+6]XOFH-&KZDHN:&LHFKRPVNL=0LHOF]DUF]\N

Ekonomika
handlu

32'5}&=1,.

F]

Spis treci
Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Cz I. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Znaczenie i organizacja handlu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.1. Pojcie, zadania i klasyfikacja handlu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Istota i zakres dziaalnoci przedsibiorstwa handlowego . . . . . . . . . . . .
1.3. Klasyfikacja przedsibiorstw handlowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7
7
7
11
13

Cz II. Handel detaliczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2. Funkcje i formy handlu detalicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1. Funkcje handlu detalicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.2. Formy handlu detalicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.3. Formy i metody sprzeday w handlu detalicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Punkt sprzeday detalicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Rodzaje punktw sprzeday detalicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.2. Formy koncentracji sieci handlowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.3. Lokalizacja punktw sprzeday detalicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4. Wygld lokalu sklepowego i jego otoczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.5. Standardy wyposaenia lokalu sklepowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6. Bezpiecze stwo i higiena pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.7. Ochrona przeciwpoarowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.8. Ochrona przed kradzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Towary w handlu detalicznym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1. Asortyment punktu sprzeday detalicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.2. Zasady zaopatrzenia sklepu w towary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.3. Gospodarowanie zapasami towarw w punkcie sprzeday
detalicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.4. Zasady ksztatowania cen i mar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Organizacja sprzeday . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.1. Podstawy organizacji sprzeday . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.2. Sztuka sprzeday . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.3. Rozliczanie sprzeday . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5.4. Niedozwolone praktyki monopolistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18
18
18
22
29
39
39
44
49
53
65
72
76
78
82
82
93
107
123
131
131
140
160
181

Cz III. Handel hurtowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Funkcje i formy handlu hurtowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.1. Funkcje hurtu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.2. Hurt instytucjonalny i funkcjonalny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.3. Formy porednictwa hurtowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.4. Aukcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

187
187
187
193
198
200

Spis treci

6.5. Przetargi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6.6. Centra handlu hurtowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Magazyny hurtowe i ich wyposaenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.1. Rodzaje magazynw hurtowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.2. Zasady wyboru lokalizacji magazynw hurtowych . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.3. Wyposaenie magazynw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.4. Rozplanowanie wntrza magazynu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.5. Rozmieszczenie towarw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7.6. Przepustowo magazynu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Organizacja dziaalnoci hurtowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.1. Ustalenie wielkoci zapotrzebowania na towary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.2. Ustalanie poziomu zapasw w hurtowni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3. Wybr dostawcy towarw do hurtowni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.4. Ustalanie ceny i mary hurtowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5. Zasady zawierania umw sprzeday hurtowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.6. Prowadzenie rozmowy handlowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.7. Sporzdzanie dokumentw zwizanych z zamawianiem
i przyjmowaniem towarw do hurtowni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.8. Jakociowy i ilociowy odbir towarw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.9. Obliczanie nalenoci za towar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.10. Rejestrowanie sprzeday towarw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.11. Formy aktywizacji sprzeday hurtowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

202
207
211
211
212
214
216
218
220
223
223
225
226
227
229
231

Cz IV. Instytucje wspomagaj ce dziaalno przedsibiorstw handlowych . . . .

9. Instytucje wspomagajce dziaalno handlow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.1. Banki i ich rola w funkcjonowaniu przedsibiorstw handlowych . . . . . .
9.2. Instytucje ubezpieczeniowe i finansowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3. Agencje marketingowe, handlowe i reklamowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4. Giedy towarowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.5. Targi i wystawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.6. Izby gospodarcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.7. Znaczenie transportu, spedycji i cznoci w dziaaniach handlu . . . . . .

241
241
241
243
246
247
252
257
258

Cz V. Gospodarowanie zasobami rzeczowymi i ludzkimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10. Gospodarowanie majtkiem przedsibiorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.1. Struktura majtku przedsibiorstwa handlowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2. Majtek trway . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3. Zuycie majtku trwaego, amortyzacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.4. Gospodarka remontowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.5. Inwestycje rzeczowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.6. Majtek obrotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.7. Zapasy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.8. Nalenoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.9.
rodki pienine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.10. Cykl obrotowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

262
262
262
266
270
274
276
282
284
285
286
287

232
234
236
237
239

Spis treci

11. Gospodarowanie zasobami ludzkimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11.1. Metody poszukiwania pracy i rda informacji o pracy . . . . . . . . . . . . .
11.2. Zasady zarzdzania zasobami ludzkimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.3. Planowanie zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.4. Metody pozyskiwania pracownikw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.5. Selekcja kandydatw do pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.6. Zasady zatrudniania i zwalniania pracownikw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.7. Dokumenty niezbdne do podjcia pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.8. Formalne i nieformalne stosunki midzyludzkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.9. Czas pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.10. Zakres obowizkw pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.11. Pynno kadr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.12. Adaptacja zawodowa pracownikw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.13. Doskonalenie zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.14. Wydajno pracy i jej pomiar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.15. Systemy pacowe w handlu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.16. Wartociowanie pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.17. Ubezpieczenia spoeczne i zdrowotne pracownikw . . . . . . . . . . . . . . . .
11.18. Rozliczanie pracownikw z obowizkw podatkowych . . . . . . . . . . . . . .

