
4- Introducir a tectnica global. Tectnica de placas.
a) Explique a extensin do fondo ocenico.
b) Realice as actividades 5 e 6 da pxina 51 do libro de texto.
c) Defina subduccin.
d) Realice as actividades 17, 18 e 19 da pxina 59 do libro de texto.
5- Coecer a evolucin do noso planeta.
Despois de estudar o esquema das pxinas 54 e 55 do libro de texto, realice as actividades 7 e 8 da pxina 55.
Actividades de aplicacin e sntese
1- Trate de responder s seguintes cuestins.

a) Por que a Terra non plana despois de miles de millns de anos de erosin?
b) Por que o ncleo externo lquido e o externo slido?
c) Cal a orixe da enerxa interna do planeta?
d) Por que naqueles tempos non se aceptou a teora de Wegener?
2- Observe o mapa da pxina 50. A que conclusins chega acerca de..?
a) Hai relacin entre os terremotos e os volcns?
b) A tectnica de placas explica ela soa este feito? Cales son os puntos bsicos desta
teora?
3- Trate de explicar cmo ser a Terra no futuro.
a) Ser plana ou con relevo?
b) Que nos queda por descubrir?
4- Busque e contraste a informacin dispoible sobre un contido especfico deste tema
nas seguintes paxinas de internet:
www.visibleearth.nasa.gov : imaxes do noso planeta (en ingls).
Pxina 13 de 31
www.earthobservatory.nasa.gov : imaxes do noso planeta (en ingls).

www.juntadeandaluca.es/averoes/manuales/tectnica_animada/tectonanim.htm : animacins relacionadas coa dinmica interna da Terra.
www.earth.google.com/tour/: pxina que facilita unha conexin a un pequeno programa que permite aprender sobre o movemento dos planetas, entre outros temas.
www.e-sm.net/cmc08bach03: recomendacins do Instituto Xeogrfico Nacional sobre
terremotos.
Pxina 14 de 31
4.
Unidade 3: A orixe da vida e a orixe

do ser humano
Enunciar as teoras cientficas mis admitidas na actualidade para explicar a orixe da

vida na Terra.
Sinalar cales eran as condicins do noso planeta cando apareceron os primeiros seres
vivos.
Explicar como podemos coecer a idade das rochas ou saber en que pocas viviron determinados seres vivos.
Sinalar cales son as probas que apoian a teora da seleccin natural de Darwin e Wallace.
Explicar a evolucin dos seres vivos na Terra relacionndoa coa teora da seleccin natural proposta por Darwin.
Explicar a relacin entre a deriva dos continentes e a presenza de organismos endmicos nunha rexin do planeta.
Enunciar algunhas das causas que poden provocar a extincin de seres vivos no noso
planeta.
Explicar cales son as probas que nos permiten coecer a evolucin do ser humano
1-Lea o texto da actividade 4 da pxina 65 do libro de texto, e conteste.

a) Que caractersticas cre que tera un ser vivo de acordo coa perspectiva do narrador?
b) Diferenzas entre un ser vivo e un ser inerte.
c) Segundo o texto, o lume un ser vivo ou non?
2- Aclare o significado destes conceptos, que aparecen no tema, para utilizar os termos
con propiedade: fotosntese, auttrofo, hetertrofo, quimiosntese, evolucin, istopo,
fsil, principio inmediato, endemismo, especie.
1- Estudando a vida. Definicin.

a) Realice as actividades 1, 2 e 3 da pxina 63 do libro de texto.
b) Por que a auga fundamental para os seres vivos?
c) De onde obtemos a enerxa para as funcins vitais?
d) Realice a actividade 27 da pxina 85 do libro de texto.
2- Explicando a orixe da vida.
a) Explique de onde procede o carbono e a auga.
b) Realice as actividades 18, 20, 25 e 26 das pxinas 84 e 85 do libro de texto.
c) Como eran as condicins do planeta cando apareceron os primeiros seres vivos?
Pxina 15 de 31
d) O experimento de Stanley e Miller explica a orixe da vida?

e) Que mtodo se emprega para coecer as idades das rochas? Explqueo.
f) Realice a actividade 28 da pxina 85 do libro de texto sobre as teoras sobre a orixe
da vida.
3- Introducir a evolucin e as sas probas.
a) Explique que tres tipos de probas explican a evolucin.
b) Diferencie Darwinismo de Lamarckismo.
c) Diferencie seleccin natural de artificial.
d) Realice as actividades 6 e 7 da pxina 75 do libro de texto e a 22 da pxina 85 do libro de texto.
e) Onde haba mis especies, en Panxea ou cando os continentes estaban separados?
Defina radiacin evolutiva.
4- Investigando as extincins e a orixe do ser humano.
a) Cales son as causas que provocan a extincin dos seres vivos no noso planeta?
c) Realice as actividades 11, 12, 13 e 14 da pxina 81 do libro de texto.
d) Cando apareceu o primeiro ser humano?
1- Realice a actividade 8 da pxina 77 do libro de texto. Como infle a falta de osxeno

na auga maria e nas especies?
3- Responda de forma argumentada s seguintes cuestins.
a) Onde xurdiu a vida?
b) Onde queda rexistrada a evolucin?
c) Cando hai Panxea, o nmero de especies e maior ou menor? Hai mis ou menos diversidade?
4- Realice as actividades 23, 24 e 29 da pxina 85 do libro de texto.
5- Trate de facer un pequeno informe, utilizando como fo condutor as seguintes preguntas: cal a especie a que pertencemos? Cando apareceu? Que nos queda por descubrir?
www.evolutionibus.info : acceso a informacin e a un blog centrados na evolucin biolxica.
www.atapuerca.org : informacin sobre o xacemento situado en Atapuerca (Burgos).
www.nationalgeographic.com/genographic : proxecto Genographic sobre diversidade
humana.
www.exploringorigins.org/index.htlm : web moi interesante sobre a orixe da vida.
Pxina 16 de 31
5.
Unidade 4. A revolucin xentica:

desvelando os segredos da vida
Explicar que relacin teen os xenes coas caractersticas dunha persoa.

