ESHIL: ORESTIJA

Organska trilogija ciji su delovi: Agamemnon, Zrtva na grobu (Hoefore ili Pokajnice) i
Eumenide.

MITSKA OSNOVA
Eshil je za svoje tragedije preuzimao gradju iz helenskih mitova i Homerovih epopeja. Orestija
je zasnovana na mitskoj prici o Agamemnonu, njegovom povratku iz trojanskog rata i ubistvu, i
Orestovoj osveti Agamemnonove smrti.
Opisanim dogadjajima u Orestiji prethodio je lanac zlocina Pelopida. Pelop, eponimni heroj
Peloponeza, sin Tantalov, zeleo je da se ozeni Hipodamejom, cerkom arkadijskog kralja
Enomaja. Enomaj se bojao prorocanstva da ce ga pogubiti buduci zet pa je proscima nametao
trke.Njemu je Arej poklonio kobile brze od severnog vetra. Tokom trke ubijao je prosce. Posto je
ubio 12 princeva umesaju se bogovi sa Olimpa. Posejdon pokloni Pelopu zlatne krilate konje i
krilatu kociju. Pelop obeca Mirtilu, kraljevom kocijasu, pola kraljevstva i prvu bracnu noc sa
Hipodamejom, ako izda Enomaja. Mirtil pristane, raspadnu se kocije Enomaje i on pogine, a
Pelop pobedi. Kad je Mirtil zatrazio svoju nagradu, Pelop ga baci sa kocija u more. Dok se
davio, Mirtil je prokleo Pelopa i njegove potomke. Njegova kletva je stigla Pelopove sinove
Atreja i Tijesta koji su se borili za vlast nad Mikenom. Tijest zavede Atrejevu zenu. Atrej ubije
Tijestovu decu i posluzi njihovim mesom Tijesta. Kad se Tijest najeo mesa, Atrej mu iznese
udove dece. Tijestov sin Egist ubije Atreja i postavi oca za vladara. Atrejev sin Agamemnon
zbaci Tijesta sa prestola. Agamemnon se ozenio Klitemnestrom, cerkom spartanskog kralja
Tindareja. Menelaj, njegov brat, ozenio se drugom sestrom Helenom i u miraz dobio spartanski
presto. U trojanskom pohodu, na Aulidi, Agamemnon zrtvuje svoju cerku Ifigeniju boginji
Artemidi da umiri more. Posle pada Troje krece nazad u Arg sa prorocicom Kasandrom,
Prijamovom cerkom. Ocekuje ga Klitemnestra ciji je ljubavnik u medjuvremenu postao Egist. Tu
pocinje Orestija.

Tragedije: Okovani Prometej, Sedmorica protiv Tebe, Hiketide, Persijanci (istorijska gradja),
Orestija.
Odlike stvaralastva: -Uvodi 2. glumca
-Smanjuje horske partije
-Religiozni pogledi (bogovi su moralno savrseni, Zevs je olicenje pravde,
nema kritike bogova)
Pitanja:
*TEODICEJA- u Orestiji je to bozanska promisao coveka koji je svojom voljom zgresio, kroz
kaznu i muke vodi do saznanja o zlu.
*TEOMAHIJA- prvobitno borba medju samim bogovima, kasnije pobuna coveka protiv
bozanskog poretka.

*HAMARTIJA- junak dela u zabludi ili neznanju pokrece niz dogadjaja koji vode u katastrofu. Po
Aristotelu prelazi iz srece u nesrecu kada napravi gresku. Sinonim je TRAGICKA KRIVICAprelazak iz srece u nesrecu junaka zbog njegovog rdjavog delanja. Eshil i Sofokle je vide kao
pojavu izazvanu teomahijom ili teonomijom, Euripid njene korene pronalazi u psihologiji
junaka.
*HIBRIS- drskost i preterana samouverenost zbog koje covek krsi bozanske zakone i pravila
drustvenog ponasanja. Kod Eshila covek, ne vodeci racuna o neodoljivoj snazi, razbijacki
zagazi u pravdom utvdjeni sistem ravnoteze, cime postaje bogoborac, ustanik protiv bogova i
njihove pravde, sto izaziva gnev bogova, cuvara mere i poretka. Veza izmedju krivice i kazne
ne postoji kod Sofokla I Euripida, ciji junaci stradaju van hibrisa.
*TEONOMIJA- bozji zakon za koji se pretpostavlja da nadilazi ljudski poredak i kao takav iziskuje
bezrezevno postovanje.
*NASLEDNA KRIVICA- prenosi se s kolena na koleno.
*ETIKA MERE- niceg previse, niti premalo. Moralna pitanja koja pokrece Eshil su slozena. U
Orestiji se isticu dva moralna principa koja se dovode u vezu sa Zevsom: ko skrivi-strada,
takav je zakon i tako ce biti dokle je Zevsa i smrtnom stvoru Zevs je pokazao kojim putem um
da ide: patnjama se pamet stice. U vezi s tim Eshil propoveda staro eticko-religiozno nacelo
helenskog morala niceg previse, nista preko mere. Njegova etika je etika mere. Bogovi budno
paze da covekova snaga i srece ne prevrse dosudjenu meru. Ko se oglusi o ovaj opsti bozanski
princip mora da ispasta. Kod Eshila, krivica koja je uzrok tragicnog stradanja glavnog junaka je
nasledna. Greh predaka se prenosi na potomstvo. Zapravo, krivica se ne prenosi kao
besmislen slucaj na potomstvo, vec se gresima predaka pridruzuju gresi potomaka. Po Eshilu,
covekovu sudbinu odredjuje njegov karakter, pa tako on tek svojim delovanjem izaziva
nesrecnu sudbinu i stradanje. Pored toga, krivica je i kuzna, odnosno kaznjavanje pojedinca
moze zahtevati propast citave zajednice kao u slucaju Parisa i Troje. Moc krivice da proizvodi
novu krivicu projektovana je kao kakav zao duh ili druzina zlih duhova. I na kraju iza svega
stoji Zevsova volja, iza svih ovih slozenih odnosa i dejstava ljudskih i demonskih ciljeva.

SADRZAJ.
Agamemnon
Agamemnon se vraca iz Troje sa robinjom Kasandrom. Klitemnestra ih ubija(osveta zbog
Ifigenije i ljubavnice Kasandre). Ubistvo se ne prikazuje.
Zrtva na grobu
Prikaz Orestove osvete i ubistvo majke. Prijatelj Pilad- PERSONA MUTA. Orest je proteran,
Apolon mu je naredio da osveti oca(mesanje bozanskog i ljudskog). Klitemnestra je sanjala san
kako je ubija zmaj- ANTICIPACIJA. PREPOZNAVANJE Elektre i Oresta po njegovoj kosi, tragu
stopala i odeci koju je sila. Majka ga proklinje kroz STIHOMITIJU (oblik dijaloga u antickoj drami
koji podrazumeva izmenu kratkih replika koje se sastoje od jednog stiha. Verbalni duel koji se
odigrava u najdramaticnijim trenucima radnje).
Eumenide

Orest je u Apolonovom prorocistu u Delfima. Sukob Apolona I Erinija(solarno i htonsko

bozanstvo), kao i matrijarhata i patrijarhata. U Atini se sudi Orestu (demokratija). Erinije su
porazene, ali dobijaju postovanje.