292
292
293
297
302
305
306
308
309
311
312
313
316
318
320
323
331
332
337

Odpowiedzi do pyta testowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Sowniczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

343
344

Wstp
Pierwsza z dwch czci podrcznika Ekonomika handlu zostaa przygotowana z myl o osobach zdobywajcych kwalifikacje w zawodzie technik handlowiec zarwno
w technikach, jak i w szkoach policealnych. Podrcznik jest zgodny z obowizujc
podstaw programow ksztacenia w zawodzie technik handlowiec, uwzgldnia take wymagania CKE zawarte w Informatorze o egzaminie potwierdzajcym kwalifikacje zawodowe. Technik handlowiec. Zosta dostosowany do programu nauczania
nr 341[03]/MEN/2009.02.03.
W pierwszej czci podrcznika prezentujemy nastpujce zagadnienia:
 wiadomoci wstpne istot handlu oraz charakterystyk rnych rodzajw przedsibiorstw handlowych i zada realizowanych przez te przedsibiorstwa;
 handel detaliczny funkcje i formy handlu detalicznego, lokalizacj, budow i wyposaenie lokalu sklepowego, asortyment towarowy i gospodark zapasami, zaopatrzenie sklepu w towary oraz organizacj sprzeday i sztuk sprzedawania;
 handel hurtowy funkcje i formy handlu hurtowego oraz magazyny hurtowe i ich
wyposaenie;
 instytucje wspomagaj ce dziaalno przedsibiorstw handlowych dziaalno
rnorodnych instytucji, ktre wspomagaj funkcjonowanie przedsibiorstw handlowych;
 gospodarowanie zasobami rzeczowymi struktur i utrzymanie majtku przedsibiorstwa;
 gospodarowanie zasobami ludzkimi zagadnienia zwizane z zarzdzaniem pracownikami przedsibiorstw handlowych.
Poszczeglne rozdziay czci pierwszej zostay opracowane wedug tego samego
schematu: przedstawienie treci rozdziau, omwienie poszczeglnych zagadnie ,
przykady, wiczenia, zadania, pytania i problemy do dyskusji zwizane z omawianym
zagadnieniem oraz zestaw pyta kontrolnych w formie testowej. Na ko cu podrcznika
zamiecilimy odpowiedzi do pyta testowych oraz sowniczek.
Staralimy si, aby niezalenie od wymaga programowych przekaza najbardziej aktualne treci, biorc pod uwag fakt, e coraz szybciej zblia si do nas era
handlu wirtualnego, realizowanego za porednictwem internetu, co niemal z dnia na
dzie zmienia take funkcjonowanie handlu stacjonarnego.
Mamy nadziej, e nasze wysiki znajd uznanie w oczach Czytelnikw.

Autorzy

Cz I

Wprowadzenie

Rozdzia 1
Znaczenie i organizacja handlu
Treci, z ktrymi si zapoznasz w tym rozdziale:
istota handlu,
rozbienoci midzy produkcj a konsumpcj,
funkcje handlu,
cechy przedsibiorstwa handlowego,
podstawowe rodzaje przedsibiorstw handlowych.

1.1. Pojcie, zadania i klasykacja handlu

Najprostsza definicja handlu jest nastpujca: dziaalno gospodarcza polegajca
na zawodowym poredniczeniu w wymianie towarowej. Inaczej: handel to zakup
towarw w celu ich dalszej odsprzeday.
Handel, jako odrbna dziedzina dziaalnoci gospodarczej, mg zaistnie
w okrelonych warunkach rozwoju spoecznego i gospodarczego. Pojawi si wwczas, gdy wystpiy nadwyki produkcji, a wic wtedy, gdy gospodarstwa domowe
zaczy wytwarza wicej produktw, ni same zuyway.
Wane! Koniecznym warunkiem zaistnienia irozwoju handlu, wodrnieniu od wczeniejszej
wymiany towar za towar, byo pojawienie si pienidza. Pienidz, jako powszechny ekwiwalent
imiernik wartoci produktw, umoliwi ich porwnywanie wprowadzonych aktach wymiany.
Przyczyni si do powstania kapitau handlowego (wformie pieninej) przeznaczonego na
zakup towarw iich odsprzeda zzyskiem.

To, e handel sta si niezbdny i w duej mierze warunkuje funkcjonowanie

gospodarki, wynika z wielu funkcji, ktre spenia, dziaajc zarwno na rzecz producentw, jak i konsumentw. Funkcje te wynikaj z rozbienoci istniejcych
midzy sfer produkcji a sfer konsumpcji.