Explicar que papel desempeou Mendel na explicacin da herdanza de determinadas
caractersticas dos pais.
Explicar a relacin entre ADN, protena e xene.
Sinalar como se copian os xenes e para que serven.
Relacionar xentica e evolucin nos seres vivos.
Explicar como ten lugar a sntese de protenas no ser humano.
Explicar a importancia da secuencia de nucletidos no ADN dun organismo.
Explicar algunhas das consecuencias extradas a partir de certos experimentos clave relacionados coa xentica ao longo da historia.
Enumerar algunhas das aplicacins da enxeera xentica, sinalando a utilidade de cada
unha delas.
Explicar que son as clulas nai e por que se estima que teen unha grande utilidade en
medicina.
Explicar como podemos empregar o ADN para identificar a unha persoa.
1- Na pxina 87 do libro de texto, lea o texto de introducin do tema e conteste s seguintes preguntas:
a) Que teora cientfica foi a primeira que intentou explicar a esencia da vida?
b) Por que os seres vivos son como son?
c) Como se transmite a informacin?
2- Aclare o significado destes conceptos, que aparecen na unidade, para utilizar os termos con propiedade: xene, ribosoma, cdigo xentico, mutacins, RNAm, alelo, fenotipo, xenotipo, clula, cromosomas, ADN, enxeera xentica, transxnico.
1- Coecer como se transmiten os caracteres e o modelo mendeliano.

a) Que significa herdanza mesturada?
b) Faga un esquema grfico dos experimentos que fixo Mendel.
c) Cal foi a conclusin de Mendel?
d) Defina xene.
2- Estudamos os xenes: localizacin, composicin, como se copian e para que serven.
a) Con respecto aos cromosomas, conteste: localizacin, definicin e nmero.
b) Por que as clulas reprodutoras (gametos) teen a metade de cromosomas?
Pxina 17 de 31
c) Realice as actividades 1, 3 e 4 da pxina 112 do texto.

d) Segundo o experimento de Griffith, os cromosomas estn formados por protenas,
DNA ou por mestura dos dous?
e) Que descubriron Watson e Crick?
f) Cal a clave do proceso da copia do xene?
g) Realice a actividade 6 da pxina 112 do libro de texto.
h) Defina cdigo xentico.
i) Realice as actividades 2, 5 e 9 das pxinas 112 e 113 do libro de texto.
j) Explique brevemente como se fabrican as protenas no ser humano.
3- Afondamos na investigacin do ADN: o xenoma humano.
a) Defina xenoma.
b) Que o DNA lixo?
c) Os xenes codifican unha protena ou mis dunha?
d) Un xenoma maior implica unha maior complexidade dun organismo? Explqueo.
e) Defina xentica de desenvolvemento e epixentica.
f) Realice as actividades 7 e 8 da pxina 112 do libro de texto.
4- Introducir a biotecnoloxa.
a) Explique que a tecnoloxa do DNA recombinante. Cite as sas ferramentas.
b) Defina biotecnoloxa. Cite algunhas das sas aplicacins.
c) A PCR: definicin e aplicacins.
d) Realice as actividades 10 e 13 da pxina 113 do libro de texto.
e) Transxnicos: definicin e exemplos.
f) Clulas nai: definicin e importancia.
g) Terapia xnica: definicin. Realice a actividade 12 da pxina 113 do texto.
h) Explique o fundamento da pegada xentica.
1- A partir do exemplo da pxina 90 do libro de texto, responda como sern os fenotipos e os xenotipos de toda a familia, pais e fillos. Demostre que os xenes se transmiten
independentemente. Se a herdanza fose mesturada, como sera o fenotipo dos fillos?
2- Para que serven os xenes?
3- Relacione clula, DNA, cromosoma, xene e protena.
4- Cal o dogma central da bioloxa molecular?
5- Estudando o xenoma, podo comparar a evolucin de das especies distintas?
6- Realice as actividades 14 e 15 da pxina 113 do libro de texto.
7- Enumere algunhas aplicacins da enxeera xentica e sinale as utilidades de cada
unha delas.
8- Faga un breve informe sobre os riscos da biotecnoloxa.
9-Busque e contraste a informacin dispoible sobre un contido especfico deste tema,
www.bionetonline.org/castellano/default.htlm: web creada por oito museos e centros de
ciencia europea, con informacin relacionada con distintos aspectos da ciencia. interacPxina 18 de 31
tiva, con curiosos documentos para investigar.