Znaczenie i organizacja handlu

Rys. 1.1. Koordynacyjne i organizacyjne funkcje handlu

Handel hurtowy jest ogniwem, ktre nabywa w duych ilociach towary od

producentw, przedsibiorstw skupu i przedsibiorstw importowych po to, eby
sprzeda je, take w wikszych ilociach, handlowi detalicznemu lub innym podmiotom gospodarczym (np. wojsko, szpitale, inni producenci). Szerzej na temat
funkcjonowania handlu hurtowego w dalszej czci podrcznika (cz III).
Do jego najwaniejszych funkcji naley:
 kompletowanie i sortowanie towarw zgodnie z potrzebami detalu,
 gromadzenie zapasw,
 organizacja przebiegw towarowych.
Handel detaliczny zakupuje towary gwnie od handlu hurtowego w celu ich
dalszej sprzeday w niewielkich ilociach bezporednim konsumentom (ostatecz-

10

Istota i zakres dziaalnoci przedsibiorstwa handlowego

nym odbiorcom). Cech tego handlu jest dua ilo kupujcych i niewielkie rozmiary zawieranych transakcji. Szerzej na temat funkcjonowania handlu detalicznego w dalszej czci podrcznika (cz II).
Handel zagraniczny dotyczy wymiany towarw i usug midzy rnymi krajami.
Jest to handel z partnerami majcymi siedzib poza granicami danego pa stwa.
Handel zagraniczny odnosi si zarwno do wywozu dbr sprzedawanych za granic
(eksport), jak i przywozu dbr nabywanych za granic (import).
Szczeglnym rodzajem handlu zagranicznego jest tzw. dostawa wewn trzwsplnotowa towarw (w ramach Unii Europejskiej). Dostawa ta jest dokonywana na
rzecz podmiotu bdcego patnikiem VAT-u w innym pa stwie czonkowskim UE;
jest dostaw nieopodatkowan.

WICZENIA, ZADANIA, PYTANIA I PROBLEMY DO DYSKUSJI

1. Rozwa definicj handlu i zastanw si, co jest jego istot.
2. Zastanw si, w czym si przejawiaj rozbienoci midzy produkcj a konsumpcj i w jaki
sposb mona zapobiega dysproporcjom midzy nimi.
3. Zamierzasz handlowa obuwiem. Jakie musisz podj dziaania, aby wyrwna rozbienoci
midzy producentami obuwia a jego nabywcami?
4. Scharakteryzuj funkcje koordynacyjne i organizacyjne handlu.
5. Jak mona podzieli handel ze wzgldu na obszar dziaania?
6. Jakie s funkcje handlu hurtowego i detalicznego?

1.2. Istota i zakres dziaalnoci przedsibiorstwa handlowego

Przedsibiorstwo to podmiot gospodarujcy, niezaleny od innych, utworzony dla
realizowania zysku (czyli osignicia okrelonych celw majtkowych). Posiada ono
wasny kapita, samofinansuje swoj dziaalno i odpowiada za podejmowane zobowizania. Przedsibiorstwo jest take podmiotem wyodrbnionym pod wzgldem organizacyjno-prawnym, co oznacza, e jest podmiotem samodzielnym.
Podstaw wyodrbnienia przedsibiorstwa handlowego z ogu przedsibiorstw
stanowi zakres jego dziaalnoci, zwizany z zawodowym poredniczeniem w wymianie towarowo-pieninej midzy producentami i innymi przedsibiorstwami,
oferujcymi dobra na sprzeda, a nabywcami.
Przedsibiorstwo handlowe jest podmiotem gospodarujcym, ktry zakupione towary sprzedaje odbiorcom, dc do osignicia korzystnych wynikw ekonomicznych (zysku).

Efekty ekonomiczne (zysk) przedsibiorstwo realizuje przez rnic midzy

wysz (z reguy) cen sprzeday a nisz cen zakupu. Rnica ta jest okrelana
mianem mary przedsibiorstwa handlowego.

11

1.2

Towary w handlu detalicznym

4.3.2. Poziom zapasw towarowych w sklepie

Handel detaliczny, penic funkcj swoistej powszechnej spiarni, bierze na siebie ciar jak pamitamy z rozdz. 2. utrzymywania zapasw towarowych w taki
sposb, aby byy one zawsze dostpne w sprzeday, aby klienci nie byli zmuszeni
do gromadzenia we wasnych gospodarstwach domowych zapasw ponad biece
potrzeby.
Zapasami towarowymi nazywamy cao zgromadzonych wpunkcie sprzeday detalicznej
towarw, zarwno wystawionych na sali sprzedaowej, jak iprzechowywanych na zapleczu.

Podstawowym problemem, przed jakim staje kierownictwo placwki handlowej, jest okrelenie prawidowego poziomu zapasu bie cego, czyli cile zwizanego
z przebiegiem sprzeday i umoliwiajcego utrzymanie jej cigoci, a jednoczenie niepowodujcego zbdnego zamroenia rodkw pieninych i blokowania
powierzchni sprzedaowej lub magazynowej. Dla kadego towaru naley wic
okreli poziom zapasu minimalnego, poniej ktrego nie powinno si schodzi,
jeli nie chcemy, aby tego towaru zabrako ze wzgldu na zakcenia normalnego trybu dostaw czy te chwilowe zwikszenie sprzeday. Zapas minimalny jest
wic jednoczenie zapasem rezerwowym. Dla uniknicia zbdnych strat naley
take wyznaczy poziom zapasu maksymalnego, ktrego przekroczenie powoduje nieefektywno wykorzystania rodkw pieninych oraz powierzchni sklepu.
Rnica midzy zapasem maksymalnym a minimalnym stanowi wielko zapasu
obrotowego, czyli sprzedawanego w normalnych warunkach midzy kolejnymi
dostawami.
Zapas redni lub przecitny jest stosowan w planowaniu gospodarki zapasami
i rodkami pieninymi wypadkow poziomu maksymalnego i minimalnego lub
pocztkowego i ko cowego (wzr 4.3) i oznacza przecitn wielko zapasu, ktry
powinien by stale obecny w danej placwce handlowej.
redni zapas mona take
obliczy, posugujc si tzw. redni chronologiczn (wzr 4.4), ktra charakteryzuje
si znacznie wiksz dokadnoci, szczeglnie dla okresw duszych, jak kwarta
czy rok.
Wzr 4.3