www.e-sm.net/cm06bach01: secuenciacin do xenoma.
www.segenetica.es: Sociedade espaola de xentica. Informacin e artigos de opinin.
www.juntadeandalucia.es/averroes/concurso2006/ver/26/genetica1-htlm: Recursos didcticos sobre xentica.
www.cigb.edu.cu/-24k: sitio web dedicado s investigacins no campo da enxeera
xentica e da biotecnoloxa.
www.emagister.com/tutorial/ingenieria-genetica-tps-81211.htm-83k: plataforma especializada en enxeera xentica.
www.zonadiet.com/alimentacion/transgenicos.htm: informacin sobre alimentos transxnicos, beneficios e prexuzos.
Pxina 19 de 31
6.
Unidade 5: Vivir mis, vivir mellor

Explicar como contraemos certas enfermidades e cales son os mecanismos que utilizamos para combatelas.
Diferenciar os tipos de enfermidades mis frecuentes.
Sinalar cales son os factores que afectan a sade dunha persoa.
Explicar como actan as defensas naturais en caso de infeccin.
Sinalar algns factores de risco de enfermidades cardiovasculares relacionados coa
alimentacin e con outros hbitos.
Diferenciar os numerosos efectos adversos derivados do consumo de todo tipo de drogas.
Explicar o procedemento seguido para o desenvolvemento de novos frmacos.
Enunciar algns dos problemas de sade aos que se enfrontan os habitantes de pases
en vas de desenvolvemento.
1- Que entende por sade e por enfermidade?

2- Observe a grfica 5.3 (pxina 117) do libro de texto, na que se indica que o 60% da
mortalidade en Espaa est relacionado con enfermidades do sistema circulatorio e tumorais.
Coece algunhas das causas que poderan explicar este dato?
3- Como cre que poden influr no seu estado de sade cada un dos seguintes factores?
Indique un exemplo de cada concepto:
a) Herdanza xentica.
b) Infeccins.
c) Contaminacin.
d) Factores ambientais naturais.
e) Estilo de vida.
4- Lea a seguinte entrevista:
(http://www.msf.es/noticias/entrevistas/indiabinodkumar.asp)
O doutor Binod Kumar traballa no proxecto de kala-azar de MSF (Mdicos sen fronteiras) en Hajipur (India) desde abril de 2008 e formou parte dos primeiros equipos de
MSF que proporcionaron asistencia mdica s vtimas das inundacins en Bihar.
Por Veronique Terrasse 26 | 09 | 2008 |
Cales son os principais problemas mdicos que vedes nos campos?
Centrmonos en actividades mdicas destinadas a mulleres embarazadas e lactantes e a nenos menores de cinco anos. Vemos moitos casos de malnutricin aguda e severa,
diarrea, infeccins das vas respiratorias e infeccins cutneas. Problemas relacionados
coa contaminacin da auga, as condicins de amoreamento e a falta de hixiene. NalguPxina 20 de 31
nhas zonas a diarrea endmica. Por exemplo, en Chuni e Sarsakla tomamos mostras de
auga, e os pozos que utiliza a poboacin estn contaminados. Por este motivo, proporcionamos recipientes e pastillas para purificar a auga. Tamn fixemos sesins de promocin
da sade para explicarlle xente como deben utilizar estes materiais para ter auga potable.
Como se sente a poboacin?
Nesta parte de Bihar, a poboacin moi rural e moi pobre. Agora perdrono todo
e sntense angustiados pola falta de comida. Os equipos de MSF tratan sistematicamente
a todos os que o necesitan con alimentos teraputicos listos para tomar. Nos campos onde
estivemos proporcionamos lonas de plstico para facer refuxios porque a xente estaba
durmindo ao aire, sentndose desamparada e sen fogar. Din que non teen roupa, nin suficiente comida e non saben canto tempo tern que permanecer al.
Cal a situacin nos campos?
Depende dos campos. Algns estn xestionados polo goberno e estn bastante ben
organizados. Noutras partes, a xente refuxiouse en asentamentos temporais ao longo das
estradas, onde queira que puido atopar terra seca. Estes asentamentos poden estar situados lonxe de calquera centro de sade e descoidados porque son de difcil acceso. En
Chuni, por exemplo, varios miles de persoas foron rescatadas das inundacins por botes
do exrcito pero os camios quedaron destrudos e resultan impracticables, o que significa que case non recibiron axuda parte de paquetes de comida lanzados desde o aire. Tivemos que utilizar un tractor para distribur artigos de primeira necesidade. Como os
camios estn en tan mal estado, tardamos moito e resultou difcil pero agora temos cuberto todo o campo e todo o mundo recibiu lonas de plstico, xabrn, recipientes e pastillas para purificar a auga. Tamn seguimos organizando clnicas mbiles regularmente
al.
Existe risco de brotes epidmicos?
O risco serio polo amoreamento nos campos e a contaminacin da auga. O nivel da
auga baixou, e cando a auga se estanque, a sade da xente pode deteriorarse. Cando
chegamos a Chuni acababa de empezar un brote de diarrea e xa se informaran de tres ou
catro mortes e centos de casos de diarrea. Pero tratamos a xente inmediatamente e a situacin al est baixo control.
Reflexione vostede sobre o seu contido e trate de dar resposta s seguintes cuestins.
a) O kala-azar ou leishmaniase unha enfermidade tropical producida por un protozoo
e transmitida por un mosquito. Ser, polo tanto, unha enfermidade infecciosa ou unha non
infecciosa? Cal a diferenza fundamental entre ambos tipos de enfermidades? Cal o
vector desta enfermidade, o mosquito ou o protozoo?
b) Que factores inciden sobre a sade dos refuxiados das inundacins? Con estes factores, que tipo de problemas de sade tern a maiora dos afectados: respiratorios, gastrointestinais, cardiovasculares, etc.? Razeo.
c) Cales cre que son as causas que dan lugar diarrea nestes campos de refuxiados?
5. Aclare o significado destes conceptos, que aparecen na unidade, para utilizar os termos con propiedade: sade e enfermidade; infeccin, patxeno, bacteria, virus, sistema
inmunitario, alerxia; prevencin e curacin, vacina, frmaco, cirurxa, diagnstico; tumor, cancro; adiccin; seropositivo.
Pxina 21 de 31
1- Sobre a sade e a enfermidade.