Wzr 4.4

lub
gdzie:
t liczba stanw w liczniku,
Zs zapas redni (przecitny),
Zp zapas pocztkowy,
Zk1 do n zapas ko cowy w kolejnych okresach porednich.

108

Gospodarowanie zapasami towarw w punkcie sprzeday detalicznej

Zamiast redniej chronologicznej mona zastosowa nieco prostsz formu:

redniej zapasw czstkowych
Wzr 4.5
gdzie:
Zs zapas redni (przecitny),
Z1, 2, 3, n-1, n zapasy w poszczeglnych okresach.

PRZYKAD 4.5.
Kierownik sklepu spoywczego, posugujc si danymi za lipiec, chcia obliczy redni zapas mki poznaskiej wkilogramach, aby przekona si, ile miejsca powinien rednio przeznacza na ten towar wmiesicach letnich. Sprawdzi wkartotece magazynowej zapas pocztkowy Zp lipca, ktry wynosi 150kg, izapas
kocowy Zk lipca, ktry wynosi 120kg. Nastpnie wykona nastpujce obliczenia:

Zapas redni Zs lipca wynis wic 135kg.

PRZYKAD 4.6.
Wstyczniu natomiast kierownik innego sklepu chcia obliczy warto redniego zapasu rocznego wswojej placwce, aby przekona si, ile pienidzy przecitnie jest ulokowanych wzapasach towarowych.
Posuy si danymi kwartalnymi iwzorem na redni chronologiczn. Zdokumentw wybra nastpujce dane, tym razem wyraone wartociowo, cznie dla caoci zapasw: zapas pocztkowy pierwszego kwartau ZpIkw = 8490 tys.z oraz kolejno zapasy kocowe czterech kwartaw ZkIkw=12750 tys.z,
ZkIIkw = 15390 tys.z, ZkIIIkw = 13 057 tys.z, ZkIVkw = 10 824 tys.z. Po podstawieniu do wzoru otrzyma
nastpujce wyliczenie:

Okazao si, e redni zapas Zs caego roku mia warto 12 713,5 tys.z

PRZYKAD 4.7.
Dla sprawdzenia poprawnoci wylicze ten sam kierownik postanowi obliczy redni zapas roczny, posugujc si stanami kocowymi zapasw w kolejnych kwartaach roku i wzorem na redni zapasw czstkowych. Do wzoru podstawi nastpujce dane: zapas kocowy pierwszego

109

4.3

Funkcje i formy handlu hurtowego

Zalet tej formy handlu hurtowego (i phurtowego) jest skupianie w jednym miejscu w obszernej hali targowej wielu konkurujcych ze sob dostawcw. Konsekwencj takiego stanu rzeczy jest to, e zabiegaj oni o uatrakcyjnienie swojej oferty
zarwno pod ktem wysokoci cen, jak i jakoci towarw, sposobu ich pakowania,
sprawnoci dostawy zamwionych towarw i zasad patnoci. Ponadto zgromadzenie duej oferty produktw daje nabywcom szans podjcia trafnej decyzji i moliwo pozyskania aktualnych informacji na temat danego rynku.
W Polsce ta forma handlu hurtowego rozwija si bardzo dynamicznie, wyprzedzajc rozwj gied towarowych, aukcji, a nawet klasycznych targw i wystaw. Sprzyja
temu nie tylko dynamiczny postp w technologii sprzeday i stosunkowo korzystna
stopa zwrotu kapitau zaangaowanego przez inwestorw, ale take zmiany w modelu zakupw dokonywanych przez konsumentw, ktrzy preferuj phurtowe
iloci relatywnie taniej ywnoci o wyduonym okresie przydatnoci do spoycia.

PRZYKAD 6.6.
Przykadowe centra handlu hurtowego wPolsce
Lp.

Nazwa rynku hurtowego

Lokalizacja

Dolnolskie Centrum Hurtu Rolno-Spoywczego S.A.

Wrocaw

Sandomierski Ogrodniczy Rynek Hurtowy S.A.

Sandomierz

Zielonogrski Rynek Rolno-Towarowy S.A.

Zielona Gra

Gorzowski Rynek Hurtowy S.A.

Gorzw Wlkp.

Praska Gieda Spoywcza

Zbki k. Warszawy

lska Gieda Kwiatowa

Tychy

dzki Rynek Hurtowy Zjazdowa S.A.