2- Coecer as agresins e riscos para a sade.
a) Indique a que sistemas ou aparatos do seu corpo poderan afectar cada un dos seguintes tipos de agresins ambientais:
- Contaminacin do aire: ..................................................................................
- Contaminacin da auga: .................................................................................
- Rudo: .............................................................................................................
- Radiacin ultravioleta: ...................................................................................
3- Introducir as enfermidades infecciosas.
b) Realice as actividades 33a, 33b e 34 da pxina 150 do libro de texto.
c) Indique o nome de tres enfermidades producidas por cada un dos tipos de microorganismos patxenos.
4- Coecer as defensas contra as infeccins.
a) Realice as actividades 8, 9 e 10 da pxina 124 do libro de texto.
5- Introducir o tratamento das enfermidades infecciosas.
a) Realice as actividades 11 e 12 das pxina 125-126 do libro de texto.
b) Realice as actividades 32, 33c, 33d, 38 e 56 das pxinas 150 e 151 do libro de texto.
c) Que diferenza existe entre inmunidade natural e inmunidade artificial? Poa exemplos.
d) Por que as vacinas xeran inmunidade? Por que s veces necesario repetir a vacina?
6- Introducir as enfermidades tumorais e o cancro.
Realice as actividades 15 e 16 da pxina 130 do libro de texto.
b) Unha persoa filla de pais que desenvolveron cancro de pulmn, ter sen dbida cancro de pulmn? Razeo. Que lle recomendara a esa persoa con respecto ao seu estilo de
vida?
c) Que significa, con respecto probabilidade de desenvolver un determinado tipo de
tumor, o concepto aumento do risco?
7- Introducir enfermidades mis frecuentes ligadas aos diferentes aparatos humanos.
a) Realice as actividades 17, 18 e 19 das pxina. 132 e 133 do libro de texto.
b) Realice as actividades 39 e 41 da pxina. 150 do libro de texto.
8- Introducir as enfermidades mentais.
a) Realice a actividade 21 da pxina 135 do libro de texto.
9- Acercarse ao diagnstico e tratamento das enfermidades: frmacos, medicamentos e
cirurxa.
a) Realice as actividades 25, 26 e 27 das pxina 141 e 143 do libro de texto.
Pxina 22 de 31

c) Ordene os pasos do desenvolvemento dun novo frmaco: ensaio clnico en enfermos;
ensaio de seguridade en persoas sas; ensaios in vitro; fase de investigacin inicial;
ensaio de seguridade en animais; comercializacin; ensaios in vivo en animais.
10- Coecer a medicina nos pases en vas de desenvolvemento.
a) Observe de novo a grfica 5.3. da pxina 117. Nalgns pases da frica subsahariana
como Senegal, as enfermidades cardiovasculares e tumorais provocan o 18% das defuncins, mentres que as infecciosas (SIDA e outras) producen o 62% da mortalidade.
Podera indicar algunhas das causas desta diferenza de cifras entre Espaa e Senegal?
c) Realice as actividades 51, 53 e 55 da pxina 151 do libro de texto.
1- Revise as sas respostas s actividades iniciais 1, 2, 3 e 4. Volvera vostede a contestar o mesmo despois de estudar o tema? Xustifique a sa resposta e corrixa as respostas
que crea conveniente.
2- As ltimas investigacins apuntan que o virus da SIDA (VIH) infectou por primeira
vez os seres humanos arredor de 1900 na frica subsahariana
(http://es.noticias.yahoo.com/efe/20081001/tsc-el-sida-comenzo-a-extenderse-en-1900539a483.html). Esa mesma rea a rexin do mundo onde mis incidencia ten (25 millns de afectados fronte ao 10 no resto do mundo).
a) Cre que eses dous datos estn relacionados? Razoe a resposta.
b) Haber mis razns para explicar esta diferenza nas cifras de afectados? Indique as
que coeza.
3- Faga un pequeno informe sobre os efectos que tera un antibitico se se utilizase para
unha enfermidade non provocada por unha bacteria.
http://www.un.org/cyberschoolbus/spanish/health/htm/indexenf.html: informacin sobre algunhas enfermidades infecciosas proporcionada pola ONU.
http://www.cancer.gov/espanol: web sobre o cancro, do goberno de EEUU.
http://www.msc.es/ciudadanos/proteccionSalud/home.htm: web do Ministerio de Sade
e Consumo sobre sade.
http://www.fundaciondelcorazon.com/prevencion/calcula-tu-riesgo.html: calculadora
para calcular o risco cardiovascular propio.
http://www.educar.org/articulos/bulimiayanorexia.asp: anorexia e bulimia.
http://www.fundacionalzheimeresp.org: web da Fundacin Alzheimer.
http://www.msf.es: web de Mdicos sen Fronteiras, sade nos pases en vas de desenvolvemento.
http://www.intermonoxfam.org/es/page.asp?id=454: informacin sobre patentes e medicamentos.
Pxina 23 de 31
7.
Unidade 6: Cara a unha xestin sustentable do planeta?

Identificar os principais problemas do contorno natural e as causas que os provocan.

Identificar os factores que agravan os principais problemas do contorno natural que sofre o noso planeta.
Coecer os factores que provocan a contaminacin atmosfrica e propor algunhas solucins a este problema.
Coecer os factores que provocan o incremento do efecto invernadoiro e propor algunhas solucins a este problema.
Coecer os factores que provocan o esgotamento dos recursos naturais e propor algunhas solucins a este problema.
Identificar os materiais que poden achegar algunha solucin aos problemas ambientais
que sofre a Terra.
Propor solucins para evitar determinados accidentes que danan considerablemente o
medio natural, como as verteduras de petrleo ou os incendios forestais.
Propor novas formas de aproveitamento das fontes de enerxa alternativas, como a
enerxa solar ou a enerxa elica.
Explicar as vantaxes e as desvantaxes derivadas da utilizacin de biocombustibles.
Actividades de avaliacin inicial
1- Cal cre que pode ser o motivo de que haxa un signo de interrogacin no ttulo do tema?
2- Lea a seguinte noticia sobre as inundacins do outono do 2006 en Galicia.
A ocupacin dos leitos dos ros e a falta de limpeza onde non foron invadidos son
causas importantes das inundacins en Galicia, que este ano agravronse pola deforestacin provocada polos incendios e a persistencia das chuvias, como elemento natural do
problema.
Neste sentido manifestronse varios especialistas consultados por EFE, que coincidiron en resaltar como un factor clave no agravamento dos problemas a intervencin do
home na desorde da ocupacin do territorio.
Pablo Ramil, do Instituto para a Biodiversidade Agraria e Desenvolvemento Rural, da Universidade de Santiago (USC) no campus de Lugo, sinalou que hai un problema bsico de xestin non sustentable do territorio e das concas hidrogrficas.
O especialista comentou que este o caso de Cee (A Corua), onde os tres ros
que pasan pola vila estn canalizados, pero agregou que se trata dunha situacin que se
pode dar en calquera parte da costa, tanto atlntica como cantbrica, porque se est facendo mal en toda Galicia.
Tras cualificar a situacin de conxunto de desordenacins, criticou que o problema reslveno politicamente moi rpido. O poltico -insistiu-, para resolver o problema,
canaliza.
Pxina 24 de 31
Neste sentido, sinalou o caso do ro Ulla, cun encoro sen sentido, que est creando moitos mis problemas dos que resolveu.
Para Ramil, todo un desaguisado, hai que modificar as polticas con criterio de
sustentabilidade e con carcter integral. certo que os incendios agravaron a situacin,
pero ningn dos pobos con problemas estes das ten unha poltica adecuada, estn cheos
de barbaridades e Cee un exemplo, concluu.
Manuel Caamao, autor de Arquitectura popular galega, comentou a EFE a diferenza entre a ocupacin tradicional do territorio e a actual, de forma que antes se construa nos lugares mis aptos e agora a cobiza fai que se constra onde sexa mximo o
volume de negocio.
A arquitectura popular integrbase na natureza -explicou- e agora non se ten en
conta.
Caamao apuntou tamn o caso de Cee, que se atopa nunha zona de recheo, onde
creron que, canalizando os ros, se resolva o problema porque a baixo terra, cando o
que fixeron foi agrandalo.
Tamn explicou que a falta de limpeza dos leitos agrava a situacin, porque impide o libre discorrer da auga, que se encontra con todo tipo de tapns creados por neveiras, colchns..., de forma que se invade e non se limpa, sen considerar que a natureza
tende a recuperar as sas canles naturais.
Finalmente, a presidenta de Adega, Adela Figueroa, cualificou de urbanismo feroz e abusivo o que xerou gran parte deste problema e expresou a sa tristura porque esta situacin lles d a razn aos ecoloxistas cando advertiron das consecuencias destas actuacins e outras como a construcin do encoro de Caldas.
Figueroa considera que hai que pedir responsabilidades aos que inundaron de
cemento os leitos dos ros e as ribeiras, porque, ao final, a natureza sempre se cobra os
seus intereses.
Ecoloxistas en Accin publicou recentemente un informe no que apuntaba que, en
toda Espaa, detectaran unhas 100.000 edificacins sobre leitos de ros.
Terra Actualidad EFE
23-10-2006.
Reflexione sobre o seu contido e trate de dar resposta s seguintes cuestins.

a) Cre que estas inundacins poden considerarse un risco?
b) Diferencie entre causas inevitables e evitables dos problemas aos que fai referencia o
texto.
c) Como definira ordenacin do territorio?
d) Explique brevemente cada un dos seguintes problemas causados polas inundacins
do 2006: danos nas persoas; perda de solo; danos nas vivendas; danos nas infraestruturas;
danos nos vehculos; perdas no marisqueo (achega de terra e de auga doce).
e) No apartado anterior, indique cales poden implicar problemas econmicos, cales sociais e cales ambientais.
3- Aclare o significado destes conceptos, que aparecen na unidade, para utilizar os termos con propiedade: risco, catstrofe, predicin de riscos, prevencin de riscos, ordenacin do territorio; recursos renovables e non renovables, sobreexplotacin dos recursos, salinizacin e esgotamento dun acufero; enerxas renovables, combustibles fsiles,
efecto invernadoiro, cambio climtico, chuvia cida; bioacumulacin, residuos; desenvolvemento sustentable.
Pxina 25 de 31
1- Coecer: Os equilibrios nun planeta dinmico, Os riscos dun planeta hostil.