Rynek Elizwka

Elizwka k. Lublina

Gieda Elblska S.A.

Elblg

10

Gieda Kaliska

Kalisz

11

Wielkopolska Gildia Rolno-Ogrodnicza

Pozna-Franowo

12

Targpiast

Wrocaw

13

Warszawski Rolno-Spoywczy Rynek Hurtowy Bronisze

Bronisze k. Warszawy

14

Agro-hurt

Czelad

15

Podlaskie Centrum Rolno-Towarowe S.A.

Biaystok

Podsumowujc, moemy stwierdzi, e w centrach handlu hurtowego (w odrnieniu od klasycznych gied towarowych) nabywcy maj swobodny dostp do
towarw, co jednak dotyczy hurtownikw, a nie zawsze klientw detalicznych. Towary s wyoone w halach targowych i chodniach. Nowoczesne rynki hurtowe

208

Polecenia i pytania kontrolne

cechuj si (w odrnieniu od tradycyjnych targowisk) doskona infrastruktur

techniczn i socjaln.

WICZENIA, ZADANIA, PYTANIA I PROBLEMY DO DYSKUSJI

1. Jaka jest istota i geneza powstania centrw handlu hurtowego?
2. Jakie role w centrum handlu hurtowego odgrywaj organizatorzy i waciciele oraz sprzedawcy i kupujcy?
3. Jakie czynniki wpyny na dynamiczny rozwj rynkw hurtowych w Polsce w ostatnich latach?
4. Wejd na strony internetowe co najmniej czterech wybranych rynkw hurtowych, np. spord
wymienionych w przykadzie 6.8 i porwnaj ceny sprzeday pieczarek oraz bananw.

POLECENIA I PYTANIA KONTROLNE

1. Handel, zajmujcy si zakupem towarw w celu ich dalszej odsprzeday, ktrego przedmiotem obrotu s due jednostkowe partie towaru i dominuje w nim obrt bezgotwkowy to
A. detal.
B. hurt.
C. zbyt.
D. skup.
2. Funkcja handlu hurtowego to
A. organizowanie przemieszczania towarw od detalu do producenta.
B. sprzeda towaru konkretnej osobie.
C. udzielanie poszczeglnym klientom indywidualnym informacji o towarze.
D. doradztwo i pomoc detalistom w wyborze towarw.
3. Ktra z niej wymienionych funkcji nie jest zadaniem hurtownika?
A. Gromadzenie i przechowywanie zapasw.
B. Organizowanie procesu przemieszczania towarw.
C. Dzielenie lub koncentracja dostaw.
D. Dostawa towaru do domu klienta.
4. Rola hurtu w kanaach dystrybucji takich produktw, jak: meble, sprzt RTV
A. ronie.
B. nie zmienia si od lat.
C. maleje.
D. gwatownie wzrasta.
5. Hurtownia papierosw to
A. hurtownia oglnospoywcza.
C. hurtownia cash and carry.
B. hurtownia specjalistyczna.
D. hurtownia dyskontowa.
6. Ktre z okrele nie odnosi si do terminu agent?
A. Porednik.
C. Akwizytor, sprzedawca.
B. Hurtownik, dystrybutor.
D. Makler.

209

Cz V

Gospodarowanie zasobami
rzeczowymi i ludzkimi

Rozdzia 10
Gospodarowanie majtkiem przedsibiorstwa
Treci, z ktrymi si zapoznasz w tym rozdziale:
struktura majtku przedsibiorstwa handlowego,
majtek trway,
zuycie majtku trwaego, amortyzacja,
gospodarka remontowa,
dziaalno inwestycyjna firmy handlowej,
majtek obrotowy,
rotacja majtku obrotowego.

10.1. Struktura majtku przedsibiorstwa handlowego

Kade przedsibiorstwo prowadzce dziaalno gospodarcz musi mie do dyspozycji okrelone zasoby majtkowe i personel pracowniczy. Elementy te stanowi
o jego potencjale wytwrczym. O sukcesie przedsibiorstwa handlowego na rynku
decyduje wiele czynnikw, a jednym z podstawowych jest nowoczesna baza materialno-techniczna, na ktr skadaj si rodki pracy (obiekty handlowe, maszyny
i urzdzenia) i przedmioty pracy (surowce i materiay). Z reguy dominujc cz
bazy materialno-technicznej stanowi maj tek wasny, a drug cz maj tek obcy,
czyli czasowo wypoyczone rodki pracy, bdce do dyspozycji przedsibiorstwa
(np. samochody dostawcze uytkowane w ramach leasingu lub pomieszczenia magazynowe dzierawione od innej firmy lub osoby fizycznej).
Maj tek przedsibiorstwa handlowego skada si z:
 majtku rzeczowego (np. rodki trwae, inwestycje rozpoczte),
 majtku finansowego, tzw. aktyww finansowych (np. rodki pienine, papiery
wartociowe i nalenoci),
 wartoci niematerialnych i prawnych (np. prawa autorskie, znaki towarowe).