Como a ciencia pred e prevn.
a) Observe o mapa da Pennsula Ibrica da pxina 155 e conteste: cal a zona de maior
risco ssmico? Coece a causa de que sexa esa rea a que ten mis risco? (Observe o
mapamundi da pxina 158 antes de contestar).
b) Realice a actividade 3 da pxina 158.
c) Realice a actividade 7 da pxina 160.
2- Entender como os seres humanos explotan a Terra: consumo crecente, recursos limitados.
a) Realice as actividades 9 e 10 da pxina 165.
b) Realice as actividades 20, 21 e 22 das pxinas 184 e 185.
c) Cales son as consecuencias da salinizacin dos acuferos?
3- Coecer como o ser humano rompe equilibrios: impactos.
a) Realice a actividade 12 da pxina 175.
b) Realice as actividades 15 e 25 das pxinas 183 e 185.
4- Comprender como se producen os accidentes ambientais.
5- Introducir os plans para a supervivencia.
b) Calcule a sa pegada ecolxica en:
http://platea.pntic.mec.es/~iali/personal/scoresp.htm
1- Revise as sas respostas s actividades iniciais 1 e 2. Volvera a contestar o mesmo

despois de estudar o tema? Xustifique a sa resposta e corrixa as respostas que crea
conveniente.
2- Realice as actividades 2, 4, 6 e 8 das pxina 157, 159 e 161 do libro de texto.
4- Realice as actividades 16, 17, 18 e 19 das pxinas 183 e 184 do libro de texto.
6- O 6 de novembro de 1997, en Badaxoz, unha riada causou a morte de 23 persoas que
habitaban en casas edificadas na canle dun ro seco. As vivendas eran humildes e estaban mal construdas. A riada arrastrou coches e derrubou edificios.
a) unha catstrofe s natural? Razeo.
b) Que factores ampliaron o efecto da chuvia?
c) Que medidas se deberan ter adoptado con anterioridade?
7- Trate de responder s seguintes cuestins sobre o uso de biocombustibles.
a) Argumente a relacin que pode haber entre o incremento do uso de biocombustibles
e o prezo dos cereais.
Pxina 26 de 31
b) Que quere dicir que a producin de biocombustibles debe aterse a criterios de sustentabilidade ecolxica?
8- Argumente a seguinte reflexin: se a pesca un recurso renovable, por que se fala do
esgotamento dos caladoiros de pesca?
9- Indique vantaxes e inconvenientes dos sete tipos de enerxa mencionados nas pxinas 168 e 169.
10- Busque e contraste a informacin dispoible sobre un contido especfico deste tema, nas seguintes paxinas de internet:
http://www.consumoresponsable.org/criterios/criterios_ambientales.asp: consellos para
un consumo responsable.
http://www.greenpeace.org/espana/campaigns/energ-a: web de Greenpeace sobre cambio climtico.
http://www.meteogalicia.es/galego/prediccion/adversos/adversos.asp: web de
Meteogalicia sobre situacins de alerta (adversos).
http://www.ign.es/ign/es/IGN/Sismologia10Espana.jsp: movementos ssmicos en Espaa.
http://www.angelfire.com/nt/DesastresNaturales: web chilena sobre desastres naturais.
http://www.wateryear2003.org/es/ev.phpURL_ID=1462&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html: moita informacin
sobre a auga.
http://www.elreydelacreacion.com/secciones/ahorra/index.html: web do Ministerio de
Industria sobre aforro de enerxa e auga. Informacin, consellos e un test.
http://medioambiente.xunta.es/desenvol_xeral.jsp: web da Consellera de Medio Ambiente sobre desenvolvemento sustentable.
http://www.energias-renovables.com: revista mensual sobre enerxas renovables.
http://www.bioxeo.com/mareanegra_ga.htm: recompilacin de informacin sobre a marea negra do Prestige.
Pxina 27 de 31
8.
Unidade 7: Novas necesidades, novos

materiais
Decidir o material mis apto para un obxecto en funcin das caractersticas que este
debe ter e en funcin das propiedades dos materiais.
Explicar de que xeito podemos obter materiais: aproveitndoos da natureza directamente, transformndoos lixeiramente, sintetizndoos por completo a partir doutros con propiedades similares ou diferentes, ou reciclndoos.
Explicar como a estrutura comn dos plsticos.
Identificar materiais concretos en obxectos cotins.
Explicar cales son as vantaxes de certos materiais artificiais, como a fibra de carbono
ou os nanotubos de carbono.
Propor solucins destinadas a reducir o consumo de certos materiais, como o vidro, o
papel ou o plstico.
Explicar cales son as dimensins tpicas dos obxectos implicados nos procesos relacionados coa nanotecnoloxa.
1- Lea o texto da pxina 187 do libro de texto e conteste s das cuestins que aparecen
resaltadas.
2- Trate de dar respostas s seguintes cuestins que teen relacin cos contidos deste
tema.
a) Escolla calquera obxecto dos que ten vista neste momento e tente indicar os materiais de que est feito e a orixe de cada un.
b) Indique algns dos problemas asociados extraccin de materias primas.
c) Defina recurso renovable, recurso potencialmente renovable e recurso non renovable indicando un exemplo de cada un.
d) Que entende por material artificial? E natural? Poa un exemplo de cada un.
e) A que nos referimos cando falamos de nanotecnoloxa? Coece algn obxecto ou
algn campo de aplicacin na que esta tecnoloxa xa se estea utilizando?
3-Aclare o significado destes conceptos, que aparecen na unidade, para utilizar os termos con propiedade: elemento qumico, composto, aliaxe e composite; materiais artificiais e naturais, materia prima, recurso renovable e non renovable; polmero; nanotecnoloxa.
1- Introducir a idea de Da materia aos materiais.

2- Comprender de onde obtemos os materiais e coecer as sas propiedades.
Pxina 28 de 31

3- Coecer que son materias primas.
a) Realice a actividade 14 da pxina 213 do libro de texto (hai un erro no enunciado: a
pxina que debe facer referencia a 194).
5- Diferenciar entre materiais naturais e artificiais.
6- Introducir a nanotecnoloxa.
a) Realice as actividades 30, 31, 32, 33, 34 e 36 das pxina 214 e 215 do libro de texto.
1- Revise as sas respostas s actividades iniciais 1 e 2. Volvera a contestar o mesmo

despois de estudar o tema? Argumente a sa resposta e corrixa as respostas que crea
conveniente.
4- Realice as actividades 23, 25, 26, 27, 38 e 39 das pxina 214 e 215 do libro de texto.
http://www.citesciences.fr/francais/ala_cite/expo/tempo/aluminium/science/mendeleiev
/mendeleiev_espanol.swf: tboa peridica interactiva.
http://www.infoacero.cl/acero/que_es.htm: mis informacin sobre o aceiro.
http://www.youtube.com/watch?v=NX8C-YSA2tY: vdeo sobre os problemas causados pola extraccin de coltn no Congo
http://www.monografias.com/trabajos5/plasti/plasti.shtml: extensa informacin sobre
plsticos.
http://www.fisicahoy.com/fisicaHoy/nanotecnologia/nano.html: web sobre nanotecnoloxa.
http://www.cienciateca.com/ctshotmol.html: fullerenos.
http://www.euroresidentes.com/Blogs/avances_tecnologicos/avances.htm: blog sobre
tecnoloxa, incle moitos artigos sobre nanotecnoloxa.
Pxina 29 de 31
9.
Unidade 8: Un mundo dixital

Sinalar cales son os principais usos de internet na actualidade.

Buscar informacin actualizada en internet sobre os perigos das redes informticas.
Buscar e contrastar informacin en internet sobre un tema cientfico de actualidade.
Explicar o funcionamento bsico dunha rede informtica.
Explicar o funcionamento bsico de internet.
Explicar o funcionamento bsico do correo electrnico.
Sinalar cales son os principais problemas de internet.
Explicar a relacin entre as novas tecnoloxas e as telecomunicacins.
Coecer as funcins de aparellos que manexamos a diario, como un telfono mbil.
1- Faga unha lista de todos os dispositivos dixitais cos que conte vostede ou a sa familia. Cales deles tia hai tan s cinco anos?
2-Cambiaron o mbil e os ordenadores a sa forma de relacionarse cos demais? Explique brevemente como.
3- Ordene de menor a maior as seguintes unidades de informacin: kilobyte, megabyte,
bit, byte. Se ten unha imaxe de 1,5 Mb, cantos bytes ter? E bits?
4- Probablemente tea vostede unha cmara dixital, ou quizais o seu mbil tea unha.
Nunha cmara de fotos analxica a luz incide sobre unha pelcula que contn substancias qumicas sensibles luz. Ten idea de como capta as imaxes unha cmara dixital?
5- Trate de dar resposta s seguintes cuestins que teen relacin cos contidos deste
tema.
a) Defina hardware. Indique dous elementos do hardware dun ordenador.
b) Defina software. Indique dous exemplos que poidamos atopar nun ordenador.
c) Que entende por compresin de arquivos? Que vantaxes ten? E desvantaxes?
d) Coece o concepto de aldea global? Que quere dicir?
6- Se tivera que explicarlle o que a internet a algun que s tivese idea do que un
ordenador e un telfono, como o fara?
7- Aclare o significado destes conceptos, que aparecen na unidade, para utilizar os termos con propiedade: analxico e dixital; bits, bytes, kilobytes e megabytes; soportes
magnticos, pticos e flash; hardware e software; compresin; internet, correo electrnico; malware; telecomunicacins.
1- Comprender o remate do mundo analxico, o procesamento, almacenaxe e intercambio de informacin.

a) Realice as actividades 1, 2, 3 e 4 da pxina 221 do libro de texto.
Pxina 30 de 31
b) Realice as actividades 20, 21, 28 e 30 da pxina 246 do libro de texto.

2- Introducir os ordenadores: hardware e software. Os multimedia e o tratamento numrico do sinal.
3- Acercarse a internet: intimidade e seguridade na rede.
a) Realice as actividades 11 e 13 das pxina 235 e 237 do libro de texto.
4- Coecer a revolucin das telecomunicacins: ma o futuro.
a) Realice as actividades 14, 16 e 18 das pxina 239, 241 e 243 do libro de texto.
1- Revise as sas respostas s actividades iniciais 3, 4, 5 e 6. Volvera a contestar o