262

Struktura majtku przedsibiorstwa handlowego

Skadniki majtku budynek

Skadniki majtku samochd dostawczy

Skadniki majtku meble sklepowe

Skadniki majtku gotwka

Skadniki majtku
prawa autorskie

Rzeczowy majtek przedsibiorstwa dzieli si na maj tek trway (aktywa trwae) i maj tek obrotowy (aktywa obrotowe), przy czy kryterium tego podziau jest
czas funkcjonowania majtku w tej samej postaci.
rodki trwae (np. budynki) s
wykorzystywane w przedsibiorstwie przez dugi czas, w ktrym stopniowo ulegaj
zuyciu, ale zachowuj swoj posta. Z kolei rodki obrotowe (np. surowce do
produkcji, materiay eksploatacyjne) charakteryzuj si tym, e w krtkim czasie
zmieniaj swoj posta. Nie s one trwale zwizane z danym przedsibiorstwem,
gdy s szybko przetwarzane i zuywane.
Gwnym skadnikiem majtku trwaego s rodki trwae. Zalicza si do nich
nieruchomoci i ruchome przedmioty wyposaenia firmy handlowej o okresie uywania duszym ni rok. Do rzeczowego majtku trwaego zalicza si realizowane
inwestycje, ktre su zwikszeniu mocy wytwrczych, wymianie wyeksploatowanych skadnikw majtku oraz modernizacji firmy.
Optymalne gospodarowanie majtkiem wymaga planowania jego zmian i przemylanej strategii zarzdzania. Planowanie zasobw rzeczowych obejmuje okrelenie przewidywanych zmian w majtku przedsibiorstwa.
263

10.1

11

Gospodarowanie zasobami ludzkimi

wynagrodzenia i wpacenie na konto waciwego urzdu skarbowego. Ponadto,

jeeli pracownik nie osiga poza miejscem zatrudnienia adnych innych dochodw i nie korzysta z ulg podatkowych, to roczne owiadczenie podatkowe moe
sporzdzi zakad pracy. Zatem pracownikowi co miesic s potrcane zaliczki na
poczet podatku dochodowego. Z pocztku s to zaliczki 19%, a po przekroczeniu
pierwszego progu podatkowego, np. w listopadzie i grudniu s to zaliczki 30% (co
jednak dotyczy zaledwie kilku procent zatrudnionych). Oczywicie na tej samej
zasadzie po wejciu do trzeciego przedziau podatkowego pracodawca potrca
zaliczki w wysokoci 40% dochodu do opodatkowania. Obliczeniu wysokoci zaliczek na podatek dochodowy suy lista pac, ktra jest dokumentem ksigowym,
zawierajcym informacje o wynagrodzeniu brutto, skadkach na ubezpieczenia
spoeczne pacone przez pracownika i zdrowotne potrcane z podatku dochodowego. Z otrzymanego w ten sposb wynagrodzenia netto s potrcane ewentualne
kwoty nalene na mocy tytuw wykonawczych na zaspokojenie wiadcze alimentacyjnych i innych tytuw wykonawczych (np. egzekucje komornicze), zaliczki
pienine udzielone pracownikowi i kary finansowe.

PRZYKAD 11.4.
Lp.

Wyszczeglnienie

Paca zasadnicza pracownika

Premia (20%)

Wynagrodzenie brutto (poz. 1 + poz. 2)

Skadki na ubezpieczenie spoeczne pacone przez pracownika:

a) emerytalne (9,76% od poz. 3)

Kwota
3000,00
600,00
3600,00

351,36

b) rentowe (1,50% od poz. 3)

54,00

c) chorobowe (2,45% od poz. 3)

88,20

Wynagrodzenie po potrceniu skadek (poz. 3 poz. 4a) 4b) 4c)

Skadka na ubezpieczenia zdrowotne (9,00% od poz. 5)

Podstawa opodatkowania (poz. 5 111,25, czyli koszty uzyskania

przychodu)

2995,19

Podstawa opodatkowania po zaokrgleniu

2995,00

Zaliczka na podatek dochodowy (po zaokrgleniu)

18% od poz. 8 46,33 z, (czyli kwota wolna) 7,75% od poz. 5 (czyli skadka
na ubezpieczenie zdrowotne do potrcenia); a zatem:
539,10 46,33 240,75

10

Wynagrodzenie netto (poz. 3 poz. 4a) 4b) 4c) poz. 6 poz. 9)

338

3106,44
279,58

252,00

2574,86

Polecenia i pytania kontrolne

WICZENIA, ZADANIA, PYTANIA I PROBLEMY DO DYSKUSJI

1. Jakie stawki podatku dochodowego od osb fizycznych i jakie progi podatkowe aktualnie
obowizuj?
2. Co sdzisz o zastpieniu obowizujcego systemu podatkowego podatkiem liniowym,
ktrego istot byoby zniesienie wszystkich ulg i zwolnie i opodatkowanie dochodw
kadego podatnika, np. 15-procentow stawk? Czy, Twoim zdaniem, naleaoby wwczas
zrezygnowa z kwoty wolnej od podatku? W ktrych krajach UE i wiata funkcjonuje podatek liniowy?
3. Oblicz miesiczn zaliczk na podatek dochodowy od wynagrodzenia brutto wynoszcego
4000 z z tytuu stosunku pracy z jednego rda wykonywanej w miecie zamieszkania.
4. Wejd na stron internetow www.money.pl/podatki. Wprowad dane za 12 miesicy
i sprawd, jak dziaa program kalkulator pac.

POLECENIA I PYTANIA KONTROLNE

1. Wrd pracownikw przedsibiorstw handlowych najliczniejsz grup stanowi
A. personel sprzedaowy.
B. administracja.
C. dzia ksigowoci.
D. personel pomocniczy.
2. Ktra spord wymienionych metod nie jest metod planowania zatrudnienia?
A. Metoda analityczna.
B. Metoda etatyzacyjna.
C. Metoda statystyczno-wskanikowa.
D. Metoda szkoleniowa.
3. Dokument zawierajcy opis kariery zawodowej, kwalifikacji i umiejtnoci to
A. list intencyjny.
B. podanie o prac.
C. yciorys zawodowy.
D. certyfikat.
4. yciorys osoby ubiegajcej si o prac powinien zawiera zwize informacje na temat
A. motyww podjcia pracy.
B. oczekiwanego wynagrodzenia.
C. referencji ze strony dotychczasowego pracodawcy.
D. dotychczasowego dowiadczenia zawodowego.
5. Dokumentem okrelajcym tryb rozwizania stosunku pracy jest
A. wiadectwo pracy.
B. karta pracownika.
C. ksieczka zdrowia.
D. list referencyjny pracodawcy.

339

SOWNICZEK
adaptacja zawodowa proces przystosowania
si zatrudnionych do wiadczenia pracy
w nowym miejscu zatrudnienia.
agencja doradztwa personalnego owcw
gw firma doradztwa personalnego zajmujca si poszukiwaniem i doborem kluczowych pracownikw (istotnie przyczyniajcych si do sukcesw firmy).
akcje papiery wartociowe wyemitowane
przez spk akcyjn, ktre daj nabywcy
(inwestorowi) prawo do wasnoci spki
oraz prawo do partycypacji w zysku do podziau poprzez otrzymywanie dywidendy.
akcje promocyjne rnorodne, zamknite
w czasie lub jednorazowe przedsiwzicia,
majce na celu przycignicie uwagi klientw poprzez zaoferowanie czego odbiegajcego od codziennej, zwyczajnej w danym
sklepie obsugi.
akord forma wynagrodzenia polegajca na
wyznaczeniu okrelonej stawki pacy za wykonanie cigle powtarzanej czynnoci.
aktywizacja sprzeday zesp narzdzi i czynnoci podejmowanych w punkcie sprzeday
detalicznej dla zwikszenia wielkoci obrotw i tempa sprzeday zgodnie z polityk
marketingow macierzystego przedsibiorstwa.
amortyzacja rodkw trwaych systematyczne, comiesiczne obliczanie kwoty zuycia rodkw trwaych w celu wliczenia jej
w koszty dziaalnoci gospodarczej.
analityczna metoda planowania zatrudnienia
normowanie czasu pracy, ktry jest konieczny w celu prawidowego wykonania pewnych
zada i czynnoci w danych warunkach technicznych.
artyku podstawowa jednostka asortymentu
towarowego.
asortymentacja decyzje i czynnoci zwizane
z ksztatowaniem wyboru towarw i usug
oferowanych na sprzeda w danym punkcie
sprzeday detalicznej.
asortyment handlowy jest to celowo dobrany
zestaw towarw, zaspokajajcy okrelony
zakres potrzeb nabywcw; powstaje w wyniku przetworzenia asortymentu produkcyjnego wielu dostawcw, czyli wyboru z zestawu

344

produktw, oferowanych przez poszczeglnych wytwrcw.

asortyment punktu sprzeday detalicznej celowo dobrany zestaw towarw i powizanych z nimi usug, oferowany potencjalnym
klientom zgodnie z ich potrzebami.
aukcja hurtowa instytucja hurtowej sprzeday towarw niejednorodnych, polegajca
na publicznej licytacji ich cen w okrelonym
miejscu i czasie.
bilans obrotu towarowego cisa zaleno
arytmetyczna midzy wielkoci (wartoci)
sprzeday, wielkoci (wartoci) zakupu
a wielkoci (wartoci) zapasw.
brana towarowa w procesie asortymentacji
zestaw grup towarowych, zaspokajajcych
podobne potrzeby; moe dzieli si na podbrane.
cena uzgodniona midzy sprzedajcym a kupujcym suma pienidzy, po ktrej sprzedajcy godzi si sprzeda, a kupujcy godzi si
naby dane dobro lub usug.
cena detaliczna towaru cena, po ktrej s
sprzedawane towary w punktach sprzeday
detalicznej; cena detaliczna netto powikszona o podatek VAT stanowi cen detaliczn brutto.
cena nabycia cena zakupu powikszona o dodatkowe koszty zakupu (transport, ubezpieczenie).
cena sprzeday cena, po ktrej przedsibiorstwo sprzedaje towary swoim klientom.
cena zakupu cena, jak przedsibiorstwo detaliczne paci swoim dostawcom za zakupiony towar.
centrum handlu hurtowego (rynek hurtowy)
forma handlu hurtowego polegajca na
oferowaniu w nowoczesnej hali targowej
bogatego asortymentu towarw, gwnie
ywnociowych przez wielu konkurujcych
ze sob dostawcw.
cykl inwestycyjny okres obejmujcy trzy etapy
dziaalnoci inwestycyjnej: 1) przygotowanie
inwestycji, 2) wykonanie inwestycji, 3) jej
odbir.
czek papier wartociowy, za pomoc ktrego wystawca rozporzdza swoimi rodkami
pieninymi znajdujcymi si w banku, po-