mesmo despois de estudar o tema? Xustifique a sa resposta e corrixa as actividades
que crea conveniente.
2- Ademais da telefona mbil, que cambios ou transformacins significativas nas que
influse de forma determinante a dixitalizacin pode identificar vostede?
3- Cal o significado dos seguintes termos: blog, wiki, podcasting, RSS?
4- Localice informacin sobre o sistema de pensins espaol. Fgao seguindo estes tres
procedementos:
a) Teclee pensins nun buscador (indique cal ou cales).
b) Utilizando a opcin de busca avanzada, excla os termos cuartos, vacacins e
aluguer.
c) Realice outra busca avanzada na que incla os termos pensins e Seguridade social.
d) Mediante que procedemento obtivo mellor resultado?
http://esignovisual.eu/index.php?option=com_glossary&Itemid=4: dicionario de termos
tecnolxicos (galego, casteln e linguaxe de signos).
http://tecnologia.universia.es/diccionario/index.htm: dicionario de termos tecnolxicos
(casteln).
http://sociedaddelainformacion.telefonica.es/jsp/articulos/detalle.jsp?elem=6832: unha
(extensa) historia de internet.
http://www.infospyware.com/malwares.htm: definicins de varios tipos de malware.
Pxina 31 de 31

Ciencias Mundo Contemporáneo

Cargado por

Información del documento

Derechos de autor

Formatos disponibles

Compartir este documento

Compartir o incrustar documentos

Opciones para compartir

¿Le pareció útil este documento?

¿Este contenido es inapropiado?

Copyright:

Formatos disponibles

Ciencias Mundo Contemporáneo

Cargado por

Copyright:

Formatos disponibles

Direccin Xeral de Educacin, Formacin Profesional

Gua didctica do alumnado de bacharelato

Ciencias para o mundo contemporneo

Bacharelato a distancia semipresencial

Ciencias para o mundo contemporneo

Jos Antonio Armesto Rodrguez, Arturo Casares Guzmn,

Unidade 1: O noso lugar no universo....................................................................10

Unidade 2: O noso planeta, a Terra .......................................................................12

Unidade 3: A orixe da vida e a orixe do ser humano..........................................15

Unidade 4. A revolucin xentica: desvelando os segredos da vida ................17

Unidade 5: Vivir mis, vivir mellor .........................................................................20

Unidade 6: Cara a unha xestin sustentable do planeta? ...................................24

Unidade 7: Novas necesidades, novos materiais.................................................28

Unidade 8: Un mundo dixital ..................................................................................30

Actividades iniciais e de presentacin ..............................................................................................30

A materia de Ciencias para o mundo contemporneo vn ocupar un baleiro existente no

Ao longo desta materia debe vostede desenvolver as seguintes capacidades:

Identificar os principios ou teoras cientficas e tecnolxicas ligadas aos problemas

Os contidos da materia de Ciencias para o mundo contemporneo, segundo o Decreto

TEMAS DE REFERENCIA NO LIBRO DE TEXTO

- Tema 1. O noso lugar no universo.

- Tema 3. A orixe da vida e a orixe do ser humano.

- Tema 4. A revolucin xentica: desvelando os segredos da vida.

- Tema 5. Vivir mis, vivir mellor.

- Tema 6. Cara a unha xestin sustentable do planeta.

- Tema 8. Un mundo dixital.

Nesta materia a realizacin das actividades bsica, xa que os contidos procedementais

Nas ensinanzas a distancia a aprendizaxe entndese como un proceso activo no que o

Debe recordar que para conseguir os seus obxectivos imprescindible a comunicacin

do traballo autnomo do alumnado. Tamn pode solicitar orientacins e consellos para

Unidade 1: O noso lugar no universo

Diferenciar correctamente entre planeta, estrela e galaxia.

1- Na pxina 11 do libro de texto, lea o discurso de Hawking, e conteste s seguintes

1- Coecer a composicin do universo.

3-Introducir a idea de universo en movemento.

1- Trate de xustificar a seguinte frase: Somos fillos das estrelas.

Unidade 2: O noso planeta, a Terra

Explicar en que consiste a tectnica de placas.

1- Observe o seguinte grfico e lea atentamente a noticia que o acompaa.

Grfico: Faro de Vigo

1- Introducir a idea da Terra como un planeta dinmico.

1- Trate de responder s seguintes cuestins.

www.earthobservatory.nasa.gov : imaxes do noso planeta (en ingls).

Unidade 3: A orixe da vida e a orixe

Enunciar as teoras cientficas mis admitidas na actualidade para explicar a orixe da

1-Lea o texto da actividade 4 da pxina 65 do libro de texto, e conteste.

1- Estudando a vida. Definicin.

d) O experimento de Stanley e Miller explica a orixe da vida?

1- Realice a actividade 8 da pxina 77 do libro de texto. Como infle a falta de osxeno

Unidade 4. A revolucin xentica:

Explicar que relacin teen os xenes coas caractersticas dunha persoa.

1- Coecer como se transmiten os caracteres e o modelo mendeliano.

c) Realice as actividades 1, 3 e 4 da pxina 112 do texto.

tiva, con curiosos documentos para investigar.

Unidade 5: Vivir mis, vivir mellor

1- Que entende por sade e por enfermidade?

Actividades de desenvolvemento e estruturacin

1- Sobre a sade e a enfermidade.

b) Realice as actividades 47 e 48 da pxina 151 do libro de texto.

Unidade 6: Cara a unha xestin sustentable do planeta?

Identificar os principais problemas do contorno natural e as causas que os provocan.

Reflexione sobre o seu contido e trate de dar resposta s seguintes cuestins.

Actividades de desenvolvemento e estruturacin

1- Coecer: Os equilibrios nun planeta dinmico, Os riscos dun planeta hostil.