Sowniczek

lecajc bankowi wypacenie lub przelanie

na inne konto oznaczonej kwoty rodkw
pieninych, znajdujcych si w tym banku,
do dyspozycji wystawcy.
czynnoci bankowe s to czynnoci przybierajce posta wiadczenia pieninego, bd
niepieninego, skierowane do klientw indywidualnych i przedsibiorstw. Dokonywane s one w interesie klientw i w interesie
bankw.
doksztacanie zawodowe podnoszenie poziomu wyksztacenia.
doskonalenie zawodowe uzupenianie wiedzy
i zdobywanie nowych umiejtnoci.
e-handel nazywany take handlem elektronicznym lub wirtualnym, odbywajcy si za
porednictwem sieci internetowej.
eksport wywz i sprzeda za granic towarw
i usug.
ekspozycja towarowa sposb prezentacji towarw w obrbie sali sprzedaowej.
etatyzacyjna metoda planowania zatrudnienia szacowanie poziomu zatrudnienia poprzez okrelenie liczby etatw niezbdnych
do prawidowego funkcjonowania poszczeglnych dziaw, komrek organizacyjnych
i pojedynczych stanowisk pracy.
faktoring odpatne przejmowanie cudzych
wierzytelnoci powstaych z tytuu wykonywanych dostaw towarw.
fluktuacja kadr pynno kadr, czyli rnica
midzy liczb odej a przyj pracownikw.
forma handlu detalicznego rne sposoby
organizacji kontaktw sprzedawcw z kupujcymi w zakresie sprzeday detalicznej.
forma koncentracji sieci handlowej konkretny sposb organizacji wspdziaania wielu
ssiadujcych ze sob w pewnej lokalizacji
placwek handlu detalicznego, punktw
usugowych i lokali gastronomicznych.
franchising udzielenie przez franczyzodawc,
ktry jest wacicielem marki lub technologii, franczyzobiorcy prawa do sprzedawania
bd produkcji jego markowych produktw
lub usug.
funkcje handlu wynikaj z rozbienoci istniejcych midzy produkcj a konsumpcj
w czasie, przestrzeni, iloci towaru, strukturze rodzajowej i asortymentowej. Obejmuj
funkcje koordynacyjne i organizacyjne.

funkcje handlu detalicznego podstawowe

czynnoci realizowane w handlu detalicznym, skadajce si na funkcj sprzeday,
zakupu i utrzymywania zapasw.
gastronomia prowadzenie zakadw ywienia
zbiorowego oparte na wykorzystaniu fachowej wiedzy kulinarnej.
gieda papierw wartociowych forma handlu
papierami wartociowymi (np. akcjami, obligacjami, czekami, wekslami, banknotami).
gieda towarowa wysoce sformalizowana instytucja zorganizowanego rynku hurtowego,
na ktrym w okrelonym miejscu i czasie dochodzi do sprzeday i kupna jednorodnych
towarw masowych.
gboko asortymentu jest okrelana przez
liczb pojedynczych odmian kadego artykuu. Im wicej odmian kadego artykuu,
tym gbszy jest oferowany w danej placwce asortyment.
gospodarka magazynowa przyjmowanie,
skadowanie, konserwowanie, wydawanie
i ewidencjonowanie zakupionych materiaw i towarw.
gospodarka zapasami og czynnoci i decyzji zwizanych z gromadzeniem, przechowywaniem i przygotowaniem do sprzeday
towarw.
grupa towarowa zestaw artykuw zaspokajajcy konkretn potrzeb; moe dzieli si na
podgrupy towarowe.
handel wyspecjalizowana dziaalno gospodarcza polegajca na zawodowym poredniczeniu w obrocie towarowym, czyli na zakupie towarw w celu ich dalszej odsprzeday.
handel detaliczny cige i jednoczesne udostpnianie w drobnych ilociach wielu nabywcom w dogodnych dla nich warunkach
towarw pochodzcych z wielu rnorodnych rde.
handel hurtowy patrz hurt.
handel obnony odmiana handlu ruchomego,
w ktrej towar jest noszony przez samego
sprzedawc, korzystajcego co najwyej
z torby lub innego rodzaju nosida (np. kosz
wiklinowy, skrzynka naramienna).
handel obwo
ny odmiana handlu ruchomego,
w ktrej wykorzystuje si odpowiednio przystosowane rodki transportu, jak specjalne
sklepy w autobusach (sklepobusy), czy te
sklepy na koach.

345